BB^H- •F^rv VTi^.Tir- '*.!,. k! 'Sp^_M "it '■

MASTER

NEGATIVE

NUMBER

00-250.32

imji;.' .i'v""»»«jw"iwiyii*;ik» I,. n.ijj .ij^y.w^rmftmmfmti^i^

MICROFILMED 2003

THE CLASSICS LIBRARY

UNIVERSITY OF ILLINOIS

AT URBANA-CHAMPAIGN

URBANA, IL 61801

AS PART OF THE

DITTENBERGER-VAHLEN

CIC 6 PRESERVATION GRANT

PROJECT

Funded by the

National Endowment for the

Humanities

Reproduction may not be made without

permission from The Classics Library,

University of Illinois at Urbana-Champaign.

COPYRIGHT STATEMENT

The Copyright law of the United States (Title 17, United States Code) governs the making of the photocopies or other reproductions of copyrighted material including foreign works under certain conditions. In addition, the United States extends protection to foreign works by means of various international Conventions, bilateral agreements, and prociamations.

Under certain conditions specified in the law, libraries and archives are authorized to furnish a photocopy or other reproduction. One of these specified conditions is that the photocopy or reproduction is not to be "used for any purpose other than private study, scholarship, or research." If a user makes a request for purposes in excess of "fair use," that use may be Nable for Copyright infringement.

The Institution reserves the right to refuse to accept a copy Order if, in its judgment, fuifillment of the order would involve violation of the Copyright law.

AUTHOR: Marx, Anton

TITLE: Hulfsbuchlein für die Aussprache der lateinischen Vokale in positionslangen Silben

PLACE: Berlin

DATE: 1883

BIBLIOGRAPHIC RECORD TARGET

The Classics Library University of Illinois at Urbana-Champaign

CIC 6 / NEH Dittenberger-Vahlen Microfilming Project

Storage Number : CX^'i^*^-^

Marx , Anton .

Hülf sbüchlein für die Aussprache der lateinischen Vokale in positionslangen Silben / von Anton Marx. Mit einem Vorwart von Framz Bucheler. Berlin : Weidmann, 1883. xii, 80 p. ; 22 cm.

1. Latin language Pronuncia tion . 2. Latin language Vowels. I. Title.

L2uiguage : German .

Note(s): ^^Wissenschaftliche Begründung der

Quantitätsbezeichnungen in den lateinischen Schulbüchern von Hermsmn Perthes . " / Includes bibliographical ref erences .

OCLC: 10004036

Technical Microfilm Data

IVlicrofilmed by

Preservation Resources

Bethlehem, PA

On behalf of

The Classics Library

University of Illinois at Urbana-Champaign

Urbana, IL

Film Size: 35mm microfiim

Reduction Ratio: 1 1 : 1

Image Placement: lA (jj^ IB IIB

Date fllming began: [Z- J2^0 -Oö

Camera Operator: ^-CjrU.z^

JVÄ

.'V^

c^-^

>

o

3 3

o o

3 3

N>

FF ■'^

o

°° o

SS

2.0 mm

ABCDEFGHIJKLMN0P0RSTUVWXY2 abcdefghi)klmnopqr5tuvwxy2l234567890

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ abcdefghijklmnopqrstuvwxyzl234567890

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ

abcdefghijkimnopqrstuvwxyz

1234567890

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ abcdefghijkimnopqrstuvwxyz 2.5 mm 1234567890

Wo

^p

ra^

m

o

o m

o>o

öS

m

33 O

m

"-^^

^^%.

^

^c

'^

%^

^v

A^

i-\

für

Sülfsbticlilein

'y^-.A ■"■^■^■.*'-

für die

Aussprache der lateinischen Vokale in positionslangen Silben/"

TOB

M

Anton Marx.

>; Mit einem Vorwort von Franz Bücheier.

«•;.■■-

Wissenschaftliche Begründung der Quantitätsbezeichnungen in den lateinischen Schulbüchern von Hermann Perthes.

^f^

'7i-£-^^ BERLIN,

;. ; W e i d m a n n s c h e B u c h h a n d 1 u n g.

|;-:" - ■ff-'^?:''^

-s

* [l < 'rT'V^^ ,':.:';

■?--Ji.* :i»V'^t;

m^-^w''

r

Vorwort.

Im vorliegenden 'Hülfsbüchlein' erscheint nach mehrfacher Verzögerung die schon im Jahre 1874 von Herrn Geh. Hofrat Dr. Perthes im Vorwort zur lateinischen Wortkunde für Sexta angekündigte wissenschaftliche Rechtfertigung der Angaben über die natürliche Quantität der lateinischen Vokale in positionslangen Silben, welche Dr. Gustav Loewe sowohl in den beiden ersten Kursen des genannten Schulbuchs als auch in der lateinischen Formenlehre des Herrn Perthes durchgeführt halte. Der ebenda in Aussicht gestellte Aufsatz Friedrich Ritschl's findet sich als Sendschreiben an Herrn Perthes im Rheinischen Museum für Philol. N. F. XXXI (1876) S. 481 == Opuscul. IV S. 766 ff. Herr Loewe war leider durch seine mehrjährigen wissenschaftlichen Reisen im Auslande und andere Geschäfte verhindert die in jenem Vorwort für einen naheliegenden Zeitpunkt versprochene Zusammen- stellung wissenschaftlicher Nachweise auszuarbeiten. Unter diesen Umständen wandte sich Herr Perthes im Einverständnis mit Herrn Loewe an mich, und ein ehemaliger Zögling des Donner philologischen Seminars, der sich auch mit romanischen Sprach- studien beschäftigt, Herr Anton Marx zur Zeit in Sigmaringen, liefe sich bereit finden, jene Arbeit zu übernehmen.

Für die grammatische Erkenntnis, für die richtige Würdigung der dichterischen und rednerischen Lilteratur ist die richtige Aus- sprache ein wesentliches Erfordernis. Wohl jeder Lehrer des Lateinischen achtet heute darauf, dafs övis und övis, dafs der Gen. Sing, ttmentis vom gleichgeschriebeuen Acc. Plur. geschieden werde. Ob auf den Vokal ein oder mehrere Konsonanten folgen, ist wie an sich so für die didaktische Forderung, die wir stellen, gleicligiltig, und wer möchte nicht gerne, einmal darauf aufmerk- sam gemacht, auch die lautliche Unterscheidung, wie sie bei den

IV

Alten bestand, von lectus Xtxtqov und IHtus 'gelesen' annehmen und festhalten? Gleich zu Anfang, mit dem ersten Unterricht wird sich die Orthoepie mit nicht viel mehr Schwierigkeit durchsetzen lassen, als uns seiner Zeit die Erlernung falscher Aussprache ge- macht hat: adeo m teneris consuescere multum est. Gehen die Lehrer mit gutem Beispiel voran, so folgen die Schüler nach, und wenn es vermessen ist vom lebenden Geschlecht die vollkommene Reform zu erwarten, so kann doch der Weg gebahnt werden, auf dem das kommende Geschlecht weiter gehen wird.

Freilich ein grofses Hindernis stellt sich uns entgegen, mifs- lich seiner Natur nach, noch mifslicher, weil es denen welche in der alten Bahn beharren wollen oder aus welchem Grunde immer der Besserung widerstreben, die bequemste Ausrede darbietet. Es mufs zugestanden werden, dafs wir zur Zeit nicht im stände sind für jeden Vokal vor Doppelkonsonanz die Quantität mjt völliger Sicherheit zu bestipimen. Die Quellen unserer Kenntnis reichen hierzu kaum aus. Wir benutzen die ausdrücklichen Zeug- nisse alter Grammatiker und anderer Schriftsteller, die Zeugnisse welche die lat. Inschriften darbieten durch Vokalverdoppelung seit der Gracchen-, durch das verlängerte t seit Sullas, durch die Apices seit Cäsars Zeit, weiter die griechische Umschrift lateinischer Worte, in der die Scheidung von f und rj, von o und w, «t für i und der Accent uns helfen, wir schliefsen aus der Etymologie eines Wortes und aus den Formen in welchen es in den romanischen Sprachen fortlebt {vtlliis vveil it. velluto franz. velours u. a., villa weil t blieb), wir schliefsen aus Analogien wie dafs noster gebildet ist gleich voster, hier aber o kurz war wegen des Überganges in vester u. s. w. Auf diese Weise hat Hr. Marx das Büchlein zu- sammengestellt; es schien zunächst wichtiger dafs die richtige Quantität vermerkt und Lernbegierigen hierüber glaubhafte Aus- kunft gegeben , als dafs um der Kenner und Kritiker willen die Belege und Beweise gehäuft oder vervollständigt würden ; nament- lich in den ersten Buchstaben kann allerhand nachgetragen werden schon aus loannis Meursi glossarium graecobarbarum (Leiden 1610), wie viel mehr bei planmäfsiger Ausnutzung der griech. Inschriften und Litteratur aus römischer und byzantinischer Zeit, beispiels- weise accepta gr. axxfnta, Crmtumina KgoßTOfisiva. Aller Fleifs aber und alle Umsicht kann nicht verhindern dafs zur Zeit Lücken und zweifelhafte Punkte bleiben. Denn die wissenschaft- liche Behandlung dieser Fragen ist von zu jungem Datum; das

V -

einschlägige reiche Material liegt nirgends gesammelt oder gesichtet vor; gewisse Lautgesetze wie die Dehnung jedes Vokals vor ns sind durch ausreichende Beobachtungen festgestellt worden, andere Punkte wie die Quantität in der Verbal - Flexion und Ableitung sind nicht genügend aufgeklärt, obgleich schon derjenige, welcher in der philologischen Litteratur unseres Jahrhunderts diese Fragen neu angeregt hat, Lachmann im Lucrez-Kommentar gerade allge- meine Regeln dieser Art zu ermitteln bemüht war. Man darf zweifeln an der künftigen Beständigkeit dessen was S. 8 § 6 D über die Inchoativa mit kurzem Vokal vorgetragen ist; durch ein Ver- sehen ist coalesco wie eine Ableitung von alo in jene Reihe ge- stellt worden; für oblmscor spricht das Partie, livitus welches Cornutus (VII p. 206, 3 K.) anführt. Hoffentlich wird dies Büch- lein, meines Wissens der erste auf alle positionslangen Silben des Lexikons ausgedehnte Versuch, zugleich als Sporn für fernere wissenschaftliche Arbeiten über den Gegenstand wirken; nach meiner Meinung enthält es auch so schon des Sicheren genug, um für Berichtigung der lat. Aussprache nützlich zu sein.

Den Gegnern müssen wir noch eine andere Waffe selber in die Hand geben. Wie überhaupt die ganze Sprache, Formen und Laute im Laufe der Zeit sich änderten, wie so viele prosodische Veränderungen, teils vor der klassischen Periode und gemein- gültige, teils späte und vereinzelte begegnen, ebenso ist die Quan- tität der Vokale auch vor Doppelkonsonanz Wandelungen unter- worfen gewesen. Aus Längen sind Kürzen geworden (es genüge das eine Beispiel cöntio aus coventio, nach Diomedes p. 433, 18 K. contio), aber eine besondere Neigung hat obgewaltet, den kurzen Vokal zu dehnen, im Einklang mit der allbekannten metrischen Thatsache dafs z. B. im Hexameteranfang agrestem tenui von Natur kurze Silben für Längen fungieren; die Energie mit welcher solche Lautgebilde vormals hervorgebracht wurden, macht bei deren steter Erneuerung der Lässigkeit und Schlaffheit Platz. Gegenüber dem TtejATCSj pompe der Griechen und der Italiker ist quinque den Lateinern eigentümlich, wie es scheint, von Anbeginn. Die Länge der ersten Silbe von ignobilis und ornatus kann sich erst nach der hannibalischen Zeit festgesetzt haben, da in plautinischen Anapästen dieselbe noch kurz gehraucht wird, arva hatte die Stammsilbe ursprünglich so kurz wie arare, wenn wir aber auf einer vom Senat ausgegangenen, auch in den Apices fehlerlosen Inschrift zu Ehren Neros des Sohnes des Germanicus CIL. VI 913

- VI

frdtri drvdli lesen, so ist der Schlufs unabweisbar, dafs damals die erste Silbe scfaon lang gesprochen ward, ohne Frage unter dem Einflüsse des r-Lautes, der manche Dehnung bewirkt hat, allgemein oder partiell nach Ort und Zeit (z. B. xodoQzig statt cohortis, in Rom schliefslich gar Mineva wie einst und für immer lat. pedo statt ■nsqöoa). Vor Alters kannte man nur YMini, und dafs wie die Marser, Picenter, Hirpiner vom Kriegsgott und dessen Symbolen, so jener Stamm von der Yesta 'Earia benannt ist, unterliegt wohl keinem Zweifel; OvsGt- wird der Name des Konsuls Vestinus vom J. 65 noch geschrieben; die Glosse des Etymolog. M. p. 195, 40 BtaTtvoi mag ihrer übrigen Verkehrt- heit wegen {ßiaxia xa &riQia, richtig ßfiazia) bei Seite bleiben; aber mit Strabo treten OvtjGrivoi auf und für den Beamten des Kaisers Hadrian, den bekannten Bibliothekar und Lexikographen Julius Vestinus ist diese Schreibung die regelmäfsige ; hiernach zu schliefsen, hat die Verschiebung der Quantität in jenem Namen um die Zeit des Augustus begonnen und ist bis zum zweiten Jahrhundert durchgedrungen. Bei derselben Doppelkonsonanz in hesternus Avird die ursprüngliche Kürze bewiesen durch die Etymologie (heri für hes-x^^?), aber im orthographischen Kapitel des Marius Victorinus wird, wahrscheinlich doch betreffs eben dieser Silbe vorgeschrieben (Vi p. 15 K.): hesternum producte dici debet, nemo enim est qui laline modo sciat loqui, qui aliter quam producta syllaba hesternum dixertt. Der Regel kann Beweiskraft für die Schullradition des vierten Jahrhunderts nicht abgesprochen werden, die Apices einer mauretanischen Inschrift (CIL. VIII 9473) bezeugen, dafs ihr etwas älterer Verfasser wie infäns so auch infäntis sprach. Hingewiesen sei noch auf die vielen einer genaueren Untersuchung bedürftigen Wörter, wo ein und derselbe Konsonant, besonders eine Liquida, zwischen Vokalen gedoppelt steht, wo auch die Schreibung der Konsonanz vielfach schwankt {querella qnerela, parret paret, Pidfenius amentum cupedia gutus buca u. s. w.), wo Stetigkeit und Fortdauer des Doppelkonsonanten gewöimlich das Anzeichen von kurzem Vokal ist (aus nönas Plinius machten Griechen vöppac nkiwios); indem die Silben nicht scharf gesondert, die Konsonanten nicht von einander abge- setzt, sondern zusammen gezogen werden, gewinnt der vorgehende Vokal was der Konsonanz verloren geht und erwächst zur Länge. Korrekt gar-rulus, aber das Volk hängt zusammen garulus (Gram. IV p. 199, 4 K.), spricht ungefähr gahrulus; dafs in jenem a lang

VII -

sei, folgt aus diesem so wenig, wie aus anuliis langes a für annus; vielmehr zeugt das verwandte gerrae für alte Kürze des Vokals. Ebenso korrekt castel-lum, aber in gemeinen Kreisen castehim; der gallische Gott heifst lateinisch Sucellus oder Sucaelus; wir kennen keine andere Form als ölim, die wenn auch die Ein- wirkung des i hier mit in Betracht kommt, doch in gleicher Weise von ölle abgeleitet ist. Die Wissenschaft darf sich nicht damit begnügen, die Silben vor Doppelkonsonanten schlechtweg die eine als kurz, die andere als lang zu bezeichnen; sie hat vor allem die gennetische Entwickelung ins Auge zu fassen und den verschiedenen Einflufs verschiedener Konsonantengruppen auf den vorgehenden Vokal darzulegen; denn so von Anfang bis zu Ende gleichmäfsig dauernde Sprachregeln wie die Verlängerung der Silben bei nasaliertem s, scheinen den geringeren Teil zu bilden, und auf den Wechsel der Quantität, welchen die wenigen Beispiele vorhin fast für jede Epoche, für weiteste und engere Kreise be- kunden, ist bis jetzt nicht geachtet worden.

Für den Schulunterricht sind jene Veränderungen und Schwankungen, weiche die geschichtliche Untersuchung der Sprache zu ermitteln hat, mehr hindedich als förderlich; die Schule braucht eine Form, die sie lehrt und übt, welche den Anßnger und wer über die Materie ohne Urteil ist, mit dogmatischer Strenge bindet. Wenn also verschiedene, nach den Zeiten und sonst wechselnde Quantitäten aus dem Altertum vorliegen, welche wählen wir? Als Ritschi den gleichen Fall der lat. Orthographie besprach, betrachtete er mit Recht als das Entscheidende, dafs vermieden werde was verwerflich jung sei, und erklärte darum die Schreib- weise Quintilians und seiner gebildeten Zeitgenossen für das geeignetste Vorbild der Schul - Orthographie. Derselbe Gesichts- punkt raufs für die Orthoepie der Schule entscheiden, nur dafs hier, um sicher zu sein vor Entartetem und Abfälligem, das Muster keinesfalls gewählt werden kann in der von Ritschi bezeichneten Periode. Die Verderbnis, um den verständlichen und in päda- gogischem Betracht sehr berechtigten Ausdruck beizubehalten, zeigt sich in der Aussprache und macht sich breit längst bevor sie die durch Litteratur und Schultradition befestigte Schrift an- greift; seit Cäsar wachsen und nehmen mehr und mehr zu an Zahl, an Umfang des Gebiets, an Einflufs auch in sprachlichen Dingen die Volksschichten welche die Latinität zersetzen und ver- derben; für alle lateinische Prosodie und Quantität sind die eigent-

vm

liehen Normen, wie die Geschichte der ganzen römischen Poesie zeigt, vor Christi Geburt aufgestellt worden. Darum diese Zeit, die augusteische auch für unsere Quantilätsfragen, wo das Schul- interesse eine generelle Bestimmung erfordert, den Ausschlag geben mufs. Allerdings fliefsen in der Kaiserzeit die Quellen reichlicher, und leichter ist zu sagen wie Gellius oder Priscian als wie Horaz gesprochen; mag der Satz weniger praktisch sein, seine Richtig- keit wird dadurch nicht erschüttert; er mahne uns Formen wie ärva, Marclllus u. s. w. welche für den Forscher gröfseren Wert haben als Dutzende der gewöhnlichen Niqßa, MdgxslXog, oder was die Grammatiker seit den Antoninen bezeugen, nicht ohne Prüfung als ständiges oder der guten Latinität eigenes Gesetz auf die Schule zu übertragen.

Kann ein advocatus diaboli nachdrücklicher einschärfen, wie zweifelhaft Nutz und Frommen der Kanonisierung ist? Aber diese folgt doch. So werden trotz aller Einwendungen diesem Versuch andere folgen welche die elementarsten und schwierigsten Fragen der Grammatik, auch der Schulgrammatik, lösen helfen. Ich hoffe zunächst dafs Hr. Marx Gelegenheit linde zu einer neuen, aus den Quellen gehörig vermehrten Ausgabe.

Bonn 25. Februar 1883. F. Bücheier.

Einleitung.

Bei der Angleichung unserer Aussprache des Lateins an die der Römer kann uns nur diejenige Periode dieser Sprache zum Muster dienen, in welcher dieselbe den Höhepunkt ihrer Ent- wickelung erreichte, die ciceronianisch-augusteische, zugleich auch diejenige, auf welche sich der bedeutendste und zuverlässigste Teil der überlieferten Zeugnisse zu dieser Frage bezieht. Dafs dieser Zeit wirklich eine strenge konsequente Aussprache eigen war, be- zeugt Cicero (er. 51, 173)^) ausdrücklich und das Gefühl für ehie richtige Aussprache Wieb noch in späten Jahrhunderten lebendig^), wennschon uns dort, nachdem der ganze Bau der Sprache schwer erschüttert worden war, naturgemäfs einzelne gegen die frühere Aussprache abweichende, auch wohl untereinander widersprechende Angaben über die Aussprache einzelner Wörter begegnen. Eine so umfassende und sichere Quelle als die Dichter uns sind für die Aussprache des Vokals vor einem einfachen Konsonanten, giebt es für die Ermittelung der Vokallänge oder Vokalkürze vor mehr- facher Konsonanz nicht. Es ist deshalb erklärlich, dafs auch bei der strengsten Sichtung der benutzbaren Zeugnisse noch eine An- zahl Wörter von zweifelhafter Quantität des Vokals übrig bliei», diese mufsten, da nur die sicher langen Vokale als solciie be- zeichnet werden konnten, vorläufig unbezeichnet bleiben.

Die benutzten Quellen lassen sich folgendermafsen gruppieren :

') 'In versu quidem theatra tota exclamant, si fuit una syllaba aut brevior aut loDgior. Mec vero multitudo illad quod otfendit aut cor aut in quo of- fendat intellegit et tarnen omoium longitudinuiu et brevitatum in sonis sieot acutarum graviumque vucutn iudicium ipsa natura in auribus nostris collo- cavit'.

') Cunsentius S. 392 K. 'barbarismus üt, ut quidani dicunt piper pro- ducta priore syllaba, cum sit brevis quod vitiuin Afroruni familiäre est'.

X -

1) Ausdrückliche Zeugnisse von Schritlsteilern : Cic. or. 48, 159, Gellius n. A. 2, 17; 4,17; 6, 15; 9, 6; 12,3, sowie einzelnes bei fast allen Granimalikern, welche, wenn auch zum Teil in späterer Zeit lebend, doch als die Überlieferer älterer Zeugnisse die ent- schiedenste Bedeutung haben.

2) Die altröniischen Dramatiker, besonders Plautus und Te- renz, hei welchen muta cum liquida noch nicht im stände waren, einen von Natur kurzen Vokal als metrische Länge erscheinen zu lassen, bei denen also vor muta cum hquida immer die natürliche Quantität des Vokals im Verse erscheint. Dazu kommt, dafs die- selben Dichter in gewissen Fällen manche andern positionslangen Silben als Kürzen gehrauchen, wahrscheinlich doch weil der Vokal in diesen Silben überhaupt nur kurz ausgesprochen wurde. Wenige Stellen giebt es allerdings, an welchen ein von Natur langer Vokal mit oder ohne Position als Kürze erscheint, z. B. bonis mis PI. Trin. 822 oder foris pultabo Trin. 868. Aber diese Stellen sind von besonderer Art und linden ihre Erklärung durch metrische, rhyth- mische Gründe, Versaccent, iambische Natur der Wörter u. s. w. Ihnen steht gegenüber eine sehr grofse Anzahl anderer Stellen, an denen eine unzweifelhaft von Natur kurze Silbe trotz ihrer Posi- tiüuslänge auch als metrische Kürze erscheint, z. B. die 2. Silbe in iuventus, tabernaculum, voluntas, voluplas.

3) Die Inschriften. Seit dem 1. Jahrb. v. Chr. erscheint der Apex zur Bezeichnung der Länge bei den Vokalen a e o u, während man die Länge von i durch I (welches sich aufserdem noch für i consouans sowie in kaiserlichen Titulaturen wie Imperator In- victus hier und da lindet) oder durch ei ausdrückte; vor der Zeit des Apex lindet sich bei a e (o) u auch Verdoppelung des langen Vokals. Konsequent durchgeführt ist zwar diese Längenbezeichnung kaum auf irgend einer Inschrift, auch sind die Vokale in positions- langen Silben meist nur zum kleinern Teile berücksichtigt, doch geben einzelne amtliche Inschriften der republikanischen und ersten Kaiserzeit eine reichhaltige und zuverlässige Ausbeute, wie z. B. die Bede des Kaisers Claudius (Boissieu, Inscr. de Lyon S. 136).

4) Die griechischen Transcriptionen, eine Hauptquelle für die Ouantität der Aokale e o oft auch i u in Eigennamen. Polybius, Dionysius v. Mal. Strabo, Plutarch, Appian, Dio Cassius kommen vorzugsweise in betracht, sowie die griechischen Inschriften der römischen Zeit. Aus der byzantinischen Zeit bietet besonders Lydus manches Wertvolle, einzelnes auch Constantinus Porph. so-

'.v^?^

- XI

wie die andern byzantinischen Schriftsteller*). Indessen ist bei der wachsenden Übermacht des Accentes über die Quantität und der infolgedessen unverkennbar hervortretenden Neigung die unbe- tonten Vokale zu kürzen aus dieser spätem Zeit vorzugsweise den Zeugnissen für Vokallänge Beweiskraft zuzugestehen. Selbst der Accent war nicht immer im stände, die ursprüngliche Quantität des Vokals zu erhalten; während er in ngtö^ifio? bei Const. die Deh- nung herbeigeführt zu haben scheint, weist die für die alte Zeit sicher falsche Accentuierung von MccQxog ÜQiaxog in den Hand- schriften auf eine trotz der Betonung später eingetretene Kürzung des Vokals.

5) Die Etymologie und Analogie, eine zwar nicht immer ganz zuverlässige aber für viele Wörter die einzige Quelle. Sichere Schlüsse lassen sich bei nächstverwandten Wörtern ziehen wie wkevt] Alna, doch sind die dem fragüchen Vokal nachfolgenden Konsonanten von der gröfsten Bedeutung, denn plnguis gr. naivg, ({ulnque gr. nsfie, unguis gr. ouvt verdanken die Länge des Vokals im Lateinischen wohl nur der nachfolgenden Konsonantenverbindung (Vgl. A. R. § 1). Ersatzdehuung infolge Ausfalls eines Konsonanten darf wohl da angenommen werden, wo von einer Konsonanten- verbindung der erste die Silbe schliefsende Konsonant ausfiel. Wie aus mag-vis mä-vis, aus per-do {niQdu>) pe-do, aus Sec-stius Se-stius wurde, so notwendig auch aus por-sco pö-sco u. s. w. Frei- lich giebl es auch hier einige wenige Ausnahmen wie culina von coc- (coquo), in welchem Worte die Betonung der folgenden Silbe tue nachträgliche Verkürzung der ersten Silbe verschuldet haben mag. Aufserdem ist Ersatzdehnung wahrscheinlich, wenn eine media ausfiel oder in betonter Silbe dem folgenden Konsonanten sich assimilierte, wie von ago actum, von cado casum, von scad- (scando) scäla, so von sed- (sedeo) sella, von fod- (fodio) fössa. Beim Übergange eines Vokals in einen andern ist dann auf Kürze zu schliefsen, wenn a in i oder u überging, wie capio excipio, so lango attingo (aber altäctum), wie qualio - concutio, so scalpo sculpo, calco inculco.

6) Die romanischen Sprachen, besonders das Itahenische und Spanische, welche im Unterschiede von den andern Sprachen all- gemein den lateinischen Vokal (e i o u) nicht blols vor einfacher

') Beuutzt wurden aulser Hesychius, Suidas u. ü. w. die Werke von Du Caoge, Sophokles, Wagaer, Eberhard sowie die Boouer Ausgabe der byzao- tiuiüchea Historiker.

XII

sondern auch vor mehrfacher Konsonanz nach seiner ursprüng- lichen natürhchen Quantität hehandelten. War der Vokal lang, so blieb er unversehrt erhalten, war er aber kurz, so wurde er ge- schwächt und zwar so, dafs e und i denselben geschlossenen e- Laut, 5 und li denselben geschlossenen o-Laut ergaben, während e und Ö zunächst eine offene Aussprache erhielten und dann diese entweder bewahrten oder später diphthongierten (e zu ie, o zu it. uo sp. ue). Die romanischen Sprachen erlauben zwar zunächst nur Schlüsse auf die römische Volkssprache, aber da das Volk in der Aussprache positionslanger Silben im allgemeinen wohl mehr zur Kürzung als zur Dehnung hingeneigt haben wird, so ist wenigstens da Identität mit der Schriftsprache anzunehmen, wo die romani- schen Sprachen auf langen Vokal in der Muttersprache hinweisen, während wenn sie übereinstimmend auf Kürze hinweisen dies in Ermangelung entgegenstehender sehr zuverlässiger anderer Zeug- nisse immerhin als VVahrscheinlichkeitsbeweis gelten kann.

Von den Philologen, welche sich mit demselben Gegenstande bereits beschäftigt haben, sind zu nennen: Lachmann, welcher zu- erst die Bedeutung einer auslautenden media des Verbalstammes für die Quantität des Supinums erkannte, Komm, zu Lucrez S. 54 f. Ritschi, der den Anstofs gab zu W. Schmitz' verschiedenen Ar- beiten, gesammelt unter dem Titel: Beiträge zur lat. Sprach- und Litteraturkunde , und Fr. SchöUs 'Veterum gramniaticorum testi- raonia de accentu linguae latinae'. Acta soc. phil. Lips. VI. und am Abende seines Lebens noch selbst schrieb: Über unsere heutige Aussprache des Lateins, Rhein. Mus. 31. Bouterwek und Tegge: Die altsprachliche Orthoepie und die Praxis 1878, besprochen u. a. von Hartel in der Österreich. Gymnasialz. 1879. W. Förster: Bestimmung der lat. Quantität aus dem Romanischen, Rhein. Mus. 33. Wiggerl: Studien zur lat. Orthoepie, Stargard 1880 Progr. Bünger: Über die lat. Quantität in positionslangen Silben, Strals- burgl880 Progr. SchotlmüUer: Philol. Wochenschr. 1881, S. 208f.

Abkürzungen.

CIL = Corpus ioscriptioDum Latiuarum.

IRN = loscriptioae!» regoi Neapolitani.

CIG ^ Corpus iascriptiouum Graecarum.

CIA = Corpus iuscriptiouum Atticaruui.

U. C. ^ Glossarium uiediae et iafiuiae Graecitatis ed. Du Cauge.

K. = Grammutici Latini ed. Keil.

A. R. :^ Allgemeiue Regela für die Ausspr. d. Vok. io positioosl. Silben.

/

Allgemeine Regeln für die Ausspraclie der Vokale in positionslangen Silben.

§ 1. Yokallänge vor gn gm nf ns, Yokalkürze vor nt nd. Lang ist im Lateinischen jeder Vokal vor den Konsonanten- verbindungen gn gm nf ns, kurz ist der Vokal vor nt nd, z. B. mägnus ägmen Infandus mQns montis'^). Ausnahmen:

1. Egnätius Theognis,

2. die griechischen Wörter auf -syfia wie phlegma,

3. cöntiö ientäculum und ientätiS nüntius quintus und die griech. Namen auf üs -üntis und ön -öntis (vgl. § 2, 3),

4. Charöndäs Epaminöndäs nOndinae nöndum prendQ quln- decim vendö vindemia ündecim.

Vor gn beweist die Vokallänge Priscian 2, 63 S. 82 H.: io „gnus" quoqae vel „goa" vel „gnam" termlDaatia longam habent vocalem paCDulti- mam ut regaum stägnum benignus malignus abiegnns privignns Paeligans. Aul'ser vor „gnas" u. s. w. ist der Vokal lang vor ga in ägoätus ägnöscö ägnömen cögnöscö cögnömen igiiävus ignärus ignörö ignöscö ignöminia u. s. w. da hier ä i für ad con in stehen. Als zweifelhaft bleiben daher nur die Fremdwörter übrig. Auch Plantns brauchte vor gn den Vokal durchweg lang (vgl. Schmitz, Beiträge zur lateinischen Sprach- und Litteraturkunde S. ö6 ff. Corfsen, Über Aussprache, Vokalismus und Betonung der lat. Sprache « ü. S. 265).

Die Länge des Vokals vor gm folgt 1) aus der Analogie von gn, bei Plautus findet sich auch hier nur Länge, 2) aus der etymologisch nicht ge- rechtfertigten Länge des Vokals vor gm in pigmentum und segmeotum (s. unten im Wörterverzeichnisse).

Vor nf und ns beweist die Vokallänge Cicero im Orator 48 § 159: „in- doctus" dicimus brevi prima syllaba „insanus" producta, „inhnmanus" brevi ,,infeiix" longa, et ne multis, quibus in verbis eae primae litterae sunt quae in sapiente atque felice, producte dicitnr „ia", in ceteris omnibus

*) Nor die langen Vokale sind durch den Langstrich bezeichnet, die nicht bezeichneten Vokale sind als kurz anzusehen.

Marx, HalftbOehlein. ]

2

breviter, itemque composuit cöDsuevit coocrepuit cöafecit. Dasselbe sagt Gellius 2, 17; 4, 17 sowie Probus eathol. S. 6, Mar. Vict. S. 201, Dio- med. S. 431, 433, Priscian S. 319, Beda S. 230 K. Dazu kommen viele eiozeloe Belege aus loschriftea uud griecb. Scbriftstellera, vgl. im Wörter- verzeicboisse acceosus acipeoser castreosis ceosor ceosus clemeas Cöosentia cöDstäns cÖDSul cöostö cöDsilium Cöosus Cöasuälia crescens Horteosias ia- sigois iDspiciö iasuper Lücereases meosa measor polens Ramoeoses Tatieo- ses Valens. Vgl. auch Schmitz, Beiträge S. 3 If., 25, 27, 30, 32.

Für nf vgl. iofelix inferior.

Für die Vokalkürze vor nt vgl. linteum (von linum), wo i nur wegen des folgenden nt verkürzt scheint, ferner aufser potentia besonders Clemens crescens cliens dens föns fröns geos mens möos parens Picens pöns prae- sens, Wörter, welche im Nom. Sing, vor ns langen Vokal, in den übrigen Casus aber vor nt kurzen Vokal haben, vgl. auch Aventlnus Carmenta car- pentum ceotum Cönsentia commentärii Faveotia ferentäril Flörentia frnmen- tum iDstrümentum Leutulus Placentia segmentum Sentioum Terentius. Mehr Beispiele bei Schmitz Beitr. S. 11 ff.

Die Vokalkürze vor nd ergiebt sich aus der Analogie von nt, dazu vgl. calendae Euauder Fuodänius und § 6, B, ],c.

§ 2.

Deklination.

1. der kürzere Geniliv Pluralis auf um in der ersten und zweiten Deklination hat langes u, also Aeneadüm deüm sestertiüm duümvir (aber triumvir).

Dafs die im Lateinischen wie im Griechischen ursprünglich lange En- dung des Genitiv Plnr. um wenigstens in der 1. und 2. Deklination als Vertretung für ärum örum lang blieb, dafs man also, wie die direkt aus dem Griechischen herübergenommenen amphorüm drachmüm auch medium sestertiüm u. s. w. mit langem u sprjich, ist höchst wahrscheinlich, denn erstens mul'ste das in der 1. und 2. Deklination durch Kontraktion ent- standene um neben ärum örum auch später als solches im Bewufstsein bleiben, zweitens wären sonst in der 2. Deklination der Acc. Singul. ond Gen. Plur. garnicht zu uuterscheiden gewesen.

2. die Wörter auf er nach der 2. sowie die Wörter auf er und X nach der 3. Deklination haben in allen Casus dieselbe Quantität des der Endung voraufgehenden Vocals, also ager agrl fräter frätris äcer äcris päx päcis tenäx tenäcis fax facis rex regis nix nivis cornTx cornicis calix calicis, ebenso caro carnis mel mellis fei fellis as assis os ossis (aber ös öris) plebs plebis.

3. die Wörter auf ns nach der 3. Dekl. Gen. -ntis -ndis haben im Nominativ und Vokativ vor ns langen, in allen übrigen Casus vor nt nd kurzen Vokal, also föns fontis fröns frondis sapiens sapientis amiins amantis, ebenso verhalten sich die grie-

3

cbischen Wörter auf äs -antis, z. B. Aiäs -antis gigäs -antis. Den langen Vokal behalten die griech. Städtenamen auf ovg -ovvTog, z. B. Sellnüs -Qntis und die griech. Personennamen auf wv- <äy- TOg, z. B. Xenophön -öntis, aber AcherSn -ontis.

Die Kürze vor nt in der Deklinatiun ist dem Lateinischea und dem Griechischen gemeinsam, vgl. Curtius, d. gr. Verbum I S. 195; die Formen aaf ovs -ovVTOt und iöv -üvtoi sind contrahiert.

4. Alle auf mehrere Konsonanten aufser ns oder x endigen- den Wörter der 3. Deklination haben kurzen Vokal vor der Endung, also urbs urbis arx arcis sors sortis puls pultis stirps stirpis. Ausgenommen sind plebs plebis supellex -ectilis und die von üncia abgeleiteten Wörter wie deünx deüncis.

5. Einzeln zu merken sind läc lactis fär farris.

acer

similis

benevolus

acrior

similior

-entior

§ 3.

Komparation.

1. Die Endungen -issimus -errimus -illimus -entior -entissi- mus haben kurze Vokale, also:

probus probior probissimus äcerrimus simillimus. -entis^mus

Die £ndung -issimus mafs ursprünglich ihrer Bildung gemäfs langen Vokal gehabt haben, es finden sich auch noch inschriftliche Beispiele mit I wie CIL VI 1132 1634 1724, aber es scheint doch früh Kürze eingetreten zu sein, vgl. simillumae Plaut. Asin. 1, 3, 88 und amicissimns bei Mar. Vict. de fio. S. 242 K., in der spätem Volkssprache wurde i zu e, wie die ro- manischen Sprachen zeigen.

optimus

mäximus

minimus

mätürissimus und mätürrimus

Oltimus

supremus und summus.

bonus

melior

mägnus

mäior

parvus

minor

mätürus

mätürior

Oltrö

Dlterior

superus

superior

§ 4.

Zahlwörter.

1. In den Endungen -gintä und -genti kurz, also quadrägintä quadringentl. Vgl. rtaaa^axovra TtTQuxoaioi n. s. w.

ist der Vokal vor nt

_ 4

2. Einzeln sind zu beachten : quattuor aber quärtus quTnque mit seinen Ableitungen quTndecim quintus u. s. w. Qndecim Qnde- vigintl, mlUe (milia) mlllesimus u. s. w.

§ 5.

Pronomina.

1. nSs v5s, aber nostri vestri noster vester.

2. hic haec Acc. hunc hanc.

Bei Plautus oft verkürzt, z. B. Amph. 916, Stich 517, 611, Mil. 1008, 1138, Poen. 4, 2, 96; 5,6, 28.

3. Masc. idem, Neutr. idem, Plur. eldem elsdem und idem Isdem.

4. ille ipse iste.

5. quTcunque quaecunque quodcunque quäliscunque u. s. w.

6. In der Zusammensetzung bleibt die frühere Quantität: quisquis quidquid und quicquid quispiam quisquam quisque cüius- que eörundeni u. s. w.

§ 6. Konjugation.

A. Stammformen.

1. Die Verbalstämme, welche durch n erweitert sind, haben im Präsens und Infuiitiv und den davon abgeleiteten Formen kurzen Vokal, z. B. fundö frangö iungS sternö u. s. w. Langen Vokal haben niintiO prendö vendö.

Auch die andern positiooslaogen Verbalatämme haben meist kurzen Vokal, z. B. nectö serpö vertö u. s. w.

Langen Vokal haben in der 1. Konjugation: cessü güstö iürgö läxü lüctor mnssö närrö ürnö pürgö rixor rüctö täxö träetö västö;

in der 2. Konj.: ärdeö miseeö;

in der 3. Konj.: die meisten Inchoativa s. D., ferner compescö mittö pergö pöscö sürgö;

in der 4. Konj. : gärriö nütriö ürdior.

2. Die Quantität des Präsensstammes bleibt, aufser wenn er bei kurzem Vokal auf eine media ausgeht und diese im Perfektum oder Supinum Veränderungen erleidet, in allen Formen mit kon- sonantischer Endung dieselbe.

Auszusprechen ist also:

ärdeö ärsl

ärsum

ärdere

faciö fecT

factum

facere

frlgeö frIxT

frlgere

0

gero

gessl

gestum

gerere

Icö

icl

Ictum

leere

vIvS

vlxi

victum

vivere.

Die Inschriftea bieten flxo afleicta lüctun scriptum cooscreiptum vixit veixit.

Ausnahmen:

dicö dixl dictum dicere

dücS düxl ductum dücere

mit ihren Ableitungen dictiö ductäre u. s. w.

Für diese beiden Verben ist der Wechsel in der Qnantität wenigstens für die Kaiserzeit sicher bezeugt durch Gellius nnd die romanischen Sprachen und ist bei diesen Verbalstämmen auch sonst die Quantität schwankend, vgl. dicix index -icis dedicö neben dicö edicö, ebenso dux ducis educö neben ducö edücö.

3. Endigt der kurze Präsensstamm auf eine Media (b d g) und erfolgt im Perfektum oder Supinum Ausfall oder Assimilation derselben, so wird die Stammsilbe lang.

Auszusprechen ist also:

ago

egi

actum

agere

iungö

iflnxT

iünctum

lungere

rego

rexl

rectum

regere

sedeö

sedl

sessum

sedere

spargO

spärsT

spärsum

spargere

scindS

scidl

sclssum

scindere.

Die ursprunglich vorhandene Media ist im Präsens und In- finitiv geschwunden in den Wörtern

flno fiüxl flüxum Quere

slruo strüxl strüctum struere

traho träxl träctum trahere.

Dieselbe Quantität haben die Ableitungen, also:

rectus actio sclssor träctö u. s. w.

Die Länge des Stammvokals im Supinum beweist bei diesen Verben Gellius 9, 6: Ab eo quod est ago et egi verba sunt quae appellant gram- matici frequeotativa actito et actitavi. Haec quosdam non sane iodoctos viros audio ita pronuntiare ut primam in bis litteram corripiant rationem- que dicunt quoniam in verbo principali quod est ago prima littera breviter pronuDtiatur. Cur igitur ab eo quod est edo et ungo, in quibus verbis prima littera breviter dicitur, esito et unctito quae sunt eorum freqnentativa prima littera longa promimus et contra dictito ab eo verbo quod est dico correpte dicimus? num ergo potins actito et actitavi producenda sunt? quoniam fre- qnentativa ferme omnia eodem modo in prima syllaba dicuntur quo parti- cipia praeteriti temporis ex his verbis onde ea profecta sunt in eadem

6

syllaba proonntiaatur siunt lego lectos faeit lectito ungo nnctns noctito scribo scriptus scriptito moveo motns motito peodeo pensus pensito edo esns esito, dico aatem dictus dictito facit gero gestas gestito veho vectos vectito rapiu raptns raptito capio captus captito facio factns factito. Sic igitor actito prodacte in prima syllaba pronantiandnoi, qaoaiam ex eo fit quod est ago et actos.

Ebeod. 9, 3. Si qois antem est qui propterea pntat probabilias esse qnod Tiro dixit, qnoDiam prima syllaba in lictore sie ot in licio prodacta est et in eo verbo qnod est ligo correpta est, nibil ad rem istad pertinet, nam sie nt a ligando lictor et a legende lector et a viendo vitor et a tn- endo tntor et a strnendo strnctor prodoctis qnae corripiebantnr vocalibas dicta sDDt.

Dem entsprecbend bieten die Inschriften: actis redäcta exäctns defünctis dilectae füncto seiunctam adlectns lictor rector tector, vgl. aach fössa iänctas lectitö prötSctor rectus scindö scissnm.

Aacb bei Verbalstämmen mit einfachem Konsonanten zeigt sich der Ein- flnfs der aasfallenden Media, z. B.

eado cecidi cäsnm cadere

videö vidi visnm vid£re.

Ebenso scheint die Erhaltung des Grandvokals im Sapinum der Kom- posita anf Länge desselben za weisen, z. B.

exigö exegi exüctam exigere

attingö attigi attäctam attingere,

wie occidö occidi occäsam occidere

dagegen efficiö excipiö eripiö n. s. w. schwächen aach im Sapinum den Vokal des Stammverbams.

Dafs aach das Perfektem bei diesen Verben langen Vokal bat, dafür spricht ]. die Analogie des Sapinums, 2. die Formen coniünxit and rexit, 3. Prise. 9, 28 : in xi terminantia praeteritam perfectnm secundae et tertiae et qaartae coniagationis inveniuntar et tunc tantam natura quoque produ- eont paennltimam qaando sit e ut rego rexi tego texi illieio illexi. illicio pafst allerdings nicht hierhin, da für eine Verlängerung des Stammvokals bei Verben deren Stamm nicht auf eine Media ausgeht, sonst jeder Anhalts- punkt fehlt, illexi ist also entweder später den andern auf exi gefolgt, oder Priscian schrieb intellego intellexi.

B. Endungen.

1. Die Verbalendungen haben kurzen Vokal vor nt nd ss st. Auszusprechen ist also:

a) sunt

sint

erant

essent

fuerunt

fuerint

fuerant

luissent

erunt

suntS

ebenso est

estis

fuisti

fuistis

estS

este

estSte

essem

fuissem

esse

fuisse

7

b) amäverunt amäverint amäverant amävistl amävistis anoävissetn amävisse u. s. w.

snnt sint erant essent eraat könneD ihrer Herkunft nach nur kurzen Vokal haben, vgl. gr. liyovai aus liyovTi, ^aav thv, ebenso est iarlv, oft mit Aphäresis wie itast multumst, romanisch wie sunt nur mit kurzem Vokal weiter entwickelt, bei Plautus oft verkürzt, z. B. Trio. 630, 668, potest 80, 730, esse 307, 337.

estis estö este wie es (einst es) iaii tfoifo ^are; die andern Formen von sum sind mit diesen einfachen Formen zusammengesetzt.

Ebenso sind die Formen des aktiven Verbums amäverunt u. s. w. mit den entsprechenden Formen von sum zusammengesetzt, vgl. auch dedisti Plant. Trin. 129, Men. 689, dedisse Amph. 761, Pseud. 990, Cist. 1, 3, 34. Aach die Znsammenziehung amässem amässe aus amävissem amävisse läfst auf Kürze des i schliefsen.

c) amant ament amantur amentur amantö amandl amandus u. s. w.

amandus nach Serg. de acc. S. 527 K., Tovivöog CIG 5600, vgl. secundus calendae und den Wechsel von e und n im Part, Fut. Pass. z. B. repetnndae potiandtts neben potiendns.

d) amäns amantis. Vgl. § 1 und § 2, 3.

Ebenso in den übrigen conjugationen : monent moneant le- gunt legistT legissem legisse u. s. w.

2. Lang auszusprechen ist der Vokal vor ss und st, wenn er durch Synkope eines folgenden vi vor ss oder st zu stehen kommt, also:

amävissem und amässem,

amävistl und amästi, amävistis und amästis, amävisse und amässe, ebenso delessem cupissem petlssem cressem nQssem nQsse suessem audlssem.

Vgl. Vel. Long. S. 80 K.

3. Seltenere Formen sind:

accestis aus accessistis, träxe aus träxisse, extinxem aus ex- tlnxissem, dixtl aus dixistl.

C. Komposita.

1. Die Präposition behält in der Zusammensetzung mit Ver- ben ihre Quantität, wenn sie ganz unverändert bleibt, oder der Endkonsonant sich dem folgenden Konsonanten assimiliert.

2. Dagegen wird der sonst kurze Vokal der Präposition lang,

- 8

a) wenn durch die Zusammensetzung nf oder ns zusammen- kommen, z. B. cönfundö cSnsümS;

b) wenn die einsilbige Präposition durch die Zusammen- setzung einen Endkonsonanten verliert. Lang sind in der Zusammensetzung nicht blofs ä (ab) de e pro se, sondern auch ä (aus ad), (aus con), dl (aus dis), 1 (aus in), äs (aus abs), ös (aus obs), sO sOs (aus sub subs), z. B. äscendO cögnSscö distinguS ignSrö äsportö QstendS süscipiO.

Anm. Anch cob vor i scheint vielfach lang gesprochen worden za sein, vgl. cöniuDX und Gellins 4, 17. Die Präposition pro hat allerdings eine kurze Form neben sich in profäri profugus profundus n. a.

D. Inchoativa.

Die meisten Inchoativa, nämlich alle von Verben der 1. 2. 4. Konjugation abgeleiteten auf -äscö -esc5 -Tscö haben langen Vokal in der Inchoativendung, z. B. labäscö flörescö sciscö. Ebenso haben langen Vokal 1. crescS cupiscö discö fatiscor defetlscor gllscS hiscö resipiscS vescor, 2. die von Nominibus abgeleiteten Inchoativa dürescö evänescö ignescö pInguescO u. s. w.

Kurzen Vokal haben nur die von Verbalstämmen der 3. Kon- jugation abgeleiteten Inchoativa auf -escS -iscS: coalescö gemiscS ingemiscQ tremescö contremiscö vivescö revlviscö adipiscor indi- piscor depeciscor expergiscor nanciscor paciscor proficiscor remi- niscor ulciscor.

Gellins 6, 15 H. : „amicus noster homo multi studii atque in bonarum disciplinarum opere freqnens verbum quiesco usitate e littera correpta dixit, alter item amicus homo in doctrinis quasi in praestigiis mirificns com- mnniumque vocum respuens nimis et fastidiens barbare enm dixisse opinatns est, qnoniam producere debuisset, non corripere. nam quiescit ita oportere dici praedicavit ut calescit nitescit stupescit et alia huinscemodi multa. Id etiam addebat qnod quies e producta non brevi diceretur. Noster autem qua est omninm rerum verecunda mediocritate ne si Aelii quidem Cincii et Santrae dicendum ita censuissent, obsecuturnm sese fuisse contra perpetuam latinae linguae consuetudioem neque se tarn insignite locuturum ut absona inaudi- taque diceret" u. s. w. Wenn anch diese Ausnahme von quiesco für die alte Zeit sehr unwahrscheinlich ist, so mnfs doch, obiger Stelle entsprechend, für die vokalischen Stämme allgemein lange Inchoativendung angenommen werden ; vgl. crescö sciscö nötescö.

Ebenso weisen die romanischen Sprachen durchweg auf lange Inchoativ- enduog. Auch das Griechische hatte bei vokalischen Stämmen meist langen Vokal vor der Endung -axat, vgl. Cnrtius, d. gr. Verbum I S. 265 ff.

Dagegen bei den von konsonantischen Stämmen der 3. Konjug. abgel.

9

lach, ist e i nur Biudevokal nnd bei einigen Wörtern beweist das Schwanken des Vokals selbst seine Kürze.

E. Unregelmäfsige Verba.

1. possum possumus possunt possim possem posse.

possnm ist aus potisum entstanden, vgl. potest poteos. Aach nach dem Romanischen o.

2. edo, edis und es, edit und est, editis und estis, ederem und essem esses etc., edere und esse, editur und estur, ederetur und essetur.

Vgl. Donat. zu Ter. Andr. 1, 1, 54. Serv. zu Verg. Aen. 5, 785.

3. fero fers fert ferre u. s. w., überall e.

4. volo vis volt voltis vellem velle n5l5 nQllem nSUe

mäl5 mallem mälle.

5. eo eunt euntö iens euntis eundi u. s. w. wie B, 1, c. Komp. redilsti und redlsti, redilstis und redlstis, redilssem

und redlssem, redilsse und redlsse u. s. w., venisse verkauft worden sein, venisse gekommen sein.

Folgen ii aufeinander, so ist vor s oder t das zweite i lang, vgl. inter- ieistiCILI 1202 adiit Ov. met. 9, 611, ep. ex P. 1, 3, 74, subiit 1, 4, 46, Verg. Aen. 8, 363, Hör. sat. 1, 9, 21, petiit Ov. met. 9, 612, Prop. 1, 10, 23, impediit Val. Flacc. 8, 259. Vielleicht gehört auch die auf Inschriften sehr hänfige Schreibung pilssimus hierhin. Zu i vgl. noch redlsset CIL VI 1318.

6. inquam inquisti inquit.

7. memini meministi mementö u. s. w. 5di und coepl wie legi.

§ 7.

Wortbildung.

A. Langen Vokal haben:

1. Die Endungen -ensis -ensius, z. B. Carthäginiensis Hor- tensius, vgl. § 1.

2. Die von Verben abgeleiteten Substantiva auf -äbrum -Serum -ätrum, z. B. fläbrum laväcrum arätrum.

B. Kurzen Vokal haben:

1. Die Endungen -ellus (a um) -illus (a um), z. B. libellus tabella favilla. Langen Vokal haben catella Stella anguiUa Bo- villae blllae pllleus ovlUus stilla sulllus vllla.

10

2. Die Endungen -andus -antia -entum (-entia -entium) -mentuni -undus (-bundus -cundus), z. B. nefandus petulantia Silentium secundus hirundö iucundus, vgl. § 1, § 6, B, 1, c.

3. Die Endungen -ernus (-ernius -ernlnus) -urnus (-urnius -urninus), z. B. hlbernus taberna Säturnus. Langen Vokal hat vernus, ebenso hörnus.

4. Die Endungen -estus (-ester -estris -esticus -estäs) -ister (-islrum) -ustus, z. B. caelestis domesticus tempestäs capistrum venustus. Langen Vokal haben Infestus semestris prTstinus iustus palüster.

5. Die Endungen -unculus (-unciö) -erculus -usculus, z. B. ratiuncula paterculus mäiusculus. Langen Vokal haben plQsculus Tösculum.

Für UDCulus vgl. Aurancoleius uod CoruDcüDius, anch der IJbergaog voQ o (ration-) ia u spricht für Verkürzung des Vokals, wozu die Bedeatuog der Endung mitgewirkt haben mag, vgl. CatuUas aus Catönulus.

6. In den zusammengesetzten Wörtern ist der Bindevokal i kurz, z. B. nävifragus lectisternium.

Alphabetisches Wörterverzeichnis *).

1.

AbSs -antiü. Abantiades.

abdö 3 aus ab-dö. abdncö 3. abiciö 3. u. s. w.

abdömen.

Abella HßiUa Strabo 5, 249.

abiSgDDS vgl. Prise. 2,63 S. 82 H.

ablegffiina s. A. R. § 1.

abolescö 3. von abolere.

abolla oßoltig sicilisch nach Hesychias, wo o dnrch die alpba- betiscbe Abfolge ge- sichert ist, äßolht bei Da Gange.

aboriscor 3. von aboriri.

abscedö 3. von abs-cedö.

absens -sentis. absentia.

absqae aus abs-que.

abstemius aus abs- temius mit tenetum verwandt.

abstinens -entis. abstinentia.

absnrdos mit sardare = intellegere ver-

wandt, nach dem Lautwechsel von a-n wahrscheinlich n; die erste Silbe ist gekürzt bei Plaut. Capt. 69.

abundö 1. wie unda. abundantia.

acanthns.

Acarnänes.

acatalectus gr. axatä-

Acca Larentia mit äna verwandt. Accius. Acciious. accedö 3. aus ad-cedö. accenseö 2. accingö 3. u. s. w. accfnsns accensns CIL Vn887, 1RN2532. accentus von ad und

cantus. accipiö -epi -eptnm 3, vgl.Plaut.Trin.964. accipiter nach Analogie von acipenser ge- bildet aus Wurzel ac (acie« acus aqnifolius) und pet (ntriaSai).

accola aus ad-cola.

accrementum, vgl. A. R. §7B2.

accrescö 3. wie ac- crevi.

accumbö 3. von cubo ab- geleitet, mit kurzer «erster Silbe Plant. Most. 308.

äcer äcris äcre. äcriter.

acerbus Ableitung von

einem Stamme acer

(mit acus verwandt)

mit dem Suffix ba.

acerbitäs.

acerra w. d. f. W.

Acerrae läxiQQai Plut. Marc. 6.

acervus von acer mit dem Suffix ua va vgl. acerbus.

acescö 3. von acere, s. A. R. § 6 D.

Acestes 'ix^arrji.

Acesta L^x/otjj.

Acherön -ontis lii/iQiov

-OVTOS.

Acheronteas. Acheruotini. Achilles gr. l^j(ii.lifvs

*) Von den Kompositis sind aufgenommen: ]) diejenigen, deren Simplex ungebräuchlich ist, 2) diejenigen, welche den Stammvokal des Simplex ändern , 3) diejenigen , welche mit Rücksicht auf die Aussprache der Prä- position o. 8. w. aufgenommeB werden mufsten.

12

und 'A/ilivi, vgl.

Plaut. Merc. 4S8. Achradina. acipenser axvinifVOtQa

Lyd. de mag. 3, 63

S. 257 Bekker, vgl.

Schmitz Beitr. S. 7. Acmonides ldxfA.ov(drii

von axfitov. Acontius 'AxovTiog. acquiescö 3. von ad-

qaiere gebildet, acquirö 3. Acragäs vgl. Ov. Fasti

4, 475. acritophorum von (ixqa-

rof.

acredula vgl. Carmen de philom. (A. L. Riese 762) 15.

äcrimönia von icer.

Acrisias.

Acrisiöneis vgl. Cha- rts. S. 12, Diomed.

5. 428, Probus de ult. syll. S. 256 K.

acroima von axQoaa&ni

vgl. Aristoph.

Eccles. 91. acroäsis. acroiterium. Acrocerauniusmitä'x(io;

zusammengesetzt. Acrocoriothus von Sxgoi

und KoQiv^os. acrostichis äxqoatixCi- acta äctörum von actus

s. ago.

mm Mm \n

€exT 1],

acte gr. «XT^ mit «XHOJ

verwandt.

äctiö s. ago.

äctitö 1. s. ago.

Actium "AxTiQV mit dxir\ (s. acte) nächst ver- wandt.

äctor s. ago.

äctütum von äctu (ac-

tus 8. ago) gebil- det, adamäs -antis. adamanteus. additämentum von addö,

vgl. A. R. § 7 B 2. ademptiö von adimö. adeps -ipis. adhaerescö 3. von ad-

haerere. adimö -emi -eniptum 3.

wie emo , cciifi-

TiTtveiv bei den

Byzantinern, adipiscor adeptus sum

adipisciwieapiscor. adeptiö. adiümentam vgl. A. R. § 7

B2. adiütrix -icis von adiü-

tum. adliciö adlexi adlec-

tum 3. Admetus 'Mfiriios ä6-

firjTos vgl. Aescb. Suppl. 149.

administrö 1. von ad- ministrö, mit kurzer dritter Silbe Plaut. Ep. 418. administrätiö. adolescö -e vT -ultum 3. von ad-olere. adulescens -entis. adulescentia. adpendix -icis wie pen- deö.

IL

A-drästen.

Adrästeus vgl. Stat> Silv. 1, 1, 52.

adrigö -rexi -rectum 3.

wie rego.

adrogäDs -aotis.

adrogaotia. adscendö -endi -en- sum 3. adscensus -üs.

adsciscö 3. wie sciscö.

adsentior adsensi ad- sentiri wie sentiö. adsensus -üs.

adsideö -sedi -sessum 2. wie sedeö. adsidnus.

adspiciö -exl -ectum 3.

adspectus -üs , nach

demRomanischea e.

adsuescö 3. wie adsuevi.

adtingö -tigi -täctum 3. wie tangö.

adventus -üs von ad- veniö , aiovevros Dio C. 78, 14.

adulter ans ad-nlter von demselben Prono- minalstamme mit alter.

Aegisthns Atyia9oi.

aegrescö 3. von aegrere.

Aegyptns vgl. Alyvn- itos -not Hom. II.

I 382, Od. a 83,

127,229,1263,286.

Aellö 'AiXlm.

aeaigma vielleicht i.

aerumna alte Parti- cipialform wie a- lumna, dem griech. -o(i(vrf entspre- chend.

Aesernia AiafQvCaÜrA- bo 5, 238, Ptol. 3, 67. AiatQvTvos Dio Cass. 42, 15.

aeternus aas aeviternus vgl. A. R. § 7 B 3.

Aetüiops -opis. Äfer Äfra Afrum.

Africa Africae CIL II

_ 4509.

Africänus Africanus CIL VI 2041, 47. afferö affundöS.u. s.w. ans

ad-fero ad-fondö. afficiö -feci -fectum 3.

13

affectö 1.

Ahenobarbus s. barba.

i •!«:■-

afllnis aus ad-finis.

AiSx -äcis.

alimentum vgl. A. R.

Afrinius von Äfer.

alabaster vgl. oleaster.

§7B2.

Agamemnon -onis liya-

alacer -acris -acre.

aliorsum aus aliövor-

(itiivorv.

alacritäs.

sum.

Aganippe 'AyttvCnni] mit

Alba von albus.

aliptes d)MnTr](.

Vnnoi (eqnos) zu-

Albinas von albus.

all- s. adl-.

sammengesetzt vgl.

Albinovänus.

Allia richtiger Älia.

Philippus.

Albis "Alßig.

AUifae?

Agathocles Idya^oxl^q.

Albius von albus.

ällium besser älium

ager agri.

Albnnea ebenso.

Laucb.

agräritts.

Alburnus ebenso, vgl.

Allobrox -ogis 'AU6-

agrestis ayQiattfi

A. R. § 7 B 3.

ßQoyss Strabo, nach

Dioskorid. 4, 22

albus mit al(fi nahe ver-

alter Etymologie

Kfihn, vgl. Qainet.

wandt.

von allo = alio.

9, 4, 85.

albeö 2.

Almö von alere.

agricola.

albescö 3.

almus von alere.

agricnltüra (vgl. colo).

Alcaeus Idlxaios von

alnus wohl ebendaher.

agrimensor.

dXxTj mit cily.aQ

alo alui alitum and al-

agger zu aggerö aus ad-

ali^m verwandt.

tum 3.

gero gehörig.

aicedö.

Alpes verwandt mit al-

aggredior -gressus snm

aiceä Elchtier.

bus, sabellisch al-

3. aus ad-gradior

Alcestis "AXxriaTts, a

pus.

s. gradier.

wie in Alcaeus.

AIpiDUS.

ägmen vgl. A. R. § 1.

Alcibiades.

Alphesiboea^f>l(^cai/$o(«

ägDäscor 3. s. näscor.

Alcides.

mit ül.lfKVO) (dlft

ägnätns.

Alcimedön -ontis 'Al-

verwandt?

igoömeD.

XlfJ-^ätOV -OVTOS.

Alpheus zu dX(f- albus

ägnöscö 3. s. nöscö.

AlcioGus.

gehörig.

ägnitus.

AIcmaeÖD -önis.

altäre von altus.

ägnus.

Alcmän -änis.

alter Comparativ zu

ago egi actum 3. vgl.

Alcmena.

alius.

Gell. 9, 6, actis

alcyön -onis.

altercor.

CIL VI 1377, 1527

Alcyone.

alternus.

d 59, vgl. exigü

Älectö 'AltixTti.

altrinsecns.

redigü.

Aletrium AkiiQiov Stra-

altilis von alere.

actio.

bo 5, 237.

altrix -icis von alo al-

äctor.

mm\ mmm,

tl.

äotitü 1.

mit kurzer zweiter

altus-

A^ri^entum.

Silbe bei Plaut.

alamous Participialform

AgrigentiDUS vgl.

Bacch. 947, Most.

von alo entspre-

Lncr. 1, 717, Plaut.

775.

chend gr. Of4€-

Rud. prol. 50 und

alga a. algeo.

vog.

A. R. § 7 ß 2.

algeü älsi älsum algere

Alnntiuml^/lojTioj'Ptol.

Agrippa vgl. Manilius

mit ttlyos ttliyfivög

3,4.

1, 798, von den

verwandt? vgl. A.

aivus von alere.

Alten mit aeger

R. § 6 A 3.

Amalthea 'AfiäX&fia zu

und pai'tus oder pes

algescö 3.

fiaXd^axög /naluxöi

zusammengebracht.

algidus.

gehörig.

14

amarantus afjiaoavroi voo (jLaoalvia.

AmäzÖQ -onis lifia^üv vgl. Herodian ia Cramers Aaecd. OxoD. III S. 293, 10.

ambigö 3. voo amb-ago, amb = ttfi(p {uu(fC) wie ambö. ainbäges. ambiguus.

ambiö 4. wie auibü.

ambö mit omois ver- wandt?

Ambracia 'Afißqaxla wohl mit ävü zu- sammengesetzt.

ambrosia gr. äfißgoala mit der Vernei- oQDgspartikel av zusammengesetzt.

ambulö 1. wohl voo am, amb gebildet. In der Volkspoesie so gekürzt, dafs eot- weder a(m)buIo oder amblo anzu- nehmen ist.

ambürö -üssi -üstum 3. a wie in ambigö ambulö.

amellus Blume b. Verg. vgl. A. R. § 7 B 1.

ämens- entis. ämentia.

ämentum aus ap-mentum vgl. A. R. § 7 B 2.

amiciö -ictum 4.

Amiteruum 'AnCje^vov Strabo 5, 228.

Ammiänus mit amita stammverwandt.

amnestia gr. KfivrjaTia.

amnis vgl. Charis. S. 11, Serg. de syll. S. 478, vgl. Antemnae.

Amphiaräus!,4,u(^{n(>R0f

mit afjufC zusam- mengesetzt, amphibium. Amphictyöo -onis. Amphilochus. Amphiön -onis. Amphipolis. Amphissa. Amphitrite, für i vgl.

Find. Ol. 6, 178. Amphitryön -önis und Amphitraö -önis Plaut. Amphitryöniades Ca-

tull. Ovid. amphora gr. cc/ntpo- ^tvs für äfi(pt(p. Amphrysus lijLitpQvaös mit dvd zusammen- gesetzt, amplector amplexus snm 3. von amb-plectö. amplexus -üs. amplns von am- (ambö ttfitpC) abgeleitet, amplius.

amplificö 1. u. s. w. ampulla von ampora (amphora) abge- leitet, amputö 1. aus amb-puto. Ampsanctus Amsanctus von amb- und sanc- tus gebildet, amarca von n/iOQyrj. amussis.

Amyclae Idfivxlai. amygdala mittellat. a-

mandola. Amyntäs 'Afivvtas viel- leicht V wie in aftvvfiv. Amyntor -oris lifzvv-

rtoQ ebenso, anabathrum aväSa&Qov

wie ßd&Qov. Anacbarsis liivä/aoatf von ttvä und X''Q'

Aoacreön -ootis \Ava- xQioiv -ovTog vgl. Aristopban. Thes- moph. 161.

Aoignia vgl. Schmitz Beitr. S. 56.

anägnöstes dvayvmajtjs

anagramma dvdyQa/i/na.

analecta dvdlitxTa.

Aoaxagoräs livaSayö- Qtts mit dva^ zu- sammengesetzt.

Anaximander 'Ava^C- fiavSQos ebenso.

anceps -ipitis aus amb- ceps.

ancile aus amb-cile.

ancilla ebenfalls von am amb gebildet, i nach A. R. § 7 B 1.

Ancöoa gr. 'Ayxüv, a nach dem Umlaut von ancns in un- cus.

ancora ebenso.

aucus Ancns ebenso.

AndraemöD -onis 'Av- öqaCfiuv mit dv^Q zusammengesetzt.

Andriscus 'AvS^Ccxos von ävijp abge- leitet. Androgeös 'Avägö-

yetos. Andromeda. Aadronicns.

Andros "AvSqoi.

änellus von ännlus ab- geleitet.

änfräctus nach Analogie von infräctns cön- fräctas.

angiportus -üs aus ang- und portus gebildet.

Angitia von angö, vgl. Servius zu Aeo. 7, 750.

15

angö iDxi angere mit ayX'" ^X°^ nächst- verwaodt, vgl.A.R. §6 A3.

angais zu aogö f^{/l,f; gehörig, aoguilla, i nach dem RomaDischeo.

angalus mit angö ancus uocus oächstver- wandt.

aognstas von aogos (an- gor) gebildet wie venustus von venas.

Aaiensis.

auimadvertö 3. ans ani- mum advertö.

animäns -antis.

ann- s. adn-.

Anna Perenoa mit annns nächst verwandt.

aone wie an. annön.

Anoius wobi mit annus verwandt.

annöna von annus, vgl. Plaut. Stieb. 179 nach d. Handschr.

annus, freilich öfter mit einem n geschrie- ben, was auf ä wei- sen würde, wie in dem nächst ver- wandten äaalus.

anqnirö 3. aus amb- quaerö.

änsa.

äoser.

antae von ante.

Antaeus Idviaios von «»T^ avra.

Antandrns 'IdvTavägoi: aas ävTl und '!Av- äQos gebildet.

ante mit ävil avra ital. anter lat. inter in nahe verwandt.

antecessor von ante- cedö.

Antemnae ^Amt/ivai Strabo 5, 230, 'Avt^fivcc Plnt. Rom. 17, aus ante und amnis ge- bildet.

anteana von anteon- in- tendö ävauCvWjdv- xivtt D. C.

Antenor 'AvtrivotQ mit avii zusammenge- setzt.

anticipö 1. von ante nnd cap- (capiö).

anlicas von ante.

Antigone LivTiyövrj mit dvr( zusammenge- setzt. Antilochus. Antimacbus. Antiochus. Antiochia. Antiopa. Antiphates.

antiqaus von ante.

Antissa, -issa jedenfalls kurze Endung wie in Amphissa.

antistes von ante und sta-, IdvTiarios CIG 3336 , 'Av»iariog 'jE(p. «(>/. 2253 und Diod. 15,51.

Antium zn dvrC ante ge- hörig.

Antonios.

antrum Svtqov.

änxiusvon änctus änxns, Partizipialbildung zu angö, vgl. A. R. § 6 A 3.

Anxar,aufMiinzenAxor, wohl zu änxius ge- hörig , die vols- kische Stadt hiefs später Tarracina, welchen Nameo schon die Alten dem griechischen

TQaj((v gleich- setzen.

Apellfs l47iiXlrjs.

Apenninus 'Aniwtva

OQT).

aper apri. aprinus. aperiö -eroi -ertam 4.

apex -icis.

apiscor aptns sum apiscl, Verbalstamm ap wie aptus zeigt, an ap trat die lucboativ- endung mit dem Bindevokal i, vgl. A. R. § 6 D.

aplustre vgl. Lucrez 2, 555,Maniliusl,694, vielleichtLehnwort für otplaarov.

Apollo linölXtov 'Anik- Xiov Aplan. Apollodörus. Apollönia u. s. w.

apophthegma änö-

(p9fyfta.

app- s. adp-

Appius etymologisch mit acca atta Accius Attius nächst ver- wandt. Appia. Appiäous.

Appnlns Apulus vgl. Äpülia.

Äppuleias ÄpolSius.

apricas vgl. Verg. Aen. 6, 312.

Aprilis vgl. Hör. c. 4, 11, 16.

aprügnus von aper.

Apsus "Axpos.

aptns von apiscor. aptäre.

Aquillius weil daneben AqnTlius.

Arabs -abis.

Arachne 'A^üx^'t ^ß'- Aesch. Agam. 1492.

16

arStrnm' wie arätor.

Araxes.

Arbela.

arbiter aus ad-bitere. arbitrium. arbitror 1.

arbor.

arbustom wie veaos- tus gebildet, vgl. A. R. § 7 B 4. arbutam.

arca mit arceü arx nächst verwandt, freilich ürcaeBoissieu lascr. de L. S. 279. arcäüus.

Arcadia 'AQxaöia.

arceü. 2. mit aQr\yia und arx nächst ver- wandt, die Alten leiteten Luperci AovntQxoi (Plut.) davon ab.

arcera wie arce».

arcessü und accersö 3. aus ad und cio gebildet.

Archiäs !AQx(as mit cc^XV OQ/^f^os nahe verwandt. Arcbilochus. Archimedes. Archytäs.

arcitenens, arquitenens wie arcus.

arctus uQXTos lat ursa.

arcus -US, die blofse PositioDslänge des a bezeugen Pomp. S. 126, 7 und Prise, de acc. 12, S. 521, 15 K.

Ardea, durch einea Sohn der Kirke gegrün- det, vgl. Verg. Aen. 7, 41 ], KiQxos und d. folg. Wort.

ardea gr. i^uiios.

ärdeliü von ärdeü.

irdeö ärsi ärsum 2. von äridns ärdns (Luci- lius). ärdescö 3.

arduus mit arbor ver- wandt.

ärescö 3. von ärSre.

Arestorides 'A^eaio-

argentum, a nach Plant. Pseud. 378 Cure. 613, e nach A. R. § 7 B 2. argilla mit aqyös ar- gentum verwandt, i nach A. R. § 7 B 1. Arginüssae 'A(yyivova-

aai. Argos '^pyoff. Argivus. Argö. Argolis. Argus, arguö 3.

argumentum. Ariadne liQtäSvrj liQi-

ayinj. arista,-ista wohl Endung wie -ister vgl. A.R. §7 B4. Aristaeus.^ptffTai'o; von aQiOToi gebildet. Aristarchus. Aristides. Aristophanes. Aristoteles.' Aristoxenus l4Qtai6-

arma vgl. Charis. S. 11, Servins comm. in Don. S. 426, Pomp. S. 126, Prise, de acc. S. 521 K.

Armenia.

armentum zu arma ge- hörig.

armus zu arma gehörig, armilla.

Arnus Zigvos Strabo 5,

222. Arpi ^Aqnoi Strabo 6, 283. ArpiDum. arquitas morbus, arr- s. adr-. Arrüos und Arüos -nntis.

Arruntins. ars artis vgl. Diomed. S. 431 K. artifex -icis u. s. w. Artaxerxes 'Aqta^(Q-

Artaxata.

Artemis. Artemisium.

artus -üs Glied, mit arma stammverwandt, articnlus.

artus eng, erst arctus von Wurzel arc wie arca.

Ar verni 'AQovtgvoi Stra- bo 4, 189.

arvioa vielleicht ver- wandt mit harnspex aruspex.

arundö vgl. A. R. § 7 B 2.

arvus arvum von aräre, vgl. Andax excerpta S. 328 K. freilich ärvälis CIL VI 913 auf amtlicher In- schrift der ersten Kaiserzeit.

arx vgl. Pomp. S. 130 K.

as assis, davon cen- tussis.

äscendö -endi- eusnm 3. aus ad-scandö.

Ascanius.

äscia ans axcia mit o^vg «ftVij verwandt, vgl. Sestius.

Asclepiades von l/taxJiij- nios Aiaxktt-

nios.

^;3(l3jj5PWBW^.«ni^wrnw^T7?i^^5t-';5^n^

17

Ascra "AaxQa,

Ascnlam wegen der ia- schriftlich beglaa- bigten Form Auscu- lum vgl. Oscaiana pogna, also wohl Idaxlov bei Strabo 5, 241 zascbreiben.

asellus von asinus.

Aspasia.

agper vgl. Diomed. S. 432 K. aspretum.

äspernor t. aas ä (ab) und spern- gebildet.

äsportö 1. aas abs- portö.

ass- = ads-, doch steht bei Plaatos Poeu. 1, 2, 67 assam (ad- sum) als gleich- laatend mit ässom d em G ege n satze V 0 n elixum.

asser von ad nod serere gebildet

assir Blut gr. laq ilaq,

ässus aas ärsas von är- (ärere ändere).

Assyria.

astvgl.Cled.arsS.2SK.

Asiraeus Astraea 'A- OTQUiog liiatgala von äarriQ vergl. astram.

astram aarqov, a pro- thetisch von W. ster (Stella).

astu äntv.

ästas -ÖS wobl aas ax- tas (w. Sestias aas Sextios) und mit ofi'f verwandt, ästätas.

Astyanax -actis 'Aaiv- «Vrtf von aaiv und ava^ [avaxig).

Atalanta vom Stamme jalttv.

Uarx, Holfsbachlein.

Atax -acis.

Atella "Axtila Strabo 5, 249, „Schwarz- barg". Atelläna.

äter ätra ätram. äträmentum.

Ateroom Zdreqvov Stra- bo 5, 241.

Athamis -antis.

Atheniensis.

äthla ä»la. ätbleta. äthletiee.

Atlas -antis vgl. Ov. met. 4, 772.

atqoe aas ad-qne.

atqai aas at-qui.

Atreas. Atrida vgl. Prop. 3, 14, 1 Haapt.

ätrium nach Serv. za Verg. Aen. 1, 726 von äter. ätriensls vgl. Plaat. As. 264, 334, 347, 352.

atröx -öcis vgl. Hör. c. 1, 15, 27.

Attalas.

attamen.

attegia von ad and le- gere.

att-^adt-, attoUö aas ad-tollö n. s. w.

Atticas 'Anixöi.

Attis ^'Axtii u. "Atvg.

aaceps -ipis.

aoctörämeotum vgl. A.R. §7 82.

aadäx -äcis. audäcter.

Avellänae von Abella.

AventiDus 'Avevtivos Dionys. 'AßevTii'oi Plat.

Avernus !^opros Strabo 5, 244.

Äverruncas von ävertö

abgeleitet, -ancus wie -aneuliis A. R. §7 B5.

aufero abstnli ablätam aaferre, abstali mit kurzer erster Silbe Plaat. Aal. 645.

aagescö 3. von aagere.

angmentam vgl. A. R. §7 B2.

angostos v. angor, vgl. AvyoOrriaüüv aw- aytoyri CIG 9902.

avoncalus vgl. -oncnlas A. R. § 7 B 5.

aarifez -icis.

Anrancns Aaranca vgl. Ansones Auaovts. Aornncaleias, Aii- QoyxolrjCos b. Max. Plan, im Cäsar, so nach handschrift- licher Spor aach Polybias 33, 1, 2.

aascaltö 1. von aaricnla abgeleitet , aach nach dem Romani- schen n.

auspex -icis.

aatnmnas Participial- bildang wie alum- nas, gr. -öfifvog.

äxämenta von Warz. ag sagen, ä nach Ana- logie von A. R. § 6 A 3.

äxilla Deminativ von äla Achsel vergl. Schmitz, Beiträge S. 47 f. and A. R. §7ßl.

äxis von Wurzel ag führen , vergl. ago actus, freilich spä- ter a vgl. Cbaris. S. 11 u. 12, Dio- med. S. 428 K.

18

B.

bacUlam Stöckcheo De-

miootiv von baca-

lam. Bactra BaxTQa. balatrö vgl. Hör. sat.

1, 2, 2. balbas Baibus Bälßoi. balbättiö uod balbötiö 4. Balliö.

balli»ta von ßälXai ab- geleitet. balDenm neben balineum

(Varro n. a.). balsajnum. . . balteus.

bambaliö Reduplikation. Baodnsia JlavSottCa doch

wohl vom Stamme

nav Bantia. barathrum vgl. Vergil

Aen. 3, 421. barba vgl. imberbis. AbeoobarbüS 'ArivO'

ßuQßoi Plut. Aem.

25. barbätns u. s. w. barbarus gr. ßuQßaQoi

Reduplikatioo, vgl.

ßoQßoQvCf» aa^ßtQ-

ßtQliv) (Et. M.). barbitos.

bärdos von bärö. bärritoa neben bäritus. barrns Barras vielleicht

m. ßuQvs verwandt. Bassarens. Bassns Bäaaoi. Batbyllus. Bebrfx BißQvxts, Gen.

Bebrycis ond Be-

brycis. Belgae B(kyai. Belleropböu -öatis Btl-

kt^OipÜV -ÜVTOS.

Bellöoa aus Dvellöna

vgl. bellum. Bellovaci Bellovaxo(.

belloa and belaa. bellum aus dvellom:

Zweikampf, Btl-

Itxos auf Münzen

Mion. I 386. vgl.

rebellis und A. R.

§7 B 1. bellus ans beaulus. Beneventuffl Btveovtv-

Toff BivtßiVtö{ Dio

Cass. App. benignns vgl. Prise. II,

63 S. 82 H. Berecyotus BiQ(xvv-

TOf.

bessis besis aus bi (dvi)

und assis. ßessi bei Herodot und

Dio Brjaaoi, bei Po-

lybius a. a. B^aaoi. Bessus Btjaaög. bestia Bestia Briatfai

Plut. Mar. 9, Cic.

23. Betriacam BtitquixÖv

Plut Oth. 8, 11, 13. bibäx -äcis. bibliotheca bybliotheca

von ßtßlos ßußllov. biceps -ipitis. bidens -entis.

bidental, biennis wie aunus. bilibris wie libra, vgl.

Plant Mil. 853. Billius Billienus wegen

Bilius Bilieuus. bimeostris und bimd-

stris. bipennis bipinnis wie

penna piuna. birrus burrus wohl au«

Biturix -igis.

blandus nach Analogie

von amandus vgl.

A. R. §6 B 1 c. blatta. blennus ßkevt'ös.

Bocchus BoccharjBox;|foc Strabo 17, 828.

bombyx -ycis ßö/jßvS.

Borysthenes BoQvaiti- vr)i.

Bosporus BöanoQOi.

Bovillae wie bovillos von bovinns, vgl. ovillus snillus.

bräccae bräcae, bei He- sych. freilich ßqäx- xai. bräcitos.

bracchium gr. ßQaxCtov welches Polin x 2, 1 38 von ßQaj(vs ab- leitet.

brassica bei Hesych.: ßQäaxtj xqaußt) 'iraiMOTtti.

brattea.

Brennns Bo(vvo(.

Britannas vgl. Diomed. S. 526 K. gr. frei- lich auch BqiTöcvo(, BgfTÖvis Dionys. Per. 566.

Brixia it. Brescia.

Brootes Bgövrtis.

Brnndisium BQivtiaiov. Brnndisioi BQtvrtat- voi,

Bruttii Brittii vgl. Bqh-

TIOI.

bäbrestis ßovßg^aui.

babolcus von bübalus, Bovßolxoi Plut. Qaaest. Rom. 41 S. 275.

bulbus Bulbus ßoXßöe, Bokßöi Jos. AnL Jod, 14, 10, 13.

bnlga.

bulla, Varro hielt es für ßölXa äol. = ßovkii Plut. Quaest. Rom. 101 S. 2SSB, auch nach dem Roma- nischen u.

19

bästam wie combnrö

combästum. Büthrötum BovS-Qonov buxus nv^oi.

Buxeotum vgl. Bv-

SevTivos AtheD. 1.

27 a. Byblis JBvßlis- Byllis BikXig. Byzaatium viell. y.

C. cabällus Demiautiv von

cabo cabäDus vgl.

homo hümäaus, gr.

xäßaXXos, fiovoxd-

ßakos D. C. cachinous, -inaus jedeo-

falls kurze Eadnog. Cadmus Kää/nog vgl.

Find. Pyth. 8, 47. caelebs -ibis. caelestis KtXtareivov

CIG 4588, KiX^a-

Tios Zos. 4, 16. caeinentam vgl. A. R.

§7 B2. Caesennius Kaiaivvios

Dio C. 43, 40. Caeseraius KaiatQvCov

CIG 3771 Plut.

Symp. 7, 4 S. 702. Calaber -abra -abrum.

Calabria. curia Caläbra. calamister und -istrum

vgl. A. B. § 7 B 4. calathiscus xaXa&Caxoi. calcar von calx Ferse, caleeus ebenso. Calchäs -antis KäX^ai- calcitrö 1. von calx

Ferse, calcö 1. vgl. calx Ferse

und den Umlaut in

conculcäre pröcul-

cäre. calculusvoa calx Stein;

auf lässige Aus- sprache späterer

Zeit und vielleicht ä weist die häufige Variante cancnlus, im Ed. Diocl. xav- xovXartoQ.

calda u. caldärium aus calida calidärium.

calendae xaXiväaig Ly - dus de mens. 4,53,57, de ost. 59 und sonst.

calescö 3. von calere.

caliendrum.

calix -icis.

calleö 2. zu callum ge- hörig.

callidus von calleö.

Calliope KaXXiönr] wie xäXXog. Calliroe.

callis mit xiXivd-a dxo- XovS-os verwandt.

Callistö KaXXiOTiö wie xttXXiaios xäXXos.

callum wahrscheinlich von ebenderselben Wurzel w. calamus cellere u. a.

Calpurnius KaXnöqvios ClG4366wlO,A:aA- nvQvig 6674, KaX- Tid^viovCIAIIieOl, 602, 607, 'E<f. aqx- 2764; bei Plutarch IVuma 21 wird der JVame von KäXnos abgeleitet.

calva wie calvus.

calvescö 3. von calvere.

calümnia wohl durch Contraction aus ca- lunmnia entstanden und Participialbil- duDg zu calvi, vgl. alnmnus.

calvus Calvus wie ca- lämnia, KaXßog bei Plut. Ael.

calx Ferse vergl. XäS und caliga.

calx Stein x«Xii.

Calypsö KaXv\f)(i von xaXvnrm.

Cambyses.

camella von camera.

Camers wie Camerium, Ji:a/i/pTtojPol.2,19.

Camillns, i nach Prob. app.S. 197K.i nach Mart. Cap. 3, S. 65, 22 Eiss.

Campäni Campänia zu Capua gehörig.

campester von campus,

xafjniatQios Lyd.

de ost. 10, xafini-

-• ajQiov Heron de

Chirob. S. 65.

campus mit Capua ver- wandt, vgl. Campäni und MaxQol Kuft- 7101 Strabo 4, 216.

cancelli von Cancer Git- ter, vgl. Frgm. de acc. e cod. Bob. (nunc Vind. XVI) S.142EndI.xa;'x£l- Xovs Lyd. de mag. 3, 37.

Cancer Gitter m. xiyxXCg xoyxvXri verwandt.

Cancer Krebs mit xaq- xlvos x^QXVOi ver- wandt.

candela von candeö. candeläbrum.

candeö 2. vielleicht ver- wandt mit xofo- fisvs, vgl. cicindila Leuchtkäfer und in- cendö. candescö 3. candidus. candor.

cänescö 3. von cänere.

canistrum xdviOTQov, daneben xävvajqov und xivaaxQov.

canna.

2*

20

Canoae Küvvat-

cano cecinl cantum 3. cantus -üs.

CaDtaber -abri. CaDtabria.

cantharus.

cantö 1. von cano, vpl. Prgm. de acc. e codice Bob. (nunc Vindob.XVl)S. 142 Eadl.

capäx -äcis.

capella von cap(e)ra.

capessü 3. von capere.

capillus Deminutiv von demselben Stamme wie Caput, auch nach dem Romanischen i.

capiö cepi captum 3. capto 1.

capistrum Ableitung von cap-, vgl. capidcs.

Cappadox -ocis.

capra wie caper. caprea vgl. Verg. Acn.

lü, T25. Capreae Juv. 10,72. capricornus. caprificns.

capsa von capiö, aber xafiipttQCoi für c.i- psario im Ed. Diocl. und xcifiipa' {hr^xr) Hesych. weisen auf ä, vgl. lri\p- Xrifjxfj- X^/ntpfTtti (CIG 4307 S. 161).

captivus V. capiö cap- tus.

carbasus.

carbö mit cremäre ver- wandt? carbunculus vgl. A.R, §7 B5.

carcer gr. xiiQxctQov, Reduplikation.

carchesinm xag^rjaiov.

cardiacus von xaqSla vgl. xiaQ cor.

cardö mit cor caro ver- wandt.

Carduus vergl. carere kümmen.

cärex -icis. cärectum.

Carmen aus casmen vgl. Caniena. Carmenta Kaqfjiivttt KttQfievxdlia Plut. Rom. 21. Lyd. de mens. 1, 8.

Carna z. cardö caro geb.

Carneades.

Carni Kuqvoi Pol. Str.

Carnütes.

caro carnis. camärium. carnifex -icis.

Carpathos.

carpentum xä^ntviov Die Cass. 60, 22.

carpö rarpsi carptum 3.

cärrus nach der Schrei- bung xaQov im Cd. Diocl. cärrüca cärüca nach xaQov/- Ed. Diocl.

Carthägö.

Carventus Kanovivröi.

caruncula v. caro car(o)- niss. A. R. §7 B5.

Carystos KÜQvaiog.

rascus w.Casinum (forum vetus), Voc. Küaxa Plut. Brut. 17.

Caspius.

Cässandra Cäsandra vgl. Tzctzes z. Lycophr. S. 271 Müller.

Cässiope wohl von dem- selben Stamme wie Cässandra.

cassis Helm.

cassis Netz.

Cassius.

cassus xänaoi Suidas.

Castalia.

castaneus.

castellnm von castrum, xäattlXog Hesych.

castigö 1. von castus.

Castor KaartoQ. castoreum.

Castro 1. mit xiajQov Gritfei verwandt?

castrum mit casa ver- wandt, gr. xd<tiQov

Xtt<STQtt.

castrensis xaarg^ai-

og D. C. castus von cas- (carere

kämmeh). catalecticns xnraXrjXTi-

xüg. cataphracta xaTa<fQÜ-

catapiilta xaTanilrrii. Cataracta zarapaxujf. catasta von xarä und

OTtt-,

catella aus catenula. catellus von catulus. cater va wie Minerva u.a. cathedra xaSHäqu. catlllus von catlnus. Cätillus vgl. Cätili Hör.

c. 1, 18, 2. Catnilus vgl. Diomed.

S. 431, 27 K. und

Serg. de acc. S.483,

18K. caudex -icis. caverna von cavos, vgl.

caterva. cavillor 1. vgl. cavillä-

tiö mit gekürzter 2.

Silbe PI. Truc. .3,

2, 17 und Stich.

226. Caystrus Küvotqos. Cebrenis KißQrjv Strabo

13, 607. Cecrops -opis A'/xpoi//. cedö cessi cessum 8,

cessio, cedrns x43qos. celeber celebris celebre.

21

celebro 1. vgl. Verg. Aen. 1,735; 3,280.

cella mit oc-culere dam verwaodt, vgl. x^i.- kiov xfXXÜQios Kfv- Tovx^ljitti (Centum- cellaie)- ^iiyxfkXos.

celöA- öcis.

celsus mit ex-cellere näuhst verwandt,gr. Ä^Affosz. B. CIAIII

1202 26, 29, 152.

Celtae KiXrat.

Celtiberi KeXTißijQts. Ceochreae KtyxQtai. Cencbreis. ceoseö 2.

censor osk. keenzstur, xr(i>aio()Lyd.iemig.

I, 39, 43. Ceasöriuus Ktjvatofjt-

vog Plut. C. Mar-

cius 1, vgl. CIA III

add. 6Sc. ceusüra xt^voovqu Ld.

de mag. 1 epit. ceusus -US xijvaoi

Lyd. de mag. 2, 30,

CIG 3497, 3751. ceDtaurus xiviav{>og. ceuticeps -ipis vergl.

centum. ceutö xivn>(av Eustatb.

xiftwv Polyb. 28,

I I , xtviüv Suid. ceutrum xivtQov. cen\,umxtvirivä^ioi Lyd.

demag. 3,7,21,aucb Daeb dem Romaui- schen e.

centumvir.

ceoturia xivrvQia CIG 4716 d 47, 5074, 5081 , xtVTovQta 5046.

ceDturiö xiViv^Cmv CIG 4963, «noi/pt- lov Polybius und Lydus.

ceotussis vgl.as assis. Cepbissus besser Cepbi-

sus, Kr\(pia6s vgl.

Kr](peiaievs CIA

III 111432, 112023,

1164ii und sonst, cerastes xtqaairis vou

xiQUi. Cerberus KiqßiQog. Cercöps -öpis Ki^xuxp. cerebrum vgl. Hör. sat.

2, 3, 75. ceruö 3. zu certus ge-

börig. cernuus mit cerebrnyi

aabe verwandt. ceri'Itus aus cereritus,

vgl. läruätus lym-

pbäticus. certus, byz. x^qiov, aucb

n. d. Romaniscben e. certämen, certäre. ccrvix -icis mittelgriecb.

XlQßlXaQlOV U. XfQ-

ßovxoXos. cervical.

cervus mit cornu ver- wandt, span. ciervo.

cüssö 1. von cedö.

Cestius Kiaiiog.

cestrum xiaiQuv.

cestus Gürtel xtatös.

cetra.

cette l'lur. von cedo.

Cejx -yci».

Cbalcedön -uuis XaXxri- dmv -ovo; von /«A- xös vgl. ;fäili»/Stf.

Cbalcis XaXxCg wie;^aA- xös s. d. v. W.

Cbaldaeus.

Cbalybs -ybis.

cbaracter j^a^axtrn) vgl. XÜ(ictS XÜQaxos.

cbaristia caristia ;(«(»'- aria.

Charöüdäs XaQtöväag.

cbartu /ü()i>it;.

Cbarybdis.

chelydrus vgl. Sil. It. 8, 498.

Chersonesus Xt()a6vi)- aos.

CberQsci? Xe^otJaxot.

cbiragra besser cberagra vgl. Mart. 1, 98,

cbirograpbum.

cbirürgus x^'Qovqyög.

cborda corda von X"Q~ ärj, xö^Sa D. C. span. cuerda.

Cbrysippus vergl. Pbi- lippus.

cicätrix -icis.

cicätricösus vgl.Plaut. Ampb. 446.

Cilix -icis. Cilissa.

Cilla KlXXa nacb Scbol. zu Hom. ILA, 38 von KlXXog benannt.

Cimbri Kiftßqoi Strabo 7, 291.

cimex -icis.

Cimmerii KifiixtQioi, nach dem Et. M. auch KtfXfi^Qioi.

cincinnus gr. xixivvoi. Cincinnätus.

Cincius= Quinctius von qutnque? CIncIus CIL VI 1058, 4, 2, Cluciae Grut.557, 6.

Cingelorix -igis.

cingn cioxi cinctum 3. cingö nach dem Ro- manischen , ciuxi cinctum nach A. R. §6 A3, cingulum. ciuctus -üs. cinctüra.

Cinna, A^/'v»'«« Plut. Brut. 29.

ciuuamum.

Cinyps -ypis neben Ci- uyphus.

22

cippus auch cipus.

circa s. circus.

Circe nach den Alten V. xCgvrifit (xsQav- vvfit) oder xiqxls.

Circei wie Circe.

circiter w. d. f. W.

circus verwandt m. cur- vus u. xvxlos {xiQ- xo; xCgxoi dor.). circulus xtQxilkiov

D. C. circensis. circiter circum u, s. w.

cirrus.

Cirte.

cista xlaxri. cistella.

citharista xi9aQiari^s.

citri vgl. citerior. citrö.

citrus citreus vgl. Pers. 1, 53.

clandestiDus Ableitung von clam, vgl. blan- dus und intestious.

clangor gr. xixtyyrj wo- von xlaytoög Anth. Pal. 6, 109.

clärescö 3. von clä- rere.

clässis von caläre, mit clärus climö nächst verwandt vgl. Uio- nys. Ant. 4, IS. clässicum. clässicus.

clätri xkrjf^Qa.

Cleanthes KktävS-rjs vgl. äv&os-

Clemens -entis Clemens CIL II 4550, Xl^- firii CIA III 1094

20, 111457, 113823,

vergl. Klr/fiivios CIG 3757, Kl^fitv- Ti 1829. dementia. Cleopatra KkeonatQr]

vgl. KlttonäiqrjV Apoll. Arg. 2, 239.

depo clepsi cleptura 3.

clepsydra xlix^ivSQa, vgl. hydra.

cliens clieutis, xXCtvjag Plut.Rom.l3,;eii^v- Tr]i fort. Rum. 10, Lyd. de mag. 1, 20.

clitellae v. clitra abgl. vgl. clinö xXTfxa.

Ciiternum KliiztQVov Ptol. 3, 1.

Cluentius KXoivTtos App. b. civ. 1, 50.

Clytaemnestra KlvTui-

Cnössus Kvtuaaos-

coalescö 3. von alere vgl. A. R. § 6 D.

Cocceius KoxXTjiog z. B. CIA III 571, vgl. 112160-62.

coccum xoxxog.

Cochlea coclea xo/kiug,

vgl. Hör. sat. 2, 4,

59, Mart. 14, 121.

cochlear coclear vgl.

Mart. 14, 121.

cocles Codes K6x!iios Plut. Publicola 16.

eöde.x -icis.

cödicillus byzant. xw- SixikXoq.

Codrus KöSqog.

coerceö 2. wie arceö.

cögnätus.

cögnömen.

cögnöscö cögnövi cögni- tum 3. s. nöscö.

cögö coegi coäctum 3. aus co-ago.

cohors -ortis etymolo- gisch mit bortus XÖqtos verwandt, xooQjis CIG 6771, Polyb. 1], 23, xoop- Tijf Lyd. de mag. 1, 46, vgl. Diomed.

431, 22 K., wird contrabiert in chörs chörtis vgl. ;|fa5pTijf CIG 3902 c, 5052 add. 5783 c, ebenso im Romanischen.

Colchi Kök/oi.

colläbor 3. collocö 1. u. s. w. aus con-lä- bor con-loco u.s. w.

Collälia Koi.XaT(a. CollätiDus Kolkati- vog.

coUecta == conlecta von lego lectus. collectiö.

collega besser conlega. conlegium.

coUigö -egi -ectum 3. s. lego.

collis mit ex-cellere cul- mus xoloivög ver- wandt, vgl. Koli.1- voi, KollTvog X6- (fog, KokXivt] nvltj u. s. w.

Collum mit collis ver- wandt, bei Plautus und Catull in Wort- spielen mit coUo- cäre.

coUybus xoXlvßog.

collyrium xoXXvqiov.

colo colui cultum 3.

colossus xoloaaög.

coluber colubri. colubra.

columba, nach dem Ro- manischen u.

columelIavoncolani(e)na abgeleitet.

columna wie columen.

colurnus von derselben Wurzel wie corulns abgeleitet.

combürö -üssi -nstnni 3.

cömissor 1. gr. xaiftu^a) vgl. uaxavä mä- chioa u. a.

23

cömissätiö. comm- aas coam-. commendö ]. wie maodö. commeotor 1. wie me-

mini commiDiscor. coinmeö l.v. con n. meo. commeätus -üs xojxia-

Tov Hesych. coinmerciam aas coiu-

merc- s. merx, xofj.-

fiiqxtov An, Comm.

6, 5 (5, 287 Boon.),

xofAjxeQxiäqioi C.

Porph. de caer. aul.

2, 52 S. 717 Reiske. comminiscor commentas

sum comminisei vgl. A. R. § 6 D.

commenta xöfievta Ld.de mag. 3, 18, 19.

commentärieasis xo- juevragiaio; He- sych. xoftfttviaQi- atos Lyd. de mag.

3, 4 u. öfter, commioiis v. comma-

uus vgl. eminus. commodus Commodus a.

com-mudus, Köfi-

fidos, xöfj.oäa Sui-

das. communis von con und

mÜDus. cömö cömpsi cömp-

tnm 3. comp- aas conp-. compäges zu com-paugö

gehörig, compär -aris. compendium von com-

peadere. comperiö comperi com- '

pertum 4. von com- periö. compes -pedis von com-

ped-, compescö 3. aus com-

ped-scö zu compes

gehörig.

compiogö 3. von com-

pangö. compitum von com-pi-

tum vergl. perpe-

tuus perpes, xofj,-

nitovi Kofinitct-

ha Dionys. Aot.

4,14. complector complexus

sum 3. von plectö. coQ- io Zusammenset-

zungeB, aber cönf-

cöns-. concentus wie concinö. coocha xoyxri. concilium von con-ci-

lium vergl. domi-

cilium. conciliö 1. concinnus aus con-cin-

nus. concipiö -cepi -cep-

tum 3. Concors -cordis wie cor. concordia xovxoqSC«

Strabo 5, 214. couculcö 1. aus coQ-

calcö. concumbö 3. wie cubo. concupiscö 3. vgl. cupi-

tus cupidines. condiö 4. spätgr. xov-

äiTov = conditum. cundö 3. aus con-dö,

vgl. Frgm. de acc.

e cod. Bob. (nunc

Vind. XVI) S. 142

Endl. coudolescö 3. von con-

dolere. cönexus von cö-nectö. cönfäbulor.

cönfarreätiö vgl. fariua. cönferö contuli conlä-

tum cönferre. cönfestim von con-fend-

vgl. infestus maoi-

festus. cönficiö -feci -fectum 3.

cönfecit Cic. or. 48,

159. cönfidö -fisus sum 3. cönfinis.

cönfirmö 1. s. firmus. cönfiteor -fessns sum 2. cöoflagrö 1. cöniligö -ixi -ietum 3.

cönflictus -üs. cönfluö -üxi -üxum 3. cönfodiö -födi -fössum 3. cönfugiö -fügi -fugi-

tum 3. congeläscö 3. von con-

geläre. congeries von con-gero. congestus ebenso, congius vgl. gr. xöyxog

xoyxiov,»oyyittQiov

Georg. Synt. Chro-

nogr. S. 211 und

soost. congredior congressus

sum 3. 8. gradiur. cungrus yoyyQOS Plut.

Mor. 1198,3. coniciö -ieci -iectum 3.

vielleicht cöa- vgl.

A. R. § 6 C Anm. coniectüra. cöniungö cöninoxi cön-

iünctum 3. vgl. cön-

iunx und iungö, con-

iünxit Wilm. Ex.

iuscr. L. 104 S. 29,

21. cöaiugium. cöoiuQX -iugis , oft

coniux z. B. CIL V

2215, 4658, 5388,

coniugi CIL V 1066. coniürö I. vielleichtcön-

vgl. A. R. § 6 C

Anm. cönscius.

cÖDScientia. cönsecrö 1. von sacro

sacer, cöoseci'atam

CIL VI 1527 e 57.

24

Cöoseotia Ktovatvrta

Ptol. 3, 1. cöoseqnor 3. cÖDsiderö 1.

cönsidö -sedi -sessum 3. cöusilium xiovaihov

Plut. Rom. 14. cöosors -sortis, cöospiciö -exi -ectum 3.

cöospectus -üs. cönstaos -aotis (K(öv-

aias, Küivaiaytos

Dio a. a.) cönstaatia. Cöastantiaus K(ov-

aravuvos. cöasternö 1 .u.3. s. stei'oö. cöastö 1. cuastö CIL VI

1527 d 64. cöDsuetüdö. cöDsul cüDsulibus CIL

V 26, 43, cos VI

1U30, 1058 u. sonst, cönsulö cönsului cöd-

sultuiB 3. cöosultö 1. cÖDSultrix -icis. Cöosus Kävaos Plut.

Korn. 14. Cöosuälia Kiovaovä-

ha Dioays. 2, 31. contägiö von con-taugö. cootämiuö 1.

coatäminätiö. couteinnö-teiupsi -tenip-

tuin 3. Die Kürze

des Vokals im Perf.

bezeugt Prise, de

acc.41S. 527,25H. cootemplor 1. vgl. tem-

plum. contentus von contineö. cooticescö 3. von con-

tacere. cootiguus vgl. contingö. coDtinens -entis.

coutineutia. contingö -tigi -täctum 3. von con-tangö.

coutinuus zu contineö gehörig.

cöntiö contrahiert aus cöventiö, coventio- nid S. C. de Bacch.

contra von con abge- leitet, vgl. span. in- cnentro.

contrectö 1. wie träctö.

contremiscö 3. vom Ver- balstamme trem-, vgl. tremescö und A. R. § 6 D. .

controversia s. vertö.

contubernium von ta- berna abgeleitet, gr. xovjovßiqvtov xüV- lovßtQvdhos.

conturoäx -äcis xovto- fiai D. C.

contumelia xovToftiUu D. C, mit contus zu- sammengebracht bei Petron sat. 56.

contus xoPToe.

couvalescö 3. von con- valere.

conveutus -üs von con- veniö, xo/ußivrog Lydus de mens. 1, 26.

convexus altes Particip aus convectus geb. s. vt^o.

couvicium wohl zu vöx vöcis gehörig.

conviva. conviviuiu.

coquo coxi coctum 3. byzant. Stxoxiooiv- iiv.

cor cordis vgl. Concors, auch nach dem Ro- manischen o.

Coralli Koqakloi.

corbis mit xölnog ver- wandt, corbita.

Corbttlö KoQßoilbiv.

Corcyra Kiqxvqa und

KÖqxvqa. cordäx -äcis xÖQää§. Corduba Kö^ävßa Stra-

bo 3, 141. Corfinium Koqiflviov

Strabo 5, 238. Corinthus Kögiv-S-os von

XOQ- (xÖgVS XOQV-

vn)-

Cornelius gr. Koqv^- hos z. B. CIA III 1121 7, 68, 1160.

Cornificius KoQVnpCxiog Dio C.

cornix -icis vgl. gr. xoQ(övri. eoroicula.

cornü gr. xigttg, span. cuerno,vgl.xopv/x{j Lyd. de mag. 1, 46. corniculum, Cornicu- lum KÖQVixloi St. B. Ko()i'(xoi.os Diou. Ant. 3, 50., xoftvo- xXaglov (cornuclä- rii) Kaibel Syll. 353. cornus.

Cornütus Koqvovtos CIG 3671, CIA III 1169 8i,add. 132 h.

corölla aus corönula.

corpus span. cuerpu.

corr- in Zusammenset- zungen aus cour-, s. con-.

corrigia xoQvyia U. C.

corrigö -rexi -rectum 3. wie rego.

corripiö -ripui -reptum 3. aus con-rapiö.

Corsica KÖgaixa Koq- aixri KoQOig und KvQVos.

cortex -icis w. corium.

cortiua xogitva ü. C, auch nach den Ety- mologien von Ser-

25

vias zu Verg. Aen.

3, 92 u. 6, 347 o. Curtöoa KoQTiava. CoruDCäDius KoQoyxä-

vios Pol. 2, 8. coruscus. corvus span. caervo,

xÖQßos D. C. CorviDUS Koqßtvoe

Plnt. aber Cörvinus

CIL VI 2041, 62. Corybäs -antis. corymbas mit xoqvs xo-

QVifTj verwandt. Coscöaius Koaxtovioi

Diod. Flut. App. Cossus Köaaog Diod.

Flut, costa span. cuesta. costum xöoTov. cotharous xoSoqvos. Cotta KoTttti Flut. App. Cottius KÖTTios Strabo

4,178,204, Zonai-as

ann. 12, 35. cöturulx -icis n. Analo- gie V. A. R. § 7 B 3. coxa mit costa und xo-

XÜvrj nächst ver- wandt, auch nach

dem Romanischen o. coxendix -icis wie

appendix. cräbrö vgl. Plaut. Amph.

707. crambe x^äfißr] zu x6-

Qv/jßos gehörig, crassus Crassus Kgäa-

aos. crästinus von cräs. Cratippus wie Philippus. creätrix -icis w. creälor. creber crebra crebrum. crebrescö 3. vgl. A.

R. § 6 D. crebrö. crepundia von crep-

(crepere) vgl. A. R.

§7 B2.

crepusculum und Cre- pusci Ableitungen von creperus nach Varro d. 1. 1. 6, 5.

crescö 3. wie crevi, K^riaxTis CIG 7206, CIAlH11632S,Äc.ij- axr]vg CIG 6012 c, CIA III 106222, vgl. 1994f. 3888, 6249 u. Kq-f^axiVTi CIG 1994 f.

Cressa Kqriaaa.

Cresslus KQrjaaiog.

Cretensis.

cribrum vgl. Flaut. Most. 55, Rud. 102.

crispus Crispns.

Crispious Creispinus IRN 2795, KQd- OTitivos CIG 4342 S. 1162 (also auch K()ia7ios).

Crissa bess.Crisa,Ä(>rffß.

crista xgäaia D. C. auch nach dem Ro- manischen i.

crotalistria von crota- lum abgeleitet vgl. A. R. § 7 B 4.

Crutöniensis.

cruentusvoncru- (cruor) vgl. A. R. § 7 B 2.

crüsta wie crüdus uud ci'üstum, vgl. span. crusta.

crüstum crüstum CIL I 1199.

crux crucis.

cucuUus mit oc-culere uächstverwandt.

Cucurbita.

culcita.

Culex -icis.

culleus wie culullus.

culmeo aus coluraen.

culmus m. xiila/Aos u. culmeu uächstver- wandt.

culpa, eiost colpa, auch nach dem Roman, u.

culter wohl mit gladins per-culi verwandt.

cultor und cultus von colo^

culullus Deminutiv von cul- (culleus).

cuHCtor 1. zu vxvoi ge- hörig? Festus S. 51 stellt coctio (wofür auch cuctio) und cunctor zusammen, wonach Verrius Placcus o und u in diesen Wörtern kurz ausgesprochen zu haben scheint.

cünctus aus cöiunctus.

cuppedia neben cupedia.

cupressus xvnaqiaaoi, vgl. Verg. Aen. 3, 714; 6,216.

cuprum.

curculiö und gurguliö it. gorgogliare, span. gorgojo, mit circus curvus nächstver- wandt.

currö cucurri cursum 3. vgl. Frgm. de acc. e cod. Bob. (nunc Vindob. XVI) S. 142 Endl. currus -üs vgl. curülis. cursus -üs.

Curtius V. curtus, vgl. KofiJtov CIA III add. 181 c.

curtus, nach dem Roma- nischen u.

curvus mit xvQtög u. cir- cus uächstverwandt, auch nach dem Ro- manischen u.

cuspis.

cüstös von curare, xov- aiiöSrii Lydtts de mag. 1, 46.

26

cüstüdela. cüstödiö 4. Cyclas wie Cyclöps. Cyclöps -öpis vgl. Hör.

c. 1, 4, 7, Ov. met.

3, 305. cycnus uod cygDUs rtv-

XVoq. Cydippe -es mit tnnoi

(equos) zusaminen-

ges. vgl. Philippus. cylindrus xülivJijos. Cylleue Kvklirivri mit

xvlti verwandt, cymba cumba zu xvfi-

ßoi; xvßoi cubäre

gehörig, cymbium. cymbalum wie cymba. Cyothus Ki'V»os. Cyprus vgl. Hör. c. 1,3, 1. Cyzicus.

».

dactylus daxTviog vgl.

digitus. Dalmata. Dalmatia. Dalmaticiis. dämma besser als däma. damiium aus dameaum Participiall'orm von dare entsprechend

Dapbne ^atfvrj wie ^a-

(fvig und Joufvoi. daps dapis.

december von decem, ^exifißQioi Uio (;. 54, 'i\, Lydus de mens. 4, 93, 94, CIG 2712, 3834, 6179 und sonst, decempeda von decem-

ped-. decemplex -icis u. s. w . deceos -entis. decenter. Decentius ^ttxivKog.

decipiö -epi -eptum 3.

deelärö 1.

declinö 1.

declivis.

decrepitus Plaut.

decumbö 3. wie cubo.

decutiö -ussi -ussum 3.

deficiö -eci -ectum 3.

defeudö -endi -ensum 3. von de und feadö = gr. 9-iCvo); für defendi bezeugt die Kürze des e Prise. 9, 29 S. 467, 1 H. ebenso weist d. Ro- manische auf Kür- ze d. Stammvokals; byzant. ^rjcfsväev- tiv u. äeifivSevais D. C.

defeliscor3. wiefatiscor.

delormis wie forma, deförmö 1.

defünctus defüuctis CIL V 1326.

degredior -essus sum 3. s. gradier, degressiö. j

deinceps Schluss-e wie !

lu princeps. delectö 1. von deliciö de-

lectum, e auch nach

dem Romanischen, deligö -egi -ectum 3.

wie lego. delitescö 3. von de-la-

tere. Delphi dei.(foi. delübrum vergl. Plaut.

Poen. 5, 4, 2. demens -entis. ücmetrius ^tj/irjjQios,

vgl. Plaut. Bacch.

912. demö dempsi demptum 3. Democles ^rjuoxlrjg. Democritus ^rjfiöxQiios. Demosthenes zti]jnoad-i-

deus dentis äivtr]g Plut. Quaest. symp. 8, 6 S. 727 A, vgl. Beda S. 230 K., vor nt auch nach dem Ro- manischen e. Dentätus ^evTätoi Dionys. Ant. 10, 36.

deusns Densus ^ijvaog Dio C. 64, 6.

deorsum aus derorsum s. vertö.

depeciscor S.w. paciscor.

deportö gr. ärjnoQTSios-

depsö 3. 6ixpot.

descendö -endl -ensum 3. span. desciendo.

deserö -erui -ertom 3. ärja^QTcoQ D. C.

designö 1.

despiciö -exi -ectum 3.

destinö 1. aus de-stiao vgl. obstinö.

destituö von de-statuö.

detestor 1. s. testor.

detrectö 1. v. de-träctö.

detrimentum von de-ter-, vgl. A R. § 7 B 2.

deversor 1. von de und vertö versus.

devexus s. veho vexus.

deün.v wie Qocia.

dextäus aus de-sextäas.

dexter vgl. gr. Jff'o'j,

^äxOTQOS Consul J.

196, span. diestre.

dextrörsus aus dex-

trövorsus.

dialecticus dialfXTixög.

dicäx -äcis.

dicö dixi dictum dicere s. Gellius 9, 6, pro- deixerit CIL I 198, 75 b, dIxi Boissieu luscr. de L. S. 136, it. dissi detto dem dixi dictum genau entsprechend,, vgl. A. R. § 6 A 2.

ST'

27

dictiö. dictö 1. diciitö 1.

Dictaeas ^ixratog zu ISmov gehörig.

dictätor von dicö dictam, zu dictatori CIL I 584 vgl. Wiggert Studieo zur l«t. Or- thoepie S. 16.

dicterium dtixtr)Qiov.

Dictyona /ICxivwa zu äCxTvov läixov ge- hörig.

Diespiter v. d. Alten als pater dies (= diei) erklärt.

diff- aus disf-.

dilTerö distuli dilätum differre.

difBcilis aus dis-facilis. difficultäs.

digesta äCytaTtt.

digladior 1. vgl. diläbor diligö u. s. w.

dignus.

digredior -essus sum 3. s. gradior.

dilemma äClrjfifia.

diligens -entis. diligentia.

diligö -exi -ectuin 3. von di-lego vgl. A. R. § 6 A. 3, dl- lectae Mar. Mon. d. frat. Arv. S. 713.

Diocletiänus dioxlrfita- vös.

diplöma vergl. ätnlovi duplus.

üirce.

dirigö richtiger derigö -exi -ectum 3.

dis- in Zusammenset- zungen neben di-, dis-cutiö, di-spiciö.

disceptö von dis-capiö.

diseidium w. d. f. W.

pisciodö 3. V. di-scindö.

discingö -ioxi -inctum 3.

von dis-ciugö. discipulus wie discö.

disciplina. discö 3. aus dicscö vgl.

didici u. doceö 3i-

Säaxü) iMcc^. discolor. discors -ordis wie cor,

vgl. Concors, discribö 3. von di-scribö. discus Staxoe, auch nach

dem Romanischen i. discutiö -ussi -ussum 3.

von dis-quatiö. disertus. dispär -aris. dispendium v. dispen-

vergl. compen-

dium. dispensö 1. dispiciö -exi -ectum 3.

von di-spiciö. dispute 1. dissensus -üs. dissipö 1. disque supatis

Lucr. 1, t>5'2. dissors -sortis wie sors

vgl. cönsors. distantia von distö. distichus äiaTi/os vgl.

dimeter. distiuguö -inxl -inctum

3. von di-stinguö

mit stilus Stimulus

iustigäre verwandt,

s. A. R. § 6 A 3. distö 1. aus di-stö. distriogö -inxi -ictum 3.

aus di-stringö s.

stringö. ditescö 3. von dives di-

vitis (ditis) vgl. A.

R. § 6 D. dithyrambus 6i&vQafi-

ßos vgl. 9-QCafißos

triumphus. diverbium wie verbum. diversus von di-vertö.

dißiqatov Const.

Porph. de caer. aul.

B. S. 336 Reiske. divortium von di (dis)

und vortö = vertö. diurnus Ableitung von

di- (dies) vgl. A. R.

§ 7 B 3, auch nach

dem Romanischen u. diuturnus Ableitung von

diut- vgl. diurnus. doceö docui doctum 2.

doctriaa. dödräns -antis aus de-

quadräns. Duläbella JolaßiHag. doläbra von doläre vgl.

A. R. § 7 A 2. domesticus äofuatixug

CIG 1428, 5906,

6289, 5908, 5911. domitrix -icis von domi-

tus. domnula, domnaedius v.

domin-. ' dormiö 4. nach dem Ro- manischen o, Soq-

fiuiögiov Ed. Diocl. dorsum vgl. ätiQTi, auch

nach dem Rom. o. drachma SquxIjiti, dra-

cuma Plaut. Pseud.

86,88,91 und sonst

oft. Drueutia zlQovtvtCa

Strabo 4, 179, 185. Dryops -opis. ducenti wie centum. dücö dü.xi ductum dücere

vgl. Gellius 9, 6, it.

dussi dotto dem

duxi ductum genau

entsprechend , vgl.

A. R. § 6 A 2. ductö 1. ductus -üs. dulcis(fi'>lx«rar/^(u Osanti

Syll. S. 430, 62 u.

äoXxCaifio S. 4S6,

28

13, vgl. yXvxiJS, auch

aach dem Roinau. u. Dumaorix -igis. dum täxat s. täxö. duplus.

duplex -icis vgl. Hur.

c. 1, 6, 7. dürescö 3. vou durus

abgeleitet vgl. A.R.

§«D. duQoivir s. A. lt. § 2, 1. dux ducis. üyiuäs -aotis. dyuastes Svvdatrjg. Uyri'hachiuoi, jetzt Du-

razzo.

ebriasjbei l'lautus immer

e vergl. Trin. 812,

Men.3T3,563, Capt.

105, frauz. ivre, sp.

ebrio. eburneus Ableitung vou

ebur. Ecbataiia 'Exßaxava. ecce aus eo-ce, alt eccus

mit kurzer 1. Silbe

Plaut. Cist. 4, 1, 3,

Capt.'J94 uud soust. ecclesia ixxXrjaia. Kcetra 'Ex^r(>ci. Echeciates 'E/ex()iiTrjg. echidna e;(id'va Ablei-

tuug vou f;(is. eclipsis fxXn\pig. ecloga IxXoytj. ecquaudu wie ecce uud

quando. ecquis u. s. w. vgl.

ecquid Plaut. Pcrsa

lü8. edäx -äcis. educätrix -ici.s. elf- aus exf- (ecl-). clferö,

etfiagö 3. u. s. w. cUervescö 3. vou ex-

l'ervere.

ei'Ucäx -äcis.

el'liciü -eci -ectum 3.

efiigies.

elfringö -egi -actum 3. wie frangö.

egestäs wie potestäs ge- bildet.

Eguätius 'Eyväiius Dio. C. 5324, 6226, CIA III 18, 1113 2».

egredior -essus sum 3. s. gradior.

egregius zu grex gehörig.

Electra 'IIXsxiQa.

electrum r]kixxQov.

elegäus -antis.

clemeatum nach A. K. §7 B2.

elephas -antis.

eligö-egi-cctumS.s.lego.

elixus wie lixa Wasser.

elleborus helleborus (l- Xißofiog tXXißofios.

eluquens -cutis.

emäx -äcis.

emblema efxßXijfia.

embulium ifißöXiov.

emeudö 1. sp. emiendo, vgl. mendum.

emiueus -eutis.

euiu emi emptumS. zwar

aber vgl. contemuö u. byzaut. ifinia, ('iifiniriv u. a. emptiö.

emolumentum vgl. A. K. § 7 B 2.

Kmpeducles 'E/nneSo- xXfg.

empiricus ffinnQixög.

emporium IfinoQiov.

endo und iu Zusammen- setzungen = gr. tv- Sov.

Enguini 'Eyyvivoi vgl. Euguium "Eyyvov.

Euna "Ewa Plut. Marc. 2ü.

Eunius "Evviog Strabo 6, 281 Aelian u. a.

euörmis wie nörma.

eusis.

Eütella "EvtiXXa Diod. Sic. 14, 9.

eutheätus von h^eog.

Epicharmus ^Enlxaqfxog von )(aCQ<a ;f«pif.

Epictetus 'ErtixTTiTog.

Epidamnus ^EnCSafivog.

epidicticus Intäfixnxög.

epigramma knCyqafifia.

epistula intOToXri.

epops -opis.

equester 'ExoviaiQCg Ptol. 2, 9, 21.

Erechtheus 'EQtx^iii-

Eretria 'EqtzQCa.

ergä wie ergo.

ergastulumv.^(>y((^(a' 6^at.

ergo aus e-reg- (rego regio) also etymo- log. ergo? schon bei Plautus nach hand- schriftlicher Über- lieferung mehrfach mit kurzer I. Silbe, vgl. Trin. 926, Mil. 1008, Persa 85, Merc. 971, Stich. 725, Poen. 4, 2, 59, 71, ebs. Ter. Haut.

Erichthö 'E()ix9w.

Erichthonius 'Eqix-9^6- vios = ^Eqex^fvg.

erigö -exi -ectum 3.

Erinnys besser Erinys, gr. iQivig Hom. u. a.

errö i.igQovaäXovg Lyd. de mens. 4,70, span. yerro.

Erymanthus 'EQv/^av- &og zu iqvfia iqv- fivog gehörig.

Erysiuhthön -onis 'Eqv- aix9<üv -ovog.

Erythrae 'Eftv&QuL

Eryx -ycis.

/!

29

escä von ed- (edo) ge- bildet, auch nach demRomaDischeD e.

escendö -endi -eosum 3. wie desc^ndö. escensos -üs.

Esquiliae aus Cxquiliae vgl. Sestius. Esquilinus ^Haxvkivos Strabo 5, 234, 237.

essedum.

Eteocles ^ETSoxlijg.

Etrüria 'EtqovqIk Dio- oys. vgl. Verg. Aen. 8, 494.

Etrüscns ^r.'Krqovaxoi, aus Etrurscus? vgl. Verg. Aen. 8, 480, Etrüria und Tüscus.

etsi.

Eaadne EvaSvt] vergl. Ariadoe.

evalescö 3. von e-valere.

Euander vgl. Serg. de acc. S. 527 K. »evänescö 3. von vänus abgeleitet vgl. A.R. §6 D.

eventus -us wie eveniö.

everriculnm s. verrö.

evideos -entis.

Eumolpus Kvfiolnoq.

Eurysthenes Evqvafhi-

VTIS.

Euterpe Emiqnri. ex gr. If, vgl. Plant. Stieb. 716; ebenso i. Zusammensetzun- gen vgl. Plaut. Trin. 318, 1052, Poen. 3. 4, 23, Terent. Eun. 1, 1, 79, vgl. exer- citus.

exämen.

exauimis u. s. w. excellö 3. aus ex-cellö vgl. celsus collis.

excelleas -entis.

excelsus.

excetra vgl.Plaut.Pseud.

218. excidium wie ex-scindö. excors -ordis wie cor

und Concors, execror 1. wie sacro

sacer. exedra i^idqa. exemplnm zu exiniius eximö (ex-emo) ge- hörig, läv kSifi- TTil^tuv CoDst. Porph. de caer. aul. B. S. 469,R.?foju;rAov(f. i^efinlov) Hesych. exequiae wie ex-sequor. exerceö 2. aus ex-arceö. exercitus l^iQXiTov Const. P. d. c. a. B. S. 425 2 , 427 3, mit kurzer erster Silbe PLAmph. 125, 140, 504 u. öfter, exigö -egi -actum 3. von ex-ago, vgl. PI. Trin. 1052, exäctus Boissieu I. de L. S. 136. exiguns. exilis ans exigilis von

exigö. exilium von ex u. solum. eximius von eximö (ex- emo). exin von ex und in. existimö 1. aus ex-ae- stimö vgl. priscus occldö illidö u. a. existö3.aus ex u. sistö. exitium wie exitus. exitus -üs von ex-Ire. exolescö 3. von ex-olere. exördinm s. ördior. exöstra /ftuffrpa. expectö 1. von ex-spectö. expediö 4. ^E^niäTxos CIA III 110522, ^f- jtfdiToi Lyd. d.mag. 1,46.

expergiscor experrectus

sum expergisci ge- bildet V. ex-perg-

(perreg-), vergl.

pergö sowie A. R.

§6D. experior expertus sum 4.

vgl. opperior perl-

tus. experimentum. exprobrö 1. vgl. Plaut.

Trin. 318 und pro-

brum. exta von ex, vgl. auch

iyxaja. extemplö zu tempns u.

templum gehörig, exter Comparativ zu ex. exträ, IxaiQävios (ext.

nös) Gloss. nomicae. externns. extremus. extinguö -Toxi -inctum

3. aus ex - stinguö

vgl. distinguö. extinctiö. extispex -icis s. exta

und A. R. § 7 B 6. extorris wie terra, extraördinärius s. exter

und ördö. extrinsecus. extruö -üxi -üctnm 3.

s. strno. cxul wie exilium. exnltö 1. von ex-saliö

abgeleitet, exüstiö von exürö. exuviae vergl. induviae

Plaut. Men. 191.

fäbella von fäbula. faber fabri.

fabrica.

fabricö 1. und fabri- cor 1.

fabrilis. Fabricius von faber.

d

rso

facessü 3. von facere.

faciö feci factum 3. faätiö. factitö 1. factum, byz. (fMxxov.

facultas von facul- (fa- cilis).

fäcundns von la- (färi) vgl. iräcundus uud A. R. § 7 B 2. fäcundia.

faenebris wie füuebris gebildet.

Falcidius zu falx geh.

falcö wie falx.

Falernus 'PäXfQVog Pol. 3. 90, 'Pale'Qioi Strabo 5, 226.

Falisci 'PaUaxoi.

fallö fefelli falsum 3. vgl. fala IVovius bei Nonius S. 109, 20. falläx -äcis.

falx falcis mit flectö u. (föXxis tpolxog verwandt.

Fannius.

fär farris vgl. farina.

farciü farsi fartum 4. mit frequens ver- wandt, vergl. gr. (pQaaaio (fäoyvv/ji und (f^ayvvfxi.

fari'ägü von far- (fär farris).

fascia w. fascis vgl. Mar. Victor. S. 15, 19 K.

fascinum, vgl. den Laut- wecbsel von a i in praeiiscine. fascinö 1.

fascis vgl. gr. (faxeXog (päaxov sowie den Lautwecbsel von a i in fiscus. fasciculus.

fastigätus wie

fastigium Giebel wohl ans farstigium von

W. bhars (Skr. bbrshti Spitze).

fastns -üs Stolz aus fars- tus = gr. ö-apffof. fästidium.

fästus erlaubt von fäs. fasti -örum. nefastus.

fateor fassus sum 2.

fatiscö fatiscorS. v. fati- vgl. adfatim fatigü und A. R. § G D.

Faveutia <PaovtVTCa.

favilla von W. fav (fo- veö) vgl. A. R. § 7 B 1.

fax facis, vgl. Diomed. 431, 17 K.

faxö faxim von faciö.

febris vgl. Plaut. Mil. 720, franz. fievre.

Februäriusvon februäre, 4'tßQovaQios CIG 6179,9523,9785 u. sonst, Plot. Lyd. d. mens. 4, 20; 0 vid hat das Wort im 2. Buch der Fasti nicht und februus und febru- äre nur mit e.

februü 1. wie februus mit febris nächst- verwandt, (fißQOV- ä(ie Lyd. de mens. 4,20,**/3p«T)jPlut. Rom. 21.

fecundus zu fetus geh. vgl. A. R.§7 B2.

fei fellis.

felTx -icis.

fellö u. felö, vgl. S^riXa^o).

femella von femina.

Fenestella vgl. Ov. Fasti 6, 578 und 'Paivt- aiiXXai Plut. {(pt- vtar^XXav TiiiXrjv f. Rom. 10),*fVf (TTÄl- Xai Lyd. de mag. 1 , 24. 3,74.

fenestra vgl. Diomedes S. 431, 31; 432, 27 K. und Frgm. de accentu e cod. Bob. (nunc Vindob. XVI) S. 142 Endl. festram (ans fen- stram)£nDiu$S.186 Vahlen, span. finies- tra.

feräx -äcis.

ferculum von fero.

ferentärius vgl. Plaut. Trin. 456, (pfQfV- räftioi Lyd. de mag.

1, 46. Ferentinum 4'tQivTiov,

•PtQtvravoi. Feretrius vgl. Prop. 5,

10, 48. feretrum vgl. Verg. Aen.

11, 149.

ferme Superl. zu fere. fermentum aus fervi- uientum von ferveö, vielleicht ferm-.

ferme ntö 1. fero tuli lätum ferre. feröx -öcis.

ferrum sp. hierro, <fiQ- oäia CIG 8853.

ferreus.

ferrärius.

ferrämentum.

ferrügö. fertilis von fero. ferveö fervT und ferbui

2. mit febris furo verwandt,aucb nach dem Romanischen e.

fervescö 3. fervidus. fervor. Fescenniumw.fasciuum.

fescennini versus, fessus zu fatiscor defe- tiscor fatigö ge- hörig, festinus von fend- fest-

31

vgl. cöDfestim ia- festns. föstinö 1.

festivns von festus.

festäca Schlägel ans ferstäca mit ferrum verwandt? eins mit festücä Strohhalm?

Festus, Festi CIL V 2627, Festae DI 5353, 'Prjmos CIG 372, CIA III 635 3, Strabo5,230u.öfter.

festus w. feriae, it. port. festa, nur sp. Gesta.

fibra vgl. Manil. ], 92 u. über.

Fibreous, i bei Silius, jetzt Fibreoo.

fictilis V. fictum s. fingö.

ficuluus V. ficus abgel.

fidentia.

figlinus von tigulus.

figmentum s. A. R. § 1.

figö fix! fixum 3. fixe Mon. Anc. (CIL Ul S. 78418).

filix (auch felix) -icis.

flmbria wie fibra, vgl. Varro d. 1. 1. 5, 79.

fiodö fidi fissum findere, vgl. bifldus, auch n. d. Roman, i, fissum nach A. R. § 6 A 3.

fingö finxi fictum fin- gere, fingö w. figu- lus figüra, auch n. d. Rom. i, finxi fic- tum n. A. R. §6 A3, fictiö. fictor. fictrix -icis.

firmus, flrmnm CIL IV l75,fIrmusVI1058 «, 66, flnni VI1248, Span, firme. Firmus, Firmum. flrmö 1. firmämentum.

fiscus vgl. fascis, gr.

fiscina. fiscella. fissilis von fissum s.

findö. nstüca = festüca. fistula von fist- = fiss- (fissus von findö), ital. fistola, span. fistola Geschwür, vergl. osk. Fistlus Fistluis Fistlois. fläbrum von fläre vgl. A. R. § 7 A 2. fläbellum. flaccus Flaccns zu fraces geh. gr. 'Pldxxog. flacceö 2. flaccescö 3. flaccidus. flagellum von flagrum abgeleitet, flagellö 1. flagro 1. vgl. Verg. Aen. 2,685, Georg 1,331. flagrantia. flagrum vgl. Plaut.Pseud. 1240, Amph. 156, vgl. Bagellum. flamma flammeus aus flag-ma von flag- (flagro yiA/yo)). flammö 1. flammeum wie flamma. flävescö 3. von flävere. flectö flexi flexum 3. yyUffVT/^f Hesych. flexilis. flexus -fis. fligö flixi flictum 3. vgl. afleicta CIL I 1 1 75. flictus -üs. floccus span. flneco.

floccidus. fiörescö 3. von flörere. flösculus von flös. fläctus-üs=flnxuss.fluo. flüctuö flnctuor 1.

fluentumvgl.A.R.§7B2.

fluo flüxi flnxum 3. con- flnges bei Livius (Noüius S. 62, 20) beweist den Stamm flug-, daher flüxi flüxum nach A. R. § 6 A 3, die Ab- leitungen in den rom. Sprachen wei- sen freilich auf u. flnxus.

focillö besser focilö 1.

fodiö fodi fössum 3. vgl. A. R. § 6 A 3. fössor.

foUis (földs Procop. Hist. arc. 25. <p6l- Ins CIG add. 5008, byz. TU (foltqä (fol- läres), sp. fuelle.

fomentum aus fovimeu- tum vgl. A. R. § 7 ß 2.

föns fontis span. fnente, vgl. Beda S. 230 K. fontänus.

Fonteius ^»oiTiji'of Plut. App., vgl. Schmitz, Beiträge S. 31.

forceps -ipis wie foroäx, nach Paulus Festi S. 84 : quod his for- ma id est calida ca- piuntur,vgl.^{^^ü;.

forda von fero, 't>oqdi- zaiia Lyd. de mens. 4, 49, ebenso Fordi- cidia.

forensis.

Forentum vgl.A.R.§7 B2.

forfex -icis wie forpex forceps.

forma, ipÜQfit] und <fÖQ- /HT] Ed. Diocl., ebs. beides D. C. auch n. d. Romanischen ö.

Formiae 'PoQfiiai Str. 'PoiQfiavoC St. Byz.

32

furmica (fogfxixa aud oQfjucng Hesych.

foi-midö 1 . z. fremo geh. ? formidü -iois.

fürmüsus von forma.

förmula von forma.

fornäx -äcis zu ferveö farous gehörig.

fornix -icis ifOQVixös Const. P. de caer.a. B. 1 S. 19 Reiske.

forpex -icis aus forceps gemacht.

fürs fortis wie fortüua

zu fero geh., TvxrjV

(fogriv xaXovaiv

Plut. fort. Rom. 5.

forsitau.

forte.

fortässe und fortässis aus forte an sis.

fortis 'PÖQTii CIG 6297, Plut. fort. Korn. 5., sp. fuerte u. fuerza.

fortuitus wie fors fortis.

fortüna zu fero gehörig, ifoftiovva F>yd. de mens. 4, 62. fortünätus4>opTow«- Toff CIA III 1122 79, vgl.l0933i, 119937, CIG 1452. fortänö 1.

fössa von fod- (fodiö), ö nach Analogie von A. R. § 6 A 3. Der Vokal scheint früh ins Schwanken gekommen zu sein, vgl. (föaaa Plut. Fab. l,Ptol. III 1,72, (fcoaaa und (föaaa, (foiaaÜTov o. (foa- aärov D. C. (foa- aÜTov CIG 5IS7b, (foaäiov 8691a, span. fuesa.

frägmen nach A. R. § 1. frägmentum.

fragro 1. w. flagro, vgl.

Cat. 6, 8. fraagö fregi fräctum 3. frangö wie fragor fragilis naufragus, fräctum nach A. R. § 6 A 3, vgl, rön- friogö cöofräctum u. s. w. fräctüra. fräter frätris. fräterculus. fräternus. frätrici'la. frätruelis. fraudulentus wie ieutus. fraxinas.

Fregellae 'pQ^yMa. Fregelläni 'PgeyMa- voC. fremebundus vgl. furi- bundus und A. R. §7B2. frendo fresum u. fressum 3. V. frem- (fremo). Frentäni 't>gsvt(tvoCVo\. Strabo, Steph. Byz. frequens -entis. frequentia. frequentö 1. frico fricui fricätum und

frictuni 1. frlgeö frixi frigere friere, frigescö 3. frigö frixi frictnm (fri-

xum) 3. röste, fringilla vergl. frigit

schluchzet, fritillus s. A. R. § 7 B 1. fröns froudis. frondeö 2. frondescö 3. froodens. fröns frontis obgl. frön- t(em) CIL V 2915, vgl. Prise. S. 3 19 H. altsp. fruente, vgl. d. beiden folg. W.

Frontinus 'PgovTtlvos

U. ^QOVTIVOS, CIG

1327, CIA 111698:.. Frontö 'f'gövTuv CIA III 111321, 26, auch in Texten (Anth. Pal.) constant. früctus -üs it. frutto sp. fruto fruta, s. fruor. fröctuösus. frümentum.

frümeatori.ipgovfifv- tägioi Ld. de mens. 1, 26, (fgovfiivia- glov CIG 2802. fruor fruitus und früc- tus sum 3. früctus von früg- (frügälis früges frügi), vgl. oben früctus. früsträ mit frans nächst- verwandt, früströ -or 1. früsträtiö. früstum ital. fruslo, wie früsträ z. frans geh. frutex -icis. frutectum. früx frügis. fugax -äcis. Fulcinius^oAxJVl'/oi' M.

R. Münzw. S. 375. fulciö falsi faltum 4. fnlcimen. fuleruni. fulgeö fülsi folgere vgl. ifX^ydV u. flagräre, fülsT nach A. R. § 6 A 3, auch das Ro- manische weist fnr fulgur auf Kürze, fulgetrum. fulgidus. Fulginia. fulgor, fulgur. fulix icis.

fnllö -önis, n. d. Roman, das auch e. Verbum fuUö 1. bildete, u.

:^i^Wyi"y

-".;'(;.^-irfT»«!|5r— Tyi^TF:-«*;*'*^ y;

33

fülmen aus folgmen von

fulgeö, ü Dach Ana- logie von fohl. fnlmenta ans falcimenta

vgl. A. R. § 7 B 2. Folvius Falvia 'Polov-

ios CTG 2905, Po-

lyb. 1,36, *oiovjfe

Suidas. falvus wie Falvins. fnoda vgl. gr. atfitv-

Sövri. Fundänins. Fnndi jetzt Fondi, vgl.

fundas. fandö fädi fäsnm 3. gr.

^ita, vgl. fons fon-

tis. fundos mit fno fntus

gr. qvut verwandt,

vgl. Fundi. fonditus. fandö 1. fnodämeB. fundämeotum. fünebris vgl. Hör. ep. 1,

19, 49. fünestus vgl. honestns

und A. R. § 7

B4. fangor fünctus sum fangi,

defönctis CIL V

1326, functo Bois-

sieu Inscr. de L.

S. 278; von fänetum

ital. fnnzione span.

fancion. fangus ital. fangu, span.

hongo, gr. anoyyog. füräx -äcis. farca ital. forca span.

horca. furcilla. furcala. furfur Reduplikation, it.

forfora. furibundas vgl. freme'

buodus und A. R.

§7B2.

UkTX, Hol&bachlein.

Farnius 'Pö^viog CIG 5851.

foraus, älter fornas vgl. force])^ a. Farnius, it. fomo, sp. horuo.

furtum von für fnror, it. furto, sp. borte, tartim. fnrtivos.

fürunculas vgl. A. R. § 7 B 5.

furvus oqtföst

füscina wabrscbeinlich wie fnstis.

Füscins, Foascius CIL V 1818bis,vgl.d.f.W.

föscas vielleicht ans fnrscns (vgl. fur- vus), ital. fusco. Föscas. fascö 1.

föstis, ital. span. portg. faste, fr. fdt föstoärium.

füttilis a. fütilis von fandö.

6.

Galbacur()(;i/3aPlat.6.4.

galbus mit gilvos helvus

nächstverwandt.

galbanos. galla. Gallaecia. Galli räUot.

Gallia. gallos, öfter in Wort- spielen mit Galli.

gallina. Ganges, ganniö 4. Garamäs -antis. Gargänus, vgl. yccQyuQa

yiqytQtt. gärriö 4. gr. yjj^i/w y^-

()VS.

gärrulus. Garünoa oder Garüna

Gaudentius FaväiVTios.

gandibondns vgl. A. R. §7B2.

gaza vgl. Beda S. 230 K.

Gedrösi riä^tuaoC Str.

Gellius niXu>s Dio C. u. Fiat vgl. CIA III 606, 866, consUnt.

gemebundos vgl. A. R. §7B2.

gemellus v. geminus ab- geleitet, rifttllos.

gemiscö 3. s. A. R. § 6D.

gemma yt/^/MTaig Lyd. de mag. 2, 4. gemmeas. geinmö 1.

generäscö 3. vgl. gene- rätns.

genetrix -icis vgl. Verg. Aen. 1, 590, 689.

Genetj'llis rtvttvlUs.

genista ital. ginestra, span. genesta.

gens gentis za genus genitusgehörig, vgl. Beda S. 230 K. vor nt auch nach dem Romanischen e. gentilis yiniji.to{ D. C. vgl. rertiavös CIG 2208, ycjTMt)^'.

geögraphia yttoy^atpia,

geömetra ytatfiitQris.

geörgicns yefogyixös.

Gergovia li^yoovia.

Germänus FeQfiavos. Germania reg/xavia. Germänicas FE^ftttvi- »6s.

germäaas,yt^/xav6sPlut. Rom. 3. germänitäs.

germen wie germänus. germioö 1.

gero gessi gestum 3.

zwar gestum Wilm.

Bxempl.inscr.1121,

aber vgl. Gellius

3

34

.v-k;?,

9, 6 uad Prise, de acc. 41S. 527,25K. gestö 1. gestas -üs. gerrae nach den Alten

■= yiqqov. gerrö wie gerrae. Gessius riaaioi. gesticulor 1. v. gestus

-üs. gestio 4. von gestns. gibbas ital. gibbo, spaa.

giba, ebs. gibber. gigäs -aotis yiyai.

giganteus. gignö genui genitnm 3. gr. ytyvofiai yivo- fiai, vgl. A. R. § 1. gilvus = gelvus belvus wovon Helvius, vg). galbus. giogiva Reduplikation, gingrina Reduplikation, glaber glabra glabrum. Glabriö.

glabrescö 3. vgl. A. R. §6D. glaos glandis. glandium. glandnla. gliscö 3. wie sciscö geb. glössärium von ylwaaa. glüssema ykoiaarifja. glübö glüpsi gläptuin 3. glüttiö und glütiö 4. glöttus und glütus Schluck. Gompbi röfnpoi. Gordiänus Fo^äiavös- Gordium rögäiov. Gorgö roQyti. Gorgoneus. Gortyna IToqtvvi]. Gracchus rgäxxos, aber gräculus. Graccbänus. gradior gressus sum 3. vgl. A. R. § 6 A 3. gressus -üs.

grällae von grad- (gra- dior) wie scäla von scad- (scandö), vgl. grässor. grällätor auch grälätor (glärätor) geichr. grammatica yqafxfiaxixri v. yQcctfco yQafijua. grammaticus. grammatista. grandis zu grossus geh. grandüscö 3. vgl. A.

R. § 6 D. grandiö 4. grandö vgl. den Vokal- wechsel von a-u in suggrnnda Wetter- dach, gr. xö^fi"- grandinö 1. grässor 1. von grässus Partie, zu gradior vgl. A. R. § 6 A 3. gravescö 3. von gravis abgeleitet vgl. A. R. § 6 D. grex gregis, vgl. Prise.

7, 42 S. 322 H. Grosphus rqöacfog. grossus Span, grueso. grÜDoiö gründiö 4. it. grugnire, sp.gruiiir. gryllus yQvliloe. gryps grypis. gubernö 1. gr. xvßiqvw, vgl. PI. Mil. 1091. guberoäculum. gumioi x6(j.fti. gurges ital. span. gorga, Reduplikation vom St. gvor- (voro). gurguliö vgl. gula. gurgustinm vgl. A. R.

§7B4. gustus -üs ital. gusto, span. gusto, vgl. gr. yevoa. güstö 1. güstätiö. gutta it. gotta, sp. gota.

guttur portg. goto, mit gula voräre ver- wandt.

guttus Olgefäfs wohl wie gutta, aber bei Ju- venal gütus.

gymnasium.

gypsum yvxpos. gypsö 1.

H.

häctenus bess. hie tenus. Hadria vgl. Prop. 1, 6, 1. Hadriänns. Hadriäticus. haerescö 3. von haerere. Haliartus.

Halicaroässus 'AXixctq-

vaaaös, IdltxaQVtt-

aös "Akixaqvriaaög.

hällücinor besser hälü-

cinor 1. hamadryas «fia-Sqväs. Hamilcar. Hannibal. Hanno.

harmonia ÖQ/xoria. harpagö wie harpax. Harpalyce 'AQnaXvxri

wie d. f. W.

harpax -agis gr. SqnaS

vgl. d^naiio und

rapiö.

barpe a^Tii; wie d. v. W.

harpyia aqnvia wie

harpax. haruspex -icis, arrespex CILI1348,hari8pex 1312, 1351, V 99. haruspiciaus. baruspiciuni. hasta umbr. hostatu = hastätös. hastlle. hebdomas ißdoftdi. hebescö 3. vou hebere. Hebraeus 'EßqaZos. Hebrus "Eßgog. becatombe ixaröfißtj.

«T^Ü^T

35

Hector "Exxiaq.

Hellas 'Ekkäs.

Helle "EU-n.

helleborus iUißoQog.

Hellen °EXXr[v.

Hellespontus'£JUi}a7rui'- rof.

Helvetii 'Elovr(nioi Str.

Helvii 'Ekovio( Strabo.

Uelvim'Eloiiios Polyb. Dio C. 'EXß(a Plnt.

helluö aoch heluö.

helvns helvolas, l^^ßov- los Athen. 27 c.

hemisticbiam.

hepteris inn^QTji.

Heraclea 'HqäxXna vgl. Hercules.

Heraclida 'HgoxleiSrig.

Heraclitus 'HgäxleiTos.

herba vgl. gr. tpoQßri, span. hierba. herbescö 3. herbidus.

Herbita "Eqßaa.

herciscö 3. sich in etwas teilen, (fiafiilias Iq- xiaxovvSaf by z. vgl. herctnmu. A.R.§6D.

heretam das Erbgut zu herus cros gehörig?

Herculäouni 'HgxovXa- viov Dio C. 66, 23, 'HgxovXttvös auf einer späten Münze Mionnet IV 11], 'HqxXavög Plut. de se ipso laud. CIA III 1197, s. d. f. W.

Hercules von 'HqaxXfis desh. ursprünglich viell. Herc- aber Hercnlios 'EQXoiXiog 'EqxökiogZos. Said. Bist. Gr. fr. 4, 601 b, CIG 373 b, 1081, CIA in 637, "E(fi}fi. agx- 560, 'Egxov- Xiavoi Zosimus.

hercle vergl. Ritschi proll.Pl.p.CXXVII.

Hereynias 'Egxvviog.

Herennius ^Egivvtog z. B. CIA III 698, 715.

HerUlus 'HqiXXog.

Herraagoräs 'Eg/xayo- gas.

Hermes "^EQ/uijs. herma.

Hermione 'Eg/uiöv^.

Hermunduri 'EgfiövSo- Qoi Strabo 7, 290.

Hermns "Egfiog. """

hernia, hiruea von har- (hanispex).

Hernici "Eqvixoi.

Herostratus 'Hgoarga- log.

herpes 'iqntjg.

Hersilia 'EgaUCa Dio C. fr. 5, 5, Plut. Rom. 14, 18, vgl. Hora Ov. met. 14, 851.

Hesperus "Eantgog. Hesperia. Hesperis. Hesperius.

hesternns wie beri, je- doch best- nach Mar. Viel. 15, 15 K.

faexameter -etri i^äfie- TQog.

bexeris i^^QTjg.

hiäscö 3. von hiäre.

Hibernia 'ligvtffoveQVoi.

hibernus span. invierno, vgl. A. R. § 7 B 3. hiberoö 1. hibernäcnlnm.

hibiscum tßCaxog.

hibrida bess. hybrida, v. vg vog (Plin. n. h. 8, 213), yb.Hor.Mart.

hiemps hiemis.

hierophanta hqoifävTtjg.

hillae aus hirulae v. hira vgl. PL Cure. 238.

Himella vgl. Himera.

hinc s. Prise. 15, 17, 18 S. 74, 15 H und PI. Trin.718,Stich.355.

hinniö 4. vgl. Laevins fr. 10, 6 Müller.

binnulens innleus, Ivov- Xeoiig Hes., viell. i.

hinaus Ivvog w. hianu- leus.

Hipparchus "innaqxog vgl. Philippus. Hippiäs 'Innlag. Hippö 'Inntäv. Hippocrates 'l7ino-

xqcciT^g. Hippocreue "^Inno-

xqjvT). Hippönax -actis '/ti- nävaS -axTog vgl. Rhinthon bei Heph. S. 6 Westphal.

hircns it. irco sp. hirco, mit hirtus verw.

Hirpi Familie in Rom v. hirpus = birquos.

Hirpini von Hirpi.

hirriö 4. Wortspiel mit irritäta caoes bei Lucilius 19 L.

birsntus von hirt- birs-,

Hirtius von hirtns.

birtus it. irto, port. hirto, mit hircus verw.

hirondö vgl. j(tXt3wv und A. R. § 7 B 2.

hiscö 3. contrahiert aus hiescö vgl. hietäre hiulcus hiäscö.

Hispalis vgl. d. f. W.

Hispäous, i weil auch Späoia neben Hi- späüia in der spä- tem Latinität,Z';ra- via Enseb. de mar- tyr. Pal. 13, 10. Hispänia. Hispäniensis.

Hispellnm Elan^llov Strabo 5 S. 227. 3*

36 -

hispidns wohl aus birs- mit hirtus birsütus verwandt.

Higpö HIspnlla wie Hi- spellum.

historia gr. laroQia it. storia.

Histri "laiQoi.

Histria.

histriö nach Cluvius bei Plntarch von einem "Iotqos benannt.

hiulcus Weiterbildang vom St. hi- (bio).

bodiernus s. A.R. §7B3.

bomunciö s. A.R.§7B5.

homuncnlas ebenso.

bonestns wie modestus gebildet vgl. A. R. § 7 B 4, Gedichte ^Oviatov in der A. Pal. bonestäs. bonestö 1.

Hordeönias 'Ogämvioi CIA III 624.

hordeam, n. d. Roman, o.

Hordicidia wie Fordi- 't'oqSixäXia.

börnos von aus- aur- (anröra Aurelius).' sicher dnrch Con- traction ans ho und Vokal.

borreö 2. vielleicht mit X^qoog verwandt, borrescö 3. borridas. borror.

borreum 'Oqq^u Ptol. OQta Hesych. ogiov oQtiov byz., freil. ancb<ü^-(Geopon.2, 27 ff. Job. Moschus prat. spir. 28 Ros- weid), ÖQQeonQai- noaiiCav megar. In- schr. Foucart ex. d. ioscr. gr. 2, 38, 7.

börsum aus bo-vorsnm,

vgl. quörsum. Herta 'Oqxa Plut. Qu.

Rom. 46 S. 275 £. Hortalos wie d. f. W. Hortensius'O^Tijar(o;z.B.

CIA III 10, 105626. hortor 1. oqtkqi Plut.

Qu. Rom. 46 S. 275,

von d. altl. borior,

auch nach d. Rom. o. bortus ;fo'prof vgl. Hor-

teosius, auch nach

dem Romanischen o. hospes span. buesped. hospitium olnrjjiov

Suidas. hostia wie hostis. Hostilius 'OaiCkios Pol.

n. Dion. Plut. App.

CIAni 111316. hostis span. hueste, dav.

Hostius u.Hostilius. hostilis. Hostius "OOTiog. Hnnni Hüni Ovvvoi fr.

Hans, hyacintbus växiv&og, iv-

&og jdfs. kurze End. Hyäs -antis.

Hyantes. Hybla "YßXa, immer y

bei Dichtern, bydra SSq« vgl. Soph.

Tr.574, vgl.bydms. hydria vigla w. hydrns. bydröps -öpis s. d. f. W. bydrus v^qos vgl. che-

lydrus. Hydrüs -nntis und Hy-

drüntum. Hyllus'-Kliof. Hymettus ' Yfitinög Str.

vgl. CIA III 74016. bymous vfivog. Hypermnestra 'YntQ-

Hypsipyle ' Yif/mvlri w. vipog.

I.

lacchus "lax^og = Ba*-

Xos.

iacio ieci iactum 3.

iactö 1.

iactätiö.

iactära.

iambns ia/^ßos vgl. iän-

Tca iaciö. iänitris -icis Pförtnerin

wie iänitor;ebs.ia-

nitrices tivÜTfQfg,

aber wohl a. läpyx -ygis. iaspis.

iätralipta laTQaXtlmrig. ibex -icis. Ichneumon -onis tj(vev-

(iwvy.ixvtvia l^vog. icö ici ictum 3.

ictns -üs. Icterus Ixteqog. idcircö s. circnm. identidem.

idyllium ddvlXwv De- minutiv von tldog. ieotäculum w. ieinnus. ientätiö wie d. v. W. ignärus aus i (in)-gnärns

vgl. ignörö. ignävns.

ignävia. ignis vgl. A. R. § 1.

ignescö 3. s. A.R. § 6 D. ignöbilis vgl. ignörö. ignöminia vgl. d. f. W.

igaömiaiösns. ignörö 1, wie ignärus,

vgl. A. R. § 6 C 2 b. ignörantia. ignöscö 3. vgl. ignörö

und nöscö. ignötus wie ignärus. Ilerda "IXe^ia. Hex -icis. Ilieosis. ilignus. Ilissus besser llisns,

'[XuJos.

37

ill- in ZnsammeDsetzaa-

gea ans iol-. ille bei PI. oft verkürzt, z.B. Irin. 414, 472, 476, Mil. 1231. illic.

illinc vgl. Prise. 15, 17, 18 S. 74, 15H. illörsDin aus illö-vor- •nm vgl. quörsom. fllyria, Eilloricam CIL 1 711 XV, IllYrico- ram CIL III 4063, doch Hilarios mit i Plant. Men. 235. Ilva, Elba.

imbecillus wohl Demi- nutiv von im-bec- vgl. A. R. § 7 B 1. imbellis wie bellum, imber imbris ofißqos,

vgl. Umbri. imberbis wie barba. imbrex -icis von imber. Imbrus "l/xßQog. imbuö 3. von in-bno. immänis. immensns. immünis.

impär -aris u. s. w.

immö, daneben imö, Immo

Mon. Anc. (CIL IH

S. 77426).

impediö 4. vgl. expediö.

impendium wie impendö

s. pendö. impensa.

imperö 1. v. in u. paro. imperätor. imperiam. impertiö n. impertior 4.

vgl. partior. impetrö 1. vgl. Hör. ep. 2, 1, 137. impeträbilis. impetns -üs von im- pet-

(peto naioS-ai). impingö -egi -actum 3. vgl. pangere.

importünus von im-port-

8. portö. impotens -entis. impressiö s. premo pres-

snm. imprimis. impnnis. incendö -eudi -ensnm 3.

wie candeö, auch

nach dem Rom. e.

incendinm.

incensas. - ' ^ ' -

incessö 3. v. in-cio geb.

incessus -üs v. in-cedö.

incestus von in-castus,

Xvxiajov Novellae. incipiö -epi -eptom 3.

von in-capiö. incögnitus.

incola v. in-col- (colo). iocrementum von in-cre-

8. A. B. § 7 B 2. inculcö 1. vgl. calcö. incnmbö incabai incnbi-

tnm3. wie io-cubo. ineüs -üdis von in-cüd-

(cüdö). ioeutiö -nssi -assum 3.

von in-qaatiö. indägö 1. von ind- (hi-

Sov) und ag- vgl.

ambäges. indägö -inis wie d. v. W. inde vgl. PI. Persa 394,

Capt.128, Rud. 960,

Ter.Phorm.4,3, 76. index -icis von in-dic-. iudicium. indicö 1. indidem von inde. indigena vgl. Moytvrii. indigeö2. v.ind- u. egeö. indiges -itis w. indigena. indigns wie indigeö. indipiscor von ind-ap-

vgl. adipiscor. ittdoles vgl. adoleö. indulgeö -ülsi -ültnm 2. vgl. A. R. § 6 A 3.

indnö 3. vgl. exaö.

indnperätorf. imperätor.

Indus 'IvSög.

indüsinm v. indoö indü- tum.

indnstria , wahrschein- lich ü.

iDdütiae,GelLl,2d,13ff.

iaeptns ans in-aptns.

inermis wie arma.

iners -ertis w. ars artis. inertia.

inf- vgl. A. R. § 1.

lofämia, iofämis.

iofandns s.A.R.§6Blc.

infäns -antis. iofantia.

lofectus von ia-factns.

infelix -icis, Infelicissi- mus CIL VI 1632.

lofensns.

inferö iotali inlätnm in- ferre Inferendi CIL VI 2104, 221 b.

ioferns, auf i weist aufser Inferior auch der Ausfall von q in iferos Or. Henz. 7341 u. IRN 3571. inferior , Inferioris CILlI4115,lnferior 4510. inferous.

infestus wie infensus aus io-fend-tus.

infidns.

inSmns.

infitiae. lofitior 1.

informis wie forma.

infortÜDium vgl. fortüaa.

infula.

infnndö 3.

ingemiscö 3. v. in-gem- vgl. A. R. § 6 D.

ingeoium von in - geo- (genitus) vgl. Ter. Andr. 3, 1, 8.

ingens -entis.

38

ingeonas wie lageoinm. iogrätis aus in-grätiis. iogravescö 3. von in und

gravis gebildet vgl.

A. R. §6D. ingredior ingressus snm

3. vgl. gradier, ingressus -üs. inguen sp. engle. iniciö -eci -ectam 3.

von in-iaciö. iniüria vgl. PI. Mil. 58. ininstns vgl. Charis. 1 IK. inlecebra vgl. Vergil g.

3, 217. ittlex -egis nngesetzlich. inlex -icis verlockend

vgl. inliciö. inliciö -exi -ectum 3.

nach Prise. 9, 28

-exi, aber vgl. A.R.

§6 A3, inlästris von in - IQc-

(läceö lüstrum). inlüströ 1. innötescö 3. wie oö-

tescü. inops -opis. ioquam. inquiliaus Mietswohncr

wie incola. inquinö 1. inritö 1.

inritns aus iu-ratus. ins-, insänus. iDscendö -endi -ensum

3. wie scandö. inscius.

ioscriptiö s. scribö scrip- tum, iosector 1. s. sector. insequor 3. insidior 1. insignis, Insignibus CIL

VI 1033. iDsigne. insignitug. Tnsolens -entis.

insolentia. insomnia s. somnus. insoninium wie d. v. W. insöns -ontis. inspiciö -exi -ectum 3.

Inspexi CIL III 67. instar.

instillö 1. vgl. stilla. instinctus vgl. distin-

gnö distinctum. instita. institor. lostituö 3. instö 1. instrümentum, ivajQov-

fiivTovLyd. de mag.

3, 35, laTQovfitv-

Tov gloss. nom. instrnö -üxi -üctum 3.

s. struo. Insubres"/i'(7o/}^0( St. B. iosuescö 3. s. soescö. insnla.

insulsns von in-salsus. insultö 1. von in-saliö. iosum infui inesse. insuper, Insuper CIL VIII

3334. intäctus s. tangö täctum. integer -egra-egrum von

in und teg- tag-

(tangö). integräscö 3. vgl. red-

integräre. intellegn -exi -ectum

3. aus intel(inter)- lego,mit verkürzter 1. Silbe Ter. Eun.

4, 5, 11 und Phor- mio 5, 3, 23, vgl. lego und A. R. § 6 A3.

intempestus wie inbo- nestns gebildet, vgl. A. R. § 7 B 4. intentus von in-tendö. iutentiö. inteutö 1. inter Komp. zu in.

interdifi, interdum.

intereä Ter. Hec. prol. 2, 34.

interest Ter. Eun. 2, 2,2.

interim vgl. PI. Most. 1094, Ter. Haut. 5, 1,9. Interamna von inter und amn- (amnis) gebil- det, 'iVTtQdflVlOV,

intermissiö wie mittö

missum. internus von inter. interpellö 1. von inter

und pellö gebildet, interpellätiö mit kur- zer 1. Silbe Plaut.

Trin. 709. interpellätor. interpres -etis. Interpreter 1. intertrimentum vgl. de-

trimentum. intervallum vgl. vällns

vällnm. intestatus s. testor. intestinus zu intus geh.

vgl. clandestinus. Intimus Superlativ zu in. ioträ wie inter, auch

nach d. Roman, i. intrö 1. wie inter. intrörsum auch intrösnm

aus intrö-vorsum. intubus intibum ivrvßov. intus von in, auch nach

d. Romanischen i. inveteräscö 3. von in-

veteräre. invidia von in - videö,

vgl. Ter. Andr. 1,

1,39. invitus V. in- vi- (ixäv),

vgl. Plaut. Poen. 5,

4,35. involncrum von in-

volvö, vgl. Plaut.

Capt. 264.

39

lölcos 'liulutog.

lophöD -öDtis ^Io(fMV -öjvros.

lordänes 'loQädvris und 'lägdavos.

Tphicles ^I(fi-xlfjs.

ipse bei Plantns oft ver- kürzt, s. Trio. 901 f. Capt. 276, volgär isse.

iräcuadas vgl. A. R. § 7 B2. iräcnndia.

Iräscor irätus sum iräsci vgl. päscö.

irr- io Zusammensetzun- gen = inr-. irrepö 3. == inrepö u. s. w.

Isocrates 'laoxQairis.

Tspellum s. Hispellum.

Issa "laaa.

isle bei Plantus oft ver- liürzt wie Trin. 77, 319; das i konnte im Volkslat. ganz abgestofsenwerden, vgl. Lachm. zu Lu- crez 3, 954 S. 197. istäc.

istic aber isticine.

istinc vgl. Prise. 15,

17, 18 S. 74, 15 H.

istörsnm aus istö-

vorsum vgl. quör-

sum.

Ister "largos.

Istbmns ^la^fios zu Uvai gehörig. Isthmins.

inbeö inssi iüssum iu- bere vgl. A. R. § 6 A 3, auch iubeö (e= iüs habeö) auf amtlichen Inschrif- ten lange ioubeo geschrieben hatte ursprünglich ü.

incnndns vgl. A. R. § 7 6 2. iücunditäs.

index -icis.

iügläns -andis ans iov (lovis)-gläns.

logurtha '/o^dp^of Diod. Strabo, Plat. App.

inmentum zu iugum ge- hörig vgl. A. R. § 7 B2.

inncus lüncus it. gionco, sp. janco, 'lovyxos CIA 70 20, 6226, add. 622 a bis. inncens.

iuugö iÜDx'i iünctum 3. vgl. iugum cöninngö und A. R. § 6 A 3, seiünctum CIL VI 1527 e, 38, sp. junto Junta, iünctiö. iuDctüra.

IQppiter aus lov-pater, auch lüpiter.

iürgö 1. aus inrigö zu ins iuris gehörig, vgl. obinrigö PI. Merc. 46, Trin. 68,

70 und Ritschi op. II 426 ff.

inrgium.

iüriscönsultus vgl. cöa- sulö.

iürisdictiö s. dictiö.

insinrandum vgl. A. R. § 6 B 1 c.

lüstiniäous von iüstus.

iüstitium von iüs.

iüstus von iüs, iüstus CIL II 210, V 5919, ittsti Boissieu I. de L. S. 278, it. giusto, sp. justo, fr. jnste. iüstitia.

lüturna altl. Dinturna vgl. Varro de 1. 1. 5,

71 u. A. R. § 7 ß 3.

invencus wie luvenis.

invenca. iuvenescö 3. v. invenis vergl. A. R. § 6 D. inventa wie iuvenis. inventäs ebenso, iuventüs -ütis vergl. Plaut. Most. 30 und Cure. 38. iüxtä Superl. zu iügis.

inxtim ebenso. IxiöB -onis 'iSliov -ovos-

L.

labäscö 3. von labäre.

Labdaeus, ä wie Läins?

labefactö 1. s. faciö fac- tum.

läbellum und labellnm Deminutiva v. lä- brom und labrum.

läbor läpsus sum läbi. läpsö 1. läpsus -üs.

läbrum Becken von la- väre vergl. A. R. §7 A2.

labrum Lippe vgl. Hör. c. 1, 13, 12, wie labium Labeö.

labrusca vgl. Serv. zu Verg. Ecl. 5, 7 so- wie Nonius S. 449 Mercer.

labyrinthus XaßvqivS-os vgl. hyacinthns.

läc lactis vgl. yäla yä- laxroi. lactes. lactescö 3. lacteus.

lacerna Ableitung von lac- (lacinia) vgL A. R. § 7 B 3.

lacertus lacerta Eidechse wie d. f. W.

lacertus Oberarm von lac- (licinns sub- lica).

40

lacegsö 3. von laeiö. lacrima vgl. Hör. ep. 1,

19,41. lacrimS 1. vgl. Verg.

Aen. 2, 790; 3, 10. lactö 1. verlocken wie

laciö lactus. lactüca von lact- (läc

lactis). Läertes Aatqirig. laevörsam ans laevö-

voranm vgl. qnör-

sum intrörsum. lambö 3. mit labruiu

nächstverwandt. lSnientuins.A.R.§7B2.

lämentor 1. lämna aas lämina. \aimf»isXafinägy.läfxn(o. Lanipönins osk.Laponis. Lampsacus Aauxpaxos. laocea i-öy^i] ? laxittQioi

Zosim. 3, 22. lancinö 1. mit lanius

laniö verwandt. LangobardI AoyyCßctq-

6oi. langueö 2. zu XayaQoi

gehörig, languescö 3. langnidas. languor. laoista vgl. Frgm. de

acc. e cod. Bob.

S. 142 Endl. laoteroa wie lampas zu

Ittftnto gehörig, lanx lancis mit lacns

lacünar verwandt? lapillus Deminutiv zu

lapis. lappa.

läpsQS -üs von läbor. Lär Lars G. Lartis. lärdnm aus läridum vgl.

Plaut Capt. 844,

900, Meo. 210. Lärentälia. Lärentia AaQiviCa Plut.

Rom. 4. AavQtvrta

App. largus. largior 4. largitäs u. s. w. LärTssa besser Lirisa

Aägiaa. larix -icis. lärva aus lärua , vgl.

Plant. Amph. 777,

Capt. 595 , läruä-

tus Plaut. Men.S90. Lärunda wie Deferunda

s. A. R. § 7 B 2. läscivas von lär- läs-

(lärua). läscivia. läsciviö 4. lässus wie läxns. lässitüdö. lässö 1. latebra vgl. Verg. Aeo.

10, 601,663. latebrösus. laterculns von later. Laterensis Aare^^aiog

Appiao. latex -icis.

läticlävioss.A. R.§7B6. lätifundium vgl. fundus

und Fundi. lätrina aus lavätrina,

vgl. PI. Cure. 580. lätrö 1. belle vgl. oblä-

trätricem Plaut.

Mil. 681. latro Räuber, Latro vgl.

Hör. ep. 1, 2, 32,

Verg. Aen. 12, 7. latröcinor 1. latrunculus vgl. A. R.

§7B5. laväbrum von laväre,

vgl. A. R. § 7 A 2. laväcrum ebenso. Laverna Aaß(qvrf Plut.

Sulla 6. Laurentum AavqsvTov

Awqtvtövüioa. u.a.

Laarentinos Aavqev- tTvos Plut. läxns von lag- lang- (langneö), ä n. Ana- logie v.A.R.§6A3. läxö 1. läxämentum. Leander Aiavigos vgl.

aVT\q avSqös. Learchus Aiaq^os vgl.

aq/o) aQX<ov. lectica vgl. lectns.

lecticula ktxiiaqioi. lectiö s. lego. lectisternium vgl. lectns sternö und A. R. §7B6. lector s. lego, lector Jahn spec. epigr. S. 109. lectus Bett vgl. gr. Xi-. X0(, auch nach dem Romanischen e. lego legi lectnm 3. s. A. R. § 6 A 3, ad- lectus IRN 1999, dllectae Marini fr. arv. S. 713. lectitöl.ili2Xi'Ci;<t]'byz. lectiuncula. lectrix -icis. lembus Xifxßos. lemma kijfifia. lemniscus irjftvtaxos. Lemnos Arjf4Vos. lens lentis. .

lentigö. Lentinns AevjTvos- lentlscus ital. lentischio,

span. lentisco. Lentulns^/rrorAofPiut. DioC^^/rrioffCIA in 585 n. s. w. lentns vgl. Lentnlus. lentescö 3. s. A. R.

§6D. lentitüdö. lentö 1. Leontini Asovrivoi. lepista Itnäair].

r'.^:"i-"v€F^'

41

LSpoDtii Arinovriot. lepra X^nga Aassatz. Leptis Ainjig. Lerna ^/pwj. Lesbas Aiaßos.

Lesbiacas. levämentam vgl. levä-

men. Leacippas Aiixninoi

vgl. Philippas. Leucopetra^CfxoTr/r^«. lex legis, libämentom vgl. A. R.

§7B2. libella Demio. v. libra. libellas Demio. v. liber, JLt'ßsXXos Nieeph. u.a. libeos -eotis.

libeoter. liber libri Bach.

librärias Bochhändler. liber libera liberom frei.

libertäs.

llbertas , AfißtQTog CIA III 708 19, 1145

50, XtßtQTOS App.

bell. Mithr. 2.

libertiaas, XißeQnvot Saidas, vergl. CIG 6673. libra Wage vgl. Plaat. Pseud. 816, vgl. li- bella and bilibris.

librämentam.

librärias der abwägt.

libripeos.

librö 1. Libarnas Aißvqvös vgl. A. R. § 7 B 3.

Libaroia. liceotia.

lictor von ligo vergl. GelliusN. A. 12, 3, lictor CIL VI 699, 1871, 1881, 1889, 1892, 1900, 1905, 1913, XiTfoQiii and Xiirovqyot n. Plut. Quaest. Rom. 67.

lignnm. ligneas o. s. w.

Ligosticos von Lignr -arls.

Ligastinog wie d. v. VV.

ligastram Hartriegel, -astram jedenfalls Eodg. wie -estris -astuga.s.w.(vgl.A. R. § 7 B 4.) karz.

limäx -äcis.

limbas Streifen, Rand, i nach dem Roman.

limpidns ital. span. ptg. lindo, vgl. Diez £. W. S. 250.

liogö linxi linctam 3. vgl. ligüriö aod A. R. § 6 A 3.

lingua wie ligala, auch nach dem Roman, i.

linqaö liqai lictam 3. vgl. reliqaas.

linteas zwar von liaum, jedoch gr. Xivriov z. B. CIG 8695, Xtv- riÜQios CIG 275 n. CIA 111116071,1176 28, 119940 (vgl. Dit- tenberger de ephe- bis Att. S. 37) auch lat. lentea (Hermes V S. 8), sp. lienzo.

lippas vielleicht mit XI- nos Xtnaqöi ver- wandt.

liqaescö 3. von liqaere.

Liternam AtTtQVovAtC-

TtQVOV.

littera sowie seltener litera, leiteras CIL

I 19834.

litterätor.

lixa Marketender von Heere feil sein li- ceor biete, freilich Xetiat Saidas.

lixa Wasser von liqaere vgl. Corssen, Über

Aasspraehe n. s. w. 503.

lixivns ausgelaugt voa lixa.

Locri AoxQoC. Locris AoxQli.

locaples -etis vgl. Hör. sat. 2, 5, 28. locnpletö 1.

locasta besser lacusta, -asta jedenfalls En- dung and zo A. R. § 7 B 4 gehörig.

lödix -Icis.

LoUius AöXXios z. B. CIA III 584.

lömentam von lavo ab- geleitet wie lötus, vgl. A. R. § 7 B 2.

LoDginns AoyytvosAov- ytlvos Texte (vgl. Jahns Aasg. n. iiijj. p. 73) wie loscbr. (z B. arch. Mitth. aus Österr.6,25),.^oj'- yiavös u. s. w.

longus Longas, Aöyyos Dionys. App. Jos. CIA m 1113 7, da- von das v. W. vgl. AöyyoXa Dionys. 'AXßa Xoyya Diod. Sic. 7, 3, Dionya. longinqnas von lon- ginns gebildet vgL propinqaas.

loqnäx -äcis.

loquentia.

lnbricn8vgl.Pl.Mil.852.

lüceö lüxi 2.

Lucerenses AovieSQ^v- arii Plut. Rom. 20.

lacerna von lue- (lue-) leuchten vgl. A. R. §7B3.

lücescö 3. von lücere.

Lacretilis vgl. Hör. c. 1, 17,1.

Lacretios Aoxq^tios

42

Dioays. Aot. 10, 7;

11, 15. Lucrioas AoxgTvoi, vgl.

Hör. c. 2, 15,3. lucrnm vgl. Hör. c. 3,

16, 12; 4, 12,25. lucror 1. lucrösus. IQcta franz. lutte, ital.

lutta uad Iota. Inctämea. lüctor 1. lüctätor. lüctus -üs Trauer vou

lügeö, lüctumque

CIL VI 1527 e 6C,

lüctu CIL V 337. lüctuösus. lücubi'ö 1.

lücubrätiö. lüculentus wie leotus. Lücallus ^tvxoXi.oi bei

Strabo, Plut. App.

CIA III 562 f. 865. lüdibriura vgl. Hör. c. 1,

14, 16. lüdicrus Adj. vgl. Hör.

ep. 2, 1, 180. lüdicruni vgl. Her.

ep. 1, 1, 10. Lugdüaum aus Lugudü-

oum. lügeö lüxi lügere, vgl.

lüctas. lügubris vgl. Hör. c. 2,

1,33; 3,3,61. lumbüs ital. lombo, spao,

lomo. luiiler später Unter, vgl.

gr. TiXoTov. Luperci^ovTif Qxoi Plut.

u. Lyd. Graiumati-

ker AovniQxoi bei

Suidas. Lupercälia^oi^;i iqxd-

ha CIG 2690, Plut.

Rom. 21, Aot. 12. lurcö v. Iura Schlauch,

ob u oder ü unbßkt.

lüscioia von lüc- (läceö lüscus)u.caD-(caDo)?

lüscus zu lüceö inlä- stris gehörig?

lüstrum Siihaung, vergl. Festus z. d. W. lüströ 1. lüsträtiö.

lustrum Pfütze s. Festus z. d. W.

Intra Otter wie d. v. W.

lutulentus wie lentus.

lux lücis.

luxus verrenkt ilofo';. luxö 1. Xo^öto. luxätiö.

lüxus -üs Üppigkeit zu

pollüceö gehörig,

vgl. lei^ouQia uud

Xti^ovqeveiv D. C.

luxuria.

lüxuriö 1.

Lycophröu -onis Avxö- ifQtov -ovo;.

Lyrormäs AvxÖQfxug.

Lycürgus AvxovQyog-

lympba wie nympha gr. vvjutfrj; altl. lümpa vgl. osk. Diumpais und limpidus. lymphäticus.

Lyncestae Avyxijarai, vgl. lyox.

Lynceus Avyxsvs wie lynx.

Lyncus Avyxos.

lynx lyncis Xvyi von Wurzel lue- (lat. lüc- lüceö) \f\.ytv- xiioi Avxovgyog.

Lysaoder ylvaavÖQOi wie Euander.

Lysippus Aüamnoi vgl. Phllippus.

M.

Maccus.

fflacellam juax«>ljloi'PIut.

NTesl.(l.Cor.lO,25).

macer macra macrum. macror macrescö 3. vgl. A. R. § 6 D.

Macra wohl wie fjaxQo:.

Macrobius MaxQÖßios von fittxgöi.

mäctö 1. vom f. W.

mäctns von mag- vgl. mäximus. mäcte.

madescö 3. von madere.

Maeaoder MalaväQOt vgl. Euander.

magisterKomparativbil- dung zu magis, vgl. d. f. W. magistra.

magisträtus -üs wie ma- gister, vgl. Plant. Persa 76, Rud. 477.

Mägoes, vgl. A. R. § 1.

Magnesia ebenso.

mägnificus.

luägnitüdö.

mägnus mäior mäximus, mäximus Gruter S. 18, 2, vgl. CIL VI 2080 17, auch nach Analogie von A. R. § 6 A3 wahrschein- lich. In gr. Texten (Plut. u. a.) Ma- yvos ist incorrect.

mäiestäs wie potestäs.

mäiusculus.

maledictiö s. dictiö.

malevolentia.

malignus vgl. Prise. 2, 63 S. 82 H. malignitäs.

mälle aus ma(gi8)velle vgl. mävis mävolt u. s. w.

mallens zu mola more- tnm gehörig, malleolus.

malva wie mollis.

Mämercus MdfiSQxos Lyd. de mag. 1, 38

43

Plotareh Nnma 2t, Aem. 2.

MäwertiDi Maftf^jTvoi vgl. CIA 111 696, 1029, 10304, 10314, 106223,24, aachosk.

maniilla Ableitaog von mamma.

mamma vgl. d. v. W.

Mammaea von mamma.

Mämurra wie Mämnrius.

maoceps -ipis vgl. maous und capiö. maocipiura. mancipö 1.

Mancious von mancus.

maocus zu minor minuö gehörig.

maadö 1. beauftrage von manus Hand.

mandö mandi mänsum 3. kaue, mandücö 1.

maoeö mäosi mänsnm 2.

mangö von mag- (magis) ?

mauifestus handgreiflich aus mani-fend-tus vgl. infestas,[mani]- f^stnm F. Praen. Dec.l(CILIp.319). manifestö 1.

Mänlios wie Mänilins von mäoas Mänins.

mänsiö.

mänsnescö 3. w. saescö. mänsuetus.

maotele mantile zu ma- nus und texö tela gehörig.

maatica.

Mantioea Mavtlviia.

Mantö Mavxü vergl.

manubrium vgl. Plaut.

Epid. 525. manümittö 3. s. mittö.

manümissiö. manüpretium vgl. Plaut. Meo. 544.

mappa.

marathros vgl. Ov. med. fac. 91 u. 92.

Märcellos von Marcus, Märc^llo CIL V 7678, MaÜQxtXloi CIG 5644, MäQxtk- AojCIAm 1133118, 1192 30, 1202130, die Kürze des e be- zeugt Diomedes S. 431, 27 K. Märcellinus.

marceö 2. vgl. fiaQaivui u. den Übergang von a in u in murcidns. marcescö 3. marcidus. marcor.

Märcius s. d. f. W.

Marcus, Maarcus CIL I 1006, vergl. Rhein. Mus. Vill S. 288, Märci Boissieu S. 143, M(= Marcus) IRN 2792, (= Mar- co) 3231, MäctQxog CIG 887,6155,6156, vgl. Märcellus. Märcius, Maarcius CIL I 596, Märcius CIL V 555, Boissieu Inscr. de L. S. 136, Maa(>x(OfCIGl137. Märciänus, Märcianus I. H. 94.

margarita.

margö vgl. gr. äfJiiQyat.

marmor Reduplikation.

Märrücini und Märücini wie d. folg. W.

Mars Märtis aus Mä- vors, Märtis IRN 2189. Martins.

Märtiälis , Märliäli CIL V 7430.

Märsi = Märtii.

Marsyäs Magavai.

mascnlns v. mäa man*.

masculinus. mässa wie mäzn. Massicos. Massilia.

Massinissa w. Masinissa. mäter mätris.

mäternns Mäternus,

Mo'xfpj'Of. mätertera. mätrimÖBinm vgl. PI.

Trin. 691, 782. mätrimus. mätrix -icis. mätröna, mätronis CIL

V 5249. mätrnelis. Mätrona Marne, mätürescö 3. von mätü- ras vgl. A. R. § 6 D. Mävors -ortis. Maxentias Malimos viell. ä w. mäximus. mäxilla von mala vgl. Prisc.3,36S. HÖH. Schmitz Beitr.S. 47. mäximus s. mägnus. mäza fiäia, vgl. Cramers Anecd.Ox.IIIS.293. mediastrious vgl. Olea- ster, medicämeutnm vgl. A.

R. § 7 B 2. mediocris.

mediocritäs. meditämentum vgl. A.

R. § 7 B 2. mediterräoeus s. terra, medalla demin. Ableitg. v.med-(medius),ilfe- ävXKa MeävXlivoi. Megalensia. mel mellis gr. fxiki.

melleus. Melampus MiXäfinovs. Melanthius Meläv&iog von (ilktts im Alter- tum abgeleitet. Meldi Mika Ol.

44

Meleager -agri und Me- leagras, im Verse nur Meleagros, gr. AliXiayqog vergl. Eurip. im Et. M.: MeUay^i fieX^av yuQ not' ayQfifis ciyQav.

Melicerta MeUxigTrjs.

Melpomeoe Mtlnofiivri.

membräoa, fiifißgävt) oder-ovNTest.Lyd. membrüaäceus.

membrum wie d. v. W., auch nach dem Ro- manischen e.

Memmius Tkf^^jUiofPlttt. Dio C. vgl. CIA III 613, 722, 11072.

Memnön -onis M^fivoav.

Memphis Mifufif.

Menander Mivavdqog wie Euander.

mendäx -äcis w. mentior. mendäcium.

Mendes Mivär)^.

mendicö 1. von mendum.

mendicns ebenso.

mendum u. menda zu mi- nuö minor geh.

Menecles MtVExXrjg.

Menippns M^vinnog w. Philippus.

mens mentis vgl. Beda S. 230 K. und me- mini, fiivxe^ Plnt. Rom.22 u. fortRom. S. 322 C, (liviis ebd. S. 318 D, span. mientre mientes.

mensa fif^vaa Flut. Qu. symp. 8, 6 S. 726 F.

mensis.

mensor, mensor CIL V 6786, firjvaoQü Ld. de mag. 1, 46.

menstrnns.

mensüra.

mentiö vgl. mens mentis.

mentior 4. wie mentis. Mentor MivttoQ. mentum v. men- (mineö). mercennärius aus mer-

ced-närius. merces wie merz, davon

MeQxijSivos Flut.

Numa 18 und Lyd.

de mens. 4, 92 und

Miqxri^övioi Flut.

Caes. 59. mercor 1. wie merx. mercätor. mercätüra. mercätus -Qs. Mercurius vergl. merx,

MiQXovqioi CIG

3705, vgl. 5716. merda wie OfiiQSaXiov

nach Priap. 68, 8. meretrix -icis vgl. Plaut.

Men. 261, 335. merga mit margö aächst-

verwandt. merges ebenso, mergö mersi mersum 3.

vgl. A. R. § 6 A 3. mersö 1. mergus wie mergö. Mermessus Mtqfirjaaös. Merops -opis. merx mercis wie mereö,

vgl. Mercurius. Mesembria Meartfußqta. mespilum ftiantlov. Messälla MeaadXai z. B.

CIA III add. 571a. M estäüanMtaaaJlZva. Messälinus. Messäna = Messene. Messäpus Miaaanoi.

Messäpia MiaaanCa. Messene MtaaTjV^. messis wie meto, e auch

nach dem Roman, messor wie d. v. W. metallum fiixaXlov. metamorphösis (itxa-

fiÖQtpcoaii.

Metapootam Mtranöv- Tiov (M^raßov) Str. 6, 254 ff. 265. Metapontini.

Metellus7)//r£AAo$ (Flut. Dio C.) vgl. Oiom. S.431,27K.

Methymoa Mtjd-vfiva.

metior meusns snm 4.

meto messai messum 3.

metreta /xtrqriTtis.

Metrodörns MtjTQÖdio- qos.

metropolis fijjtQÖTiolii.

metrum fiiiQov, vergl. Mart. 4, 6.

Mettns Mettius Mhros Mixxioi.

Mezentina Mti^iviMS Flut. Quaest. Rom. &.i'lhE. Mtairtios Dionys. 1, 64.

migrol. S.Fl. Trio. 639.

mille Flur, millia (mon.

Ancyr. millia) und

milia vgl. miles u.

frz. mil span. mil.

millesimus,

milliärins n.miliärium.

milvus aas milnns vgl. Hör. ep. 1, 16, 51, Plaut. Rud. 1124. milvinus aus milninus Plant. Pseud. 852.

Mimäs -antis.

minäx -äcis.

Mincius wohl wie Mi- nucius.

Minerva vgl. MiviQßCas CIG add. 1813 bu. MiveqßCvrjs Zosi- mus 2, 20.

mingö minxi mictnm 3. vgl. A. R. § 6 A 3.

minister Komp. zu mi- nus, vgl. magister und administrö, osk. minstreis. mioisterium.

45

ministra. mioiströ 1. Minturnae MivtvQVct Dionys. bei St. B. sonst MtVTovQvai. minnscalas. miräbandas vgl. A. R.

§7B2.

mirmillö mnrmillö (itg-

(xaimi. CIG 3392,

fiOQ/Ltllloves 2164.

miscellos vergl. misceö

u. fxlaxtXoi Hesych.

miscelläoeas.

misceö miscni mistum

(inTxtiiiii)2. ansmic-

sceö gr. ftiyvvfj.1. u.

/juaym vergl. Job.

Scbmidt Vokalism. I

S.123,vgI.it.misto.

misellas von miser.

misereö -erai -ertmn 2.

miserescö 3. misericors -nrdis w. cor.

misericordia. mistüra von mistns s.

misceö. mitella Demio. v. mitra. mitescö 3. von ultis. Mithridätes s. Mart. 5,

76. mitra vgl. mitella Verg. Copa 1. miträtas. mittö misi missnm 3. promeisserit CIL 1 205, 2, 22, dimlssis Mon. Anc. (CIL III S. 862, 10). missiö, missione ebds. fflissilis. moderätrix -icis vergl.

moderätor. modestos, MöStaros CIA m 11479, 11938, 17 nnd oft auf Inschr. a. sonst (z. ß. Zos. 4,11). modestia.

molestns wie modestas.

molestia. mölimentnm vgl. möli-

men. moUis vgl. spao. mnelle n. molier fxaJiaxos. mollescö 3. vgl. A. R.

§6D. molliö 4. mollitia. mollascns v. mollis ab- geleitet. Molorcbas MöloQxog. Molossus Moloaaög. mömentom aas movi-

mentnm. monasteriam zn fioväg

-äSos gebörig. monosticbinm vgl./uovo-

arixog. möas montis vgl. Prise. 2, 13 S. 53 H. montäous, Moviavög CIG 4805 b, vgl. 1375 , fiovTiavöv Ath. p. 647 c, TQi- flOVTlOV Ptol. 3, 11, 12 u. s. w. mootivagas. mönströ 1.

mönsträtor. mönstrom.

mönstraösas. monamentam vgl. A. R.

§ 7 B 2. Mopsns Möxlios.

MopsopiusMbi//o7i(o;. morbus zn morior geh. morbidus. morbösas. mordeö. momordi nör- snm 2. vgl. A. R. §6 A3, mordäx -äcis. mordäcitäs. mörsns -üs. morior mortans snm 3. gr. /lOQTÖs span. maerto.

mors mortis wie monor, span. mnerte. mortälis. mortälitäs.

Moscbi Möaxoi,.

Moseila wie Demin. v. Mosa.

Möstelläria (fäbnla) von möstellnm mön- strom.

mox wohl w. Adverb nox.

müccns neben mücas. müccidas und müci- dus u. s. w.

mücrS vgl. Atta 13 Ribb.

mulceö mulsi malsam 2. von W. marc vgl. fjialaxög, 'Malciber (Beiname des Vol- kan) a moUiendo ferro dictas' Paul. Festi S. 144.

malcö 1. wie maiceö.

mülctra mülctrnm von malgeö.

mulgeö mülsi mülsum 2. vergl. gr. dfiilyio and A. R. § 6 A 3.

mnliebris vergl. Plant. Men. 167, Trnc. 4, 3,35.

mnliercnla von mulier.

mülleas vgl. ital. mala, sp.mulilla, fr.mule.

mullus fA.vi.log.

mnlsas mnlsnm wie mel, auch nach dem Ro- manischen n.

mnlta wie mnitus, altl. molta, osk. molto, nmbr. motar. mnltö 1. multätiö.

mnltiförmis s. mnltas u. forma.

mnitiplex -icis vergl. maltas nnd Verg. Aen. 4, 189; 5,264. multiplicö 1.

46

multus, nach d. Rom. u. Mulvius yi(fVQa MoX-

ßitt Paianios. Mumuiias Möfi/niog Pol.

Die C. CIG 1520,

vgl. CIA 111 598. Muoda vgl. Mövätt no-

Ta/iiov Ptol. 2, 5, 3. muadas reia.

muaditia. muudus Weltw. d. v. W.

mundänus. inuDgö mÜDxi rnüactam

3. vgl. gr. fivaao)

f*vSa fivSos uud A.

R. § 6 A 3. müniceps -ipis. münificentia. rnüaimeatttin vgl. A. R.

§ 7ß2. Mnrcius vergl. marceö,

Marcia Mv^iia PI.

Quaest. Rom. 20. mürex -icis. Murgantia MvQyävtiov

MoQyivuov. murmnr Reduplikation.

murmurö 1. murra fivQivr] f^oQQivrj.

murrinns. müsca wie müs müscus,

nach dem Roiuaoi-

schen freilich n. Biüscerda s. Festus z. d.

Worte, müscnlus v. müs müris. müscus Moos ital. spao.

musco. müscösus. müssö wie mütiö.

müssitö 1. müsteia wie müs. mustus ital. spao. mosto. musteus. mustum. Mycalessus MvxaXtjO-

aös. Myrmidooes Mvq/hiJo-

VfS-

Myrrha AIvqqu vergl.

flVQOV.

myrrheus. myrrhinus. MyrtÖDs MvQTÜios wie

myrtus fjixiQJoi.

myrteus. mysta fivariis vgl. f^vw fivais.

mysterium.

mysticus.

N.

nanciscor oactus uod nanctos sum 3. vgl. gr. rjveyxov.

Darcissus vägxtaaog.

nardus aardum vägäos.

Näruia wie umbr. Na- hark-.

närrö 1. narrem Boissieu Inscr. deL. S. 136, V. goärus goärurat vergl. Cic. orat.47, Darare wollte Varro schreiben, vgl. Wil- maons p. 179. närrätiö.

Däscor nätus sum näsci vgl. päscö.

Düssa vgl. näre und d. f. W.

oässiteroa n. näsiteroa vgl. ternus.

oästurcium ' quod oasum torqueat ' Varro bei Nonius S. 12, spao. mastuerzo.

Datrix-icisLucil.2,21 M.

Dävifragus vgl. Vergil Aeo. 3, 553.

Naupaetus Navnaxrog.

Naxus iVßfof.

Debris vtßgis-

Dccesse voo Dec- (oectö

DCXUS).

oecessärius. uecessitäs.

necessitüdö.

oectar vixjaQ, nectareus.

Dectö nexai aexam 3. vgl. necesse oeces- särius.

Defaodus vgl. A. R. § 6 Blc.

Dciastus von Defäs,

oeglegö -exi -ectum 3. von nec-lego, vgl. lego und A. R. § 6 A3, neglegeas -entis. neglegentta.

nempe = nam-qne, bei Plautus öfters ver- kürzt vgl. Trinum. 328, 427 und Brix Trin. Einl. S. 17.

Neocles Ntoxl^s.

Neoptoiemus Ntonröli- fiog.

ueptis wie nepös.

Neptünus vgl. Nepeta nepeta N^ntxoi. Neptüains Nenxov- vios Ath, 6, 224 c.

nequidquam oder nequic- quam.

JVerva NfQßa CIG 1317, MQovag CIG 1074, 2911,iVir(>/JaSuidas u. a. vgl. Nero, iV£- q(V7i Lyd. de mens. 4,42.

Nervi! NeQovCot Strabo.

nervus wie Nerva Nero, nervösus.

nesciö aus ne-scio vgl. nequeö u. s. w. Dcscius.

Nessus Niaaog.

Nestor NiarioQ.

uex necis.

nexus s. nectö.

Dictö von ni(g)veö.

niger nigra nigrum, NC- y(>og Nly(joi.

47 -

oigrescö3.s.A.R.§6D. oigritia. nigror. nimbas vgl. oebula. niogö nioxi oingere vgl.

oix Divis und A. R.

§6 A3, oitescö 3. voD oitere. nitor Disus aod nixns

sum 3. nixus von

W. gnig gebildet,

vgl. umbr. conegos

n. A. R. § 6 A 3. nix Divis vgl. Diomed.

S. 431, 17 K. Doctü wie Dox. Dölle aus De-volle, vgl.

Dölö oölam. nömenclätor, vulgär nu-

miclator DamuDcla-

tor (Jaha spec. ej>.

p. 93). JVömeotum NwfiEViov. Nömeotäni Nmfwvta-

vo(. JNönacris Nmvaxgig. nÖDägiotä griech. hivrj-

xovra. nöndnm wie döo. DÖogeoti gr. Ivaxöaioi. DÖnoe wie död.

DÖnoülli n. s. w. Nörba Nüqßrj.

Nörbäaus Ntoqßavöi

App. Niogßävog Dio

C. NioQßavoC Dioo.

Plut. oörma vgl.Därrö,igDörö,

yviÖQiiJiog. nöscö DÖvi nötum 3.

vgL yi/yvüaxio. Döscitö 1. DOSter sp. Doestro, vgl.

vester; wie Doster

aucb Dostri GeD. zu

DÖS.

Dosträs. oötescö 3. DÖtesceret CIL VI 1527 e 18.

novellus von novus. Doveoiber -is vo^/ißQtog

PInt. Dio C. CIG

6179 nod sonst. Doveodiälis von novem

und dies, noverea v. novus abgel. DOX noctis vgl. Charis.

S. 11, Dioinedes S.

428, Servius comm.

iDDoo.S.426, Serg.

de acc. S. 524 K. nocturnus voxtovq-

vovs Lyd. de mag.

1,13. uoxa vgl. nocere, vofct. noxia wie noxa. noxius ebenso, nübö DÜpsi nüptnm 3. nucleus vergl. nnculeus

bei Plautus. nüllus von ne-üllus, it.

nnllo, Span, nulo,

fr. nul. IVuniantia No/uavTia. nummus zu numerus vö-

fAos gehörig, nunc wie hunc gebildet,

vgl. A. R. § 5. nüncupö 1. v. nöm- (aö-

men)u.cap- (capere). nüncupätiö. nündinae und nündinum

altl. nonndinum, v.

Dovem-din- vgl.no-

vendiälis u. lüppi-

ter, nüper (aus nov-

per). nundinor 1. nuuquam ausne-unquam. nÜDtias aus Dov-ntias

vgl. nündioae. nüntiö 1. nüptiae wie nübö oüp-

tuni. nüptiälis. nüsquam aus ne-üsquam. nütriö 4. wie nütrix. oüti'imentuin.

nütrix -Icis vgl. Plaut. Cure. 613, nütri- cätus Mil. 656, nü- tricant Mil. 715.

nux nucis.

Nyctens Nvxreis vgl. yi/f Ivvvx^og nox.

nympha vvfUfr). oymphaenm.

Nyssa und Nysa Nvaa.

0.

Oaxes.

obba äfißi^ verw. mit

6fi(fia)i.öi. obcaecö, obdö u. s. w. aus ob-caecö,ob-dö. obdormiscö 3. von ob-

dormire. obeliscos oßtXtaxog. obex -icis.

obiciö -eci -ectnm 3. obiectö 1. obiectns -ns. obiürgö 1. wie iürgö.

obiürgätiö. obiectö 1. von ob-laciö.

oblectämentum. obliquus vgl. sublimis u.

liciuus. obliviscor oblitus sum 3. von ob-liv-, viel- leicht -iscor. obliviö, oblivium. obmütescö 3. von ob u. mülus gebildet, vgl. A. U. § 6 D. obnoxius vgl. noxia. obrussa Zßgv^ov. obscenus auch nach den Etymologien der Alten mit ob oder obs zusammeoges. obsceoitäs. obscürus. obscürö 1. obscüritäs. obsecrö 1. vergl. sacro sacer.

48

obsecrätiö. obseqnor 3. aus ob-se- qaor. obseqneos -eatis'O^pe- xovhtrjs Plut. fort. Rom. 10. obseqaeotia. obsequiom oipixiov. obses von ob-sed-. obsideö -sedi -sessun -sidere v. ob-sede5. obsessiö. obsessor. obsidiö, obstdium. obsidö -sedi -sessain 3. V. ob-sid-, s. sedeö. obsolescö 3. v. obsolere. obsöniam o\l)wviov. obsöoö 1. vgl. Plaut, ßacch. 97. obstetrix -Icis vgl. PI.

Capt. 625. obstioö 1. vgl. destinö.

obstioätiö. obstrictus vergl. striagö

strictus. obstrüctiö vergl. struo

strüctum. obstnpescö 3. von ob-

stopere.

obsnrdescö 3. von ob

und surdus gebildet,

vgl. A. R. § 6 D.

obtectus s. tego tectns.

obtingö -igi 3. von ob-

tangö. obtorpescö 3. von ob-

torpere. obtrectö 1. s. träctü.

obtrectätiö. obtruncö 1. s. truocus. obtütus -üs V. ob-taeor. obvius, obviam. obumbrö 1. wie ambra. obuncus wie uncas. occ- in Zusammenset- zungen aus obc-. occallescö 3. von ob- callere.

occäsiö s. PI. Persa 268. occidö 3. von ob-cado. oecäsus -üs. occidens -eotis. occidnus. occidö 3. von ob-caedö.

occidiö, occisiö. occinö occinui occentom

3. von ob-cano. occipiö -epi -eptnm 3.

von ob-capiö. occipnt von ob-capnt. occiüdö 3. V. ob-clandö. occö 1. vgl. ocris (Fest.) und span. ahuecar. occulö -ului -ultnm 3. ocultumPl.Capt.81, Trin. 664, 712. occombö 3. wie occnbö. occnpö 1. von ob-cap- (capiö). occupatio, ocellus von oculus. Oclatius 'Oxläitog. Ocnus "Oxvof. ocrea vgl. Verg. Aen. 7,634; 8,624. ocreätus. Ocricolnm "Oxqixkoi, OerisiKÖxQtaia Dionys.

4,1. octäos s. octö. Octäviänns 'Oxraßiavöi. Octävius 'Oxräßioi CIA 111817, 1163 40 und sonst, oder 'Oxrä- oviog. octö 6x1(6, vgl. d. V. und d. f. W. octävus.

octingeotiöxraxoatoi.

octögi»ti6ydo'^xovTa.

octnennis vgl. annus.

octuplus vgl. dnplns.

oCtussis vgl. as assis.

octöber -öbris oxrtö-

ßgios Plut. Dio C.

Lydus und Inscbr.

Odrysae 'Ot^Qvaai.

Odyssea 'O^vaatia vgl.

^OSvaoivg'Odvatvs. Oeagrus.

Oeagrius vgl. Sil. It.

5, 463. Oenötria OlvuTqCa. ofella Deminutiv zu offa,

'0(^^>i;iaf Plut. Sulla

29, 33. Ofellias '0(paiios CIA

111 2874 Arr. Ep. 3,

22, 27. off- in Zusammensetzun- gen aus obf-. ofla wie ofella, otpa D.

C. offla oifläqtov

gl. Labb. offendö -endi -ensnm 3.

vgl. defeadö. oSensa. offensiö. offensiuncula vgl. A.

R. § 7 B 5. offensos. officina aus opificina. officium ans opificium,

oTKfixtois Arr. Ep.

3, 24, 117, 6(fxpix(-

(ov Lyd. de mag. 2,

24, vgl. auch C.

Porph. de caer. anl.

S. 20 18, 66 18 und

sonst, officiälis 6(f)ixid3uos

Hesych. Olbia VXß(a. Oleaster , -aster (vgl.

pioaster) wohl wie

-estusa. s.w. (A. R.

§ 7 B 4) kurz, olfaciö 3. vgl. olere odor

(odefacit dicebant

pro olfacit, Paul.

Festi S. 179 12). öUa aus anlula v. aula,

Auloliria (fäbula). Olympus "Olvftnog. Olympia, olympias. Olympins.

49

Olyotbus "Olvv9-os. ömeDtom s. A. R. § 7 B 2. omniDÖ wie oinDis. omDis vgl. Plaut. Trin.

261, Ritschi proll.

CXXXII. Ompbale ''Ofiifäkrj. onyx -ychis. opella voa opera. operculum vod operiö. operiö -erui -ertum 4. opifex -icis. oportet vgl. portiö. opp- io ZusammeDset-

zoogeo aus obp-. opperior opperitus (op-

pertas) sum 4. vgl.

experior. oppidö ^ ffinidtos. oppidum V. ob-ped- (ni-

dovYOTintdövsov ^

^'Oniäov viov Ptol. oppidänus. Oppius "Onnios. oppurtüous V. ob-portn-.

opportünitäs. opprimö -essi -essnm 3.

von ob-premo. opprobriura vergl. z. B.

Ov. met. 8, 155. ops opis. optimus altl. opitumns,

vgl. ominös Dio C.

6823, Mioonet III

490, 91. optimäs onTitfiäxoi

CoDst. P. d. c. aul.

B. S. 460 M, 478 1. optiö Lieutenant, onrC-

oiv Plat. Galb. 24,

Lyd. de mag. 1, 46,

ebs. Inschr. optiö Wahl, wie optö 1. wie optimus,

'Omätos Plut. de

soll. anim. S. 965 c,

CIG 3407, CIA III

926, 1122 60, 1128. optivus. Marx, IlaUsbUchleiQ.

opulens -entis a. -entns. opulentia.

Opus -üntis 'Onoiig -ovVTo;. Opüntius.

opqjjculnm von opus.

orbis vgl. d. f. W. orbiculätus ju^X« ö^- ßixovlattt Galen XIV p. 289 Kühn, oQßixXätov D. C.

orbita vgl."0(j/StTa Ptol. 4, 3, Orfitus "OQffi- Tos CIG 2169, CIA III 620, add. 903 a, aber auch Orfito CIL VI 353.

Orbius Orbilius "Oqßios

"OQßülOS.

orbus vgl. oQnavös.

orbitäs.

orbö 1.

Orböna. örca n. d. Romanischen ö. Orcades 'Oqxääts. Orchamus oQ^afiog. orchestra op;fjjffr^a. Orchomenus'Op/o^fVof. orcus neapol. huorco, altsp. buergo hner- co uerco traurig.

orcinns, oqxtvos U-

ßCQTOS.

ördior örsus sum ör- diri wie ördö. örsus -üs Anfang, ördö ördine CIL II 4550, ordinis Boissieu I. de L. S. 136, byz. freilich ögäiv-. Ordinarius, oQ^tvä- Qtoi schon Lydus. ördinö 1. ördinätiö. Orestes 'OQiarrjg, Organum oqyavov. orgia OQyta. orichalcum vgl. xahcög und /dlvßtg.

orieus -cutis.

orior ortus sum oriri. oriundus. ortus -üs.

öroö 1.

ürnämentum , örna- inentum Boissieu I. de L. S. 136, urnä- menta Orelli 622, vgl. Schmitz Beitr. S. 42, freil. oQväros Athen. 14 p. 647 c. örnätrix -icis. öroätus -üs.

ornus.

Orontes 'OQovTrjg.

orthographia oQSoyQti- (f'(a.

Ortöna 'Oqtcöv.

Ortygia 'OgrvyCa.

OS ossis span. hueso.

öscen 'ore caneotes fa- ciunt auspicium' Varro d. 1. 1. 6, 76.

Osci "Oaxoi Strabo u. a. ursprüngl. jdfs. ö, weil aus OpiciOpsci (Titin. 104 Ribb.).

öscillum von öscnlum.

öscitö 1. von ÖS u. cieö.

ösculuin von ös öris, vgl. ausculum Prise. 1, 52 S. 39 H. ösculor 1. vgl. auscu- lari Plaut. Mil. 390, 39],Paul.Fest.S.28.

Ossa "Oaaa.

osseus ossiculum u. s. w. von OS.

ossifragus von os und frag- (frangö).

östendö östendi östen- snm östeotum 3. v. obs-tendö s. teudö. östentö 1. östentätiö. üstentum.

Ostia 'SlarCa Pol. Diod. Steph. Byz. Suidas. 4

50

östiom V. ÖS, aastia CIL I 1463, V 704, ä- ffTiaschol.Aristoph. Plut. 330, et) n. obei Suidas, vgl. Ostia, östiärias.

ostracismus oaTQuxt- aiuos.

ostrea und ostrenm ö-

OTQfOV.

Ostrom gr. uarqiov, aber

nach Priscian S. 39

alt anstrum. Olhryades ^09-QväSri^. Othrys "0»qvs. nvillus von ovinus. Oxas 'ßfoj Strabo Arr.

P. paciscor pactus sum pa-

ciscl von pac- vgl.

A. R. § 6 D. pactiö. quo pactö. Pactölas. pactum Bündnis byz.

näxTov, s. paciscor. paelex -icis. PaelTgni Prise. 2, 63 S.

82 H. gr. UaiXivot

(Hss.App.b.c.1,39). paeuinsula. paenitentia. palimpsSstus nalCfixjiri-

OTOS.

palla wohl a, weil 11

blieb in pallium. Palladius77a>lil((J(o;'voD

TläkltO.

Pallaotias und Pallantis wie Pallas -antis.

Pallas -adis ITakläg von näkJLO).

Pallas -antis Uäkkas von näXXb). Pallantens vgl. Palä- tinus X6(fo; Tlak- lävxiog Ael. v. h. 12, 11. Pallantius.

palleö 2. vergl. pul- lus ntXiös niXXög schwarz, pallescö 3. pallidus.

pallor. /.

pallium von palla. palliitus. palliolum. palma flache Hand vgl. naXä^T) und palam. palmula. palma Palme wie palma flache Hand, palmäris. palmürius. palmetnm. palmes wie palma Haod. palpebra wie palpö. palpitö 1. ebenso, palpö und palpor 1. streichele, zu näX- Xo) pellö pila ge- hörig, Reduplika- tion. palQdämeotum ttuXov- Safiivxoig Lyd. de mag. 2, 4. palumbüs wie columba. paläster von palüs. Pamphylia JTa/ucfvXtu

vgl. pancratium. pampinus mit papuIa verwandt? pampiaeus. paocratinm nayxQariov vergl. Panathenaea, panegyricus, Panor- mns. Panda vgl. Patella und

paodö. pandecta navdixxrii wie

pancratium. Pandiöa -onis IlavSliov

ebenso, paodö pandi pänsum und pässum 3. mit patere nachstverw. j>äs,snm aus pänsuui.

Pandöra TTavSdqtt wie paocratinm.

Pandrosos ebenso.

pandus wie pendeö.

pangö pepigi pactum (pänxi pänctom) 3. zu pangö vgl. pe- pigi, zu pactum pi- gina, daza vgl. die Komp.z.B.compingö -pegi -pactum 3. und A. R. §6 A 3.

Päniscus Ilaviaxog.

Pannonia Ilavvovia.

pännns und pänus vgl. Lucilius beiNonins S. 14923 u. Festus S. 220, gr. Tiijvos. päoniculus navovxXi- ov (Hes. in TirjvCov).

Panormus näroQ/uog.

Pänsa, auf dessen Mün- zen die Maske des Päo erscheint.

pantex -icis wie pandus.

pantheon w. pancratium.

Panthoos JlävH-ooi ebs.

pantomimus navröftifiog (Trävra).

Papblagön -onis vergl. Plaut. Cure. 442. Paphlagooia.

papilla von papula.

pappus, viell. ä, vgl. Pä- pus Päpius, pappäre päpäre , auch gr. narnilag nänCag.

paradigma TiaQÜitiyfta.

Parea von pariö, Ge- burtsgöttin.

parcö peperei parsnm 3. wie parcus.

parcus w. parvus parum.

parens -eotis nuqivtrig Lyd. de mag. 1, 26. pareotälia. parentö 1.

Parentium llaQivTiov.

pariö ppperi partum 3.

51

partas -äs. ' parma Parma UäQfia Strabo. parmnla. Parnässns besser -äsns, naQvaaöiiov.IIaQ- VTjaög. parra a. parrns, viell. i (paras Hs. io Rieses A.L. 762, 9 vgl. 733, 9), ainbr. parfa. Parrbasius uod Parrha-

sis üaqqäaiog. parricida v. patri-cida?

parricidium. pars partis vgl. Diomed. S. 431, 17K.U. Por- tio impertior u. a. partiirius. particola. partim, partior 4. partitiö. parsimönia wie parcö. Partheaias nagS-ivios von naqS-ivog. Parthenopaeus. Parthenope. Parthi HaQS-oi.

Parthia. particeps -ipis vgl. pars partis. participö 1. parturiö 4. von pariö

partum, parumper von parnm. parnncnlus v. paro Barke vgl. A. H. § 7 B 5. parvas wie parnm. parvitäs. parvnlus. päscö pävi pästumS. vgl. pävi and pästor. päsenos. passer.

passercnlns. Passieous, wohl a, s. Seo. contr. 10 praef. 11. püssim w. pässus päosus.

passiö, passivam wie

passns voB patior. pässos -üs Schritt von

pandö pässnm. pästillns w. päscö pänis. pastinum , vielleicht ä

wie pästum. pästiö Weide wie päscö

pästum. pästor paastores CIL I 55 1 , pästoris IRIN 2226, vgl. päscö. pistörälis. pästus -üs Weide wie

pästor. patella von patera, nu- TmaPoll.oo.6,85. pater patris.

Patercolns näreg- x;o;CIA III 112162, 1197 38, Tlarigxov- Xos Plut. paternos Paternas IlaitQVog Lyd. de mag. 1,9, 47 n. öfter, paträtas. patria. Patricias. Patrimonium, patrinas. patrius. patescö 3. von patere. patiens -entis.

patientia. patior passas sam pati. Patrae UäxQtti.

Patrenses. patro 1. vgl. PI. As. 114. patröcinium s. d. f. W. patröcioorl. v. patrönas. Patroclas ITäTQoxXog. patrönas wie pater, vgl. Hör. ep. 1, 7, 54. patröna. patraos von pater, vgl. Hör. c. 3, 12, 3. patruelis z. B. Ov. met. 1, 352. Patuicias wie patulus.

pavescö 3. von pavere. pavimentam vgl. A. R.

§7 62. panlispervon paalis,dies

wie magis oimis. paopertäs von panper. päx picis. päxillas von pälas s.

Schmitz Beitr. S.

37, 47. peccö l.mitpiget verw.

peccätam. pecten wie pectö. pectuacalas s. A. R.

§7B5. pecto pexi pexui pexnm

3. vgl. nixia nixi(o

ntmiia. pectus IIixtoqCov CIG

9890, nexiogö^gigH.

C.aach n. d. Rom. e. pedester vgl. eqaester. pegma nrjyfia. Pelasgi Iltlaayot. Pella mila. pelläx -äcis vgl. pelliciö.

pelläcia. pelliciö -exi -ectum ans

per-laciö. peius.

pellärios nilloQÜipoi

Philox. pellicala. pelliö. pellitas. pellö pepuli pulsam 3. pelfüceö 2. ans per-lüceö. pellücidns neXovxiSuv

Athen. 14 p. 647 c. Peloponnesus Ilikonöv-

VtjOOS.

Peloponnesiacas. Pelops -opis. pelta niktJi.

peltastes mXxaatTis.

pelvis aus pelluis, Ve-

lius L. S. 63, 18 K.

pendeö pependi pensam2.

wie pendöpendulus.

4*

52

pendö pependi pensum 3. vgl. pondas.

penetrö 1. vgl. Verg. Aen. 1,243; 7,363. peneträlia.

penicillus uod -um voa penicalus.

penoa aus petna von

pet- (petere n«r^-

a9ai), eins mit pia-

oa, nivva Hesych.

pennula.

peosilis.

peosiö.

peasitö 1.

peDSö ].

peasam.

peotameter -etri nevtä-

flfTQOg.

pentapolis Tisviänoliii.

pentäthlum nivra^lov.

Pentelicus UtvTflixös.

Penthesilea Ilevd-iai- Itia.

Pentheus IIivS-svs.

peplom peplus ninlov ninloi.

peragrö 1. z. ß. Lucr. 1, 926.

percellö -culi -eulsam 3. vgl. celer xilltiv.

percipiö -epi -eptum 3. perceptiö.

percitus vod per-cieö.

percoDtor 1. wie codIus, 'ex nautico usu qui conto pcrtemptaat cogDoscuntque na- vigaates aquae al- titudinem' Festus 214, 9, Uoaat zu Ter. Hec. 1, 2, 2.

percutiö -ussi -ussum 3. von per-quatiö. percussiö. pereussor. percussus.

Perdiccäs IJtQäUxag.

periliv -ieis Ti/pJ/^.

perdö 3. vgl. Plaut. Aul.

4, 9, 12 nud 13. perditas. perductor s.dücö ductum. perduellis von per und

duellum (s. bellum). ])eriae\\iö7rtgäov(Xl(-

(Dvos Diu C. 37, 27. peregre vgl. Her. ep. 1,

12, 13. peregrinus vgl. Hör. sat.

2, 2, 22, gr. ntQe-

ygtrog. peregrinor 1. peregrinitäs. peremptäiis vgl. perimö

peremptum. pereodie v. perem nagä. Perenna wie perenois. perennis üiQivvioi Dio

C^ u. Herodian 1, 8,

üiqivviavög CIG

2189. perficiü -eci -ecturo 3. perfectus Tiigtptxxos

CIG 3368. perfidus v. per (= nngä)-

fid-. perfidia. perfringö -egi -actum 3.

wie frangö. perfagium.

perfÜDctiö v.per-fungor. PergamumPergamus/7/p-

yujuov n^oya/nos. Pergameuus. pergö perrexi perrectum

pergere, pergö aus

pe(r)-r(e)go hatte

wahrscheinlich e,

vgl. sürgö. pergula n^QyovXa D. C.

precula bei Quiot.

1, 5, 12. Periander ntqCaväqog,

vgl. Euander. Pericles77«pix>l^fv.;«()/. periclitor 1. vgl. pericu-

lumu.Pl.Aniph.fiSS.

PericlymeoDS IltQixlv- /uevog.

Perillus IKgillog wie ntfiC.

perimö -emi -emptum 3. s. emo. peremptor.

perinde wie iude.

Perinthus IHqivS-os.

peristylum und peristy- lium TttQC-axvXov neQiarihov.

periürö v. per(=;ra^«)- iürö.

Permessos neQ/irjaoog.

permissii von permitt".

permLxtiö und permistiö von per-misceö.

perua von per {jiqÖ nsQttv), gr. niqva, span. pierna.

pernicies wie per-neco. perniciosus.

peroLx -icis wie perna. pernicitäs.

pernöscö 3. s. nöscö.

pernötescö 3. s. nötescö.

pernox -noctis vgl. Prise. 7, 43 S. 323 H.

perpendicuium s. pendö, atqntviSlßovlovfi Hesych. vor ar«*- firi.

perperam zu per (nagä) geh. u. Reduplika- tion, gr. niqniQog.

Perperna -penna JJto- TiiQvag CIG 3663, Dio C. IliQnivvctg Plut. App.

perpetior -pessus sum 3.

perpetrö 1. wie patro.

perpetuus von per-pet- (peto),^<J«xroy ntq- nirovov Paeanios Eutrop. 8, 17. perpetuitäs.

perple.xus vgl. plectö.

perprimö -es.si -cssum 3.

53

perquam.

perquiröS.a. per-qaaerö.

perreptö 1. v. per-repö.

Persa IJiqarig. Persepolis. Persicus, Persis.

Perseis IlfQaijCs.

Persephone IItqat(fövr).

Perses Il^gatig.

perseverö 1.

Perseus ntqaivi.

persicam (mälom) von Persicas, auch Dach dem Romanischen e.

PersiusTI/^tTtof z.B. Lyd. de mag. 1,19,32,41.

persona wie per-sooäre nach Gellias 5, 7. persölla.

perspiciö -exi -ectum 3. perspicuitüs. perspicuns.

persnltö 1 . von per-saliö.

pertica von pert nigav, niQTtxa Metrolog b. Hultsch 1 p. 184, 25.

pertineö 2. pertinäx -äcis IltQTi- vaxog CIA III 536 f. Kaiser UtqrCva^. pertinäcia.

perträctö 1. s. träctö.

perversus v. per-vertö.

pervicäx -äcis von per- vic- (vincö). pervicäcia.

pervigilium.

pervius.

Pescennias Utaxivvios Dio C. 73, 13.

pessimns, e wenn von peg- (piget piger) oder ped- (pedes pessum), aber Ter. Mann, erklärt das e in peior für von Natur kurz v. 6 19 f. doch wohl mit Rück- sicht auf pessimus.

Pessinns -fintis üeaai-

VOVS -OVVTOS.

pessulns nnaaukos.

pessumdö 1. bess. pessum dö, pessum von ped- (pedes nidov) , e n. Analogie v. A. R. § 6 A 3, obgl. bei PI. Persa 740 im Wortspiel m. Persa.

pestis aus perstis von per-(pereö)? pestilens -entis. pestilentia.

petra niiQu.

Petreins ütTQi^ioe App.

Petrioi IIitqTvoi Diod.

Petrönius/Ztrpaiv'ofPoI. Strabo Jos. CIA III 1112 49, constant.

petuläns -antis. petulantia.

Phaeäx -äcis.

Phaethön -ontis 'PaiS-uv

-OVTOS-

phalanga ipakäyyij. Phalanthus 'f'älLav&oi

wie (fahtxQoi. phalaox -angis tfäkay'S vgl. palanges Prob, app. 197K. phalangitae. pharetra Hör. c. 2, 16, 6.

phareträtus. Pharsälnsjetzt*^pff«A«.

Pharsälia. Phereclus 'Pigexkog. Philipp! wie d. f. W. Philippus 'PtXiTiTiog mit Vnnos (eqnos) zn- sammenges., Plau- tus brauchte Phi- lippus und Philip- peus nur mit Beto- nung der 1. u. Ver- kürzung der 2.Silbe. Philippeus. Philippicus. Philoctetes *i>loxTiJT7)f.

philtrnm (piltgov.

Phlegra 'PXiyga. Phlegraeus*>lfyp«fof.

Pboenissa wie d. f. W.

Phoenix -Icis.

Phorcys 'Pogxvs.

Phormiö 't>oqfiC<ov.

Phrixus 4>giSos.

Phryx Phrygis.

phylarchus qUag^oi vgl. apx'» agxoiv.

Phylleis wie d. f. W.

Phyllis 'PvkUs vergl. (fvkkov.

Piceos -entis IKxevres Polyb. Strabo. Picentia IIixsvTta. Picentini Ilixevnvot, IIeixevTe(v7]s CIG 3991.

pictor w. pictus s. pingö.

pictüra ebenso.

piger pigra pigrum. pigritia, pigror.

pigmentnm plgmen[t CIL VIII 1344, vgl. ni- fiivxa nifiivtägioi Hesych. niyfiiviti Lyd. de mag. 3, 20, nrjfitvräqioi byz. vgl. ital. pimiento sp. pimienta prov. pimenta und pimen altfranz. piment.

pignus. pignerör 1.

pileatnmvgl.A.R.§7B2.

piUeus pilleum u. pilens pilenm gr. niXog. pilleätus. pilleolus.

Pllumnus Participialf. entspr. gr. -oftevog.

Pimpla Jltnlstat Hes. Pimpleis, Pimpleus.

pinaster vgl. oleaster.

pincerna byz. imxiQvrjg neben Tnyxigvrjs.

Pindarus IL'vSagos.

54

Piodus nivSoi.

pingö pinxi pictom 3. piogö nach d. Roma- Discheo, pinxi pic- tom d. A. R. §6 A 3.

pioguis sp. pringue sard. pioga Fett, priogar mit F. bestreichen, piognedö.

piognescö 3. vgl. A. R. § 6 D.

piana wie penoa vgl.

das Frgm. de acc.

e cod. Bob. p. 142

Endl.ebs.n.d.Rom.i.

pionätus.

pinoula.

pinsö piusui pinsitum 3. auch pinsi pistum oder pinsum pisum.

piscis, nach d. Rom. i. piscätor. piscätas -üs. piscioa. piscösus.

Pisistratus/7.(ia<'flrr^aTo;

pistillum V. pinsö pistum.

pistor ebenso.

Pistöria wie pistor vgl. Plaut. Capt. 160.

pistrina wie pistor.

pistrioum ebenso.

Pittacus nitTaxos.

Pittheus IIiT»fvs.

pix picis vergl. Pomp, commeut. S. 115K.

placenta vgl. A. R. § 7 B2 u. PI. Capt.J62.

Placentia niaxivrta.

plancus Plancus vgl. TilttTVSgr.IIJLttyxos niüyxov (Plut. An- ton. 18 u. 58).

plangö pläoAiplänctum 3. zu plaogö vgl. nXä- Ca> (nXay'ia neben nlfiaaio , plänxi plinctnm nach A. R. §6 A3.

plänctus -üs. plangor. plaota Fufs^ohle w.nka- Tvs platea platessa. planta Pflanze wie d. V. W. plantaris, plaotärium. plantätiö. plantö 1. plebiscitnm richtiger

plebi scitum. plebs plebis, plebs CIL

V 6797. plector 3. hülse, plectrum tiI^xtqov. Plemmyrinm nitjfifiv-

QIOV.

plerusque pleraque ple-

rumque. plexus V. plectö flechte

vgl. gr. nXixo). Plistheoes niiia^irni.

Plisthenides. plöstelium von plau-

strum plöstrum. plambam,oach d. Rom.u,

vgl. auch gr. fiöXi-

ßos aebeofiölvßäoi. plunibeos. plüsculus von plus. Plütarchus IJXovtuQjfog

vgl. ccQX'^ ägxtov. pöcillum von pöculum. Podagra vgl. Cat. 71, 6. Poeäs -antis Ilolcts

-ttVTOS.

poetria noirfjqta. poetris nonijqCs. polenta von polen (poUis

puls) S.A. R. §7B2. Poliorcetes woiiopxjjTijf . Pölla=Paulla s. Pölliö. pollen und pollis vgl.

polenta. polleö 2.

pollentia JloXXtviia

Strabo, JIöXXiVJOS

-ivtiov Steph.

poUex -icis.

PoUia tribus, IloXXta.

polliceor 2. aus pol(por pro)-liceor.

polliogö -ioxi -inctum 3.

0 wie in polliceor,

i nach A. R. § 6 A 3.

pollinctor u. poUictor.

Pölliö v. Panllas, Pöl- lioai CIL V 5906, Il<üXXtoiv JlioXiwv PI. Dio C. Suid. a. a. CIA III 111328, 11224», 119323, (Ausnahme i7o^- bei App.) ; ebs. JlüXXa üuXXiavös IIwX- Xiva n. a.

pollüceö -üxi -actum 2. V. pol-lüceö (lüxns). pollnctüra.

polloö 3. wie polliceor.

PoUüx -ücis altl. Polou- ces, gr.JJoXvitvxj]!, vgl. pol edepol.

Polymnestor JloXv/ivij- aiiaQ.

Polyxena JloXviivrt.

pompa nofxnri.

Pompel IIofiTirjkt Dio- nys. 1, 44, -^(0( Plut.

Pompeius nofinritos Plut. CIA III 7693 und überall. Pompeiänus üofintj- lavoi.

Pompedius IlofinriSios.

Pompilius üofinlXioi.

Pompöoius üofiTKUvioi.

Pomptinas vgLUovrivai Xf/ivat, aber ZTiüfi- nuXXa CIG 5759 u. nmftevitlvtt (für Pomptina tribus) Ephem. epigr. IV S. 214.

poodns vgl. den Vokal- wechsel in pendö

55

dipundium, auch n. dem RoinanischeD o. ponderö 1. poDderösus. poodö.

pöns poDtis sp. pueote, növTtfi Plut. Muma 9, növTTiv Lyd. de mens. 3, 21, Procop.

pontifex -icis Tiovtitpii Diooys. Dio C. Zos. 4, 36, noVTiiftS Lyd. de mens. 3, 21, HoVTOifixtog Dion. 9,5, 7iovT(<pi»aRti- belSyll. add.SSSa.

Pootius IIovnos.

pontus noviog.

popellus voD populus.

poples Lucr. 4, 950.

Poppaea Tlonnala.

Porcius Porcia JHoqxios noQxta Plut. CIG 3162, add. 2007 c, vgl. CIA III 871.

porcus s(). puerco, nöq- xog Plut. Publ. 2, 11, y^\. Porcius. porcellus, porciuus.

Porphyriöu -önis IIoq- (fVQifov -aivos.

porriciö -ectum 3. vgl. polliceor.

porrigö -exi -ectum 3. s. polliceor n, rego.

porrö von por- pro- vgl.

nÖQQtO.

porrum uud porrus sp.

puerro, gT.TiQÜaov. Porsena noqarjVtts IIoq-

aivag. porta TtoQta CIG 8661,

JIÖQta Avyovaxa

Ptol. V. nÖQOi Dach

Etym. M. 683, 57,

sp. puerta. porteodö -eodi -eutum 3.

s. polliceor u. teodö. portentum.

portentösus. PorthäÖD -oois Iloq-

&äü)v. Porthmens lJoQ9/iitiis. porticns wie porta, nög- Tixos Hesycbius, TiÖQjrj^ nad tzoqii- xos CoDst. P. de c. a. oft z. B. S. 2216, 26 1, 20913. portiö wie pars partis. portitor wie porto. poitö 1. V. porta, Jjj- noQiätoi Hesych. dtnoQjattviivnoQ- TaQios byzaut. portörium wie portitor. PortÜDUs wie portus.

Portüoälis. portus -Ü8 nögTip CIG 6000, 6307, nÖQ- 10S fiäyvos Ptol. 2, 3, spao. puerto. portuösus. pösca wie pScuIum pötö, später püsca (fov- axtt. pöscö popösci 3. aus porscö vgl. precor procä.\. pussideö -edi -essum 2. Vgl. post u. sedeö. possidö 3. ebenso, possum s. A. R. § 6 £ 1. post vgl. Pomp. comm. S. 115 K. sp. pues despues. posteä.

posteri, posteritäs. posticus. postquam. postremus.

postumus nöaiovfiog

od. nöarofios (CIG

4957).

postis zu positus gehörig.

postridie v. postereidie.

postscaenium und pö-

scaenium.

pöstulö 1. aus porstulö wie pöscö. pöstulätiö. pöstnlätor. Postumius von postnmus, Jloaxovfiioslasc^r. Pol. Dio C. Uoa-tö- fj.ios Dionys. Hov- arovfttos CIA III

117129. potens -cutis Jiöujvf Plut. Numa 9. potentia IIoxiVTia. potestäs von potis, vgl. PI. Capt. 931, KX(o- äia tloTiata Phle- gon macrob. 2, 6 nouaiaTog byz. potissimus von potis. Potniae Uorvtai. pötuleutus wie lentus. praecellö 3. s. percellö. praeceps -ipitis. praecerpö -erpsi -erp-

tum 3. praecipiö -epi -eptum 3. praeceptor. praeceptnm. praecordia w. concordia. praecox -ocis. praecutiö -ussi-ussum 3. praeficiö -eci -ectum 3. praefectos nqtttiftxtoi Pol.6,37,8,Lyd.u.s. praefectüra. praeiisciae vgl. fascinum. praefringö -egi -actum 3.

s. frangö. praegnäns -antis. Praeneste JlgalvtaTov Dionys. Ugaiveatög PlMgaiviartDioC. Praeuestioi ü^aivt- anvoi. praeripiö -ripni -rep-

tum 3. praescriptiö s. scriptiö. praesens -cutis IlQaCatjS CIA III 1147, //(.at-

56

atVTi n^atatvra CIG 3175, 3991. praeseotia. praesideö -sedi -sessum

2. wie sedeö. praestäns -antis.

praestanti«. praesultü 1 . v. prae-saliü. praesümptiü w. sümö

sümptum. praetexö -te.xui -textum

3. s. texö. praetexta. praetextätus ÜQuiTeS-

rÜTos CIG 2594,

Diod. 12, 53, Lyd.

de meDS. 4, 2, mag.

1, 40, Zos. 4, 3. prägmaticas ngayfiari-

xoff von nnäyfitt. prandeö praodi präu-

sttm 2. prandium. Praxiteles ir^a^iT^Xr/g

vgl. TlQÜ^IS.

preheodö -endi -eosuni uud preadö prendi preosuinS. ebs. com- prehendö und com- prendö, depreheodo und deprcndü. preheosiö uad preosiö. premo pressi pressuui 3. für pressuni weist auch das Roinaai- scbe auf e. pressö 1. pressus -us. preosö 1. prex precis. priinördiuni s. ürdior. priDceps -ipis vgl. pri- mus, acch nach dem KomaDischen i. pi'iDcipälis. principätus -üs. priDcipium. PrisciäDUs von priscus, Priscian. Boissieu

S. 120, r/geiaxiavös IRN 2927. priscusPriscus vgl. prae. Prisco Boissieu

Idsci-. de L. S. 278, Priscus CIL III 49 14, VI 1058, 5, 107 vgl. II4162 42951II3055 VI 3298, Boiss. S. 136, npftazof CIA III 479 9, 1128 86,

113819, 00, 116979,

ÜQnaxtivos u. a. pristinusw. priscus prae. pristis nglaitg. Privernum Uqißiqvov

irgißcQvärai. privignus vgl. Prise. 2,

63S. 82H. prlvlgno

CIL VI 3541. priusqnam. problema nqößlr^fia. probrum vgl. Cat. 9t, 4.

probrösus. procäx -äcis. procella vgl. percellö. Processus -üs von prö-

cedö. pröcinctus v, pro-cingö. Procles IlQOxXfig. pröclinö 1.

piöcllvis u. pröclivus. Proclus = Proculus IIqo-

xlos CIA III 93 u. s. Procoe ITQÖxvrj. pröcöusul.

pröcönsuläris. pröcrästinö 1. vgl. crä-

stiuus. pröcreö 1. s. PI. Mil.682. Procris tlQoxQig. Procrüstes/Tpoxpoiort/j. pröcumböS. v. prö-cubo. prödigentia.

profectiö w. proHciscor. profectö, e wie ia prae-

fectus. Professor wie profiteor. profestus wie festus.

pröficiö -eci -ectum 3. proficiscor profectns snm 3. profectiö. profiteor -fessus sum 2.

professiö. pröfligöl.s.Pl.Mil.230. pröfluö3.vgI.PI. As.796. profundus wie fuodns. prögnätus.

prögredior -gressus sum 3. s. gradior. prögressiö. prögressns -üs. pröiciö -ieci -iectum 3.

pröiectiö. prölectö 1. wie pröliciö. prölixus V. prö-llqnere? vgl.Corssen Ansspr. n. s. w. 503. prömiscuus wie misceö. prömö prömpsi prömp- tum 3. prömptns. prömantiirinin von prö- mont-(mönsniontis). pröpeosus.

Propertius umbr. Pro- partie, pröpexns s. pectö. proplnquus it. propinqoo Vgl. loDgioquus. propinquitäs. propinquö 1. Propontis IJQonovTt'g. pröportiö s. portiö. proprius vgl. Hör. ep. 2, 2, 158. proprietäs. propter Komparativbil- düDg von prope. proptereä. pröpägoäcnlum. pröpügnö 1.

pröripiö -ripni -reptum 3. prörsus uud prörsum aus prövorsus s. prösa. pröscaeoium. pröscrTptiö s. scriptiö.

f^^rSfm^TfW

- 57

pröscriptnriö 4. ebeDso.

Pröserpioa wie von pro und serpö, alt Pro- sepoais.

prösper ans pro spere. prösperö 1.

pröspiciö -spexi -spec- tam 3. pröspectö 1. pröspectns -äs. pröspicientia.

pröstibolnm v. prö-sta-.

pröstituö 3. von prö- statuö.

pröstö 1.

prötector nQOT'^xjoQsg Procop. h.a.24,nQO- Tj^xro^ow Const. P. d.c.a.S.397,7,4226, naoUxTWQ (i = »)) laschr. d. Lonvre (Fröhaer 280).

protervQS v. pro-torvus. protervitSs.

prövectns von prö-veho.

pröverbiam von pro und verbam.

Providentia.

prövincia. prövinciälis.

proximus von proc- vgl. prope procul, tiqm- |/jUOf CoDSt. P. d. c. a. 3942, vielleicht nur weil die Silbe den Ton hatte, ngö- ^ifios Gloss. Basilic. und fitXXoTiQo^tfios byz. auch nach dem Romanischen o.

prüdens -eatis, IIqov- dtjvs CIG 5754. prüdentia.

psallö 3. xlidXlai (xpalfia). psalterium, psaltria.

pübertäs v.püber püberis.

pübSscö 3. von pübere.

Püblicius und Pnblicola w. pnblicus Püblins,

obgl. erst Popli- cola, gr. blieb /7b- nXixoXas, ebs. Il6- nXtos üonXiXCa u. s. w. selten Jloß-. püblicus püblic6r(nm) CIL VI 1377, vgl. Plant. Mil. 102, 103, Capt. 331,496,805, 817, 871. und oft. püblicänus. publica tiö. päblicitus. püblicö. Püblilins wie Püblius. Püblius wie püblicus. pudens /ZouJijf NTest. Jos. Phlegon, IIov- 3tvtas Kaibel Syll. 644. pudibnndus vgl. A. R.

§7B2. puella von puera.

puelläris. puerpera von puer-par- (pariö). Puerperium, pngilläris von pugillus Deminutiv zu pug- (pügnus). pügna.

pügnäx -äcis. pügnö 1. pügnus.

pulcer pulcher vgl. Dio- medes S. 432, 16 K. n6Xx(Q CIG 2423, CIA m 566. pulcritüdö. pülex -icis.

puUus jung, vgl. Vel. Long. S. 80 K. auch n. d. Romanischen u. pullulö 1. pullus schwarz zu gr. noXios n. palleö geh. pnllätus. pulmentnmumbr.pelmen. pulmeotärium.

pulmo nXivfimv. pulpa vgl. pulmentnm.

pulpämentum. pnlpitnm nöXniiov byz. puls gr. nöXxoi it. polta,

vgl. polenta. pulsö 1. w. pellö pulsum.

polsätiö. pulsus -üs von pellö. poltö 1. = pulsö. pulvinus.

pnlvilltts UoXßiXlos

Dionys. pulvuar, -ärium. pulvis, mit poUen palea verwandt, auch o. dem Romanischen u. palvisculus. pümex -icis. pungö pupugi punctum 3. zu pungö vgl. pupugi und pugil, punctum nach A. R. § 6 A 3 und nach dem Romanischen, pünctim, punctum, püpillus von pnpulus, byz. novntXos. püpilla, papillaris, pnppis.

pürgö 1. ans pürigö von pürus s. Plaut.Merc. 738, vgl. Ritscbl op. II 426 ff. auch nach dem Romanischen ü. pürgämentum. pürgätiö. purpura TJOQifvqa. purpurätus. pnrpnreus. pusilIusvgl.A.R.§7B1. püstula neben püsula.

püstulätus. puter putris putre. putrefaciö 3. putreö 2. putrescö 3. putridus. pütescö 3. von püteref.

58

Pydaa lliäva.

Pygiuaei Ilvyftaioi wie d. f. W.

Pygnialiöa -önis Ilvyfjtt- k((av -Oivos viell. y, altl. poumilioDes.

Pyi-gi nÜQyoi.

Pyrrha üvQQa w. IIvq-

QOS. jtyrrhicha auch nvQixv-

(lyrrhichius. Pyrrhus TZippof. pyxis wie nviog baxus.

Q-

quadra xööqu gl. Cyrill. (|uadrägiutä vgl. Terrn- Qiixovra. quadrägeni. quadi-ägesimus. quadrägies. quadraogulus wie quadri- vergl. quadra quadro. quadriduum. quadrieouiuui vergl.

anuus. quadripartitus vergl. parlior. quadriga vgl. Verg. Aen. 6, 535; 8, 642. quadrigärius. quadrigStus. quadrimus wie quadriga. quadriogeati vgl. Plaut. Bacch. 974, 1183, Kud. 1324 und ti- TQaxoaioi. quadringeoties u. s.w. q uadro 1 . vgl. gr. xo Jpä V- Tjjf u.A'oJpärof CIA III 112269, 113862,

118680, 1300» (da- ueben XovaäQäios ebd. 118, Jos. u. s.).

quadrantnrius. quadrupes -edis s. Verg. Aeo. 7, 500; 10,892.

quadrupedäus -antis.

quadruplus vgl. quadrus

uud duplus. quadrus s. quadra. quäliscooque. quaindiü.

qaamquam u. quao-quam. quamvis.

quaodö voo quam, quaodöcuuque. quaodoquidem aus quandö quideui. quautus von quam, quaotillus. quantopere o. s. w. quärtus aus quadr-tus, quärtus CIL III 4959, Qoärtae V 6091, 7430, Quär- tillae II 4359. quärtäuus. quärtärius. quasilluss. A.R. §7B1. quassö 1. vouquassums. quatiö. quassätiö. quateroi vou quater.

quateroärius. quatiö quassum 3. quattuor wie quater, t/t-

quattuorviri u. s. w. quercus.

quercetum vgl. Ko^)- xoTovXavoi Diooys. 5, 61. queruus aus querc-nus. queror questus sum 3.

questus -üs. quicuuque.

quiescü quievi quietum 3. n.Gelliu8 7,15H. quiescö, aber diese Aussprache ist ne- ben quievi, quietum schwer glaublich. Vgl. A. K. § 6 D. quinctilis vou quinctus. Quinctilius Quiactilio CIL lll 384, 4790.

quiucQnx vgl. quiuque und üncia.

quindecim wie quinque, franz. quinze. quindecimvir.

quiogenti vgl. quinque u. für e TiivTttxoaioi. quingeni. quingenties.

quinquätrns -uum von quinquäre vgl. quin- que u. PI. Mil. 691.

quiuque quinque CIL VI 3539, it. cinque, sp. cinco, fr. cioq, vgl. quincentum bei Fe- stus und quiutus. quinquägintä. quinquennium. quioquies. quinquö 1. u. s. w.

quiutus Quinctus Qniac- tius von quinque, quintum Mod. Anc. (CIL ni S. 778, 1), vgl. CIL 111, 2904 f. 5453 und VI 1383, m QuInctia III 452U, QuIutiaDusVI1058, 1 , 1 55 , Köfivros CIG 2003. quiotäna.

Quiotiliäaus.

quippe von qui (Abi.) vgl. quin.

quispiam quidpiam quis- quam quisquis u. s. w. s. A. R. § 5 6.

quisque wie quis.

quisquiliae Ueduplikat. vgl. xoaxvlfittita.

quondam vou quom.

quörsus aus quö-vorsus.

quotannis s. annus.

quoüsque bess. quo üsque.

R.

rädix -icis.

rämentum aus räd-men-

59

tum vgl. A. R. § 7 B2. rämex -icis. RaiBDes vgl. Remas. RamDiBDses 'Pafiviiv- arj{ Plnt Rom. 20. rancidus.

räDUDCulas A. R. § 7 fi5. rapäx -äcis. rapiö rapui raptum 3. raptim.

raptö oder rapsö 1. raptor, raptas -üs. rärescö 3. von rärus vgl.

A. R. § 6 D. rästrniu (rasier) ansräd-

tram (rädö). ratiuDcula voa ratio vgl.

A. R. § 7 B 5. Ravenna 'Päßtvva oder '^Paoviwa 'Paßiv- VTjala. reäpse von res und ipse, äpse alter Abi. fem. wie eäpse. rebellis s. belluin, QSfi- niXos D. C. rebelliö. rebellö 1. recalescöB. v. re-calere. recens -entis, qtxiv- jajov Alex. Trall. 10 p. 587 Steph. receoseö 2. receosiö. receosus -üs. receptäcolum v. recipiö. recessus -üs wie cedö

cessum. recipiö -cepi -ceptum 3. receptor. receptö 1. reciprocns vgl. finnias bei iVoDius S. 165. reclämö 1. wie d. f. W. reclüdö 3. vgl. Verg. Aen. 1, 358. 3, 92. recögoitiö. recögnöscö 3.

recommeDtor 1. w. com- mentor (xofAivra-

reconditus s. coodö. recordor 1. wie cor cor-

dis. recreö 1 . vgl. PI. Men. 99. recrescö 3. recrödescö 3. von crä-

das abgeleitet vgl.

A. R. § 6 D. recte rector rectus s.

rego. recnmbö 3. wie cnbo. recutiö -cussi -cussum 3. redarguö 3. reddö 3. w. redeö redigö

u. 8. w. redigö -egi -actum 3. wie

ago, redäctä CIL VI

701, 702. redimö -emi -emptam

3. 'Piärivma CIG

9811S.565vgl.emo. redemptiö. redemptor. redintegrö 1. v. integer, redundö 1. wie unda. redux -ncis. referciö -fersi -fertum 4.

wie farciö. referendns wovon ^«ft-

refert = res fert.

refervescö 3. von re- fervere.

reficiö -feci -fectum 3.

refrigescn 3. von re- frigere.

refringö -egi -actum 3. wie frangö.

regesta von re-gero, ^5/- ytaxa Lyd. de mag. 2, 30; 3, 20.

regillns Regillnm 'Pri- ytXlov Kfivri 'Prj- yiilT] Deminutivbil- dang V. regula Re- gulas.

regnum regao und regni Boissieu Inscr. de L.S. 136, vgl. Prise.

2, 63 S. 82 H. regoö 1. regnätor, regoätrix.

rego rexi rectum 3. rexit CIL V 878. recte.

rector rectorem Wil-

manns Ex. inscr.104.

rectus 'PqxTos Dio C.

57, 10, CIG III S.

310 b.

regredior -gressus snm

3. von re-gradior. reiciö -ieci -iectam 3.

reiectiö. relinqaö -liqui -lictum 3.

wie reliquas. relücescii 3. v. re-lücere. remänsiö. remex -igis. remioiscor 3. vgl. com-

miniscor. remlssiö s. missiö. Remmius = Rammios? remülcum v. ^vfiovkxiio. renidescö3. von renidere. repandus wie pandus. repeos -entis.

repentinus 'Ptnitnl-

vof CIG 286 23, CIA

III 1161 24. reperiö repperi reper-

tum 4. repertor. repleö2. Verg.Cat.5,29. repö repsi reptum 3.

reptö 1. repraesentö 1. vgl. prae- sens -entis. reprimö -essi -essum 3. repueräscö 3. wie iu-

veteräscö. repügnö 1.

repügoaotia. repnlsa von re-pellö. resecrö 1. vergl. sacro.

60

resex -icis.

resideö -sedi -sessum 2.

s. sedeö. residö 3. ebenso, resiliö -silui -sultum 4.

resultö 1. resipiscö 3. von re-sa-

piö vgl. sapivi. resistö restiti 3. s. sistö. respectus -üs s. respiciö. respergö -ersi -ersum 3.

von re-spargö. respiciö -exi -ectum 3.

respectö 1. respondeö -ondi -ön-

sum 2. respönsiö. respöusö 1. respönsor. respüblica bess. res p. restis. restiö 'Ptatlwv App.

b. c. 4, 43. restituö 3. ^PtariTovros

CIAllI817"i>£ffroy-

T>]f Dositheus p. 12

Böukiog. retineö -tioui -tentum 2.

retentiö, retentö 1. retrö Verg. Aen. 5, 428.

i'etrörsam. revalescö 3. v. re-valere. revertor reverti 3. wie

vertö. reversiö. rcviviscö 3. vgl. vivescö

und A. R. § 6 D. rex regis vgl. Prise. 2,

13 S. 53H. (5;jf CIG

8727, 8736 u. sonst. Rhadaroauthus 'Puöä'

fiav&vi, bei Plaut.

Acc. -antem. Rbainuüs -üntis 'Pafi-

rovg -oiJVTos wie

(xx/uvog. rhiipsödia ^arpwSia \«ie

hom. (»äijjt. rhoiubus QÖfjßo;.

rhythmus ^v9ft6s. rictug s. riagor. rigescö 3. von rigere. ringor rictus sum 3. vgl.

A. R. § 6 A 3. rictus -üs. ripeosis ^tmriaioi Ed.

Diocl. rixa aus ricta vou rig-

(ringor). rixor 1. röbustiis wie venustus. röscidus von rös röris. Röscius Roscio CIL VI

2060,5,'Aüffx<ojPl.

Cic. 3, 5, Pomp. 15. röstrum v. röd-trum (rö-

dö), QÜOTQov Hes. röstra. rösträtos, ^oaargätas

Paian. Eutr. 2, 20. rotnnduss.A.R. §7B2. rotunditäs, rotundö 1. Röxane 'PcaSavr]. ruber rubra rubrum, rabescö 3. von rubere, rubicundus A. R. § 7 B 2. rubrica obgl. ü schon PI.

Truc. 2, 2, 39. Rubrius 'PößQios CIA III

1276. rüctö u. rüctor 1. v. rug-

vgl. rugere erugere

Fest. gr. fQfvyo), ü

nach A. R. § 6 A 3. rüctus -üs. rudeos -entis. rudimentuD) vgl. A. R.

§7 B2. rumex -icis. rumpö rüpi ruptuin 3.

vgl. rupex legirupa

Plaut. Pseud. 364,

975 uud ital. rompo

ruppi rotto, rupta

(via) it. rotta, sp.

portg prov. rota. ruptor. runciua gr. (wxävrj.

rürsns aus re-vorsus. ruscus aus robscus vgl.

rubus. Rusellae Rosello, 'Pov- aiklai Ptol. 'Povai- lavoi Oiooys. 3, 51. russätus von russus das etym. (aus rut-tns vgl. rutilus) u. n. d. Romanischen u bat, byz. Qovaiov russe- um (Circuspartei) z. B. Anth. Plan. 386 f. rusus auch b. Gell. 2, 26, 6. rüsticus von rüs. rüsticänus. rüsticitäs. rüsticor 1. rutrum vgl. Pompon. bei IVonius S. 18. S. Sabelli 2dßtU.oi u. so Saßilho; ZaßtX- kixöi. saburra wie sabulnm. Saccus Dem auch saculus (Anth L.563Meyer). sacellum von sac(e)rum. sacer sacra sacrum. sacerdös ^^axigdtos Dosith. (VII p. 393 Keil) Dio C. 59, 22 u. Inschr. nach dem Etym. M. v. egäeiv. sacro 1. sacrämentum. sacrärium. sacriHcö 1. sacrilegus u. s. w. sagäx -äcis.

sagittavgl.Pl.Trin.242. sagittärins. sagittö 1. sägmen s. A. R. § 1. Sagra, wahrscheinlich a

(gr. Koniiiier). SaguntusZn'xi/f^of 2d- yovVTov.

61

Salix -äcis.

salebra Hör. ep. 1 , 1 7, 53.

salebrösns. Sällentini, Säleotini Sa-

XcvJivoC. Salernom SdXeQVov. salictnm s. salix. sali(;neos nod salignus. saliö salnl saltum 4. saltas -üs SproDg und Trift. Salix -icis. salictnm. sallö (salliö)salli salsum 3. wie saliö salzen. Sällustius Sälustius 2a-

XovaTios. Salmacis ZalfiaxCi wie Salmöneus 2tti.fiu)vtvs

vgl. als- salsus s. saliö. salsämentum. saltem von sal- (salüs). saltö 1. V. saliö saltnm. saltätiö.

saltätor, saltätrix. saltus -üs s. saliö. saläber -übris -übre.

salübritäs. salvns vgl. salüs.

salveö 2. Salvius. sambücus neben sabücus (die l.S.kurzb.Ser. Sammon. 47, 97). Samnis -itis wie Sabinus.

Samnium. Samothi'äce vgl. Verg. Aen. 7, 2U8. Samothräx -äcis. sanciö sanxi sancitum u. sanctnm 4. v. W. sac (sacer),.^a^xrof Euseb. bist. ecci. 5, 1, aber säacta CIL V 2681, sactissime 6580, osk. saabtom. sanctns, sanctitäs. sanctuärinm. Sancus Säyxrig.

sandyx -ycis. sangnis (sangaen). sanguineus. saoguinolentns. sanna und sanniö gr.

aävvas, vgl. aaCvw. säperda aaniqSris. sapiens -entis aanCr^vs

Plnt. Tib. Gr. 8. sapientia. sarcina wie sarciö. sarciö sarsi sartnm 4. v.

W. sar sal (salüs). sarcopbagus wie aÖQxes. sarcnlum wie sariö. Sardanapällus n. -päliis

2^aQäavä7iaXos. Sardinia 2ag6(ö. Sardes ^ügäas- sardonyx -ychis ffa^Jö-

Särmatae ^ag/näiai mit Sauromatae gleich- gesetzt. Särmatia, Särmaticus.

sarmeotum zu sarpö (vgl. sirpns) gehörig,Sar- mentus ^ÜQfiiVTo; Plnt Ant. 50.

Sarpedön Gen. -onis u. -öntis n.Serv.z.Aen. 1, 100, XaQTtriStöv.

sarräcum dann serräcam aaquyaqov.

Särsina Sässina, Sässi- nas Inscbr. bei Bor- mann (Festschr. u. s. w.) nr. 62.

satellesvgl.PI.Trin.833.

satrapa vgl. Ter. Haut. 3, 1, 43. satrapea Oatgansia.

Säturnus. Säturnälia. Säturnius 2^azoQvCa ClG2016d, Dionys. 1, 18, 20. Säturninus SutoqvI- josPlut. CIG 1079,

6286, add. 1997 c,

c(Am627,jroTi/e-

vtvog 2043 u. sonst.

Saxones.

saxum von W. sac (seco). saxätilis. .saxeus.

saxifragus, aaQ^iifa- yos Alex. Tr.

scabellum vgl. scamnum und A. R. § 7 B 1.

scaber scabra scabrum.

Scaldis Scheide.

scalpö scalpsi scalptam 3. vgl. d. Vokalw, v. a zu n in sculpö. scalpellum. scalprum. scalptor.

Sca mand er .^xa/unfj^o;.

scamnam wie scabellam.

scandö scaadiscänsumS.

Scantius.

Scantinius, auch Scä- tinius geschrieben.

Scaptensala gr. SxanTri vXt].

scatebra Verg. g. 1, 110.

scelestns wie modestus.

sceptici axiTitixol.

sceptrum axfjnxQov.

scientiavgl.A.R. §782.

sciadö scidi scissnm 3. vgl. discidium und A. R. §6A3. Viel- leicht weist auch das Fehlen von ab- scissum und excis- sum und deren Ver- tretung durch abs- cisum und excisum auf! in scissum u. seinen Kompositis.

scintilla. scintillö 1.

sciscö v. scire [desc]I- scentem Mon. Aue. (CIL III S. 782, 28).

62

sciscitor 1.

scomber axöfxßqog.

scorpiö axoQTiiuv.

scortam zwar = scran- tnm scrötnm, vgl. Varro d. 1. 1. 7, 5, 96 u. Fest. p. 333, aber wie por-prö-, cerlus cretus. scorteus.

scortor 1. scriblTta trxniSXfTnc Atb.

kiiiaiitM »it'<t|»tltii|J »•»■! 647 c, vgl. Afran. 161 Ribb.

scribö scripsi scriptum 9. scriptum CIL VI

2011, vgl. 222, 2041, 56, conscreiptam I

206, 87, 109, de-

scriptum MoQ. Anc. (CIL ms. 863, 26),

umbr. screihtor = scripli. scriptiö. scriptitö 1. scrTptor.

scriptüra, -rärius. sculpö scalpsi sculptum 3. s. scalpö. scalpöneae. scniptilis , sculptor, scolptüra. scurra wohl Ablg. v. sec- (sequor) w. sculoa. scurrilis, scurrilitäs. scorror 1. scatra s. Caecil.6S Ribb. scutella oxovTtXXov gloss. Cyr. Scylla Zxvkltt. secernö -crevi -cretum 3. s. cernö. secretam öffijxp^r/s. secessiö w. cedö cessum. secessus -äs ebenso. seclüdöS. vonse-claudö. seco secui sectum 1. sectilis. Sectio, sector.

secta voB sec- (sequor) vgl. d. Frgm. de acc. e cod. Bob. S. 142. Eodl. ebs. nach d. RomaDischea e.

sector 1. wie secta. sectätor.

secDDdos = seqaeodus, 2:(fxo»'(fo?CIG5341, 5600, 5942, Saxiv-

<tn CIA III 1568, auch n. d. Homao. u.

tiiainiaiiioiflODKii

secandam. secuodö 1.

secundärius.

sedentärius vgl. sedens -entis u. PI. Aul. 3, 5,39.

sedeö sedi sessnm 2. s. A. R. § 6 A 3. sessilis.

sessiö, obgleich aia- aitöves Bd. DiocI. sessitö 1.

sessor Plat. Galba 28

ist arjaauQiov zu

schreiben nach d.

hs. arjotigtior.

Segesta ZiyiaTTj.

segestre aiytaiQov Ed.

Diocl. segmen, segmeotaui ariy- fiivTct u. arjfiivja Lyd. de mag. 2, 4 u. 13, xQvaoaf)fiiirta Const. P. de c. a. S. 341, 5. segmeatätDS. segnis, segois hercnl. Pa- pyrus (Bähi-enspoet. 1. mia. I. p. 213). segoitia. segregö 1. seligö -legi -lectum 3.

s. lego. SeliDÜs -äotis StXivovs

-OVVTOi.

sella von W. sed wie scäla von W. scad

vgl. grällae, später freilich e aiXla aeX- XttQios Lyd. de mag. 1, 32, 37, Suid. io atf,' Mq(Sv u. x^Xiji

sellisterninm vergl. sternö.

sellula, sellnlärius. semeotis von semeo.

sementivns aijftavTi-

ßrxt ij-yA. de vacna.

mnii!»

semestris aus se (sex)- meostris.

semiermis vgl. arma.

semissis vgl. as assis

centussis. sempef a^ftneQ, span.

siempre, mit semel

simul uächstverw. seinpiternns.

Sempröaias Zefinqm-

vios 2tV7iQioviog. semänciä vgl. üncia.

semüociärius. semüstus von sem-ürö. seoätüs cönsultum. seoectns alt wie senex. seoectüs -ütis Alter vgl.

Plaut. Trin. 399. senescö 3. von senere. senex s. Plant. Most. 952. seosim. sensus -ns. sententia wie seotiö.

sententiösas. sentina. Seotinnm Stvtlvov Str.

StVTtvSrtai Polyb. sentiö seosi seasam 4.

sentiö n. d. Roman, sentiscö 3. sentis Dornstrauch.

sentns dornig. Sentins Sivuog, seorsnm aus se-vorsnm

vgl. vertö. sepeliö sepelivi sepul-

tum 4.

63

seps bess. saeps saepis.

Septem gr. knrä, aach nach d. Romao. e, vgl. septomns PI. Pseod. 597 in Ana- pästen, Zemifint- (J'«Str.PtoI..JeTTo- (lövTiov PInt. septemvir atnxt^ovC- Qovfi CIG 3548.

septennis.

septimos ^^TZTOvfio^ CIG 192.5.

septiogeüti inruxö-

OlOI. septaägintä fßSoft^- xovra.

September Imiifiß^ioq

Dionys. Plnt. Lyd. Seftimiua StmCfiiog Dio

C. CIA 111 10. septnnx-üncis wieüncia. sepulcram nie sepultom

s. sepeliö. sepultüra wie d. v. W. sequäx -äcis. Sequester A. R. § 7 B 4. Sergios vgl. Diomed. S.

yttt z. B. CIG 3786. serm5 w. sero disertas.

sermöcinor 1. sero serui sertum 3. serpens -entis von serpö,

span. sierpe. serpö serpsi 3. gr. 'iqnto.

vgl. serpens. serpyllum 'iqnvlXov- serra span. Sierra.

serrätos. Serränus altSar-^fp^a-

vöi Plut. ^ ano Toü

amCQHv' Lydns. Sertörius SiQiiöqioi PI.

CIA III 120270,77. sertam Kranz wie sero. Servilins XfqovChoi

serviö 4. wie servos. Servins Zeqovioi 2iQ-

ßtoi. servö 1. wie serviö ser-

vus, ^tQßdrov CIG

3378. servibilis. servätor. servus aigßoi Lyd. de

mag. 1, 11, wie Ser-

vius v^l. Charis. 1 J,

servitium, servitüdö.

servilüs -ütis. se^centi v. sexcenh vgl.

Sestius u. ceotam. sescüncia (alt sesconcia)

aus sesqai o. üncia.

sescuplus sescuplex -icis V. sesqui, vgl. du-

pliis , a^axovnk«

Didymos bei Prise.

de fig. num. IS. Sesöstris Siaoiarqis. sesqui aus semisqui a^a-

xovas (1 '/, As) Did. sestertins von semis

u. tertius, ariai(q-

Tiovfi Didymos. Sestinum 2iaxiov St. B. Sestius aus Sextius, £ri-

aitos Cic. ad Att.

7, 17, 2, Plut. Cic.

26, Brut. 4, Ptol. 2,

6, 3, CIA III 1450. Sestos Sestii .^ijaro;

sex gr. 'iS vgl. sextus, auch n. d. Rom. e. sexägintä i^tjxovTa. sexenninm vgl. anous.

sextus Sextus von sex, gr. Si^Tog 2iSoxog £^xaios u. "E^aioi Inschr. u. Hss. z. B. CIA III 93,592, 603, 1005, 1035, Galen XIV S. 051.

sextäns -antis. sextärius S^aTrjs. Sextilis Ze^tlkioi

Plut. App. Sextins Sextilius 2i'i-

Tio; St^Tihoi. sextula. sexus -üs von sec- (seco

resex). Sibylla ZißvXla.

Siccius S^xieioQ Kaibel add. 7-72 «, vergl.

I I

Sicinius. siccus, oach dem Rom. i.

siccitäs. sicco 1.

Sigambri, Sugambri. sigillam Deminutiv von

sig- (siganm).

' Sigaia Seig- CIL 111. STgDiai.

Signum sigoa Boissieu loser, de L. S. 606. signifer. signiGcö 1. SlgDÖ 1. u. s. w. sileotinm aiXivziov Lyd. ! de mens. 1, 26, de

! mag. 2, 17 u. a.

silentiärius otiltwta- C'Of. silescö 3. von silere. silex -icis.

sillcernium, die Alten hörten darin cernö. ; silva vgl. silua Hör. c. 1, 23,4, ep. 13, 2. Silvänns. ! silvescö 3. ! Silvester. I Silvins.

silvösus u. a. simplus wie semel simul. Simplex -icis. simplicitäs. simpuluni umbr. sepl-. simuläcrum von simu-

läre gleichen, simultäs vou simul.

64

sincerus, sia- wohl zu

semel similis geh. sinciput aus sia (semi)-

caput. siogultus-üsw.singulus. siagultim. siogultü 1. siogulus, span. sendos,

portug. seahos (altp.

selhos), wie semel. siagillätim auch sigil-

lätim vgl. Fleck-

eiseo 50 Art. S. 29. singuläris. siaguläi'itäs. siaister Komparativ zu

sinis (sious). siaiströrsus aus siniströ-

vorsus vgl. quörsus. Sinuessa ^ivötana Str.

^(voeaanvoi Polyh. SipoDtum neben Sipüs

gr.Xmovs -ovvTos. sirpus mit sirpe sarpere

verwandt? sirpeus. sir'piculns , PI. Capt.

816 surpiculus. Sisenna Siaivvai 2iai-

vai. sistö stiti statum 3. sistrum aitaiQov. sitella von situla. smaragdus vgl. Mart. 5,

11,1. Smyrna ZfivQva. sobriQUS wie soror. söbrius aus sve-ebrius,

vgl. Plaut. Mil. 812. soccus avx/oi, aüx/tts

(JacobsA.G.8,160). söcors -ordis wie cor

cordis. söcordia. Söcrates .2"wxp«T)jf. socrus wie socer vgl.

Ter. Hec. 4, 4, 83. Sogdiäaa ^^oyäiavri, soldus = solidus.

sollemnis vgl. sollers, aoUfiviov Novel- lae, Suidas. sollemnitäs. sollers -ertis aus soll- ars, vgl. Diom. S. 431,21; 432, 13 K. sollertia. sollicitus wie sollers.

sollicitö 1. soUistimus Snp. v. soll- s. sollers u. magister. sölstitium wie söl.

sölstitiälis. solvö solvi soIQtum 3. Solns -üotis 2olovq

-ovvxog. somDUS span. sueiio, für sop-nus vgl. sopor. somnium. somniö 1. somnulentus. söns sontis vgl. Schmitz Beitr. S. 10. sonticus. Sophocles SotfoxXfii. Söphrön -onis 2(ö(fQtov

-ovog. Söracte vgl. Söra. sorbeö sorboi 2. vgl.

sorbilö 1. nicht sor- billö. sorbus.

sorbum sp. serba aus suerba vergl. Diez Wörterb. I S. 178. sordes. sordeö 2. sordescö 3. sordidätus.

sordidus aö^SiäorHe- sychius. sörex -icis. Sörnätius XwQvÜTtos

Flut. Luc. 17 ff. sors sortis span. suerte. sortior 4. sortitiü.

sortitus -üs. söspes -itis Seispitei CIL! 1110, vgl. gr. aüs,2<Sa7tis CIA III 116120, 119319, PI. Qu.symp.9, 5 u. 13. söspita. söspitö 1. spädix -icis. spargö spärsi spärsnm 3. vgl. spurius otioqÜ, ä nach A. R. § 6 A 3. Sparta, Spartänus. Spartacus = ZnoqSoxos (Herodian I S. 150, 22 Lentz). spectö 1. wie speciö. spectäbilis anexraßi-

Xios byz. spectäcalum. speetätus. spectrum wie spectö

speciö. speculätris -icis wie

speculätum. spelunca OTtijlvyS- Spercheus 27ieQxetös-

Spercheis. spernö sprevi spretum 3. s. certus cretus. Sphinx, Sphinga gr. anch

'Ptxtt.

spiater von atpiyxTrjQ (e als Neutr. w. iter). Spinther aniv^rig. spinturnix -icis = aniv-

&a^li (Festus). spirämentum s. A. R.

§782. spisstts ital. spesso,spau. espeso. spissö 1. splendeö 2. splendescö 3. spleodidas. splendor. sponda.

spondeö spopondi spön- sum2. \$\.a7iovSa(.

<m??r ^^;"

65

spönsa. spöosälia. spönsiö u. a. w. spooddas anovöüos. spoDgia anoyyut. spoate wie monte v. möns. sportnla v. sporta span. espaerta, anöqrov- Xa schol. Aristoph. Nnb. 1136 Hesych. Lyd. de mag. 3, 59. sportella. gpümescö 3. von spüma

vgl. A. R. § 6 D. gporcas. Spariooa von spur-

(spnrius). sqnilla axllla.

StägDÖ 1.

stägnum Teich vergl. Prise. 2, 63 S. 82 H. stägnösus. stinnam neben stägnum

Zink. Statielli '!dxovat ^ra- Timai Str. 5, 217. Stella vgl. gr. aar^Qes, aber franz. etoile. stellö 1. Stellätina tribns Sn]lax- Eph.epigr.IVp.221 n. Joseph. ZrcX-CIG 6010. stelliö besser steiiö. stemma aiffißia. Stentor 2t^vtuq. stercns. stercorö 1. Stercnlias Stc^xÖqios CIG 9553. sternö strävi Stratum 3. vgl. storea axoqfv- vvfii. sternäx -äcis. sternuö 3. gr. 7iTäqvv(it.

sternütämentum. stertö 3. Stertinius 2rt^tvioi CIG 2003, PI. Diod.

Harz, HnUsbOchlein.

»Ulla von 8tir-(8tiria),it. stilla. stilicidinm nicht still-, stillö 1. Stipendium atmivdiov gl. Bas. s. pendö. stipendiärius. stips stipis. stirps stirpis. ' ' '

stirpitns. strämentum wie strä-

men. strangulö 1. vgl. stringö

und ajqoyyvllto. strenna undstrenacrr^vf- va Athen. 3, 97, Lyd. de mens. 4, 4. stringö strinxi strictnm 3. vgl. striga stri- gilis strigösns ; i nach A. R. § 6 A 3. strictim. strictus. strix strigis. struo strüxi strnctam 3. vgl. Gellius IV. A. 12, 3 (oben S. 6); die rom. Sprachen weisen auf strügö für struo hin. ströctor. ströctöra. stultus wie stolidns, auch nach dem Ro- manischen n. stultitia. stnpescö 3. von stupere. stäppa n. seltener stnpa. stuprnm Hör. c. 4, 5, 21.

stnpro 1. sturnus.

Stympbälns 2jv(i(pttX(K. Styx Stygis. subdiilis.

subditus V. sub-dö. subigö -egi -actum 3. s.

ago. subiciö -ieci -iectumS. snbiectiö.

subiectö 1. subiectns. subiade wie inde. gublica von sab-lic- vgl.

licinus. snblicins. subligar wie snb-ligo. snblimis wie sub-ltmen.

snblimitäs. snblnstris wie inlnstris. subscüs -üdis auch süscüs

V. sub8-cüd-(cädö). snbsecivns vgl. snb-seco. subsellinm wie sella,

byz. aovßaikXiov. subsericns aompxfqixöv

amfiiqutöv Ed. D. subsidium von snb-sed-

(sedeö). snbsidö -sSdi -sessnm 3.

vgl. sedeö. subsiliö -silni -snitum 4. substrimen. substrüctiö vgl. struo

strnctum. subsultö 1. wiesub-saliö. subtegmen n. subtemen. subter Komp. zo sub-. subterräneus s. terra, snbtilis vgl. texö tela.

subtilitäs. snbtus von sub. subvectö 1. w. veho vec-

tum. sacc- in Zusammenset- zungen ans subc-. succedö snccidö suc-

crescö 3. u. s. w. succendö -cendi -cen-

sum 3. w. incendö. snccenseö 2. snccessor n. successus

-üs wie cedö cessum,

freil. ZovxtaaiMvöi

Zosim. 1, 32. snccidia wie suc-cidö

(caedö). succiduus wie suc-cidö

(cado). 5

66

succioö -ciaui-ceDtDin 3. succnmbö 3. v. suc-cubö. succutiö -cussi -cnssum

3. von sab u. qnatiö. snescö saevi suetnm 3. Snessa Suessula 2vtaaa

ZoviaaovXa. Snessiönes SoviaanS-

rtf. soff- ia Zasammenset-

suDgen aus sabf-. sofficiö -feci -fectom 3. sufBö 4. saffrägiam zufrangö wie

coDtägiö zu taagö. snffrägor 1. vgl. d. v. W. suSringö -egi -actum 3.

wie frangö. saggerö 3. v. sub u. gero. saggestos -üs a. sag-

gestiö byz. aox)-

yiatMV. snggillö 1. snggredior -gressns snm

3. voa sub-gradior. sügö silxi süctum 3. Suillius SovilXioi Plut.

Qu. Rom. 41. snillns von sninus. sulcus oXxös.

snlcö 1. Sulla gr. 2vU.as. Sulmö vgl. Ov. fasti 4,

79 f. Sulpicius 2ol<plxto( CIG

2416, Solnirtittvoi

2590. snlpur wie Sulpicius? sulpurens. sulpurö 1. SammSnus v.sub-mäaus. summusSuperl. zu super, sunmäs. summätim. sümö sümpsi sümptum 3. snmptiö. sümptuösus. sümptus -fis. supellex -ectilis von

super-leg-(lego), m. verkürzter 2. Silbe PI. Stieb. 62, Poen. 5, 3, 26, -lex -lec- tilis w. lectum v. lego.

superbus Sovnt^ßog Plut. Lyd. superbia. superbiö 4.

snpercilium vgl. conci- linm.

superficies von super- facies.

snperfluus.

supernus wie superus. supernäs.

snperstes -itis von su- per-8ta-.

superstitiö w. snperstes. superstitiösus.

supervacäneus.

supp- in Zusammenset- zungen aus subp-.

süpparum daneben auch süparnm und sipa- rum, aiCifttqov auf epbes. loscbr.

suppeditö 1. von sub u. ped- (pedes).

supplementum von sup- ple- (pleo).

supplex -icis von sup-

plic-.

snpplicätiö.

supplicium.

supplicö 1.

supprimö -essi -essum 3.

snprä Hör. c. 3, 19, 15.

snpremns vgl. Verg. georg. 4, 460.

sürculos von sürus nach Festas.

surdos, nach dem Ro- manischen u. snrdaster vergl. Ole- aster, surditäs.

sürgö surrexi surrec-

tnm 3. aus Stt(b)- r(e)go. SnrrentniB SvQqtvrov Strabo, jetzt Sor- rento. Surrentini Svqqevtt- vol. surripiö -ripui -reptnm 3. sürsnm auch süsum ans

süb-vorsum. SU-, sns- in Zasammen- setzangen ans subs- vgl. A. R. § 6 C 2 b. süscipiö -cepi -ceptum 3. ans sn(b)s-capiö. snsceptiö. snsceptS 1. snscitö 1. aus snbs-cito. süspendö -pendi -p9n- sum 3. süspendium. süspensns. süspiciö -exi -ectum 3. aus su(b)-speciö. süspectö 1. suspectus, süspicix- äcis. süspicor 1. süspiciö w. süspiciö 3.

süspiciösns. süspirö 1. aas sn(b)- spirö. süspirium. süsqne deque aus sa(b)8-

que. süstineö -tinui -tentnm 2. ans 8a(b)s-teneö. söstenticulnm. süstentätiö. süsteotö 1. susnrrns Reduplikation, sasurrätiö. susurrö 1. sütrina wie sütor. Sütriom, jetzt Sutri vgl. Plaut. Gas. 3, 2, 10. syllaba avXXaßri. syllepsis avXXrjtf/n.

67

Symplegades Sv/dJikij-

yääfs. sympoainm avfinoaiov. synthesis avu&eaig. Syphäx -äcis. Syrtis Svqns.

tabella von tabula vgl.

Diomed. S. 431, 3,

432, 27 K. tabellärios raßeUJmv

Suidas. taberna raßiqva Apostel-

gesch. 2S, a. oft. tabernäculam vergl.

Plaut. Trio. 726. tabernärins xaßtqva-

QÜi Lyd. de mag.

1,40. täbescö 3. von täbere. tablinuDi wie tabula. Taburnus jetzt Tabamo. taciturous vgl. A. R.

§783. taeitnroitäs. täctna -US s. tangö. Taläsiö, nicht Talässiö. talentum tälaVTOv. talpa. Talthybius Tal9vßios

vgl. 9äXlio &älos. tamdiä. tametsl.

tamqnam und tanquam. Tanagra. tandenr zu tarn w. quao-

zu quam, tangö tetigi täctom 3.

statt tangö alt auch

tago vgl. Plaut. Mil.

1092 D. Brix zu d.

St. vgl. auch tagäx

contingö contiguus

und A. R. § 6 A 3. täctiö. täctus -Ü8. Tantalu Tävtaloi Re- duplikation.

TanUlis. tantns von tarn, tantillns von tantnlns. tanti«per vgl. magis. tantopere. Taräs -antis. Tarbelli TÜQßeXloi tardus.

tardescö3.A.R.§60. tarditäs. ..:,, . . , tardö 1. Tarentum.

Tarentinus TaQSvrl- vos Anth. 7, 198, 295, Taretinäg mit kurzer 2. S. Plaut. Truc. 3, 1, 5. tarmes u. termes zu tero

gehörig. Tarpeius wie d. f. W.

Tarpeia. Tarqninius mit torqneö verwandt T Tarqainii. Tarracina, auch Tarac-,

vielleicht Tär-. Tarracö.

Tarsus auch TeQOog. Tartarus Tüqtbqos Re- duplikation, tartareus. Tartessus TuQjriaös. Taiienses TaTi^vatjs P).

Rom. 20. täxillus kleiner Würfel Deminutiv zu tälns. täxö 1. von tag- (tangö)

tax- = täct-. taxDS räSos- Tecmessa Tixfirt«qa, Tectosages Texröaayss

-aäyai. tectum Dach s. tego. tegimen und tegmen, tegimentum und teg- mentam vgl. A. R. §1,§7B2. tego texi tectum 3. tector Wilm. Ex.

inscr. 405, vgl. prö- tectoru.A.R.§6A3. teetor. tectörius. tectum. Teichines Tslxiveg. Telleoa TeUi^vai Str. tellüs von toi- (tuli

tollö). Telmessns TElfiijaaög. temnö 3. w. contemnö. Temnns T^fxvos.

Temnii, Temnitae. Tempe Tifinri. temperö 1. wie tempus. temperämentum. temperantia. temperätiö. temperies. tempestäs von tempus vgl. A. R. § 7 B 4. tempestivitäs. tempestivns. templum vgL gr. jifuvoi und tempus, ti(uila Uesych. Suidas. temptö 1. temptäbundus vgl. A.

R. § 7 B 2. temptämen. ^ . . . temptämentom. temptätor. tempus Zeit sp. tiempo, tempora Schläfe, T^ finales D. C. temperi.

temporälis rtfixoqa- Uas Lyd. de mag. 2, 15. temporärius. Tempyra.

temnleatus s. lentus. tenäx -äcis. Tencteri T/yxHpoi Plut.

Dio C. tendö tetendi tensnm und tentum 3. von W. ten (teneö und telvto), axjiv6iQS 5*

68

Lyd. de mag. 1, 13, T^rta Zelt Const. P. de c. a. S. 341 17, 466 2, 499 16, r^väa Suidas, vgl. spao. tieoda Zelt, ten- tom = tentom v. teneö. teodicula. tentigö. teotörinni. tenebrae z. B. Verg. Aen. 2, 92, TevfßQtov axQov. teoebricösus. teoebrösus. teneö tenni tentum 2. teoeriseö 3. wie inve-

teräscö. tensa theosa , 9riaaag

Plut. Coriol. 25. tensiö.

Teotyra TivtvQa Str. tepescö 3. von tepere. terebinthns nqißivS^og

wie hyacinthus. terebra wie

terebrö 1. vgl. Verg. Aen. 2,38; 3, 635. Terentius TiQitnioi z. B. CIG 3003, 3475. TerentiäoDS TfQtvri- o»'offJRN4313, Tf- QtVTivov Kacheu Athen. 14, 647 c. Terentns (lüdiTerentini) nach Verrius 'a te- rendo', wie Taren- tnm Tarentini nach Zosim. 2, 1. tergeö tersi tersum 2. u. tergö 3. mit xip- ato TigSta trockne verw. e nach A. R. § 6 A 3. tersus. Tergeste Tegy^atTj T^q- yfffTov(App.IU. 18), im Reim mit Tbe- |

veste Seoviari] test. Porcelli, tergum -1 und tergus -oris Rücken Haut Plnr. zuw. tegora, vgl. Plant. Capt. 899 und Varro d. 1. 1. 5,110. tergiversor 1. termes wie tfqriv. Termessus Ttg/xijaaös, auchTermenses CIL I 204. terminus griech. liq^a r^p/^trwPlnt.Numa 16, TiQfiivos und TsQ/xivälUa Plut. Qnaest. Rom. S. 267 C, vgl. D. C. auch nach d. Ro- manischen e. Termiiälia. terminätiö. terminö 1. terni von ter. Terpsichore TfQipi/ÖQTj. terra zu torreö gehörig vgl. extorris, t^qu D. C. spao. tierra. terreoas. terrester. terreus. terrigena. territörinm. terreö 2. wie tremo nnd irgeaa, terribilis. terrificö 1. territö 1. terror. tersus s. tergeö. tertius von ter, Tiqjioi CIA III 1121, 1134, 1202, franz. tiers. tertiänus, tertiärius. Tertnllus TertuUiänus TiQTvlXos, wie ter Tullus(CapitolinM. Aur. 29).

terüocius wie üocia. tesca tesquam.TccTT^oii- va (Dionys.) ver- wandt? tessera.

tesserärins reaatgä- Qtos Plut. Galb. 24. testa aus tersta von ters- (torreö). testäcens. -' testnia. testis ans terstis. testämentum osk. tri-

staamentud. testiculns. ■<

testificor. ■••' testimöoium. - ' testor 1. testn nnd testum wie

testa. testüdö wie testa von ters- (torreö). testüdineus. tetrarcha TeTgägxrjs.

tetrarchia rergaQx^a. tetricns Tetrica Verg. Aen. 7, 713, Kaiser Türgixos. Teuthräs -aotis. texö texui textnm 3. von W. tec {lixvov r(x- vr\\ vgl. praeteztä- .tus, auch nach dem Romanischen e. textilis, textor. textrina. textrinnm. ' ' textüra.

textus -US. <

Thapsus Säifjos, aber Tampsitanornm CIL I 279 weist auf ä. Thanmäs -antis Qavfias -avTOi. Thaumantens. Thaumantias. theälrum &iäiQOV, vgl. Plaut. Psend. 1081. theätrilis.

69

Themistooles Gifiiaro-

»i-rjS. Theocrittts Gföx^iroi. Theognis Qioyvis- Theophrastus Sf6<pQa-

aros- Theopompas Gtönofi-

71 OS.

Therapnae Sil. It. 13,43. thermae ^igfiui. Thermaicas Segfiaixös. ThermödöD -ootis 8eQ-

fitöämv -ovTOf. Tbermopylae Qegfionv-

Xai. thesanrus und thea-

saurus &rjaav^og. Thespiae Qeaniaf. Thesprötia BianQuila. . Thessalonice Qeaaai,o-

vCxt). Thessalus &taaak6s. Thessalia. Thessalicas. Thestius Sfariog. Thestor Siarmg. Thoäs -aotis.

Thoantias -adis. thöräx -äcis. Thräx -äcis u. Threx

-ecis. thannas nnd thynnns

&VVVOS.

Thyestes Gviart](. thyrsas &vQaos. Tiballas wie Catallos. TiburonsTibors Tibortus

Tiburtioas v. Tibur. Tiferoam77^f(>i'o)>Ptol.

3, 1, 63, Tigellius, dav. Tigellious

TtyeXiivos Dio C. tigillnm Ableitung von

tig- (tignum). tignum.

tignärius. Tigräoes wie Tigris. Tigris Hör. c. 4, 14, 46. tigris Hör. ars p. 393.

timescö 3. v«n timere. tingö (tingnö) tinxi tinc- tum 3. vgl. rfyyo) und A. R. § 6 A 3. tinctilis. tinctür«. tinniö 4. wie tono. tinailns -fis. tinnnlas. tintinDibulnm. tintiaoö n. tiatinö 1. Tiry-ns -yothis TCgirvg

-W*of. titillö 1.

tollenö wie toUö tuli. toliö süstuli soblätum 3. tollö wie tali, süs- tuli aus subs-tuli vgl. A. R. § 6 C 2 b. Tolmidäs ToXfiCöag. tondeö totondi töosum 2. vgl. attodisse mit 2. kurzer S. Verg. catal. 10 (8), 9. tonitrus -üs und toni- truum , vgl. Verg. Aeö. 4, 122;5,694. tönsa tönsilla. töDsor. tönstricnla. tönstrina tönsüra.

torcalar wie torqueö. tormioa, tormeotum

ebenso, tornus xoQVos.

tornö 1. Toqvtvo). torpeö 2. torpedö. torpescö 3. torpidus. torpor. Torquätus ToQxovaros

TOQXOVÜTOS Pol.

Dionys. App. Dio C. CIG369, 2977, 5884, CIA III 612, 872. torqueö torsi tortum 2. vgl. griech. iqinva

KigfXTis sowie sp. tuerca Schrauben- mutter und tuerto Unrecht, byz. röqra

TOVQta.

tortilis. tortor. tortuösus. tortüra. torttts -Ü8. torqnis töqxvs Paianios. torreö torrui töstum 2. vgl. T^Qau regaaC- vto, töstum austors- tum. torrens -entis. torrescö 3. torridus. torris. torvus vgl. toq6(.

torvitäs. toxicum To^ixöv. trabs trabis. träctim von traho träc-

tum. träctö 1. ebenso, träctäbilis. träctitiö. träctätns -üs. trädux -ucis. traho träxi träctum 3. träxi und träctnm von trag- vgl. trä- gula Wurfspiefs Varro bei Nonius S. 553. träctus -US. träiciö -ieci -iectnm 3. träiectiö. träiectus -üs. Tralles Tgäneig. tranquillus gr. Tgayxvi.- lot. tranqniliö 1. tranquillitäs. träns träos-, tränseö tränsfuga n. s. w. tränsduxit u. a. In- schr.

70

träaseeodö -endi -ea-

snin 3. träogeDoa. träDSgredior -essus sum

3. vgl. gradior. träosgressiö. in tränsgressä. tränsigö -egi -äctam 3.

vgl. ago. träosiliö -silui -sultuin4. träositns -üi. träD8traiii. träasvectiö u. trävectiö

von träns-veho. träosversärius w. träns-

vertö. Trapezüs -üntis Tga-

nt^ovs -ovVTOs. TrasninennusundTragu-

menns Tagaijuivi^

Pol. TQaaovfiiwa

Strabo. Trebelliu8 TqtßiXlioi. trecenti zQtaxöaioi. tremebundus vgl. A. R.

§7 B 2. tremescö 3. vgl. contre-

miscöu. A.R. §6U. tressis 'besser tresis wie

besis. triangnlus s. angulns. triceps tricipitis. triclininmr^ix^Morvgl.

TgCnovg triplex. Tricostus TqCxoaTog

Diod. von costa. tridens -entis. triennium wie annns. triens -entis. triförmis wie forma, trigintä TQiäxovrte. trilibris wie libra. trilinguis wie lingaa. trilix -Tcis. trimestris von tri-mSns-

tris. Trinacria vgl. Verg. Aen.

3, 440, 582. Trioacris.

Trinacria«. trinündinam w. nüodiaae. triplex -icis vgl. Hör.

c. 1, 3, 9. triplas wie triplex. Triptolemus Tpt-nro'/l«-

fioi. triquetrus Sil. It. 5, 4S9. tristis tristior CIG6268,

ital. tristo, span.

franz. triste, tristitia. trisulcus wie sulcns. triamphus S-gicxfißog, der

Wechsel von a u

weist anf Kürze, triumphälis. triumphö 1. triumvir. trinmvirälis. triamvirätus -üs. trochlea igoxakCa. Tröglodytae Tp«oy<loJi5-

T«t besser Trogo-. trössnli verwechselt mit

torösnli. trücta TQÜxT^i, auch

nach dem Roman, ü. truculentus s. lentns. Truentum vgl. Tgovtv-

niio; Strabo 5, 241. IrüUa aas truella v. traa. truncos Subst. n. Adj.

vgl. trucidö, ancb

n. d. Roman, u. trnncö 1. trux truois. Tabertus TovßCQTos- tubilüstrium s. Instrom. tacca taccetnm (nicht

tucetnm) span. to-

cino, Tadertes TovitQtbt Tov-

äiQTOV.

Tullus Tvlloi vgl. Ter- tuUns.

Tnlliännm.

TuUins TilXioi. tumescö 3. von tumere.

tamnltoi -üs wietainilMs von tarn- (tumere). tnmnltuor 1. "•- tamaltnösns. ' '

tane wie nnno haoc ge- bildet vgl. A. R. §5. tandö tutiidi tünsnm tü- sumS.tundöw.tudes 'ab antiqno tvdo pro tundo qnomodo et frago pro frango et pago pro pango' Festns. Tangri Tongern, turba vergl. gr. rvQßrj rvgßttieiv, anch n. dem Roman, n. tarbidus. tarbö 1. tnrbö Wirbel, turbulentas. Turdetäni im Wortsp. m. tnrdasPl.Capt. 159. turdus, nach dem Ro- manischen o. turgeö türsi turgere, ü nachA. R. §6 A3, turgescö 3. torgidus. tarma wie tnrba, TÖg/^t] Hesych. turmälis, tarmätim. Turnus gr. Tovgvos. Turpilius w. tnrpis. turpis wie torpeö. tarpitüdö. tarpö 1. tarris tvqqis tvQOis jvqoos, anch nach dem Romanischen u. turritus. tnrtur Reduplikation. Tüsci aus Tnrsci vgl. Etrüria und umbr. TurskumTursce so- wie ital. monti Tas- colani. Tnsculum wie Tüsci. Tüsculänus.

; S'?*^5?3?rWi1rv' -iW* t >?S\!r^'?3^XV-^

71

108518.

tnssiö 4. tympanam n. typaanm (Catnll) Tvfinavov n. Tvnavov. Tyndarea8 alt Tondros.

Tyndarides. Tyndaris.

tyraDDn8 vgl. Sergios de acc. S. 528 K. tyrannicus. tyraonis. Tyrrheni TvQQrjvot ond

Tyrrheoia. Tyrrhenicns.

T.

vacca.

vacciniom.

vacerra.

vacillö 1. neben vaccillö (Lacbm. Lncr. S.37) deutsch wanken.

vafer vafra vafrnm.

valde ans valide.

Valens -entis Valens CIL III 4809, BaXi;; CIA III lllSai, 111933, Ovältjvs Fröhner inscr. Lonvre 120. Valentia Olalivtla. Valentinus Ovaltvti- vos, Kaiser BaXtv-

TlVUtVOS.

valgns mit vergö Ver- gilius verwandt? Valgios. vallis vielleicht mit vSl- lom verwandt o. ä, alt convallis. vällnm und vällus Wall, Pfahl, vällari CIL II 4509, gr. ^log. välläris. vällö 1. vallos kleine Getreide- schwinge w.vannus. valvae wie voIvö volya.

vSneseö ü. von vänns

vgl. A. R. § 6 D. vannos.

vappawie vapor vapidos. Vargonteins JBapyon^-

los CIA III 1276. varix -icis.

Varrö, gr. aoch Bäqojv (z. B. Themistios S. 453 Dind.). Varröniänns. väscolom von väs.

väscellom. västos ans vacstos v. vac- (vaco) vgl. Sestius. västätiö. västitäs. västö 1. vatillum.

übertäs von über, obiconque.

vecors -cordis vgl. cor cordis. vecordia. vectigal von vect- s. veho vectum. vectigälis ßtxxtyaXiov gl. Bas. vectis V. veho vectom. Vectis (Insel Wight)

vegraodis vgl. vecors

ond grandis. vehemens -entis und vemens -entis. vehementia. veho vexi vectum 3. vgl. Gellius (oben S. 6). vectiö. vectö 1. vector. vectöra. Veientes OirjUvravoL Veläbrum vgl. Plaut.

Cnrc. 483. velämentom w. velämen. Velitrae jetzt Velletri. Veliternns OhikireQ- v6( Athen.

Velleia Btltia BtXia

Phleg. VelleinsOieUeiof Ovtl- A^tosvgl.CIG3748, 4494. vellö veIII(vol8i)volsnm 3. nach dem Wechsel von 0 zu e. vellicö 1. vellus vgl. villus vellö. velöx -öcis.

Venäfrum -äfrom = -äbrnmA.R.§7A2. vendö 3. aus veanm dö. vendibilis. venditiö. venditö 1. venditor. veniö veni ventum 4.

ventitö 1. Vennünins Ovivvfovtos

Dionys. veoter yivttQ Hesych.

ventricolns. Ventidius Ovtvrläios. Ventö Oiiivxmv Plot. ventus vgl. Snidas JScve- ßivjög. ventilö 1. ventösus. venumdö 1. besser ve-

nnm dö. venostos von venns, BivvOTos CIG 266 QA III 1229 20, B^- wara CIG 3653. venustäs vgl. Terent. Hec. 5, 4, 8. vepres Hör. ep. 1, 16, 9.

vepreenla. veräx -äcis. Verbänns (lacos) Oüeq- ßavög Pol. Strabn. verbenae. verbera.

verberö 1. verbom vgl. gr. elga

verbösus.

72

Vercellae Ovi^xtllot

BfQxiXXai.

Vercingetorix -igis Oveq-

»tyy^TOQiS Strabo

OltgytVTÖqi^ Plnt.

verecnndus A.R. § 7 B2.

verecnndia span. ver-

guenza.

vergiliae von vergö wie

Vergilius. Vergilius OhtQylkios

BsQyilios. Verginius OvtQytvios. vergö versi 3. wie Ver- gilius. vermina wie vermis. \ermiMOveQfiiväsA.ff. vermis Wurm, nach dem RomaDischen e. vermiculus. verna oiiigva ßiQva CIG 3095. veroiculos ßiqvaxXoi Lyd. de mens. 4, 25, de mag. 1, 44. vernilis. vernula. vernus von ver r^qivöi.

veroö 1. verres ov^qqtjs Plut. Cic. 7. Verres Verrius Oväg- Qrji OHq^ios CIG 5838. Verrinns. verrö verri versum 3. vgl. fQvaa iQiiaaa&ai. verriculura. Verruca.

verrucosus BtQovxto- aos Dio C. Plut. Verrügö Oviqq- u. '£Qg-

Diodor. versö versor 1. s. vertö. versäbilis. versätilis. versus -üs Furche Vers wie vertö, auch n. d. Romanischen e.

versiculns. versiBcö 1. vertebra wie vertö. Vertex u. vortex -icis ebenso, verticösus. vertö vortö verti versum 3. davon Oi/tgrlvai Strabo, vgl. diver- sus, auch nach dem Umbrischen u. Ro- manischen e. versicolor. versö versor 1. versnra. versütus. vertigo, vertragus ovigr^ayoi,

Arrian cyn. 3. Vertumnus (Vort-)Parti- cipialbildung von vertö vgl. alumuus. vervex -ecis. vescor 3.

vescus von ve u. esca? Vesontiö Ovtaovriuv

Dio C. 63, 24. vespa a(firil.

Vespasiänus Oiieana- aiavös Bianaaia- v6i. Vesper vespera 'iant- QOi ianiqa , auch nach dem Roma- nischen e. vesperäscö 3. vgl. A.

R. § 6 0. vespertlnus. vespertiliö von vesper. vespillö bei Festns S. 368 von vesper ab- geleitet, Oiiian- Dio C. ind. 54. Vesta 'Eazia. Vestälis. vester alt voster span. vaestro , auch der Uebergang v. o zu e weist auf Kürze bei-

der Vokale. Wie

vester anch vestri

vestrumG«a. zu vös.

vesträs.

vestibnlum vgl. prösti-

bulum. vestigium wohl zu aiti- X(o gehörig, vestigö 1. Vestiai OiiriOtivoi Stra- bo App. CIG. 5900. vestis gr. iaS^St hyz. ß^atTjg. vestiärius ßtaitägiov Suidas u. byz. oft. vestimentum. vestiö 4. auch nach d.

Romanischen e. vestitus -üs. veternns vgl. vetas ve- teris. veternösus. Vettins Ovirttos Bit-. Vettones Oüiiiovts. vetustus von vetus. vetustäs vgl. Plaut. Poen. 3, 3, 87. vexillum Deminutiv zu velum, vexillo Or. Henzen 6490, byz. ßri'iilXa ßriiiXa ßi- Silia (Menrs gloss. graecobarb, S. 108), ov7]Siilatt{a))aiv CIG 4483, vgl. Lyd. de mag. 1, 46. vexiüärius ßi](UXä- gios CIG 4093. vexö 1. = vectö von veho vectum. vexätiö. Ufens -entis.

Ufentina Ovtptvrstva. vibix -icis. vibro 1. vgl. Ov. met.

3, 34. viburnum vgl. vimenund

A. R. § 7 B 3. vicissim wie vicis.

7'W^Wr>!^'W'^<~

73

vieiasitüdö ebenso. vic^Una wie victor.

victimärias. victor V. viocö victum. victöria. Victörinns. . i victrix -ici«, victas -üs Lebeosunter- halt V. vivo victam. Vienna Oviiwa Bitvva. vigescö 3. von vigere. vigiläog -antis.

vigilantia. ;

vigiläx -icis. viginti fixoatv. vilescö 3. von vilis ab- geleitet 8.A.R.§6D. Villa, ital. spao. villa franz. ville, davon vilicö vilicor 1 . u. vili- cns vliicus CiL VI 56. villos -i vgl. vellus.

villösus. vinciö vinxi vinctum 4.

wie vincö. vincö viel victam 3. vgl. pervicäx ; auf spät- lat. Inscbriften frei- lich erscheinen vic- tum und seine Ab- leitungen iovictus victöria u. s. w. häufig mit I. victor. vinculnm von vinc- (vin- ciö). Vindelici, tuch B(vSti.i- xös n. Vendo- neben Vindo- io kelti- schen Namen, vindemia wie vinum und demö. vindemiälis. vindemiätor. vindex -icis von vin (venia)- dic-ji/vcfif Oiiivdil vindiciae.

vindicö 1.

\\uA\ct». ßiväCxta D.C. vlnolentus s. lentns.

vinoleotia. violens -entis, violentus s. lentus, Gen. Btö- XiVTOi F«?ti J. 44T u. c.

violenter.

violeotia. Vipsäoins VIpsanius CIL VI1058,5,113,£«- xpävios CIG 5709. VipstänusVIpstanusCIL VI 2039, 22, 2041, 35,43,VIpsUniusVI 2042, 15, Ol)« !//!«- vov CIG 5837, CIA III 621. Virbius? teils von vir u. bis, teils von rjqms n. ßlos abgel. virectum wie frutectum. virescö 3. von virere. virga ßigya Const. P. dec.aul.S. 10, 2,4; 23, 4 und sonst oft. virgula.

virgnltum, virgultus. virgö wie vir virägö, freilich virginum CIL VI 2150. virginälis. virginens. virginitäs. virtüs -ütis wie vir, auch nach Priscian S. 7, 19 i, freilich vIrtutisClLVI449. viscum ffo; ital. portug.

visco Span, hisca. viscus -eris viscera CIL VI 1975. viscerätiö. Vistula Weichsel. Visurgis Weser. Vitellius OmidXios Bi- jilXtos. Vitellinas BneUiivos.

vitellns von vitulus.

vitex -icis.

vitricus.

vitrnm Hör. c. 1, 18, 16.

vitreus. Vitruvius.

vitta span. portug. beta prov. veta. vittätus. viväx -äcis.' vivescö 3. vgl. reviviscö

und A. R. § 6 D.

vivo vixi victum 3. vixit

CIL II 3449, 3675,

VI 2188, 3298 und

sonstoft, vixit CILV

7430, veixit 11 3537.

victns -üs.

vix i nach Priscian S.

7, 19. uiciscor ultus sam3. von ulc- vgl. Ulcus und A. R. § 6 D. ultiö. ultor.

ultrix -icis. Ulcus = flixos. ulcerö 1. ulcerosus. Ulises wie 'Oivaaevg (Odvaevs), Lthste. üllus aus ünulns, Ulla

CIL 11 1473. ulmns deutsch elm, Urne.

ulmeus. älna = (öl^vri. Ulpius 'Olnia CIG 5200 neben dem sonst üblichen Ovhiios. Ulpiäous. ultra ültrö, ultra in der Rede des K. Clau- dius Boissieu Inscr. d. L. S. 136, ouls (Hs.ouis) Varro 1. 1. 5, 50. ülterior. ültimus. ülva Schilf wie üligö.

^i\

74

Ulnbrae vgl. Hör. ep. 1,

11,30. umbilicus wie bfUfaXög. umbö vgl. äfißtov und

d. V. W. umbra wie Umbri Plant. Most. 770. umbräCDlum. umbräticas. umbrätilis. nmbrifer. umbrö 1. umbrösus. UmbrI 'OfißQol 'OfißQt- xol. Umbria. Ufflbricius ^OfißqUioi. Umbrö jetzt Ombrone. ümectö 1. ümectus. ümescö 3. vod ümere. ÜDcia wie üoicos. ÜDciälis. ünciärias. ünctiö s. uDgö. uDcus Haken, krumm, vgl. oyxoi und an- gulas. unciaus oyxtvos. unda, naeb dem Roma- nischen n. undö 1. undösus. unde vgl. Plant. Mil. 686, Prise. 15,30 S. 83 H. Isid. etym. 1, 17, 3, auch nach dem Romanischen u. undecunque. undique. ündecim = ünns decem. üadecimns n. s. w. ündeviginti = ünus de

vigioti. ändetrigintä u. s. w. ungö ünxi nnctnm 3. vgl. Gell. N. A. 9, 6 (oben S. 6). nngnen.

DDguentärius. nngnentnm. unguis owS, aber wie üngula it. nnghia sp.

uiSa. üoiversus siehe vertö

versnm. Qniversitäs. unquam, umqnam von

quom cum , vergl.

quondam quoniam. ünus quisque. Vocontii Box6vTtoi,Bo-

xövTie CIG 3470. Voläterrae Oiolar^Q-

gai. Volcacius Bolxäxtos

App. lu. 27. Volcänus vgl. kret. ^el-

Volcänins. Volci Ovölxoi. volgus. volgäris. volgivagns. volgö. volgö 1. volnns wie vellö.

volnerö 1. volo velle.

volpes, die roman. For- men weisen auf vul- pes mit u. volpecola. Volsci "OXaoi Ovokexoi

Oiiotovaxoi. volsellae v. vellö vol-

snm. Volsinii OvoXatvioi. Voltlnia ^Okinvia Ovtl-

nvCtt. voltur Voltar wie vellö oud Voltnrnns, ro- man. vultnr mit a. voltnrius. Volturnus OvoXtovqvos. voltns -üs von volvö, roman. valtns mit n. voltoösns.

volncer -ncri« -ncre. Volamnins OvoXöfivioe Diod. Plut. Volnmnia. voluntäs vergl. Plaut. Trin. 1166, Psend. 537, Stich. 59. volnntärins. volva ßökßa Anth. P.

11, 410. volvö volvi volütum 3. voluptäs von volnp vgl. PI. Most. 249, 294, Ampb. 939 n. a. voloptärius vgl. Plaut. Mil. 642. Vopisens wie priscus, Oiiontlaxos Ovoni- (axos. voräx -Scls. vöx vöcis.

Urbinia'O^jSiv^ct Dionys. urbins clivus (Liv. 1, 48) ÖQßwi Dionys. 4, 39. urbs urbis vgl. Urbinia. nrbänitäs. urbänns. nrbicns. ürceus von örca, goth. anrkeis. ürceolus. urgeö ürsi 2. vgl. gr. ö^- yätf», ärsl nach A. R. §6 A3. Urgö 'Ooymi Steph. Byz. ürna wie ürinätor Tau- cher, byz. freilich oQva bei Const. P. oft , auch spätl. orna. ürnnla. uro üssi nstnm 3. üslulö 1. östrina. Ursö span. OsnSa. nrsns span. oso gr. «c^-

XTOff.

ursa.

ge.r?.

75 -

ursinns.

Urtica voa firö.

üspiam und

ügqaam wie ügqne.

üsqne, us aus quoz (vgl. umbr. pase, osk. puz poas, pael. puus) wie uter TTOTfpoff.

üstrioa s. ürö.

üsürpö I. aus üsn- rap- (rapiö). üsürpätiö.

utcooque.

üteasilis von ütor.

uter utris: zwar Lucil. n. die folg. Dichter

ü, aber vgl. olerus, ital. otre. utriculns Schlauch u. Bauch, uter utra utrum. utercuoqne. uterque. utervis. utrimque. utrobique. utröque. utram. ut pote 2 Wörter, fivescö 3. von üvere. uxor vgl. Plant. Merc. 244, Rud. 895, oxor

CIL V 6305, 6271a, auch nach dem Ro- maDischea u. uxörins.

X.

Xeaophöa -öntis Stvo- (füv -öüvroff.

Z.

Zacyathns Zäxw&os röm. SagaDtum.

zingiber (lyyCße^is ital. zeazero span. gen- gibre.

zoster ^watriQ.

<U -• V .'il'.j ; .i.:;,'r,

Verzeicilßis >

derjenigen Wörter, welche naturlangen Vokal vor mehrfacher Consonanz haben*).

ärdeliö.

bärritus bäritns

a.

ärdeö 2.

belloa belua.

acatalectus.

ArgiDttssae.

bessis b3sis.

acta actio.

ArrÜQS Äräns.

Be8sas.

äctötam.

äscendö 3.

bestia.

Adrästos.

äscia.

Betriacom.

ägDöscö 3.

Asclebiadeg.

bilibris.

Alcestis.

Äscnlam.

Billias.

Alectö.

äspernor ].

bimeostris bime

aliörsum.

äsportö 1.

Bovillae.

aliptes.

ässus.

bräccae bräcae.

AniäzöD.

ästus -üs.

büprestis.

amoestia.

ästntns.

büstum.

ÄmsaDctns.

ithla.

Bntbrötam.

amygdala.

ätrium.

anSgDÖstes.

äxämenta.

c.

änfräctas.

äxilla.

cabällas.

äaxius.

äxis.

calümaia.

Änxur.

cärrns.

Äppulas Apulus.

b.

cärrüca.

Aquillias.

balbüttiö balbütiö 4.

Cässandra.

arätrum.

bärdus.

Cässiope.

*) Weggelassen sind: 1) die Ableitungen wie inlüströ missiö, 2) die Wörter, welche langen Vokal haben vor gn gm nf os (A. R. § 1), 3) die Wörter anf äx ex ix üx sowie die griech. Wörter auf üs -üotis n. ön- öntis (A. R. § 2), 4) die Verba mit Mediastämmen, welche im Perf. ond Sup. langen Vokal haben mit ihren Ableitungen (A. R. § 6 A 3), 5) die Inchoativa anf äsco esco isco (A. R. §6D), 6) die einzelnen Flexionsfurmen mit langem Vokal wie isdem Dat. Plur. amässem u. s. w. (A. R. § 6 B 2 u. 3), essem re- diissem redissem u. s. w. (A. R. § 6 E).

."^J^BHBÜ^BP'P'^^PWW"

77

caUlSetieos.

discidiam.

f5gsa.

catell«.

discipalas.

früctng -üs.

catiUus.

discö 3.

frögträ.

CephissDs Cephlsns.

discribö 3.

früstum.

eessö 1.

dispiciö 3. , f -

fülmen.

cetra.

distinguö 3.

färtnm.

CharöDdäs.

distö 1.

fügcina.

chirürgna.

distriDgö 3. .

Füscing.

cicätrix.

dödräDs.

füscog Füscus.

Ciacias.

doläbra. '^

fägtig.

cippng cipng.

dafimvir. i

füttilig fätilig.

clässiB.

Dyrrachium.

clissicom.

,

R.

clätri.

e.

gärriö 4.

Coössns.

ebriug. <: .'

gärrulog.

cögnöscö 3.

eclipgig.

Garänoa Garüaa.

cohors Dod chörs.

elixDg.

geögraphia.

coUecta.

eDörmig.

geörgicas.

compescö 3. . .

epidicticug.

gibbng.

cönfestim.

Erinayg Erinyg.

gligcö 3.

CÖDioDX.

egca.

glösgärinm.

CÖDtiÖ.

Bgqailiae.

glössema.

coröUa.

Etrügcng.

glüttiö glütiö 4.

cräbrö.

exigtimö 1.

gräliae.

crästinns.

exördium.

grägsor 1.

crescö 3.

exögtra.

grÜDniö grüadiö 4.

Cressa.

expergigcor 3.

gügtö 1.

Cressius.

. .'

gügtng -üg.

cribrnm.

'• .-.i

crispns.

fästiginm.

h.

CrispiDog.

fästng -üg Stolz.

Halicarnäggug.

Crissa Crisa.

fagtidinm.

bällncinor hälücioor 1

crästa.

fägtag erlaubt.

Hellegpontiu.

crästum.

fatigcö fatigcor 3.

hellaö helaö.

cfinctus.

fellö felö.

hniae.

cüstög.

fegtinö 1.

hircog.

fegtiDUg.

Hirpi.

d.

fegtüca.

BirpiDi.

dämma däma.

fegtng Figtog.

hirsütng.

deformis.

Fibrenag.

Hirting.

delübrnm.

fictilig.

hirtng.

Demetrins.

firmug Firinag Firmnm.

bigcö 3.

destinö 1.

fisgilis.

Higpellnm.

deünz.

figtüca.

higpidag.

dextäns.

nstala.

Hispö Higpulla.

dextrörsus.

fläbrnm.

hörnng.

dictSrium.

flüctug.

hörgum.

diSspiter.

forma.

Hünni Hüoi.

dilemma.

förmösag.

78

-vvS^?^

LeiHDos.

mülctra mölctraa^: >.

1.

leDtiscus.

mülleas. •"

iätralipta.

libra.

müsca. '"'

ieatäculum.

lictor.

müscerda. ■'

ieatätiö.

limpidus.

müsculus. "' -

ignöscö 3.

littera.

müscus. •. -•

llissns Ilisus.

lixa Wasser.

müssö 1. 1

illörsum.

lixivus.

müstela.

lUyria.

loDgioqaus. " -

Mycalessus. '

immö imö.

lübricas.

iofestus.

lücta.

n. . . .

informis.

lüctas -üs.

Närnia.

iolüstris.

lüscinia.

närrö 1.

instillö 1.

lästruni Sübnuag.

oSscor 3.

instiDctus -üs.

lüströ 1.

nässa.

iDterväUum.

lüxus -üs.

nässiteroa Bisiteroa.

iatrörsum.

luxuria.

nästurciom.

involücram.

Lycürgus.

nefastus.

lölcQS.

Lyncestae.

nictö nictor 1.

iräscor 3.

nölle.

istörsam.

m.

nöndum.

iügläos.

mäctus.

nöDgenti.

iÜDcas.

mäctö 1.

nönne.

lüppiter.

mälle.

Nörba.

iürgö 1.

manifestos.

Dörma.

iürgium.

Mänlins.

nöscö 3.

iüstus.

manüpretiam.

DÜllns.

lüstious.

Märcellas.

nüncupö ].

iüxtä.

Marcus.

nüadinae nüadinum.

iüxtim.

Märs Märtis.

nÜDtiö 1.

Märsi.

DÜutius.

I.

Märtiälis.

nüptiae.

läbram Beckea.

mässa.

Düsqnam.

laevörsum.

mäxilla.

nütriö 4.

lämna.

mäximus.

oütrix.

lärdam.

mäza.

Nyssa Nysa.

Lärissa Lärisa.

merceoDärins.

lärva.

Mermessus.

0.

läscivus.

Mesembria.

Oenötria.

lässus.

Messälla.

ölla. 1

lätrina.

Metrodörus.

örca. :

lätrö 1.

metropolis.

orchestra. 1 '

laväbram.

mille.

ördior 4.

laväcrom.

milvns.

ördö.

läxus.

misceö 2.

örnö 1.

läxö 1.

mittö 3.

ösceu.

lectiö lector.

Möstelläria.

öscitö 1.

lemma.

müccus mücus.

öscnlum.

lemniscns.

mücrö.

ösculor 1.

79

östendö 3.

prütinus.

ruscus.

Ostia.

Processus -ns.

rusticus.

östinni.

pröcioctns -fis.

Ostrom. ^;

Procrüstes.

8.

ovillag. ,

profestns.

Sällentioi Säleotioi.

Oxns.

prölixns.

SäÜDstias Sälnstins

prömiscnns.

Särmatae.

?•

prömptos.

Särsioa Sässioa.

palimpsestus.

propioqnas.

sceptrum.

palüster.

prörsos prörsum.

sciscö 3.

päonas pänns.

prösper. ,

scriptor.

paradigma.

prötector.

secessiö.

ParnässQS Paraäsus.

Pnblicola.

s5Ila.

päscö 3.

püblicDs.

semestris.

pässim.

Pfiblins.

semÜDcia.

pässns -äs.

pälmö.

septüox -üncis.

pästillns.

polvillus.

sesceoti.

pästor.

pürgö 1.

sescnocia.

pästos -üs.

pöstola püsula.

sescupius.

päxillus.

Sesöstris.

pegma.

sesqui.

pergö 3.

«•

sessiö.

periclitor 1.

quärtns.

sestertins.

Permessas.

quiescö 3.

Sestius.

pessam 1.

qaiactilis, Qainctilins.

Sestos Sestii.

Phoenissa.

quiDcünx.

simnläcrom.

pictor.

qaiaquätrns.

siacipnt.

pillens -um pilens -am.

quinque.

siniströrsus.

piDgnis.

qniadecim.

sistrum.

pistor.

quiDtus QointiliäDus

söbrius.

Pistöria.

n. s. w.

Söcrates.

pistrina.

quippe.

sölstitiom.

plebs.

qnörsns.

Söphrön.

plectrnm.

Sörnätins.

Plimmyrinm.

r.

söspes.

Plistenes.

rästrom.

SphiDX.

plöstellam.

reäpse.

spinter.

poetria poetris.

recessus -üs.

stännum stägonm.

pollloetor pollictor.

rectos.

stilla.

PölUö.

retrörsom.

strenoa streoa.

pösca.

rictus -5s.

strüctor.

pöscö 3.

rixa.

stüppa stüpa.

pöstnlö 1.

rixor 1.

snbsellium.

Praxiteles.

röscidus.

snccessns -üs.

prendö 3.

Röscius.

soescö 3.

primördinm.

röstrum.

sulllus.

priaceps.

Röxane.

sümplus -üs.

Prisciänus.

rüctö rüctor 1.

supellex -ectilis.

priscas.

rnrsus.

süpparum snparam.

:;.-vii«4^:

80

sörculos.

Thressa. .-',..::-!..;

Villa. M ^>y^■^nn

sörgö 3.

träctö 1. ' n övi

viDdemia. ' •"'*<*

sürsum.

tressis trisis. "'^i '■'■';

Vipsänius. .-""""''

süscipiö 3.

trimestris. ''

VipstäDUS. mtt-.»..;^ viscer«. ^""^^.'^

süscitö 1.

triaündinum. ' '

säspicor 1.

tristis. '

viscum.

süstioeö 2. u. s. w.

trössuli. '

Vistnla.

süsque deqne.

trücta. ' '■ .'"

fillus. '"'

Sütrium.

trüUa. ' 'i '

ülna. .■-"i:'-V-';i"-'i

syllepsis.

TüscL ' ' ' 1

ultra. ••'•»;

TüscDlum.

ülterior u. s. w. ' ' '"

t.

* ' ' 1

ülva.

täctus -US.

B. T.

üncia.

Tartessus.

Valium vällus.

ÜDdecim. '"■

täxillus.

väsculum.

ündevigioti u. s. w.

täxö 1.

västus.

unguis.

Tecmessa.

västö ].

ÜDgula. "" '■'

tectum.

Vectis.

Vopiscns. ' i

Telmessus.

vegraodis.

ürcens. '

TemDOs.

Veläbrum.

ürna. '' ' .' '

Termessus.

Venäfrum.

Urtica. - •<

tersns.

veudö 3.

üspiam üsqnam.

terüocias.

vernos.

üsque. _ ' '

testa.

vestibulum.

üstrina.

testis testor 1.

vestiginm.

üsürpö 1.

testü testum.

Vestiui.

t. . 1 ' '

testüdö.

vexillum.

z.. ",

theätrnm.

victus -üs.

zoster.

Druck TOD W. Pormotter in BeTlin C>, Neue GrOnstrafse 30. >'

■im

iixO

s. w.

:■■■]

Yerlag der Weidmannschen ^ßuchhandlnug in Berlin.

Zur Reform -^

'■■■■■ des •■A^%4v;,-^:\

lateinischen tJnterHclits

auf Gymnasien und Realschulen

Hermann Perthes.

■■fi-»

»»■

Erster Artikel: Ueber den Plan einer „lateinischen Wortkunde im Anschluss an die Leetüre" und in's Besondere über den Cnrsus in Tertia. 24 S. gr. 8. geh.

20 Pf.

(Separat-Abdruck aus der Zeitsofaiift ttu das Gymnasial-Wesen.)

Zweiter Artikel: (Desgl. über den Cursus für Sexta). Zweite Auflage. 32 S. gr. 8. geh. 60 Pf.

(Zuent erschienen als Separat-Abdruck aas der Zeitschrift far das Gjmnasial-Wesen.)

Dritter Artikel: Zur lateinischen Formenlehre. Sprach- wissenschaftliche Forschungen und didactische Vor- schläge. Erste Hälfte. Zur regelmässigen Formenlehre. VIII u. 68 S. gr. 8. geh. 1 M. 20 Pf.

Vierter Artikel: Die Principien des üebersetzens und die Möglichkeit einer erheblichen Verminderung der Stundenzahl. VIII u. 169 S. gr. 8. geh. 4 M.

Fünfter Artikel: Erläuterungen zu meiner lateinischen Formenlehre. VIII u. 175 S. gr. 8, geh. 4 M.

Druck von W. Pormetter in Berlin C, Neue GrOostrasse SO.

■r'm

#

»ipn i.uiyi). iip^KiumwiMPii.;

ENDOF

TITLE