ifV. '■" » VW'

MASTER

NEGATIVE

NUMBER

00-258.7

^w^y^^^w^

MICROFILMED 2003

THE CLASSICS LIBRARY

UNIVERSITY OF ILLINOIS

AT URBANA-CHAMPAIGN

URBANAJL 61801

AS PART OF THE

DITTENBERGER-VAHLEN

CIC 6 PRESERVATION GRANT

PROJECT

Funded by the

National Endowment for the

Humanities

Reproduction may not be made without

permission from The Classics Library,

University of lllinois at Urbana-Champaign.

COPYRIGHT STATEMENT

The copyright law of the United States (Title 17, United States Code) governs the making of the photocopies or other reproductions of copyrighted material including foreign works under certain conditions. In addition, the United States extends protection to foreign works by means of various international conventions, bilateral agreements, and proclamations.

Under certain conditions specified in the law, libraries and archives are authorized to furnish a photocopy or other reproduction. One of these specified conditions is that the photocopy or reproduction is not to be "used for any purpose other than private study, scholarship, or research." If a user makes a request for purposes in excess of "fair use," that use may be liable for copyright infringement.

The institution reserves the right to refuse to accept a copy order if, in its judgment, fulfillment of the order would involve violation of the copyright law.

t £. t . .• ^\ 1 .. U -*^ J--S^ ^■..i-—L:^'.:..^-.~.-^'j.V.l-rTh£:

■.iiiimipf ',"i'j - *.j.fi iii.»^iH,_ii|L,i|(»(iipi,|pi,)(p,

AUTHOR: Vahlen, Johannes

TITLE: [De Euripidis Hercule quem furentem dicere solebant disputatio]

PLACE: Berolini

DATE: 1893

BIBLIOGRAPHIC RECORD TARGET

The Classics Library University of lllinois at Urbana-Champaign

CIC 6 / NEH Dittenberger-Vahlen Microfilming Project

Storage Number : OG^^^'^ 0I

[De Euripidis Hercule quem furentem dicere solebemt disputatio] Author(s) : Vahlen, Johannes, 1830-1911. Publication:

Berolini, Schade 1893 Description :

25 p. 26 cm. Language : Latin Note (s) :

T . -p . reads : Index lectionvm qvae ... in Vniversitate litteraria Friderica Gvilelma per semestre aestiwm

MDCCCXCIII habebvntvr.

OCLC: 24453239

Technical Microfilm Data

Microfilmed by

Preservation Resources

Bethlehem, PA

On behalf of

The Classics Library

University of lllinois at Urbana-Champaign

Urbana, IL

Film Size: 35mm microfilm Reduction Ratio: /^ : 1 Image Placement: lA Qto IB IIB Date filming began: { X - X o - n 2> Camera operator: k^

>

.a^-

K)

O

o

3 3

r^^

'^

:c5>

'fo

f^

GO	OJ	4^
O	CJl	<J1
Z	3	3
—	3	— >
	0)	DD
0)	o >>	0) O
o >>	^o	o m
		CD O
)EFGHIJKLMN hijklmnopqrsti	FGH iklm
IJKLMN nopqrst	KLMN ijklmn 23456
OPQRS jvwxyz	§2	^ o o
5 ^
TUVW 12345	STUVW Z12345	RST stuv
	$ c
CX)M	a>x	X <
VX)	^-<	"< ^
O	OOM
	VD	X
	o	-< M

>

Cn

O

3 3

(9

o o

3 3

♦^. ^..v . '^^

^ih

^P

N cn

1'^ 00

o

00

b

ro

Ln

2.0 mm

ABCDEFGHIJKLMNOPORSTUVWXYZ abcdefgh.|klmnoparsluv*«v; 1234567890

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ abcdefghijklmnopqrstuwvxyzl234 567890

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ

abcdefghiiklmnopqrstuvwxyz

1234567890

^fo

*

fe

	s
	m
	H
	33
	O
	O
■D	m	■0
Z	z	s
o	m	1 s
o	>	o
o	^	■0
J3	"D
>	c
■0	13
I	"0
o	O m 33 O m

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ abcdefghijklmnopqrstuvwxyz 2.5 mm 1234567890

CJ1

3 3

CT O i.

IS

01«

^-<

OOIVI O

ro b

3 3

0)

cr o >

I"

|o

M C/)

^—1

oorsi

O)

O

fe

K3 (Jl

3 3

> w

o m

OQ ^

^?

^ O o

$ C X <

N <

X

<

'i'^.-?~j^.*'"^'^i-;-v '• ■ '^ ' ■'■■ J^ W' - - ^ -■'-■-.:■. ■•

. -'.^ <■■ -:'..■:■• •■-.,■ •- . .^.. '».■ • . -■;".. — ... • ...

. f .t

':.^^^'Mr'<:^.^':K

'^;*^-^::-^ *.::■

fV. V

.' ' -.«.•' •-. . ■^ .. . x-^&. - ^. *■ .* ■ • I •^-

...r,1.y*.f... .5 ,} .i^.',-t ': ■. ■ "■■• .'■ •.

> »;■::.--•.-'

• -^^-•^■^.iM-fc-

; .;-«-.,•■.■ ••.'-■_■.•.•. -■ :.. . .

:-^^'^':.'4*i^'^'^

;-..v-vv

'■■'■ ; ..*

!*>,

■■\. ->: P^^>:.--'.^-.. ..-^;;?,-.

V^?.\:'-'.' ':^ •■: .Vf^ ■'■'•:, •■^ . ,^- -.-^ .'r^v. .. .. ■■ •- , ",.■ \ f

f:'^-^>:.<^^'--'::W:;f.-:.''vv''..rv-- ^-'^''/-^■■■^'^- '-'- -■"-

:;-.-f.,^-*>^:^' ■-:•' -:/:-/ -^^r'' ^ " ^- ^^ ' C ', '■■: i^ ■'^ :-'■■' yf^- --■:■- ,"..■.

i>:

... 't • >• .

-v. >■■'-■ C" ■ ^*

^■- '"■...^^.'"r-;^„ *.;■' ■-■-•,. j';;;v,-'. •v: •.■,■"; :>•»;:.- 'ii^v :.,.-"• --^J;.' -'V-r'-;"'

: • -'■ '■'■ .•'.-'4 ' i- ' '•''•v.''"^ ■ ■ .^: -,:'■"•- '• "^ '.. : - •■ :> '.

•■ >■'--:.■■'■•■: v-'.^';;^! ■ .-.''■•%-

■.^r.^y; '7:r^>-- '■',.-'• \' i. * - '*'-'■.}*'.■•--■;'■*. -:. ' '■- . ' ' '■?<-.■ ■ K^

■^< :<f . ^

/■-•

•- •■-'■

't.>";...,. ;•

■'■>''A, :' ''■■ ■ ■ .'': •' >"■ .' '•' ■ ■

. . ; u,

>!.

. {'

.•'^.•■■^ - •V.'

^•■v.,-

,■?.

■-». ■ .i

-■• -flt

^^<».'-

t^".:^-

'^<r ' - ■■.■, ~ ■■ <? ■ ■ . ,

!.' '■'."■., - "Sf^ ■

-<^;	■ ,.-v. -;''■■'„ -rv	■' . ■'■.:^?^-\ ■%*^: ^.^;;
-.^		'^■■v^v .-;-'V^'
^ ^'		■ .<;7^;,'.-^,>,.^
' ' ■- '-	^." - >

$i^-»-«-

j; > -• •^■' -

■'j>'.-'>V

-..'f ■-^•,j- •'-'4' •'^^'^'■-«..i

■- — • *-, "* . ^i ,

-''■■'■■^^f%'.-:h'

----■';>■.- ^A'-

.a--?^:-'^;->y-

-- ^ , .* ^

v^v^^^,*-^

v:%^^>j.'

i .»fcr--,i< f^.

.^^..

'r^

,•■«• ■*■•>. r-i'

!- 5.' ■ ^ ■*

^ : -T^M/^T; A .■- > ■ '-" v*^ . .i^-S"'

P::^^"

IS

'■:m

i--^.

■*,/■' ■ ■< »• "r

v.>.^^.T. ■,*T,,--

?r.-'' ■

P: : r^:^-^'- -*''

'L^"N.'

';^AA'W,

-■' -»'■;<■, /~

:'^*''^:^'-%^:;'Y''i'-^<-'''-

>•.'•. •'•/■'.

INDEX

L E C T 10 N V M

QVAE AVSPICnS REGIS AVGVSTISSIMI

GVILELMI SECVNDI

OIPERATORIS GERMANia

VNIVERSITATE LITTERARIA

FRIDERICA GVILELMA

PER SEMESTRJE AESTI VVM

A. D. XVn. M. APRILIS VSQVE AD D. XV. M. AVGVSTI A. MDCCCXCm

HABEBVNTVR.

I I, : ■

C"-

BEROLINI

DCPRESSIT OVSTAVVS 8CHADE (OTTO FRAKCKB).

.... ?:i^^-' ",-!-.- ■-•V-^,,-, '>..!'■-"'' (^-■-

'■ ' *.' -•.-. "'r^. "■;* .*^' . --	./j> <-	■ " '•<-
_',- - : ..-.■»-. .r V. ■		■i>/
-.•r-.. M-v.w-..-	/.	: ■ .

''.■'r^**-il^^Kv . . ..--^•: ,fc,^v'

' '^''^ ■--■. -'"■■' "'ijA^^V*, V, ■ . ■ .V ■ .- , , ; ■^ ^jt^ - *.- -af '

.^ :■'--' -. -i . i '. ■ ■ '-'^T' '. -

A ,' ^ ■'

■~S'.^'i'

-■^.-.•r:-.?.'vT--'^'^ '-a'. •■'■;; '^■^■'^*»-< -.'■-aSMBaHB^**-^

INDEX

LECTIONVM

QVAE AVSPICnS RE6IS AVGVSTISSIMI

GVILELMI SECVNDI

IMPERATORIS 6ERMANICI

nr

VNIVERSITATE LITTERARIA

FRIDERICA GVILELMA

PER SEMESTRE AESTIWM

A. D. XVn. M. APRILIS VSQVE AD D. XV. M. AVGVSTI A. MDCCCXCm

HABEBVNTVR.

xJ-C-^ C^.<^\.^<- /Q.^^tH.^^ i>^fcd-V^A--<-<-'^_^

BEROLINI

DfPRBSSrr OYSTAyVS 8CHADE (OTTO FRAMCKBX

VNIVERSITATIS LITTERARIAE

FEIDBRICAE GVILELMAE

RECTOR ET SENATVS.

D.

'e Euripidis Hercule quem furentem dicere solebant nonnulla dispntaturi sumus: quam fabulam novissime U. de Wilamowitz-Moellendorff egregia arte ita pertractavit, ut et verbis poetae cum cura editis praeter consuetudinem cummaxime obtinentem commentarium adderet omnibus interpretis officiis cumulate satisfacientem et res ra- tionesque cum tragoediae Graecae natura et historia et huius tragoediae fatis coniunc- tas ab ultima origine repetitas exponeret. Quos libros duos, doctos luppiter et labo- riosos, cum invitante materia et editoris elegantia tenente multo usu tereremus, ac- cidit hic illic ut in singulis quibusdam versibus intelligendis haesitaremus dubitareque inciperemus num eorum sententia iam satis recte in omnibus explanata sit an for- tasse alia via temptandum poetae consilia patefacere. Quarum dubitationum nonnullas quod hac scribendi opportunitate proferendas duximus, strenuis adolescentibus, quorum studia regimus, aliquid incitamenti addere volumus, quo impensius hoc duce, qui quid esset tragoediam Graecam interpretari praeclaro exemplo edocuit, ad huius poetae ar- tem penitus cognoscendam se dare cupiant. Et est haec fabula lav aQtata TtBnoiij- fisvav et quae facile quemvis, qui intrare, non a limine salutare, animum inducat, mixtae gravitate dulcedinis compede detineat: adeo ut vel has particulas quas nos disceptabimus sperare liceat, quidquid de nostra earum interpretatione aestimabitur, ipsas per se aliqoid iucunditatis legentibus allaturas.

1. Pulcherrima ^^mc est Megarae a v. 451, qua revertens cum Amphitryone socero et filiis ornatu funebri ut voluit instructis iam omnia parata esse ad caedem fassa, memoria recolit quae olim a pueris prospera exspectaverit si vita maneret, iam nt apparet ad irritum redacta, denique ardentissima prece Herculem adit, nt exoriens

1*

.-r.^-r^y^A^m^WU-y-

4 ...

ex inferis se suosque liberos et patrem in summo discrimine pendentes servatum pro- peret. In hac oratione prolixa sed mira venustate explicata, olim multa salebra im- pediente lectorem, alia interpretandi cura partim autem emendandi sollertia optime administrata sunt: restat vel videtur quidem nobis restare aliquid ambiguitatis in prin- cipio orationis et in exitu. Exorditur autem Megara ab his versibus

451 fhv' rig Ugsvg, xig (tifayeiig x(av dvffnur(i(ov — fj Ttjg zaXaivijg TTjg if^^g ^vx^jg (fovsvg; •

tTOifi aysiv za S-vfiat tig 'Aidov rcide. (o liTiv, ayofisO^a ^evyog ov xaXov vexQCov,

455 ofiov y^QOVieg xal vioi xa\ (itjTiQeg. In quibus Wilamowitzius vim propriam verborum leQevg, cya/fvg*) et quae cum his conspirat vox d^vfiara probe explicuit; a quorum figurata oratione quoniam versum medium ^ t^c zaXaiv^g r^g injjg ^vxijg (fovevg abhorrere censuit, hunc non esse Euri- pidis Paleio assentiens posuit sed interpolatoris consilio Megaram inter d^vfiaxa referri nolentis appictum; quo excluso orationem ad suam formam, illo versu impediente tur- batam, redire: hoc enim dici tig (J(fayevg ayeiv ta d-vfiaxa rccde erotfia eig "Aidov; nec probabile esse, hoc quidem loco, insequente praesertim ayofie&a., infinitivum ayeiv ab trotfta pendentem positum pro passivo. Atqui nos primum in orationis forma evol- venda ab eruditissimi viri iudicio discedimus; qui sublato versu secundo tamen has duas esse sententias alteram alteri confirmandi explicandi causa subiectam malumus: 'quis mactator: paratae (enim) sunt hic hostiae quae ducantur in Orcum.' Qua in re cum verba ipsa tiotfia et rcide hanc magis iuncturam recipere videantur, tum illud nos movet, quod leQevg vel (S(fayevg ayetv rd d-vfxata proprie dici non potuit, potuit mpci^eiv, &veiv**); dirempta autem sententia in partes duas, cum &vfJKXTa ut oportebat inductum orationis colorem retineat, reliqua ayetv eig "Aidov iam liberiore modo ad- necti nullo incommodo poterant. Infinitivum autem activum, ubi passivam formam ex- spectaveris, Wilamowitzius ipse Graeci sermonis usu vel maxime comprobari admonuit; et quod deinceps sequitur ayofied-aj sed in sententia nova et nova imagine expressa, (^uamquam vel sic tenue quoddam filum ab ayeiv ad ayofie&a duci non negamus, tamen hoc quid illi obsit quam praeferimus orationi aegre dispicimus. Itaque de versu in suspicionem vocato seorsum agendum est, quoniam is sive adest sive deest ora-

*) Iphig. Taur. 359

ov fx uiarf /noaj(oy Jayaidict ^n^ovfitvot farjal^oy, IfQtvs d' ijy 6 ytvv^aas najijQ. Ibid. 617—624.

**) In Alcest 24 sq. quae legnntnr

rjJt} (ff ToyJf ^dvttToy tlaoQui Tiikas, ItQri 9-at>ovTu>y, of vtv tig 'Atdov Jofiovg fiikkn, xanc^ttv non videntur rcpugnare.

W^-i^-^f- ■■ .f?fs" -

. tionis forma non mutatur. Qui versus si nullus esset, a nemine desideraretur, neque rl in hoc exordio

€hv' tig isQsv^;, zif Ctfayevg tcoy dvanoTfiOov;

Hoifi ay€iv xd v^v/uar *»s "Aidov TocSe esse dicas quod non plene aut non recte elatum sit, adeo ut ne interpolator quidem habuisse videatur, quod hoc aat ullo supplemento orationem augeret. Quem quod Wilamowitzius scribit Megaram quia non inter ^vfjtava referret desiderasse, de Me- gara fortasse recte sentit, sed interpolatori veremur ne nimium subtilitatis attribuat. Verum versus adiecti quaecumque est origo, si habet eam quam vulgo credunt sen- I tentiam, ut Megara se suis quos ante dixerit eodem tenore adnumeret, hoc alieno dicendi genere immixto quae scite composita erant duriuscule corrumpuntur. Quare aut condemnandus est versus aut aliter interpretandus. Et hoc ut faciamus dictio ipsa videtur suadere, in qua nihil est quod non mirum esset, si id ageret Megara ut semet infelicibus quos dixit adnecteret. Quid ergo est? Megaram vidimus filios, quibus petierat ante ut sibi liceret vestitum funebrem induere (329), nunc ut voluit ornatos reducere: haec igitur izotfia S^vfiaza appellat, quibus Isqsa vel a^payia ex- poscit. Quamobrem de pueris cum ita dicit 'quis iam mactator est infelicium?', haec dolore materno expressa addit * vel (quod idem est) meae miserae vitae interfector* ita videlicet sentiens, qui liberos suos mactaverit, vere suam matris animam haurire. Quae si est sententia notati versus, non iam mirabimur orationem quae non habet nisi quod egregie ad eam applicetur, neque verendum est, ne hoc versu interiecto, qui nihil nisi superioris vim et sententiam diverso quidem genere dicendi interpre- tatur, reliquae orationis color aut compages violetur ac solvatur. Tribuimusne igitur versum, qui cui consilio inserviat intelligimus, poetae potius quam interpolatori? Non nos fugit, quid responderi possit: nos Megaram ita loquentem facere, quasi liberorum tantum caedes ac non ipsius quoque et Amphitryonis ageretur; quae tamen statim omnia complectens dicat

ta x€xv\ dyofied-a ^svyog ov xakov vsxqmv,

ofiov ysQOVTsg xal viot xal fAijtiQfg. At his rursus quae subiiciuntur (456 sq.)

(a fiolQa dvCxdXaiv ifiij t€ xai xixvoiv * t(avd\ ovg navvciax vfifiaGtv UQoadiQXOfjtat,

qui attenderit, matrem videbitur audire quae sibi filios quos pepererit violenta nece auferri conqueratur, non quae ipsa simul cum iis mortem obitura sit. Et hoc per pri- mam partem fabulae ita comparatum est, ut, quamvis 7iatdag'HQaxX€iovg una cum matre et patris patre tyranni superbia acerbae morti obiiciat, tamen illi adeo ceteris superiores sint, ut saepe soli appellentur, velut ab Amphitryone v. 317 s. et 343, aut a senibus chori v. 430 OTiyai, d' iQijftot (piXcov, vdv cT dvoanfiov rixvatv XaQtavog im- fiivet, nlaTa fiiov xiX€vi}ov di>€ov ddixov et 432, et vel ibi ubi tres partes designan- tur, tamen pueros potissimam esse, ut erant, agnoscatur: quales sunt versas 39 et

6 ^J^^i

47, de quibas hoc quod volumus Wilamowitzius ipse adnotavit, et quae Hercules vv. 574sq. 577 et 580 dicit memorabili varietate usus sed ut liberos principem locum obtinere appareat. Porro Megara filiis funebria ut impertire liceret flagitavit v. 329 xoafiov TtaQsg fiot naial TiQoai^itvat vexQcov eoque vestitu indutos liberos conspicatur Hercules v. 525 ti XQ^H'^ tixv' oqco uqo dcofidtoov aioXfiotat vsxqcov xQazag i^eatsfi- ixiva, 548 xoofiog Ss naidutv xig ode vsQTiQOtg nQinoav, putamus enim naidcov recte scriptum esse neque quicquam efficiendum ex eo quod TtinXcov in codice errore exa- ratum est pro nQsnoov*)', neque impedit quod Megara interroganti illa Herculi respondet d-avdiov rad' ^di/ nsQi^oXat ivijfifAtd-a, aut quod Lycus, cum Megarae hoc petenti concedit, generatim verba facit 333 xoafAsXad-" eaco noXovteg xtX, idem 702 sq. Itaque ut senes Thebani se advenientes funesta veste insignes filios Herculis una cum matre et Amphitryone videre pronuntiant 442

dXX" iaoQM yaQ tovads (f&^iiivcov \ evdvv exovtag tovg zov [JisydXov

d^ nots naXdag ro nQiv 'HQaxXdovgj

aXoxov ts (fiXfjv vnoastQaiovg

noalv shcovaav tixva xal ysQatov

natiQ* 'HQaxXiovgy ita dubium esse non potest, quin Megara, cum ita infit v. 451 shv' tig IsQsvgj tig atpa- ysvg tdiv dvanotficov; stoifi aysiv tu 0-vfiat' sig "AidoVj perfecto scilicet acerbo or- nandi negotio filios ut &v[Aata paratos adesse et mactatorem exspectare dicat. Neque secus in eadem Qijas^ filios tantum cogitat cum in versibus supra allatis 456 sq., tum rursus cum sperata sua omnia fracta et in vanum lapsa lamentatur v. 480

xal tavta (fQOvSa' fista^aXovaa d' ^ "^vx^

vvfitpag fxsv vfiiv KrjQag dvtidcox sxsiv,

Sfjkol Ss ddxQva XovtQa dvatiqvco (fiQstv'

natijQ ds natQog sanq ydfwvg ods,

'Atdtjv vofii^cov nsvxf-sQov, quae mater dicere videtur non quae statim ipsa simul cum liberis interitura est, sed quae filiorum sortem qui ad necem rapiuntur deplorat. Quae qui consideraverit, intelliget nostrae versus reiecti interpretationi illud non iam obesse quod Megarae una cum liberis moriendum est; ac nobis quidem poeta laudandus videtur, qui cum ita loquentem inducit

*) Wilamowitzins enim hunc versum edidit

xoaiiog 6i ninkoiv r»f oift vtQTfQOig TtQtnojy ninXoif (pro nai&fav) restituens sive recipiens quod A. Nauckius in illa docta censura operis Wilamo- witziani in libris qnibnsdam scriptis et impressis legi testatur. Sed quod in extremo versn ninkwv scriptnm est in codice, in apographis correctum nQiniav, ei errori ne niminm tribuatnr, v. 925

)(OQos df xaXXiftoQifos tlaTtfXH ninXtav exaratnm est in codice, a Cantero restitutum Tixvotv.

^%ij.--;/:'»;7., ••

■■ iJ.

- eUv' rig Ugsvc, tiq (f(pay€vg ttav dvanotfKav,

17 T^? TaXaivtjg ttjg*) ifil^g ipvxi^g (fovsvg;

hoifA aystv ra ^vftar' elg 'Atdov rcldsj matrem depingit, quae sui plane obliviscens filiorum tantum sortem reputat et quo dolore eam exceptura sit. Immo vel ea quae dicit v. 492 d-vi^axei navrfQ aog xal tixv', ollvfiai <r iyoi, ly tzqIv fiaxagla Sia a' ixXfi^ofi^v et rursus 537 xal rafi ed-vfiaxs rixv', anoaXXvfA^v & iyoi, quamquam iis minime obloquimur quae Wilamowitzius ad h. 1. de neglecta anaphora adnotavit, in similem sententiam accipere malumus non ut suam Megara mortem sed cladem sibimet ex filiorum fato nascentem significet, in eum modum quem Electra dicit 914 aTmXsaag fis xmQ^avijv (fiXov nazQog xal rovd' ed^^xag (cf. 1092) aut Hercules 1392 anavzag nev&ijaaTe vsxQovg ts xdfti' ncivTsg i^oXcoXafisv fnq nX^- yivTsg Tvxfl' ^®^ ^® ^^s quidquid iudicabitur, istam orationem, ex qua exorsi snmus, videmur nobis satis recte expediisse neque ei quicquam putamus impedimenti ex or- dine sententiarum oriri. Principium enim Qijascog cum ita decurrat (volumus enim haec qui legant ipsos iudicare)

sisv' Tig IsQsvg, Tig a<faysvg Ttov dvanoTficov,

^ Ttjg TaXaivijg Tl^g ifiijg ^vx^g (fovsvg;

iTOifi aystv Ta x^vfiaT slg 'Aidov jdds.

«J Tixv^j dyofu&a ^svyog ov xaXov vsxqcov, 455 Ofiov yiQovisg xal viot xal fi^TiQsg.

w fiolQa dvaTceXaiv sfi^ ts xal Tsxvoiv

riavd\ ovg navvaiaT' ofifiaaiv nQoadiQXOftai.

STSxov fisv vfiag, noXsfiiotg (T i&Qsifjdfnjv

v^QiafUX xdnixaQfia xal dta(fd-OQ(tv, apparet has tres esse sententias quae non suapte sponte manant et tamquam con- tinuae una serie se excipiunt sed fluctuante loquentis animo, cum identidem denuo orditur, ex intimo pectoris motu promuntur. Quo magis infelicissimae matri demus hoc quoque, ut filios suos mactare hoc esse matris vitam interimere dolore oppressa fateatur.

Extremi vero v^rsus eiusdem Q^aseog, de qua dicimus, quibus Megara, post- quam omnia irrita facta quae bona speraverat lamentata est, ad extremum praeter ex- spectationem Herculem quem se mortuum credere asseveravit ante (296 sq.) impensa prece invocat, ut ex inferis ad se suosque servandos acceleret, varie illi quidem temptati sunt a doctis sed scripti in libris sunt in hunc modum. 490 <B (fiXTaTj si Ttg (fd^oyyov siaaxovastai

&v^T(lov naQ 'Aid^, aoi Tad", 'HQcexXstg, Xiyos'

*) Ambigimus ntrnm retineamus hoc quod fortasse ferri poterat an leni opera i^ad' restitnamns cnm Hermanno: sed certe ad snmmam cansae qnam agimns hoc non pertinere apparet neqne erit qni in ea qnoqne re interpolatoris frandem agnoscat.

8 ■ \ :^^'

^y^axsi natriQ aog xal rsxv, olXviiai, cT iyoiti fl jiQiv fiaxagia d^u a' ixXi^^ofArjv ^QOToZg. 494 uQ^^ov iXd-i xai axia (fdvijd-i (Jtot'

— aXtg yocQ iX^cov Ixavov av yivoio av'

— xaxol yaQ tig ai y' ot tixva xteivovai ad.

In his quae dicit «t wf (p&oyyov slaaxovastai x>vi^tav si vera sunt, non possunt nisi hoc modo intelligi fi' ng naQ 'Atdri elaaxovastai, ^vijtciv (f&oyyov, sed sintne vera an quod plerisque visum est depravata, qui fere Nauckii commento usi scribunt « Tig (f&oyyog tiaaxovttai, certo diiudicare non audemus. Sed de tribus ultimis versibus dicendum est. Quorum in primo qui sunt tres imperativi aQii^ov iX&i xal axid (fdvtjd^tj critici varie copulari voluerunt, aQtj^oVj iX&i xal (jxid, (fdv^&iy vel aQtj^ov, iX&i xal axtd (fdvijOi, neutrum probabiliter, ac vim verborum qui accuratius examinaverit, non dubitabit, quin haec tria sint xo(i[idna, davvdit(ag composita, et xal particula non coniun- gendi officio fungatur sed vim diminuendi habeat {auch nur) qua id extollitur quod tamquam minimum ponitur. Megara autem quamquam Herculem mortuum ante pro certo posuit, nunc invocat ut vivum sed sibi satis fore subindicat si vel umbra re- dierit ex inferis. Neque est quod de invocatione mortuorum cogitetur cum Wilamo- witzio, quia haec tria sint, quae ne sunt quidem tria proprie ut ipse memoravit, cum illa duo aQfi^ov, iX&i in unum coalescant, velut Electra Sophoclea dicit 115, eX&ety dgij^atej tiaaad^e natQog qovov, ubi Nauckius iX&et' dQ^ayoi scribi voluit, inutiliter sed ad sententiam recte (cf. Rhes. 370). In duobus reliquis quia in altero utro aut in utroque aliquid incommodi haeret, fuerunt, quicumque primum, qui hos duos, Eu- ripideae orationi male assutos, auferri iuberent. Quibus sublatis haec restant (talia enim uti saepe dicimus oculis subiicienda sunt, ut qualia sint quae criticorum arbitratu efficiantur libero sensu aestimari possit)

w (fiXtat, eX tig (fO-oyyov eiaaxovaetai &vr]td)V naQ' 'Atdri, aol td6\ 'HQaxXeig, Xiy(o ' ■9'Vijaxet natrjQ aog xal tixv\ oXXvfiat d' iyoi, ^ nQlv fiaxaQia dtd a\ixXri^6firiv ^QOtolg. aQrji^ov, iX&i, xal axtd (fdvrj&i [loi. Non dicimus mutilam esse horum orationem aut sententiam, quae sanae menti tribui non possit, sed hoc fxeiovQov genus orationis affirmamus a vera Euripidis consuetudine abhorrere, qui, quod multis exemplis docetur, extremas Qrjaetg non tam praecisas desinere quam quodam nativo cursu evolvi maluit. Itaque duos istos versus quos illi demunt excutimus ipsos, ut quid veri in iis, quid falsi sit aut quo modo ad veram formam revocari possint cognoscamus. Ut structurae satis fieret in priore, Reiskius dXxuQ yuQ iX&iav Ixavov av ysvoio av restituendum coniecit coniectura speciosa, quae adhuc claris editoribus, Hartungo, Nauckio probatur. Sed in hac oratione iX&<av tam non requiritur ut paene molestum videatur adiectum, qui vero dXtg, dXig ydQ, aXig Si, quam frequens sit in usu Euripideo circumspexerit, in hac sententia non dubitabit

iR-vjtt^l/-,.

quin, si quid aliud, hoc sit certissimum. Hoc igitur relinqnentes alii ex Ixavov peti maluerunt, quod oratio reciperet, velut coUega noster, Adolphus Kirchhoffius, hos duos versus antiquitus hanc fere speciem habuisse suspicatus est olim

ccQ^^ov [ild"^ xal axta] (pdvtj&i fiot'

dlig y' dv ild-wv xal axid y^voio av, corruptelae genere usus quod vel in hac fabula quaedam habet exempla, velut 1303 sq.

XOQSviToa drj Zijvog ly xleivtj ddfiag

xQOvova' ^Olvfinov [Zfivog] dQ^vXji nidov 1101 sq. ov nov xatriXd-ov avi^ig eig 'Atdov ndXtv

EvQva&itag dlavXov [sig 'Atdov] fioXaiv cf. 845 sq., nisi quod nunc quam iniit paulo artificiosior est corrigendi ratio nec satis probabilis ob eam causam quia priorem versum ex integro mancum efficit, ut habeat quo alterum emendet. Quare eandem ceteroquin viam secutus Wilamowitzius priorem versum non mutavit, ex solo Ixavov extundendum ratus quod sententiam expleret: similem igitur illi orationem efPecit scribendo

aQfj^oVj iX&i xai axid, (pdvtj&i fiot'

dXtg yaQ iX&cov xdv ovoq yivoio av, quod in Analectis Enripideis (a. 1875) p. 234 propositum tenuit deinceps in utraque quam paravit et ornavit editione Herculis; et splendidam emendandi facilitatem valde laudamus, nec Wecklinum intelligimus, in summa rei adsentiens cur huic illud iX&tav xavuQ dv y. praeferendum duxerit. Wilamowitzius autem a se scriptum xdv ovaQ non leviter sustentari arbitrabatur iis quae Amphitryo, quem voluit, illius sententiae memor diceret v. 517 ei fjitj / ovsiqov iv (fdsi w Xsvaaofisv. Nos utrumque addubitamus et haec Amphitryonem esse qui dicat, et si sit, inde aliquid redundare quo ad stabiliendam illius versus formam utare. Etenim ut hoc in transcursu agamus, quos versus Wiia- mowitzius Kirchhoffio auctore, qui tamen ipse postea de sua opinione descivit, sine codicis indicio inter Megaram et Amphitryonem distribuit 516 — 519

M. ta nQia^v, Xsvaaca rdfid ffiXrax, ij ti (fdi; A. ovx ol6a, O-vyarsQ' dtfaaia 6i xdfi exst. 516 M. od' iarlv ov yijg viQ&sv sia^xovofAsv. A. ei fi^ y' ovetQov iv (fdet w Xevaaofisv. M. ti <f^fJ^i; not ovsiQa xijQaivovd" 6q(S;

ovx eo^' od' dXXog dvzl aov naidog, ysQov, eos olim cunctos uni Megarae adscripserunt. Et nobis quidem ipso quo utitur Wila- mowitzius exemplo Vergiliano c«m»WM*, an qui amant ipsi sibi somnia Jingunfproh&Ti videtur illa od' iotiv ov yi^g viQ^sv eiatjxovofAev ei ftij y ovetQov iv (fdet n Xevaaofjtev unius loquentis esse; si vero Amphitryo haec ei ft^ y ovetQov . . Xevaaoftev inter- posuerat, ad ea Megarae verba not ovetQa xijQaivovtf dQ(S vix satis apte accommodari posse. Sed sive Amphitryo haec quae sunt in v. 517 sive verius Megara dicit, oratio ipsa adeo clara est et ad rem apposita, vix ut aliunde lucem exspectet. Itaque xdv

2

10

ovag V. 495 missis alienis adminiculis suis rationibus necesse est probetur aut si id fieri non possit repudietur. Atqui licet nihil vituperandum sit in hac oratione aXtg yag iX&cov xttv ovag yivoio Cv, tamen hic versus priori adnexus agi^^oVt iX&i, xal ffxta (pdv^xf-t fioi incipit displicere: quippe bis idem in ambobus versibus quamquam cum varietate dicitur: unde fit ut alterius oratio proba per se praemisso priore inutiliter onerari videatur et ipsa varietate quaesita sensum ofFendat*). Quam ob rem nobis non fit credibile, quamvis ingeniosi critici inventum pungat animum, ista scriptura veram poetae manum esse recuperatam. Simplicitate sua excellit quod Godofredus Hermannus instituit, qui structuram adiuvans Ixavuv mutavit in Ixavog et hunc versum edidit dlig ydg ik&atv Ixavog dv yivoio tft), cuius sententiam ita interpretatur ^satis erit etiamsi nihil aliud quam veneris.' Probamus hanc rationem, quamquam in ea scn- tentia desideratur aliquid quod referas ad id quod supra tertio loco tamquam gravissi- mum positum erat, xal axtd (fdv^&i fioi. Praeterea fallimur aut dhg non satis apte et praeter sermonis morem ad Ixavog adiicitur, quod per se solum sententiae satls- faciebat. Haec dum cogitamus, in eam opinionem incidimus ut hanc non unam sed duas esse sentenlias opinaremur; quibus sic ut par erat distinctis, utraque quam diximus o£Pensio auferri videatur.

dg^^ov, iX^i, xai axid (fdvtjd-i ^o»*

dlig ydg' iX&cav Ixavug dv yivoio av'

xaxol ydg etg ai y ot xixva xTtivovat ad. Quae sic intelligimus dXtg ydg xal axid (faviig vel dXtg ydg xal oxidv as (fav^vat**). Altera autem pars versus habet eam quam Hermannus totius esse voluit sententiam, in qua cum vi positum iXd-otv (quasi dixerit fiovov iX&cov) qui recte ceperit intelliget, quid haec sententia ab altera distet et quam recte ei tamquam generalior sine con- iunctione addi potuerit: neque enim haec distinguendo magis quam sententia sepa- rari volumus et hanc bipertitam esse orationem putamus ultro agnosci. Quodsi ita est, ne tertium quidem versum apparet abesse posse; qui ut perficit sententiam, ita videmus hanc invocationem Herculis in duas partes distribui aptissime. Ut ita dicat Megara dgij^ov, iXi^ij xal axid (fdvtjd^i fioi' dXig ydg et ex altera parte iX&oav Ixavog dv yivoio av' xaxol ydg tlg ai y oX xixva xnivovai ad: 'opitulare, veni, vel umbra appare mihi; satis enim.' et 'quocumque modo veniens par fueris, ignavi enim te aspecto qui liberos tuos interficiunt.*

Sed his complexi sumus de quibus singillatim disserendum est. Ac primum quia fuit, qui probabile esse negaret Ixavov in Ixavog mutari, haec dicta sunto: iXO^utv Ixavo»

*) Cumulantur talia velut in designauda extrema imbecillitate Phoeniss. v. 1543 nohoy aiS^fQos a(f>(tyis fidiakoy § rexvy fyiQd-n' § nravoy ovHQoy (cf. 1722); sed axiav de Hercule qula proprie accipiendam dncimus (joi Ji axiat aiaaovaiv), ovaQ alienum videtur, negue uos in nostra causa adiuvat quod axtag ovctQ dixerunt veteres.

**) Heraclid. 576 didaaxe /uoi tovadf nalifag *<V t6 nav doifohg MonfQ av, f^^div fxakkoV tcQxiaovat yuQ.

[f:^:^^?,^:-'}':^?^:^--;

':y.M

' ' yivoio av recte dici ad eum modum quo aipaXegov ijysfiiav &Qaavq (Suppl. 508), iXn\Q ^QOTotg xdx^aTOv (ibid. 479), tsqtivov TQccnt^a nXiJQijg (Hippol. 109) credibile non est, sed Ixavog in Ixavov eo praesertim loco non difficilius abire potuit quam vel XafirtQog in XaftnQov abiit Suppl. 440 xal Tav&^ o XQijitoiv XafinQog iaiiv (libri XaftnQOv), in iis- demque terminationibus notum est saepe fluctuare testimonia scripturae velut Suppl. 914 et Orest. 1300, ut utrum sententiae ratio poscat sinc haesitatione restitui possit. De asyndeto autem quod volumus esse in eodem versu, cum multa afferri possint, satis sit duo ex hac ipsa fabula promi exempla: 617 ovx oldtv' eXifmv Tavd-dd' eldel^v ndQog sive quod Wilamowitzius scripsit probabiliter ovx oWsv' ^Xd^ov Tavd-dd' sidivat ndQog^ et 1414 dyav y' 6 xXstvog ^HQaxXijc nov xsTvog wv ab eodem Wilamowitzio pulchre restitutum in hunc modum dyav /' 6 xXtivog 'HQuxX^g ovx el voaav. Quae exempla apertum est quid similitudinis inter se et cum nostro habeant et quam facile his tribas addi coniunctio potuerit. In versu tertio sig ai ys, de quo olim variabant indicia docto- rum (Anal. Eurip. 234), si vere traditum est, quod iamWilamowitzii silentio credi opor- tet, non destituemus nec accedemus iis qui iiaw edere maluerunt, si quidem illud habet quod optime ad hanc sententiam facere videatur. Etenim sig praepositio nunc non ita posita est ut xaxian]v eig natd' sfiov (223), vel sig <piXovg scfvg xaxog (Orest. 424), vel MsvsXsatg xdxiatog sg ifis (ibid. 736), neque in vim comparationis accipitur, sed usu noto (de quo Wilamowitzius ad v. 63 et 171 adnotavit) *quod attinet' vei *de quo agitur' in- dicat. Ut haec sit sententia 'de te quidem si agitur {im Hinblick auf) ignavi sunt.* Neque ys particula non affert quod utile sit: sic enim Hercules in quo illi ignavi sunt opponi videtur liberis eius in quibus fortitudinem prae se ferunt ut occidere audeant. Sed hunc versum Wilamowitzius, ut alii ante eum, delendum censuit; et concedi oportet, in ea forma quam ipse superiori versui dedit, hunc non requiri, in nostra, uti diximus, abesse non potuit. Quod vero hunc versum ineptum esse dicit, quia Lycus non solum cum Hercule comparatus sed suapte natura xaxog fuerit et si Hercules xai axid (favsig saluti esse possit, id in ipsius magnitudine, non in inimicorum ignavia positum sit, hoc respondemus, Megaram, quamquam Hercalem etiam umbrae instar revertentem satis salutis allaturum confidit, tamen, quidquid ante locuta est moriendi certa, minime iam spem abiecisse fore ut vivus redeat ex inferis; redeuntem autem quocumque modo Herculem quod parem fore dicit inimicis quippe inbellibus, non cum dedecore Herculis dici, nou magis quam quod Amphitryo reducem filium com- monefacit (586 sqq.) ne imprudens in inimicorum plagas incurrat; de quo Megara fere sentire videtur, quod milites Salaminii in Aiace de duce suo cum ita dicunt

165 X^l^^S ovdsv a&ivofisv nQog Tavi'

dnaXd^aad-a$ aov x^Q^^Sj dva^.

oiXX OTS yuQ d^ t6 aov ofifjk dmdQav,

naTayovCiv uts TtT^vav dyiXcu'

fjksyav aiyvmov d' vnodsUsavTsq 170 tdx dv i^alipvijg, si av (favsitjg,

atyfj nvi^^siav d^oovot.

9*

12 '\''.' :-':■■/''

■ ^ ', ■•"■*■■ Lycum aatem intelligimus non tam comparari cum Hercule quam describi qaalis |

adversus Herculem reducem sit futurus et qualem nunc se gerat erga filios patre !

orbatos : in qua re Lycus depingitur prope ut Eurystheus in Heraclid. ■ \

816 f^v xdxiarog' tha toiovTog ysyag

%ovg 'HqaxXtiovg ^Xd^e dovXooautv yovovg. De quo lolaus quoque (ibid. 744) non ineptius, opinamur, quam Megara de Hercule, loquitur, cum dicat ohg av tQon^v EvQvaif^^tag 0'si(iijv' imi roi xal xaxog (iivsiv doQV, ■ Quare cum ita sentiamus in Megarae precibus nihil esse quod vel ipsam vel poetam dedeceat, tum illud inprimis scite institutum existimamus, quod cum imploratio eius ordiatur ab his

aol xdS', 'HQdxXetg, Xiyfa'

&v^axei nariiQ adg xal Tixv\ oXXvfAat «T iyoi, redeat in fine ad id quod summum erat, of tixva xteivovat adj admonens in quanto discrimine filiorum sors haereat.

Sed Wilamowitzius in hoc exemplo additicii versus eandem interpolatoris manum prodi putavit quae aliis huius tragoediae locis prava sedulitate Euripidis versus augendo deformarit. De quibus versibus fortasse non inutile erit superioris disputa- tionis causa in transcursu quaerere quid probabile sit. Primum igitur dicendum est de V. 1108, qui Herculis ^riatv claudit, qua is modo excitus e somno circumspiciens se nihil eorum quae circa sunt agnoscere secum cogitat, denique in haec verba erumpit: 1105 sx TO» ninXijyfiat' nov nor (av dfi^^x^^^i

ta^, tig iyyvg ^ nQoaut (fiXutv ificoVj

dvayvotav oang rrjv ifi^v Idastat; — aatpoog yaQ ovdev olda ttov elad-OTcav. Horum igitur versuum extremum Wilamowitzius in eadem officina cum v. 496, de quo supra disseruimus, paratum confirmandi consilio inutiliter ad integram orationem adiec- tum statuit sic ratiocinatus (Anal. Eurip. 207) absurdum esse ab Hercule dici *nihil soliti scio,' quod vero desideraretur 'nihil soliti agnosco' in illa oratione inesse non posse. Largimur potuisse versum abesse. Quidni? qui nihil proprii habet nisi quod priorem sententiam explicat et confirmat. Quamquam talia addi, ne id quidem a consuetndine poetarum alienum est, et si quid eius modi hic illic vere ab interpola- toribus adiectum legitur, credibile est eos ad poetarum usum se accommodasse. Sed controversia de versu nostro redit ad explorandam vim et sententiam verbi olSa, quod si habeat eam quam ille negat agnoscendi cognoscendi significationem , non sit quod probam sententiam expungamus. Atqui Wilamowitzius ipse quod ab olSa procul habet in modorum formis cum illo coniunctis agnoscit: velut in v. 617 quem supra tetigimus, iXd^av rdvddd' eldeiijv ndQog, in quo eidei^v Hermannus 'cogno- verim' interpretatur , Wilamowitzius ^Xdov . . eidivai reposuit, et hoc et illud non sciendi, sed agnoscendi, aspiciendi vim habere manifestum est: quod quo iure fieri potuerit, compluribus exemplis approbat; idem ad v. 1196 ovx av eideiijg iteQOV

.. . • .'*■ ' . .' ' '' ' . ." - . ' ^

noXvfiiOxd-ouQov , ubi fueruDi qui Xdoi(; scribi malleDt, ascito Supplicum versu 622 'ildsi^g av (piX(av eldei^g dv tvx^? affirmat utroque loco eidiitjg ab idotg diversum noa esse. Possumus alia addere velut Phoen. 1328 ovx eig rdd* ^ki^ov w<Jt€ xal tddl' tidivai\ ibid. 1358; Orest. 259 ogqg yag oldkv wv doxeXg adip" eidivaij ubi ideZv vel eiaidslv^ coDcinnitate ipsa suadente, exspectaveris; sed credendum est sidivat id significasse quod sententia poscebat; Rhes. 658 x^ f'^*' ^^ eidag Xiyei, 6 (T tiaiddiv (jkoXovTag ov* ix€t ffqdaai pro sidtag eadem ratione dacti id<av restitui voluerunt; nos illud in eundem sensum interpretabimur: Suppl. 396 Xoyav ttg ifinodcav od' iqxsTat {KadfifJog, dg iotxev ov ad<f' sidoTt) x^qv^ h. e. 'ut videtur ei qui non perspicue cognovit,' si quidem haec ita recte scripta sunt ut plerisque, Wilamowitzio quoque, visum est. Nec illud negligimus quod Immanuel Bekkerus scribit in schedis Homericis 2 p. 1 sq. apud veteres siaofuxif siasat non solum 'sciam* sed etiam Videbo' valuisse. Haec dum reputamus, quamquam non nescimus inter olda et modorum formas quid intersit, tamen haud improbabiie esse ducimus, ab illo non alienum fuisse quod in his non potest non agnosci: in qua re hoc tenendum est in his verbi formis quod sciendi, cognoscendi, comperiendi significationes discernimus, has differentias magis ad nostrum morem dicendi relatas sentiri quam quod Graecis haec differre visa sint. Sed in Phoenissis 141 cum Anti- gonae interroganti aif &, (5 jriQov^ ncog aia&dvst aatftog Tdds; paedagogus respondeat atjfui' idtov TOT aanidmv iyvfaQiaa . . ol nQoadsdogxag olda tovg ianXtafUvovg, non inepte dicas olda esse *agnosco,' scilicet ex indiciis antea conspectis. Et in Electra a v. 765 cum haec legantur

HAl. Tig d' sl av; nag fiot mffra aijfjkaivstg Tdds; Arr. ovx olad' ddsXtpov fi siaoQciaa nQoanoXov ; HA. ta (fiXTaTf ix lot dsifiaTog dvayvtoaiav

slxov nQoaoinoV vvv de yiyv(o(rxi») as 6^y si quid ex responso colligere licet, ola^a quod est in interrogatione interpretere'agnoscis- ne me aspiciens,' ut ibid. 283 ol yvoi^v dv eiatdovad vtv. Et quam Electra dvayviaaiav dicit, Hercules dvayvotav, cognoscendi difficultatem notat quae utrobique ex eo oritur quod et hic et illa ovx oJds quae voluit. Haec quae selectis paucis exemplis disse- ruimus non confidimus iam satisfacere ad stabiliendam illam quam dicimus otda verbi significationem versumque hoc nomine suspectum suspicione solvendum, sed tamen tantum fortasse videbuntur valere, ne imprudenter abiiciatur quod verum esse possit. Versus alter, quem Wilamowitzius ab eadem manu Euripideae orationi assutum esse statuit, est 1162. Hercules compertis quae insania correptus egerit, cum secum consilia mortis agitat, in his cogitationibus Thesei adventu turbatur atque impeditur.

dX3C ifjtnoddov fjtoi ^avaaifnav ^ovXevfidxtav

©tjaevg oS" iQTUt avyysvijg (fiXog t iftog. 1155 u^f&tjaofjtsad-a, xal tsxvoxtovov fjtvaog

sig ofAfta&' ^^st (ftXTdTto ^ivtav ifjuav,

oifiot, tI dQdata; nov xaxtov iQijfiiav

'^

6VQ(d TtreQtdTog ^ xarei x9ovoi (AoXoiv; . ..(?•■ ' . ;.<.;v..^.

y^^' ai' T» . . . xQatl neQi^dXoi axorog. ' . ) • * ■ .'

1160 aiaxvfofjtat yccQ ToTg dsdQafiivoig xaxotg

xal Toide TtQoaTQOnaiov alfjta TiQoaXa^oiv — ovdtv xaxwdat rovg avaniovg ^iXfa. Omittimus alia in his de quibus haud inutiliter disputari possit: de extremo versa dicemus, quo sublato Wilamowitzius duobus qui praecedunt hanc formam induit —

aiaxvvofiat yaQ rolg dedQafiivoig xaxoZg

xal tmSs nQOdiQonaiOV alfia nQOd^aX^av. Sic enim disputat, aiax vijv qua se velare cupit Hercules eo contineri quod, quia non prius mortem obierit, etiam huic amico et cognato non possit non piaculum a sua caede infligere. Sed in ea re discedimus a doctissimi viri sententia: duas enim causas agnoscere videmur quibus visum Thesei devitans caput pallio obvelare festinat Her- cules; quarum prior est quia sq videri non vult nefasta caede perpetrata, altera quia veretur ne aspectu suo contagionis damnum amico allaturus sit. Illa aperta est iis quae dicit 0(p9"^a6(isad-a, xal rsxvoxrovov fivaog sig ofifMxd-'' ^^st (ptXrdro) ^ivoav if*6iv, eaque pars orationis concludi recte sic ut nihil desideraretur in hunc modum potuit xQari nsQi^dXoit axorog' aiaxvvofiat yccQ roXg dsdQafjbivoig xaxolg. Eoque nomine cum his conspirant ea quae dicit Orestes (in cognomine fabula 459)

anatlofiijv, MsviXas' TvvdaQsag ods 460 arsixsi nQog fjfiag, ov fidXiar' aidoig fi sxsi>

sig bfifiar iX9sJv roXaiv s^siQyaafiivoig 467 tiva axorov

Xd^oi nQoaoondi); noTov ininQoa&sv virpog

■d^odfiai, yiQovrog vftfidroiv (fsvyatv xoQag; Eademque mente ait Hecuba cum Polymestoris aspectum refugit (Hec. 968)

aiaxvvofiai ae nQoa^Xinsiv ivavtiov,

JloXvfi^atoQ, iv rotoXads xsiftiv^ xaxoXg.

or(A yaQ oitp&tiv svrvxova', aidoig fj,' sxet

iv t(t)de noTfio) rvyxdvova' iv' eifii vvv

xovx av dvvaifjt^v nQoa^Xinsiv OQ^alg xoQatg. Fuisse autem alteram causam qua se Hercules aspici a Theseo noluerit, ex iis co- gnoscitur quae quaerenti Theseo 1198 ri yaQ ninXoiatv adXiov xQvnrsi xdQa; Am- phitryo respondet 1199 aidofisvog ro aov ofifia xai (ptXiav 6fjt6(pvXov atfid rs natdo(p6vov, magis etiam iis quae Theseus dicit Herculem recusantem admonens iit velamenta reiiciat et amico vultum apertum ostendat 1218

ri fioi nQoasicov X**P" a^fjtaivsig (po^ov;

dog fi^ fivaog fjts adov ^dXfj nQoatp^syfjuxroov; 1220 ovdsv fjtiXst fiot avv ys aoi nQdaasiv xaxoig, et hoc eorundem sermone qui deinceps sequitur

^.MT-:- '■^«^•^■F '/OC^-' ■'

V*'"' ' 1231 HP, T» (J^ra fiov x^at^ avsxdXvipag ^lim;

;':':. SH. tl cT; oi; fjtiaivsig &vi]Tdg tov ra zav &€cov.

j ,;■: ' HP. (fsvy^j w taXain(aQ\ avoaiov fiiafffi ifiov.

SH. ovdelg akdffTtoQ toXg (piXoig ix twv (fiXatv, dcnique his versibus 1399 sq. '

HP. aXX alfia firj aoTg i^OfiOQ^oofiai ninXotg.

SH. €Xfia(r(f€, (feidov fAijdev' ovx avaivofiat. Quare mirandum non est, hanc quoque causam qua se Hercules pallio obtegat afferri Terbis

' *a\ . . nQO^JTQonatov alfia nQoaXa^oiv

ovdiv xaxtacat tovg avaniovg &€X(a. In quibus Wilamowitzius et Tovg uvaniovg et xaxaaat vituperavit graviter sed nisi fallimur iniuria: nam avaniovg Thesea sane dicit Hercules, neminem praeterea, quia ad neminem praeterea ista formido contagionis pertinebat; id quod fabula ipsa docet (vide supra allata), neque in ea re inepte memineris eorum quae de Oedipo dicuntur in Oedipo R. 1429

wg Ta-jfiax tig ohov iaxofii^€T€'

ToTg iv yiv€t yaQ Tayy€vl^ fidXtGxF oQav

fiovotg T axoveiv €va€§ojg ex^t xaxdj et quod universe loquitur Tovg avaniovg appellans cum unum cogitat, neque insolens est (266; 277; 567) neque hoc sententiarum tenore obscurum esse potuit; xaxutaat autem quid sit, si cui nimis indefinite dici videatur, praemissa verba nQoarQOTuxtov alfia nQoaX. quae cum illis unam sententiam efficiunt abunde declarant Jn his autem ipsis, quibus se ivaylj esse ex filiorum caede Hercules fatetur, quid esse credimus quod iure reprehendatur: dici quidem poterat Tr^ooT^o^rato; wv (ut 1259) vel nQoaTQo- naiov alfia excav (velut 1076 alfia avyyovov l|«j cf. 12S4), sed non minus recte, opi- namur, illud quod positum legimus, quo ad commiserandam caedem factam hoc acces- sisse dicitur ut qui fecerit nQoaTQonaiog exstiterit. Itaque in his verbis nihii esse ar- bitramur depravati nisi unum Totde , quod non habet quo niti possit : reposito de Kirchhoffii opinatione Twvde, quod ab illo quam nullo discrimine distet apparet, inte- gram habebis sententiam

xal Tuvde nQoarQonaiov affia nQoaXa^oiv

ovdev xaxcaaat rovg avaniovg &€X(o, quam ad hunc fere modum interpretari licet, xai Tovade xravoav nQOOTQonaiog tov ovdiv xaxmaat Tovg avaniovg &iXa>. Atqui quia rwdf incerta structura pendebat, hoc ut stabiliretur, postquam Canterus nQoa^aXxav scribendum proposuit pro nQoaXa^oiv, scita coniectura plerisque probata, turbae coortae sunt neque compositae. Atque Hermannus Tmde nQoa^aXcav de se dicere Herculem opinatus, rationem secutus est hoc quidem loco minime probabilem; ceteri Toyde in hac oratione non posse nisi ad Thesea referri intelligentes, ab hoc principio mutando delendo transponendo ex

•V. ' . ., - ' ^. ■■'- '■:".""s -■- "^ .,'■' ' .

16 . ' ■• ■ /■;•;- :■ jV,^--

difficultatibus quas ipsi crearant ezpedire se conati sunt frustra, si quidem multis machinis non assecuti sunt in quo veram poetae orationem agnoscas. Neque lioc>: Wilamowitzii emendatione, ex qua profecti sumus, quamvis ingeniosa sit, e£Pectum,> videtur; qui dempto versu tertio ovdip xaxtaaai toifg dvattiovg &4Xat quam ex duobus quos reliquit sententiam formavit

al(txvvo(iat yaq Toig dsdQafiivotg xaxotg

xal Toids TXQOiSTQonaiov atfta nQoa^aX&v ea, nisi quid nos fallit, inutiliter cumulata est: quippe sensui satisfieri vel hoc modo potuit, aiaxvvofiai yccQ Tojds nQoatQonatov atfia nQoa^aXmv. Illa vero ita comparata sunt, ut vix fieri posse videatur, quin qui legat subsistat in his alaxvyofjtat yocQ totg dsdQafjkivotg xaxotg, quae plenam sententiam efficiant, et a xai particula novam oratio- nem incipere statuat.

2. Multae sunt virtntes quibus hanc tragoediam insignem esse Wilamowitzius egregie docuit, sed non leviter movent nativi cuiusdam leporis indicia non pauca, in liberis Herculis ad puerorum naturam depingendis inprimis conspicua. Quod genus quae Megara narrat de pueris cum desiderio patrem exspectantibus (73 — 79)

oV d' sig sXsyxov aXXog aXXod-sv nlTvatv

'w nrjtSQ^ avdqi ^ nov nar^Q aTwart y^g; 75 Tt Sq^, n6&' ^^f»;' tw vim 6' iacpaXfiivot

^ijTOvat Tov tsxovt' iyta 6i diacfiQta

Xoyotat fivd^svovaa. ^avfid^cov «T otav

nvXai tpo^aat, ndg dviaTiiatv noda,

ag nQog natQaov nQoaTtsaovfisvot yovv aut quae eadem Megara in ea Q^as$, ex qua supra versus nonnuUos delibavimus, spes suas de puerorum prosperitate olim conceptas iam irritas factas deplorans ex- ponit

460 17 noXv ys do^^g i^insaov sviXmdog,

fjv natQog vfitav ix Xoyiav not' i^Xmaa.

aol fikv ydQ "^Qyog svsfjk o xaT&avav nai^Qj

EvQvad-itag d* sfAsXXsg oixi^as$v 66fiovg

Ttig xaXXixaQnov xQOTog sxtav JlsXaayiag, 465 aToXijv ts i^^Qog dfjKfifiaXXs aia xaQtf

XiovTog, '^nsQ aviog i^anXiC^TO'

av d' ^ad-a 0ri^(av tmv (ftXaQfAaTatv dvd^,

syxX^Qa nsdia Tdfid yijg xsxtijfiivogy

(ag i^ins$&sg tbv xataansiQavtd as^ 470 ig ds^ittv te a^v dXs^^t^Qiov

^vXov xa&is$ daidaXoVj ipsvd^ doaiv.

aol 6' iiv sTtsQas toXg sx06Xotg noti

t6^ota$ Stiastv OixaXiav vnitrxsto

•:.'-rV

in qaibus ezplicandis olim Hauptias elaborayit dispatatione bonae frugis plena a. 1864 edita, repetita in opascaloram volumine secundo. Haec vero Euripidis quis qai cum cura attenderit non reminiscetur poetarum Alexandrinorum, Theocriti, Callimachi, praeter ceteros, quorum magna pars est in hoc genere ut eorum proprium esse maltis videatur. In nostra autem fabula non secus Hercules ipse ex Orco reversus cum liberis suis ludit amabiliter. Quem ubi adventantem Megara cum suis aspexit, pueros ilico iusserat

520 devQ', w r«xv', ixxQifAvaaO^s naTQoiuiv niTthaVi

Xt iyxov6iT€y (i,ri fts&lJT', intl Jiog

2a)Tl^Q0i vfiiv ovdiv iaO' o6' vfSTSQoq cui iassui si non statim, quod fieri non poterat, sed tamen obtemperasse eos credi oportet, quos paulo post videmus patris vestibus arreptis ei adhaerescentes stare. Quare Hercules a v. 622

aXX' sV OfuxQTttTj <o Tixv\ ig dofwvg naTQi'

xaXXiovig toq eXffodot Toiv i^odtav

nxcQsiaiv vfAtv. aXla &aQaog Xaxe%s 625 xal vdfiaT^ ocacov firjxiT i^avisTS'

av % j w yvvat fiot, avXXoyov tpvxJ^g Xafii

TQOfjkOV TS navaai' xa\ fii&scd'' ifnav ninXmv'

ov yaQ nTSQmTog ovds (fsv^sioa (piXovg.

CCj

otd* ovx atfnad' aXX' avdmovTai ninXcov 630 Toa&ds fiaXXoV «(T e/Sjyr ini I^vqov;

a^w Xttfiaiv ys Tovad' i<poXxiSag x^Qotv,

vavg (T ojg i(piX^(a' xai yaQ ovx avaivofiai

d-SQdnsvfitt Tixvoav. ndvTa Tdvd-Q(an<av Xaa'

(ftXovai naXSag oi t dfisivovsg ^qotcov 635 oi T ovdiv ovTsg' XQW^^^*' ^* did(fOQOiy

ixovatVj oT d* ov' nav 6i (fiXoTsxvov yivog. Haec et sua venustate placent et in iis qui haec aspexerint non possunt non movere et augere iXsov xai (fo^ov tum cum pater hos pueros quibuscum nunc iocatur aman- tissime insania correptus properat pessumdatum. Sed de versu 633 ita egit Wila- mowitzias, ut appareat neque haec quae vulgantur neque quae temptabat sed temptata reliquit %dv&Q(amia prorsus ei satisfecisse. Qui recte quidem incommodo istam ora- tionem laborare sensit; verum ei licet fortasse ita occurrere, ut nulla littera mutata distinctione sententias regamus:

xal ydQ ovx dvaivofiat.

d-SQansvfia Tixv(av ndvra Tdvi^Qconcov X(fa. Nam ad avaivofkat, de quo verbo Wilamowitzius ad hunc versum dispatat, non erat quod obiecti loco adderetur: quod verbum quo pertineret, ex superiore oratione sami

3-

■■■ ,'',- »:■- ■ '■•■ ■ j ; ■ . - !; • r- ■ '■-. .•

'■■ ■ ■' . ■•' ;■ ^S.?^^i-'- oportebat. Cum enim Hercules ante iussisset 627 (ii&€a&* ifitof TiinXav, dein liberi

eo firmius patrem complecterentur, se velle dixit eos manibns tamquam i(foXxldag

trahere: quibus quod addit xal yaQ ovx avaivofjiat, i. e. 'neque enim piget* scil. 'hoc 'i .

facere,' hoc intelligit: *nam non negavi ante quia pigeret.' Et hoc fere modo solet '

verbum avaivofiai, significatione quidem varia, poni: velut 1228 (fiQti ta d-Btov ys

nraifjtaT' ovd" dvaivetat; 1235; 1400 Bxiiaaae, (fsidov fnidiv' ovx dvaivoiAat. Yerbis :

autem &€Qd7iev[jka tixvaiv &d insequentia relatis quae manca erat sententia absolvitur, '1

O^fQaTisvfia tixviov ndvta tdv&Qwncov laa h. e. *in colendis liberis omnes homines

pares sunt.' Sic enim ndvta tdv&Qionuv interpretamur, ut sit idem quod ndvtsg ol

av&Qwnoi: quo dicendi usu in Helena 276 dicitur td ^aQ^dQoav yaQ dovXa ndvta nk^v

£v6g} in Iphigenia Aulid. 33 td &€fov ovto» ^ovXofAev' eatat; Phoen. 958 tf'£vd^ . . Xiyav

dSixsX td ttav x^scov (cf. Herc. 1232), in quibus omnibus periphrasis quidem ipsa facile

persentiscitur, ut tamen nihil dici appareat nisi homines, deos, barbaros. Itaque his

quattuor versibas iam ab antecedenti oratione seiunctis, qui sententiam universam

illam quidem verum ex superioribus oriundam tenent, tamquam proprio quodam xciXoi

haec Q^aig concluditur, non ita raro exemplo apud Euripidem, qui saepe solet ad

hunc modum Qiqasaiv universam sententiam tamquam xoXoqiCava imponere. Sed qua

imagine ab itfoXxiaiv pctita v. 631 utitur Hercules, eadem in extrema fabula recurrit

cum ita dicit idem 1423

ly/ufi? (J' dvaXcoaavteg alaxvvaig dofiov

Otjaet navoaXeig etpofieay etpoXxideg. In qua re Wilamowitzius (p. 169 et 285) consilium poetae agnovisse sibi visus est, qui haec inter se comparari voluerit, Herculem ludendo liberos suos ut ig)oX- xidag secum trahentem, et Herculem nefanda clade confectnm ipsum icpoXxidog instar ductum a Theseo. Haec ille et similia multa etsi scite et eleganter excogitavit et exornavit, tamen hoc quidem loco dubitamus de consilio, quia poeta nulla parte legentem aut audientem adiuvat ut illam mentem recte assequatur, figuratae autem orationis flosculos saepe nullo cum consilio plus semel legentibus apponit, velut dtavXovg 662 et 1102; niivXov 816 et 1189; ^evyog 454 et 1403; wQfnafjiivovg 203 et 1094; qui quidem saepe etiam sine tralatione ulla dictiones easdem bis positas non refugit, velut 20 i^ijfjieQoiaat yaJav et 852 xooQav xal OdXaaaav i^ijfieQcoaag , in quibus Euripidem audientes altero loco alterius memores esse voluisse aegre nos Wilamowitzius adducit ut credamus, non magis quam inter haec ig <fdog fjtoXoiv 524 et (fdog fioXtov naiQi 531 aliqnid consultae concinnitatis intcrcedere. Itaque quod Hercules dicit 938 il^ov fitdg fjiOh xeiQog ev &ia&ai tdds h. e. 'cum mihi liceat haec una opera componere' (quorum ev &iai^at eodem versus loco 605 legebatur), ad ea alludi versu 1139 ubi Herculi de suis facinoribus quaerenti Amphitryo respondet fjtidg dnavta x^^Q^S sQya aijg idde, tametsi clarissimus interpres uvaia&iiaiav reprehendit eorum qui talia nihil sentientes praetereant, nobis non fit verisimile, quoniam fndg x^^Q^i fv S-iad^au tdde, quae pulchre interpretatur, nihil cogitatae similitudinis habere videntur cnm

'..'■'-"-■'•' ^ - ■ ". ,

) altero [iiag anavta xstqoi igyaj quod cum v. 565 r^g ifir^g iqyov x^QOi conferri rectius

: possit. Sed illuc redimus. Yenustam enim simplicitatem sentiendi quam diximus sed

cum acerbitate' mixtam agnoscimus etiam in extrema Herculis oratione qua salvere

iubet patrem, valedicit filiis et coniugi sua manu occisis: ex qua vel illa huc refe-

renda sunt quibus curam sepeliendi mortuos patri mandat v. 1360

dog TOvdSe TVfi^M xal TuoiaieiXov vtxQovg

SaxQvotat Ttfiav (ifie yag ovx iq vofjtog)

ngog Otsqv sQeiaag fiijvQl Sovg t ig ayxdkagj

xotvooviav dvffiijvov, ^v iyca rdXag

dmXea" axatVj quibus Wilamowitzius pulcherrima Goethiana de Fausto adscripsit; et haec de armis quae disputat, utrum relinquat an secum ducat v. 1376

co XvyQai (ftXi^fidtcav

tiQtpetg, XvyQal de tmvS' OTiXiav xotvoaviat.

dfiijxavM yaQ noieQ^ ex<^ ^dd' ^ fied-cif

a nkevQu Tafia nQodniTVOVT iQet tdde 1380 ^ ijfitv Texv elkeg xal ddfiaQd-"' tjfidg «x«5

naidoxTovovg covgl eli iyut zdd' (alevatg

oiaa); zi ipdaxbnv; dXXd yvfivatO^eig onX(ov,

^vv olg td xdXXtav^ i^enQal^" iv 'EXXddi,

ix^^QOtg ifiavTov vno^aXdav aiaxQCog &dvta; 1385 ov XeiTTTeov Tdd\ d&Xi(og di a(oaTiov. In his videmur aliquid addere posse ad ea, quibus Wilamowitzius haec verba ex- plicuit; qui, quod Hercules arma sua naidoxTovovg appellet quasi caedem non volun- tariam a se amoliri, in arma traiicere velit, hanc culpae notionem veteribus familiarem erudite explanat: quod tamen quo iure in hunc locum cadere credatur dubitatio est: nos certe movet magis orationis venustas, qua quod ipse non potest non cogitare con- spectis armis 'his tu filios et coniugem mactasti' id ipsa arma sibi opprobrio ver- tentia facit ^^*i tdSe * rjfjiZv tsxv' elXeg^ Atque id quoque veteribus non inauditum genus est, quo Theocritus usus scribit 1, 50 de altera vulpe d d' ini n^Qct ndvTa SoXov xevx^oiaa lo naidiov oi) nQiv dvijaetv (fatl nQiv ^ dxQdnaiov inl ^ijQOlat xa&i^ij; et Xenophanes olvog d' iativ hotfiog, og ovnoTs (fijai nQoduiastv; et Anthologiae "versus sl xoxxv^ Tsmyog iQsi XtyvQciTSQog slvai^ quae ad versum Theocriteum Meinekius «dscripsit; poterat etiam Propertii versus memorari 2, 32, 35 nec minus in (uxelo Memper honesta fuit (Venue) Quamvis Ida prius pastorem dicat amasse Atqite inter pecudes accubuisse deam. Ad hanc similitudinem illa Euripidea accedere videntur, quamquam politiora etiam et venustiora, quod armis ipsis quae dicunt verba attri- buuntur.

3. In altera parte tragoediae, in qua Avaaa regnat, controversia mota est 43e versibus quibus illa, posteaquam Irim et quae eam misit lunonem a consiliis

3*

20 .'■■'■■■'■. -':v

quae ceperant Herculem immani clade perdendi dehortari frustra conata est, se pa- ]

ratam esse dicit exsequi quod illae iusserint. I

elfjbi f' ovTS novTog ovto) xvfiaot oxiv(av Xd^QOtg - ■ \

oms yiii OSKffAog xeQavvov x oXoxQog «drvaf Ttviwv,

oV iyu> axddia dQafiovftai axiQvov (ig ^HQuxXiovg

xal xaxaQQij^a) (jiiXad^Qa xal d6(xovg imft^aXoi, \

865 tixv' anoxxeivaaa nQcoxov' 6 di xavtov ovx siasxat

— natdag ovg exixx ivalQtov nQlv dv ifidg Xvaaag ayj.

In hac enim oratione versum 866 alienum esse additamentum Wilamowitzius multis

collectis argumentis demonstrare studuit. Nos qui secus sentimus non exordiemur '

a temptando horum argumentorum pondere, sed his interim sepositis prius pensita-

bimus, quid ille versus sublatus efficiat, quidque afferat ad sententiam suo loco re-

lictus. His enim rebus exploratis, quid de versus origine iudicandum sit, facile pate-

fiet. Atque haec quae Wilamowitzius iudicat per se sola omisso versu insequenti

poetae menti satisfacere, 8 di xavdav ovx tXasxai, quo consilio addita sint omnino,

frustra quaerimus, 'ille vero nesciet se occidisse.' Quid enim hoc miri est in eo,

quem furorc correptum iri Avaaa modo magna voce clamavit. Porro 5 ds in illa

sententia necessarium erat, participium ut verbo adhaeresceret; sed quia yivaaa de se

modo pronuntiavit quid actura esset, xaxaQQij^o) (liXa&Qa xal Sofiovg insfi^aXm xixv

dnoxxdvaaa uQoixov, non absonum erat hanc orationem in hunc modum continuari

u ds xavoiVf ut is significarctur qui caedem patratui^us esset, quam quideoi Avaaa

tam recte sibi quippe auctori, quam Herculi attribuere potuit, qui sua manu perficiet.

Non dissimiliter Clytaemnestra Sophoclea caedem Agamemnoniam, quo iustam esse

probaret, suam simul et Jixrig esse affirmavit (Electr. 528) ij yaQ Jixij vtv sUsv, ovx

syoa fjtov^, eandcmque differentiam non sine acumine elatam habet Rhesus 938

xal xovd', ^Ad^dva, navxog alxia fiOQOv,

ovdiv d' ^Odvaasvg ov& 6 Tvdicog toxog

sdQaas dQaaag' [jtq doxsi XsXrjO-ivai.

Itaque hoc initium tantum sententiae, non integram esse orationem, arbitramur, 6 di

xavmv ovx slasxai. Quod ubi cum versu qui vulgo sequitur coniunctum unum enun-

tiatum effecerit u di xavcov ovx sXasxat natdag ovg sxtxx' ivaiQcov nQiv dv ifjtdg Xvaaag

d(f-^ h. e. * qui vero occidit se suos filios occidere non sciet prius quam furores dimi- .

serit', haec nemo non intelligit qua de causa adiecta sint. Ex his enim percipere

videmur in hac tragoedia fore ut Hercules tandem mentis caligine discussa resciscat,

quas acerbas caedes patraverit. Id quod quam necessarium fuerit ad perficiendam

Herculis miseriam, vel illa possunt declarare quae in simili casu Agauae Cadmus dicit

in Bacchis 1259

(fsv ffsv' (fQOV^aaaat (jtiv oV idQaaaxe

1260 dXy^asx' dXyog dstvov' sl di did xiXovg

sv T«(J' dsl (isvstx' iv w xa&iaxaxs,

ovx svivxovaat do^sx' ovxi dvaxvxtXv.

,- C" ■'.■•■" 21 .

Itaqae hoc de Hercale in illa oratione praedici ante inutile non erat, cam praesertim yivaaa hoc quoqae ageret ut lunoni satisfieri videretur, quam Iris professa erat nihil antiquius habere quam ut Hercules infensi numinis iram cognosceret 839 sq. Et hoc quoque ita accidere in tragoedia videmus v. 1127 sqq. 1263; 1308. Tantam vim et utilitatem adscribimus versui damnato neque eum facile hoc sententiarum nexu solvi posse censemus. Sed iam videndum est, ne quae nobis satis scite instructa et com- posita videntur, argumentorum vi ex verbis petita evertantur et corruant. Sunt autem haec potissimum indicia quibus Wilamowitzius interpolatoris manum agnosci sibi persuasit: primum xavoiv, quam participii formam negat cum svaiqoiv conciliari posse. Nihil affirmamus confidentius, sed tamen admonemus rei notae, hoc genus participiorum saepe omissa temporis notione ad nominum naturam accedere; neque illud inepte putabimus, quoniam haec omnia de tempore futuro nuntiantur, fortasse xavcav (cf. 1074) futuri temporis participium positum fuisse. Deinde svaiQoav, quia nusquam apud Euripidem nisi in choricis canticis legeretur (cf. ad v. 367). Sed hoc vindicare licet ipso auctore, qui ad v. 872 adnotavit, tetrametros, quia ad lyricorum carminum sublimitatem propius accederent, recipere etiam formas quales sunt nsdaiQw et OvXvfinog, a dialogorum sermone vulgo secretas. Illud addimus ultro, quod Avcca oppositionis extollendae gratia dicit natdag ovg suxt' ivaiQcoVf similia alibi in hac fabula legi, v. 1182 etexe ftiv viv, xsxofievog & sxavs, v. 1367 6 (pv<tag xal tsxtav vfiag narriQ anwXsasv. Sed praecipuas offensiones voluit cadere in extrema verba nQtv av sfiag Xvaaag aqriy quamquam quae dicit, Herculem diu iam furore liberatum non tamen caedem a se perpetratam agnoscere, iis non multum tribuimus, quoniam non de tem- poris puncto agitur sed de re, et licet Hercules pedetemptim ad agnoscendam rerum veritatem traducatur, quemadmodum Agaue in Bacchis, tamen ea res movetur sicut Hercules e somno expergefactus de sua condicione sciscitari incipit Gravius videatur quod Avaaa ipsa est quae dicat nQlv av ifidg Xvaaag a^fij id quod Wilamowitzius fieri potuisse negat. Nos vero hoc exquisitum genus dicendi habemus poeta non in- dignum et quod vel sine exemplorum fide pro vero existimari oporteat. Enimvero quod Avaaa dicitur hominibus Xvaaag mittere non magis mirum videri potest, quam quod Apollo GdvaTov dicit ToZg (idXXovai &dvaTov ififiaXsXv (Alcest. 50) aut apud Se- necam (in Thyeste 23) Furia Tantali umbram iubet penates impios furiis agere. Quo concesso reliqua quae cum hac offensione coniuncta sunt iam facilius expedientur. Nam quod Wilamowitzius scribit haec ideo quoque ferenda non esse quia *dea ho- minem neque homo insaniam dimittat*, reputandum est, yivaaav non dicere nQ\v av ifis d(p^ (quamquam vel hoc probari potuisse credideris) sed quod sine ambiguitate dici poterat, nQiv av if^dg Xvaaag dtfv^, h. e. a me missos furores dimittat. Sed ab eodem principio profecti, quia *d(ftdvat rectius furor Herculem quam Hercules fu- rorem* dicatur et quia Xvaaag plurali numero dici insolens sit aut parum aptum, haec non delenda sed mutanda esse rati, G. Hermannus nQiv dv ifi^g Xvaa^g ixp^, Madvigius autem nQtv dv ifiri Xvaaa atf' d^pr^ scribi iubent; quorum nobis neutrum

22 '-••;:■ - .

probabile esse aut illius orationis dignitatem assequi videtur. De plurali autem Xva' am quoniam dubitatum est, hoc primum dicimus, pluralem numerum vel baec tueri posse quae in hac tragoedia leguntur, 835 ftavlag in avdgl tmSs xivet et 878 oXeTg fiaviaiaiv Avaaaq; et sic saepe (jbaviai in Oreste et in Bacchis, in Oreste etiam (270) iX(fo§oXev (lavtdaiv Xvaa^fiaaiv; tum in hac sententia eam ipsam ob causam quia uivaaa est quae loquitur Xvaaag tamquam quas effecerit Avaaa aptius videri dici quam singulari numero kvaaav. Quod vero Hermannus maluit nqlv av ifiijg Xvaatiq Vipti, quia Herodotus (1, 156) vnelg t^? oqyriq scripsit, quidni Aeschyli verba de Prometheo conferimus (319) aq sxftg OQydg d(f€g, vel haec in Euripidis Alcest. 794 nyi' dyav Xvnijv dtfsig vel illa in Oreste (1021) quibus Orestes Electram sororem tacere iubet ov aiy' diftXaa rovg yvvaixtiovg yoovg, et similia multa, ut illa ngtv dv ifidg Xvoaag dtffi vulgarem dicendi consuetudinem sequi intelligatur. Postremo ne illud quidem negli- gendum est, quo modo in tragoedia ipsa furores Herculis sedaU ac dissipati dicantur, qui Palladis manu lapide misso percussus ubi corruit gravi somno sopitus iacet, ex quo tandem, sicuti Avaaa praedicit, xdg Xvaaag dtfsig expergiscitur. Itaque nobis haec quae Avaaa dicit illibata esse videntur neque mutari posse quin vis et venustas orationis violetur.

xal xaraQQij^at fiiXa&Qa xal dofwvg imfi^aXco 865 T£xv* dnoxTsivaaa nQWTOv' 6 di xavdiv ovx siaetat

naldag ovg btixz ivaiqtov nQtv dv ifidg Xvaaag dtpri. Ab his versibus novam ncctimus dubitationem de cantico chori quod inse- quitur (875 — 909), in quo explanando admirabilis Wilamowitzii sollertia exsplenduit. Qui quidem metrorum compositio quae esset et sententiarum tenorem ita explicuit ut cantici particulas a lamentantis Amphitryonis vocibus quae ex interiore domo a senibus chori perciperentur pendere vellet. Cuius rei etsi quaedam sane indicia facile agnoscuntur, velut 891 l(o aiiyat. || KaTdQxexat xoQsvfia (cf. 749 sq.); 899 aial xaxav. || Aiat driTa (cf. Anal. Euripid. p. 61), tamen et haec et reliqua certa admodum aut expressa non esse ipse Wilamowitzius fatetur et quae eiusdem generis supra in Lyci caede habentur (749 — 754) apertiora quidem sunt ut ambigi non possit. Sed haec utut se habent, neque enim quicquam fidentius asseveramus, de extrema parte cantici videmur nobis afferre posse, quibus simplicior interpretandi ratio, quam plerique se- quuntur, magis comprobetur, quam quae a Wilamowitzio ingeniose haud dubie inventa et exposita sunt. Cum enim cantus in hos versus desinat 905 idov iSov,

d-veXXa asiet Stofjta, avfininxet ariy^.

^ ^, %i SQag, <Jd Jtog naX, fisXdd-QVt;

TaQayfta TaQxaQsiov tog

in ^EyxeXddoi noTt IlaXXdg ig dofjtovg nifjtmtg, duos primos Wilamowitzius Amphitryoni adscribit, qui cum domum moveri ac tecta ruinam minari aspiciat, perterrefactus in interiore parte domus illa canendo expromat

:%'i-f:'-/:^\ ■.;- -■■■■■:-■:• ■'•r, :;■:•.■?•:, '

'■* ■■'..'■'"--. .' ' 'f,\ ■ . ^*' . - -

- V ■: • r - -- .-. ■ .^ ■> ■ -v ■ .-

idov Idov, d^sXXa ffeUt dtafka, <W[*7ii7n€i aviyijj qaem chorus excipiens proximis tribus versibus eundem sensum exsequatur, ita ut Palladem appellet et a Pallade istum formidabilem motum tectorum fieri significet. Non fngit Wilamowitzium (vid. p. 214) difficultas qua haec explicatio laborat: nempe Pallas nec ante memorata est neque nunc eius praesentia ita denotatur ut eam oculis videre senes Thebanos appa- reat. Referri autem iubet hos tumultus quos Pallas provocet in domo ad ea quae nuntius narrat v. 1002 sqq. Palladis interventu Herculis furores compressos esse, aXX' ^Xd-BV stxcoVf (og oqav i(paiv€to, HalXag xQadaivovd' syxog inikoyxov x£^» xaQQHfjs TiitQOV aiiQVOV slg 'HQaxXiovg xtX. Quae tamen cum illis chori versibus curiosius conferenti non valde consentire videbuntur. Quare nos aliter interpretandum puta- mus atque proficiscendum esse ab iis quae Avcaa choro audiente prodidit de rebus quas iussu lunonis gestura esset in domo Herculis v. 864 sqq.

xal xavaQQ^^ta fiiXax^Qa xat doikovg imfi^aXa

rixv' anoxTsivaaa nQCotov. Cumque senes Avaaav in domum intrantem evanuisse viderint (873; 880), haud dubii quin tantum nnmen nihil eorum quae cupiat axQavtov relinquat, statim ea quae voluit et quo ordine voluit perfectum iri confidunt, primum pueros Herculis paterna manu occidi, dein domum moveri ac funditus labefactari. Harum igitur rerum se- riem, quam profitente dea compertam habet, chorus, quamquam fieri nihil videt, cantu suo prosequitur: id quod chorum, quippe scientem quae exspectanda essent, facere potuisse etiam nuUa Amphitryonis exclamatione intrinsecus audita, quis negabit? Quare pueris, ut putat, iam occisis, cum domum concuti sentit, tum illa exclamat idov idov, &vsXXa asist dcofia, avfinintsi, atiyij. Accidit autem motus, quem chorus dicit, non tum cum Pallas xQadaivova" syxog sQQHps nitQOv oiiQvov sig 'HQaxXiovg (1003 sq.) sed tum cum Hercules (998) (iag in avtotg dfj KvxXconsiotaiv <av axdntsi fioxXsvsi &vQstQa, xax^aXwv ata&fid superstitem puerum tertium una cum matre mactatum ivit. Haec nos cum spectatoribus ex nuntii narratione perspicimus, chorus quantum satis erat ex Avaa^g verbis (864 sq.) cognoverat, qui quae in extrema parte cantici cantat (905 sqq.), cum utrisque satis conspirare apparet. Ex quo perspicuum fit, ^/*os nal qui appel- latur (907) non Palladem esse, quam nescit chorus adesse, sed Herculem, quem haec patraturum edoctus est, et qui Jiog sxyovog in eodem cantico dicitur v. 876 (cf. 696 et 1020); neque dubium esse videtur, quin Pallas in extremo cantico nisi comparationis causa non afferatur, et sententiam in hunc modum explicari oporteat taQayfta taQtaQstov sig dofiovg nifinsig, cog in 'EyxsXddoi nots UaXXdg sTtsfitpsv.

4. In quarto eodemque ultimo huius disputationis capite perbreviter de duobus versibus agemus quorum alterum emendare posse (si tamen) nobis videmur, ab adhi- bita emendandi cura alterum vindicare. Atque integra putamus esse verba Am- phitryonis quibus Lycum in domum Herculis intrantem prosequitur (729)

av o ow t& i SQX^i o 01 xpeo)»' ta o aXX tacog

dXXo) fjtsXijasi. nQoadoxa di dQtov xaxwg

24 ^- ' v' ^

■■•i»^j ;

xaxov n Tr^a^ft»'. co ydQoyteg, ig xaXov , •

aveixsh ^QOXOiCi d' aQxvcav ytvijasTat \

730 ^KffHfOQOiCi, zovg nikag doxoiv xievtXv,

6 nayxdxiatog. In versu enim 729 quia verbum ysvijasTat nec ipsum aptum esse ad rem et struc- turam impedire videbatur, alia anquisiverunt critici, qui propter laqueos vinciendi constringendi verbum desiderantes talia scribenda proposuerunt XeX^tpeTatj ded^aetai (quod Wilamowitzius probat) sive nedijaeTat^ xexki^aeTai, quorum nihil est quod scribi potuisse negaveris. Unus G. Hermannus quo verbum antiquitus traditum servaret, ev praepositione addita (^QOxoig d' ev ocqx.) structuram levare maluit. Nos yev^aeTat veniendi, adveniendi significatu accipiendum putamus, tertium autem casum nominis, ab eo verbo qui regitur, nuUa praepositione adiecta locali vi cum directionis notione posi- tum. Usum verbi quem dicimus non est quod exemplis probemus; de dativo autem pauca afferimus Euripidea, ft^ ndkiv yr^ Xv/uor ex^dXXri xXvdcov (Hel. 1271), Qlmetg ze Tiddoi nevxijv (Iphig. Aulid. 39), ai noT ovQavidai, nifiipovaiv ^avaTOig (Electr. 484). Itaque ^qoxoic uQxvoav yevijaeTai (sive eXevaeTai) non minus recte dici potuit quam quod est in Electr. 965 xaXdog ap' uqxvv etg (jteaijv noQ€V€Tai aut in Iphigenia Taur. 77 T^vd" ig ccQxvv ^yayeg. Quod si est, apparet hanc orationem ig xaXov areixet, ^QO- XOtat d' aQxvav yev^aeTai ^ttfijcfOQOiat non modo non reprehendendam fuisse sed eo magis ad hoc translatum dicendi genus, quo ^QOxot ccqxvcov ^t^f^cfOQoi appeUatur is qui armatus Lycum introeuntem exspectat, accommodatam.

Alter versus de quo nos disputare velle diximus in sermone legitur quem Hercules somno solutus cum Amphitryone patre instituit a v. 1111.

HP. ndteQ^ Ti xXaietg xai avvafjtniaxet xoQag, T9V (ftXxdTOV aot TijXod^ev natdog ^e^aig]

AM. (o Texvov' ei yaQ xal xaxcog nQdaaatv ifiog.

HP. nQuaaca d' iyd Tt XvnQOV, ov daxQVQQoeig; 1115 AJU. a xdv &ecov Ttg, et ndd^otj xaTaazevot.

HP. [Jtiyag y' u xojxnog, tijv tvxijv d' ovnco Xiyetg. Yersus 1115 in codice hanc memorabilem formam habet uxav&ecov Ttg einad^ ol xaTuaTivot, ex qua tamen syllabis recte dlductis pridem id quod verum est docti homi- nes recuperarunt (cf. Anal. Euripid. p. 228). Nisi quod ndd-oi, quod est sane in ista depravata codicis scriptura, dubitamus quam recte ab Euripide profectum statuatur. Sermonis enim iter si probe intelligimus, Herculi quia patrem plorantem aspicit in- terroganti ' Sumne ego in ea miseria quam tu defleas?' Amphitryo respondet 'Sane in ea (es miseria) quam non dicam ego sed vel deorum aliquis si cognoverit deplo- raturus sit.' Et hunc igitur esse illum ftiyav xofjtnov dicit Hercuies, quod in sua miseria (non ea quam ipse patiatur) deus aliquis possit ingemiscere. Itaque non el nd&ot, sed mutata littera ei fidi^ot scribendum erat, quas formas notum est in libris scriptis saepe inter se permutari.

^- : -^^ ■C,;^.

a xav &£(av wj, tl fi,dd-ot, xazaaTivoi. Sententiae conformatio quam volumus habet aliquid similitudinis cum ea qaae est in Phoeniss. 1344

KP. « doiiiax eldijxotxfaT Oldinov tdd€;

XO. <5(fT av daxQvaai y\ tl (pQOVOvvz iivyxavsv. Oeterum de diis hominum casus commiserantibus , ut mittamus ea quae in Hercole 1127 Amphitryo cum indignatione dicit quia nuUa luppiter has miserias respiciens misericordia moveri videatur,

(o Zeiij naQ* 'HQaq aQ oQciq ^qovcov tdds, saepe dii ipsi Euripidei verba faciunt, velut in Hippolyto Artemis (1339)

fidXKJra fiiv vvv tfo» %dS' eQQOiyev xaxd,

Xvnri dh xofioi' rovg yaQ svas^tXq &£oi 1340 ^v^iJxovxaq ov x^^iQov^Ji' tovg ye [Ativ xaxovg

avToXg Tixvoici xal doixoig s^oXXviifv. et in Electra Ji6(fxovQoi 1327

(f£v (fsv' dftvov Tod' iy^Qvaa

xal &£oTai xkvsiv'

«Vt yaQ xafiol ToTg t ovQavidaig 1330 ohTOi d-v^Tcav noXvnox&oav. Quae qui accuratius perspexerit, dabit fortasse ne eam quidem quam restitaimus sen- tentiam ab Euripidis aut Amphitryonis mente fuisse alienam.

Scr. m. Decembri a. MDCCCXCn.

,-^ .i*

"• "v •::■ ■ = .. • ■•/•■yv- rpV'jv;.vt?-':>^-v^

^ - •■■■'*: •-• , ^■-■':X'- ■■•.•.'--'■-?.' •'•^^' •'*^'^'.'--

. . • ,♦■ ;--_-,S- V .V.* .'.■■■••,*?-.- ^- ■ -.'/.'

.' ■ •■ • - . ■ .'r'.- •'.—-■ jj''^-.. •■„*•■, ■•. .,-^-'V

•■-' , '•" >• ";>,.."•>■-. '-'"^.- •••<i-*'V4-''^.J;

■„ «

■ •ivr ■ -:. • ■ * . -.-^- ' ■ •, ' ■ .• •■•j'"'., ••• ■■ ,-•1,... ,.-.-; i .

. •^ *-' ,■•' • '•• a

.-.•-,•.,-..•:• V . . . • li

:..--'•?•

, '• t ■•

.■-■'■ J X'

' ,!■

VI. ",'m\.' V".-linmftiP;

d

ENDOF TITLE

•\^