MASTER

NEGATIVE

NUMBER

00-251.17

■^■'--■"'— ■ — ■■

MICROFILMED 2003

THE CLASSICS LIBRARY

UNIVERSITY OF ILLINOIS

AT URBANA-CHAMPAIGN

URBANAJL 61801

ASPARTOFTHE

DITTENBERGER-VAHLEN

CIC 6 PRESERVATION GRANT

PROJECT

Funded by the National Endowment for the

Humanities

Reproduction may not be made without

permission from Tlie Ciassics Library,

University of iiiinois at Urbana-Ciiampaign.

COPYRIGHT STATEMENT

The copyright law of the United States (Title 17, United States Code) governs the making of the photocopies or other reproductions of copyrighted material including foreign works under certain conditions. In addition, the United States extends protection to foreign works by means of various international conventions, bilateral agreements, and proclamations.

Under certain conditions specified in the law, libraries and archives are authorized to furnish a photocopy or other reproduction. One of these specified conditions is that the photocopy or reproduction is not to be "used for any purpose other than private study, scholarship, or research." If a user makes a request for purposes in excess of "fair use," that use may be liable for copyright infringement.

The institution reserves the right to refuse to accept a copy order if, in its judgment, fulfillment of the order would involve violation of the copyright law.

AUTHOR: Parreidt, Johann Heinrich

TITLE: De lactea Livii ubertate

PLACE: [n.p.]

DATE: 1746

BIBLIOGRAPHIC RECORD TARGET

The Classlcs Library University of lllinois at Urbana-Champaign

CIC 6 / NEH Dittenberger-Vahlen Mlcrofilming Project

Storage Number : /O0~3,6\.»n

De lactea Livii ubertate.

Author(s): Parreidt, Johann Heinrich. Publication:

[n.p.] Year :

1746 Description: 32 p. 4to. Language:

Latin SUBJECT (S) Named Person: Livy. Note(s) :

Hab.

OCLC: 43808462

Technical Microfilm Data

Microfilmed by

Preservation Resources

Bethlehem, PA

On behalf of

The Classics Library

University of lllinois at Urbana-Champaign

Urbana, IL

Film Size: 35mm microfiim

Reduction Ratio: \l :1_

Image Placement: lA^ Jfi^ IB IIB Date filming began: /i/z^/oS Camera operator:

rz^

JV^

A^

d'^

^J

>

Ul

o

3

3

A^

> cn

.^^

A^

o o

3 3

N>

rpi5i?Fi!I5|sr

o

00

ro b

I

2.0 mm

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ abcdefghijklmnopqrstuvwxyzl234 567890

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ

abcdefghiiklmnopqrstuvwxyz

1234567890

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ abcdefghijklmnopqrstuvwxyz 2.5 mm 1234567890

fe

g=

Kr

^>.

^"^>^

^A. ^A

^

'^Z^

^

r

><•> \^ yL<f

fe

m

H

O O

-o m "o

o>o oLl"o

m

o

m

^/^.

m

4^

cb^

^V

r '/ V ^^" • ' :-3^ '■^-vv-"-r. -;' - n-E '"■ .„ ■-"T^^^ ■'- "■- * ' *

CTEA LIVII

Ui VBERTATE

''"-"'■ '^ ■' ' ' -•'■.■' .^rf

AMPLISSIMI PHrLOSOPHORVM ORDINIS

-%:r:^- : ''' -■ ■-. ^ in ' - .',

A C A D E M I A L I P S I E NS I

; ,- ,, AVCTQRITATE ' ■

'^'■^'■ipnRXXVUt AVG. A, P. C. N. CIOIOCCXXXXYI.

PRO LOCO

IN EODEM ORDINE OBTINEND0

. , - ' .. DISPVTABIT ' ' ■■.

M. lOANNES HENRICVS PARREID

SCHOL. NICOL. COLL.

^i'^>-v:^'-

L I F S I A £

llTTERIS LANGENHEMIANIS.

'■«.

'fe:„,

;:>. •'

*. •'XS

'VR-

1 .

•t' ^

<-' ■ :^:^:- ■ 4 ■

■fv. '-■ ;• ■

• .>,. ■- ■.-■..ji'..''-

4. iJ

m.-\ :-■■■ ■ T.,; '.jS

.._. ) .

'*' ; • 'ii*.'y\^i' si •' ■ . .•••v'^W '^' "^ .' . ■ •■ < S^ ■ ■- .,4i :' «^^ • -.V. -.B ...... :»,.,-A'..:

- ■■&

•-^ ,i '4

■-.*■■-, fSJ

oc

■ ■ ■ . • . ' ■ "•■! ■i^-'- ■'j;^. •?!<??■ ■.^^.< ;• :t

;:•" ~ ■■•■ ■' ■ V ••- ■-- . ^'/■■v-..,;vM|i;'"i{;3*''..^,/ ■ ••,^^.^ ;

-, . , •., .. ,,'/«,«. ■>■ . y)r:*^. •f, i •

. . ' ..*...■■. ■ '.;A.. .-'■- '.. :,

'••,•, .••.■:*.• '• -1 - :' { .■■ ^ ■r* ■ ■■( y, ^Z^

\,

1

c: '} ^fliW^AH . <■■■■■■- :^v'i/iA..-:Jj;^?

■ ^■'■i -
r 4>-	^^■■■■•aV
/ •■ : 1 ■.

«■

■i^".

/ I K II

ILLVSTRI, MAGNIFICO

".^. ■*.-

EXGELLENTISSIMO

ATCiVE CONSVLTISSIMO .

a lACOBd BORNIO

RE GI S PO LO N I A RVM ET ELECTORIS SAXONIAE

■, , 'V ■ ■

CANCELLARIO VICARIO,

CIVITATIS LIPSIENSIS CONSVLI,

SCABINATVS ADSESSORI,

AD AEDEM SCHOLAMQVE D. NICOLAI ANTISTITI

DjOMINO atqve maecenati

' IND^/LGENTISSIMO

^- r • ii t y

i ': '^ j •: i^ r\-''t'^^ dJi

} ■ w \

^:r:--

/. u ..

'i '■■■ 'T'' /

> t

t, u

.- «f'^

/j •

./1 j:

'u.4i.

>1 ^.

.^1- >*

;[

•' ? ■•.'

s 1 ^r A

t ' }T '

. .! »-■

i

• ; k-i T G

• ■:, • j

•r " ■ :-

i ', \ )

f ■: ■■

.:'lr: :'

V • ... • '/

l.

t\

IR

"' EXCELLENtlSSIME ATQVE '

tsV \v3!Sa: ^ONSVLTISSfME v :^!;;^fe DQMINE ATCLVE MAECENAS

INDVLGENTISSIME

'"-''' :'' '\^t U\x.-

\': -^

fi'-m =■

um TEy IND VLr GENTISSIME MAECEMAS \ in eorum nu- mero magnoTum viromm ejjh fciam , quorm in^ia : liuki^um biftO',

riarmi dulceam inffrimis oblecta?!-

tur: Quum TE antfftifm Jihh

lae mjirae fufpiciamy qui i^^Syjt

adhuc TVO NOMlNUy quodin

Jinujuo TE tulerit^ fuperbientis

profeiicitate, indefejfi fiudio^^

ipfique AmpUffmi Senaius concilias be-

nignitatem; aeqtiijfmum ^Mm^ et

TIBIftudionm meorm hdderhi

rationes.etiUuftri TmNOMf^t

has de Liuio lucubrationei,mm voth,

pro T VA falute^ ^ardentiffimis cm-

fecrarem. Ignofcas igitur , VI R

SVSPICIENDE, meum aufum,

et

mtuSyl^VlS; wa^rei^ '

cum^fneas^pro TFAfalute^prtcatiar

nesintcrpandm. Qj^umuhs l?E^inr

ter tantas aduerfaefortunaeprojceUaSy

magm cum.gkria, confulatumiferuar

tamqu% TFIS TVORVMque

VM chnfliis\ reipidr

'■'■:.'•■* ■.r^

^//V//^ mftrae imolumitatem TIB I fubmiffe gratulafus^ mixeprecor^ vt gerendus TIB I in pofterum Wgiftratus aeque magno^ laetiori ta- men^laudum TVARV M frudu exuberet VenerorfummumNumen^vt

7VA

mmmqtmtti^e^ mye(

^WAMPmSSlMl0Mjd

TVS giorim jtHcipxim^y^^ Wut^^K pefeamrei&^».^spiM^

■ ,■ \. * ^-^' \.\» .^ " . \.>

' ' ■; 'A ' ' ..-.■.....-,--

I Lit^ T Ri Tvo mumt

■ ■ *- • \ i . ■ ^ , y*'-.-- »■ • •r. ^ •:';'•.*■•'>

-r «- • - r , '^

. ^ .V-' r.\ .V/ l.*»i'\^\' ADDICTISSIMVS--^ \-j'.j;.^.' ji

' ; \ M. lOANNES HENRICVS PARREIDT.

"'^ -i'..'

v/i',. .

i

;I?:.'^'"?<JV'*.'

W.-.

-;.'■..;. .$. I.-.. . •:

iHftituti rjoth rtiditur.

r^m dicendi libeiiateftf ofiines ti eoncedendam fibi pofhilant, qui vel quamdam'enidirioni$ partem explicare fuftinent, vel dodtdrum yirOrwh Isbo- res ad examoi' vocant ; eamdem et mihi pofle in- dulgeri putabam, quum , meam de hiftoriis l i v i f fentendam , pjublice exponerem..'** lam tum ani- mus mihi fuit^ aliorum , fecus fentientium, opinienes neqtiaquam exa^tare» omnem potius litem aequis Ie£toribus'd!rimendadi relin- quere.' Nunc fidem diflis meis faciam, et nemini propterea, quod anoAra difcefleritfententia, fiiccenfebo, mentem nofh-am tamen alio tempore eadem de re vberius expliciturus. Relidis igitur hiftoriis Livii, ad diflionisj quaille vfus eft, indolem explicandam acce- do. Audoritatem vero qj/ i n c t i l i a n i, Calagorritahi rhetoris, quem nemo non maxime idoneum if(arum rerum iudicem arbitrabi- tur» iequutusi tutam ab erroribus viam videor mihi ingreflus. Is autem, diiudicatis celeberrimorum hifloricorum monimentis , quid laude, quid reprehenflone dignum in iis inuenerit , haud perplexe indicans/ eiusmodi fententiam de livio pronuntiauit.*) Neque illa Liuii ladea vbertasfatis docebit eumy qui nonfpecietn expofitionis ftd fidem quaerit. Atque ita quidem commemorat qvincti-

LIANVS

a) qyiNCTlLlAN VS in Inftit. orator. Lib. X. cap. I, %. 32.

A

%

^ --..r

LfANvs vuttttes Livii, nec tameQ vida in confiifio, vittottta) pofita diflimulat, quln potius apeite' profitetur« didi6oi(i'i^i^antia LivivM a rerum fide paululum e(k abdudhun. Quam vero ifto in loco celebrauerat didionis liuianae praeftantiamt«amdem alibi etiam inira laude rhetor ^) extulit, liviym commendans fuum in nar' ranth m/rae imunditatis , clati^j^iptf tatuhrisy ttmiss^ etnitionilmt Jii^a quam enarrari poteft t tloipsantm, Candorisaiitemiigiufi^ donem probe inquiras velim, ne animo fiuAuantero, et velut a tk ipfo dinidentem fufpiceris qvinctilianvm. Non folum enim animi (inceritatem, fallere nefciam, fed et infignem pulchri- tudinem elegantiamque tefte cicerone ') vox ifta denotat. lam vero degantiae iignificationetn adoptandam efte aumm^vquum Qv inctilianvm, altero ifto loco , eo ergumiraEo pet^iciaqi occupatum, vt fermonis nitorem et pulchritudinem^ livio prc^ priam , non vero fidem et veritatis amorcm collaudeb ^Sic igitur priori in loco oyiNCTiLiANvs ipfe l i v 1 1 fidem fiifpfdam iu- dicat^ quainquam non reprehendat di(5lionis,v!rtuteiiB,'et oA^dat potips , quam nullum fit absque aliquo bono malum. Sed tan^m ^beft, vt acrius vrgeamus li vivm et vicina virhrabus vitia, iam pridem in eo animaduerla et publico confpedui expofita, vlteiius ^l^iedemur, vt potius in defcribendis eiusdem virtutibus operam aoftram fimus collocatuii. Ladeam vero hanc vbertatem , in l r- VI I hiftoriis obuiam propterea explicare, quantum in no^/tfis viri- bus cft, allaborabimus , vt hiftoriarum amatores .et etoquentiae fo- manae ftudiofi , qui ad eamdem didionis virtutem ad(pirare et cum cloquentia coniungere cupiunt, viam norint* qua ad illam elegan- tiam pofnnc eniti , (imulque in hiftoriis perfcribendis fH>i cauere diicant, ne nimio ornatu ipfamfubinde veritatem defornient. Tk- km igitur potiftlmum fequemur ordinem> vt, fimul atque pro- bauerimus , ladlea hac vbeitate mixtam cum copia iucun(Hta- tem orationis indicari, quae vtriusque virtutis natura fit, inue-^ ftigemus , eamque , excmplis ex livii hiftoria depromtis, confixmemus.

§. II.

I cap. T5. CoHdorhuim

. ., - '■''<''' vuitus, oculiqut p

c) CiCEKO ui oratmt fro M. rmt.

1>) qVlMCTltlANVS in Iftflit. Coelit cap. 15. Candorbuius te et orator. Lib. I. cap. I. §. lol. ftoctritas vultus, otulique perpule-.

wiW»*T^>™-*'' •':•"" - • • .■■■'■■ ■■''-■■•. ■ ■^■V;,."'-'', ».",■"■■ -■''^'•■:

\ «r^r tA^^Ha 17VII VlEATATti f

• "*4ga(W or^ff^s^vitiittetMe tdSea vUfHi^e intftexerii QmnSilimmt, "' 4, A , ; ^Jiftpurkiir f slknttHqm tstUmtk r^ i

!*i Lafteam livii vbertatem qvinctilianv» praedicans, ^itpliccm L IV I o adfignat virtutem , et copiam fermonis et fuauita^ tem. Sermoms vero copiam , vbertatis n<MDine , translato quidemi fed rei fignificandae apdHimo denotari nemo dubitabit. Noa fo- fum enim foecUnditatem agrorum j et hixuriantes frudibus arbores vox ifia indicat, fed etiam velut ex prono alneo profluentem ort- tionis copiam, quum verborum abuhdantia, tum ipfarum reruni multitudine accrefcenteih, qvinctiliano tefte *'), defignat. Adie^m autem huic vbertati ladeae cognomen, iucunditatem aut fuauitat^ fermonis indicare , quum vocabula huic voci adgoata, *) tum QviNCTiLiANvs ipfe •), iuorum verborum optimus in- terpres, aliis in locis iucuhditatem liuianae hiftoriae tribuens, fatis aperte declarauit. Nec in errorem abreptus fiiit rhetor, quum ea, qiia mukum valebat> ingenii fagacitate, animique probitate vtratn- que L i V I o vindicaret virtutem. Tanta namqoe in finguiis fere hifloriae fuae partibus efRorefcit vbertas, vt ab vnoquoque, nifi ahimum prorfus auertat, perfpiciatur. Quare ne imperator qui- dem Caiigula, quum et praeclara laudum exempla delere, et omnem virtutis amorem exftinguere moliretur , hac virtute l i v i v m de- fraudauit, quamquam propterea eum carpferit, et in hifloriis ver- bofum fuerit folitus appellare. 0 Maiori animorum rootu de iucun-

A 3 , dicate

d) oviNCTiLiAirvs £n /«/?»>, etal. loc. ' «r«/or. lib. X.cap.I. ,$ 13. de paran- Eorunf animot laSas.

. da fennoois copia verba £iclens, ita hlnc pauiJo poft perottvs: La^

tandem difTerlt : Quorum nobit vber- (ieut, candidut, fuauit, fucculetitut. tatem ac diuitiat dahit ledio , vt bis *) QVinctilianvs Inft. or.

• - _ non folum quA mndo occurrerint , fed lib. I. €.1.^.101.

*tiam quo modo oportet , vtamur. £) svETOtiivs mCaligulacip.

e) fEROTTVS in cornu copiae 34. Sedet Virgilii et T. Liuii fcripta liugfMe Latinae 3id hinc vocem pag. et imagines parum abfuit, quin ex 297. Laifare enim efi non folum lac omnibus bihliothecis amoHerit: quo- praebere, fed etiam dulcedine aliqua rum alterum vt nuUius ingenii mini-. retinere et ad perfuajionem inducer* maeque doSrinae, alterum vt verbo- Ter. fitm in hiftoria negligentemque car-

Nifi me ladafies amantm ' fthat.

4- »E tACTEA LtTII VBBRXATBi

dltate Livii difceptatttmefti oegantibus hancLivio aliis, aliis

\efo «dferencibus. Anti^pKMWii • qui ptoxiaii ad eam aetateoi, ^ua

Livivs floniit, aoceflerunt) pleraque teftiiBOoia infigni iucundi-

tatis laude liuianam hiftoriam madauerunt. - qvinctilianO)

cuius audoritatemmaximi facio, seneca ') fuftiragatur, Kbrum

ab amico quodam fibi transmifliun , aequ£ dulcem aeqile iucunduiB

lexiftimans , acfiLivivM aut e p i c v r v m proficeretur paren*

tem. Nec vilum praeterea priftinorum grammaticorum memini,

qpi, quamlibet in elimandis anciqui aeui fcriptis magnum aetatis

fiiae Ipatium tranfegerinc , de ifta laude quidquam detra^erint l t-

vio. Recentiofes vero qnidam, critico fupercilio livii fcripta

contemplantes, in aliam cranfiere fententiam. lam trapezvn-

Tivs '') mixtam cum iucunditace afperitatem in livii fcripcia

detesdfle fibi vifus eft. beniv s ') etiamet bodinvs '') afperi-

tatis cuiusdam livivm iofimulauere. Nec erasmvs ^) fibi

temperare potuit , quin eamdem l i v i o inureret notam; Sed bi>

Im propterea mouerunc RAPiNOy "*) qui, reiedis illorum opi-

aionibus, hiftoriam li vi i, tamquam opus, numeris omnibus ab-

iblucum« cuicuroque, ad hiftorias memoriae prodendas adgi^ef-

(iiro, ad imitandum proponit. Quod fi in hac diuerfa-

ram fententiarum pugna pacis negocia fufcipere liceat, noftra quid

cfficere poffit induftria , tentabimus. Quum tam varia fit ingenii

humani indoles,^ vt, qoae in deliciis alter habet, alter faftidiat , va-

rii fontes fint, necefTe eft, ex quibus varia in diuerfbrum audorum

bbores fcaturiac fuauitas. Humilis et tenuis didio fua commenda-

tnr gratia: fed magnificum et fublime dicendi genus non minori fii-

perbit iucunditate. Quorum igitur ingenlum bumilitate orationis

obledlatur, ii magnificam didtonem, non fecus ac tenuiori cibo ad-

fueti , faftidiofam copiam ec pretiofiores diuitum ^oenas adfpema-

.... ■'- buntur.

g) sfH^CA epifi.j^6. Qut quam h) TRAPEZVNTiVS inrbtta-

dtfertus fiterity exboc ititelligas licet i ricis lib. V. ad finefn. breuis mibi vifus efi, cum effet nec i) BENivs poet.VAiA. cap. a. mti ntc tui corporis , fed qui primo k) BODiNVS in metbodo bijf.

adfpedu aut T. Uuii aut Epieuri lib. II.

pojjet videri. Tamta au(em dulcedi- 1) ERASMVS ep. 613. tom.III.

ne me tetiuit et traxit,, vt iUtimfiite Opp. pag. 695. vSa dilatione ptrlegerem. m) rapinvs dutsles reflexiont

fur rbiftoire.

T-"'JP''^-" ■ - .-. ."■ ■ . ,■'..■■ -..-■'

OE tACTEV tlVII V»ERTAT«. %

iwntur. li vero, quos fublunior.^irinis ni akuin n^nic, huim ro- peptes trifti {bperciiio de(picient. Hinc racile fieri pocuit, vt non apud omnes eamdem iucunditatis gloriam fibi livi vs coinparaue> rit.- Akius enim exfut|^t^ nee, nifi «licendi materia velut ex iublimi ipfum detraxerit , ex ako in planumfe demittit. Haec fbr- tailis caufla fiiit , cur afperior vifa fit dus maieftas , iis, qui in pl»- no femper, camquam in tuto^ latere cupientes, tantae raaiefbtis 4>lendorem nequeunt tolerare. Quodfi vero celeberrimorum artis dicendimagifhorura, cicERONis"), .dionvsii halicas.-

NASSENSIS **), QVINCTILIANlP), H ER M O GEN IS^), R A-

riNi'), vossii*), BOHVRsii'), BERGERi ^), aUoruivqae praecepca penfitauerimus, non polfiimus non permixtato cum vbcr<- ttte iucunditatem livio adferere, plenam Gunea maieilate, ce fiiblimiori fpiritu animatam. Afpenun quamdam vetborum locatio- nem in l i v 1 1 narradonibus offendi , vltro ^>fi profitemur, eam tai- men , quam Patauinus magna cnm f aude magiioque ardficio, rerum nacuram imitatnras,adfedauit. Sed eiusmodi coUocationis aQ)eri- tas laudanda potius quam vitupeianda ipfiim adai^et tuconditatemy nedum eam imminuat. Nemo vero , quantum nos quidem famuS) praeter morhofivm^) praeclare deLivio meritum in hocar- gumento explicando deflidauit. Sed velut aliud agendo ad hanc dicendi materiam paululum diuertit MORHorivs, non nifl breue tempus in eadem commoratus. Quare quae ille fiigitiuo pede vcl attigit tantnm, vel prorfus praeteriit, ea nos paullo diutius nunc tenebunt.

§. III.

Vbtrtatis buius natttra t»plic»t9r.

Vario verboram ambitu animi renteiitiam eloquuti veteres ia- fignem eloquutionis difTerentiam pepererunc Alii verborum aua- riffimi Laconumque fuperbiam imitantes, refedis v«i>orum amba-

A 3 gibus

n) ClCERO de Orof«r«. s) vossivs de /«/?/>. or«r.

O) DIONYSIVS HAtlCAR- t) BOH VRSI VS dans /« >»<M/«r«

NASSENSis Tetfi ew^ituit ivoiuerm. de hien fenfer dans les ouvragts

p) qviNCTiLlANVS m Infti' d^efprit.

tut.orator. v) BERGERVS de «af«r«//«r0-

q) HERMOGENES xtp) thSv. tionis pulcbritudint.

r) v.A?iNy 9 dios let refexiMt \) mokhofivs dcPatauinitatt

fur Vbijloirt Liuii cag. V. pag. 6l.

$' © I L A C T E A L I V r I V ■ E R T A T E.

gtbiisphinintelUgi cupiebant, quam entuitiari. Alii Af!aticaffll<> quacitatem a(^e^ntes > quae ex Afia in Graeciam commigrans , eam torrentis inftar iqundauerat, rerum penuriae ventofa verborum molti- tudine fubuenerunt. Vtrumque vitium efRigit Patauyius, mediam ia- grefliis viam , quae nec breuitate nec longitudine ofFenderet. luflo verborum ambitq animi fententiamexponit, vt nihtl deficiatj nihil redundet. Ad Rhodium icaqiie vti et celeberrimo heinec- cio^), vifiim efl, propius accedit genus dicendi; quod ab Ae~ fchine in infuIaRhodo ortum ' )> tanta paullo pofl in celebritate fuit, vt in maximorum ingeniorum, quae ad eloquentiam addifcendam eo acceflerunt) fanorem fe infinuauerit. Huic igitur eloquutionitf formae livivm deditum fiiifle ad£rmantes, iis, qui in thetorum fcholis veriati, varia eloquendi difcrimina perfcrutatifunt, primis veluti lineis hanc vbertatem defignauine poteramus videri. ybe- riorem tamen addemus finitionem , hanc vbertatem eiusmodi dicea- di copiam adpellantes , quae res gefhs , earumque praecipua mo-^ menta, circumflantiarum nomine vulgoinfignita, variis, et in hunc velut vfiim natis vocibus , varioque amplificationis compofitionis- que ordine exponit , vt peffeda rei geflae imago ledoribus reprae- fentetur. SoIIicitudo igitur rerum, nec minor tamen verboruoi cura efl adhibenda. Ex his enim partibus quum omnis hifloria in vnum veluti corpus coalefcat, in iis etiam totius corporis virtus vigebit. Quanta y&co l i v i v s rerum verborumque opulentia ex* uberet, exempla iam adducenda declarabunt. . . „v.,% . . . ,'

§. IV. Vhertas rtrum ex hifioria Romuli enucleatur.

£x opima rerum dicendarum fegete non potefl non largapro- nenire narrationis vbertas. Multitudo enim rerum amplificationi orationis amplifnmas adfert opes '), haud fecus atque in fertilibus agris, in quibtts, quo laetior efHorefcit feges, eo plura ex iis foe- nora ab auido colono colliguntur. In fingulis fere hifloriis quae< dam reconditae latent particulae, quaejfi cum cura enucleantur, largam dicendorum meflem ampli/icationi fuppeditant. Felicitas in-

genii

y) HEINECCIVS itifundamtntis a) Cicero de Oratore lib. IU.

ftili part I. cap. II. §. 41. cap. XXXI. §. 125. idem teftatur:

z)qyiNCTiLiANVS in Infti- Rerum enim, mc^itf copia, verborum

tut. Qtmr. Ub. XQ. cap. X. §. 19. eopiam gignit.

' ."■■, ^ .>■■,.■-■"*■■•■■■ ' • —, • I .

ftE LACtSA LIVU 7 B E R T A T E. 7

genii fedUlo ea fingula rinianir momenta , rerum attributa , tempo- ris, loci, per{biiarumque9re^<90tffm indagat, nec quidquam negli- ,

git, quod memoratu dignttm copionorem reddit narrationem. li* VI o tam felici efle contigit, vt, quo multum valebat ingenii acu- mine I iingula rerum geftarum momenta , fcitu neceflTaria , indagarec ct meihoriae proderet. Vt exemplo quodam noflram comprobemiis fententiam, Romuli nati et ab auo agniti hiftoriam, quam livivs vberrime defcripfit»), per fingulas parteseundo, perIuflrat>imus.«)Lib.L c.4* Romuii parentes, ortum, expofitionem, conferuationem, educatio- nem , regiae fHrpis manifefl^ationem et reliqua huic hiftoriae adfinia non adfert folum , fed fingula etiam , quae eamdem comitata fuere momenta. Amulii vafritiem, infidias, easqne fruflatam deorum prouidentiam et mirabilem fortunae, mox triftiori mox laedori vui^ tu gemelios refptcientis volubilitatem foUicite inueftigat. Parentum non nomen folum edit , fed quo et ipfi orti fiierint fanguine , quae fubierint fata , quas poenas mater. fuftmuerit , curatius, vti par erat^ > inquirit. Expofil^ionein ita defcriblt, vt nec locum, neclocititum, nec exundantis flagni -aquas, nec miniflronim error^s praetereat. ' Quo fbrtunae beneficio , qno miraculo , quorum miniftrorum auxi- lio Romulus cum fratre conferuatus , quibusue fabulis haec hifloria iit inuohita , oftenditur. Educationem qualem pueri fortiti , quo- modo adoleuerint, quibus laboribus exerciti, quibus artibus eruditi, quo corporis robore infbuSi fuerint, exponitur. Stirps regia ab auo ct Amulio quomodo cognita, quo vultu excepta, qua nientis agi- tatione tradata , quo rerum fucceflu laeta tandem fuerit , egregie l i- v I V s indicauit. En ! quantis vna hiftoria foecunda fit rerum mo- niomentis, quae hiftoriarumconditor, vbertatis laudem confequu- turus nunquam omittet. Vt livi i vbertas magts in oculos incur- rat, eamdem hifloriam, velut ex oppofito huic adponam fatis co- piofe a.ivsTiNo ") delcriptam, itaiamen, vt multo maiori nar- rationis abundantia hic ab illo fuperetur. Non commemorat i v- s T I N V s , vtrum vi comprefTa , a^ lubens fhiprum pafla fuerit Ve- flalis virgo : non exundantes Tiberis aquas : non , vaftas in ea re- gione folitudines , quae lupis confugium dabant ; non loci , quo ex- pofiti erant infantes, fignum: non Fauftuli vxorem, gemellorum nutricem : non Lupercal in Palatiho monte inflicucum : non occafio-

nero, b) I V s T X N vs lib. XXXXm. cap. H.

9. DE LACTEAI,IVII VBERTATE*

nem » qua paftores regtis pueris infidiati eruit : non arcmain Faa« ^li conieduram , fUrpem regiam apud ie educari fufpicands^quam tamen animo texerat, donec necefEtas eam aperire iuberet. Haec et alia plura praeteriit i v s x i n v s , per compendia viarum ad finem tendens: livivs vero, fuas diuitias oftentaturus, ifta {ingubfol- licite conquiHuit, magnaque dicendi copia, nec nunori vcrborum clegantia inf^dhisexporuit.

$. V. QtfntenMt verh» eiwmodi vbertstem effieiant, anquiritur. ' •

Adverba, fermonis vbertatem progignentia, deicendentibu^ et infignis eorum copia et multimoda viciftitudo conflderanda eft. Ipia vero haec copia ex epithetorum vfii fynonymonunque adparatu ex- -oritur. Equidem probe noui ,' quanta opus (it cura et circum fpedio* ne, ne,dumvirtuti fhides, invitium incidas. ^FIeriqnei^|puipenu- ria laborantes, aut nefcio quam elegantiae gloriam aucupantes ad haec fubfldia confugiunt, et, vel irrito> vel ad pon^m orationis augendam efHdo epichetorum fynonymorumque ftrepitu , quam ex- omare cupiunt^ deformant potius oi-ation«m. Sed f! tunc iis vte- ris, quandopeculiarereidifcrimenindicant, quando graue ipfi pon- dus.addunt, non exiguam mereberis laudem. livivs fane non nifi magno cum decore iis vfus fuam exomanit hiftoriam. Ad eam- dem , quae praecedenti paragrapho noffais vfibus inferuiit , hifto- riam oculos conuertamus. Illic plerisque fiibftantiuis adfbciata vi- debis epitheta , fed quae vel flngalare aliquod rei difcrimen adfe- runtj vel graue ipfi adiiciunt pondns. Imperium Romanum adpel- lat maximum : fiXios Rheae, incertam Jlirpem : fixivmm, profluentem aqttam: Tiberi tribuit leniaftagnay iuftumamtiemt tanguidam aquamf proximam alluuiem : PauIIo poft adfert vaftas in iit locit Jo/itudinet, fluitantem alueumf tenutm aquaniy lupam fitientem. NuIIum ibi epitheton otiofum , nuUum temere confidum , nullum fynonymum praeter necefllcatem cumulatum , nullum absque pondere collocatum. .Huic, quam modo attigimus vbertati haud incomqjiode adiungen- dus eft > inflgnis propofitionum ea de caufla infertarum prouentus, v^ quae rebus attributa funt, magi^ patefcant> et verboram fenfus tam- quam firmiori vinculo contineatur. Sic livivs lupam> quae ex vicinis montibus ad pueril m vagitum curfum flexerat, commemo- ratums , quum temporis , tum loci varias variis propofitionibus in-

nedit

i>^ LACirliA tiyrr VBtRTAtt. ^'

iiedic droimftanias ^ ten^ris qpMiem , |»mi flmtantem itdtnm Jn fcto aqtta dtjtmiiget^ loci auteiii-,-<ton ahieiun , qiK> expojmfraitt pmri addudt. Si(^ exercitmones et btrocinia adultonim defcripta- rus eadem propoiltionBm inncxaivnvierie orationem vincic, et tem- poris, quo oAinis ra gefta erat, etlabonun, quibus ad eiusmodi latrooiniapnmfuerant a<l^e6, faeiMs flMntiOnem.

^V. Bgaras JfMsdam rbetoricas bidc ^ertati frodefe cmpretatimi^i' '- ■^■'- [■ : ' Ad eam verbonun copiam, qoam explicare adgrefli fu- ttias, commode refinre poteris quasdam orationis figuras vber- tati adprioMb inferuientes ntftp^tVf fJutn^eKDyiee» '^) reiwaden- tationem. P^phrafis circuinIoiq|likar rem vel eius de&ittio- ne vel eorum ^ae ipii attribunnDif , enarratione. Eft ea ^Ud exigua oMCOium virtus, qua non cxtenduftt folnm orationeAi , fed variecate etiam qUadam diiHnguunt, maioriqne veluci himi- ne illuftrant, ne eccWiori eiusdem vock iteratione taedium le- dori moueatur eleganti cumprimis et ddicaco. S^ nec mintfs hiftoriCo vtilis eft ifte loquendi circuitus, eamdemqoe ieruat vim tutem. Haci^dur livivs circumloqunrione decore vfi^, dila- tattitquidem narrationem, garruUtatis tamen fiifpicionem, reiedo fuperuacui fermonis vitio, prudenter euitauit. Hinc montes vici- nos nominat 0) moatefj qui circa funtj ienem adpellat, ^auemp)L.TiLc2. emmSf qai noH mititaribus folumy feti ciuilibus etiam abfcefferat mu- neribus. Hinc gentis hoiiien protpfa gente faepiilime vfurpauit, quemadmodum illud. y) Nomen omne latinum domuit, et alio loco : S) y) L- 1- c. 38. omne Volfium nomen deficeret. Quare non facile rem perfonam-*)Ln<^38. que absque iniigniori nota dimitrit. Sic Caudinam pacem t) adpel- ,) l. DC» c. i. ht nobilem clade romana: ^xxmmvxtiiPatre {ongeprudentijfmtona-' rttm ; arma eorum pia vocat , quoruni nulla nifi in armis relinquere- tarfpes. Circuitioni hnic vicinam virtutem adiungimus /<«jtfeAtf- - y/«y, quae quidem, benzio^) teile, ii ab imperitioribus ho- mintbus profertur, inanis eft et virioia, ied ab eruditioribus viris vfurpata,non facile otiofa reperietur. In fe femper quidquam coii-

rinet,

T.r • - '

■ c) BENTZivs de figuris gram- cap. XV. %. I. vossi vs in tnfiittit. maticisfig.Sl. et 63. bvchner VS orator. 1. V. cap. 7. de commutata ratione iHeemfi lib. I. d) bentzivs 1. c

JJ

lO DE l A C TE A tltni TB« AT ATE,

bnet,quo<l ad rem an^JificandaBi, augendvn, txaggetsaKhmpet- -tineat. Animaduertit ean^ iatn ante* in Livto Q^viNCTiiiA- Mvs ^)) eiusmodi adferens exemplum: Legatt mm ifhpifrata paci^ retro domum , vnde venerant , (ibierunt. Verba j^ vnde venerat, ah- .nndare quidem videntur , fed ita.abmidaiit, vt nifi totius campre- henflonis elegantiam,, ni£ cadente^ rypi;rj|;)e,RUQ}Qro^..eue^ere \q- lueriSj non facile ex ip6 oratipnis /ferie toilere poffis. * Eiusmodi

^ L. IX. ci. plura apud l i v i v\t inueninms exempla. ' Sic , eitati , ait , ^ inde retrOf tjua venerant, pergunt repetere viaHi. Sic eodem in capite eadcm iterauit verba : aut eadem, qua te injinuaneris , retra^via rf- fetenda eji, vt livio admodum familiaris haec loquutjo fui^Te vi- 4eatur. Plura per fdipfn^Keyimv diiSa ledori attemp. paflim pbuia Cfunt, qup referenda eft amici/Ema l i v i o phraiis , y^</;V j^tfw^ _que: aat reditum in patriam ac parentes : aut, in fentetttiam eius pe^ dibus iuerunt , in quibus fingulis qunedam redundant, quae tamen loquendi vfus iam pridem tolerauit. Repraefentatio etiam , quae viuis veluti coloribus rem <]epi£lam ante oculos legetntium fiftit , in iisdem eft vberitatis caudls. Magna haec virtus eft , ^itiCTi- LiANO^) tefte, fiquiilem res de quibus loquimur» clare, at- que vt cerni videantur, enuntiat. Altius enim in animum pene- trant rerum olim geftarum imagines , quas , ceu praefentem faciem mentis oculis intueri , ledoribus licet. Quoniam vero iftae Tenun imagines absque iniigni atpributorum tanquam coIdruiQ liup^ll^^i nunquam idonee podiint delineari, qno pluribus narcatio eDiouc iroaginibus , eo maiores etiam ipla oftentat diuitias. Vt in eadem, quam modo ingreni fumus , Caudinae pacis hifloria paullo diutius commoremur, tria ibi occurrunt repraefentationis exempla, magnp

„) L.IX. c. 2. exornata fplendore, Furculas Caudinas ita defcribit ,L i y i v s ij) , vt ipfum hunc locum Romanorum clade noblitatum, tibi yideariS v^- dere. Indignatio Romanoriun miiitum, qui amifla libertate feruije

l!>)L.IX.c.S. iugum iam fubibant, tanta repraefentatur elegantia d), vt nemo tam ferus fit , quin mifericordia moueatur. Nec minor ludhis, au- dito exercitus fui periculo, vrbem romanam occupauerat, ita a Li-

*)L.IX.c.7. vio <) depitSlus, vt fere oratoris munere fuerit fundus. His ad- denda eft appofltio , duorum pluriumue fubftantiuorum, ad eamdem

rera

e) Qji'tNOTll lANVS in Inftit. f) (^VINCTILIANVS in/0/?;>«/. ' trator. lib. VIU. cap. i. §. 35. orator., lib. VIIL cap. 3. §. 62.

"■''.■• * " '

0* 1- L A C 1 1 A L 1 V fl «ir B E H T A T Ef It k

reWperdritflriarii «oniun^o , quae vberios' rem exponit et vehit in- terpretatur. Vfuseft ea ii-ivivs lib. 3» c 37. fic de tribunitja pbteftate vfertei faciens i itt mdo pkhtt t^habat ^ quMom modo tri- bunitiam poteftacem, munimentum libertati, rem intermifTam repa- ratent, . Et de bello a Fabiis gefto lib. a. C. 49. BeSum in priuatam coram in priuaca arma'«tv<y6jw. ;;> , -^». i : > .-i. ^ ... . w:. . -:•■;<; ir^,- :...v.;>:. ■ ; -^.yiTr ^'^ ' <' ' ' ^" ■ '" '^ '■' ' ~^^'eH6thrm eiMeiilmiatm nHittnm etiat/i ad hanc vhertatent CMdtteere -<yW- ^ia\ Jt: ^zt' ■^tn''-.!.-^ denmijhatar.',. .'/

*-' ' luter vbertatis caufTas non vltimum occupac locum periodo- nmiconciiinltas. Hoc enim modafierifolet, vt non quidera arida er-^vduc^^xfiingiiir ledori oftennn- faiftpria, fed quae colorem ec faccom ex amprMvi reruin deici-ipcrone recepit. Atque hac not» hi-^

' i.. ftoriarum annaUumque, cognofces diicrimen. Hi enim , quam fieri - pbteft, breuiifime^ omni ornatu detrafio, nudam ledorum^oculis

-i* exponunt veritatem; illae autem omatum quemdam, non quidem

adukerinum aut indecorum >. fed quem ipla rerum copia et dignitas praeparaiSit , . aditcktnt. Dutn autem periodptum. mencionem feci, non eiusmodi circumfcriptiones intdligo, quas oratores, fubHdiis kinge arceftitis , fiicumque interdum impiiidentioribus faciences con- texere folent, led quas hiftoriarum conditor, ex rerum attribudsv euentibus, caulHsqne conne^t, perfediorem rei geftae imaginem depidums. Hac periodorum concinnitate quantopere l i v 1 1 hifto*» ria commendetur , quuni ex fingulis fere capitibus ledor attentus cognofcere poftit, vnum fufHciet exemplum rei probandae gratia prolatum. Horatiorum Curiatiorumque certamen , cui duarum gen- tium fortuna commifTa erat, tanta periodorum concinnitate, tanta elegantia, tanca vbertate defcribit , k) vt ferme offlne oratorum ar- x) L.I. c. sj*. rificiumfuperet. Primum iuuenum concurliim pro futuro fuaegen- "- tis honore dimicantium et femetipfos pro patriae falute deuouen- rium tali modo L I V I V s ordinauit. Datar Jigmm, iafefiisque ar- Uiity velut aciesy terai iuuenesj magnorum exercituum aaiihot gcrett' tety coneurruntf nec bis^ nec illit periculumJitOmy publicum imperium feruitiumque obuerfatur animo , futwraque deinde ea patriae fortu- noy quam ipfi feciffent. Vt primo ftatim coacurfu increpuere armai micantetqut fulfire gladii, horroringensfpeQantetperflringitj etyneu- troimlinata fpt torpebat voxffiritusque. Paudora lufTeciflent verba

B 2 defcri-

It DE LACTEA LlVXI V • C R T A T E.

de{cribendis his rebus. Sed vtmaiori pulchrimdine onuitain, «Bkr plioribusque diuiciis exceHentem confpicere? hanc hiftoriam, vario ipfam exomaaic ambim, quea fi demere ipfi volueris, non fecus ac paupercula et fpoliata orrannentis fuis nouliercttla contemau eric^ lc^ribus. Alacritatemiuuenuffi, vixdato ilgno, arma expedienr tlum egregie indicat. Similitudo , qua iuueuum paucicatem cum in-. genti acie comparauit, non ampUficatmodo fed extoliit fimul ora- tioHem, Qoanta animorum magnitudine dimicauerint, quanta^- critate fua pericula publicae faluri poftpofuerint , quae animis ip(b- rum fuerint obverfata, quae ipds ftimulos Tirturis iniecerinti haec omnia copioiam l i v 1 1 vbercatem circumduceadis. periodis idon nearo indicabunc Hae igttur renim adfedionet aoque awmentifc curatius explbzita efHciunt , vt non inani verborUtD tumultu, ven^ tosaeque loquacitads ftrepitu incautum deciinat ledorem j fed rer< rum ponderibus grauem, fingulis men^ris inuicem apciiCme iun^, •xifaruac Livivs conrinuationem. f: v ; ;rir; t:'-: vvj

^ .;. $. VIII. ■ •' --Hi';-:

Dmerfatm latlui frrmmit. varietaumf batK vltertattm tjfi*\:^[^^n'.\ t**'ff*^fr'''^f ''>'•'::.: -ioi**- j .r.itih -.it': Klagna eriam latini fermonis copia, qua rerum fimilium euen- ttts verficolori verborum phrafiumque varietate diflinxitf ad hanc vbertacem conduxic plurimum. Quot loca? qnot regiones? quo( eppida? quot homines vario femper verboriim omatu.defcribitP Quot milicum deledus ? quot vrbium obfidiones ? quot itinera? quoc bella? quotproelia? quot vidlorias? quot triumphos diuerfifHmo la- rinitaris colore inf%niuit ? Quum bellis fundata Gt^ creueritque Ro- manorum respublica , et tot ab hoflibus ipfi reportauerint vk^orias^ vt vna vdut iiiflrumentum alterius fuifTe viderecur; mirum fane eft^ Ron verba defecifle livivm ad rerum fimiliUm tories defcriben-; darum enarrationem. Tanta vero ipfi e& ingenii vb , vt velut ex perenni fonte fcateat infignis variae ledifHmaeque lacinitaris abun- dantia. Sed auertamus a bellorum flrrepitu animos et alio quodam cxemplo infignem hanc vbertatem illufiremus. Faoie faepius Ro- mae laboratum efl, quae, quoniam graui malo romanam ciuitatem perturbauit , ab hifloriarum eonditore praeteriri non poterat Ad- Aixic eiusmodi malum vrbem .romanam a. V. c. 262. atque iterum eamdem velut ab irads diis reuocau tencauit a. V. c 3 1 5. Eius

origo,

' . ai fcACT»A llVfl V»*1TAT,V If

tmen.aiCtvro exponiinEHr. -Qaam fftl»« oHgwffn cauflanque

]Kiori }oeo , l i v i v s ' fcoc iTerbonim (»tline expticuerat •* A ) C»k§s a) L. II- c. 34.

piirnmn amunat ex multit per fic^ffknm pkbis a^ris:' cam altei^

IB looo fais verlMs indicauit; p^ Coepert 0 fme imiAi, yJiy f«)LIV.c.I2«

i^mifms amus frugibus fuit > ftu Ailtittmt nmmmm et vrbis de^

fotto^jtgrdrumxmlt». Qoam-iiQti aiia(i ^ipertftfet JoUeQtU ouH

soMdianiyripiam vt: mittexentnr^in finkimas ccgioi^ qut fii)r

menta coemerent, leAi funt» qoilms hoc negodttm darecur, y%

rei fnimentariae profpicerent. Sed varia res (tias gefliere fortima,

ex aliis re^oi^bus aduehentes frumentum, cx, ^Us :«^ro inanes

prorfiis redeuntes. VtrumqiM..vt^Bque temporegefhim livivs

^ enpofmt^ DhmJ/k fifffim 0«/ /h^

fhm mod*. . ftd quaeftmt in Sieitia ff/oque. pi Votfeis Pmnfti-

mfiK m enu quidm p9tuit : perkulumtpie ab impetu bmhm» ipf» finmentatoribus fuif. iUtero vero in loco ita vei^ ^it: jQj» pum muUis cirta finitimos popul^ Ugatfonibus terra inarifue nefmei* quamnuffit^uifi^fptodtjeEtrnrianonita muUnm firutntnfi adueSum. ^ nnihm momentum ammMtf^ffet. Vuam eamdemque rem de- fcriptam vides » ita tamen) vt alia verba eloquutionesue f alius ver- borum ordq ftruduraquet alia quoque inciforum periodonunque facies occumtt. Sed alio praeterea exemplo ingentes has l j v 1 1 diuitias aperirfr nobis licebit. SediooAes vario tempore a plebe Tomana y quumi ob aes alienum et nimiam Creditorum )n demtores fnnidem,- tum ob potenciam et fuperbian) nobilium exortas eximi* di^ionis varietate l i v i v s deicribit. Sparia feditionis feraina; na» tas ex his cum nobilibus rixas: clandeftinos conuentus: plebis fn* rorem: iinguarum coouida, Arepitus, damorem> vario (einpeK «loquitur modo. Eiusmodi difcordiaa plebem inter et pattes agi« tatas y quas condtauerat au^ aeris alieni fumma , defcribit l 1 v 1 v s lib. II. c. 3$. Eadem in hiftoria certamen plebis cum patribus fae^ pe redintegratum , faepe, fed alia femper di^ione, expoiiit. Plebs tumultuatur, detreSat obiequium , conuitiatur patribus , vi ferro- que omnia mifcent: patres obuiameunt fiirori, periclitatur eorum audlotitas, profcinduntur-conuitiis,.et tantum non capitis pericu- lum euaduht. Et-quamquam fedatus lam Videbatur, recruduit'\ar men paullo poft furibundae plebis tumultus , fed ita a l i v i o enar- -■ .> D 3 :..: M ..'..; .; raius,

f4 »£■ LA<3«-EA tivri VBERTATE.

iratus, vt, quahiquamfttnper eumdemconcitatae plebiscfgapatres furorem, etdem turbutenta ingenia, eadem £uroris mitrimenta,^ eadem patribus a plebe imminentia pericula videas ; numquam ta- men eamdem eloquutiotiis formam videbis , fed in diuerfa femper prodeuntem varietatem. Longius infifteremus explicandae huic vbertati , nifi fpatii anguftia illud prohiberet. Proinde contenti "vbertatis Jiuianae indolem , quantnm fieri potuit, expofuiflei ad alteram diHertationis partem progrediemui* , qualis cum hac vber-ii^ tate iucunditas coniun^a fit, inquifituri.

§. IX. ;■' ■

ttKHnditatis quaefit tiatura et quomodo eomparetur ■ '..: fxplieatur. .•,;.■■:.«•• .<:»■;.,'

Quandoquidem illud iucundiim homines exiftimant, quod ipforum animos voluptate quadam'perfundit: diuerfa vero diuer- forum hominum indoles ad varia obledamenta procliuis, nunquam in easdiem nititur delicias ; indicandum nuncerit, quaenam livii hiiloriis iucunditas infit, quamquam eam fentiri facilius, quam explicari pofle arbitramur. Nos iucunditatem iftam eiusmodi ad- pellamus virtutem, qua narrationis taedium euitatur, legentium attentio acuitur, ipforumque animi hiftoriis cognofcendis intenti mira deliniuntur voluptate. Vtrum vero illa iucunditas cum ora- tionis pulchritudine adeo fit vnita , vt ab illa aeque minus ac radii a fole poflint diuelii , an potius nullo inter fe cohaereant vinculo ,' iam non ambigam , ae litem , paene fepultam , rcfufcitare videari HORATivs quidem in carminibus vtramque feiunxifle videtur^ poemata vt aeque dulcia flnt atque pulchra requirens , S ) d i o n Y- Sivs vero halicarnassensis '') pulchritudine quidem ni- tentes Thucydidis libros commendans iucunditate tamen eos defti- tui dolet. Proinde morhofivs ') illorum audloritate commo- tus, eamdem amplexus eft opinionem, hanc reddens rationem, quoniam pulchritudo ab artis praeceptis, lucunditas vero ab indole et ingenio , fcribentis proueniat. Sed quum l i v i v s vtramque adeo bene et fapienter mifcuerit virtutem, vt diflicile flt iudicium,

vtrura

g) HORATIVS de arte poetica nassensis itsfi euvBismi ivoituTinv v. 99, pag. 9.

i) MOKHOFivs de Patauini' h) DIONYSXVS HALICAR- tate LIVII loc. cic.

DE IrA-CrTEjA LIVII V B E R T A r E* IJ-

jf ttqm pulchrkudinf inajOrfc(t& iucundtUte «ius Hift<>ria^ conynende- jEur; operam ef&tnus perdkurit (i propterea iitem cuidat» di^n- tienti deniuitiaremus. Quare potius iilud agemus, vt, qua via Livivs hanc iucunditatem deprehenderit, oftendamus. Viuidi verp ingenii beneficio maxime debetur, fi in hiftoriis res geftae bene, difpofitae, prudenter exomat^e, et elcganter condimentis ve- liKi perfufae fint, vt non fatigent ledorum anunos, fed potiuseos- dem mirifice teneant. Inuita quidquid &fceperis Minerua , illu4 triftem mentis rigorem , inflexibilem naturae toruitatem , et trepi- .dantem in quocumque oflendiculo , nec, quo fe vertat, fcientem animum vbicumque prodet. Quodfi igitut ex hiftoriarum moni- mentis , a l i v i o . confignatis , ingenii io^olem diiudicare liceat ; exqelfam animi magninidinem , praeclaram ingenii naturatp honeftif- fimis artibus innutritam ex merito miramur. Sed nifi toti fallimur , ad naturam felicem ars etiam et exercitatio acceflit, i[^que ad iu- cunditatem et confequendam et cum hiftoriis conuingendam auxi« liumf<tulit. Quum vero omnis oratio et fentehtia ct didione con- ftet , , vtriusque tantam curam livivs geffit, vt, quodcumque ofTenfurum putabat, euitaret, quod yero deledlaturum fperabat, fedulo perfequeretur. Nos igitur quam rationem vbertatis expli- candae fequuti fumus: eamdem etiam in iucunditate exponenda feruabimus, quid in fententia, quid in di^ione iucundum infit> inquifituri. .-

Quatenus res ipfae hcundam efficiant bifioriam, diiudicitur.

Multum iucunditatis foeneratur hiftoria ex rerum ipfarum

nouitate , dignitate, varietate. Intenti funt hominum animi nouis

. maxime rebus , iisque deledlatur difcendi cupido , quae antea nec

vifa nec audita ipfi priraum obueniunt. Quemadmodum enim pa-

(latum eos cibos maxime adpetit, quos vel ex remotioribus terrls

luxuria hominum aduexit, vel quibus raritas nouitasque maius addi-

dit pretiura; ita etiam animi eiusmodi res in deliciis habent, quae

nouitatis gratia commendantur , aut nouo faltim deliniuntur condi-

mento. livivs artes, quibus iucunditas orationi conciliatur, edo-

;fius, et; noua praecipue defiderari fciens , fedulo cauit, ne exole-

ta et ab aliis ad fatietatem expofita ledloribus obtruderer. Hinc

quamquam alii plures ante eum hiftorias romanas condere aufi

erant :

ifi: Dfi iasctea livti vbertate.

erant; tmen liHani atqtie ilH ingredkft* l^ijOTi r trito thmite ffiul^ tum recefllt, Multa proinde in eo ihtieniet , quae apud alios fhh- ftfa quaefieris. Multa enim ex annaUbus, aHisque hiflorianun mo> nimentis eniit, inter Romanos nondum adeo vulgata. Frequens annalium ipforum mentio, quam vt fidem hifloriis fois faceret inter- duminiecit, illud fatis comprobabit. Omiflis aUis vnico faltim veritas conflet exem|>!o. BeHum cmii VoUcis ahnoV. c. aga. CofT. L. Lucretio Tricipitino et T. Veturio Gemino geflum, ingentique

v) L.m. c. Sab hoflibus parta vidoria tranfadum commemorans livivs, y) caeforum captiuorumque hoftium numerum , relatorum fignorufh miKtarium multitudinem , non nifi ex veterum anRalium tefHmonib in lucem produxir. Quam repbrtatae vidloriae gloriam n dio- N Y s I o H A L I c A R N A s s E N »1 * ) prorfus oiBiflam ihuem, quaih- quam alioquin narrationis copia L i v i v m fiibinde fuperauifTe vi- deatur. Grnecis enim hominibus res romana^ traditurus hali- CARN AssENSis mufca profert, quae livivs, quum inter ro- manos iam fatis conftarent, ddiberato ahimo praeterierat. Muflta infuper livivs mutuatifi efl ek aliis hiftoriarum fcriptoribus Pidore, Antiate, Pifbne, Licihio, Cincio aliisque pluribus, ple- rumque tamen eorum fentenrias innouauit, tum errores inuetera- tos , famamque temere creditam reiiciendo , tum aliam, eamque

i) L. XXVLnouam rerum quarumdam narrarionem fiibflituendo. ^) Saltim ^•49' alio modo, alio ordine, aliis circumftanriis fada enarrat, quam aequales eius , aUt maiores natu fcriptores , apud quos easdem hi- ftorias relatum legimus, praefHterant. Sed neque fola nouitas perraulcet delicatorum hominum ingenia , quum nec nouos cibos, nifi fapidi fint, pahtum defideret. Dignae etiam leSu fint res ne- cefTe efl, ne easdem inquifiuifTe poeniteat, et operam oleumque perdidifTe leQor conqueratxir. Dignitas vero hifloriis ex vtilicate, quam fecum habent, accedit, quum vel illuibre aliquod, quod imiteris, exemplum, proponunt, vel vitae prudenter inftituendae viam oflendunt, vel quibus artibus imperia crefcant et augeantur, quibusue procellis concufla corruant, quo freno plebis procacia coerceatur , quibus gradibus ad fummum honoris feiicitatisque fa- fligium adfcendatur, patefaciunt. Haec et alia eiusmodi plura fl

leQo-

k) DIONYSIVS HALICAR- NASSENSIS in *»//^f rm Hb. IX.

pag. 625.

DE LACTEA LIV. II V B E R T A T E. I7

leflofem docueris, perdpiet eiuJ animus hon mediocreni volupta- tem ex hamm rerum cognitione , quae fcitu maxime neceflkria lunc ad vitam feliciter prudenterque inftituendam^ Eamdem vero di- gnitatem cum hiftoriis fuis indiflblubili vinculo coniunxit livivs. Quot quaefo illuftria virtutum adparent exempla ? Auditis Cincin- natoram, Deeiorum, Aemiliorum> Fabriclorum, Scipionum no- minibus, qudibet virtutis amans ftatim adfurget , et egregia eoium facinora geftiet imitari. Quam eximia ibi narrantur virtutum prae- mia? Quam graues vitiorum poenae? Quam praeclara reipublicae bene conftitutae do<Jumenta ? Quot coercendae plebis confilia? Quot proeliorum inftrueQdorum artes? Quot regendorum populo- rum inftitutiones ? Quot felicitatis et vitae prudentioris exempla ? Adeo cum rebus ipfis coniun£his eft vfus vt leStu digniflimam pof- fis adpellare l i v 1 1 hiftoriam. Ne defint exempla, ex pluribus vnum adiiciemus. Hiftoriam Bruti, 0) libertatis romanae vindicis «) Liums minimebruti, fi attentiori animo contempleris, infigniapruden-' *'■'*!' tiae documenta , reipublicae ordinandae confilia, principis populo- rum animos fibi deuincientis negotia , vito rebus ciuitatum compo- nendis occupato, maxime fnK^uofa huic hiftoriae leges inferta. Apud Tarquinium dum commorabatur Brutus , vt mortem , quam ipfi rex machinabatur, effugeret, animi fimulationem induerat et in tuto latens fua opperiebatur tempora. Ad gubernacula vero . reipublicae admotus , quantum mutatus erat ab illo 61-uto , qui ftul- titia fua inuolutus mortis difcrimen a fe auerterat. Tanta animt calliditate res ordinabat , facrorum praecipue curam fufcipiebati fenatum multis caedibus imminutum , nouis in hunc ordinem lediis, reficiebat, domefticam incolumitatem patriae faluti poflponebat, plebis animos, obiedis Tarquiniorum bonis, inefcabat, omnem- que ciuitatis ftatum ita commutabat, vt populus romarius, muta- ta regiminis forma, et inani libertatis fpecie delufus, laetioribus humeris feruitutis iugum fuftineret, Multa fane in huius hiftoriae cognitione falubria et frugifera latent , vnde publicarum rerum ftu- diofus, fibi fuaeque reipublicae, quod imitetur, capere pofllt. Praeterea varietas narrationis impenfe obleiSat, dum fufpenfum vel- uti tenet leftorem in expedatione finis et exitu rerum. Moleftum eft auribus vna eademque lyra oberrantem aufcultare. Sonora ve- ro fonorum viciflitudo titillat aures. Hinc intextae hiftoriis

C hifto-

I8 ni LACTEA LIVIl V B E R T A T E.

hiftoriae, inteipolati fubinde perronarum loconunque charaftefes

ec infperfae rerutn fiinilitudines non pofTunt non fua varietate ani-

mum ad noua femper feftinantem oble^are. Hac etiam varietate

hiftoriae feriem fubinde interrumpit livivs, vel fententiis ele-

gantioribus, vel iudicio (uo interiedo. Mox effingit concionem,

mox charaderes locorum perfbnarumque efTorraat, mox hifloriam

alia quadam hifloria interpolat, mox ad populi cniusdam res geflas

perueniens ab ipfis populi ioitiis omnem hiftoriam repetit. Sic

femper animus legendis L i v 1 1 hifloriis diflridus varietate quadara

recreatur , ne continua eiusdem rei narratione , tamquam itinere

longinquiori , feiTus , in ipfo curfu deficiat. MaflniHae illud com-

») Liulus probabimus exemplo. ir) In contexendis belli Punici hifloriis oc-

"■' ^ *^' cupatus Livivs, et quantum MafinilTa Numidarum rex, parti

^* ""* Romanorum accedens, momenti rebus romanis attulerit , defcri-

pturus , Numidae hifloriam a primordiis fuis exorfus tanta elegantia

romanis hifloriis immifcuit , vt ifta varietas nemini non debeat effe

obledamento, Fata viri per varios cafus et multa reram difcrimina-

ad paterni regni pofleffionem tandem tendentis, legifle, animum-

que a rerum romanarum cognitione ad Numidarum latibula paulu-

lum auocauiffe , neminem poenitebit.

§• XI. Sententiae quantam iucunditattm fecttm ferant, oftenditur.

Quum paullo ante de narrationis varietate difleruerimus , eam fententiis apte infpeifis multimt adiuuari contendentes , fe occaflo iamnobis ofFert, illud vberius explicandi. Quandoquidem vero in finienda fententiarum natura variant adeo tam veterum, quam recentiorum, lencentiae , vt, quam prae aliis adoptes , haud facile inuenias, nos non poenitet eorum efle fententiae, qui fententiam cum vossio 'j adpeilant, generale aliquod pfqnuntiatuni earumre- rum , quas in agendo fequimur aut fugimus. Multa funt praeterea, quae in iis defiderantur ab artis rhetoricae magiftris, quaetamenin compendium redigentur, fi duntaxat veritatem, grauitatem, et acumen in iis inueneris. Hoo praecipue acumen eas commendat, li fpeciem quidem contradidionis prae fe ferunt , quae tamen cura- tius examinata fententiae verirate, omnis euanefcit. Hoc enim modo fi fuerint comparatae, meditationi faciunt locum^ et lediori

caufam 1) vossivs Partit. Orat. Lib. IV. c. 15.

DE LACTEA tlVIfVBERTATE. 15

.cauram adferunt, cw, difcufla falfitatis fpecie, et detedia veritate, poilit exfultare. Et quoniam gaudent in finu plerumque homines, 6 quem eadem opinione, quam ipH fouent, imbutum fentiunt: et fententiae praeterea animum ab hiftoriae contemplatione velut in amoenum feceflum deducunt; fane quem , aristotele "')te- fle, oratipni vfum praeftant, eamdem hiftoriis iucunditatem conci- liahunt. Quantus in fententiis concinnandis artifex fuerit L i v i v s, libelli fatis teftantur, in quibus feorfim coUedtae ex Li vio prodie- runt fententiae. Nec tamen coaceruauit easdem, quippe quod faftidium et contemtum excitauiflet, fed iis commodiflimo loco impofitis , tamquam luminibus orationem diftinxit. Inprimis con- cipnes magiftratuum aut imperatorum, a livio exaratae, iisdem fuperbiunt, quum neminem magis, quam viros aetate prouedos, in au^aoritate conftitutos , aut ad reip. gubernacula fedentes deceant. Sed neque minus hiftoricam narrationem decent, inprimis tum vfurpatae , quum memorabile aliquod facinus prolixiori narratione eflct enarratum. OfFendi eiusmodi fadum in l i v i o ^ ) quum f) L. 11. c. 46. M. Fabius , proelio cum Tufeis commiflb , vbi res in extremum iam fere difcrimen addu^a erat, et Romani pafllm iam ab hoftibus caedebantur, proelium tamen fua virtute reflituit , et egregiam ab hoftibus retulit vidoriam. Sed decretum ipfi triumphum Conful, tum amiflb collega, tum fratris fui funere perculfiis, publico pri- uatoque lu^u deformis , deprecatus eft , eo maiori miraculo , quo maiori contentione iftam lauream alii expugnauere. Sed quum illud venerationem et honorem Fabii auxerit , l i v i v s acutam fubiecit fententiam , (Gloria ia tewpore fpreta interdum cumulatior reeiitty eo iucundiorem, iftaclaufula, efficiens narrationem, quo maius in eadem fententia latet acumen , alia quoque , nec minus arguta didione praemifTa : omni a&o triumpho triumpbus depofitus clarior fuit. Alio loco a) non minus elegans fententia aliud me- 0 L.I. c 46. morabile fadum diftinxit. Ibi enim indignationem exponit l i- V I V s, quam TuIIia ferocis et inquieti animi femina , nupta tamen Arunti Tarquinio, mitis ingenii viro ceperat, quod impari iun^^a iuueni , romanum imperium in alienis manibus confpicetret. Sce- lus, quo fe inquinauit, fraudes, quibus virum fororemque indu- xit, et cuniculi, per quos ad imperium tetendit, dignam praebe-

C 2 bant

m) ARIS TOTELES fijT(»|iiK«» lib. II. cap. 21.

30 DE LACTEA tlVII V B E R T A T E.

bant L I V I o fcribendi materiam. Qtram tandem Tullia per fcelos et caedes ad adfinis fui nuptias fiiiHet progrefla , quas fimilitudo morum fceleratiflimorum contraxerat, egregiam protuKt fententiam : malum malo aptijfimum ; adeo apte cum narrationis iilo cohaeren- tem, vt ab illo non debeat feparari. Paullopoft, quum querelae narrantur quibus mariti fui languorem exfecrabatur , iterum acutiC- ilmam ct huic loco conuenieniiffiraam concinnauit didionem: aiie- tia ignauia fibi ejfe elanguefcendum. Sciens praeterea Livivs praecipuam fententiarum virtutem efle , ita cum integro hiftoriarum corpore cohaerere , vt ipfae ceu confequutiones praecedentem hi- ftoriam fequantur , ne iftam quidem elegantiam Livivs vilipen- dit, fed potius arte mirifica , naturali tamen vinctllo has illis vbi- cumque copulauit. " *

§. XII.

Digreffionei et chara^eres iucimditatem bifioriat conciliare, indigitatur.

Digredi fubinde ab inftiruto fuo folent oratores aeque atque

hiftorici , et in alia quadam fuo propofito tamen vicina paululum

commorari dicendi materia. Neque illud temere fufcipiunt confi-

iium, fed vt animus in hoc veluti feceflu requiefcat et ceu laetio-

ribus epulis reficiatur. Nec excidet, rapino ") tefte, fua fpe

hiftoricus, dunimodo non iufto longius ab orbita recedat, nec exi-

libus et nuUius momenti rebus , aut quibus nulla cum hiftoriis ipfis

propinquitas intercedit , nihil valituram impendat operam , fed in

dignis memoratu rebus , et ipfi hiftoriae adfinibus , ingenii vires

exerceat. Neque hanc iucunditatis caufam l i v i v s neglexit.

Sicubi enimad eiusmodi diuerticula delatus fuit, ea ita praeparat,

ita exornat, vt legentium animos mirifice pafcant. Comparatio

t) L. 9. c. 17. Alexandrum inter et Romanos fada, livio t) commodiflimam

occafionem digrediendi fuppeditauir. Quoniam enim vterque

gentium terror, vterque maximorum imperiorum fuerat auflor, et

quocumque vidricia circumtulerat arma regiones gentesque in fuam

rapuerat poteftatem: digna haec erat quaeftio, quiie hoc loco

proponeretur , vter eorum fuperior eflet futurus, aduerfus fe inui-

cem infefta fi conuertere arms et de principatu contendere coepif-

fenr. Nec alienum ab inftituto id erat argumentuni, quum ab ipla re,

in n) V^AVlHVi ^%n% les rejlexions fur T hifioire pzg, 27^.

DEtACTEA LIVIl VBERTATE, 81

in qua hiftoricus iam verfabatur, ad id excutiendum livivs ve- luti manuduceretur. Id vero ita exornat, vt, quamuis animum Romonarum parti nimis propenium prodat, ledores tam^n alliciat, teneat, oblei^et, Quantum in hiftoriis digreflio valet, tantum et perfonarum charafteres efficiunt °) quibus forma cuiuspiam et na- tura, vt ftatim dignofci pofllt, depingitur. Non tamen cuiui« homini eiusmodi honor eft habendus , ied quorum nnimi corporis- que dotes nofle multum intereft. Quare fibi femper cauebit hifto- ricus, ne in exterioriforma nimium haereat, fed ad intimos animi receffus penetrabit , eiusdemque naturam , velut ex latebris fuis protradiam publico confpeftui exponet. Quam potuit igitur ele- gantiflime deplngit livivs Annibalem vel duriflima bellorum in- commoda , obftinato animo perpetientem , vel felici rerum fucceflii elatum, in Campaniae ^gris otio lafciuientem, deliciisque ita fub- merfum, vt potiundae vrbis Romae modo mens, modo fortuna ipfl non fuerit data. Inprimis vero eiusclem ducis , Italiam relin- quentis, animum, infelici rerum fucceflu exulceratum flc defcribit, vt eum deos hominesque exfecrantem , audire, dentibusque ex in- dignatione frendentem videre tibi videaris.u) Pari felicitate vfiis ") ^- XXX. eft L I V I V s in defcribendo regionum oppidorumque fitu. Quum ^' ^ enim hiftorici fit , vt, quoties ad locum quemdam nondum adeo cognitum leftores deducit, ipfis ingenium fitumque loci aperiat; iucunditas hiftoriis exorietur inde, fi non quidem repetita (aepius ignobilium locorum facies obuenlat , fed eorum , quae infignis ali- qua clades nobilitauit, aut memoranda " rerum permutatio infi- gniuit , locorum indoles et forma depingatur. Macedonia nobis exemplo erit. ip ) Pofteaquam enim haec regio , vido captoque *' ^ XLV. a Romanis Perfeo, prouinciis romanis erat adie£la, neceflltas imr*^' "^' ponebatur l i v i o , vt , quae illic rerum commutatio elfet fada , indic^ret. Quocirca livivs imperii fitum, naturam, diuifio- nem, regiminis ftatum ita delineat, vt, iis cognitis, in rerum ma- cedonicarum cognitione, ledlor eo feliciori fuceeflli progredi pofllt.

§. XIII. Veyha quomodo iucunditatem efficiant,apentur.

Sed in verbis eligendis non minorem quam in rebus operam coUocabit hiftoricus iucunditatis ftudiofus. Quuin enim omnis

C 3 oratio

o) RAPINVS 1. c.

aa l>E LACTEA LIVII VBERTATE."

oratlo conficiatur verbis , ex eorum etiam virtute non exigua exo- rietur iucuncUtas. Parum placebunt narrationes , nifi decoro quo- dam habitu fuerint veftitae. Quemadmodum enim corporis ele- gantia maiori effulget pulcritudine, fi elegantioribus etpretiofioribus fuerit exornata veftibus ; ica et eloquurionis nitorrerum iucundita- tem mirifice adauget. Et quamquam fuerint, qui verbis omnem iucunditatis efiiciendae poteftatem ademerinr; nos tamen eam effi- caciam ipfis reftituere nulli dubicamus. In verborum *enim fono, fignificatione , ordine ftru£luraque, multum plerumque delitefcere poteft, quod Vel animum permulcere vel aures ipfas offendere pofilt. Noftram fententiam fua au(3oritate confirmauit c i c eu o H qui et in fingulis et in continuatis verbis iucunditatem inefie pofie intellexit: Omnis z\t oratioconficitur ex verbis, quorum nobisratiofim- plictter videnda efiy deinde coniun&e. Nam eftquidam ornatus ora- tionisj qui ex fingulis verhis efl, alius , qui ex continuatis coniun^ ffisque conflat. Cum TuIIio confpirat egregie qv i n c t i l i a- Nvs, "J) qui, quantopere iucundam orationem eloquutio praeftet, edifierens , et ipfum illud e i c e r o n i s effatum mirifice probat, et quotuplici ratione id quum in fingulis, tum in coniun^is verbis fieri pofllt, indicat. Nos igitur hos duces fequuturi, quanta in fingulis verbis , quanra in continuatis iucunditas infit , confiderabi- mus. In fingulis quideni verbis intuendum efle arbitratur Qjir i n- CTiLiANVs "^) vtfmt/atinay per/picua, ornatay et ad id quod efficere volumus accommodata. Sed puritas et perfpicuitas latini fermonis, quo vfus eft li vivs, eo minus in dubium a quopiam vocabitur, quo feliclori fucceffu profligata fuit Patauinitas, livio a PoIIione, exprobrata. * ) De ornatu igitur et aptitudine praeci- pue nos follicitos effe oportet , quam vtramque virtutem et fono et fignificatione contineri arbitramur. Sunt fane quaedam vocabu- la, quaeeorumdemelementorum collifione, mutarum liquidarum- que litterarum coaceruatione et perpetua vel breuium vel longarum fyllabarum iteratione raucum ftridorem edunt, et afperiorem audien-

tium

p) CICERO de Oratoi-e Yih.lll. c/int, Latine dietmus eloquutionem.

cap. 57. Eam ffcBamus in verbis aut fingulis

q) qji^lNCTlLIANVS Llb.VIU. attt coniuniHs.

Verba debent praeftare fine dubio et r) loc. cit.

tidmirabilem et iucandnm orationem s) MORHOFIVS de Patauinita»

et c. I. Jgitfir, guam Craeei (f>fxti¥ vo- te Liuij.

DE LACTCA LTVII VBERTATE. 9)

tium animis incutiunt horrorem, Inprimis frequens elementorum iftorum R. S. T.L.X.concuirus efFerat vocem, vt nefcio quid duri in eorumdem pronuntiatione lentiant aures, *) quum vociles A. O. V. ampliorem plerumque praebeant fonum. Aliae vero funt voces , au- rium voluptati magis inferuientes, in quibus nuUa elementorum pugna , fed vbi fingulis confonantibus llngulae interfperfae funt vo- cales, et apta breuium longarumque fyilabarum vicifficudo alternat. Nec minoris momenti eft verborum lignificatio. Sunt enim quae- dam vocabula, fynonyma vulgo adpellata quorum tanien vnum ma- gis atque aliud rei cuidam proprium eft atque peculiare. Alia funt, quae clariorem rei adfundunt lucem , aut pondus quoddam addunt, et quoniam plus (ignificant, qnam propria, if4<PuTiKei propterea nominantur. * ) Sic gladius, enfisy mucroyferrum plerumque eamdem rem denotare videntur. Sed non femper perinde erit, quodcum- que volueris vfurpare vocabulum. Mox hoc , mox aliud erit aptif^ funum. Eftrenem militis ferociam paftlm cun^a proftementis de- fcripturus, gla<^d potius, quamenfe ipfum armabis: ied tuuenem elegantiae deditum enfe potius quam gladio cinges. Atque ita . vbique verborum habendus eft deledus, eaque feligenda, quae na- turae rei , quam defcripturus es , maxime conueniunt , eiusdemque fimul vel atttibuta vel circumftantias indicant. Translata praeci- pue ob fimilitudinem quamdam vocabula multum ad orationis iu- cunditatem valent. Dum enim fimilitudo quaedam in iis adparet, quae rem ipfam vel clariorem facit, vel occafionem meditationis fuppeditat, altius vtique in animuni defccndunt iftae metaphorae, et mira eumdem perfundunt voluptate. ") Quantus vero hac in re artifex fuerit l i v i vs vnico faltim declarabimus exemplo. 3^) Ca- z) L. VIL

puam "P 58-

t) DIONVSIVS HALlCAR- terho proprio potefi, id translato quum

NASSENSIS TTtfi etnhtstoi ovoftaTwv. ejl didum , iUufirat id qttod intelligi

<^V1NTILIAN vs pag. 463. IV- volumui , eius rei , quam alieno verbo

tivs CAESAR SCALIGER de pofuimus,Jimilitudo. ,(^v i N C T l-

Caujis ling. /ijfr.pag. 27. BERGERVS LIANVS 'minJiitut.orator.Wh.Wlll.

de natural. orat. pulcbritud. pag. cap. VI. ^. 3. ita de metaphora ait :

227 *t ^83. Qttae quitiem quttm ita eji al> ipfa no-

v_,,„,^,,„. ^ .. „ bis conceffa natura , vt indodi quoque V) clericvs la arte crittca F. i-' ^ r ^ ?

nc'a. j ».•.•••.. ••• ac non fentientes ea frequenter vtan-

. Secr. I. cap. 4. J . . •' ' ^. . ,

*^ ^ tur: tum tta tncunda atque ntttda,

x) CICFRO de oratore llb. III. vt in orativne, quamlibet clara , pro-

cap. 38. ^od enim et declarari vix prio tamsn lumiae eluceat.

34 DE LACTEA LIVll VBERTATE.

puam romano militi maxime.nociuam ita defcribit: lam tum mini-m mefalubris militari difciplinae Capua^ inftrumtnto omnium volupta- tum delinitos miiitum animos auertit a memoria patriae: inibantur- que conjilia in^ hibernis eodem fcelere adimendae Campanis Capuae^ per quod illi eam antiquis cultoribus ademifjent. Vocalis I. quae moUiuspaululumfonat, hoc in loco eo frequentiSs atque elegan- tius vfurpata filit , quo magis rei naturn, moUities nempe miUtum romanorum vituperanda id poftulabat. DiUgenti/IIme euitatus eft confonantium multarum in eadem fyUaba concurfus , aut vocaUum earumdem continua fucceflio , adeo , vt fere finguUs vocaUbus fln- gulae adfint confonantes. Quantitas fyUabanim ita difpofita eft , vt longarum breuiumque fyUabarum viciffitudo fonoram' efficiat ora- tionem. Si vocabulorum fignificationem confideres, ita feleda funt, vt rem ipfam iucundiffime repraefentent. Vocabulum difciplinaet rigorem, quo miUtes coerceri debent, optime indicat. Salubris pro- prie herbis tribuitur, fanitatem hominum firmantibus: inde ad mo- rum integritatem transfertur, iisque dicitur de aUmentis, quibus incorrupta morum fanitas folet conferuari. Scelus ex aUis vocibus idem fere fignificantibus propterea cft receptum , quoniam fa(2um iUegitimum et abominandum fignificare volebat l i v i vs. Inftru- mentum, quod omnem iUam copiam atque fupelledilem denotat, qua inftrui res quaedam folet , iam paratam quarumcumque volu- })tatum copiam, quam Capua romano miUti fuggerebat, fignificat. Deiinire, vero quod animum efFeratum, aut quocumque modo exa- Iperatum mitigare et moUire notat, miUtibus romanis egregie conue- nit, qui ferociores antea, et duriori vitae adfueti nunc voluptatum iUecebris decepti, moUitie diffluebant. Adeo verbornm deleflum habuit L I V I V s , vt iUa vel rei narratae indolem optime _oftendant, vel translata decore, fimiUtudine quadam , quam , in fe continent, efTulgeant, et fonora, fyUabarum longarum breuiumque cominixtione aurium voluptati permultum indulgeant. •

§. XIV.

I» verborum coniuniiione quae iucunditas infit. .

In omni compofitione tria praecipue neceflaria requirit q^v i n- CTiLiANvs y) ordinem, iunduram et numerum. Hunc enim fe- Ucifllmum arbitratur fermonem, cui et redus ordo,et apta iun£hira et

cum y) qj/iNCTiLiANvs lib. IX. c. 4. 5, 22. et 27.

DE LACTEA tlVII VBERTATE. 3$

catn his numerus opportune cadens contingat. Ordo autem qualis efle debeat, legendo potius et no£lurna diurnaque manu verfando veterum, eorumque elegantiillmorum, au£lorum fcripta, quam ex rhetorum fcholis addifces. Quum enim veteres, quibus veniacula erat latina lingua>animaduertebant ilatim, ii legitima verbonim feries effet perturbata: et fuperuacaneum propterea putabant, prolixiori praeceptorum adparatu ea tradere, quae absque illis ab vnoquoque intelligebantur; non nifl ex continua optimorum audorum led^ione iftius ordinis notitiam tiblparare poteris. Poteris tamen etlongia- quiori vfu et frequentiori exercitatione ita adfuefcere aures, vt, quid durum aut molle, quid iucundum aut afperum fit, ipfae ftatim percipiant. Optimum igitur hac in re efle iudicauit qjiriNCTi- LiANvs aurium iudicium, quae fragofls et contortis fliatim ofFen- derentur, clauda abhbnrerent et lenibus delectarentur. Quodfi ta- men reliquias iftas, quas pafllm qj' inctilianvs*) conferuauit, colligere Iiceat,adfequentia praecipue aduertas animum, quae quam- quam non propria iemper funt , elegantiam tamen et iucunditatem faepiflime iecum habait. Quum prima virtus fit, vitiiim fugere^ cauendum inprimis eft, foloecifmi, peregrinifini et interturbati ordi- nis vitium. Verbo deinde claudere feaium, fi compofitio patiatur, optimum putat folertiillmus ille dicendi magifter, quum in verbis praecipua fermonis vis infit. Naturae etiam ordinem iequi, et quae tempore priora funt, ordine etiam jMriora facere, quum latinae lin- guae conuenientiillmum, tum legentium animis iucundifllmum erit. In iunfluraverbbrumautem hoc praecipuetenendumefle exiftimat"), vt difTonus vocalium conlbnantiumque concurfus fedulo euitetur. Proinde vocales eaedem aut confonantes, aut fyllabae, quae vocem terminauerunt, alteram et infequentem ne incipiant, cures, ne iftae inter fe collidant litterae, quae, quum minus amicae fint, foni quam- dam afperitatem efficiunt. Multum praeterea iuuat iucundam ver- borum iun£luram commatum membrorumque breuium longarumque apta varietas, ipfarumque periodorum, didlioni tamen hiftoricae

conue-

2) QVINCTILIANVS in /«/?/>. funtverba: CeteruMConfonatitesquo-

orator. lib. IX. cip. 4. §. 2 J. et24. que, eaeque praecipue, quae funt afpe-

riores, in commijfura verhorttm rixan- a ) QV l N C T L I A N V S lib. IX. c. I. tur, vt S vltima cum Xproxima, qua- §i2$. et c. 4. 15.36. vbi de hac iunftura rum triftiur, f binae coUidantur,firi- egregieagit.Haecpraecipuenotaada dor eft. vt arsftudiorum.

D

JI5 D E L A C T E A t I V 1 1 V B E R T A T B.

conueniens concWihitas. Numerus praeterea oratorius) qui ex rdo-

nea per oitinem ambimm lorigarum breuiumque fyllabarum viciffitu-

dine nafcitur , maximopere omat hiftoriam aeque ac orationem.

Quamquam autem vitiofum iit ad carminis leges orationem folutam-

adftringere, et inopinatos effundere verfus ; quamdam tamen inter

«allorum longorum breuiumque varietatem, et numerorum, orationi

folutae aptiflimorum, ordinem oftendit c i c er o'' ) quem fine adfe- .

ftationis metu imitari poterimus. Multa quoque qj/ i n c Ti l i a-

N V s '^ ) tradidit , ad idem inftitutum facientia , fed qui veftigia

ci c E R o N I s premens, pleraque, vti et ipfe fatetur, ab illo eft mu-

tuatus. Nobis licebit tantorum virorum veftigiis infiftere,vt, quan-

tum Livivs legibus iftis paruerit, oftendere poillmus. Requirit

autem cicero'')^^ oratorium numerxun, tum pedum quor\imdam

dimenfionem, tum aptam ipforum membrorum inciforumque coUo-

cationem. lambum inprimis in demiftb atque humili fermone: Paeo^

na in amplioribus .- Dadlylum in vtroque commendat, femper tamen

inter fe mifcendos et temperandos. Praecipuedochimum equinquc

fyllabis u - - u - conftantem laudat, quouis loco aptum, duxnmodo

femel ponatur, ne, fi faepius iteretur, fatietatem et faftidium adferat.

Maxime vero, quoniam aures extremum exfpedtare, in eoque vtplu-

rimum acquiefcere foleant, numerofe cadere terminarique oportere

fententiam, c i c e R o teftatur. Optime igitur orationem claudi exi-

ftimat dichoreo - o - - quamquam et aliae claufulae fint, quibus nu-

oierofe et iucunde ambitus finiatur. Hinc creticus - o • et paeon

- o u w nec non fpondaeus praecedente vel lambo vel Trochaeo com-

mode adhiberi dicuntur,tardiortamen atque hebetior fpondaeus ci-

c er o N I videtur. Monet fimul, fe, quum in claufulis pedes nomi-

net, non de vno pede extremo loqui, fed huic proximum fuperio-

rem, faepe etiam tertium adiungendum efle. Efle praeterea, inquit

cicERO, aliummodum^ quo numerus oratorius efficiatur. Huc

quasdam orationis formas refert, a Gorgia iam inut-ntas, quae cafus

habentinexitufimiles, vbi paribuspariareddunturfiue contraria con-

trariis

• h) ciCERO In oratore cap. 52. aetatishormnes,fcriptis «dipfitm etiain-

et 59. feqq. Ittteris, reprehendere id coUucandi ge-

c) oyiNCTiLiANVS \n inflit. nusaujifuifjhit^etpofteumpluresmul'

orat. Lib. IX. cap. ni. De compojitione ta ad eamdem rem pertinentia memo'

tiun equidem poft M. TuUium fcribere riae tradidijfeiit. Itaque aceedam rtt

tiuderem, cuinefcro an vtta pars operis plerisque Cicerotu. buiusfitmagiselaborata^ijieteiusdttn d) loc. cit.

DIE. LrKOTtk l 7 V I JVBERTATEi 37

trarus bpponunttir, q^ikis omnibus necefntate quadam et (Ine inclu- ftria: orHtorium uumehim effici, fummus orator exiftimauit. *) Si quis operae pretium duxerit L i v 1 1 diftioriem ad iftas leges exigere, inueniet l i v i v m iis feruandis maxime ftudiofum. DadtyIum,paeo- na, aut, qui huic aequipollet, licet vna fyllaba minor flt, creticum a cicERONE adpellatum, frequentifllme vfurpauit, fpondeo tamen trochaeoque> vt faftidium euitaretur, temperatos. Dichoreum etiam, quo circuitum bptime terininari ci c e r o credebat , non in fine fo- lum, quod tamen frequentiflime fit, fed in medio etiam circumfcri- ptionis adhibuit. Obuium aliquod exemplum , quo id comproba- remus^ circumfpicientibus, illud fe nobis obtulit, quoNumae Pompi- Hi virtus, ad quem, transgreflb ad DeosRomuIo.imperium romanum <leferebatury magna yerborum elegantia exponitur. >|/) In principio 1)') L.I. C IS- ftatim.adparet Dadylus atque Paeon, inclyta iujlitiay qui per inte- grum fere caput primas tenent. Tertiam periodum dadylo et dicho- reo ciCERONi admodum commendato claudit: coetus babuijfe con- ftat: Quodfi paragraphum quinram eiusdem capitis attente lediitaue- .ris, videberis tibi carminis numeros audire, quamquam carmen non fit. AuditOt inquit l i v i v s , nmine Numaej Patres Romaniyquam- qaam inciinari opes aei Sabinos, rege indefumto , videbantur : tamen fteque fe quisquam-, nec fadionis fuae aJium, nec denique patrum aut ciuium quemquam praeferre iUi viro auji; ad vnum omnes Numae Pompilh regnum deferendum decernunt. Eflicit hanc numeri elegan- tiam praecipue fpondeus, dadlylis quibusdam admixtis: efllcit prio- rispiembricIaufula,fpondeo praecedenteiambodefinita: eflicitobuia inj.altero membro oppofitio : eflicit denique totius comprehenfionis claufula iterum dichoreo teiminata, fed, vt varietas adfit, fequente ftatim Moloflb. Iun(3uram verborum aeque iucundam elegantem- que habebis. Non folum enim fedulo euitauit, ne inimicae inuipem colliderent litterae, horrendoque ftridore aures violarent : fed etiam eleganti fonoraeque verborum compofitioni praecipue ftuduit. Quum, vt illuftris EERGERvs **) exiftimat, vocales A et O.vires vocabuli auge- ant, vafto magnificoque fono, rei magnitudinem declarante : easdem in principio ftatim circumfcriptionis huius adhibitas duplicatasque vi- des eo maiori cum elegantia, quo maior Numae Pompilii, futuri Ro- manorum regis, fama inter Romanos increbuerat, Easdem vero per integram hiftoriam repetitas ita cum aliis elementis permifcuit et , . D 3 tempe-

•) CiCERO in Oratore cap. 49. et 50. **) bergervs l.c

ag Dt tACTEA tTVII rBEaTATr.

t^mperauit, vt roira grauitas, qoafn res ipfii ^expoCcebati imml indiot- recur. Membra vero iftius circoitus adeo fcite coimexa inter fe fmtf vt, quod alioquin elegantinimum cenieat artis oratoriae raagi- Ibi, fenfum totius cbntinuationis , mcntemque audoris haud prius percipias, quam totius comprehenfionis iinem contigeris. Neque ifhim verborum ordinem livivs neglexic, quem fab ivs ad elo- quucionis incundttatera praecipue deliderauit. Hic vero nos edo» cuit, verbis optime fententidm claudi ; clauiit vero ita l i v i v s non jingula folum quintae paragraphi membra, fed omnes fermc totius hi- Horiae circumfcriptiones. Naturae ordinem fequi praecipiebat QviNCfiLiANvs; fequutus cft Livivs, resque ita ordinaoit, prouci vna alceri fuccefTerac, Verum id efle fenties, dummodo pa^ ragraphi quintae, faepius a nobis commemoratae, ordinem perlufbra- neris. QuumNumae nomenance innotefcere Romanis deberet, quam ipfum regem eligendum decemeret P. R. id etiam pumum in hoc ambitu locum occupaiiit: audito mmine Numaeetc. Quum praeter- ea vnusquisque illorum, penes quos regem eligendi poteflas erat, fibi potius, quam alii, patribus potius,quam ex plebe cuidam tantum honorem delaturus eflet; ita etiam li vivs res Hngulas diipo(i]ic, quemadmodum eas ab ipfa natura difpoficas viderar, hoc modo ver- ba faciens: tteque se quisquam, nec fa&ionis (xxzq ali vm, nec deni- que V ATRVM aut ci V i V M quemqunm praeferre illi viro aufi. Tan- tae igicur molis eft, genuinam romanae linguae indolem fequi, et fuauiloquentiam (ine faftidio deledancem confedari. Accedit omni- bus his elegantiflimus participiorum vfus, quemab aliis iisque pro- batifllmis linguae fetinae fcriptoribus non fine gratia vfurpatum,can- to cum lepore Livivs adhibuic, vc ec hic haud exiguum ad iftam iucundicacem acculeric momencum. Quancum vero reliquis oracionis formis a c I c ^ R o N E paffim Jaudacis praefticeric l i v i v s, oraciones a L I V I o magna cum eloquenciae laude fcripcae indicio erunr. Elige, fi placet, orationem Hoftilii, de Meccio FufFecio fupplicium fumen- •i)L.I. c. 28- tis,<») miraberisibiinlignemeloquenciamdicencis,et,exfrequenti op- poficione adiundaque elegancer anaphora, eximiam fane fuauicacem

percipies.

§. XV. He decoro in Liuii hiftoriis fauca tradiintur. His omnibus vero, quae huc vsque enociauimus , ica vfus efl Lxvi vs, vt eloquentiara ad dicenUi materiapi prudencer accempe- • ' raueiit.

D^ tACTEA LIVM V43£ftTATEr 39

mierit.') Piwode oeqae c<«hurms vbique incedit nec ampulla*

proiicit et feftjaipedalia verba, fed bumilia humili, fublimia fublimi

oractone defcribit. Alio fane modo magnifica fortium virorum fa-

cinora et memorabiles humanae fortis cafus, aUo autem infimae ple-,

bis contentiones et rixas profert. SiCamilli, «) patriamingratam ab «)L.V.C4^

exfcidio liberantis, magnanimitatem exponit;v fi vrbis Romae, terra-

rum dominae, velmagnitudinem,vel a GaUis laceratae et cineribus

fiiis obrutae mileriem depingit; altiori fertur fpiritu et vel rerum

magnificentiam verborura fplendore extollit, vel aliorum commiie-

rationem, indignam potCntiflimae et maximae vibis fortunam com-

memorando, excitat. Si vero inquietae plebis et feceflionem mo-

lientis altercationes commemoiat,_qmni eloquutionis omatu reiedo, _ „ ..

fimpiicitatem orationis vfurpauit. /3) Nec iniucunda cfl^ eiusmpdi P)*-*^^3»'

didiorerum naturae quam rtiaxime conueniens. Fuco enim oratio-

nem illinere et veluti calamiftris intorquere, vbi tamcn rerum tenui-

tas exili exaranda erat ftylo, aeque ridicuhim foret, ac fi mendicands

centoni purpura attexetetur, et fulgenti ille diftingueretur auro. Sed

venerationem auget, aliorunjque an^mos fibi conciliat habitus rem

ipfam decens, qucm eo maiori cura l i v i v s hiftorlae fuae adaptaiut;,

quo magis eam hoc modo placituram efle fibi poterat augurari.

§. XVI. Dt adfeSuum commotione et modeftia Liuii agitttr. Ifta vero, quam huc vsqueex verborum (ententiarumqne dfle- Au ort3m eire oftendimus , iucunditas , adfedhis lc^ntium fubinde 4 >

commouet nouaeque iucunditatis caufla exiftit. Liceve id non fo- lum hiftbriarum conditori, fed etiam hiftoriaepraecipuum omamen- tum efle r a p i N v s * ) iam pridem adfirmauit. Quamquam autem oratoribus tragoedisqueproprium fit, eoeloquentiaeviresintender^ . vt, additis veluti ftimulis, audientium animi concitentur ; tamen ne- ■^'^e hiftoriam,quae absque eloqueiitiae auxilio iciuna eft et abieda, dedecet, animos legentium, leuiori tamen vi, quam ab oratoribus tragoedisque fieri ioXet, commouere. Eiusmodi enim motus in ani- mis excitati non ingrati funt fentientibus, quin potius piacet mafcu- la, vnde illi proficilcuntur, eloquentia. li vivM vero tantum huius

D 3 rei ,

e) qviKCTit.iANVs lib X.c.I. f) r a P i N v S dans les rc §. I' I. de Liuio ait: Ita dtcuntur flexions fnr Vbiftoire pag. 365. 6tm''a, quum rebus, tmn ferjinif ac- commudata. • . .' . ,

3©" Dl: tACTEA tlVn VBERTATE.

rei artificem laudat QjiriNCTiLiANvs8;)vt nemoChiftoriconiiii eius artificium aequauerit. ■ Subicribes qv i n c t i l i a n i fcnten- tiae, fi quidem eximias quasdam hiftoriae liuianae partes, mouendis adfeftibus adprime idoneas, cum cnraleftitaueris. Quodfi vhrilem v) L.l. c. 5o-audaciam Lucretiae, y) morte fiiaviolatam pudicitiam expiantis, au- dias> non poteris non tam trifti cafiii {andifiimae feminae indolere. Virtus, qua inter omnes foi fexus multum eminebat, incorrupta er-: ga maritum fides, et cuftodita tam foilicite pudicitia , vt nec prece nec pretio potuerit expugnari, omnium ifla legentium fauorem fibi conciliabit. Sed in dolorem flatim conuertetur fauor, quum ipfam fcelefliffime vitiatam, gladio fua pedora perfodientem, et in vulne- i) L. XXX. ra procidentem confpexeris. Eodem modo Sophonisbae S) As- c. if-X^1- drubalis filiae, quae, vido Syphace, praeda Mafiniflae fada erat, et amores et mifera mors enarrantm*. Inprimis Mafinifike anxietas, cum amore et timore ludantis et vtra pars viclfura eflet , nefctentis, ipfum ledtorem anxium reddet. - Nec minor ludus animum legentis occupabit, dum Sophonisbam , eximiae pulchritudinis feminam, ex- hauflo, quod a itiarito, ceu nuptiale ^onum, scceperat, veneno, in- trepide morientem animaduertfet. Plura exempla defiderantibus ,)L.II.c.40.vbicumque obuia erunt. Sic Veturiam e) Coriolant filii fuperbos fpiritus frangentem , fic Viiginiam, parentis fui manibus, ne tyranni §)L.ni.c.44.iibidinibus temeraretur, interfeflam, ^) fic conflemationem ex Can- ^'^^^' nenfi dade in vrbe romana fubortam tanta elegantia, tantaque arte k)L. XXII. Livivs expofuit, if) vt filicem in pe£lore geflaret , qui iflarum re- c- 54- xucn commemoratioue non moueretur. Hanc vero gratiam magis S) 1. c. Itaque adauget modeflia l i v 1 1, S ) quae dum gloriam contemnere videtur, fuccumbam maiorem inde adipifcitur. In plerisque enim rebus,quae dubiae *""" j'^"' quodammodo videbantur, ipfe nihil decemit, fed fententiam iudicio marrare, ledoris permjttit. Atque ita eiusdem beneuolentiam captat, fuanv- euaeedijfer- que ipfi commendat hifloriam. Odium enim incurrit eiusmodi ho- tandomimrajno, qui magnifice de femetipfo loquutus, fua vbique iadat decora. verofecero. j^ ^^^q alienum fauori fe plemmque infinuat, qui parcius de femet- ipfo fentiens , aliorum arbitrio fe fubmittit. Inde etiam euenit, vC Livii hiftoria, non fuperbiae vitio obnoxia, multorum animis infigniter placeat.

§. XVII.

g) QViNCTlMANVS llb. X. qul funt duklores , vt parcijjime di^ c. I. §. I. de Liuio ediflerens, fed cam, nemo hijlortcorum (Qmmendaiiit udfedus quidem, ait, praecipue eos, magis. ■

.D E t A C T E A I. I V H V B E R T A T E. "j J

^:?'o. ;: §. XVII. ..,i- .3,..

.' ladicium QulnltiliaHi dt Uuio ntagis eonfirmatuif.

Ex iis , quae modo dida funt,"fatis, vt arbitror, adparebit <pae- nam illa fit virtus, quam in livii hiftoriis qjvikctili anvs laudauit. Ita fane comparata eft, vt obledet legentium animos, et ad tanti operis perfcrutationem eo magis alliciat, quo longius, percepto voluptatis fenfu, in eo fuere progrefti. Sed qyum rerum antiquifli- mo aeuo geftarum commemoratio yariis vtrimque obnoxia flt peri- culis, et vnica voce incautius vfurpata, res geftae vel in maius at-

.^tolli vel iufto aequius eleuari pofllnt; quam circumfpede in tam praecipiti via incedendum fit, ne virtus vitiorum confinio laedatur, ynicutque patebit. Qunm ob rem etfi omnis hiftoriarum fldeshaut- quaquam in dubium vocetur, fed fontes adhuc fuperflnt, ex qmbus illa pofllt hauriri ; attamen annales , infcriptipncs , numi , tabulae,

. foedera, epiftolae et reliqua monimenta, quae flngula fldei hifto- ricae nutrimenta praebent, breuitatem amant, et rei geftae memo- riam, omiflis circumftantiis, verbis paucifllmis , conferuare folent. Euentum quidem rerum declarant, fed quomodo ad ipfum finetn fuerit peruentum, quibu^ ex caufHs res fuerint ortae , quibus confi- liis fufceptae, quibus adminiculis fuftentatae, quibus fortunae varie- tatibus iadatae, et quo ordine a primis initiis vsque ad finem fuerint progreflae, haec omnia plerumque ii , quorum intereft, ab alibrum oculis, callido fane confilio, remouent et fllentio tegunt. In tanta igitur rerum penuria hiftoriarum conditor luculentiorem plenio- remque rei narrationem parans ea hariolando plerumque fupplet, quae in publicis monimentis callide fuppreda in vulgus haut pote- rant emanare, quamquam ipfe fibi confcius flt, quam facile in erro- rem potuerit rapi. Quodfi l i v 1 1 hiftorias et antiquiora monimen- ta, ex quibus l i v 1 v s fua mutuatus eft, comparaueris, nonne iisdem quoque periculis eum expofltum fuifle exiftimabis ? Continuam bel- lorum feriem et innumera alia, quae domi bellique gefta erant, tan- ta exponit vbertate, vt neminem habeat parem. Sed fl monimen- torum exiguae et admodum mutilatae reliquiae, vndefcriptionis ad- paratum fe depromfifle fatetur, eorumdemque formae confiilantur, quae fola breuitate fe commendabant; num aliter potetit iudicari, quam l i v i v m pleraque ab aliis omiira , coniedura fuifle adfequu- tum, incerta tamen, aut faltlm probabilia qualicumque modo fibi vifa i eaque,quum vera non fuppeterent, eum adoptauifTe; vc pleniorem - ■•..--. -. : '■ rerum

X W -'■'-. ^T^fTnVir*

: *■*-■

l-i^

r-r^\

■^ . %|iife' % A* V* A t jVi I 1 1 S H T AT t. ...

reruin commmoratlonem cn^ienttbus &ceret fatis. ' 9t4 quis eo (6^^:. pcrftitionisprocefiurus eflct, vt iis omnibusy tamquam mticuUs ex ttipode di^s, quafi erronea vetuftas nunquam errare potueritj teme- -

.Tefideret, quum tamen veriora nobis, abaKis hiftoriarumcbnditori» bus, res ipfas adairarius penfitanribus, fubinde fuggerantur. Ipfe

ijemum ornatus hiftoriis ad vbertatem et iucunditatem efficiendm. adiedus, nifi fumma cautione vfijrpetur, mirum! quam facile veri- ' tatis fimplicitatem vitiare poflit. Praeclare id nos dpcent oratoKs^ . qui eloquentiae fiiae viribus quamcumque rem in varias haud raro ' - formas traducere confiieuerunt, et quam paullo ante laudauere, eaak

•poft^ aeque potuerunt vituperare. Non equidem ornatum hiftoriU' aetradum cupio,fi;d iiiduendum ipfis potius eumcenfeo, dummodo,

' tte qiiid detrimenri res ipfae capiant, profpiciarur. De l i v i o qutd - fentiamus,ingenue fi fateri nobis licet, hautquaquam infitiabinqir,ipium eloquurioniseleganriamintentius quam rerum finceritatem curauifTe,* ipfumque et Ia£teae vbertatis, et eloquenriae oftentandae, paullo ma- gis, quamrerum veritatisfuiflefbidiofum. Idemilludeft,quodx^vMV- c TiLi ANvs explicito in loco innuebat, et quod exempiisqoibus- dam comprobaturi eramus, nifi ^atii anguftia confiUum nofhnm prohibuiflet, et illud in aliud tempus,'quo mentem noflram vberius ' cxplicandi occafio dabitur, feruare nos commonuiflet.

' • .' ^- f " ,. > ■■". ^'

C O R O L L A R I A. ^•^M:^-'

Scholas publkas negligi reifublicae fericuhfum eft. " r - j . fuerftudiis deftinatus melius committendus eft fcbolis j^iAliciSy .1 ifuaminter-priuatosfarietes erudiendus^^^-^.^^;^^^^^ Vniuerfam philofiphiam infcholis inferioribus docere, tnep^ .

Jimum eft. y

Quigraecas latinasque litteras ignorant in doBorum virorum '

numero nonfunt coUocandi. - .<. ;.

Eruditorum labores latina, potius quam vemacula lin£uajtm' '

confcrtbendt. ., * , .^ > , ..^

Medii aeui barbaries potij/imum ex latinarutn graecdrmque .

litterarum negleBu orta eft, ;;f*.->- : ,/^. *?^2^

.. '■ '^.: ■■ ^- -

ENDOF TITLE

i