1 7 no. - ■■ :■ ;,:;v \ •; 1 . " ■■■■^4 - ' 1 1 • , ' vV:.v^. A\>r- ~-rvK: '■ ■ ■) ■ - ' ,.r\ -'.v.-: r...-..-' ,, /?. ! Smithsonian Institution Libraries Gift of DR. FREDERICK M. BAYER \ i 1 ... V'" ■ 1 •-*V • ' ' - - N*- ‘ ■ '. V - ■ . . ' - .. •• .0;,-S . v 1 .' Kii ; ; ■' ■ ' '. ' . - lii® l t * ' JOACHIMI FRIDERICI BOLTEN MEDICINA DOCTORIS ET PHYSICI HAMBVRGENSIS AD ILLVSTREM SYSTEMATIS NATVRjE AVTHOREM CARO L VM a LINNE EQVITEM AVRATVM EPISTOLA DE NOVO QVODAM ZOOPHYTORVM GENERE. HAMBVRGI < SVMPTIBVS VIDVA C. HEROLDI 1771. i. \ / 1 Q uam parum a fe diftet vtrumque genus creaturarum vita prae- ditarum, animale nimirum & vegetabile, jam dudum cogno- verunt rerum naturalium amatores & a Te Ipfo, Vir Ge- nerojijjime , in {criptis Tuis luce meridiana clarius demonftratum eft. Plantis omnibus, ficut animalibus., ineft vita? principium. Illae nempe oriuntur e femine , vel germine, crefcunt, ipeciem fui procreant, & intereunt, fed radicibus fuis natali folo infixa?, abfolute carent facultate locum mutandi, haec contra pro lubitu locum mutant, licet generentur, nutriantur, crefcant, generatione multiplicentur & tandem, vti plantae, moriantur. Corpore itaque gaudent & plantas & animalia , animato quidem, fed ftru&ura fua prorfus diflimili. Omnes enim plantarum partes compo- nuntur fibris cavis five tubulis varii generis, glandulisque vel vtriculis miranda fane arte inter fe conjun&is, & membranis fuis, quae non raro in cortices duros mutantur, involutis: animalia vero habent membra, mufculos, vafa, nervos, inteffina atque fenfus organa, quae omnia iti- dem ex fibris quidem confiant, fed magis compofita funt, & hac de caufia ftru&ura corporis animalis praeftantior illa vegetabili efie videtur, vt explicationem fucceflivam partium plantarum, & nutriendi modum, in plantis per radices & poros, in animalibus autem per os, & dige- ftionis organorum ope, taceam. Haec tamen effentialis differentia, quae plantas inter & animalia ob- fervatur, non obftat quo minus regnum animale & vegetabile proxime fefe attingant. Nam varia occurrunt naturte produfia, qua: quafi e planta & animali compofita, feu in bivio animalium vegetabiliumque conjlituta funt, atque haec Zoophytorum nomine appellarunt Tu, aliique naturae indagatores, quae omnia in hunc usque diem cognita ad animalia teffacea referenda funt. Sic enim Ipfei Vir IlluJlris: Zoophyta, pronuncias, non funt authores fua tejlae feu trunci , fed tefia ipforum ,* funt enim fiipites vera planta, W plttfltrf) ffiue met amorpho/t tranfiunt in jlores animatos , vera animal culari & ab hac TUU fententia parum vel nihil difcedit Celeberrimus PALLAS, qui Zoophyta, inquit,, funt animalia vere vegetantia , in planta formam excre- fi entia i plantarumque alias quoque proprietates affectantia i funt planta quafi ani- mata ** Inde fequitur, quod ex TuCt^ & ex mente Clarijfimi Pallas Z oophyta fmt animalia vegetantia teflacea, polypofae vtplurimum indolis, quas non raro in ramos crefcunt. Verum enim vero Zoophytorum genus pluribus gaudere fpeciebus videtur, cum in manibus meis fit produ&um marinum tribus conflans {pe- timinibus,- quae vel folo adfpe&u docent, fe effe vera Zoophyta, licet ipfis defint tefla, polypofa natura, five flos animalis & in frondes vel ramos, id eft in plantae formam explicatio, quorum defcriptionem & imagines publici juris eo lubentius facere volui, quia forfan prorfus adhuc incognita funt, nec non flrudturae {implicitate & reliquo corporis fui habitu funt animalia vegetantia a ceteris hujus generis maxime diverfa, & omnibus aliis, ipfique polypo, vorticella ovifera a Tc appellato, quem Celeberri- mus EDWARDS Tab. 35 6. depinxit, palmam facile praeripientia, quare pace Tlia aliorumque celeberrimorum Virorum Zoophyton definire mallem, )( 3 ^Qd ** Elencb . Zoophyt. p. ig. * Syftem. Nat. Ed. XII. p. 1287« & 6 m quod fit animal ftipite vel caule praeditum, cujus radicis ope natali folo, plantarum inftar, infixum eft, 8c partem aliquam nutrimenti fui accipit; vel, m quod fit animal radice , caule & aliis quibusdam plantarum proprietatibus inftrudum, Rarifiima haec Zoophyta, quae olim freti Davidis fub 69. gradu incolae ■ * > ■ 1 fuerunt, aeftate praeterita a navis prasfedo ex itinere reduce, cujus nomen efi: Jans Tyallingh Tromp, accepit confanguineus meus Joh AN- NES Henricus Moller mihi tradenda, hac addita relatione: Die 14. Maji ida balaena velocifilmo, vt folent vulneratae, impetu aufugiens ab inftrumento, Harpune vulgo dido, pr^ter fpem atque opinionem omnium iterum liberata fuit. Ferrum tunc maris fundum petens pen- debat a fune 1800 pedes longo, quod extradum adhaerentem fibi habuit lapidem cum tribus hifce animalibus, qua? varia quidem praefentis vitae figna, corpus fuum contrahendo, & hauftam aquam evomendo, ediderunt, fed mox rigida fada moriebantur. Exficcata & caulibus exceptis informia erant, fed illis prifiinam formam reddidit ornatifiimus Juvenis JoHANNES DOMINICUS ScHULZE, diligentifilmus TllUS difcipulus, cujus amorem in fcientiam rerum na- turalium & ftudium, fatis laudare non podum. Solus Soliis adfpe&us, vt jam monui , evincit fpecimina lingularis hujus i. ' '• '> maris produ&i efie veras plantas animales, de quibus dux, altera major, altera minor lapidi duriffimo infixas funt, tertia vero eaque minima a lapide feparata quidem, fed illaefa erat. Harum quaslibet conftat ftipite vel caule, & corpore. Hoc eft membranaceum vel potius coriaceum , coloris lateris inftar rubri 3 ille ex albo flavus, cartilaginea vel cornea fere mol- lioris texturae atque duritiei eft, & in duas partes commode dividitur. In- ferior nempe cava eft, 5c ex annulis minutiffimis componitur*, fuperior finditur inque formam verae fpathae mutatur, e qua corpus originem fuam fumit. Hoc in modo didta fpatha apice acuto incipit , faciem veficae lon- gioris exhibet, & extremitate obtufa terminatur. Gaudet hocce corpus ore prominente patulo, ano prominulo, fphinhtere radiato, claufo, nec non inteftinis ori, ano & extremitatibus, fuperiori aeque ac inferiori, adhae- rentibus. Diametri corporum duorum Zoophytorum lapidi infidentium funt ibi, vbi corpora maximam craffitiem habent fere aequales, vnum digitum vix excedentes, caules vero ad fpatham vsque tenues admodum funt, & duas lineas non fuperant, excepto majoris plantae animalis ad foramen q usque principio, quod duplo craffius eft. Spatha ipfa fenfim fenfimque latior fit & tandem apicem inferiorem corporis fui circumdat, & in illud muta- mutatur. Tota longitudo majoris plantae animalis eft 13 digitorum , mi- noris 12 digitorum pedis rhenolandici. Prioris corpus habet 5 digitos cum dimidio, & caulis 7 digitos cum dimidio , alterius autem corpus tantum 3 digitos cum dimidio, quia caulis 8 digitos cum dimidio longus eft. Ex hac differentia menfurarum corporum & caulium diverfitas figu- rarum in toto vtriusque Zoophyti habitu non folum, fed etiam in fummo apice , nec non in diftantia oris & ani., quae in altero duorum digitorum cum dimidio., in altero vnius tantum digiti cum dimidio eft., confpicua oritur, quam exafte, & naturali magnitudine in tabula aeri incifa expreffam vides, & quas forfan diverfum fexum indicat, nift hanc aetati juniori & proveftiori, quo tamen jure nefcio, tribuere aliquis malit. Vt & vifcera Zoophytorum meorum infpicere poffem, tertium a fede fua naturali avulfum exemplar} quod minimum & decem digitos longum eft, ab ore ad anum usque cultro incidi. Cutis corii inftar firma , quam incifione fafta invertere potui, e duabus laminis componitur, internaque ejus fuperficies colore niveo fplendente, nec non limbo orbiculari, quem oris fphinfterem effe crederem, ornata eft. Quas autem continet vifcera, funt canales perpendiculares albicantes ab imo ad fummum apicem extenft, cum intermedio corpore glandulofo flavefcente fibris nerveis circumvo- luto, cui adhaerent plurimae fibrillae capillares, quae an carnis, vel mem- branae branae reticularis, inteflina in regione ani cingentis, reliquia fuerint, nefcio. Ex canalibus duo, qui primum par faciunt, per paria enim difpo- nuntur, acuminato & incurvo principio in ipfa oris vicinia incipiunt, defcendunt anum extremitatemque inferiorem verfus, adfcendunt tunc ante corpus glandulofum, cui hi & reliqui omnes incumbunt, ad fummum apicem vsque, lateraliter iterum defcendunt, atque pone modo di&um corpus glandulofum recurrunt, & materia nigra repleti in vnum truncum intermedium defcendentem mutantur. Hi pofleriores ftru&ura teneriores, illi ante corpus glandulofum pofiti, compariores, & ex hifce pofleriores duo nodofi funt, anteriorum autem extremitates, quae verae fiint probo- fcides, extra os producere animal potefl, cibum capiendi & ingerendi cauffa. Ceterum non habeo quod dicam de horum animalium vitae genere, de alimentis, de fentiendi facultate, & de modo fpeciem fui procreandi, cum careant oculis, auribus, oflibus, inftrumentis omnibus ad motum progreilivum neceffariis <3c, vt videtur partibus genitalibus, vifceraque ipfa exficcatione valde mutata fuerint. Addo faltem quod vifcera in na- turali fuo flatu totum cutis, vtris inflar formatae, cavum non impleant, quod Zoophytorum lapidi infidentium alterum radice fua ab altero vnum digitum diflet, quod dorfum vnius dorfum alterius fpe&et, & quod max- X X ima IO ima planta animalis hinc inde copiofiilimo mufco coraliino referta fit, cujus fatis magna etiam copia in ipfa lapidis fuperficie confpicitur, quem duo tubuli molliores , aurantii coloris,, qui vermium domicilia olim fue- runt, circumdant, Hascfunt, VlT GcJlCTOjiJJifHC ^ quse de meis Zoophytis in char- tam conjicere & TcCWfl communicare mearum partium efle putavi. Gratiflimum fane mihi erit, fi haec, mihi nova, maris produ&a et Tibi vere nova, ideoque digna fuerint, vt Illuflfi Sy [i CTflClt i S NcitUTcfi . AllthOYl pofterisque innotefcant. Servet Tc Summus rerum Crea- o tor diu adhuc incolumem, meque Tibi iterum iterumque commen- datum habeas. Vale, Figura Figura I. Zoophyti majoris anteriorem faciem , & minoris latus fmifirum exhibet . A A A Lapis mufco corallino & innumeris conchulis cochleisque minimis ornatus. B B B Planta animalis minor. C C C Planta animalis major, a a Corpus plantae animalis minoris, b Extremitas ejus fuperior. c Os. d Anus, e e Caulis, f f Spatha, g Radix. h h Corpus plantae animalis majoris, i Ejus fummus apex, k Os. 1 Anus. m Extremitas corporis inferior, n n Caulis, o o Spatha, p Radix. q Foramen caulis, an tertix plantx vcfli- gium vel fedes? r Caulis principium reliquo craffius. s s Tubi vermium quondam domicilia, t Orificium tubi fuperioris. u Orificium tubi inferioris, w w w Mufcus coraliinus. x Lapillus lapidi majori incumbens, y Extremitas tubi inferioris. x z z z Vifcera tranfparentia. In Figura II. abdomen minoris cf dorfum majoris planta animalis in confpe&um veniunt. A A A Lapis. B B B Planta animalis minor. C C C Planta animalis major, a a Corpus plantx animalis majoris. b Apex ejus fummus. c c Dorfum. d d Caulis. e Caulis in dorfum mutatio, f Principium caulis crallius. g g Corpus plantx animalis minoris, h Extremitas ejus fuperior. i Os. k Anus. 1 Extremitas corporis inferior, m m Caulis, n n Spatha. 0 Caulis principium. p p Tubi vermium olirn domicilia, q Extremitas tubi fuperioris. r Extremitas tubi inferioris, s s s s s s Mufcus coraliinus. Figura III. tertium refert Zoophytorum exemplar , incifa ab ore ad anum usque cute 3 eaque inverfa. a Radix. b Mufcus coraliinus. c c Caulis, d Spatha. e Corporis in fpatha principium, f Anus. g g Cutis inverfa. h Os. 1 Oris limbus carneus feu fphindter. k Membrana reticularis vifcera cingens. 1 Corpus glandulofum. m m Canalium corpori glandulofo incum- bentium par primum. n n Canalium primi paris principia incur- vata, feu probofcides. o o o Canalium par fecundum, p Canalium par tertium, q Canalium par quartum, r Canalis vltimus, intcftinum , vt videtur, re&um. t>on einet ncutn £(jierpflfln!c. •gNimburcj/ in fcet ^etofttfdjen ^uc^anbfaug, 1770. / % *■ I « V % , v ■ . • - j Ototgietbe, ober t>a6 SSerfangett, un6efarmte ©inge fennen ju femen, ifTbem J 9Jlcnfc&en ntcf>t mu* ganj natiirfid;, fonbetn fie ijt bei ben affetmeijlen auc^ fo unerfdttlicfy, bafj fc!6(l ein 5BefttPeifer fofdje in biefem £eben nieroirb befriebigen fonnen. Sebermann fuf)fet fein ©afein, feine ©ebanfen uberfufjren if)n , bafj tn ifjm ef; rvab fer), rpefdjeb et* pon bet* duffetn $utte unterfdjeiben mufje, uub feine ©innen rnadjen if;u pon bei* ©egempart feine* torpet* getpib* (Sin benfcnber SOleufd) fan biefe ££af;r* f>eit nic^t nriffen, cl;ne gereijet $u werben, ftcf> mit jtd) fef6|t genauer befannt ju madjen, ttub in biefer ^i6fid)t unterfucfyet et* bie 9?atur bet* ©eefe unb beb ^6t*pen5» ©t iff and; gfucfiid; genug, eine ©igenfcfjaft berfelben nad; bet anbern jit entbecfen, ja et fan per* feitet wetben, j« gfauben, bafj er fd;on tpurffid; grofje unb gemiffe ©cfjritte getfyan f>a6c ; af* fein, et et*fdf)ret, efje et eb meinet, ju feinem St ftaunen , bafj bie ©rfenntnib feineb eigenen £$d;b fd;on ein $fbgrunb fei, ben et* nie ergrtinben werbe* ©emi fatim fennet bet rtefftnnigfk SBeife ben ©cfyatten feinet* ©eefe, roenn ici; fo teben barf, unb fan bet fteifjfigfle 3etm i fi, um mit fotdjem ndijer befannt jumerten; unt mus man fte!) nidjt muntern, tap er mit ter grbfien SDMIje unt,@tanbf)afttgfcit fortfdfyret, atfe $internij?e $u befampfen, unt menn es mogliclj mate, ju uberminten, me!d?e i!jn ab!)a(ten, bis in tas Snnerfie ter Olatur ju tringcn? Unt ob; gleidj ade tiefe SSemttfjungen and) nid)t mit tem ©vfolge gefroljnet merten, ten er fid) loon t v nenfelben ju fyaben munfdjet, fo ifi er tod> nicfjt of)ne atten Unterric^t geb!ieben, fontem er fyat erfiaunficfye ©nttecfrmgen auf ter©rten unt am#imme!gemadjt,untbiefe3mecfe$uerreicf)en, tie bemunternsmurtigflen ^unfie erfunten* SDenn er fjat tie ©rte, tas ?Q}eer unt tie £uft turcbgefucfyet, unt atier Orten unentlicfj Piele !eb!ofe unt lebentige ©efd;opfe mafyrge* nommen, ja er l)at fid) fo gar tiberjeuget, taj? tie tejtern entmetcr ^{jiere, oter spftanjen fint, unt taji tiefe ftdj einanter fo fef>r ndbern, tajj man faft unfdjluffig mirt , ob man mandje taoon ju ter erjiern, oter ju ter autern $fajje redjnen fode* jDie neucften 35eobad;tungen bemeifen, tafj tie 9>jTan$en turd) eine ortentlic^e 3«ttgung entfMjem gaji a(fe, nur menige ausgenommen, feimen auS tem ©aamen, inSgefamt aber befefiigen fte ftd> turdj, oter mit ib>rcn 2Bur$e!n, ftemad)fen bis ju einer ifjuen bejlimmten ©rbfje, fte fint nicf)t gan$ ofyne ©efttf)i, in ifjncn ifi tie Q5emegung, oter ter itmiauf ter ©dfte gemis, fie ndfyren ftdj, fte geben 21uStunfhmgen tton fic^, fte jeugen ijjres ©Icidjen, unt fte teermelfen, oter verterben fnifjer, oter fpdter, nadjtem ifynen ifjregeit gefcjet morten ifi; aliein, tie n>iUf uf>rbicf>c SScranterung teS OrteS ifi if)nen fd)!ecfjtertings unterfaget, fte mujjen tafjero tieganje 3
cr unglaublidjfien ^unfl geformte ©(ietmafjen, ftc leben tfjctfd etnfafjm, tffeife in ©efellfd;aften , ftc begattcn ftcb, ftc pfianjen if;r ©efd;ied;t fort, unt ftc fierben, tvenn ii)re £age Polientet finb* 3$r $tufetufjftft i fi auf unt in ter ©rten, in ter 2uft, auf, in unt unter temSBaffer, auf tenen ^)fTanjen, auf antern ‘Sfjieren, unt in tenenfetben, unt in iljrer Sftenge unt SDiannigfaftigfeit febetrten ftc ta$ ^Pjianscnreid; ned; §u ti&ertreffen» ©6 ftnt aifo ter ®efd;led;ter unt $lrten ter ^fyrere, weidje cinc if)nen eigene SebenOart unt ^attofyaltung fitf>ren , u>ie and; ter @emdd)fe, fo oieie, tafj ftc nid;f ju $db;(en ftnt, unt tucnn ter Sftaturforfdjer meinet, pon ten mef;refien tcrfcl6cn 9?ad)rid;t unt einige ^enntnip ju Ijaben, fo credit cr tnrd; cinen unpermutfyeten 3ufad 3 an 5 nette unt trjm nod; unbefannte, ntcid;e if;u ju fcinem 33ergnttgen pon tem gefyabten Smtyume toictcr jurud bringen* Unt fo forfdjet cr nad; ten UCttett unt ten ©efdjfcdjtern ter £f;iere, ter 9>jTanjen unt ter ubrigen ©eltcn^eiteit. tec Sttatur, cl;nc tiefe Unterfudjung jcmals entigen ju fonnen, fo befummert er ftd; unt ten $5au ter iforper tiefer ©efd;6pfe, of;nc if;n ergrunten ju fomten, fo fpuf;ret er ter £cbenoart ter Eebentigen unt if;ren ©igenfdjaftcn nad;, ol;ne fo(d;e er for; feben ju fonnen, fo befd;dfftigct er ftcb mit ten $5eflanttf;eiten ter Sebfofen, oI;ne fofd;e gef)o; rig entmicfefn $« fbnnen, ttnttennod; ermutet er nid;t, fontern er mirt Piclme^r immer ei; friger in fcitten Unterne^mttngcn, toett feitt $£ei$ unt feine ^frbeiteu nie ttnbcfobnet bleibcn* £>enn wasfan mit ter ©mpftitbung perg(icl;en werten, meld;e er empfintet,tpenn er in ternum ermefjlidjen 9teidjt!;ume ter erfd;affenen £>inge ten Uvf)ebet ter £ftatur glctc^faf;m fteftct, unt mit feinen^dnten fugiet, unt bemevf et, ta£bie©inrid;tungcincg jeten .Svctpers, einev jeten ^PfCan^e unt etnes jeten £f)tcreo jmar mie feine eigenc fef;r jroccfmdfjig fei, tafj U;m aber fur jene em ^Borjttg jugetfjeilct worten ifi, meldjer if;m tie ^erftefjerung giebet, feitt gegcnmdrtiged 2ebeu ntufjc nur ein furjer $i«fentfjaft in einem ter 33or(;ofe ter 3ufunft feitt , in wefdjer er talfero jenfeits te$ ©rabe$ grofjere ©nttpidelungen feiner ©rfenMnijje juPcrftcfytlid; ermarten tavf» \ % 3 Sine (£tue uernunftige SBctradflung ber SRcitur ifl folgfid? bie CLUeffe ber teineflen $£offufl, ttnb e$ ifl bei ttnfetn gefltteten unb aufgef(df)rten 3 *ton feitt SBunber, baf? tnan fo uieie Siebfjafcer berfelbett antrift» SDlodjtcn fo!d?e bcd) nut insgefamt bie©elegcn!)eit fjaben, obcrim ©tanbefein,tuenigflen 6 ettua$ tutarem grofjen 33ttd?e felbfl ju fcfen,unb es ju uerfleljen, anflatt jtcf) mit ucrflummeffen, obcr gar bttrcfj irrigeBufdfje uerfdtfdflen $lbfdjriften beffelben ju 6 ef>c U fcn , tuie fefjr tuurben baburdj nic^t unfere ©infldjtcn in bie S&evfe beS Mmddfligen getuin; nen? $ 8 on muf)feeligen ©cfdjdften entfrdftet butd?bldttcre id), tim mid) tuieber ju erfyolflen, bie tuenigen $Mdtter.biefe$ S 33 ucf>e 6 ber £fiafur, tvclc^e id? beflje, nid?t felten, vmb in nteU nem ^ueberfaede, unter naturfidjen ©eltenljciten eingefdfloffen, fomt es mir uor, id? fei fc^en in eitter anbevn £Bc(t, in tuerer id) bie tuunberbaf?reflen ^reaturen erMicfe, if?ren ©c^opfer erfenne, unb if)n mit einer flaunenben ©f?tfurd)t 6 etuunbere* ‘ £>enn id? finbe ben ^errn bet* Olatur in bcm uerdd?tUd?flen @tau 6 e, tute in bem gtoflen 3Beit* fotpet*, in bem fieinfleit @rafe, tuie in bem (£ebcrn&aume, in ber ^dfemil 6 e, tuie in bem (£[epl?ctntcn, in ber SftiVfe, tuie in bem ©traufje, in bem ogel getuaffet, bie efjebem SSafiertuurmer getuefett tuaven, unb mein £e rj f?at mir ge; faget; tuie biefe, nac^bem fle if)re erfle^ebenSjeit in betn 2 Q 3 afer uoffenbct fyatten, unb gieid?; fam bttre^ einen bem £obe df)niid)en 3 «fl^nb in bie, mit netten ©fiebmaafen ucrfef)ene ftit tuo^ner ber guft, eittes if)nen ganj frembben ©fements uertuanbeit tuorben flnb, fo tuirb and? bein ©eifl fleb nad? ber abgelegten^nffe empor fc^tuingen, um uor bem^rotte bes@d) 6 pfers an^ubeten, unb ilfln bas feievlic^fle X>anbopfer fur mein £>afein bavjubvingen, unb biefe 7 $33orftefl«tt3 tyat meine ganje ©eefe mefyr afs einmaf terge jtaft 6cn>cgcf , tafj ict ofytte 33 er$ug mit cinem fo ttiel mogficfy perjMrften 9(«ge, «nt mit forfcfyenten 55 Iicfen tie entfernteffrn ©e; en icfy einft mantefn merte, fyate t«rd)fclja«en mfifjen, um mid) fcfyon f)ier mit tenen gropen 35uf)nen t>c6 girmaments, tt6cc roelcfyc ter 2Beg «ad; tem ©i$e tcS ©migcn gejeidjnet ifi, ndfyer tefannt ju inacfyem * Sted) id) mwrte mid) gu fef)t pertiejfen, menn id) afle ©mpjtntnngen ter SOGoifuft, ter 5Cntad;t, tmt ter ©ef)nf«d)t nad; ten 8Bof)iumgen ter ©eeiigen nieterfdjreiten motfte, meld)e tie ttdf>cre Unterf«d)ung ter 8B«ntcr ter SRatttr peranfafjet «ut fyeroortringet, «nt meld)e einem jcten $re«nte terfeltcn, wiemir, etwa$ fef)r geroof)nftcf)e$ jlnt: id) mid tafycvo «ur eine «ngeftmjWte ‘iSefcfyreitnng terjenigen ©eftentyeit entwerffen, tie mid) fafl gcjnmn; gen fyat, meinen 2ietlingdgetanfen auf einige $iwgentlicfe nad^wfydngem SDiefe nefjntlid) ijl eine SOierpjfanje, meicf)e piefleicl)t nod) feinern 9 ?at«rfuntiger gw ©ejicite gefommen ifi; me; nigftcnd treffe id) tei feinern terfelten awcfy n«r tie geringffe@pwf)r einer O^ac^ric^t oon if)ram Sflan nennet mit tem D?af)men ter$f)ierpjTanjett ein fetentiges ©efdjopfe, mefcfjeS mie tie ortcntIid)en ffanjen tegatte £f)iere, teren ©tiele, oter ©tengef entmeter l)d«tig, oter fnorpfid;t, oter Oornartig, oter fnod)ern, oter fieinartig feinfonnen; tie fetentigen ^rcatwren ater, meidje tiefe ©ticfe tragen, ftnt insgemein poiipenartig, «nt tie Sfyierpffanjen feltft merten 5« ten ©d)aaftf)ieren geredjnet, «nt pffegcn jtd; in Slefle «nt Sftetcnjweige a«6g«treiten* ^iefe ftnt nod) nid)t antersmo, ate in tem SBafjer, gefnnten morten, «nt ot man gfcid) non t[)nenfd)on oerfcf)ietene$frten fyat, fo ftnt tod) «nter affen tiefen, netjttem@cepafmtaume tc$ ^errnSfttHfft/ tiejenigen nod) tie fontertafjrfien, mekfye ter «^err ter ^)err «nt 8 unt ter §err (£bMt&6fof$ne&en f)a6en: c6 ftnt) ater btc mefjteflen tetfel6en feine Pollftdm tige, fontem befdjdtigte ©tude, unt jte gel;oren inggefamt in tie ivlajje ter ^olipen. Sfteine ^hicrpflanjcn fyingegen ftnt von einer ganj antern ©attung, meil fle meter ©cfjaaltfyierc, nod; al)rcn eine ©ammlung Pon naturlidjen ©cltenf;citcn ju jammlett angefangen l;a&e, unt ta$ DJleer ticfe in grojjer SQienge Ijergie&t, fo l;ate id; eS mir jttr ©e; wo&nfjeit gemad;t, tie pon f)ier reifenten ©djiffcr, melcfje id; fenne, jubitten, tafj jte ta$* jenige, me ifjncn etma merfmurtigeS porfontnten murte, auffje&en, unt mir mit&ringett mocfjtetn £>iefe S 55 ittc mieterl;ol;lete id; in tern Porigen gruf)jaf;re gegen einen meiner %n: permantten, ten Jjerrrt Jofyann ^invid) tVlolleir, meidjer mit tenen nad; ©ronlant unt ter ©trafje Stapits fafjrenten ^tfcf;crn eine grojje 33 efanntfci;aft f>at, unt nad; il)rer 3 «tuf; funft fcradjte ©r mir einen jmeijolligen ©tein, auf melcfyem trei eingetrofnete ©eegemde^je fafjen, mit ter $lnjeige, tajj ter 33 efef)( 6 l;a 6 er te6 ©d;ijfeg, ter SSogel 93 ^ 6 nijr, 'Jane Zy? Alltngf? Ciromp, foldjen in ter ©trajje £>apits unter tem 69fen ©rate au6 tem ©runte ter ©ee l;erauf gejogen fjdtte, unt &mar 6ei tiefer ungemoljttlidjen ©elegcnljeit, ©ie fydtten nefymlid; ten i4ten 9 Rat; einen SOGallfrfd; gefdjojfen, melcfycr a6er gegen il)t SBcrmutljen mie? ter toS gefommen mare , nac^tent ter mit ter iparpune pertuntene ©trif, oter tie 28 all* ftfcljlinie eine £dnge ten 3oo$aten, jeten jtt trei ©lien gerec^net, oter 1800 Jus (jatte. 55ei tem $lufminten ter ^arpune mare ter getadjte ©tein mit tem ©ifen f;eraus ge&rad;t morten, unt tie auf temfelben tejmtlidje ^treaturen fjdtten jmar einige 3Diefer & 9 &tefer mcl)t tdngticfyer at$ rttnbet unb einen guten tyofyer ©tein ijt mit ^oratten* moofe gejieret, «nb mit jweien tangen 6ranbget&en tt>eid)en 58urmget)dufen umfdjtungen» $tuf Demfet6en fletjen einen 3off Pon einanber ^ftanjen, metere jtoar gtei$ Das $tnfefyen ctttcr §f)ietpfian$e Jatten; attein, rocit it) re torpet unter jtdj perwifett uni) eingetrofnet, Der <3thl Der Dtitten afcer a&gertffen, unb if)t ^orper mit jenen pereiniget war, fo fonte mgn gar tpenig beuttictjes an it)nen atten etfennem $tnfdngtici) wofte icfy aud), auS Det S5eiforge, Daf? fle gdnjtid) pertof)ren get)cn m&d)ten , ttjre Stufroeicfyung nid)t tragen ; enDttdj afcer Defectos ic^ Dod) Diefel6e ju perfucfjet», unb Der Jpert tDommicue ©cfyulse, ein, feines ig jdtj* rigen Sltters ungeadjtet, in Der 9iatuvf)ijtorie fdjon fefyr erfafjrner $reunb, Ijatfotdje gtucf; tid) unternommen, unD Die pottige naturtidje ©ejiatt Diefer gremfcbtinge miebet tyergejMet. ©ine jebe Diefer £t)ierpjTan$en fcejfetjet au$ einem fajt tjornartigen ©tengef, «nD aus Dem ^orper* 3»ener tff t)ot)t, getbmeis pon $atfce, mirb au$ ftcinen Diingen jufammen ge? fejet, fpaltet jtd> in Der SDiitte feiner Sange, unD toirb Dem Sfyeite be$ ©tieteb Pieter QMutjmen, trelcfyen Die icfe flnb Dem dufferticf)en $tnfd)eine nad> fdjwdrjnd? ; Die ^orper fetbff aher ^ahen eine Denen Bt^g^tftrinen dfjntidje rotf)e ^ar6e, metere jeDoc^ in Dem SBeim geijle, in metdjem |te ijt Dema^ret merDen, merflid) Dteic^er gemorDen ijf* ^)a0 e&en gcfagte gitt pon atten Dreten ^f)ierpftanjen e^ne Qtu^na^me, unD Denno^ fim Det jtd) Diefer %l)nUc§feU ungeac^tet an Denenfet6en eine tpefentfid)e ^erfc^ieDen^eit, inDem i^re IO ifyre Sange unt i§re ©tofe ttbcrtyaupt nidp einerlei, unt tie ©epalt ter torpet fefbp fe§r toti einanter terfdpeten tjt* SDenn tie groflc ifl 1 3 3oIfC/ tie mittere 12 Boae, unt tie fleinpe 10 BoIIe eines rljeinldntifdjen §upeO lang* @0 geringe tiefer Unterfc^iet ju fcin fc^cinet, fo ttirt er tod) feljr bctrdc^tlicfy, intem ter .Svbrper ter gropeu ^ierpjknje 5 unt einen Ijalben Bott in ter Sange, unt ifyr faum jwo Sinien tifer ©tenget 7 unt einen f>al6en Boa I>at , ter ^orper ter antern Ipngegen nur 3 unt einen fyalben, i§r nic^t pdrferer ©tiel, alo ter ©tiel ter erpen, ater 8 unt einen Ijalben Bott lang ip, moturd) in tem ganjen Umfange tiefer ^f)ier; pPanjen, jumal ta if)re ^orper in ter ^O^itte fafl einerlei £>urcfymeffer fjaben, ein fcf)r ter; fdjieteneo $3etfyaltnio entpefjet, melcpeo in il)ter $lbbiltung auf ter bcigefugten ^upfevtafel genau beibel)al£ett itorten ip, unt turefy tao ^Infcftauen terfelben leic§ter, aio turdj eine mitt (duftige Q 5 efd}teibung, evlldfyret mirt» Cb nun auo tiefem Unterfdpete cine &etfdpetenl)cit teo ©efdjlec^teO gefofgect tterten lonne, oter, 06 tielleicfp tie eine ton tiefen ^terpfianjen junger, tie antere aber diter fei? bin icb ju entfcfjeiten untermogent, B»d) mctfe taijero nur noclj bloo an, tap tiefelben meter $lugett, nocfyOfyrcn, nocl) gtilpfjorner, nccf) ©cfyttimm* jettg, nocfy ^uocfyen, nocfy eigentlidje ©eburtoglieter, oter antere ©lietmaapen fyaben, tap tie beiten auf il)rem naturltc^en $upc nocfy pdjente ^ierflanjen ftd) tie Dtufen jttfefyren, tap tie groffere ton ifynen, furneljmiid) an i^rem ©tiefe, mit tielem ^oraaenmoofe befejet fei, unt entlid;, tap ter Slnfang teffelben bio an tao mit tem ^uc^jlaben q gejei^nete Sod) bifer, *■ alo tao ubrige teo ©tengelo, fei; tafjero man mutfymapen fonte, tap tielleid)t f>tcr tie tritte iljren natttrlid;en ©tant, unt folglicfyil)renUrfprung auo ter gropeu $f)ierppan$e gcljabt fyabe*. $>iefe tritte, oter tie ton ifyrem ©tantorte abgerifiene ^terpflanje, rneldje ter torf)er befdpiebenen fleinern mit ten £ 3 ud)paben B. B. B. bejeicfyneten in allem gletdjet, nur tap pe etmao furier ip, l)abe icfy, um il)r ^nnerpeo ju entteden, ton tem STiunte bio an ten 2lftec aufgefc^nitten, unt in tiefem B^P^o mit ter umgefeljrten $aut abbilten lapen. ^)iefe i^re ^>aut ip auo jtteien ^Idttern jufammengefejet, if)re innere Dberpdc^e ^at eine gldnjente fc§necmeipe garbe, unt ter SHuut ip auf terfelben mit einem peife^igten Dtante etngefapet, tao fca« ©ngeweibe felbft abet fmb f;tntcr einanbet jief)enbe Diofyren ober@dngc, citi bruftgter $ 6 rper, unb dele jufaramen gemiefette netpigte, nebfi vicien anbern benen^aarrojjren al)n; lichen gdben. X>er ftlnglic&te au$ wrfc&iebenen ntit Stterren butcfypebtcn .£uge(n 6 eflcI;enlDc fcvuggte torpet nimt bie SJiitte ein, unb wirb pon benen auf afien 0 eiten jtcf; an if>n (e: genben ©dngen umgeben, unb fajt Perjiccfet. SDfcfe ftnt) paavtpeije georbnet, unb t^tc bcibctt bess erfien mit pie(er SSafjrfdjeinfidjfeit rermud)e, fjerror fommen fbnnen. $ 8 on f)ier nel); meti (te beibe i^ten 2 £eg (jerunter bem 2 (ftcr nafje Porbei bis in ba$ unterjie (£nbe be$ $ 6 r* per$, fte lauffen aber pou ba tvteber in bie $ 6 f)e, unb fieigen, ttadjbem ftc fnottgt gemovbcn (Tnt>, ponrdvts gerabe fyttutuf 6 i$ in bie eberfic 0 pijc, gefyen fobatrn feitwdvts bei benen gc; fcadjten SDrAfen mieber fyenutter, fcfyrcn jebocb a&ermal* jurflef , tmb getpinncn (jfnterodrts ned) einmal bie $ofyc, wofelbji ftc jtdj enb(id) in einen niebetjieigenben 3 ftitte(gang pcrman; beln, tpeldjer, rnie bie if)tn jundcbfi (iegenben beiben, init fcfyiparjem itnratjje angeftUfet i fi. Iteberljanpt pnb alie biefe 9 £of)ren tpei$,bunne unb jart, bie poeberfien aber jtnbbocb etmas ftdrfer unb fefiet, ais bie ^interfieri, unb ber gebrumte fpijc 3(nfang ber beiben affererjien fdjeinet baS SOSerfjetig ju fein, mit welc^em bie $§icrpflan$e i*)re O^a^rung nicfyt nut erfyafdjet, fontem auc§ geniepet; benn bem Sfafcfjen nacb fbnnen fo(djc if)r ale gatigffaucn, unb audj a(s 0 attgrnpe( bienen. 0 onji fyabc id) nod) anjujeigen, bap bas ©ngemeite ben ganjen 3vaum bes 0 d;(aucbeS, ben biedpaut bes $ 6 rper$ mad)f, nid)t au^fulfet , . unb bap es auf ber rec^ten @e ite, na^e bei bem $fter, mit eincv uberauS fd; 6 n gebilbeten meipen O^ej^aut utn# guetet trei-be, meic^e piedeie^t nui* ein ubrig geblicbener Dtefi bes pvac^tigen tleber$uge$ ip, ter e^cbern aKe innere ^fjcile einge^uffet f)atte. ©enn e$ ifi (ciber mef)r ais 3 « bcut(id) ju erfennen, bap ter imventige 55au biefec d^ievpflanjen burd; i(;re gefd;ef)ene ^introfuuug fe(;r gclitten ^abe. Sie erile gigut. 3n biefet ftefyet mem ben fcorbern ^Ijeit ber seoffem, unb bie iiufe ©cite be? fteinem ^bierppnje* A A A Dermit$oratfetimoofe&eft>acbfene@rein, an bem Piele fletae ©c&nefeu unb SRuftyeltt bangett. BBB Die ftetnere S&ierpjTanje,. C C C SMe gruere $bterpflan$e. a a Der $orper ber fletneru S(;ievp|Taitie* b Deflfelben oberjfe ©pi$e. c Der SHunb. d Der Stfter. e e Der ©tengef. ff Die Spatha, ober S5fti$mtttf<$eibe. g Die SCBurjet. H h Der torpet* ber gruent Sbierpflanjc. i Dejfen oberjfeS Sabe, k Der 3D?unb. l DerSlfter. m Da6 «nterfre Snbe be£ $§rper§. n n Der ©tenget. o o Die SMubmenfcbetbe, ober bte Spatha. P Die SBitrjel. q Sin£od) an bem ©tenget, toerd>c6 oietteiebt burct) bte 2fl>retfittng ber fteinflen 7 ober ber britten Dt)ierpflan$e etuflanbeti tfT. r Der bife Sfnfditg biefet» ©tengeiS. s s gtoet SBurmge^aufe. t Die SQCunbttng beg oberjlen SGBttrmgefjdufeS. u Die ®2unbung ber «uter» 2Burrorbt>re. w w w $orattenmoo$. x Sin fletner©tetu,ber auf bem grofferufejle tft. y Da£ Snbe ber tmteru SBttrmrobre. z z z z Da$ bnrcbfcf)einenbe Stngetoeibe. ©te anbere gtpt* ©teUet ben bovbern ^Ijetl ber ffeinem, unb ben Dvufen bes gvoffem ^^terpPanse m A A A Der ©teiit. BBB Die fleinere $bterpffan$e. C C C Die grSffere $$ierpftonge* a a Der JTSrper ber grSpru £f>ierpf?an$e. b ©etne oberfle ©pi$e. c c Der Otfifen. d d Der ©teugel. e DteSleriuanbetnng beg©tengeI3 in benDtufeit» f Der btfe Stnfang beg ©tengetS. g g Der ^orper ber fieinern 2tnerp)tan$e. h ©ein oberffeg Snbe. i Der €0?unb. 1 " k Der 2ifter. • * 1 Da6 unterffe Snbe be$ $5rper$«. m m Der ©tengel. nn Die Sln(;menfc^eibe, ober bie Spatha.. 0 DaS unterffe Snbe beS ©tengelg. p p Dte $S3urmgel)5ttfe. q DaS Snbe ber oberit SBurmrofjre. r Dat? Snbe beS untern 2Burmgeb5ufe$. £ s s s s s $ora£(emnoog. ©te Britte gipt\ Sjl: bie fteinjle S^terpffanje, berett *jbaut aufeejcf>nitten unb umgefefytct roorben, bamit il)te innem ^Ijeile ju ©ejm^e fommen mogen. a Dte SBurjef. b $oratleitmoo$. c c Det* ©tenget. d Die 83lut)menfc&eibe. e Der Stnfmtg beS $6rperS in ber S&tuljmem febeibe. f Der Stfter. g g Die umgefeljrte £aut. h Der 20?unb. 1 Der innere 3fanb be$ 2D?unbe$. k k Die SRcj&aitt. 1 Der bruflgte torpet*. m m Da6 erffe $aar ber um ben brnftgfen $?§ r? per ffebetiben 9iot)ren. n n Die auferflen Snbett btefet* beiben 9tofjren. - o o o DaS anbere $aar ber 9ftf$ren. P Da£ britte 93aar berfelben. q Da§ Pierte23aar. i- Der lejte ungepaarte ©ang/ toeteber bermut^ ticb ber S^afibarm i|l. ' - / . ' - ■ ■ ‘‘ ■ ■ , : M ' •i , . ' ■ ■ ■ ' . ' • ,V' ■ ' 1- v f - \ -i i ■