LÀ t Me Eod RA iis * S ose Rote » H B fy EPA RES ELE £ z cte TUA mis Mes i Fi S do s ar m E arme mim TA dnd) MIA PRAE y » MY IMeCR- UR. Rs UN Rene a Rn Rs MS M DOES M mn R CN Re Re et t ZI Reim "S H c a -- LA ee UT ER ] VIT T LAN J PLI AM nt e» arm AND Rt d Orem L5 ATA. Pe S. r ^ii zduaà aln di ai Bias ob 2s ! AN UE Wi j i I 2n Ku A DU Hh TU Ww LM TUA 1i / Ü T E . T m V n T M DANA br A7 i P ii Td pm «rni [^. M Ny M TED DN PENA ATTE M, Ps MEA WT "N P" [ 1! ^ Aber Mitt Inu n ——-— Fm. d g) i | í j MP« l yo fev "i D. I Lu "E 1 j l ) Y, U Yi MBA ^ Mi Aet n * i RP NU n NIHU e REM i " n Jo UM rai e ^. hi H] ren " TM A ; ü li vts M 79) Jas LI , I "s fi AW? [| E i ! - E / MJ v" Hi , FW MA " "i 3 h l f U n wy 3 OM jw |o E ! l 1 » UN M T "mu Ir / M Í j 1 I" / MM P M MN n iN NI BMURT Aa P ATI $0 Ion n NORUNT JM | DN MOT WT] | ] 14 MODO ENS ] ! it Loan nd o hi T [10 hw UN M | | h ih. Wu E Hos moss m cna an eant oni snm ch m es sae nete in cem dm -- pr MNMVMA PR IU MN ERO PHYSICO-MEDICA ACADEMIAF. CAESAREAE Y NATVRAE CVRIOSORVM--- 7) Bir NND, itcm TERR -Boluiiuiuili.F FACIA E - MEDICA ACADEMIAE CAESAREAE LEOPOLDINO - CAROLINAE NATURAE CURIOSO EXHIBENTIA EPHEMERIDES OBSERVATIONES ue HISTORIAS. CELEBERRIMIS GERMANIAE ET I. "ONM : HABITA ET COMMUNICATA ULARI STUDIO COLLECTA VOLUMEN SE EPTIMUM IM APPENDICE. CUM PRIFALEGCIO SACR .£ CAES AR. MAZESTATIS NORIMBERG6J4£ Impenfe P. v. M.ENDTERI CONSORTIUM, B. JUL. ARNOLD, ENGELBRECHTI, E yis FLEISCHMANNIANIS ANNO MDCCXLIV., , kW icuintiy er ke aus gosse nd Wesel ve v ci M iem ee ag tete - is rdow LONUK BOUE Ei OK EN OMA N CRM Oc euiri | , , LL alios cS ^. ROMANORVM IMPERAT ORI PIO FELICI SEMPER AFGF4$TO GERMANIAE AC p BOHEMIAE BAVARIAE SUPERIORIS ET INFERIORIS 7 * UT ET PALATINATUS SUPERIORIS: - ERN. A d C D Sau IDUCA LAUS yx IB. ELECTO RI. | LANDGRAVIO LEUCHTEN ERGICO IMPER ATORI, RE Ji -ET DOMINO SU DOMINO LONGE OMNIUM CLEMENTISSIMO. A! UGUSTISSIME AMPERATOR. a anat. TIBI, SACRATISSI- 4 MECZSAR, clementia, ^ nobilis illa virtus, fine qua. relique Principum dotes nihil 1^ ^^ habes 7 DEDICATIO. Ü | bes poffunt folidi, neque perfeQi,. precipue autem in- effabilis TUA in affiduos quos- cM Mufarum cultores pro- peníio, quam nunquam univer- fus orbis literatus immortali lau-- de fatis valebit depraedicare, quaque TIBI, OPTIME IM- PERATOR, adfubiectiflimum cultum atque venerationem pe- . culiariter . obftrinxifti noftram academiam , hortatur nos, ut audeamus, novam hancce obfer- vati onum phyfico- medicarum collectionem. ad pedes TVO€ humillime — e,& AUGU- | i STE: -DEDICATIO : MEE NOMINE" TUO 5 demiffiflime infcribere.- Magnze quidem , Dicti elt audacia; a SUMMO MON- ARCHA petere, ut in tam immenfarerum gubernandarum : mole, quam IPSE Solus humeris - fuis fuftinet, ab arduis & gra- - viffimis belli pacisque negotiis ad Mufarum curas defcendat. Dum autem, CLEMENTISSI. - MEIMPERATOR, gratiífima. J pariter ac devotiffima mente nobifcum. recordamur, quam | incre- EXE LL. Ne incredibili benignitate ac muni- .. ficentia, inter aufpicatiffimi Im- - perii TUI initia, in excelfiffi-- mumpatrocinium 'UUMfufce- peris academiam noftram; quan- tatunc IMPERATORII vultus " ferenitate praefidematque dire- - Gorem, quos Íplendido Ar- chiatrorum TUORUM titulo cxornafti, Auguftalem MAJTE- STATIS TU/£E thronum fup- — plici adoratione appropinquan- tes intueri, C/E5 AR E, AE que TUAE voluntatisradiosinipfos . gratiofiflime diffundere digna- id i ps |. tus di JDEDICATIO TON . tus fis, quum TIBI, IMPERA. 'óTOR MAXIME. fextum ephemce- . ridum noftrarum volumen, ceu cultus noftri fubjcctiffimi pri- mitias, humillime offerrent; quam clementer & liberaliter privilegia, quae a DIVO LEO- - POLDO. Auguftiffimo Socicta- tis noftrae nunquam otiofe Statore,. nobis olim benignisfime fuerunt impertita, fumma TUA Aucto. ritate confirmaveris , extenferis, auxeris: leta ac venerabunda tam infignium a TUA, CESAR AUGUSTISSIME» clementia in - is c0Ca5 o nos VOSINRS BEDICNTES — — — nos collatorum | benefacto- rum recordatio, noftram mi- rabiliter auget fiduciam, ef. citque, ut ab omni foli. . citudine liberati, SERENISSIMO -NUMINI TUO hofce qualescun- que ingenii & induftriz noftrae * fructus fubjectisfime confecrare— nonamplius vereamur. Siqui- - . dem divinz providentiee acce- - ptum referre. debemus, quod "TE, SACRATISSIME IMPERA TOR, €o ipfo tempore ad clavum fum- mi dominatus admovere volue- rit, quo atrocisíime bellorum ! ng NA tem- DEDICATIO- tempeltatesi in biflóibüs ferc Eu- - rope regionibus Íaevientes, Ar. - gonavi noftrae naufragium mi- nari videbantur. Ubi enim in tam turbulento rerum ftatu ex- optatius invenirc potuiflet re- fugium,quam in TANTI PRINCI- PIS. clementia, qui tantum reli- quos orbis terrarum Principes, quantum Apollo univerfamMu- farum cohortem , fapientige ac - virtutum lumine antcccllit. ; - Sufficiat. . nobis, IMPER AN- E IUM MAXIME. ex innumerabili DNE 0 0E A ? DEDICATIO- | | virtutum TUARUM ferie. cas ; fal. tem obiter tetigiffc, quarum fua- visfimis ornamentis noftra fcfe hadenus Academia uberrime fenfit illuftratam atque recrea- tam. Amplisfimum interea lau- dum TUARUM virtutum- que heroicarum | campum , venerabili. filentio ^ admira- mur, Deumque Omnipoten- . tem fupplices precamur, ut TIBI, . AUGUSTISSIME IMPERATOR. valetudinem tribuat nullis un- quam morborum molcfiis agi- . tatam, ut annos virtutibus ac me- ritis P p DEDICATIO | ritis TUIS aequet, ut non modo diuturnum, fed & tranquillum . TiBl concedat i imperium, ut AU. . GUSTAM eamque HEROICAM FAMILIAM TUAMin fubje&torum | populorum [fpem atque fola- tium diutisfime fofpitet, ut per "TE mox aurcam Germaniac to- tique Europac pacem reddat; tandem, ut omnia felicitatum ge- nera, quibus unquam Principes fibi dilectos beavit, TIBI affatim contingere jubeat ! Ita vale, er. . fi hoc addere fas eft; conatus no- : ftros * dme TUA munificentif- fima "ww. L e DBPICAMIOG 00 2 n Lad complecti ne dedignare, .. Haec funt vota, quae pio animo . nuncupare ftudent | - SACRAE CAESAREAE Mer in VESTRAE - humillimo ebfequio devotifiml - Praees; Dire&or, Adjun&i & Collez g& Academiae Néc Curiofo- AME e | PR 4E " 2 $ S ; "^ » A 2 b * * D " f " i ; à - ^ ; L4 ^ 3 D « " 1 | E $a m ; : 1 MPO zn 5 à ; ^ » T "T ? . , m E . . : AA ] j ' * Ps D T à 9:5 r AN . E 4 n -— A312 -—T Y4 5X 1 " - - X ^ . | T : ; 2 DH *35 " 7 "m 3 1 r 4 2 L4" | b umea quae tibis preefanda funt, me- - ditamur argumenta, triftis ante omnia noftras fubit mentes ja&ura haut ita — pridemfa&e recordatio. Rerum qui- defh irecuperabilitm optimam ex oblivione peti medici- sam, in vulgare conftat abiiffe proverbium, Magnum vero & incredibilem animinoftri dolo- rem oblivionis remedio levare, tam difficile atque. impoffibile, quam] impium & ingratum foret, Grata potius ac fempiterna cohoneftamus me- moriabeatos manes ILLUSTRIS quondam DI- REG TORIS Academia noftra «2 Ca dpi WID- X X MANNI PRAEFATIO. MANNI,rebus humanis, eheu! mature nimis erepti. Hujus enim. CELEBERRIMI. VIRI obitum tanto tmajori lu&u atque moarore pro- fcquimiur, quo: praftantiora ILLIUS in nos extiterant merita; quo rariorem VIR SPECTA- TISSIMUS humanitatem cum exquifita erudi- tione conjunxerat; quo denique prudentiori in- duftria quaslibet officii füi partes 'inipleverat. Spe- ramus interim fore, ut vacans Dire&orium munus, de quo füftinendo jam jam fuit inter nos deliberatum, ab alio proxime fufcipiatur Acade- mic noftrae Collega , in medio bp vi Y degente, omnibusque illis, quas olimíin Wid- manno admirati fumus, dotibus egregie exop nato, Sic tandem(fiDeo placuerit, novaravers tere mala) nihil amplius noftris defuturum cre- dimus commodis, In hoc autem nobis. praci- pue gratulamur, quod ILLUSTRISSIMUM at- que EXCELLENTISSIMUM . DOMINUM, DOMINUM JOANNEM GEORGIUM. JOSE. PHUM, COMITEM DE KOENIGSEELD, S, R. 1 VICE -. CANCELLARIUM cet: cet; inter Naturae Curiofos numerare; EVNDEMque, tan- quam PRAEFATIO. quam gratiofüm Chorinoftri Dco] atdie Pa- tronum , fub agnomine APPOLLINIS MUSA- GET/E venerari nobisliceat. Quantum enim ex TANTI MAECENATIS favore, emolumen- ti; quantum, ex ILLIUS fingulariin literarumftu- diaamore, profperitatis noftra fibipolliceri debeat Academia, iis praefertim. nobifcum damus ex- pendendum, qui nobis jucundiffimz hujus fortis voluptatem non invident. : Quod vero ad praefens A&orum noftrorum volumen attinet, neque neceffarium effe arbi- tramur , neque praefatiunculae permitticanguftia, ut Tibi, Benevole ac Erudite Le&or , prolixe exponamus , quantumi vel utilitatis,vel oble&a- menti exinde colligere poffis. Loquantur ipfa Icripta de valore fuo. Quodfi autem forte non omniaapudomnes aequalem invenerint applau- fum, liberum cuique relinquemus,quid de fingu- lis tatuere, quid eligere, quidvereprobare velit; : maxime contenti, fifeptimum hoc Volumen pa- ri cum antecedentibus forte fruatur,atque non minorem in orbc literato nancifcatur approba- XX 3 tio- E PRAEFATIO. tionem. . Optaremus equidem, ut ex Honora- tiffimorum Dnn, Collegarum numero illi. fre- juentiorem nobis . exhiberent obfervationum fuarum copiam qui ad easdem eleganter& con- cinne elaborandas maxime forent idonei. Pro-. ximis. vero annis cosdem ad penía f fefe revoca- turos effe,plane confidimus. Quod reliquum i: Benevolo ac Erudito Le&ori. initum ioftrum, t dc meliori commendamus, - gw & & sioe bs o3sv bonc? Ee nter " paa SM Sd ej (5 : x4 1 414 1j | NS nao en LB 2d NE y ER ^ EUR 24 4 er za 9) NR . UI I4 i [4 Mmm fni uif m 2 e : LN ^ » [ u » "e ^ y [ur] A — Á 3 ES x. 4 NN LAM "Continuatio ^ ij UN n ATALO cl | Dno. E OM Academiz Carex Leo. E cyponchreicui Nature ten iapdÀ l.rs? forum, ^ spi L 1741. 6 1742. in candem Fé. sx EIN ceptorum, MbuE 3 «£34 ni tibi À | | "Antio TAL f mio -Ofdo::. I 3. KU oun LES 7 id. | $13- 'Dn.D. Salmtinur Eugenius C O HAUS EN, Archidioe- ^5. s: eefeos Trevirenfis Proto-Phyficus, Praefi dii Electoral. . Medicus & Poliater Confluentinus, | €/eombrotus IT. $14. Dh. D: Joannes Philippus: BUR GGR AV E, Eminentiff - —ac Celfiff. Principis Ele&oris Moguntini Archiater & Poliater Francofurtens. ad Meenum. — Serezus 12. | sis pn. D. Joannes Wolfgang Fridericus BOE NNEKEN, . Sereniff. Principis de Eoewenftein- Wertheim Con- / Wfiliar.. aulicus- & Archiater, Pra&icus Wertheimenfis, sí Baffus. IL . sé Dn. D. Michael ADELBÜL NER, Phyf. & Mathem. UAprgr PU ON in Univerfitate Altorfina. 4rifiarcbus Samius. - : s7. Dn. D. vd SeP Geraidus WA GN ER, Praicus Lu- - becenfis.- Silimachur 4. S18. 'Dn..B; Carolus Philippus GES NER, Tllufirift Comitis de SAPIEHA ,. Ducatus. Lithuanise Magni Cancel- larii, Archiater. Demofibenes 1à, JC ; 519 5S6 ) o C Si Ordo — a" " Nie - $419. Dn. D. Guilielmu: por Erneffust KERMANN, | vie DA Je Wa Yu ios ! i 20, Dn. D. Chriflophorur, Conradus SI CELIUS, Pra&icus * N ordhufants, pn £2 ES ' Anno 1742. ) Ti" «a. Dn. D. Jecinés Martinus BREHM,Reg. Suec. & Haf- fiacus itemque Ducalis Hildburghufanus Medicus re- fpeGive aulicus :& proviidiqiss ration Smalcal- ienfis. iSefbus HL . $22. Dn. D. Jeanne: Fridericus CRELLI Us, Anatomia, Phyfiolog..& Pharrnaciae Prof. Publ. Ordinar. in Aca- demia Helmftadienfi." 3$:/frazus 111. $25. Dn. D. Chriflianus .Gettlieb FREGE, Pradticue dip. fienfis, |. Zd»won 77. T $24. Dn. D. Joannes Tbomás DEGENHARD, Libeue ac Regis Civitatis Sopronienfis. Phyticus primarius. Diodorus 1. : 8 3s Dn, D. Joannes Georgi: LOECHL, Sac. Carfar. Majeft. -Confiliar. '& Medicus Cubicularis, utriusque Nofo- comii aulici SS. Jofephi & ElifabethaePhyficus. —.Me- . mecrates. | pn Illuftriffimus ac Excellentiffimus. Dn. Dn. Joannes Georgius Jofephus, Comes dé KOE- IGSFELD, S, K. LI. Vice - Cancclla-. rius, cet, cet. tanquam Patronus & Dux . Chori noftri receptus fuit d. 15. Aug. cum . agnomine APOLLINIS. AMufagete. d op 57. Dn. D. Erneftus Gettbold S'TRU VE, Augufti, ac Se- t^ rehiff. Magni Ducis Ruffie & regnantis Ducis Hol« EU Coniliar, 9s & Archíater, nec non korren 9 2 0 C 466 —Ordo i^ cionis. Min Medicinae INIT in Academia Kilonienfi. ^ E»- phorbus 1H. $28. Dn. D. Jeannes Martinus WOLF F; Phyficus adjun- Ou Suinfurtenfis. Cleon: 21 €29. Dn. D. Henricus "Afugu[fus GE RL ACH, Pra&icus Hamburgenfis. Gefíus IT. $30- Dn.D. Joannes Daniel de PERLICI, Nobilis Hunga- | riz , Inclyti Comitatus: Neogradienfis in Hungaria "Phyficus ordinar.. & Societat. Reg. Boruff, Scientíar. cpu "rchimedes " CATALO GUS. ominorum- Collegarum . hujus Acadc- "miae, ha&enus , quousque quidem nobis conftat ,. demortuorum, ^ Ordo Receptionis, ir Dn. D. Fridericus HO FFMANN, Seres Boruf- fie Regi a Confiliis fan£kioribus i & falutis tutela, Co- mes Palatinus Caefareus, Medicinae Prof. Publ, Pri- marius totiusque Academiae Halenfis Senior, Acade- mice Imperialis Petropolitamze, Regiarum etiam So- . €ietatum Londinenfis & Berolinenfis Sodalis, T d. 12. Novembr. 1742. ann. eetat. 85. (oU Memoria yit extat in "dppendice bwjus Viluminis ag- 259. fd4- 329. Dn. D. Jeanne: Wilh WIDMA NN, Sacr. Caffat. —. -. Majeft. Confiliar. Archiater & Comes Palatin. S. R. I. obilis, DIRECTOR Ephemeridum Academ. Impe- fid Nature Curiofor- &: Reipubl. Norimbergenf. * Phyficus Senior, 7 d. 16. Junii 1742, ann. aetat, $4- à & 4 ES 29 : E Qrdo-— Receptionis. 380. Dn. Joannes ;Leonbardu; FRISCH, Re&or Groisafi Berolinenfis, & Regis Societat. ibidem DireGor in . Claffe Hiftorico-Fhilologico-Germanica, 1d. 21. Mart. 1743. ann. aetat. 77. . 406.. Dn. D oannes, Fridericus HENCKEL, Sereniff. acPo- — tenti. Reg. Polon. & Ele&or. Saxon. Confiliar. rerum - metallicar.. Academ. Imperial. Nat. Cur, ADj U- .CTUS, 1 Menf. Januar. 1744. AID. Dn. Georgius Fridericus RICH TE R, Philofoph. moral. & Polit. Prof. Publ. & Facultat. Philof. Adíeffor. in | Academ. Lipfienfi, 1 d. 23, Junii 1742. ann. zetat. SI. 420. Dn. jeannes ANDERSON, J. U. D. Reipubl. Ham- burgenf. Conful Senior, & « Confilii bellici Prafes, 1 d, 2. Maji 1743. ann. aetat. 70. 429. Dn.D. Hermann. Frideric. TE ICH MEYER, Sereriff, ...: Ducis. Saxo-Ifenacenf. Confiliar. aul. & Archiater, - Anatom. Chirurg. & Botan, Prof. Publ. in Academ. Je- . frenfi, Societat. Reg. Scientiar. Berolin. Sodalis, 1 d. 6. Februar. 1744. 449. Dn. D. Gerardus TABOR, Medic. Prof. Publ. ordigar. | —^, . in Academ. /Giefíena, Confiliar, & Archiat. Haffiacus, - , di&aeque &ivitatis ac praefidii án ea militaris Medicus ^. '. ordinarius, ' Menf. Junio 1742. ann. zetat. 47. ifo. Dn.D. Joannes Tacobus. von DOEBELN , Med. Prof. . Publ in Academia Lundinenfi Scanorum, Collegii ^ atademici Senior, Regii Collegii medici Holmienfis «Maior & Regiae Upfaliens. Societat.. Scientiar. So- dalis, TM. — 17423. etat. 69. sa]. Jn, D. £rzeftus Gettbold S TRÜVE, Avguítif ac.Se- —.. .reniff. Magni Ducis Ruffia & regnantis Ducis Holfa- : ti Confiliar, Status & Archiater, nec non Prof. Me- e ordinar, in. Ace Kienisnh, U d: ar. No» .. Yenbr. I74e "m "i "en -g850( Xemnh te 0 HE — CATALOGUS .. "t alphabeticus. Excellentiffimorum Virorum, qui pro VII, hoc Volumine Obfervationes phyfico- medicas communicarunt. Dn. D. Zeanses Carolus ACOLUTHUS, Med. Pra&icus |^. — Zittavienfis, Acad. N. C. CzfffzsJatrofopbifla H. pag.479. Dn, D. Joannes Sebaffiasg ALBRECHT, Phyf. Provincial, Coburgenf. & in illuftri Gymnafio Cafimir. quod Co- burgi fleret, Prof, Pübl, ordin. Acad, N. C. Pastbe- - T "mus. | j p^. 263. Dn. D. Zeazzes Gottliceh BOETTICHER , Medicine Pra- Gicus Hafnienfis, Acad. N. C. Gorgias 17, p^g. 6t. Dn.D, £rancifcus Ernefi»s BRGICKMANN, Poliater Guelfer- bytanus, Societ. Reg. Berolin. Scientiar. Sodalis, Acad. | N. C. Mnemon, pae. 179. € 341. Dn, Joannes Godsfredus BUCHNER, Tlluftriff. Comitum Ru- ! thenorum Confiliar. & ab Archiv. fecretior. Acad. N. C. ADJUNCTUS, d. Coumela. pag. 81.281. 6 428. Dn. D. 7easnes Philippus BURGGRAVE, Eminentl, ac | Celfiff, Princip. Ele&oris Moguntini Archiater, & Po- liater Francofurtenfis ad Moenum, Acad. N. C. Sere- * Uus IL | Wo «pag. I. Dn. D. Jeaznes Samuel CARL , Sereniff. ac Potentiff. Danize " A Regis Archiater, Acad. N. C. Zfelepiodorus. — pag. 185. Dn. D. Saientinus Erneflur Eugenius COHAUSEN,, Archi- diceces, Trevirens. Preto-Phyficus, Praefidii Ele&to- ralis Medicus & Poliater Confluentinus, Acad. N. C. - leombrotus 11, pas. 229. 0C |. DM, — Ec)oCon — Dn. M. Bonifaciu: Pru EHRENBER GER, Y z : Metaphyf. Prof. Publ. in illuftri Gymnafio Coburgenfi & Alumnor. Infpe&or , Acad. N. C. Eh Zl. . I45..* 305. Dn. D. Chriffianu: Gottlieb FREGE, Pralticus Liptents Acad.N.C. Z7dmon 1l. pag. 242. &* 484. Dn. D. Joannes Fiermannus FüRSTEN AU,Prof. A edicince primarius & Oeconomiae perum in Academia . Rintelenfi. g. 52. 98. &* 390. Dn. D. Carolus Philippus GESNER, NN Comitis de 4a pieba, Magni Ducatus Kdaisnke Magni Cancellarii, Archiater, Acad. N. €. Demoflhenes 11. pag. 79. - Dn.D. Joarzes GRASHUIS , Med. Pra&. Amftelodamenfis. Acad. N, C. Mantia: T. p^£. 408. Dn. D. Zalias Henr. HAEHNE, Phyficus Leobe Siles. Acad. N. C. £Zygienus 1I, pe. 45. Dn. D. Lewrentíus HEÍSTER , Sereniff. Brunfuicenfis & Lü- neburg. Ducis. Confiliar. aulicus & Archiater, Medi- cina , Chirurg. & Botan. Prof. Publ. in Academ. Helmftadienfi, Regiar. Londinenf, & Berolinenf. So- Cietat. Scientiar. Sodalis , Acad, N. C. Soffratus ' 1, 86. d 272. Dn.D. Carolus Frider. HUNDERTMARK, Prabicus Lipfien- fis, Acad. N. C, Hiefperus 1I. "fbpend. pag. 95. [dq» Dn, Lic. Chrzffiaz. Frider. JOERDENS, Phyficus ordinarius & Scholarfha illuttr. Gymnafii Curienfis in. Varifcia, Acad. N. C. Micoz, p4s.271. Dn.D. Gottlieb Henricus K ANNEGIESSER, Medic. A Prof. | Publ. in Academia Kilonienfi, Acad. N. C. Tzlamon IH. pag. 36. c 108. Dn.D, Joannes Elia: KIRCH, Libera Civitatis Imperialis Suinfurtenfis Phy(cus ordinazius. Acad. N. C. 4r- ehigenes, 4], — | p 294. Dn. D. à a )o(Ste Da. p. Joannes Adam KULMUS, Phyficus ordinarius Ge- . -. . danenfis, Medicinae & PRÉ natur. in illuftri Gym- nafio academico ibidem Prof. Publ. Reg. Berolin, - Societat. Scient, Sodalis Acad, N. C. Philumenus. pag. 480. : Dn. D. Joann. Chrifliaz, KUNDMANN, Poliater Vrat H - vienfis, Acad.N.C. Zpimenides, 9.420. Dn, D. Paulus Gerard. Henr. MOEHRING, Sereni d und: —. pis JOANN. LUDOVICI Anhaltino- Serveftani Ar-^ chiater, Phyficus Civitatis & Dynaítie Jeverane, - - . Acad.N. C. Diecles H..— pag. 402. C" Idpp. p. 113. f2q. Dn. D. Rzdig:r. Frider. OVELGUN, Comes Palatin. Caefar. Med. Provincial. Moguntin. &. Archiater W'aldec- - eenfis, Illutr, Capituli & Civitatis Fritzlarienfis Med. , ordinar. Acad. N. C. Diopbantus LI. pae. 69. Dn. D. Joann. Jacobus RITTER, Archiater Sereniff. Land- . . . gravii Haffo- -Homburgenfis & Phyficus ibidem, Acad. N. C. Mundinus II. pag. 10. e 182. Dn. Zibertus RITTER, Gymnafii Regio-Ilfeldiaci Pro-Re- | &or & Senior , Acad. N. C. Chryfermus I. Append, o p.49. 6 67. Dn.D. Jean. Daniel SCHLICHTING, Med. Pra, Am- ftelodamenfis. Acad. N. C. Nyspbodorus li. pag. 100. Dn. Lic. Jeanz. Jacob. SCHLIERBACH, Phyf. Provincial. Haflo-Darmítad. Medicus ordinar. Abbatiae W'aldec- co-Schackenfis, Pratticus Battenbergz. ^ pag. 214. Dn. D. Gertvvald SCHUSTER , Phyficus provincialis Chem-' nicenfis, Acad. N, C. THECA: pae. 126, Dn, D. Marianus SEGUER, Med. Profeffor Publicus Eu for in Academia Valentina, Academicus Madritenfis & Hifpalenfis. J"Lppend, pag. 209, Dn. D- rdhufanus. Acad.N. C. Dérotbens 7. — - pg. . 261. JDn.D. Martiz Simeon STARCKE, Serenitf. ac. Potentiff Reg. Polon. Confiliar. & Archiat. itemque Prafidii milita- ris Drefdenfis Medicus ordinarius. pag. S6. Dn. D. Joannes 5T OR CH, Comes Palat. Caefar, Sereni. | Ducis Saxo-Gothani & Principis Schwartzburgo-Ru- dolphopolitani Confiliar. & Archiat. Preefidii militar. & Praefe&ur. Gothan. Medicus ordinar. bes N.C. -Erotianus II. .—— 2854. Dh. D. Joann. Conrad, T RUMPH, Pra&icus Gosliienf & | Metallicolar. B ad. Hercyn, Medicus ordinar. Acad, N.C. Rafu; II. pag. 298. dr Append. p. 29. Dn. D. Joann. Philipp. N/OLEF, Tluftrif Comitis de Caftell- |»... Rüdenhaufen Archiat. & Phyficus Provial. je N. UPS Cleen. d, 5 jg. 227. Dn. D, Joann. Martin, N/OLEF, Med. Pra&icus Sulifurtein: IS, Acad, N. AL leom, 4], . 473. pe. Dn, Joann, Matelai de ZOLNA , Nobilis Hungarie. Jfppend, | | Pj 1 fitt Dx. Chriffopb. Conrad 1 SICELIUS, PraBicus No n E ACTO. h / Ce ] A INS ul (s ZEN i $A TUS ACTORUM PHYSICO: MEDICORUM ^ "ACADEMLE CJESAREJE- —. .. NATURA CURIOSORUM "VOLUMEN SEPTIMUM. - o sata HER Dn. D. JOAN, PHILIPPI BURGGRAFII. Parotis Ícirrhofa, multum protuberans, fe- ^. —ficiter refe&ta. Ir XXXVI. annorum, jufta ftaturze, fanguineo - me- lancholicus, eufarcus, robuftae compagis, ad fudo- rum effufionis facillimus, & iisdem' madidus, ex rationibus vitae generis, vinarii fcilicet fzpe cel- Mélor. Med. Fol. PLI. À lam - lam ingredi coa&us, ante o&o circiter anos, glandulas in «ollo ibi intumelcere obfervabat, tandem & parotidem fi- niftram, quz, reliquis ad fanum ftatum redeuntibus, folatu- mida perftabat. Confulebat hinc chirurgum, qui impofi- tis emplaítris poft aliquot dies pus fubeffe putans, lanceola tumorem pertudit, quo fa&o, loco puris, fincerus fanguis copiofe effluebat. Dilatabat dein infliGtum vulnus, & ne- fcio quid amplius tentabat, fed. incaffüm : tumor hinc in- crefcere pariter ac indurari pergebat, ita, ut jam pugni ma- gnitudinem excederet, inzqualem fimul monftrans fuper- ficiem, fub integumentis communibus nonnihil mobilisad- parens, in obtufo vero apice fuo, ubi olim pertufus fuit, ovali callofa fovea profunda notatus. Quoniam igitur ju- ftiffimus nafcebatur metus , fcirrhum hunc, ut ad fuppura- tionem perducatur, fi remediis imponendis nimibm quan- tum vexaretur, ir cancrofum ulcus degecieratururn, "ire nullum alid auium refabat, quam tummorismediantefr. roexítirpatio. Huic cum zeger fe facile fubmitteret, & prae- rationem adgreffüs eft, omni neceffario adparatu decenter expofito, eandemque mie pracfente feliciter perfecit folertif- fimus chirurgus noftras Weber, cumfocio nonindigno JGrfcb, & quidem huncinmodum. Die XV. Augufti MDCCXL. zgro in fellam commode locato, quod propter foveam notatam latam & qrotegqem, in apice tumoris, integumenta decuffatim haud commode incid: potuerant; juxta utrumque fovea latus, eadem | para-. bolica linea diffecabat ita, ut crura parabole fe invicem ex- ciperent ; tum: integumenta a fcirrho contfeitim feparabat, firrhum acu triquetra , filo. cerato infítru&ta, pertundebat, utrumque fili extremum, remota acu, in nodum colligebat, & connexo fic filo, pro manubrio in attollendo fcirrho ute- via purgatione ac fanguinis miffione praeparatus s delen batur. Ipfo igitur hocce tumore mode&e furfum tracto, : hunc Parottis fcirrbofa, multum protuleranr, &5c, 3 hunc circa radicem cultro prudenter refecabat, & cum fur- culi arter:ae carctidis externae, parotidem fubeuntes, abícin- di debuerint, fingulis confeftim glomeres lineos, liquore fty- ptico madidos,, imponebat; adprimebat, & per miniítrum, impofito dipito,.ita fervari curabat, ipfe interim in fepara- tione fcirrhi prudente feftinatione pergebat ita, ut omnem fe&ionem hucusque enarratam intraminuta hore duodecim abfolveret, &*vix decem fanguinis unciae effluerent. Exítir- pato fcirrho mox partes fauciatas glomeribus lineis, liquore ftyptico imbutis, dein aliis copiofum pulverem ftypticum continentibus, muniebat : his adprimendis varia fplenia im- ponebat, omnia vero fafcia folari dextre firmabat. ! — fEger, qui laudabili animi firmitate hanc operationem fuftinuerat, cur fatis adlzuc valens effet, impofito fevero fi- lentio, ne maxillze inprimis motu vulnus irritaret,. jubeba- tur incommoda fella per aliquot adhuc horas morari, ne de- cubitu in le&um hujusque tepore fanguis turgefcat, & ha- morthagia deligationem perrumpat. Duo «hirurgi mini- ftri praefto erant, qui alternatim palma manus ligaturam comprimebant per nychthymeron. "Vi&us tenuis, refrige- rans & demulcens, ex cremore hordei, avena, & potus a- qua fimplicis injungebantur. j !. Die XVIII. Augufti & tertio a vulnere, cum lig:tura caute folvéretur, fplenia & glomuli linei facile fecedebant ; patuit vero in medio & profundo vulnerisorbiculum fcirrhi, magnitudine fere floreni, remanfiffe, qui fub operatione. propter fanguinis effufionem, obfervari haud poterat. Ad confultationem igitur die poftero, qui erat XIX. Augufti & quartus ab operatione, iterum invitatus, fpecillo deprehen- dimus, in inferiore margine orbiculi iftius patere aditum fub iftum orbiculum, huncque potiffimum in ambitu fuo . mi- nus in medio, fanis partibus cohaerere, ita ut fpecillo &ibter illum huc illuc explorari potuerit. . Convenimus «cunicu- " À2 lum lum iftum glomulis lineis, balfamo Arcai;, cum mercurio pracipitato rubro & alumine ufto fuba&o obdu&is , probe. explere. tum & fimilibus ambitum iftius orbiculi adgredi, ut hoc molimine feparationem ejusdem fípontaneam provoca- remus, ficque fectionem iteratam evitaremus, quam propter arteriofum fub orbiculo furculum, quem pulfare obíervaba- mus, omni ftudio declinare adlaboramus. | Succeílit fpatio aliquot dierum optime negotium, ita tamen, ut:cultello hinc . inde fuccurrere neceflum fuerit. Cum vero teta fere paro- tis fcirrhofa fuerit, adeoque ad fanam usque in profundo haerentem, ejus particulam refecari debuerit , latex falivalis. fcaturiens, fplenia & ligamenta multum madefaciebat, fty- pticis hinc coércenda. Interim reliquum ut fimplex vulnus curabatur , egerque fic fpatio fex feptimanarum pulchre fa- natus fuit. (b eU EEAKN. LOS YE 8 citas iab: PORE UR OBSERFATIO lH, . " - Dn, D; JOAN. PHILIPPI BURGGRAFIT. - Febris Epiala variolis fuppuratis innoxie fu- bx hg pide tm. msc aae de mm c (Tq. Pialam febrern, in noftris oris. valde ínfrequentem, E. non nifi bis mihi hadenus videre contigit. Prima : vice in muliere ultra 40. annos nata, plebeia; proces r4, robufta, fanguineo-melancholica, crudis humoribustum fcatente haec exeunte acftate. corripiebatur languore fum- mo & levi horrore, qui poíterior mox in tantum algorem, - fed absque fuccutlfione & horrore corporis, tranfibat, ut at- tacta cadaveris inftar frigeret, & algido fimul fudore made- set. Cum ego vocatus adveniffem, ultra fex jam horas ita - decubuerat 5 pulfus erat valde debilis, & quodammodo ce- ler ; non nihil p. n. fitiebat ; ment* fibi integre conítabat, voce fatis robuita utebatur, in lecto fc erigere valebat, de ^ni TU E | fummo Febris Eplala variolis fuppuratis innoxie&yc, s . fummo faltem languore & cordis oppreffione conquereba-- tur. Nulla igitur funefta figna in tam diuturno ingente al- - gore, omnia follicito animo examinando confpiciens , Epia- lam febrem , nunquam antea vifam , prae manibus effe in- telligebam. A craífis frigidisque humoribus, circa capilla- ria vafa haerentibus, hunc algorem eriri exiftimabam ; hinc . attenuare. fine (timulo ftatuebam , ne intempeftive moven- - do, aeftum deftru&orium excitarem. Propterea jubebam pannis calefattis aegram fuper totum corpus, maxime juxta fpinam dorfi, probe fricare, & infufum theae, quam calidif- fime ferre poffet, affiduo ipfi propinare, praefcribendo fi- mul fequentem Linttum : Rec. Syrupi quinque radic. ape- rientium , Oxymellitis fimpl. ana 3vj. Mifce , fumat fingulis dimidiatis horis.modicum cochleare. Altero mane verfus meridiem mihi adcedenti refert, heri praefcriptis tempera- tum quidem fuiffe algorem, per fex tamen adhuc porro horas, ficque in totum per duodecim integras horas conti- nuaffe, nullum fubfequutum fuiffe aeítum, fed naturalem calorem. Hunc etiam per duodecim horas duraffe, & fe pn iterum per aliquot horas algere. lisdem ergo mediis - ieri praefcriptis illam iterum uti juíTi, & quamprimum algor defierit, ac aegra naturaliter iterum per duas horas caleret, fequentes Pilulas pro una dofi fümere : Rec. Extr. panchy- mag. Crollii 2j. gr. vj. F. Pil. pend. gr. ij. no. XIII. confperg. pulv. fem. Lycopod. & harum actione ante craftinum paro- xysmuma finita , attenuati hefterno eclegmate humores ex- pellantur. Fa&um, & tertius paroxysmus longe mitior & utcunque brevior fuit praecedentibus , quarto vero vix fen- fibili febris defit. Haec praefari placuit in. gratiam fequen-- tis exempli Epiale febris, fuppuratis variolis fupervenientis. Puella duorum annorum, albiffimi coloris tam cuta- nei,quam pilorum , pallide glaucis oculis, quibus notis & matrem & fororem refert, variolis diftin&is, nec copiofis, "Qui V AEN benigne "n, jf ) E waodho 0000 . benigne admodum, nifi quod fzepius horrore quodam fuc-- «uffa fuerit, menfe Junio 1729. laborans; ita, ut parentes. preter aquam fumaria nil pharmaci puellae exhibuerintz feptimo ab eruptione die fcetidiffma & fudabat & minge- bat, feorfim fudor cadaver fere olebat. Sicca ha&enus al-« vus, octavo die, qui erat 22. Junii, liquefcere coepit, bisque folvebatur. "Variole pure fcatebant , quarum plurimas ve- ro in facie utpote prurientes, manibus detiiverat. Eodem octavo die: mox poft horam quartam poroeridianam, tota frigida facta fuit, frigidoque fudore perfufa. Accerfitus al- tero mane circa oCtavam, ad hanc relationem de trifti even- tutimebam $ infpiciens vero puellam, non adeo graviter illam zegrotare inveniebam, quam prius exiftimaveram, ut- ut cadaveris inftar adhuc algeret tota madida. Vultus haud erat collapfus, oculi vitali fulgore fplendebant, fola refpira- tio citatior paulo naturali erat : variolae nondum detritze mái[ Ícatebant, fed in apicibus nonnihil fübfiderant ; fitie- at nonnihil p. n. Aluus agra haud foluta fuit. (Omnia haec phaenomena, variolas nempe fuppuratas, aluum liqui- . dam, ingentem algorem per totum corpus diffufum, ac jam per XVI. horas continuantem , aegrotulam. vero non adea infirmam, follicito animo mecum reputanti, patebat quidem, febrem epialam adeffe , fub qua tamen fatalem variolarum retroceíffionem , purisque reforptionem & «diarrhoeam me- tuebam. Pulfum explorare puella nullo modo permitte- bat, fed ita relu&abatur manibus, ut nihil de pulífu percipe- re licuerit. Indicari mihi videbatur, vires expellentes. cir«. cumfpeGe exgtandas effe. In hunc finem fuadebam , ut mater aliquid vini gallici, Frontignac didi, puellae, valde arvis, fed repetitis dofibus exhiberet, interponendo faepe esie infufi herbae Thee tam calidi ac puella ferre pof- fet. Prefcribebam ie ; Rec. Sem. Aquileg. 3iij. aqu; iij, ilfio , colaturee adde Antimonii " E pho- a NO Febris Epiala variolis fuppuratis innoxie &c, 7 phoretici non edulcorati, fed fübtiliffime triti 3j. Syrupi Be- tonicee $6. Mifce ; furnat fingulis horis parvam cochleare. Vinum libenter admittebat puella. Nihilo minus algor in feram usque vefperam, horam nempe nonam, ficque ad duas & triginta horas durabat, deir naturaliter incaluit.. NoGte femel aluo excrevit pauca ferofa. Die decimo morbi & 24.. Junii mane variolae partim pure adhuc turgida, parte vero rriaxima deficcatiotii proximae erant: excreverat & iterum aliquid ferofi alvo ; czeterum nifi refpiratlo adhuc nonnihil jufto frequentior fuiffet , nil p. n. in puella jam notari po- tuiflet. Calebat naturaliter, Emulfionem abfumffit, fed dif- ficulter ; nihilo minus repeteridam curabam , & ut parentes fubinde aliquid. vini nominati exhiberent.- Cum di&a die circa meridiem mater puellam curiis eximeret , & fuper ul- rias decumbentem fuftineret , quo le&ulus denuo fterni po- tuerit, protenfis verfus cunas manibus, puella in cunas de- cumbere defideraverat, & cum protinus in illas deponere- tur, per quadrantem hora rnaxime infirma jacuit. [Interdi- xi hinc parentibus curiis illam; eximere. Hoc ipfo die hera fexta vefpertina, adeoque poft clapfas XXI. horas, cadaveris inftar iterum algere & frigido fudore perfundi coepit. Ho- die frequenter fingultiebat. Suafi parentibus, utufui temedio- rum fupra enumeratorum ftudiofe inhererent , & algor jam nonnifi per aliquot horas continuabat : tum fimiliter per aliquot horas vix naturali gradu calebat 5 & hic algor, haec- que exigua incalefcentia pur totam alternabant noCtem nofi folum, fed. & usque ad diei 25. Junii horam nonam matu- tinam, abinde modice calere pergebat ; cibos adpetebat & quinquies dejicebat. -Continuare parentes ju(fi. prudenti fu. di&i vini , ficque fatum, utd. 26. Junii. & die decimo morbi, a febre liberata puella fatis commode valeret, dor- miret, adpeteret cibos. Per aliquot adhuc dies poft paftum femper aliquid praamemorati vini puellae prudenter exhibere paren- 8 —. Ofervatio II, . 1 : * T4 D C e : a | y * dva tei 4 die *- » parentibus fuafi , partim quod nulla pharmaca admitteret, partim ut motu humorum inertium vitali nunc excitatolen- tor minueretur, ficque fucceffive & a variolis quoque belle convaluit. j xev - ; ; bina OBJERFATIO UL cocum Dn. D. JOAN. PHILIPPI BURGGRAFIL Sectio Puelli , Tuffi ferina & k&tero, fupetve-- mientibus convulfionibus haud adeo vio- — . .. Lntis,fuübito extincti, — 11. Uellus 25. anni, melancholico-fanguineus, eufarcus qui- P dem, fed rhachiticus , ante fex circiter feptimanas tor- - pere, calere & vehementer tuffire coepit. — Praefcriptis variis remediis, inprimis quod puellus naufeofus effet, largo' facchari la&is ufu, aliquantum iterum convaluit : ad robur deinde vifceribus puelli rhachitici conciliandum , limatura martis cum elaeosaccharo cinnamomi fuüba&a per o£to dies exhibita fuit. Adhuc melius quidem habere coepit, neuti- quam tamen integre convaluit, Ante oGiduum nunc fu- bito totus i&ericus evafit ; praefcripfi arcani tartari liquidi . duplum, cum fimplo tin&turae martis pomatae, mane & ve- fperi ad guttas XL. & ultra exhibendum ; fed cum ad ejus adfumtionem difficilis effet, fubítitui Tartarum folubilem, no&u inprimis, quando, ut folebat, avidius biberet, potui ejus aquofo largiter immifcendum : fa&um, & color icteri- cus multum imminui coeperat. -Pridie vefperi puellus ca- put & oculos varie torquere ceepit, fui tamen compos; . No&e anxius fuit geftibus, & quantum balbutire valebat; — etiam verbis. Heri mane circa nonam convellebatur puel-- lus leviter, fed inftar moribundi, & poft undecimam exfpi- rabat. — Bio Puelli, Tuff ferina & Ifero, 6c. Ww MENS SN miii ng adl t I ETE d Hodie die 21. Januar. illum diffecui. "Totum corpus adhuc i&erico colore tin&um, fed ita flaccidum & flexile, ut, quanquam per 24. horas jam exanimum fuerit, accerrimum-- que fit frigus, tamen ficuti vivum trattari potuerit. Diffe- ttis integumentis abdominis, nullum occurrebat omentum, & non nifi in finiftro latere ad inteftinum colon aliquid ejus inveniebatur. Inteftina tenuia flaccida, inflata, quafi pellu- cida, biliofo tamen virore tin&ta comparebant 2 craffa, prae- cipue colon, conftrida. Medium inteítini ilei in. femet ipfum ultra pollicem cum dimidio introfufceptum, absque ullis praegreflze inflammationis fignis, ita, ut pars fuperior di- latata, poe afit proximaminteriorem contractam, hanc- que fatis arcte complexa. Simile intro fufcepti ilei exem- plum Zolumine Pto borum Actorum obf. LX X X. pag. 298. re- cenfui. Glandula meferaicae maximam partem tumefattae & duriufcula: Hepar grandiufculum, hinc inde, fed minima fui parte, nativo fuo colore, maxima vero parte biliofo viro- retinitum. — Veficula fellea tota vacua & flatu quafi reple- ta, manifefto indicio, bilem ex adve&to per venam portae fanguine haud fecretam , fed cum eodem vena cavae infu- fam, ficque cum fanguine tandem per totum corpus diffu- fam fuiffe. Lien fanus ; renes, utin infantibus, grandiufcu- li. Aperto thorace pulmones flaccidi, in medio finittri lobi tuberculum crudum, fere tophaceum, fabae magnitudine, intra digitos vix friabile. Pericardium inferna fua tota fa- cie latius, quam vulgo obfervatur , diaphragmati ar&iffime accretum. | Dexter cordis ventriculusfolito longe flaccidior videbatur. Refe&Go cranio, dura mater calvaria&e adeo aréte | áccreta erat, ut non nifi magno labore haec auferri potuerit, nec abfque plenaria durae matris dilaceratione, quze fornici calvariac ita adhaerebat, ficuti exterius pericranium ; ita, ut abradi debuerit. : (Francofurto ad. Moen, Erfordiam miffe d. 1, OGobr. 1741.) ZHilor. Med, Fol. V 1E B Obf»v- /Xe o o 50lfervatio 17... 05 "o DnD.JOANN.JACOBL RITIERL - Hiftoria & Obfervata circa febrem petechia- - lem, menfibus Novemb. & Decemb, 740. .— itemque Januar. Februar. & Martio. IZ4T. in Haffa, prajfertim trail: EHomburgenfi, era[fatam.. . KELATIO HISTORICA. |J... S.I I AS omnes,. ante quam decumbere coguntur, ' de laíffitudine maxima ,. gravativo corporis, ! rpm prefforio ventriculi, & pungitivo pe&oris ,. ar- tuumque, dolore conqueruntur. - Porro de horrore fubtili interro, & tenfione carnis furarumr dolorifica. Adeft quo- que fetus: inragirrarius membrorum: tumefa&orum, offa quafi fra&ta contufa, & ardor internus magnus, per totunr morbi decurfüm durans. Ax . Gonfttlarium y, Nonne ab inflammatione: vaforum: mínimo- morum, majora nutrientium , uti cenfec ZA GLIPFIUS Prax. med, p.m. 17, y1., hic fenfus 7 Faces plerumque: naturalis Genze atque labia quandoque rubra. Aridura faucium. Frigus im fpina dor(i. »Naufea, cephalalgia magna, puifans» pungens , in fronte & tempori- bus, quandoque per. 7. aut 3. dies, aut totum morbi: decur- fum faviens. Omnes conqueruntur de amaritudine: oris : & ventriculi ardore. ! zu xs Co»fitiar. zx. Nonne fedes mrorbi im ventriculo Z fiquidem r.) miaíma per aé&tenr difperfüm ,. ore primo füfceptum, & dein ad' ventriculum delatum, copiofiores magisque füper- &iciales linguar ac palati. partes, ét finiftrum: ventriculi orifi- | ! cium Hiftoria &* Obferuata circa febrem &$c.— t - eium adficit 3.) miaíma hoc, ventriculo hauftum, abforbe- . turintra venas in eo patulas, harumque auxilio immiícecue£ humoribus circulantibus ; & quidem citius ibi, quam in cu- . fe, ob calorem ejus majorem, quam cutis, qui eft ad ventri- €uliut 64: $4:: 32 : 27. cont. SCHREIBERI Jratt. de. | Pefle 1740. Petropol. Coroll, 1 1.5 12, pag. tt. Plurimi hoc morbononcorrepti eodemtempore intumefces- tia colli adfliGi fuere. - apnd J^ An .miasma humores .diffolvens in acre ftatuem- aum? Dolor in nucha, delirium in principio morbi ino&turnum; Tinnitus aurium, quandoque ab initio, quandoque fub decli- natione morbi, .& per longum, morbo jam profligato, fpa- tium durans. Pulfüs quandoque profundus.tener in cho- - lericis ; in reliquis a naturaliftatu raro recedens. Refpira- tio facilis aliis, per totum morbi decurfum 5 aliis principio, aliis diebus criticis, difficilis, mutata dein. "Tumor pedum, fanatorum plerofque invafit. «Odor cadaverofus aegrorum alcalinus, Medici nares feriens , exhalabat fudore , aut tran- fpiratione. : k : Confettar. 4. .À miafmate alcalino ortus hic odor, 4 Multi fiti vexantur clamofa, aut mediocri, aut nulla. Alvus aut quotidie foluta, aut, fi conftipata, anxietates effecit. Diar- rhoea alios ab initio morbi, alios diebus criticis «corripuit. Urina varia; in principio, incremento .& ftatu :morbi , aut pélfucida, flammea, citrina, aut.turbida, fedimento tardo, demum die 20. aut 24. feparato , diebus «criticis raro late- ritio , fi quid pracipitatum 5 ;multis per :totum morbum fa- na fimilis. Materie «cruda & celerioris fanguinis motus fignum ! Somnus in omnibus, exactis 3. aut 4. diebus, pla- cidus plerumque rediit in fanguineis, in cholericis plus tur- batus. Tufílis paucis in principio ficca.& fonora. - - .S. I. 1) Natura fponte quandeque hunc morbum foluit. Invafit omnis aetatis homines; infantes, juvenes, | D 2 usque l gy. coo | O08feirealie IP^, ona usque ad annum 30. morbum hunc plerique füperarunt 5 -adultiores vero, fcilicet a trigefimo ad quadragefimumquin- tum & ultra , plerique mortui. Difpofitio ad diaphorefin magna, major aut minor pro ratione fubjeGi, attamen. de- bilitans omnes. Motus convulfiui, fubfultus tendinum;, to- tum morbum, in omnibus fere fubje&is, concomitari fole-- bant, nilque mali portendebant: — Pauperes, in obfcuris an- guítis tuguriis habitantes , fame mox adflii, mox. multo farci cibo, impuris indufiis veftiti, facilius & gravius pree di- vitibus hoc morbo correpti fuere. | laci . Cenfttlar. «.. Patet hic caufa predifponens 5 fimilis effe&us in lurimis peftis relationibus obíervatur ; analogia quadam. inter hos-duos morbos reperitur, hic non difquirenda, — 42.) Quorum hypocaufta a lana , oleo, veftibus, alcalinus: odor replevit, aut qui talem haufere aérem , gravius prae. €eteris occubuere.. Pads: | b ed . Cenfellar. 6. Lana quam maxime & facillime hocce centagium fufcipere valer: Peftis Marfiliana anno 1720. & alix hoc » probarunt, Confer. Confe&, prxced, | Dr Confetiar, 7... Miaíina externum , interno in humoribus latenti /fe evolvendi dedit occafionem. ir 3.) Temperamenta ficciora , cholerica, & qui fanguinem Ípilhiorem vafaque minora habebant , morbum facilius. fu- perarunt ; inreliquis, et(i morbus gravioribus ft patus fym- ptomatibus, conftans tamentypum fervavit Denisnior. Mi- afma fanguinem illorum non adeo facile diflolvere potiit; robur vaforum id ipfum prohibuit, ejusque mixtionem con- fervavit. In fanguineis, iisque, qui fanguinem fluidicrem, vafamajora, habitumlaxiorem-& gracilem habuere, morbus €rat confufus inconítans, incertus, gravis, pierumque letha- lis, quamvis mitior videretur. j €snfolar.8. EffeQtus miaíiatis diffolutivi in anguine jam prae- dipoütoinlhgkur, |. 0 5 5 525 103 * 4 "WE " N f | Hifloria &* Offervata cirea febrem 6c, — vy. In phlegmaticis & fanguine vifcido praeditis , morbus tacite finitus, fymptomata , ut cephalaea, dolor artuum, ultra 3. dies non durarunt ; anne vifciditas fanguinis diffolutionem impedivit? | : 5» $.ME Exanthematum eruptio die quarto, vel fepti- mo morbi fiebat , praegreffis utplurimum frigore, horrore Petechiae erant aut late, eryfipelaceaee , aut morfibus puli- €um fimiles, mox ellipticae, mox rotunda , majores, mino- res. Majores fole , aliquando minoribus mixte. €olor carneus ruber majorum, purpureus minorum. — Locus ptri- mus in pectore, nucha, brachio fupra cubitum in mufculo bicipiti fuit. Dein antibrachium, femur, pedes paulatim; faciem nunquam occuparunt. Durarunt majores usque ad diem duodecimum, minores difparuere demum decimo ] me decimo feptimo; decimo nono , aut vigefimo fecun- do. ln mortuis etiam poft obitum durantes quandoque eonfpicuae erant. j | Conféhar. 9, Ergo mors non femper a retroceffione exanthe- matum ? petechie quandoque copiofe eruperunt, frigore . aut Ípafmodicis motibus prxgreflis. Immo íubfitere, diar- |. rhoa femper fluente. | | . €imfe&lar, vo. Nulla retroceffio exanthematum a díarrhoea ti- . menda? Multi iisdem. fymptomatibus fine exanthematibus '* . decubuere. - « ' onfttlar. 11. Ex hifce & praeced. & toro genio morbi conclu- dere licet, exanrhemata fimplex efle accidens morbo & fym- proma, nec critici quid. (bu Duratio morbi in cholericis erat dierum 20. 22. 24. in far- £uineis & phlegmuaticis brevior; fcil. dierum 7. 14.17. - &. IV. Jncrementum morbiin finguineis usque ad diem quicum, im reliquis a feptimo ad decimum tertium fe ex- tendit. Signa incremenü erant pulfus durior & celerior. | Cephalzaurgeno, itus inte; nus, cutis arida, aut paulo hu- b3 Fnidas 34 | Obfervatio 17, mida, urina pellucida, aut turbida abfque fedimento , fitis quibusdam clamofa. | f .. tatu iti fanguineis a quinto ad feptimum, in reliquis a feptimo ad decimum tertium, a decimo ad decimum fex- tum, a.nono ad decimum quintum, fic per fex dies duravit, unde confirmatur effatum £.4GL P1 Prax. med. p. m..67. Quo longius incrementum , eo longior morbus. - Signa ftatus ex nulla fymptomatum mutatione defume- bantur. Incrementi & ftatus difcrimen quandoque obfer- vatu difficile, ob fymptomatum fimilitudinem. à - -Decrementum. ab. hifce diebus. incipiebat ; ejus figna erant : Mutatio pulfus ex profundo in altiorem, ex celeri in tardiorem, ex duro in molliorem , remiffio fymptomatum, difparitio exanthematum , fedimentum urina. ^ — 0S. W.. Crifes perfecta [alutares talibus fe manifeftabant fignis: 1.) Surditate, plerumque quinto, nono, undecimo; aut decimo quarto die incipiente, & per novem, vel unde- cim dies , imo ad finem morbi & in fanatis.diu durante, o- - mnibus ac fingulis, mortuis aeque ac reftitutis communi. 2.) Hamorrhagia narium, octavo, nono & decimo tertio die eveniente, quae, fi copiofa erat, femper cum levamine, pauca vero cum exacerbatione contigit. 23.) Diarrhoea die nono, decimo & decimo quinto invadente, per 2. 3. dies, aut totum morbi decurfum cum euphoria continuante, ita, ut ejus fuppreffio delirium motusque fpafticos induxerit, Videtur haec neceffaria ad morbi folutionem ? Quolongius duravit, eo melius. | 4.) Vomitu, diedecimo, decimo quin- to, pituitofo primo, dein amarefcente auítero, remitrtentibus aftu, fiti, pulfu molliori, I ? Gosfetlar, 12. Nonne fedes merbi in primis viis & inteftinis, 2 foco per os in ventriculum delato? 2 5.) $udore , qui rariffime diebus criticis erumpebat, erat- que irregularis, aut nullus, aut copiofus 5 fi quando Liege ! niebat, Hifloria & Obfervata circa febrem Gc, I5 niebat, fcerens alcalinus ; ii declinatione morbi, circa diem vigefimum & vigefimum fecundum; prorumpens copiofus, f£rigidiufculus ,. debilitans: cum metu heic , utplurimum pregreffo delirio , aut horrore no&urno ,' fymptomatibus cetfantibus, quandoque fomnum excipiens largus, debilitans, per $. dies durans, poft remedia: convenientia ceffans. ^ In principio fignunr crifeos: perfectae, dein atoniae partium? —— Confetlar. 13. Via tranfpirationis & fudoris non videtur aptif- fima naturz' pro' folvendo morbo, cum debilitatem indu- .; Xerit, ; 6.) Somnolentia, die fupra decimum tertio, quinto, aut fe- ptimo: morbi, tranífpiratione , urina coGta , refpiratione facili concomitata , quandoque per 3. dies duravit. Sub declina- tione: morbi falutarior ea, quae itr principio & ftatu accidit. 7.) Pituita,itcholericis nulla, irt fanguineis die undecimo & decimo quinto copiofareje&a. $8) Convulfivi motus, jun- &i lectioni floccorunr, delirio absque febre; jectigationi ity Testo; füdori frigido, oculis lacrymantibus, urinze pellucida, fubfultibus tendinum &c naxillae inferioris ,. circa undeci- xnum; vel decimum tertiunr diem, continvante pulfai bono ac vegeto; nil mali , fed: crifirr inftantem: falutarem, aut. per diarrhoeam , aut füdorem, adnuntiarunt. Quantum fignis criticis ini hoc morbo fidendum? taceo .14. Motus convulfivi rom adeo , ac lethargus, me- "^" fuendi; | AER &onfetfar, rg... A conttauria pul(üs prognofis fieri debet. 2. $8. Vl. Crifer imperfecte: fiebant fymptomatibus nom miütgatis. T.) Urirm quamvis: erat cum eneoremate, atta- men turbida. 2.) Surditas diebus criticis. 3.) Haemor- Thagia narium paucis guttulis: die quinto. feptimo, undeci- mo & decimo teitio, nuila majore altero die critico fubfe- quente-. Conürmatur itidem obfervatio B4£G LA47 7T, qui malam exitiaieoque: pronuntiat» Prax. med. p. m» $4. edit, Lugd. 77 £4 4to; | | | j i nic $ VIE. , d 16 | - — Olerahio P. 000 — — 6. VII... Solutio morbi plenaria fiebat 1.) Pulfu ad na- turalera ftatum accedente. 2.) /Eftu cefífante. 3.) Sudo- ribus copiofis fcetentibus, odorem olei C. C. fpirantibus, fub - Geclinatione. Conf. num. $. $. V. 4.) Somnolentia per unum, aut plures dies. .$.) Diarrheea brevi inftatu morbi, Conf. num. 3. S, cit. | | 5 $. VIIL — Signa felicis eventus erant :/ 1.) Adpetitus nus conítans. 2.) Tranfpiratio naturalis nec copiofa ma- ne, membris naturaliter calidis. 3.) Sitis magna. 4.) So- mnolentia leyis in declinatione & die 14. bonis concomitata Ífymptomatibus. Conf. num. 6 $. V. $.) Refpiratio facilis & zequabilis in toto thorace & abdomine , immotis clavicu- lis & humero. : Aver -— - S. IX. Signaletbalia erant :.— 1.) Refpiratio facilis, ce- ler, elevatis claviculis, coftis, ventre agitato. Confitlar. Conftituit itaque elevatio clavicularum differentiam inter refpirationem falutarem & lethalem, , 2.) Lethargus die quinto, aut feptimo, pulfu tremulo, ocu- lis apertis, nullis fuperabilis remediis veficatoriis. 3.) Sub- fultus rendinum, in carpo, maxilla inferiori praefertim, pulfa irregulari, Conf. pum. 8. $. V. 4.) Os patulum, varie di- flortum. | $.) Lingua aut gravis, aut fumme volubilis. 6.) Auditus acutiflimus, | "e omfitlar, 17. Nonne lingue, auris, maxillz, & manuum ner« . yipre cereris materia critica in eos prolapfa, correpti? -.2.). Situs auttransverfus in le&o, aut in dorfo. p $8.) Nafus in principio collapfus, adpropinquatio manuum. 9.) Sudor copiofus diebus critieis quinto, feptimo, nono, de- cimo tertio & decimo feptimo, RN. remittens, quam- vis calidus, Conf. num.23. S, VII. 10.) Tranfpiratio copio- fa per totum morbum. Conf. num. 2. S, VIII, 11.) Quan- do zegri fe femper tegunt ftragulis , externo partium colore naturali, periculofum. | 12,) Singultus decimo tertio, T | 05 ^ . Hifloria & Obfervata circa febrem &c.— Y7 ————————————— to, aut quinto die refpirationi difficili junctus. 13.) Urina . citrina, pellucida, turbida, quandoque eneoremate acurmi- nato, nulli praeterea fymptomati critico falutari juncta, | Cenféflar. 38. Ex urina incerta predictio in hoc morbo. Conf. num.1r, $. VI. &knum, 8.6. V... " 14.) Pulfus tremulus tam ab initio , quam tertio & quinto morbi die. | $. X. Symptomata & mortuis & fanitati reftitutis com- wunia erant fequentia: I.) Refpiratio facilis , zequabilis, paulum elevatis claviculis & coftis, dein facilis , praecipue diebus criticis. 2.) Somnolentía die undecimo & decimo feptimo pro ratione fymptomatum concomitantium bona rea Conf. num. 2. S. IX. num. 4. S. VII, & num. 6, Cenféllar. 19, Elucet exinde, quantum figno alias falutari im . acutis morbis fit fidendum, | $.) Pituita copiofa exfcreata, diebus criticis. 4.) Haemor- rhagia narium mox copiofa, mox pauca, diebus criticis fe- ptimo, undecimo & decimo tertio. Conf. num. 3. S. VI. & num.2.$.V. $.) Singultus die fupra decimum tertio, quin- to & feptimo invafit, quo longius duravit, eo periculofior erat, in mortuo quodam per tres dies, in fanatis non nifi per unum aut duos dies durans, & veficatorio, furis adplicato, cedens. | Cerfethar. 20. Veficatorium haud dubie materiam a nervis phrenicis , ftomachicis füccutiendo, ftimulando diffipavit, revulüt ? Conf. num, r1, $. IX, 6)) Tinnitus aurium quosdam ab initio per totum morbum, multosque jam fanatos vexavit. 7.) Delirium absque fe- bre, notturnum ; per totum decurfum , diurnum in ít:tu morbi, fed rarum omnibus malum, fi jun&um fuerit ma- lis fymptomatibus ; periculi alias expers. Conf, num, 8. S. V. v Metor. Med. Pol. PII. C S. XL —..&. XI. Quorum fanguis crufta inflammatoria obdu- &us, iis ferum peliucidum tlavefcens erat; quibus veronul- la crufta, iis ferum ftris aibis mucilaginofis flu&uantibus in- . termixtum, aut maxima ex parte mucofum albidum , mu- co narium fimile, tenue, erat : in omnium fanguine utrum horum confpiciebatur, . 17 0253 exilbssl £2 Confelar. 21, Stimulus, qui febribus hifce magis vel minus - ineft, ferum fanguinis coagulat. : | ^y Sanguis venofus fanguineorum erat plerumque ater in fu- erficie, fero copiofo flavefcente fupernatante ; in fundo ru- er, difficulter concrefcens. . Signum acrimonize aicalinze, juxa BOERFHLAAPIEM , Jnflit. med. S. 912. Cholericorum vero coccineus erat absque fero,mox concrefcens..|. Ab ad- fufis liquoribus fequentes mutationes fpatio 1$. horarum produ&s fuere: E.) a fpir. falis armoniaci ferum. rubrum fa&um ; 2.) ab aceto vini color ruber in nigrum mutatus, - partes fanguinis adunatee, crufta mucofa refoluta, eequabilis mixtio & confiftentia partum, abfque mutatione fluiditatis, - inde facta, ferum dilutum, color ejus flavefcens non muta- tus ; 2.) a fpir. vini reGicatiff. fanguis in grumos, in fero — fluentes, coagulatus 5 4.) a fpir. fulphuris ferum coagula- ^ | tum in fubftantiam cafeof:zn duram; $) afpir. Nitri acido. —— | eadem & quidem celerior mutatio ; 6.) afpir. falis acido ea- dem, fed tardior & flavefcens coagulatio. Summatim: ex variorum liquorum, vario fanguini, eodem morbo corxepto- rum, admiftione obfervavi: £.) acida mineralia fanguinem coagulaffe 5 2.) acida vegetabilia eum attenuaffe ; 3 ) utra- que colorem rubrum mutaffe in nigriorem 5 4.) alcalia .vero colorem rubrum auxiffe. EHcc experimenta, quo- "yum feriem recenfet amiciffimus ZZALLER in JVor, ad praleit,, Inflit. Bevbaav. lol. 11, ad 3. CLXP. uot. a. & $. CL XPT. p4g.79.80. jam a EOFPLAEO, DAGLIPIO & BOERHAAVIO, Cbym. Fal. H. p. 377. 378. Ed. Lugd, Dat. inftituta, ut T £r die m ipfe CUN d —- — Hiforia & Olfervata circa febrem 6c. 19 ipfe videam, repetii, ut genium materiae morbificee in eo la- tentis aliquatenus perfpicerem. Non tamen dixerim, fieri eadem plane " adfufis hifce liquoribus fanguini in vafis cor- poris fluenti, bene memor, unum eundemque adfufum li- quorem, in fanguine moto alia producere phaenomena, quam in quiefcente 5 attamen ex hifce principium & miafma alcalinum fanguiniinefle elucet. Difficile tamen eft, verum chara&erem ex datis hifce eruere, cum in fanguine fano ea- dem fere contingant ; quem chara&erem heic propono o- mnibus naturze fcrutatoribus, ut intenfis viribus eius natu- ram, verumque fpecificum opponendum mecum eruere ad- laborent. | Mud $. XII. Morbus nofter Haffiam fere integram , prze- fertim tra&tum Homburgenfem , per fpatium 6. menfium partim anni 1740. partim 174.1. infeftavit ; aliis regionibus vicinis eodem tempore ab hoc morbo immunibus. Anha- litus foetentes limi ex aquis multos praeterito autumno Haf- fiae pagos inundantibus reli&ti, & ftagnatio aquarum circa Homburgum aliquid contulerint ? faltem probabile eft, In- confítantes annorum 1740. 1741. tempeftates non adeo in cenfum venire poffünt, utpote in tota Europa eadem, in parvaejus parte vero febres hae graffatze, Itaquetamquam hujus morbi caufa non accufari poffunt ; alias in tota Europa graffari debuiffet talis morbus, quod vero non relatum fuit. Rarum etiam, pronüntiante B.4GL/PIO Cap. V. S. XI. p. 17. Prax. med. contagium in aére, ab ejus pravis qualitatibus, c non ita frequens in (ingulis morbis, ut multi arbitrantur Medici, Quidquid fomniant autores de primo hujus morbi, feu fi mavis, contagii, ortu aut ex aére, ventis, aut contaminatio- - ne; timore, conjunttionibus planetarum, pravis inde effiu- viis , incertum fane eft 5 adecque inutile erit in caufas pri- mas hujus morbi, qua a plurimis extranos, ficque ctiam ex- tra noftram poteftatem fitas ; inquirere, cum pateat aditus, —À C2 proxi- proximas, inque noftro corpore fitas, eruendi caufas, quas- que tollere magis in poteftate medici eft, quaeque ex modo enarratis fymptomatibus (S. L - V.) & experimentis circa fanguinem , S. praeced. addu&is, elucent, quas hic late ex- planare non animus eít, fiquidem ex tota hac hiftoria dedu- xiffe mihi fufficit fequens. robin ib Cinjelier. 22. Miafma alcalinum fanguinem inquinaffe ( Con- -— feQ. f. & 7. $. IL) illudque coagulaffe ( Confect. 21, ) alcalia fixa & volatilia ab acidis inertia reddi, & quidem in noftre caíu ab aceto, ut fpecifico quodam ( num, 2, $. XI. ) | Confetlar. 23. Ergo acida conveniunt huic morbo, precipue acetum fimplex & defítillatum. | ; " S. XIII. Curam perfeci hifce principiis infiftens, in omnibus, paucis, pro ratione circumftantiarum mutatis, ad- hibendo, L) Ex fente pharmaceutico 1.) acida vegetabilia, acetum fimplex & deftillatum, fuccum Citri, Berberum, Granatorum, Coralliorum, Decoctum prunorum, aquam vi- no dilutam; 2.) acida animalia, ferum lactis, lac ebutyra- tum acidum 5 3.) acida mineralia, ».) cruda, fcil. fpir. Vi- trioli vulg. fpir. Nitri, «.) dulciticata , ut. fpir. Nitri dulc. & Liquor anodyn. min. Hoffm. | I1.) Ex fonte diatetico, Deco- &um hordei cum fucco Citri, ex cerafis acidis, prunis co&is, aquam puram, eut Selteranam, juícula tenuia gallinarum cum fucco Citi, aut aceto aiterata. Ex relationg amico- rum Nitri & Camphora anatice partes in fufficiente quan- üitate DecoGi C. C. aut hordei, omne curationis genus tum abfolverunt. Quod egregie confirmant di&a de ufü Cam- phorz fagaciff. SCEZREIBERI M. D. & Phyfici Mofcoviens, in Tract. nupero de Peffe p. 34. ad finem Schol. 1, Exper. 5. pae. 3f. Coroll. 10. confentientibus R /Z/ER 10 & Frider. HOFE- MANNO. Alvum obítrudam, qua raro & quidem fo- lum cholericis accidit, referavituto clyfteribus.aquofis anti- phlogiíticis, lIL) Zx foste chirmrgica, venadíectionem in : Jia fangui- T -— — MUTTGTUMOUG OSÀSSSNNNUNNUNEHENNNNN ^ Hifloria €? Obfervata circa febrem &yc. — 01 fanguineis frequentius, quam in cholericis, majori in illis, quam his, fucceffu, in principio & incipiente ftatu morbi lar- gam, repetitam, magno vulnere, in le&to adhibui. Quando oft primam venarfe&ionem nulla mutatio pulfus, nec re- miílio fymptomatum, v. g. cephalalgiae, ardoris interni, nul- Ta tranfpiratio, fecuta. eam bis vel ter repetere fummo cum levamine curavi, furdus iis. qui forte ob praejudicia timidi, indifcretim V. Snem ut fumme deleteriam in hoc morbo pronuntiavere. Non diffiteor, tales dari febres malignas ardentes, V. Snem non admittentes, fed rariores funt, quam vulgo creduntur ; hic locus non eft pro adducendis obfer- vationibus. Medici eft, unius cujusque morbi epidemice graffantis genium explorare, & periculum de adhibendis re- mediis caute atque prudenter facere. $. XIV. Obfervationes peculiares circa fymptomata morbi feci fequentes T.) Varie agitationes animi in fubje- &o cholerico, nullam extraordirariam in corpore exiguam in pulfu mutationem produxere. | — €enfitlar. 24. Jam füpra ad $.1E. num. 5. dictum : Choleri- . .€os prz fanguineis morbum huric facilius fuperaffe ; itaque qui poteft plus , poteft eciam minus. : Confetlar. 2j. Ergo animi pathemata in quibusdam fübje&is nom adeo noxia, 2.) Refpirationi facili non femper fidendum , pulfu prafer- tim irregulari. 3.) Etfe&us noxii a tranfpiratione fuppref- fa non deleterii, fed facile remediis fublati fuere, Ergo non adeo reformidandi ? Juvenis hoc morbo laborans die unde- «imo morbi fudore madidus e lecto fargit, exque una domo án aliam longius inde remotam, iter fecit, Euro flante , abs. que ulla retroceíltone exanthematum, fudoris, aut mala fe- quela ; convaluit, morbo fudore copiofo foluto, €enfetlar. 26. Hoc ex cafü, quamvis exemplo non proponas sur, concludere tamsp licet: Cui major gradus nil nox - | C adfert, | Sdfert, ei minorem innoxium effe, immo femper reformida- tam illam aéris frigidiufculi, ad refocillationem egrotorum, admiffionem, in morbis auctis non folum non periculofam, fed fzepius proficuam effe, fuadente inter multos BOERH.A Zf- VIO ph, Pratt, f. 743. LEO ARS 4.) In fubje&is fenfibilibus mutatio fitus in le&to horripi- lationem, immo refpirationem difficilem , remediis tamen obedientem, effecit, multis vero mutatio indufiorum omni tempore innoxia fuit, modo fuere calefatta manibusque. trita. e CenfeB ar. 27.. In talibus etiam morbis, uti Variolis, indufia mutari poffunt, modo calida illa fint. iiit 8$.) Intermiffio refpirationis, per 2. vel 3. minuta prima, hy- fterica eft fceminis ; bene a critica, aut periculofa diftinguen- da. 6.) Motus hyfterici in fexu fequiori facile junguntur huic morbo, profligandi hinc funt, & profligati fuere caíto- rinis paucifTimis, larga admiftione fpir. Nitridulc. aut Liqu. anod. Hoffm. Signumfuccinerveiinquinati? 7.) Durities T dominis quandoque a flatibus, potu copiofo, fitu fupino & inde fa&a tenfione mufculorum, oritur, interdum pulfu mol- li, lingua humida concomitata, bene diftinguenda ab inflam- matoria, delirio, pulfu duro, celeri, ftipata. 8.) In quibus- dam fanguineze conftitutionis fub declinatione morbi febris nova, quafi fecundaria, accenía, fimilis variolofae, potu ta- men acidulo copiofo fublata. Con[ifar. 28. Cum febris petechialis a varielofa, gradu tantutm . differat, eadem ratio in utraque obtinere poteft, iis $.) Subje&a cholerica tam in ftatu, quam in declinatione morbi lipothymiis non periculofis.correpta fuere. Confétlar. 29, Miafma fluidum nerveum etiam infeítaffe, pa. tet. Conf. num. 6. hüi. f. . yore 10.) Lethargus die quinto, feptimo, undecimo & decimo tertio morbi omnes invafit differenti gradu; in aliis — N 2 Hifloria 65 Obfervata circa febrem &5c, 23 o CC C a NNNM bilis medicamentis, in aliis pertinax. conf. $. IX. num. 2. 11.) Cephalalgia au&a in foemina, menfibus fluentibus, fem- per duravit. Inalia, & quidem cholerica, fudor matutinus copiofus per aliquot dies, diarrhoea femper fluente, adfuit, Duo motus diverfi, unus ad exteriora, alter ad interiora cor- poris pergentes fimul. 12.) Quibus nullum emeticum, aut purgans in principio adhibitum fuit, ii diebus criticis & "extra eos aut vomitu amaro, aut diarrhcea adfliGi fuere. Con[étlar, 29. Signum miaímatis ex a&re per cibos in ventri- culum & inteftina delati ? confirmantur hinc dicta $. I. & V, num. 4. | | | .33.) Quandoque in eodem leGo fanus eegroto per totum morbi decurfum impune adcubuit. - — Cwsfellar. 350. Non eft verofimile, miafma imbibi a venis ab: forbentibus cutis & per eas deferri in corpus humanum ;an abforptionem miafmatis in venas cutaneas prohibet ip(a ejus natura, dum forte vi adftri&toria, cutis poros irritando, clau- dit? Idem in Pefte in Ukrainia graffata obfervavit cit, SCHRET. BER l.c. Obferv. 8. pag. v. | | Confitiar. 31. Contagium in hifce morbis fi quod detur, non femper per poros communicatur, - Cenfitlar. 33. Cum vero in aliis contagium tranfeat per poros cutis ; elucet exinde : Genium cujusvis morbi acuti, eti huie fimilem, tamen non femper unum eundemque cfle, 14.34) Purpuram huic morbo nunquam jun&tam vidi, I4, b.) Nulla occafio cadavera fecandi fe mihiobtulit. Vi- ces ejus implere poffunt experimenta cum fanguine inftitu- ta $. XI. » Obíervavi porro fequentia circa remedia : | $. XV. 1) In principio V. S. petechiarum eruptio- nem promovet: In incremento adhibita frmptomata mi- nuit, tranfpirationem promovet, Ce»(e- None 34. Olférvatio YA, 0007 E ESSET NES DNIBT ANIINE 002 DN LORPRERENRINIEPME ADS EMPIRE Confilar, 33. Venw fe&ione motus fanguinis mitigatur, & fecretio facilior fit materi morbificz ad peripheriam, inde major eruptio petechiarum. Conftlar. 34. Vanus itaque eft retroceffionis & füpprimendz tranfpirationis metus a V. Sne. | | ; 2.) Venaefe&tio fieri debet larga ; etenim in fubje&o chole- rico aíthma fpafmodicum ex infufficiente V. S. ortum, repe- tita vero fubiatum fuit 3.) Omnibus fubje&tis convenit V, S. fubjeGa vero fanguinea eam magis expetere videntur, quam cholerica, ob illorum per haemorrhagiam criticosmo- tus, 4) Fomminz, in qua V. S. non inftituta fuit, menfes inordinate fluxerunt, pulíu duro manente ; haud. dubie ea adhibita regulariter prodüffent & fuccefliffent. $) In prin- cipio, immo die nono, decimo & ultra iterata, tuto adhiberi poteft ; fi calor, fitis. cephalalgia urgent, puifu duro celeri, aut molli, pleno, elevato vafis turgiais , refpiratione diffici- li, facie rubra. 6.) Vena fectio ad uncias oto fa£ta in bra- chio, cephalalgiam in fubje&o cholerico non ftatim dimi- nuit, refpiratio tamen liberior reddita ; cum ceffare incipe- ret cephalalgia pulfus mollior evafit ; an ergo V. S. non fa- tis larga fuit? 7.) In alio fubje&o cephalalgia urgente V, S, die decimo morbi inftituta erat , fequenti die dolor per «o- tum caput fe diffudit, ünnitu adfligebatur aurium, cum vafo- rum turgefcentia, refpiratione difficili, pulfu languido, debi- li; profundo, unde uncias otto denuo venafe&tione detra- here juífi, ftatim hinc fymptomata remifere, pulfus vege- tus aequalis & tranfpiratio major facta. E 122 Conftlar. 35. Non femper ad pulfus conditionem V. S. infti-- tuenda, aut omittenda, fed refpeQtus cxrerorum fymptoma- tum conjun&torum habendus eft, . Confetlar, 26. Pulfus languidus non femper ab inopia fangui- nis aut defectu circulationis & inde imminuto impetu, fed a nimia quantitate, valorum contractionem impediente, squi- librium 2 - Hiftoria &5 Ob - Vibrium folidorum tollente, oriri poteft. Hoc confeCarium . probatur fequenti. hiftoria: Amicus Herrezfcbvvand, M, D. '& Practicus feliciffimus , Tornaci mihi retulit, meníe Jum. 1741. ad juvenem, Purpura alba laborantem , vocatum íe fuiffe, quem inveniebat anxietate, reípiratione difficili, ocu- lis contortis, pulfu debili, profundo, retroceffa purpura, Ve- mam in brachio fecare & fanguinem ad uncias octo detrahere juffit, Sanguine modo protiuente, purpura rurfus adpare- — bat, f(ympcomata remittebant, & zer poftea fpatio 4, die- rum e faucibus orci ereptus fuit, Similem cafum refert il-. luflris HO F FÁMM A NNUS Med, ration, ffl. Tom. III. cap. IX, Secr, IT, Tbeor. VH. | $3 Quibus emeticum in principio morbi adhibitum, iis pe- techiae ftatim erupere, nec morbus adee gravibus ftipatus fymptomatibus, nec adeo longus fuit. Con[eéiar. 37. Miaíma in ventriculum delatum nullam ibi jnflammationem excitavit, quam emeticum haud dubie exafperaffet ; mitioris itaque indolis fuit.- — Gon[éiar. 38. Miaíma petechiale, ad ventriculum delatum, - vomitu cito prolectum, debilitatur ejiciendo, fed totum non tollitur ; elucet hoc ex fenfu ardoris in ventriculo, poft ad. . hibitum emeticum. Con[éfar. 39, Emeticum vires miafmatis minuit, fed non im- pedit, quin pars ejus fanguini fe immiíceat, petechiasque producat, | | -Con[éciar. 40. Vomitus concutiendo totum corpus, przci- pue genus nervofüm, multum ad eruptionem exanthema- tum confert. | ' : IO.) À Tartaro emetico cum pulvere Jalapp. & Crem. Tar- tari miíto, frequenter ufitato, in omnibus fere nullum in- commodum fÍervavi. 11.) Purgantia juveni cholerico in ftatu & declinatione cum euphoria adhibui. 12.) In con- fipatione alvi clyfmata diluentia & refrigerantia profunt, nec tranfpirationem , nec retroceífionem exanthematum ed elor. AMed. Pol, V 11, D promo- erodta circa febrem 69 C, | 25 ^e " à " ^ -— ^—— ÓM'3Lf. VÀ " b. 7A ? Et. )] P? Y! VZALFX Hi t e 3 * zz A "U, ar e^ T: E e. t. Y promovent. 13.) Veficatoria in lethargo ,. delirio, fubful- tibus tendinum, fingultu, fomnolentia ,, egregiam preeftite- runt operanr. Foemina fanguinea , fingultu, fomnolentia;. die critico alias atplurimum: lethali, correpta, impofito ob fomnolentiam; veficatorio, convaluit. 14.) Volatilia etiam parciíTima itr dofi exhibita , fanguinem exaftuant ,. immo in motibus convulfivis, hyftericisardorem excitant. ^ Confeciar. 41. Miaíma alcalinum remediis augetur alcalinis. 15.) Abforbentia terrea, ut Lapid. cancror. Mater perlar. Antim. diaph. Nitrunr depurat. Sal Abfynth. ferre nequeunt eegroti fed horrores in fpina dorfi & gravativum fenfum in ventriculo inde fentiunt, absque temperatione, immo cum augmento. ardoris interni. - Confeéfar, 42. Nom adpropriata hzc funt remedia,.a multis: . au&oribus tamen laudata. Confirmatur ConfeQar, przeced. 16.) Sanguinei potum aquae vino dilutae minus, quam cho- lerici pertulere z Ambo in ftatu morbi minime, hi in decli- natione cum euphoria eum copiofe adfumferunt. —— * Con[ifar. 43. An hinc concludere licer, fanguinem fanguineo- |^ rum. ad diffolutionem promtiorem effe, quam cholericorum: "Vinum: enim: fanguinem: diflolvit ceu acidum vegetabile, €eonf, $. XI. num. 2. [taque diffolutionem & morbum auxit? 77.) Potum Thee Boy plurimi averfati quidam la&e mixto in declinadone cum folamine ufi fuere 3 conf. Cons. 41. 38;) Papaverina dolores capitis & inquietudines auxere, fu- dores vero nimios compefcuere egregie. I9;) Acetum fimplex, deftillatum, Syr. acetof. Citri ,, Corallorum, egre- giampraftiterunt operam; acetum rofaceum, lavendulatum, naribus exceptum, aegros: mire refocillavit. Conf. ConfeG. 73. 20) Mixtura: fimplex ,. feu fpiritus de tribus fenfum. ardoris in. oefophago, & in fanguine aeftunr excitavit. Puel- lee a. Pharmacopoeo mixtura preefcripta ,. cui. fpir. falis. am- ion. intermixtus erat; quae averfata ardores anxietatesque excitavit, s - : à -— ] €ozf?- r3 "-—*- A Ra S S i i PUTEM PESCA . W o. e PT w | .. Rifloria &5 Obfervata circafebrem 6c, 27. . — "Cenfellar, 44. Genius miafímatis etiam ex hoc fymptomate . ;aliquo modo patet. : | e kei oor £onfeilar, 45. Morbus ab urinofo alcali auctus ; Ergo miae fma eft alcalinum urinofüum ?: Conf, Confe&tar. 41. & 43. 21.) Qui acida vegetabilia perferre nequiverunt, decoGta- hordeata avenacea, aquam fontanam puram optime tule- runt. 22,) Aqua Selterana copiofe pota cephalalgiam per- tinacem in fubjecto cholerico , fpatio 24. horarum fuftulit, ardorem aítumque :minuit, in alio vero fubjetto fenfuna gravativum in ventriculo produxit. i Con[eifar. 46. Non omnibus in uno eodemque morbo, unum idemque convenit remedium, «ditt 23.) À potu aqua fontana copiofo tepido. omnibus egre- gium levamen fuit. 24.) Decotctum peGorale tenue co- "* . piofum juxta Pbarmacop. "frgentoratenf. p, 1 57. a. & Difpenfat. | oor cR p. 163. dolores pungitivos in pe&ore fuftulit, 2$. Tin&ura Rofarum cum Spir. Vitrioli parata; aliis diar- rhoeam, aeftumque smitigavit, aliis dolorem ventriculi .& in- teftimorum excitavit. — | us upiog Cenfeiiar. 47. Preparata cum Vitriolo non videntur fpeci& . £ahuic morbo. - | en. ; Confecfar. 48. Effectus remediorum variat pro ratione füub- jed. Conf. Confed. E a : 26.) Deco&um frut&tuum Cynosbati in omnibus, quibus adhibitum fuit, uno excepto, item Emulfio amygdalarum, nec non Theriaca in - & externe, fub forma emplaftri, diar- rheeam mitigarunt, 27.) Pulpa farinacea cum lacte cotta in juvene cholerico diarrhoeam excitavit. An ab acido in ventriculo, & inde coagulatione pulpae hoc fa&tum ? | 28.) Julepi ex Syr. rubi Idaei, fucco Citri, in fubje&is cholericis "quibusdam fodam excitavere 3 conf. Confe&t, 46. & 47. D2 ^ S&XVI. pal : E e - a " z - N e** ^ M i * sf à. ^x "X " * CU — S, XVI. Dubia. fequentia ad. &tiologiam morbi rede. . formandam, Collegarum alicui, mediantibus hifce: A&is,fol- vefida, dilucidanda ;.in: incrementum. praxeos- clinica , pro- pono :. I.) An diarrhea critica a.fymptomatica funefta, inter alia figna etiam ex hoc diítinguatur ,. quod illa remediis fa cile. obediat, fymptomatibus inde malis prodeuntibus ; conf.: $. V. num.3. hac vero remediis aegre mitigetur 1.2.) Àn.- dolor, fenfusque imaginarius tumoris artuum, proveniat a. motu. fanguinis ad peripheriam dire&o, an vero a falía fen- fatione ? 3.) An ftriae mucofae (S. XL) tenues. in fero , fi- gnum fint corrupti , aut inflammati feri ? | 4.). An debilitas mnagna aut a; defeQtu, aut prava conttitutione , expanfione;. tefolutione, aut condenfatione fluidi nervei per miafmacon- £agiofum, aut ab obítru&ione proveniat ? Aninliquido ner- veo folo, aut etiam in fanguine; fero, lympha, in omnibus: fimul, aut unoquoque feorfim fit querenda ? 4.) An hac debilitas chara&erem malignitatis fuppeditet ,. efficiatque;. tit ideo febris maligna audiat ? 6:) Am pulfus in principio 4nollis, tremulus, plenus venis turgentibus. V. Snem citius ' poftulet, quam profundus, gracilis, durus, venis externis €ollapfis: ?. Mihi. videtur prius. 7.) Àn in. utuoque cafu (num. praeced.) circa. V.. 5nem debilitatis habenda ratio, ob: eamque hiec omittenda.? annon: potius ut morbus cen- fenda & hinc V. Sne minuenda & fublevanda hzec debilitas? & XVII. Varia & quidem.inter fe diverfa ejusdem: morbi fymptomata nie de. duplici hujus febris caufa perfua- ferunt, fcilicet didolutionem: & coagulationem: fanguinis. ac reliquorum humorum:.ab:uno eodemque. miafmate, prora- tione. fubje&ti vero. duos. plane diverfos. effe&us profectos: effe; vifum mihi fuit. qua in. fententia D.4G L4 7 IUS Prax; med; Cap; V. 8. LX. p.m. 17. 1e poftea: confirmavit, Sym- ptomata breviter recenfebo fequentia,. quee. huic ideae.anfam dedere :. 1.) Subje&a. conítitutionis cholericae quibus fan- *g ec / guis ,! Hifloria &' Olfervata circafebrem €&c, — 29 . uis coccineus, absque fero, gelatinofus, e veria edu&tusfuit, vafis exilibus collapfis, per totum morbi decurfum, przeci- pue in ftatu & declinatione, qualibet noGe, ftata hora, frigo- re fübitaneo per totum. corpus, ut moribundaea crediditles,. vel etiam frigore manuum pedumque folo, correpta fuere. Dolor fixus capitis ,«lifficulter profligandus, genze. & labia rubra, pulfus durus, tenfus, contra&tus, fudor ;n principio & ftatu nullus, in declinatione- fola. copiofus:; refpiratio diffi- cilis, attamen haud mali praefagii, fitis pauca. Vinum aqua dilutum melius tulerunt reliquis. (conf. $. XV. num.- 16. Con[(cfar. 49, Spiífitudo, immo feri coagulatio motusque fan- guinis tardior, hine concludi poffunt ? Nonne miafma in his: fubjectis fanguinem lymphamque condenfare conetur ? 2.) Subjeais aliis vafa curgida, pulfus elevatus, mollis ; fu- dor per totum morbi decurfum copiofus, haemorrhagia na- rium, cephalalgia biduo: ceffans 5 rubor totius faciei, gena- rüm, malarum , labiorum , fenfus magni ardoris, folennia: gut : M. ! | — Gon[ec?ar, $0... Nonne his fanguis nimis fluidus, immo ad re- folutionem pronus? & miafinafanguinem humorefve diffol- vere videtur ? ! Priora fubje&a deco&a hordeacea rion. acidulata ; pofterio- ra acidulata: tulerunt: | Gonft£Zar. y1... Nonne variationem methodi medendi effedtus: . - hi & caufz diverfz poftulznt? quam etiam 8.4G L IF 71S 4nnuit lc Licetne adducere conjecturam de V. Sne cxitiali . eventu in quadam hujus morbi fpecie, quam accidiffe in fib- je&is primi. generis obfervarunt auctores P ratio fixe mihi videtur: Miafmatis coagulartis quedam quantitas in ven- triculo eorum remanet, adhibito quamvis emetico, ( Conf, Con(e&, 3». $. XV.) quod: vero rariflime 1n talibus febri- bus adhibitum notant auctores ;. hifce igitur Integra quanti« tas intus.relingpitur 5. fanguis- vero V.S. minuitus., refiduus; Ma usd Ds j | itaque go j 65€u» iraque magis inquinatur, minusque refiftit miafinati cozgu- lanti, E contrario in fübje&is fecundi generis, quantitate - . fanguinis díminuta, augetur vaforum robur, fit zquabilis . mixtio, attritusque partium fanguinis, adeoque impeditur ^ earum affe invicem feceffio & refolutio. m" M D pramiffis Problemata , eorumque folutionem fub- nc ^ fom : k Jj HÀ 9H : PROBLEMA I | .. €. XVIII. Tollere hunc morbum. RESOLUTIO, Quam primum de praefentia morbi talis conítat ex fi- gnis S. I. addu&is , cujusque obfervationem recte inítituen- : oid eleganter.docet BOER H 9.4 AV 1IU $ Aphorifm. prac. $.11. 12. 13. & i4, tunc L) inveftigetur,an ventriculus ma- — le adficiatur, S.I. Coníect.2. Detur hinc vomitorium ex Ipecacuanha cum Nitro aut ex Tart. emetico cum Nitro vel Cremore Tartari. II) Tentetur Venafectio in brachio, Confe&. $1. $. praeced. attendendo fucceffum, inftituantur | experimenta cum fanguine, S. XI. quibus jungantur figna diagnoftica S. Lrecenfita. IIL) Eruatur indoles alcalina ge- neralis $. II. num.2. $. V. num. $. $. XI. & XII. Confe&. 22. S. XV. num. 14. I5. 20. IV.) Inquiratur in ejus fpeciem, V.) Opponatur fpecificum, quod in noftro cafu eft acetum, variis formulis S. XI. num, 2. $. XIII, num. 12. VI.) Victus & regimen fit autorum 5 conf. BOERFLAAMVE ll. €. 8. 743. VII.) Si differentia caufae morbificae ex collatione fympto- matum, S. XVII. recenfitorum, patet, methodus ad fublatio- nem ejus dirigatur, aut adverfus diffolutionem num. 2. S. cit. aut adverfus coagulationem num, 1. S. cit, maffxc humo- ralis ; adhibeaturque in priore cafu venacfe&io, cum - "s | auíte-- Hilloria &* Obfervata circa febrem &9c.— ^x aufteriufculis,in altero omittatur V. Sio, adhib eanturqu e aci- da fimplicia vegetabilia. "VIII ) Tentandum quid. mercu- rius & camphora valeant ; conf. SC A EAZBER l, e, Coroll, 10, p.35. (S. XIIL. num. 2.) CAUTEL.E. . S. XIX. Exulent omnia diaphoretica tam fixa , quam volatilia, terrea, oftracodermata falina, omnis potus fpirituo- fus, regimen calidum. $. XV. ConfeQ. 42. num, 20. | SCHOLION,. .. ..$&. XX. Collaturo; differentia methodi Sylvianz &adíecla- rum ejus & hujus, patebit, Md: | V — & XXL Tollere fymiptornata huic morbo füpervenientia. - fa RESOLUTIO. Symptoma quodvis tra&etur ut morbus particularis, habito 5 &amer refpettu ad: morbum praedomimantem, ^ PROBLEMA Ill. $. XXII, Pracavere hunc morbum, Doa cpupH EM T I.) Confervetur puritas aéris,. adfundendo acetum: S. XIT,. . €onfe&. 23, lateribus candentibus , accenío. pulvere pyrio;. fulphure, fpir. vini camphor. : HE.) Fiat mutatio diligens in dutiorum; Sj1l.num.TI. III) ViGus it temperatus, acidu- . lus; *- 32 c.c )70bferoatioN, 7o lus, paulo vinofus. S. XIII. num. T. &2. IV) Animus fit €onítans. V.) Evitentur hypocaufta nimis calida & multa lana, plumis, fimilibusque referta. $. I:num. 2. VL) Ve- fimenta fumo num.I. commendato imbuantur. VIL) Nott negligatur moderatus corporis motus, ps | (Homburgo ante montes. Erfovdiam miffa, d. 18. Oclobr. 1741 » 0B $ERFATIO V. |! . Dn. D, JOANN, HERM-NNI- FURSTENAL. Hiftoria febris malignz petechialis; Rinte-- lii M. Martio & fequentibus Ann. 1741. epidemice graffantis, | TF YOf hiemem ab hominum memoria algidiffimam & valde diuturnam, a meníe quippe Januario ad M, Ju- nium usque :740. protrattam & duplicem inundatio- nem An. 1729. ad finem M. Januarii & 1740. in ipfo Solfti- tio hiberno exortam, fed per totum fere Januarium men- fem 174.1. perdurantem, & longe lateque omnia devaítans tem, nulla fere morborum graffatio, in his faltem oris, fuit notata, ac praeter febriles, rheumaticos & arthriticos inful- tus, nihil fere notatu dignum & tot caufis antecedentibus equiparandum in praxi occurrit clinica 5 cujus-quidem rei nuilam aliam rationem reddere licet, practerquam quod lau- tiorem nadi vitae conditionem tranfpirationem, tot caufis impeditam, omnis generis fomentis, corpori inftin&u natu- re tempeftive adplicatis, promovere, vilioris verofortis fub- .je&a, ob annone caritatem, frugalitati operam dare, utri- que adeo fimpliciffuma & probatillima valetudinis confer- x ' ác —À e l| I Hifloria febris tnalioue petechialis, &8c, — 45 vandae media adhibere; ipfa neceflitate coaGti fuerint, pau- Ciflimis extrema egeftate vel inedia confumtis, aut ciborum dyfpeptorum -abufu. morbis chronicis & deleteriis anfam prabentibus. Poíteaquam vero Februario menfe a. c. per plufculos ex ordine.dies tepida, amoena & plusquam verna-- lis adfulgeret tempefítas, omni viventium genere miris hinc recreato modis, fed & aérí libere praemature expofito, ac- cedente hinc, menfe Martio, priftino horrido, pluviofo & turbido aére , & per Aprilem, Majum; Juniumque menfes fere conítanter perfeuerante, vento ex feptentrione tantum non aífidue fpirante, febris maligna petechialis inter mili- tem primum prafidiarium qu graffari, nec fine ftra- ge coepit, pauciíTimis inde eluctantibus , plurimis vero fatis cedentibus, morbo per contagium ita propagato, ut acgro- tantium a fanis feparatio aut impoffibilis, aut fruftraneafme- ri. De prima morbi origine non aeque conftat ; licet enim initio jufta fuerit fufpicio , contagium a militibus paffim pa- lantibus aliunde forían illatum fuiffe, praefertim cum initio Aon nifi inter milites, & vilioris conditionis homines, quibus per fervitia, aliamque confuetudinem idem adhafit conta- gium, morbus notaretur 5 experientia tamen follicita dein- ceps docuit, ftudiofos nonnullos aliosque , quibus nullum cum infectis fuit commercium, eodem morbi genere cor- reptos fuifle, utque cum aére frigido & horrido coepit, ita €um aére grato, fereno & calido, poft foiitiium deinum seítivum accedente, per Dei gratiam prorfus defit. . Febris ipfa confuetis ftipata fymptomatibus inceffit, & petechiis vifis fere femper, delirio autem accedente perpe- tuo lethalis extitit. isligee autem nomine merito adpel- latur, quod fumma virium proftratio mox initio adfuerit, & in convalefcentibus earum reparatio tardiffima fuerit. Hoc vero vel maxime malignitatem fummam denotare vifum €t, quod non pauci, fat mediocriter valere vifi, nonnulli & editor. Med. Fol. VII. —MÀ pra vie 23 ov ovOblervatio. P. ^ 007 Pravio faltem leni fopore, praeter adítantium opinionem; vitam fubito cum morte commutaverint. Medicamenta dias pnoica cum fimili regimine adhibita optime fe gefferunt; Purgantia vero in ipfo morbi decurfu circa. diem quartum, : aut morbo ulterius proveGo, errore diagnofeos a nonnul« lis exhibita, noxia, immo deleteria fuere & veficatoriis fu- binde adplicatis nullum notatu dignum notare licuit effe- &um. Vena íedio autem, de quain hoc morbigenereade — — Xicanda multi ambigunt, huic fere propria & vix non abfo- jam neceffaria fuit deprehenfa , nemine fere fine ejusdem adminiculo convalefcente 5 non paucis: vero fatis cedenti- bus, in quibus ob intermiffam V. Snem id contigiffe , non nullorum, nec injufta forfan, fufpicio fuit, in corporibus nie mirum plethoricis & fucci plenis, quae ut morbo pra reliquis maxime obnoxia, ita eodem male plerumque mul&ata funt; Diarrhaea, quod-pridem notavimus, inprimis torminofa & fpumofa, nunquam fere non lechalis fuit , alvum vero fpon- te apertam, immo liquidam, cum euphoria eegroti fzepius obfervare licuit, - Circa folítitium aeftivum aére fubinde fe- reno & calido exiftente, mox iterum horrido, accedente pre- fertim terrore, ob morbum nondum prorfus ceffantem, iu- . venes nonnulli Studiofi aliique fimul àc femel febrili infultu torreptifuere, quitamen fub tertianze intermittentis, in non- nullis etiam tertianze continuae, fchemate incedentes, corr. gruo remediorum ufu, & moderato regimine adhibito, bre- viiterum ceflarunt. | Dn. D. JOAN. HERMANNI FURSTENAU. - . Vulnus magnum f(clopetarium feliciter - | confolidatum, - Muere Nfefto Academiae anniverfario , quo, novo ele&o Re&o- i re, juventus ftudiofa licito otio & honefítae Votum Fulnus magnum félopetarium feliciter c, 55 dulgere , & hilaritatem variis teftari folet rationibus, accidit hoc anno vertente, ut die feptimo & decimo Julii menfis, qui eft Academiae natalis, inter concentus muficos, aliasque animum recreandi modos, ipfasque bombardarum explo- fiones in feram usque noGtem laete & tranquille exa&to, cum poft mediam no&em juvenis bombardam explofurus effet, eadem cum impetu & fragore fummo difrumperetur,indeque non folum faces omnes in area vicina accenfae, fubito extin- guerentur, fed & ille ipfe juvenis vulnere tranfverfo in fu- per?ore femoris finiftri parte, fub offe ejusdem inflitto, ac usque ad exteriorem ditti femoris partem penetrante, adeo- que infignem cavitatem, utrinque perviam, efformante, ma- le mul&aretur, H&morrhagiam ingentem mox infequen- tem Chirurgus, confeftim advocatus, liquore ftyptico, ad £nodum l'eau d'arquebufade compofito,adplicato)brevi com- efcuit, atquemane fequente V. Sne adhibita, aliisque reme- diis externis, fafciis quoque pro vulneris exigentia 1. a. &e juíto tempore adplicatis , ipfoque fetaceo per vulneris cavi- tatem trajeGto, rite officio fuo fun&us eft, ut fpes adfit, vul- neratum brevi fanitati priftinae reftitutum iri. Pariter quo- que interra refolventia, diaphoretica & fanguinem congru- matum difcutientia, febrique vulnerariae occurrentia, varia fub forma ordinata & adhibita fuere, unde etiam febris qui- dem, qua vulneribus, praefertim gravioribus , accedere fo- let, non nifi mitiora & rariora notare licuit indicia. Majo- ri vero attentione dignum videtur, quod inter initia perti- nacem aliquoties alvi adítrictionem, cum naufea, quin & ru- &ibus ipfoque fingultu, iliacae adeoque paflionis metu, no- tare licuerit, id quod non nifi a nervi cruralis cum inteftino re&to & partibus vicinis connexione derivandum erit, quo quidem loco, clyfteribus & fuppofitoriis aliisque fruftraufur- jatis, unica Sydenbamii potiuncula, ex Manna, Tamarindis, foliis Sennee & Rhabarbaro Y ws utfaepius alias, vircu- 2 , em y 36 ^ Olfervalio FH, o tem fuam exeruit.. Deinde nec illud praetermittendum eft, vulneratum in ipfa deligatione, & fa&a, ut par eft, partium vicinarum ad pus inde eliciendum , compreffione, acerbos - circa genu dolores identidem perfenfiffe , licet nec digito il- lud tactum, nec quidquam p. n. in eodem obfervatum fue- rit, id quod iterum, fi quid video, obfervationem nuper fup- peditatam, de abíceffibus.circa genu, & fingularem quatuor mufculorum, redi, cruralis, vaíti interni, & vaíti externi, in. uno robufto tendine circa patellam connexionem egregie il- luíftrat. In univerfum nihil venenati in vulnere hoc fclope- tario depreheníum eft, quale quid a veteribus quondam iis- dem adícriptum novimus, ut alios inter A. P4 K £75 fabu- lam hanc graphice enparrando explofit. (*). Hic;veró quan do nulla oífis femoris, nulla vaforum majorum lafio fuit animadverfa, qua a F. 4L L E R 10 L 4 de miris ejusmodi vulnerum atque infperatis phaenomenis atque. eventibus paf- fim, figillatim Li£. ZZ. obf. LX. X., funt adnotata, in memoriam revocare, Dei autem providentiamante omnia. venerari, par erit. j : m " Ji. 1 1173 44i ; . | (Rintelio Erfordiam tranrmiffa uz d. 24. Ocfobr. 1741.) ivt OBERE ATIO FII, - fe D. D. GOTTLIEB HENR. KANNECIESSFRI. Oblícrvata quxdam [fipgularia circa Vario- las, anno 1740. in Holfatia epidemice - | graffantes. à ((tagem , ex ftgoris inclementia, ann fuperioris *» MDCCXL. noftra quam perpeffa eft Holfatia, adhuc .. Q9 Confer, R APS Diff. inaug. de V.niner. Sclopetar. Lugd. Bat. 1704. EE 1 h Obfervata quedam [ingularia circa F'ariolas, &yc, o . dolemus graviter : pari vero indulgemus dolori, quod ela- - pfo hoc hiemis tempore, non minor frigoris fuerit fzvitia, recurrente aeftatis principio adeo haud mitefcens. Peromne brumee atque vernum tempus boreas, vel caurus, continuo fera demifit murmura. Phthifis tuílis ferina, febres pleu- riticae graves, narium , &infequiori fexu uteri haemorrhagize, variole atque etiam articulares morbi, qui hiíce noftris re- gionibus fporadici fuere; confeftim ventis furentibus, frigo- risque afperitati fuos omnino adícripfere natales, nec non illud, quod hominibus, eegris quoque, tempeftas ifta attulit exitium, |. Plurimi, quie vita migrarunt, acutis pectorís mor- bis procubuerunt morientes. Quid vero variolze , ne fem- per quidem mali moris exiftentes , habuerint peculiare, bre- viter percenfere opera eft pretium. | : i — Bynafte fubditus , eetatis confiftentis , variolis laborat confluentibus. Jam fuppurafcentibus iftis, cognati aegro- tantis, tranquillitati nimium confifi, atque folum illum domi relinquentes, ad te&ta meant facra. Revertentes aliquanto poft, non adinvenerunt amplius, quem defiderarunt. Ne- gligentiam ita fuam fero nimis pertaefi, paflim, immo ubi- que, per vicum, fed fruftra, quaeritant eegrotantem. — Rela- tum cum hoc effet fundi Domino, turma equitum ab -e- gantur ad inquirendum acgrotantem : Hic in loco paludofo, inultum ab ejus domicilio diftante, ad jugulum usque de- merfus deprehenditur. Ter quaterque mifer, nive, glacie ac merda undique loricatus, extrahitur, domumque reduci- — tur. Calida probe ablutus, ad le&um reponitur, atque mox erumpentibus iterum variolis fola natura autocratia , jam medio in turbine lethi ja&atus; priftinam recuperavit vale- tudinem. | 2i ]uvenibus quibusdam, variolis diftin&is non adeo gra- yiter decumbentibus, foror natu minima, qua jam ante bien- fium confluentibus laboraverat , altera vice tam graviter | E 3 tenta- |] "ENT tentatur, ut amplius nemo ejüsin fpe habuerit convalefcen- tiam, Succedit quidem variolarum deficcatio, immo & de- cidunt ; fed 5»2oc 24v jam vivente infirma , hoftis profliga- tus majori revértitur impetu. Denuo videlicet cfflorefcunt variolz, pariter fuppurationis & deficcationis juftum fervan- tes tempus, Jam accedente maturationis tempore , ubique inle&o vermes deprehenduntur copiofi. In latentembujus rei eum perquirebatur rationem, in capitis capillata atque reliquis partibus crinitis, multa vermium millia tantae ma- gnitudinis, quam Zabzle J. Fig. J. exprimit, oculis fefe fifte- - bant Optimis quamvis adhibitis praefidiis prohiberi non potuit, quo minus verminofa haec gens ulcera fanie pepere« rit plena, Demum corpore fatis repurgato atque morbe feliciter fuperato, ubique in facie & articulos prope, multa, immo quibusdam in Jocis ad pugni fere magnitudinem ca- ro fuperincrevit fpongiofa , cui tamen deczntatum illud Ru- landi Empl. diafulphuris optimum tulit medicamen. | Inge- minata haec variolarum efflorefcentia contaminatam potius motus ideam, quam fanguinis innuit inquinamentum. — Sa- ne igitur, qui cutaneos adfc&us mulcere atque diutius pau- lulum expellentibus tra&are adamant , culpae füccumbunt quippe una in primis viis hofpitantes quisquilize ad fangui- nis transferuntur mafIam , atque expellenda materia, ipfis alitur expellentibus. jam ante morbi invafionem puellae hujus vermibus fcatebant ilia, atque.tales aceruatim fuerunt excreti. Sine dubio gravi fanguinis ebullitione atque pe- renni humorum motu ad corporis peripheriam vergente, verminofum feminium ad fanguinis maffam delatum, cum materia variolofa fuit excretum, quod variolarum inter cru- ftam fubfiftens , facile maturitatem fufcepit. | — Si que variolarum fatalibus adnumerantur, omnino inter ea exanthematum -retroceífio , diarrhoea torminofa, graves fanguinis inundationes, terror & animi deliquium, — Olfervata quedam fingularia circa P'ariolas, &'c, 4o notantibus RI A ERIO Prax. lib. XVII, Seid. 3. c. 2. F 0. RESTO lib.VI, Obferv. 4s. HOECHSTETTERO Dec, I, €af. 7. illa inter tenent primatum. |. Unum horum fi non ju- gulent (tatim, vix tamen ac ne vix abfque internorum re« cedunt leefione, & prorfus nihil abeft, quin lethalia femper, phthifin nímirum, hydropifin, paralyíes, aliaque inducant mala. Interím tamen noa defunt exempla, ubi fingula mox nominata fymptomata infimul invadentia, ne voluerunt qui- dem ponere infidias. Nata quaedam ab antíqua nobilitate, una cum marito dé notabili horrore, pandiculationibus , & adpetitus proftratio- ne fundit querelas... Mox fequenti die, cum jam variolarum preefto fuerit fufpicio, viro in pede, foeminae veroin brachio, propter menfium incomroda miniítratur venaefettio. U- triusque quartum circa diem variolarum contingit eruptio, ad fextum usque fuccedens placide, Intra fextum & fepti- mum variolis retroceffis inopinato animam ponit maritus. Nupta inela&tabilis hujus fati perteefa & pavore haud levi perculfa, grave animi patitur deliquium, unde recedunt eva- nefcuntque variolae jam ad fuppurationem progreflae, Die o&avo menfium fluxus pariter ac narium gravis hzemorrha- gia, ad uridecimurm perdurans, prorupit, cujus comes fuit diarrhoea valde torminofa, revertentes fzepius lipothymia, atque extremorum frigus interniscalentibus. Demumeva- fieícentibus fymptomatibus, excepto menfium fluxu, ad de- Cimuni noriuni diem perennante , circa undecimum , quo alias rupturam & putis effufionem fubire confuefcunt, pu- ftulac feffiles & dehifcentes coeperunt levari & fuppurafcere, Die vero decimo quarto ruptura, & decinio feptimo, conti- git vatiolarum exficcatio. — Sic ita matrona fuperftres vivens fecundo alite fata vicit fua, atque in aliquibus morbis multa tnala, ab uno figno bono aliquando fuperari , manifeftum prebetteftimoniums ——— ^ | * uo | Pari - 40 07 OMWferpatio PY oo . Pari felicitate variolarum maxime confluentium fubivit periculum , mulier annum etatis jam degens quinquagefi- mum quintum. Exanthemata intempeftive & inaequaliter effloreícentia, fuppurationis tempore debifcunt, ac puris lo-- co ftigma exhibent fanguineo-nigricans. Faciei atque ma- - nuum illam turgefcentiam inflammatoriam , qua hoc tem- pore neceffaria aftimatur, jufto maturius fubfidentem, cum nova febre inflammatoría, excipit grave. delirium, corporis je&tigatio, rigor extremorum, fudor largus, isque: frigidus citam praefagiens mortem. '. Bina pharmaca, ratione coloris analoga quandantenus, pro avertendis videlicet oculorum periculis, quas vini camphor. croc. linteamine adplicandus, atque aliud interno ufui deítinatum, tunc temporis erant prafcripta. Adftantes vitra commutantes, non de induftrias Spiritus vini camphorat. guttas quinquaginta inftillant por- riguntque infirma, — Advertentes non celant, attoniti potius confitentur errorem, quos vero conquiefcere à: eventum - expectare admonui fedulus. Sequitur, quem non fperavi- ius,exitus. Solvitur adfii&a in fomnos, evigilans adpetit cibum atque puftulis repente elevatis, deleteriee internorum inflammationis omnis evanuit nota. De tanta medicami- nis efficacia lta corrvittus, ad orthoftadiam usque uc bis de die fpiritus hujus gutt. XL. exhibeantur, ipfe fui auGor fua- forque. Aliis perinde mirabile omnino fuit alexiterium; quo minus igitur variolas, confluentes puta, fine Camphora pelli poffe, profiteri erubefcam, : : - o QBS$ERFATIO FIL -— 0005 D.D. GOTTLIEB HENR. KANNEGIESSERI, Innoxia Carcinomatis, palpebrz adnati,. iji exítirpatio, — j | à falino-fulphureo & acri fanguine ortus tumor p. n. Car- A cinoma di&us, malum. terrori incutiendo fatis Dd 1 Intioxia Carcinomattr, palpebre adnati, 6c, — Ax eft. Singulas corporis infeftat partes, multo dolore agitat, torquet atque depafcit easdem 5 immo tmiferis ipfis atque aliis rem cum iftis habentibus, teter odor, quem fzepe comi- tem habet hoc malum, gravis eft& offendiculo. Eo vero terribiliorem ducitur in adfpedum, quando externas inpri- mis faciei defoedat partes, ac fenfus ipfos fimul ledit ac im- pedit. Commatis hujus fuit, quod virum XL. annorum, tiuptee ejusque neceffariis adfpectu horridum, putidove foe- tore per luftrum fere reddidit moleftum, atque oculi dextri fuperiorem obfidendo palpebram, infuper maximum vifui pofuir impedimentum. Nullum flebili huic calamitati parari bottit pharmacum, hinc adflitus ferro maluit exftirpatum iftud carcinoma, quam cruciatibus fuccumbere. amplius; atque etiam habuit, quod petierat quodque illierat in votis: Tota nempe palpebra cum adnato carcinomate feliciter, absque omni vifus perturbatione, eít abfciffa, & ad confo- lidationem intra breve temporis fpatium, perdu&a, Vid. Tab. PA Fig e c» er : —OBSERPATIO 1X, D.D. GOTTLIEB HENR. KANNEGIESSERI, Calculus per biennium 1n urethra harens, . fe&ione feliciter fublatus. |. | M 'se fane jam alibi (*) de gula fuperioris obfef- WI fione calculofa adduxi hiftoriam, in preefenti haud. "^ diffimile, urethrae nimirum poflum fiftere porten- tum. Juvenis annorum XXV. per biennium de urinae dif- ficultate atque mgriveenip urethrae dolore, ardoris atque "lBlor. Med. Fl, Vf, E. ponde- €*) Volum, VI. A&or, Nat, Cur. Obferv. LXVIII p. 245. 42 o. Olfemvatio X... ponderis fenfim comitem habente, conqueritur, Variis Caffo eventu in fubfidium vocatis prae(idiis, demum urethrae. fe&io optimum tulit auxilium. ' In molem mentula extenfa erat tantam, ut farcoma potius, quam calculum occultari crederetur. Enim vero peregrinum hoc corpus quum lo- tio tranfitum vix amplius vellet concedere , urethram ferro difcindere fuit neceffarium, hacque incifione fa&a, en ! gor-. goneum monítrum , 7j. 4, Fig. 3. delineatum in manus profilüt obítetricantes, | dB: dtc un ne a QaERPATIO NE D.D. GOTTLIEB HENR. KANNEGIESSERI, Renunciatio fuper vulnus bregnatu infli- .&um, & pragreffam infignem Cranii fra- &uram fponte jam coaletcentem. | siis de Medicus & Chirurgus accerfitu illuftriffimi Co- mitis de Dernatb, tribus praefentibus citstis teftibus, a. p. die XI. menfis Augufti, hora antemeridiana IX. in domi- cilio N.N. armentarii Schmalftedenfis, demortuum revifere | €orpus , atque fatta ejus anatome , quae fequuntur, non in- digna judicarunt notatuz.— . —— Iia .. Y.) Tergi confiniis, humeris atque manubus non levía - paffim fuggilltionis impreffà erant veftigia. Omnem in . partem cadavere fpeQato, aeque prater has di&as fuggilla- tiones, nullis aliis porro occurrentibus circumftantiis abra- debantur capilli, quibus fubdu&is. | ELT 2.) Supra bregma finiftrum tumor in confpe&um ve- nit haud levis. | | | tern 3.) Diftrattis capitis integumentis , temporalis mufcu- lus finifter, ad radicem usque fuam, cum pauco fanguine ex- | trava- Renunciatio [uper oulnu: bregmati inflidum, 6c, 4 travafato erat refertus. Atque etiam ex ipfo tumore paulu- lum compreffo multus fanguis emanabat fubrufus. | .. 4) Intra fquamofam & fagittalern futuram, talis magni- tudinis, quam £g. 4. 725, 1. delineatam exhibet, deprehen- dimus Cranii fra&ivram, undique in margine fuo dure menin- £? firmiter adnatam. Haec cranii apu offe tortuofo & mirabiliter gyreze a. pontis inftar obdu&a & in duas quafi concamerationes Ph, erat divifa, quarum una feítucis erat deftituta, altera vero fragmentum c. fovebat iftum in mo- dum durae meningi adhaerens, ut illud cultello feparari haud BREED UC a epe , Vus tide —— 8.) Meningum & ipfius cerebri fubftantia, fanguinem fi exceperim ftagnantem, quo juxta & infra cranii fraturam multum diffufa ac diftenta penitus erat illaefa. «4 Vafa fanguifera & majora & minora hemifphaerii cerebri finitri, ad poíticam praecipue ejus partem, mirum in modum erant turgida, ut etiam cerebri fubftantia quam ria- xime inde facta fit rubella. Figs | — 7. Thoracis & abdominis accedit confideratio, qua fe- dulo facta, cun&a parenchymata, exceptis pulmonibus, qui flaccidi adparebant, & in dextro latere cum pleura coalitum habebant, ad bonam valetudinem erant apprime & re&iffi- Mie comparatd, «rope Desc mmo ACTA ^. Enunciat nupta defun&i, quod Schmalftedienfis quidam: cafatus matutino tempore, die nimirum ante ejus obitum duodecimo; pugnis ceciderit maritiim, proftraverit, eum- — , Capillis raptaverit ad terram, adíerit pariter; quod infli&is verberibus lectum petens, mox de artuum atque capitis conqueftus fit doloribus. Eodem fere tem- pore laefi membra frigidus quaffit horror, cui mox fucceffit eeftus , fudor copiofus &:capitis dolor, absque tamen nota- bilibus fymptomatibus, ad ultimum perfeverans. SUME D MN Tertio AM oo s votolfeniutio Jo oss cenis Tertio die accerfivit Chirurgum, qui quidem nefcio quos pulveres & quem pro capitis lotura porrexit fpiritum, - minime tamen ad fonticum & intricatum hunc cafum, quae fuerint neceffaria, vocavit in fubfidium, neque etiam tumo- rem aperiendo ftagnanti & extravafato fanguini dedit lo- cum. Hanc enim operationem idcirco omittere nequa- quam debuiffet, licet ipfe laefus, ejus conjux atque reliqui adítantes jam per Deum juraverint, citatum tumorem non . a verberibus pendere, fed veterrimum immo nativum exi- ftere malum. | : ... Habemus namque & rios utique pro certo, & ex aue topfia ipfa certiores adhuc redditi fumus, enormem hanc «ranii fra&turam 6. Augufti die non fuiffe inflitam. Ete- nim fi res fefe haberet alter, tot feftuca, vel fragmenta fuif- fent reperta, quot pro tegmine hujus apertura fuffecerint largiter, cum tamen duo minora tantummodo fragmenta ^, & c. Tab.l Fig.4. vix tertiam hiatus partem obtexerint. - Dein etiam 2.) ha duo fragmenta a. & c. intra octiduum ita cum dura matre non potuerunt concréfcere, ut anato- mico cultro poftmodum vix ac ne vix quidem feparari po- tuerint, neque tandem, V 3.) Fragmentum »«. calami fcriptorii craffitiem | adze- quans, atque ex aliis minimis feftucis compofitum, (unde etiam figuram- tortuofam habuiffe videtur, ) intra breve hoc temporis fpatium coalefcere, atque ad reiiquorum of- fium duritiem accedere potuit. Etenim poft corruptionem five iila fit fuppuratoria, five fphacelofa, quae pofterior & hic fuit praefto, non unionem, fed potius diffolutioncm & feparstionem partium efie expettandam omnibus luculen- ter conftat. | : Sicuti autem ex eo, fanguinem extravafatum infra cra» 1 nium deprehenfum & inde taam fphacelofam meningum atque ipfius cerebri corruptelam , lafo sortem confcivitfe Tou | t adpa- pETPTUTS Renunciatio füper vulnus bregmati infüum , &vc, 45 adparet ; ita e contrario, cum ne minima quidem menin- -gum vel cerebri praefto fuerit leefio , fi tempettive fatis tu- morem capitis aperiendo, ftagnantem fanguinem ad exitum perducere, atque ope prudentique confilio damnum ante- vertere adlaboraffet mox in fübfidium accerfitus Chirurgus, merito concluderelicet, quod dubio procul la-fus a vitae pe- riculo potuiffet confervari, quemadmodum etiam antiqua illa cranii fra&ura caeteroquin in fe fpedtata omnino gravif- fima, minime fufficientem mortis caufam conftituere potuit. — Harum ergo circumftantiarum intuitu lefionem hanc- - ce non pro abfolute lethali, omnemque operara humanam prorfus eludente, reputamus. | d, 13. INovembr, 1741. ^ bv ori OBSERFATIO XI, .. Dn.D. TOBLE HENRICI H/EHNE, Vagitus uteri oimirnofus, ^A Nno 1722. in pago Herper:dor, fub Ducatu Lignicenfi A in circulo Goldbergenfi, faltuarii uxor plurium ihnfan- - X tum mater, jam ad oGtayum menfem gravida, fana alias vegetaque , annorum 29. nullis praegreíTis corporis commotionibus nimiis , aut infuetis, quiete fedet, ex colo ducens, pro more fueto, fila. Huic ex improvifo contigit, ut cum ceteris adfidentibus mulieribus ploratum fub fella, cui infidebat gravida mater, audirent, non una, fed pluribus vicibus, ac fi canes juvenculi fub fella ejulatum excitarent. 'Fandem perterrita mater & adfidentes mulieres exa&tius in- . quirentes, bene obfervant, quod tales ploratus ex utero gra- vida bene perceptibiles provenirent. Hoc, eum mihi nar- ; à; bi 2 raretuyrs, raretur , multorum malorum, loco & communitati in futu- rum obtingentium, flebile praefagium extiturum effe praefa- gium extiturum effe praefagiebam. Et ecce ! di&um fa- Cum. Anno vix elapfo e vivis difcedebat Baroniffa, Domi- na hujus loci clementifTima haereditaria, ex illuftriffima gen- te Schaffgottfchiana orta. Brevi poít igne confumebatur templum, cum multis aliis zedificiis. Templo vix iterum exítru&o, Baro ipfe haereditarius & vitae & fubditis fuis, n1a- ximo omnium lu&tu, valedicebat. ^ Triftiffimam hancce ja- &uram excipiebat magnae incolarum loci, & quidem opu- lentioris partis, difceffus & migratio, cum univerfa fua re fa- miliari in alia & longe diffita etiam Penfylvanize loca, item- que vari , magno cum difpendio in ecclefiafticis fufceptaé mutationes, quas lubens jam mitto, iisque tandem grave il- lud incendium fubjungo, quo pretiofum illud defunài Do- mini Baronis domicilium.eodem tempore abfumtum fuit. Dubitant equidem Medicorum non pauci de poffibilitate & veritate vagitus uterini, ut adparetex L.E NT 7L 11 Jatromn. p.367." Quod vero revera contingere foleant ejusmodi va- egitus, non folum B 0 R.ELLU S in Obfervatianibus fuis, Cent. III. Obf. 72. ipfe & cum alio focio tefte, Medico quodam Parifienfi confirmat, fimulque probare adlaborat foetum- in utero & refpirare & dormire poffe ; fed & do&iflimus aeque ac experientiffimus Societatis Scientiarum Anglicanae Soda- lis, Dr. CAPPELER , Medicus Lucernenfis, de eo teftis au- tacuftus nobis effe poteft, utpote qui prima die Januarii an» ni 1735. per quindecim ante partum «ies in propria conjus . ge» horis matutinis e leto furgens, una cum illa ipfa, infan- - tem jamjam adeffe rata, obfervavit & bene notavit, verum & perceptibilem ploratum , illi fimilem , quem infans neo- natus & ex fomno expergifcens edere folet. De cafibus ad- verfis infecutis nihil nobis retulit, praeter id, quod tandem feliciter in lucem editus puer proceree quidem, fed — JAUodo di L € | : CIH1Or1s VopolSwwn wem VOI Hr acm Re td is | V'apitus uteri ominofus. 47 gracilioris & morbidae corporis conítitutionis fuerit, atque ' aun quinta zetatis feptimana convulfionibus praemature- extinétus fuerit. Vid. Afz/cellas. phyf.. med. mathbem, liluftr, noftri Preefidis, 4£sz. 1729. Menf. Mug. frtic. V. p. $10. In-. terim fi etiam cum celeberrimo hoc Au&ore concederem, fieri nonnunquam poffe, praecipue fi foetus partui jam pro- pinquiores fint, ut aér & vapores quidam [ubtiliores intra thoracem fefe colligant , qui, fi infoliti & citatiores corporis commotiones ex parte matris accedant, per laryngem foe- tus exprimerentur , & ita intra uterum ejusmodi vagitum roducere valeant ; neque etiam plane impotlibile, vel con- tra naturam effe, quod foetus in utero materno inclufus, non folum alimentum ultimis menfibus ore hauriat, fed etiam inter je&igationes os liquorem, cui alias innatat, propellat 8c clamorem fimul«edere queat, fecundum mentem excellen- Bf D. &Pr.Chrif. LATER IPC in A. IN. C. Dec. 1. ann. VI Obf. 197. p. 493. Nihilo tamen minus crederem, quod hac ratione ejusmodi. cafus multo frequentiores obtingerent, & -non tam rari effent, immo certe a foeminis nimium curiofis frequentiores obfervati fuiffent. Altius hinc potius agno- fcerem principium. |. Quotquot enim me legifle hujusmodi exempla recordor, fingula illa nihil boni, fed utplurimum vel foetus ipfius , vel aliorum fubfequentes calamitates prae- fignificaffe adnotavi. Tres Deo attribuuntur praecipue cla- ves, una «qua referat coelum, altera qua terram aperit, tertia, | qua matris uterum recludit. Ft certe fiin circumftintias il- Jas exa&tius inquirimus , juxta quas potlibile, vel impotiibile effe ftatuitur, quod infans in utero materno refpirare valeat, credere minime iniquum eft, fub minus folito tali acciden- ti verfari fublimiorem directionem , ita, ut divina poteftas. ejusmodi raríoribus cafibus, (etiamfi naturales caufas exclu- dere non velimus, digito quafi, aliquid fpeciale praemon- firet; Infolita namque infolitum quid innuunt. — . Adducere | . modo 48 - .. Oljeroatio Ano | modo liceat exemplum Jacobi & Efaui, qui fratres inter fe . conquaffarunt in medio matris, hoc eft in utero materno. | - TREMELLIUS & JUNJUSin notis id huncinmodüm — declarant: Irruerunt alter in alterum, non naturali & ordi- nario, fed extraordinario & plane fingulari motu, exquo ma- ter adfecta eft. Quare & piiffima mater Rebecca abiit ad confulendum Jehovam, quid extraordinarii hi motus fibi velint? ubi in textu hebraico Raza violentam collifionem, ve] concufTionem denotat, ficuti & invenitur £faie XXX. 6, Palm. CXIF. 4. quod feptuaginta Interpretes per exuerá» - explicant, quo Evangelifta Lucas cap. J, v. 1. «2. ufusett, de ex - vel fubfultatione Joannis inutero Elifabethae ad verba Mariae falurantis. Summus autem conditor Jehova pavi- dz Rebeccee non folum vefponfum dedit clarum & gratio- fum, fed & caufas hujus praeternaturalis & extraórdinarii motus patefecit Genef. XXP. 21. fequentibus : Due gentes fnt in ventre tup, &* due nationes edit& e vifceribus ttis (epam — rabuntur, quarum natio una robuflior erit altera ( hebraiceidio- mate ? /Va£io pre natione robu/la erit) d major ferviet mino- ri &c. Ergo per infolitam hanc collifionem clesteneiffinen Numen matri Rebecca, quafi figurate duorum fratrum in». fecuturum fatum indigitare voluit ? Sicuti enim & Jacob . & Efau quoad perfonas formaliter adhuc in utero materno latitabant, ita & ipfis omnes eorum defcendentes virtualiter. ipheerebant, qui non folum phyfice, quoad animum & opi- niones, fed etiam ecclefiaftice & politice, quoad.religionems mores, jura & habitationes plane diver& infecuturi erant. oye exemplum habemus quoque in hiftoria profana, i fratres gemelli, 4fcrofius & Proitus in utero materno ul- timo gefítationis tempore fenfibiliffrmos fubfulcus & tumul- . tus excitarunt. Caeterum vagitum uterinum infauftum cla- .. riffimus LEDEL IUS, Pari mea Grünbergae quondam Phyficus ordinarius, in Zpbemeridibus Nat. Cur. Dec, 12, Y V'agitus uteri ominofus, 49 V1.0b/, XLIIJ. adduxit, ubi familiae honeftaee lamentabilem paupertatem & interitum pediffequum eundem innuiffe te- ftatur, Anno 1233. Raftadii, paulo ante tumultuarias com- motiones, in univerfo Romano Imperio ex degradatione Im- peratorum, exortas, ploratum lamentabilem (foetus in utero materno obferuarunt..' Idem factum eft Ann. 1:21 ;n fub- "urbio S. Jacobi Ausuftae Vindelicorum. | Ánn. 1546. cum inter Caefarem Carolum V. & EleGtores Proteftantes bellum exoriretur, tum Mifnia, tum & Rotevillae ad Neccarum per- ceptibiles ploratus infantis, utero materno adhuc inclufi, per- cipere licuit. Chrzf/ianum 1I. Danize Regem ante partum - flebilem edidiffe vocem in utero matris, Hiftoricos non latet, -& qualia dein una cum conjuge habuerit fata, temporum fcripta loquuntur. Brevi ante partum Ducis Saxonie, Jo- annis Friderici, fimilem hiftoriam legimus adnotatam, quam non folüm obfidio arcis Grimmeniteinenfis, fed & captivi- tas dici Ducis & executio Grumbachiana comitate funt. Ann. 1634. Colbergae idem contigiffe fcimus ante invafio- nem Pomeranie ab exercitu Cafareo. Idem Ann. 16230. Groenige Halberítadiorum ante obfidionem & lamentabi- lem devaftationem Magdeburgicam obfervatum fuit. Si- mile quid accidit Anno 1642. Berolini ; & ann. 1672. in pago Bertramsdorff, Norwegorum in templo, fub concione publica talis fonorus vagitus & lamentabilis ploratus foetus, in utero materno adhuc latitantis, auditus fuit , quem etiam ab ipfo €oncionatore in cathedra perceptum fuiffe, refertur. In- "cendium talem vagitum praefagiiffe 4&2 Erud. Liplienfia 4n, 1712. Menf. Augufl, p. 347. adnotant. Doni quid eundem nunquam portendiffe huc usque me latet, nifi forfitan quis mihi adducere vellet, qucd infans in utero materno fonora voce clamaverit :: Jo !iriumpbe, cum Hannibal adverfus Ro- manos exercitus fuos duceret. »ffws efl. Deus € miralilis din operibus fuis, : c MBler, Med, Vul. FIT, G OBSER- .. RR Olfervatio XII. | — OBSERFATIO XII, Dn. D. TOBUE HENRICI H/EHNE. Scrotum totum ablatum & reftitutum, Rs quidam 47. annorum, temperamenti fangui- neo-cholerici, Schenck di&us, in pago Voversdorff - Circuli Hirfchbergenfis, fub celeri adfcenfu in equum premit leniter fcrctum cum tefticulis in ephippio. Aliquot dies abhinc fentit tumorem levem, quem parum curat pri- mo, & per octo ferme dies ita tolerat, Tandem magna ad- cedit durities, dolor & inflammatio. Tumorem cum duri- tie balneator cataplafmatibus difcutere (tatim intendit, dolo- remque foliis hyofciami cataplafmati fimul jun&is , lenire adlaborat; inflammatio vero potius augetur quam.minuitur, Tandemin abfce(Tum degenerat totus tumor ipfumque fcro- tum, ex quo per aliquot feptimanas magna materiae fuppu- ratz collavies quotidie effluxit. Inflammationem de novo augeri cum obfervaret Chirurgus una cum duritie in cir- cumferentia & maculis rubro-coeruleis nigrisque confilium fimul cum aegroto a me efflagitat. Scrotum totum gar- graena jam correptum in mifero aeque ac pauperrimo acgro- tante perterritus adfpiciebam. Febriles aderant commo- tiones, notabilis fitis & agrypnia. Interne porrigebam ad- fli&o pulveres ex Oc. Cancr. acido Tartari folutis, Antimon. . diaphoret. Nitro, Tart. vitriolato & Cinnabari. Mixturam ex Eff. Pimp. alb. & Scordii c, Spir. Nitri dulci, vel Clyffo An- tim. fulphurato. Nitrum etiam in fubftantia faepius in- po- tu ordinario folutum exhibebam. |. Scrotum univerfum ubi- que indolens a teftibus & ípermaticis vafis, absque omni eegri fenfatione & querela feparari jubeo. . Teftes omni ha- . bitaculo orbatos, & a fqualore mucdido-gangranofo | ve- purgatos atque abfterfos cum vais cateris in veficam — — j | fuilam, derotum totum ablatum € reflitutum. — 9t fuillam, Unguento ex Lithargyrio & Cerutfa, cum aceto vi- ni & oleo olivarum bene praeparato, addita camphora, un- dique obdu&am, bis quotidie involuebat Chirurgus. Hac ratione nor. folum gangraena penitus reftinguebatur, fed & tempore duorum menfium teftibus & vafis novumhabita- culum, feu involucrum, fuccrefcebat, fimulque aeger in to- tum reftituebatur per Dei gratiam, diu adhuc incolumis poft- hac vivens. | 5 OBSERPATIO XIII. Dn. D. TOBIE HENRICI H/EHNE, Pulmones coftis utrinque adhzrentes & ad- - ereti, falva tamen manente refpi- rationc, fYUlmohnes fecundum naturam confiderati, funt moles in | pecoris cavitate contenta, quae, intercedente media- ftino difpefcitur in duas partes , quarum utraque in duos lobos iterum dividitur, in brutis etiam in plures. Su- perius adnexa eft per afperam arteriam faucibus & collo, vertebris vero dorfi & diaphragmati mediaftini beneficio, & tam ab exteriore, feu pofteriore gibba, quam interiore, feu anteriore cava parte, qua cor quafi includit, libere pen- - det cum lobis fuis. Et hoc eo potiffimum fine, ut pulmo in réfpiratione, ab aére per tracheam infpirato, & a pe&oris motu impulfo, eo melius dilatari & iterum, pe&tore com- preffo, ad aérem iri exfpiratione eadem via excludendum, €o commodius comprimi poffit. Quando vero cum dorfo, vel cum coftis, coaluere,uti B.4R THO LINUS dl. H»;ffz, Fol. H. obf. 21. p. m. 2. tem Fol, IV. Obf. 17. p. 116. € 151. item ZZJ4GENDORN Cent. 1, Hifl gr, p. 130, RHO- | G 2 D4US — | za . Olfervatio XIll, D IU'S in Mantiffa Anatom, Obf. X. p, 10. habent, vel pleu- rae & diaphragmati adnati, juxta 4a Medicor. Berolin, Dec. L: Vol, 3. p. 28. vel undique adnexi, utiapud BON ETTU A ia fépuichreto anatom, Sect 1, Obf. 39, p. 01. confpiciuntur, tunc: extraordinarium quid & corpori vivo potius nocumento & imped'mento fuiffe credendum effet, vid. ZZ0 RST14 Ma- nud, ad Med, P. I, cap, r1, Sect, Il. de Corde p. m. so. Sic & HAGENDORN l.c.talem adcretionem pulmonum: afth«- ma produxiffe adnotat. A770 D JUS Cent, 41. Obf. XXIII, p. 67. obfervavit eandem in fubjeGis, quae fufpirio valde an- gebantur. Aít. ex duobus fubjedis fub mea infpettione &c fe&tione anatomica confirmare poffüm, tales adcretiones re- fpirationi ne minimum obfuiffe, | Primus erat Studiofus Ju- yis, 54. annorum, procera ftaturae & curfitationibus ita ad- fuetus, ut £epe per diem viam 9. & 10. milliarium abfolve- re poffet, abfque ulla refpirationis difficultate, cujus pulmo- nes undique firmiter coftis erant adnexi. Alter clauftra- rius, qui pulmones habebat & dorfo & lateribus, gibba par- te pariter adcretos , ut admodum difficulter feparari potue- rint, quem nunquam, utpote virum laboriofitrnum; in vi- vis audivi querentem de. ulla refpirationis. difficultate, aut anhelofitate, Quapropter DE M ER BROCK /UM Aat. Lib. LI. c. 12. & 13, & TULPAULM Lib. IT. obf. 13. bene ad- notaíffe comprobo : Adcretionem, feu cehacfionem pulmo-* num, non femper fpirandi difficultatem inducere. Caufas agnofcimus. duplices.: Internam , quam «conftituit pe&oris mala con*ormatio, a. primo ortu, & alteram, quam Z7 7P- POCRATES in Lib, de Locis in bomine adducit, nemperefic-- cationem a fiti. &z alium denique, quim. in: elauftrario: hoc accufo,, frequentem & fere continuam obverfationem circa: ignem. Externa vero occurrit, fi poft vulnus thoraci infli- &um;, vel inftitutam Paracentefn pedoris ob empyema,. confolidatio quidem. obtinetur , fimul vero pulmo membra- Pulmones coflis utrinque adherentes €5 adcreti,&5c m na, coftas inveftienti, feu fuccingenti, füb hoc a&u adgluti- natur & cum illa coalefcit. Signum pathognomonicum tunc eft, quando fubje&a talia in latus adfe&tum, & ubi ad- adhaerent pulmones, tranquille decumbere poffunt, non ve- ro ita in fanum, cujus ratio in eo confiítit, quoniam tunc ve- luti grave quoddam pondus de latere ifto dependere fenti-- tur & refpirationem fufflaminat, vel fuffocationem minatur, Quoad prognofin incurabilis eft hic adfe&us, fi ex vitio na- tura & ita a nativitate dependet. In adultis difficulter cu- ratur, & licet lethalis non fit ; tamen plerumque moleítus & gravis eft, E eu we OBSERFATIO XIF, -. Da. D. TOBUE HENRICI H/EHNE. y * — Vermis in. pectore inventus cordique diues adfixus. | | Uod in vifceribus tam hominum , quam aliorum, et- () jam faniífimorum animalium generentur & revera - inveniantur vermes, BOR ELLUS Obf, P. Lib, I. p. m.70.& precipue 7e. Bapt. /ERDUCK in Operibus chi- vurgicis Past. 11, p. 312. teftantur. In peGtoris vero cavitate, & precipue circa cor, vel in fubftantia ejus, minus frequen- tes nobis offeruntur cafus, Dariorem enim & compa&io- rem cordis mufculofam fubítantiam pro gignenda vermino- fa.colluvie ita aptam non comperimus, ficuti alioruni vifce- . rum, Epulmonibus ejeQi vermiculi. obfervantur hinc in- de, ut apud CH ENCKJ/M Ls. LI. obf. £o. quos tam- quam fignum alias infallibile & diagnofticum, tuíhis diutur- na praecedere folet, efficacifIimis etiom remediis non coér- «enda, Vermes in ventriculo cordis fuiffe genitos in fe- 02 bribus 54 Obfervatio XV, bribus peftilentialibus, Z;dus / ID IU S cap. de merbis Cordis notavit. Sic vermem cordis adlegant zf&/a Era. Lipf. Zinn. 1719, Menf. JAugufl. p. 337. Corverminofum in Az» NN, C. Dec, H, Ann VI. "tppend. p.18. Obf. X11. extat, & fimile fere exemplum de verme, in corde mulieris reperto, occurrit irr "LE nnal, pby[- med. Wratislavienf. Tentam. VI. p. 1218. Quid mihi acciderit, fequentia docebunt: Ann. 1737. vir quidam annorum circiter 4.5. fanguineo-cholericus, duriori alias vi- t& generi adfuetus, admodumque laboriofus, fphacelo pul- monum derepente moriebatur. Cadaver cum die infe- quenti cultro anatomico fubjicerem, aperto thorace, recli- natisque pulmonum lobis, vermis, longitudine palmam re-. ferens, circa cor & ipfi cordi adfixus cernebatur. Hunc cum manibus meis prehenderem , ftatim digitis meis fe cir- cumcingebat, anguis ad inítar, roftello fubtili munitus de- prehendebatur. Qua via huc venerit, quemque genera- tionis locum habuerit, exatte fatis non potuit à me & chi- rurgis dignofci. Pulmones una cum membrana coftas fuc- cingente, adeo firmiter coaluerant, ut vix divelli ac feparari potuerint. Proindeetiam valde erant inflati, ac fimul undi- que ex atro-rubicundo colore tin&ti, & veficulis humore fla- vefcente pinguiore repletis, undique in fuperficie obfiti. Incifi hi pulmones faniem quidem minus co&tam funde- bant, nullibi tamen externe, vel in gibba, vel concava par- telaefi erant. Cordis fubftantia quoque integra & plane na- turalis deprehendebatur, excepto illo in loco, ubi adhaefe- rat vermis, utpote in quo occurrebat punctum ex rubro-ni- gricans, quafi fanguinolentum. In ventriculis cordis nil nifi recenter coagulatus fanguis latitabat. Capfula cordis, feu pericardium, vermium aliquando habitaculum a SCHENCKIO obfervatum,falvaillaefaqueerat. Indextro latere, dorfum verfus, ubi coaluerunt pulmones cum coftis, deprehendebam füb feparatione fpatiolum quoddam —-— | coftas Ten glue n RR Dun rure — m-—á BENE LOL Lu — c, WR Ua. mer ceo o Ino / F'ermis in pedore inventus cordique adfixus, 6c, 55 coftas & pulmonem adnatum, minoris digiti, fen paulo ma- joris calami fcriptorii craffitiem referens , & longitudine cum toto lobo adnato conveniens, aperturam exiguam iti- ferius, circa loborum adnatorum interítitium , monftrans, fuperius autem plane claufum. Spatiolum hocce, five du- &us, neque corrofionem , neque purulenti quidquam, vel etiam alienum colorem a caeteris partibus fiftebat. Anhoc in loco fuerit habitaculum, vel fa&ta fit generatio hujus ver- mis, item , an generationem & incrementum a pituita qua. dam tenaci, tempore coalitionis incipientis hunc in duétum quafi congefta, aut ibidem colle&a, fumferit, & ulterius in- «rementum a madore nativo , partes interiores fu(tentante, acceperit, eruditioribus dijudicandum hacce occafione tra- dere volui. De reliquo extraordinariee ejusmodi caufae morbificee non nifi a pofteriori cognofcuntur, h. e. poft mor-- tem : Signa enim illa, qua ordinarie ab Au&oribus adlegan- tur, videlicet cordis tremor, anxietas, animi deliquium & fyncope cum infequente fübita morte, etiamaliis adfe&tibus, frequentius occurrentibus, familiaria funt. Unum tantum exciperem, quod in Collegio quodam fcripto, nifallor, Farz- manni, deprehendi , pun&turas nempe & dolores cordis fub refpiratione, conjunta fimul convulfione, quod etiam ra- tioni non plane repugnat : Dum enim moventur pulmones & cor ipfum cum pericardio , moventur etiam facile pro- gnati in eo, aut ejusdem capfula, vermes, fimulque fenfatio- nem novam, titillationem & puncturas, irritati inducere va- lent. Quoad curationem certi & convi&ti fumus, vermem vel in capfula cordis, velin ventriculis ejus latitare, tunc fpecifica virtute commendantur Extra&ta Alli, Raphani fyl- veítris & Nafturtii aquatici, anatice ad 37. vel j. in brodio aut jufculo, in quo Raphanus fylveftris fuit maceratus, exhi- benda, vel etiam in eorum dete&tu fucci tantum horum ve- getabilium. | Hac occafione reminifcor obfervationis "ee ATXN & ED. x Obferoatio XIF, : dam notatu omhino digna: cx Joannis HI EBENSTRETLT. 111 Libro de Pefle in ZWINGERI Theatro p. 22. adlega- tz, que fequentis eft tenoris : Princeps quidam valetudi- narius, convocatis undique Medicis praeclariffimis, reme-. dium petit pertinaci cordis dolori. Omnia autem fruftra- nea erant, ita ut victus tandem morbi fazvitia fuccubuerit, Monuerat interim Medicinae quidam tiro , le&ione medici- - nalium obfervationum edoGtum fe effe , quod in corde et- jam vermium quoddam genus poffit prognafci , quod allii folius ufu, mane comefti, enecaretur. Monuerat, fed non. creditum erat, Difletto cadavere repertus eít vermis albus, praeacuto roftello. eoque corneo praeditus, cordi adhaerens, quem"Medici, vivum adhuc in circulum ex allii fucco in menfa figuratum conjiciunt. Iníettum hoc torquens fe, ne circulum tangat, Allii vi & nidore vidtum, tandem concidit. Unde non folum morbi caufa, fed etiam certa remedii vis efficax innotuit, | : us ( Leoberga Silefforum Evfordiam milj« d, 20, Novembr. 1741.) OBS$ERFATIO XF. D. D. MART!NI SIMEONIS STARCKII. Remedium tonicum excellens, & vere po- lychreftum, "d "WH cet TinZuva fic diéta toníco - nervina Stahlii fua laude non fit defraudanda, tamen fatendum eft, eam non ^ folum faepe non refpondere commendantium & ufur- pantium expe&tationi, fed etiam loco utilitatis potius noxam adferre; ut major fanguinis commotio ejus ufum iie | - ! — inc sites , " ud ots ^id entm — ." Remedisim tonicum excellens, 69c.— 8 Hinc animum in aliud remedium intendi, quod vi fua toni- €a votum magis, & quidem abfque fubfequente fanguinis exagitatione , adimpleret. Idcirco loco Tincturae Antimo- nii alcalicae a dhibui fpiritum acidum, & quidem prima vice Spir. Vitrioli, cui inftillavi Spir. C. C. ufque ad pun&tum fa- turationis, quam mixturam deinde in congeftionibus fan- guinis, in hemorrhagiis, tam fuperiorum, quam inferio- rum partium, pulfu intermittente, immo & deficiente, mo- tibusque convulfivis, fzpius falutarem deprehendi. Non- nunquam fpiritum acidum, inprimis in morbis peGtoris, mu- tavi, & loco ejus fubftitui Spir. Sulphuris, in primis 1n ca-- tarrho fuffocativo : Haec enim mixtura.non folum vires fuas exerit in partes folidas, nempe fibras & nervos, fed etiam quam maxime in humores , & fpeciatim in pituitam, quam egregie refolvit, attenuat & ad evacuationem aptam reddit. Hujus mixtura vires exoptatas obfervavi prima vi- ce Uratislavie in juvene cataleptico , quem alii Medici ce- lebriores pro defperato reliquerant, qui vero, pramiffis univerfalibus, hujus mixturae ope adintegram fanitatem re- dit. Inhaemorrhagiis narium deinde, ut & uteri, immo & in haemoptyfi vomituque cruento, licet etiam enormiores fuerint, & 3. 4 immo 6. vel8. libras adícenderint, ejus effe- '&um deprehendi momentaneum. | Sumitur in haemorrha- iis vel folitarie in aqua Plantaginis, vel in potiuncula lau- data Sylvii contra haemorrhagias, ex aqua Plantag., R ofar., Aceto & Corall rubr. | In Epilepfia inveterata vero expe- &ationi non fatis fecit; licet eam eximie mitigaverit, ^ ^ - - Mor, Med. Fo, PILO | * | |..H- OB SER- 58 — - Olfervatio XT. |. QBSERFÁATIO XVI, Dn.D. MARTINI SIMEONIS STARCKII. Mars non modo innoxius, fed etiam valde | f Artem fuam efficacíam nontantum adítringendo, fe- M cundum celeberrimum $74 H L JUA & ejus adfe- | clas, fed vel maxime etiam matTe fanguineae ad ca-. cochymiam vzppidam inclinanti & - languefcenti volatile. quoddam fermentum, ceu calcaria, largiendo, a quo -Spiri- tus quaft proftrati & fuo pondere preffi eriguntur, ex merité do&i(Iimi SY DEN H4 M 44, exferere, quotidiana confirmat experientia. Adferti hujus veritas etiam inde elucefcit, quod chalybs in chlorofi exhibitus pulfum derepente ma- jorem & celeriorem reddat, ut inde exteriora corporis in- calefícere, & faciem antea pallidam & mortuis fimillimam, nunc vivide fanguine tintam & quafi purpuratam evadere deprehendamus.. Ipíe ego ufum ejusdem, & quidem in re- fra&a dofi, ad gr. tv. vel vj. bis de die , valde deprehendi fa- lutarem , inprimis it obítru&tione menfium fatis quoque chronica , hac tamen obfervata cautela , né comminuendo. . ad alcohol quafi impalpabilis reddatur ,. fed. modo in pul- verem ordinarium redigatur; ne extra tempus fluxus ad- hibeatur, fed folumeo imminente, & quidem cum Borrace ^ Ce E & Succino mixtus, Sic Mars clauftra.etiam per annum & ultra occlufa ceu optima clavis referavit qua antea etiam thermis Carolinis inta&ta remanferant:: Flttoreim album ad. virulentiam vel maxime inclinantem, multum mitigavit, . immo & plane fuftulit, de quo vid. £pbemer, N. C. Dec, 111, dun. HX. t X. p.297. 1n hydrope aliquoties martem cum purgantibus, & quidem [alappa, combinatum, as in IED. ars non modo innoxius, Gc, So RIJEDLINUM valde falutarem deprehendere licuit, Quid - in Apoplexia praeítiterit, fequens teftari poteft hiftoria: Cor- ripiebatur virgo, LX. fere annorum , Apoplexia, quae mox in uno latere in hemiplegiam, in altero vero latere in mo- 'tus convulfivos fefe terminabat. Haec maxima ex parte ab utroque malo liberata fuit pulvere antepileptico nigro cum limatura martis combinato. | | OB.SERZATIO XF1L Dn. D. MARTINI SIMEONIS STARCKIL Cephalza quinquennalis. atrociffima pro- : fligata, | M TObilis quadam matrona, $0. ferme annorum, labora- N bat per 5. annos Cephalaa atrocitfima, aut Clavo fic dido hyfterico. d evil confilium & auxilium multorum & quidem celeberrimorum Medicorum , fed eventu haud exoptato, Sors tandem in me devolvitur, vi- res meas tentandi. Cum autem obfervaverim , martem in reliquis praefcriptis medicamentis inta&um fuiffe relictum, illius vires potius tentare mecum conítituo , & hinc juxta "imitationem S$ZDEIVZA4MIJ eundem in forma Pilula- rum, cum Extra&is amaris exhibeo, fubjun&a dein Tin&u- ra tonica, ex Spiritu C. C. & Spir. Vitriolb, quod adeo felici- ter ceífit, ut intra breve temporis fpatium a graviíTimis iftis doloribus penitus liberata fuerit. Notandae autem funt dr- ca ufum martialium fequentes. - Tn CAUTEL.;E. I.) Praeftat martem dec in fubftantia, quam alia forma, " . inprimis liquida, adhibere. | i H2 | 2.)Pra- rt n 60 —— '' Olferoatio XM, 2.) Pra:ftat martem tantummodo in pulverem ordinarium & non impalpabilem alcoholifando redigere. : 3.) Praeftateundem potius in minori dofi, e. g. ad iij. iv. vel ^ vj grana, quam in diffufiori quantitate, pro una vice - — adfumere. | 4.) Profpiciendum eft, inprimis in malo hypochondriaco, ne martis ufum fübfequatur conftipatio alui, oppretfio pe&oris, urinze retardatio , aut tranfpirationis imminu- tio, quia indicium eft virtutis praedominantis adftridto- rie; hinc combinandus eft cum lenioribus laxantibus, uti in Pilulis contra obítruGiones Hallenfium, qua in malo hypochondriaco egregium levamen adferunt. : . QOBSERFATIO XPIl.. Dn. D. MARTINI SIMEONIS STARCKII, Pulíus in dextro latere per IX, dies deficiens, | .— noh lethalis, Uidam fupremus Locum tenens , quadragefimum ze- O0 tatis annum jam emenfus, corripiebatur hemiplegia ferofa dextri lateris, fenfu tamen obtufo & motu va- cillante remanente, fed pulfu plane deficiente. 1s neque V. Sne, neque purgatione, neque fridione & veficatoriis, ne- que etiam aperitivis & refolventibus reítitui potuit, fed ma- ximum folatium & auxilium fuit expertus ex Tin&tura toni- «a fupra defcripta, fubjun&is deinde :martialibus, quibus et- jam tandem ad priftinam fanitatem feliciter rediit, . | (Dresda Exfordiam miffe | cM, 2g. Novembr, 3741.) OB.ER- $ otf XIX, Epilepfia dira, &9 dolores & c Ot |. QOB$ERZATIO XIX, D. D. JOAN. GOTTLIEB BOETTICHER. Epilepfra dira. & dolores cardialgici 1mma- nes aliaque graviffima fymptomata, a verme | magno & dbi egt raro fu- : orta. D'5*3: natione Germanus, qui poftquam ex praelio, in Scania Ao. 17IO. fatto, reverfus tamquam vulne- ratus, in Xenodochium maritimum regium delatus, & cum quadringentis militibus aegrotantibus, curae & me- dicationi meae concreditus fuit, fymptomatica fimul epile- fia, tertio quolibet die, in certo tamen tempore revertente; aborans, conquerebatur femper extra paroxyfmos de fre- quenti vertigine, defectu fomni, infomniis terrificis, pavori- - bus, anxietatibus praecordialibus, tantum non continuis, do- loribus ingentibus lancinantibus , tam in fuperiori ventricu- li orificio, quam circa & infra umbilicum , usque ad ilia fe extendentibus, itemque de motu gyratorio & graviter com- .prefforio in inteftinorum canali, & quidem Lus fpecialibus verbis,fe in inteítinis vivum aliquod animal, acutiílimis den- tibus eadem adrodens, & capite fuo ingenti arietando inte- ftinorum & vents latera, eorum perforationem intendens, percipere. Proinde etiam fuccedebantcontinua fere & hor- renda tormina inteftinorum , membrorum convulfiones frequentiores, animi defeGiones, mentis intercurrentes abalienationes, fudores frigidi, oculorum corufcationes, cre- briores fyncoptici vomendi conatus inanes, gula conftridio- nes terrificae, quin etiam faepe numero inítar furentis mul- tas geíticulationes efformabat , verba incomta & peregrina | H3 profe- 62 ObMiéroatio XIX. proferebat, & adeo inquietus erat, ut multi eum pro obfef- ío haberent 5 mox enim feneftras violento aperiebat mo- do, ut fe in terram pracipitaret , mox alios in eodem cubi- culo decumbentes dentibus lacerando & manibus verbe- rando impetebat, mox etiam infigni cum vociferatione an- troríum in abdomen fe «onjiciebat, Ciborum adpetitus .erat admodum mutabilis, mox enim erat infatíabilis, mox E proftratus cum naufea 5 alvus erat inconftans, modo ubrica, vel laxa, cum bile aeruginofa, modo valde adítri&a. Sitis erat intenfa & tempore nodurno magis auGta, quam diurno. Circa lunae phaáfes paroxyfmus epilepticus in uno die bis recurrebat. Pulfus deprehendebatur mox debilis, mox magnus, fapius quoque intermittens. Urina prodibat mox limpida, fine fedimenro , mox rutilans , cum fedimento . craffo rubro. In paroxyímo obfervabatur magna corporis concuffio convulfiva, cum oris fpuma, pollicum in manus contorfione, nec non feminis, urinae & fudoris foetidi(fimi excretione. Paroxyíino fuperato omnium actorum erat infcius; valdeque debilis. Haec omnia probe perpendens, caufam. obfervatorum & relatorum fymptomatum genui- nam indu/trie indagare adlaboravi, eamque tandem ex voto inveni, effectu felici id ipfum cenfirmante. Praemiffis ita- que pramittendis, injedtis nimirum clyfteribus ex la&e, flor. Tanacet. & Saccharo paratis, nec non adhibito per aliquot dies infufo theeformi cum Effent. Abfynth. comp. Centaur, min. Zedoar. Succin. tandem fübjunxi Pilulas fequentes : Ret, M. Pil. de Succin. Craton. 2(4- e Gumm. ammoniac, Querc. gr. v. Refin. Jalapp. praepar. gr. ij. Mercur. dulc. gr, vii. M. c.f. q- Elixir. propriet. f. a. f. 1. a. Pilul. No. XVI. difpenf. in fextuplo, de quibus quovis die tertio unam fufn- - fit dofin. "Vix tribus yel quatuor vicibus hoc erat fa&um, cum vermem ex albo rubicundum, unam cum dimidia ul- namilongitudine aequantem, bifido , oblongo & acuto capite, ) | & Epilepfia dira, 69 dolores cardialoici immanes 6c. 63 & in utroque ejusdem oris latere. dentibus acutiffimis fer-.— ^ ratim pofitis, nec non in ipfo ventre prominentiis oblongis, teretibus, acutis, flexibilibus, multisque pedibus , fimiliter acutis, inftru&tum, craffitie autem digiti annularis paulo mí- noris, evomuit, qui valide fe movendo & quafi tripudiando, luculenter oftendebat, fe bono ir hofpitio a liberali hofpite largum obtinuiffe nutrimentum. | Expulfo tali hofte, omnia recenfita pathernata, funeftum minitantia exitum, urio quafi actu fublata deprehendebantur, &grotusque priftinam faci- le recuperavit fanit3tem. Ánte ufum anthelminticorum varia adhuc exhibita fuere nervina aliaque convenientia, fed ítrito plane fucceflu, | i3 OBSERF ATIO XX, | D. D, JOAN, GOTTLIEB BOETTICHER. | Vermis ex genere *oltorum, 21. ulnarum longitudinem aquans, favitfimos admodum- que diuturnos cruciatus producens, fru- ftulatim tandem expulfus, i Obilis matrona 38. annorurrn, riatíone Pornerarna, per ^ aliquot annorum decurfüm conquefta fuit de atroci- - * bus doloribus lancinantibus in ventriculo & toto fere inteítinorum tra&u indefinenter continiuantibus, nec non de. anxietatibus praecordialibus haud raro fyncopticis, hyíteri- «is paffionibus itidem intercurrentibus, cordis palpititione infigni, inquietudine notturna perquam molefta & frequen- tibus fub fomno pavoribus ac fuccuffationibus abdominis terrificis, fpirandi dificuitate multis cum fufpiriis & tuffi fic- €a conjuncta fputatione crebra, mox ciborum naufea gravi, ox infatiabili illorum adpetentia, fzepius adfüigentibus vo- 1nen- 6i. oco oOlfehoaio: XX. A o det mendi conatibus anxiis, ulcerofa omnium artuum laffinu- 1 ine. multisque pandiculationibus, febre lenta, confumtios nem totius corporis inferente, fiti faepius enormi, alvo con- ftipata, halitu foetido, fudore ingrato, memoriae debilitate, mentisque intercurrente alienatione. In abdomine tume- fatto frequentem animalis vivi motum quafi gyratorium, & quidem fuperiora verfus fe exquifite fentire referebat. Ob. atrocium dolorum cardialgicorum vehementiam , lecum: faepius dereliquit, humique reptavit, & furibunda ad inftar per parietes adícendere tentavit. A nullis aliis domefticis remediis pathemata haec cardialgica magis, quam a fpirituo- fis demulceri poterant ; oleofa vero & amara parum vel ni» hil levaminis adferebant. Ut ergo tot tantisque diriffimis fymptomatibus, per aliquot jam annos durantibus, & nulla haGenus ratione mitigandis, obicem ponere adlaborarem, defideratum tandem a me fuit. Inveítigatis hinc exadte omnibus circumftantiis, fequentia praefcripfi : I.) Rec. Pul- ver. nervin, n.D.gr. XXVI. — Nitri depurati gr. ij. Myrrh. el, rubr. gr. j. M. pro dofi, in Xplo, de quibus pulveribus cum aqu. flor. Tanacet. Gramin. Scord, & Melitf. citr. quovis die tres fumere juífi, unde etiam pathemota cardjalgica non pa- rum mitigata fuerunt. 1L) Infufum vinofum ex aperienti- bus lenibus laxantibus & anthelminticis, a cujus ufu in prine cipio magnam copiam faburra ferofo - pituitofo-biliofae fla- vo-aruginofa & atrae quotidie dejecit, ottiduo autem fu- perato, cum excrementis alvinis vermis fruftum a toto fe- paratum, longitudine ulna unius & dimidiae, latitudine ve- ro indicem digitum aequans excrevit. Infufo hoc confum-. to & defcriptis circumftantiis probe ponderatis , ordinavi IL) Pilulas balfamicas laxantes cum Mercurio dulci, quo-. libet tertio die matutino tempore cum infufo theeformi ad- hibendas, & aliquoties repetendas, a querum ufu per vices inox multa vermis frufta, mox unius, mox duarum ulnarum, 4 * ' 1 t 3 , 1 » Ü A3 x " " --- Jogo eIHIEITUS M — F'ermis ex genere Soliorum, 12. ulnartim 6c, 65 qox dimidis longitudinem, referentia. exclufa fuerunt, ita ut frufta haec deje£ta accurate colledta , & ad computum tandem fimul reda&a, viginti & unius ulnarum longitudi- nem fuperaverint. Caput hujus portentofi vermis, ad ge- nus Selierum reterendi, mihi videre haud licuit ; an ergo in inteftinorum latibulis remanferit, ibique putruerit, vel cum excrementis rejetum & non obfervatum fuerit, definire ne- queo. Quoad ftru&uram, externam conftabat ex multis annularibus articulis, accurate & diftin&te inter fe cohaeren- tibus, cum interpofitis minoribus pundis nigris. Ab hoc infe&o feliciter fic liberata bene convaluit, ejusque macies in obefitatem brevi poft converfa fuit. | J| OBSERFATIO XXI, Dn. D. JOAN. GOTTLIEB BOETTICHER. Virginis pefte infe&z coftz ambz ex dolo- ribus enormioribus relaxatae. Nno 1711. mens. Novembr. graffante etiamnum lue A peftitera, virgo XVII, annorum , civis & aromatarii. - ^ Hafnienfis filia, jam nupta regio cuidam pediffequo, fecunda vice dicta lue correpta, non folum a carbunculo in fronte & bubonibus fub axillis atrociter excruciabatur, fed & omnium artuum tam diris torquebatur doloribus, omni- bus tunc pefte decumbentibus familiaribus, ut ab iis ambae tandem coxa adeo infignem paterentur relaxationem, ut idcirco pedes nullo modo amplius movere, multo minus iis- dem infiftere, nedum aliqua ratione progredi potuerit, fed inftar trunci jacere cogeretur. Hoc calamitofum fympto- ma, etíi non tam infigne vitae periculum, quam infectio pe- ftifera, inferret, non levem tamen perduraturae claudicatio- dMilor., Med, Pol, VAI, I nis, 66 Obferostio XXI. nis, & hinc imperfe&ce fanitatis, metum incutiebat, adeoque fic una calamitas alteri porrigebat manum. — Ligamentorum femorum relaxatio & atonia, pedes ambos ad menfuram usque fpithama longiores, quam in ftatu ruerunt naturali, reddidit. — Et ficuti fub hac tempeftate talibus pefte infe&tis artuum dolores enormes ab ufu antilcimicorum & antifpaf- modicorum convenientium optime & confítantiitime miti- gabantur, ita quoque continuo huic acgrctae exhibitis adpro- priatis alexipharmacis, cum antifpafticis, tam in forma ficca, quam liquida, vis Peítis deleteria cum felici bubonum fuoa- xillarium maturatione , a centro ad peripheri:m usque ad plenariam miasmatis expulfionem, deducebatur, indeque eliminabatur, & per frequentem & fedulam cataplaímatum & fomentationum, ex herbis nervinis, fragrantibus & alexi- pharmacis, tonum ligamentorum reftituentibus, paratarum, atque in vino rubro optimo coGarum calidam adplicatio- nem, omnium expeGaatione citius concepta jam fpe dubia - reconvalefcentiz , fingula in priftinum ita feliciter redatta funt ftatum, ut deinceps absque ullo incommodo libere ite- rum incedere potuerit. Vivit jam fana & obefa. mater fex liberorum pofthac fa&a. Ex hifce liquet, quantum ex me- taftafi, aut decubitu talis virulentae materiz, inprimis circa artuum jun&uras, fit metuendum, & quam indeteffa indu- ftria judiciumque circumfpe&um in caíibus ejusmodi fcnti- cis, a morbis malignis & acutis fubortis, requiratur. Cate- rum gravi hoc morbo feliciter fuperato, poft trimeftre circi» ter fpatium, eadem haec virgo, ex prazgreffa refrigeratione, & procul dubio fortiori contreGtatione inammmae finiftrae, tu. bercula varii coloris duriora & valde dolentia in eadem fen- tiebat, qua tandem fub interno anticatarrhalium & blandio- rum diaphoreticorum ufu , nec non externa refoiventium & emollientium adpiicatione, ad fuppurationem difponeban- tur, ficque edu&a fanie& cicatrice levi reli&ta, brevi tempo- ris intervallo pariter tollebantur. | OBSER- |. Olfervatio XXII, P'irulenta peftifera &c, 67 E. OBSERPATIO XXI, — — D. D.JOAN. GOTTLIEB BOETTICHPER, Virulenta peftifera materia in glandulis. in- guinalibus primo colle&a, dehinc ad artustrans- lata, varia ulcera fiftulofa, fpinamque veritofam inducens. Ps: fex annorum, honeftze cese filia, a peftifera vi- rulenta materia , naturae beneficio circa glandulas in- guinales primo concentrata, nondum vero, ob praepo- fteram Chirurgi curationem , debite füppurata & prudenter edu&a, fed per metaftafin fubfequentem hinc inde ad artus diffufa & translata, brevi temporis intervallo circa utrum- que genu tumore fpongiofo, in utrisque tibiis fpina ventofa, circa oculum dextrum fiítula lacrymali, atque in lumbis, in- primis dextro in latere, ulceribus fiftulofis fumme rebellibus & foetidiílimis adfligitur , accedente demum ligamentorum aliquali relaxatione circa femorum articulationes, ob quam & inde fübfecutam claudicationem in utroque pede grallis incedere coa&a fuit, id quod, una cum reliquis recenfitis pathematibus, per plures annos cum multis & continuis cru- Ciatibus ita duravit. Lumborum dexter a variis cuniculis quafi perfoffus finubusque fiftulofis fere exefus erat, ex qui- bus quotidie plorabat ichor modo acris, dilute rubicundus, modo fanies varii coloris foetidiffima, unde etiam ulcera haec duorum Medicorum & trium Chirurgorum optima confilia operamque indefeffam prorfus eluferunt.. Tandem & meum implorabatur auxilium, vifitansque hanc puellam, fta- tum obfervabam cache&icum cumfebrelentaad confumtio- nem heGicam jam — color faciei erat ex flavo | 2 "m -68 Objrvatio XXII. MERE - NEUE CMM EDD LS IEEE CM ME MCN UM MCN NCDUU A Erde dus, facies: tumida, oculi levi:flavedine tin&i, omni fplendo- re naturali deftituti, introque quafi adi, totumque corpus. ex pallido flavum: & marcidum adparebat, ciborum adpeti- tus. erat deje&tus, fitis vero urgens, pulfus d:bilis, urina mox admodum: flava, mox flammea rubedine tin&ta, caput per intervalla. dolebat, alvus. modo erat nimis conítipata, modo nimis laxa cum infigni muci copia prodeunte , conjunctis fi- mul pandiculationibus & ofcitationibus, praecipue circa lu- nac phafes maxime frequentibus, quo tempore etiam fiítulae folito majorem. fundebant faniei copiam. — Confolidato arte €hirurgica uno finu ,. paucis interje&is diebus, novus alius omnem antea adhibitamopem irritam faciebat, adeo ut ten- tata Chirurgorum vocatorum curatio, non nifi in. eorum: opprobrium & adffi&ze majus: detrimentum cefferit.. Tan- dem opera Chirurgi, tum temporis peritia chirurgica & ana- tomica in hac regia clariffimi , cognomine Seer ,,in hunc. finem a rne commendati ,. non folum: a: fiftula lacrymali, fe- parata fcilicet exefa & prorfus. cariofa:portione proceffusZy- gomatici, non procul a-cantho externo, feliciter liberatafuit; fed & ulteriori adhibita ejus- induftria. & ope, pracícriptis fi- mul a. me neceffariis internis remediis, eo usque vehemens tia morbi infringebatur,. ut fanatis ulceribus lumborum fi- ftulofis,.ipfaque fpina ventofa, fatta & obtenta ofitum cario- forum: exfoliatione ,. & copiofarum lamellarum exefirum, cum fanie exturbatione; rejectis grallis, erediori corporeine . cedere jim: poffit, vivatque nunc vegeta & obefa optime valeat. — | ^(Huafuia Erfordiam mi/fe 4, p. Decembr. 1744.) OB. ER- uh [desees ane Xa Ms capo Co oiem obe Ma euo RE IDaRÉÁÉÁN CT Olfervatio XXII. Relatio medica de Infanticidio. 69. 7 OBSERFATIO XXI, —— D.D. RÜüDIGERI FRIDER. OVELGUÜN, Relatio medica de Infanticidio. Uum celfiffimus ac illuftriffimus Dn. Comes Jofias im : Waldeck. in mandatis haud ita pridem mihi, Archia- - tro fuo, dedifTet,. ut feGtioni. infantis praeeffem ,. de quo fama erat ,. illum: ante viginti jam. diesterrae in bovili mandatum fuiffe ,. id. quod: etiam: meretrix. haud ita multo: poft faffa eft, & quem ex terra tr ipedali: fere altitudine erui jufferat,-fequentia, Dn. Judice, aliisque ad hanc rem neceffa- riis praefentibus; confpicienda erant, quae ftilo laconico, ger- manico idiomate exarata, latio donare in praefenti placuit. Quotusquisque enim eft, quem fugiat, quam:zegre faepe nu- mero tulerint Collegia, feu Facultates: medicae, &: quam ju- ftam conceperint. indignationem, fi vifa, quae vocant reperta,. '€o, quo decet, modo , non. fuere adornata, quemadmodum hoc non:unium; fed:plura profe&to demonftrant documenta yublica: Nullus proinde dubito, quin gratum faéturus- fim junioribus Pra&icis , qui hos fcopulos deciinare- amant, fi anatomen- & relationeni: de iniante violenta morte defun- &o, quam.rationi & legibus medicis confentaneam pronun« eiavit,. & calculo fuo" adprobavit inclyta quaedam Facultas; heic loci adne&am.. | €oníiftit autem illa in: fequentibus :- Ungues: infantis in. debitum: cxcreverant. magnitudi- nem; capitis;pars. capillata crinibus füfficienter erat te&ta. offa:cranii debite juricta, & in locis futurarum non feparatà: eéonfpidiebantur. Cüantumuis vero cutis: corruptionem. putredinofam ob viginti dicrum in terra moram , non ubi- vis:tamen, coritepe: at; adeoque de cute vel rugofa, vel nore fugofa, aequum judicium ferre non liceat , extca omnem ta- L» men b E: e 70 .'' 24 Obfervatio XXII. VERUS. citta | : MMIHTSRONUINEEININ SNAPSR S men dubitationis aleam pofitum erat , omnia fingulaque - membra iuftae formae & magnitudinis , cute vero feparata mufculos non laxa, fed firme fubítantiae fuiffe. Signis his " ad unum junGis, mea equidem fententia , nemo non con- cludet, infantem hunc vixiffe ,. & plenariam adeptum fuiffe maturitatem. — - Funiculus umbilicalis duorum transverforum unguium latitudine a corpufculi abdomine avulfus & ligatura non munitus erat, Caeterum omnia vifcera abdominis in ftatu naturali adparebant. Pulmones non rubro, fed confueto colore tin&i erant, & cum corde bene fe habebant, hocque feparato, innatabant aquae non in tantum , fed in totum, Remota cute capitis, in confpe&tum prodibat fanguis coagu- latus, offi occipitis incumbens, unacum tumore circa verte- bras colli fuperiores. Ex quo phanomeno quum facili ne- gotio hariolarer , in vertebris colli adhuc prater naturale quid abfconditum latitare, mufculos feparari juff1, qui fan- guine tumidi jam jam adparebant, & extemplo atlas, feu pes vertebra colli majorem quandam laefionem monftra- - bat, fiquidem in finiftro latere manifeftum quendam fatis Das notabilem omnes obfervabamus hiatum. | . . Mim primae huic vertebra colli illatam, vivo corpore fa&tam fuiffe, folemne edocet judicium, quod tumor muf- culorum fanguinolentus circa vertebras colli praebet, — Et quamquam fola pulmcnum in aquis natatio, ex quorundam celeberrimorum Medicorum fententia, non fubminiftret conclufionem omnibus numeris abfolutam, infantem in has auras prodiiffe vivum : nihilo tamen minus modo defcri- ptus tumor mufculorum fanguineus, natationi pulmonum addu&z jun&us, fatis fuperque evincere videtur, infantu- lum extra uteri clauítra vixiffe, eumque per vim externam neci datum fuifle, quum tanta primae vertebra colli fa&a vis & luxatio, unanimi Medicorum confenfu, pro lethali p e P OPEÉEELL e taedis et Maie up OM, XXIV. Globus cereus in uteri prolapfu &oc, 7t fe habenda fit. Adde, infantem hunc, ob avulfum & non ligatum funiculum umbilicalem, certo certius, anima pur- purea per hunc effufa, ad pramaturam mortem fubeundam difpofitum fuifle. : | OBSEREFATIO XXIF, D. D. RÜDIGERI FRIDER. OVELGUN. Globus cereus in uteri prolapfu remedium falutare & lethale. Otamihi eft mulier quedam qua, uteri prolapfu la- borans, per multorum annorum decurfum , globo cereo, in arva muliebria intimius, leniter tamen ada&o, fibi manum medicam falutarem adhibuit, matricis procidentiam nunquam deinde paffa. | Coitum cum marito celebrans abítulit globum, ea cautela, ut nunquam illum ipfum auferret fub (tatu ere&o, fed tantum füb decubitu in le&o, fimulque extemplo fuo loco reftitueret , concubitu matrimoniali pera&to. Alia itidem faemina eundem falu- tarem effe&tum a fimili globo cereo, per plurimos annos experta eft... At quum illum per omne illud fpatium, inuno eodemque loco reliquiffet, ardorem tandem illic loci fenfit. Le&o adfixa, & febre correpta, ceream illam maffam aufer- re tentavit ; aft adglutinatam eam fentiens, abinde deftitit, Pharmacopola empiricus caiterans aucupans, majori vi rem adgreffus eft. Laefis inde haud dubie his locis, febris, quam inflaminatoriam ex fignis & attis judicabam, incrementa ce- pit, adeo, ut aegra diem obiret fupremum. — Ceeterumillam matricis procidentiam , quam poft partum laboriofum fze- pius obfervare licet, femcl atque iterum curatam fuifle, co- nitum exploratumque habeo, fola repofitione , nulla inter- je&a mora fada; fi vero id ipfum paulo ferius fiat, non fucceiliffe negotium recordor, | OBSER- 72... OMerufo XXV. 000000 OBSERZATIO XXF. — D. D. RÜDGER! FRIDER. OVELGÜN. - Spiritum vini vulgarem, aliumve, clegantif- fimo colore rubello imbuendi modus, absque impenfis , per baccas fcilicet | | Sambuci, | A TIhil non moliuntur Pharmacopole, & id genus homi- N num, apud quos fpiritus vini vulgaris venalis proftat, — ' ut illum ipfum colore grato rubello, aliove tingant, . quo majorum virium & pretii, quam fibi relidtus, videatur. . At, quum omnes modi, quo fpiritum vini colore tali rubro inficiunt, quod equidem fciam, Santalum rubrum, aliaque unacum igne, & per confequens impenfas requirant, nec unquam me legiffe meminerim, ithoc per baccas Sambuci vulgaris Tragi, fine fuümtibus peragi pofle, placet id ipfum nunc communicare, quod pergratum jam amicis fuit, qui- — busid aperui, rati, quod fequutum eft, vilioris fortis homi- nes, hunc fpiritum vini magni facturos, alios vero, colorem elegantiffimum rubrum, a re nullius pretii indu&um, mira- turos effe. Equidem Emazuei KOENIG Regn. vegetab. p. m. $97. ex BARTHOLIN! Medic. Dan. domeft. fequentia do- Cet? Bacca Sambuci maturain efcam avium magis, quam bomi- num cedunt, quia fcilicet grato acidiu/culo (apore palatum illorum vehementer delectant, Ate eo, quod innui, ne quisquam - nec ab illo, nec a D/OSCORIDE, GALENO, S€HROEDERO, | - Simone PAULI, LUDOP ICI, DALE, atque aliis pofteritati re- li&um video. Re per aliquot annos comperta, Zeodori CORBEI Pharmaciam evolventi mihi, occurrebant de Sam- buco fequentia : 7wnio menfe floret , & duguflo menfe acines | aig - 4 i FR ibd "s TW ! ud ; ; à —- :piritum vini vulearem, aliumve, &5c. 73 mem sey "smatura[centes profert, quo tempore a tincloribus dv epbippiariss volliguntur. Ephippiarius eam in rem quazefitus, negavit, fo hisacinis nti. Atquum nec hac ftri&te ad rem noftram fa- ciant, redeo unde digreffus fum. - Bacca hae Sambuci, fru- &u in umbellam nigro C. B. non egent eque comtufione pro fcopo noftro, nifi quis fortean mora impatiens colorem fubellum urgeat. Sufficit fimplex infufio & motitatio per wices fine ullo calore. Non negaverim interim, ut in aliis omnibus, ita & hic, digeftionem rerum extrahendarum cla- vem, colorem rubrum citius in confpe&um dare, calefatto "forte aliam ob caufam fornace, pro lubitu inftituendam. "Majori in copia baccis fpiritui vini injectis, color taatumnon fanguineus prodit, in flammeum, aliumve rubrum, ex voto, prout plüs minusve fpiritus vini adjeceris, facillimo negotio per varios gradus mutandus. Quum $CHROEDE KUS, COENJIGAIUS & alii, juxta cum experientia, his baccis vim diaphoretico-alexipharmacam adfcribant, has baccas fpiritui vini; qui infimae fortis hominibus, haud injuria alexipharma- cum, febribus epidemice graffantibus, fcopo praefervatorio, audit , majorem paulo hac in re efficaciam foenerari equi- dem haud dubitaverim, quantumvis nemini au&tor fim, ut huic foli confidat. Ex his interim adparet, ut in magnis ma- gnus eft, de quo multi multa, ita in minimis non efle mini- snum, erborem non arborem Platonis, iO T ^o^ OBSERZATIO, XXL, D. D. RÜDIGERI FRIDER, OVELGUN. Án! prolapfus, poft dyfenteriam annuus, JXEMFaUum, ^. 4 I Conre&oris quatuor annorum, ante annum dy fenteria correptus, ea ceffante, per odiduum mucofa dejecit, cum ani procidentia. Ex eo tempore nulla -—— Mittor, Med, Fol. FL, K non »T v» be XN "VI UTR T" r ] y Z ] l ] ] "] 74& . - Obferostio XXVI. «5 non tentata fuere remedia, at fruítraneo cum effeCtu. — Ju- vat nonnulla eorum in medium proferre ? Ruítica oleum lini non calefa&um, fed fibi reli&um, laudibus extulit, quod — | cognitum exploratumque haberet, ceu adíeverabat, hujus frequenti interno pariter, atque externo ufu , puellam fum- mo prolapfu adflittam , priftinae fanitati reftitutam | fuiffe. Chirurgus auctor atque fuafor fuit, ut. Mattiches fumum ano admitteret. Medicusfolia quercus aliaque externe ufur- panda fuafit.. Medicaftra vetula tandem in confilium adhi- bita, negavit vel quidquam auxilii praeditta omnia adferre — | poffe, quamdiu infans in fella alvum deponeret, veleo tem- poris articulo, quo huic negotio vacaret, incuruaret corpu- ij Ículum. (tha evitatura mater, repofito prius inteftino, — — puerulo alvum exoneranti, ex eo tempore femper adfuit, | hocque confilio fatum eft , ut rarius paulo, & fere unice poft nifum majorem, inteftinum re&tum in confpettum pro- diret. Tandem meum imploravit.auxilium, quum videret, confilium iftud medicaftrze palliationem quidem, non cura- tionem adferre. Pracripüi itaque fequentia : Rec. Rad. — — Alth.unc.j. Tormentill drachm. vj. Biftort.Plantagin, ana — drachm. ij. & dimid. Herb. Salu. manip. fem. Fl. Hyperic. i Rofar. rubr. Balauft, ana P. ij. Malv. P. j. inc. coit. M; harum I - fpecierum cochleare plenum, coqu. c. aquae comm.libr.fem, — — lavetur hoc ipfo deco&o inteftinum prolapfum, hocque fa- — — &o infpergatur pulvis fequens : Rec. Sangu.Dracon.,Gallar, ana drachm. j. Maftich. drachm. fem. M. F, Pulvis fubtiliffi- | | 1 i mus. lnfperfo pulvere reponatur inteftinum, tum fpongia, dicto decocto imbuta, faepius adplicetur, ac fpleniis & liga» tura ex arte firmetur, | Hifce ergo fa&um eft, ut filiolusiíte 4 ani prolapfum denuo paflus non fit. | : , D , , "os - : OBSER- —. ATI - ! Y. . 28 1 —- " : LI - - TE e» . 31 : 4 Y A AUEPIA.- OM XXPII, Alii Obfluio trium &c, — 5 OBSERFA TIO. X XF 11, — D. D. RÜDIGERI FRIDER. OVELGUN, Alui Obftrudtio trium feptimanarum, gal- . line non deplumate jufculo foluta, | V Ir fide digniffimus, quum valetudini illius minus pro- fperae preeeffem, inter alia mentionem injecit morbi : fratris fui, qui illum adfecit, vitam tum temporis in civitate, & claritate & magnitudine memorabili, tranfigens, Morbus ipfe, inquiebat, unice in alui obftrudione confifte- bat, cum doloribus intolerabilibus conjuncta. Vocatus Me- dicus nihil opis attulit. Huic in auxilium adhibentur quin- que alii (atis celebres doGtique Medici. In ufum ab iis vo- cata, interna pariter atque externa, tot Clyfteres, omni ca- ruere effe&u. Medicus aetate gravis tandem conífultus, omnis, inquit, fpes decollavit. Balneum aquae dulcis, ani- mi deliquium, nihil vero emolumenti attulit. Tres jam fe- ptimanae elapfae erant, neque tamen vel femel alvum depo- fuerat aeger. Frater anxietate & moerore confectus, omni- bus irritis, multa opera quaerit hominem ea in civitate de- gentem, eodem morbo gravi, iisdemque dolorum tormen- tis jatatum. Tandem adducitur, qui fe eadem valetudine ravi tentatum , eademque ratione omnibus remediis fru- tra ufum fuiffe, adfirmat, donec id fibi confilii datum fuif- fet : Accipe gallinam, torque collum, ut hac ratione moria- tur, pennis non evulfis, totam menfuris duabus aquae injice, Lem continet vas terreum, optime claudendum, hoc ipfum in lento igni committe, & coque, ut juris menfura dimi- dia remaneat, Jus hoc potum, alvum officio fuo ftatim red- didit. - Nulla interje&ta mora eadem peragitur res, jufculum effertur; recufat, quod nec iW nec vellet amplius — | i ; m "6 Obfreatio XXE —— em - dis uti. Gallina interea temporis deplumata monftratur;. inde certior fa&us; effe gallinae, non aliud decoctum, hanc- ce forbitiunculam avidus fumfit , & extemplo alvum depo- nit, priftinamque recuperat fanitatem. — Quaefitus, cujus co- lóris gallina ufus fit, non, inquit, nigra, fed varii coloris, ea- que pingui, ex qua jus prodiit clarum. Rebus nondum de- fperatis in paffione iliaca, fortean hoc obítru&tionis reme- dium itidem proficuum.erit, id quod tamen experientiae, re- rum magiítrae,, committo. In paífione iliaca herniofa. & convolutionis , huic cum gallina decoé&tae aquae , aqua haud: dubie.haerebit. Caeterum ut binis votis, aluo renitenti(Ti-- me claufa, fatisfecit,. fi aliis aliorum refpondeat votis, quod: pariter voveo, remedium erit vel hoc nomine fufpiciendum.. Non eft vero quod data.eam in rem, heic loci ,. opportuni-. tate filentii peplo. involvam , irritis in. fimili cafa omnium; confilis, fuccum pomorum Borsdorffianorum a. vetula. ad-- latum, illico alvum laxando auxiliofuiffe.. —. — . ( OBSERFATIO XXPHL, D. D. RÜDIGERI FRIDER. OVELGUN.. Nyctalopia: hzreditaria; & ? Uncius Gersmaria; pago quodam, Francobergenfi op-- -Ww pido vicino, a Paftore illic loci aegrotante, ad me mif-- .- fus, inter alia quoque mentionem. fecic filiae fuae, il-- lamque.per diem optime: videre, eo autem in vefperam in-- clinante,. & prima. luce nihil plane.dignofcere. poffe. refert. Penitius inquirenti mihi refpondebat.,. infantem fuum duo-- rum annorum , ficuti illa quatuordecim.annos nata, Ny£&a-- lopia, quam vernacula ZVachbt/cbatten vocabat, laborare, adji-- giens fimul, morbum hunc effe. hereditarium, non. ex .ejus,. " ; i E woo v^ - pM - ^x NyBlalopia bereditaria, y; d fed uxoris parte. Hanc ipfam quidem hoc morbo non ad- fligi, attamen ex eo male fe habuiffe filios duorum fratrum: patris aprima ftatim juventute, haud fecus ac liberiipforum. Cum ergo cognitum explorasumque haberem , prognofin:. ordinariam effe caecitatem, inquiro ulterius, quis fuerit ma- li; in. aliis hujus familie , eventus: Hle, qui in Nofocomio:: Haynenfi, inquit, vitam agit, & in praefenti fexaginta anno- rum eft, ultimis temporibus caecitate correptusett, hac vero: duo alii non funt adfe&i, quantumuis inus antequam dien fuum: obiret, fexagefimum, alter quinquagefimum: annum: attigiffet.. | OBSERFATIO XXIX. D. D. RÜDIGERI FRIDER. OVELGÜN. Hzmorrhoides czce, fluxum. hepaticurm toe b m mentientes. W 7 ir iluftris, fexagefimum fecundum annum jam agens; *W/ temperamenti melancholico-fanguinei ,, quum meae (^. fe commifit cure, jam per undecim anrios vitam tran- fegerat valetudinariam. Ego vero jufta rationislance pon-- deratis moliminibus haemorrhoidalibus, quaero ex eo, utrum: haemorrhoidibus: coecis ? an apertis? quandoquelaborave- rit. Refípondet ille ,.ante initium valetudinis adverfze, quae me tot annos male hibuit,. moleftabant me haemorrhoides: caeca medebatur vero his Medicus ex voto quibusdam ex-: ternis. A finiftra hac curatione; tot fymptomataà, tamquam: ex equo Troiano, prodiiffe ratus, animum ad haemorrhoides: adplicabam, quae , datiseam in rem remediis, primum cae-: cg, haud ita multo poft fimul aperte inconfpettum: prodi bant. Qui ergo —— paucos-abefle patfus. videba-. uH i tur "9 | Olfervatio XXIX, —. tur, jam per multorum annorum decurfum tinus imbecil- aucti . la quam antea, tenetur valetudine, [Interim ante fexen- nium fe exferebat fluxus per inferius guttur, fine doloribus, nunc magis aqueus, nunc magis fanguineus, loturae carnis varie inftar, indufia, caligasque multum inficiens, Quaefi- tus, quum hamorrhoides ceecas extrinfecus fitas diceret, aliorum, inprimis Regis Galliarum Ludovici XIV. exemplo monitus, in tempore venire omnium rerum primum duxi, & Chirurgo vifitanti provinciam demandavi. llle vero, re pera&a, nihil vel ulcerofi, vel fitulofi, vel laefi fubeffe adfir- mat. Nemo non proinde, hunc integerrimae vitae virum, fluxu hepatico adfe&um credidiffet. | Datis variis, quum flu- xus nihilo minus incrementa caperet, primum interpolatus, tractu temporis fere continuus , & vires fenfim fine fenfu imminuens, novam urgebam vifitationem. Id officii tunc alii Chirurgo imponebatur. Hic hemorrhoides caecas, ex- terne confpicuas , inftar carnis crudae fe habere pronunciat, fuadet adftringentia, quae has ipfas ad interiora ducant. Ne- gavi ifthaec ex ufu effe, quod fluxuris haemorrhoidibus, ma- gno fanitatis detrimento , obex his ipfis ponatur. Albo contra calculo notavi experimentum , quod fecit zeger, no- fter amor, dum linteo molliufculo , lenta manu, ab externis ad interiora prominentes caecasreduxit, At quotiescunque alvum deponeret, toties exteriora denuo petebant ,- dicto tamen modo facillime priftino loco reftituendae, in quo ne-- otio, quod notari omnino meretur, fpiritum convenienter ucens, multum opis manuaria operationi tulit. Ex eo tempore omnis fluxus, qui hepaticum mentiebatur, ceffa- vit, nulla vel interna, vel éxterna medela, hac manuali ex- cepta, adjutus. "Ubivero, quod rarius fatum, cum fecibus exeuntes cacas , fuo loco reddere oblitus effet ,, extemplo redit fluxus, ftatim poft reduGtionem ceecarum ceffans.. Eratri fuo idem fuit malum, eadem caufa; eadem curatio. Huic "Wo AW UP P posa. e Vane Coda Mo erts I erf eR d Hemorrboides cece, fluxum bepaticum mentientes. "70 Huic haemorrhoides caecee. longitudine dimidium, latitudi- ne integrum pollicem &quant, — Majori adhuc craffitie furit eonfpicue, ubi fluentes inítant. Nihilo minus tamen has ipías, levi negotio & fine dolore, jam a multo tempore, di- €&ko modo ad juftum defert locum. | Haemorrhoides apertas obfervat, & hic & ille, cum ante , tum poft hanc operatio- nem manualem quotidianam eodem, ut olim, modo, vires - per fluxum hepaticum putatitium detritze, fibi, per hocunum artificium, & dieetam congruam, reftitutae funt. Medicus, qui fibi videtur , quod arrogantis eft, fallere & falli nefcius, ' videat, quam facile fallere & falli, vel hoc exemplo edo&us, poffit. Ne aliis imponat fluxus, ut ovum ovo, hepatico fi- milis, haec in medium adferre lubuit, fperans fore, ut hepa- ticus fluxus, in fe rarus, rarior adhuc in pofterum habeatur pariter atque videatur. 00 (ritzlaria Erfordiam miffa — d, 12. Decembr, 1741.) OBSERFATIO XXX, D. D. CAROLI PHILIPPI GESNERI, Sectio anatomica mulieris Furore uterino defuncta. | i ' | Ulier quadragenaria,, habitus corporis fatis robufti, WX/ macilenta, aliquot liberorum mater , complures an- ^ nos cum mariti fui, honefíti artificis, focio operis tex- torii, familiarius quam decebat, vixerat. Accidit poftea, ut juvenis ille difcederet, mulier vero magnam fpeciem reli- gionis prze fe ferret, te&tura forte famam, quee apud vicinos &e vitae ejus ratione increbuerat, vel ferio etiam religionis du&y i»pulfa, Quidquid ejus fit; non diu fuftinuit ia ; perfos -— $—. a - . I E. c Olbfervatio XXX, 2 csatocesm CR perfonam ferre: fubito adeo au&i illi funt lafciviee ftimuli, "ut per ipfam non fteterit, quo minus obviis quibusque com- amifceretur ; qua quidem re maritus coactus eft, illam ipfo illo die in publico Nofodochio catenis coércere, Pulfus : minus celer, quam magnus, & ipfius morbi rario, quem £z- . vorem uterinum efTe adparebat, V.Snem largiffimam impera- bant. [lla vi adminiftrata, nequidquam fopitus eft morbus, quin perrexit veftes lacerare, viros temere adillam adceden- tes arripere, & nuda (tramine, ligno, digitis, curpiffimarn li- :bidinem explere, quaeftionibus ipfi fatis non refpondens, fed fubinde de juvene illo fuo aliquid fübmurmurans. Ci- bi, potus, medicamentorum omnino nihil ingeri illi poterat, excreta tamen refpondebant cibo potuique hefterno. ta 4AnoXtem & diem fequentem peregit, pulíu , quantum in fu- riofa explorari poterat, fatis coníftante. Sub vefperam cum nihil remitteret deteftanda rabies, Medicus, cui mandata eft cura Nofodochii, Opii tantillum illi ingeri praecepit. "Quod cum poft magna molimina fucceffiffet, noGem fatis tran- uillam habuit, fed nihilominus mane oblatam potumcon- fttanter refpuens, rationis ufu non recuperato, circa meri- - diem prater fpem tranquillam mortem habuit, Incitavit | haec hiftoria ad quaerendam in cadavere morbi mortisque : caufam, Diuturnam fe&ionem maritus & parentes feemi- ne nonconcefferunt. Inveni nihil fedula, pro temporisra- tione, inquifitione, quam clitoridem quidem majorem, quam folet, uterum cum vagina ampliffima valde rubicundum; & inflammatione notatum , ovaria turgida & praeter natu- : ram magna, Inteítina, ventriculus, practer quod vacua om- nino effent, nihil peregrini habere videbantur. Neque in hepate, liene, capitis & thoracis contentis, aliquid eft inven- £um, quod non pro mortis potius effectu, quam caufahabe- ripoflet. Sed, quod curiofum inprimis notatu vifum eft, ten dexter vix tertiam iagnitudinis ordinarice partem ae- —— qua" x dfefiio anatomica mulieris Furore uterino defunthe. 81 — quabat, arteriae & venae emujgentes illius lateris multo mi- nores erant , quam folent, cortex renis totus contabuerat, certe vix lineam craffus erat, ureteris autem diameter , ad dimidium pollicem excreverat , tunicarum crafhitie pro. ra- tone cavi au&a, quz undique vafis fanguiferis perreptaban- tur. Non diu quaerenda fuit caufa hujusimmutate ftru&u- re. Inveni mox calculum, proxime ad infertionem urete- ris in vefica haerentem, accedentem ad nucis avellane figu- ram & magnitudinem, crufta fanguinis congrumati fatis craf- fa & valde dura obduttum, & adnatum uceteris parti vefi- cam fpe&tanti, ad diametrum ordinarium contrata. ^ Ser- vo renem hunc cum uretere caleulofo. Inquifivi tunc di- ligenter amarito, patre & amicis mulieris, an unquam de fymptomatibus calculi, quae enarrabam, quefta fit; Omnes conftanter negarunt, quidquam ejusmodi fibi confre. Quod certe, fi verum eít, monftrat, quam abdita interdum latere poffint corporis humani mala. Forte ipía illa falaci- - tas horrenda foeminae inter alia debetur reni corrupto, & majori inde copiae fanguinis ad uterum delatae, quae tum. demum, cum minus expleretur tetra libido, tragoedias, quae dica funt,peregiL —^' | : (Geattinga Erfordiam mifa | (0 CH. 17. Decembr. 1741). —— | "ov 7O08$ERFATIO XXX. .. D. D.JOAN, GODOFREDI BUCHNERI, ^ De fontibus mineralibus ac. falutaribus iti Voigtdlandia occurrentibus. —— .; «4 K XU9d de illuftri olim Burggraviatus Norici Principatü fuperiori di&is celebravit, in libro, de Foszibus fore: (mE riis, Job. Georg. L AY R I Z IUS, totam nempeillai — ador. Med, Vol. V1, L regio- "i14 ) regionem fontibus CLASE fcatere pluribus atque abun-. dare, vereetiam de Voigrlandia pariter omnino adíirman-- dum eft vicina. Teítatur id inter alios maxime Job. 2fndr, PLANERUS, in Hiftoria Varifciae, his verbis : 742» falu- bris, cum primis acidula, quarum magna pafffm vis [caturit,,. Immo tefítantur id étiam tot fontes minerales ipfi, exinterio- ribüs terrae hinc inde meatibus fcaturientes, puri utpluri- mum ac pellucidi fuaviflrmique faporis, acidi aliquid & fer- rei linguae communicantes. | | Defcriptionem ejusmodi thermarum ín fpecie exhibuit A.1665. Job. Georg. GE ILFU S in elatione de fonte foterio Reschenbacen[i, & DoG. Mab, Zachar. PILLINGER in De-- ffriptione aqua mineralis Ronneburgen[is , Alkenburgi A. 1667. typis exfcripta, quarum autem virtus an adhuc etiam duret, — aut fucceffu forfin temporis exfpirarit, me quidem latet, . Extat etiam Georg. LE JS NER 1. TraG. cui nomen: zfeidus — — larum Eliffranarum lympba Anno 1669. qua aqua falquod- —— dam neutrum & ferme etiam incognitum, a quo infignis — virtus aperitiva & diuretica eft derivanda, continent. Conf. illuftris ZZOFEMLANNUS in Differtst. Phyfíco- medic, X. f. 22. —— Alius vero cujusdam fontis brevibus mentionem facit Dn. FJLLIUS Teuton. Paradis. Pinif. P.III. cap. $. Zz »edio,in- —— quit; Niderutbo, pago inter. Fiimmelreich pagulum £r [dorfum 1 eppidulum, fcaturiunt [alubres camentis vite fept& acidula , ejus. que generis alia, non procul inde apud Eliffram pagum £o flevium ——— Klifirum. | ya : Sic quoque notatu pariter fant digna, quz de fonte in templo S. Adelheida dicato, & ad ufus domefticos in arce Greizenfi inferiori hodie deftirato, protulit olim Jac. CO- LERUS im $saugbud) Lib. XVHL p. 128. ubi haecce haben- tur : Sn meines QBater8 Deimat qu Grei& mar ein.(dbóne8.— S$irdyein, bas fag in ciner luffigen 9huen, amifd)en Greig — uno 3eidenbad, weldeé bie Cinfáltigtn ju S. Oletten d :] 082. " -- QOblervatio- XXXI... 55 1 quM, —— es De fontibus mineralibus ac falutaribus in 9c, 82 .&ius Adelheit) fiefjen, bargu tvar ein groffer Sulauf von allen Drten ber 98elt auf viel 100. 9teilen. inter ben 9tar quillete ein beller SBorn, ber folte ber feiligen Apol- lonia (re&ius Adelheit) burd) bie Dbren laufen, wvie bie at^. men ?eure ba fagten.— QBec baraué tründe, bem vergienae ba$ 3abmeebe unb bie Slü(fe in ben 3ádfnen, menn mar morgens bicfclben mit fri(dbem Q'Gaffer fpülete. — &8 (tünben aud) in ber Sirdben viel acofie Saften voller woid)fernem aroficn 3ábne, baruntee waren aud) etliche grojje 2Bilbet aus JBadi gemadjf. 95er, mein Girofi; ater, ber 26. Siabr git. reif Superintendent aemefen , fat bie 9fogótte- ten serftóret, unb bie void)ferne Sergen, 3Sifber unb S3áfne -mad) Greits aebradt, unbbie tirdie (teen la(fen. — Ex qui- bus omnibus abunde fatis patet, id, quod viribus fontis hu- jus naturalibus, atque falin , vel mineralis natura licet ex- pertibus, propter aquas tamen molles, mites ac lenes, nihilo minus falutaribus , jure ibi erat tribuendum, perperam ex fuperftitione S, Adelbeidae tunc fuifle adfcriprum. - Innotuerunt ibi pariter in praeterito feculo acidule, in planitie infra pifcinam, vulgo dictam 4er Bizfen - Teich, prope Eliftrum fluvium profilientes. | Aqua ipfa faporis eft acrioris, qui martem ac chalybem Jabris faltem primis guftantibus apertiffime prodit, fiquidem etiam hic Crocus martis in ejus defluxu ad oculum fatis patet, qua de caufa & a Medico quo- dam peculiari de ifto litteris confignato confilio, pro fonte chalybeato eft habitus, Aít ab aliis heterogeneis fcaturigi- nibus nondum eft diftin&us , nec, uti moris, cafa lignea aut lapidea munitus, raro ramen hiberno tempore congelatur, hincque de fubtilitate partium praebet teftimonium. Ean- dem vim ac virtutem habere creditur fons quidam non pro- culab urbe Pas/a, in vireto perquam benigno ebulliens, hincque ab aliquot annis non pauci morbis laborantes ad hancce contendebant Bethesdam, — Par etiam acidularumin | L pago 84. — Obfrosio XXXL. pago Schbonbacb, ad Dynaftiam Ober- Greiz. fpettante, eít ratio : Ha enim aqua plerasque. acidularum Egranarum fuítinent probationes, mitiores tamen ac leniores funt, quamvis te- - nore ac fapore iis videantur fimiles ; ad coquendam vero — cerevifiam, ob fortiorem extrahendi vim inprimis funt aptif- fima, fiquidem ejus majorem proinde, ac aliae, praebent co-. piam. | Es. Immo in. univerfum fere omnía in Voigtiandia propte- rea commendari merentur loca, hincque illuftris Z0 F7- MANNUS reGitlime ifta inde praedicat his verbis: Foige- landia, que [erent///mo Duci Zizen[t, Principi incomparabilis eru- ditionis, paret, optimas aquas cr. [aluberrimas quoque cerevifiat, diu durantes, nec flomachum, nec aluum turbantes ,| celerrimeque per irinam tranfeuntes, alit. Vid. Diff. phys. med. X.p. 19r. Silentio etiam hic non plane fons quidam pratereun- - dus in Dynaftia LoPesffein, proxime ad pagum Stebem fitus, — — ac vulgo der Sauerbrunnen dictus, a quo deinde molendinum — - ipfi vicinum nomen pariter der Sauerbrunnen : Mühle , acce- pit. Salubres enim eidem aliquas etiam fubeffe vires, aci- — dulae Stebenfes famigeratiflimae dubitare nos haudíinunt. - Conf.Dn. L AV RJZ. l.c. ! "m 1 Tandem An. 1725. fama valde celebrari coepit fons ille mineralis ac falubris apud Reboldrgrziz, in fylva verfus offi- - €inam ferrariam, vulgo nominatam der Raztenkraniz,, e folo fabulofo, minerisque ferrí admodum. rubicundis permixto, Ícaturiens. Inventor illius fuit Jeremias Schbulziu:, S.R. M. Polonia & Ele&oris Saxonia Scriba Sylvarum Schoneccen- fium & Auerbacenfium foreftalis ;; Dn. 7eb. Chrifftanas.: ! LEHMAN N autem, Lipfienfis Profeffor & Medicinae Do- &or celeberrimus , nomen ei, inmemoriam Regina: quone dam Poloniz, indidit, dumque vires ejus medicas explora- .vit: quas ad bibendum non modo, fed & balnéandum exter- — - me aptas utilesque judicavit, Chriffien« Eburbardina fontem De fontibus mineralibus ae falutaribus in &c, 85 falutavit. Conftat nempe particulis ferri fübtiliatis atque vi- triolicis , guítu facile ac vifu percipiendis, fiquidem ochra ejus in fornace ficcata Magneti adhaeret, & in lingua fapo- rem relinquit adítringentem , aqua ipfa vero, cum pulvere Gallarum mixta, atrum nancifcitur colorem. Ceterum in fe coloris eft cryftallini, odoremque volatilem & fulphureum fpirat. Contiruo ifta bullas emittit, ac per aliquod tempus te&a cuticulam verficolorem oftendit. Ex mente laudati igitur.Dn. LE HM 4N N 7 omnem (tomachi difcutit aco- rem, alui aperit obítru&tiones, externe membra confortat, tumores difcutit, varías cutis inquinationes, nec non articu- lorum dolores, ac hypochondriacos quoque fanat adfeétus, .€eu exemplis & rationibus id alterius demohítravit in Tr. de: Fontis foterii noviter inventi qualitate £r [alubritate, . Hac igitur aquarum & fontium falubrium eft copía, quam benigniflimum Numen ex officina fubterranea gra- tis & largiílime noftrae elargitur regioni, atque ubivis ferme mifero generi exhibet humano. Ecquis ergo gratiífima mente hocce non agnofcat beneficium ? Sane, cumexomni- busiis, qua extrinfecus, & fic proxime ad fanitatem tuen- dam morbosque in homine pariendos conveniunt, nihil ma- jorem vim atque potentiam ipfo aére & aqua habeat, inter- eft utique , ejus loci, quem inhabitamus, aérem & aquam earumque proprietates accuratiusnoffe ; quo circanonpof- fum non: ad£ipulari celeberrimo. Dn. D. Job. Fridr. H E N- € KEL, quando in. As bzfee pbyf. med. Fol.1. p, 2$, unicui- que, inprimis exoticas thermas tam operofe tamque anxie petenti, ad animum revocat, cur nunquam periculum faciat, uid valeant fontes in domo fua, in propriis terris: fuis, aut in vicinia? ZZrmizer, ait, per/zafus, aquas minerales mon adeo va- fa5, quin plures, immo omnes (ubteryancas non po[fe noneffe mine- gales, faltem. plus minu[ue ii € forze minus tales quanacque QUA bi L4 felu- Es 57" O!fcervatio XXXI. falubriores , verbo : Soterios fentes nonnunquam exiflere propie- Fes, quam quod zanto pretio peregre querantur. heb ars - (Greiza Farifcor. Erfordiam »i[fa d. 15. Januar, 1742,) -OSBSERFATIO XXXI .Dn. D, LAURENTII HEISTERI, | Exhibens. cafum De Arteriz cruralis vulnere periculofiffimo fe- liciter curato. * Utor quidam ex primariis hic Helmftadii, die XIV. Maji; anni 1741. tempore matutino, hora circiter feptima, cultro quodam acuto, quali plerumque ad calceos con- ficiendos, coriumque exfcindendum atque adaprandum uti . folent hi opifices, malo fato arteriam cruralem in femore dex- uri pedis, amplo fatis vulnere, graviter fibi vulnerat, id quod fequente modo contingebat : Sedebar in fella, atque in cal- ceo quodam perficiendo, five exafciando, occupatus, forte - fortuna culter ifte ipfi e manu excidit ; genubus vero forti- ter adductis eum fubito excipere fatagens, id quod homines in ejusmodi cafibus plerumque facere folent, manubrium cultri, qui cadendo transverfam acquifiverat pofituram , in - finiftri femoris partem inferiorem impingit 5 cufpis vero a- cuta dextri femoris interiorem parten refpiciebat, quam ita- que ea contra&ionis genuum vi ac impetu, mala fortuna . kain femur dextrum, ad fex circiter digitos transverfos fu- | pra genu impellebat, ut arzeria eruralis , (ve reGius cs: A De 4Arterie cruralis vulnere periculofi]imo &*c, 87 lis, hoc ipfo fecundum lineam re&tam (vid. 737. /7. £ig.. it^. 4.) graviter vulneretur. Fattumením eft ftatim, utin- gens fanguinis copia, ficut in omnibus majorum arteriarum laefionibus accidere folet, ex hoc etiam vulnere cum impe- tumoxprofilliiet — "nen Vulneratus fatis intrepidus , partim ipfe, partim prae- fentes & adftantes ejus domeftici, quum id viderent, concur- rentes aegroque fübfidio venientes , v»/zus partim digitis, partim linteaminibus comprimere, fanguinisque profluvium ve- hemens cohibere tentant ac ftudent, rion putantes, quod vul- nus hoc adeo grave ac periculofum effet ; cum vero illud non poflent, & ager jani ex magria fanguinis profufione valde debilitaretur, de falute fua follicitus, Chirurgumlegio- nis militum primarium, qui non adeo remote a vulnerato degebat, advocari curat, compreffo interim vulnere lintea- mnentis & digitis, quantum poterant. Quicum veniret, vul- nus adhuc multum fanguinis fundebat, id quod linamentis carptis, liquore quodam (typtico imbutis, itemque Lyeeperaz, quod Bov/// vulgo adpellant Chirurgi, probe replebat, fu- per impofitis fpleniis variis, ac fafcia, ea fpe, fore , ut fangui- iis proftuvium ita cohiberi queat. Cum vero hoc non fuflicere videret, dum fanguis haee omnía, licet digitis ea probe compritneret ; larga adhuc co- pia penetraret, Chirurgus hic fenex & fatis expertus , alios - adhuc in auxilium vocari defideravit, praefertim cum grum - fenfim valde languefcere confpiceret , & mortis periculum fatis inde agnofceret. Vocabatur itaque ex aedibus meis quidam Medicinz ac Chirurgie veteranus & probe exerci- tatus Studiofus, cui nomen ILZGENZERUS , Dethmoldien- fis, qui cum ex nuncio locum vulneris & gravitatem profu- fionis fanguinis intelligeret, machinam tortilem , vulgo forca- ler, five Aournequet , dictam, & fpeciatim eam a me corre- | cbe EA &am; j 88 |. Olfervato XXXIL pr rca SEM BORSE. Gam, s.) cuni ceteris ad hanc rem requifitis neceffariis mox fecum fert, atque ad aegrum deveniens, arteriam cruralem Ixfam effe, exloco vulneris & ingenti copia fanguinis, quam in terram atque in linteamenta ac veftimenta jam profufam conípiciebat, & qui adhuc fluebat, neque Chirurgi caftrenfis deligatione & compreffione penitus cohiberi poterat, baud fine ratione judicabat. uin : | Pra^w;unibus igitur » dum Chirurgus caftrenfis os vul- neris linamentis & digitis, quantum poterat, comprimebat, torcular indicatum, praffantiffimum atque divinum in bis malis remedium, femoris parti fuperiori admovebat, vid. 725, 77. ffe. 1. lit, B, C. impofita fcilicet fafcia in cylindri formam convoluta & craffa; loco B. ubi truncus hujus arteríae femo- ralis fitus effe folet , & circumdu&o idoneo longo fplenio, Claufoque cingulo B. C. torcular ad locum C. five in exte- riore femoris parte,fuppofito & huic fplenio craffo, trochlea ftringebat, donec in vulnere fanguinis profluvium ceffaret. Cnm vero hic, dum cafum ejusmodi nondum vidiffet, & multa adhuc agenda fupereffe probe cognofceret, viri- busque fuis, ut prüdentis junioris Medici & Chirurgi eft, in re tam ardua & periculi adhuc pleniffima, non fatis confi- . deret, me adbuc advocandum effe, aegro, uxori & amicis gri mox fuadebat, qui me etiam cito adyocandum cura- punt. - : i . Cum igitur unacum aliis Studiofis Medicinae mox ad- veniffem, & torcular rite adhibitum effe vidiffem; hoc non fufficere dixi, fed praemiffo prognoftico de curationis fum- ma difficultate atqueeventu dubio, aptum vulnus hoc arte- rice periculofiffimum deligandi modum, me primum ad vi- tam & pedem agri fervandum adhibiturim effe , avebam,- " 3 Dm Jd j WP AO qui, : TEST AS 4.) vid, Inílit. mee Chirurg, Tab, V. fig. 6. T. : A | Arterie eruralis oulnere periculofffimo &'c, go — P M qui, fi feliciter fuccederet, ut fpes mihi adhuc fupereffet, be- ne pro agro effe, e contrario, fi ille, laxato, quantum fatis elt, torculari, non fuccederet, & fanguinis profluvium hoc non cohiberi queat, vulnus incidendum , arteriamque lae- fam quaerendam & circumdu&o filo fupra vulnus ligandam -effe ; immo, fi forte non nifi unicus, arteriz cruralis trun- us hoc in femore adeflet, ficut fzepe obfervari folet, fubin- de ne ligaturam quidem arteriae laefae ad fanandum hoc ma- lum fufficere, quia tunc partes infra ligaturam pofita, ob fanguinis arteriofi hac ipfa fublatum influxum, fphacelo cor- ripi folent, ita, ut aeger fine ablato crure fummoque vita di- Ácrimine fervari non poffit. Mp | — — Intereatamen me blandiorem, qui apta fcilicet deliga-- tione fit; modum prius tentaturum effe promifi, cum fpes effet, eum una cum prudenti torcularis ufu hic fuccedere .poffe : quia fcalpellum arteriam forte non transverfe divi- diffet, aut omnino inferiorem arteria partem a fuperiori re- -fecuiffet, fed fecundum longitudinem tantum incidiffet, quae lae- (io faciliorem curationem admitteret. — . | » Itaque-vulnere, linamentis carptis ac probe contortis, alcohole vini bene imbutis, repleto , Lycoperdum his fuper ámpofui, fuper hoc fplenia tria craffa, gradatim majorá, quo- um primum longitudinem vulneris paulo fuperabat ; alte- rum hoc rurfus paululum majus, tertium vero rurfus hoc alterum magnitudine fuperabar, eaque Chirurgo firmiter -€ontinenda, committebam. Pao sits; H .. Poftea fflenium longum angu[lum £r duos digitos craffum, ea longitudine , ut 725, 7, fíg. 4. a lit. 4. ad B. (e extenderit, ei tra&tui femoris interiori, qui hic pun&ulis D. D. indicatur, ubi truncus arteriae laefae fitus effe folet, imponebam. |. Hoc fatto, fafciam longitudine fex ulnarum Parifienfium fumfi, - qua tres digitos lata erat, eamque circa vulnus & fplenia, - gradatim ipfi impofita, fexies, " fplenia haec fupra vulnus c liter, Med. Fol, P1, . probe | Obfervatio XXXll, — ^ - probe firmanda, circumduxi ; poftea per du&us fpirales 'obtufos ad genu defcendi, fa&oque uno circuitu infra genu, furfum ad femur & vulnus readfcendi, fa&isque iterum ali- quot fuper primis in loco vulneris ductibus; ad os vulneris — tanto melius comprimendum & claudendum, ficut fere alias in fra&uris fimplicibus oflis femoris fieri folet, a vulnere. fenfim per ductus fimiles fpirales obtufos furfum verfus tor- 'cular B.C. adfcendi ; verum ab hoc loco femoris fupremo fic fenfim verfus vulnus rurfus defcendi, ut his fpiris fple- nium illud longam & craffüm, in loco D. D. pofitum, rite firmarem , eoque modo arterize truncum fubtus pofitum apte comprimerem, quo, relaxato poftea torculari, impetus fanguinisin hanc arteriam & vulnus multum imminueretur, : 'atque fic fanguinis nova profufio non folum impediretur, - "verum etiam ora vulneris in arteria reGtius rurfus glutinari queant. Denique fa&is adhuc aliquot du&ibus laxioribus, fpiralibus, modo furfum, modo deorfum, ad praecedentes melius firmandos, finem fafciae, ubi definit; acu & filo fir- mari jufli. à 5 | E afcia itaque fic inje&a, aegroque in le&ulo commode - «€ollocato, torcular non removi, neque in totum, fed tantum ejus trochleam ita blande relaxavi, quantum pro aliquo in- fluxu fanguinis in femur & totum pedem procurando, opus — "effe credidi, id quod ex modico tantum ac tolerabili doloris. fenfu, quem eger percepit, dijudicandum effe docui. Nam quam diu vehementem aeger dolorem in loco, ubi torcular - collocatum eft, percipit, nimis hoc adhuc conftrit£tum effe nde colligi poteft, fatis vero ilud relaxatum effe docet, | -quando conftritionem & dolorem tantum modicum, eum- - que fatis tolerandum, ager fentit. | |." Hoc itaque in ftatu, ordinatistamen prius medicamen- — "tis roborantibus , fubinde fumendis, praefcriptoque apto vi- '&us regimine, a me hac vice reli&us , verum curae & Stu- m » | | dioforum Arterie cruralis vulnere periculofiffimo &c, — 9x dioforum Medicinae & Chirurgi, qui primus apud «grum aderat, a me commendatus erat , quorum duo minimum per plures dies atque nodes vigilias apud aegrum egerunt, quique non folum novis adhuc fpleniis & faíciis, atque fi- mul, fi forte heemorrhagia quaedam nova incideret, quomo- do torcular dirigerent, illudque rurfus conítringerent, a me inftru&i erant. Ita aeger mortis periculo non folum erep- tus, & ut dici folet, ex orci faucibus extrattus 3 verum etiam tandem feliciter & perfecte, duorum circiter menfium fpa- tio, curatus eft, ita, ut poftea ad confuetos fuos labores re- dire potuerit, & optima adhuc dum fanitate, fine ullo incom- modo fruatur. Quid vero in curatione actum, quomodo vulnus poftea deligatum ac fenfim glutinatum fit, paucis exponam. | Altero itaque die, cum aliquid fanguinis fplenia e fafciam penetraret, conftituti a me pracfentes vigiles, conftriGto prius paululum torculari, nova illa jam parata fplenia craffa vul- neri fuper impofuerunt, eaque fafcia nova fuper prioribus bene firmarunt, fic fanguinis hocce novum profluvium, fi- cut hac ratione faepe fieri folet, cohibitum eft. | Hac deligatio quarte demum die , conítrita prius parum trochlea torcularis, a me cautiffime /e/uza ef/, & quidem fic, ut non nifi fanguine inquinatze fafciae ac fplenia, quae fponte recefferunt , blande removerentur : id quod fine novi fat- guinis profluvio fiebat. ^ 0 Mox vero rurfus nova fplenia gradatim majora, aqu. Calc. vivae & Spir. vini camphor. imbuta, calide, inferiori- bus relictis, fuper imponi curavi, vulnusque, ut prima vice, deligavi, relaxato poftea rurfus aliquantifper torculari: at- que hoc deinde tertio quovis die repetebatur, donec ez res, quae in prima deligatione vulneri infar&tae erant, fponte ex- Ciderent, quia preematura earum evulfio perniciofiffima eft, M2 Poítea. , LY unguento digeftivo calido largiter imbutis, vulnus hoc & fequentibus deligationibus probe replevi, reli&o torcularí per 4. hebdomadas circa femur, mitius fenfim conítridog illumque deligandi modum per fex quafi hebdomadas , nif& Poftea linamentis carptis novis contortis iisque multis, — -— " quod ad firmiorem arteriee laefze cicatricem. inducendamy, - tertia hebdomade laminam metallicam ovatam infimo fem-. per fplenio immiferim, continuavi donec vulnus maximanv partem carne nova repletum eflet, h | Denique ultimis hebdomadibus loco unguenti digeftivk: vulnus linamentis Balf- Copaivae impraegnatis, fpleniis & fa- — fciis, ut antea, deligavi, ac tandem linamenta ficca cum eme-- plaítro ,. fpleniis & tafciis, donec hoc vulnus omnino gluti- ünatum effet, fuper impofui. EET OBJERPATIO XXXI — Dn. D. LAURENTII HEISTERL. — de | ais. Nova machina ad aneurisma in femore, poft Vulnus arteria, avertendum, "^... ralis modo defcripti perveniffet, ulterius adhuc: folli- Ca ad finem fere curatio: vulneris hujus arteríze cru- "4 citus: fui de aneurismate avertendo ; id quod. alias: facile, licet ejusmodi vulnera etiam fanata fint ,. poftea ad- buc fupervenit. 4.) Adhoc vero praeftandum, non.folum fub | 4) Vid mom folum mea Tfitat, Chirurg. de arteriarum leffonikus, in vnlntribus , vel venefi&lione , &. Capite de anenrismate ; ves . sum etiam praílantiofes. Scriptores alii. de iisdem. argumentis, Nova machina ad aneurifma in femore, &c, 93, fub ovatam laminam quandam metallicam, quinta vel fexta deligatione, ut in precedenti obfervatione dixi , vulneri. fu- perimponi curavi, verum etiam »acbinam aptam coriaceam &gro propofai , quam ipfi, fanato etiam vulnere , circa locum: vulneris diu geftandam fuafi, ut fic recens nimisque mollis tunc adhuc arteria cicatrix, donec probe induretur, com- preffa fervetur , quia alias facile, nifi fic impediatur, aneu- risma periculofum fequeretur, Hoc cum vulneratus intelli- geret, ipfe fibi, quiain corio tratando bene exercitatus erat, hujusmodi machinam confecit, quam a£. Z7. fig. 2. £5. exhibemus, & quz ita fe habet : Km « ^ Confici jufli lorum coriaceum fatis amplumi (vid. fg. 2. lit. 4. 4.) quo femoris partem inferiorem in loco, ubi vul- nus fuit, ope fibularum B. B. & minorum lororum C. C, apte Cngi atque conítringi queat. Huic inferi curavi Jamzzans ovatam ferream, corio molli obdu&tam, lit, D. cicatrici, fab- miffo prius fpleniolo, adaptandam 5 alterum poftea lorum anguftius & rnulto longius E. E. dum prius A. A. femori erat circumdu&um, circa infimam ventris partem firmandum, 8&c fibula F. quoque per lori E. E. extremum G. G. ibidem ad- ftringendum, id quod per duo lora, five frufta coriacea H. H, HH. ad perpendiculum defcendentia , cum inferiori A. A, futuris jungebatur, ne hoc deorfum cedere & locum laefum relinquere potuerit ; id quod in fg. 3. quomodo femori in- je&tum fuerit , offenditur, ubi litterze huic figure adjedtae Ídeni notant, quod in figura praecedenti ; hinc, brevitatis ftudiofus, hic ea, quae modo di&a funt, repetere nolo. — asc machinam coriaceam per plures menfes conflanter ita, ut in fig. 3, oftenditur, circa femur probe firmatam, geftavit, donec ci- catrix optime effet indurata nullumque. aneurismatis indi- cium fe proderet, | M34 .. OBSER- ——— — MÀ —Á M À oM — cmn ums ete ten O04 ^ Olferoatio XXXI£, 5 ^" OBSERFATIO XXXIF. ewrime - | Dn. D, LAURENTII HEISTERL Arteria brachiali fxpe duplici, & non facile amputando brachio, ob laefam arte- riam brachialem, | d illud problema folvendum, Medicis, Chirurgis & Ána- J. tomicis eruditis propofui : Qui nimirum fieret, ut, ligata - arteria brachiali, in curatione aneurismatis, brachium vivere er Ticiseon in fcriptis meis, & anatomicis & chirurgicis, confervari queat , cum tamen juxta figuras Scriptorum anatomi- —— corum de artería bracbiali, non nifi unicus in eo ramus adfit, quo ope fili conflricto, neceffario fanguinis per bunc in brachium infe- vius influxus cobiberetur, adeoque butc , ob defetlum nutrimenti, fphacelo effet pereundum , id quod tamén utplurimum pofl. aneu- rismatis curationem baud fieri , obférvationes dr relationes fcri- rorum. | de aneurismatibus curatis. (atis abundeque evincerent, Attamen eminem movi, qui ad boc problema folvendum abfere vationes protulerit , aüt. defcripferit, Interea ego omnem "operam impendi, ut lucem intricato , in Medicina tamen & Chirurgia valde utili, huic phaenomeno adferrem, multoque labore in cadaveribus plurimis arterías bracbiales & femorales cera replevi, hisque laboribus tandem hoc deprehendi, quod. pluribus in cadaveribus vel duplicem truncum, vel faltem — : duplicem- ramum per brachium tranfire deprehenderim; exinde cognovi, & problema propofitum ipfe folvi, 44a ra£ie- ne fiat, ut trunco arterit brachialis , qui unicus tantum e[fe crede- batur, filo con[iricto d glutinato, brachium tamen integrum, tam 8n — Arteria brachiali fepe duplici, &» mon facile &5c, OS in aneurismatis curatione, quam etiam in "vulnerata arteria bra- cbiali per ligaturam curata, conférvari queat, Atque hanc ob caufam, quia multi Chirurgi in vulnerata artería brachiali, dum brachium, ligata hac arteria, confervari non pofle puta- runt, amputationer fuaferunt ; immo inftituerunt, peculiari figura oftendere volui, 4464 revera fepe duplex ramus arteria brachialis adfit, alteroque, vel ob vulnus, vel ob aneurisma; ligato, brachium tamen faepe confervari emnino poflit. Igitur in ffe. 4. 225. 24. oftenditur brachium dextrum A. A. À. tegumentis communibus denudatum ; B. denotat mufculum deltoidem ; C. truncum arteria brachialis juxta deltoidem, ab axillari arteria provenientem ; D. locum ubi hoc in cadavere in duos ramos E. E. & F. F. dividebatur, quorum exterior E. E. in. latere mu[culi. bicipitis externo (itus erat, & inde ad cubiti flexuram, ac dein fupra radium ad pollicem & manum, adeoque in externo brachii latere pro- grediebatur 5 alter, five internus, ad interius latus bicipitis, bi alias truncus primarius collocari folet, fitus erat, & jux- ta os cubiti, five ulnee, ad manum pergebat. G. ibique per anaítomofes cum priori jungebatur. Quando autem ejus- modi rami arteriz in parte aliqua fibi invicem adeo propin- qui funt, tunc facile contingere exiftimo, ut etiam in itinere hinc inde per ramulos e lateribus prodeuntes, & fpeciatim «irca cubiti articulum per anaftomofes, ut vulgo dicunt, jungantur, atque fic inter fe invicem ita communicent, quo dein uno ligato, per alterum adhuc integrum & apertum, veletiam per piures minores, fanguis in partes eas, quasan- tea nutrire folebat, penetrare , hosque ramulos tandem, quousque opus eft, fenlim dilatare, ficque ligati rami vicem fupplere queat. | | Hoc ipfum vero minime itain cerebro tantum effitum efie, demonftrare poffünt exempla varia eorum, qui bac ratio- | ! | ne ^ hu " lig 7g. "ins ^. Lg MIL WV « i VET. : air 96 ; Obfervatio XXXI ors gs nt a me olim curati funt, atque adhuc vivunt ; ubi in vulnere interioris ràmi F. F. in brachio, arteríam, nex alias in aneu-- rismatis curatione fieri folet, filo ope acus cwrv«, quam Tab.I, fig. X. aut peculiaris ferramenti, quale Tab. VIIL fig. 4. in Infist, meis Chirurg. exhibet, aliove fimili circrumdué&to, liga- yi, & vulnus poftea fecundum artem & deligavi & curavi; unde fa&um eft, ut filum tandem, glutinata arteria ligata, putridum fponte ceciderit, & vulnus perfe&e coaluerit, zegri- que poftea nullum damnum in brachio fenferint, fed fuc- ceffu temporis eodem ita libere, ut anre vulnerationem, uti potuerint, | - Pradictam autem ramulorum mínorum fuccefffvam dilatae Zionem omnino pofffirlem effe , inde fufpicor, quia, cum ali- quando truncum arteriae brachialis internum, graviter vul. neratum , modo defcripta ratione fupra vulnus, ope fili cir- cum du&i, licaffem, intra triduum nullum in artería justa car- pum pfit, quae a Medicis explorari folet, pul/um percipere po- 14i: his vero elapfis hanc arteriam primo leviffime micare, fenfimque plenius pulfare obfervavi, indicio manifeíto, quod primo poft ligaturam minores illi ramuli, per quos commu- nicatio majoris cum minori fit , fanguinem non nifi exigua copia tranfmiferint , quae parva quantitas pulfum excitare adhuc nondum potuit, fed pedetentim ita eos ampliatos fefe, ut fanguis tandem poft aliquot dies libere ac facile, &tan- dem pleno quafi rivo, ad arteriam carpitranfire, ficque bra- 1 phim integrum rmapum nutrire vite valnerit, | l wdsub QORNE De Artería brachiali fepe duplici, c. — y .— Ex his igitur, nifi me omnia fallunt, fponte fequi exi- ftimo, quod i» ejusmodi vuluertbus arteriarum bracbialium & eruralium , primo methodus hac zw wefiro egro , cui arteria eruralis lefa fuit, adbibita fft tentanda; fi uero hac forte fan. guis cohiberi & res expediri nequeat, Zigatur4 deinceps ar- gerie mediante filo in fabfidium trahenda; (in vero poft hanc. fphacelum forte partes inferiores occupare deprehendimus, amputatio denique cunc demum , tamquarm extremum £5 unicum adhuc , quod füpereft, remedisez , fit inftituenda. Preterea etiam ex hac obfervatione et figura diíci poteft, quod, fi extermus arteriae brachialis ramas forte vul- neratus fuerit, & fanguinis fluxus per remedia blandiora cohiberi nequeat , tunc Zgatura ope fili circumdncti, eadem ratione, ut in interiori ramo docuimus; ille tandem fifti & vulnus fine amputatione brachii fanari poffit. Idem judi- «andum & faciendum effet, fi aneurisma im exteriori buius Ar- eria rAnio Occurreret, et curandum foret. | Explicatio Tabule ll. Fig. r. oftendit femur dextrum , ubi A. notat vulnus ar- teria lea, B. C. locum, ubi torcular, impofita prius ad B. fafcia, in cylindri formam convoluta & craífa, adplica- batur &ad C fuppofito fplenio craffo, trochlea ftringebatur, ... Fig. 2. denotat sacbinam ad precavendum aneurisma ad- hibitam, ubi A. A. lorum coriaceum; quatuor digitos cir- citer latum , quod fibulis B. B. & loris minoribus C. C. ci- catrici, fabjecto prius fpleniolo, lamina ferrea, corio molli obducta, lit. D. adplicata , conftringebatur 5 E. E. aliud Io- rum longius & pollicem circiter latum, demonftrat, circa fuperiorem femoris partem fibula F. & extremo , forami- nibus praedito G. G. firmandum. H. H. H. H. indicant due fruífta coriacea adnexa, lora A. A. & E, E. neCtentia, ne illud locum lafum relinquere potuerit. — Aor. Med, Vol. VH. N Fig. -N j Fi ^. , ! Ed i | "m Obfervatto XX XF. Fig. 3- exhibet machinam fig. .. delineatam ,. femori ein nunc adplicatam; cujus. litterae idem indicant, quod! in. ng. 2. i 4. monftrat brachium. A. A; A. in:quo:B. fiftit mu- fculum: deltoidem 5; C. truneum arteriae brachialis, juxta del-. toidem ex arteria: axillari prouenientem 5; D: locum; ubi hic: in. duos ramos, nimirum: E. E, ad latus mufculi bicipitis ex-- ternum: abeuntem ,. &. F, F. ad' interius bicipitis latus pro- gredientem, dividebatur, G. locum; qui ramos E, E. & F. F.. per anaftomofin.in manu: conjungebat,. : ( Helmfladio: Erfordiam: mi[fa: d;.20, Januar; 1742. )) OBSERVATIO XXXV. in Dn. D: JOAN. HERMANNI FVRSTENAV.. Dyfénteriae malignae , in: agro: Rintelienfi Menfz ' O&obr. & Novembr. 1741. epidemice graffan- tis, füccin&ta; delineatio; Nter: autumni: initia: a: d. fparfo paflim de Dyfénteria: va- ' riis. in: locis: graffante rumore, ea tanto fimul impetu:pa-- gos fere: omnes , oppidum noftrum ex oriente refpicien-. — tes, invafit, ut: vix tuguriolum aut cafa ab:eadem immunis — manferit, incerto etiamnum: documento, an fponte fua, &c — acris forfan: vitio, an contagii aliunde forfan adlati admini- culo; malum: aut exortum ,. aut. propagatum fuerit. Enim vero a; nauta trans: Vifin gim degente, & morbo hoc, quem: peregre profectus.,, domumque redux adportaverat,gravi- — ter. mulétato malum omne. primam: in. his oris traxiffe. ori- — — ginem;plerique: exiftimarunt,. cur nor multo deinceps,an- te. hujus mali a'nauta repetendam invafionem , illud in. villa: quadam» polt dies: caniculares;meffemque., iam acriter -— : : VHies —— | ] Dyfenterie maligne » 4h Agro Rintelrenfi c. 99 Viiffe, & villae primo :dominum invafiffeeumque & alios e - medio fütulifKe, innotuerit. Ad fructus vero horaos ma- li referre originem tanto foret ineptius, quo certius .con-- ftat parcum vel nullum eorundem hoc anno fuiffe ,;pro- ventum. Majori forfan jure ad inundationes, hoc anno ineunte & biennio abhinc paíTim frequentes ,:ut & hiemem. inter utramque inundationem :mediam , & :poft hominum memoriam fzeviffimam & gelu exquifito :ac:diuturno.afper- rimam, mali hnjus originem referre licebit, ;Eodem vero acriter faeviente, & longe lateque ferpente, cum :provida smagiftratus cura Medicis ordinariis , ut previa matura .de- liberatione agris languentibus congruis füccurrerent con- filiis, iniangeretur ,:hi vero :provinciam quisque fuam :ala- criter & decenter ornarent, mirum .di&tu, quam obftinate plerique aegrotantium oblata iisdem remedia refpuerinc, ut licet inter initia ab adíumtis rite medicamentis non plane nullus confequeretur , idemque optatus «effectus ; temporis tamen tractu fruftranea fere evaderent cuncta Medicorum «conamina, plerisque inevitabile, quod firmiter:credunt, fa- tum, loco dubii auxiliorum effectus eligentibus, Inde adeo contigit, ut longe plurimi fatis cefferint , nec nifi pauciffi- imi, & natura potius ,.quam artis ope, cum valetudine in gratiam redierint. Nullum aetatis, fexus , aut vitae generis notare licuit difcrimen , nifi quod in pagana gente malum fübfiftens ad plebem oppidanam vix alia , quam contagji »ope, progreffum fecerit, In fexu fequiori primam mali in- | vafionem una cum menfium fluxu identidem antmadverte- | re licuit , in infantibus idem cum lumbricis fubinde com- - | plicatum fuit, & in univerfum , quo magis id ipfum cum | ciborum faftidio., & adfümtorum vomitu ftipatum extitit , | €o majus & evidentius vitae adfuitpericulum. Tn illis, qui | morbum füperarunt , frequentes abdominis pedumque tu- | mores , ut & arthriticos infültus, ipfamque podagram in Loa ; Na : junio- l po — Olfer "v4tio XXXV. pL a - ! » ! » iunioribus quoque. animadvertere licuit, neque his, neque illis, neque iftis, methodicam efflagitantibus curationem. Quin & cariem offium, fpinamque ventofam nonnullis, li- cet paucioribus, tantoque magis notandis exemplis, vide-- re datum eft, . Sub anni hujus initium, intenfo frigore per aliquot dies fzeviente, pleuritis pafIim: epidemice aegros pri- . dem dyfentericos pra reliquis invafit,. quin & nonnullis ire locis ctiam. modo praegreffo. meníe Januario malum: recru- defcere vifüm fuit. ; (Rintdio Evfordiam mifes c 4S. Februar i742.) —— | | OBSERVATIO XXXFT. Dn. D. JOANN. DANIEL SCHLICHTING. g ' de INoxa potulentorum calidorum. Qs falubris. oliny herba Thea reputata, quantuny Los ' omnibus grata. & fümmis landibus concelebrata fuit y. tam: noxia nunc , tamque. advería. compluribus im aére & climate noftro. viventibus eadem effe deprehendi-- gur ,. fiquidem calidus inde confectus potus, parcius aeque ac in copia hanftus ,, multorum: fatis. fonticorum morbo-- rum. precipue autem debilitatis vifcerum: atque fpasmo- rum caufam conftituere quoddie obfervatur. | Quaecunquie: enim utriusque fexus fübjeCta co frequentius utuntur y omnino tandem: illum vel inviti averfari coguntar ,, quam: demum: fé fentiunt adfettos nervorum, iiembranarum & vifceram abdominis, maxime vero ventriculi ac inteftino- rum debilitate infigni, tum etiam flatibus , fpasmis hyfteri- eis aut hypochondriacis ; cum naufea ac vomiis conjan- - &is , artuum. demum. vel. totiüs corporis tremcre. aliisque: afi fympto- BOUM I UM "Ier J MI CN NP Mes E. Vos X ela fymptomátibus , quae interdum etiam fub ipfo uir calidae De noxa potulentorum calidorum. .— to1 fubito exoriuntur, interdum vero tardius fübfequuntur, ve- 'futi'cachexia. & leucophlegniatia, fluor albus, laffitudo, te- "mulentia, vertigines , rheumatifmt , & complura alia fon- tica pathemata , circa qua inprimis mirandum eft, quod "complura eorum a tali calido potu induéta, veluti fpasmr, tsertigines , laffitudines- íammae ,. itemque tremores ab ad- I | a | fümtis ftatim frigidis, aqua nempe fontana , aut cerevifia, inprimis autem vino rubro, egregia virtute tonico praedito, illico mitigentur & profligentur, manifefto indicio, quod a nimia relaxatione , per abufüm calidi hujus infufi prodtfta, originem fuam duxerint. Hanc ergo ob rationem complu- res in urbe hac celebri & populofa, qui debilioris fam funt -€onftitutionis, abfolute coacti fant, ut calidum potum Theze. & Coffeze, vel plane & in totum omittant, vel quam parz ciffime tantum adíümant. Immo docet etiam ipía expe- rientía continua, quod agri praedictis adfectibus laboran- tes, vix unquam priftinam recuperare queant fanitatem, ad- hibitis licet efficaciffimis remediis, nifi vel penitus omiffo, vel ad minimum parcius admiffo calidae potu. Minus tamen nocere decoctum fabarum Coffee ; quo- tidie. experimur, quoniam paulo naiorí confortandi virtu- te gaudet. In herbam quidem illam , aut fabas haíce , ut- pote utrasque per fe infontes, culpa non cft rejicienda , fed in infufüm illarum calidum , in diuturnum ejus ufüm & precipue in peffimum & vix coércendum abu(üm , nec "non in connatam , aut temporis fücceffu, contractam fto- machi laxitatem, incolis hifte perquam familiarem. Quae 'tum hic loci adeo vulgaria ac trita fint, ut & anus & facer- dos ifta jam norint, atque idcirco confülantur, & confilia prae- beant, ab aliisivero locis, quantum quidem fcio, Medici ta- fia non referant, forte, quod minus attendantur, ant ejus- modi graves abufüs non cemmittantur, merito idcirco Hioc loco paucis monere volui. | N 3 Moneo l02 . QObljfewatio XX XVII, . IMoneo autem hac in Belgio &.in a&re .Batavo ,.quod 'nimirum.copiofior.potulentorum.calidorum ufus :noceat án . adfcGibus .tam .chronicis., quam .acutis , :praefente jamjam fibrarum , inprimis 'ftomaclii., majori laxitate ; conducere vero in manifefta füb talibus morbis occurrente wel rigidi- tate , vel fficcitate .extraordinaria , .denique fanis obeffe.co-- piofiorem :& .diuturniorem :ufum , .prodefle :vero iisdem parciorem .&.rariorem. - |. QBSERVATIO XXXVII. d Dn. D. JOAN. DANIEL. SCHLICHTING, | «de , egimine frigidiufculo in febribus acutis, inpri- anis quoad.a&rem & potum, calidiori ipraeferendo. qNtegrum iam effluxit decennium. ex quo, meliora per.ex- $$; perientiam edoctus , regimen .calidum im acutis :& inter- mittentibus febribus magis.noxium effe deprehendi, mi- tfatusque :errorem meum eque, acaaliorum, es; nempe & «eontinua .diaphoreff febres -omnes .acutas .&5. ardentes effe profüi- g4nd«s , proprio marte methodum plane alienam -fectatus fum. Exhibui autem ftatim .a principio ad finem usque febris , nil nifi refrigerantia :ex Nitro , Cryftall. Tart. , Spir. Vitrioli,Sulph. , Salis, Succo Citri, Decoct. hord. Aqua Fon- E. tan. La&uc.&c, compofita, additis vel omiffis opiatis, hunc circiter in modum : Rec, Aqu. pluvial. Plantag. 'Lactuc, Hord, vel alterius unc, XVI. Nitri depur. 'Cryítall. Tart..ana «drachm, iij. Spir. Sulph. per camp. aut Vitrioli :gtt. .XL. SucciCitri recent.:unc.dimid,.Sacchar..alb; vel Syrupi.cuius- — «dam reftig. unc. 1, M. (fingulis horis, vel qualibet bihorio: . 3D. uncia 1. vel ij. pro «diverfo gradu aeftus. Ubi DeRegimine frígidiu[culoim febribus acutis, &c.. Yos; Ubi autem fàlia' gri in majori: dofi: ferre: haud pote- rant, formulam ita immutaui :: Rec. Aqu: Pluvial. unc. XVI Spir. Sulph: per camp. gtt: LX, vel Spit. Nitri gt; XX, Cry-. ftall; Tart. drachmi ij. Nitri depur. drachm: dimid; Sucei Cic tri unc: 1. Rob Ribefiorum drachn iij. Sacchar: alb; drachm;: X.. M; exhibeatur: priori: ordine: & dofi, vitando femper fa-- . doreny coactum , & non nifi.fpontaneumr adniittendo,. quii fi'excedat, compefcendus quoque. erit Venaefettionem in-: terim largam ,. & pro: circumftantiarum: ratione tempeftive: repetitam, juxta artis regulas haud;neglexi, nec minus etianr legitimum alui fucceffür, neceflitate exigente; debite: con- fervare adlaboravi | | | Potum: porro frigidiusculinr, vel leniter tantum tepi- dum; faltim ex Decott Hord,, panis cum fücco Citri, fero» Ja&is dulcis , vel ebutyrati , aut etiam ex ipfo latte ebutyra:-- to conftantem, immo' & ipfam: aquam fimplicen ejus: loco» hauriendam conceffi. Stragula: proinde. levia, nen' nimis: craffa, aut valde ponderofa commendavi. — Aérem liberum & temperatum , aperta: feneftra , ad" aegrilectum per vices: adimifi: quotidie ,. vitando: femper nimis. calidum foetidum:- que. Singulis quoque: diebus aegrotantes aliquoties, fi vi- res permittebant , e leCto fürgere , aut in alium deferri, jaffr, donec prior ille quadantenus fucrit refrigeratus: — Sic: omnia ex voto faceedebanc, felixque eventus methodi hu-- jus: efficacianv confirmabat;. ni(i ubi turbatus ab initio janm aderat ftatus.. | In febribus: intermittentibus, majori cunr vehementia: adfligentibus & pertinacius continuantibus;. praemiflis prae-. dictis, ad' corticem Peruviaufim ,. tamquam certam facram- que anchoram; confugere faepe coactus fui, Accidit tamem Baud raro, ut non obftante hujus , illorumve , ufü lepiti- mo , febris continua in- continentem tranfierit ,. nullaque: fere; aut tantum levi(Tima paroxysmorum ingervalla. obfer-- vata: l04 ." OMerwatio XXXVII... e a P gr NU n e a M a OI SEIERER E vata fuerint , concurrente fimul corporis univerfi, etiam externo, vehementiffimo aftu, debilitate infigni virium, ftapore ac delirio levi, pe&torisque-& praecordiorum anxie- tate , qua fingula. fymptomata poft fcptimum plerumque diem ita ingraveícebant. Cum ergo permultos ita adfli- €kos natura tantum ac fortuna relictos ( ut moris eft füb methodo pracipue minus efficaci, ) morbi vehementia füccubuiffe obfervaffem, ante omnia ihgentem aftum phle- botomia larga reftinguere adlaboravi, licet etiam in prin- cipio illa jan inftituta, vel etiam dein repetita fuerit. Eventas comprobauit cogitata, fiquidem ftatim fübtracto abundantiori fanguine , corpus antea calidiffimum natura- lcm iterum concipiebat calorem , aegris (2epe absque ullo alio remedio fenfim fcnfimque convalefcentibus, id quod per multis vicibus ita eveniffe recordor. Omnia ergo haec adeo vera certaque funt, ut de methodi hujus fecu- ritate amplius non dubitem. — Sicuti autem illa, quae con- jundim fünt efficacia, fi íeparatim in ufum vocantur, fimi- lem falutarem non.praftant effectum ; ita & cum hac com- paratum eft methodo , in. qua , licet vena fectiones , al- vum blande. fübducentia, & inprimis refrigerantia tam medicamenta , quam potulenta, ícdulo adhibeantur, ta- — men, ni(i in(imul a&r claufüs, foetidus et calidus fucceffi- va & reiterata admiffione purioris & frigidiufculi corriga- tur, ftragula graviora removeantur , & ipfa etiam leviora fübinde mutentur, oleum & operam perdimus, nec mi- . feros egrotantes orci faucibus unquam «etipere valemus. In pleuritide vero aliisque inflammatoriis febribus ,. cali- dum tepidumque potum magis , quam frigidum conduce- £C, ratio pariter, ac experientia facile demonftrabant. Sic quoque in febrium rheumaticarum, catarrhalium & arthri- ticarum initiis, calidum vel tepidum potum nunquam ob- fniffe novi. Quando autem hz in continentes tranfierunt, tunc . De Regimine frigidiufeulo im febribus acutis, €9c.. 10g tunc frigidiufculum, vel paulo magis temperatum regimen plus omnino auxilii praeftitit. — | : Caterum profper iHe fucceffus , quem mecum alius adhuc Medicus , heic loci degens, quotidie expertus fuit, aon folum hujus methodi utilitatem confirmat, fed & ultra quinquaginta difcipuli , chirurgise inprimjs dediti , qui ad Indos utrosque atque in Africae & Europae regiones varias tam calidas , gfiam frigidas , juxta & temperatas trajece- runt, poft fuum inde reditum , ubique locorum illam fimi- Jem efficaciam exhibuiffe, fuzeque fpei & expectationi abun- de fatisfeciffe , non fine laetitia retulerunt. | . OBSERVATIO XXXVII. Dn. D. JOAN. DANIEL. SCHLICHTING, Sis Aricia pu | Hydrophobia,lambendo tantum a canera- | z bido excitata, Irca finem anni proxime elapfi puella quaedam ex mor- | í fü canis rabidi , poft duorum menfium intervallum, in Hydrophobiam incidebat , quae brevi poft lethali exitu terminabatur. Hujus frater, undecim circiter anno- rum puer, ab eodem cane, ipfum tantum circa os praci- pue lambente, & hac ratione miasma rabiofüm cum faliva, absque ullo pragreífo morfu , communicante , fimiliter . Hydrophobiam brevi poft fororis obitum ; tribus nempe | feptimanis elapfis , concipit, ex qua itidem intra paucos | dies, cum omnium, immo & meiipfius admirationc,obiit, | fiquidem nullum antea exemplum mihi innotucrat de com- | municatione hujus contagii absque morfu. Interim tamen | poftmodum ex Geldria relatum mihi fuit, canem quemdam | fabiofüm per aliquot dies atque notes in fono decum- |— alor. Med. Fl. VIL. O ben- " : . 1 - a. - - 1 , ar - , - o. WO LU 4 IS $ - bentem , faliva fua hinc inde defluente,, illud ita infeciffe y üt íntta breve tempus viginti vaccee, a quibus fosnum hoc- ce abfumtunx fuit., absque inflicto mori in rabiem:.a&tae ínterierint, Excretio fpontanea variorum officulorum foe-- tus hurmiani in vetula, ! ab w^ rUlier fatís gratideeva ; feptuagefinuni aetatis annum | agens; per 12. Vero annos jamjam viduata, poftquam ^. per triennium abdomine admodum tümefacto, ad ii- ftar gravidae , itemque crebricribas fpasmis hyftericis, alvi obftructione , naufea , vomitu , doloribusque per lunibos ad inguina exeurrentibus & partus dolores zemulantibas , conjuntta corporis niacie aliisque fymptomiatibus moleftis adflicta fuit , fümto tandem ante biennium draftíco phar- iiaco , per füperiora aeque ac inferiora vehiementer pürgas ta fuit, inprimis autetm füb gravi animi deliquio per intes riora tiotabileti copiam fpifforumi liquidorüma fcybalorum. dejecit , quibus fimul interruixta erant viginti officula hu- $üani foetus, offa parva quidem, fed fatis dura, quae éjus- deni filius, 36, annos jani natus, cum excreta forte fortu o0. 0 O0BSERVATIO XXXIX. v. .Dn. D. JOAN. DANIEL. SCHLICHTING. nàinfpiceret, taliaque peregrina corpora fimul animiadvers. — téret, intra aliquot dieruri fpatium fucceflive collegerat, fimul vero pariter, ac ipía niater, ignorabat, dn quoque, antea jani talia prodierint, & utrum ex inte(tino re&o , ám, vero per genitalia exturbata fuerint , quod ultiriur tame. riagis probabile mihi videtur, quamvis nulla vel praegreffa, . vel fubíecuta fit excretio aquofi; aut rnucidi humoris. —— .- Ínte- j / .. Kntretio [jontanea variorum officulorum €&c.. 107 "Interim praedica fymptomata poft inopinatam hanc exclufionem quoad maximam parrem ceffarunt, remanen- te tamen & perfeverante extraordinaria illa abdominis in- t£umefcentia in hunc usque diem , quo cuncta hac ipfe ex- ploravi; unde probabiliter concludo, varia adhuc latitare in utero offi, fpeciatim autem majora ; fiquidem modo di&a illa viginti, quae nunc ipfe.poffideo & adíervo, parva tantum (unt, nimirum phalanges aliquot digitorum , .offa Carpi.& metacarpi , atque binae homoplatae admodum exi- gua&, omnia tamen, adultorum .offium inftar , valde dura, aft magnitudine offibus perfecti foetus longe inferiora, nec ulla carie excfa, epiphyfibüs ipfis jam quoque in offa muta- tis , quorum figuras lubentiffime communicarem , ni(i; €um nihil extraordinarii monttrent, faperfluum id mihi vi- deretur. -..: ! y | Caeterum notari adhuc meretur, quod ab annofa hae 4nuliere relatam accepi , feptem nempe annos ante quam offa ifta expulía fuerunt , eidem füpra füturam coronalem durum quendam tumorem , magnitudine: ovum gallina- ceum aequantem admodumque prurientem , prognatum fuiffe, qui poft 4. annos fponte in illo loco ruptus, ubi ma- ximum obférvaverat pruritum , fub fonitu ac fenía bullien- tis fpuma & parvi doloris ,.ad bina latera colli. thoracis & abdominis, fafcini quafi ad inftar .difperfus defcenderit, & fücceflive evanuerit, Ab /hoctempore dein fuam maxime .eriginem fumfiffe ventris tumorem , dolorem , flatus, fpas- | mos hyftericos , vomitus , alvi obitratctionem aliaque fyta- continue fere excruciarunt ; donec fümto illo draftico pur- gante, offa defcripta fuerint.excreta. Abinde vero in hunc usque diem fere quotidie ;inotábilem quandam copiam pi- tuite alba , craffae & tenacis , fecibus intermixte & ex- sterne adharentis ; per alvum eroi, qua formam fere | | 2 ac | | | | OC- h - 108 .. Oblfervatio XL. "T" ac figuram lumbtrici lati refert, & ad ulnae usque menfu- " ram in longitudinem extendi , ac infaper in in&initos fafci- ^ culos & fibras quafi, facillime negotio dividi poteft, cujus tamen originem hactenus debite & exactius fcrutari non li- cuit, forfitanque poft mortem cultro anatomico facilius . detegenda erit. | AM OBSERFATIO XL. Join Dn. D. JOAN. DANIEL. SCHLICHTING. -" Anchylofis humerum inter & homo- | platam, ME ,'TAuta quidam luxationem humeri finiftri ex improvifo M patitur , quam cum imperitus in confilium vocatus ^. Chirurgus nec cognoviffet , nec ex hoc defeQu réfti- tuere adlaboraffet , intra triennium tandem fcapula per an- chylefin cum offe brachii in unum os concrevit , fcapul& interim omnem brachii metum libere fequenti, Tentarunt equidem poftea , ante quatuor circirer annos, periti aliqui. hujus loci Chirurgi, multo labore pluribusque vicibus refti- tutionem, fed irrito plane fücceffu, adeoque plane impoffibi- lem nunc eífe repoíitionem merito cum iisdem iudicavi. D C amfielodami Erfordiam maiffa | soc s,Februar, 1740.) peer jecit OBSERV ATIO XLI Dn.D. GOTTLIEB HENR, KANNEGIESSERI, De morbo quodam convul(ivo. epidemice per Hoilatiam grafíante, ENT [^ Á rerum ad vita & (nitatis confervatiotiem facien E tuni proh dolor ! eft conditio, ut perinde quoque la- ! : 9x9 ivis 190 «e UNEC, De morbo quodam comvulfivo epidemice €8c.. 169 dere, atque hominem 6 medio tollere valeant. Solum a&rem fi contemplamur , tanta ejus eft utilitas & neceffitas, ut veteres occultum vitae pabulum quaefiverint in illo ; quemadmodum etiam ab ipío H/PPOCRATE ** &í« dicitar ari, . Nobis cognatus femper adhaeret, & per breve etiam temporis fpatium praefentia ejus carere non poffumus. Etenim pulmones irruens , non ipfam folum chyli in (4n. guinem juvat mutationem , fed admixtione quoque aétea- rum particularum fanguinis fluxilitas, elafticitas, motus & calor provehitur naturalis, Quemadmodum vero. athereum illud fluidum , reli- quas non naturales res utilitate & neceífitate exfüperans, merito ducit choream ; ita etiam, mutata ejus conftitutione, innumeris, immo peflimis & immedicabilibus faepe morbis praebetur anía. | Mox enim calidus & frigidus , mox humi- - dus nocet & ficcus. Atque iterum in compofitione frigi- dus & humidus , frigidus & ficcus, calidus & ficcus, cali- dus demum & humidus varía poteft damna inferre. Pro divería videlicet contentorum ratione, horumque qualita. te & quantitate , malignorum , contagioforum , epidemi- corum , endemiorum atque fporadicorum morborum exi- ftit auctor. | $5 — . Praeftitit fefc talem a&r, morbum invehens cosvulffoum , qui anno. füperiori per omnem fere fparfus Holfatiam , in- numeris moleítus , immo exitialis fuit. Morbus hic in prafens diffufüs (üb Augufti menfis finem , quo ruftica tur- ba labori maxime vacabat rurali , atque aérem inter diu graviter &eftuantem , vefperam circa frigidus excepit non amoenus, inprimis emanabat. Ex inopinato & absque praegreffa quadam manifefta caufa , hominibus ruricolis , cujuscunque etatis & fexus, raro oppidanis , vim faciebat morbus. Magis tamen ju. venes, in atate confiftente M— plethorici & qui na- | : 3 tura- Ho i ccOlfesatis AX EL eoe SQ —— —— - turales fanguinis evacuationes fortaffe neglexere,, amiiliet-- cula pariter menfium ataxías perpefle , fontico huic malo: fuere obnoxia. Citius manuum atque pedum vellicato- rium formicantemque perfentiebant dolorem , qui ingra- currens .ftrictorius eva(üit atque teníivus. jq iDoloris fenfus variis inde torfionibus & contra&tioni- bus aliquando intorquens partem, latius quoque modo ad fuperiera , modo «.evagabatur ad inferiora , atque toties transformabat (cenam , donec «cum aliquali levamine , ru- boris, ardoris & tumoris relinquebat veftigia. Aliqui pol- . lices fub paroxyfmi initium in pugnum imprimentes, non longum manibus capiebant fuftem , unde leuamen perfen- tifcere adíeverabant. Aliis collum in tergi contorqueba- vefcens magis , ac per vices remittens , intermittens ac re- tur confinia. Lingua zeque .ac oculi a fpafticis tenfionibus non manfere immunes. ! Sub variis hiíce cruciatibus , quos hominum gemitus graves fatis teftabantur arque intolerabiles, cum aliquali mentis perturbatione , in alios volaticus tantum urgebat zeftus ; alios vero , diutius inftans &«copiofis füdoribus cef- fans, febris divexabat fymptomatica. Pulfías durus & in- «equalis erat; urina rubra fedimentum pallido -rofeum de- ponebat. ! " . Wariant tamen »paroxyfmi pro ratione "vehementia; nonnulli enim, qui.adhuc deambulare & domeftica curare poterant negotia, .de molefto formicationis fenfa per uni- verfüm corpus .difperío , tantum habebant querelas. Qui- dam absque fymptomatum atrocitate le&to adfixi, de -dolo- ribus lancinantibus & ftri&toriis,atque inde-enata artus mo» vendi impotentia.conquerebantur. In aliis iterum fympto- mata recenfita deprehendebamus.complicata, quibus etiam s dolores ut plurimum in .convulfiones -degenera- Dant, » | —" ^ 'Spafti- De morbo quodari comvul[roo epidemice Cc. ttt 45:5 * Spafticis doloribus confeftim evanefcentibus , de re- -&urfü ad interiora femper erat füfpicio, quam epilepfia, apo- plexia , vel internorum nunquamni non deleteria infequeba- tur inflaaamatio. Tali ergo morbo répente jugulatum ali- quem cum anatomico fübjecerim cultro, cuntta parenchy- 4Hata optime difpofita, folos pulmones infigniter inflatos, dtque multo fanguine ftagnante adinveni refertos. Con- xalefcentibus vel infignis erat relicta ftupiditas, vel aóri fe- fe praemature corrimitterites facile im recidivam incurrebant, | Ex hac fymptomatun: adumbratione , morbi hujus , - qüem pro riova venditaverant fpecie, indoles facile patet : hinc fi fpasmi qui 42 74 «zde , contraho , fic dicitur, per- fiendimus ideam, fpasmodicum adpellari eum poffe elucefcit. Tienim fpásmi aliud non funt, quam involuntaria & dolo. tfóíe mufculorum contractiones , a nervorum, mufculo- tüm motibus infervientium , irritatione pendentes. : — Ínnumietis fere fefe explicare folent modis, atque pro ipía indole & partium, quas occupant, difparitate, fchema itatant fuum. Generatim quidem; atque juxta veterum pla- eium ornis fpasmius dupliciter fümitur. Sic fi non abs- que dolore ; qui convulfionis femper iíndivulfas eft co- fnes (4) aliquot vel plura rmembra citra voluntatis impe- "rium (b) inaequaliter & violenter moventur , C/ezice indi- gitatur cegvul/e. Involuntaría vero cujusdam membri con- tra&io fi ftabilis in una pofitura permanet, atque rigorem & immobilitatem habet conjsnétam, Zewia dicitur con- vulfio. Haec ergo perinde, ut clonica, pro partium cort- "vulfarum varietate, varias quoque comprehendit. fpecies ; | dumouSérey videlicet, ubi colli fiexores praternaturales fefe | Conttahunt ,. ut antrorfum flectatur caput. Si cervicis & | dorfi |^ (a) Tim. 4 GULDENKLEE de adfect, cap. ca, 39; l, 1. - (b) GALENUS de loco affeék. c; 9. | yr 12 ^" — OlMervatio XLI — dorfi extenfores in pofticam corporis partem. cuncta tra- hunt, talis muículorum conductio sx»: nuncupari fo- let 5i vero totius corporis, vel unius alteriusve articuli, - precipue capitis mufculi antagoni(tae infimul & aequaliter contrahuntur, ut rigidum & immobile euadat corpus; con- vulfio dicitur 7. Alie quoque huc pertinent fpecies, oris nempe divaricatio , fternutatio, fingultus, tuffis, cor- dis.palpitatio , raucedo, fpasmus flatulentus cynicus, rifüs Sardonius , ruminatio , ftrabismus , priapismus & fatyria- fis, Chorea S. Viti, omnes arthritidis fpecies , & ab his enata .contracturae , immo etiam epidemius fpasmus nu- - perrime per Holíatiam diffufus. (c) Clonica concuflio omnes omnino includit epilepfie gradus & fpecies, ficuti etiam varia hujus ac ftapenda obfervantur $«»e«, ut ad- fli&ti etiam pro incantatis fepe habeantur ab imperitis. (d). Convulfionum vero , motuum convulfivorum & epi- lepfiarum phenomena, quemadmodum non nifi gradu funt difparia , ita etiam canfam tantum gradu adfcifcunt diícre- - tam. Vera hujus vitii idea in motu confiftit depravato. Omne ergo illud, quod motus naturalis conftituit fübje- &um , illud etiam praerernaturalis vel depravati fübjectum effe neceffum eft, Omnis motus in animali corpore ne- ceffarii immediatum inftrumentum fibram atque inis ette, (c) Similem morbum adnotarunt /A47ERUS de morbo fpasmo- dico populari A, 1727. per Silefiam graffante, W/.H, J/ALD- SCHMID , de morbo epidemico convulfivo , A, 17,7. per Holfatiam graffante. DRAVIZIUS ven der Schatbockifeben Grie- bel - Kranckbeit. HAGEDORN Cent. I. 7. Chr. WOLF de mor- bo fpasmodico epidemico maligno in Saxonia, Lufatia , vi- cinisque locis graffanre. (8) Conf. SALMUTHUS , Cent. IT. Hift. 41. & 42, Ephem. N. C, | Dec. I, ann. VIIL obf. 71, BOGOT7 Tra&t. de adf, omifT. c. 6. AILLISILS pathol, cerebr, de conv. morb, XM Ww " ^ ^ » pa r—- e —vloLS De morbo quodam cotrvulfrvo epidemice Ge. i E effe , nemo facile inficiabitur, (€) merito itaque praeterna- turalis ac fpasmodici motus idem fubjectum effe adaequa- tum, inde colligimus, | " Fibre operantur per contractionem atque fui debitam corrugationem. Ni(am vero ad hanc contractionem fü- ftentant fpiritus jufta proportione et ordine influentes. So- - lo motu hoc, quemadmodum percipimus , nutrimur & fü- ftentamur; fic ab eodem variis ac innumeris, cum vel abo- letur , imminuitur, vel augetur, laedimur modis. / Motus depravati fymptomata immediate pendent vel a fibris motricibus praeternaturaliter corrugatis , vel ab in- eequali & vehementi in has fibras fpirituum raptu , vel ab obítaculo quodam motui naturali renitente , vel a fuüblata quadam concaufa ad agendum neceffaria. De iis motus depravati fymptomatibus in. praefenti acturi fumus tantum, qua /pasmorum indigitari folent nomine. - Humores igitur acres, fibras nerveas pungentes, & fpi- rituum ineequalem ac vehementem in illas irruptionem in- ducentes, fpasmodicorum morborum conftituunt. caufam maediatam proximam. Quidquid vero ex rebus naturali- bus & non naturalibus , talem pro nervorum irritatione fathcientem acredinem fovere atque humoribus immifcere valet, illud omnino horum caufa erit remota. | Ex naturalium cla(fe primario aetas inculpari poteft; in fenibus enim & pueris prae junioribus nervofüm periclita- tur genus. (£f) Foeminz, ob teneram videlicet nervorum conítitutionem , prae viris , (g) & illi, qui temperamentoa gaudent fanguineo , porofiorem corporis poffident habi- tum , vel qui rariorem nervofarum fibrarum habent textu- Aéfor. Med. Vol, V 1I. P ram, (e) je. BERNOUILLI de motu muf.vlorum. MATO IUS P» 128. Xf) HIPPOCRATES apoh, 25. SeCL Lil, (£) Tsíle Celio AURELIAN Q, - M4 xoxo Mn Eos cR 2 Yam , atque: a. nativitate. funt. difpofiti ,. prae aliis proclives: füntinfpasmos. . — ^ | rin TUMEE m |. Non naturales inter caufas, quae corpus divexare no- ftrum, atque intemperie fua poffünt motus invehere con- vulfivos, aér femper tenet primatum. T2 »az dvxgir emacjass;, aqvrayue , JAeNATJAEC. adj Qiyec- mugrrudve ratiocinatur HIPPOCRA4« TES. (h) | : Aér frigidus, precipue fi ventofüs fit, vel tantum to- tius corporis attingens füperficieny , vel pulmonibus attra- &us,, fibras videlicet ad crifpatwram ftimulando. earumque elafticitatem debilitando calorem extinguit naturalem. Ca- lor noftri corporis a Bingnnis & eunx hoc remixtarumignea- de rum: particularunr pende& motu: Sanguis vero corde, ar- terís &c venis movetur. Prout igitur horum organorum | fibrae virtute gaudent elaftica, ita hurrorum: quoque fucce- dit motus & calor füftentatur naturalis. | | Ab: hoc vitali & nen graviter fervente, irr nutritionuniy fécretionuar & excretionum: negotiis maxima pendet utili- tas, hinc vi contrariorunr a calore corporis. noftri immi- nuto fecretiones diminuuntur & excretiones. Retinentur . videlicet particulae ferofae & falino - fülphureae , per cuta- nean excretionem: eliminandae , unde humorum oritur fpifefcentia , motus eorundem fit fegnior, fibrae conftrin- — guntur & vafa praecipue extrema anguítantur, —— Re .. "Talem vaforum:. coar&Ctationem mox fanguinis & fpirie tuum iniisdem infequitur ftafis ac inaequalis in mufculos in- Effe&us pro frigoris variant gradu z In minori enim: RNPS frigoris gradu a levi fibrarum cutis crifpatura & contra&tio- — ne, tantum horror, in majori tremor; iri maximo ftupor - exoritur & rigor. |n rigore fanguinis & fpirituum motus. | in E m Aphior, Set, MIU LM : " — De morto quodam tomvulfrvo epidemice 3c. 11 5 M À—— —À— dr mufculos debilitatus, pel plane deprehenditur füblatus. Remittente frigoris vehementia fibre ab interpofitione pártium ignearum relaxantur , fanguis & fpiritus inacquali- ter & vehementer influant in mufculos: fibrae vero exte- fuatae, ab acrimonia circa nervos füb(iftente convelluctur iterum , hinc tremor oritar, Prout igitur corpus acredine fefertum eft , ita magis quoque vel minus fibrarum reci. procantur irritationes , donec variae partium praeternatu- rales :& violenta exíargant contra&tiones , quas .corva/fo- sum titulo exprimere placet Medicis. . | | Latet hic ratio , :cur aequino&iali tempore arthritico- tum fpaftici recurrant «dolores , ex eo fimiliter adparct , cur fuperiori anno nemo rufticorum gelu torpens , (fcd tantum illi, qui focis ardentibus fubito adpropinquarunt , violen- tis artuum contractionibus fuerint obnoxii. Solis enim radii interdiu fefe haud fübtrahentes :orbi , mefforibus fu- dantibus non levem concitabant moleftiam , quam abíter- gere atque membra delaíTata volentes xeficere; in terram fe projecerunt .gelidam ;, atque velaminibus rejectis rever- tentes domum, nudata corpora boreali expofuere aéri, ad- propinquantes autem .tuguriis füis , membra frigore laefa, manus inprimis & pedes ,-ocyus:denuo admoverunt igni. Quam plarimorum :cafz thibernaeulis, vel fi talia qui« busdam concetffa , tamen ihec fornacibus funt .deftituta , hinc infantes.cum parentibus focis fefe fübdere coguntur. Inaequális & moderatus .eft talis caloris gradus, quem ipfi quoque non poffunt perferre , fed ruunt e calido in frigi- i. & € frigido iterum in.calidum. CER "Simile quid in aliis quoque hominibus ab itinere re- wertentibus mihi vice plus fimplici.notare contigit: Etenim frigore correpti , fi ad ignem adpropinquaverint, repente. | graves totius corporis perpeíli funt.convulfiones, —— P2 Nocet P d a À nó -— | Obrvaio XLI. Nocet igitur atque füam addit fymbolam aér immode- £e calidus ; ab hoc enim corporis noftri multam augetur calor , unde fanguinis turgefcentia & refolutio , vaforum extenfio feri & fpirituum diffipatio. Seri vero parte de- ficiente fanguis fpiffefcit , falia non folvuntur, & quidquid fenfibili tranfpiratione extra corporis limites erat ejicien- dum, retinetur , unde acredinis auctio , hujusque in fibras actio major. | vun id — Hac temperies precipue eft, qua aér fpasmmos indu- cendi habet efficaciam ;inftat vero, vel ocyus infequitur ef- fe&us., quo crebriores quidam frigidi & calidi tubit mu- tationes. Frigido, maxime fi ventofus , fibrae conftringun- tur & vafa anguftantur. Calido vero fibrae relaxantur & vaía extenduntur , hinc acrimonia ab utroque aucta, jan obortam fibrarum extenfionem & conftri&tionem facit re- ciprocantem , & cum. una bbra femper trahat alteram , il- lamque ad ulteriorem contractionem flimulet, in extremis emanans. convulfio ad. univer(üm nervorum. fyftema faci- le procedit. Acítuofo a&re, praecipue fi in illo cietur mo- tus , partes falinae & fülphurea ad fanguinem rarefaciene dum quidem difponuntur , & ferum excrementitium. pet minora etiam ducitur vafa , praefentis vero ftatus in alium; id eft, e calido in frigidum; fübitanea mntatio, ob repen- tinam. pororum coarétationem , omnem impedit excretio- nem. atque humores pituitofos ; calore praeternaturali ad minutiffima vafcula propulfos , in iisdem cogit fubfiftere, Neque etiam humidus & ficcas omni vacat culpa, fed füb uno eodemque caloris atque frigoris gradu humidus efficacius id pr&eftat, quod purus & non udus aér 5 fpecia- tim vero humidum noftri corporis aliquantuium augendo; pardum maffe fanguineae proportionem valer deítruere; Quemadmodum ab: aére humido corporis noftri augetur n : | hnumi- - De morle quedam comvulfivo epidemice (9c. 1vy humiditas , ita a ficco, ferofas videlicet partes quatenus ab- fümit, partium acrium falinarum & fülphurearum exfürgit eminentia. LU m" | | Perinde pro aliorum contentorum diverfa qualitate, antitate atque corporum renitentia ad fpaíticas contra-- dficis inducendas , aér non minimum confert momenti, Tale quid in epidemiis & peftilentialibus morbis, ubi au- ra fermentefcente miasmate atque venenofis efflaviis, net- vofo generi maxime infenfis , referta , faepe adnotatur. Peculiarem hanc aéris conftitutionem atque fpasmos in- ducendi efficaciam inculpant JATERUS, 'ALDSCHMIDIUS & Chr. WOLF , quorum fic fonant : MJa intemperies acris, gue | toties nebulas fütidas , malignos vores €9 rubigines effecit. vi. rofas , procul dubio quoque eandem acrimoniam 9. virofftatem baümoribus bominum commumicarumt tantasque im dis turbas ex- citarunt. (1) Ex bis cencludo , morbum bunc apud mos noz tam A [ecalis t$ panis vitio , quam ex peculiari aéris conflitutione epidemia , ut 6 nebulis € vaporibus ortum [uum babuiffe , a quis dus. fcilicet miorbi epidemii utplurimum oriuntur. (K) Enim vero morbum convulfivum anno füperiori per Hol&tiam grat- fantem;, a miasmate vel aéris virofitate neutiquam dedu- cendam effe evincit, quod tantum ruftici, & ne omnis quidem ruricola gens , fed qui fuübitaneas frigoris & ca- loris admiferunt viciffitudines, tali infortunio faerunt ob. foxi. Me quidem non fugit, epidemios morbos, & in- ter illos ip(àm pettem non in omnes fimul , fed tantum pro divería corporum refiftentia & receptivitate füam pro- pagare virulentiam. Interea ejusmodi epidemica aéris con- ftitatio , ut caufa commwonis, in vicos & folas cafas , relictis civitatibus, vix unquam folet irruere. ALAS die | P3 Neque (i) Chr, VATER de Mo:b. fpasm. pop. p. a2. Ck) WW. H. WALDSCHMID d€ morb, epid. conv. p. 50. -— "boc Of qup tei -;Neque-etiam ab aéris rubiginofa & nebulofa intem- — — perie fruguia atque fegerum facta corruptio incufari poté- rit, quum iisdem oppidani, quibus ruítici, vefcantur fru- mentis. Clavis fecalinis,, emen Brand-Kernern, Matter-Korn,. eder Mcbl- Mutter , quibus «etiara fapeciori anno fegetes co-- piofius fuere. remixtae , :non minimum tribuendum «effe autamabant. Noxam granorum ifecalis degenerum in Si- lefie morbo fpasmodico populari 7. .H.. 4NBREAS verbis his inprimis accufat : Hec graue 4antam acrimoniam «corroft- vam balwerunt , ut folum mafficata oris £9 Yaucium .eroftonem fecerint , pulverifata £$' laci snfufa mu[cas , «que ac Cadmia ar- fenicalis , extinxerint , anferes , galline.ex eorum .e[u.contabuerint , Aut plane mortue fint. — Adeo meque pecora , armeuta , fues 65 equi 4A contagione iffa 1mmmmia fuerunt. (V) Longe aliter in morbo populari convulfivo, qui-anno fuperiori hifze noftris regio- nibus fuit infeníus , fc fe habuit res, cum neque animanti- bus brutis , hecce grana maxima aviditate .devorantibus, neque etiam ftragem intulerint hominibus. | (Quum ubique .clavorum inculparetur ufus, praedio- — rum quidam domini, fubditis fuis Servis vefci recenti plane interdixerunt , atque omnibus «de veterrima expo- fuerunt copiofius , prohibere.tamen non potuerunt, quin plurimi eorundem grandi:hoc malo fuerint correpti. Huic accedit , quod :nunqnam adfumti veneni, anxietates videli- &et :praecordiales ,-nauíea , ventriculi aeftuatio , vomitus vel feetidus , vel niger , inteftinorum rofiones , ventris intu. seícentia , fanguinis per os.tetri ejeCtio, &c. prato fue- tint fymptomata, neque etiam,poft corporum demortuo- rum apertionem, gula , vel ftomachi exulcerationes ven£- . gintin apricum. : Equi. s (D) Cene Eph Cent, V. & VI. obf. 32. it, Dec.Ill, Ann.DX, — obl. 93. | De morbo quodatm comvul[vvo: epidemtice 8c... Y o; -- Equidem cibus & potus non' emai vacat culpa, fed uterque füa quantitate ,. qualitate. &: ordine nocere valet, inprimis tamen. acidus;, auftetus & acris generi infidiatur nervofo : pracipitat videlicet chylun, humores. infpiffat ,. falia. auget, atque fibris denegat requienv. Hinc rufticam turbam, qua efculenta & potulenta vel nimis avide abfor.. bet , cuique: haud alius , quam lacteus. cibus venit in ora, & qua" vel oxygalum pro ordinario habet potu, in fpas- inodicum morbum prae aliis haud miramur propenfam. . . - Confüetudine quidem: &: nunquam: interrupta labo- rum ferie, rufticr ad: cibos duros, viícidos atque acida qua- Jitate praeditos ,, absque noxa perferendos fiunt. difpofiti ; -Sübilo tamen: minus ifta rerunt non - naturalium. actiones: snodificans. corporis vís a quacunque caufa facile vertitut Ain contrarium. idola A aeecátd Omne acidum , quatenus irritat ,, perinde ut frigus, xquod-ab ipfo acido derivare non fuerit ineptum, debile nervorum genus habentibus inimiciffimutm eft, omnis ge- neris dolores inducit arthriticos, & prout vel majori, vel minori gradu nerveas laedit fibras, fpaftici quoque & corn. vulfivi motus exfürgunt diverfi. (m) Quae egenis ex OXy- .gali ufu moleftia provehuntur & damna, illa ditioribus .ex meri conciliantur hauftu. Damnum eo quoque erit praefentius , fi vinum lithargyrio , (n) vel fale murario , -quod alumínis fepe continet mixturam , fuerit fucatum: edulcoratumque. | | eme dung - . Variis ac diverfis caufis; tum naturalibus, tam nonna- -turalibus & praeternaturalibus fpaítici adfectus faos poffunt | | ^t 13d. - (m) Conf. A&ta Erud Lipf. 1685. p.227. HIA / ^^ (n) Noxam inde exortam vid, in A. N. C. Dec.III. Ann. IV. obf, 92, v it. Adán V. hujus Dec. Obf. 261. & Ann. VIL obf. 134. & 143: e43 co €onfr, EENTIILIE |arromn, p. 67, quo loco ad facinoris Bajus disquifitionem fternitur via. , rd bus : iAao0 ^ ^ Obfervatie XLE. - adícribere natales: enimvero fpasmodicus morbus, de quo . breviter in praefentiarum differere noftrum fuit propofitum, . tantum homines invadens agreftes , folo caloris & frigoris majori gradu, altero immedtate alterum excipiente , quod €gerit radicem, evincit dictitatque ratio. Hinc qui vel prae- fentem radicitus eruere , vel futurum prudenter velit. ante- . vertere, ad fontem feraper refpiciat neceffum eft. Quemadmodum juxta HIPPOCRATIS effatum omnis emaspés G Tav , OD tenerrimam nervorum texturam , & .quem cum cerebro & principibus partibus habent confen- . fum, femper praemonittrat infidias 5 ita & popularis nofter multis exitiale intentavit periculum, Attamen vel pro ata-. tis individui vel partium obfeffarum ratione , diverfus & di- fpar fuit eventus. In tenellis patiter ut in fenibus fpaftici duictes utplurimum in deleterias convulfiones accerfivere metafchematismum. Plethoricorum & in aetate confiften- e adhuc conftitutorum non pauci a fpaftici ad interna re- €uríi , viíceribus interierunt inflammatis. T Priusquam autem tra£tationis noftrae abícindamus fi- lum, quz ex rationali Therapia tali mederi poffint morbo, paucis, ne nimis prolixi fimus, perveftigare exigit neceffi- sas. Phantafticas, fpurias & incertas curationis fpecies , ni- mium quibus femper inculti confident ruftici , non difqui- fere, neque etiam panacearum panaceas , quas frivole vene dere atque de corio fic lndere humano quidam homines non habent religioni , percontari temporis permittit ratio. .Sontici potius mali, juxta quas indicationes inftituenda fit exftirpatio & ex quibus fontibus fecure defümenda fint me- dia , fcrutari congruit. | j Duabus potiffimum efficax medela nititur "indizatiopi-. Bus , curatoria nimirum & prefervatoria , quibus ctiam fym- ptematum correctionem & mitigationem accerfere fas eft. 3 | | Cura De 1n0orbo quodam comvwifzvo epidemice Gc. 121 CGuratoria , quae ad ipfum adfectum & caufam habet refpe- £tum, dolorum fpaíticerum , paroxysmi potifimum tem- - pore, exigit mitigationem, — — | Omni doloris fenfa , fpiritus quatenus diffipat & abfi- tnit, natura invertitur vis, quae, fi rainor eft morbi vi, vitae femper ftruit infidias. Excitantur vero dolores fpaftici a ner- vofarum partium irritationes quidquid igitur hamorum dyt- crafiae falino-füulphureze debitam conciliat temperiem, illud dolorum quoque reprimere poteft ferociam. — Sic.é fonte pharmaceutico inprimis conducent füdorifera , diuretica, dvo xai s&re purgantia , fecundum indicationes adhibita, quae cunctas excretionum fpecies fücceffive provehendi gaudeat virtute. - TS M | VT ^ A Enimvero rufticana gens indicationes juxta inftitutam medelam fere refpuit , prorfus inculta ejus tolerantia uni- verfalia potius & fpecifica expofcitpharmaca, linc , cito & - tuto quomodo illi auxilium ferri poterit , dilucidare, &,quae medicamina aliis praeripuerint palmam, fignificare inprimis conftitui, it | Evacuantibus debita humorum vitioforum praemitten-. da eft corre&io & praparatio, ut tanto certius illa fuum exferere poffint effe&um. — Cui etiam fcopo prz reliquis poffunt fatisfacere Tin&turae alcalicae, inter quas Tin&tura. Antimon. tartarifata bis vel ter de die ad 40. guttas exhibita, fingulari incidente & refolvente pollet efficacia. Exulent decantata balfamica, antifcorbutica , antivenerea & amara, qua juxta illud /GA4LENI adíertum : 74 sec. mdrra Ato arm (0) ob particulas acres fanguinis inducunt orgasmum, & €um in hoc morbo humores actibus jam fcateant particu- Tis, dicta vero amara irritent , hinc omrino talia potius ex- afperant , quam fedant. is A&for. Med. Vol-VII. — Q. Magis * | (9 Lib, IY. de fimpl. Cap. 6, - 122 7 —Olfervatio XLT. 00 | "Ji Magis igitur fe fe commendant terrea, quae fuo cümr acidis particulis: rodentibus & irritantibus connubio eas. - dem. praecipitando: &: imbibendo; fpe haud fallaci; humos rum immutabunt acrimoniam. Talia vero , ut difpofiis: & praparatis humoribus exitus non. praecladatur ,, cum: — ab(tergentibus &. evacuantibus funt combinanda — Vter- - que fere, cum: correctionis, tum evacuationis fcopus, dictis obtineri poteft terreis. Spicula: falina non obtundunt fo- lum & in poros recipiunt fuos , fed expuliva quoque & fe-- | dativa pollent virtute; Sic in fpasmodico hoc morbo Cry- — ftallus: montana praeparata tamquam nervinunr fine park — merito poteft depraedicari- TT" ET MA Celeberr. WALDSCHMIDIUS. Í. e. p. 42, & BUDD/EUS, — füperioris-Lufatiae Phyficus , vomitoria maxime commen- — dant; aft enim materia hoftilis in primis viis non hofoitans; ' srritativo: tali remedio: turpius ejicitur, quam blandis diae | phoreticis & diurefin excitantibus. Quod fi faburra quae- — dam in primis haereat viis, alterantia laxantibus potius funt marianda. 6 E.fonte chirurgico pro- hoc morbo curatorio fcopo, - praeter fanguinis miffionem & veficatoriorum adplicatio« — nem, vix ac ne vix alia" petendae funt auxiliorum. materiae. — Xti vero: in omni , ita in hoc fpeciatim morbo, fanguis fi incifa veria mittendus fit, ad: corporis conftitutionem,aegro- — tantis aetatem & morbi diem femper attendat artifex. Ves —— fcatoria: brachiis vel faris adplicata, ferum acre revellendoy — difcutiendo: & eliminando , in fpaftico hoc adfectu non exi- uut praftiterunt ufüm. —— $ E -. Alia topica, fcu: quae foris adplicantur, ob metum n& forte. ab extremis ad interiora repellatur malum, aftutam — fepofcunt meditationem. | Omnes igitur fpiritus urinofr 8 | eleofi,. narcotica ,. olea deftillata, emplaftra & linimrenta: plus attulerunt detrimenti ; quam commodi jointe M 3 De morbo quodam comvtifrvo epidemice Kc. 123 Jumbricorum terrettrium liquamen , vel Thymi fpiritus, eujus eriam decoctum multis haud patum fuit proficuum, artubus dolentibus tulit levamen. | wcgprefervatoria indicato, quae magis extra paroxyfmum habet locum , cauta refpicit füblationem , atque ita.opti- me confülitur miferis , f1., praevia humorum peccantium: corre&ione , quovis aequinoCtiali tempore venis detrahitur — Neque vero fatis eft ad ea, quae faCtooopus funt, prae fto effe Medicum, ted .& agrum , et.eos, qui prafentes funt, & res externas ad id probe comparatas oportet.efTe, inculcat .H/PPOCR ATES Sect. 1. Apbor. 1. :Hinc quocunque 4nodo ad artificis praecepta:obtemperare atque rerum.non- fiaturalium , quantum vitz ;perrmiittit conditio , juftum te- gimen. fervare .aegrotantes decet. Aér ;praecipue «eligatur temperatus & ad exceffivam incandefcentiam witetur :mo- tus. Tales igitur homines , qui laborum ferie aéris inju- riis fefe exponere funt obftricti ,.ccriaceis veftimentis , qui- bus optime arcetur frigus , fimiilque immoderato calori Aditus preecluditur , indüere, non inconfültum foret. Hac itaque funt, qua .dentricato :& fontico hoc:ma- lo in »praefentiarum fuere edifferenda , neve etiam latius | evagantes in .abyífüm :devolvamur , ihic pedem figere ne- :«ce(fum eft. | | nr OBSERVATIO XLII. "Dn.D. GOTTLIEB HENR..KANNEGIESSERL .. De Ceftra ex lapicidina prope praedium Noer | nuperfime.effo(Ta. | f Inibricas antiquitates fóllicitantibus hactenus, terram- '& , que perfodientibus fedulo , res:veterum , Ceftram pu- e E n t b . ^ 3 124 | Olfervitie XLHL. — a M—— - to, non admodum raro occurrit, qua curiofos iftos fpe- 4 &atores, num pro armorum fpecie, numque pro honoris vel nobilitatis infigni habeant, reddit ambiguos. 9LA4US MAGNUS & ARNKIEL idololatrarum.inftrumentum putant; quo vel iratos Deos placare , vel dimicantes juvare magno tentaverint molimine. Qui de hujus generis antiquitati- bus fant commentati , Ceftrarum, tum figura , tum mate- riae ratione, difcrepantium, faciunt mentionem. — Alia cru- cis, quales A4RNKIEE defcribit, aliae fecuris exatte referunt — figuram, vide RHODE Antiqwitates Cimbricas. Aliae lapideae — funt atque aliae iterum ad ferri accedunt naturam. — Aliqua: talis prope praedium Aer, a Kilia noftra duo diftans mil- liaria, ex lapicidina nuperrime fuit effoffa, cujus materia, lima paululum , rafa, pulcherrime aurefcens , ex cupri &-— ftanni parte compofita, quindecim longa, & quatuor fex- tantes eft lata; fuperficiem habet laevigatam, mofaico viri- dicato obductam., atque lineis parallelis & pyramidalibus ernatam. Manubrium foramine pollet equaliter (atis am- plo»cujus diameter habet duos fextan:es. Unciarum tri- ginta & qnatuor erat pondo. Ceítra, de qua in praefentiae rum fuit fermo, tara ratione figurae, tumque materiae quid habet peculiare, atque ab aliis diverfa eft, & fi veteres ho- noris inde ceperint documenta, vir; ad quem attinet haec, «celebritate confpicuus foret conjecturandus. - x OBSERVATIO XLIII. - Dn.D. GOTTLIEB HENR.KANNEG!ESSERE . . Singularis ctfe&us & notabile ex terrore - damnum. : 1 ; JItríaríus & fator Ellcrbeckii, convenientes in. diverfo- 1 , Y. tio quodam noctem vario trahunt fermone » atque — CORLAQMET a 4 : etidm », fam. Subterfugiunt ambo, rapidisque pa Singularis effe&kus € sotaile ex terrore dammttm. 123 etiam de prodigiofo per vici hujus confinia fpatiante «onfabulantur fpe&ro, Cum inter loquendum jam per mul- tam potaverint noCtem, confürgunt, atque demum volunt reverti. Per viam de larva recordantur , atque futor noécte. hujus volantis indigitat locum. ^ Vitriarius maxime hujus rei pertaefus , tota mente atque omnibus mox contremifcit artubus ; immo ipfius cacodaemonis Pit d adprehen- ibus pravertunt ventos. Mox íüb aurora fütor, de re praegreífa perconta- turus, confortem vifitat, hujus vero ora & manus utras- que incredibili fere modo foedatas cernens, exterretur, at- que de Diaboli füfpicatur plagis. Curfu igitur aligero do. mum reverfüus fotor, uxori fatale fatantcum revelat certa-: qmen, & cum nihil inde prorfus perfentifceret damni, de re fontica feliciter fic transacta maxime latatur & tranquillum capit fomnum. Horis evigilans matutinis, nec membra mo- vere, nec oculis obvia potuit percipere. Caput & cum trunco omnes artus plus duplo magis erant tumefa&li , im- mo miferrime conflictatus per omnem omnino corporis ambitum undique unica vefica quafi loricatus adparebat. A Chirurgo quodam primo accerfunt auxilia, cum vero hic artuum amputationem fuaderet, ad me confugientes meum petunt confilium. Non longe poft egrotantem vifitans, forfice jufIi aperire veficam , factaque apertura aliqua copio- fisfima, qualem veficatoria folent fundere, emanabat lym- phá Accedebat dein febris infammatoria, quze tamen ad- ibitis quibusdam antifebrilibus, fubito multum a fua remi- fit ferocia. ZFgrottis folis aequalem fanguinis diftributionem promoventibus tandem priftina fanitati eft reftitutus, quae etiam nunc integra firmaque conftat. Omnem fepofüit cu- ticulam , meque hujus rei cum animadverteret curiofum, chirotecas naturales folvere ftuduit, quas etiam integras uti-- guibus ornatas mihi attulit in füi memoriam adfervandas. Q 3 |«— Terror am$ 0000 Olfervatio XLAV. 00007 Terror repentinus multis folet.effe exitialis, (a) atque.etiam: in'hoc füjecte per.nimis praecipitem pavorem mortem .fo- .ise infecutam, non dubito ,.ni(i effrenatus .curfas tantum at- tuliffet levaminis. Terrore enim fanguiriis & fpirituum fubi- to.ad extrema vafa reprimitar.motus , humores in reliquis vafis .fübüiftunt , nnde illorum :practernaturalis expanfio .& pro. terroris .gradu , wel fübiecti .conftitutione , eorundem - oritur difruptio, Motus.exceílivus fanguinis exagitando maf- fam contrarium ferc praftat effe&tum. «Cum in:hoc noftro: fübje&to a.terrore.tanta inducta fuerit perorum anguftatio , ut.ne.minimum quidem poft longum & vehementem cur-. fum perceperit. madoris ,:a fero adpulío :& in extremis .con- geíto., vaíorum lymphaticorum fibre .debilitatae ;& :ultra: gradum .extenfz ,. in:toto .corporis .ambitu:-rupturam funt perpeffz. Liquido hinc.adparet , quantum fanitati poflint adítruere .detrimenti :pathemata :aninii , . quemadmodum: etiam facile .inde poterit«concludi , quomodo eadem .debe- ant praeverti, Kilonio 'Holfatorum Erfordiam Agutlfa d» V6. Februar, 1742.) OBSERVATIO XLIV. Dn. D. GOTTWALD SCHVSTERL - | | | Vafculum fanguiferum tuffiendo:ex pulmorii- j ibus rejectum. ; notabiles «obfervationes , .de vafis pulmonum fan- 3 *. 'gui- átem RMODIUS Cent. 1, Obf, 45. Qs jam alibi in 14s -neffris Pbyfco-medicis fatis — (3) "Vid. BARTHOLINUS 'Cent, IL Epift:86,:& Gent. IV, hifl. 76, 1 Vafculum [anguiferum tuffiendo ex pulmonibus €3c.Y27 —————————————— guiferis- tuffi rejets proftent,. quemradmodunr doGiffimus nuperrime: nofter DIEUCHES II.. Fol, F; p. 28$. talem: com- municavit 5 a£tumr tamer: idcirco: me: acturunr effe haud. exiftimo:, fi ,. quod: mihi. de: fimili cafir & conjun&ta: fimuf fingulari: autocratia: natura conftat , brevibus enarravero.. Vivit annum: quinquagefimum fecundum & Neftoris zta- tem ipfi. precamur , Dn. D. Besjamin. Gottlieb. Garmanuns ,, Medicus, & Poliater & Senator nofter graviffimus,, filius do&iflimt. Cbriffiani: Friderici Garmanni , janv olim. in Epbe- meridibus: moffris celebratiffimi ,, quiin aetate juvenil in. ma-. ximnum vitae difcrimen incidiffet, nili pecularr quadam ener- gia fibt profpiciens natura , binas vatoranr difiuptorum oras in pulmonibus fponte iterum confolidaffet. Retu- lit enim nuper & inter curiofz füa monftravit apographunr vafculi fanguiferi, olin ex pulmonibus. ipfius tutffiendo ex- pulfi.. Cum enim a primis ftatinv pubertatis annis ad ali- qualem pulmonum labem iünclinaret, & hunc fanitatis ho. ftem in thorace infidias ftruere animadverteret , factum tandenr eff, ut aliquando , annum circiter decimum no- num agens, fcalatrr quandanz adícendens , paulo vehemen- tiori tuíÍr tentaretur , &, citra cmpem tamen moleftiane & periculofum qualemcunque eventunz , fübftantians ali- quam membranaceam exturbaret, quam accuratius intuens, . vaículum quoddarm fanguiferum effe deprehendit, tres cir- . €eiter uncias longitudine & calamum fcriptorium latitudi- | ne , few craffitie aequans , infinmulque aliquot adhuc rama- . fis ex trunculo fio: exeuntibus gaudens. . Vafculunr iftud | diu im fpiritu vint confervavit , & cuny ad exteras Acade- | mias , Árgentoratenfenr & Bafileenfem: ftudiorum profé- | quendorum caufa, excurreret, multis Doctoribus & Pro. | felforibus monftravit, donec longa tandem annoruüm fe- gie perierit & contimtumr fuerit... Haec ipfa: hiftoria; fi &uti iit genere notatu perquant digna. eít. 5 ita inprimis : inm fequeti- | 438 —. ^ "Olbferoaie XLIV. |. fequentia circa illam momenta fpecialiorem confideratio- hem merentur; : un Los 1X) Quod pars aliqua ab illo-palmonum lobo abfcefferit, . €x quo vafculum defcriptee longitudinis & latitudinis . feparatum fuit. ! | 4 . 9$) Quod abífceffus ille in interiori pulenonum fübftantía, . «in fpecie | ph, 5. 3) vafculum prope ramum quendam majorem arteriae afperae haeferit , cum alioquin haud ita facile ejici po- uerit. | ^. 4) Quod abfceíTio lente fatis peracta fuerit, neque tu- X anultum febrilem, neque purulentae materiae proven- tum conjun(Gtum habuerit. — | $) Quod fragmentum illud vafculi fanguiferi ab ambien- te pulmonum fübftantia per modum decorticationis li- -beratum .& ejusdem extremitates füppuratione aliquali feparata fuiffe mihi videantur. Inter emnía vero caufarum momenta , qua hic inpri- tnis perpendenda funt , id maxime miratu dignum cenfeo, «ua tatione nempe factum fit, ut incompeftcibilis & facile lethalis evafara Haemoptyfis , certiffime alias metuenda, praoccupata fuerit? Meam dum intuitu hujus quaftionis declaraturus füm mentem , primo monendum effe cenfeo, quod vafculum illud tenuioris ftru&turae & textura fuerit, «nde probabiliter conjicere licet , illud ramulum fyftematis venofi fuiffe, in quo fanguis non tanto cum impetu move- £ur & progreditur ac in vafculis arteriofis. "Deinde judico, fuppurationem cum cicatrizatione uno fere eodemque tem- j oem momento fuccesfiffe, hoc circiter modo , ut quoties tibrilla aliqua vafcüli fappurando liberata fuerit (ad quem — féparationis modus pulmonum expanfio fub rzefpiratione - Sudor friidus a fale Seillicenfl egcitatus. — 19 multum omnino.conferre potuit, ).toties etiam reftitang ejusdem portio fana contra&ta & cicatrifata fuerit, ut nullum fanguinis ftillicidium tali modo-oriri potuerit. Vniverfüm autem hocce negotium non repente & impetuofe fücceffis- | fe, fed aliqua temporis mora opus habuifle, ex ipía rei na- tura liquet, fiquidem vaforum .ftratctura firmior eft, quam pulmonum , minimeque ita facile , ut aliae rarioris texturae partes, in pus.converti atque.corrumpl poteft. T OBSERVATIO XLV. . Dn.D. GOTTWALD SCHVSTERI. Sudor frigidus a fale Sedlicenfi excitatus. .. A Díumta medicamenta non femper fuis effectibus exvo-- A« refpondere , & interdum meüicinam .quandam fü- ^A derem provocare , qua alvum movere deberet, atten- tis Medicorum filiis ignotum efle nequit, Quemadmodum vero caufarum circumítantie , remediorum vires füufpen- dentes, variae admodum funt , ita in -praefens illum folum- modo erroneum etfectum tangam , quem fal Sedlicenfe, la- xandi fcopo exhibitum , nuperrime edidit, quemadmodum etiam Fol, Y, Acferum pbyf. med. alienam Rhabarbari opera- tionem jam jam defcripfi. Sumébat nempe gracilioris tex- tura fcemina fex drachmas praedicti falis fedlicenfis, laxan- tem inde effectum exfpectans; fed, loco operationis hujus ordinaria, duas pofthoras, infienem anguftiam pectoris fen- £iebat, &, ut cum MARONE loquar: Gelidas toto tnanabat.corpore fador, Cum igitur alia occafione a fimili hujus falis dofi quinquies Aexiesque alvum exoneraffet., hinc jam tanto magis de fini- atélor. Med, Yol, VII, R tre L] 120 | 0705 Olfervatio XLV..—— c UERRRRARANNEROHREN n ., ripesuliliiutos ANNNBR | ftro effectu follicita erat Vehiculum , quo mediante fàl dif: — folverat , fuit infufüm calidunx Thee boy , de quo etiam ali- quot cyathos füperbibit; ceterum eidem nihil periculi ab- inde evenit, Alia foemina, quam paucis abhinc annis a gra- vi cardialgia i&terica liberavi , petebat a me dofin falis iftius amati laxantis , exhibeo etiam ipfi , cum robuftioris confti- &utionis e(fet priore, unciam integram, pro una dofi mane ín aqua fümendam, Negligit, ant non percipit tempus & modum illud adíamendi: alteram itaque doíeos partem an- se lecti ingreffüm in cerevifia , alteram vero fequenti mane cum infuío Thee adfamit, No&tu vehemens fudor frigidus é coto corpore erumpit, nulla fecum depofitione fücceden- £e , neque etíanr poft alteran1 dofin , mane fümtantz, alvum moveri fenfit, fed fudor frigidulus iterum e corpore dima- navit. uaeftio ergo nunc merito incidit : Qui factum fit; ut foco etfe&tus laxantis, ab hocce fale Sedlicenii frigidus fudor € corpore eruperit? Solutionem ejus haud di&cilem effe judico, fi confideramus, quod folutum fàl per venas laCteas immediate in fanguinis maffam tranfire potuerit, cujus cir- €ulo ad varias corporis partes delatuni, easdem molefte ad- fecit, & inprimis genus nervofum magis irritavit. Poftquam ítaque etiam hoc modo ad exteriorem nerveo - fibrillarem «utis texturam pervenit, utique earidem pariter crispanido, : NOS uU TUUM & leviorem fpasmum inducendo, frigidum illum füdorem - in utroque fübjecto provocavit, Habent enim fália amara, medium inter alcalia & acida locum occupantía , íd pecu- fiare , ut fi forfitan per alvum nor operentur, fcd paulo ma- jori in copia maífam fangnineam traníeant , excretionem facile per poros cutis urgeant. Ex ariatomicis autem con- flat, excernicula haec cutariea ex ipfis fibris tendincis & pa- pillis nerveis conftrutta , adeoque fenfus exquifitiffimt effe, $i igitur particulee illae falis folatae exitum moliuntur, nont | | poffunt Sudor rigidus a fale Sediicenfi excitatus, — 131 polfünt non ia teneriori hac ftructura fpasmum aliquem excitare , papillas i(tas nerveas ftimulare, & tandem fub auctiori conftrictione madorem, concurrente frigoris fen- íu , exprimere. Exinde nunc eluce(cit, quod infufà cali- da minime. commodum vehiculum prabeant pro adíü- mendo fàle Sedlicenfi, cum iisdem mediantibus facile ad wias fic dictas fecundas , fanguinisque maffam , deferri poílit. Quodíi vero fal tale amarum in aqua frigida fo- lutum adíumatur, tunc .non incongruum erit, fi poft di- midiam circiter horam .calidum infufüm herba Thee, vel potius decoctum fabarum Coffee, quod hoc in ca- fu, ob majorem alvum aperiendi virtutem , priori pra- ferendum eífe .exiffimo , in parca quantitate , ad duo nempe vel tria vafcula, fuperingeratur , quoniam , ven- triculo & inteftinis a fale prius transeunte relaxatis , :ca- lidum tale decoctum oborientem exinde flatulentiam diffi- pat, & tormina facile accedentia mitigat, unde aucto dein motu periftalico tam ipfüm fal.adfümtum, quam humo- res excernendi ulterius propelluntur , «& falutaris ille actus excretorius magis promovetur, De reliquo nemini un- quam autor forem, & ejusmodi laxans vefpertino tempo- re, dum lectum petiturus eft, adíamat, fiquidem incertus non nifi effectus inde expeCtandus eft, isque tanto certius, quo magis quies & calor lectorum effectum ejusmodi fa- . gis turbare aut faltem setardare folent. - - : OBSERVATIO XLVL Dn. D. GOTTWALD SCHVSTERtE ... &ffervefcentia urinae, durantibus motibus - p | | convulfivis. | | «M quis humor in corpore humano eft, cujus arca- ^4)9nam cum hoc ip(o harmoniam, fcu potius fympa- | 132 Olfervatio. XLV. thiam mirar licet, eft fane pra reliquis: omnibus: excre- mentitius ille-renalis; fab. nomine urinae veniens. Magna fünt experimenta: phofphori ex: illa: parandi 5: major. eft: virtus ciendi per illam: íüdorem, fr:/fingulari artificio. tra: &etur; maximus vero: eft confenfaalis motus & effeGtus,.- quem: füb fecretione: faa liquor. hic ab homine recipit. Demonftrat hoc rarior quidam & prorfus fingularis ca: fus, de.cujus veritate tanto minus: mecam Ee&or.benes | volus dubitabit, cum in prefentia: teftium quorundanv | probate fidei & integritatis acciderit, magnaque cum ad-- | miratione ab iisdem obfervatus: fuerit. Confiftit antem: - ille in. fequentibus ::Páüerpera: quaedam ruftica:,. parpura: Tlàborans«, tempore augmenti morbi urinam aliquando: emittit, quae vafculo infufa ex mere hujus gentis men-- - fa imponitur , ut Medico dein: prc'infpecticne mitti poft. fit. Purpura brevi pott retrocedente, aegra inotibus ag. 'tatur fpaftico- convulfivis ,'adítantes verc-obfervanty quod: inchoante hecce paroxyfmo, urina.in vafculo contenta fta. tim: quoque adeo effervefcere tantamque fpumam agere in--. ceperit; ut vitri extrema fere tranfierit, &, quae TUI EN. ALIS Satyr, XL: ícripfitzt. — — uia ; Auribus atque: octilir: concepta: movetum wriga,- 005 €ommode etiam hic adplicari potuerint; Remittente déin: predio axgra» paroxyfino epileptico, liquoris quoque iftius: ebullitio fucceffive rerifit, itài ut ne ulla quidem bullula.tane. | dem remanferit.: Recurrebat: dein: idemilioc phostniotnenom: toties, quoties:novus epilepticus infultus obfervabatur;itaut: — tribus: diftinctis- vicibus: adnotari potuerit. Proinde ctiam: H admirationem adhuc auget haec circumftantia,. quod urina: ; ifta.tali modo: effervefcens non recenter , fed ptiori:die j mo emiifa. fucrit. licet.ne, exinde.quidem plana ac perfpicnara- I bA do $ Efferveftentia urine durantibus motibus comoulfsvis. 133; Ee BIAIS BENUMPU URINIOURULMINANNUN QNEM Rip e E STET QN REMO ERES tio obtineri:queat., etiamfi in ipfailla hora.demum: ea:pro- 7^. Similem equidem effervefcentiam perquam notabilen;. tam urina , quam aliorum ex. fanguine fecretorum humo- rum , bilis nempe, lactis , falivae ,-facci pancreatic, immo: & ipfius fangninis obfervamus , fi ope antiize pneumaticae aét ambiens removetur , ubi inclufs adhac & commixtus. enm lisdem a&t fübtilior ,. dum egreffum molitur, copiofas. non folum bullas formare, fed ad extremam ufque vafis (ü- perficiem: easdem elevare folet, Ecet' contentus liquor vix. teram partem vafculi repleat. An vero notiffimum hoc ex perimentum ad cruen dam veram caufam hujus extraordi-- "arie efferveítentia quidpiam conferre valeat ,. determk nare. non audeo ,. fed. prudentioribus dijudicandum: relin. ffo cs | 10005 OBSERFATIO XLFIE. - Dn.D. GOTTWALD SCHVSTERL. - flumoris aquet,ex graviori oculi lefione deper- WU | .. diti, felix reftitutio.. | Mee -& Qaueum oculi humorem, poft ejusdem vulnerationerir -PÀ cfluentem, facile iterum colligi poffe, jam dudum det ^ 7 elaravit GA4EENUS Eib, I. de fympt: cauf. cap. IT. & inter 'antiquiores exemplo notatu digno confirmavit. | 7o; Baptiffa: STLÉATIUVS, Hifl. snedivinal Galen, XXI quoram complura. idein a celeberrimis noftri aevi; Medicis adnotatafuere ,. quiz. 'Bus-ideirco' etiam praefens hoc a me obíervatum , adnééte fe licebit. Anno MDCCXL. die XI. Juk vir qnidam media etatis itifaufta fclopeti , grandine plumbea: onérati j: explo indi R3 fione »/ 434 ^ Olfrvatió XLVIG 0 M ria i Spa Fat at a c m ——— Á———ÁUmá— fione ita in facie vulheratur , ut fartura circa genas in late- re dextro ingreffa, füb proceffa zygomatico ad mearum uf- que auditorium penetraverit, vulnerato hinc cum:omnimo- di fenfus motusque .abolitione protinus ad terram conci- dente, brevi autem poft per fupervenientem vomitum ve- hementiorem quadantenus iterum excitato, Sub his cir- cumftantiis etiam pulveris .nitrati granula.quaedam tranfie- rant ad oculum dextrum , & .ex iis unicum intraverat per tunicam «ejusdem .corneam ipfamque irtdem , unde dein, humore aqueo paulatim .effufo , bulbus oculi ordinariam fuam globofam figuram .amittebat .& planiorem .depreffam inducbat, Vulnus ipfum digitum facilc excipiens , praevia qualicunque mpdicimunc & inje&tione balfamicorum , amore folito deligabatur , fuperimponendo fimul facculos tefolventes, vino imbutos, oculo vero maucilaginem femi- nis Cydonior. leniter camphoratasm adplicando. Mittitur fanguis, & exhibentur medicamenta convenientia , .quoni- 4m convulfionibus aliquoties adfligebatur zeger , hisque ffe- bris vulneraria faccedebat, Continaata hac. medendi ratio- ne poft aliquot dies legitima quidem fuppuratio fequebatur, füb qua etiam particula quaedam a proceffü jugali feparata - y : ^ r t 3 L H r prodibat , yulnus autem ipfum confolidationem plane re- fpuebat, p^ imo, licet omnia, .qua ex arte neceffaria e- rant, pro e obfervarentur,, tandem fiftulae metum incutie- bat. :Hinc, ponderatis omnibus :circumftantiis, totum vul- neris tra&um,;ad ultimum usque terminum, provida inci- fione apetire., & füccedentem haemorrhagiam vafculorum — fpiritu vini re&ificatiffimo compefcere jufli. :-Hoc facto ul. tra viginti adhuc :grandines ;:plumbeze , vulneris parietibus — inherentes , unacum portione .aliqua ftuppae offendeban- — fur & caute a Chirurgo removebantur, vulnus vero am | pliatum poftca facili ncgotio.confolidabatur, : * T Rariora quedam infanticidiorum fígua. — 148 PE CIPSPUL mdenwilig i. actions dts de oculi poft in(titutam: fcarificationei: palpebrarum: itideny ceífit, & tunicae cornea? valnufculum periztte coaluit. Pu- pilla quidem ob iridis laefionem latior & oblonga manebat; adeoque ad motunr ordinarium minus idonea evadebat, nihilo tamen minus aegrotus, favente divina gratia, in tan- tum reftitutus, lucens a tenebris conirmriode fatis diftingue- re valet, poftquam oculus fücceffiva humoris aquei reftitu- tione, formanr & magnitudinem: priftinam exacte recupe- favit. j . ... OQBSERF ATIO XLVIII. -—— pn.D.GOTTWALD SCHVSTERI.- Rariora quaedam infanticidiorum figna. wUeniadmodum in fe&ione & luftratione corporum Q infantumr recens natorum: Medico quoad depofitio- " nem legalem: duo inprimis momenta ex fundamen- tis medicis demonftranda funt, x.» an vivus in Iucen edi- tus fuerit infans, & 2.) am morte violenta, aut natura- li extinctus fit? Ita in arduo hoc fatis negotio omnes cit- cumítantiae probe utique examinanda fünt, ut certa de- snum de iis fententia ferri queat. Occurrunt autem non- nunquam talia phoenomena , qua forfan in aliis cadaveri- bus fruftra inveftigantur , & tamen de vitae pracfentía poft partum, aut ipfo mortis genere teftimonium fatis firmum -praebent. Pro hujus adíerti demonftratione tria inprimis ^fmomenta jam expofiturus fum, quae una cum reliquis fignis -alquando me de vita pariter ac qualitate mortis certio- -fem reddidere , quorum tamen nullum in fcriptis medi- £o - legalibus adnotatum deprehendi. Cum enim anno -MDCCXXXIX. die XXVI. Octob. infantem recens natum feri legali 136. -. "Olfervatio X LVTIo 3 legali 1itu infpicerem & fecarem , inter alia quoque admira- bundus obfetvavi,. quod membr&m virile.aliàs ordinarie in mortuis'flaccidum & pendulum;in illo-corpufculo erectum & rigidum adpareret, ex quo phoenomeno ,. & dum infi- imul pulmones fanguine ftagnante magis, quam ordinarie, infartti erant , absque ullo concurrente figno preegreffae cujusdam haemorrhagic violentae e (uniculo urmoilicali , immo, cum tandem linteum queddam eonvolutum in fau- ces ejus intruftim deprehenderem , merito judicavi , faffo- catione induCtam fuiffe mortem. Dependebat enim erectio ifta penis. non nifi a fpasmodico rigore, qui'in praefocatis jnterdum evenit; ob confenfum.inter thoracis ;vifcera , par- tesque genitales, ex viólenta tali caufa magis excitatum. Si- militer anno fübfequente,. die XVI. Maji fe&ionem infan- tis, mox-a partu fepofiti, in oppido Mirtvveida initituti, fub qua inter.alia etiam vafa la&ea , rarum fane in ejusmodi fubje&tis.demortuis occurrens phoeenomenon ,:non fine ju- cundo fpe£taculo offendi. Hinc fequentibus ex rationibus - infantem.hunc vivum ex utero egreffüm fuiffe demonttra- Ni , quoniam nimirum 1) externe quoad omnes corporis partes;perfectus:& maturus fuit ; 2) in indufio,-in quo.in- volutus erat, meconium depofüit; 3) viícera-in fingulis eorporis .cavitatibus .contenta, .bene-conftituta fnerunt; 4) pulmones cum corde exemti in aqua natarunt, factam- :que fic refpirationem indicarunt ; 5) vafa lactea , humore Jymphatico turgidula , in «mefenterio -obfervata fuerunt; pragreffam hinc faffhicientem , immo faperfluam:nutritio- .nem oftendentia 5 .6).cum ipfo partu ftatim fecundinee, un- .digue.fanguine repletae, prodierunt. Sic ergo.praefentia:.va- forum Jacteerum iin hoc tenello-corpufculo non contem- endum omnino fignum de ejus vita poft partum prebuit. Rariffimum yero.illud:cffe , .&.in pauciffimis ejusmodi ca- i Angina fanguinea per errorem curata. — 147 daveribus , immo vix uno ex centenis illud occurrere, Me- dicis tales feCtiones inítitaentibus incognitum effe nequit. Tertium tandem fignum, quod pro manifeftandis infanti- cidiis adhuc infervire poteít , licet etiam non admodum frequenter occurrat , eft major quantitas aquae pericardii, in dis maxime confpicua , quibus fpiritus obítructis fauci: bus pracluíus fuit. Quum vero hanc ipfam fententiam Problematis loco in Hyérecardialogia men , ive Differtat. de Liquore Pericardii , fuperiori anno edita, propofuerim fu- fiusque explanaverim , ac infimul novis quibusdam ratio- nibus confirmaverim , idcirco amicum 4le&ctorem eo re- im placet, ne crambem .bis coctam adponere velle videat. OBSERVATIO XLIX. Dn. D. GOTTWALD SCHVSTERI. E Há aM adenus — Angina fanguinea per errorem curata. X 7Eritatem illorum, qua «CELSUS de Medicina , Lib. IF OM. cap. IF. his verbis protulit : 4s£erdum natura quoque Ad- (coo guvat .ifiex angufliore fede vitium tranfit in Jatiorem : 4ta- que rubore 6$ tumore im precordiis orto , [cire licet, fauces libera- fi: non folum experientia faepius jam confirmavit , fed & fequens obíervatio , de angina per errorem fanata , ulte- 4ius illuftrare poterit. Foemina viginti fex annorum, ha- -bitus fucculenti, & hyftericis pathernatibus nonnurquam obnoxia, die XXX. Octobr. anni proxime elapfi angina fan- »guinea corripitur , cui Medicus in confilium vocatus difcu- .tientia in -.& externa ftatim opponit, Praícribitur inter «alia Effentia Pimpinellae ad quatuor vel fex guttas faccharo c adt!ler. Med, Vol. V LI. $ ' inful- "- -— 18 "Oleo XLIX. ^ * REM CM EAM ERNCPM MM CIMECEMEE PNGERMGE EM ASCI CECI M ML DE LA ld e REL 0 sees miro T inftillanda, & praevia fücceffiva hujus colliquatione deglu- - tienda , ut ita refolutorius effectus. tanto citius in princi-- pio obtineri queat. Die 11. Novembr. five quarto a mor- bi initio, Chirurgus poft gargarismatis injectionem , fru- ftulum. facchari , praedicta Effentia largiter irroratum;, aegros - t& porrigit , addita fimul ratione, quod. austa medicamen- ti dofi , falutaris etiam: effectus augeri debeat. Hzc pri- mo quidem illud adfíumere renuit, periculum ex nimia: quantitate inftillati remedii metuens , tandem tamen ore id excipit: vix autem faccharum ita effentificatum penitus: in ore diffolutum erat , cum in faucibus inflammatis: ve- - hementcm ardorem, per integra hora fpatium continuan-- tem fentiret, quo ce(fànte , tumor inflammatorius prorfus: difparuit, ut nihil incommodi ulterius perciperet: Quem-. admodum vero antea de intolerabilr &eftu. colli perpe- | tuaque illa deglutitionis. difficultate, durante angina, corr queftà fuit; ut vix micanm: panis, aut tantillum: liquidi de-- glutire potuerit, ob infignem illam faucium inflammatio- nem ; ita jam-absque omni difficultate & dolore tam foli- da, quam fluida adfumere valebat. !nterim fübitanea haec: | doloris anginoidei remiflio aut ipfius rmentem turbaverat, — ut ex imaginatione & fübita mutatione pejora conjiceret, *ut ipfa illa actu retroepulía inflammatio adeo gravia & pe- — riculofa confe&aria in ceconomia vitali produxerat , ut ex- hoc errore fibi mo:tem inftare certiffime concluderet, at- que hinc fera jam noéte facrae coenae ufum: defideraret, — precipue cum: infimul fabinde graviores fpasmodici & li- — pothymici infültus , fumma praecordioram anxietate feme — per ftipati, accederent. Ex defiderio igitur agnatorum:, — eventum pejorem: fimiliter metuentium, Dn. D. GARMAN-.— NU, Vir officioram fuorum obfervantiffimus , accerfitus, — hujusque confenfu una & altera dofis pulveris cujusdam - "" ; . ^ .tem- "uCcHe^.. e Jv | . angina fanguinea per errorem curata. — 139 M m€————— — M À——M Hán tuU UR eorr rati - ^temperantis , pro mitiganda :fanguinis commotione orga- /ftica , exhibetur, inftante vero ipatoxyfmo , Eiquoris mi- neralis anodyni exigua dofis , (epius:tamen repetenda , in infufo Thee porrigitur , tepidumque fimul pediluvinm or- dinatur. Sequenü die melius fe habebat, & leviores tan- tummodo.paroxyfmos & fípasmos in manibus , cum ali- . quali refrigeratione , fü(tinuit, metu inítantis mortis jam .excuíffo. Die IV. Nov. prodiit purpura, primo in. dorfo, | deinde circa humeros & femora , cum majori remiífione adfectus tpasmodico- lipothymici .& anxietatis praecordio- rum. Ad peripheriam ergo hanc excretionem promoven- ..dam exhibentur diapnoica , .& blande calidum regimen imperatur. Die VI. Nov. menfes periodo coníueta fluere incipiebant, & per totam hebdomadem continuabant, abs- | que ulla purpuracea excretionis turbatione. Medicamen- ta ergo füb his circumftantiis tali ordine porrigebantur; ut mane hora VII. E(fentiam alexipharmacam cum Ef(fen- tia Scordii probe faturatam, & interdum cum Effentia Suc- | cini remixtam , ad guttas XV. et verfus meridiem ad gut- | tas X. in potu Thee; pomeridie autem & vefperi pulverem , diapnoicum, ex Antimonio diaphoret, C. C. s. igne & ab- | forbente aliquo , anatice famtis, compofitum, fcrupulum . unum pro dofi adfíameret , quibus etiam obtinuimus , ut purpura non folum, durante licet menfium fluxu, in dies magis adhuc erumperet , & tandem in pectore quoque | prodiret, fed etiam deficcatis prioribus exanthematibus mi- liaribus, iterum nova, cum interfper(is puftulis albis , (uc- | cederent, De reliquo ab eo tempore, quo angina tam fubito difparuit , neque dolorum , neque inflammatorii | quidquam amplius in collo notavit, nifi quod, fub eruptio- | ne purpura, crebrior & copiofior occurreret falivae mu- | cefae cxcretio, quem. ptyalismum suponen Dn. D. " A GAR- 140 "Olfervatio m 17» E fs. | GC ARMANNUS intuitu purpurae pro critico de clarabat ; — firmante etiam ipfüm eventu felici, fiquidem hac ratione gra noftra ; auxiliante Divini Numinis: gratia , ab angina per errorem liberata, poft felicem purpurae decurfunr ple- garieiterumconvaluit. —— —— ^ | Quisquis igitur ha&tenus dictorum rationem caufam- que paulo operofius perpenderit, illum exiftimaturum arbi- tror , fanguinem circa collum primo &agnantem , & die quarto füb: ftatu. anginodeo; jam ad corruptionem inclinan- tem , uir Effentiae Pimpinellae, efficaciter incidentis , refo- lutum , attenuatuni & in maffam fanguineam recué&tunt ef 1 fe,cui vero duni intime iterum commiftert hand potuit, — hinc nervofàs partes irritando circulumque fanguinis tur- bando; fpasmos, febrem & lipothymiam excitavit, quam- quam etiam lipothymict illi infültus ,, mentisque perturba- | sio moralem: &idealem caufam pro fundamento habuerint. Cum enim vix fiert poffit , ut humor jan ex parte corrup- tus , denuo cum alio, naturaliter adhuc conftituto; perfctte aniatur , facile hinc adparet , quantae hinc turbae ratione — fanitatis , quamque gravia inducantut fyimptomata. Proins de vero convenientius auxilium invenire non potuit natu fa provida, quam quod deperditam illam fanguinis portio- gem cum univerfa ejus maíTa iterum commixtam , per cu- taneum glandularum cribrum, ad feri acrioris & vitiati fe- & excretionem aptiffimum , eliminaret. Sirnili enim ratio ne videmus, quod puerperarum uteri inflammationibus ut- plurimum: purpura tandern faperveniat, atque tünc deprae | vatum ferum, ex ftagnatione fanguinis inflammatoria oris iandum , per corporis periphertany removere moliatur na- - tura, quamquam propter copiam AK materie , falu- — iaud femper ímpe- tarem hunc finem excretorio tali actu trare ,, morbumque tam gravem hoc modo tollere poffit. De De Cardialgia ickerica, in femina gravida f epus Cc. Y De reliquo notatu omnino quoque dignum eft in hoc ca- fa, quod fluxus menf(iumr , poft purpurze eruptionem pro- veniens & per octiduum fere continuans, typum & füccef- fam morbi nulle modo. turbaverit , quod tamen ab aliis quibuscunque extraordinariis eidem füpervenientibus ex- cretionibus fieri (zzpiffime obfervamus ; aft, cam non fim- pliciter fymptomatice , fed ftatuto ordinario tempore eve- nerit, placide continuaverit , & ad nullum exceífuüm incli- paveri,, nequaquam idcirco impedire potuit , quo minus primarius morbus , fab provida medicatione . decurfüm fu- um abfolverit , quemadmodum id etiam in fimilibus exan- thematicis morbis fimili cum füccetffa non admodum raro evenire, attentis & fagacioribus per experientiam abunde jam conftat pratticis. vca d c dao BS ERE ELIO. .. Dn. D. GOTTWALD SCHVSTERL. m" & i Cardialgia i&erica, in foemina gravida fzepius re- ' currente, poft partum demum perfecte fübiata. Oemina XXX. annorum , per octennium in rnatrimo- nio vivens, & quinque infantum mater faQa, in pr&- /.. fens fexum duos circiter menfes utero fe gerere cxi- ftimat, hinc die XX. Septembr. MDCCXXXVIIL vena fectio- nem in brachio admittit, vefperi autem ejus diei ex gravi & repentino lapfu debilitata, animo vehementer commo. ' .yetur , unde tertio abhinc die ; qui proximus ante nouilu. |. pium erat, infigni corripitur aftu, quem copiofus excipit |. füdor, cum inquietudine nocturna, fiti auctiori, anxietate & fpattica compreflione praecordiorum ; quibus omnibus 'smoleftus tandem pruritus in fuperficie cutis, inprimis.ma- '»nuum & pedum , accedit. : Urina redditur faturate flava co- pa | 93 pig- T E | | 142 ovo malformation ceo | piofüumque deponit.fedimentum. .Succedebat tuffis ficca — ferina , cujus intuitu adftantes de.complicata.forfitan febre — — lenta metueébant,.ex omnibus autem.fymptomatibus lucu- — | lenter adparebat; egrotam cardialgia laborare ifcterica. Die | .ergo. XXV. Sept. ad eandem vocatus , expofità morbi hifto- tia, praefcribo. medicamenta temperantia, "alia neutra, Li- .quorem terrae foliatae tartari, Cryftallum montanam, rha- barbarina, &.inprimis nodalum.laxantem ,.ex rad. Cichor. | Chelidon. herb..Fragar. Marrub..alb. fol. Senna, Rhabatb. & Tartaro albo, cum .cerevifia infundendum, qui egregia- ' rum fuit virium ,.fübjungendo.in declinatione martialia, quorum omnium.ufü.etiam. morbi.vehementia feliciter.co hibita fuit. p iPott quatuor hebdomadum decurfum; biduo ante no- vilunium, die fcilicet XXI. OGobr. cardialgia denuo , poft praegreffam iracundiam ,.cum.adeo vehementibus ftricturis fpafticis., modo.circa fuperius ventriculi orificium ; modo circa inferius, itemque in diaphragmate & inteftino .duode- no fe(e .exerentibus , recurrebat , ut in.fuffocationem .fyn- copticam incideret,.quae ipfa exacerbatio procul.dubio.ad- füumte in paroxyími principio.Effentiae Corticum aurantio- ^ rum faturatiori.ex patte tribuenda erat. .His ersoiin angu- — ftis iterum accerfitus,; pulveres ex Nicro, Tartaro vitriolato, — Cinnabari & duobus pro dofi granis Caftorei paratos, exhi- bui, vixque .tertium orum adfümtum erat , cum omnes hae moleftia iterum ceffarent. Licet etiam fequenti die fa- cies flavo colore tin&ta adpareret, paucorum tamen abfter- gentium & Liqueris .terrae foliatae Tartari ufu illein natu- — ralem transibat, nec-opus erat.alvum laxantibus follicitare, cum partim fponte, partim.ex ufü arcaniTartari ad frequen- — tiores dejectiones inclinaret. NET C Die XVII. Nov. qui erat quintus ante novilunium , cat- dialgia tertia vice magno cum impetu recruduit, a gramque per PTS AC RE di exc De Cardialgia i&lerícasit femina gravida Jepius (8c. 14.57 per novem horas:maxima cam atrocia excruciavit; quae no- vi hujus infültus caufam iterum in iracundiam; qua preece- dente.díe (übito: correpta fuit, conjecit: Bene-enim & de: illa valet;quod 7U/ ENALIS' Satyra VT: ícribit :. | | — Nalla fere caufa efl , in. qua mon femina litem: |. Miverit :- | pu | Sequente: die. facies: fimiliter; ut'antea; flavo obducebatür- colore;.aegrota vero bene. fe.habebat , & nova hac defoe-. datio , poft ufum pulverunr aritifpasmodicorum , paucorum: ' dierum fpatio: evanefcebat: | Ceterum hoc tempore alvus. ] | eidem: quotidie bis ,. vel ters foluta fuit, inftar diarrhoeze;. cum fumma. tamen- euplioria, fiquidem:etiam:excrementa: nihil pratternaturale monftrabant:— Probe igitur de novo ponderatis omnibus: his morbi: circumftantiis ,. au&tor füaforque. fui. utaegra:per tempus: aliquod a:medicamentorum ufü: planeabftineret; & potius: quieti animi-adfuefceret, ne.perpetua eorundem, in fe qui-. dem fàlutarium , ingurgitatione, foetus: forfitan débilitare-- tur... Ejusmodi enim:morbi ita facile &: crebrius recurrens tís, caufam non tarn in. materia ,. quam in motu quzererm.- dam eff. exiftimavi, precipue concurrente femper ira; aut: terrore. Prafcripfi: ergo non nifi pulyeremaliquem tem-- perantem; quo ingruenti-occurreret morbo; quotiescunque: terrore aut. ira: commoveretur.. Nam, docente: PERSIO: Satyr. IIF. - Wen m | | - Hellelorum frufira, cum jam cutis egra tumelii;. Pofcentes videas: | | Paroxyfius enim ab hoctempore fzpius & citius recurre-- | bat; atque per novem & duodecim horas durabat, pofte-- roque- femper die color flavus ictericus in facie adparebat, cujus: recidiva caufatrr ,. fatente- ipfa aegrota , aut terror; aut ira pra buit, interim tamen quilibet talis novus infaltus. poft: a 770 0o Olferuatió Lo 00 A MERLO UNPUTUDUNEM HER: LH PIDE RKRREUDR MA EH UEM e minuat ^yoft lenem quandam diarrhoeam mitigatus fuit. Adpetitue extra paroxyfímorum exacerbationem fatis vegetus erat, agrota quoque men(ibus Decembri & Januario facram ze- dem frequentabat, .& domi fingula faa negotia absque .ulla moleftia peragebat, & interdum medicamenta antifpasmo- dica adfümebat, nulia tamén arte malum plenarie eradicari polfe videbatur , donec à farcina corporis fui levata effet, cum naturz fenfibilitas potiflfimum'in culpa effe deprehen- dereter, haec vero una cum extraordinaria illa inclinatione - ad terrorem & iram ab ipfo graviditatis ftatu induceretur. In- terim prafervatorio fcopo.tam circa medium ingravidatio- nis tempus, quam inítante partu, venséfectionem in pede inftituere jufhi, quae «etiam aliquid ad :iinimum levaminis attulit. à; Tandem cum tempore jufto partus vincula in noftra foluta effent, iterum durante puerperio iCtero infeftabatur, & quidem :tanta cum vehementia , ut in nigrum mutare- tar, & faciem colore ex flavo viridefcente ac nigricante de- foedarer. Aufcultábat tunc per aliquot hebdomades Erm- yrici cujusdam confiliis , ejusque medicamenta adhibe- at; cum .vero loco fperata & promifx fanitatis cache- &icus jamjam immineret ftatus, meam tandem iterum im- ploravit opem, quare, praemiffa in pede venaefe&ione, ftatim medicamenta falina , apérientia & refolventia , in- primis autem arcanum Tartari , efficaciffimum alias in - I&ero remedium , prafcripfi , quorum debito & conve- nienti ufü per.Dei gratiam. brevi poít convaluit , po£&mo- dumque etiam denuo gravida reddita , absque ullo ulterioti incommodo foetum: feptimum.enixa fuit. 2 — (Chemnitio Erfordiam trausmife OBSER.- de F'itri eauftic fpetulo convexo adplicati effe aua 143 MM M —À — —————— —— — M M— M .. OBSERFAZIO LI | - DN. M.BONIFACII HENR. EHRENBER- E GERI. Vitri cauftici, f peculo conuexo adplica- t;i, effedu. | IN Siiccieat Volumine VI. horum A&orum tribus in | Obfervationibus , nempe XXXII. XXXIIL & XXXIV. nouam aliquam fpeculorum caufíticorum defcripfi ra- -tionem ; ut adpareret, quo forte modo Archimedis aut Procli inftrumenta uftoria fuerint comparata. . Nec ani- mus eft, eam materiam deferere, cum eam nondum fciamus exhauftam, fed fubinde cogitationes alie ex aliis genitee moneant , id, quod femel recepimus ; profequi, donec ad maturitatem pervenerit. Nimirum uno modo invento difpeximus porro: annon alia quoque ratione illi claffium vaftatores eundem finem obtinere potuiffent, ut e longinquo ignis in claffe fuiffet excitatus ? Neque difficilis füitinventu modus alius. Confiderantibus enim nobis fpeculum illud , quod Obfervatione XXXIV. de- Ícripfimus , adparet tanquam lens cauftica fpeculo con- vexo coalita , hinc facile menti obuium erit : Vitrum uftorium & fpeculum convexum eundem effedum pro- ducere poffe, quem fpeculum ex menifco paratum. At- que hoc conftabit clarius , fi ad fequentes propofitiones animum attendemus. Propofitio I. Á Redi goralleli per lentem "vitream vefradli Qm En fpeculum. convexum rita y ut continuati taudem in Jpeculi €en- A36 .:7 7 idu enmnatios Too exta 08719 centro concurrerent, eo modo repelluntur. in lentem , ut de- "uo refraiéionem paff fiant iterum paralleli, 0 0 00—- | Demonftratio. .Sitlens vitrea KBDK , Za£. 27I. Eig. 1. focum ha- bens in F: adplicetur fpeculum conuexum IE; cuius cen- — trum itidem fit in F. " Ducatur radius medius perpendi- cularis , five axis ,, ABI, qui fi produci poffet, pergeret "jn X: Atin I illapfus in fpeculum repellitur in fe ipfum.: Sit alius radius RD huic parallelus, qui duplicem refra- &ionem paffus tendet verfus focum fuum F , & fimul etiam verfus centrum fpeculi, hincque ad E in fpeculum. cadet perpendicularis , & repulfus ibi in D , unde vene- fat, quafi ex foco fuo cadens in lentem , iuxta refractio- - nis regulas a K EPLE RO ( Dioptrice Axiom. III. pag, Y.) & illuitri /OLFFIO ( Element. Diopt. $. 37.) traditas, fiet iterum axi parallelus. Corollarium. : Eiusmodi igitur vitri ac fpeculi convexi connubium, quorum nimirum focus & centrum cóincidunt , ratio- tem habent fpeculorum planorum;, que faciei imàginem illapfam fiftunt erecdam & debita magnitudine. — | Scholion I. : Utrum metallicum hic fpeculum preftet, an vitreum; facile quivis iudicabit , qui utriusque proprietates. confi- derat. Etenim in una fuperficie probe polita fola refle- xio, qualis in metallicis optime paratis habetur , radios illapfos nihil , aut parum; debilitabit: in vitreis autem, ubi radii ingredientes & regredientes fuperiorem fuperfi- | ci de Vitri cauflici fpeeulo convexo adplicati efefiu, 147 ciem penetrare ac in inferiore füperficie etiam mutari de- bent, facile accidet , ut vigorem füum paululum amit- tant, maxime, fi vitrum fpeculi flatu oris paratum nec eius utraque fuperficies naevis libera fit. Scholion II. In fchematifmo formam lentis, plano- convexe ex- hibemus. Perinde autem erit, fiue convexum utrinque, feu alterutra parte planum , feu menifcum eligamus vi- trum , modo fit caufticum & radios parallelos fideliter colligat. Quoniam autem in demonftrationibus fequen- tibus ad fpeculi & lentis diftantiam attendere haud volu- mus, fed eam libentius habere pro nulla , ne difficultas accreícat nova & remoram iniiciat; convexo - plana au- tem propius admoveri fpeculo poteft ;, quam utrinque convexa, & magis quoque in ufu eff , quam menifcus; ideo plano . convexe hic depictam fiftimus lentis figuram. Scholion III. — Neque etiam nos latet , radios parallelos , ab axi ul- tra 20. gradus remotos , refractionum regulis non tam prope refpondere, quam propiores. Attamen, ne pro- pter lentis crafüitiem in lineis ducendis oriatur confufio, extremum potius lentis punctum elegimus; fupponentes; illud ultra modum ab axi non abefle. — Scholion IV. — |... Ceterum , quoniam hec, que porro tradituri fü- | mus, in eorum quoque gratiam , qui inítitutionibus ma- | thematicis leuiter faltem tinGi funt, ut a pluribus intel- Dur s sdordic "3 - ligantur, | 148 — Obfervatio LI, ligantur, proponimus : iisdem in demonftrationibus ute- mur füppofitis, quibus in precedentibus ; Volumine VI. communicatis , abíirahentes a lentium crafífitie & fuppo. - nentes fpeculorum unam folum füpetficiem , & quod in triangulis valde acutis latera rationem circiter habeant eandem inter fe, quam habent anguli oppofiti. : | Propofitio 1I. | Radii paralleli per. lentem illapfi im [peculum comve- xum quam proxime admotum y, cuius centrum quarta foci diflantia longius abfit, ita repelluntur in lentemy ut iterum fradfionem paff uniantur in diflantia diametri circiter [peculi Jus, aut foci lentis dupla fesqui altera. ys Demonítratio. nom Sit radius HK (Za. 7/7. fz. 1-) axi ABO parallelus; - cuius cum axi unio effet in F: at in fpeculo convexo OL,. cuius centrum G , & femidiameter GL, ita incidit , ut. cum perpendiculo G LP faciat angulum incidentia ; (cu- ius crura retro ducta fint LP&LM.) cui refpondeat an-- gulus reflexionis Q L P ifti equalis ;; itaque tendet. tertia. parte ad perpendiculum, (quod nunc eft KH) ut, fi con-- tinuares , perveniret in V. Sed vero nunc in egreffu re- tro iterum declinat dimidia parte a perpendiculo ( quod . nunc eft K N, ) adeoque angulus refractionis VK A erit dimidium anguli inclinationis VKN. Demus igitur fo- co FK , aut LF — FB, aut F O, digitos 8. &. obtinebit fpeculi radius GK, aut GL ,. 10; CK vero & CF, fe- midiameter 4. Sit angulus BCK — oppofito HKN 30; & erit angulus KFC — CKF — MEN, 15; — | Je. KG; Áp" de Vitri cauftci fpeculo convexo Adplicati effe&u, 149 FKG,;3, (Nam, ut KG (10)adangulum acutum F;( 15): ita FG, (2) ad ang. FKG, aut FLG, (3). Atque hic eft angulus incidentie radii KL , retro per PLM repre: fentatus ; cui equalis ang, reflexionis PL Q, uterque par- tium 3. Vt ita ang. inclinationis in regreflu fit OK H, & angulus refra&ionis in ingreffu hoc QKV itidem 3 ; in egreflu. vero, ubi angulus inclinationis eft VK N — 24, erit ang. refradiionis VKÀ, I2, Quia autem VKH eftt 6 , erit etiam HK A — alterno CAK , 6. Et fic in tri- angulo GA K angulo — 6 , opponitur latus L G , fiue diameter fpeculi, -.- IO, ergo angulo G — I2, opponi. tur KA , quod dupluu: fit neceffe eft , fiue 20, & fic fpe- culi diameter. Velin triangulo F AK angulo A, 6, op. ponitur latus KF, five foci longitudo — 8, ergo angulo ! — IS opponitur KA — 20; que linea ad focum 8 ra. tionem habet duplam fesqui alteram. .Q. E, D. | Propofitio 1IT. Radii paralleli per. lentem ilMlapfi im fpeculum: comve- aum quam proxime admotum , cuius femidiameter oaua parte maior efl foco lentis , poft iteratam refradiionem uniua- tur in diflantia Jemidiametri fpeculà quadvupla d focá lentis quadrupla [esqui altera. ; Demonftratio. — Sit radius ABO (Za. 7II. Fig. 2:) perpendicularis & alius RD', parallelus ;; focus lentis BDIfit F,. fpeculum convexum OE , cuius femidiameter EG, aut GD. Hinc GEQ. eft perpendiculum, cum quo radius DE angulum format incidentie MEQ , cui convenit ang. reflexionis: 150 Obfervatio Ll. QEP, ficque ang.linclinationis in ingreffu radii reflexi . erit RDP , cuius tertia parsad perpendiculum P D T, in — . egreffu vero angulus inclinationis eft TDL, cuius dimi- - dium a perpendiculo TDV. Demus igitur foco DF, aut. BF, digitos 8, & fpeculi femidiametro EG, aut DG;9; FG vero fit unius digiti, & angulus acutus partes habeat 36; cuiequalis eft oppofitus RDL. Cumque triangu- lum CDF, fit equicrurum , erit ang. acutus F, ac fimi- liter CDF , & huic equalis verticalis LDM, partium I8. - Inferre autem nobis liceat: Ut latus DG (9) adang. acu- . tum F (18): itaFG(r1) ad ang. FDG — MDQ —QDP, - (2) Ergo angulus acutus G eft — 16. & LDM | MDP — 22, PDR antem, ( ang. inclinationis in egreffu) refi- duum ex 36. five 14, cuius tertia pars PDT — 4$ ; fic- que ang. inclinationis in egreffu LD T — 263 ; & refra- - &ionis T DV — 131 : hocque ad illum addito, habetur angulus LDV — 40; a quo fübtradus RDL— 36. relin- quit pro RDV 4. Huic autem angulo , prolongatis re- : trolineis BA & DV , refpondebit angulus alternus in pun&o unionis, quod;per V concipereliceat. Adeoque in ^ VGD angulo V. ( 4) opponitur GD (9) ergo an- gulo' G (16) opponitur quadruplum ,. nim. DV (36). Quod ad foci lentis diftantiam ( 8) eft quadruplum fes-- qui alterum. Q. E. D, | à ^ « Seholion.. . - | ! ] 4 | . »* . L LÀ [ E Facile veto progreffüm hic quiuis facere poterit ad. focorum centrorumque diftantias minores ; fi focus DF obtineat partes 16. & femidiameter fpeculi DG vel EG; 17: pundum unionis radiorum proditurum eft Er odu- de Fitri.cauflici fpeculo comvexo adplicati effedu, 151 o&uplum femidiametri fpeculi. Aut centro fpeculi a len tis foco trigefima fecunda parte longitudinis foci diftante radii unientur in diftantia femidiametri fedecupla, & fic porto. — meo Ex his ergo demonftratis L. B.colliget, radiosparal- lelos per lentem in. [peculum comvexum illapfos & ex co per i/lam deno refraifos , [emper fieri comvergentes ac ante len- tem d [peculium uniri, fi nimirum femidiameter [peculi ma- jor eff leutis foco... Quia, focolentis & femidiametro fpe- culi coincidentibus ; demum radii rurfus redduntur pa- ralleli, Exinde vero etiam coniectura adfequi facile po- terimus, radios parallelos per lentem in fpeculum tale , cuius femidiameter minimam partem brevior eft foco, illabentes , & relabentes, non uniri, fed diffipari. Id quod. infuper una folum. demonítrabimus propofitione, Sit igitur ! mam] N oct Propofitio IV. T Radii paralleli lentem illapfi & inde [peculum. comve- xum quam proxime admotum y, ac tale quidemy, cuius femi- diameter fit oaa parte minor foco lentis , poft reflewionem «uc iteratam refracionem divergentes fiunt ita , ut retro pro- dudii in difperfionis pundo concurrant , quod in quadrupla | femidiametri , aut triplafesqui altera focey. diftantia circiter |! abeft. | "n | | Ra | Demonftatio, — |. Sitlens IBDI (222.21, Fig, 2,) cuius focus JF aut - | BF, digitorum 8. fit etiam fpeculum KN cuius femidia- | meter KH, aut. JH, (nam lentis a fpeculo diftantia hic | non attenditur) digitorun7, JC — CF — 4, CH-35, 1 i : j angue , JL. 152 —.. QOHhfervatio LI. angv'as JCN habeat partes 14: ergo CJ E — CF], 7. etJHC, 8; HJF autem I , et ejus verticalis,4K 2; auta ]^, - ang 'lus incidentiae in fpeculum, I, hujusque reflexionis - angr!us 4K Z, aut 4J Z, fimiliter 1, cumque y Jg; aut y K g, — oppofito JCB, fit 14, C JF 7. cui verticalis y J^ :ra- dius ex fpeculo reflexus KZ vel JZ cum Ky aut]y fa- ciet angulum in K aut. ] partium s vt angulo Z Jg re- maneant 9 , qui eftangulus inclinationis in ingreffu retro facto. Ergo radius femel denuo fractustendet in 4, vt re- fiduus angulus Z]g adhuc fit6, in egreffu autem radius 4 J, per fuperficiem lentis convexam, vbi frangitur dimidia partea perpendiculo ; (quod nunc eít Jy et cum radio JZ . angulum facit 8 partium) tendit in e, vt angulus 4 Je fit A4 et y Je» 12; ac proinde angulo e J g relinquantur 2, cui verticalis eft ;»;K 5, huicque alternus ifte; quem lineaK 5 - continuata cum axe À X etiam prolongato efficit, cuian- eulo in punc&o difperfionis exiftenti, inícriptam effe litte- ram S nobis concipiamus. Jam igitur: Vt ang.S, (2) ad JF (8), ita JFC (7) ad J55, (28) aut ang. S, (2) ad JH (7) ita JHC (&) ad J^S (28). Linea]^S vero (28) habet ad JH (7), femidiametrum fpeculi ra- - tionem quadruplam , et ad JF (8). diftantiam foci len. . tis, rationem triplam fuper quadri octauam fiue triplam - fesqui alteram, Q E.D. EM Corollarium I, Radii igitur paralleli per lentem refra&ti & fpeculo conuexo, femidiametrum breuiorem foco habenti, immif- fi retroque in lentemrepulfi ,' diuergentes fiunt, actanto quie | de F'itri cau[lici fpeculo comvexo adplicati effetku, I$3 quidem magis , quanto fpeculi femidiameter lentis foco eft breuior, | Corollarium. 2. .. Contra vero, radii paralleli per lentem in fpeculum conuexum , femidiametrum longiorem foco habentem, miífi, retro per eandem lentem repelluntur conuergentes et concurrentes in vnum punctum, ac tanto quidem maio- ti interuallo, quanto minor eft femidiametri vltra focum diftantia. Corollarium | 3. Hincque nouus habetur modus, radios folares exci- piendi et in aliquem repellendi locum , vbi colle&i in ma- feria ignem facile concipiente, flammam excitabant, Corollarium 4. Neque tamen, quemcunque in locum libuerit ; pun- &um vnionis radiorum folarium proiicere poteris: fed re- trorfumpotius, folem verfus, aut certe inlocum non mul- tuma folis regione declinantem. Quia alias radii folares, obliquius lentem et fpeculum illabentes et reflexi, non omnesrurfus ingrederentur lentem , fed magna copia prae- terirent; neque etiam in vnum colligerentur punctum. Scholion. —. An autem AR CHIMEDIS et PROCLI in- ftrumenta uftoria vel fpecula ex menifco parata fuerint, €0, quem Olferv, XXXIII. et XXXIF. Volum. FI, defcri- pfimus modo, vel talia, vbi lens cum fpeculo conuexo | Ae. ) u COn- bol (4 oui Obfervatio L7, jus days à conjungitur : id hic quidem loci nondum inquirendi fa- cultas datur ; cum plura fuperfint antea demonftratu ne- cefaria, nuncque ; quantum pagina capiet , praemit- tenda, V : Propofido V. Radius non nimis ab axe remotus et ita conuergens cum 4xi fpeculum conuexum dllapfus, «vt produ&us im dimidiae Jemidiametri diflantia paululum minore concurrat ;. aut po- tius, "vt poft [peculum continuatus concurrat cum axi conti- uuato 2ta, vt refiduum axeos ad. centrum vsque, et ille con- tinuatus radius cum Jemidzametro [peculi triangulum faciat | aequicrurum ia punio vnuionis valde obtufum : refleitur | eum eodem axi parallelus. j | Demonftratio. .... Sitfpeculum conuexum SD, (Tab. IV, Fig. 1,) cu- ius femidiametri, SC, BC, et DC. Sit radius per- pendicularis A B. in fe ipfum reflectens; (itque alius RD, | convergens verfus E, vt refiduum EC fit — DE; adeo- que BE paulo minof quam EC. Ducatur perpendicu- lum CDL, et erit angulus reflexionis LDN — angulo incidentie LDR, cui equalis eff verticalis ED C. Quodfi. vero A CDE habetur prolfofcele, angulusacutus ECD etiam alteri E DC erit aequalis, ac iunctim aequales ex-- ternoacuto DEB. Angulusautem R DN, tamquam du- plum anguli E DC, eft oppofitus adeoque aequalis angu- lo DEB, et fic radii DN et BA paralleli. Q. E, D, 3 : ATIVITE DILE c de F'itricauflici fpeculo convexo 4dplicati effedu, 155 Corollarium r. - ^ Quia angulus incidentiae vbique angulo reflexionis conuenit, fequitur, radios parallelos fpeculum convexum illapfos reflectiita, ut retrodudti concurrant in diftantia dimidia femidiametro paululum minore. - | Corollarium 29. | | Quoque propiores fibi funt radii paralleli, eo acutio- res fiunt anguli incidentie ac reflexionis , adeoque & an- ' guli minores A i equicruri, hincque punctum unionis ra- diorum retroductorum propius accedit ad medium femi- diametri. ai | Corollarium 3. Cumque radii ab objedtis remotiffimisex uno pun&o in fpeculum venientes haberi poffint pro parallelis: - fequitur, ut ifti radii in fpeculo convexo reflexi & retro ducti nun- quam |uniantur in diftantia| poft fpeculum dimidia femi- diametro majore , fed potius paululum minore; Corollarium 4- Etquia ibi adparet objedi imago, ubi radii ex uno pun&o emiffi iterum concurrunt (five reflexi,five refra&i, five retroducti) patet ? nullam objeGi, etiam remotiffi- mi, imaginem in fpeculo, fphere, aut cylindri füperfi- ciem habente, ultra femidiametrum dimidiam introrfum removeri, fed femper in paululum minori diftantia, que tamen in remotiffimorum repraefentatione ad fenfum pro dimidia femidiametro accipi poteft, es ua Scho. I6 — — Olferoatio LI, . Scholion. Non equidem totam hanc de fpeculo convexo. de- monftrationem ad fcopum meum neceffariam duco: nolui tamenimperfediorem relinquere, prefertim cum ab Opti- cis & Mathematicis traditam non inveniam, nifi quod b, Ge, Alb. Hambergerum in lectionibus fuis opticis publice in calamum di&atis, hanc materiam tetigiffe recorder. — Propofitio VI. |. Kadii verfus quartam partem [emidiametri, frve partém ' dimidiam dimidie [emidiametri, [peculi convexi comvergentes (quod pun&dum convergentie pundum vocare liceat) poft re- flexionem uniuntur in diffantia circiter dimidia femidiametri. ».Demonftratio. | Sit radius HS, 7, t. Zab. 77. incidens in punctum fpeculi $. non nimium ab axi AC remotum, &tendens verfus G , ut BG, aut SG fit — :£ femidiametri BC, Sit Angulus SG B partium 4, cui opponitur in A GSC valde acuto latus S C 4. digitorum: ergo GSC erit par. tium 3, quia etiamlatus oppofitum GC tres digitos aut 3 femidiametri habet; & angulus SCG, 1. quia opponitur - lateri SG, à femidiametri circiter. — Ergo angulus inci- dentie HSI, huiusque reflexus ISF, 3 partes acquiret. Quodfi igitur in acuto FSC , angulus externus ISF eft 3. partium & S CF r.erit SFC, 2, Jam vero huic angulo 2, opponitur femidiameter SC 3 ergo angulo - SCF — I. opponitur SF, dimidia femidiametri. | Q. E. D. 2cietb uns gibimaili Pro-. deF'itri cauflici fpeculo convexo 4dplicati ejfe&u, 157 Propofitio VIT. Radii verfus i femidiametri fioe & dimidie femidiame- fri fpecul: comvexi comvergentes , Tetro uniuntaur in diflantia circiter. femidiametri fesqui altera. | | Demonftratio.. : - Sit radius PS , non longe ab axi incidens in fpecu- lum & convergens ad O ut OC fit — 5 digitis & $O— Sit & angulus OSC; 5 partium; ergo & PSI, ver. ticalis & incidentie , ac IS A , reflexus,' ficque angulus Aerit — 2. Jam in A ACS , quod valde acutum fup- ponitur, angulo À opponitur femidiameter fpeculi SC , ergo angulo C — 3. opponitur SA , — femidiametro fes. qui alteri. Q. E. D... ' EU. '"Scholion. -— Eadem methodo demonflrare. poterimns: quod fi convergentia radiorum in fpeculum convexum illapforum fit ad x femidiametri, five.$ dimidie femidiametri ,, "unionem ante fpeculum efle in diftantia 31 femidiame- trorum , & radios ad 4$ femidiametri, five 1$ dimidie femidiametri convergentes, per fpeculum convexum re. tto uniri in diftantia feptupla fesqui altera & fic porro. lá i'll: UÜ 3 OB$ER- (58 |. | — "Obferoatio LIn * OBSERFAZIO LII. E Dn. M: BONIFAC. HENR. EHRENBER- qaa GERI. Suc | Sade 2M. SAN (eu Radiorum in fpeculum convexum con- vergentium reflexione , ac prolon- . . . ... gata unione. "es LI T aliquando ad metam nobis propofitam pervenia- mus propius, in memoriam nunc revocabit L. DB. ultimam , in precedenti Obfervatione, de fpeculo con- vexo addu&am demonítrationem. | Perplurimas equidem proprietates eius iam ab aliis Opticis (*) traditas ac de- monítratas effe noui. Attamen radiorum convergentium illaplum, aliquem illorum attigiffe, nullibi videmus , cu- justamen utilitatem infignem fequentia probabunt, Ne. quis autem nobis obiiciat : materiam de fpeculis conve- xis hic loci, ubi de fpeculis caufticis ac eorum focis lon- gioribus difputamus, plane effe incongruam ; in antecef- fum notamüs, quod, etíi fpecula convexa radios folares; tamquam parallelos non uniant, fed diffipent ac diver- gentes reddant , tamen hic locum inveniant ex eo capite; quia convergentes radii quidam in illa impingentes etiam uniri folent. Qua autem ratione hoc effici queat, ex fub- fequentibus intelligetur... Nos interim ex propofitionibus precedentibus, V. VI. & VII. & adnexo Scholio fequen- tia * Conf. hic unus inftar omnium , perill. W'OLFFIUS, Ele- ment. Catoptric. Cap. III integro. | - Radiorum in fpeculum convexutn convergent. 65c,159 - tia colligimus corollaria , ac fic meditationes noftras con- tinuamus. | i | Corollarium I. —.— Semper igitur unionis pun&um ante fpeculum con- vexum longius abeft, quam pun&um convergentie ra- diorum illapforum eft a tergo fpeculi. Nam in fpeculo plano eadem eft ante illud puncti unionis diítantia, que eft puncti convergentie poft illud. At fpeculum conve- xum radios magis diftrahit ;, & maiori demum diftantia , fi non omnis generis convergentes, tamen illos, qui an- te dimidiam íemidiametrum produ&i concurrunt , uniri | permittit, Kos Corollarium 5. | |... Quo propius tamen punctum convergentie accedit , ad dimidiam femidiametrum , eo remotius fit punctum , unionis , five. focus prolongatus ante fpeculum , donec | in ipfa femidiametro dimidia , aut potius quam proxime , ante illam punctum convergentie accedens, radios refle- | &at parallelos, per Propof. V. Obfervationis praecedentis | : | ] Corollarium 3. : *t |^ A Atque ifta fücceffiva pun&i unionis a fpeculo con- | vexo remotio non equali eademque procedit velocitate, | qua fucceffiva pundi convergentie ad dimidiam femidia- | metrum fit acceffio ; id quod ex propofitione VI, & VII. | hisque fübiun&o fcholio aliquantum patet, ac infuper il d ratione de propioribus quoque diftantiis puncti con- | vergentie demonflrari poteft, — use Xt | ets Biuo1q a iw Yl TAA «€ [| 7a 160. Obfervatio LII . -... Scholion..- | Quam vero preecife fucceffiva ifta pun&i convergen- tie admotio ad dimidiatn- femidiametrum habeat ratio- nem motus fui ad abfceflionis puncti unionis velocitatem, hoc eft, quod opera pretium atque e re effe duxi , pau- lo penitius demonftrare, Sitigitur — ' T Propofitio VIII. | Dum pun&um comvergentie radiorum propius propius- que admovetur ad dimidiam femidiametrum fpeculi comvexi, àn ratione progreffonis duple, decrefcentis pun&um unionis radiorum excurrens removetur fucceffve femper a priori uni. onis pundo in ratione progreffonis duple crefcentis. Demonftratio. I) Sit fpeculi convexi FBD ( Za. Z/1 Fig. 3.) femi- diameter BC , aut DC , adeoque perpendiculum CDL, & axis HGBC-. . Sit E pun&um dimidie femidiametri ,. ad quod quam proxime radius R D collineans, ut pun-- &um convergentie cum ifto fere coincidat ; quo fado radium reflexum DN reddet cum axe C BH parallelum, per prop. V. Obférvat. praeced. | to n Y ds d 2) Impingat autem rádiis alius VD cum axe con- vergens in IL, hoc eft, in quarta parte femidiametri, aut dimidia parte dimidie femidiametri (quam femidiame- trum dimidiam pro menfura ac unitate adfumere liceat): hic iesus unietur cum axe in. G, fiue. dimidia femidia-: inetro ante fpéculum (per prop. VL. Obferv. prec.) ut BG- vel Dis ub ES 1 bebe speientin MASS 3.) His füppofitis ;" cadat nunc alius radius T D L fpeculum , cuius punctum convergentie k propius : -od3e a di- De Radiorumi in fite convexum converg. ex. I6I a idis femidiametro E, nimirum parte dimidia femi- diametri quarta: Hic radius angulo incidentie TDL equalem refle&endo facit LDH, ut G H fit femidiame- ter. Nam in ^ KDC latus KD, — KB circiter, (D enim concipiendum proxime à B abeffe) fit partium 3, & KC, 5: ergo & angulus C ad angulum K DC eandem rationem habebit, eritque C — 3, & KDC — 5, cui equalis eft verticalis T DL ac huius angulus reflexionis LDH. NDL autem — ECD, oppofito, etiam eft — 3, per num, I: ergo NDH & huius alternus DHB eft — 2. Jam in ^ CHD angulo acuto H, — 2, opponitur femi- diameter CD — 8, ( aut, adfümta femidiametro dimidia: pro unitaté, 2), ergo angulo C — 3 opponitur DH --I2, à qua, fi fubtrahatur dimidia femidiameter D G — 4» (per num, 2.) remanebit GH — 8, aut femidia- meter dimidia bis fumta, . 4.) Incidat denuo radius alius SD in fpeculum ita, ut convergentie punctum O, nunc non nifi odava dimi- die femidiametri parte abfit a medio pun&o E. Sit in ^ DC, OD — 7 digitorum & OC — 9: ergo & angu- li valde acuti his oppofiti talem obtinebunt citciter ratio- nem: Nimirum angulus C. habeat partes 7. & ODC, 9; cui verticalis SDL , huicque refpondens reflexionis an- gulusL D A conveniatnecefle eft. Angulus autem NDL .—— oppofito ECD etiam eft 7: hic ergodetractusex LDA relinquit angulumN DA, cui eft equalis angulus alternus, (f DA continuetur usque ad concurfüm cum axe BH, | etiam prolongato,) quem per A nobis concipiamus. Ha- ;bebitur igitur ^ CAD, in quo angulus A, — 2, op- . ponitur femidiametro CD — 16: angulo igitur C, — 7, X oppo- — N P4 ; "ta. - ": i T M. Lore 4 » .. e » e i : — c p ; : t Wd Ead P 1462. . OrwuatioLlL 5 0. opponitur DA — B A (usque ad concurfum) — 56 par- E tium o&tavarum, five 28 quartarum: ex quibus, fi de-* traxeris priorem diftantiam BH aut DH — I2 , rema- nebunt 16 partes quarte, five 4 dimidie femidiametri, pro diftantia puncti unionis praecedentis, H, á pun&o unionisnovo, A. Diftantiis igitur pun&orum conver-. gentie a femidiametro dimidia, nimirum 2, $, & refpon- dent pun&orum unionis inter fe diftantie I, 2, 4. Acs- fi cui volupe eft ;; demonftrationem perfequi ad progref- fionis terminos fubfequentes, nim, fedecimam , tricefi- mam fecundam, fexagefimam quartam &c. partem dimi: : die femidiametri, qua pundum convergentie ad eam ac-- cedat , eodem demonftrandi proceffu utens, inveniet no- va unionis puncta, quequea proxime pracedentibus difta- te femidiametris dirnidiis 8; 16, 32, &c. Q. E. D. Scholion. . . B - A Ntautem facilior intelle&u evadat demonftratio cir- ca partes minores dimidia femidiametri; conducet majo- sem delineare fchematifmum , ac femidiametrum in plu- res partes divifam concipere: quod tamen Leétori curio- fo relinquo. Interim utriusque progreffionis, & decref- «entis, & crefcentis, feriem aliquam in tabula adícribere vifum eft, ex qua cuiusvis puncti convergentie a medio femidiametri & pundi unionis refpondentis a proximo; diftantia infra fcripta cognofci poffit, ; Punéli convergentie diffantia a] 1 media femidiametro. T Jb o sn 418 15152154! 28$ 256 gt: 1014 2048 40965 po————————————— —————.,'!-!"D"'"' "nne —— ———9——————À———— P z AREAC Nm 4 S | ; ! cei dris xc mine | | ; r |: | eos| 6s hanisse] ria [ioa] iot Corol ] s || | De Radiorum in [pectlum comvesum converg, &c. 165 L»-. .". Corolárium. | — Quoniam autem progreffionis duple additio ex Arith- | metica conítat ; & quivis in ea progreffione crefcente, | terminus, primo demto, eft fumma-antecedentium ter- | minorum omnium; puncti vero unionis diftantia a fpecu- | lo ex eiusmodi terminorum ferie componitur? adparet | ratio inveniendi diftantiam puncti unionis radiorum ante | fpeculum ex dato pun&o convergentie , & viciffim pun- | Gi convergentie ex prefumto unionis radiorum pun&do, | Sitergo | | LE 2 B— Problema I. | co. Ex punido comvergentie ante dimidiam f[emidiametrum | dato invenire diflantiam punddi unionis radiorum a fpeculo. |— SOLUTIO. 4A fra&ionis date denominatore füb. | trahatur unitas, & erit refiduum diftantia pun&i unionis | in dimidiis femidiametris fpeculi convexi, qua per digi- | tos aut pedes, quibus dimidia femidiameter conftat , eft A multiplicanda ; fi fecundum eandem menfuram illa diftan- tia defideretur. V. g, Abfit pundum convergentie ante femidiametri medium 7, erit puncti unionis ante fpecu- lum diftantia63. femidiametrorum dimidiarum ,' & fingu- lis in 10. digitos divifis, 630. digitorum. Problema 2. (—.— Data diflantia pun&li unionis aute [peculum , imvenire | undi comvergentie a dimidia [emidiametro vemotionem, —— SOLUTIO, Numero diftantie unionis addatur uni- tas, & fumma erit denominator partis, qua punctum con- | X2 vet- *-. -* -* P 9o " a ; X64 09 6 | Obfervatio Lco vergentiz abeft a medio femidiametri. E. g. Pun&um uni- onis defideretur 127. femidiametrorum dimidiarum , ergo abfentia puncti convergentie ante dimidiam femidiame- ttumeft —. ^— As MEINEM s 5ebolion- L..— 5... uen tetcnad Quia vero in illa progreffionum ferie multe alie di-. ftantie intercedere poflunt, que in | dier jeg e non inveniuntur, & tamen e re erat , etiam illas partes intermedias ac diftantias pun&torum unionis iis refponden- tes nofle: Inquifivi quoque in illas, eadem demonftratio- ne, quin & his regulis, ufus, & inveni utrinque ad par- tes puncti convergentie , (quarum denomipatores in pro- greífionearithmetica fimplici procedunt, manente ubique unitate pro numeratore,) pertinere diftantias pundorum - unionis a fpeculo in eadem progreffione fimplici numero- : rum integrorum; ab unitate inchoantium prout in tabu- 1 la fequenti, facile augenda , exhibentur. Punt Vei ii een UST :| | CLE: ! s dimidio Jcmidia- Enn pre [nn LET] ae suetro diftantia. [21314051617/8:9' 10] 1| 12| r3] 14] T5] 16] 17]. —— Punili unionis a fpe- | VOY TY | ES eulo dift antia in di- 6 ; 8 9 1e|17 | 12] 13] 14]. Ij 16 &c, M es ih midiis femidiametri. Cuius igitur effe&io non minus, quam ufüs ex ha&enus demoníftratis intelligitur quam facillime. | | SeDoloh de Creme Unum adhuc monendum , in gratiam minus exer-- «itatorum , duco ; fupponi a. me hoc, tamquam indu-. i PUE. .. bium, Zr r[r — | — 1—— 46 —— 1|213]4 5) "d — De Raádiorum in fpeculum convexum converg, &c. 165 bium, & alibi demonftratum: radium oblique in fpeculo convexo impingentem, h.e. non ad centrum directe ten- dentem, non infe refle&ti , fed declinare ad latus alterum ; adeoque & radios ad pun&um dimidia femidiametropro- pius convergentes in eiusmodi fpeculum tali. modo il- lapfos, repelliad latusalterum, & etiam ea, qua demon- flrauimus ratione, ante fpeculum uniri , non cum axe quidem , fed cum radio inter illapfos circiter medio. h OBSERFAZTIO LIII. : Dn.M. BONIFAC. HENR.EHRENBERGERI. qi S » " de : * e Mediis,Solis radios inlongam diftantiam Ho colligendi. SU. ow f iennium nunc eft, ex quo, animoad fpecula quedam B cauftica vitrea admoto, fubinde alias ex aliis veri- tates, hactenus occultas, Dei auxilio elicui , eas- ue aliquot Obfervationibus communicatas facili metho. Bicenoofire - Ubi noviffime, fepofitis fpeculis vitreis, ad convexa progreffüs, vatias circa illa proprietates, in- primis quod ad radios convergentes & ita illapfos atti- net, ut punctum convergentie intra dimidiam femidia- metrum fpeculi ftatuatur, explicui, Nunc oftenfurus fum, quis harum demonftrationum u fus potiffimum fit. Ante tamen quam ad rem ipfam nos accingamus, monendum effe duco : hic non tam fpecula convexa vitrea , quam metallica potius, ac probe polita, intelligi, Vitrea enim; quamquam fatis utrinque "— & ab altera parte optime Ar ol 3 ter n 166 Olfervatio LII. terminata, radios, prefertim diitor1 tücidéanés., non folum aliquam partem in füperficie fuperiore refledunt , fed & illos, qui ad pofteriorem ac terminatam faece fuperficiem, propter duplicem refractionem non parum debilitant ac turbant. Hinc preftat fpeculum una folum | füperficie fatis polita preditum , quod radios femel tan- tum quam optime, ea, qua demonítravimus, convergen-:- tia exceptos colligit, ac in longiori diftantia, prout ali . quis defideraverit, unit. Quibus autem mediis fit uten- dum, ut radii folares in fpeculum convexum incidant de- — bito modo convergentes : id vel Catoptrica vel Dioptri- ca monftrat Difciplina, Dum enim de lentibus uftoriis hec, & illa de fpeculis caufticis rationem determinat, qua radii folares, pro parallelis habiti, ibi per refra&io- nem, hic per reflexionem colligantur in unum punctum, quod focum adpellant ; in propatulo eft, radios holes colle&os effe convergentes. Siti gie LJ Problema, 3. . — Speculi comvexi Qv lentis ufforie auxilio radiorum fola- rium unionem in diflantiam quam cunque. defideratam prolis cere, SOLUZ IO, AÁdmoveatur lens uftoria fpeculo con. Nexo ita, ut focus lentis cadat ultra fpeculum, in brevio- ri tamen dimidia femidiametro diftantia. Quo propius autem focus lentis aceedet ad dimidiam femidiametrum tira €o longius erit unionis pun&um fpeculi ope pos jedum. ^ Demon B De AMediis Solis radios in longam diflantiam &5c, 167 i) Demonftratio. | - . Bit fpeculum convexum PQ, Za», 77, Fig. 2, quo- €unque fitu , non tamen inepto ; conftitutum; adplice. .tur lens uftoria fatis magna, D E oblique, ut radii fola- re$ cum axe A B paralleli, RD, SE, poft fpeculum con- -vexum convergant ad C , ut oC, verbi gratia, fit 7 di- midiae femidiametri, & refle&ent radii in z, o & ;, itaut in diftantia trium femidiametrorum dimidiarum concur- - rant ante fpeculum in G, ibique rem combuftibilem of- fendentes accendent, (per Schol. 1. Problematis 2.) Sed - admoveatur lens ifta propius ad fpeculum in Ze, ut ra- . dii paralleli 72, se cum axe convergant in longiore di- ftantia poft fpeculum & propiore puncto medio femidia- metri, nim. B, verbi caufa 5: radii illi in &; o & zs im-- pingentes refle&endo in majore etiam diftantia ante fpe. culum unientur, nimirum in F, que erit diftantia feptem femidiametrorum dimidiarum ( per prop. VIII, & proble- mata fübjuncda cum fcholiis. ) Tm Um Scholion I. Qualis autem fpeculorum ac vitrorum requiratur ra- tio & magnitudo inter fe, ut effectus defiderio refpon- deat; in demonftrationibus nondum attigimus , neque etiam tam certa ac reftrida opus eft, De vitris quidem -auíflicis conftat , quod ; quo majore amplitudine gau- dent, eo majorem radiorum copiam recipiant , ac eoci- tius ignem , aut intenfiorem flammam excitare poffint : Sed de fpeculo convexo hic notari meretur, id quidem tante non requiri amplitudinis effe , ac lens cauftica eft; cum radii ibi , ubi in fpeculum incidunt , jam in ar&ius | ; fpatinm 468 . Obfreatio LH... 7 fpatium coéant: verumtamen nimis etiam brevi femidia- Xfnetro preditum illüd effe haud debet. Breviffima enim — femidiametro dimidia exiftente , radii nimis ar&e colle&i | ." & feread unum pundum redadi impingerent in fpeculum, adeoque ipfum , fi non liquefacerent , lederent cette. . Quodfi vero majot habetur femidiameter, tum radii con- .- vergentes tam ar&tum fpatium in fpeculo non.occupare - coguntur, adeoque fpeculi materia ac politura wisi " ilefa 3 (E LOT ! "E : . . Scholion s. LLIUERET . Et quia, quo longiore diftantia radiorum unio a fpe- culo abeft, eo maior quoque pundi illius unionis eft am-^ plitudo: (Eft enim par ratio , acíi vitrum ipfum longio- - rem focum haberet, qui, quo longior eft, eo majorem quoque gignit objedi, & fic etiam folis urentis, imagi- - nem, quippe qua ipfum pun&um eft unionis radiorum:) Itfque ardoris quoque in illo paulo minor erit efficacia, . nifi magnitudine lentis, majorique ideo radiorum copia, debilior ifte gradus reddatur intenfior. - neve Problema 4. dRo0E. Per eadem inffrumenta alio modo di/pofita radiorum fa. * larium unionem in defideratam diflantiam emittere, — SOLUTIO, Exp )natür Ípeculum convexum (QS, cujus centrum fit C, Tab. IV. Fig. 3.) Solis radiis paral. lelis, (AB, IK; LM,) qui reflexi excipiantur a lente - vitrea, ( DE) ita ut nontamquam ex foco lentis H, fed. pun&o paulo remotiori G,. in lentem concipiantut illa- pfi, Tum unientur in longiffima diftantia F, prout qui- dem lens D E vel paulo propius vel remotius aliquantu. lum fit conítituta, | ; | De- í23 - EET t* ^S " De Ma ediis S oli j tAdios ín longamdif) AnH am éxc,. 1 6 9 | "Dénegudado. ^ ^ o... Etenim fi radii fpeculum convexum convergentes il- lapfiita, ut continuati concurrant in dirnidia fere femi- diametro , reflé&untur paralleli, per; prop. VIII. num. I: -& radiorum regredientium'eadem retro eft via; id quod - jam alibi invenimus demonftratum : fequitur, ut radit paralleli AB, IK, L M, ita divergentes ex B, K && M -eo modo refle&antur, ut retro acti concurrant in G , di- midia fere femidiametro. Quodfi vero lens DE ita loce. tur, uteius focus H intra dimidiam femidiametrum €on- "tineatur, radii ifti divergentes erunt; tamquam é longio-- ti unionis puncto orientes ; quos velideo in longiflima uniri oportet diftantia, quia, fi H & G ceinciderent, & fic radii tamquam é foco in lentem pervenirent , eos pa- -rallelos reddi, conftat, Ergohoccafu redduntur aliquan-. ,tum convergentes ac tandem uniuntur. à ea Scholion 1. | | Nontamen auctor fim, ut quis hac difpofitione fpe: |€uli ac lentis utatur , mülto minus priori eam preferat modo, fiquidem citius flammam excitare fatagat. Quia unio radiorum in F tanta efficacia non eft, quanta habe- Aur, fi fecundum problema praecedens operam inftitua- mus, Hicloci enim arctius fpatium adeoque minor co. | pia radiorum folis parallelorum in LM & IK contento- | tum poft reflexionem, ad lentem DE pertinget ac magis |ampliabitur. Contra vero fi radii folares prius per len- | tem excipiuntur, major etiam erit columna & fic fortior | Copia convergentium in fpeculum impingit, ac colligi in | unum punctum , flammamque T excitare pue E CEN cho- € ———— n ! 1 ; ' 71! "| ' 170 ^ .- Obferostio LII Scholion :. Quod fi quis tamen alia adhuc ratione in remotis locis flammam a fole excitandam queteret, is voto fuo compos fiet, fi fequens obfervabit. | 9 Problema REI) m ^ Duobus [peculis vite paratis , quarum alterum ef? con- cati , alterum comvexum , flammam in remotis excitare, data vel adfumta quacunque diftantia, : SOLUTIO. Soli obiiciatur oblique fpeculum cau- fticum ( N O. Tab, V. Fig. 2.) fic, ut radii folares paral- | lei GH, AB, KL, aliam in plagam, ut verfus E, con-- currant ; inter pun&um autem concurfüs eorum & fpe- culum, fita etiam ad hos obliquo locetur fpeculum aliud & quidem convexum (P Q), ut poft hoc radii HI; BC, LM, ad E convergentes, tanta fint diftantia tergo fpecu- li propiores, quanta requiritur, juxta Schol. I. proble- matis 2. in Obfervat, praeced. ( exempli gratia g circiter | dimidie femidiametri , (CD) tum repellentur & con- current diftantia circiter ( CF) defiderata ( ut hic femidi- ametri triplafesquialtera, aut feptem femidiametrorum | dimidiarum) qua admoto remotove paululum fpeculo - alterutro locum datum exactius attinget, ubi res m facile capiens in flammam dabitur ex voto. Scholion 1. | Demonftratio hic non videtur effe neceflaria. Da. rern enim effe rationem fpeculorum caufticorum ac len- tium, fi cetera fint paria, facile concedet, qui radiorum mn fpeculis ejusmodi viam intelligit. Hocfolum intereft, que L De Alediis Solisradios tnlongam diflantiam &c, 171 quod, quia fpeculum caufticum foli direde obiici haud debet , fed oblique; lens vero poteft: hec quoque ma- jorem radiorum copiam colligere valet, quam fpeculum, nifi hoc illam latitudine excedat, pite | Scholion 2. Et quemadmodum problema quartum permutatio eft problematis tertii: ita quoque problema hocce quintum transponere pari ratione facile poterimus , ut nimirum radii folares paralleli prius illabantur fpeculum convexum, exinde in fpeculum concavum, ita, ut tamquam a puncto paulo remotiori , quam focus eft, emanent: fic enim in longiffima quoque. diftantia unionis punctum nancifce- mur, At vero idem hic effet monendum, quod de pro- blemate quarto judicavimus in fcholio ifti fübjundo. Ni- mirum , permutatio hecce minoris effet efficacie, quam ipfum problema quintum obtinebit: cum minor radio- fum copia ex fpeculo convexo in concavum, quam ex concavo incidat in convexum. Quod ex radiis parallelis fpeculum convexum illapfis in fchematifmo problematis quarti colligi facile poteft. Quare plura ad hoc addere, ac per fchematifmum novum ad oculum demonftrare hic fuperfedemus. | | Interim tamen nondum omnia, que huc fpecare poffint, funt exantlata, Catoptricarum enim ac dioptri- carum rerum probe gnarum unum alterumve adhuc me- dium invenire poffe, radios folares in remotis colligendi & incendium movendi , fequentia docebunt clarius. An- te omnia autem varium radiorum in fpecula cauftica il. lapfum & exinde factum repulfum, nobis bene imprima. mus, necefle eft, | v Lu -.. Hec $t AH SI md dy3 9 vcio I Od Hec tamen, tamquam aliunde iam cognita & de- - monftrata, liceat fupponere : Quod, ('*) quemadmodum radii paralleli (EA, DB ,Zab. IV. Fig. 4.) /peculum fphe- - rice concauum (AB) illapfi retropelluntur , ac ante fpecu-. jum uniuntur in diflantia fere. dimidie femidiametri (F)), (fi nimirum fpeculum non ultra 20. gradus fui circuli fit latum) (FA; FB;)'ex foco ;/fo (F) fpeculum concavum dllapfi reuertuntur parallel , (in AE & BD.) — Sicuti et hoc demonfítratione noftra non eget : Aadzos perpendicu- - lares (CA y CX, CB.) quales funt omnes Jemidiametrz — alicuius f[peculà coucaui, in [e ipfos refledere. ! | Corollarium I, Quibus fuppofitis patet, omnia puncta inter focum & centrum fpeculi concaui in fpeculum radiantia hic repelli | ita, ut extra centrum eius tandem cum axe concurrant. ' - Corollarium 2. Et quo propius pun&um , radios in fpeculum fpar- - gens , a foco abfuerit, eo remotior a centro erit eorum ceumaxe unio. Et quidem Propofitio I. $i puudum in [peculum concavum radiaus medium fit. inter. focum y [eu dznidiam | [emidiametrum ,. C. centrumz corium radiorum unio extracentrum aberit in diflamtia circiter | dimnidie femidiametri, adeoque in maiori , nimirum dupla a fo- co diflautia, quam ipfum illud puu&um radians a foco abeft. De-. pocos OMEN EROR D ERO EERDRMEMEE Scc nuce cec c. iN * Demonftrationem vide fis apud cel. WOLEFIUM in Catoptr. ^6. 224- ni e De AHediis Solis rádios in longam diflantiam 5c, 173 Demonftratio. Habet femidiameter 7g.!4. Za. 4. CX, vel CBy partes 16; pun&um radians G abfit à centro C 4, partes, & radius G D , qui equalis circiter habetur axi GX , erit I2. Angulus X C B fit 6: ergo angulus GBC , qui eft in- .cidentie, erita. (7) .— A Erit ergo: ut GB (12) ad ang. oppofitum C, (6): ita .CG: (4) ad ang, incidentie GB C (2). Huic eft equa- lisang. reflexionis CBH. — Ut itaque in novo triangulo HC B, angulo externo exiftente 6, partium , acutus ter. tius H, 4. eiusmodi partes nanciscatur. ^ Jam vero huic | angulo H (4) opponitur femidiameter CB (16) ergo an- gulo HBC (2) opponetur latus CH (8), dimidie femidia. metro equale; adeoque FH eft 16, five duplum foci, Q.E.D. | Propofitio 1I. $2 puncdum radians ante focum una parte quarta dimidie | Jemidiametrz abefl , unio radiorum ante focum pariter in di- | flantia foci, f. dimidie femidiametri quadrupla. —!Áàü— —M * — — —— — M Demonftratio. —.. Sit punctum radians I, & C À femidiameter (16) fic- que CF —FA, vel etiam circiter — FX, nam arcus AX ! habetur multo minor, quam hic quidem adparet) habe- Jbit 8, adeoque CJ, 6. Angulus AIX habeat 8. partes; — "mc M n etit 1 : —————M— ———— -(*) (Nam íuxta füppofitum 2. ín Ob XXXVI. Volum. VI. dg | fpeculis maiori foco praditis, concedendum eft : In triangulis -. valde acutis , angulos acutos ad fe invicem haberi in eadem -— éirgiter ratione, qua latera iftis oppofita habentur.) 174. — Olfervatio LII, erit igitur: ut CA, (16)ad ang. I, (8) : fic CI, (6)ad - CAL, (a) angulum nimirum incidentie. Ergo angulus | ACI erit adhuc 5, & CAK, angulus reflexionis, etiam - 3, hincque K adhuc 2. jam angulus K in 4 CKA (2) - opponitur femidiametro CA (16), ergo angulus A,(3). opponitur CK (24), cui CF additum, dabit FK (32), | five dimidie femidiametri quadruplum. Q.E. D, — - Propofitio 1II. Puniéum radius, quod ante focum g dimidie femidia- metri abe! , radiorum illapforum unionem parit ante fpeculi | focum in diflantia dimidie [emidiametri o upla. | iol Demonftratio. Pun&um tale fit O; & pofita femidiametro CB, 16 digitorum , erit CO, 7, & OX, velOB, 9. Cumque anguli acuti oppofiti eandem inter fe habere rationem pu- tentur: angulus OCB etiam fit partium 9, & OBC, qui eft angulus incidentie 6 ; cui convenit ang. reflexionis. CBL. Ut adeo in ^ CBL proangulo, quem radius refle- xus B Lcum axe retro continuata facit, relinquantur partes 2. Uti vero angulus ille circa L, (2) ad BC (16): ita. fe habet angulus CBL (6) ad CL (56), cuia C ad F addite partes 8. faciunt 64. fiue octuplam foci XF, aut. dimidie femidiametri, Q. E. D. | . Corollarium 1. Eu Pun&o ergo radianti ,quod a centro verfus focum pro- pius propiusque accedit in ratione dupla decrefcente , ut: f,1,L, 15, 51, &c. refpondet radiorum unio, excurrens a foco in progreffione dupla accrefcente; 25458. 16; 32, &c. ; ! | Co- De ZHediis Solis radios in longam diflantiam &c, 175 "E Corollarium 2. - — Quodfi eadem demonítrandi ratione utamur , facile eliciemus hanc regulam : Moto pundco radiante propius propiusque introrfum ad focum , ut ab hoc primum 1, de. inde 5, pofteo 4, vel fic porro 1, 5,5, &c. dimidie fe. midiametri abfit movebitur quoque unionis punctum ex- | trorfum , ad duas, tres, quatuor, quinque, fex, feptem | &c. femidiametros dimidias. Adeoque viciffim: Qui ra- | diorum unionem, v. g. 7, 8» 9. &c. femidiametros dimi- , dias longam, defiderat, is tenetur punctum radians admo- vere propius ad focum , ut abfit vel 7, vel i: $ &c. Corollarium 3. Quoniam autem quavis punc radiantis diftantia a ' fpeculi concavi foco dari & effici poteft , adhibito vel a- ;lio fpeculo concavo , veletiam lente uftoria : fequitur, ;ut etiam unionem radiorum folarium ante fpeculum ad !quamcunque diítantiam defideratam proiicere valeamus. «.] j Hincque novum habemus | | LM Problema I. | |" Duorum fpeculorum . caufficorum prole comparatorum auxilio radios Jolares ia longum (& quodcunque defideratum "unire fpatiumy ficque rez ignem capientis incendium excitare, |. $OLUZ10O. Sufpendatur fpeculum álterum A B " (ab. F, Fig. 5.) non direde ad Solem, fedita, ut radii fo- -lares paralleli, (TQ; RP, VS) oblique incidant, & re- "ttolapfi focum ( non in F,) verum ad jatus (in G) proii- "dant; e cuius regione alterum coilocetu: fpeculnm con- i] ! cavum 168 Olferonio Lll, | . E cavum ( DE) etiam oblique , ita , ut prioris fpeculi focus - ab huius foco (non medio I, fed laterali ) (O) tantum ab. - fit; quantum iuxta Coroll. 2. defiderata unionis radiorum diftantia requirit : tunc radii ex foco illius ( G) & pun&o - radiante huius fpeculi, divergentes (GH; GL, GM) ab : altero hoc fpeculo excepti , prout defideratur, colligen- - tur in ( N) pun&o, quod foci huius fpeculi a pun&o ra- ' diante diftantie refpondet. 9 e d jet iet Demonftratio. ; . Sic enim primo radii obliqui, TQ, RP, VS, angu- los incidentie cum perpendiculis, CQ; CP, CS, facien- "tes, equales etiam habent angulos reflexionis, & uniuntur in puncto G extra axin pofito; exinde radii divergentes in alterum fpeculum, fi fimul ex huius foco emanarent, red- derentur paralleli: At vero impingunt in fpeculum , tam-. quam ex remotiore puncto radiante venientes, & tamen. propiore , quam centrum K a fuo fpeculo abeft (per co-- roll. 1. fuppofitorum ). Hinc ita repelluntur ; ut factis. angulis reflexionis KHN ;, KLN & KMN angulis in-- cidentie KHS, KLP & KMQ equalibus , tandem. concurrere neceffe habeant ita tamen: ut fi GO eflet. 4 femidiametri dimidie , aut foci LN, five diftantia unionis radiorum , quatuor femidiametros dimidias. fit habitura , (per coroll, I. & 2. huius propofitionis.) Quodfi vero LN defideretur efle v. g. fedecim femidia-. metrorum, five 32. dimidiarum; detracta unitate pro fo- co fpeculi, relique I54 femidiametri, aut 3I. dimidie; diftantiam GO requirent 31 dimidie femidiametri , faci-: le, fpeculum AB fenfim admouendo ad alterum DE; . aut hocadillud, habendam. Q. E. D, ide De AHediis folis radios in longam diflantiam 0c, 177 E Scholion 1I. | (0 Lentis ufforie ac f[peculi caufliciope radios folares unitos o projicere in diffantiam longe extenfam co defideratamy remque offenfam inflammationi aptam , incendere. ». SOLUTIO. Excipiantur radii folis (RD, SE, AF, ab.V. Fig. 4.) Lente cauftica (D E) & obfervetur hu- jus focus , (F), ubi radii collecti fe fecantes redduntur divergentes ; hifque opponatur obliquius fpeculum cau- fticum (GBH) in quod ita impingant radii, ut punctum radians (F) feu lentis focus, extra fpeculi focum (O) tanta abfit intercapedine , (O) quanta (juxta Coroll, .2. prop. 3.) requiritur ad rei incendend&i diítantiam, TAE Scholion [. Demonftrationem hic addere fupervacuum habeo, quod non modo ex fundamentis catoptricis dioptricisque vulgo notis, verum etiam ex precedentibus & figura de- .pi&a facile quilibet intelliget, que hic fit radiorum tam fefra&orum, quam reflexorum ratio, Hoc tamen indi- cari meretur : interdum problema prius, interdum vero pofterius , commodius adhiberi, pto fitu vel folis, vel rei comburenda. Ifto enim radii magis prorfum, hoc au- tem retrorfum projici ac uniri majore cum füucceffu pof- funt. : Scholion. 9. . Aliquantum etiam intererit, an radii folares primum excipiantur a lente, deinde per fpeculum uniantur, an a dpeculo prius excepti & in ejus foco uniti prolabantur inlentem, ac per hanc demum rurfus colligantur. Ni- Z mirum 178 ^| Obfervatio Lun ———Ó—————Ó RC DOE menle tim er 4 mirum hoc intercedit difcrimen : Quod radiifolares pa- ralleli in fpeculum illapfi concurrant in O, inde deinceps magis divergentes redditi ante focum F,perveniantin - lentem DE, adeoque hanc paulo ampliorem requirant ad omnes fideliter capiendos & colligendos. . Scholion 3. D M "Ut autem hec & alia problemata, quibus radiorum unio in longius fpatium emittitur, facilius ex fequi poffit harum rerum curiofus : conducet, fingula organa fuis lo- culamentis includere, ac vel tubis ductitiis, vel cochleis adhibitis ad debitum quemque fitum promtius reddendum aptare, Id quod cujuslibet felici jam relinquo ingenio, alia forte occafione de hoc acturus. Scholion Hisigitur hucusque pertractatis judicare nunccuivisli- cebit, qua praefertim, ex noftris in longius fpatium urendi- rationibus (fi quidem nulla preter illas alia olim fuiffet cognita) ifti claffium perditores, Archimedes & Proclus, commodiffime fint ufi, Vitrea fpecula illos habuiffe, nom audeo adferere, nifi conftet, ifto jam tempore vitrum & ' ejus tractandi rationem fuiffe cognitam, | Querflio igitur fola ad fpecula metallica redibit. Nimirum vel fpe- culum alterum concavum alterumque convexum, de - quibus in hac Obfervatione adum eft , vel utrum- - que concavum commode potuit adhiberi, prout claffium locus aut folis regio, hunc aut iftum modum fuaferint, & radii folares' magis vel propellendi, vel repellendifuerint. | Preterea horumtpeculorum femidiametros quatuor, quin- | que vel fex ; five focos duorum triumve pedum & latitu- dinem pariter duorum, potuifle fufficere ad incendium in- tra De Nova quadam Nicotian« pecie, 179- Lem et tra paucorum minutorum moram,excitandum ; non mi nus ex figuris probe intelleGtis perfpicitur. ( (Coburgo Erfordiam snif.) | d. Ay. MArt. 1742. OBSERFATIO LIV, DN. D. FRANCISC. ERN. BRUCKMANNI. de Nova quadam Nicotiana fpecie, Tabaco di Bec- co dicta, ejusque fpecifica virtute, nter rariora & nova illa exotica, que ex India Orientali . fubinde ad nos deferuntur, & fa&a debita virium ex- «osatian- ad medicos ufus adplicantur , non immerito 1eferenda quoque eft nova quedam herbe Nicotiane fpe- cies , ob fingularem inprimis, quam pre aliis ipfi tribuunt, virtutem. . Pauci tantum elapfi funt anni, ex quo ejusdem obtinuimus notitiam, & dubio procul primo vel 1n Lufi- taniam , vel Hifpaniam, vel Italiam delata fuit, ibique fpeciale illud nomen, Zabaccod; Becco, quod populis hifce -jdem eft, ac juxta vernaculam noftram Auzd - Zoback, forte obtinuit. Commendatur illud inprimis, ut quoli- - bet die, horis matutinis, exiguum ejus fruftulum dentibus .comminuatur , & dein os aqua frigida pura, vel deftillata Salviae optime eluatur. Ope hujus mafticationis, que lenem excitat falivationem, dentes egregie obfirmantur, infimulque candidiffimi redduntur, gingivarum corruptio precavetur, & à frequentioribus odontalgie infultibus lili, qui alias iis expofiti funt, prefervantur, imo etiam — liberantur. - Adfertur heec Tabaci fpecies in tenuibus mag- isonibus , vix crasfitie calamum fcriptorium equan- 7/1 MM tibus 190 ... Olfervatio LI. tibus, & in figuram ovalem contortis. Ufus ejus adeo : L Á s jamjam increbuit, ut ipfe etiam alias fumme delicatule foemelle , in Anglia pariter ac Gallia, prout ex relatione Legati cujusdam habemus, illud praedicto modo quotidie | adhibeant, Ratione faporis fui acris aliquo modo con- venire videtur cum foliis Tabaci Virginiani, quippe cui | etiam ratione coloris, ex fufco in nigricantem vergentis, | non plane abfimilis eft. Quod ad effedus ejus attinet, agit in primis in glandulas falivales, parvam ac lenem ex- citando falivationem, inftar mafticatorii, detergit, mucum dentium & tartarum iis adherentem, ac infuper quoque - peculiari falina ac balfamica fua virtute putredinemgingi- varum arcet. Sereniffima quedam perfona , vehemen: : tiori alias Odontalgia adilicta, hanc ipfam femper haGenus prefervatoria fcarificatione, fingulis menfibus in dorfo & brachiis inftituta, declinavit; cum vero nuperrime dolori- - bustalibus gravius , quam antea, adficeretur, omniaque adhibita remedia, tam domefítica, quam officinalia, immo & ipfa acriora, nihil plane levaminis adferrent, ex com- mendatione alius Sereniffime principis, hujus Tabaci ufum * more confueto admifit, atque excitata exinde falivatione leniori, intra aliquot horarum fpatium ab omnibus iftis - cruciatibus liberata fuit, unde fimul concludere licuit, - quod cauía illorum hac vice non in congeftionibus fan- guinis (erat enim predicta Sereniffima perfona admodum plethorica,) fed potius in catatrho, feu decubitu feriacrio-. ris ad dentes fado, falivatione vero dein ablato , que- renda fuerit. Qualem autem fingularem fpecificam vir- | tutem nova hec Nicotiane fpecies pre aliis mafticatoriis, - antea fine levamine ac irrito cum effedu adhibitis , quo- | | rum De Rarioribus quibusdam fru&ibus exoticis, 181 rum tamen quedam acrimonia eam exfüperabant, adhuc. féconditam habeat , hucusque explorare non dum licuit, admodum tamen probabile eft, quod illa anodyna fimul fuerit. | | OBSERFAZIO LF. Dn. D. FRANC. ERN. BRUCKMANNI. d e Rarioribus quibusdam fructibus. exoticis, ex (o5 7 e parte adhuc ignotis. - I" gratiam illorum , qui Hiftorie naturalis cognitione À delectantur, & pro ulteriori fimulindagatione, fru&us quosdam exoticos, minus hactenus mihi cognitos & haud ita pridem ex India Occidentali adlatos, ex Mufeo meo . in prefentiarumproducere, eorumque delineationem fimul exhiberelubet, & quidem 01) Nucem ZAmericanam mirabilem , totam lanugine pilofa fufca obfitam, in magnitudine naturali ad vivum "delineatam, (Vid. Tab. V. Fig. 1.) Admodum dura ac firma illa eft; & in bafi crifta pilofa ornata. Interioraejus latent, nec conítat,an inter fru&us efculentos referatur. 2.) Nucem Indicam minotem, quam minimam Nu- €um Cocos fpeciem effe perhibent. Coloris eft obfcu- re fufci, cum fibris, feu venis albistenuibus, Figuraejus 'eftoblonga cum bafi plana & depreffa ; interiora vero pa- 4iter indagarenondum licuit. 774, 722. 111. Fig, 4 beds » Caflaneas Virginianas pumilas, qua figura fua cor- | da referunt. (774. Z4) III. Fig. 7.) Color illarum eft fpa- | 'diceus, ac dereliquo ratione corticis ac putaminum cum | Doftratibus exquifite conveniunt, fola magnitudine exce- | 49 | Z3 pta; quor ic 2 Jo 2a UIBA uu -Oljfervatio LP. tà; nucleus etiam ipfe pariter eft farinaceus & dulcis: Infignem & fere ftupendumeffe illarum proventum in Vir- ginia, Itinerariorum Áud&ores referunt, Job. Frid. Gro- xoviusin Flora Virginica p, Y18. arborem ipfam vocat. Caflancam fru&u dulciori Clayt: eandemque ex methodo: fexuali LIN N ZEIT, ad mozecias polyandrias refert. 4) Pace Indice fru&um , five Munduby femen ra- tiffimum, ex Carolina translatum. Ultimam denomina- tionem obtinuit a Brafilienfibus : Lu(itanis vero dicitur ZAmenduinas , LERIO Manobi, MONAKDI Ancbic , & Hifpanis U/imani, Eft proprie ztsygdaloides fubterraneus ' Perwoianus. Vid, Zab. III. Fig. 6, Durities horum fru- &uum exigua eft, & color ex albo in viridefcentem ver- git, Conf, LOCHNERI Rariora Mufei Beslerianip.lT. ubi magnitudine hanc noftram quadantenus exíüperante frudus tales delineatí proftant. T (Guelferbyto Erfordiam mijfa d. 18. April 1742.) i OBSERFAZIO LVI. j DN.D. JOANN. JACOBI RITTERI. De - Puella hyfterica in paroxyfmo mira loquente. I[DUt*lla e ditione Bernenfi , annorum 13. temperaraenti . €holerici, ingenii felicis, crinibus inftar caftanearum fufcis, vafibus fanguiferis exilibus, habitus corporis tene- rioris, a noverca faepius in iram commota , lipothymiis frequentioribus inde adfli&afuit; fcholas &templum fre quentavit diligenter, tamque infigni gaudebat memoria, ut fepe dimidiam fermonis e függeftu habiti partem domí tecitaret; de reliquo omne; quod fibi fuperfuit ; i n | | IDros MEC uo De Buell; byflerica in paroxyfino miraloquente, 184 libros theologicos legendo confumfit. Hec fub initium anni prioris, horis nocturnis ex improvifo corripiebatur vertigine, fubfequente lipothymia, &rigiditate membro- rum totiusque corporis, ceffantibus vero his e le&o fur- gebat, in terra fefe circumvolvebat, capite pavimentum quaflans ; ab adítantibus vero in lectum deportata & de- mum expergefacta, nullius rei memor erat, nec de dolore, preter lafi.tudinem ., conquerebatur. Horis vefpertinis prefertim circa novilunium, ad menfam fedens, ofcitare coepit, caput manu fuftentans, cubito innixa; rigidisocu- lis, theologica debito ordine protulit, fermones recita- vit, iram Dei, devaítationem terre , & hujus generis alia adnuntiavit , fummo cum adftantium ftupore , ita ut di- vini quid fubefie putarint, inprimis cum hoc per aliquot dies ita duraret. Tantus erat populi adfluxus, ut cubi-- culum illi recipiendo vix fufficeret.— Admonita dein illo- : rum, qua modo protulerat, omnia fe ignorare, & nullius. rei confciam fe effe ; adfirmavit. Fama cum de fingulari. hac puella ad fummum Magiftratum Bernenfem delata ef- "fet, juflu Ejusdem in nofocomium publicum recipitur, & Cure Medicorum commendatur, | Paroxyfmus ibi per ali-- | quod tempus filuit; fed circa novilunia predico modo fedi, Ante ejus acceffum quandoque vomebat, ac ver- mnes dre & wv» rejiciebat , poft pregreffos autem varios | motus fpaímodicos varia mirabilia, rationi tamen confo- | ma, proferebat ; adítagtium hinc pectora commovens,; | multasque ab iis eleemofynas accipiens. Cum ergo vide- | tet; morbum hunc fibi adeo fru&uofüm effe, fponte dein: | E proferebar, otio indulgere incipiebat, & obe- | dire admonitionibus ; ut ut fatis blandis, renuebat. Pa. Lo | | y; | 535812 fCBS | h IB o0 5s Obférvatio LFI, rens meus t. t. Medicus Nofocomii ordinarius, & ego ipfe in naturam morbi , ejusque caufam inquirentes, de- - | prehendimus hanc in irritatione inteftinoruma vermibus, - & hinc excitata paffione hyfterica confiftere, fiquidem in- ^ primis obfervabatur, quod , quamprimum la&ticinia, lez guminofa, aut farinacea adfumferit , ftatim paroxyfmus . excitatus fuerit. Adhibuimus ergo anthelmintica, in- terpofitis fimul lenibus laxantibus & abforbentibus oftra- ceis, & fubjungendo dein amara atque antihyfterica, (in- - ter que vero Caftoreum egre & fumma cum naufea ad- fumfit, a cujus etiam ufü idcirco abftinendum erat;) item etiam balnea aque dulcis, cum debito regimine, Sic fpa- tio trium menfium plenarie convaluit quoad corpus; in- terim tamen adhuc quandoque tam ab aliis excitata, quam proprio motu, fpe beneficiorum, theologicos iftos fermones repetebat, poft crebriores vero exhortationes. hec etiam confuetudo tandem penitus ceffavit. | Corollarium I. Quam admirandus hic fefe prodit inter fa-. cultates anime & difpofitionem corporis morbo. fam confenfus? Gotelar, II. Nonne Fanatici, qui Spiritu Deiadi -— tut; fimilem morbum patiuntur ? quem plerumque difpofitio morbofa primo excitat; vanitas, ambitio: & exercitium voluntarium roborant, & confuetu- do demum pertinacem reddit. Nonne hac puella ^in eorum numerum referenda eít, & fuiffet? nifi malo tempeftive medelam attuliflemus. Corollar. 1II,.& Nermibus & acido in ventriculo nimio hunc-morbum originem fuam duxiffe, credibile eft rius demonftravitautopfia; pofterius, paroxyfmus à laCtciniis adfumtis excitatus. Co- .. De Puella Iyfiericain paroxyfomira 9c. 195 JCerollar, I. Memoriae vim ab irritatione praevia nervorum 7- . au&am fuiffe, patet ; fed quomodo hoc fa&tum fit, ^ . ltet. | | Cerolar, V. Malum hyfítericum in foeminis, hypochondría- »" cum in viris, quandoque aut memoríam, aut ima- me ET aut voluntatem turbant & pervertunt; ^. . ilis vero fublatis, he quoque anomalia ceffant. Corollar. 7I. Admodum caute dijudicandi funt tales adfeGtus, - -— me praternaturale, immo divinum quid in iis ftatua- ^ - . mus, quod mere naturale eft, & a mechanicis caufis ^A . dependet; alias enim noftra credulitate in fubjeétis "e hifce fuperbie motus excitamus. 5 (Homburgo ante montes Evfordiam ^os 7 wifja d. y. Maji. 1742.) 200 OSBSERFATIO L1, |. Dn.D. JOANN, SAMUEL. CARL, i 4. - Podagraretrogada, ES oc | ; * - à JN 71r XL. annorum, cholerico - fanguineus animo & cor- ;WM pore, vita generis ad habitum temperamenti exacte le convenientis, hareditariam difpofitionem ad Poda- gram na&us, in juventute jam zeítuofis cephalalgiis , maxi- ie menftruis, fere ad vomitionem usque tendentibus, im- Amo & febribus adfli&us , corripitur mature adfe&u majofi podagrico, 8&' cum parens avusque, attatem ultra circiter "quadraginta annos non protraxerint, immo prior ex his ci- - tius adhuc fub cura la&is minus falutariter decurrente obie- rit, praeter confuetudinem fucceffive fit trepidus, & fuaden- *te ordinario fuo Medico, acidularum, itemque laxantium & "aliorum remediorum ufu fomitem internum fubigere & re- "movere tentat, Acidulas non bene poterat ferre. V.S. té- -— sdBlor. Med, Pol. VII. Aa , neritu- i ; 2 d "T Fus LACER. LN 9 1 12 Ke 7 | hk neritudinem textura etiam laedere videbatur. Laxantia ex - Scammon.f pe ae RDUM i d ula adíumta, mo- tun magis ad. interiora revocaífe videbantur, ut inde fin- gulis fere menfibus colica nephritica intenfiffima laboraret quam metafta(in adjuvit forte externus Saponis chymici ufus. Podagra itaque per $. annos emanfit, & ejus loco EPICRISIS. Inter plures cafus atque exempla irr praxi; clinica circa podagricorunx immorigerorum fruttus retrogrados. obve- Rientiunm; uricutm adferre plàcuit, ut exiadc alioram praáti- €orurm monita, pro adfedus & malt neccflarii tolerantia, his accef- Podagra retrogada. I87 borentur. Maxime vero ejusniodi cautelae acceffionibus ro fumme neceffarize funt , intuitu multitudinis remediorum, egris fumme perniciofz, dum in dies ex empirize, mox et- jam ex Chymiatrie larga fupelle&ile cibi ovi coquun- tur & adponuntur, pro Podagra radicitus tollenda, & hocce: dominorum morbo per pinguem gallum fübigendo. Suc- . ceflüs vero mature zerumnas,raro fuperabiles, aut medica- biles accerfit, ut praemium majus idcirco fit ponendum illi, quicerta methodo aut medicamento inítructus fuerit pro turbata, reprefíà, vel quocunque alio modo intempeftive amifTa Podagra prudenter revocanda & confervanda. - Hoc fine autem ad zegrotorum immorigerorum mur- mura & querelas nunquam attendere, fed potius omni cum: patientia easdem audire ac wo ii convenit , medentium autem vel immifericordem mifegCórdiam, vel avaree ac va- nz promiffionis hiatum prorfus fupprimere juftum omnino eft; dum nimirum habitum & indolem hujus morbi, neque genuinas ejus caufas, neque ex fimplici in vulgus jamjamno- taempiria, intuerivoluntac valent. Dolorem enimutmor- bum confiderare ac opprimere velle, idem eft ac itineris la- borisque moleftiam negligere , indeque fcopum ac fru&tum perdere, 3 | | .— A QuisMedicorumnegatex quotidianis fere obfervationi- bus, immo que etiam aniculaignorat, quod Podagra in con- - fiftente etate eveniens, inprimis haereditaria, omnesfere alios morbos periculofiores avertat, etatem virilem, imnio & feni lem obfirmet, prater dolorum brevem ferociam nil damni ceconomiee vitali adferat, fed quod tantummodo malum quafi neceffarium fit, non quidem vitae in genere, fed fpeciatim .otiofze ac luxuriofze ditiorum ? Cui autem e contrario non innumera exempla innotuere, quam innumera gravíaque; tam interna, quam externa mala ex turbatione Podagra fue- - rint provocata & introduGa? Inde confilium & auxilium fé- 1 | Àa2 curiffi- 188 — ObfroaioLP — 0C curiffimum fluit, aut tolerandam effe medicinam quandam - minus gratam, aut fugiendas effc caufas medicinze moleftae adverfas. ^—— —— xb Y " Licet enim haereditaria difpofitio, maxime zetatis:.con-- fiftentis. non ita facile obliterari valeat ; certum tamen eft, correctionem morum corruptorum inprimis tripicis illius domini podagricorum dolorum, Bacchi, Veneris & Irae coér- citionem plus valere pro molefti da, (manifefto rufticorum ac pauperculorum exemplo;) quam terra, cceli & climatis fiduciam, quotquot etiam ex- inde medicamenta adportentur. Cum vero confilium hoc plurimis Podagrae dominio fubje&is non arrideat, hinc et- jam 2equa mente fuícipiant auxilium doloris pro confilio vi- tx, ut hac interius farta te&taque fub doloribus artuum cufítodiatur. - à | Conftat itaque per experientiam; quod praeftet Poda- n; gram tolerare, quam fupprimere, eandem vero curare effe. eaufas antecedentes avertere ac removere. Inedia ac quiete. 4 tali avertenda ac fubigen- eurantur multi & magni morbi, cur non & Podagra ? fiani- utin s. cpdaps nj temperies accedat, tanto facilius ac. certius: it Podagricus quidam ex indignatione intra curatio fucce quatriduum nil nifi infufum Thee adfumfit, & ita levatus, poftmodum hoc modo malum fuum íemper mitigavit. Alius duriori fortunae fato ad. inopiam redattus ,, unacum. divitiis Podagram quoque amifit. Sic ergo lufustaleslufum ferium ludunt. OR Cog | Ut vero ulterius hae noftre epicrifes magis ad Phar- maciam adplicentur, methodos falfas & veras paucis iuftra-.- te & indicare nunc lubet. VenzefeGtionem in tenerioribug fubjectis facile curbas debilitantes concitare experientia ab-.- unde docet ; quodíi vero fcarificatio parcior in pedibus le-: gem ac lentam derivationem conciliet, «ur eam non fubfti- . tBemus, Nota eft folennis illà podagricorum odas: in | Y E. loitu Podagra retrogada, 189 habitu magis fpongiofo non contemnenda , quam fingulis - fnenfibus ingruente novilunio repetunt. Acidula & ther- mein fubje&tis tenerioribus, ficcioribus , macilentis & cho- | po tonum colatoriorum organorum gravius leedunt. . Praftat itaque methodus fecurior . fanguinem generaliter eefervatione vernali depurandi jufculis radicum ac herbu- irum majalium balfamicis , quoniam fimulfub hoc (tratige- . mate diatetico Podagricis exattior & convenentior diaeta » injingitur. an Emetica ac purgantia cholericis non ita conveniunt, | - snotus enim ab extra magis follicitant verfus interiora. Con- veniunt magis rhabarbarina , lenientia & tonica, uti Pilu-- le polychr. quo hac ratione faburra biliofa blande remo- . veatur, ne impetum podagricorum dolorum augeant, immo noxiis univerfae maflae humorum turbas inducant, - - Motus podagrici regurgitatio verfus renes folennis ac per- quam frequens eft, adeoque tanto facilius arte follicitari poteít, unde fedulo omnino praecavenda eft. »- --- Externa quavis , maxime in initio ac incremento - dolorum, & in fubje&is fenfibilioribus, dubium, immo . noxium effe&um exferunt. Sapo philofoph. feu Tinct, - Antimon, cum Ol. Junip. & Thereb. faturata , difcutit quidem , fed infimul quoque commovet. Sic etiam Spir. vin. camph. fenfibilius quidem movet e pede , fed non e €orpore. Hunc pariter ac emplaftra cum camphora re- mixta, facile pedes rigidos ad minimum relinquere, fzpe vero regurgitationem ad interiora, colicam nephriticam, immo Hydropem & Tympanitem invitare, obíervamus. Non minus etiam fpecificum illud chymiatricum , Pana- . €ea inítar depraedicatum, fpiritus nempe ex Sulphure ,- fale ammoniaco & alcali quodam paratus, ítuporem pe- dum infignem poft fe relinquit. | | Colicam aPodagra weis ctu ortam pro flatulen- 4 3 tia 190. Olfervatio LP 1I, : » » ie LI . » | , : tia paffiva inteftinali reputare, ac carminativis 8e (toma- chicis , vino generofiori, nec non cibis ac aromatibus ca- -- "uA" lidioribus mitigare velle, infignem caufarum confafionemr prodit. Podagra.eft fpafmus, *feu inteníio motus tonici, qua calidis quibusvis facile augeri poteft. La&is cura cum diaeta adfuetae plenaria mutatione, paucis adhuc falutaris fuit, prout exemplum domefticum mernoria terrorem renovat. Thee potus la&e tempera- tus, &ítum cholericum blande temperat. Via privativa potius praeferenda eft, fcilicet moderamen circa vinofa ca- lefacientia , immo abftinentia ab iisdem. — Aquae potusnul- liPodagramaccerfivit , neque etiam auxit. Calor natura- lis blandus quovis modo confervatus certe omnia topica fecuritate atque utilirate fuperat ; quamobrem curative le- &us , tibialia commoda, facculi farinacei, &c. artificia re- liqua myfteriofa omnino longe poft fe relinquunt, Tem- perantia nitrofa certe in exacerbatione dolorum ac fympto- matum reliquorum , uti & in negotio praefervationis , maxi- me vero in motibus retrogradis, aliis medicamentis palmam praripiunt. Exhibeantur cum digeftivis & abforbentibus,. 4 & parcafolum dofi. Cephalalgia & cardialgia funt confe&taria malae diae- te ac regiminis, Refrigerationes pedum ftupores indu- cunt ac augent , immo regurgitationes ad caput poft fere- linquunt, inprimis fi vitia primce concoGtionis per crudam dietam, potum frigidum , craffum, inebriativum produ- . &a , itemque vehementiores animi commotiones, accedant[ tunc enim facile partes fuperioresa fimilibus;fpafticis & po- dagricis motibus infeftantur. Difcuffio ; erumpente leni fudore, etiam in abundantia nullum periculum minitante; - fecure per temperata diapnoica, immo & diuretica lenia, . promovetur 5 hinc Eff. alexipharm. , Tin&. antim. tartaris, mihi funt familiaria pro hoc fcopo. Porro etiam acidis, dic maxi- 1 l1 Podaora retrogada, IOI uaxime vitriolicis , cum: aqua vel fpiritu vini dilutis, exi- mia cribuitur virtus , acrimoniam arthritico:- nephriticam , - immo calculofam plenarie immutandi ac corrigendi. In pongiofis temperant omnino orgaímum. nimiumque ae- im fanguinis, unde podagricis vini abufüui alias adfuetis conveniunt. In macilentis autem & cholericis fenfim lym- phaticos humores infpiffint , immo vifcera obftruunt, ut mala confettaria he&tica facile inde emergant , unde admo- dumcircumfpeGe inufum trahenda funt. gv —— — Hz & fimiles epicrifes in curatiorie Podagrae; inpri- mis retrograda, aegrotis eaden: adflitis valde vacuze a€ fatuae adparebunt ; ego vero hanc epicrifirr pró praemio di&arum epicrifium laetus reportabo. — Experientia enim docebit, quod: hacce:. fimplicitatis viz propius ad fcopuna falutarem ducat, quam multa plauftra decantatorum arca- norum À priori demonftrari facile poterit ex tota poda- gricorum fymptomaturm: hiftoria & connexione; fi quoque emnes concurrentes caufas im fubfidium trahamus , fübetfe - q&um quendam naturae. utilem , ubi per motus tonici irr- - tenfionem, aliquam fanguineamr excretioniem, maxime hae- - morrhoidalem, molitur quidem; nontamem femper impe- — trat, aut ad' minimum: intentionem fanguinem abundan . tem: aeftuantem , aut craffüm per motum fpafticum cori- - quaffandi, refolvendi & confumendi. Hinc paroxyfmi po- -dagrici haemorrhoidibus foluti vel diaproé. largiori miti- gati, ferius. dein revertuntur , & brevi tempore iterum finiuntur. | | » Dum ergo omneslin hoc morbo occurrentes mo- "tus unice ad. excretionenr quaridamr tendunt , facile hine patet, quod arte medica ipfisque medicamentis illi quovis modo: adjuvandi, füitentandi & tolerandrfint; cumque pro- inde fpafmorum infeparabile comfe&arium fit dolor , pariter quoque inde liquet ; quod triftem ejusmodi fenfuitr ,abs- B oddu que Sha: t WEN X92 NRW. Olferoatio DO. que objecti &. caufe remotione, per anodyna & narcoti- - ca fimpliciter fupprimere nequaquamliceat, fiquidem dolor ipfe non eft fymptoma urgens , neque etiam materia acris tartarea folitarieeundem excitat, adeoque non nifi promó-^ tione excretionum , propter quas tales motus extraordina- - rii fufcipiuntur , tolli iterum debent. Idcirco etiam fimplis. | ciorem medendi methodum prae qualibet alia fpeciofa me felegiffe & adhibuiffenunquam poenituit, eaquein fequenti- bus confiftit: Praefervative 1.) in blanda, fed fimul repetita eliminatione faburra biliofo-mucofz;2.)ventilatione fangui- nisregulari per V.Snem;fcarificationem,& hirudines;3.)Dize- tatemperata & animi tranquillitate;& 4.) in promotione di- fcuflionis per motum corporis & calorem,Curative laxantia , temperantia & refolventia fufficiunt. ^ Opiata vero, in- fpiffantia, fulphurata , mercurialia ,&c. cane & angue pejus emper fugienda funt. | di De nodis & sophis Podagricorum coronidis loco quaedam adhuc,ex propria experientia, illorum in gratiam addere lubet, qui de illorum caufis folliciti funt. —Vifitavi . aliquando duos Podagricos, Medicum nempe & Chirur- 1 um, quorum uterque ex copiofiffimis tophis manuum pe- lumque jun&uras undique obfidentibus ingentem copiam materie calcariee collegerat, Neuter vero vel convenien- tem diaetam obfervaverat, velneceffaria praefidia, tam me- | dica, quam cbirurgica, adhibuerat, quin potius qualib: dire&e contraria & manifefte noxia admittebant, potulen- tà nempe fpirituofa, cibos acres arornaticos & pingues, ac tandem topica fulphurata & incraffantia. — Sic ergo quilibet malorum fuorum erat faber. Sapius hinc obferyavi tophos. tales nil aliud effe , quam figna & effe&us impatientia in. eegro ac Medico. — Difcusfio diapnoica lenis & conftans fa- cile molefta evadit , hincrefrigerationem quaerunt pro fola- mine, immo emplaftra infpiflantia imponunt, unde ferum | ( | ix Ll De Febre purpurata ejusque traBot. thberapeut, 103 acre magis coagulatur, ac denique in calcariam duritiem eondenfatur., 0 | «. Caterumplenariam Podagre curationem fimplicietiam methodo non plane impofflibilem efle, fequens docebit exem-. plum: Juvenis quidam ex difpofitione haereditaria podagri- *cus , poit variorum remediorum ufum irritum ac vanum, -tandem hoftem hunc unice adgreditur mitioribus laxanti- bus & fcarificatione fingulis anni quadrantibus repetita , ob- fervando fimul exquifitam diaetam antipodagricam. | Libe- «atur hinc a cruciatibus iftis dirifimis, & fine illis aetatem pa- rentum podagricorum optima cum fanitate tranfcendit. À- - :gnatus quidam ipfius, pariter hereditaria podagra laborans, in juniori aetate conítitutus , eandem acidulis, thermis mul- J"fisque medicamentis profligare intendit, Redditur voti fui - compos ; ceffat Podagra per aliquod tempus ;. pinguefcit - hinc & perfedte fanus adparet, .. Cum vero omnia optime fe habere viderentur , derepente afthmate fanguineo corre- ptus obit. Optimum ergo nunc confilium ex juvantibus & - nocentibus quilibet facile capere poterit. ^d —. — OBSERFATIO LIII. DL D.D.JOAN. SAMUEL CARL E ern a bs « Febre purpurata, ejusque fecuriffima tra- ^. - €&tione therapeutica. b INTEIE | i | 3 oemina 24. annorum, temperamenti cholerici , & qui- F dem ex difpofitione haereditaria, poít primum ante | : fex menfes transa&tum puerperium , in quo tamen | praeter varias fanguinis commotiones orgafticas & fubinde | &ecuirentes capitis dolores nil amplius incommodi experta |o teer, Med, Ebyj. Vel, FIL. Bb . fuit a y A 194. | . Olfervatio LF lide saei fuit, jam ante 2. vel 3. feptimanas infultum febrilem , cum horrore & infequente aeítu, fingulis diebus , fed fine typo ordinata, fentiebat, ejasque caufam in domefticam quan- dam indignationem conjiciebat , cumque inde contabefce- re videretur ob difpofitionem ad he&ticam proclivem , in- - fantis ablaétationem fufcipit. Paroxyfmus ille horridus &c- aeftuans. no&urnis plerumque horis recrudefcit , cum infigni anxietate oppletiva pe&toris, tenfionibus dorfi & artuum, - capitisque dolore, accedentibus fimul lipothymicis infultibus.. Exhibentur hinc pulveres bezoardici , & matutinis horis le- niter digeftivi, vnde tertio die, fub aequali ac quieto regi- mine , erumpit purpura alba, aegra hinc ad orthoftadiam aliquam redeunte. Continuantur praedicta remedia , à ob- fervatur porro regimen diapnoicum ficque & purpura, & . he&ica metus fucceffive evanefcunt, : c M j — . EPICRISiS. T 75 ANS Purpuratae febres atro carbone noftris temporibus ma- gis , quam fuperioribus , notantur, tum quod frequentius eveniant, tum etiam maligniores , maxime vero infidae ac: infidiofze indolis exiftant. Fundamentum earum haeret in. fero acri, corruptivam indolem induente , immo interdum. a peculiari miafmate maligno fimul inquinato. Subjeda cholerici temperamenti eidem facilius & gravius fubjiciun- - tur, inprimis fi crafis fanguinis fulphurea & biliofa magis ad- ^ huc fufcitatur & promovetur per frequentiores iracundas - commotiones , immo & per alimenta & potulenta , qua fe- ^ rum acre magis commovere , augere, aut ejus excretionem - turbare valent. 4 Lipfienfes caufam , cur puerperis tenerioribus purpura . folennior magisque exitialis fit, tribuerunt frequentiori ufui variorum confortantium , calefacientium , aromaticorum; maxime aque cinnamomi, balfami embryonum & ge LAE : Á - u* ; NES / x qe Febre purpurata ejusque tratat, tberapeut, Yo8 —— — M — durante graviditatis ftatu ex mala confuetudine adfumtorum. Abrogato igitur tali abufu, priorum in locum fubftitutis temperantibus, emulfivis, gelatinofis, &c. contagium en- . & epidemicum optime mitigatum fuiffe deprehenderunt. 1 Ek Peculiarisautemindoles hujus plane fingularis fermen- - ti, in fero acri halituofo latitantis, tum in pathologicis, tum. .. etiam praecipue in therapeuticis admodum attentam mere- tur confiderationem , fiquidem exanthemata, fub quorum - forma illud erumpit, faepe admodum languide ac placide cum euphoria prodeunt, non raro autem fubito retroce- dunt, cum fymptematum febrilium fumma exacerbatione, immo repentino lethali exitu. — Proinde etiam illud ipfum ' fermentum in quibusdam indolem magis chronicam, non - fine aegrotantium indignatione , monftrat , ita, ut talis mor- p fub qualibet commotione animi, itemque mutatione ^ diatae & tempeftatis, recrudefcat, Medentes tunc fzpe fer- mentum fpecificum in atmofphara quarunt, fed fruftra. Si- . €uti enim fermenti cujusvis vegetabilis minima portio refi- -duainaliquo vafe, uti v, g, de aceto notiflimum eft, non - folum hoc ipfum qualitate fermentativa imbuit, fed & li- quores aptos adfufos facile immutare & fibi fimiles redde- - re folet: Ita quoque fermenta animalia, feu humores excre- mentiti ferofi fumme refoluti & ad fermentativo - putredi- - nofam corruptionem inclinantes, perquam facile, nifi fedu- - lo ac plenarie eliminentur, fimilem talem diathefin in reli- - quorum humorum maífa relinquere, eoque ipfo vel fre- quentiori recurfui, vel diuturniori curationi hujus exanthe- matici morbioccafionem praebere valent. Quamquam autem vifceris alicujus labes exquifita ordinarie non praefto fit in hoc adfe&u, tamen non prorfus rejicienda eft vulgi fenten- tia, quod hepar fit nimis calidum & bilis admodum acris, quoniam : praedominans cholericum temperamentum ad €jusmcdi. vitia fufzipienda — iintdie i | 2 | adeo 196 5 o Olfermatio- LE TI, s su adeoque & hanc ob rationem morbi hujus vehementiam augere folet, LJ ^ PraemitIis paucis his dogmaticis confiderationibus , non jubet nunc ulterius in fpecificam miasmatis hujus indolem & elfentiam inquirere, fed potius exinde confe&taria quae- dam therapeutica, vera aeque ac utilia elicere. Cur febres. catarrhales fimplices fepe evadant purpuratae , immo & ma- ligna , facile ex modo adductis patet, fiquidem ferum mu- cidum ab humoribus nondum inquinatis fecretum, facile fub motu febrili acrius redditur, praecipue fi temperamen- - 'tüm cholericum praedominans fimul concurrit : Tunc enim illud. ferum cum fanguine ac lympha de novo intimius : commifceri poteft, maxime íi inaequale regimen , modo zeítuofum , excretiones nimium accelerans & urgens ; tno« do frigidulum, easdem turbans & fupprimens;inconfideras : te admittitur. v kie. a Febres aliae exanthematice, petechiales , variolofze item 4. que etiam pleuriticee aliaeque inflammatoriae, quin & conti- nentes ac continua , fzepius complicatam habent purpura- tam, inprimis fi in progreífü. fuo turbatze fuerint. — Inte- rim tamen fuübje&torum individualis conditio & conftitutio Ccognatío, aut convenientia & complicatio, In quibuslibet plus hic valet , quam imaginaria illa caufarum & miasmatis i enim febribus cholerici intenfiori femper aeftu adficiuntur, | adeoque ferum excrementitium tunc maiorem acrimoniam - caufticam concipit , atque dein fanguineae ac lymphali maf-- fae iterum immixtum , novum fic fermentum novamque materiam pro exanthematibus formandis praebet , id quod tanto facilius contingere poteft, fi per alimenta , po- tulenta , medicamenta, ipfumque externum regimen ino- | dinatum, continuas aegrotantium jeCtigationes & frequeg- tiores linteaminum mutationes blandus ac placidus excre-- E 1 tonis diapnoice fucceffus turbatur , aut tegere cohibetur. - . Egre- v A ^ De Febre purpurata ejusque traBat. tberapeut. 197 Egregium hinc eft confilium SYDENHAMII , aliorumque ejusdem veftigiis infiftentium , ut in febribus acutis ac prae- cipue malignis, loco fudoris aquoft, anxie, per regimina &eftuofa ac medicamenta calefacientia excitati, moderata tan- tum diapnoe expectetur , & per tranquillam acquietam con- tinentiam acceleretur , quoniam majorem illa femper eu- phoriam conciliare folet , quam impetuofiores ac copiofio- res fudationes. | -— Facile itaque ex his patet, & per ipfam experientiam abunde confirmatur, quod medicamenta & regimina ni- . mium commoventia plus valeant pro fermento tali fpecifi- co generando & expellendo, in morbis pariter ac fubjettis ad orgaíticas humorum ebullitiones pronis , quam diathe- fis generica vel fpocifica aéris , tempeftatis, aut climatis. . Puerpera, ob varias impuritates durante graviditate accu- 3mulatas, ob puerperii labores & anxios motus, ob lochio- rum turbas facile evenientes, & tandem ob varios dizetae ac animi errores ad crebriores humorum inquinationes, - adeoque & ad purpuratas febres fufcipiendas prae aliis ma- gis difpofitze deprehenduntur. ^ Paroxyfmi in hac febre - €um frigore ac etu alternantes , motum naturae. abfterfo- : rium OR utita refolutio fanguinis confumtiva, immo - abíterfio ftafeos , vel materiae peccantis eliminatio tanto fa- " €ilius abfolvi & obtineri queat, — . Anxietas oppletiva peGtoris, imo faepe fyncoptica debilitas, ordinaria funt fymptomata incremento morbi inprimis occur- rentia exquibus ipfe etiam aniculae adftarites eruptionem pur- E pracfagiunt. Per fpafticam vero compretfionem pe&oris . feri abíterfio & liberatio a fanguinis maffà inprimis intenditur. . Sicuti autem motibus autocraticis internis , ob nimis fubti- . lem & hilituofam indolem fermenti iftius plane fingularis, | vitale principium tantum lenem , moderatam & fucceffivam , exczaetionem imolitur; ita etiam fingula artificis auxilia & U Bb3 Carn d98 ^. Olervitio LPHL 00000 confilia ad eundem dirigi debent fcopum, inprimis cum per experientiam conftet , quod impetus omnis acutarum ac ex- anthematicarum periodum eximie turbare, immo plenarie. invertere queat, idcirco etiam omnia bezoardica & acriora alexipharmaca fumma cum cautela admittenda, immo iis- dem potius diaphoretica fixa, abforbentia , temperantia, u- nacum aquis diapnoicis merito praeferenda funt. Non mi- nus etiam ratione diaetae haud indifcretim vago cuilibet ad- petitui indulgere licet, quemadmodum intuitu regiminis omnes mutationes letti, indufiorum & conclavium. prorfus evitandae funt, quo halituofa abíterfio & excretio feri acrioris in debito fuo fucceffu confervetur. In declinatione autem alexipharmaca temperata cum Chaccarilla remixta, paucis, fed fimul repetitis dofibus exhibita , optimum effe&um prae- ftant. ! bash | In chronica purpura tempeftiva V. S. fcarificatio & la- xatio, ura cum conítante motu corporis , fecuram, immo certam prophylaxin promittunt 3 fed methodus haec ad acu-. tum ftatum non eft adplicanda, utpote cui e diametro repu- gnat. Ad fanguinis maffam ab impuritatibus feri in priori chronico adfectu liberandam, Pilulze polychreftae balfami- - Cae, iteratis vicibus adfumtz, anticatharrhalibus lignofis, fi- milibusque mundificantibus , antifcorbuticis merito funt praeferenda, fiquidem etiam rhabarbariria & hepatica in cho- lericis fubjedis tunc perquam proficua funt. Quando fer- FR menti purpuraceiregurgitatio ad pe&tus contingit, aut ejus - retroceffio imminens aphthedeas faucium inflammationes inducit, tunc Effent. Pimp. alb. paucis guttulis fine vehiculo | fucceffive deglutita, difcutientem egregium praftat effes - Cum. Mercurialia vero, antimonialia & fulphurata nullius, : plane font utilitatis, fecuritatis ac neceffitztis in chronicoifto ftatu; tanto moegis ergo in acuto abfint quam longiflime. - U:imo- De Felrepurpurata, ejusque tra&at, tberapeut. 199 ^^t Ultimo tandem loco in confideratione Purpura thera- peutica non praetermittendus eft adfeCtus quidam confe- quens, ex inconvenienti medicatione , aut negleGo regimi- ne plerumque proveniens, morbus fcilicet anafarcodes, ubt nimirum inprimis puerilis eetatis fubje&a poft purpuram fü- ratam, vel etiam fub ejus eruptione in cachexiam quan- zm hydropicam incidere deprehendimus, cujus caufam unice conftituit ferum inquinatum ob tranfpirationem tur- batam cohibitum, & hinc ad interiora regurgitans, lym- - phamque gelatinofam coagulans & infpiffans. Sub hocfta« . tu omnia purgantia, diuretica, & alia fortiora evacuantia fe- dulo evitanda funt ; conveniunt autem blandiora corrigen- tia, refolventia, abftergentia & evacuantia, quae ulteriorem progreffum fufpecti hujus fymptomatis impediunt, & legiti- qum chronica talis purpurae fucceffum fimul promovent. |. Ex fingulis ergo his modo addu&is nunc liquet, quod, dum ferum illud acre fermentativum intimius mixtioni fan- : guinis & lymphzae fefe infinuat, ac fimile fermentum corru- E ibidem excitat, minime idcirco impetuofe & repen- tino a&tu ejus eliminatio fufcipienda fit, fed lente & fucceffi- ye potius promovenda, fi felicem curationis eventum pro- mittere nobis velimus. pfum autem illud acre ferum vel ex univerfali vitio aéris producitur, vel inhumoribus gene- ratur ex temperamenti habitu, diaeta, regimine, medicamen- tis calefacientibus , & fuccedente dein refrigeratione , atque fandem mediante progreífivo & inteftino fanguinis motu magis exiltatur-& reliquorum humorum fubftantize inti- mius fefe infinuat, quorum plenaria tunc metuenda diffolu- io per motum febrilem praeoccupatur. Hic igitur quoti- die cum novis anxietatibus exacerbatur, continuatusque ad | primum, fecundum , vel tertium feptenarium, donec pere- grinum & noxium illud miafma in totum fuerit remotum, Unde etiam dolores usque ad plenarium — de- m. Alcca- eoo — Olferosio L1IX, ficcationem continuant. Impetus motuum ad expulfionem : tendentium fatis vegetus eít, adeoque temperato tantum . externo regimine fuftentari dcbet ; hanc ob caufam etiam ^ i, qui chronica laborant purpura, aut eandem faepius re» — currentem experiuntur, optime fibi profpiciunt, fi tranfpira- . tioni confervandae & promovenda quovis modo, etiam in- tuitu veftimentorum , invigilant , & idcirco pe&oralibus la- neis pon Ze , qua alias etiam rheumaticis & arthriticis egregie conducunt, nullamque fub fudore refrigerationem admittunt, fefe tunc maxime temporis, quando exanthema-s tum eruptio adhuc viget, defendere ftudent. «. .— « : OBSERFATIO- LEX, : D. D. JOAN. SAMUEL. CARL. . Peripneumonia en- & epidemia. — V Ir 45. annorum, habitus corporis fanguineo-melancho- : lici, minus carnofi, dietam regularem obfervans, in | juventute haemorrhagiis narium obnoxius, quae poft- modum in irritationes colli ac pectoris tranfierunt , & de- glutitionem difficilem, cum feníu durioris cujusdam nuclei, in faucibus harentis, induxerunt, cujus caufam abufui Ta- .— baciunice tribuebat, primo vere hujus anni, quo plures pe- Goris adfect bus inflammatorio-catarrhalibus decumbebant, fimili ita epidemice graflante morbo corripitur, Incipie- bat hic cum infigni horrore , cui fuccedebant aftus , fitis, dolores pu 1&orii in pectore, tuíTis ficca, anxietates oppleti- vae afthmaticee, agrypnie, fubinde intercurrens gravis ce- phalalgia, ac leve delirium. | Quarto die, poftquam fponta- nei fudores jam adparuerant, fputum purulentum, fangui- - De permixtum, cum leni tuflicula, prodibat, jubiequca P 13 , : » k v *-—w ww - * — Peripneumonia en - &9 epidemia. 9201 UVAME ane mm e Tinc notabili frmptomatum mitigatione. Die feptimo ur- . fa, quz aurantii erat coloris, fedimentum rofeum notabili - in copia depofuit. Alvus ab initio fegnis erat, fed clyftere emolliente facile folvebatur. Adfümebat ergo matutinis horis unam alteramve dofin Eff. alexiph. Stahl. tempore prandii, Oleum Amygd. d. cum jufculo pulli, vel avenaceo, - vel Sperma Ceti cum Sacchar. Canar. poft meridiem, & no- &urno tempore potionem, ex aquis diapnoicis & temperan- tibus paratam, interponendo circa vefperam unum alterum- ye pulverem bezoardicum, uie methodo periodus febris placide intra duos feptenarios decurrit, Finito morbo Pi- lul. balfam. pro abíterfione exhibebantur , .conjun&is jufcu- lis alerantibus ex Herb. Charef. Bell. min. Numular. Urtic. min. pro mundificatione & conífolidatione ulceris. EPICRISIS. Quemadmodum purpuram puerperis facile ende- miam fieri, ex qualicunque ignoto , aut etiam arbitrario distse vitio , in praecedente Obfervatione cum aliis nota- vimus, ita, ut inde contagium magis in alios translatum & . au&um fuiffe quidam judicent : ita Peripheumoniam ex climatis acloci conftitutione frigidiori pariter en - ac epide- miam fieri poffe , exemplo illius regionis, quam ea propter dar Sauer - Land. vocare folent, non inepte demonfítratur. Ineunte enim vere, quando tempeítas tepida cum frigi- éiori frequentius commutatur , inflammatorii tales petoris morbi epidemice fere bis in locis graffantur, ingentem- que incolarum numerum invadunt, paucos vero morti tra- dunt, utpote qui dereliquo ab aliis morbis fatis immunes degunt , immo extremam vivendo facile attingunt fenettu- tem, & id circo etiam folum hunc morbum fibi quafi pro- | prium effe autumant. Inde etiam fattum eft , ut ob hujus | morbi frequentiam onus quoddam publicum, inftar legis; - Mor. Med, Val. VI. Cc fub- - 202 — Obftrvatio LX. —— fubditis fit impofitum, cujas intuitu fub initium Maji menfis quilibet fübditorum portionemaliquam majalis butyri con- ferre tenetur , pro butyro fic di&o viridi parando, quodex - herbis inprimis vernalibus , Heder. terreft. Bellid. min. Ur- tic. Tufil. Numul. aliisque, cum ditto butyro frixis, & dein expreflis , conficiunt & dein oboriente illo morbo , a&gro- tantibus, & praecipue pauperibus, tanquam medicamentum tu7rópig cv, diftribuunt. ERREUR e CRM tf Quanquam autem morbus hic vermalis adeo. fre- quens & Íolennis fit his in locis , ipfe tamen. frigidus aér tempore avtumnali & hiemali humores neque ad. fpi(fi- - tudinem , neque. ad ftagnationem tam facile difponit, ut exinde tuífes, aíthmata, alique catarrhales adfe- | . &us emergant. Hinc etiamcum ante aliquot annos febris illa catarrhalis , per omnem | fere Europam progrediens, complures. horum incolarum itidem corriperet, hi tamen omnes eandem fuperarunt, folo fere ufu. jufculorum ave- | naceorum , tepide , vel etiam calide adfumtorüm , quee & - alimentum. & medicamentum quafi unicum iisdem prae- - bent. Elucefcit ergo & exindefumma Creatoris & Confer- vatoris hominum omniumque animantium , fapientia, dum frigidioribusregionibus horaos fru&us , ad aftumtempe- xandum magis aptos, clementer denegavit, eorumque in lo- : cum avenacea ficca alimenta copiofius conceffit, ut fimplici hoc nutrimento calor vitalis internus & externus facilius con- fervetur &refarciatur. ——— | da : Revertor autem: nunc ad morbum noftrum ende- mium ,méque fummopere miratum fuifle confiteor, quod, licetille omnibus gravioribus febris acute fymptomatibus, aftu nempe infigni , vehemerntioribus anxietatibus prae- - - £ordialibus, refpiratione fumme difficili , mentis turbatio- me, maximaque virium proftratióne ftipatus incefferit , ta» men non largiorem ftragem ediderit. Die enim quarto ; : quem Peripneumonia en - €? epidemia, 205 quem pro indicatorio primi critici agnofcimus , utplurimum expeGtoratio fputi purulenti & fanguinei, turbatio urinae - . cum fedimento roífeo, fudoresque calidi erumpentes fpem. felicis fubfecuturi eventus faciebant , quam etiam zegrotan- tium iv$cpí2 , feptimo, nono, aut undecimo die obfer- . Vàta, confirmabat. UE Hi HPRSMOMM Quod ad medicamenta, huic morbo oppofita, at- tinet, illi, qui ex infima plebefunt , domeftica tantum vi- liora adhibent, jufculafcilicet avenacea ; butyrum viride , . oleum lini .& decoctum hordei cum radice aut femine. fce- niculi; . Qui vero medica quarunt confilia & auxilia, illis à E" ftatim usque ad quintum vel feptimum diem exhi- bentur potiuncula diapnoice, ex Conch. & Lapid. Can- eror, citrat. Antim. diaph. aqu. Flor. Samb., Charef. Scord.. Card. ben. fubjungendo reliquis diebus Eff. alexiph. aliaque blandiorarefolventia. Nonnunquam ad tuífis veheme ntiam, aut refpirationis difficultatem mitigandam, oleum Amyggd. - vel Olivarumrecens cum jufculis calidis adíumunt, | Rarius adfpermatis Ceti cum Sacch. Canar, remixti , aut. aliorum: expectorantium ufum confugiendum erat, inprimis cum ejusinlocum complures herbam recentem Chaerefolii ,cum brodio carnium coGam, optimo cum effe&u, ob egregiam. . fuam refolventem ac difcutientem virtutem fubftituerunt, In declinatione vero morbi fupra nominatae herbae vernales, in jufculis , aut deco&is proabíterfione fuperftitis forfan la- bisulcerofze , per plures adhue dies. in auxilium vocaban- tur. Externa topica raro adhibentur. Butyrum viride fuf- fficit plurimis , pro externo pariter ac internoufu. Quidam etiam Empl. diaph. Mynf. vel Diach. compof. regioni do- lentiimponunt. Raro clyfter domefticus pro ftrictura alui folvenda injiciendus erat, optimum tamen effe&tum praeíta- bat. In pauciílimis etiam V. S. inftituebatur, Regimen Cc2 vero n vero moderate calidum, potumque tepidum, plebs ipf pe&ori amicumjudicat, &idcirco probeobfervat: 1] m. inci ah Quotquot in aliis locis hoc morbo: defun&os ana- - tomico:cultro fübjicere licuit, illiomnes: monftrabant pul- mones fanguine infart&tos, & undiquenigricantes. Perto- tum morbi decurfum in. iis tuffis ficca. continuavit, absque ulla etiam: levitfima: expe£toratione 5; fudores colliquactivi fymptomatici & frigidiufculi perpetuo manarunt, urina au- xar.tio colore tinctanullum fedimentum depofuit, & fub his. circumftantiis. nono die plerumque difcefferunt e vita. Cae- terum exillorum mumero, qua hunc adfet&tum. magis exacerbare. ac deteriorem reddere folebant , inprimis: erant potulenta frigida, cujuscunque generis, five aquea, five cerevifiaria,. itemque emetica & purgantia, pro removen- - da fiburra circa pulmones, aut in: ventriculo ex falfo prae- judicio colle&a, nec non:calida.fudorifera.primisítatim die- Igni. in primis autem pofitive expe&orantia, aut anodyna , quorum illa humorum adfluxum copiofierem ad pulmones invitant ,, & congeítiorriem fippuratoriam au- gent ; haec vero blandam ac placidam abfterfionem & ex- erctionem füpprimunt. Tandemetiam his accenfenda funt acida. mineralia ,quae motum tuíliculofum nimium augent, inprimis fpiritus Salis, unde pro aftu temperando Jutapia tantum cum acidis vegetabilibus mitioribus, Syrupo ace- tofit.. Citri, Granat;, Rub.id;, Ceras. &c. remixta condu- cunt , immo:deco&a & potulenta aquea fufficiunt, fatisque fufficiensievamen adferunt. Obfer-- Olf. LX, Nephritis fonplex & calculofa, 65c, ao. f OBSERFATIO LX, DN. D. JOAN, SAMUEL. CARE, Nephritis fimplex & calculofa, tam fponte . eborta, quam per incongruaartificia. : . inducta, Y 7 Ocatusin aulam quandam illuftrem; audivi illico: mul- V tas querelas de difpofitione nephritica ,. quam: vel aé- . ris peculiari conftitutioni vel aquis minus falubribus adfcribendam: effe putabant, quoniam: complures ad. eam pertinentes fuperioris& inferiorisconditionis;. diverfi tem- » peramenti , fexus aetatis ,. vite generis, faepius dolo- ribus lumbaribus., urinae ardoribus ,. fuppreflionibus,, ali- -isque incommodis: adficerentur, immo complures quo- ue jamjam Colica nephritica,. cum vomitu: anxio & prae i&kis: fymptomatibus: conjun&a ,. laboraverint.— Reme- dia ordinaria, à plurimis hat&tenus ir ufum vocata, erant J Oleum Amygd; dulc. Eapides. Cancr. aliaque abforbentia & Ciyíteres emollientes: Horuminprimis ufum;. cum primo . ftatim die adventus mei eger talis confilium a me peteret; | adprobavi,& Veronicam iisdem addere juffi, cum oleis qui- | busdam: coGis. Eoco fimplicium: abforbentium exhibui | pulveres temperantes , ex Nitr. depur. Tart. vitriol, & Cin- | Mab. nat. Mitigato fic paroxyfmo, inquifivi iri caufas hujus | dlifpofitionis-nephriticae, —Aérem: & aquam nitrofo.- calca- | fiam reputatam, accufare non poteram, hujusque praejudicii | vanitatem exinde: facile demonftrabam; quod plebeii aquam | frequentius & copiofius: pro: potur ordinario: adfumentes, | quam aulici & ditiores; nephriticis paflionibus minus fint ob- . moxii, quin immo abunde jam conítet, aquam iftius loci, ra- | Cc3 tione 206 | Objervatio LX. tione puritatis, aliis omnibus in vicina ditione palmam prz- rpere, Hewrebat autem vitium magis in potu cerevifiario, quem ex univerfali quadam negligentia, craffaque ignoram- tia, ubique femper fere turbidum, male co&um, vappidum, crudumque deprehendi. Cum ergo per experientiam ab- unde jam conítet, quod cerevifia talis mucida & feculenta etiam in vegetis fubje£tis, renum pariter ac pulmonum' to- num eximie debilitet, & idcirco etiam afthmaticam refpiran- di difficultatem inducat, facile hine occultae ha&enus caufze — frequentioris hujus adfe&tus in apricum produci poterant, fiquidem.etiam introducta alia convenientiori ratione cere- vifiam braxandi, intra breve temporis fpatium hocce quafi endemium malum fublatum fuit. Accetfit infuper & aliud vitium dieetetico-medicum, pro flatulentia cerevifiae.nephri- tica difcutienda, -ac pro ftafibus mucidis & dolorificis circa vias urinarias avertendis , ufus fcilicet juniperinorum,maxi- me aqua ac fpiritus baccarum Juniperi, quo urinae fuppref- fionem optime folvi pofle exiftimabant. Demonftravi er- - go, quod cerevi(ia feculenta fecretionem urinae impediret & juniperina humores vifcidos magis verfus renes propelle- : rent, utita duplici ex fonte ftaíes.tam urinofi laticis,, quam humorum vifcidorum pro malo iíto inferendo ac contirman- do producerentur.. Remota itaque, & hac medicina cum - dieta nephritica, potius ufum infufi theeformis ex herba Hederz terreft. commendavi, quod etiam ob egregiam ; ujus plantze virtutem mitiorem diureticam, abftergentem . . DO. ac munditicancem, optimum fimul praeftititauxilium, —.— 5 Eodem quoque tempore in emporio vicino celebriori vifitavi amicum quendam, .qui, per aliquot jam annos Ne« phritide calculofa graviflime excruciatum fe fuiffe; conquez. rebatur, magnumque numerum calculorum minorum; ad - pii, immo fabae magnitudinem accedentium, mihi mon*- ftrabat , qui poft inrenfiffimos lumborum ac renum crucia* Te " vt & v. 4 tus, | I ios j Nephritis fimplex & caleulofa , tam [ponte &yc. 207 (ooh dull NAME hf | us, cum diris alíis fymptomatibus ftipatos, tandem prodie- fe. Erat autem eger hic ultra quiriquagintà jam antios na- . tus , temperament fanguinei , vitae. generis fedentarii qui- dem, fimul tamen: vehemens in corporis motu ex artificii gatione fufcipiendo, ordinatae ceteroquin diaetae, ut notabi- "liora quadam vitia accufari non potuerint. Inquirebam itaque in procatar&ticas caufas. Cafeus, cerevifia varia, & faepius minus defaecata, vite genus fedentarium cum labo- riofa alternans , in fubje&to fatis quidenr robufto ,. merito in - confiderationenx veniebant, fed: fundamieritumi mali nondum exhauriebant, rrec produsendo huic miálo fufficiebant, | Ac- €edebat ergo adhuc propria eegrotantis methodus fibi me- dendi, qui ultro confitebatur, 1e, quamprimum lumborum dolores, & uririae ardorem perciperet, ftatim corifugere ad medicinanr quandam ab amico communicatam , decoctum tiempe, vel infufum cum vino exrad. Helen. Ari, Ármorac, bacc. Junip. Laur. &c. paratum, ex cujus ufu uriria copio- fius, & cum ea fabulum prodiret. . Quaero igitur ex ipfo; an expulfis ita calculis, fabulo, muco, aliisque impuritatibus, progenies nova non mature revertatur? Immo certe, ait, fediterum mature irn ufum vocare foleo meum arcanum. Suadeo hinc ufum prophyla&ticum V. Snisin pede, laxatio- nis, ac infufi theeformis, ex herb. Veron. Heder. terreft. ut experiatur, annon taridem hac ratiorie malum penitus difli- pari valeat. Fit ita, ut per plures deir annos; etiam fenex, ab omni calculorum genefi & inde dependentibus cruciati- bus immunis vixerit. EPICRISIS. e ; 1 i —— . Nolo jam plures Nephritidis cafus adducere, cum itr- 'tentio mea eo tantum fpe&tet, ut hujus mali & inprimis cal- . €ulorum rerialium genefin vere artiticialem UTE: -mé- : icam, l 208 tana Olferoatio LX. &licam, ac infimul viam ad fimplicem medicinam praeferva- 4orio-curativam, inveniendam, monftrem. Quemadmo- dum enim fimplices aberrationes gravia fzepiffime & admo- dum fontica inducunt confe&aria: ita & medicamentum & - confilium vix certius .& fecurius inveniemus, quam quod ABique artificiis fpeciofis dire&e & fimplici plane methodo «aufis iftis opponitur. Nephritis fimplex malum eft , quod precipue fubjecta fanguinea, fpongiofa , quoad habitum & Lemperamentum, eetatisque confiftentis infeftare folet, & quidem non folum ab externis caufis, quando vitia circa fe- & excretionem urina occurrunt, dieta vifcida & cafeofa, po- tus faeculentus, condimenta ac medicamenta diuretica, lum-- borum variae lzefiones concuftforize, aliaeque accedunt, fed & inprimis quoque ab interna caufa, vergentia fcilicet mo- tuum congefteriorum a fuperioribus partibus ad inferiores, Ípeciatim loca baemorrhoidalia , ut ita fub his moliminibus - decubitus.& colle&iones humorum circa lumbos contin- gant, qua motu diuretico, ex diaeteticis ac pharmaceuticis; ob confilii inopiam, aut praecipitantiam , accedente, facile uiterius propelli, in confuetudinem converti, immo tandem ad ftafes ac fece(fiones mucofas , concretiones fabulofas & «orruptiones ulcerofas prima fundamenta ponere valent. Ex his ergo generalioribus caufis facile cognofci poteft, - cur in aetate congrua & temperamento ad Nephritidem dif- pofito , fpecialiffimum illud impedimentum liberz fecretio- nis uring, cerevifia nempe feculenta, ex communiffima omnibusque plebeiis nota obfervatione, non folum ftafin humorum in renibus, urina fubfiftentiam & fimul muco- farum impuritatum feceffum producere , fed tandem etiam, Ob acrimoniam urinae, (ad inftar cafei cum calce viva facile in fubftantiarn duriorem, quafi lapideam concrefcentis; ) ter» - reftres & mucofz partes coagulari ac in calculofa concre- raenta abire queant. Illienim , quiin calculorum g tar- ] r4 Nephritis fimplex 62 caleulofa, &c, — $09. «artarum, fimiliaque falia primario accufant, in fua zetiologia, -chymicae cryftalüfationi & .phyficae petrificationi fuperftru- &a, id adhuc fibi obítare deprehendent, quod íàlia ifta. di- verfa in humoribus occurrentia, acida, alcalia & media, non tam facile calculofa mucida cencrementa promovere, fed .€a potius avertere & praecavere queant, tum ob refolven- tem & abítergehtem , tum: etiam. ftimulantem & diureti- cam virtutem, cujus intuitu potius inter lithontriptica re- ferenda forent. Proinde etiam ex ipfa phyfica genefi cal- -£&ulorum macrocosmicorum contrarium facile poteft de- - monftrari, dum in lapidicinis & fubterraneis fpeluncis ma- nifefte videmus ; quod lapides & fítala&ites ex aqua ali- -qua vifcida ífucceflive coalefcant ,. unde merito exin- Ye concludere licet , quod etiam fub diuturniori conge- fione humorum ad renes, mucofitates ab iisdem fuccefhive "fecedentes, a fero tranfudante coagulentur & tandem in du- riorem confiftentiam mutentur 5 fiquidem etiam autopfia - docet, quod calculi tales poft excretionem plerumque mu- ^€idi & magis friabiles fint, fatta vero ab aére exficcatione, magis compadti & duriores evadant. Quando vero poft -frequentiorem recurfum pathematum nephriticorum , quae ab initio magis rheumaticae indolis funt , tandem ulcerofa "ftafis & corruptela emergit , tunc aeque facile concipi pote- tit, quod & quomodo progenies calculorum multiplicetur, |. ita, ut non tam annuis, quam menfítruis periodis, nova fo- -boles, immo copiofior, prodeat, Non minus etiam inde per | experientiam patet, cur ex Nephritide fimplici fiat fabulofa | & calculofa, & ex hac tandem ulcerofa. Pari quoque mo- | do ex his circumftantiis elucefcit, cur arthritici dolores ma- Xime inferiores partes occupantes, videlicet podagrici &c | AMfchiadici, tam. exactum cum Nephritide confenfum mon- | ftrent, eamque tam facile poft fe trahant ; fiquidem fpafticis hifce motibus íerum acre , falfo-fulphureum magis adhuc - | eor, Med. Pf. Fal, FÀÀ, Dd cons - olo Orosio LX, 007 e aes etie & infpiffatur , id quod fudores arthriticorura graveolentes, & urinacraffa faturata, fedimentumtartareum plerumque deponens , abunde teftantur, unde, fi per excre- . tiones periphericas fufficienter illud removetur , facile dein xegurgitat ad renes & concretionem mucido-arenofam ibi- dem format, eodem circiter modo, quo in podagricis poft ' " incongruum ufum remediorum refrigerantium , coagulan- tium & anodynorum, ex lympha per ferum iftud infpiffata tophos nodosque generari deprehendimus. Cognito fic modo generationis calculorum hujusque | caufis proximis & antecedentibus, fingula haec nunc quo- : que. ad cautelas pra&ticas adplicanda erunt. Cum ergo for- malitas vitae contittat in. confervatione mixtionis a putredi- ne , hac vero inprimis per motum humorum progreffivum | obtineatur, cujus ope impuritatum feceflio perpetua fieri folet, merito hinc etiam urinae fe - & excretio inde(inen- | ter & libere füccedere debet, ficuti omnes reliquae excre-.- tiones naturales , quam tamen cerevifia faeculenta & craffa nimium quantum turbat , & hinc impuritatum tam in tota? M.S. quam circa renes, accumulationem producit, Hinc. etiam optime doGiffimus HENCKELIUS in 2£zzal.. Phy. med, | Weatislavienr. monet, praeftare ,. ut in plurimis locis de offi- "inis cerevifiariis magis fint folliciti proceres ac cives , quat de pharmacopoliis exítruendis. Quod fi fimplicis hujus re- "medii antinephritici efficaciam admittere quis recufet , is fo- "Iummodo: attendat ad. obfervationem illam adhuc fimpli- €iorem , quod. ii, qui aquam pro potu ordinario achibent; rariffime nephritici evadant, nec non, quod infufa theetor- "mia ex paucis tantum herbis parata , eximium femper leva- ^men in his doloribus adferant, immo quo aquae inter re- media lithontriptica merito primus concedatur locus. . Sic "mihi ipfi xetulit nephriticus quidam " quod in nullo remedio "contra fummos cruciatus nephriticos ac calculofos , ex - Nephritis fimplex €5 calculofa, eco 2II - fu yini rhenani concitatos, majus praefidium invenerit, quam án potu aqua calidae, vino fubítitute. — — .:. Quodfi itaque fimplex hoc medicamentum tantam ex- ferit virtutem, tunc fane etiam. experientia illa medica ipfi vulgo non plane incognita manebit , quod diuretica majo- rem femper adfluxum & congefítionem , immo & reftagna- tionem humorum ferofo-mucidorum circa renes concitent, eodem fere modo, quo dulcia & expectorantia decubitum humorum intra pulmones concitant, phthifinque accele- rant; hinc minime negligendz funt illae cautela, de fimi- lium diureticorum ufu.demum poft praemiffa. refolventia, peo & diluentia admittendo , quoniam inconfideratus c preematurus Nephritidem fimplicem non folum confir- mat, fed etiam facillime in calculofam mutat, quae tamen, 'avertendo & derivando nimium humorum adfluxum ver- fus renes, optime praecaveri poteft. Inde nata eft indicatio illa praefervatoria , de ventilatione fanguinis per V. Snem, hirudinum adplicationem & fcarificationemin pedibus fufci- pienda, pro derivando humorum decubitu in nephriticis oloribus ; quae etiam in fimplici plethoricorum Nephriti- de optimum ufum praeftat. Similiter etiam eo tendit altera in- dicatio, quae ad remotionem impuritatum mucido - biliofa- rum , per blanda laxantia, rhabarbarina , fennata ,, manna- ta fimiliaque , dire&ta eít, fiquidem hac ratione illarum col- le&tio.circa renes praecavetur, & ejusmodi nephritici plus inde levaminis obtinent, quam ab optimis quibuslibet li- thontripticis. a : ev. Pera&is hifce generalioribus, facilius dein poterit habe- ti ratio illorum, qua fpecialius hunc adfe&um fovent ac fu- tinent, concrementorum nempe fabuloforum, ut & ea re- Kolvantur & in futurum praoccupentur, Praftant id in- primis falina, muciditatem humorum incidentia, & diurefirs » moderate fimul promoventia ; quo infimul inquinamenta, Dd2 | circa i1 ils | "du IPM E i 2913 — ^ brote LX, ^^ ^07 circa renes haerentia, abftergantur. Remedia ex Nitr. de-- pur. Tart. vitriol. Lapid. cancr, citrat. cum pauca Cinnab. ma- joris omnino funt utilitatis, quam artificia quaelibet chymia- trica. Acidamineralia, Spir. Nitr. dulc. & Spir. Vitr., cunr. aqua fimpl. aut Spir. vin. reGtificatiff. dilutus , non prorfus contemnenda funt, provide tamen adhiberi debent,quoniam | valde ftimulant, & teneram texturam renum laedunt, inpri- mis quando ftafis nephriticà jam ad'ulcerationem vergere vi- detur. í Tonum renum , ut recurfus congeftionum praecavea- tur, immo tanto citius corifolidatio abfolvatur ,* reftituunt zemmata, lapidofa; coralliata, nec non falia volat. urinofa cumtin&. alcal. remixta. Inde experientia totformulas re- : mediorum lithontripticorum produxit, non tamen ex opi- nione quorundam Chymiatrorum, ac fi lapides pretiofi pet. — magnetismum aliquem-occultum petrificationem hanc mi- | crocosmicam infringant. Melioris autem efficacize eft ufus. ' déco&torumtraumaticorum ex herb. Hed. terreft. Virg. aur. | Alchymill., Matrifylv., Urtic. min. &c. paratorum, item et- iam Eff. alexiph. cum Eff. Succini remixta.. , RTI Ulceratio a&ualis fi jam prato eft, tunc magis muci- laginofa , dulcia, pe&toralia & abftergentia conducunt. Ni- - trofa vero, qua alias in acrimonia urinae ergaftica & fpafti- corum motuum exacerbatione optime conweniunt, nuné - evitari debent, ob nimiam, quam excitant, irritationem. — Aft. oleofa & gelatinofa, veluti oleum Amygd. d. Sperma Ceti, Gumm. arab., Tragac., Liquirit. co&ta, itemque radices emol- lientes & niucilaginofz, in DecoGris, acrimoniam purulen- | tz materie ad minimum demulcent & temporarium leva- men producunt. Clyfteres, inprimis e traumaticis & fpeci-- ficis, herbis nimirum Veron. Millef. &c. parati, non minus - 'Conveniunt; maxime in gravioribus infuleibus colicee nephri- | 'ticce. - Inter lenia ab(tergentia etiam Pilulze polychreftae ge- des s BLUR ; nuinee | [ eu v o CT " X 2 A y $e Nephritis fimplex 65 calculofa, &r. | 213 nuinze locum habentinfignem, fj modo debita cum pruden- tia adhibentur. Opiata plenarie abfint , quoniam etiam fub optimo eorum ufu impoftura latitat: In gravi enim. malo fupprimunt excretionem fabuloforum concrementorum, & in mitiori motus. non nifi turbant. Praeftant his lenientia & emulfiva ex Amygd. d. parata. Decottum nephriticum Forefti ex rad. Alth. Glycirrh. Sem. Hord. Cicer, & pafful. paratum mitigat dolores abíque fuppreffione ac retentione excernendorum. "AR : / Tandem quaeritur, an plane nullus concedendus fit lo- cus diureticis pofitivis ^ merito autem negative refponden- dum eít,.quoniam ftatus plethoricus plerumque conjun- . &us eíl, cujus intuitu potius derivantia & congeítiones le- nientia, itemque materiam acrem orgaíticam temperantia requiruntur, adeoque privativa magis methodus obfervan- da eft. Optima ergo graviori huic malo medendi ratio ' confiftit I.) in plethora ventilatione ; 2.) impuritatum per .- laxantia abfterfione ; 3.) acrimoniae ferofae acris correGtio- ne per nitrofa & praecipitantia 4.) toni reítitutione ac ro- boratione per gemmata ; $.) ulcerofae corruptionis mundi- ficatione & abíteifione per lenia traumatica ; ac 6.) impe- dimentorum, aut etiam quarumvis caufarum impellentium remotione, haemoirhoidum nempe & menfium revocatio- ne, uti & podag:« convenienti tractatione , fubjungendo €ongruam dietam. Quae dein extra paroxyímum ex his fubfidiis in auxilium vocanda fint, facile per fe patet. .Aci- dularum & thermarum rarus & cautiífimus fit ufus. Bal- mea vero domeftica , cum latte & furfuribus parata eximie profunt, uti & veficze lacte repletae, Jumborum regioni ime potita, itemque facculi vel difcutientes cum vino, vel pare- "gorici, cum la«é&te deco&i, pro diverfa circumftantiaruny & 'mptomatum conditione fuadendi. | d vo Hafnia. Ervfordtiam miffe &, 20. Maji 1742. Dd .. OBSJER- 14 — 00 0o LEES ae. OBSExXPoTIO Lr one $3 Dn, Lic. JOAN. JACOB! SCHLIERBAGHII; — Mola carneo veficularis a virgine: nat exciuía. AE Olas non abfque viri ufu ac virili femine gigni poffe, | | jam olim adítruxit ZZ/PPOCRAATES de morb. mulier. 4.927. n. z. (& lib, de flerilit. f. 20. Text. Z. quam - fententiam quoque G 44 L E IVU'S «e su part. cap. 10. claff, r., ferio confirmat : ZVuzquam, dicens , aliquem fui/fe, qui mulies rem "viderit, molam absque viri ufu gerentem. Non pauci ta- - men ex antiquioribus concedunt, immo rationibus quibus- . dam corroborare nituntur, quod molarum generatio fine virilis quidem feminis concurfu, fed ex nudo olim fuppofi- .- to mulieris femine contingere poflit. vid. ZZZCCHA Qu«ff. pied, legal. lib, 1. Tit. 3. queft, 1. ubi infimul Au&ores pro A utraque parte & fententia militantes fufius recenfentur. | Complures enim Medici illius aevi, Z7/PPOCRATZS, ARI SIOTELIS & :'GALENI auttoritate fedu&i, innocentes fae pe foeminas, molas excludentes, impudicitiae infimulaverunt, | quale exemplum: etiam adfert dius ZA4CCHIAS Le, — 2o. 26. de religiofa quadam, quam A4 M ATU-$ Lafrtanur, Curat. med, Cent. 4. curat. 36, audacter violatae caítitatis ream pronunciavit. Noftris vero temporibus ex variis Obftervationibus hinc inde obviis, & fic ex repetita expe- rientia fufficienter jam conftat, quod mola , qua motu & quafivita aliqua praeditae funt, ( quales tamen monftris - . potius accenfendae funt )nonnifi folis maritatis , & cum viro Tem habentibus, propria fint, cujusmodi exempla apud. SENNERIUM, SCHENCKIUM, SALMUTHUM, ZA- CUTUM T ÓÓ—— * f AMolacarneo - veficularis virgine excluf[a, 915 «UIUM LUSITANUM.& in 4n N. C, Dec, 1. Inn, F.- 'Obj. y.in Schol. proftant ; e contrario vero fimplices mola "omni motu deítitutze , etiam in viduis & virginibus caítis "occurrere poffunt, ficuti complura talia exempla non fo- lum in Ephemeridibus Illuftris Acad. Nat. Curiof. (4) fed&c - | apud HARDERUM in Zbiar. obf. 92. MERCURIALEM de "morb. mulier. lib. 1. cap. 3. SENNERTUM , Prax. hb. IP. part, '2.de mola, Fortum. FIDELEM kRelat. med. lib. 1HI. Sc. y. RUPSCHIUM Cent. obferv, anat. chtr. obf. 15$. RHODIUM "Cent. Ill. obf. $3. Marcellam DON.ATUM Hifl, med. mirab. Jib. 4. cap. 2f. proftant , quemadmodum «etiam doGiff, ALBERTI in Jurisprud, med. Part. 1, cap. P, $. 11,2. duo ex- empla virginum integrarum adfert, quae ex menfium vitio "& anomalo ftatu, modo infolita retentione, modo excef- fivo fluxu , molas generarunt ,& dehinc excluferunt, Non |. minus etiam in. Mzfcellaz, pbyf. med, mathem. celeb. BUCH- —— UNERI 4mm. r730. Menf. Nov. Claff. IF, art. 3. p- 1452, "ex relatione Dn. D. WOL£ZZI, fiftitur virgo , quae fingulis "menfibus , durante fluxu menfium, varias diverfa magni- tudinis molas, májores aeque ac minores, femperexcrevit, id quod tam diu duravit , donecviro nupta gravida reddita - fuerit Hanc ipfam ergo experientiam, ad innocentiam virginum caftarum magis. con'rmandam, novo qucdam roborare placet exemplo virginis cujusdam XX. annorum , fanguineo - phlegmatice , qua ante duos circiter annos tempore menítrui fluxus frigidam ingreditur aquam, hac- que ratione tantas ejus concitavit turbas , ut modo parcius : prodiret modo plane fubfifteret, qua fuppreílio etiam | &leir per integros fex menfes continuavit. | Ab hoc ergo tempore abdomen fit tumidum , itemque ctiam pedes | E | - cede- | | -»4 1 €4) Dec, II... Ann, I. obf. ;*. Dec, III, ^nn. VIL & VII. obf. 2:5; iem, Ann. IX, & X. obf. 157. AG H EE v 216 . Olfervatio LXII, EC cedemato(i redduntur , fentitque pondus. quoddam gra T . & moleítum in E cadis Wis uh on: ke horripilatione, in externis partibus inprimis perceptibili, Vocatur Medicus, qui harum circumftantiarum | infcius; - remedia menfes moderate promoventia prafcribit , a quo- rum ufu poft aliquot dies vehementi(limi in dorfo & abdo- . mine oriuntur dolores, cum fubfequente haemorrhagia ute- ri ,fub quorum incremento majori tandem maffa quaedam carnea ex utero propellitur , quam primo obftetrices voca- te uteri procidentiam effé autumant: & idcirco fumma | quidem cum induítria, fed fruftraneo effe&u ,-reprimere tentant. aegroteque dolores magis hinc exacerbant , fub . quibus etiam illa tandem foras ejicitur, . Accerfitus dein & concrementum hoc exaGius luftran$ , non nifi molam. illud effe deprehendo, figura oblonga ,ad fpithamze fere - longitudinem accedentem & pondere libram unam cum di- midia zequantem. Subítantia ejus parenchymati pulmo- num non abfimilis erat, mollis, friabilis , fungofa & hinc inde quadantenus vafculofa , copiofis fimul hydatidibus re- : ferta, quibus multa pinguedo intertexta adparebat. Ad- hibitis dein congruis emmenagogis , menfium fluxus refti- tutus fuit, ipfaque hac virgo ab eo tempore integra fani- Kate gaudet, | | ( ps A» O'B$ER/ ATIO. LXII. P DN.LIC. JOAN. JACOBI SCHLIERB^CHII, Pramatura infantis recens nati mors, éX purpura hareditaria negle&a &re- — .— trocedente. | Atrona XL. annorum , fanguineo- cholerica, a&ivio- - ris iracundae indolis, aclautae & quadantenus vino- * fee diaetae, fubinde purpura rubra «hronicalaborans l I Prematurainfantis recensnati mors , &9c.. 017 - jam decima tertia vice gravida , poft praegreffas varias ani- . mi commotiones ,maximeautem iracundiam & moerorem, - felici tandem partu enixa eftpuellam admodum debilem & manifeítis convulfivis motibus adflittam. Primis ftatim diebus puerpera prodeuntem obfervat purpuram rubram , antea quoque fibi familiarem , quae etiam dein in ipfum infantem, tam ex difpofitione haereditaria , quam fuctione la&tis materni, transfertur, irregulariter autem fe gerit, & modo erumpit, modo retrocedit. Increbefcuntergo indies €onvulfivi motus, fuperveniente fimul aphthodea faucium inflammatione , quare , negleGtis neceflariis remediis dia- pnoicis & blandioribus alexipharmcis, exanthematum eru- ptionem fublevantibus , unica falus in varii generis ant-epi- lepticis, a quibusdam familiis Nobilium fumma inter arca- pa relatis & communicatis, quaerebatur , eventu tamen fpem atque promiffa haec fpeciofa eludenteac fruftrante, fiqui- dem , turbato bis remediis legitimo purpurae fucceffu , poft aucorum dierum intervallum, mifere candem obiit tenel- us hic infans , prudentiori methodo alias procul dubio diutius fervandus.- | ... EPICRISIS. Purpura rubra, aque chronica, fubje&ris fanguineo- " €holericis praecipue familiaris, in humoribusdiufzpe deli- tefcere poteít & folet, donec gravior quaedam intrinfeca humorum commotio, five per animi pathemata, five per alios errores , circa rerum non- naturalium ufum commif- "fos, introdu&a, miasma illud peregrinum excitet, ejusque "feceffionem & expulfionem promoveat. Inde etiam fit, ut | jamfacile recrudefcat, immo fzepius quoque periodica eva- . dat, five dependeata reliquiis morbofis non fufhcienter | oblatis, five a lauta dieta ac vinofa, five ab aliis varii ge- | neris externis. | á | | ec afitor, Med.Pbyf, Fol, V1, Ée bloc ih r BL , " deme " mg c coO0lempatio LXI o Hoc interea notariinprimis meretur, quod per here- - ditariam difpofitionem facile transferatur ininfantes, immo, prafente jamjam qualicunque difpofitione , in puerperis etiam extraordinarie fa pius revertatur , atquetunc cum la- &e ipfo materno miasma tale copiofius communicetur & in-- finuetur tenellis recens. natorum corporibus , in quibus dein , prout etiam ex praefenti elucefcit exemplo , ob imbe- cillitatem virium ,tanto graviora magisque fontica inducit fymptomatata , totum morbi fucceffum infigniter turban- tia, & periculofam exanthematum retroceflionem | facile accelerantia, qua ipfa infimul in praedi&a puella per impru- dentem ufum, aut plane intempe(tivum abufum fpecitico- rum & arcanorum antepilepticorum , tantopere depradi- catorum , magis adhuc promota fuit, absque tamen ulla, etiam leviffima convulfionum mitigatione, utpote quas , cum mere fymptomatica fuerint, citra primariae cauífae re- motionem nunquam impune & absque majóri periculo , praecipue in tenerrimis ejusmodi fubjectis, tollere licet, OBJSERFATIO LXIII Dn.Lic, JOAN. JACOBI SCHLIERBACHII. Impotenda ambulandi artusque movendi -. fübitanea; in gravida caetero- | quin fana. Eriffima omnino funt & per experientiam jam du-- dum abunde comprobata , que ZACCHLAS, in Qu«ff, med. legal. lib, 1, tit, 3. quaft. 1. profert, his verbis: Pragnantia in quocunque tempore fit , nullatenus cognofci potefl L4 per (igna quadam certa, Ínfalsbilia, demonflrativa , fed faltem | per aliquo? conjeiiuras Qr frena quadamprobabilia, | Et itactianr : | ay €om- dmpotentia ambulendi artusque movendi &jc, AND €omparata funt ea,quae/Z/PPO CR ATES Sect. Apbor.«1.ad. r- . €it. Conftat quoque proinde per quotidianam experientiam , "quod emanfio menftum ,faftidium ciborum,vel pica,»vomitus matutinijmammarum turgefcentia,lactisque in iis praefentia , fuccefliva abdominis intumefcentia, & plura hujus generis alia, non utique & in omnibus fcemellis tamquam certa & evidentia graviditatis figna reputari queant ; quoniam ad- modum frequenter eadem variant fecundum individuorum diverfam aetatem , conftitutionem , temperamentum, fta- tum fanum vel morbofum, ut modo magis, modo minus manifefta fint; immo quandoque plane deüciant. Non minus etiam gravidis faepius varia plane infolita eveniunt accidentia, de quibus plura adduxit do&iff.. S 4LBERT7 in Syflem. Turisprud, med. P. 1. p.92. S. X11, quorfum etiam re- ferri meretur cafus in Celeberr. BUCZZIVERI Mifcellam, plof. med. matbem. Ann. 1727. meuf. Februar. p. 125. defcri- ptus, de abítinenta a cibo & ferme etiam a potu, per ali- quot menfes, poft medium geftationis tempus, praegref- íos vehementiores vomitus excipiente. Huic ergo alium quendam , notatu non minus dignum,in praxi a me obfer- vatum, fubjungere licebit,quiin fequentibus confiftit: Mo- litorissuxor, annorum XXI. floridioris conítitutionis ; alias menfium frequentioribus anomaliis, & exinde arthriticis . doloribus, mitioribus tamen , aliquoties adfli&ta , primis ftatim temporibus ingravidationis primae, fibi aliisque adhuc incognitze , plenaria impotentia deambulandi, artusque mo- vendi ex improvifo corripitur, absque tamen ullo alio in- — commodo ,five dolore, fivetenfione partium qualicunque, ita, ut le&oquidem adfixa, bene tamen ingerat, digerat 8e egerat. Variiergo hinc inde & Medici & medicaftri (more vulegiordinario ,) in confilium vocabantur, eorumque quili- betferealiam plane caufam molefti hujus £ymptormatis- ac- Cufabat ; medicaítri vero — Ü fubefle auda&ter pro- me e2 nun- o0 ^ -Olfroatio LXI. nunciabant ; interim tamen omnia. auxilia, tam naturalia, quamantimagica, fruftraneaerant. Tandem medio ferme geftationis tempore ad hanc cateroquin fanam mulierem adducor, penfitatisque ac exploratis omnibus circumftan- tiis, graviditatem unice in culpa effe declarabam, quam vero adítantes tacite exfibilabant. Interimorgafticam quan- dam extraordinariam fanguinis commotionem obfervans., contemperantia & leniter laxantia ex Rhabarb. Sale Ang- lic. exhibeo, fubjungendo dein V. Snem in brachio , poft cujus ufum fucceflive robur & mobilitatem membrorum redire obfervavit , ut eletto furgens non folum vegetiorem infantis. motum dehinc perciperet ; adeoque de impragna- tione certior redderetur, fed & domefticis occupationibus. preceffe potuerit usque adconfuetum partusterminum, quo filiam fanam. vegetamque' feliciter enixa fuit. OB$ERFATIO LXIF. Dn. Lic, JOAN. JACOBI SCHLIERBACHI!. subitanea menfium fupprelfio , variorum fonticorum. , fuccefTive fe. excipientium t morborum caufa, ; Ncilla quadam, floridioris conífttutionis ,. annorum |, XXIV. durante menfium fluxu intrans aquam frigi- "- * dam; fubito.eundem fubfiítere deprehendit , indeque fRatim tumorem. in cubito:cum. eryfipciacea inflammatione erumpere fentit, qut a nafütulo opilione unguent;s &. em- plaftris pinguibus trattatur , brevi poft, un.cuminflummae tione , reprimitur. Excipiunt autem peirniciofamhanc re- tropulfionem: ftatim: vehementia tormina abdominis, «umaenesmo & actuali hoemorrhoidum fluxu , quem itidem dulitaneamenfrum füpprefffo ,variorume&yc, 9t alius in confilium vocatus empiricus,dyfenteriam veram effe reputat, & hinc adftringentibus fubito fiftit.. Novam ergo hancce finiftram medicationem pretfo pede infequitur gra- viífima Arthritis vaga , miferam diriffime excrucians, unde jam demumirnopes confilii, meam implorant opem. Ad- hibitisereo convenientibusremediis, intra aliquothebdo- madas non folum Arthritis profligatur ,fed etiam dein men- fium fluxus, cujus fuppreífio primariam & generalem 'emnium horum malorum caufam conftituerat , fuccetlive arevocatur , & in priftinum ordinem redigitur. Elapfo fic «irciter fefqui anno , viro interim nupta, prima vice gravida redditur , ftatimque altero hujus ingravidationis menfe. fre- quentioribus urinae ardoribus adfigitur, qui fucceflive in plenariam fummeque dolorofam tranfeunt Ifchuriam, quan- 'doque remittentem , femper tamen recurrentem , ac fe fe exacerbantem , tandem. vero circa medium circiter gefta- tionis tempus in urinae incontinentiam tranfeuntem,has ta- men cum fpeciali circumítantia, ut quando erecta ftabas, aut fedebat aegra , ne guttula quidem urine prodiret , quando autem decumbebat, id quod ob infignem virium ja&u- Yam abfolute fere neceile erat, ftatim guttatim ac continuo: illa proflueret , unde dein. fucceffu temporis gravitlima geni- talium & adjacentium. partium. inflammatio: ac. excoriatio- zeveniebat ,inprimis cum ardor urine in diesincrebefcere vi» deretur. Adpetitus interim plenarie ,, unacum viribus erat proftratus.. maciesque infignis totum corpus occupabat , ut «utis: vix otlibus haeret. Durabant hac ita pertrimeftre fere. fpatium ,inter anxias- querelas & lamentationes a gro- t&. Maritus & agnati hincinde. auxilium adlaturi, fruttra difcurrebant ; nonquidem utinterne per apta. adminicula opem. etiiagitarent, fed tantum. externe excoriationi & in- flammation: per remedia modo congrua , modo etiam in- Songrua. commendata. refifterent. — Tandem , elapfo hoc ET ke 3 i&empo- *»2 Olfersatio LXIF.. tempore, fenfim fenfimque involuntarium iftud urinae pro-- fluvium remittebat, atque dein ad ipfum usque partus legi- timi terminum melius fe habebat, in quo puellam mole qui- - dem parvam & pariter fumme emaciatam, fed tamen con- tra omnium opinionem fanam & adhuc fatis vegete yiven- tem in Jucem edidit, quo fatto mifera heec & ad necem fe- re perdu&a, vires unacum priftina fanitate habituque carno- - fo fucceffive recuperabat, illaque per integrum biennium | laeta fruebatur. Dehinc vero fecunda vice impraegnata; fin- gulis modo enumeratis pathematibus denuo adfligebatur, quare cognati ejusdema, qui cautius nunc mercari didices runt, ftatim me conveniunt & auxilia quarunt. | Indagatis - omnibus circum(tantiis, nonnifi aliquot doíes pulveris an- tifpasmodici exhibeo, venamque in brachio aperire jubeo; unde intra paucorum dierum fpatium moleftiífima ifta fym- | ptomata non folum penitus fublata fuerunt, fed & ipía gra- vida, tempore ordinario ab uteri farcina liberata , integra nunc gaudet fanitate. | SCHOLION. Confenfum ilium manifeftum & eximium, qui pedes. inter & uterum viget, praeter foemellas hyftericas, ab eo-- rum refrigeratione pejus femper fe habentes, menftruatze etíam probant atque confirmant, fiquidem excretionem hanc tantopere neceflariam ac falutarem , exinde facillime atque gravilfime turbari poffe, per experientiam abunde jam con- ftat, inprimis fi ejusmodi fenfibilior pedum refrigeratio con- tingat praefente jam & fuccedente ifto fluxu, ficuti in cafü hoc defcripto ab ingreffu in aquam frigidam plenaria ac fue bitanea ejusdem fuppreffio ftatim indu&a fuit, eaque hes modum.omnibus reliquis fuccedentibus morbofis confe&a- riis primariam originem praebuit. Exinde enim primo pro- gnatus fuit tumor ille externus inflammatorius; mae E à peftiva, "m Jem. A e * ionr- s vadli ED ee dies oae ie vod — Sulbitanea men[ium fuppre[fio, oariorum,&»c. 223 C GEEREEENIM MICE... peítiva retropulfio dein congeítiones & impetuofiores trans- Mc: humorum verfus vifcera abdominis provocavit, quae, dum men(ium fluxum illico reftituere non poterant, vicarium haemorrhoidalem excitabant, cumque & hic per adftringentia cohibitus fuerat , tandem eluctatorii fpaftici motus in artubus fcenam quafi claudere videbantur, arthri- tidemque vagam introducebant. Pari etiam ratione dein, fub ingravidatione, plethora denuo au&a nimiaque fen(ibi- litas ftri&turas illas circa. veficam & frequentius recurren- tem Ifchuriam quoad. maximam partem produxit, cui tan« dem, ob tonum fphin&eris veficae nimium debilitatum, in- continentia urinae fuccellit. Hanc ergoob caufam V. Snem omnibus alis merito pracferebam auxiliis, bene gnarus, od in gravidarum Ifchuria optimum illa conftituat reme- dium, quemadmodum egregie id demonftravit Clariff. WOLF- JFIUS, in Scbol, ad Obferv, XX. Volum, IP. horuma AGorum. OBJERIATIO, LXP.. Dn. Lic, JOAN. JACOBI SCHLIERBACHIK | | de Confuetudine diuturniori, circa res etiam minus falutares, haud ita temere & fu- bito mutanda, 7* 7ldetur omnino confuetudo proprie nihil aliud effe, W/ quam motus quidam determinatus , ex fpeciali natu- 7? . ra attivitate & inclinatione ortus, atque crebriori & Teépetito exercitio in habitum. mutatus. Et quamquam ea primario femper fefe exferat in a&tionibus moralibus, non minus tamen frequenter etiam in vitalibus occurrit, tantee- que E 224 : Olfervatio LXF,. 5 que in iis eft efhicaciae, ut, fi etiam circares manifefte noxias. verfetur, abfque tamen detrimento nequaquam omitti, aut. ad minimum fubito haud mutari debeat, Sic videmus v.g. quod complures Afi incolae Opium in quantitate non exi-- gua, ob continuum fere ufum, citra noxam ullam adíumere. poffint, immo, quod quemadmodum illud in minus adfue-. tis fopcrem ac ftuporem induxit, ita in his gentibus fingula rem excitet animi alacritatem , ad ferociam usque fapius progredientem. Similiter quoque venena in quibusdam. fubje&is, confuetudine iterata & a minoribus dofibus fuc-. ceflive ad majores progrediendo, adfumta, nullam iis no-. xam inferunt, Eodem modo & purgantia draíticadiu & re-. petitis fubinde vicibus ufurpata, tandem perquam exiguum, monftrant effettum. Tabaci fumum baurientes prima vice. multa perfentifcunt incommoda, temporis autem fucceffü. facile eundem tolerant , immo faepius ita ei adíuefcunt, ut. frequentiorem, immo fere continuum ufum in delitiis ha- beant. Proinde etiam obfervamus, quod natura fzepifTime: certis quibusdam remediis, inprimis evacuantibus, ob fre- quentem & diuturnum ufum , ita adfuefcat, üt ordinarias. etiam & quotidianas excretiones negligat, nifi iisdem illis remediis excitata fuerit, quemadmodum id exempla eorum, - qui vel Pilularum crebriori ufu, vel Clyfterum adplicatione fere continua delectantur, abunde comprobant. Croenidal modum autem vi confuetudinis diuturnioris nullum.etiam a rebus ceteroquin noxiis pertimefcendum eft periculum; itae contrario tales in fe quidem pravas & fümmopere cul- pandas confüetudines nequaquamtemere & repente mutare. licet , nifi graviffima fummeque fontica invitare velimus. confe&aria ; ZVibil enim, prout Illuft. b, m. ZZ0FF.M.4N- NUS, in Med. rational, ffiem. Tom. I. p. 649. egregie monety. magis fanitati infidias fruit , quam fubita rerum confuetarum mutatie. Confirmat idem hoc 7PPOCR ALTES - oi apher, — I «De ConJuetudine diuttriiori, circa ves etiam &Tc, 005 aphor. £o. his verbis : Ex mwlto tempore confueta án confuetis "moleflare non folent, etf fint. deteriora. 'Unde etiam perquam falutare eft confilium C.EZ 37, quod //^. 7. cap. 5. exhibet: "Cum quis mutare aliquid "volet, paulatim debebit adfaefcere ; quod "enim contra con[uetudinem efl , nocet , fem molle, [eu durum efl ; "adeoque ejus intuitu neceffe quoque eft, ut pariter confuc- tudines circa res perniciofas non fubito, fed pedetentim ab- rogentur & immutentur 5 quod enim paulatim ac fuccefffve fit, illud tuto fit, tete eodem FZZPPOCRATELc.apbor. $1. ^—— '" — NMeritatem ergo hujus adferti & neceffitatem adducti onfilii duobus jam confirmare & illuftrare placet exemplis, quorum prius in fequentibus confiftit: Vir fanguineo- me- lancholici temperamenti, alias ftrenuus Spiritus vinipotator, ac fimul a primis juventutis annis fuctioni fami Tabaci ni- mium deditus, ut hinc non injuíte , juxta SZmozem PAIÁULI in Comment. de abufu Tabaci cr berba Tbee , titulum Capnzopbili wrcbitabacarii wmeruerit, quinquagefimum jam aetatis annum agens, ob quotidianam & copiofam fpiritus vini ingurgita- tionem, tandera Tabaci ufum fubito abrogare intendit, ac idcirco per aliquod. tempus illum plane omittit. "Vix au- tem hoc fattum erat, cum vehementes fpafticos per dor- fum excurrentes dolores, cum infolita mufculofarum par- tium in hac regione intumefcentia, perciperet. Putans er- . 0» quod forfitan negle&us Tabaci ufus occafionem huic | ommodo prebuerit, moderate illum repetit ; indeque &. | tumorem & dolores evanefcere deprehendit. Interim ad- huc femel tentat, annon in totum hanc inveteratam tollere ioflit confuetudinem, atque hinc iterum per aliquot dies 1anc fumisu&tionem negligit; redeunt hinc ftatim tumores & dolores priftini, iterumque dein admiffo ufu fumi Taba- "d profligantur, unde eundem parcius tantum continuare, | Conftituit, & ab illo tempore nihil amplius incommodi ob- RE RPUDUSURIURUNCRSENPUSIIRI - ditor. Med, Pul. PLI. Ff Alte- ^l JAHO0 LXFI. i7 i PATAS D RS i 7 Alterum exemplum. concernit. Clericum quendam. fi- : milis fere aetatis & temperamenti fanguineo-cl ui | olerici, qui a multo jamjam tempore frequentius & larga in copia pul» verem Tabaci per nares attrahere fuevit, tandem vero ex : taedio quodam ab ejus ufu plane recedit, brevi autem a | non folum Cephalalgia per vices recurrente, fed & Ophthal. mia vera fanguinea graviter adfligitur, cujus caufam cum unice in intermiffum hujus pulveris ufum conjiceret, eun« dem hinc repetit , & paucorum dierum fpatio, fine ullo alio : adhübito remedio ab his incommodis liberatur Conferri ergo huc meretur Obfervatio 2 36. Decur. I. 44nn. V, Ephemer,- Nat. Cur, de. Coecitate ex intermiffo Tabaci fumo. $i UO CUOBJERPATIO LXFL .... - Dn. Lic, JOAN. JACOBI SCHLIERBACHII, Midi be de lites M Herpete eryfipelatofo volatico in — wo : . puerulo. "- & Dfe&us paulo rarius in praxi occurrentes, tanto ma«- gis ob infrequentiam merentur adnotari , ut juni rie - 7 bus Pra&icis non folum exa&ius innotefcant , fed. étiam convenienti ratione ab iis tra&tari queant. Pracfentis - hujus modo indicati morbi hiftoria jam extat in 7/s&/, ZP. 0bfz 45. horum AGorum , ubi etiam alia adhuc ejus exempl ab aliis Au&toribus notata, adducuntur , quibus etiam illud - adnumerandum eít, quod in $azyris Med, Suefrac. Spec. PP Obf. 2: p. 11. extat, unde etiam uberiorem quandam confi derationem pathologico - practicam ejusdem jam inftitueré non lubet, fed fofficiet mihi , unicum illum cafum commus Ww. Tr; .. De Herpete eryfipelatofo wvolatico in puerulo. 227 nicaffe, qui in Praxi, per fedecim annorum fpatium ha&e- nus continuata, a me obfervatus fuit. Quum nimirum - Hombergae ad Ohmam Phyfici munere adhuc fungerer , ci- vis cujusdam unicus filiolus , dimidii anni , efflorefcentiis variis cruftofis in facie per aliquot feptimanas laborabat; his jungebatur demum eryfipelacea inflammatio, cum infla- - tione partis adfettee , quam idcirco ftatim mitigare intende- bam, exhibitis tum infanti , cum praecipue matri lactanti, le- nioribus alexipharmacis , pulveribusque pracipitantibus &c temperantibus fub quorum ufu etiam Eryfipelas cum efilo- reícentiis in facie difparere incipiebat , ftatim tamen pe&us & humeros ulterius ferpendo occupabat , hisque reli&tis , dorfum & abdomen pervagabatur fucceffive, cum infigni - fcroti intumefcentia , multumque tunc negotii faceffebat, fiquidem etiam veficula pellucidae hinc inde interfperíz ad- parebant , donec fpatio trium hebdomadum totum corpus derelinqueret priftinaque fanitas rediret, poftquam interne ufus praedictorum alexipharmacorum , temperantium & ab- forbentium, una cum deco&is , ex lignofis & anticatarrha- halibus parátis , fedulo a matre adhibitis, hucusque conti- nuatus, externe vero leniter exficcantia & camphotata fi- mul in fubfidium vocata fuerant. - " | ^c ( Battenberga Erfordiam miffe (0 dun. 1742.) — r OB.SEREFATIO LXFI. Dn, D. JOAN, PHILIPPI WOLFFII. Di ' EE Je *. — *. A Calculo fub lingua reperto. rotat jam in Zelumine III. Atior. noffror. Obferv. L.X X XIT. M cafus de calculis per alvum a foemina excretis, & in T^ Pelwnine F. Obferv, — alius a me "U—ET — OR Ff2 e 28 Olfrvatio LXPIL " de calculis per tuffim reje&tis, quibus nunc fequentem de füblinguali calculo fübjungere lubet. ^ Nutrix generotilfi- mae cujusdam perfona ulcere finuofo fub lingua div ad- fi&a, cura & dexteritati Chirurgi , in arte fua probe verfa- — ti, fefe concredidit, qui etiam varia remedia mundificantia, | balfamica & confolidantia externe adhibuit, irrito vero cum effe&u, & citra ullam fpem obtinenda tandem confolida- tionis. Interim eodem tempore dile&iffimus meus. pa- rens Dn. D. Georg. Chriflian. Wolf, Phyficus primarius & - ^ Scabinus ImperialisCivitatisSuinfurtenfis ad generofitfimum illum L. Baronem, graviter ac periculofe tunc decumben--- tem , accerfitus, etiam in confilium ratione ulceris iftius , jam ad finuofum ftatum inclinantis, vocatus fuit, qui, fub accuratiori inftituta exploratione , intus duritiem quandam; ftilo immiffo non cedentem, animadvertit, unde non fo- lum interne diaphoretica & fanguinem depurantia, vifci- | dosque humores. refolventia, prafcripfit, atque diaetam €ongruam adflidae injunxit , fed & Chirurgum turunda; unguento aegyptiaco illita, ulceris introitum dilatare juífit;. ' quibus ita peractis, altero die, poft turund:e adplicationem calculus albus , pifi mediocris magnitudine , porofae & fria-- bilis fubftantia , ex lamellis quafi concretus, cum extra&ta' turunda prodiit, ulcusque illud antea admodum: rebelle, paucorum dierum fpatio facile coaluit, M EY OBSERFATIO LXVIII Dn. D. JOAN. PHILIPPI WOLFFII, | De Inflammatione, tumore & eiongatione pregrandi Uvula. E" 71irca finemDecembris anni praeteriti, acícularius XXXIL, | annorum, tempzrament biliofi & habitus corpo- - | | rs - we, De Infammatione tumore &4 elongat. prepr. vule, 220) ris macilenti, per quinque dies inflammatione & tumo- .te faucium uvulaeque elongatione - laborans, Chirurgum iucusque in confilium vocaverat, qui quoque vertici non folum varia, cataplasmata nempe & emplaftra, adplicavit, uibus uvulam nimirum elongatam attoilere & attrahere nitebatur, fed & aegrotum in terra fedentem capillis verti- Cis, manipulatim arreptis, ut uyulam fimul in altum tolle- ret, furfum coegit, nefanda. vero hac methodo omnia in dies reddebantur pejora, ita quidem , ut eeger nihil plane: deglutire , difficillime vero refpirare valuerit. . Rebus fic ftantibus, tandem adftantes , fuffocationem illius momen-- taneam metuentes , meum implorant auxilium. | Accedens ergo & deploratum hunc ftatum confiderans ; primo coch-: lear fpiritus vini camphorati aegro exhibui , utque hunc per. aliquod tempus in ore detineret, imperavi. Dein V. Snem largam in pede cornmendavi quae etiam ab alio Chirur-; go vocato ftatim inítituebatur; interim ex. ore ftupenda. quantitas muci tenacis, vifcidi & feri acrioris unacum Ípi- ritu vini campaorato rejiciebatur , eaque propter Chirurgo: injunxi, ut gargarisma leniter adftringens cum vino & ni-- tro paratum, mediante (iphone frequentius injiceret, qua. ratione ingens adhuc copia muci & feri tenacis edu&ta, ae- erque adeo exinde levatus fuit , ut eodem adhuc die liqui- i iterum forbillare potuerit, idcirco igitur fequens infu- fum Theetorme praefcripfi ; Rec. Rad. 'Torment. Valerian, Vincetox. Helen. Liquirit — ana. drachm. 2. Fol. Liguftri, Veron. SCabios. ana Manip. dimid. Flor. Prunell. Rofar. r, Chamom. rom. ana pugili. 2 5em. Anis. Feenic. Cubebar, ana drachm, I. Inc. cont. M. & infendantur cum aqua fervente & poft extradtionem infufüm hoc calide forbil- —— 'Sequente die tumorem unacum inflammatione uvulze - valde imminutum bessedst xi ; Inagnaque copia mu- - valde in V mM ci ^x 230 ^ OHerwio LYPIL 7500000 Ci iterum per os excreta erat, unde aeger tantum de imi- mobilitate & dolore maxilla inferioris in apophyfi condys loidea, nec non de alvi conftipatione , in octavam usque - diem nunc durante conquerebatur ; praefcripfi igitur Sacculos- exfpeciebus difcutientibus , uino - calido immergendos &. maxilla in loco affe&to calide imponendos, utiacum fequente xotiunculalaxante: Rec. Aquae fl. acac, unc. I. & dimid. rad. Rhabarb. Mercurii orient. pulverifat. drachm. dimid. dulc. ri- te paratigrana $. Syr. rofar, folutivi drachm. 2. M. D. pro I. dofi. Cum vero alvus abinde non aperiretur, hinc poft VI, horarum intervallum talem fübjunxi potiunculam : Rec. A-- qua Cichorei unc. I. rad. Jalap. pulveris. Scrup. t. Syr. fo-* lior. Sennze drachm. 2. M. & D. pro una vice, unde etiam. circiter viginti fedes cum euphoria provocate fuerunt. ^ Tertio tandem die ad humores ftagnantes difcutien- dos, mixturam fequéntem, Eff. Scord. Pimpinell. alb. ana. drachm. 1. M. D. mane & vefperi guttee XXX. in vehiculo: aquefo,. Pofthujus ufum largior ftatim prodibat fudor, nec nontumor cum inflammatione ad votum evanefcebat, ita. | quidem, ut maxillam pro lubitu iterum movere , loqui; mafticare & deglutire potuerit, ac quinto tandem die plenas riereftitutus fuerit, — — | "n EI. ; | | 3 he OBSERFATIO LXIX,. Lb .D. D,JOAN, PHILIPPI WOLFFIL Pedum tumore oedematofo chronico, pate | . -«orumdierum fpátiofublato. —— Ecurio quidam LIV, annorum , fatis alias vegetus & robuftus ,- poftquam ante biennium febre quar» | tana chronica laboraverat ;atque varia tunc a Chi* | rurgo | | .. De Pedum tumore edematof[o chronico , 6c, — 951 Cr TEE xurgo caítrenfi praefcripta medicamenta adfumferat, iisque tandem febrem. profligaverat , ab illo tempore oedemato- Íos pedum tumores , una cum artuum dolore pruriente va- go retinuerat, quae ipfa fymptomata procul dubio magis au&a erant , poftquam inobfidione & expugnatione muni- menti Philippoburgenfis aquam coenofam pre potu ordina- rio adhibuerat , variis aéris injuriis expofitus & infuper glo- bo fclopeti prope coftas fpurias dextri lateris vulneratus fuerat, Interim fudores fpontanei per integrum hoc bien- nium etoto corpore largiter fatis promanuerant , & adhuc continuabant ; adpetitus erat conftans adhuc & vegetus;, cumque viribus fufficientibus adhuc polleret ager , hincfe- quens prafcripfi Infufum : Rec. rad. Bryon. Polypod. Hel- leb. nigri ana drachm. 2. Fol, Senn f. ft. unc. r. herb, Tri- fol. fibr. manip. dimid. cortic. rad, Ebuli interior. Sem, Anifi, Carthami ana drachm. 1. Salis Epfoniens. unc. dimid. Conc. Cont. M. infundantur cum libra dimid. aquae feruentis & ad- fundatur deinlibra una cum dimid. vini generofi, hujusque infufi quotidie , jejuno ventriculo, fexta pars hauriatur. Tertius hinc vix elapfus erat dies, cum zeger certio- $yem me redderet , quod infufum hoc ingentem quantita- tem feri per alvum eduxerit , aliquoties etiam fanguis cum fecibus alvinis prodierit quem a contufione gravi & fuper- ficiali. vulneratione. per idum fclopeti modo memoratum adhuc reítitaffz judicaret. ^ Tumor pedum interim plane €eff.vit, quapropter ufuminfufi continuare fuafi , praecipue cum in artubus dolorem prurientem vagum adhuc fentiret, infimuiquefanguis cumfecibus & poft illas excretus fufpicio- nem potius de haemorhoidali luxu praeberet, inprimis,quo- niam paulo poft floridus evadebat, ejusque excretio cum eu- phoria aegri continuabat. | . . Quintodie ultimam hujus infufi purgantis dofin ad- fumfit, & fluxus hoemorrhoidalis , qui per quatuor dies du- ea " TT | ! - favit; "us A »*, * - e "-— . vw 1 : ^ | E "D v. » d S ) d 7 hi / 7 p : - M r E t , E " " "HE Ob 2: , 2 DS 10 Y LX!X. * 1 "m e Cd «P -— 5g s Y L - J , d 3 4 * x j " 5 " - £ * ravit, nunc ceffabat, dolor autem pruriens & vagus in ar- tubus, quadantenus quidem | mitigatus, adhuc -continua- - bat, quare fequentia praefcripfi :' Rec. Spermat. Cet. rec. | Lapid. Cancror, Antimon. crudi ana drachm. t. rad. Ireos Florent. femin. Anifi ana drachm. dimid. /M. F. Puluis, de - quo mane & vefperi in infufo fequente partem o&avam - «aplat. — PTUS : iOS, SIENTO XE e 4 Rec, Elixir. pe&oral. Wed. Tin&ur. Antimon. acris ana - -drachm, 2. M. D. poft meridiem hora quarta capiantur $6. -guttulee in eodem vehiculo. Rec, Rad. Liquirit. Scorzoner.- - «ana drachm. 2. Herb. Veronic. Scabiof. ana manip. dimid, 'Scordii manip. I. Flor. Hyffop. Papau. rhead. Pugill.2, Sem. - -Feenicul, Cort. Cinnam. acut. ana drachm. 1. Conc. Cont. M. cum f. q. aquae feruentis Infufum theeforme, loco vehicüli pro adfíumendis medicamentis ufurpandum. — Tandem de- -«&imo die non folum tumor pedum plenarie füblatus erat, . fed & dolores artuum in totum ceffaverant , ut aeger hatte- "nus adfli&us absque ullo incommodo iterum officio fuo fungi potuerit; atque ab eo tempore perfe&a nunc fruatur fanitate, E on : —OB.SERPATIO LXX, D. D.JOAN,PHILIPPI V OLFFIL ..- ] De ' A d Febre continua gravidx, abortum minitan- j te, hujusque felici prefervatione..— ..- (7 ^Oemina XXXI. annorum, obefioris & fanguinei corpo- ig ris habitus, antea paffioni hyftericee , praecipue poft. praegreffam iram & adfumta alimenta dulcia, faepius. obnoxia, quinto nunc gravida, ultimo die Januarii huju anni ingenti corripitur eeftu ; cephalalgia ; proftratione K e- | itus SV 1 u * A mE ) : ' i — QDeFebrecoutinua oravide,abortum minitante, 5 c.22^ ——— — RE e rmt boit oes UA QU. MEC ACH cay TEN ani RUNI TINO Ty - ae S CHNE t aman gnrs sims t np vr tat titus, fitt intenfa & artuum laffitudine dolorofa, cenjuncto pulfu duro & raro, vehementi tuf ficca, ac difficili: refpi- ratione. Quoniam igitur a primo ftatiminitio ingravidatios fiis ,obvegetiorem femper adpetitum, largiorem adfumferat victum V. Snem vero plane omiferat, hinc ftatim fuafi pe- tum tenuem ,diluentem, calidum & largum , infimulque fequentia exhibui remedia : Rec. Spir. Flor. Sambuc. vini «amphorat. matricalis ana drachm, 3. M. & vertici tempori- busque fplenüs adplicetur. Rec. Aqua Cerafor. nigr. Rub. idi, Galegz , Scord..ana unc. 2. Pulv. antifpasmod. Hal- lens. Antimon. diaph.ana fcrup. 2. Syr. papau.rhead. drachm. 3. M. & D. omni bihorie cochlearia duo. Hocipfo die poft meridiem cephalalgia quidem mitior fuit, de infigni vero artuum laffitudine dolorofa & preffione thoracis fatis mole-- £a, reliquisque fymptomatibus adhuc continuantibus ::gra - conquerebatur. | | | Die t1. Februar. pulfus adhuc durus & rarus fuit, nec non fymptemata in eodem gradu adhuc durabant, hinc V. $nem in brachio inftitui jufft, poftcujus adminiítrationem fanguis emiffus ftatim cruíta alba tenaci, uti in morbis in- flammatoriis, praeprimis pleuritide , fieri folet, obductus fuit, omnia autem fymptomata mitiora reddita fuerunt, Die2. Februar. de aeítu infigni& gravioribus abominis do- loribus conquerebatur, poftquam praeterita nocte vehe- 4menti horrore concuífa fuerat ; motum quoque fcetus fortiorem , quamanteaunquam, percepit, & hinc de abor- tu facile infecuturo metuebat, aft bono effe animo jutli, quoniam motus ifte foetum adhuc vivum m efi, indicaret, cumque nunc pulíum mollem quidem , fed fimul fortem deprehenderem, actuffis adhuc continuaret, f:quen- tia hinc ordinavi : Rec. Pulver. contra abortum P. À. R. drachm 1. & dimid. Nitri depur. Cinab. nat. dep. ana "Mrachm. dimid. M,F. Puluis, div. in vj. partes equales & D. etilor, Med, Poyf, Fol, FLL Gg omni LU y ^M ^ A " » » Mm A i ^ j 4 E — 924 . o DOBeraaHo LX: io I e—ti omni rcihiorio una dofis cum mucilag;ne hordei. Rec. Eimpl. | de Tacamah. de Máafiche, ana draehm. 3. Cinnam. acuti, ' olei nuciftz expr. ana drachrn. dimid, Malax, ducatur fuper alutam & innmo ventri imponatur. Rec. Semin. Papav.. alb. Melon. Violar. ana drachm, 2. c. Aquae Hyffop. f. vino, Vercnic. Scabiof. ana unc, 2. F.]. a. Emulfio , Colaturze ad- | de : Nitri depur. fcrup. dimid. Pulver. antifebril, Crollii | drachm. dimid, Syr. Papav. alb. drachm, 3. M. & fumantur | vérfus noctem aliquot cochlearia. | | 1 Die 3. Februar. poítquam noGem tranfegerat quietam,, ^ antemeridianis horis quoque melius fe habuit, omniaque | ífymptomata mitiora erant,. unde ob. alvi adítridionem per. quatriduum nuncdurantem , globum mofchatum, oleo lini iliitum, adplicare juffi, unde etiam alvus. unica vice referata fuit ; poft meridiem vero atus, cephalalgia & tuflisiterum | nova capiebant incrementa, dolores autem infimi ventris | plane mitigati erant, ideoque fequentem exhibebam pulve- rem : Rec. Spermat. Ceti recent. drachm. I. Antimon. dia- ^ P. 4 ow P» dons 1555 » phor. Corall. rubr, anadrachm. dimid. | Nitri anod. Cinnab, mat. depurat. Rad, lreosFlor. ana fcrup. I. — Maflze Pil. de - Cynogl. grana VIL. Sacchari hordeati drachm. 3. M. F.— Pulvis, de quo quotidie ter oGava pars in jufculo calido fu--— matur. Hujus ergo ufu tuffis non folum mitior, fed & ex-^ fcreatio facilior reddita fuit, egrota fequente nocte placide. dormivit, & interdum. omnia fyrnptomata tolerabilia: fue- runt, immo. ad" fextum: ufque. diem, absque ulla exacerba-- tione, ita permanferunt, quo ipfo etíam die non nifi de cuff: adhuc perfeverante- conquerebatur, unde, cum nulla ams plius.indicia aeftus fupereflent , mixturam , ex Elixir. pe&tor,. Wed. & Spirit. Salis ammoniaci anifati partibus anaticis com- pofitam, mane & vefperi ad quadraginta guttulas in vehicu lo: calido exhibebam.. E A[fexto ufque ad nonum diem Februar. optime fe ha-- linit,. vires quoque redire. inceperunt ,. & tantum. amarities; Oris; - dea E^ *-— AY De Febre continua gravide, abortum vninitante. 65e. 025. edm c et anne im m Een Van um sie andres Nn c Ro ttt OP" ina ten * n——-— — óc ims "oris cum tulfi mitiori adhuc reftitabat, unde ad reliquias im- puritatum , in primis viis adhuc occurrentes, debite abfter- 'gendas à plenarie eliminandas, fequentem laxantem pra- "bui potionem : Rec. Mannes Calabrinaz drachm, 6. Maff. Pilui. Becheri fcrup. dimid. folv. c. Aquae Hyffopi unc. 2. Co- laturce add. Rhabarb. crient. fcrup. 1. Nitri anod. Antimon. diaphor. ana grana 5. Syr. Rofar.folutivi drachm.2. M. & D. craftino die mane pro una dofi. | . Die II. poft potionem laxantem hefterno die adfum- tam, novem vomitus biliofos habuit, alvus vero claufaman- fit, nihilominus adpetitus & vires ad votum redierunt. Pro fibris ventriculi & inteftinorum roborandis, & reftituendo legitimo tono earum, fequens mixtura praefcripta fuit: Rec. E(f. Centaur. min. Cort. Cafearill. Liquor. anod. rnineral. Hoffm. ana drachm. 2. M.D. mane & meridie una vel alte- ra hora ante prandium quadraginta guttae in vino. j Die 15. Februar. poftquam pertres dies Effentiam, die undecimo praefcriptam. toties vomitibus biliofis rejecit, quo- ties eam adfumferat, nunc, cum evanefcente oris amaritie eam retinuit, & fucceffive magis magisque ad orthoftidiam redüt, ita, ut poft vigefimum diem occupationibus fuis do- mefticis iterum praeffe potuerit, & integra dein fanitate, us- que ad legitimum partus terminum gaudens, vivam fanam- que adhuc filiolam feliciter enixa fuerit. E OBSERFATIO LXXL. Dn, D. JOAN, FHILIPPI WOLFEFIL de -. Epilepfia infantis, a dita vitiofa matris Bu: | excitata, ^^* [rca initium menfis Martii foemina quaedam confilium C auxiliumque meum effiagitabat pro filiola fua quadri- meftri, quae , aliquot a prandio horis elapfis, fubito Gg2a vehe- . 236 Ol. LXXI, Epilepfía infantis, a. dieta ec vehementioribus parexysmis epilepticis, fingulis fere qua- drantibus hora fefe exacerbantibus, adflita fuit. Imquiren-- ti ergo in caufas antecedentes gravioris hujus adfe&tus re-- ferebat mater, nullam fibi aliam conftare, praeterquam quod ^ per aliquot dies carnem fuillam, fale conditam, & braflicam capitatam, muria a putredine confervatam, avide comede- rit, & cerevifiam forfitan quadantenus feculentam fuper in-. geílerit, de reliquo autem vitae generi magis fedentario ad- j fueta fit... Commendavi ergo eidem potiflimum dietam .- congruam, gelatinofam nempe & eupeptam, necnon pro - potii ordinario, decoctum Hordei cum rafur. C. C. radic. Li- quirit, & femine Anifi, fubjungendo fimul fequentem pul- verem : Rec. Ungul. Alcis, C. C. philof. praepar. Arcan. dupl... ana drachm. dimid. Cintabar. nativ. depur. Lumbric. ter-- reítr. ana fcrup. I. M.F. Pulvis, quem capiat quatuor do- - fibus in aqua fimpl. vel decotto commendato. — Infanti au- tem fequentia praefcripfi: Rec. Aqu. flor. Tiliae fcrup. 2. olei | Tartar. p. d. fcrup. I. M. & D. omni trihorio guttae 1$. in - deco&o allegato. Item: Rec. Theriac. Androm. drachm. 2. bals. Rutae drachm. dimid, olei deítillat. Chaámom. guttas: X. M. ducatur fuper alutam & regioni ventriculi impo- natur. - | m. Horum ergo remediorum ufu non folum Epilepfia fta- — tim mitigata, fed ctiam tenella haec aegrota ad placidume - fomnum: difpofta fuit, ita ut tandero continuatione didi li- — quoris plenarie reítituta fuerit. Ut autem intuitu matris etiam faburra cruditatum , in ventriculo & inteftinis colle- - &arum, blande removeretur, bis eidem pilulas meas balfa- micas exhibui, quibus ctiam novus forfitan metuendus. in-. fuites optime declinatus fuit. Compofitio autem di&arumr pilularum eft fequens : Rec. Rafurze Saponis Veneti unc. E, — "Eherebinth. co&ae unc. dimid. Aloés fuccoterin. Extr..Cen- &ur.rgin. Extr. Gentian. rub. Refine Jalapp. Pineis, vel OB - g * - m ^ Amygd, d — MN th OH. LXXIL. Epilepfia infantis a cafu ab alto, 277 Amygd, d. fubattae ana drach, 3. M. F. Pilulee pondere sgr. I. de quibus vefperi decem, & matutinis horis fequen- us diei viginti adfumantur. | OBJSERFATIO LXXII. - Dn. D. JOAN. PHILIPPI WOLFFIL. j | À de Bpilepfia infantis a cafu ab alto, a Nfans unius & dimidii anni, ob negligentiam ancilla, | cui in cuftodiam traditus erat; efeneftra primae contigna- * tionis in plateam lapidibus ftratam ex improvifo decidit, ita quidem, ut in offe frontali & dextro offe bregmatis du- plex contufio, cum ftatim fubfequente tumore, inde evene- - fit; cui infimul gravior paroxysmus epilepticus immediate fücceffit, qui per vices aliquoties recurrebat, cum copiofa ex ere prodeunte fpuma, & remanente fumma refpirandi artus- - que movendi debilitate. Cum ergo fub his circumftantiis auxilium a me defiderarent parentes , maxime conturbati, . "primo contufionibus lintea, fpiritu vini camphorato & ma- tricali imbuta, itemque temporibus balfamum Rutas & Suc- cini adplicari juff1,. dein pro interno ufu fequentia exhibuiz Rec. C. C. philof. ppt. Ungul Alcis, Antimon. diaphoret. ana fcrup, I. rad. Poeon. Cinnab: nativ. depur. ana fcrup. dimid. M.F. Pulvis, de quo fingulis horis fexta pars in in- fufo herbae Thee praebeatur. Item.: Rec. Aqua flor. Pri- snul. veris, Tiliae , hirundin. c. Caftoreo, ana unc. I. Uni- corn: foffil. Ebor, philof. ppt. ana. grana XV. Syrup. Poeon, -drachm. 3. M, D. fzpius cochlear unum. | — . His ergo remediis in tantum ceffit infultus ifte epile- pücus, ut altero die binis tantum vicibus ; mitieri tamen ir . Gg3 gradu» | 918 OH. LX XH, Epilepfia infantis a cafu ab alto. - E gradu, absque prodeünte fpuma rédiret, tertio vero die. prorfus evanefceret. "Difparuerunt etiam tunc quoad maxi- 4 mam partem contufioncs in capite, infüperque animus fibi^ «onftans & motus artum liberior adparuit, unico hoc ex-. - cepto, quod brachium dextrum neque extendere, neque at- | trahere, multo minus attollere & in elatiori fitu fervare po-.— tuerit, cum tamen in humero neque l2ffio, neque contufio, : veletiam qualiscunque luxatio deprehenderctur, hincimpo- tentiam hanc movendi non nifi a relaxationé mufculorum & tendinum ipfius brachii dependere exiftimavi, eique hinc fequentia oppofui : Rec. Rad. Biftort. Tormentill. Rubize. - tin&tor. ana drachm. 2. Herb. Scord. fol, Liguítri, Rorisma- rini, Flor. balauftior. Rofar. r. Chamom. Rom. ana manip. dimid. Sem. Anifi, Nigella, Cubebar. ana drachm. I. Conc. Cont. M. & duobus íacculis includantur. qui vino auítero. | calido immerfi & fortiter expre(l1, alternatim humero cali- .- de imponantur. Horum adíiduo üfu intra quatuor dies huic quoque membro debitum fium re(titutum fuit robur, | ut pro lubitu illud iterum movere potuerit. Quoniam ve- ro tuílis. queedam moleífta, unacum decubitu materie mu-. cida circa pe&us, adhuc obfervabatur, hincfequentem prae-. fcripfi potiunculam laxantem : Rec. Manna Calabr. drachm. 2. folvantur c. Aquae Hyffopi uncia I. Colaturae add. Rha-. — barb. or. pulveris. fcrup. dimid. Syr. Rofar. folutividrachm, I. cum dimid. M. & D. mane jejuno ventriculo prouna do- fi. Exinde quater alvum depofuit, & intra paucos pofthac | dies plenarie convaluit. (Raüdenbufa Erfordtam. miffe d. J 35. jan. 1742. O BER- Ob, LXXHI. Error. pbarmacopeo falfo 5c. 239 e — HÀ sec M docte didis Hi Ee OBSERFATIO LXXLI. D. D. VALENTIN, ERN. EUGENII COHAUSEN, | Brror pharmacopoco falfo tmputatus, una- «um nonnullis de fymptomatibus, ufum Lithargyrii excipientibus, ^M TOn adeo eximium fautorem Pharmacopoeorum fuiffe: N Roffaun LEINTILIUM, liquido adparet ex ejus: ho Jgatromnematum tbeoret. prac. part. 11, cap. 30. pag. £09. |. 33. ubiita (cribit : Limina pharmacopeorum varenter. calca- -vi, neve illis ob ullum in me-cellatum beneficium fierem obnoxius, Cantione magna cavi , quod multum [ane facit ad. Medici exefli- -mationem jartam teidam. fervandam 5: fecus: ubi evenerit, poppys- -misque ob vini cyatbum , vel felutes quas vecant culinarias, ifli: muli (cabuntur , cornua fibi [umunt: & criflss erigunt, dr fi un^ iquam, bic fane fasmiliaritas nimia parit contemium. | Severe fa- -tis & vere, cum in arüs exercitio quotidiana dentur exem- pla: Quemadmodum vero Pharmacopoeorum faepius fatis: nafutulorum &. temerariorum. familiaritas. & | munufcula,. : (quibus, licet levi(fimis, Medicos (ibi mancipare folent;) fe-- :dulo funt evitànda ; ita tamen & confcientiofi Medici. offi- -€ium eft, (ubinde eorum defendere innocentiam, fi illi, qui a remedio quocunque, e pharmacia petito, forte male fe ha-- bent, indeque argumentantur; commiffum fuiffe errorem a: "Pharmacopoeo, cujusmodi cafus paucos ante annos in cele- »bri quadam civitate integrae alicui familiae contigit. Huic -ab Archiatro D. H. praefcribebatur vinum medicatum prae-- .fervatorium, pro cura, ut vocant, Majali ; adíumunt illud: -& omnes, fcilicet tres fratres ,, mater & ancilla , ftatim poft: ejus. ufum. adfiguntur Colica. vehementiIuma. convulfiva;. | cuii 240 Olfervatio LX XLII. SRM 1 cond Wan ER ETERRS. aoa ti ROLE osiar de cui urinze accedit retentio, in aliquibus vomitus, pedum in» | flatio & complura alia. Statim ergo rumor fpargitur, erro-.— rem a pharmacopoeo commiflum, & pro medicamentis da. | tum fuiffe venenum. Advocatur ceiebris ilius temporis | pra&icus, qui fingula haee cum ftupore intuetur, caufam ve- ro, cui prodigiofos hos effectus adícribere debeat, fe igno- rare fatetur, interim tamen varia praefcribebat remedia car- tinativa, acria anticolica, aliaque, malum ipfum magis au- | gentia,quam minuentia. Ego quidem ad curationem ac- - cerfitus non fui, poftquam vero circumftantias omnes fedu- lo conüderavi, & ab Electorali Regimine injunttum mihi fuit, ut mentem meam de iis aperirem, judicavi, fympto- - mata illa non à veneno quodam, fpeciebus his admixto, (quamquam aliqui errorem in Calamo aromatico adulteri- - . no, cui nefcio quam radicem aliam fubftitutam fuiffe puta- bant, aut in Helleboro nigro, pro quo Napelli radices inter- - dum erronee fümtas fuiffe, Auctores quidam referunt;) ori-— ginem fuam duxiffe, fed potius a vino lithargyriato- eadem - adícribenda effe, inprimis quoniam mihi jam conftabat , vie- torem aedium iftarum faepius in magna quantitate Lithargy- rium coémiffe , infuper etiam aegri utcunque hec publice fuftinerem & cogitata mea Regimini Ele&orali aulico hu- millime aperuiffem, nequaquam tamen concedere volebant vinorum examen, immo zegre ferebant, hane a me fadam explanationem ; (habebant enim cellam vino optimo reple- - tam, hincque de ejus ditfamatione timebant, ) proide et- jam non urgebatur vifitatio & examen rigorofius, nec exci- - tabatur Fifealis contra Pharmacopolii dominam, tandemque effectus ipfius vini fe prodebat, iliique fimillimus erat, quem Lithargyrium ordinarie producere folet, vix autem alii cui dam noxia rei conveniebat, ut hinc certo perfuafus fuerim, injufte huic Pharmacopolio detrattam fuifle famam ; unde. ctiam monebam ejus dominam; -ut reftipptionem honoris. - di N N Error pbarmacopeeo falfo nputatus, 6c, 241 DE & hujus rei examen urgeret 5 fed cum effet vidua fedula & piiílima, potius patienter illatam injuriam fuftinere voluit, quam teediofa litigatione per plures annos frivole vexari. Calvainterim & vana PraGtici, ad hanc curationem vocati, erat explanatio, neque Lithargyrium vina, neque eodem adultera- ta, accufanda effe, eam ob rationem, quoniam ipfe, iftis in eedibus prandium capiens, integram menfuram iftius vifi, quod pro quotidiano erat ufu, adfumferit, & optime exinde habuerit, nullis adfli&tus frmptomatibus. Ignorabatautem ille; quod venena faturnina de genere venenorum lentorum fint, nec una dofi facile noceant, fique vera funt, quze de yeneno Gallico, pesdre de Succe[ffon ditto, referuntur, merito cum Illuttri 0FFVAZNNO credo, illud ex plumbo parari. Dein etiam cum tota fuperius memorata familia de eodem biberit vino medicato, concludere inde licet, omnes eodem antea laboraffe morbo, v. g. alvi adítri&ione, mitiori Coli- | €a, &c. adeoque idem adíumentes remedium, vinum nem- | pe medicatum purgans (quod quidem tali in cafu perperam | a Medico iim ice erat, cui tamen caufa morbi ignota ''erat, nec ab aegrotis, eandem pariter ignorantibus, declara- ri poterat; ) merito, cum hoftis ha&tenus quafi dormiens tali ratione excitaretur, partes internae conftr&taze, per purgans irritarentur, deloresque & fymptomata praedicta induci de- |! bebant, ficuti etiam nullum fupereft dubium , quin fi priori | methodo per earminativa calida inftitiffent, aliqui ex iis neci traditi fuiffent, cum hac mutata omnes ope alterius pruden- |'tioris Medici evaferint. — Quam lugubres alioquin faturnina, intra corpus fum- tà; ludant tragoedias, Anno 1724. experti funt Carthufiani | Trevirenfes, utpote qui omnes , quotquot aderant, fuccefli- |. ve laborare incipiebant Colica fpasmodica, cum retentione alvi aliisque perquam moleftis fymptomatibus : Advocatur - ! Medicus, qui, caufam morbi ignorans, aut in eam forte non I7 aMélor. Med, Pbyf, Fol. VH. 1h fatis " UN OMWer vatio LXXIII. fatis fedulo inquirens, carminativa atque purgantíaacria,nec non volatilia fpirituofa affatim praefcribit, adeo felici cum fucceffu, ut quinque Patres paucos intra dies ad coemete- L T " "T "TE L rium deferrentur. Altioris ergo indaginis morbum hune : effe judicans fumme Reverendus Prior, & jufte timens ma- | .jorem fucceffüram fuorum ftragem, alios Medicos accerfere Lewes & inter illos etíam clariff, viri D. Phzlzppi Caroli Beffardr, ro'efforis & Archiatri Trevirenfis, qui magnam tunc nomi- - nis ^amam, ob fingularem do&trinam, experientiam & pru- dentiam adeptus erat; cuí & ego multum me debere fateor, - auxilium implorant, qui accedens ftatim cognovit Colicam efTe fumme fpasmodicam, feu convulfivam, adeoque not er cathartica & carmirativa acria , fed per demulcentia, landa oleofa, enemata faepius repetita, eandem coérceri & mitigari debere, Inter alia itaque oleum Amygdalarum dulcium, deco&tum quoddam emolliens, unguenta fimilia, ferui lactis pro potu ordinario, pulveres anodyrio - emol- lentes praefcripfit, & omnia calefacientia exulare juffit, fic- que omnes methodum hanc obfervantes priftinze reftituit fanitati. Interim etiam omnia fedulo examinabat & fcruta-- batur folertiffmus &: maxime circumfpe&us hic vir, nee tamen caufam truculenti hujus morbi procatartticaminda- gare poterat , quam communem efle ob effe&um genera- lem facile hariolabatur : Prandebat hinc ibidem & a menfa. furgens faporem centinuo fubdulcem in ore obfervabats viitabantur omnia utenfilia , culina & panis, vinum, cella & granaribm 5 examinabatur Oeconomus, pincerna, coquus; tandem deveriebat ad vafa butyrum continentia. (fiquidem, dum crdinis hujus regulae carnis omnimodum ufum rigo-. rofe interdicunt, magna hinc quantitate (ingulis annis buty- ro utuntur,) qua, ut illud ipfum melius confcrvaretur, quo* niam in iigneis vafis facilius rancefcit; & lapidea, feu fi&iliay xainoris tantum funt magnitudinis , ex plumbo confc&a erant. | Error pharmacopoo falfo mpusatus, &jc. 243 erant. Ex hisergo defumtum butyrum dulciflimum mon- ftrabat faporem , ob extradtum Saturni Saccharum , quod continebat, & hinc Colicee tam atrocis , omnes infeftantis , origo patebat. Sic etiam aliquot abhinc annis aurifa- ber hujatis civitatis vinum acidius turbidum per vietorem darificari curavit , qui Lithargyrio hunc in finem ufus fuit , utpote quod aciditatem eximie corrigit & vino pulcherri-- mumconciliat colorem, & turbidum omne praecipitat, de ceetero vero peílimum eftinventum : Quotquot enim de eo biberunt, illi omnes Colica atrociffima, fere non funefta, «errepti, detecto tamen errore , curati fuere 5 hincquam- vis per Receffus Imperiiundique Lithargyrii ufus pro hoc Ícopo fevere jam interdi&us fit, attamen Eminentiffimus. Ele&or princeps ac Dominus nofter clementifTimus, iteratis vicibus eundem fub poena graviffima prohibuit. — Colophonemtandem imponat huic tractationi aliud no- tatu. non minus dignum exemplum, quod in fequentibus confiítit: Vir quidam illuftris laborabat fluxu , quem hepa- ticum vocant, quod malum blande, fepofitis omnibus ad- ftringentibus, tractandum effe monebam: cum vero mea medicatio zegroto nimis tarda & teedioía videretur, alium famofum Medicina Pra&icum, a vulgo inprimis magni aftimatum & .depraedicatum , me abíente confulit , qui. Tincfuravs antipbtbi[icam Gramanni , quotidie bis vel ter in magnis dofibusfumendam, prafcribebat. Interim nego- tia aegroti urgebant, ut Amfítelodamum proficifceretur; quorfum per publicum curfum Tincuram illam, quoniam Pharmacopoesi Batavi negarunt , fe eandem praeparare pof- Íe , deferri curabat; Hoc tempore ego fortuito pharmaco- polium intrans , confpicio formulam prafcriptam , ftatim- que accedo aegroti iítius fratrem, ac ab eo fcifcitor, quid hac Tin&ura. vellet? Explicat ille mihi & au&orem , & quod per curfum publicum — eam mittere velit cu. | 2 no ! * , 53 PEME CL ET 244. Obfervatio LXXHI, RAHSSEPR UNS AT s^ will rox se NIBH TES A Hy Dno fratri 5 rogo hinc, ut pro fingulari fuo erga illum amo--- re , frequentem immo omnimodum hujus tin&turae ufum. ferio diffüaderet , omniaque exinde alia eventura mala pradico; fed furdo narratur fabula, Redit praedi&us ille. Dominus, diligenter continuat ufum Tin&ura, fluxus ille - fanguinis ferofi, ipfo plaudente, ceffat , fuperveniente ta- men ftatim alvi conftipatione , Colica convulfiva, horrenda. cum umbilici retractione & graviflimis aliis fymptomati- bus, ut ad limina mortis eundem jam accedere omnes. crederent adítantes. Advocor ocyus & in tam deplorabili - ftatu aegrotum de profpero hujus tin&ura ufu fibi adhuc: gratulantem reperio, peffimum autem ejus effe&um nune. fubfecutum exa&te . demonítro, & quod contra monitum - feum ejus ufum continuaverit, fevere reprehendo, dein. clyfterem emollientem oleofum, itemque unguentum emol-- liens anodynum, cum feculis, ex herbis anodyno difcu- tientibus & emollientibus paratis, ac in late coGis , prae-.- fcribo, interdum etiam oleum Amygdalarum dulcium,cum | exigua dofi alicujus anodyni praebeo , eum fere in modum; quem LZENTILIUS Jatremnemat. pag. 63.'r feq. cap. 12. exhibuit. Tandem fequens fubjungo: Rec. Conferv. Rofar. rubr. rad. $ymphyti majer. ana unc. I. La&tis vaccini unc. 8. M. coquantur per hora quadrantem, & dein colaturae pars. dimidia matutinis, & altera pomeridianis horis adfumatur. : His itique remediis per plures dies diligenter continuatis; colici dolores tandem fopiti fuere, aegerque fic cum | vale- tud.ne in gratiam redüt, alia vice cautius mercari difcens; Eadem fere methodo quoque feneftrarium a. Colica fpafmo- dica aliquoties liberavi, qui, quoties plumbum fundebat y. & ad orbes vitreos excipiendos & obfirmand. s aptabaty. toties inde adfligebatur, quod etiam omnibus iftis accidit y. qui infundendo, vel alio modo tratando piumbo, variis- que exinde parandis produdis , crebrius occupati Min. 1 q QBSER- | Cephalea letbalir.- dn .245 | — OB$ERFATIO LXXIF. Dn.D. VALENTINE ERN. EUGEN, COHAU-- Cephalzxa lethalis. 7"*A eft corpóris animalis harmonia , is membrorum E omnium interfe coharentium confenfus , is fibril- larum cun&arum nexus , ut una parte laefa, leedatur & altera, vel propter loci viciniam , vel commune officium aut partium connexionem. Inter caetera vero membra af- fe&a nullum magis reliqua in confenfum trahit, quam ca- put,in quo quafi omnium fiunt aCtionum difquifitiones, fenfus & diftin&tiones : capite enim dolente aut non bene adfe&o, fingula fete membra languere abunde conftat; quam multiplices autem fint capitis adfectus , & quam in- numerasac diverfas caufas illi agnofcant, fufius jam pra&i- ei in fpeciofis voluminibus demonftrarunt , noftrumque pon eít heic loci repetere, fed placet tantum (ingularem quendàm adnotatione non prorfus indignum cafum, de gra- Miiino aliquo capitis adfectu, in praefentiarum delineatum fitere. -- Maria Angela Haufen , de Berncaftello, Prioriffa Cano- piffarum ad St, Barbaram Confluentiz, jam a multis annis de continuo fere capitis dolore conquefta fuit, diverfis ufa Medicis & medicaments , íterili femper cum effe&u, aut faltem exiguo, minusque conítante. Hac die 3o. No- vembris 1739. graviílimam exacerbationem doloris fentie- bat,-unde advocatus prafiribebam laxans ex Pulu. Cor- machin. fcrup. 2. & dimid. Nitr. antimoniat. Scrup. dimid. olei Anifi gutt. 4. M. D. pro dofi, exquocum euphoria pur- gata fuit;cum vero cephalaa continuaret ; atque pulfus ce- 1 Hh 3 lerior eM x 246 Olferzatio LXXIF. m lerior motus febriles fimul concurrentes monftraret, hinc. fequentem potiunculam, dequa quolibettrihorio cochlea- ria duo adfumeret, praefcripfi: Rec. Aqu. flor. Acac. Cera- .- for. Cichor. ana unc. I. Succi Citri recent, drachm. 3. An- timon. diaphor. fcrup. 2. & dimid. Lap. Cancror. ppt. fcrup. $. Nitri cryftallis. drachm. dimid. Syr. papau. rhoead. q. f. M, Bene inde fe habuit, nullum amplius motum febrilem, neque calorem , neque fitim fentiebat, unde, cum fummo- pere averfaretur medicamenta, nihil ulterius exhibui. Cun vero pofttertium «diem dolor vehementiífimus rediret, fe» quentia ordinabam : Rec, Pulver. antifpafmod, Hallens. Las. pid. Cancr. ppt. ana grana XV, Camphor. gran. dimid. Ex- tradi papau. rhoead. grana 2. Theriacae cacleft. gran. dimid. : M. F. PulsdHiupue una dofi. Rec. Empl.de Betonica drachm. . VI. OleiSuccin., deítill Serup.dimid. Theriac. Venet. drachm, | 2. Camphor. grana V. extendatur fuper alutam in forma pale. - ma ,D.S. Saupt/9Pfla(ter auf 0a8 Saupt3u legen. 1 . Heccum nihil levaminisadferrent, fed dolor acriusurs.— geret, acdiuno&Guque continuaret, omnemque fomnumin- . terumperet, pulfus infuper febrilisurina rubra & alvus ob». — fuutta effet, fingulis histum enemate , cum fuppofitoriis &c fequenti potiuncula, de qua omni bihorio cochlear unum, . adfumebat, fuccurrebatur : Rec. Aquae Flor.Tilie, Acac.. Poconiz , Cerafor. nigr, anaunc. 1. Pulver. epilept. March. fpecif cephal, Mich. ana drachm. 1* bezoard. miner. drachm.. dimid. Lapid. Prunellz fcrup. 2. Effent. Nitr. balfam. gutt. 20.; 'Syr. Flor. Poeon.drachm. 6. M. D. ad Vitr. $aupt Mixtur, alle. 2. Gtunben einen Gg ofTel ooll su rebnien. 4 Nuclie & utrique brachio adplicabatur veficatorium, acre, & Emplaítro de Betonica jam preefcripto addebatur; Caftoreum ; verum dolores perfeverabant, quos ita contus. maciíffimos & per plures annos jam continuantes, inprimis. fero quodam acri circa cerebri meninges ftagnante, motuss. | qué - Cepbalea letbalis, 247 «que febriles & agrypniam fimul inducente, oriri fuftinebam. Ci interim gallina vivam , per mediun diffeam , im- poni curavi, poft cujus adplicationem per bihorium dormi- wit; tempora vero inun&ta fuere unguerito alabaftrino , a quo caeteroquin femper folamen percepit. Cum igitur di- ài haec Prioriffa fummropere a fibi fubdito conventu armia- retur & aftimaretur, ( piiflima enim erat, omnibus bene, nulli male volens;) hinc me abfente advocabatur Clariff. Dn. Archiater W*//z , qui die 6. Decembr. fequentia prafcribe- bat: Rec, Antímon: diaphor. Salis polychreft. ana drachm. dimid. Tartari vitriol. Sal. centaur. min. ana grana XV. M.F. .Pulv. dividitur in2. partesacqu. Poft horum ufum aliquo» | 'ties alvi dejectiones habuit, absque tamem ulla dolorum mi- | tigatione, fiquidem femper a circumftantibus quibusdam mo- | mialibus ut caput fibt comprímerent, aegrota defiderabat, | Em tantum interno agitationis fenfu mioleftifTimo. | Externe fequentes facculi regioni dolenti calide imponebam- | ur: Rec. Herb. Majorar. Puleg. Salv. Thym. Origan. flor. | Calend. Anthos, Lil. convall. aná manip. dimid. M. conc, | B.adchart. Porro d. 8. Decembr. fequens potiuncula quo- libet bihorio ad cochlear I. exhibebatur : Rec. Aqu. Ceras. mgr. flor. Til. ana unc. I. & dimid. Salis volat, Succin. gutt. XXV. Syr. flor. Poeon. q. f D. ad Vit. Non minus etiam | ulterius, jubente Dn. Archiatro fumfitfuccum Nafturtii aqua- | ici cum jufculo & fequentem Mixturam, quontam Cepha- | deam hanc fcorbuticam effe judicabat, quam tamen ego fem- |» pera fero acrí extravafato & meninges cerebri ftimulante, "dependere fuftinebam : Rec. Aqu. cord. temp. noftrat. flor. |; fambuc. ana drachm. XI. C, C. phil. ppt. Antim. diaph. ana 4| Scrup. 2. Spir. Nitrí dulc, drachm. dimid. Effent. trifol.fibr. -| drachm. r. Pulv. Lumbricor. terreftr. drachm. 1, & dimid. -| Succin. alb. fcrup. 1. Cinnab, nat. ppt. drachm. dimid. Syr. - "Hor. Pocon. q. f. M. D. 5. elle 3. &xunben 1, 25(fel voll ju nef | BH. 248 OMeroztio LXXIP. —— p met. ^ Verum &haecomnia fruftranea erant. Poft reditum — meum dein fequens iterum praefcripfi : Rec. Aqu. flor. Til, Lil, convall. Poeon. Cerafor, nigr. ana unc: I. Sem. Poeon, drachm. 2. Card. ben. drachm. 3. Papav. alb. drachm. E. - cum dimid. M. f. 1.4. Emulfie, colat. adde Succini alb. ppt. drachm. dimid. Corall. rub. ppt. fcrup. 1. Antim. diaph. drachm. dimid, Sacchari perlati drachm. 3. M. D. S. bffteré ein paar ?5ffel voll 3u nemen. Quoniam etiam loquela dif- ficilior adparebat, & metuenda videbatur fuperficialis in- flammatio, hinc d. 11. Decembr. Mixtura pro collutione oris "exhibebatur : Rec. Aqu. Prunella, Plantag. fol. quercusana 'unc, I. Syrup. Violar. Moror, ana unc. dimid. Spir. Vitriok gutt. X. M.D.adVitr. Regioni temporum ab utraque par- te fequens imponebatur Unguentum : Rec. Olei nuc .Mofch. expreff. drachm, 2. & dimid. refinae Styracis drachm. 'T. Extra&i Croci, balfam. Peruv. ana fcrup. I. Olei ligni. Rhod. gutt. VI. M. F. 1l. a. Unguentum , extendatur fuper. Quas alutas in forma Thaleri. Interne quolibet trihorio do- fin hujus pulveris fumebat : Rec. Reguli Antim. med. gr. - V. Succin. alb. ppt. gran. VII. Nitr. cryftallis. gran. iij. Sal; ammoniac. depur. gr. V. Cinnab, nativ. gr. iij. M. F, Puly, ' difpenfetur in quintuplo. 3 Die 12. Decembr. Dn. Archiater We/rz. praefcripfit face culos cum vino decoquendos , & praevia expreílione calide adplicandos : Rec. Herb. Betonic. Majoran. Rorismar. Saly. Menth. Matricar. Origan. Bafilic. Thymi ana Manip. dimid. flor. Calend. Rofar. rubr. Cheiri, Sem. Badian. Anifi, Foeni ana Pugill. 2. M. cenc. & cont. includantur duobus facculis. Poft horum adplicationem altera die prorfus aphona depr hendebatur, fomnus plane deficiebat, dolorem continuum manibus indicabat, dextrum vero brachium minus movere poterat 5. ob metum ergo Hemiplexiz fequentia praefcribe bat Dn. Archiater : Rec. Effent. Caftor, Spirit. C. C. Spir. Sa : T | ' . ammoh.| 2. Cepbalea lethalis, 249 ummon. opt. ana drachm. 1. M. D. S. Spiritus, mit. einem dowd gen an bie Safe jubaltet. | Rec. Aqu. epileptc. Lang. unc. I. & dimid. Salvia unc. I. Cerafor nigr. flor. Poson. anaunc.dimid. fpecif. cephal.Mich.drachm.1. Sal volat. oleos, Sylv. fcrup. 4. Syrup. flor. Pon. q. £ M. D. S. Daupt;ftát/ fae Qblag: Mixtur, offter$ ein paar. offel soll. ju nebman, Rec. Rad. Cyper. rotund. unc. dimid. Ireos Flor, drachm. 2. herb. Majoran. Salv. Serpill. lor. Calend. Spicee ana Manip. dimid. M. coquantur in vino, Colat. addantur Spir. formi- car. unc. dimid. Sal. volat. oleos. Sylv. drachm. 2. M, D. S, Sptuno.OSafltr, amit ben SUtunb T ausjufpublen, Rec. Aqu. Anhalt. Cerafor. nigr. ana unc, I. & dimid. Sal. am- mon. ept. unc. dimid. Succin. drachm. I. Effent. Caftor. fcrup. 2. M. D. S. GMieber? Mixtur duferlid) ba& «:baupt unb Stm bamit 3u beffreidoet. — | | — — Die 1$. Decembr. quadantenus redire videbatur lo- | WE dum ita ad minimum balbutiebat, ut intelligi poffet» fed de perfeverante enormi capitis dolore continuas erant querele, fosnus infuper cum adpetitu femper adhuc defi- Xiebat. Interim tunc defiderabat, immo jubebat, ut mor- iua caput aperiretur, pro detegenda morbi caufa, eo fine, ut, fi forte, alia ex fororibus fimili quodam corriperetur, tanto facilius a Medicis cognofci & curari poffet, idque ali- quoties repetendo, petendo & jubendo urgebat. En pium & fincerum pro fuis amorem , qui fe adhuc ultra mortem extendit. | : — . Die 17. Decembr, urina difficilius & parcius prodibat, febris continuabat unaeum doloribus, etiam ad ejulatum -zegrotam urgentibus, non fine magna circumftantium com- amiferatione ; nuila adhuc quies, nullus fomnus. — Medica- 'Wienta ergo exhibebantur fequentia : Rec Aqu. Petrofelin. | Chamomill. Foenicul, ana. drachm. VI. Nitri antimoniat. | drachm. dimid. S4l. ftipit.fabar. grana XXIV, Specif, cephal. | alitor. Med, Pf, Fel. FL. li Mich. puscximsdmndid - Aceti rofac. unc. I. Aqua Rofar, unc. 2. Cinnamom. unc. di- | . la denuo dithicilior evadébat, ac tandem plenaria aphonia fü- manifefto deficerent, unde regioni carpi haec adplicata fuere. fione hac calefa&a frequentius hume&ata , imponeban "eso | . Olfrvatie LXXIF, | Mich. fcrup. 1. Succin. alb. gran, XXV. Syr. rad. s. o Die q.s. M. D.5. llle». Cotunben ei offe] voll su nemen. pd Dec. Rec. Aqu. flor. Tiliz , Cerafor. nigr. ana unc. 1. & di-- mid. Pulver. antifpasmod. Hall. drachm. 1. fpecif. ceph. Mich fÍcrup. 2. Matr, perlar. drachm. dimid. Antim. diaphoret, frup. I. Extra&, Papav. rheead. gran. VI. fyr. flor. Poeon, | drachm. 3. M. D. S. alle 3. G&tunben. ein paat offe poll au. nebm:n. Rec. Oiei Scorpion. drachm. 2. & dimid. Juni- peri drachni. dimid. Lil. aib. Chamomill. ana coGor. drachm. , 2. M.D.in fidtili, & adplicetur calide, regioni veficae. —Ma-- nebant autem etiam fub horum remediorum ufu omnia in. xiítino ftatu, citra ullam mutationem, nifi quod dolores illi - antenfiffimi magis ad latus dextrum declinarent, viresque epithemata : Rec. Spec. pro Epithemate cordis unc. dimid. mid. M. Temporibus vero linteamina quadruplicata, W-— Rec. Nucleor. perficor. Sem. Melon. Papav, alb. ana drachma. 2. Aqu. Verben. Rofar. Veronic. ana unc. 2. M. F, l. a Emul* fio, cui adde Nitri depur, drachm. 2. & dimid. Croci, Came? phor. ana gr. VI.M.D.ad Vitr. Interne exhibebantur mae gutinis horis gutt, XL, Effent. alexiph. Stahl. & dein quolibet: erihorio pulvis ex partibus anaticis Nitri depur. Tart. vitriol; Lapid. Cancr. citrat. & Anrimon. diaph. paratus. e autem & ha fruftranea, fiquidem continuantibus dolori- bus. & febre, vires magis magisque imminuebantur, loque- perveniebat, conjun&is mitioribus mot.bus convulfivis, Ut nec potulenta, nec foedicamenta amplius adfumere valeret, hzcque ita durabant usque ad diem 27. Decemb. quo exo- ziente placide animam Deo reddidit. — Paucis ergo ab obitu horis elapfis, Chirurgus vocatus caput aperiebat ; remoto- & v». |[ Lues venereaper manus ob[letricis propagata, — ax quecranio deprehendebamus in latere dextro capitis verfus - occiput, infignem copiam extravafati leri acris, falfi, limpif- fimi, ut cerebrumei quafi innatare videretur, in altero au- tem latere omnia in naturaliftaui confpiciebantur. Sic er- -go.mme in fententia mea de caufa atrociffimi hujus doloris noa erraffe;,omnes quidem cognofcebant , fimul vero mecum do- lebant, eam eífe artis medicae imbecillitatem, ut funefto - huic malo vcl tollendo, vel etiam. tantum leniendo, minime füffecerir E E nmukratioixiE. 0 DoD. VALENTINI ERN, EVGEN. COHALL | PU L.ues venerea pcr manus obftetricis EE DPODIPNELD o0 o6 qq Item hic non movebo , num Lues venereaantiquis Me- |M . dicisjam tumcognita fuerit, nec ne, aut)num demum E obfidioni Neapolitanae fuos debeat natales, ut exinde denominationem mali Neapolitani obtinuerit, fiquidem etiant homen eeque, ac forte etiam inventionem Gallis complures fte adi & hinc illud GaZicum sorbwsm vocant. Hoc - | faltem adftruere jam placet, morbum hunc etiam absque | contagio, ex fola interna caufa produci poffe ? Sienim fcor- | tatores plures cum unofcorto frequentius & fimul co£ant y | Ut varii generis fpermaintraluxuriofum uterum recipiat, at- | que e fuis lacunis proprium fimuladfundat genitalem liquo- |rem, quidinde oriri pcteft aliud , quam fermentativa cor- fuptio horum humorum , qua primo partes genitales dein | totam maffim fanguineam inquinat , praecipue , fi jam aliqua | cacochymia & difpofitio fcorbutica pracfto fit, cujus infignem | efficaciam ad contagium illud propagandum in iis maxime obfervamus, qui in Hollandia, aut alus locis ; ubi bibG: ^4 | li2 :| eft endemius , unico fzepe coitu fat raro pretio acquifiverunt. luem tota vita fzepeindelebilem, dienum fcortationis prae- mium,quo plures proh dolor! e juventute hodierna ple- G&untur, & famili» non ignobiles faepius ob fucceílionis defectum dolent, filios fuos in. Gallia fuiffe ad generatios nem prolis nimium aptos, poít reditum vero in patriamr - ehervatos & impotentes evafiffe, unde íterilitatis culpam fzepius innocentes fufcipere coguntur uxores, . Hinc etiam non immerito quidam credunt, Gallorum induftriam & for- ürudinem a Germanis efíz hareditariam , fiquidem tefte "TACITO de moribus Germanorum cap, 2$. Treveri & Nervii circa adfecit ationemGermantce originis ultro ambitiofi [unt /amquam pem beuc gloriam fanguinis a. fmilitudine &y — inertia Galorum fepam rentur, | Cum vero Germani prae omni fere populo defide-- | rio peregrinandi laborantes, filios fuos juvenes & robuftosin - Gallíam transmiferint, furtiva Venere hi fortes ibidem vi« ros generarunt, poftmodum vero elumbes & venere fradtis. jluemque hanc pro foro reportantes , fzepius redierunte- - Digni interim nontantum commiferatione, fed majori ope — medica ii funt, qui absque propria culpa nefandum hune morbum innocentes contrahunt, licet venereum illud virus. per ofcula, compotationes cum infe&tis.infeGae cloacae infef* fu:n.pxopagari poffe neget,& iZerum ratione inventum effe credat. jUN GJCENTIUS j(* )auibua boneress manere volumes, cui nimis. Íeverae opinioni tamdiu meum denegabo- adfenfim , quam. diu contrarium probari poffe per experientiam inveneros Sic enim fatum tale in vicinia noítra, & quidem in pago . pon procul abhinc fito, expertze fuere plures honeftee puer? pere, & quidemhac occafione : Cum anno 1737. Hunga- rorumlevis armaturce equites , quos ZZe/aroze; vocant , eg* dem in loco hibernarent, e proítibulis ipforum una, ulceri- bus gallicis circa genitalia nimium defcedata , foetum ed d anu etii (Qin Chymia experimentali Part, |l, cap. 12. - $9f enixa fuit , cui adfitit obftetrix ordinaria & jurata illius pagi, qua poftea aliis rufticorum uxoribus fimilem opem ferens , conraminavit omncs Jue ifta foediffima, vix expugnabili ,fi- - quidem hae contagium deinfiis quoque maritis exignoran-- tia communicarunt, cujusmodi exemplum etiam in 4o- yum Jcademie njfira lolum. 111, eb/7 4. pag. 14, extat. No- tent hinc Medici, notent fanitatis fue & prolium ftudiofze TOatres , ne per obftetrices vel infe&tas, vel ulceribus obfef- fas manus habentes ad ferendum in partu auxilium temere ddmittant, ficque innocenter contagium venereum fibi ad- - fcifcant , quod facilius adliuc in fubje&o difpofito & ad re- &eptionem habili propagari poffe inapricoeít. .— OBSERVATIO LXXF'I, Da. D. VALENTINLERN, EUGEN. COHAU. —- Febristertiana folo Rhabarbariufü |. Curata, JT ^Ebrium indoles tam antiquorum , quam modernorum "T Medicorum ingenia varieexercuit & defatigavit, in- - - primis autem earum vera & perfeGta curatio plurimis - femper ftipata fuit difficultatibus, indeque innumeri fere excogitati fuere modi , etiam unicam tantum fpeciem illa rum curandi, ut cui prz reliquis magis infiftendum fit, 8c | "quaenam fpecifica aliis przeferri mereantur, haud ita facile dijudicare queant minus exercitati debitoque judicio non- düm inftru&ti Pra&ici, licet de reliquo experientia fzepiffi- "me monítret , quod fimplicia remedia , caufarum indoli magis "onvenientia ,, plusomnino praeftent , quam omnia alia fum- - mis laudibus depraedicata arcana, id quod etiam fequens con- fimabit exemplum 3 asit E | Ü l5 | rief 254 -— Obférvatio LXX PL Wr v vie Triennium vix elapfum eft , cum copiofze hac in urbe. & vicinía graffarentur febres intermittentes , inprimis vero - tertiana , tam nothae &anomale , quam vera... Inter com- - lures alios ,, tunc decumbentes , occurrebat vir quidam fo- - ertiflimus, fatrapee dignitate ornatus , cui ob plurima , qui- bus diftra&tus erat, negotia, febris ifta perquam moleíta evadebat, unde cito, tuto & jucunde curari optabat , meum-- que idcirco auxilium implorabat. Graviffimum quod eun-. em maxime adfligebat;, fymptoma, erat vomitus admodum vehemens faburra biliofze, fub initium paroxyímorum fem- per occurrens, quem, finito horrore ,aeftus fereintolerabilis excipiebat.Vomitum hunc compefcere velle;idem fuiffet,ac - lupum ftabulo includere,unde confideratis,omnibus circum- ftantiis tertia ante paroxyfum horaRhabarbarum ad drachm. I,cum granis XV. Nitri antimoniat. exhibebam,quodalvum quater movit notabili cum euphoria. Finito paroxyfmo porrigebam iterum Rhabarbari drachm. dimid. hancque do- fin fingulis diebus, matutinis & vefpertinis horis repetere: juffi, ic poftquartum paroxyfmum non amplius rediit febris; adpetitus vero unacum viribus ftatim reítitutus fuit , pauco- rumque dierum fpatio itaconvaluit, ut absque ullius recidi- va metu priftinam fiiam diaetam readfumere , confuetisque negotiis libere praeeffe valuerit. Obfervato ergo hoc effe-- &u adeo felici & fecuro , poftmodum in aliis quoque fub-- je&is methodum hanc. adhibui , fimili femper cum fucceffu, fiquidem,quotquot tertianarios traGavi,illi omnes brevi cem- cre convaluere, absqueullo füubfequente incommodo ,ut - ünc Rhabarbari virtutem antifebrilem reliquis ejus ordina- ris accenfendam effe haud dubitem. |. Dolendum tamen eft, radicem hanc faepius nonfolum nimium pretiofam , fed & admodum. vetuítam & cariofam effe, plurimosque &egro- tos illam ob naufeofum faporem planeaverfari. Non minus. etiam crediderim , circumfpe&o & longo ejus ufu n | x. TE [ | al | Febris tertiana [olo Rbablarbariufu curata, 238 E TERTRT el " ps : ; i - &lios morbos feliciter, quamvis in delicatioribus fubje&tis non admodum jucunde, curari poffe 5 de quo idcirco etiam «onqueritur $7'0 R C H IU Sin Comment, ip Celleg. praté, Stabl, - Se, ZLauemb. a. pag. 532. Exhibui autem ordinarie hanc ra- | dicem in forma pulveris ad grana XV. cum anatica portio- "ne falis polychreíti ex Sulph. & Nitro parati, cujus dofin fin- . gulis ternis, vel quaternis horis, aegri fumebant, unde lenis fubfequebatur diarrhoea, febresque citius utplurimum, quam confueta ordinaria methodo , cum egrotantium euphoria profügavi, | ». — —OBSERFATIO LXXF I. | - D.D. VALENTINI ERN. EUGEN. EV COHAUSEN. ^. -. Doloris, pro colico falfo habia , caufa vera » . per anatomen detecta. is ^7 * inis fane magis aegrotos anxios, trepidantes & auxilío- ] S rum cupidos reddere vaiet, quam fenfationes triftes, "" '* feuacerbi dolores : Hi enim illos cogunt, ut Medi- .^€0s non folum venerentur, fed & medicamina deglutiang " ablurdittima , foediffima & fpurciluma, Hos inter autemx "inprimis eminetille, quem colicum vocamus, utpote qui mul- ' tum fubinde negotii in curatione, tum Medico, tum inpri« mis mifero ejulanti opemque anxie imploranti aegroto, fas "eeffit; Attentam hinc confiderationem requirit Colicze ve- ^a cognitio & curatio, dum ante omnia indagandum eft, »qualisnam ejusdem aegros adáigat fpecies, num biliofa, nura "pituitofa; flatulenta, aliave ? nec non ulterius, an fympathi- 7a, vel idiopsthica fit? crebrius enim Colica mentitur Ne- - phritidem, vel etiam hypochondriacam aut hyftericam paf- KMionem. Alii dein Colica eft babitualis, raro quidem occur- We rens» | m | A o s 0 | | Aa ur Xe dc m $56: Obferoalio LXXFIL nue 3 figere coa&us fuit, cui quidem Elixirium uterinum W'ed. - & Effentia Caftorei unacum Tin&. anodyna femper levamen. quoddam attulit, nunquam vero ab ea liberare potuit. Le- viorem Colicam, a refrigeratione pedum ortam, in fubje&is fenfibilioribus blanda diaphorerica optime mitigant ; ea, quae - a faturninis inducitur, maajori indiget cautione, quoniam per - incongruam & praepofteram medicationem in graviores fa- cie mutatur adfe&us, quemadmodum hoc celebri cuidam | | COSE accidit , qui eadem correptus & a Medicis Bru- xellenfibus Syrupis, Confervis variisque conditis tra&tatus, - primo-vehementem fpasmum manus inde reportavit, quem - . univerfalis dein convulfio excepit, poftmodum lunaticus, & dein maniacus evafit, tandem vero luctuofi hi adfectus al- - ternative invafere, ficque aut fuit maniacus, aut epileptieus ad mortem usque, ec c Cum ante complures annos Berclee in W'e&phalia ad-- huc degerem , in pago quadam Hollandico, Winzerfcbwwick. dicto, mihi tum temporis vicino, vir quidam, nefcio qua ex - caufa, doloribus vehementiffimis, fzepius recurrentibus, quos. colicos effe putabat, adfli&tus erat, His cum variis modis per diverfa Medicorum confilia mederi yellet ; (quo enim. non cogit dolor acerbiffimus, ) tandem a vetula quadam vis cina, quae omnesn fcientiam medicam abunde fe poffidere: gloriabatur, id confilium obtinuit, ut filices minores albicans tes, quales politi ad luminum ripas copiofe reperiuntur, de- glutiret. Dolor fumme exacerbatus & continuo auctus fa- cile ad devorandos duros iftos filices &egrotum coégit, nec Citra fperatum effe&tum : confopitus enim fuit dolor, cujus caufa forfitan acidum quoddam caufticum in ventriculo hae | ap ile rens, ] - , T Tu : 0-1 24 ] 1 i f hj West Doloris, pro colico falfo babiti, caufa veras c, 257 rens, & nunc in filices agens, fuit, vel etiam exinde gravis ifta fenfatio mitigata fuit, quoniam lapilli hi, in fundo ven- triculi heerentes, hunc ita fpasmodice contra&um pondere fuo dilatarunt, & fic ceffante nervorum & membranarum contra&ione ceflavit quoque dolor. Interim tamen non - conftans & durabilis fuit hujus remedii effectus, fiquidem 'dein per periodos malum fa&pius recurrebat, unde aeger ejus ufum femper reiteravit, & quidem nunquam fine folamine. Tandem vero de novo dolor ille recrudefcebat, nullumque amplius a toties experto & laudato & avide iterum deglu- tito remedio admittens levamen ; hinc L -. Mox aderant pariter Podalirius atque Melampus, -. Phyllrides Chiron, Paoniusque Senex, *-— "Multaque praeterea comitata Machaone turba, din —*— ' Quique aliquot medica nomen ab arte gerunt. (*) EU | : | :Scrutantur doloris fedem, fcrutantur quoque ejus caufam ; «hic in inteftino colo, alter in ileo, alius in ventriculo eamla- Aere, acriter contendebat, Non deerat proinde remedio- fum farrago 5 fedulo adplicabantur & externa & interna, xerbo, nil negligebatur, quod dolori fummo levamen ad- ferre poffe credebatur, ne quidem omiffis iis, quae absque -4atione temeraria praebebat vetula ; aft irrita erant omnia: sAgrypnia enim continua cum dolore acerbiffimo perfeve- (rabat fine intermiflione , vires languefcebant, & inter hos | &eruciatus aeger tandem morbi fuccumbebat. Cum autem |-ad(tantes omnes dein optarent, ut in veram atrociffimi hu- | | | jus, omnem medelam refpuentis, doloris, caufam inquirere- | &ur, hinc cultro anatomico fubjiciebatur cadaver. Aperto | abdomine, ftatim prope pylorum facculus quidam oblongus |o alor, Med.Pbyf, Fol. F1. Kk adpare- |u i - ; m—— —À——M — (09 Herman, HUGO in piis defideriis Lib, I. Ec]. 3. , 088. OM. LXXF.. Doloris, pro colico falfo &5c. adparebar, qui, cum accuratius inveftigaretur, ab ipfo ven- triculo originem fuam ducere deprehendebatur, & inteftino «ceco non plane diffira:üs erat. . Fata ejus apertione, inve- - niuntur aliquot manipuli ficum antea deglutitorum, fum- maque cum fpe&tatorum admiratione extrahuntur. Quo- niam ergo ex anatemis conítat, ventriculum tum viliofo- - ghindulofa, cum fibrofa & mufculofa, & tandem externe - membranacea gaudere zunica, hinc lapidum pondere inter- na tunica procul dubio difruptae fuerunt, e-terior autem, utpote Hrniioris textura , tantum fuccethve dilatationem. quandam adinifit, ficque facculum iftum formavit, dolorem excitavit, qui mortem tandem induxit. Coinciditfere cun. hoc cafu alius quidam, tragicum tamen eventum non for- titus, qui ex pago lVertringez, in Dioecefi Monafterienfi , mi-- " hi relatus *uit, ubi opilio febre tertiana laborabat, cujus pa* roxysmi in primo fuo acceffu. femper. ftipati erant immenfis cruciatibus colicis, ut mifer homo ob vehementiam illorum án furorem fere ageretur. Die ergo quodam irr agro. oves. fuas pafcens, febrili aeque , ac torminofo illo obruitur paro- xysmo, & ob ejus vehementiam hinc in terra fe voluens tandem nefcius fere quid agat , omnique auxilio deftitutus, aliquot manipulos arenze devorat. Mitigatur hinc dolor €effat febris, citra ullam fubífequentem recidivam. Similie ter quoque notus mihi eft adhuc in vivis degens, Reverene dus quidam Clericus , fenex venerandus , qui Colica faepius laborans, promtiffimum femper ac certiffimum obtinuit le- vamen a deglutitis aliquot prunorum majorum nucleis, qui pre ftantiflimi ad in(tar anocdyni , dolores omnes ítatim. Xro fligarunt. J | cs Apto a Li EN OR Dr n » didis PU ELM ELEEMM Vuoauloes 1 | * ; P TA ww 5 En. £5) E 4 - - ——— 47e d 7" EJ MEN AREA CROCI SN —— — —À is — HH NU OBSEREAMI/DLEYXFl. .. Dn.D. VALENTINI ERN. EUGEN. Ens vc COHNUSEN; -' ... Antpyreton ftercoreum, ..— - 17A LX AFTI, Amtipyreton ffercoreum. 250 | ad Ognata ea generi humano efle videtur curiofitas, is re- E | rum exoticarum adpetitus, tam grande aliena cogno- 7 fcendi defiderinm, ut ea amet, adfedtet, fcrutetur & dnquirat, quae longius diffita & remota funt, ca ut pretiofa judicet, quae rara hinc cara, & qua ex alienis terris multo bore, magno periculo, multis fumtibus, ad nos deferontur: linc fere quidquid ex China, India orientali & occidentali, "ia & Turcia ad nos deferre folet. mercatorum induftria, quidquid ex fpeluncis ichthyotrophiisque fubterranes eruit 1 facra fames, id omnino primum fibi locum in pharma- lopoliis vindicat, id aureis titulis, fpeciofaque infcriptione füperbit, & tamquam remedium fummum fpecificum di- Jaudatur & commendatur, immo patlim, fi novum fuerit; in ufum trahitur, donec fpem ridentem fallax deludat eventus, & novitatis pruritus paulatim evanefcat. Qua enim modo nova funt, non nova femper erunt. Hac ergo ratione ju- "dico, quod lapides pretiofi, varize terra ,variaque ex iis com- Xolita, locum inter medicamenta obtinuerint , quamvis, ut erum fatear, nondum fatis mihi perfpicuum fit, quomodo €raff illa, ponderofa, fixiflima, vix igne & corrofivis refol- enda corpora, virtutem & efficaciam quandam exferere. Jueant. His tàmen non obftantibus, femper adhuc raris, pretiofis & exoticis complures inhiant, et tamquam vilia, vi- ui magis, quam ufui creata defpiciunt & negligunt dome- fica, non confiderantes, quod fzepiffime etiam ex rebus ab- | je&is commodum quoddam peu queat. Sic noftris un lu : Kk 2 | ce ^ À 144^ & m " 260. . Olfervitio LXXPI.—— AT — —Ó— ux Íce temporibus non ignota eít fingularis illa mulieris cujus- dam Parifienfis in pauperum emolumentum dire&a inven- tio, utpote quae, poft concepta Varia confilia, de inveniendo '- quodam fundo pro pauperibus, qui nemini foret moleí(tus, -— & ex materia abje&a haGenus, ac extra omnem ufum pofi-*.- tà, proveniret, tandem ex figillis in cera Hifpanica rubra & — nigra, pro litterarum obfignatione, exprefírs , ftudiofe col- - lectis & repurgatis, certaquadam encheirefi Vernicem praes. | paravit & vendidit, lucrum vero inde emergens praedidto - ifti fcopo impend.t, jamque aliquot miilia librarum Gallica-.- rum, vulgo Livres, foenori dediffe & elocaffe dicitur. Fue- runt equidem , qui integros bacillos dictae illius cerae eidem. obtulerunt, quos tamen acceptare noluit, quoniam qua-- ftum tantum quarere intenderet ex materia nulli ha&enus, ufui deftinata & ab omnibus negle&a , quapropter etiam - nobilibus noítratibus figilla ifta colligi & ipfi transmitti fae- pius non fine admiratione vidi. Sic quoque nimia quorune-- dam curiefitas , aut plura remedia inveniendi conatus, eg. usque fe extendit, ut ad ipfa difcefferint fterquilinia, vario. rumque animalium excrementa in ufum medicum trahant, cujusmodi exemplum recentitfimum de antifebrili remedia. ejusdem generis jam communicaturus fum. | Commoraba-: tur apud me, cum Treviris adhuc habitarem, quidam Medi- cinae Candidatus, opibus quidem & divitiis, non tamen erus. ditione deftitutus, quem ob fingularem diligentiam & egre-- gium ingenium magnifeci. Hic aliquando febre laborabat: teitiana, cumque nullius rei naufeam haberet, idcirco hae | occafione vires remedii cujusdam domeftici fibi commene dati, experiri voluit. Sumfit nempe fimum bubulum recen ter excretum, illumque in duabus aut tribus cerevifiac mer s furis probe decoxit, fiitravit, & ante paroxysmum calide di midiam menfuram adfumfit, idque aliquoties repetiit, defuz per probe fudando, cum ad eo profpero & faufto fuccefíu, ut | absque | Autipyreton. flercoreum. 26t1 absque ullius cujusdam remedii ufu, a febre liberatus fuerit» acpoítmodum complures alios febricitantes fimiliter in prifti- nam reítituerit fanitatem. De innoxio ergo, immo pctius faluta:i hujus empirici remedii effectu dubitare vix licet, dum modo foetorem; naufeofumque fiporem natura non adeo ab- horreret, unde, quam diu gratiora fuperfunt remedia, ftercora merito ex praxi exulare debent. Interim forte plures adhuc vires rhedicamentofz in ifto fimo latitant, ut idcirco decocti ejusdem paulo diuturnior ufus etiam in quartana pertinaciffi- ma, ob fingularem fuamaperitivam & abítergentem qualita- tem, proficuus effe poflit : 5i enim urina vaccarum in Gallia - procurationibus vernalibus inprimis, immo & autumnalibus; infervit; & a gente ifta ceeteroquin fumme delicatula in variis chronicis adfeGibus frequentius adhibetur (*) ; fua omnino etiam non deneganda erit virtus ftercori, cujustamen ulterio- remindagationem aegris minus naufeofis lubentiílime cone — (Confluentia Erfordiam miffe EN osdiae Jas. 1242.).. — OBSERFATIO. LXXVI, ' D. D. CHRISTOH, CONRADI SICCELII, Febre lenta in hecticam degenerante, (imul- que verminofa, ex pregrefía maligna orta, in PN — ^ fübje&o, a parentibus lue venerea ESTO infectis nato. - | M X Ctodecim annorum adolefcens, temperamenti fanguf- (M nco-cholerici, habitus corporis gracilis, natus ex pa- | Kk 3 tre | KE" | X) Telle Un. LEAERT, Hiitoire de l'Academie Royale des Sciens | es, Ànn, 1797. p. 4I. Ígg, us. qr i15 . Ole LXXPUA o0 tre & matre lue venerea infe&is, ( fiquidem pater ex familia — firalliter inquinata ortus erat, qui dcinde praeter culpam - fuam miasma illud tranftulit in uxorem; genuitque liberos : eadem labe contaminatos,) prxterito anno, cum febris ma-.— ligna heic loci epidemice gratfaretur, menfe Novembrecon- - querebatur de compluribus, huic febri áliasfolennibus, fyms | ptomatibus, capitis nempe dolore & temulentia , fpasmis in dorío, eeftu praeternaturali, viriumque defeiu, qua omnia . per tres hebdomades ita durarunt, absque tamen: ulteriori augmento. . Die Vlil. Decembr. denuo horrore & fubfe- quente zeftu adfligitur. | Pater, ficuti plerumque apud no ftrates 1n more pofitum eft, ipfe Medicum agit, &' dum fes - brem quandam intermittentem fub hoc fchemate latitare aus tumat, ad eam facilius preeoccupandam , dofin pilularum Norimbergenfium , quarum compofitio adhuc ignota eít, - exhibuit, eique dein Effentiam Abfynthii Psi , & qui. £lem largius procul dubio, fubjunxit. Aít,loco fperatae fa-- . nitatis, morbus majora indies capiebat incrementa, vires ye- ro ulterius imminuebantur, ita quidem, ut no&e ante d. XI. ecembr. de vita ejus defperarent adítantes, ob infignes, de. quibus conquerebatur, praecordiorum anxietates , tormina | continua in abdomine & inde fubfecutam diarrhoeam ; tuífis, quae praecedentibus diebus vehementiffima fuit, nuncplane | ceffibat, fanguinis parum e naribus ftillabat, ac fimul per. fcreatum prodibat, urina vero fumme rubicund3i erat. Sin- gula hac ita poft mediam noctem mihi nunciabantur. ex - quibus tamen genius & conditio febris nondum fufhicienter innotefícebat, inprimis cum. & de. ipfius zgri conftitutione : reliquisque circumftanti;s n:bilplane conftaret.. Anxio ergo parentum defiderio fatisfi&turus, potiunculam, ex aqua flot, Acac. & Sambuc. cum Syr. flor. Papav. rh. & Spir. miner: anod. paratam, & fequentes pulveres interim exhibui : Rec. Nitri depur. gran, VlL, Tartar. vitriol. gran. IV. fpecif. ceph. | í » Lu Fran ties 7 Mich. De Febre lenta in beBicam degetiétante, g c, 265 Mich. / Antimon, diaphor. pulv. pe&or. refolv. Wed. Matt. erl. ppt. ana gr. VHT. M. F. Pulv, divid. in 2. partes. cequ. quarum unam "hor: | IV. matutina, alteram vero octava an- temeridiana, de potiuncula autem quolibet bihorio cochlea- ria duo aegroto prebere juli; Exterrie abdomini adplica- batur linimentüm paregoricum & carminativum , ex oleo co&o Anethi, Chamomill. vulg. anadrachm. 1. deftill. Ane- thi, Anifi ana gutt. 2. Camphor. gran, VI. Sequente die ad eurftlem accedens, valde debilem deprehendo, & admodum emaciatum ; exfcreabat quandoque fanguinem, fed parcius, arrhoea non amplius continuabat, frequentes autem fen- tiebat ftimulos ad urinae excretionem, quae tamen exigua in quantitate prodibat, & intenfioris rubicundi coloris erat. Abdomen: uriufculum & magis expanfum adparebat, qua- propter clyfterem lenientem adplicare juffi; quod vero omit- tebatur, quoniam poít meum difceffum fpontanea dejeio aquofa fuccedebat, Exhibui ergo circa meridiem & poft tertiam horam pomeridianam gtt. XXXV. Tin&. Rhabarb. finc. cujus ufum placidus excepit fomnus, | Circavefpe- fam adfümát pulverem ex Nitr, depur. Antim, diaphor. Matr. Perlar. & C. C.f. igne ppt. compofitum, indeque perno&ten melius fe habuit, & urinam facilius reddidit. Sequente die recurrebant tormina abdominis, absque Bon. hinc priori linimento jungebatur oleum detftill. Abfynth. fimulqueimponebantur facculi paregorici & carmi- nativi, ac injiciebatur clyfter ex. flor. Chamom. vule. cum lade '€otis, & oleo Anethi & Chamom. paratus. Ínterim fufpicio eriebatur haud inanis de vermium, tormina ifta ibdominis for(itan excitantium, prcefentia, quae etiam facile €onfirmabatur, cum adfumtum lac tepidum, cum flor. Acac, deco&um, aliquotics vomitum provocaret, fub quo fimul vermes quidam majores prodierunt. Hinc ad enecandos reliquos; i in intefunis adhuc reftitantes, praeter decotum. metcu- B64 — Obervatio LXXPII, 0000. e —— REL p us: - : — 1 mercuriale: cum aquis deftillatis paratum, & mixturam ex | 4 D »* Eff. Tanaceti & Scordii, exhibebatur fuccetfive fequens vis fingulis ternis horis : Rec. Aethiop. mineral, fecundum | Harrifit defcriptionem fimplici modo parati drachm. dimid, | Nitri depur... Mafci b pulveris. Corn, Cerv. ufti ppt. ana fcrup. . M F. pulv. divid. inIV, part. aequ. Proinde et- jam eger ipfe femen Cynae defiderabat, cujus etiamexiguam dofin parentes proprio motu cum lacte, ipfi concedebant, ac infuper fuppofitoria tria, ex melle parata, adplicabarit, haeque racione non folum vermes aliquot vivos, fed & complures mortuos, tam integros, quam in putredinem jam abeuntes, - unacum excrementis aquofis foetidifIimis , expellebant, ins | deque & fomnus & adpetitus redibant, ita; ut ager ad diem, usque XVII. Decembr. in mitiori ftatu fubfifteret, hocunico - excepto, quod pomeridianis horis majori femper aeftu, eo- que ficco, adfligeretur , urina fumme adhuc rubicunda co- piofum fedimentum rofeum dimitteret, contabefcentia cor- - poris in dies fere major evaderet, ficque febris, quae non ni- filenta haGenus fuit, nunc in veram he&ticam putredino- íam degenerare videretur. Proinde etiam ab aliquot jam diebus copiofze puítulae, tam in facie & fronte, quam ett * in capillata parte capitis erumpebant, cum inaequali cutis ins tumefcentia, quae non obfcure de concurrente fimul fers mento venereo , a parentibus (falivatione demum curatis;). congenito, & nunc magis excitato, praebebant indicia, cui. vero partim ob febrem he&icam magis magisque invale- fcentem, partim ob fubfequentem aegri naufeam & plena- viam averíationem omnium medicamentorum, neque de-- coca Lignorum, neque alia convenientia opponere licuit pracfidia, inprimis cum fuperveniens tandem diarrhoea mi- tior quidem, fed foetidi(fimam femper materiam exturbans, de interna corruptione magis jam aucta, certiffimum pra- baiet indicium , mortemque haud adeo longe abeffe prae huncia» TR 3 | De Febre lenta in beBtcam degenerante, &9c, 265 nunciaret, qua etíam tandem circa finem menfis iftius & an- Qi tragoediam hanc finiebat. | SCHOLION. Dum de fubje&o hoc defun&o liquido conftat, quod «labe venerea nequaquam immune illud fuerit, fiquidem non folum parentes utrique fatis diu torturam illam , feu "Cephalalgiam no&urnam fuftinuerunt, atque infuper Va. tioia magna ín facie & circa genitalia laborarunt, a quibug tandem ope falivationis liberati fnerunt ; fed & infuperavug um avia, immo & ipfa defuncti amitze eodem malo labo- raverint : hinc exemplum hoc confirmat adfertum Celeberr, "Dn. D. 4DOLPHI in 4d; Academ. noftre, & quidem | Fel. I. ebf. 242. propofitum, quod Vermes ordinarie Luem | veneream comitentur , quoniam fanguinis circulus tardius | fuccedit, & tota ejus mafía laudabilioribus balamicis parti- ' culis deftituitur, atque tandem in vappidam corruptionem degenerat, qua dein verminofam progeniem facile procrea- reíolet, Non minus etiam ipfa tabida & hectica confum- | tio a communicato miasmate venereo quoad maximam fui | partem indu&a fuit, indeque confirmantur ea, quee do&iffi- | mus ASTRUC in Yra&. fuo egregio de Morbis venereis Lib. | MV. cap. r. $. LX, nmm. 4, p. 335. adducit, quod nimirum in | Ápfis oiliiotibus univerfalibus ferocia hujus mali intra bre- |'ve temporis fpatium fzepe emineat, dum exinde marcor to- | tius corporis, atrophia, marasmus, virium languor, proftra- |'tio & imbecillitas, vultus decoloratio, pallor, livor, febres ! continuze, lente, hectica, colliquativae & marasmodes, fe- | quuntur & turpiffimo huic morbo junguntur. | IP. j | (a | (MBA PL FOLPI, Ll ^ OBSER- T dti l 266 . Obfervitio LXXIX, ? OBSERPATIO LXXIX, D.D. CHRISTOPH. CONRADI SICCELII. Aíthma. ficcum per hazmorrhagiam uteri: mitigatum , in foemina octogenaria, I 'Oemina fanguineo - phlegmatica, honeftae conditionis, obefa, vitam fedentariamr unice fere agens, animi au- | tem commotionibus rarius expofita , colore fatis ad- huc vivido & füb-rubro, venis autem anguftioribus praedi» ta, dietam quidem accuratam, magis tamen nutrientem, obe fervans, regularem menfium ceffatiorrem ante triginta jar . annos experta, admodum:.diu ha&enus afthnaate ficco farr- guineo adfli&a fuit, quod V. Sne, bis quolibet anno inítitue ta, emper quadantenus mitigavit, donec ante quinquerre- nium, vigente licet adhuc adpetitu, ob fenium magis mágise que ingravefcens , ad illam omittendam perfüaderi fe, per- aniferit, Fa&Gum inde eít, ut die XXV. Febr, anni proxime elapfi , inopinato fanguinis profluvium copiofum ex utero pateretur, qui fluxus dein fere indefinenter continuavit, et- iam cum fruftis coagulatis, absque ullis tamen vel in dor vel in abdomine, obfervatis doloribus, cum maxima tamen a grotz moleftia , fiquidem raro ille per triduum fubftitity statimque dein rediit, ita, ut etiam bis de die indufia mutare £03€Ga fuerit, & hoc fub fchemate, alternative riempe eva gefcendo & recurrerido , usque ad diem XVI. Junii duravit, quo ipfo ad eandem prima vice vocatus fui ; interim fub his «ircumítantiis bene fcmper fe habuit, adpetitum inprimis & fomnum ordiriarium retinuit, & color tantum faciei pallidior redditus fuit, cum virium aliquali, non tamen ide ferte fibiiidecremento. Econtrario autem hoc quoque commo- di inde obtinuit, quod durante hoc fluxu aithma sillud chro- ficum, - Afbina ficcum per bemorrbagiam uteri &9c. 267 nicum, perquam moleítum, penitus mitigatum fuerit, & li- berius omnino refpirare potuerit : Notabile vero iftud leva- men unice ab hac haemorrhagia dependere, exinde manife- fte adparebat, quoniam toties recrudefcebat afthma, quoties fpontanea haec excretio per aliquot dies fubfiftebat. Tan- E. molefítiae hujus pertaefa, atque ex ulteriori continuatio- - ne iftius fluxus pejora metuens confeCtaria, die jam indicato confilium & auxilium a me petiit, infimulque mihi aperuit, quod per quadrimeítre circiter hoc fpatium integra certe amphora fanguinis fucceffive ex utero excreta fuerit. —- Ortum omnino traxit haemorrhagia hac partim ab omiíTa venzefedtione , antea ordinate continuata, partim a vita fedentaria & vidulanutiore. In curatione itaque potif-- fimum refpiciendum effe duxi ad fanguinis verfus uterum 'congefti derivationem & revulfionem, fluxus ipfius mode- rationem & vaforum uterinorum, ac ipfius uteri debilitati roborationem, qua fingula etiam, cum nulla plane indicia de notabili aliquo vitio, aut obítruGrione vifcerum praeíto fuerint, methodo atque remediis fequentibus quodam mo- do obtinui. Ad primum ícopum obtinendum neceffaria equidem videbatur venaefeGio revulforiajin brachio inftituen- da. Quoniam vero ea, durante tali fluxu, diffuadetur a quam- plurimis Pra&ticis , atque ad tempus intermedium potius differcur, nifi fumma urgeat neceflitas, hinc illam quoque in hac aegra confulto omifi, ejusque in locum fubftitui manilu- vium, ex aqua calida & vino paratum, in quod ab initio bis de die, deinde femel & tandem alternis velternis tantum diebus manus & brachia immifit, cavendo femper, ne nimis - €alidum illud fit, & fanguis hinc magis exagitetur. Huic -jungebam fequentes fpecies pro fotu uterino roborante ac' tonico. : Rec. Radic. Caryophyllat. drachm. VI. Ulmar. unc. dimid. Herb. Serpill Origan. Polygon. Meliff Agrimon. Poli mont. Llor. roíar. rubr, ana | l2 Manip. 268 Ohfrvatio LXXIX. — : Manip. dimid. Balauítior. Cort. Cafcarill. ana unc. dimid. | Concifa & contuía groffo modo includantur duobus faccu- Iis, qui dein vino rubro, vel in ejus defe&u, albo, fervido: - immittantur , fa&taque expreffione, regioni uteri calide ad-: plicentur. Interne vero fequentia exhibebantur : Rec. Ni- tri depur. drachm. 1. Corall. rubr. ppt. fcrup. 2, Cinnab. fa&it. rite ppt. fcrup. T. M. F. Pulvis, divid. in VL. p. aequ. quarum unam hora X. antemeridiana, alteram circa nonam vefpertinamadfamfit. Item, Rec. Tin&tur, Papav. rh. drach 2. Tin&t. Corall. cum fucco Citri parat. drachm., rt. Spirit, | znineral. anod. gutt. XL. M. D. ad vitr. & exhibeantur gut- te XXXVE. matutinis & pomeridianis horis. Proinde et- iam ufum tenuioris potulenti aegrotee commendabam, quo- niam cerevifiam illam Goslarienfem, €sfe ditam, pro ordi-- tario potu janv dudum elegerat ; fed hoc obtinere non po- «ui, ideoque ad minimum injunxi, ut eadem haec ftatim poft. coctionem, cum aqua moderate diluta, dein fermentationi- éxponatur, & ita in ufum trahatur. De reliquo vires ejus-- dem füfficientes equidem adhuc erant, ut ere&zse fere feme per menfe adfidere potuerit ; nihilo tamen minus au&or. fui, ut interdum decumbendo corpus recreare ftuderet , in-- primis fub ufu fomentationis, | AE Hae ergo ratione intra quatriduum, circa diem nempe - XXI. Junii ita mitigatus fuit hic fluxus, tit vix quidquam de eo fentiret zegra, caeteroquin quoad omnia bene fe habens; - unde quotidie unicam tantum: defin praediorum: pulve-- rum vefpertinis horis, adíumfit, interporeendo: fimul bis. de. die ufüm Elixirii cujusdam vifceralis.& tonici, a€ matutinis - horis infufum: theeforme: capiendo , quod. ex fequentibus fpeciebus:conftabat : Rec. fümmitat. MillefoI. Herb. Urtice minor ana Manip. E. Meliff. Salviae, Beton. Flor. Hyperic: Chamornill, vulg. ana Manip. dimid. Sem. Foenicul. drachtme L. & dimid. Cen. Cont. groffo modo D. adchiart, ma AdMfibma. ficcum per bemorrbagiam&e, — o6G — ^ DBieXXV. Junii uxum plenarie fübfiftere indicavit, «ontinuante fimul euphoria, unde ad primas vias ab impuri- «tatibus ferofo - mucofis liberandas , leniffimum laxans prze- fcripfi; Rec. Rhabarb. veri ele&t. & pulveris. drachm. t. Nitri depur. Cremor. Tartar. ana fcrup. I. Olei de Cedro gutt 2. M. F. Pulv. divid. iniij. p. equ. Hujus pulveris pri- mam dofin pomeridie, alteram circa nottem, & tertiam ho- ra octava matutina fequentis diei adfumebat, indeque fexies alvum deponebat, optimo cum effe&tu. Serio dein com- mendavi, ut quamprimum fanguinis fluxus per o&o- ad minimum: dies fubfifteret , ftatim: venaefectio revulforia in brachio finiftro ad. aliquot tantum uncias inftitueretur; fed. — poluit haétenus aegra illam admittere, feniumfuum ,item- que fingularem conceptum metum, omnibus meis ratio- fübus opponens, quare abinde defiftere coattusfui. Geftavit vero interim ex meoconfilio quandoque Polygonum recens dub axillis. Tandem fub initiummenfis Julii denuo quidem, fed admodumimoderate ,, prodeuntem fenfit hunc fluxum , "quer tamen. cohibere noluit, ob: eximium , quod inde fen- "fiebat, levamen intuitu refpirationis, atque fimul reliqua "hiattenus adfervata. medicamenta fucceflive abfumfit. Com- "mendavi ergo diactammoderatam , non nimium nutrientem, fub cujus: obfervatione jam adhuc bene vivit, parcius fübin- - de recurrente hoc fluxu. 4 OBSERFATIO LXXX. - Dn, D. CHRISTOPH CONRADI SIECELIT. INotabilia quxdam circa mentium fluxum & "i fcecunditatemi foeminarum an- | nofiorum, . | ' 7 Arice quideny , non tamen admodum frequentes. hinc / inde occurunt obfervationes,. de haemorrhagiis ute- xi. nimoium. excedentibus ; aff multo adhuc rariora funt Ll 3 €Xen- bs Uh 270 Oljervatio LXXX. exempla de menfium fluxu in feram usque feneGtutem re- : gulariter prodeunte, nec non de ejusmodi foeminarum am». nofiorum foecunditate continuante , ut idcirco ea, qua in propria Praxi mihi circa utrumque hoc negotium plane ex- | traordinaria vifa fuerunt ; hac occafione communicare vos luerim: | Degit apud nos mulier peregrina, vilioris condi- tionis , laboribus durioribus & gefítationibus onerum in iti-- neribus, ad acquirendum neceffarium vi&tum cum marito inítitutis ,adfueta, temperamenti fanguineo - cholerici , habi- tus corporis mediocris, plus tamen nunc macilenti, venis amplioribus praedita, plethorica, ex parentibus talibus prognata , quipartim ipfi, partim majores eorum vel gran- dzvi evaferunt, vel etiam feram nimtsfoecunditatem mon-- ftrarunt. Aviaenim ejusdem centefimum & fecundum vi- vendo exfuperavit annum , menfiumque fluxum fatis regu larem expertafuit ad nonagefimum annum. Matertera ipfius ad annum usque fexagefimum menftruam iftam ex- cretionem retinuit , immo etiam dicto illo anno ultima vice ravida reddita, filium adhuc in lucem edidit. Maritum nbus tunc temporis tertium , & in triplici matrimonio quindecim liberorum mater fa&a fuit. Similiter quoque. filia fororisavi quinquagefimo fexto aetatis anno ultimum. fuum exclufit foerum, i Mater quidem hujus foeminae, ob vitam diffolutam; dum potui nimio , praefertim vini aduíti dedita fuit, atque hacex caufa infelici vixit matrimonio , inprimis quoniam propriazeque , ac mariti bona dilapidavit ; accedentibus tunc fine dubio gravioribus animi pathematibus, ad illam non pervenit fene&utem, fed elapfo vix quinquagefimo oGàvo anno mortua fuit, Hoc tamen non obítante quindecim liberos genuit, & menftruata manfitad finem usque vita ; - ulterius forfitan prolongata,-nifi mala diseta eam abbre- viaffet. Ipfa vero haec noftra foemina in juniori aetate ab eque, | Bn — Aotalile quedam circamenfum fluxum &5c.. o1 - equo calcitrantegraviffime itr abdomine fuit vulnerata , ut etiam eandem vix evafuram effecrediderint Medici & Chi- rurg. Menfes demum inito. conjugio, poft conjugalem congreffim, prima vice prodierunt ,anno aetatis XXXI, vel XXXH. unde excretionenm hanc fexui fo ita familiarem effe ignorans, putavit, nraritumfe vulneraffe, | Succeffive dein in lucem edidit XX. liberos, de quibus tamen unica tan- tunr adhuc fuperftes eft filia. — Bis irr itinere conftituta foe- £unrexcludere coa&a fuit fub nudo caelo , inprimisautem fe- mel hiberno tempore ítaris ir nive usque. ad füras, adíi- ftente tunc marito ,qui fcecum fufcepit, a funiculo umbili- cali liberavit; & usquead locum proximum deportavit, quem puerpera, lentis quidem greffibus , conítanter tamen, fecu- ta eít,licet fub adfícenfuloci cujusdam montofi lochialis fan- uis conítanter! profluxerit. Interim tamen hac omnia nullum plane fanitati attulerunt detrimentum , eratquetunc annorum XLVIII. Non minus etiam notari meretur, quod, durante graviditate , menfes femper continuaverint, parcius tamen, usque ad ultimum fere terminum geftationis foe- J5. Cum vero anno quinquagefimo fecundo iterum gra- vida effet reddita, menfes per XIII. hebdormades fubftiterunt, eorumque in locuni quotidie per integros fere fex menfes fiarium haemorrhagia fucceffit , qua tandem ceffante male fcf? habuit, & de continuo languore & gravitate artuum con- queíta fuit. Ultimum demumfoetum enixa fuit anno quiri- uagefimo quarto aetatis , qui vero brevi poft partum ite- um obit. Cum adfexagc(imum accederet annum, mer- fes adhucordinate continuarunt;immo ad excetfüm incliria- tunt , fiquidem femperintra fpatium quatuordecim dierum fedierunt, & perdecem ad minimum: dies durarurr, absque lo tamen incommodo, | Caeterum | ficcioris femper fuit v1, & vix unquam citius , quam quarto die, naturalem ha-- buitexcre&oneur. Anno tandem fexagefuno tertio gom | aedi »7à — Olfervitie LXXXI. credidit fe effe gravidam,aft falfa heec fuit graviditas, fiqui- — dem dein magnam «arneam oblongam molam, poítquam& - menfes, more folito , praecefferant , exclufit ,fubfequente dels — hasmorrhagia uteri fusa. qua tertio demum menfe fubftitic, & cui dein regularis & ordinatus menftruus fluxus fucceffit, qui hoc ipfo adhuctempore , quo fexagefimum quartum etatis annum agit, absque interruptione continuat, — raroomninoexemplo. ^ | ada (Nordbufa Erfordiam miffe 8, 10. d ugufl. 1742.) OBSER/PFATIO LXXX, Dn, D. LAURENTII HEISTERI. | . £e T Piperodendro, arbore rariffima, N horto medico Helmftadienfi arbufcula alitur exotica, | qua viriakitudinem nunc fuperat ,cejas foliorum. odor dx fapor cum Pipere vulgari perfcéiecomveniunt ; fcd figuraaliis- que rebus a Piperibus reliquis quam rpaxime differt. Folia enim hujus non funt fimplicia , ut in caeteris piperaceisplan- - tis,neque ovata, autfubrgtunda, utinillis, verum penna- ta, five pinnata , ac leviter ferrata, uno in extremo plerum-*- quelongicri, eadem fere ratione, uti in arbore , quae Mw Americanis , tefte MON.4RDO, (a) adpellatur , quod nomea - &CLUSIUS (b) RAIUS, TOURNEFORTIUS,BOERH.A AVIUS, aliique egregii Botanici retinent ; LZIVNA£0 autem , Botas nico recenti, nomen hoc, ubique adeo receptum mutare pla- (a) Libr. fimplicium Medicament, ex &ovo orbe delator. ubi etia icon ejus pag. 360. exhibetur, - (5) Qsi quoque inconsm ejus Lib. Exetic pag, 332. ex MONARDO lit, "De Pipevodendro, arbore vart[frima. 273 cuit , nefcio an fatis apte & utiliter» eique in Z7er£e Chf- fertiano pag. 483. Scbinus folio ferrato impari longiffimo, di- etur, fed SEB/£ in Thefauro fuo rerum naturalium, Lentifcus ' "Mfricana Tom. I. pag. 4. 5. & 7.Fig. S. Verum quod notan- dum, noftra ' arbufculz folia , quamvis fint pinnata , folio- la tamen lateralia nonfemper funt conjugata five e diame- tro fibi invicem oppofita, ficuti ex 725. 7/7. qua Piperoden- . dron non florens exhibetur, luculenter adparet. Verum infoliis quibusdam illa accurate funt oppofita, five conjuga- ta; in aliis vero alterna, atque fimul extremum claudit fo- liolum impar, ceteris quoque, ut in MeZe arbore plerum- que ,fed non femper longius, omniaque haecfoliola leviter infuper funt ferrata & grate virentia, quae digitis trita, odo- rempiperis quam exactillime referunt, quo ab arbore MoZe, «ujus folia, MON.Z]RDO aliisque teftibus, feiculi odorem Vdbenc , maxime differt, & fi manducantur, Piperis etiam faporem , quem quoque, licet ficcata fint , non deponunt , ad inftar foliorum Piperis vulgaris, retinent. "Truncus ar- boris hujus noftrae craffitiem duorum , & quod excedit, jam habet pollicum , & cortice tali fere cin&us eft, qualis in ar- boribus malipunici confpicitur, radices vero habet fibrofas. Haec arbor ante triennium , una cum multis aliis plantis rari- oribus,in hortum medicum Helmfítadienfem ex liberali do- natione, ab Illuftri atque Juris confultiff. viro, Domino de SPREKELSEN fatta , translatus fuit , füb nomine ,4rber filiis Molle Clufét, odere piperis ; lores vero ad ann. usque 1740. jontulit, adeoque necfru&us ,licet alias non valdetenera videatur, fed a medio fere Maji cum aurantiis ad finem us- dr Septembris in aére libero extra hypocaufta vitrea latte igeat & crefcat, neque hieme magnum calorem defiderat. Piperatam hanc arborem paulo prolixius hic defcribere volui, quia eam a recentioribus Botanicis non defcriptam, —— «iler. Med, Pbyf. Fol. VU. Mm unmo m — Olfervitio LXXXI.- mmo ne mentionem quidem ejus fa&am effe deprehendi, | eiquenomen Pperodendron imponere confultum duxi, do- : nec forte flos & fru&us aliudejus genus jam notum manl- feftabunt. | t Explicatio figurarum Tab, VI. A. indicat caulem alicujus ramuli, foliis hinc inde or» nati. : | i3 B B. monfítrat foliola pinnata, quee unum folium: majus. con(tituunt, naturali in magnitudine & figura : ubita-' | mentin foliis B. B. foliola accurate fibi invicem oppofi- ta; in ramulo vero M. C.C.e diametro oppofita non funt. In cujusvis ramuli api-. cem foliolum impar ,quod apicem terminat , confpici- tur, BB.D. quod in quibusdam folia reliqua vicina lon- gitudine ron multum exfuperat ; verum in quibusdam, ' : ficuti in arbore AMo/le MON ARDZI& CLUSI7, duploaut triploreliquis majus eft, ficuti figura litt. E.F. oftendit. | | Hes SCHOLION, | d Ratione nominis Scbizi , quod LZNN.AEUS illi arbue. fculae, quee MONAARDO, CLUSIO, RATIO, TOURNEFORTIO,. BOERHALT 10, aliisque. recentioribus Botanicis, JMeZle, unanimi confenfu dida eft, ( dum hi nomina ufu jamre-.- cepta prater neceílttatem mutare noluerunt,) imponere - vult , monemus, quod zio, five Scbinus Graecis idem fit ,— quod Lentiféus Latinis , adeoque incongruum videtur ,ac fi. quis vocabulis Zy2owzroc & homo , &c. pro denotandis duo-; bus diftin&is generibus in regno animali uti velit, cum. re-. vera | | —— De. Piperodendro, arbore rariffma, —— 275 sd C f cceli Yera unum idemque iisdem indicetur. Similia vero nova plantarum genera quamplurima fecit & introducere cona- tur, quorum nomina haud aliter differunt , quam quod al- terum vocabulum fit graecum , alterum latinum , unam ve- roeandemque rem, five plantam , denotantia, Ut enim ex- emplo adhuc uno aiterove hoc argumentum illuftremus , arbufculam , quae zfzederachb recentioribus Botanicis voca- tur, Meliam adpellandam effe vult; cum tamen, ut dottiff. BREFNIUS in Prodr, Plant, Edit. Il.& LUDWIGIUSin Definiz, ntar. jam recte monuerunt , Me/aGraecis idem fit, quod Latinis /raxizzs. Hinc Meli« nomen minus reGee alii cuidam. plante , quam fraxino, imponitur , eodem modo ut vocabu- E di9owzro; nullum aliud anipaal, quam Jemizem, defigna- re poteft, Idem notandum quoque eft circa Apíum & Seli- num, Cicutam & Conium, Rutam & Peganum, aliaque quam. plurima ejusmodi nomina , a LZIVIV/£0 introducta , quorum vocabulorum alterum latinum , alterum graecum,unam ean- demque plantam, ficut z»940oc & homoidem animal figni- ficant, adeo nulla ratione pro diftin&is generibus haberi pof- funt. Eundem ob errorem jam dudum AAZJUS TOURNE- JFORTIUM caftigavit, quia vocabulum gra&cum Xzphium, -quod Gladiolum denotat, alii plantae generi, quam «G/adzolo , impofuerat. Exhis ergo patere poteít , bwjusmodi nomina idem fignificantia, tamquam diftinta genera 4» rem berba- fiam non nifi male &. inepte introduci ; ut Synonyma vero ejusdem plante admitti poffe. P kc Mm 2 OBAER- - 276 Obfervatio LXXXII. ^ 5. OBSERFATIO LXXXL11. : ^ D.D. LAURENTII HEISTERI - | de — Piperodendri arbore florente. ; Npraecedenti obfervatione tantum rarae hujus arboris fine floribus defcriptionem dedi. Quoniam vero fuperiori . - anno flores quoque protulit, hinc eosdemingratiam Bo- £anophilorum nunc defcribam, quem in finem etiam illos. cum ramulo foliis obfito, cui infidebant, delineari & aeri in-; cidi curavi, wi-Tin LN Menfe nimirum Julio anni 1741. in hac arbore, libero: in aére collocata, infummo cujusdam ramuli //o/czlos , eosque in forma racemi prodituros efle, obfervabam , qui racemus cum futuris flofcutis fenfim, at tarde, increfcebat, donec tan-: dem menfe Auguíto ad eam, qua 7ab. 714. Fig. r. exhibe-- tur, rnagnitudinem pervenerat, ubi noduli exigui, 4.2, a. 2, fere, ut in raceno vitis, mox poft florem decidentem, fexa-. ginta circiter, adparebant, coloris herbacei, ex viridi albefcen- tis, quorum urrus vel alter die 17. Auguíti, in fummo levi- ter in quinque fegmenta dehifcebant , 5. /. P. £. apicibusads - huc conniventibus & introrfum inflexis, atque in interftitiis | fegmentorum color ex flavo croceus , quafi fegmentorum internus color effet, armato oculo videri , verum quid fit, nondum cognofci , neque calix floris tunc adhuc perfpicue difcerni poterat ;. fed tantum color flofculi juxta petiolum. magis virefcebat, quam reliqua pars, atque fic flos quafi nu-- dus, hoc eft, fine calice, adparebat. Ji Die XX. Augufti calix ope microfcopii paulo magis di-- fin&e confpiciebatur, isque quinquifidus, fed cum flore tam. arcte congretus, ut unum quafi corpus cum eo coni vide- NS M De Piperodendri arbore florente... 977 videretur, flofculorum quorundam fegmentis paulo magis hiantibus, ut ad lit. C. nondum tamen prorfus apertis, inter quae color croceus adhuc magis fefe manifeftabat, & in me- de fundo /pberula quaedam nigricans , minutiílima, fic ta-; men, ut, quid fit, ob exiguitatem diftinte nondum perfpi- ceretur. | | | Ab hoc die ad 26. & 27. fisfculus quidam die aliquo fe- reno, plenarie fe aperiebat, in modum floris rofacei, minutiffi- mi, ficuti in planta ipfa , lit, d. attamen perfpicuitatis gratia in magnitudine paulo au&tiori, quam revera erat, indicatur, & fegmenta ejus ad unguemdivifa, deprehendebantur, ita, ut penzapetalus videretur ; fed utrum monopetalus ad unguem quinquifidus, an pentapetalus fit, ob parvitatem confpici cer- te non potuit. | Stamina quando curiofiffime, intenfiffima oculorum acie, examinabantur, ea quidem una cum antheris coloris crocei erant, fed ob exilitatem difficillime cognofcebantur; verum quot illorum fuerint, non exacte fine microfcopii auxilio pa- tebat. Hoc ergo demonítrabat decem diffincfa ejusmodi fta- mina , & quidem ut in figura 2. quze anticam floris partem qnonítrat, qwizque filamenta eorum juxta pittillum, (ive ger- .3nen, in /egmentorum interfHitiis prodeuntia , eaque longiora; reliqua quinque filamenta ex medio ungue fegmentoram , pro - veniebant, caeteris dimidio breviora, & germini ///gma, quod fphaerula illa nigricans erat, infidebat. —4zzbere autem in fingulis erant fphaericae, colorisex croceo flavefcentis, erant- que illud, quod flore nondum fatis aperto, fub hoc colore fe abfconderat. Ca/x, five perianthium, tum etiam microfco- pii ope diftin&ius , quando flofeuli a tergo injgiciebantur , fe Oftendebat, qui ad dimidiam partem quinquepartitus erat, ficut in figura 3. (ubi duae corolla, five flofculi aperti, fiftun- tur:) per microfcopium ita auctus fiítitur, cujus fegmento- rum apices interítitis fcegmentorum corollae refpondebant. NC Mm 3 Fructus -— 278 | Olfirvitio LX XXIII. Fructus vero non funt fecuti, fed flofculi fenfim fenfim-.— que & fere ad finem usque Septembris floruerunt, atque. - pedetentim tandem integri, non per petala, aut fruíta , de- Ciderunt ; unde monopetàlos ipfos fuiffe verifimile ef. - Idem hoc etiam contigit praefente anno 1742. ubi denuo. flores prodibant, fed ob tempeftatem praematuram frigidius- - culam itidem omnes citius adhuc deciderunt. Forte alio tempore & fructus dabit, quos tuncetiam, Deo volente de- Ícribam , praefertim , quia arbor haec adeo rara eft, ut nus- quam Helmfítadii, inveniatur. OBJSERFATIO LXXXIII. quam alibi in Eucopa, quantum hucusque comperire licuit, - D. D. LAURENTII HEISTERL — De fphacelo. rl AGorum Academia noftras Volumine quinto Obferv,. Corticis Peruviani fruflraneo ufu in — J : 3d 196. egregios effe&us & utilitatem Corticis Peruviani, * quos jam in Inftitut. meis Chirurg. in Gangraena& Spha-— celo commendaveram , fufius defcripfi & laudavi 5 verum | cum remediorum quam plurimorum vires non femper fint. erpetua & in omnibus eadem, itain principio hujus anni illum effe&um, quem Cortex Peruvianus in Sphacelo alias Ízpe praeftitit, producere noluit. «Cafus erat fequens : Vir, - honeítae conditionis in vicina urbe Go»laria degens, ann " . gue fexagefimum agens, boni cerporis habitus, & caeterum, - anus , nifi.quod pluribus abhinc annis ex tibiee allifione - utrinque efchara quaedam, fed indolens & fine omni income. modo in illa tibia remanferit, & ante aliquot annos levem quandam paralyfin in pede eodem fenferit, quae vero adhie - bitis remediis rurfus fublata fuit; Meníe autem Midi " | — fupe Corticis Peruviani fruffraneus ufüs in [pbacelo, 379 Eos. | | fuperioris anni 174.1. illae efcharze dolere & ichorem poftea aliquem fundere coeperunt. Aeger Chirurgum propterea. accerfere curavit, ejusque confilium contra haec mala fibi expetiit. Hic emplaítrum ponit, atque poft ufum alterum- ve diem efcharz illae decidunt, locaque ab efchara liberata rubent & aliquid ichoris plorant. Chirurgus continuat de- ligationem cum emplaftro quodam; quod idoneum effe exi- ftimavit, ea fperans fore , ut leves hae exulcerationes factae fic ad exficeationem difponantur. Verum cum poftaliquot dies emplaftrum mane detralieret, loca uleerata nigra adpa- rent, unde maxime perterritus , aegro ftatím periculum in- dicat & fuadet, ut Medici in confilium advocentur; id quod etiam obfíervatur, Medici optima quaque tam | externe, quam interne, quze alias hic laudantur, praefcriburit ; fed ma- ri in diesaugetur, & nigricaris ille colorintra aliquot die- fum fpatium longe lateque per utrumque tibiae latus ferpit, atque cutis oh fine omnt fenfu , adeoque fphacelo jam- jam corrupta deprehenditur, qui fe a malleolis utrinque fere ad fupremam usque tibiae partem exteridebat. | — A Hocin ftatu & ego in confilium vocor, cumque íntel- lexerím, Medicos & Chirurgos optima quaque jam adhi- buiffe, unico Cortice Peruviano excepto, ftatim idcirco ufum ejus frequentem fuadeo. Cutis emortua, in quajam antea fcarificationes inítitutae erant, ulterius fcarifieatur, unguento digeftivo .efchare fphacelofs trattantur, & earum feparatio tentatur, nec nonfomentationes efficaciíimae contra Spha-- €elum adplicantur. Horum ufu etiam Sphaceli progreffus ES fifti videtur , immo revera fub initium hujus anni 1742. per oGiduum circiter omrnino fiftitur, cruítae hacelatae cutis corrupte a fabje&is partibus quoad maxi- im partem fenfim recedunt , vulneris fundus fit rubicun- dus, & ceger fatis bene fe habet, ita, ut fpes falutis fatis ma- gna adtulgeret- Continuatur interea diligenter ufus Certi- à 471 280 . — Obfervatio LXXXIIL WES P cis Permviani ut antea, ita ut libram unam intra XV. cjrciter.— dies confumferit, infimulque interim conveniens obfervatur | - diaeta & medicamentis externis efficaciffimis pergitur. His - tamen non gbítantibus pes extremus frigidiffimus femper . erat, ac tandem lividus. adparebat, licet bene- femper | fotus te&usque effet, atque tandem fphacelus non fo- lum ulterius & furfum & deorfum pergebat, verum etiam tendines ipfosque. mufculos adgrediebatur, unde fub peffi- | mis his circumítantiis vires fenfim ita decrefcebant, ut circa | finem menfis Januarii, licet optima quaeque adhibita fue- - rint, diem obiret fupremum, qui nulla ratione hic impediri . | potuit, Patet ergo exinde, quod zeque Cortex. Perpvianus, neque alia vemedia (emper Spbacelum fuperare poffent. " : Similiter etiam hoc ipfo anno 1742. contingebat, ut vir | ille illu(triffimus , qui anno 1729. ufu corticis Peruviani a Sphacelo pedis liberatus erat, & ab illo tempore, per tres | fcilicet annos, pancratice vixerat & florido femper faciei co- lore praeditus fuerat, ineunte vere iterum fphacelo, qui in pollice alterius pedis inceperat, corriperetur, a quo ad reli- | quos hujus pedis digitos fenfim tranfit ; aft, quamquam il- | luitriffimus hic rurfus copiofiffime hunc corticem devoraf- | fet, hic tamen fifti minime potuit, eegerque inde, poftquam | in quartum usque menfem hoc cortice pctiflimum a celeri 4| progreffu praefervatus & in vivis confervatus fuerat, tamen; | accedente pertinaciflimo cibi faftidio, digitisque omnibus | amiflis, ex languore tandem periit ; ubi vero notatu adhuc: dignum eft, quod pes ille, qui ante triennium fphacelo cor» reptus erat, jam haud quidquam vitii monfítraverit, um men probabile fit, malum hoc ex corrupta totius fanguinis mafía ortum duxiffe, adeoque facilius ad pedem jam antea hoc modo correptum, quam ad ha&enus fanum, rurfus des fÍcendiffe, id quod tamen non ita evenit J ( Helmfladio Erfordiam miffe | (— 4. 8. Septembr, 1742.) histo es "-— 4 wee OBJER- | E. X De Lapidibus figuratis in Voigtlaudia &c, 281 eo c OB SERFATIO LXXXIF. | Dn. JOAN. GO DOFRED] bUCHNERI | 1-4. Lapidibus figuratis in Voigtlandiaoccur- bo rentibus. | porn figuratorum varia.danturgenera, quorum plu- KL rima recenfet Dn. LESSER in Zzrbotheol. $. 304. 'Ex his autem permulti mihi obvenerunt in Voigtlandia, attentione quadam, utcredo, nonindigni. (*) Sicenim inprimis huc referrelicet: 1.) Lapidem ex Eliftro fluvio, lingue bumane figuram ita accurate referentem, ut vix oyum ovo reperiri queat fimilins ; item etiam alios 2.) attrem butnanams 23.) formam calcet, 4.) ocreae, 32) pedis Bumani , 6.) cordis, ?.) hepatis, 8.) ac faciei canimead vi- yum expreffam monftrantes. — Adnumerandi his etiam funt 9.) ///ces /pharici, YO-) ovales, & 11.) quadrati, a circumrotatione & allifione erga alia corpora forfan in hanc formam redacti, ut ita fere crederes, Naturam imi- tari artem, ficut e contrario alias ordinarie ats imitatur Naturam. Porro 12.) «mygdala ex lapidicina Planitienfi, ad vifum quidem petrefacta, fed ex medulla faxorum pre- cipue concreta, de quibus 7M 2ZLZU S £u memoralil. f/axon, Jitbterran. P, 1. p. 36. plura tradit, inprimis vero curio- fifimenotat, quod, «uo magis terra attigerint füper- ficiem, eo maiora quoque evadant, :poftquam vero ad ordinariam excreverint magnitudinem , tunc iterum quo- t ; | N 1 que * Ex(üperioribus, in Jo/wz. V. borum Actor. Obferv. 27. addu- — is, ordinis ergo quzdam hic repetere oportuit, quo nimi- ^ rum lapides figurati noftrates in una adparerent ferie. 282 ^'^ Olfervatio LXXXIP, que vegetabilium amygdalarum inftar confumantur. Conf. étiam Dn. BRUCK MANN im 9 befaur. Brunfoig. fubs terrai.p. 32. Deontur proinde Cerpo/ith;, feu aliorum fructuum characteres ieprefentantes lapides, veluti 13.) | Pifolithi, Grbfen: unb d8Giden Gteine hinc didi, necnon. 14) fungi, 13.) citra, 162) pruna fil'veflria, 17) caflauee, — ac 18) /4e lapideg , quorfum pariter referendi funt 19.) lapides ex varus, uti videtur, feminibus concreti, aut; fiinavis, qui pilulis medicinalibus quoad magnitudinem - & colorem non abíimiles offerunt particulas, ex nmatrice facile defumendas, & idcirco 'Billea« &teine vocantur, quos Lapidicina Planitienfis pariter porrigit. Ad horum | vero generationem mihi fimiliter fingularis quedam terra ibidem füccique lapidifici qualitas ac difpofitio , ceu id exempla, in cafibus fimilibus aliunde petita, confirmare quoque videntur. His addiporro meretur. 20.) Hazumo- " stes Gerana, five faxi iftud genus, ex variis granulis ro-- tundis compofitum, hincque communiter ob aliquam - fimilitudinem bet 950gaet Gite dictum, cujusque hifto-— riam naturalem optime fuppeditavit Dn. BRUCKMZNMN. À, c. f». 127. getrefadfio ,, vel potius Zmcrz/stio, ubi nimirum aqua, ter-- ram.tranfiens tophaceam, ad inftar falis mitiffimi paiti- culas faxeo-margaceas in momento diffolvit, cuius terra particule minime, ab hac aqua poftea per pracipitatio-- nem fpontaneam feparate , vegetabilia tandem ambiunt; & tophacea füa materia quafi cooperiunt. Hucque ma- xime pertinent. 21.) M/s, aliaque ligna minoris longi-- tudinis, figuram propterea 22,) cauliculorum BT Ld E Sic etiam variis in locis notabilis fepe obfervata eff - : | : De Lapidibus figuratis in F'oiotlandia €5c, 283 "obdu&orum referentia,. ad quam fere rationem integra quoque 23.) p/acezta videtur efle compofita. Tandemre- » periuntur uitimo loco 24.) Zap/des cafei- ac 25.) ovi-for mes, ut & alii 26.) coloris carnei, admixtis ubique fpa- tiolis albis, quare vulgo 23íatter.&teine audiunt. Sic er- go cum preediàis lapidibus facili negotio menfam cibis ac frudibus variisque bellariis iocofe inftruere, & membra hominis precipua fimul anatomice quafi demonítrare pof- femus, : 2 Non defunt nobis etiam 27.) Zoolitho- Dendroides five lapides, qui animalium terreftrium ," aéreorum &. aquaticorum fimulacra, itemque arbufcularum & fruti- cetorum nitide omnino , in fümmam adípicientium ad- mirationem & oculorum oble&amentum,; monftrant, de quorum generatione quidam ftatuunt, nonnullos abaquis formari vitriolicis, per fiffuras lapidum fucceffive pene- trantibus, vid. P4ULZNZ in ber Oeitfürgenben erbaut: lidyen €uff p. r. z, 112. ut ita exinde clare fatis pateat, providam Naturam nunquam non maxime efle laborio- fam, cumque lapidibus vitam quidem concedere non li- "buetit, fignis tamen atque fymbolis ut eos exornet atque condecoret, absque tamen manibus nihil plane omittere. Pariter quoque his accenfendi funt. 29.) Zfetztes variigene- ris. Ex omnibus autem lapidibus a Natura, ut vulgo lo- quimur, figuratis, fumme mihi adrident ifti, 29.) gi éntegram bumanam veferunt faciem ,' quorum nonnulli apud ame proftant , tam nitide formati, ut crederes fere fcul- ptoris omnino acceffiffe manum; inprimis vero unus De- mocritum, Tab. VIII, Fig. 1, & alter Heraclitum, ibid - Fig. 2: repreefentare videtur, quare carminis quidam po- | iNn2 litu E un Olfervtlio LYXXIF, * fitus artifex, Poetarum more iocofe quidem, . fed non | fine Ps , ita in iftos lfi Es | qeeit 6 ttes d8ilíen , warnar, febren, ie meiíten Dienfben nidt mebr boren, (Co módten bep bem fibl fof (eom, qeoft enbíid) gar bie Cteine (drepn. Gin uiverfoffter Sunb (tellt bier von SAMEANR, Qe) folder Peine qoreb'ger bees ^— | Die fidel fübren fole Qeiden, fDaf fie $rec alten 2Beifen aleidben. er cine ftügt ben Sopff auf feine Fleine anb. — 1inb fdeint mit vollem Sal 3 laden, — Gee Shorbtit aller eitíen Cade, ont erfüllet if Dag 2amb, tnb jener bat bie bepben Sánbe | Sm'it ateicbfam feufgenbem Gefrdt | 9fuf feine Butt aefegt unb fimmelvártà qnit; | 9((8 voenn ec woeineno fic bcfánbe, | qDa6 leiber? SDtenfden (zbeno bitub , Lino bárter al$ bie Cteine (ino, —— i Der erite fadt aud voobl bafer vom fotf ber Gres : Gertiniget, mummebe bier gur ZServimbrung (tet. | fet eint, vag Qotenfden fid) bemáàb5n vertieft d | | meren, - 715] Gm Gidilumm » ba mander untergebt. Certum igitur, immo cettiffimum eft , ubivis terra- | rum in macrocofino tot eximia Nature exiftere miracu- | la, omnibus manu paratis artificiis, quibuscum in Tech- | sopbytacus alias fuperbire folemus; longe angefetengde DeL apidilus figuratis in Voigtlandia 6c, 285 CUBMIHP OM Att dolendum quoque eft, tam paucos horum omnino -tatigi cura, multosque regionis cujusdam incolas in patria fiepe effe peregrinos, cum tamen benigniffimum Numen munera ifta cuivis largiter ac fine pretio non folum offerat, fed & per pericularesin lapidibus occurrentes reprefenta- tiones, ceu lingue ufitatum idiotifmum, nos ad eorum contemplationem ,, & inde derivandam invifibilis Dei per Opera ejus agnitionem quafi invitare atque alloqui videa- tur ; fiquidem ex menteilluftr. Dn. W OLFFILin Hor. füb- cefiv, Trim, brum. p. 467. nullum: datur corpus nattivale, quod nou ita pendeat a Deo, utt ex: contemplatione ejus fiugula Dei attributa colligere liceat y; cum quo patiter.S, confen-- tt PROSPER, JPinatoifeca. inquiens, e bec verum: unioerftas,im qua [ummus Rex atque Opifex Deus fuas col- Vocavit f'atuas, quibus publicatur. Unde S. AUGUSTINUS re&e etiam in Pf. X77, de fingulisadfirmat creaturis 7: Zz- - dent Linguam [uam qo" undique omnia tibi vefonant Condita- vem; C ipfe jd creaturarum. voces quedam. laudantium funt. | L.. Cave autem L. D. ne Lion natura , quae vulgi nem- pe eft fententia, hicin caufa precipue efle putes, proinde- ue agens aliquod Tibi cgncipias , à Deo in hoc univer- (o diffin£tum, creaturas corporeas ita modificans. Natura enim cum nihilaliud fit, quam vis illa ac potentia, quam Deus orsnium rerum Creator creaturis juxta leges motus Í: movendiatque confervandi indidit, exinde clare fatis pa- tet, in fenfu ftridiori, nullum plane nature dari lufum, Btenim vis ifta eft refiftibilis, & in actu. ad leges mecha. Dicas adligata , finita, & adeo contingens, Ecquis ergo Nn 3 fibi 596 ——— Olferiatio LX XXIV. fibi perfuadeat, infantum aut fimiarum inftar eam otio- | fe ludere, vel pi&torem, aut fculptorem, immo Mathema-. ticum & condimentariumaliquando agere? hinc igitur de lufu nature, voce nimirum ita femel recepta hoc in cafü nihil aliud dicere reftat, nifi delineationem iftam ex cau- : fisaccidentalibus ortam effe ac productam , & per imagi- nationem hominum deinde ad varias figuras relatam, adeoque lufum potius Phantafie vocandam, Quare re- &e omnino ait SENECA: Z» Nature Deo nomen mutas, Quanto pulchrius, fi dixeris : Deus boc aut ilud fecit; (per. leges nempe motus creaturis inditas,) fiquidem in tota Scriptura facra iftud nature non extat vocabulum, fed ubique dicitur, hoc effecit Deus, hoc fecit Deus, ut il-- lud fieret, &c. Que ergo tandem fummi Numinis bonitas atque fapientia , qui tot jucunda creando , omnia tam eximie - fimul exornavit, ut oculos hominum iisdem femper oble- &et atque invitet ? quare minime funt culpandi , qui ea- dem íollicite non modo colligunt , fed id Creatoris omnium Dei admirationem adfervant. Conf, Da, LESSER in Lithotheol. cap, ult. in Allocutione finali, Ceterumiftud Pocte gentilis huc quadrat omnino effatum: * Ludit in bumanis divina patentia rebus. | : : OBS$ERVATIO LXxXXF. Dn.JOAN. ptit inae BUCHNERI. Reliquis in metalli ieiciinal in Voigtlandia. | dee in fuperioribus quadam de Auro attulerim fluvia- tili; metallorum nempe rege in Voigtlandia , juva- E ne Reliquis metalli generibus in P'oigtlandia, 287 bit haic alias quoque mineras jungere metallicas , quo mimirum certius omnino conftet, varias divitias ac opes - fübterraneas iftam in finu quafi fovere atque concludere, maximo ftudio a metallifofforibus, licet non femper aptis inlocis, hactenus conquifitas, Certum enim eft, immo certiffimum , prius adhuc , quam Schneeberga coli coe- pit; laborem jam tum fufceptum fuiffe metallicum pro- pe urbem J/zida , in monte, cui nomen ber fobe Sor(E inditum eft, fiquidem anno jamjam 1337. litem inde inter Fridericum, Marchionem Mifnie, & advocatos de. W/eida, Plauen & Gera natam, Imperator Ludovicus Bavarus compofuit Vid BOECKLER 9feüf, "Cramme Gafel pac. 45 . it. Grldut, 2Dogtlanb. P. Z7. pas. 144. Immo ante Aures Bulle tempora, in quibus Ele&oribus Jus metaliifodinarum maxime:confirmatuny eft, predi&is Advocatis jam dumaurum & argentum alía- que metalla fodiendi poteftatem fuifle conceffam litteree nos docent Imperatoris Friderici II. gratiofiffime iisdem conceffe. Vid. GOLDASZI Confüitut. Imper.Zom, I. p^£. 299: -. Pre ceteris autem argenti meatibus inprimis nota- ri meretur ber. Gilber. *Berg. bep fRiein- SXeindborff, in Dynaftia Greiz, ubi fodina confpicitur ,. quam vocant J&eaen unb. Gabe GOttes-. Mons enim ifte expreffe a. metallo, quod alit & gignit , ad aliorum quoque exem- plum, nomen accepit, fiquidem PLANERUS ;z Z- flor. Fari/c. p. 59. de ifto fequentia habet : «4 Greizam im Silva Reinsdorfienfi fodina plumbi argento permixti, Ube- 3ior autem eius.traditur defcriptio ip €ríaut, DDoigtlanb " | f. 218. 1 ^ : | r " Lx T m (gue 280. ubiintegra ejus ab antiquis temporibus habe- tur conditio; | Plavie ulterius funt fodine argentl; cupti, ferri, - nec non Eliftroberge & Salburgi, ubi ante aliquot annos fodinam argenti, fed non durabilem in fpato albo videre | licuit. Vid. Dn, D. BRUCKMANNI Zpff, itiz, 8I. Nullum autem folum totius Voigtlandie, tete PLANERO L. c. omi metallorum generc ditius Ieidenfi creditur, — Hie enim frequens aes auri, argenti, cupri, rri, adbec multum lapidis frffilis nigri; in Doc argeutum perinde ac vitriolum incf?, Conf. etiam citati Dn. D. BRICKMANNI Ma- | £ualia Dei in locis fubterraz. Gera, Schleiz ac Lobenftein ob ditiores olim pariter Clatuerunt cuprifodinas, hinceque ALBINUS 2Jicign. Gfron. p. 102, refert, Berolinenfes ac Marchicos maxi- xime has exedificafíe mercatores , que vero hodie utplu- rimum inculte jacent, & que ante bellumtricennale fue» - runt circa W'eidam, quoque corruerunr, Sunt tamen. adhuc Aurobaci fodine cupri & orichalci, ut & ad Goefz fitium vicum, nec non Reizengesvendam, Plauen , Greiz, Olsniz, Sparneck ac Blanckenbergam cuprifodinee exi parte haud parum reddentes lucri, Vid. Dn, D. BRUCK- MANN. Magnal. Dei in. locis fubterran. it, Epift. ab "er, AO. Olsnitii complures ftannarie confpiciuntur fodines; Fuerunt & olim apud Gottesberg , & Falckenítein, qu& hodie defierunt. Dantur vero adhuc plumbariee Schleiza. Gere, acGreize,cumadfperíea aeris mineris in faxo talcoi- deo - cinereo. Conf, Dn, D. BRICKMANNILZpif,, itin.82. e^ — — De Reliquis metalli generibus in P'oigtlandia, 289 — £* 84. Tandem etiam ferri, quod in facris litteris primae —— denominationis inter reliqua metallahonorem habet, tot din Voigtlandis, Gere , Schleize, Loben(teinii, Greiza, — Burgi , Aurobaci, alibique reperiuntur minera, fuerunt- que & olim adeo frequentes, ut merito fere dixeris, nul- lam ejus effepartem ubi non confpiciantur. Inprimis autem Autobacum aliquas offert colore brunno, quafi cryftalli-- | montanas, & Lobenfteinium [dwarf ; braunen. lage — $epff mit. lauter. fur&en. báuffigen Saden, wie Sede . Sábnt. Vid. DN.D. BRUCKMANN. /. c. £pif?. A1.64. Ecquis ergo dubitaret, facili negotio mufeum fic inftrui | poffe metallicum ex Voigtlandia, mineris multi coloris | egregie pictis X, quoad mirabilem crefcendi modum, maxi- |. me diverfis non fine animi dele&amine probe refertum. e OBSERFATIO LXXXFT. . DN. JOAN. GODOFREDI BUCHNERI. ] : | de | Equo cornuto & Hippolitho. |o Eguntur nonnulle obfervatiotes de cornibus ex fronte 4 equorum enatis, His aduumeramus C illud , quod an- i e paucos dies ab amico Gere degente nobis trensmif/um eft, Cornu bocce equinum ,| quod nobis verruca cornea videtur, | fingulis menfibus ex fronte. ejusdem equi. Gere excrefcit, ev | fponte decidit. |. Pyramis ab a, ad b. folidum (* nigrum exbi- | det cornu , a b. ad c, vero corium, fed paulo durius, refert, | JWum equus mafculini an feminini [it generis, c» quamnam | éndolem ceterum [equatur, nunc faltem amico filente indica- | Te mequeo, | Vid. Commerc, litter. Pbyf, med. techn, Norimb, |* Oo ua, 290 — Olfervatio LXXXPT, 4Inn. 1739. p. 212. ex quo hecce á celeberrimo Dn, D. [| ; BRÜCKMANNO communicata excepta fünt, ' n. Scholion.- rs STRABONI equidem Z4. X7Z.Geogr. apud M A- JOLUM -ceoloqu, canicul. 7, p. 299. ridiculum plane vi- debatur, equos daricornutos; fed citatur tamen ejusmo- di exemplum in Zpbemeridibus Academ, noftre Dec. I. Aun. 4. Obf. 30. 5chol. p, 103. Conf. etiam KIRCHMAYER de Unicornt Cap, I.S. 10. it. PLINIUS & ZLIANUS, - Nonnulla pariter huc pertinentia collegit PAULINI zz Lagograpb, Sed. I, C.3. $.3. ac in ber Seit« fürfenben er baulid)en 9uft refert ; Fridericum Ili. Danie Regem equum - aluifle nobilem ac generofum cum duobus cornibus cut-; vis atque acutis ex auribus craífitie penne Cygni propen- dentibus, fingulis quoque , ut noftrum , menfibus, aut fi morbo laboraret, tribus faltem, decidentibus, Vid,- O7, JO RMII Muf. Lib. III, cap. 25. p. 341. ubi defcriptio | & icon adparet, ut & in Mz/eo regio ab Olig, JA4CO- - B 4E. O edito p. 4. Za. Z1, it. apud. Zbom. BARZHO-- LINUM Hifl.rarior. Cent, I, ZENNERUS autemift- ben Novellen aus bet aelcfjrten QGelt, 72. 1695. pag. 315- . tradit, Ele&ori Saxonie Joanni Georgio Ll. talem fuiffe oblatum fingulis annis cornu abjicientem. | Et Ee NIEREMBERGIUS , Madritenfis , ex Societate. Jefu, in H7/. zat, Lib. VII. cap, H. p. X11. tandern recenfet;fe in aula regia Philippica equum cum cornu pariter vidiffe, /' Ceterum differre ab hifce ex caufis accidentibus & pre-- ter nature ordinem natis, ifti videntur equi cornutiacna- tura feroces in Provincia Quivira & Canada, quorum me- minit | DENM ace De .. De Equo. cormuto 6&5 Hippolitho, | 201 minit "SEYFRIED in n medull, mirab, Nat, p. 603. hi enim peculiare quoddam & permanens animalium fic figuratorum conftituunt genus. Jamque in mentem mihi fimul lapis in Equo venit matus, cujus veritatem amicus quidam litteris, Gera ad . mt datis , nuper teílatus eft. A ruftico &utem iftum fe accepiffe nuntiavit, qui; mortem inde equo etiam fuiffe illatam, adfirmavit, Pondus referebat librae cum femun- cia, & figuram exhibebat rotundam. Colore infuper emi- nebat puniceo & ia fuperficie maxime erat levis, Adge- nefin ejus quod attinet, eain diverfis animalium vivorum partibus multis jam Eruditorum comprobata proftat fuf- fragiis atque exemplis. Probabiliter nempe ab aquis ori- tur lapideis , ochram fecum vehentibus, quas equi fepe pro potu capiunt. Ha enim ciborum impediunt dige- fionem ac refolutionem , & per calorem pré&ternatura- . lem partem eorum coagulant , dumque maffam fic confti- - tuunt craffam, lamellatim deinde compofiti tandem lapi- . defcunt. Conf, Zzdex generalis Ephemeridum Academie - £ofire , a celeberrimo atque doGif- Dn. D, KELLNE- RO editus, & in eo vocabulo Hippelitbus & Equus, ubi plura notatu digna de hiftoria & viribus Hippolithi in- preontur. OBSERFAZIO LXXXFII. . DN. JOH. Ven REDI BUCHNERI. -— Frumenti fpicis Sio d feu multoties auctis & multiplicatis, — Qmm faepe confirmatum efl, etiamfi hiems admo- dum fuerit rigida , foecundiffimum tamen; ob copio- Qo 2 fas É)UTREIMONRS : TM - :. 1 M p 292 Olfervatio L.X X XII, E fas forte pluvias nivofas aéreo fale impregnatas, nonnun- quam fefe preettitiffe autumnum , unde uberem deinde an- | ni fübfequentis terra frugum meflem animo omnes fepe decantarunt leto, Immo plurimis tunc temporis fponte contigit in locis, quod fagaces nature artificio alias pro- ducere tentarunt ícrutatores. —Pluras nempe frumehti- non modo reperiebantur fcapi, ex multis ad unam radi- cem unitis conftantes culmis ; fed & nondefuerünt etiam. hic illic fpica multoties aude & multiplicate, quorum - catalogus quidam paffim in Actis hifce Academic noftre proftat, Conf. etiam PAULLINI 3titce«fürgenbe ecbau lide 9uft Z. 777, | ^ Liceat hiíce fequentia, ex Voigtlandia noftradeprom- ta, nunc addere exempla. Sic Ann. 1739. ex agro quo- dam vici Z/cbirma frumenti quidam oblatus mihi eft cul-- mus , preter fpicam primariam XV. adhuc aliis donatus. minoribus, Subfequente autem anno Kraftsdorfi, pro- - pe Geram, vifüs eft alius, tribus quidem fpicis tantum. preditus, in quo autem per negligentiam quedam erant detrufe, & circa hunc iftud inprimis fingulare prorfus mi- hi videbatur, quod culmus admodum contortus natus. atque fiffus, infuperque fpice forfan per impedimentum. aliquod à nodilatere prodierint inferiori, cum tamen alias - ordinarie culmi pars fupra nodum foleatadfcendere. Aff. longe fuperat hecce exempla culmus , qui hieme proce-- dente afperrima Ann. 1741. in campis ad vicum Zobez- elfen. fpe&tantibus , mefle jamdum finita, é grano forte fortuna deperdito eft prognatus. Floruit is jam dum meníe Octobris , multosque ad fe traxit fpe&tatores & ad- miratores ; poíthac vero; licet contra aris injurias p: P3? De frumenti ficis proliferir, E 203 fuerit munitus, neício quo cafü tandem amputatus eft. Longitudo culmi ulnas duas cum quadrante & fpica pri- maria quadrantem ulne equabant , cui adhuc XVII. fpice fecundarie una cum tribus culmis minoribus fefe junxerant. Craffities vero culmi infra circumfe- rentiam digito «qualis erat. Proinde etiam eodem hoc anno Gederfi , prope Plaviam, culmum XIV, fpicis preditum progerminaffe ; novelle publice indi. . carunt, | | Ceterum non defuere nonnulli, qui, ut in rebus fepe fieri folet extraordinariis, & bona & mala exinde fingerent omnia. Aít alia longe animo mihi fedet fen. tentia, nec a priori nempe, nec a pofleriori certi quid. quam inde concludi poffe, donec nimirum liquido aliquis probaverit, Deum per res naturales , juxta leges or- dinarias nature contingentes , futura quadam faufta, an infaufta , revelare nobis voluiffe. ld vero ex ía- cris nunquam probabitur paginis, quippe ubi iftud po. tius edocemur : Probis atque pis, quidquid calcaverint, rofa Jit. —— (Greiza Farifcorum Erfordiam miffe H d. 20. Sept. 1742.) 2 eno We Qo3 OBSER- 294. - Olfervatio LYYXVIHIL sais OBSERFATIO LXXXVIII » Dn. DL. IOANN. ELIAE KIRCH. -. d | Sarcomate przgrandi ex genitalibusmu- | lieris prognato, feliciter demum | ablato. | ro XXVI, annorum, ceteroquin perfe&e fana, | ab incunabulis jamiam in vulue labio exteriori fi- niftro verruculam fe habuiffe refert, quam ipfa, cum | nullam fibi creaverit moleftiam, plane neglexerit, Ad | adultiorem perveniens etatem, viroque nupta, tres fe- | lici partu in lucem edidit liberos, absque ulteriori dicte. | verrucule incremento , utpote que in uno eodemque fta- | tu femper perfeverabat. Cum autem ann, 1732. uti fer- | me in totà Europa, ita etiam in Franconia & fpeciatim | in civitate noftra, catarrhi epidemii, multifariis fym- | ptomatibus ftipatis, graffarentur , di&a quoque mulier; | íexto nunc menfe gravida, fimili catarrho adfligebatut nullo tamen calore p. n. nullo dolore lancinante conjun- | &o, (qui multis, quin plurimis femper fere familiaris | fuit;) fola| faltem tuffi cum coryza fefeexferentibus. Ca- | tarrhus hic d. XI. Decembr. d. a. eandem inuadebat, tuf- | fis dein per quatuordecim dies indefinenter continuabat;,. intra quod témpus di&a illa verrucula eo usque augeba- |. tur, ut poft decimum quartum diem ovum gallinaceum magnitudine fuperans , gravia admodum inter deambu- | landum produceret incommoda. In dies dein fucceffive | majora capiens incrementa, egram tandem com M" t mihi | De Sarcomate pràegrandi ex. genitalibus 6c. 29$ mihi pariter ac Chirurgo cuidam artis fue fatis perito, hec candide non folum aperiret, atque originem pti- mam & inde fubfecutum augmentum exponeret , fed & ipfum illud peregrinum corpus exac&tius luftrare permitte- fet, quod ejus tunc erat magnitudinis & forma , quam Zub. FIII, Fig. 4. monftrat. Ob fübitaneum ergo ha&e- nus obfervatum & ulterius pertimefcendum incrementum, quantocyus illud auferendum effe judicavi, id quod etiam Chirurgus probe ligato prius ligamento illo quafi carneo, quo mediante annexum erat labio externo vulve ; prom- tiflime & feliciffime preeftitit , quo facto, mitigata prius exigua hinc infecuta haemorrhagia, cataplafmatibus & facculis convenientibus fovebatur pars vulnerata , ipfaque lefio fic facta intra breve temporis fpatium ad plenariam - deducebatur confolidationem. : : ; —— Diffe&um poftea carnofum hocce corpus, feu farco- | ma, varias cellulas, aquofo humore repletas, monftrabat. . Catarrhum ergo iftum materiam pro ulteriori augmento - fuppeditaffe huic farcomati, nemo dubitabit, quod dein | oborta tuífi eo magis extendebatur , quo minus labium . vulve refiftere valebat, inprimis fub continua depreffione | diaphragmatis & vifcerumin abdomine contentorum, ver- fus regionem pubis facta, & a tuffi continua excitata. | Conuenit de reliquo hoc Sarcoma quadantenus cum tu- . more illo prodigiofe magnitudinis & figure cucurbitine, | circa os uteri internum enato , feliciterque manu chirur- ! gica extirpato, quem celeberrimus RUZSCHIUS in: Z7e- - Jairo Anatom, VIIH. uum. 102. defcripfit. : T OBSER- 296 ^ Olfervaio LYX XIX. ^.— | OBSERFATIO LXXXIX |. Dn. D. JOANN. ELIAE KIRCH, Asthma periodicum, a nimia diftenfio- ne flatulenta inteftinorum, tandem - | lethale. I quidam, fanguinei temperamenti , hactenus | femper faniffimus, in iuventute autem aliquoties | angina adflidus, d. s. Aug, 1734. infufum calidum Thee mane pro more folito forbillans, prodeuntem e pulmoni- | bus aerem füb exfpiratione, ore potu Theerepleto, vide- primit, hincque ftatim fuffocationis metu obruitur. De-- fiderato ergo à me auxilio, plethorico & evacuationibus | fanguinis artificialibus adfueto, venam in utroque bra- chio aperiri jubeo , exhibens dein dofin Spirit. falis am- mon, anifat. unde quidem füffocatio remittit, fed poft breve intervallum etiam redit, Subjunxi igitur evacuans tia, antispafmodica & carminativa , precipue vero Ef- fent, Caftor. quibus etiam egregie obtemperavit & miti- gatus fuit paroxyfmus; periculo autem nonnihil evanes- | cente, neglexit eger regularem medicamentorum ufum; | ob fingularem quandam averfationem, & moleftiffimum |. hunc adfe&um, crebrius recurrente infultu fuffocativo; | per integrum quadriennium füftinuit, & pauciffima tan- | tum alimenta ad(umere potuit. Ingefturus enim cibum |- vel potum, prius frictione regionem fcrobiculi cordis to- |- tamque epigaftricam tam diu fovere & exagitare debuit; /- donec ructus quidam prodirent, quibus emiffis illico w^] L .. qui ——— aMfibmna periodicum, a mitia diflenfione &yc. 297 quid adfumere potuit. A clyfteribus crebrius injectis & commotione corporis, in primis per veduram, notabile femper levamen fenfit. Corpus interim modo intumuit, modo contabuit, donec, augefcente magis magisque inedia, anno 1738. viribus omnibus exhauítus, ad coeli- tes migraret, — A Aperto dein cadavere, & quidem primo thorace, | nullum vitium ibidem deprehendebatur , nifi quod pul- . mones furfum verfus fauces nimis effent adacti , ipfum- | que diaphragma magis elevatum, id quod aperto abdo- | mine, ab inteflinis per flatus incarceratos mirum in mo- | dum diftentis , ventriculumque valde contractum com- | primentibus evenifle deprehendebatur, unde fimul ratio | patebat, cur nil ingerere potuerit egér absque previa in- | (Lituta fridtione fcrobiculi cordis & regionis epigaftrice, . hacque mediante provocatis rudibus, quoniam nimirum . &ér tali ratione quadantenus rarefactus, facilius prodibat, - atque fic diften(io inteftinorum non nihil remittebat , ut ! fic apertum orificium ventriculi finiftrum alimentis, aut |fcendere poterant. Interim licet frictio illa fcrobiculi, | Cordis & regionis epigaftrice a multis vitio verteretur | '&gro, & idcirco inhibita fuerit, infignis tamen illa poft | mortem detecta inflatio inteftinorum monftravit omnino | proficuam & neceffariam fuiffe, De reliquo eximia illa Contradio ventriculi dubio yii orta fuit a diuturna b p inc- 2," [?" * — ÁN 298 Obfervatio XC. - a MB AME RIRs ti i gt Á inedia, fiquidem etiam celeberr. R7 255 CHI $ Obs. eandem ab caufam ftomachum cum adnexis inteftinis ita. contra&tum fuiffe refert , ut nil minus, quam ftomachum. . & inteflina reprefentarent. Cafum autem huic fimilli- mum & quoad potiora cum eo convenientem defcribit clariff.. BONNEZP 3$ in Sepulchreto anatom. obs. 47. p. 12. 4 (Svevofurtho Erfordiam mzfle d. 27. Septembr. 1742. ) OBS$ERFATIO XC. : Dn. D. IOANN. SOEADI TRVMPHIL : Hydrope univerfli, cum tufli pula . nali & Epilepfia complicato , inle- - thalem tandem Apoplexiam degenerante. a Folumine V, A&orum Academie noflre obs. zd do8ift Dn. MOEHRINGIO:.communicatus proftat cafus. de Hydrope univerfali, cum apoplexia, epilepfia, pleu-. ritide & vermibus conjunctio , tandemque feliciter curato. Liceat ergo jam huic fere fimilem, non eque tamen feli- citer terminatum, in medium proferre. Vir quidam fa-. tis alias robufte conftitutionis, quinquaginta circiter an-- norum, operam fuam in fundendis & examinandis me-. tallis potiffimum collocans, & potui fpiritus frumenti; snatutino inprimis tempore, ad modum deditus, quam. quam hic ipfi minus conveniret, quoniam multum etiam negoti MW | De Hydropeuniver[ali cum tu/fi pulimonali& c, 299 | -megotii habebat cum Lithargyrio collibrando, menfe Au- - guíli a. p. poft pregrefíam tuffim , qua diu jam labora- verat, incidit in Hydropem anafarcam , cui hec ipfa non folumtutfis jugiter adhuc continuando, fed & dolores ca- pitis fingultus, urina aquea, hemoptyfis, non tamen ad. modum vehemens, itemque notabilis adpetitus & virium proftratio , fimul junguntur. Defiderato a me confilio, remedia alias mihi ufitata & probata exhibeo, inprimis autem radicem Squille in pulvere pariter acinfufo absque tamen fübfequente defiderato plenario effe&u, & quidem eam maxime ob rationem , quoniam eger ufum reme- | diorum, poftquam aliquod levamen fenfit, ftatim iterum neglexerat. Augebantur dehinc magis dolores capitis | jamjam prafentes ; an autem vermes quoque excreti fue- fint, utiin fupra citato cafu, non amplius memorie fuc- currit, Suadente dein muliere quadam generofa, petit à me, ut ipfi prefcriberem lapides cancrorum, vinumquod- — dam amarum abíinthiacum & trochifcos bechicos in no- —. ftro pharmacopolio ufitatos. —Annui petitis, ita tamen, ut lapidibus cancrorum fimul admiícuerim tartarum vi- triolatum. Satis magnam jam confumferat horum reme- diorum quantitatem , cum tandem aliquale hydropis ob- fervaret. decrementum : Acriora enim ob pulmonum fimul conjunctum vitium exhibere non licuit, Interim fub hoc (tatu quaternis vicibus epilepticis adfligebatur infultibus, hisque ceflantibus, aut emanentibus , dolo- tes capitis gravius femper urgebant, unde confueto ha- &enus pulveri ex Lapid. Cancror. & Tart. vitriol. parato, Cinnabarim nat. & pulv. epilept. Machion. tandemque erumpente aliquali fudore fpontaneo, etiam Antimon. dia- Pp2 phor. 300 Y Olfervatio XG, hor. & Succin, ppt. addebam, quotum ufu quoque Epi- lepfia & fudores capitis evanefcebant. ono Sub his ergo circumftantiis in publicum iterum pro- dibat, ad operas confuetas rediturus , quando vires ef- fent permiffure, fiquidem etiam hydropicus tumor omnis fere fublatus erat. Solus tantum dolor capitis nondum penitus ceflaverat. fed fepius hoc in ftatu reconvale- Ícentie nova iterum capiebat incrementa, ut id circo etiam reiterandus fuerit ufus confuetorum remediorum, - Dum vero fub his circumfítantiis cognati ex improvifo ali- quando redituram metuunt Epilepfiam , ecce! inveniunt noftrum antea fanum, inclinato in meníam capite apo- plexia extindum, An hydrops univerfalis, qui faciem. inprimis occupaverat, regurgitatione feri verfus cerebrum facta, graviffimum hunc acceleraverit morbum , per fe- €&tionem anatomicam indagare non licuit. Abfumfit in- terim defun&tus hic intra femeftre circiter fpatium vini abfinthiati aut heleniati libras XLVIII. Lapidum cancto- rum cum Tartatro vitriol. & antim, diaphor. aliisque uncias XXIV. & Trochifc. bechic. uncias XXX, , Abfinthii ufum forfitan Epilepfiam induxiffe; hario- - Jati quispiam poffet ; quoniam vero. dolor capitis cum - epilepfia alternans prius jam aderat, quam vinum illud amarum in ufüm vocaret, merito hinc in illud unice non rejicienda eft culpa, quamquam de reliquo negare non poffum, me nunquam aufum fuiffe hanc plantam folitaries. íed femper cum aliis remixtam, adhibere. - 26 OB$ER- W- |CICENY E » bi "DeOrtbopned cum tuff quafi perpetua conjunta, 301 E66 OBSERFATIO XCh DN. D. JOANN. CONRADI TRUMPHII, | Dei ! Orthopnoca cum tuffi quafi perpetua conjun&a, N proxime precedente Volumine VI. horum A&orum À p. 276. occurrit obfervatio clariff, Dn. D. WOLFII, de Orthopnoea cum irritatione bronchiorum fere per- petua, quod ipfum fymptoma in illo cafü notatu omni- no maxime dignum eft. In adultis enim rarius obferva- vi talem tuffim, que nunquam inducias concedit ; in in- fantibus autem emaciatis, inprimis quando morbus a ce. 'rebro, quod fine dubio in tali ftatu infantum fenfim adfi- citur fideratione, ortum ducit, frequentius adnotatur. Irritatio in. illis eft perpetua, tam oefophagi & ventriculi, quam pulmonum , hinc levis , fed inanis exfurgit cona- tus vormendi & indefmnenter fere continuans tuífis & hae itritationes ejusmodi egros absque dolore non effe finunt, utidcirco tanto magis dolendus fit horum infantum fta- tus plerumque non nifi morte terminandus, In adultis yero, quantum mihi obfervare licuit, frequens quidem, - non tamen perpetua talis irritatio adeft, Orthopnoeam au- tem non raro deprehendimus in adultis, etiam talem, quaea muco ctaílo,a frigore infpiffato, originem ducit,utpote que minus rara inprimis eftin locis montofis, ob frigoris tam gravitatem majorem, quam durationemdiuturniorem , & hanc ob caufam illa etiam noftris in regionibus, ad radi- es nempe fylva Hercynie fitis, crebro fatis adultos in- feftare folet, quos inter precipue metalli foffores & exa- : Pp 35 mina- 392 | Olfervatio XC, minatores eidem obnoxii evadunt, Sic poftquam fübini- tium anni prafentis, menfe nimirum Januario , frigus in- tenfifüinum quadantenus remiferat ; ineunte autem Fe- bruario nova incrementa fumferat, tufles hinc copiofe cum aífthmate oborte funt, fub quibus, quoniam irrita- tio fere continua erat, &gri plerumque fedendo in leGis noctes infomnes traníigere coacti fuerant, donec poft ma- - terie fpiffioris attenuationem & refolutionem, aliqualis fubfequeretur expectoratio, hacque ipfa tuffis tandem qua- | dantenus mitigaretur. Graviffime tunc inprimis decum- bebat quidam ex metallifofloribus, viginti circiter anno- tum, temperamenti phlegmatico - melancholici, utpote qui primo adfligebatur tuffi vehementiori , cum dolore pecoris & horrore intercurrente , unde , quoniam proprio motu venafedionem jam inítitui curaverat, | nec ex relatione fufpicio qualiscunque de Pleuritide aut Peripneumonia forfitan metuenda oboriebatur ; hinc fe- quentia, quibus fimiles alii jamjam levatierant egroti, preícripfi medicamenta: Rec. Elix. pe&tor. Wed. drach. 2. Efl. alexiph. Eff. Scord. ana drachm, 1. Eff. Gummi ammon, drachm. dimid. Spir. Salis ammon. anis. drachm. dimid. Olei deftill. Foenic. gutt. VI. M.D. ter vel quater. de die XL. gutte. Item Rec. Looch fan & expert. uncias . 2. oxym. fquillit. vnc. t, M. Cum veroaltero die ad eun- dem accederem, utique Pleuro - pneumonia eundem fa- borare deprehendebam : Tuffis enim erat ficca & perpe- . tua, qua nihil rejiciebatur , pulfus autem celer & debilis, —. conjun&o fummo dolore capitis; Decumbere in le&o haud poterat eger; ob refpirationem valde difficilem, ne- que etiam tuffis illa perpetua ficca fomnum qualemcun- | | que L etn Orthopnaa cum tu[fi quafi perpetua conjunta, 305 que capere permittebat, utpote quem ex medio pectoris - fubter fternum, fecundum longitudinem provenire adfe. rebat, Proinde etiam in brachiis & pedibus adparebant phymata , ad inítar eryfipelatis rubentia , tumentia , val. - deque dolentia , immo quandoque coeruleo colore obdu. &a, magnitudinem floreni referentia, immo quandoque etiam majora, unde non immerito maligni quidquam fimul metuendum effe conjiciebam , inprimis, quoniam - graviora fimul preceflerant animi pathemata, tam terri. fica, quam iracunda, a quibus crafis fanguinis naturalis eximie turbatur, & refolutis |magis particulis fübtiliori. bus orgaíticis , facile fermentum, feu miafma quoddam. malignum generatur, cujus prefentiam quoque in hoc egro ex pulfü debili hariolari licuit, Interim, quoniam - mullum adhuc aderat delirium, neque etiam refpiratio ci. »tatior evadebat, unice hinc materiam peccantem, tum: - vifcidam , tum halituofo - fermentativam e pulmonibus. C ac peripheria corporis removere intendebam, ex- ibendo idcirco fequentem potionem: Rec. DecoG.hor- dei cum rafur, C.C. & rad, Scorzon. uncias 8, Aqu. flor. Samb. Foenic. ana unc. 5, flor. Paralyf. unc, 2. pulver. an. - tipleurit. drachm. 1, Antimon. diaphor. Dent. apri , Nitri depur. ana drachm. 1. & dimid. Succin, ppt. fcrup. r. Cin. nab. nat, Scrup. femis, Syrup. heder. terreftr, Oxym, íquillit. ana drachm. 2, & dimid, M. D. ad Vitr. & quoli. bet bihorictria cochleariaexhibeantur. —Huic fimul jun- - gebatur ufus Deco&ti pectoralisalvum leniter aperientis,ex: fequentibus compofiti : Rec. Spec. deco, peor. uncias 2. Herb. Scord. Flor, Arnic. ana manip. dimid rafur. C. C, drachm. 2. Rhabatb. monach, fol. Senn, f. f. ana drachm, 1X hs * 304. i: Obfervatio xci. c-— x, & dimid, Paffül, min. unc. dimid. M. conc, & cont. cum - fuffic, quant. aqua fervida infundantur , a cujus ufu etiam alvus biande aperiebatur. Quoniam autem pleraque enu- meratorum fymptomatum poít odtavum diem adhuccon- tinuabant, nifi quod dolor capitis in totum fere ceflaverit; - & predi&e macule fenfim evanuerint , hinc infimul cum : fuperius defcripta mixtura pectorali & diapnoica ulterius | infiftebatur, cumque die duodecimo tuffis ficca gravius. urgeret, adpetitus proftratio continuaret, atque infüper | etiam lancinatorius dolor in dorfo accederet, infimulque - ex omnibus hactenus enumeratis liquido adpareret, quod a pregrefío tam terrore; quam moerore, lymphatici in- primis humores magis ad fpiffitudinem & varias fubeun- das ftafes difpofiti fuerint ; hinc non folum predi&orum - refolventium , inprimis Potionis & DecodGi, cui radix fquille adhuc addita erat, ufum continuavi, fed &lenia - diuretica iisdem fubjunxi, hacque ratione tandem ob- tinui, ut poft vigefimum quartum diem tuffis, qua ha&e- nus interdum quoque humida fuerat, fucceffive remitte- ret atque redeunte demum, per Dei gratiam , adpetitu &- fomno viribusque fenfim reftitutis, eger confuetos fuos iterum readfumere defideraretlabores , id quod etiam poft - trigefimum diem ipfi conceffi, exhibito prius pro coroni- - de totius curationis fequente remedio purgante: Rec, Refin. Jalapp.gr. VIII. folvantur com Spir, Anifi drachm, 2. addatur Syrup. de Cichoreo cum Rhabarb. drachm. fe- mis, M. D. pro una dofi. Ceterum hoc in primis eximie felicem fucceffum curationis promovebat, quod eager ipfe - fumma cum patientia auxilium a medicamentis expecta- tet, non vero cum indignatione urgeret, & tam circa ad- | fumtio- De Speculo cauflico ex Zenifco &9c, — 308 [ncm EDE MEME —————— fumtionem illorum, quam etiam neceflarium obfervan. dum regimen , exacte prefcriptioni mee morem gereret cum alias multos in hoc paffu graviffime delinquere, & hinc morbos vel turbare, vel diutius protrahere, majo- remque fic & fibi, & Medico moleftiam creare deprehen- damus. | " (Goslarie Erfordiam mi//2,d. Y9 Oífobr. 1742.) | OBSERFAZIO XCII. DN. M. BONIF. HENR. EHRENBERGERI. m; | ' de j Speculo cauftico ex Menifco ad quem- cunque focum defideratum aptando. Dr Speculis caufticis majori foco preditis, iisque ex 4À meniíco paratis, cum in praecedente Zo/unzne FT. borum A&orum Obferv. XXXIF. fpecialius ageremus, nec "fpatium daretur, filum tunc ducendi longius, fubjunge- - -bamus Scholion , quo fignificabamus : futurum forte, ut ad longe majores focos habendos concavitatis terminate -ad convexitatem daremus rationem uberiorem, & inve- miende ejus modum reddituri effemus clariorem. —— . Hujus promiffi, utut imperfedi, memores, jam pre- fenti occafione ea de re plura adferre propofuimus, ut via adpareat modusve ad focum quemcunque defideratum concavitatis terminate femidiametrum & ejusad convexi- tatem inveniendi rationem. —. Quod ut facilius intelligi queat, in mentem revoca- bimus modum demonftrandi in illa Obfervatione circa Tab. IV. fig. 1. Volum. praecedentis adhibitum ; bingrqus Ü Qg illis 306 Olfervatio XCII, | illis tribus propofitionibus totidem hicloci addemus, qui- | bus & demonftrandi proceffus reddatur familiarior, & ma- jor corollariorum ac problematum tabularumque fübjun- | &arumadpareat evidentia. . | Propofitio IV. Speculum ex tali menifco confetium, cujus terminate emuitatis Jemidiameter ad. comvexitatis pellucide femidia- anetrum | babeat rationem triplam fesqui of£avam s. boc eff, fetut 3. 4d 1, ffve ut 25. ad 8: radios parallelos unit in di- : flantia circiter f[emidiametri comvexitatis vvicefies quinquies fumte. | 2 |w-«*, Demonftratio. Habeatur G T, Za, 7III Eig.3. vel in hujus locum GX pro parte octava femidiametri CD, aut pro T. &fic- DT (vel D X) nancifcetur partes 25, quarum CD con- Cipitur habere8, Demus angulo acuto C (cui convenit angulus oppofitus QDH) partes75: &erit ang. CDG (quem radius QD fuperficiem femel fractus tranfiens an- teriorem cum perpendiculo facit & cui equalis eft verti- calis KDH) 50, CGD vero cum ejusoppofito ODK; - 25. Porro angulus GDT, (nimirum ex D. mentecon- - cipiturlinea ad T du&a,locolinee D X, ut G T adhuc fit | pars oCtava linee G X) cui verticalis IDK equaturj tanquam angulus incidentie — angulo reflexionis JDN; etiam habeat 1; ficque NDQ» 23, & NDH, 52, cujusdi-- midium, five angulus reflexionis in egreffu , 26 : a quo fi ang. QDH (23) fubtrahatur, relinquet pro QDF, aut. | hujus alterno DEC 3. Jam inferatur: Ut in 4e hocce | | ecuca | De [peculo cauflico ex ZHenifco é5c. 207 circa F& C valde acuto, angulus F, (3) ad angulum C (75): ita CDad DF; fed 3.eft ad 75. ut 1. ad 25: eritigi- tur C D' pars vicefima quinta linee DF, Q.E.D, | Propofitio V. .. Quod fi concavitatis terminate [emidiameter ad [emidia. metrum comvexitatis pellucide rationem babeattriplam [esqui Jedecimam , f've ut. A9, ad 16 y focus fpeculi ejusmodi erit fere quadragecuplus noncuplus femidiametri minorís, Demonftratio. ... In eodem Schemate GT füpponatur effe pars fede- cima femidiametri CD, tumque DG erit partium 48, circiter & CG 32, DT vero 49. Demus igitur angulo acuto & e regione pofito G, etiam partes 49, huicque eppofito QDK fimiliter ; angulus autem GD X (fuppo- fitolatere GX unius partis) etiam habebit y. & hujus quoque verticalis IDK , qui fimul eft ang. incidentie, - cui convenit angulus reflexionis; IDN: ut igitur ODN adhuc fit 47. Quoniam vero in triangulo CD G angulo G (49) oppohiturfemidiameter minor: triplo hujus, DG, etiam triplum partium anguli G, nimirum I47. (ex funda- mento faepius fuppofito) angulo EC D, huicque oppofito Q.D H, competent. Itaque angulus inclinationis in in- greffu NDH (fi QDN, 47, fübtrahatura QDH, 147.) erit IOO. cujus dimidium , hoc eft, angulus refractionis in egreflu, N D F habebit 50, & ita pro angule Q DF ejus- que alterno EF D , (detractis nimirum 47.ex $0.) relin- quentur 3. Liceat igitur inferre: Ut ang. F ad ang. C — (intriangulo FCD) ita CD ad DF. Sedang. F.adan- brio | ' Cr gulum 308 Olfervatio XCII, x we . gulum acutum C eft ut 3. ad 147. five 1. ad 49; ergo DF . erit quadragecuplum laterisf. femidiametri CD, Q.E.D, —— Propefitio VI. Semidiameter concavitatis terminate ad. [eaidiametrum - 40nmvexitatis triplam [equi tertiam babens rationem , foe que fft ut 10. 4d. 3, focum dabit. circiter decem femidiametrerum - €onoextitatis, | Demonftratio; Sit G X pars tertia femidiametri CD, vel CE, ha- beatque CD tres partes ejusmodi, ac talium G D erit 9, - DX vero1o. Habeat etiam angulus acutus CG D & huic oppofitus QDK, Io, partes; GDX vero habebit I. quemadmodum verticalis ac angulus incidentie IDK, €jusque vicinus reflexionis ID N,totidem acquiret. ECD autem linee D G obverfus una cum huic oppofito QDH, .30. obtinebit, quemadmodum CD G, cui due femidiame-. tri CG, (6. partium) opponuntur, ejusque verticalis -.KDH, 20. iftiusmodi acquiret ; & fic angulus inclinatio-- nis in egreffu NDH, habebit 22. que ex QDH detrade. proQDN relinquunt 8. Sed angulo inclinationis 22.bi-- fatiam fumto & fic dimidia parte a perpendiculo refra-- .&ionis angulo formato, habebitur angulus NDF, 11. & QDF;cui — eft CFD,3. Ut autem ang.E; (3) adCD - (1) ita ang, C, (30) ad D £F, (10) Q. E.D. Aquen Corollarium 1. | | Ex noftra demonftrandi ratione intelle&u facile eft, intot partes commode divifam concipi femidiametrum aninorem , quota parsa G. verfus T; aut X, adíumtacon- | Cipi- | - De fpeculo cau[Hico ex Menifco &c, ^ 309 €ipitur. Tuncenim angulorum acutorum in triangulis laterumque oppofitorum ad fe invicem habitudo inventu difficilis haud erit. Corollarium ^5. Quodíi etiam ha&enus demonfítrata fecundum fuos focos ac femidiametrorum rationes exprefífa, juxtaque pofita confideramus, adparet: Longitudinem foci fpecu- -li cauftici ex menifco parati tot femidiametros convexi- 'tatis conficere, quot unitates prodeunt reduüione fra- &ionis mixte ad puram, five ex multiplicatione trium fe- —midiametrorum minorum cum denominatione adjedte particule , & additione illius particule : e.g. Si3i.re- - ducitur ad meras octavas partes , habentur 25: igitur ad focum, qui 25. femidiametros minores contineat, requi. ritur femidiameter cavitatis, qua. triplum femidiametri minoris füperet una parte odiava. Aut,fi 315. reducimus ad partes fedecimas, prodibunt 49: focus itaque huic fpe- -«ulo conveniens toties continebit femidiametrum mino- rem, Atque ex hoc fundamento fequentem conftruxi. mus tabulam, facile augendam, vbi femidiameter minor, Tive convexitatis pellucide pro menfura; aut unitate ubi- - que adíumta fupponitur, | bi 1 CK. "I abu- Q3 . € 2 - "3. f E &t ( ^q 25 310 Olferosio XCII.—— E "abula, rationem femidiametrorum. concavitatis, terminata ad femidiametrum - ; convexitatis , una cum foco refpondente, | : exhibens, jemidi- | Focus [|Semidi. | Focus j|Semidi- | Focus ||Semidi. Focur. am, con-jrefpon- ||am. son freion- | am, con-|refpon- ||am. con-jrefpon- - cavitat, ldens, cavit, — |dens.- cavit. — |dens. cavit, — Idens, — 4 | * [3G | 46 qo | 28 4 3:5 | 609. ee 7 315 49 315 91 | 3z2ig | 67? 733 IO £ $3] 3i: 94 | 3333 | 799 | 33 13 319 jj 332 97 | 3539 | 29] m I 3 $7 16 jig ;9 3113 100 | 35225, | 800 3] 19 | 3í5 | 61 | ss | 19]! 3,235 | 859] 31 | 22 | s 64 | 3eg | 200]| Jis 900 | S. [|] af dn $7 | i$ | z5o| 355, | 1000 3: 1 28. |32 70 | 3zés | 300 | 3:553, 2000] 32s | 3: [| 3a | 73 | 3sas | 379 | 232s5| 3999] 3g | 34 | 32: 76 | 3:33 | 400 FEE 4000 | 315 37 ]| 3is 79 34i9 4710 | 3399s, 7900. jg | 49 335 82 | 3z$s | OSA 314 | 43 ^" 33g | 85 | 2sip | Corollarium 23. "s Quoniam focorum numeri oriuntur ex redu&tione fractionum mixtarum , h. e. talium, quorum fingulee tribus. integris cum adnexa particula conftant; harum autem particularum denominatores in progreffione (implici pro- cedunt : obfcurum non efl, cur ifti numeri focorum, intet-.- rupta ferie fibi invicem in tabula fuccedentes, propr n La od De fpeculo cauflico ex: Ztenifco &5c. 31I nem arithmeticam ternario crefcentem fervent. Nimi-' rum ubique denominatores, unitate crefcentes, per terna- fium funt multiplicati. '"Corollarium 4. Sicautem non habentur in tabula fpeculorum foci omnibus numeris expreffi , fed illi tantum, qui in jam di- &a progreffione a quaternario incipiente attinguntur. Quod fi quis tamen etiam ad alium numerum hic nonex- preffum focum & :fimul femidiametrum cavitatis refpon- dentem defideratet: obfíervet, inter annexarum tribus in. tegris fradionum proximarum denominatores non dari: mumerum integrum medium ; aft, fitam numerator, quam denominator multiplicetur ternario, productee nove de- nominationes prioribus equales etiam, ut focorumnume- 1i, ternario differre. Hincque fequens obfervandum. | Problema I - Dato quocunque foci numero. invenire [emidiametri concavitatis terminate ad femidiametrum comvexitatis ea- onc. : Si numerus füb tit, focus extat; habetur quoque ad la. tus finiftrum femidiametet defiderata , fin exfulat a tabula, excerpe proximum minorem una cum femidiametro ad hunc pertinente ; fra&tionis ejus adje&cte tam numerato- rem quam denominatorem multiplica pet ternarium, & novum denominatorem prodeunterm auge tot unitatibus, quot fuperat numerus foci defiderati numerum iftum proxime minorem, & habetur fractio tribus integris ad- ponen- MÀ MÀ ——— MÀ (C mem ca cy atm " —— E . 312 Obfervatio XCII, dins d ponenda, v,g. Queritur ad focum so. pedum (fuppo-. fita fpeculi convexitate unius pedis) femidiameter cavi- tatis terminande: hic autem in tabula non invenitur; füumatur ergo proxime minor, 49; cui refpondet 315: hec - fractio adnexa iz ducatur internarium, fic habetur 25, ifti equalis. Quia vero So. fuperant unitate numerum 49, igitur denominator 48. etiam augetur unitate, ut itaque femidiameter refpondens defiderata fit 325, | Problema Il. 7 Ald numerum foci quemcunque. (comvexitate fpeculi pro. unitate adfumts) Jemidiametrum concmvitatis invenire; fime. tabula adhibita, Divide illum numerum per terminarium ;. fi unitas re- emanet , fume illam pro numeratore fradionis adberende y. quotum pro denominatore, (E, g. Queritur femidiamceter ca-. vitatis ad focum 430. quotus erit 143, remanente unitate, adeoque [emidiameter eff 3,1.) Quod fi vero. vel. nibil, vel bimarius remauferit y. numeratorem | adfume terua-. rium (numerum ipfa unitate minutum adhibe in locum de-. nominatoris, V. C. ad focum 431.4ut 432. femidiameter cavis tatis effet 3,35 , aut 353; | Scholion I. " Cum aliunde jam conftet, lentes vitreas ad rotun- ditatem fphaericam formatas, quo longiore funt foco, eo. majus quoque urendi fpatium habere: igitur & in fpecu- lis obfervandum, ut, ne foci longitudine urendi vis debili- - tetur , eo latior fpeculi orbis. qui majorem radiorum ca- piat copiam , eligatur, -n Scho- De fpeculo cau[lico ex. Menifco &5c, — 313 Scholion 2. » . Quoniam etiam, quo major focus eft, eo minorpat- ticula, majori denominatione expreffía, terminate cavi- tatis femidiametro ultra femidiametri convexitatis triplum adheret : in demonítrationibus autem dioptricis , ob va- riam vitri craffitiem, aut etiam pro diverfa radiorum illa- bentium ab axe diftantia, tanta non poffit dari acribia: non equidem vadimonium praftiterim, focos ubique fuis adpofitis aut inventis femidiametris , in praxi absque omni aberratione convenire. Hince.g, vtrum 31s.focum 49» an 50. femidiametrorum minorum accuratius conci- liet; an vero 3$5 huic foco 50 refpondeant magis (prout in Scholio citato indicavimns ;) proprie cuiqueexperien- tie relinquimus, Siquidem etiam ex demonftrationibus de lentibus conftat, radios parallelos, quo remotiores ab axeíunt, eo propius cum hoc uniri, quo autem propio- res ax; illabuntur, eo remotius concurrere. Quanquam - inipfa horum fpeculorum elaboratione occupatus multo adhuc majorem deprehenderit difficultatem, cum menfü- : ramad defideratum focum majorem pertinentem adfume- re, & juxta eam fcutelle formam accuratam adcommo- . dare voluerit. Idque vel maxime, quod modulus patti- cularum toties variat, quoties alia Scutelle forma requiri- turin tabula. Quodíi quis tamen fcalam conftantem,fed in minutiffimas partes, ut: tooO, diftributam, ubiquead- . hibere vellet: tum per regulam auream fra&tionem, adhz- rentem in fuam communem denominationem & ad hanc alium numeratorem invenire poterit neglectis tamen mi- nutis. V.c.Siquis focum —— 40; in tabula inve- - | D nit 314 : Olfervatio XC1III., [^M "IA —— ÁJ— — nit 3:5; fed fradtio ! 1; » que eft incommoda , immutari - fic poteft , fi inferamus, ut 13 ad I, ita 1000 ad numera. | torem novum s$$s quam proxime, |» ^ OBSERFATIO YCIH r8 : Du. M BONIF. Mud EHRENBERGERI. - Deceptionibus opticis. YUemadmodum aniíni cum verbis & fi ignis convenien- ' tia; quam verztatem adpellamus moralem , palmarium - hominis ad focietatem nati ornamentum haud immerito habetur , ejusque ftudium, ta&mquam viri boni ,. ceetera- - rum virtutum princeps eft judicandum ; ita e contrario . fermonis, orationis, dicti & geftuum vanitas ac difconve-.- nientia cum animi fententia confcientiaque, fi qua illi ho- - mini eft, h.e. zmendacium , émpoftura. ac deceptio , a fana mente pre-ditis, nedum Chrifti nomen ore ferentibus, tam- ^ quam fummum dedecus rejicitur ac damnatur. Quodfi | enim hoc negari haud poteft, hominis nomine dignumfa- pientiee ac virtutum ftudio teneri, id quod in cognitione ^ veri & boni atque conformitate mentis cum voluntate di- ' vina confiftit ; hec autem a. fraude, deceptione, impo- - ftura ac mendacio prorfus abhorret: fequitur, ut ingenia - ejusmodi deceptionum ftudiofa ex numero hominis titulo dignorum, maxime vero eorum, qui Chrifti doctrinam. profitentur, omnino exulent. Quid? quod etiam ethni- ci-hoc genus hominum tamquam turpe agnofcunt atque a natura humana longe remotum efle volunt, Ita enitn | CICERO Otfhc.L.1.c.6. Exquatuor , inquit, Zocis, zn ^ quos bonefti uaturam vimque divifi Dnus, primus ille quiinve- — , ; id E Id -——" M- De Deceptionibus opticis, — 31€ ri cognitione conifLit y "maxime naturam attingit bümanamz.- Qmnes enim trabimur £» ducimur ad. cognitionis c» [cientie cupiditatem , in qua excellere, pulcrum putamus y. labi autem, errare, nefcire, decipi, (y malum Qd turpe ducimus. Quod- fi vero deczp; & malum & turpe ; ducendum, quando magis illud malum ac turpe immo turpiffimum erit ha- bendum, decipere ? Cum illud contra voluntatem ac- cidat, hoc cum voluntate ac propofito maxime fit con- jundum, Ex quibus intelligitur, deceptionem duplicis effe generis , nimirum vel ejus, cui imponitur aut verba dantur, vel iftius, qui alteri fucum facit: hec eft agen. tium , illa patientium , hec ex fe emittit fallacias , ila recipit easdem , adeoque utrumque genus in diverfis deprehenditur mentibus , quarum una impru- dens ac fufficienti notitia deftituta, altera dolo malo ple- naeft, Attamen utrumque fapiífime genus in eodemani- -mo eodemque temporis momento invenitur, atque exindé tertium deceptionis genus refultat , quoquis femet ipfum decipit, quamvis non intentione directa , ut loquuntur. Atque hec per omnes fere difciplinas , tam fuperiorum, quas vocant, facultatum, quam inferiorum deambulat, &c natales fuos utplurimum debet neglectui litterarum, ex quo nil nifi turpis exiftit ignorantia, qua quis maxime femet ipfum folet decipere. Nobis hic loci potiffimum addu- cere liceat zPeologicam & philofophicam , hancque vel ethi- | edm, vel politicam , vel logicam , vel naturalem. | Zbeologi- cam adpellamus eam; qua quis philautia inordinata ductus . fibi perfuadet, in via fe falutis ree incedere, aqua tamen multis parafangis aberrans ad eternum fui exitiur- ferri. fepatitur. Eftque hec vel in fola doctrina falutis, vel in . vita do&rine vere haud refpondente, vel in utraque fimul. p" Rr 2 Tali 2 vu or Prem uM RT s 316 ———— Olferottio XGI. Tali modo femetipfum decipiebat angelus ille Ecclefie Laodicenfíis , divitem fe, nec ullius rei indigentem dicens; neque fciens, fe effe erumnofum, & miferum , & paupe- rem, & coecum , & nudum. )Meralezn nominamus eam - fti deceptionem, ubi homo ex defe&u cognitionis fui ipfius, virtutibus fe excellentiorem exiítimat , ficque in fapien- tie ftudio virtutumque non progreditur, fed retrogredi- tur. Quod fítultumgenus hominum ubique deprehendas; & qui hac periuafione ducuntur juvenes , nihil proficiunt neque in litteris ; neque in bonis moribus. Po/ztica fui ipfius deceptio eft fruftratio confiliorum fuorum, ex inter- sniffione debite comparationis virium, circumítantiarum : & caufarum orta: ita vel intentioni ac fpei haud refpon- deat eventus, Cujus deceptionis exemplum fatis illuftre dabat Abfalon, Hufei, Aragite , confilium fequens , Ahi- tophelis fententia repudiata, II. Sam. XVII. Atque hifto- ria tam facra, quam profana eorum fimilium exemplorum | eft refertiffima. Deceptro Logica eft hallucinatio inargumen-- tando, quam Peralogifintm adpellant, | Naturals denique deceptio , que omnia humanorum fenfuum organa adficit,. quin immo per hec ad fenfum internum, in cerebro refi- dentem , defertur, eft ea, qua homo fibi videtur aliquid. - fentire füb hac vel illa ratione, quod tamen fe non habet fic, idque vel propter corporis, potiffimum organi,autmen- - tis morbum, vel ob im preffionem vehementiorem antea fa-- &am, vel aliarum extrinfecus accedentium circumftantiarü caufa, Tametfi vero hec deceptio naturalis peromnes fen- fus fe diffundit: nulla tamen frequentior ac notior eft Ze- &eptione optica, utpote cujus in opticis frequens fit mentio, quamque tam multi , tamque varii cafus & exempla a ent. ü De Déteptionibus oplicie, — 319 bent. Atque hec eadem eft, quam dignam habemus, de quafufius nunc agamus; non ea de caufa, ut nobiliffimee huic difciplinee maculam adfpergamus ignominia, eamque deceptionurm effe plenam demonftremus , fed ut exea pa- - teat facilius, eas in rerumopticarum ignaroexiftere:hinc- que mentem inftruamus , quo tales evitare poflint facilius, Tantum enim abeft, ut optica deceptionum fit plena, ut potius , quia vifus folus & fibi relictus facile a vero aberrat, b viam monítret ejusmodi erroribus occurrendi, men- temque a falfis opinionibus ex vifu ortis, purgandi. Sibi vero habeant opticarum rerum ofores, aut hujus fcientiae negligentes, fiinnumeris erroribus implicati; nunquam, aut aliquamdiu detenti, fero nu ut Phryges. Ceterum inficias ire haud poflfumus, tantum harum - deceptionum effe numerum, ut eum hic inire exadte , aut penitus exhaurire velle, plus audaciae foret, quam faculta- tis, Sufficiat ergo nobis potiora genera, & quoad fpatium charte concedet, adducere. | ' Deceptionem opticam, fi ftride loqui velimus, adpella. mus operatiouem faune alias mentis per vifum [aum faclam, Hincquenon omnes mentis aberrationes in rebus opticis, hic intelligi, facile adparet. fed eas folum; que foli vifui fano occurrunt: & tales quoque deceptiones non nifi la- tiori fenfu opticas adpcellari, que velex tubi optici nevo, yel exaciei oculorum defectu, vel non fufficienti induftria adhibita contingunt, Qualis v. c« deceptio erat illa SCHYRLAEI preter Galileanos alios quinque Jovis fatellites exteriores, ac multo majores, novo telefcopio ob. fervatos adferentis , & in honorem Pontificis maximi, fidera Urban - OG aviaua — ( ; qui fixe poftea ftel. "^ AI 3 lae 318 Olfervatio XCIH,.... le funtdeprehenfi. Vid. RICCIOLI Almag. nov.p. 489. & exhoc SZURMII Pbyf. Ele. Zom, II. p. 540. /q. Exclu- duntur hic quoque ille vi(iones fpe&rorum, que velima- - ginationi depravata , vel corruptis oculorum humoribus; - aqueo praefertim, quales illuftris olim THOMASIUS de- pinxit, tribui poffent, Nec quoque nobis res erit cum ea deceptione , cujus meminit $E NE CA, epiffolarum quin- quagefima , de uxoris fue ancilla, Harpafte, que cum vifum . inopinato amififlet, queefta effet deconclavium obfcuritate. | ^. Propius autem utad fcopum accedamus: liceat has, a nobis indicandas deceptiones, per omnes quippe Opti-. . ce partes fefe diffundentes, fecundum easdem partes ordi... ne confiderare, Atque ita, que adpartem primam de vi- - fione direda fpectant, premittere: Heque funt varii ge-- neris, & vel ad uumerum; vel diftantiam ,vel motum; vela. gnitudinem,velfiguramy vel fitum; vel lucem, colorem, ac um bram teferri poffunt. ; | sic ^ Denumero initium facientes hoc primo loco notamus:; haud raro ufu venire, ut homines unam ordinarie rem bi- nisoculis videntes, eandem cernant geminam, ita, ut nifi. mens bene advertat, aut experientia aliunde conftet, res. . in duplo vere adeffe videatur. Atque hoc varia accidere. poteft ratione. Quodfi enim oculos uterque non ad idem. obje&i pun&um dirigitur, tum radii medii & perpendicu-. lates, qui.axes oculorum audiunt, retro acti, mentem non. ad eundem ducunt locum, adeoque alteruter oculos ejus-. - . demrei imaginemnon in medio oculi,five retine excipiens, - etiam nonad idem punctum extra oculum refert, quo re- fertur abaltero, Cujus rei varie exiftere poffunt caufa: qu& tamen omnes in hoc congruunt, quod oculorum mu-.. | | fculi | | De Deceptionibus opticis. 319 fculi ejusdem nominis fuo non fatisfaciant equaliter offi- cioin dirigendis iisad idem obje&um, Idquodfit vel ocu- lialterutrius fuppreffione; conf, 4G UJ ONZIUS Opt. p. 346. velterrore aliquo panico, vel ira vehementiori, vel ebrietate ; vel tumore quodam, Hincque non ftatim incan- tamento, aut artibus illicitis eft adfcribendum, cum duplex aut triplexetiam damnati caput videt carnifex... Nimirum -jnconftans mufculorum oculos ttahentium operatio ex ter- fore orta, modo unum & verum quidem, modo duo fimul falfa exhibet capita, interque itaque medius locus electus carnificem non facile fallet. Vel, fi oculis obverfantur duo -obje&a eque clata , alterum quidem propius, alte- rim remotius ; axes autem oculorum, fivelinee re- &e ex oculorum centris ad objedum du&te, ad propius Jcollineant: tunc remotius geminum adparet, ita;ut oculo | dextro dextram, finiftro finiftram videas imaginem. Con- | tta, utroque oculo dire&o ad remotius, videbis obje&i | propioris geminatam quidem imaginem, fed dextro oculo -finiftram & finiftro dextram. Cujus phenomeni curiofi »'caufa in Optica fchematifmo declaratur uberius, & difpu- | tatione quoque publica ab illuftri JoP. 4do/pb. I E D £- | LIO, Confiliario aulico & Jenenfium Hippocrate eft ex- EE ! ! |». Econtrarioautem plura objecta, prefertim remotiora, ; attamen a fe disjuncta, magno etiamintervallo, fed itapo- fita, ut eorum extremitatum radii coincidant, ficque in. 'eculis connexas imagines gignant, videnturconjun&a. At. |queita lune ac ftellarum concipiende funt conjun&tiones, .in oculis nimirum hominum folum contingentium;. quas. Aftronomiin bonum, Aftrologi vero in malum obfervare l oh folent 329 . — Oljferoatio xcu. folent finem. Similiter lunam & ftellas orientes aut oc. cidentes cum montium cacuminibus aut extremitatibus | horizontis noftri connectimus , nifi aliunde melius edocti, Et fol quoque, ut & ftelle omnes orientes ex mari adfur- — gere, & occidentes eidem immergi videntur mare Hes tim adcolentibus. | Ad quod deceptionis genus Poétee ft accommodantes de folis occafu dicere amant: So/em occi. - duas fubireaquas, & de oriente: qua alto fe gurgite tollere folis equi folent ; ut & deplaga utraque: Qua patent ortus, * qua fluitantibus undis Solis anbelantes abluit amuis equos. Et de Veneris ortu. Qua vigil eois Lucifer exit aquis. | | Atque ex hac connexione optica orta eft praxis illa circa | tabulas ftriatas , ut vocant, occupata, qua in planis interci- fis, ftriatis, five fcalaribus, plures imaginis alicujus partes. feparatas , fed e certo pun&tooculi fpectatoris conjunctas,. ficque redintegratatn exhibentes imaginem videmus, Quod - lepidum fpectaculum ita poteft adornari ac perfici , ur tres Ípectatorum eodem tempore in eademque tabula, ut adpa-. ret, ex locis tamen diverfis diverfas cernere picturas pof- - fint, id quod in opticis demonftratur ad oculum. Sunt - autem ejusmodi tabule vel zminobiles inter fe, vel ver[ati- les, quarumille vel unam folum , vel fimul ex diverfis locis binas, vel tres, vel etiam 4. 5. aut 6. imagines exhibent ; fed. verfatiles , etíi pauciores quoque imagines fiftere poffint, tamen in eum componuntur finem, ut vel tresex uno loco, vel 4; 6,8, Io, vel plures etiam imagines ex duobus locis. oppofitis fucceffive repreefentent; de quibus, ut & de prio- ris generis dene. v nemo adhuc Opticorum, quod * E^ di De Deceptionibus optics, - 321 quod fciam, nequelitteris aliquid commendavit, neque in- 'ter curiofa optica fpectandum exhibuit ; uberiusautem & ex inftituto aliquando, Deo volente;& cum otium mihi fue- rit, explicabitur. Quod vero ad priores fpecies attinet; —unam folum pi&ure tabulam aut imaginem uno tempore 7» atque ex uno loco fiftunt confpiciendam prifmata triangu- - larialignea, maxime illa, quibus imago aére compreffa ita adglutinata eft, ut unam fingulorum fuperficiem omnem "imaginis unius pars occupet. Talia enim in plana aliqua "fuperficie difponi aliter non poflunt, nifi ut oculo fpectato- ris propiora propius, & remotiora remotius a fe diftent: - Adeoque a regione fpectator alius aliam ita adglutinatam imaginem recte connexam confpicere haud poteft: cum aliam requirat prismatum diftantiam ; nifi alia ratione ac majori diligentia pictura velimago füperficiebus adverfis fit indu&a, Quod idem etiam de laminis erectis & earum utrisque füperficiebus eft dicendum. Atque huc referri meretur cifta illa artificialis oblonga, in qua imaguncule, .arte perfpe&tiva depidae & charte fpiffiori adglutinate at- que ipecier cultroexcifa,poft fe invicem locantur ac fit- mantur, ut per foramen perfpicillo inftru&um & fpecu- lum planum oblique ad 45 gradus oppofitum introfpicien- tibus regio longiflfime extenfa & variis effigiebus plena re- refentetur, Quod fi vero eadem ubiquelaminarumere- darum eftintercapedo, & füperiores earum partes ex uno pundo vifibiles debitis inducuntur imaginis unius partibus: ex altera quoque parte fuperficies alia pictura , eademque epartium ejus ratione infici poffunt. Imo tertia quoque &ccedere poteft imago in fundo, aut intercapedire inter la- minas extertio loco confpicienda, ita ut ex tribus locis tres fimulimagines diverfe videantur. Quale artificiumcerni- tur in ede primaria Suenofurtenfi, inuna tabula , e regio- | 95 ne l 3922 |. 'Olervatio XCII, ne fuggeftus fufpenfa , ubi tribus ex diverfis locis fingu divinitatis perfona ita adparentdepicle, ut inter fuggeftum & altare,fivead dextram , intuentibus patris ccele is fuper nube cyanea fedentis fola objiciatur imago progredienti- . bus autem hac evanefcat, & columba forma prodeatinter | fuggeftüm &tabulam hancceunice confpicua , que fimili- ter ac patris imago oculis fenfim fubducitur ped pt ftrorfüum promoventibus, donec in eadem tabula Salvato: ; ris noftri fuper eadem nube fedentis ac dextra manu cru-- cem tenentis compareat figura, EXE . . Unum adhuc experimentum ad numerum fpe&tans hic liceat proferre,quo videlicetunius & fimul illufttisac minu-: ti objedi duplicem fpeciem noftris fiftere oculis valemus; Inftruamus chartam fpiffiorem, aut laminam quamdambi- nis foraminulis nonlongius a fe diftantibus, quam binorum hominis oculorum pupille; ponatur ifta lamina vel charta inter oculos & objedum illuftre & parum remotum, ut. quilibet oculus per foramen fibi proximum profpiciat ; & adparebit illud obje&um ita geminatum , ut oculo dextro , finiftra & finiftro dextraexhibeatur imago. Cujusreicau- fa non alia effe videtur, quam, quod hec duo foramina il-. luftres excipientia & reddentia radios fplendore fuo ad fe. oculos faciunt intentos & dirigunt, cum tamen tantum di- '! ftent,utradii ex oculis perilla duéti in linea reta, poft obje- &üm illud lucidum demum concurrant. Itaque idem ac- cidit oculis, acfi longius etiam diftans objectum illis cum propiori fimul objiceretur. Hincque eadem ratio quam in proxime precedentibus paginis attulimus , hic obtinebit; * Miífis deceptionibus numeri ad fallacias progredimut diflantie: Übiquidem evitare haud poterimus, quin fimul magnitudinis & figure quedam occurrant confiderande ; "o qu Mid | quare - | | | | | — — MÀ i De Decejtionibus optics. 323 quare easdem ut conjungamus ipía reiratio fuadet, Ni- mirum prout diftantia eft vel major, vel minor, resVifibilis quoque major vel. minor adparet: ut difficile fit , abfolu- tam rerum magnitudinem, five quante in fe fint; dijudica- 16. De corporibus quidem lucidisconftat experientia, ea élonginquo. no&u nudis videri oculis majora, quam per charte aut lamine exiguum foramen vifa. — Quia radii lu- :cidi, longiori aeris illuminati columnae circumfperfi, ob re- - flexioném leviffimam in particulis aeris, aut aqueis, in aére - volitantibus , factam, ad oculum fimul pertingunt: hocau. tem foraminulo radii fpurii, objectum alias majus jufto re- prafentantes,arcentur, Idem autem mediumnon fufficit ad veram Veneris radiantis, vel Mercurii, figuram cogno- fcendam, mentisque circa illam erroremper vifum feductee corrigendum. Cum enim duo hi Phoebi fatellites intimi dimidia fui parte luminofos ad nos repellunt radios, (ceu aftrorum fcrutatores per tubos vident) fi in maxima fere 'afole abfuntelongatione, quin &, cum cornua monftrant telefcopia introfpicientibus ? rotunda adparent vifuiiner- mi, aut nudo foramine inftruGo , perinde ut ftelle fixe & faces nodurne eminus confpedte. | Cujus caufanon ocu- li pupille rotunditas, ut STURMIO & ei füccinentibus aliis vifum eft; fic enim objeCctaomnia rotunda ut adpare- tent, effet necefle: Sed potius nimia ab oculo diftantia, qua figuras haud amplius diftincte dignofcere valemus, ow tamen Venerem omnesque five fixas, five errati- cas ftellas ut prorfus rotundas nudis utentes oculis cogno- cimus, fed radiis circumcirca e medio excurrentibus, to- tularum inftar dentibus longioribus aut fcytalis cufpidatis "inftrucarum, cin&as, Que figura adparens & nata ex- inde opinio tam altas in hominum animis radices egit, ut, | 952 aftra B ERU 324. Olférvatio XCIH,. aftra absque radiofa illa figura ne pingi quidem unquata. : íÍciamus. Cum tamen, fiper tubos cognofcantur, nulli radii tales, quaquaverfum difperfi adpareant, qui alioquin, fi illis competerent , multo magis oculis confpice- - rentur armatis, Unde haud difficulter intelligitur, illam - radiorum adparentiam ex deceptione quadam provenire: . id quod inde firmatur, quod etiam alia fortia lumina, aft exigua, v, g. gemme probe polite. oculo in obfcuris loca- - to, aut. etiam faces eminus noGu confpedtee, ejusmodi ra- dios fpargunt, de quarum tamen figura fatis nobis conftat. Caufa igitur hujus deceptionis in oculo eft querenda; & rede aSCHEINEROac STURMIDO tribuitur procef. - fui ciliariac pupille amplitudini, cujus quippe dilatatione - fit; ut radii per proceffum ciliarem lapfi: imagini in retina ejusmodi qu«fifcytalas acuminatas adnectant. Faces tamen ex remoto loco vifa etiam hac de ceuiil no&u fimul majores fiftuntür oculis, fuamque figuram py-- ramidalem, qua in:vicinia preditae cognofcuntur ; depo- . nunt: quod aér illasproxime ambiens nimium illuminatus. radios itidem de fe fpargit;ut e longinquo ab ipfa lucedi-: fcerni haud queat, Alias vero eedem res inpropinquisad- parent & majores & clariores, quam in remotis, & quo funt. remotiores, eo minores pariter & obfcuriores fe exhibent. Et idcirco luna plena vulgi opinione, aut errorepotius,or- biculo piano, quo in menfa utuntur, autad fummum ara-- tri rote habetur equalis, cujus tamen latitudo transverfa- a 494. milliaribus germanicis non multum difcrepet: ut- pote que menfura Aftronomorum regulis convenire ; de- monítrari Attrophilis facile poteft, ac in Aftronomia ex principiis geometricis folet, pias: quoque eft, Tes obnimiam ab oculo diftan- tiam. j De Deceptiotibus opticis.. — — 325 siam obje&um in feopacum, ut ut radiis folaribus fatis col- Tuftratum, vel quoad figuram fuam, vel quoad colorum di- verfitatem haud fatis diftinde cognofcamus. | Hincexluna rotunda maculistam antiquis , quam novisconfperfa ; ab imperita multitudine formatur dicus planus cui infedit, ne- fcio, quis virunculus fafciculum tenensfarmentorum. Nec arceme longinquoin unius vel plurium milliarium diftantia :ifam difcernere recte valemus , angulofo an rotundo cir. eumdatafit muro. | Hancque deceptionem boni imitantur pi&ores,res tamquam e longinquo fpe&andas non minori olum forma; fed obfcurioribus etiam coloribus depingen- tes... Atque ex eo erat, quod Gaala Sebulo, Judic. IV.56. perfuaderi fibi patiebatur, ut milites cum Abimelecho con- tra fe adventantes initio aliquamdiu opinatus fit, mon- tium effe umbras. Cujus phoenomeni uberiorem dedit explicationem celeberr. Jo. Berzb, I/7DEBUR GIUS in Matbej. bibl. Specim. 111. p.22./q4..— | -.. Aliud ad d/flautie fallacins fpe&ans phenomenon; hie omittendum haudeft : ex diverfis fcilicet obfervantium locisidem obje&um adlonge diffita relatum non cernitur codem loco, fedad diverfa refertur a diverfis, & quopro- pius eft obje&tum;, eo major erit iftorum locorum, quo re- fertur, differentia. Atque huc referenda eft ícala illa pra clara Aftronomorum, parallaxis dicta , qua. coelum adícen- - dunt, h. e. planetarum à terra & inter fe diftantias inve- miunt, ex quibus eorumque diamettis adparentibus veram porro eorum eliciunt magnitudinem. | — Ad eandem claffem & hoc pertinet, quod longiffime remota compluria , quamquam aequalem a: nobis diftan. tiamnon habeant, tamen equaliter abeffe videantur. Quia eculusin eis videndis fingulis non aliam füi.requirit difpofi- qRA ^r tionem. ? . x 326 Obfervatio AXCIII. - tionem, fed fingulorum ob jecorum eque clara in retina - miu datur imago, nde eft, quod ftelle cumplanetis ineadem coelifuperficie herere vulgo creduntur, & foli in eclipfi- | bus ab imperitis tribuitur obfcuratio, cum luna eum nobis abripiens ac intercipiens longe fatis ab eo fittemota. lura de hoc deceptionis genere non adderemus; nifi & ^in ^ : : SC hunc mentiserrorem hic recordaremur.quo lune & folis di: Ícumorientem aut occidentem multo efle majorem, arbitra- mur, quam cum eadem luminaria fupra horizontemadfcen-- derunt altius. Idemque de integris etiamafterifmis eft obferz vandum. Sic adfcendens vel defcendens pulcrumLeonis vel Orionis fitus non procul a finitore multo diftra&ius adpa- . ret, quam circa meridianum fpectatum. Quod quidem Opticorum doGrine é diametro adverfari videtur, qua res eedem minores vif remotiores efle cenfentur & majo- res contra judicantur propiores. Stellasenim in horizon. tis margine vifas revera a nobis abefle longius fecundumri- gorem geometricum quam cum in mediocoelo funt con- - fpicanda;extra omne eft dubium. Acceditquod propterre- fractionem horizontalem majorem ac fuccetfive, quo altio. tes fiunt, decrefcentem , quoad elevationes faltempropio-- res potius fibiadparenter reddantur. Unde etiam ellipti.- cam figuram referentia hec luminaria oriuntur & occi- dunt. . Que igitur hujus phocnomeni caufa fit; pre cae teris omnium proxime videtur attigiffe $ 7 UR MZU$S in Phyf. ele. Zom, LI. p. 817. rationem ex eopetens: Ouod Jphere valde humilis non nifi partim fegmentum in bac ter- ve fuperficie con[picuum babeamtus , C fpecies celeffium per illud in oculos noftros transmz[/as recipiamus, que cum circa horizontem majorem multo fegmenti illius partem , quam cir- ca verticem occupent, (id quod [chematifmo reddit magis per- [picu- De Deceptionibus opticis, 327 dpicuum) eum. ipfe in celis eandem babeant magnitudinem, B oreérea n (ad fenfum) dztautie flellarum circa bor; Xontem arcum multo majorem, quam prope verticem compre- bendant. Quoeodem nititur fundamento hujus paradoxi veritas: Quo /Tella eff a nobis remotior, boc adparet smajor, Conf, DEZLINGII Diff. de mente vifu errante. S. X. — Deniquelonge a nobis diftans & potiffimum majoris molis objectum , v.g. luna; adparet nobiscum in eandem plagamprogredi, cum illud praterire ac alatere relinque- re nitamur: qui motus adpellatur zrzzs/4tzezis, Sic lon. -ge quoque a nobis diffite arbores , (maxime, 1i plures ad- fuerint intermedie nobis multo propiores,) aliquamdiu mobiscum via parallela progredi videntur, Quod linea re- *€&te'a nobisad objecta remota dude pro parallelis ad fen- fum habentur. Sed hoc idem phenomenon pari jure ad Wdeceptiones zzotus referri quoque poffet: de quibus ut nunc etiam porro agamus, ftrictim tamen, inftituti ratio poítulat. He, quo frequentius obfervatu funt proclives, €o majorem , detecta earum ratione, progignunt utilita- tem maxime in Aftronomia longius progreflüris. — E . Cafus autem potiores fint fequentes : Si quis navi, tráha, curru fertur, & magis ad littora vel vie marginem aliasve res adítantes , quam ad fe ipfum attendit ; multo autem potius, fi vel placide, vel infcius movetür: istribuet motum littori , vie, aut rebus occurrentibus; quibus ob- yiam provehitur, plane adverfum, ita, ut etiamfi longe ali. ter mente fit perfuafus ; fermone certe plerumque utatur ad iftam adparentiam adcommodato: | Sicuti naute de Urbibus, promontoriis; aliisve rebus, quibus in occurfum EE ica ferun- | * "ooi (1 [m my Cac STE, zd , - 4 ^ A Y t SUE - "Lu z "T s "f - & - , ay us nd K . $3928 Obfervatio XCHI, —— - à | Jt EE NM feruntur, aut quas pretervehentur, loqui communiter - amant: iftasíibi venire obviam. Cujus phanomeni ra- tio non nifi in mutatione imaginis in oculi fundo fuccef- five fa&ta, cui mens non debita diligentia attendit, confi- flit. Qua ex ratione motus cceli diurnus, five commu- . his a Copernicanis & Cartefianis telluri tributus intelli- gitur quam facillime, Vulgus quippe motum terre vor- ticofum & equabilem ; intra viginti quatuor horas primi - mobilis circa centrum fuum ab occafüinortum peradum, — non advertens, attribuit ftellis, utfibi ab ortu verfus oc- | cafüm moveri videantur. ^ Nec raro accidit, ut lune per nubes transparenti mo- tus nubibus contrarius ac velociffimus quidem adügnetut, - fi quis magis ad nubes oculos dirigit ; quam ad lunam, - videtque hanc fucceffive alium atque alium innubibus lo-- cum occupare : quod tamen attendens animum penitius corrigit facillime. . | : * Alius circa motum cafus efto hic: Si quis immotus attendit ad motum duorum inequaliter diftantium obje- &orum, at equaliter tamen motorum : tuní propioti | celeriorem tribuet progreffum, remotiori tardiorem. Id | quod ex diftantiarum fallacia , qua remotiora fpatia ad. | parent minora , facile intelligitur, Quodfi quis veto | plura fimul obje&a pretervehitur, v. c. arbores in ea. | dem linea,at inzqualitera fe diftantes, & attendit ad lon | giffime diftantem. | » Omnespreterhancadparebunt retroireab hac & eoqui- | dem minora retrogradationis fpatia conficere,quo funt eie |J Gatore remotiores. Idem fere;aft minori pradaobrinciim : y SU | B M x mo | - ; ^o. DeBDeceptiouibus opticis. ...329 —4i quis res etiam ad eandem plagam, fed tardius motas, | gpraetervehitur: tunc enim illae ad extremum quoddam pun- €um relatze retroire- videntut, nifi motorum objectorum "fpatia ad fingulorum ab extremo diftantiam eandem ha- Jbeant rationem. | Nam hoc in cafu objecta illa intermedia dftetille judicabuntur a mente non faris attendente, ficuti & dtare adparent ea ,.quae ex loco valde remoto directe ad. nos propius adcedunt, ita, ut nihil aliud vifibile intercedat, quod praterire videatur, & tunc talia magnitudine fua ad- - parente augentur, quemadmodum ea, qua recta linea cir- -€iter a nobis magis magisque recedunt, minui videntur, "nifi (imul creícenre magaitudine, lumine ad.nos converfo -decrefcant , aut decre(ícente illa, hoc augeantur. Jd quod ad planetartim motum facilius probandum & ad magnitu- - dinis adparentis varietatem felicius explicandam multum "prae(tabit utilitatis. « Siguidem & haec ad praecedentia phoe- Amomena ad coeli & planetarum fyftemgata adplicata multum luminis conferunt & argumenta fübminiftrabunt inqui(i9 uris, a quorum hypothefium aftronomicarem partibus magis ftet veritas ac evidentia. Maxime autem Coperni- cano fyftemati addiéti planetagim motum inaqualem, 4j- "re&lionis nimirum , ffationis & retrogradationis , ( quem Ty- -Khonici haud qhidem inficiari, neque tamen ex principiis maturalibus deducere ac folvere valent,) adeo feliciter ac fümma cum evidentia ex iftis mo:us phanomenis expe- 4 Aiunt , tamque apte ac congruenter ad oculum monftrant, ut (üummum .probabilitatis gradum. obtinaerit hac hypo- thefíis , .quam invifis.etiam-oculis eam adfpiciant adverfarii, ——: * Ad motus quoque fallacias flellarum cadentium, ut vocan- r; phaenomena liceat referre. Quamquam enim verum c adefíe motum non negamus: talis tamen non cft, qua- Jis adparet , nec ibi locorum, quo vulgus eum exoriri cre. Wit. Etenim ha ita di&a ftellae cadentes; aut potius fu- 'adBler, Med. VolgF'11. Tt | £nug Li | : L UN i ben mus oblongus in: fiiperiori parte motu vel calore accenfas - etiamfi ad inferiora , oblique quidem, vergat , tamen it coelo promoveri , & longiffima fpatia uno temporis moe - meato & oculi i&u emetiri videtur. Atque ejusmodi tra- - ie&tionem, aut motum, oblique a fpe&atoribus vifam ocu-.- fas ftellis. tribuit , cum (ít in a&re noftro ejusque regione - fere infima. Sed quia ab oculis noftris fatis longe adhuc" remotus , nec illum inter & ftellas alind. vifibile interce- dit , difcerrere fenfu a ftellarum fixarum loco haud vale- mus. - Mes ve IÉ. Eodem loco reponendunz & hoc ( quod claffi quoque f^laciarum ftus adcommnrodari peffet ) fi quis, per exiguunr - chartae aut laminae, oculo proxime admota, foramen pro- fpiciens, aliam, oculum inter & foramen , laminam farfumr; deorfum , dextrorfüm , vel finiftrorfüm lento motu obdu. . cat: videbuntur objecta per foramen vifa motu contrario. tegi. Quodfi vero laminam illam extrinfecus foramen prae . terire facias, eodem motu eandem videbis premoveri,quo fertur. Cujus rei ratio eft hec: Quod radii ab obje&orung extremitatibus illapfi in foramine fe mutuo fecantes inver« tuntur, ficque illi, qui ante laminam perforatam erant fü — periores, poft tranfitum fiusit inferiores, quique a dextris. venerunt partibus , nunc finiftri evadunt, & vice verfa - adeoque inter foramen & oculum invei fi ifti radii primum. . a€ fenfim fübíequentes a lamina intrinfecus promota inters- cipiuntur, & octlus ad objeQum exiroríim directus, nom. oteft non, inverío modo objectum fucceffive tegf, depre» - endere: Id quod vero extra laminam perforatam ideonott.- obtinebit, quod ibi radii nondum fant inverfi- ^ ^^ — Quoniam autem pracedens phaenomerion ad fítu$. - quoque fallacias referri poffe dixi , cum laminae interioris. & motum & fitum inverfam exhibeat : igitur ad /frus fallas. - eias jam adpulíi de iis uberius inquirere haud pigrabume | | e» ubi : De Deceptionibus epticis. 33t s excludemus. Atque huc fpe£tat fequens.experientia.con- ftans : quod oblique ante oculos pofita fiftantur oculis .ab- breviata , & eo quidem magis, quo «maior ett obliquitas ; idque ob minorem angulum viforiim, minoremque in :ocu- f fundo natam imaginem. Exinde igitar eft , quod circu- lus, aut annulus oblique ad oculos pofitus adpareat ellipti- vt L4 31 cus , & ellipfis oblique juxta longitudinem .fpectata exhibe-- re poffit figuram circuli; Quadratam figuram dabit trape- zii, & trapezium, certo fitu debitaque longitudine praeditum, figuram refert quadrati; & quae fant hujus generis figura- "ubi tamen figurarum fimul fallaces repraefentationes non -— rum commutationes aliae quamplurimae. |. Ex quibus facile. ntelligitur ratio , cur annulus Saturni nunc magis , nunc. aminus ellipticus cernatur, & tamen habeatür perfecte cir- «ularis: quia fitus ejus ad fpectatoris oculum ,.ob .orbita- - gum Saturni ac Telluris ad e invicem obliquitatem eft .di- verfus. «Quod autem nonnunquam fine annulo adparet, — exinde eft: quia vifui noftro annuli margo, radiis folaribus haud fatis ditinctus, obvertitur. «Corpora tamen cceleftia omnia lumine plena ideo femper rotundam exhibent figu- ram, quia.non difci plani.forma praedita, fed fphaerica, h. e, "talia corpora funt ,.quae, quacunque parte adfpicias , .circu- larem objiciunt ambitum, | | 1. Sed ut ad obliquum füperficierum ;planarum adfpe- Qum redeamus: imagines rerum vehementer, attamen fe- cundum :proportionem debitam; di(tractae e certo. puncto, oblique ad picturam .adfumto , .confueta- figura adparent, -€&ui fundamento anamorphofes optica, five:in plano, five -in conorum , five in pyramidum, vel interna, vel externa füperficie diftrattae &.é certo oculi puncto .reftituendae , ni- -— "Ad eandem fallaciarum claffem referri & hoc potelt:, quod plana horizontalia , oculo altiora , quo longius furit gcc ! 1t2 i i P x 2 ] ON , J 6 t 1 LT og Ww extenfa , quoque magis a nobis recedunt, eo depreffiore- fitu incurrunt im oculos. | Contra, qua infra nos horizonti- | parallela, & quo longiora, eo altius adíurgere videntur. - Confimili quoque ratione. parietes erecti & aequaliter ubi- | que a fe ditantes , fed oblique oculis oppofiti, quo magis- elongantur , eo propius ad f& accedere adparent oculis cirz ca medium introfpicientibus , & ita quidem , ut i infinitum: continuati e regione oculi fpeétatoris fint concarfüri. Quae & fimilia boni pictores in. arte perfpectiva probe obíervare: & imitari didicerunt, qua in füperficiebus non folum pla- nis, fed quacunque etiam forma praeditis, res ita delineent - ac adumbrent, ut mentem non advertentes vere adeffe cre-- dant. Nimirum , quae tamquam magis remota fünt exhi- benda fimulque altiora, ifta inferiore quidem loco, at füpra: 7 oculi panctum locata delineant , ac, pro diftantia, forma: | ctiam minore: qua vero infra oculum & in horizontali fü *perficie longius a nobis abeffe credenda fant, altiore paus 1o , attamen infra oculi punctum; fimulque minore & cons tractiore. forma , depingunt, füisque coloribus ac umbris, - pro luminis ratione locoque diftinguunt. |—— fti" -. Quemadmodum vero circa rerum fitum dijudicandume. vifus nofter multipliciter hallacinatur: ita hoc idem obfervas- ri meretur in adparentia zriZis , utpote quae cum ad nubes! ' referatur, non tamen in nubibus ipfis & qua talibus , fed in - nube quadam rorante guttulasque per aérem lente demit- - tente, vel potius in aére roftido, multisque guttulis repleto: - excipi & intuentibus oftendi, fatis inde videtur, immo evi denter evinciur, quod velalterutro, vel utroque etiani (2e. pius crure in terree planitiem usque extendatur, & ante. - montes , turres , arbores, in aére fpettetur. Nec levitet impingit in perita multitudo, quae putat, unam eandemes que iridem ab omnibus fpectari obfervatoribus: cum dex- trorfum vel finiftrorfum progredientes ; alio plane a priori vagi? EE 0^ E - N E. | . De Deceptiombus opticis. 335 . foco iridem confpiciant. Plura hac de re hic proferre ni- -hil attinet ; cum in hoc meteoro emphatico confiderando eruditoram compluriam , Sturmiorum Ícilicet, Hambergere- "rum , Schmidiorum aliorumque ftudia in promtu fint, & infra. quóque circa fallacias dioptricas sberior fit occurfura ^smentio. -.- usse doi dE. | | dipes » — Nobis properandum potius eft ad deceptionis genus /. aliud, quod in eoeribus fe exerit, quodque eegerrime omniuni -evitatur, idque vel ideo, quia mens (ibi non facile videtur decipi, fed iflud. pro vere exiftente agnofcit. Nimirum pigrum colorem videre nobis videmur , cum nihil prorfus adeft neque ob oculos , neque in oculis pofitum. — Sicuti ^ enim maxima radiorum lucidorenr copia fümmam gienié - Aibedinem , ita € contrario omnis radiorum defectus non - fi tenebras denfiffimas, nigredinem repraefentantes, tam- quam oppofitum albedinis, producit. Color quoque coeli ;&oeruleus, interdiu, cum fudum eft, ab omnibus fanis con- - fpicitar oculis. Quid vero eft; quod hoc colore fapphiri- —A po tingiur ? non ccelum füpra aérem expanfum ; cujus füb. - tiliffima ac pellucidiffima aura nullos excipiens, nec repel- — lens radios ad oculos noftros , nigrum nobis fiftat cglo- — rem, neceffe eft : non aér ipfe, qui quantum radiorum fo- - lis recipit, in tantum naneifcitur alborem, fed tamen pel- [ucidum. . Adeoque hocce lumen. debile cum transparem- te coeli-nigredine vifüm in oculis cceruleum gignit colo- — rem, per fe quidem minime exiftentem.. Atque eodem re. ferri omnis 1neretur reliquus in nubibus color adparens , Jguem ewphaticum adpellant a materiali vulgo diveríum ha- "bitum, five rubens ifte fit, (ive flavus, five quem iridis quo- - que arcus elegantiffimus exhibet diverfim. | Quos fingulos "€x diverfa lucis & tenebrarum mixtura majorique vel mi- "nori radiorum lucidorum in oculos noftros mifforum for. —kudine aut debilitate oriri, Mathematicorum pariter ae , . LOU Tt 3 Phyfi- *. 934 . Olfwwno XC 7 7 0c Phyficorum probabilior, & experimentis. non veterum íà- — lám , fed & recentiorum , horumque quam maxime nobi- lium, quos inter Relertum BOTLEUM praefertim .nominate liceat, comprobataeftfententia, — | . iNeque etiam «colores materiales :& .corporei , quibus Corpora .naturalia .& vegetábilia.indunntur., omni fempet deceptione vacant, .fed juxta fe invicem pofiti alius alium faepe vincit, ut é longinquo fpectati non. omnes ac finguli. fimul , fed unus folnm.ac potior adpareat , aut. miítura :co- lorum fere aequaliter facta, tertius ac intermedius quidam gignatur. iNimirum , quemadmodum lumen majus officit .. minori , .ut hoc velplane.non, vel:non fatis diftincte.cer- — natur: color quoque.potior;magis quippe:movens retinam, majori radiorum copia .diftin&tiorem gignit imaginem , ad quam fenfus.internus.maxime fit intentus. :Hinc pratorum non.nimium floribns:ornatorum;é longinquo fpectatorum, color. nifi nimius.folis fplendor albedinem monftret., viri» dis cernitur, '& ager rapicio femine frequens , dum floret, ' flavum induit colorem. Atque exinde regio Alftadienfis ir palatinatu Saxonico awrei-tracfus nomen ( der gülidmew Aue) obrinuiffe creditur, quod campus ibidem floribus ejus fe- minis-quotannts inprimis videtur-ornatus. EE :3Quo fpetat etiam omne tirca umbram , quo ignari falluntur, ludicrum, dum ei may pariter ac motum cor- poris füi.,.cui adhaerere, quodque comitari creditur , tribu- unt. Cum tamen umbra.nihil fit'aliud , quam abfentia , feu privatio luminis. Quis vero rei abfenti praefentes adfectio-- nes veras tribuat? "Umbra certe vere non habet figuram, fed circumftans lumen in umbrae.termino illam «efficit. Nec etiam movetur , fed aliud atque:aliud (ücceflive fpatium, a tergo corporis luci oppofito , ad. planitiem, aut terram , in qua umbra terminatur , extenfüm , lumine privatur. " fS f Rua Umbree 2: 4 1 E: 3 : L2 | De Deceptionibus opitcis. s 39* .., Umbra opponitaf lumen: Gc lux , circa quae non raro: oritur ununi alterumve phoenomenon, quod opticarum re- rum , & oculi potiffimum fabrica ignaros detinet fifper. fos, cuí maxime caufze iftud attribuant; V. c. obvium eft iis quotidie , qui. luce: diurna cellas intrant ,.& initio: craffas Eee rehebras. fibi videntur, aliquantulum vero temporis - jn cella commorati, omnia ci(cretim cognofcere occipiunt. At vero ex eo-loco , praefertim fübito , (e conferentes , tan- to lumine fe circumfufos vident, ut ipforam oculi ferendo. non. fint , fed: nifi: manibus: tegantur, aut fabinde claudan- .tur, dolorem: fentiant nor levem: ^ Cujus rei caufam ABNIUS: (x) adfert fatis obfcuram, retina fpiritus, nefcio: quos , füpponens, qui imbuti dicuntur lucis fpecie, dum quis cellam ingreditur... At, ut (ine ambage veram addu- | €amus caufam; ea in noftra pupilla eft quaerenda, quae for- tiori lumine fenfim irr minorem contrahitur aperturam cit- . ealarem , debiliort autem dilatatur. | Oculus igitur ex [u- mine. diurno, quo is pupillam habet contractam, transIa- tus in locurtr minus illuminatum, initio rion capit radios füfficientes , in retina fenfüm ac nervun opticum; ut antea - fa&um, afficientes, donec dilfatetur facceflive. Ubi tunc per majorem radiorum illabentium copiam omnia ,.. quze - &ircumftant, in retina pinguntur diftinctius , ut a fe invicem diícerni poffint quam facilime. At vero eadem pupilla nunc diftrata , & ex tenebris in diem translata , nimis iHagnani jam recipit radiorum luminis copiam; qvae fab. tilia retinae filamienta nimium colluftrat ac vehementius ^ movet, pati ratione, qua lumen fortius folet: híncque aér, - tfi a (ole directe non illuftratus ; magis tamen habetur Iu- minofus, donec pupilla rurfus fenfim contracta lumen de- fuo immittat nroderatum. EI 4.1 EO Ocul. artif. Fund. I, Syntagm. Il. qu. 12. pag» 144« vds MM Zi A E 1 " 2 " , ? L n ^ i$ CAS C MAU OS Ge Ege -owott CO 12 can. |. claufis, quot . 4ur, ; Pt I EU De Deteptionibus opticis, 337 in oculum conculfum fibi videri.fcintillas emittere; Cui | addere liceat, quod CL AUBERGIUS, Operum pbilofopb. Part. 1L. | RExercit. LXXXP'1. de oculo vulnerato ;.pag. 740. (cribit: Cujus ' | aculus inquiens , vu/zere laeditur , is videtur ffbi infinitas ignium | 6 fulgurum vibrationes cernere , licet-oculos claufos babeat , aut | du oebícuro conclavi commeretur. . Hujus autem experientiae | caufam non celat, (ed ftatim , qua fentiat cum CARTESIO | fuo , fübne&tit : Sen/um illum nom alii rei, quam agitationis "ve- hementie , capillamenta nervi optic, ( addere nobis liceat, tu- | nicae tenui(Timae , retinae,) violenti luminis 4nfhar , snoventis , | effe imputandum. | Adhaec addit-etiam CLAUBERGIUS: f£ folem | aliudve lumen valde f'ulgidum olflinati contuemur , illa émpref[ta | «liane aliquando poft .in oculis perdurat , adeo ,ut Jicet poflea clau- dantur ; varios tamen colores tobis videamur videre: quod om. | wliunde cff , quam quod capillamenta nervi optici, ( quae vero in - | retinae fibris fubtiliffimis jam radices .egerunt , ibique. di£- | fufa fünt, ) fo/ito magis concuffa , non tam fubito recidamt , quam. | Ali4s , verum. poft oculos claufos adbuc. palpitent £5 quaft. cantre- (micant. | * Attamen, quod ad illud, de fcintillis in oculo.percuflio- | fie excitatis , experimentum attinet : de ratione , CARTESIO |"& ejus defen(ori :CLAUBERGIO probata , qua, PLEMBIO in | Opbtbálmegr. ridiculo eft, etiam ZAHNIUS contentus haud | eft, adeoque aliam, & eam fuo judicio meliorem , adfert: | "Ejusmodi lucularum ignearum-adparitionem ex fpirituum, | potiffimum qui ad iridem tunicam, ;per:ciliares.proceffus | devehuntur , excitato per.violentam percuffionem diftur- | :bio, otiginem trahere. — Cujus rationis explicationem. ube- | fius profequitur in fao :0cu/o artif- (*) Quam.equidem non. | "improbo.,.cum priori tamen ftare poffe, facile concedos | "Tametíi genuinum fcintillationes iftas excitandi modum, | Méfor. Med,..Vol. FH. Uu |. quem |. 9) Fundamenu 1, Syntagm, ll. Cap. XV, Quat, IV. pag. 139-fcq. | ai 6: | ; IP] pea ; b» b usÉ m x 338... Olfervatio XC11... quem 7o. KEPPLERUS (**) defcribit, iridis tamquam tunicae lavis & rigida , attritu illas excitari, plene ut felium hirfü-- ta terga atque etiam hominum capilli recens fecti attritu. — .fcintillare. foleant, non aeque omnes mente fatis concipere, - . poffint ; cum je Vales Ácintillationes fint interna ac in. humoribus , praefertim aqueo, ut KEPPLERUS fentit, cons. tingentes , hae autem externa & in aliorum vifura incura reutes. ose | | Vev* * are M Ex hac tamen quaftione in aliam incidimus de fcintils. : fatione ftellarum tam fixarum, quam erraticarum, quae li- - cet omnes, praeter lunam, utut non uno modo; fcintillenty - tamen fcintillationes: fixarum effe vivaciores, ex ipía expe- rientia conftat, . Quemadmodum & hic ad experientiam provocare liceat , quod etiam inter ftellas fixas. fcintillatio-. nis differentia obfervabilis fit. Rationem ab AR/STOTELE. addu&am non moramur, cum ob debilitatem viíus in res | snotis , non dari cauffa poffet, cur non omnes fteilae fixae eque cernerentar titubare... Neque etiam CARDANO in to». tum fübfcribimus , de [ubrzit. [ib. 3.p. 129. Qui ficut iapilliin ^ imo fontis tremere videntur, ob motum fluentis aqua, ita ilia. titubare. videantur , ob id cum aér moveatur... Aura nimirum illa fübtilis non efficiet ullam fcintillationem , cum | nullos excipiat radios , fed liberrimum finat tranfitum : aé-- rem autem noftrum aliquam , fed non omnem , efficere .poffe, vel ideo credinius, quod alías nulla adferri ratio pof- fet, cur huic plus, ifti autem minus fcintillattionis corape- tat. Interim tamen & 74/. Cef. SCALIGER. de fubtihtt. exercit, LXLI. non habet, cur tantula in re tam immmenfüm judi- cium fuum fü oblitum effe magnitudihis; dicat, quod ipfe motum primi mobilis, fób quo ferantur omnes fixa , &- planetarum magis tremulum, compofitum ex motibus - : | (ox LA BINE (**) Paralipom, in Vitell, Cap. V, page 16j..— B. E » " ^ ? € "up F 1 1 De Deceptionibus optics. — 339. P NS bus contrariis , putet effe fcintillationis caufam: id quod de-- -fendet minime , fiquidem omnium omnino ftellarum mo. tum & fcinrillationem aequalem exinde adítruere deberet, "contra omnem tamen experientiam. Atque hinc motum potius vaporum irrequierum dici poffe aliquam fcintillatio- nis caufam , quia circa horizontem major fit fcintillatio y quam in altitudine aliqua fupra horizontem. ' Sed tamen hac caufa non füfficit, hinc probabile etiam dicitur a Z4H- NIO, hanc fcintillationem ftellarum oriri a circamvolutione gatum circa propriam axem , ex qua fit, ut alias atque alias E angulofas ad vifum obvertant. — Alii denique addere foleant ( addit Z4ENIUS ) in fole & in ftellis fixis motum íyftoles .& diaftoles, de quo videri queant recentiores "Aftronomi: (ed viderem adplicationem. Omnium .optime "bac in parte putare KEPPLERUS videtur, qui omnino cre- 5, : dibile eft, ait, incenía.effe fidera ab infita vi, non minus , atque folem , & conpfentit , quae de impuritate ipforum ,, materia dixi, vel adfpectus ipfe, fi paulo diligentius in- ;, tuearis , profecto nullam lumen plane fincerum eft. Ad-,, paret ex Saturni cineritio .colore exigua quaedam purpu- 4 1a, ex Jovis gratiffimo fulgore rubedo nonnulla, ceu fu- $nus per ignem , id clariffime in Venere. Sic canis &» | Arturi ftelie , maxime canis , omnes fücceffive colores ,, áridis induunt. Fruftra fant , qui haec omnia putant ab ,, oculi fallacia , ab aéris inconftantia provenire. Nam cur ,, non omnium fiderum aeque dittantium eadem eft ratio ,, fcintillationis ? cur colores exhibet Arturus , tubeus ipfe ,, potiffimum , magis vero caris, cujus eft cryftallinus co- Aor potior, cur hic acutiores micationes ciet Arturo ,.cur longiores ^ Et cur cor fcorpii adeo celeres, oculus tauri j, ES tardos? prunam füb cinere vigentem te cerrere di- ,, res, &c. Denique experimentis oculatribus adftruitur,, Planetis fcintillatio , ab aliqua vel interna corporis altera- ,, ET : Hi Uu2 tione - j * TD P2 5 "- ——— E x1 EJ (e) " : p - d, S4 x - : k 3 P, n Pls Ei 340 - Olirwe XCHE 3 Ut macdtusiti ,tione perpetua & continenti, quam quafi. paroxyfmos di- » xeris , vel ab externa. corporis convolutione , quee Tychos , ni in progymnasmatibus placuit, partiumque & faperficies — » rum, aliarum poft alias explicatione proveniens. - e Denique & irides five corona , qua circa candelas ag-.— dentes & lucernas obfervantur, in ceníam opticorum ve- nire.folent, unde nimirum proveniant? An in oculis-folunz hee contingant ludificationes, an vero ipfam flammam am- biat revera aliqnid tale, quod iridem, five coronam: efficiat, aut exhibeat. Ultimum hocce vel ideo creditur , quod aéf. humidus eo tempore effe foleat, ideoque & A4RISTOTELEM. & 4nnaum SENECAM easdem coronas in vapido balneorum: aére adparere atteftatum , adquifivit patronum — Alii aatem e contrario-adferunt , in ipfis oculis gigni has coronas lu- - - eernarum,, quod ii hujusmodi frequentius. videant, qui re- center a. fomno fürgere foleant, & faffufos oculos habeant; deterfis etenim oculis ,. eas corenas cernere amplius hau poílint.. Id quod tamen non ubique obtinet , dum etiam eculis deterfis aliquando corona adpareat ; hinc utrumque fimul ftare poffe judieamus , nimirum & aéri: vapido, & ocu- [is ipfis, fimul eft adícribendum & maxime a&ri vapido, - Nam. ita advertere licet, cum aér valde eft vapidus & craf- fus, praefertim flante per hiemem vento quodam meridio- - nali. ,. quod tunc coronas illas luculentiores cernere liceatg | &.certum etíam humiüditatis in aére fignuny tunc haben- - dum, nec oculis deterfis codem tempore coronae iftze eya- nuerant. | Pk T Caeterum lumen forte , e. g. folis ín retina alíquam día retinetur, & oculis etiam a fole averfis non ftatim evanefcit iterum , immo fi diutius jufto intuiti (imus folem, unam wo plures imagines , aut potius nigricantes in pariete obierva-- mus maculas , qua, fi nondum prorfüs nigras deprehendi- mus,tandem «gre quidem cvaneícunt, Neque enim baet | | | | macu- ze D TH . De Deceptiombus opticis, 34i £nacula, aut ha macula plures, funt in obje&to,fed in ocu- lo, nimium ifto exqui(ito lumine diutius [pectato,labefagg. 0, ita ut in retira fit motu fortiori impreffa & per motum E. organo fenforio , five rettwae macula inufta, quze vel plane non, vel tandem fucceffa temporis. rürfas evanefcet. ^ -—Sed hac fünto, qua de deceptionibus opticis huc us- que tradere decreveramus. Si quae rcftant, fiquidem adhue reftare non negamus , eze forte non tam ad ipfas deceptio. nes, quam ad veras oculorum aut objectorum ftruGturag- - pertinebunt, adeoque proprie nomen: deceptionis non me- Meantur. Et quia etiam non pauca fünt, quae ad partem f&- «undam Optic referenda veniunt , igitur & de illis proxi- ma occafione data erimas folliciti, » zt Coburgo Erfozdiam vuffe E eo 4.35. Decemb, 1742.) * » OBSERV ATIO XCIF. zt -. Da.D. FRANCISC. ERNEST. BRUCKMANNI. - Lapides columnares, feu mathematici, — ,Enominationem hancce obtinuerunt lapides ifti, figu. | |) ram rhomboidis , feu 4wadraté oblougi , exhibentes, pro- pterea, quoniam plures eorum inter fe conjunüi, co- '"Inmnae quadrata formam quadantenus referunt: Tanta in €opia occurrunt prepe pagum ARZdigsderf' , non procul a — Nordhuía diftantem, ut etiam integra plauftra iisdem ones |. gari queant, Primam illorum mentionem fecit, infimulque |. complures benevole mihi transmifit , maxime Reverend, | Dn. Frid, Chrifl. LESSERUS, vetbi divini apud Nordhufanog . »minifter vigilantiffrmus in Epiftola de Lapidibus curiofis,qui &«irca Nordhufam ejusque confinia inveniuntur. Coliiguns | sur iopritis in monte quodam , in vicinia di&i j(tius pagi | Uu 3 Éto; 342 vOlfrvsio XCF. fito, nulla vero continent corpora petrefata nec etiam ip- fi hi lapides illis accenfendi fant, fed peculiaria tantum cort- fiunt ftrata , fingulari quodam luíu figuram hanc nata, |. . unde merito ad lapides fic ibo: in cdierafcós referendi | funt. Longitudo eoram plus vel minus ad quartam ulna. | vulgaris partem accedit , latitudo vero pollicem aequat, & quidem ex omni latere ; proinde etiam angulos quatuor — acutos regulares monftrant,qui in utraque regione,tam in- feriore, quam füperiore, adeo exquifite inter fe conveniunt, A E fi mathematice .delineati effent, prout ex Frg, 5. Tab. III. adparet. | x ; OBSERVATIO XCV. | Dn.D.FRANCISC. ERNEST. BRÜCKMANNL 1 . —Lapides Olivares... — I lapides circapagum & caftellum antiquum Wstzenburg — EB À Gandersheimio vicinum, itemque prope pagum Gror- | Fabllerg , qui a Guelferbyto noftro unum lapidem di- . fat, copiofe occurrunt. - Non fant lapides Judaici, qui alias — quoque fub nomine lapidum olivarium veniunt , fed potius ut ]jufüm quemdam natura produnt, atque non nifi fortuito ^. €x argilla tenaci,in hanc figaram, Olivis non plane abfimi-- lem, coaluitfe, atque dein calore Solis in lapideam.confiften- tiam mutati ac ita indurati fuiffe videntur, indeque hanc de- nominationem obtinuerunt. Complures illorum referunt '€tiam excrementa ovium oblongo - rotunda , eorumque fi- mul colorem exhibent, interdum vero etiam ad cinereum, albicantem , flavefcentem , pro.diverfitate coloris argille,ex — qua formati funt, vergere deprehenduntur, Praeterea etiam — Àn co differunt a lapidibus Judaicis, quod nullo praediti fint . De Luxatione femoris fiuftri , &8c. 243 petioló , fed ex omni parte quafi laevigati ,, prout ex Fig. 7. 4 8. Tab. IX. pátet.. — ^ ^ CGuelpherbyto Erfordiam miffz. &. . 8, 19. Decemb, 1742. ). | OBSERFATIO XCVT. — -. Dn. D. CHRISTIAN. GOTTLIEB FREGE. pa | de Luxatione femoris finiftri , ejusque pecu- oer . liari reftitutione. LÀ os OUR 4 Uam fallax pariter , atque difficilis fit perfe&a femoris & 7 iuxatio, fatis jam abunde notum eft peritis Medicis atque Chirurgis, quia fra&um ejusdem ac fübtra&tum collum quam fxpiflime ab imperitis pro laxatione folet . venditari. Interim tamen & cafus & caufas luxationis per. - fe&tae nonnunquam occurrete, curtofiores artis rioftrae ma- giítri itidem non ignorant , quorem certas & fide dignas 'Obfervationes jam non repetere praftat, quam llluitris HEISTERUS pra aliis id foliac fatis & perfpicue jam jam de- monítraverit. — Licebit modo Excellentiflimum noftrum PLATNERUM, tam honoris, quam pietatis caufa adhuc no- minare, quem fimilem luxationem ex laceratione ligamenti - teretis , a cafu ab alto ortam, in Le&ionibus füis publicis ^ " - aliquando adduxiffe , recordor. Sed quemadmodum tam fratti quam luxati femoris diagnofin difficilem ; fic & diffi- ciliorem fere curationem ejus efft , ad unum omnes quo- - que confitentur, Immo teftes habemus eum in finem mul- "to ingenio ac labore excogitatas machinas , tàm veterum, 'quam recentiorum , quorum equidem multis encomiis di- "enam induftriam tantum abeft , ut cgo, ad tanta artificia minus natus , carpere aliquo modo audeam, ut potius iftam. ; | | - Jam Anagno- -— 344 ^c JOlferpatio XCV125 0. ep materi tt e i M siia uper | emittit ELLE magnopere laudandam., ac ulterius continuandam exifti- — ricm ; fiquidem natura ipfa ac experientia , optimae eaeque —— foecunda artium genitrices ac.magiftrae , a variis:& parvis. femper initiis ad gradum tendunt perfectiorem. | Qua. pro-- pter meum effe duxi, maxima cum attentione & debita cum. perfpicuitate ( id.quod prudentiffimi viri (*) fuadent, ) cun- &as res , quotidie obvias , immo & artificum & empirico- -rum experimenta , inftrumenta, machinas, molimina, pro- be perquirere & penfitare, & in ufüm medicum, vel phyfi- cum ulteriorem , pro conceflis a natura viribus, conver- — terc. À natura. enim artifex generatur, doctrina perficitur, ^ eundem in modum , ficuti CELSUS in praefatione faa in Lil, — - de re medica, ex.anatomia Medicum non quidem medicinae perfectum, attamen aptiorem reddi adíerit. Hinc dudum jam contuetudine obfoletum eft, ut cujuscunque fere fcien- tiae magiítros vel naturales, vel artificiales, fau ufu.maxi- jme perfectos nuncupemus. Idem ( ne-longius aberrem ) en medicina valere , vel inter lippos conftat, Nocent enim gnpirici faepius, profunt vero etiam interdum.experimen- — S füis, a natura quafi, ordinario f&epe Medico deficiente, Ad füblevandum in neceffitate zegram conftituti, praefertim fi ceteroquin boni viri (unt, nec temere agunt,id quod or- dinarii & .fagaeiores Medici ,'ceu eruditi.nature fpeculatos tes venatoresque, ( ficuti à CICERONE vocantur, ) & tole- - rare & ulterius admittere poffunt. Interim tamen differen- &ia omnino inter illos manet ,:& quilibet fuos habet gradus : E atque 4*) Conf. MORHOFII Pelybift. Tem. I, Lib, IIl, cap..XIIL, $. 49. |... "Talibus experimentis infidis flruendz funt a Medico, & quas: ! cunque fieri poteft arte, quocunque pretio comparanda, His - »principiis primum erevit medicina, quibus ffi adcedat ufus & ju-.— "dicium Medici, in principiis artis fuz probe fubacli, reétius ille adplicabit; quam plebeji homines, qu» caufas-rerum non zqug Ácrutantur. :"Videfis Tom. H, Lib. II, c4p, 1L. $. 4. p. ni«.131. | 4 Er L — Kuwatione femoris finftri, ejusque peculiarireftit. 548 atque limites perfc&ionis , quemadmodum natura & do&ri- - ma inter fe differunt, ea nimirum ratione, ut natura artem Jfimplicitate , haec vero illam ufa ac ornatu faepe antecellat, qua ipía etiam raticne & Medicina & Chirurgia fua ceepe- jrunt incrementa. Sed revertendum nunc eft ad (copum primarium, feu ad femoris luxationem perfectam, ab em- spirico quodam rite non folum indagatam, fed.& optime re- - Mtitutam , cujus fingularem medendi methodum forte quo- que adhuc emendandam , fecundum omnes diligentius a ame exploratas circumftantias, candide nunc exponam. Fun- gitur in praefentiarvem adhuc officio ludimoderatoris in pago Pertz, prope oppidulum Taucham, Lipfie noftra vici- num , vir quidam , Sefzer dictus , olim caftra fequutus , qui matura, ufü & avita doctrina incitatus, valetudine adfiictis —ánterdum fuccurrit, nec admodum 1tudis, praecipue in ex- -ernis lafionibus , quae manualibus curantur operationi- - bus, in quibus adminiftrandis debitam femper prudentiam «um íolertia conjungit. Hic vocatur haud ita pridem ad puerum bubulcim , XV. annorum, qui armenta ibi pafcere vel abigere folebat, ex juvenili vero petulantia ducem gre- gis iftius bovem faepius vexat , caudam ejus fcmper arri- piendo & fic bovem in gyrum agendo , ita, ut hic tandem Ara incitatus, gyrantem & cauda tenaciter adhaerentem uerum tanto impetu in longinguum projiceret , ut pes, Teu femur finiftrum ex acetabulo fuo poftea :manifefto «vulfum «deprebenderetur. | Praeter enim füblatam amba- .. landi facultatem, non folum caput femoris aliquommodo in natibus digitorum ope palpari pctuit, féd pes inferior etiam, feu metatarfus , introrí.m inclinatus , ficque extra & für- füm verfus luxatio fz&la erat, fiquidem euam fymptcmata haud ita gravia infequuta, una cum icftitvtionc fatis facili, Ánullam acfuiffe fra&turam , abvnde, declararutt; id quod dnfoper qucque tem «cx laxo aetatis iftius habitu , tum ex s 3 chr. Md, Fel. P Ll. X x notus L| c - L «IN -4 "s " 4 m-€ L5 s | ; TB *: n "- iu co tm 7 i L b 346. ervatio XCVl. 0 B ^ »* hc a [ " ui " . * 4 ' * ^ motus gyratorii violentia pariter concludere licuit, Inte. tim tamen ligamentum teres femper fere ir tali luxatione diítuptum effe , & naturae dein benignitate vel reftitui, vel 4n. profunda illa articulationis cavea facilius retineri exifti- io, alias enim ex profundo ifto acetabulo vix , nifi ad oram ejus extorqueri, nec reftitutum commode in eodem retineri poffet caput offis femoris. Ipíc vero aeger per tres - dies ita decumbere & auxilium exfpectare cogebatur, utpo- tc quod vix in promtu erat, quonianr artifex ille, cui fimi- - lis nondum obvenerat cafüs, quid faceret, quidve tentaret, - dubius haerebat, adeoqué tantum facculi roborantes & pa- tegorici interdum impornebantur. Vulgaris enim. manu tentata extenfio nihil proficiebat , & puero dolorum aug- mentum creabat, Quemadmodurn autem inopinatum fae- pe occurrit auxiliam , ita & hoc in cafü contingebat: Dum - enim aeger ingemiit & ludimoderator meditatur, ex Chirur-- gia Hluftris HEISTERI , quam interdum voluebat & perlé- gebat, jam aliqua ratione inítruttus ; machinam ftatim mgn- té quafi arripit, a vitriario , vel ni fallor, fcriniario, ( utri- que enim illa utantur, ) fibi aliquando donatam , quam brevibus nunc delineabo, priusquam ejus uíam oftendam. Solent nempe & fcriniarii & vitriarii feneftrarum jugamene ta, feu crates feneftrales, illi includere, pro ulteriori deafcía- tione & perfectione, unde etiam aliquam hinc inde varie- - tatem: deprehendi. Scriniarii tantam fimplicem, hoc eff, fine trochlea, talem machinam adhibent, pro includendis | wariis rebus. Vitriarii vero inprímis trochleam adjungunt, itemque forarnina illa, litterís ecce, in Tab. IX. Fig. 5. 6$ 6. pra fcntis Volum. notata, quibus ferrum aliquod, five obi- cem trajiciunt , ut mox arctius, mox longius incluía ligna — fervare poffint, hinc etiam germanice vocant eise Scbrat- ben - Zvvinge. Haec vero ad wíüm chirargicum nihil faciunt, | trochlea tamen maxime neceflaria eft, & tunc, me quam .. De Luxatione femoris finfli, 8c. — 347 judice, PET777 machinam , in Tabulae X. Fig. 6. Chirurgie -Heifferiana delineatam , quam ideo adjunxi, maxime huic fi- fnilem .deprehendi. llla tantum artificiofior & prolixior, hac vero fimplicior .& parum :mihi emendanda videtur. Longa erat duas ulnas & quartam partem , porro quartam folummodo partem lata, cum fpatio illo , quod tigna, feu, fi mavis , orthoftatee due 4BCD. utrinque comprehen- "dunt. Sic enim altitudo ( non longitudo ) tam machinze, ,quam tignorum habebat «dimidium . partis. quartae ulna Lipfienfis ; craffities cujuslibet tigtii erat unius vel duorum pollicam ; & inclufüm fpatium ulna partis quartae quoque fere dimidium, vel paulo plus capiebat. Tandem ortho- ftatae ille. faperius & inferius brevi quadam trabe, feu obice itransverfo 48C D. jungebantur, cujus extremi inferius par- tem CD. pavimento infiftentem trochlea g. tranfibat , cum, ve&e feu manubrio verfatili 7 Z. verfüs e. extorquenda. Su? pra A B. apud f. cornua 4 4. eminebant, qua vero alibi non . reperi , fed quafi refecta erant, «quia ifthaec opificibus ni- hil, Chirurgis vero.magis prode(ífe poffunt, .& de quibus mox plura dicam. 5ic quoque nec laqueo illo, vel fune z. vitriarii , nec alii ut&ntur ,' quem circa trochleam g. traje- £&tum apud ludimoderatorem xidi. Huic funi enim com- plicato ,-quafi duplici, & vix ulnae longitudinem referenti, anantile quoddam jungit eadem ratione, ac PETITUS habe- nam illam Tab. X, fig. 8., quam funis.quoque talis ibidem in fig. 6. litt. dd. notatus capit, ut nimirum ibi circa.cubi- tum, hic vero circa femur fupra genu, injiciendum man- tile, feu habena, per funem dd, vel hic per 2, ope trochleae. »verfüs.e. rotandae , quantum opus eft, humerum vel fe- mur luxatum extendat , quem ctiam in finem prius machi- na modo defcripta eadem fere ratione ab empirico füpra nominato adplicata fuit, ac machina PETIZ77 lmpofuit gnint lateri fano aegrum, ut feinur cwm furfum trefpice- x 2 ret, re, deinde machinam intra DX I luxatus (inifter machinae incumberet, cornua vero 54. , fp niis craffis apud f. interje&is , ne quid fricando laedatur, ; ^s "s pe g le inguen finiftrum caperent ; tum mantile tam | nam laqueo 4. adjunctam , ut panlo ante dixi, füpra gc cadplicavit, & a miniftro denique aliquo in inferiori parte . trochleam ope ve&tis Z4. veríus e. & fimul pedem fic juffit jntendi , donec ipfe manibus fuis in ifchiadica regione ex- terna femur (atis extenfum eífe cognofceret. . Tunc enim, "m. 5 0M a ub B " & minis & precibus puerum: interea. compefcens , ftatim - Yemür in fedem füam compulit, & puerum Pese exclaman- tem & ambulantem extemplo , tamquam fanum dimifit, nullaque externa remedia L pott peractam hanc reftitutio-- : nem, fübjunxit, preetér éánguentum nervinum, quod femel agadplicavit, & dein Reginae Hungariae fic didam aquam, vel. . fpiritum vini fimplicem, pro roborandis mufculis luxati fe-- . "amoris aliquoties adhibitum. iE ^^ ^ Nihil vero habeo, quod in emendatione hujus machi- 431€ addendum mihi videretur ,. prater cornuum P. ali quam mutationem, ita quidem, ut partim illorum ad in- ftat, qua in figura 6..a. a. Tab. X. Chirurgie Heifterlanee — "delineata font, efficiantur, partim cum illis in figura 9. au- -9cantur , qua ratione , meo quidem judicio idem'in omni- bus iffa machina, quod machina PET71TI , praeftare poffet; ád eft , tam ad humerum luxatuná cum fetinaculo fig. 7. uam ad femoris lüxationem interiorem cum cornubus & xetinaculo fig. 9: 10. forte accommodata effet, ubi infuper & hoc perquam commodum eft , quod in neceffario cai, facilius vel celerius ad manum effe queat defcripta haec ma- - xhina, pra machinà PETITI magis artificiofa. -. Tro chlea - tantum in PETITI machina aptior videtur,dum ita cum ma- mubrio in latere conftituta eft, ut peculiari matrice ciscüme.— voluatur, quo fit ut funis non ita, ut in priori fit, intor» " queri , c 7 La -: : - De Luxatione femoris finifiri, $e. — 349 — —— M .queri & hinc extenfio aliquo poffit modo impediri. Sed hoc arti a natura & artifici medico ab opifice relitum eft. At- tamen nihil intereft, utram cornua hic ad(int , an vero re- fe&a, quorum loco extremum iftud f. (i lane in modum quafi excavatum effet , forte idem praeftaret , quia fpleniis interiectis obfirmatio obtineri, omnisque laífio evitari po- teft, cornuaà vero in vitriariorum machina nimis brevia fünt & angufta ibidemque ex incuria tantum relicta. Sic enim 4fi aegro jacenti volumus füccurrere & commodum fitum ámperamus , neceíIitatis tempore nec in trochlea, nec in machina quidquam mutandem videtur. Comparationem fic - tantum inftitui cum celeberrimi PE7777 machina, nec pro- pterea hanc cafü tantam inventam pro nova haberi poffe judico , vel perfiadere alicui conabor , quum & artificium, & vis ila extendendi per trochleam, vel etiam polyspaítum, - án mechanicis aeque ac medico - chirurgicis operibus fatis . fuperque probata fint, atque infuper plura & fimilia magno- "sum ingeniorum proftent inftrumenta, ab Illuftri HEJSTERG xecenfita atque correcta , immo rite optimeque dijudicanda & fecundum artis regulas eligenda, in Chirurgia fuae ope- re novo & perfecto inveniantur, ex quo nuperrime adhuc multum emolumenti in me redundatfe profiteor , dum Ex- «ellentifs. Dn. Auctor benevole mibi conceffit , ut in ger- gjmanicam linguam ex latina illam translatam de novo Chi- rurgorum maxime in ufüm prelo committerem. — Limites . xel leges obfervationis excedere viderer , (utpote qua Do- . &orum cogitata roborare tantum volui, ) fi omnem machi- narum tractoriarum ufüm exponere, earum differentias in- dicare, vel etiam luxationum doctrinis füperflua addere vel- lem, de quibus integrum tractatum facile quis confcribere poffet , unde pauca modo adhuc adjiciam. Antiquiffimos . Chirurgos jam in uno fcopo convenire, & in inventionum . $odo tantum hinc inde variare deprehendi. Omnes enim Xx 3 exter. 359 Mfir$atio XCVL. 0 extenfionem- modiffime intentionem hanc adíequuti funt, quer fibi oppofitam , quam :Centr4-extexfopem «9« — tant , valentem & neceífariam judicarunt. Hinc ( omiffis feliquis)'per laqueos fatis firmos.&trochleas adnexas com- — dum PAÁRAEUS in operibus füis indicat , qualis methodus . cum ratione a ZUNCKENIO praefcripta fere convenit ,^ubi- laqueum brachio vel femori adligatum ab aliquo adftante füper. menfam protrahere & ope trochleae extendere jubet, Idem fere BRÁAUNSCHV/EIGIUS in fine Chirurgiae füz ex - bit, quod & vulgariffimum & antiquiffimum , ac tempore neceífitatis optimum quoque videtur, ut.nimirum tales la- quei , fupra genu vel ulnam injecti , trochleae , feu mernifae - tractoriz fcriniariorum adligentur, & fic juxta commodum eegri fitum füfficiens .& tnta fiat extenfio. PURMANNI vero — machina in Cairurgia fua curiosa cum illa in 4ctis Eruditorum anni 1683. maximam fimilitudinem habet , ;nec.a noftra .& PETITI machina adeo eximie differt. Extenfio tamen «op- . pofita , quae fit objeGa feu eppeffta quadam quafi trochlese 3n0rA (mit einem Wiederbatt )u t tali machina, qualis PET7TZ ,"vel PURMANNT, vel.noftra ef '"CELSUS ait Lib. ILL Sec]. XX, — omnium optime perficitur, ita; ut haec tam in brachio,quam - jn pede prae aliis facilius adplicari auxiliumque:certum fem- per obtineti queat, nonnifi paucis quibusdam interdum mu- tatis, utpote in quibus exiguis fepe mutationibus omnes. hendimus. | | Explicatio figure 5. €9 6. Tabule 1X..quibus amaclits ibac in perpendiculari &$ borizoutali fün fiftur..—— 4, defignat funem. vr ^ ABCD - - orthofítatas. — £66 -- foramina vitriariis proficua, iftarum machinarum .differentias ainice pofitas «effe .depre- 4d, — : g-de e. Dum à f uü De Reffitutione luxzti cubiti. 35t — 4&4. manubfium trochleae. . € locum, verfas quem trochlea movetur. - - f locum intra cornua. — -og- trochleam. "m .&b. cornua. | | OBSERVATIO XCVII. .. Dr. D. CHRISTIAN. GOTTLIEB FREGE. de | . Reftitutione luxati cubiti. | "Y Afam hunc pariter ac ipfum modum reftitutionis patz- xy cis tantum indicare lubet, Cubitus nempe ia poffe- | — riorem partem , ut plerumque fieri folet , verfus hume- rum luxatus erat , in foemina , qua rapas vi exttahere vo- - Jebat , easque terrae firmius impattas vincere non poterat, Accedebat illa poft alterum jam diem ad empiricum Sefzer, €ujus inventiones in obfervatione praecedente jam laudavi, Hic brevi inftituta deliberatione ipíe folus optimo artificio - mechanico reftitutionem perficit tali ratione, qualem CEL- SUS Lib. VIII. cap. 16. de cubiti luxati curatione fere defctibit. - Omnia enim in extenfione fic di&ta & contra- extenfione pofita fant. lta vero cowtra- exteuffonem laqueo praeftitit, ut ite nodo in utroque extremo conítrictus , altero extremo, quod lit. «. Fig. 6. 745. 1X. monftrat, in flexura cubiti, altero autem £, circa pedem Chirurgi contineretur. Talis erag jufta laquei quafi duplicis i; e, nodo conjuncti, longitudo, mt a cubito aegra ad pedem Chirurgi penderet. Sedebat vera aegra in fella verías parietem inclinata, & tunc Chi rurgus manu fua brachium a&grae anterius fupra laqueum repente aliquoties verfus humerum aegra impellit, dum fire . mus interea in inferiori ftat laquei parte ; fimillimo plane inodo, epe SML B parte Jego HT? Py k plenius. ee IC CIgj i reftitt3 funt. absqt ES Yl x x E gs 3d fon . 1299 7e | Vlad A a xao y. n Tm den - s UT 4 - tv | mmatíone doMfillsrug- cite ; rg :- fextim « de efficaci i in'ea remedio: seio bed, pr É— gue fatis: Horus fi Fic adfeQus,ufia cuin omnibus fy A. ds tiri jus fuis, , hiné vulg aria repetere faperfedeo,, boss choi od ; idque propterea in- 7d , een] dn celeberrimis ^. Aniftri- ateris , — bes initio baritin vicudge c Cv vini potu paulo. largiori alioque dieetaé ertore, i ipd T | i exae(tuationem abripiebar , ita, ut tamor & dolor gw ndala-- rum iftatüm intra aliquot; horarum fpatium notab * Au. féretur.- Sublevabar fübinde potu Thee crebriort; fà M xalidos ex floribus Chamomillae & erplaftrum de Melilo- tó imponebam , parabam pediluvia , pulverem vefperi ad- fümebam bezoardicum falinum , omnta tamen incaffüm , 44. gertíum usque. diem, quo ipfo. deglutitio fütmme dolori fict evadebat, ita, ut nec Thee infufüm fine fümmo dolore & - Pon nifi maxima cum Jtadieos deglutire poffem. 2^ ! 5 A vem c DS Sed D -T | (3 b. ^ n . i X De tuflammatione tonfIarum catarrbali, &c.. 393 ria remedia , tam externa, quam interna, fcilicet E(Tentia Pimpinelle cum Liquore terr, fol. Tart. & Syrupo Viola- rum &c. nihil proficiebant. Interim tamen animadverte-. bam, calorem tam le&i, quam potus , item fuctionem Ta- baci ex floribus Cyani & Sambuci, cum pediluviis, aliquod, -maximum vero calidam aquam in ore detentam auxilium interdum attuliffe. Notandum autem hic eft , fanguinem meum femper valde fpffum , tenacem & [alphbureum , atque id-- circo non folum ad catarrhales adfectus maxime difpofi- tum fuiffe, fed & eandem ob caufam inprimis d/uentia ca- lida & refalventia temperatiora multum omnino proficere po4 tuiffe. Hinc omnibus aliis fepofitis , tantum Jsfufum berba - Thee probe ca/idum , continuo fere in ore, detinebam,modo- que quantum ferre poteram, pro Gargarismate adhibebam, idque primum hora prima poft meridiem usque ad horam quartam continuavi. Inde.fudorem & notabile quoddam levamen fentiens, placidum fonminum, per integram horam - «urantem, capiebam, — Poftea ab hora quinta vefpertina, - usque ad horam quartam matutipam fequentis diej inde- finenter infufi iftius ufum ita admifi, fingulisque horis re- folutionem manifeftam pituita glandulis infarctae, obfer- vavi Tandem fatigatus in lectum me recipiebam, fomno- que tranquillo iterum recreatus , in tantum me levatum fentiebam, ut perfecte iterum & absque dolore liquida de- - glutire potuerim. — Reiterata dein gargarifatione (/ poft-- - d intra 12. horas ad minimum 20. menfüras aque ca- Tida ità confumféram, ) uno quafi momento punctum, feu principium primum obftruGtionis & inflammationis glan- dula referatum , maximo cum foeetore erumpebat , unde altero jam die bene valens , nil nifi Thea? potum & garga- fifaionem crebriorem , una cam mixtura illa ex FEffent. Pimpinellze per aliquot dies adhuc in ufüm vocavi.. Acci- debant tum & compluribus aliis fimiles adfectus catariha- — deor. Med. Vol. VII. Ix les 854 . Olfirvatio XCIX. les glandularum & faucium , quibus nunc citius atque fa. cilius hacce in. mie ipfo obfervata methodo, nimirum gar- g^ri[atione continua &. emplaftro de Melil. externe. impofito;. auxiliunz ferebam. | Nolo jam ulterius. opportunam hang gargarifationis formulam prae aliis heic loci extollere, quo-- niam eximius ejus effectus abunde jam patet, eaque in aliis. rauioribus adfeCtibus fauciunr , fpeciatim: in Angina, ad: x hag Nitri aliorumque: facile in. virtute fua exaltari pote. rit: Omnes eninr reliqua medicamentorum topicorunr formulae , e. g: cataplasnrata tanv promtum: & efficacem |J vix unquan: monítrabunt effectum. C Lipfía Erfordiam miffe 4. 12. Februar. 1743. ). J OBSERVATIO XCIX. Dn. D. JOANN. STORCHIL de | Paffione ilíaca ex Hernia íncarcerata,. | Ir LIV. annorum , temperamenti cholericí, 4 multis MW jam annis herniam , ut opinor , omentalem celavit; |... praecipue quoniam nihil vel parum incommodi ex ea- percepit Die :. menfis Octobris anni praterlapfi, dolo- ribus colicis, qui dorfüm & coxam in confenfum trahe- bant, corripiebatur : mitigabantur quidem ufir Tin&: Cort. Caícarill. & Rhabarb. fed brevi recrudefcebant , maxime poft hauffum vini. Aluum obftruttam clyfteribus emol-: lientibus referavi & dein Pilulis Becher. fübiuncto fale ama-- ro irn aqua foluto, apertam fervavi, Die 3. tormina fever- - tebantur cum fingultu , ufüm Pilular. diarrhoea excipiebat, finc torminibus , & quoniam die $. cum adpetitu cibos | | um iterun Exc Dé Paffione iliaca ex Hernia incarcerata. — 358 "iterum adíümere poterat, hinc . morbum proflisatum effe credebat. Att, elapfo vix Diduo, no&urno tempore ex im- provifo dolores vehementiores a flatibus incarceratis ite- fum .excitabantur , quorum favitia infringebatur per vo- imitum laboriofüm : Obambulabat & functioni fuae tam meditando , quam fcribendo vacabat , nnde ad folvendam aluum ordinabam potiunculam .ex aqu. flor. Chamom. «um Manna & Cryftall. Tart.,.ante :cujus adíamtionem non folum bis , fed etiam poft illam iterum binis vicibus , ex- €rementa dejiciebat 5 cum vero die 7. tormina periodice .urgerent , de Hernia .hactenus occulta me pariter, ac Chi- rurgum, certiores reddebat, quapropter ftatim fotus emol- lientes adplicari .& .clyfteres continuari juífTi , .omiffo inte- rim u(ü medicamentorum internortm, | ^ Die.8. adíümta eructabat fine vomitu: Scrotum qui- .dem , quoties manu Chinurgi comprimeébatur ,.detumebat, mox vero , a rélapía excrementorum liquidorum , iterum intumefcebat : :;Clyfteres itidem excrementa .quidem adli- Ciebant , incarceratio vero in eodem perfiftebat , .& fingul- tus , anxietate praecordiali complicatus , :àepius audiebatur. Quae eructabat, colore.biliofo tin&a eranr. :Singultus poft adíumtam Tiín&t, Cipnamomi aquofam cum Liqu. terr. fol. Tart, mitigabatur quidem , 'fed brevi recrudefcebat. Die 9. Clyfter foetida quaedam .proliciebat. Inteftinum incar- ceratum vero regreffum & repofitionem.denegabat , usque in diem I4. Interim extrema frigebant, fitis urgebat & con- -cuffiones fingultuofze tanta cum vehementia fiebant , ut earum fonus in platea audiretur; hinc facrae coenae ufa ad mortem fefe preparabat. :Hoc fatto: & ad(ümta dein prio- E fingultus mitior evadébat, fcrotum detumefce- bat, & hora 6. vefpertina per. imanum Chirurgi contenta Teprimebantur, cum infequente diarrhoea foetidiffima , quàe fxpius repetebat. .Repofitis inteftinis per ligaculum con- "Yy 2 veni- 5n veniens reditus in fcrotum preecludebatur , ficque aluus - dein r4. vicibus evacuabatur fine tamen manifefta detu- mef(centia. abdominis & virium reftitutíione. Die I7. fado- res erumpebant, miteícente diarrhoea : fomnus nanc vires. zcfarciebat , ut die 24. primum pedibus argrotus iterum in. filtere potuerit. Saepius quidem inteftina fcrotum de novo | occupabant, quoniam. vero nil nifi liquida continebant, & vie fatis patulae erant , haud difficulter retrudeban- tur. Scrotum per aliquot dies a nimia diftenfione tu. midum, per epithemata fhbadítringentia iterum robora. batur, & tandem ligaculum adeommodatum parabatur, quod. fufficiebat pro exitu denegando & ulteriori prolapfuy inhibendo. Mir In hoc cafü interfceriolum quoddam filentio haud - praetereundum effe exiftimo : 5i unquam facilioris cognitió- | nis & cvidentioris diagnofeos eft morbus , hie certe pras - aliis pluribus exempli inftar infervit; interim cui fortuna favet, ille etiam per contraria, mediante dono contradicen- di, inclarefcere ftudet, Die 9. ni fallor, per aliquot horas. "peregre proficifci & aegrotam quandam vifitare neceffum mihi erat, hinc, vacillante in me fiducia , commoda occa. fone vocabatur alius, ececa magis fortuna; quam experien- &ia elatus Medicus, qui fugitivo fcrotum & herniam intus ens oculo, fcdem morbi primariam in índuratione , vel in» far&u hepatis quaerit, & herniam vilipendere füadet, fimul que praícribit EmpL. faponat. camph. & interne exhibet pulveres temperantes , rejiciendo infuper fotuum & clyfte- rum ufum. Paulo poft vocatur non ínfima fortis Chirur- gus , qui explorata conditione adfectus , laudat methodurt meam & juxta hanc omnino procedendum effe perhibet atque hinc fotus clyfteresque fapius repetere & adplicare commendat ; hinc ergo majori exponebatur rííüi nafatulu ánterveniens , qui etiam coníültationes dein TU DESSEN | | ^ &Vi- De Paffioue iliaca ex Hernia incarcerata. 35* — & vifitationes defideratas, cum primis no&urnas , diapho- re(i (imulata, pro more, recufàbat. | , . Quo levior interim hic adfe&tus quoad Diagnofin , eo ravior quoad medelam eft: fruftra enim pleraque interna exhibentur, & quo efficaciora illa funt , eo periculofiorem edunt effectum , quoniam ea , qua in canali inteftinorum praeclufo ad exitum pertingere nequeunt , non fine allgore regurgitant , fermentefcunt & per vomitum ejiciuntur: Uni- ca, qua reftat medela, eft frequens & (zepius repetita adpli- catio clyfterum & fotuum emollientium , fed quis aegroto- rum ejusmodi extraordinaria conamina patienter per plu- res dies perferre poteft ? raro diu fidem fervant & fiducia conftans anili faepius oblocutione vacillans: redditur, immo plane pervertitur. Quantum vero aliàs anus garrula per- dit, tantum in noftro ca(i vetula, fimilem adfectum perpef: fa proficua erat & animum aegroti folatio erigebat , clyfte- rumque repetitam adplicationem maxime commendabat. Sed proh dolor! qua jam tam Medico, quam zgro pro ful- cro erat , femeftri haud praterlapfo ex hoc malo proftrata ín mortis praedam cedebat, cujus idcirco hiftoriam fequen- tc obfervatione fiftere lubet. | | | | OBSERVATIO C. Dn. D. JOANN. STORCHII. 2E d . de «t1 -. Paffione iliaca a calculo inteftinali indu&a, ic | eaque lethali. "2tfPE 'Ulier 73. annorum , qua& ante quatuor luftra jam jam | 1V A raffione iliaca ex hernia incarcerata laboravit; de qua ^ etíam cafus in Obfervationibus meis clinicis Parte E p. 256. extat, ab eo tempore, ex adfecto fimul femore & EU AO NEM a eruic - —— M ae crure, ulcus antiquum & inveteratum retinuit ; 'fanato.vere hoc ulcere aliquoties Peripneumonia .fatis periculofa.adfi- - &a fuit, Anno proxime .elapfo., vere adulto, confolidatio dictorum :ulcerum .Chirurgo otia fecit, tzetaque noftra de dolorum .& ftatus motbofi induciis gloriabatur,quae tamen Anfidiofae :& infida erant : -Die 3. enim menfis Junii -vonii- 'tu .corripiebatur ibiliofo , ex viridi nigricante , .cujus caufa «onjiciébatur.in.acetatia ex la&uca :haGtenus fzepius .come- fta.& placentam ex.pane'fermentato paratam, matutinis:!ho- ris: minus mafticatam.&.fruftulatim deglutitam. :Obftru&io alvi:& dolores .colici.comites.erant hujus adfetus ; interim tamen fymptomata 'hzecccompefcebantur Mixtura ex Tin&t, Cort. Cafcarill. & Rhabatb.'fimulque:beneficio .clyfteris. edu- cebantur fcybala indurata:mucofa. ;|Hernia locus, quem memori.mente voluebam., jam:immunis.a.doloribus erat, hinc:omnem füfpicionem .de :ejus :incarceratione .abjicie- bam , :minime tamen idcirco defiftebam alvum per clyfle- res follicitare. :Die 6. vomitus redibat , fed .non biliofus, prater .potulenta enim nil rejiciebat. :Die 7, no&u .denuo nigricantia:& guftui advería evomebat, & eduttis in inteffi- no.colo hactenus inclufis excrementis, clyfteres:fruftra ad- plicábantur: Spasmus.inteftina per intervalla torquebat, ha- .€ktenus.tamen per duas:no&tes placide dormivit. .Die 9.-ve- 10 poft anxietatem per Net horas perpeffam , in largio- ti copia £cetida, iliacae paffionis certiora indicia , per vomi- tum -rejiciébat: Vefperam verfüs:exoriebatur.dolor in late- re finiftro:circa flexuram Coli ,:infuperque abdomen. magis intumefcebat ,unde circumferentia ejus inungébatur., fo- tus .ex Jactte adplicabantur .& .clyfteres .faepius .repeteban- tur. tics erumpebant , pulfus intermittens.& durus obfervaba- aur cum notabili virium decremento, Exhibui hinc Pilulas | | c 'Die 1o. Junii ,. qui feptimus«erat:moirbi , flatus aliquo« De Paffone iliaca a calculo intefliali 9c. 389 ex.fapone Veneto confe£tas, quibus adfumtis etiam: dolo- res remittebant, & gra per aliquot horas placido frueba- tur fomno, poftea multa foetida: per: alvum: excernebat fi. mulque vomitus induciis gaudebat, unde etian pulíüs ite- rum regularis obfervabatur. | Die: octavo: morbi: nox fuit: quieta ». pulfüs regularis fübfitebat ,. alvus: vero: denuo: ob. ftru&ta. clyfterumy continuationem: poftulabat :: Poft: meri- |. diem per vomitum: fcetida ,, non' vero: admodum: copiofe, rejecit Commendabam iterum: Pilulas faponaceas ,, quae inis etianr vicibus excrementa foerida una cum fruftulis ar-. gillaceis exturbabant... Die 9.. per noctem quiete dormivit, alvus detumuit ,. diarrhoea vero denuo fübfiftente ordina- bam Unguentunr Popul. cum: Ungu. de Arthanita mixtum ,, | pro inunctione abdominis, Circa:merirdiem tormina exafpe- rabantur, clyfteres fine cperatione injieiebantur , &;, crepu-. fcalum verfus, paroxysmi hactenus per aliquot dies: recur- rentis incrementum: majus féntiebat. Durante hoc paroxyf- mo pulíus erat febrilis nrembra frigebant , anxietate ad- ficiebatur, fed alvus faepius foetidiffima eructabat, cum de- tumefcentia abdominis & levamine dolorum; Die 1o; mor- bi mane de obftruétione urina" conquerebatur, unde fotus: ex lacte paratos commendabam. Hora 12. vero cun fra- ore explodebat per anum: calculum, rmagnitudinemr nucis juglandis grandioris referentem, & pondere drachmas VI. sequantem , qui ante füi exclufionem , urethram compri- saendo, obftructionis urinz auctor fuit. Hoc enim remo- to ftatim egra Spa copiam urinae emifit ». & multa li- quida, fed foetidiflrma, per alvum dejecit, his tamen non obftantibus , poft breve intervallum dolorem ardentem: in hypochondrio dextro , cum frigore extremorum, perfenti« fcebat , & diarrhea fübfiftente anxietatem & fitim inextin- guibilem experiebatur. | Die 6o 0 oo0pferoane CE ^ "v9 | sc s ————— ÓÓMMÓRÓÓM——À— . Die i1. alvus quidem fxpius refpondebat , abdomen vero, cum dolorum augmento , magis magisque intume- Ácebat, pulfus evanefcebat, & poft meridiem aegra vitam «cum morte commutabat. Mind ». :. . .Se&ionem anatomicam ab agnatis dein denegatam fhiffe, valdopere doleo; fufpicor enim plures ejusdem con-. ditionis calculos adhuc reftitaffe , ille vero excretus mihi vi- debatur de genere bilioforum fuiffe , qui in cellula quadam ^ Coli cruftam argillaceam conceperit, fiquidem fab lamina £alculofa in loco quodam foluta, biliofi coloris erat , 4& Aquam ad elutriendum adhibitam bile tingebat, ac infüper in refpectu ad magnitudinem admodum 1evis erat. Ratio- ne figura etiam non obfcure prodebat hofpitium, quod * & -:delicet cellula quaedam Coli illud praebuerit. * 3 OBSERVATIO CI. Dn. D. JOANN. STORCHIL sitire op Hernia incarcerata lethali. neca 3 X 7ir 39. annorum, in infantia pro monorchide falfe ha- . bitus,.quoniam fcrotum in dextro latere quadantenus | tumidum .ei-erat, anno etatis vigefimo quarto circitef herniam incarcetatam animadvertit , a prudente autem Chirurgo cataplasmatibus , fotibus & .clyfteribus .dextre — &ra&tatus , brevi temporis fpatio reftituitur, & ab ilio tem- pore ligaculo adcommodato ulteriorem prolapfüm praeoc- cupavit, A die 13. Junii 1741. iter g. milliarium , equo ve- - .&us profequitur,& inter adícendendum & defcendendum . crura incenfüeto more divaricans , incommodum aliquod | circa fcrotum fentit, quod a fcabie, qua toto corpore fca- tebat , fenfibilius reddebatur, quapropter ligaculum remo- ei Nv6t, ik ok d dlc De Hertia incarcerata letbalr. 361 200 SVISERIUUPEEUBNN els. Lot MeL n c MMC NI e. 1. wet (n hoc itinere conftitutus per 2. dies hil nifi crudis, fumoque induratis cibis, lucanicis & cafzo cum pane vefci- tur, diverfzeque.confiftentiae cerevifiane bibit. Statim poft reditum faum in urbem noftram ad virum in officio fibi prapofitum adcedit, & ligaculo deftitutus , inter fermoci- nationes obíervat fübitaneam inte(tinorum in fcrotum ir- ruptionem., indeque mox percipit dolores colicos & an- Xxietatem praecordialem , ut incurvatus incedere & hofpi- tium quaerere neceífüm haberet. Adfe&tus ante 15. annos perpeffi.non immemor, cly- fterem ftatim praeparari fibique adplicari jubet, aít fine le- vamine; hinc pott r2. horarum decurfüm confilium & au- xilium meum de(iderat. 'Commendo repetitionem clyfte- rum, ex lacte, fapone Veneto & oleo Lini paratorum, ad- plicationem fotuum ex emollientibus cum lacte deco&tis, ac tandem abdominis inun&ctionem cum oleo flor. Chamo- mill. & carminat. quorum adíiduo uíu die 16. dolores qui- dem regnittebant, aít vomitus tam potulentorum,, quam alimentorum, ex inte(tinis regurgitantium, & cum bile ac pancreatico fücco mixtorum, pravio fingultu, dein fuper- veniens, ftatim indicabat , haud ita procul nunc abeffe paf- fionem iliacam. .Praícribebam ergo Mixturam ex Tinct, Cort. Cafcarill. Cinnam. & Liqu. terr. fol. Tart. poft cujus ufam vomitus & fingultus ceffabant, fomneque per 2. no- «tes placido aeger fruebatur. Die 18. de novo fentiebat dolorem in hypochondrio finiftro, cum concuíTionibus fin- -gultuofis. Offam fine fübfequente vomitu ad(ümfit, flatus emifit ,.a(t hernia immobilis erat; pomeridie vero per po- tum cerevifia proritabat non folum vomitum male colo- ratum , fed cxafperabat quoque fingultum, quae fymptoma- ta, quamquam alter vocaretur Chirurgus , priorem expe- tientia fuperans , qui manuum operatione ea, quae neceffa- fia erant, praeftabat, continuo urgebant usque in diem 20. ^ Mélor. Med, Vol. V1. Z2z que 362 Olfervatio C1I..—— cu quo ambae manus in dorfo frigidae, in vola autem aeftuan tes deprehendebantur, aeger anxie fpirabat, mente vero ad- huc fana & erecta loquebatur. Sed die 21. poft mediam - no&em evigilans, delira proferebat, extrema algebant ; fic- que poft uum S. coenae placide animam efflabat. — NI — — Agnati,funus in diem 24. differentes, petebant exente- rationem , qua inftituta, occafionem nanciícebar inquirendi ' ín caufam pracipuam denegati effectus remediorum & füb- fequutae mortis, Aperto itaque abdomine in confpectum ftatim prodibat Hernia fic dicta omentalis : Scrotum enim. continebat omentíi partem induratam, ad librae unius pon- dus adcedentem, qua tamen non ita noviflime fcrotum in- - traverat, fed a multis jam annis ín eo delituerat. Inteftino- yum fere totus canalis impletus erat chymo , tetro foetore infe&to & puri plane emulo. Omenti contiguitas ventricue jum longum &quafi faccatum trahendo reddiderat, & inte- ftina in latere finiftro cunCta partim omento , partim vero peritonaeo adnata erant , haecque firmior cohafio in caufa. fuit, quod pars inteftini coli, unacum omento eidem ad- harente, in fcrotum intraverit. Annulum peritonai nimis conftritctum inveniebam, qua ftrictura non permittebat, ut vel omentum, vel Coli pats retrahi potuerit, fiquidem dis- fecto jam annulo non fine magno labore demum reduce- bantur. Proinde etiam in cellula inteftini przeclufa delitefce-.- bat fruftulum lucanicae fumo induratz, quod retrogreffüm. itidem impediverat. Inteftinum colon non folum quoad partem ínclufam , fed etiam in abdómine ad ulnae dimidiae longitudinem, nigrum, friabile & putridum erat; immo & fcroti pars illa, ubi delituerat , putrida ac nigra, foetorem - pargebat fphacelofum : Hinc cau(ía mortis certe in fcroti & inteftini coli fphacelo quaerenda, | EN ( Gotba Erfoxdiam miffe d.7.Mart. 1743.) - l—— - OBSER- — : : De Agno cyciope; feu monoculo enonfirofo. 363 OBSERVATIO CII. - Dn. D. JOAN. SEBAST. ALBRECHT. * ; de . Agno cyclope, feu monoculo monftrofo. A TOn defunt inter Anatomicos & Medicos, qui noviffinae N temporibus noftris , induftriam fuam in indagandis - monitrorum veris ac genuinis caufis denuo laudabili- ter pofuerunt , ex quibus jam primarios tantum nominare licebit. Dn. WINSLOIF in Hifl, Acad. Reg. Scient. Paris. Annis ..1733- €$ 34. occafione duorum monftrorum, binas differ- tationes de Moz/fris, cum adnotationibus fcripfit, ubi ad va- rias claffes illa reducit. (a) Sic etiam D. 7..G. DU/ERNOTI dm. Commentar. Acad, Scient. Petropoltane — Tom. VT. Claf. pb. Artic. de generatione feu .cauía .efhiciente mon- ftrorum erudite ac copiofe egit. (b) Addo etiam celeberr. D. 4/b..HALLERUM , qui ex principiis anatomicis in cau- fas monítrorum inquifivit diligentiffime, in peculiari fcri- pto, quod occafione foetus bicipitis, ad pectora connati, docte .elucubravit , (c) quamque disquifitionem «ulterius profequutus .eft, in Differtatione .academica , anatomico- medica, qua duorum Monftrorum anatomen defcripfit. (d) His adnumerare quoque liceat Dn. LEMERT, Nicolai fil. , cu- jus rationes, modo laudatus HALLERUS in dicta faa Differt. «& retulit .& aequa lance ponderavit, (e) itemque doctiff. ; AL j^. " (3) Vid. Commerce, litter, Norinib. Ann. 1739. hebc. XXAL p. 243* & Ann. 1740, hzbd, XXX, feq. p.235.244. 260, (b) Ibid. Ann. 1742. hebd. XV. p 1 4. 121, (c) Impreffa eft Hannoverz 1739. in 4to. - (d) Predit Goettinge 1742, Xe) p. 18. feqq. in nota, 364. Olfervatio CIL. — ; MÀ — — E je. Pbil. BURGGRAK TUM. juniorem , (£). ut.alios nunc eo lu-— entinis.taceam , cum rnentionem eorum: uberiorem fece- ut HANLERUMM 75 CO DOEDE | Quoniam autem celeberr. hi víri,. in anatomicis ver- — fatiffimi, non aeque adhuc iiiter fe conveniunt, in ad(igpan-- dis caufis, ( uti & inter antiquiores de eadem re lis fuit, ) (cd' alii fy ftem accidentium. agnofcunt ,-alii. vero: preexiffentie, (eur. redelineAtiogis tuentur, quorum utrorumqae argumenta ftudiofe.collecta ordine recenfet ALAZLERUS, infimul vero: | conftat, quod ad ejusmodi lites dirimendas nihil magis: - juvet,. quam. obférvationum accuratiorum copia: Opera hinc pretium effe judicavi, novo & rariori exemplo; illam in fpecie clatffem, ubi capitis partes. pumero imminstar, trans poftass diflortas: coalitasque videmus, augere. Juffü & man- | dato. Seremiff. Princtp. FRANCISCK $05LE , Duc. Saxon; & reli. Domini: mei clementiff pro eos, quo pollet in Mufas noftras ' £alimirianas amore & gratia, menfe Martio annt praeteritb 1742. ad me déferebatur agnellus;. in vicina urbe & praefe- &ura Rodachienfi recens natus, poft paacas vero: horas, ob» nntrimenti.défectum, quia füperioris maxillae brevitas nom. admittebat uberis UR ENS , mortuus , ut illum irt ftadioforum: noftri Gymnafii academict. corona:fecarem &-.— in anomalam firucturam curatius inquirerem, quod & fta tim, convocatis civibus, fatum eft. Praeter caput nihil monz- ftri alebat agnellus, (g) in hoc vero »edia fab fzffigiata from de oculus unicus » duplici pupilla inffructus veperiebatur', cirea quem- C£) Su bem 35ebenctea sa Dem éefibagite cer erseugung,infonbete — beit cinec Sucht in Der anbetu in bem orepfaden Seld) De. OMM SraudT.-am.9Oagn: 1737. Part, lil.-cab. 3. p22. 47» eqq. ) (g) De alio agnello: Cyclope ,. monfltofo- capite vid: ean. Cour PEYERI obfzrvat. in Ephemerid, N, C. Dec. ll. Ann. ll Num, sd ^X CE . De Agno cyclbpe, feu monoculo monfirofo. 36e quem palpebra fuperior unica arcuata. & paulo invería. junge- batur lateraliter utrinque. cum zwferior? duplici in. angulurg quafi. obtufiorem inferius coalita., canthum dometticum .ommunem formante, utraque palpebra nodulo, feu glo- ..bulo quafi conttricta& connexa, ubi carwscul^ duplo major adparebat ,. (h): uti ex adpofita capitis figura :. Tab- 1X. cla- rius patet , quam: verbis exprimi poteft. Narium loco ade- rant bina tantum parva foramina, per qua fpiritus vix duci: poterat, & /ebium fuperius , vaolle, pendulum, (ne reniten- £a, offcse fübftantise maxillae fuperioris , Zizguz fimul (ini- ftrorfüra: exertà., ivferius vero Jalzum. cum. maxilla. etiam fi- niitrorfam ficxum erat. | | Dstrahenda nunc erat cutis, eximendus oculus , fed: interiorem membranarum & cerebri ftructuram examinare: non potui, quia ex mandato. parcendum erat cranio. — . 3T Oculus exemtus magnus £4xzc Am umicat Albugineam UnIcAMI- que habebat corweam, duplicem vero wveam cum pupilla. duplici & iride gerniiata, & praeter magnam humorum 236i & vitres: &opiam , duos contittebat erf allinos. Retine dupizcis fibrae in- - ter fe implicatee terminabantur in dwos uerves opticos coali- tos, per magnum foramen retta. & breviffima via ad cere- brum abeuntes. Mufculi oculorum ita erant inter fe fe in- tricati, ut ob teneritudinem fibrarum nihil potuerit certi de numero eorum determinari, €rasium , ut adjeCta ejus deli- meatio Tab. ZX. Fig. 2. € 3. docet, valde difforme erat , ex - varie. diftortis oflibus, male conformatum. Ex offis frontis faftigiati parte inferiore, corpns utrinque zjgemati- ORMMUNM | LE X C$ (HR) An:zlogam contocmnationem , ex concoriu palpebrarum inferio- pe rum nata, fitis exaéle delineatam exhibet D. Benj. $CHARF- FIUS Obferv. Cil. De-.Ii, Ann. li, Epberoerid. N. €. p. 2*4, N^ Non minus etiam in iila puella m: nítrofa. quam deícapfit: - iEn. Frdem, SC HELHASIUS fimilis obfervatur Dec. ll Ana. - Ml. ovfe:v. CLVL Ephem. N. C. dud ca 366 —— Olfervatio CIT | : : . ; ' z- «is & parietaltbus , ab(entibus plane /aerymalibus offibus , im cranio agnino aliàs fat magnis .& conípicuis , conformata erat erbiea magna, in poftica parte minus arcuata, fed pla-- :Rior, magno foramine pervia. Inter bina Jregmatzr offa in "vertice , breviori fütura , quam /agitalem nominant anato- nici, juncta , & fimul inter es occipitis interpofita erant duo Alia ojficula triangularia , per continuatam /agittalem lataram inter fe & cum effe .occipitis tenuij[mo , transparente, immo parvis foraminulis pertuío , mediante /zmbdoidea connexa. Maxillaria effa , molaribus dentibus in(tru&ta, truncata, lata -& narium loco utrinque foraminulis parvis erant inftructa. Os ]pheno:des deprehendebatur plane.anomalum; compref- fum & diftortum, nec finus, aut foraminis,, quo in nares naturaliter tranfit, ullum alebat manifeftum indicium. Jsfe- rior s$naxilla, longior , ad finiftrum latus retorta, .dentes ale- bat:tam zzeifores , quam molares. Lateris dextri offa cranii omnia erant majora, finiftri vero minora.& quafi compref- fa, uno verbo, omnium anomalia tanta, quanta aliàs a vio- lentia compreffionis & minori mollium partium reniten- tia inzequali expectari poteft. | Siitaque quis hanc offium compagem intuetur , facile 4s fibi perfüadere poffet, ex accidentalibus .caufis eandem natam effe ; quod fi vero oculum ejusdemque repertam. ftru&turam curatiori meditatione profequimur, difficile erit - judicatu, «qua ratione, vi aliqua externa, bini bulbi oculi, - Lg hj 3 v - m L - diffiti, interpofitis oflibus , vel horum rudimentis fupera- - 'tis, mutata fede utriusque , fe ipíos quafi fabintrare.potue- rint. Cuivis itaque , rationcs partis fcu fyftematis utriusque À celeb. -HA£LERO :ordine recenfitas , fine partium ftudio - ponderanti & .deduéctas inde conclufiones (ji) examinandi. facultate pollenti, facile.erit judicatu perquam difficile , £ft x :non (4) Defcript, fectus bicipitis p.37. feqq. Q'Uis novies. t 367 n————— 'R—— ——X——c— —— — JAM — € BAMBINI non impoflibile, fore, ut ex accidentibus illa oculi ftru&tura .. potuerit oriri ;. fi vero ratione cranii ipfius, illarum vim ad- mittamus , utrasque rationes refpectu diverfarum partium locum habere poffe credimus, quod fagaciorum judicio re- linquimus. | ^ Explicatio Figurarum Tab. IX. ad banc Olbferva- tione [pectantium. 3 Fig|r, Externam capitís & partium ejus conformationem ponit ante oculos. | . Fig. 2. Offeam ftracturam, feu Cranii anomaliam fiftit, — Fig. 3. Cranium inveríüm exhibet. . OBSERF ATIO CIIT. Dn. D. JOAN. SEBAST. ALBRECHT, Qvis p BUR | " j Uamquam oves maxima ex parte fingulos tantum pa- | rere foetus obferventur ,. tamen pabuli beneficio, aut o. fipater, aut mater vim geminandi per naturam ha- beat , aliquando binos, ternos , quaternos generare & uno partu fücceflive eniti, ex ARISTOTELE obfervavit Cezr. GES- -ANERUS Hiff, Auimal. Libr, 1. de Quadrupedibus viviparis p. sa. 779. 1n Orchadibus pene omnes geminos, immo plerosque ter- geminos edere partus , idem ex BOETHIO tradidit. Noftris An regionibus idem rariffime contingit, adeoque tanto ma- jjeri cum diligentia ejusmodi obíervationes notari meren- .tur. Die 23, Martii anni elapfi 1742. fcripfit ad me verbi di- .vini minifter & Paftor Fft/dere, 7. H. Kenig , Y» v &yíes, fe- quentia : Quod rariffimum & ultra oranium , etiam iyw Tae; tute x - s 308. Olfmeais CIV. — . Lai e Re ad PT a ps tm n 8 i B e UTOR i B —— ————MMÁRsWRo ÓUÁÓrámEE E &ute cenfectorum hominum, hujus vicinitatis, memoriam — accidit, refero exemplum. Geergz Fifcheri, zuftici Dohlavien-- — fis, ovis eemellos peperit, mox tbi, vah ! ferius paulo ve- niunt fui vifitaturi, num ovis admittat agnellos ad fugenda ubera, en! inveniunt tertium recenti partu enixum, aft mor-, — tuum, interim, dum curam natorum gerunt, quartum quo- que. eadem .patit ovis. . Qucs omnes, ur aleret.diu,.cum — non fufficeret mater,tertium nutrici.füppofüerunt, & fictres illi agnelli cum matre füperftite leete adhuc vivunt. ES . OBSERV ATIO CIV, . J Dn.D. JOAN. SEBAST. ALBRECHT. Motus fpasmodici vagi, vulgo 4Z/e Kriebel- und — Krabel - Kranckheit , obíervati in puero X..an- E : ^ «norum a vermibus. d 1) Arior. apud nos eft morbus, qui Zvz«»o à GULDENKLEE IN Libr. L. Epift. IX. EpZep/te mira , aliis motuum fpasmodico- rum "vagerum , alis alio , nobis Germano plerumque der 'Kriebel - und Krabel- Kranckbeit nomine venit, & a me pof — 25, annorum praxin nunc prima vice apud nosin puero X, — annorum obfervatus eft... Adeo mira funt/hujus morbi pe-.— culiaris phaenomena & fymptomata , «ut ttolidee plebi, ' «qua ob caufarum naturalium ignorantiam , ejusmodi ^. .effe&tus raro contingentes ftatim ad fafcina refert, haec | falfa erronea ;praeconcepta opinio vix ac ne vix quidem | ex animis eradicari queat. [Id quod & fa&um effe no- wimus , ubi peculiaris hic morbus ab anno r713. us- que 1779. multos homines , fine difcrimine :vel fexus, vel aetatis , Annaberga mifere adflixit , multisque tam fcribendi quam judicandi anfam , impari licet conatu, dedit. Fufíiorem jam recenfionem variorum hac occafio- ine publicam in lucem editorum ftriptorum heie exhibere 7? n usd ET. "X £9 Motus fparmodici "401, €5c, 269 aut judicium de iis ferre tanto minus placet, quo majorem operam jam huic rei dedit Cl. Zbeodorus 2f RIV OL DUS. (a) Addere tamen illis ibi negle&ta quaedam fas effe judico, fci- licet Cl. Dn, Chzzffiasi FIOEPNERI AGa privata, betreffenb biejeniae franfheit,wormit SDerfonen unterfdiebliden Ge fdblecbt8 unb 9itteró gu Gt. 2nnenbergvom j3abr 1713.bif 1719. uberfallen. worben. (£) Porro etiam D. 7». Chr, WeLFFI inaugural. Differt. de merbo /gasmodico epidemico ma digno ,. in Saxonia , Lufatia , vicinisque locis graffate huc perti- net. (c) In Annalibus quoque Uratislavienfibus plures ele- | gantes & doctae obfervationes de hoc morbo fübindelegun- | £ur, (4) Quemadmodum vero caufa hujus morbi & rot tri- | ftium ejus fymptomatum, eo tempore plerumque in nociva | tempeftatis intemaperie & frumentis inde corruptis rubigi- | nofis & loliaceis, alimentisque ex illis confectis pofita fuit, ita | diri eque ac miri hujus mali caufam nonnunquam vermes, ! feu lumbricos effe poffe, obfervarunt viri celeberrimi , ex | quibus virum in obfervandis & indagandis morborum ge- . nuinis caufis fagaciffimum & experientiffimum, illuftrem 1 quondam & in ornamentum Germania, incrementumque . artis falutaris natum , Zrider. HOFFMANNUM , nominaffe | Mor. Med.Pbyf, Fol, VLL, Aaa | nobis | | | l| (^) In Praefatione propria ad Frameifei HUTCHINSON Tentamen IL hiftoricum de Magia germanice reddipum , quod prodiit Lipf, '* 3726. 4to. ||»: «P) Prodiit fine loco & anno impreffionis, & quoad relationem hifto- Dp ricam aliis palmam dubiam reddit, — «1 €€) Prodiit illa fub prefidio, magni, dum viveret, B, nunc G, N/, |o cEFEDELII, 1717. & in compendio multa de hac re lectu di- (2 gniffima refert. — : | (d) vid. Illuftr. noftri Prefidis, D. Asdr. El, B£CHNERI, [ndicem -... unmiverfzlem SeG. [I, Num, XIX. p. 371. cit, Atiebebunb Sp0s.— | belssieantbeit, | 1 ( 570 lx Obfervatio Cp. - -" "C NMEM [S nobis fufficiet, qui in Af cine fyffematica(c) hunc adfe&um — 3 verminofa colluvie generari poffe, experientia, optima re- rum magiítra, comprobatum dedit, idque fieri fcribit, non | folum rofione inteftinorum a vermibus vivis, & acrimonia, - fed quandoque etiam a vaporibus putridis, caufticis, ex ver- minofa fentina mortuorum corrupta & putrefa&ta, hujusqne exhalationibus in maffam fanguineam abreptis. Cum ita que in noftro puero faciem pallidam obíervarem, & quere- las de capitis dolore ten(ivo audirem , quem mirae arcuum diftorfiones , motus opifthotoni, per paroxysmos matutino plerumque tempore, poít no&em tranquillàm, femper ex- cipiebant. & fubito graviffime eum adfligebant, cum phan- tafize turbationibus, quibus porre adcedebant queruli clamo- res de dolore rofivo in finiftro hypochondrio, adpetitus in- ordinatus , horrores febriles cum calore praeternaturali va- g0, ftatim hinc mihi orta eft de verminofa latente fpurcitie fufpicio, inprimis cum omnem conjecturam de corrupto ali- mento abeíTe diligenti fcrutinio exploraffem. ^ Anthelminti- €is itaque externe umbilico adplicatis & interne quoque ex- hibitis, hoftes nocivos adgredi non dubitavi, adplicatis fi- mul, ad deorfum adliciendos inimicos, clyfteribus, ex la&e cum melle confeGis. Primis quidem diebus atrociores ob- fervabantur cruciatus , quod parentes facile deterruiffet ab - ulteriori falutarium medicamentorum continuatione, nifi | aliquot rnagnis lumbricis teretibus, veritatis teftibus, excretis, convi&i acquiefcere fuiffent coadti& fic bono effe illos anime joílifem. | Tandem Mercurii dulc. rite ppt. & refin. Jalapp. - ana gr. IV. cum Amygdal. dul. excort. num. 2. & Sacchari Canar. fcrup. I. in pulverem fubadis & exhibitis, magna "humoris viícidi, lenti, crudi, corrupti copia, cum reliquiis putridorum lumbricorum, fuit excreta, & ab eo tempore fub continuato balfamicorum ufu, a miris o we olo- TY Tom. IV. Part, IIT. cap, 3. $. XIV, p, m. 102. Motte fpasrnodici vapi, &5c, 471 ncs f c C CC CC c d doloribusque o&tidüumimmunis vixit. Aft commiffis, ex ^ parentum indulgentia, in dieta erroribus, conceffo ufu pla-- cente recenter coctae & cupediarum ex amygdalis cum fac- charo paratarum, infuper mane jejuno ventriculo conceffa. cerevifta non optima nota, negle&a fimul a&ris temperie, ftatim cm fabula ad terrorem ludi coepit, Denuo ita- ue illo pulvere primas vias abfterfi, fübjun&a Mixtura es f. Lumbr. anodyn. & Liqu, C. C.fuccin. unde omnia con- fopita iterum funt ita, ntnunc optime vivat & hilaris ad fcho- las fuas reverfus fit. (Coburgo Erfordiam miffe d. 10, April, 1743.) OBSERFATIO CE. . — Dn, Lic, CHRISTIAN. FRIDER, JOERDENS, Retentio urinz lethalis a paralyfi par- | ticulari, | Irgo $9. annorum per totam vitam fatis profpera vale- tudine gaudens, fub initium praeteriti anni, abfceffum — paffa eft in manu , qui difficulter admittebat mede- lam, tandem vero Chirurgi folertia optime confolidabatur. Hunc fequebatur fcabies, & menfe Aprili dolor urgens ver- fus veficam obfervabatur. . In latere lumborum dextro do- Tor levis & obtufus fentiebatur, quife, fecundum fitum mus- culi pfoas, ad femur usque extendebat. Urina quandoque adeo faturata profluebat, ac fi fanguine tina effet. Scabiei opponebantur medicamenta fanguinem corrigentia & cal- culo forfan latenti lenia lithontriptica. — Scabies fucceffive imminuebatur ; totalem vero illius profligationem ditfia- debat tumor in dextro pede obortus, & abfceffum minitans, cujus tamen difcufio, praeter fpem & opinionem, facculis OA '2*2 calidis l 472 | | Obferwtio CP. — cl o, calidis ficcis promovebatur, dolor etiam wrgens verfus vefi- €am non redibat , ille vero obtufus in lumbis permanebat, - qui etiam, quia parum incommodi creabat, aequo animo to- lerabatur. Urina in debita quantitate & qualitate interim prodibat, nihilque fabulofi aut calculofi continebat. — Menfe Majo bis dolores experiebatur exquifitos aegra , defcende- bantilli e regione renum fecundum du&um ureterum in veficam, urina fimul faturate prodeunte. Poft hzc adpare- bat inferior abdominis pars paulo tumidior, licet quantitas urina excretae quantitati liquidorum adfíumtorum refpon- deret, nec ulla refpirationis difficultas, aut etiam oedema pe- dum obfervaretur. Dolor priftinus in lumbis continuabat. Bub initium menfis Julii doloribus magnis aegra corripieba- . tur aliquot vicibus, qui tamen brevi, oppofitis carminativis, ceffabant. Antequam menfis hic iin ai eegra de laffi- tudine periodica, adpetitu decrefcente & naufea, praecipue vero panis, conquerebatur, & inferior abdominis pars tumi- dula manebat; qua dolorem tenfivum excitabat, fi gra in le&o ex uno latere in alterum decümberet. Porrigebantur aperientia; vifceralia, anticache&ica,immo aliquotrad. Squile le dofes, praecipue dum facies pallida & tumida adparebat,- & cache&ici quid fufpicabatur. | Superveniebat levis horror & vomitus, quare reliquis medicamentis Effent. Cort. Caf-.— carill. & Cort. Peruv. jungebantur eo.cum fucceffu, ut fym- ptomata cefíarent, adpetitus rediret, & vires iterum collige-- rentur. Jnferior abdominis pars femper eandem magnitus- dinem fervabat, & dolor lumborum manebat idem, Haec. relatio ad XIil. Augufti diem usque fe extendit, quo die agra optima ípe íanitatis brevi recuperande teneba- tur, fed novo fuperveniente malo terrefatta, meam iterum. implorabat opem. | Nam urina, quae hactenus debita quan-. titate prodüt, fubfiftebat fimul inopinato, & nullus ad eam excernendam íendebatur ftimulus, nec quoque. ob rema- nentiam aliqualis dolor. Omnis etiam evanefcebat adpeti- | te y Za " 1 » - 1 Retentio urine lethalis a paralyfi particulari. o7 tus ciborum, cujus loco naufea & vomitus, cum fiti & ma- gna virium proítratione, adcedebant, fine notabili zeftu, pul- fus manebat tardus, & abdominis expanfio nullo modo im- minuebatur ,, prodeuntibus interim per alvum excrementis liquidis. Quoniam igitur haec urine obítrudio plenaria confeftim orta fuit, & nullus dolor, nullusque aftus eam —€omitabatur, qui alias fufpicionem de inflammatione fphin- teris veficae movere potuiffet, ideo adfectum hunc pro pa- ralyfi particulari organorum ad urinae. fecretionem fpe&an- . tium, declarare nullus dubitavi.: Interne ergo nervina, jun- &is lenibus diureticis & analepticis, externe vero epithema- -ta & cataplasmata regioni pübis , vertebrisque lumbaribus. nervina adplicabantur, aít irrito plane cum fucceffu, fiqui- dem aegra, quae in dies magis viribus deftituebatur, & cujus hypocauftum urinofum fpirabat oderem, inter preces, ra- tione ad ultimum usque optima manente , inopinato circa "meridiem diei 24. Augufti vitam cum morte commutabat, "Ceterum notatu dignum eft, qued ultimis vitae diebus pun- &ula varie magnitudinis, tartarum urina vafis adhaeren- tem referentia, obfederint pinnas narium & extrema articu- . - lorum, ut &, quod die ante obitum fanguis e genitalibus ex- cretus fuerit. irs SCHOLION. i Morbum virginis hujus complicatum fuiffe, hemo "negabit, licet primo intuitu illius caufa levioris momen- ti effe videretur. Humores vitales heterogeneis acribus - pàártibus inquinati, deponebant proprio motu peregrina in extremis, & ita in manu excitabant abíceffum , aegre fanabi- lem. Sanatum hunc excipiebat fcabies. Mafíà enim fan- jinea per abíceffum ab impuritatibus fuis nondum ftis li- erata, acrimoniam ad peripheriam propeilebat. Quam- quam autem fanguinem degunt adhibebantur& fcabies fe- ? 4a 3 re | : URN TROU TU 274 Oblervatto CP. re auferebatur ; attamen tumor de novo in pede ortus fc. abíceffüm minitans , fuadebat, ut fcabies potius toleraretur in eo gradu, quam ut, ea fublata, graviori modo anfa prae- eretur; Commendavi tunc excitatíonem fonticuli, prae- fertim quoniam medicamentorum ufum averfabatur, fed eundem adeo abhorrebat zegra , ut mortem mallet , quam eligere hoc remedium fibi infen(iffimnum. Equidem dein metus abfíceffus cum tumore evanefcebat, fed impuritates . dein varia graviainducebantfymptomata. Praecipuum erat cachexiz initium , quod ex abdominis aliqua intumefcentias qua etiam in facie cum pallore obfervabatur, itemque ex faufes,& motibus. febrilibus conjiciebatur, quae incommo- da vero, fi abdomen paulo tumidulum excipias, adhibitis anticache&ticis & antifebrilibus obremperabant ; omne ta- men, quod intimius latebat, malum, tollere non valebant, difpofitionem nempe ad calculi generationem & impurita- tem illam humorum acrem, a qua natura abíceffu & fcabie liberare fe annifa fuit. Quoniam vero neceffarius & fuffi- ciens medicameritorum ufus íntermittebatur, atque exitus - . illis impuritatibus non parabatur, hae nervos ad urinze fes - cretionis organa tendentes, obítruxerunt, & fic paraly(in particularem, lethalem tandem exitum accelerantem, indu- | xerunt. Merito autem ipfe hic adfe&us lethalis eft dicen- dus, quia nulla fpes adfulget, ut intra fpatium 7. 9. vel IT. dierum paralyticum malum tollatur, adeoque tanto certius. tali tempore, ob urinae regurgitationem ad maffàm fanguis neam, eger moritur, Videmus in aliis membris paralyticis,. uantum temporis requiratur, donec ad priftinum robur iis- deni ita reftituatur. ut officio fuo fungi iterum valeant. Ra- riffimus utique erit dicendus cafus, ubi fpatio paucorumdie- rum paralyfis refolvitur, qualem in operario quodam vidi, qui poft cafum ab alto per aliquot dies nec alvum depone- * re,nec urinam emittere poterar, denec adhibitis nervinis, : ^ 1 i H | TU is TN E E OH C1. Fftula ari ex bemorrhoidum &fc. 475. in pee inferioribus motus, & fic etiam in nervis ad in- teíti eftinum re&tum & urinae organa abeuntibus tonus natura- lis redierit. In parocho quodam podagrico 6o, annorum notavi paralyfin etiam particularem a podagra retrogreffa ortam, qui feptimo ab eo, quo urina fluere cefíaverat , die moriebatur. | OB.fERFATIO CF 1, Dn.Lic, CHRISTIAN. FRIDER. JOERDENS, Fiftula ani ex hezmorrhoidum tumore ma- | je tractato, E 7Irquidam $6. annorum, fanguineo-cholericus, per W plures annos haemorrhoidum fluxum regularem ex- pertus, ab aeftu & equitatione fatigatus aliquando do- fnum reverfus, haemorrhoides coecas obfervabat. "Tumor fucceffive augetur cum doloribus, aeger vero malum ex intempeftivo pudore diffimulat, donec cruciatus nimii hunc fuperaverint, ut primum Pharmacopoeo, & dein Medico or- dinario rem totam aperire coactus fuerit. Tumor tandem fua fponte rumpebatur, & poft copiofi puris, cum fanguine remixti, excretionem, dolor quoqueremittebat. Neglettum poft hacc ulcus in fiftulam abiit, quae varia incommoda pro- duxit, ita, ut aeger illorum pertaefus, tandem feCtioni fefub- mittere conftitueret, eumque in finem jamjam Chirurgum quendam celebrem & hujus operationis bene gnarum ac- cerfere decreverat 3 aft variis intervenientibus impedimen- tis res protracta fuit, donec fua fponte coalita apertura mini- ma fiitulze in limbo ani, &gro perfuaferit, fanationem ab ipfa natura factam effe, praecipue, dum nihil incommodi atnplius fentiebat. Tranfierunt fic anni 12, & quod excurrit, absque moieítia ulla a fitula derivanda, nifi quod aeger raro refer- : ret, Boc X SE E. $76 . Olfrvatio CL. — ret, aliquid purulenti fe obfervare poft excrementorum exe clufionem, fi charta impuritates ab ano detergeret. Ha- gnorrhoidum fluxus etiam quandoque, licet rariífime pan | Ca quantitate, redibat. Interea arthriticis & calculi dolori- | bus faepius infeftabatur, atque infuper diverífae magnitudinis ' Calculi per vices prodibant. Tandem cruciatus, qui primo rarius adfligebant, & calculo adfcribebantur, centinue jere torquebant zegrum, ita, ut ftranguria paucís admodum ho- ris aliquam quietem concederet. Confilia & Refponfa Me- - dicorum celeberrimorum conquifivit, fed omnia commen- data remedia contra calculum & ftranguriam direda, irrita fuerunt. Miferam hanc vitam duxit fere per biennium, cum febris catarrhalis fuperveniret, quae inflammatione faucium & raucedine initium faciebat. Has excipiebat dein tuífis & expe&oratio, ac poftmodum materia catarrhalis,. deorfum magis vergens, varia in abdomine incommoda ex- citabat; donec eadem ad locum adfectum fiftularem delata, inflammationem ibi excitaret, ut aeger tandem, morbo con- fe&us , doloribus ad ultimum usque durantibus, vitam fi- ' niret, | SCHOLION, ^ Negotium hamorrhoidale , quod olim tamquam res vilioris momenti confideratum , & negligentius tractatum - fuit, hodie perfpicue fatis dilucidatum quidem eft, fed mul- tos dein in eo deliquiffe conftat, quod omnes fere morbos a caufa haemorrhoidali quafi univerfali derivaverint, non fine egrotantium complurium damno. Novimus enim exem- - la, ubi prolixee medicationes inftitutee fuerunt ad fluxum emorrhoidalem provocandum, licet natura invita, qua nullo unquam motu eandem indicaverat viam, Immo tri- ftes nobis innotuerunt cafus, ubi ejusmodi interpeftivis cu- rationibus fanitas debilitata & depravata fuit, ut dein per - divus totam 2" b Fiflula ani ex bemorrboidum tumore &yc. 577 totam vitàm valetudinarii permanferint, aut ipfa mors prae- matura indu&a fuerit.. Monendi igitur funt juniores Pra- &id , ne in fpeciofis illis demon(trationibus theoreticis ni- miam ponant fiduciam , fed potius illas cum genuina vete- ranorum Practicorum experientia conferant, & quod maxi- mum eft, cognitionem morbi per figna propria eorundem- que caufas fedulo acquirere nunquam intermittant, qua via, fi ordine pro&efferint, errorem omnem certifTime evitabunt. Negandum quidem non eft, quod in iis morbis , ubi moli- mina haemorrhoidalia maniféíto occurrunt, illorum etiam ratio fit habenda ; his vero deficientibus abfurdum etiam foret, fi eadem urgere vellemus. | Siergo fluxui huicadfue- tum fuerit fubje&tum, circumípecte de illo confervando co- Sitandum & eo omnino invigilandum erit, ne intempeftive fubfiftat , aut incongrua medicatione turbetur. Redditur inde mafla fanguinea vel mucida, ut cachexia oriatur, uti à menfíium obfru&ione in foeminis chlorofis 5 vel eadem ir orgasmo confítituta impetuofas dein congeftiones ad aliano- biliora vifcera excitat, ut haemoptyfis , apoplexia, aliique graviores morbi inde oriantur, nifi tempeftive referentur viae, & fluxus debite reftituatur. Haec breviter addu&ta an- "te refolutionem noftri cafus fufficiant. Fatali cafu factum eft, ut aeger haemorrhoidarius malum, quod fibi equitatione & aeftu contraxerat, ob pudorem intempeftivum celaverit, & ex nimia fiducia erga Pharmacopoeum ignorantem, Me- dici experti confilium quaerere neglexerit, unde factum eft, ut heemorrhoidum tumor indolens, fuppuratione fatta fua fponte apertus fuerit, & ex negligentia in fiftulam degenera- verit. Neceffitas inprimis poftulaffet apertionem tempetti- yam tumoris illius haemorrhoidalis, & quidem vel per. ad- plicationem hirudinum , vel mediante fcalpello eon. Pec quemadmodum hoc in compluribus aliis feliciter factum fuiff? conftat, ita, ut ftitim omnis dolor fimul cum exulce- -aifer, led, Pbyy, Fol, F Ad. Bbb ratio- a filem unice fe diffunderet, tam diu etiam nullum incommo- fuum ib! exereret, tunc omnino ftatim dolorem continuum. ^578 a Obfervatio CFI, : rationis metu evanuerit. Deinde etiam ex parte Chirurgo- rum heceffaria fuiffet tempeftiva repurgatio ipfius ulceris; itemque conveniens dilatatio ar&Hioris aperturae medianti- bus turundis , qua ratione facilius exoptata potuiffet. obti- neri eonfolidatio. Mirandum ergo non eft, quod omnia re- - media ab exteris commendata fuerint fruftranea, quia cal- culofo adfe&ui & calculis ipfis aliquoties excretis :caufa o- mnium dolorum & cruciatuum adfcribenda effe videbatur, fiftulae autem latentis nulla potuit haberi ratio, quamquam equidem negandum non fit, quod omnis etiam erga fitu- | lam directa medela, quae omnium optime in primo ejus initio inftitui potuiffet, optatum tamen vix adíequuta fuiflet effectum, — Valet enim & hic vulgatiffima illa regula: Prin- | cipiis obíta, fero medicina paratur, cum mala per longas in- valuere moras. Siin tempore fectio locum inveniflet, ma- - lum etiam funditus eradicari potuiffet. Erat etiam idcirco ad eam fuftinendam tunc ager ipfe jam paratus, animum. vero dein mutabat, poftquam illam coaluiffe putavit, nul- tumque evidens incommodum exinde obfervavit. Firriter enim credebat plenarie confolidatum effe hoc dlcus , licet. contrarium ítatuerint & demonítraverint periti & experti Chirurgi, hasque inducias admodum infidas efle declarave- rint, quia ob externam hanc tantum adparentem confolida- | tionem, fiftulae indolem nondum depofuerit ,. quin potius. - piures cuniculos interius agendo, majores adhuc progreffus. clandeftino faceret modo : quam diu igitur fufficeret pin- guedo, inteftinum rectum obfidens, & fic in maffam infens dum, nullumque dolorem metuendum effz 5 fimulac vero. extremitas aliqua fiftulae inteftinum reGtum, vel ipfi adjacen--. tcm veficam urinariam attingeret, & pus acre rodendo vim: & intolcrabilem fufünendum fore. Prognofticon - | | F Frattura Cranii cum Leficrte 65 deperditione &yc, 470 - firmavit eventus. Sero nimis doluitaeger, quod monitis fa7 lutaribus nen ftatim aufcultaverit : Nam poít decurfum 12- annorum fiftula ad veíicam propius accedebat, unde dolor primo levis, dein continuus, & tandem intolerabilis fere -. oriebatur, qui ad inítar ftrangurisee aegrum ad ultimum usque vitae halitum excrüciabat. Novimus alia exempla, ubi fiftu- . la veficam urinariam & inteftinum re&um perforaverat, ut per hoc urina, per illam feces alvinze, tranfierint, OBSERFATIO CFI. Dn. Lic, CHRISTIAN. FRIDER. JOERDENS, Fra&ura €ranii cum Ixfione & deperditione | portionis cerebri. P 4, annorum ex alto deciderat in caput, quod lapi- M' di acuto impegit ita, utinftar mortui domum deferre- |. tur, ubi per hore quadrantem omni fenfu privatus ja- - cuit.Redibat dein ad fe iterum,fatis vegetus videbatur,& adin- terrogata bene refpondebat. In ofle bregmatis dextri vul- nufculum confpiciebatur. Exploratione debite fa&ta de- rehendebatur cranii fra&ura triangularis , per medium of- fs bregmatis di&i fa&a, & ad futuram usque fagittalem & €oronalem excurrens. Brachium atque pes finiftri lateris pa- ralyfi laborant. Puerulus nihilominus nucleum pruni fic- '€ati dentibus frangere valebat. Demtisligaturis & remoto linteo carpto e vulnufculo proveniebant denfa albae fibrofae materiae cochlearia duo , fubfequente dein fanguine lympha diluto. Denfa illa alba materia nihil aliud erat , quam ipfa cerebri fubítantia. Incifio itaque inftituebatur fecundum fra- &urae du&um , ubi iterum MP Serebri portio protupipe 2 at a80 | . Obferstio CFI, - d bat, cujus etiam fequentibus diebus complures minores - particulae extrahebantur, puerulo interim per 18. dies in - ftatu fatis tranquillo conftituto. | Proinde etiam in. paraly- - . ticisactubus motus& fenfus fuccefTive redibant , vulnus op- timum tandem reddebat pus, & novo pericranio os fratum - denudatum obducabatur, Seddie ipío 18. tumoracumina- - tus in parte fraturae majori conífpectui fe fe dabat, qui pri- - mo durus erat. dein. fomentationibus emolliebatur. Incifo hoc tumore efiiuebat liquor aqueus , cum pauco fanguine ! fixtus. Sub hac apertura magna latebat cavitas. [nje- &ionibus & ligaturis debite adplicatis tumor evanefcebat, & - incifio facta pariter confolidabatur. — Brevi poít alius tumor in paite anteriore frati cranii circa futuram coronalem oriebatur , qui tamen paucorum dierum intervallo iterum fubfidebat. Poftfeptimanae octavae decurfum prior tumor iterum redibat , & in dies incrementum majus capiebat, | ita, ut circa medium fequentis feptimanee craffitie pugnum & longitudine manum zequaret in desféro bregmatis offe, JEger hinc magis magisque contabefcebat & debilior redde- batur.. Vuinus colorem mutabat , & pericranium novum €um carne denuo generata evaneícebat., & carnem muria conditam referebat, Cranium denudatum infuper nigre- fcebat, & vulnus loco codi puris ha&tenus redditi , liqui- dam faniem excernebat, immo ultimis diebus humor lime. pidus copiofus promanabat, qui fplenia, ligaturas & ftra. gula infigniter madefaciebat. Sub initium decimae fepti- mana fupervenientes convulfiones , vomitus & deliria in- ftant:s mortis indicia preebebant, qua etiam elapfo biduo - fequebatur, Se&ione tumoris facta, quia ulteriorem reli- - qui capitis parentes fuperftitiofi non concedebant, fubftan- | tia cerebri altitudine trium digitorum tranfverforum &lon- gitudune dimidiae manus extra cranium propulfa ,& a - E wo Friffura Cranii cum Lefione 65 deperditione &'c, ^t pha copiofo adfluxu admodum rarcfa&a & expanía com fpiciebatur. NOT 2 SCHOLION. .. . . - Ápoplexie fecundi gradus imaginem exhibuit puer - hic poft cafum ab alto perpeffüm :: nam fenfu. & motu pri- vatus erat primum, & ad fe dumrediit, paralyfis remanebat in finiftro latere. Refutantur hac obfervatione illi , qui negant, homi- nem vitam protrahere pofle, fi meninges cerebri ruptee fuerint , aut cerebrum ita laefum fit, ur de ejusdem fubftan- tia portio aliqua feparetur , & per vulnus prodeat, Indicium iliud, quo illafum cranium effe conjicitur , fi durum corpus dentibus frangere aeger poflit, infidum effe, noftra docetobíervatio. rx quM Caetérum etiamfi pars cranii fradi triangularis feparari&z eximi potuiffet,nulla tamen curatio fperanda fuiffet,quoniam Kkeíum cerebrumtanto minus cohiberi & retineri inloco de- bito potuiflet. Adüuxerunt fucceílive humores ad cereb- rum laefum , ejusque fubftantiam hinc inde in tumorem ele- - yarunt , qui tandem mole auGus , nec fafciis, nec ulla alia arte retineri potuit. Adfluxus hic humorum contingit . etiarn faepius in aliis partibus laefis, & hic in noftro cafu ad- nodum copiofus fuit, ita, ut reliquum corpus fucco nutri- tio deftitutum , & indies niagis emaciatum fuerit, Afero- fo hoc humore adfluente etiam integrae partes, cerebro lae- - fo fübjacentes, fucceílive corruptae fuerunt , unde deliria & convulfones ortum duxerunt , & mortem brevifecuturam adnunciaverunt. nit tete - . Mirum videri poffet, quod paralyfi ta&tum brachium cum pede finiftri lateris reftitutum inintegrum fuerit , cum | tamen cerebri laefa pars nort admiferit fanationem ,. fed po- | Sus alias adjacentes partes fimul in corruptionem traxerit. AH "7 Bbb3 | Con- / 485 ^ Olfrvatio CPI, Conjicimus itaque, paralyfin illam a concuffione cerebri ^ tantum, à cafu ab aito induGta, & non abipfa ejus leefio- ne ortum duxiffe. A concuffione hac etiam derivandum eft, . quod puer ftatim fenfu & motu privatus inítar apople&ici per aliquod tempus jacuerit, | OBS$ERFATIO CFIII, Dn. Lic, CHRISTIAN. FRIDER. JOERDENS, Notabilia quzdam circa Apoplecticos - - Obfervata, | Atrona quaedam 76. annum & vitam fatis ordinatam M agens , diaetamque optime obfervans , doloribus ar- thriticis femel vel bis per anni fpatium obnoxia, an- te16. annos jam apoplexiampafía eft, & plures dies fine fenfu & loquela tranfegit. Rediit tandem ad fe, medica- . mentis congruis adhibitis , & fuüccedentibus doloribus ar- thriticis loquela reftituta fuit. Ab eotempore prater inful- tus confuetos articularis morbi, fana vixit. Ante biennium apoplexia denuo correpta , iterumque ab ea , ficuti prima vice, feliciter liberata fuit. Menfibus abhinc duobus tertia vice ápopleGtica evafit, Per24. fere horas motu, fenfu & loquela deftituta manfit, Exhibui liquorem C. C. fuccin. . cum Effent. Caítor. mixtum interne. , externe vero adplica- . bantur excitantia fpirituofa , veficatoria, V. S, quibus tan- dem obtinui , ut zegra ad fe redierit, fe erexerit & dixerit? Heu quid mecum agitis? digitos intendens ad veficas, - quarum excitatio delorem pariebat. Surrexit deinde e le-- &o fua fponte & in fellam proximam fe contulit , fed ab eo tempore ne verbulum proferre amplius potuit per aliquot dies, tandem vero nomen aneillzz pronuntiare Manon Poft ! CCUI- "A Notalilia quedam circa Apopledicosobfervata, aga ' decurfum aliquot menfium plura verba componere didicit, quorum elocutionem interdum intelligere poffunt adfan- tesdomeftici, interdum vero non ,fi nempein fermone for- mando verbum deficit, quod, dum quaerere adnititur bal- butiens, omnium illorum , qua indicare volebat, interim oblivifcitur. | Hunc cafum ideo communicatione dignum judicavi , I. Quia haecegra in fenio conítituta fzpius ab apoplexia ite- rumliberata fuit 5 uds | 2. Quiaapoplexia femper eundem gradum, nempeprimum, inea retinuit, & fequentes infultus, quialias prioribus. - graviores effe folent, mitiores femper fuerunt ; -. 3. Quia poftaliquot paroxyfmos duo ckcdkos nunquam pata- lyfisin aliquo latere obfervata fuit — "3 —.— Cafuipraecedent alium , apople&ticee 60. annorurm,jun- go.Haecconfuetos calculi dolores experiebatur,qui femper vo- mitibus,obítru&rione alui, & motibus febrilibus ftipati erant. His opponebantur remedia ead em, qua inillo ipfo malo huíc: sgra' contracalculum proficua fuerant, jun&is fimul anti- fpafmodicis alvum aperientibns, & clyfteribus lenientibus.. Doloribus quoad maximam partem ceffantibus aegra, quae fpem convalefcentix» concipiebat , in fomnum: profundum. incidebat, & expergefadha e leGto properabat, fedinter ma- nus auxiliatrices circumftantium corruebat,. atque aphona , itemque fenfu ac motu deítituta deprehendebatur. Licet igitur eadem, quain praecedente cafu jam enumeravi, exhi- berentur medicamenta , irritus tamen erat eorum ufus , fi- quidem poft decurfum 48. horarum placide aegra expiravit. Quemadmodum autem in prognoft caute femper proce- dendum eít, ita & hoc in cafu parum fpei pro vita fervanda fupereffe ftatim pronunciavi, licet ; ^" r)Hec 284 We Obfervatio C1X, 1.) Haec eegra 16. annos ratione aetatis inferior effet praece- X^ defite j | Ms - - Lo 2.)In hac pulfus equalis & ordinatus effet,quem in illa fümme - inaequalem & variantem obfervavi 5 iy 3.) Hac refpiratione liberiori frueretur, priori cum ron- chis refpirante, pracfertim , fi lateri finiftro incum- beret. | : M Pra:terea hoc quoque adhuc notari meretur, a) Quod hec intra 48. horas mortua fit, dum prior intra 24. horas adfe rediit , infuperque b) Hee calculi, illa archriticis doloribus adflicta fuerit. OBSERPFATIO CIX, | Dn, Lic, CHISTIAN. FRIDER, JOERDENS, Salivatio fpontanea. | | J Ir 46. annorum,habitus corporis macilenti, ante 20. afiis morbo articularilaboravit, unde motus extremorum difficilis & dolorofus redditus fuit, qui tandem medica- mentis multis incaffüm adhibitis, ufu balnei mineralis in inte- grum reftituebatur.Ultimis anis fz pius febribus pe&oralibus, pleuriticae plerumque índolis,correptus fuit,quam ob caufam aquas Selteranas cum la&e bibit, eo cum fucceffu , ut per - totum annum ne minimum quidem incommodi in pedore. amplius fenferit. | Confultum ergo fore videbatur, ut ufus dictarum aquarum repeteretur, quem in finem laxans prae- - mittebatur, quod ante meridiem confüetum edebat effe- &um. NoGe fequente vomitus, dolores abdominis, & diarrheea infequebantur, magnamque debilitatem | induce- bant, quare intermiffo ufu aquarum Selteranarum, ad cor- rigendam .acrimoniam lympha interim exhibebantur ful- phur antimonii auratum, Effent. Lignor. & Deco&um e ra- gic, & lignis anticatarrhalibus, cum rafur. C. C... His " - ^ E c Kalivatio fpontanea, 295 E V RSS aliquot dies adhibitis; tumor in facie adparebat, palpebrae inflatae videbantur, & in oculis rubor confpiciebatur. Con- tinnabatur ufus Eflentiae & falivatio ipfa copiofa fequeba- -tur. Cum fzpius obfervaverim in hoc aegro magnam fa» livae fecretionem ab exhibitis in Pleuritide fulphureis, cum fucceffu optato eveniffe , fperabam brevi hujus excretionis finem, aft hujus lcco eadem augebatur, & copiofiffima erat, junctis doloribus oris, qui increbefcebant in dies, ut adflu- xum acrimonia laxante derivare neceffitas poftularet. Sco- pum hunc obtinebam quidem, fed brevi poft fuccedebat in articulis motus difficilis & dolorofus. Inftituebantur fri- | &iones, adhibebantur decoGa lignorum, & antarthritica per 3.feptimanas, fed absque effectu fperato, nam difficilis & dolorofus articulorum motus immutabilis perfiftebat, tu- mor etiam hincinde in illis adparebat, videlicet in genu dex- tro, & pracipue in talo pedis finiftri, quibus accedebat do- lor perquam vehemens brachii, cum aliquali inflammatio- ne. Prafcribebam hinc antimonium crudum in pulvere, unde primum levamen fentiebat quoad motum articulorum, effloreícente fimul purpura fcorbutica cum multo fudore, Átà, ut eger absque adminiculo obambulare potuerit, ficque in dies major convaleícentie fpes adfulgeret; fed practer omnem expeGationem figna falivationis denuo fe manife- -ftabant, quà etiam fequentibus diebus adeo copiofa redde- batur, ut per noGes diesque faliva magna cum moleítia & doloribus faucium continue proflueret. Licet ergo nulla mihi innotefceret caufa, quae falivationem hanc fpontancam excitare potuiffet, fiquidem nec mihi, nec agro de fumto vel praefcripto medicamento mercuriili quidquam conftabat; confultum tamen efle duxi, ut falivationi nulla poneretur re- mora, inprimis quoniam aegrotus adferebat, quod, fimulac faliva iterum fluere inceperit, ipfi vifum fuerit, ac fi oculis velamentum obnubilans detraheretur, & articuli paulo mo- editor. Med, Pbyf. Pol. P11. Ccc biliores / 386 Olfervatio CIX. biliores redditi effent. Salivatio itaque haec durabat per I4. dies copiofa, mitior dein parciorque per 6. dies, continuatis. [ interim. per totum. falivationis tempus pulveribus antimo- niatis. Ceffante falivae fluxu, eger motui articulorum dif-- ficiliorem ftatim iterum fentiebat, quare ope fpiritus vini. ac- ij eenfi fudor provocabatur cum effe&u variante. Superius | di&um eft, quod natura per purpuram fcorbuticam humores | ab acrimonia nimia liberaverit; hac vero excretione non füf- ficiente, tumores duri copiofi, in. corpore & extremis parti- bus oborti, partím. ad: fuppurationem. fponte deduéti fue- runt; partim fine hac iterunr evanuerunt. Balnea exacidu- lis calefa&is parata itidem quoque. in. ufum vocata fuerunt, - fed. (ine notabili effe&u. — Aliorum. Medicorum remedia et-- iam adhibebantur, cum vero & hzc effe&tu optato deftitues rentur, naturae viribus malum reliquum permitffum fuit per anni dimidium, intra. quod tempus motus. & robur articulos rum rediit in tantum, utiis melius uti; & in pablicum p 1 dire potuerit eger. Nullum fupereft dubium, quin Theil quas. nunc. adire. decrevit, omnia in. integrum reítitutura fnt. ; ; " iG De falivatione fpontanea complures quidem obferva- tiones paffim: apud: Pra&ticos occurrunt ,. fed. hoc peculiare. habere videtur cafus hic modo defcriptus, quod: omnia cone jun&a habuerit fymptomata, quae falivationi per mercurias lia excitatze folennia funt , nempe cephalalgiam , anhelitum faetidi(imum, doloresgingivarum earumque tumorem; &c, Similis mihi cafus ante I2. annos in. Chirurgo fene obtigit, €ui fine adfumto; vel externe adplicato tunc temporis mer- curiali riedicamento , fpontanea: ejusmodi falivatio occurre- bat, omniaque figna ordinariae talis: per mercurialia provo- catze excretionis conjun&ta habebat, quorunr intuitu. etiam |. xix ac ne vix quidem. perfuadere. mihi poffum , eandem in|. . utroque |. Salivatio Jpontanea, 287 utroque fubje&o ab alia caufa, quam a mercurio, excitatam fuifle ; cum vero neuter horum ejusmodi remedium mer- curiale brevi ante ipfam falivationem adfumferit, hinc quae- - fio oritur : An mercuriusolim incorpus delatus, & non per viam confuetam, glandulas fcilicet falivales, aut alia excreto- ria rite evacuatus, fed in corpore reli&us, fucceffu tempo- ris, & poft multos annos activam quandam vim exercere & "falivationem inducere poffit? Prior ex his negare non po- tuit, fe in juventute a Chirurgo quodam Pilulas aliaque me- dicamenta pro fanguine depurando accepiffe, a quorum ufu dein dolorofam illam :movendi difficultatem in brachiis & pedibus fucceflive indu&tam fuiffe obfervaverit ; non minus etiam modo dictus Chirurgus fenex de fe ipfo faffus eft, fe €o tempore, quo caítra fequutus, ante 20. annos & quod ex- currit, plus fimplici vice mercurialia adfumfiffe , absque ta- "men tunc infequuta falivatione, Rebus fic ftantibus, non adeo abfurdum erit, fi ftatuam , mercurium olim adhibitum nunc fab peculiari fanguinis conftitutione excitatum, & ad glandulas falivales delaturn , effe&um confuetum, nempe falivationem , produxitfe, quam fententiam confirmat fpe- :ciale illud in noftro fimul occurrens fymptoma, quod in ar- ticulis fe manifeftabat, nempe motus corum difficilis & do- lorofus, fi falivatio a laxante exhibito imminuebatur, vei dein fponte ceffabat. Quem enim latet, quod mercurius idem oc praeftet, fi non ex corpore per vias ordinarias tempe- ftive eliminatur ? i NE . » OB ERE ATIO CX, Dn.Lic. CHRISTIAN. FRIDER. JOERDENS, i Maculz fanguinez, P* Io. annorum, fat vegetus, morbillis correptus, bre- ? vifine medicamento morbum huncfuperaverat. Per Coco 2 14.. dies J jr Pa M E 388 —— Olervatio CX, 14. dies hinc fanitate optima fruebatur, dein absque errore notabili praegreffo cruentatione gingivarum laborare coepit - cum foetore, quam excipiebat heemorrhagia narium vehe- : mens, vomitusque cruentus, ita, ut viresomnes fereexhau- ftze viderentur. Durante hoc fluxu prodierunt macula fan- - guinea in tota corporis peripheria. Parentes pro nova. taorbillorum fpecie eas reputantes, opem meam implora- bant, utque fanguinem copiofe per vices profluentem fiíte- rem, enixe rogabant, quia pallidus catterum & exfanguis ja-. ceret puerulus mifer, & morti videretur proximus. Prae- - Ícripfi ftatim mixturam ex aquis adpropriatis cum aceto vi- ni deítillaro & Corall. pulverifat, itemque Tin&tura fyrupo- que conftantem, a cujus ufu haemorrhagia omnis plenarie ceífavit, fed macularum fanguinearum copia increvit, puer- que nullo frui fomno potuit. Ordinavi dein Effent, Cortic, Peruv, & Caícarill. cum Laudano liqu. Sydenham. mixtam, quo remedio factum eft, ut macula fucceffive colorem mus tarint, decreverint, & tandem penitus difparuerint, intra $, dies, puerque priftinam feliciter recuperaverit faritat:m, qua etiam adhuc dum gaudet, mc SCHOLION. ; Rarus utique hic morbus eft, mihiqueter non nifi oc* currit in praxi. Puer & puella quadam pott variolas fupe- ratas, fimili fere modo eodem adflidi fuerunt. Tertia de-- mum vice illum ante I6. annos in muliere 530. annorum ob- fervavi. Hac quarta puerperii hebdomade haemorrhagiis uteri & narium vehementibus correpta, omni fere vitali hu- more privabatur, jun&to fimul foetore notabili. Maculae fanguineae totum corpus obfidebant. Domeftici morbum hunc putrilaginofum effe ex eo pronuntiabant, quia obfte- trix ex negligentia fecundinas tempore aftivo in vai e | repie-- * c » ZHacule fanouinee, — 989 répleto reliquiffet per plures dies, a quibus putridis fa&is . . LÀ LJ interim nihil curans ftolida ejusmodi judicia, primo malum urgens, haemorrhagiam nempe, fiftebam ; dein fubjunge- bam refolventia temperata & roborantia , unde fanguis fta- enans fucceffive diffolvebatur, maculaque omnes difpare- dm muliere in hunc usque diem adhuc fanitate optima "fruente. — | Quidam morbum hunc fcorbuticum effe pronuntia- runt, fed nulla in eo fcorbuti figna vel ininitio, vel in aug- - mento adparent. Citius etiam, ex parte aegrotantium , vel - fanitas reítituitur, vel mors acceleratur, quam in fcorbuti- — eis adfe&ibus fieri folet, ita ut LEN TL IUS miratus fit, | puerum aegrotum , haemorrhagia. gingivarum & maculis - ejusmodi laborantem, & pro fcorbutico reputatum, fperato - eitius convaluiffe. Certum eft, fanguinis crafin hic ita atte- - muari, illumque adeo fluxilem reddi, ut non folum parietes - vaforum penetrare, fed & data quacunque porta prorumpe- . re poffit, prout vel orgasmus ejusdem accedens furfum aut deorfum urget, vel pars haec vel illa debilior eft, aut fimili- . bus congeítionibus jam adfueta. Penetrat ita conítitutus - fanguis & tranfudat per vafa minima, ftagnatque fub cute, Ta quem dein coagulatum ipfe , remota cuticula, e macula tali . protraxi, quare etiam maculas has /azguineas vocandas effe -cenfui. Nunquam adfectum hunc maculofum fine haemor- rhagiis; fed fine febre eundem in muliere & puero ante di- &o obfervavi. Negare vero nolo, morbum hunc maculo- füm etíam folum occurrere poffe fine haemorrhagia. Ma- - «ula hae plerumque nigrum, quandoque etiam purpureum «& violaceum colorem primo in puncto monftrantes, augen-- .tur fucceffive ad lentium magnitudinem, immo quandoque etiam majores evadunt, plurimaeque earum rotundae funt figurae, pauciores vero irregularem formam habent. Ccc 35 Secune Lj ! * 390 .. Olfervatio CX. O— ep LI i : ^ Secundum caufam hujus morbiallegatam, facile adpa- ret, ea remedia hic locum habere, quz fanguinem nimisre-- folutum & rarefa&tum incraffare & lentorem ipfi inducere | valent. Conveniunt itaque acida, mucilaginofa; tonica .& roborantia. Inprimis autem malum urgens refpicendum. eft, nempe haemorrhagia, fi enim haec non mitigatur, vel fiftitur, lethalis femper metuendus eft eventus 5 fopita vero hac, vite fpem concipere poffumus, ceteris paribus. 'Ma- cule enim ipfz cito fatis difparent, adhibitis refolventibus cum tonicis remixtis, quaefanguinem ftagnantem incidunt, ut novo fanguini adauenti conmmifceatur , iteremque a pe- nefcunt. : (Curia Parifcorum Erfordiam mifad.17. Maji 1743.) OBSERFATIO CXI. Dn.D. JOAN. HERMaNN, FüRSTENAUL — Scabics climacterica, s. sad IN On omnem, neque etiam nullam fcabiem effe conta- giofam, jamjam per experientiam conftat, priorisque - veritatem adferti , quidquid de ulceribus fcholarume in opprobrium earum effutiat 7 £ L M0 IN T 2US, erc p idem qua fcabies critica & fenilis fuggerunt, convictus pr oftendi in ea, quae de .Costagzo p: morbis contagtofrs expotiit, differtatione, qua vix typis evulgata, vocatus ad aegrum, fee- da & univerfali fcabie laborantem, obítupui, quod veram Leprae ideam, quam toties ha&enus pro non ente, hodie nimirum & extra facram Scripturam, publice declaravi, me | confpicere, vifus mihi fim, ulceribus toedis ferum acre plo- rantibus , & late ferpentibus, fimulque univerfum corporis habi- | ripheria auferatur, qua ratione facile fimul ifta ftigmata eva- wt wesT | dap" 4 t An d —91 ócabits clima&erica, * (1298 abitum, capite vix excepto, depafcentibus, quin & cutis du- - ritic-& tumore infigni , in artubus inprimis, fufpicionem il- ?dlamaugentious. Qieftionum; aegris primo faitem ingref- fu proponi folitarum, iullam intermifi,, quo ad veram mali originem: penetrarem. - Erat 49. annorum vir, in: coelibatu ha&temus fed caíto, quantum follicita exploratione indagare licuit, vivens, íedentario vitz generi, non tamen zeque ípe- culabundo,. aut animi pathematibus turbato, addictus, hoc malo ab: exordio hujus: anni in. quartum usque menfem mi- fere adfligitur, & quamvis nihil eorum fecerit reliqui, qui- - bus a molefto illo hofpite cito; fed & tuto liberaretur, ab-au- xiliis tamen: omnibus hattenus adhibitis nulium levamen expertus e(t. De virili rogatus membro, & idem fimilibus, quibus reliquunr corpus. confpurcatum eile puftulis, adür- mot infirmus, Gonorrhazeam auteni vel fimplicem; vel viru- lentam aut adetfe; aut adiuitle identidem; ne quid: ditfrmula- get; adáionitus,.conítanter negat 5 neque vero in faucibus, aut alibi ulia imiasmatis venerei, quod Leprae putatitiae fub» pallio deliczfcere folet, reperire licuit veftigia, 2egro recede reliquo valente; fobrie vivente; neque ullis irndulgente cau- - fis, quibus fcorbutus; ignotus: nunc paílim;. generari vulgo Mreditur. Ad varia protratto: fermone, dylenteria: forte mentio incidit, qua praterito autumno epidemice hifce. in regionibus graflante,. nofter non tam contagii, quam terro- ris occafione correptus, fed: & brevi ab eadem iterum libe- ratus atque dein: poft exiguunr intervallum: malo: praefenti €orreptus eft, quam veram: atque unicam caufam efle: mor- i occationalem;. in ea caufarun reliquarunr abfentia, motn. amplius dubito, quod. vel naturae pufillanimitate, velincon- -gruo medicamentoruny ufu, vel regimineperverfo; materia: peccans, per inteítina minus fufficienti. quantitate evacuatas ad maffam: finguineam hinc iteram 'retrocedens, eadem me- diante ad habitum corporis delata, eundem critica: hac. azzo» Sg act 392 OM. CXI, scabies climatlerica, — 1 e €———rÓMÓ—ÁÁMÁPÓUTcÓÜtttRR edz4 conítanter & a&is quafi radicibus infeftaret. Qveare - curationem audaGer adgreffus, prater lignorum decotta & mercuriales pilulas, illa quidem affidue, hafce vero per vi-. - ces fumendas, antimonii & fuctini tinCturas, pulveres quo- que abforbentes & diaphoreticos, athiope minerali, & ful-- phure antimonii animatos, per aliquot menfes fedulo ufur- patos neque effe&u dettitutos falutari, externe vero praetet- pediluvia & manuluvia ex furfure triticeo parata, femen in-- primis Lycopodii cum Pompholyge permixtum & frequen- ter adfperfum officium feciffe, optatus docuit eventus, a&&- gro nunc recte iterum valente, ab omni fcabie cruftatim de- - cidente libero, & fanitatem tenui pendentem filo poft Dei O. M. gratiam auxiliis f. d. in ácceptis ferente. Quibus ad- dendum eft, quod eger hic V. Sni & fcarificationi adfuetus, utrumque hoc medium ha&enus neglexerit , pofteriorem vero mature, & iterato, priorem vero ferius aliquando ob nimium artuum tumorem, nec fine levamine repetierit. —' - Similia fcabiei criticae pariter valde refra&ariae, fed feli- — cem tandem eventum na&a, exempla partim in virgine an- nofa, poít fuperatam feliciter febrem petechialem, partimin vidua melancholica,in decremento morbi cum notabili (ym ptomatum remiflione notare licuit. | | s OBSERFATIO CXII. » .D. D; JOAN. HERMANNI FÜRSTENAU, Mortis fubitanez caufz varizx; —— M orte fi quis fübita extinguitur , culpam vel in apople- "93 / xiam, velin catarrhum füffocativum rejici, commue niter audias. lta vero fentientes frequenter falli, illuftris ZZEUCHERUS in differtatione, quae de erroribus cire ca caufas mortis fubita agit, praeclare dudum oftendit, idem- - | que / E 1 ZHortis fübitanee cau[e varie. .593 que uno alteroque exemplo ex recenti memoria dilucidare juvabit. Virgo erat ruftica, viginti annos nata, quae fumto - ab empirico emetico fub ejus manibus inque ejusdem do- micilio fubito fatis cedens, juftiffimam excitavit fufpicionem, caufam in emeticum ipfum five quantitate , five qualitate excedens, conjiciendam efle. Facta auctoritate publica cor- poris exanimati fectione, ventriculi quidem pars extrema circa pylorum, & inteítini duodeni initium fphacelatum, non tamen erofum, reliqua autem inteítina vacua, totumque abdomen una cum ejusdem contentis omnis labis expers fuit deprehenfum ; in cordis vero ventriculo dextro maffa uaedam ad inítar pinguedinis coagulatae occurrit, quae ori- cium arteriae pulmonalis claudens, pro vera mortis fubitze caufa merito fuit habita. Et maífa quidem ifta exemta & exficcata, gelatinofum quoddam & membranaceum retulit concrementum, quale genuinum veri polypi folet effe ini- tium, quod alias veteribus procul dubio frequentius occur- rit , atque ceaguli febace? nomine iisdem venit, cujusque in locum polypi noftra aetate frequentiores fucceffiffe videntur. Enim vero de caufis infoliti hujus phaenomeni follicito, & varia roganti, qui fe&tioni judiciali aderat, Medico, propin- qui refponderunt adítantes : Defunctam ha&tenus utcunque fanam, plerumque óofoz d'or , midius tertius labores rufti- cos, flagello frumentum e ítramine excutiendo, exeruiffe , a triennio vero anxietatibus praecordialibus fere perpetuis la- boraffe , indeque ad qu&renda varia auxiliorum genera ex- Citatam fuifle, rette ceteroquin valentem, bene ingerentem, & nullis unquam anomaliis ratione menftrui fluxus obno- Xiam- Ulterius quarenti, quid ante triennium anguftiis il- lis praecordialibus primam forfan originem & occafionem preebuerit ? potus occurrit frigidus, poft labores rurales afti- |. Yo & meílis tempore corporiaeftuanti affatim ingeftus, infe- lix ille tot fonticorum malorurn ipfiusque mortis fubitae au- |—— uMior. Med, Pbyf, Fol, FM, - Ddd Gor. —. -—— * ^nt 204. Obfervatio. CXIM, - &or. De emetici indole rogatus empiricus , tartarum qui-- dem emeticum fe exhibuifle caufatus eft , cujus ingentem. - TA, T TULEE oftendit copiam, a feplafiario vicino acceptam, interim vero nec modum parandi, nec legitimam ejus noverat dofin, ut- pote quam non granis, fed ut rumor erat, avellanae nucis — pondere & magnitudine circiter, repetitis faltem vicibus, o . . . *. [ » . paucarum horarum intervallo, exhibuit, id quod etiam diffi- teri non poterat, craffam ejusmodi ignorantiam in determi-.- nandis fpiritus Vitrioli, Cornu Cervi, itemque Coralliorum praeparator. & fimilium, dofibus ad ftuporem usque adítan- tium, elata voce prodens. Caufa itaque proxima mortis hujus fubite concremento iíti cordis gelatinofo merito fuit adícripta, ita tamen, ut emeticum imprudenter exhibitum | & temere repetitum omnis culpae minime expers fuiffe, fed caufae occafionalis & antecedentis vicem geíliffe, & coague- lum iftud in corde quiefcens orificio arteriae pulmonalis, co-- natuum occafione ad vomitum neceffariorum, firmius im-- pegiffe, mortemque adeo fubitam in hoc fubje&o valde pro- moviife, rationis du&tu, quam rerum ufus confirmat, judi- - catum elt. x Sed longe alia erat conditio viri fere fexagenarii, qui ju-. venis quondam in Indiam orientalem profeétus , inde vero redux vitam non quidem otiofam , fed tamen tranquillam, itineribus licet , litibus forenfibus, indeque enatis taediis dis ftin&tam ha&tenus vixerat, & habitum corporis cache&icum: fübtumidum diu oftenderat. Is per novem menfium fpa- tium variis dolorificis & fpaífticisin infimo ventre adflittus | fymptomatibus, indeque vix elu&atus, medio Decembri, tempeftate fatis horrida, equo huc ve&us przvia coena fru- gali, cui unum alterumque vini hauftum pramiferat , hora: o&ava vefpertina doloribus, ut putat, colícis , cüm vomitu adíumtorurm perpetuo, correptus, totam no&tem infomnem. traduxit; inque frumenti fpiritu & fimilibus domefticis is | iS 4Mortis fübitanee caufe varie, | ^05 ; diisdolorum folatium fruftra quaefivit, Summo mane vo- - catus & faciem manusque frigidas, pulfumque nuilum , ze- » grum vero *ob dolorum atrociam perpetuo vociferantem offendens, & iliacam paíTionem metuens a diluculo ad me- ridiem fere perpetuo egro fuo adftitit Medicus, & fele&it- fimis identidem prafcriptis remediis temperantibus, nervi- nis, cinnabarinis, camphoratis, caítorinis, anodynis, minus vero opiatis, quae tantopere efflagitaverat. Summis angu- ftiis exagitatus aeger, vomitum quidem tantifper remitten- tem, fitimque ha&enus clamofam nonnihil placatam , & alvum a clyítere mere oleofo , poft potionem mannatam fruftra idibitóm, tantifper referatam vidit, aegro praevio fin- - gultu perpetuos inter cruciatus & motus fpaíticos poft me- ridiem fatis cedente, inque ipfo mortis articulo materiam pu- rulentam, fanguine permixtam, notabili in quantitate exore, faucibus & naribus excludente, qualem & fummo mane vo- mitu exdljverat, manifefto documento abfceffus interni for- 'tean rupti, & fuffocatione enecantis, cujus veram fedem & reliquas circumftantias , ob denegatam .exanimati corporis fe&ionem, ignorare cogimur, exquifitis circa umbilicum do- loribus ad ultimum vitae halitum aegrum excruciantibus, vel inteftina tenuia , vel mefenterii partem iisdem adnexam haud obfcure denotantibus. OB.SEREFATIO CXI1I. — Dn. JOAN. HERMANNI FURSTENAU. I&erus annuo fpatio moleftus , tandemque feliciter curatus. F "ominafere quinquagenaria, menfes hattenusrite& cos. ' piofe fluentes, itemque in puerperiis frequentioribus - copiofum femper II hv fluxum experta, ab octo D | A . retro .. MM Á Oblfervatio CXIII. retro annis tertia nunc vice I&eró correpta fuit, eadem E nempe , ut in hifce AGis N. C. Polum. F, Obf 6, p. 233, fu-- fius eft adnotatum, gravida quondam , variis & decretoriis. d A. T t; - ^ i. fymptomatibus, ipfi tamen matri & foetui innoxiis, jamjam adüi&ta. Poft zequinodtium ergo autumnale aegra haec prae- via animi commotione graviore & ira fupprefla, alios inter diaeta errores, naufea primum, doloris & preffionis fenfuin hypochondrio dextro, cum eolore in habitu corporis fla- veícente, laborare coepit, quibus, non obftante emetici, la- xantium, aperientium, tonicorum, aliorumque congruorum remediorum ufu, fenfim aji&tis, aegra brevi iGero perfe&o & univerfalicorrepta eft cümfebre quartana, vel etiam quin- tana, ciborum fa(tidio, vigiliis, fiti, alvi adftri&tione , dolori-. bus dorfi, pruritu , & fimilibus fymptomatibus, per totam deinceps hiemem modo plus, modo minus exacerbatis, me- dicamentis interea convenientibus, una cum V. Sne, & fcari-- ficatione, cui utrique adfueta eít, affidue contuggatis. Et morbus quidem gravis ac contumax, periculi tamen omnis expers videbatur, donec circa aequinodium vernum , men- fes ex ordine hactenus fluentes emanere, & in abdomine, praefertim circa hypochondrium dextrum, durities quedam fenfim obfervari & incrementum fumere videretur, colore flavefcente conftanter perfeverante, quin in luridum & nigri- cantem vergente, zegra vero macie, facie cadaverofa & fum- | ma virium proítratione atque fudore nocturno, immo fere colliquativo vivam mortis ideam referente , adpetitu tamen integro, immo nimio. interdum, fpem vita, fed valde du-- biam, faciente, Poft varia tempore hoc vernali ufürpata, faccum Betula, aquas minerales Sedlicenfes , ferum la&is, medicamenta quoque Hallenfia multiplicis generis, adeft, qui motum corporis voluntarium fuadet, quod confilium valde quippe ad palatum zgrota, ipfa avidis arripit auribus, ac le&ti domusque pertaefa, quotidie deinceps etiam tempe- ftate | "m. Obf. CXIF. De Abfce[fucirca genu omi[[a quedam, 207. 200 HFinP M ISAEREMAMMMELA doni ftate advería curru ve&a eft, fummo cum levamine, tan- demque ad acidulas Pyrmontanas proprio magis aufu, quam .-— Medici fuafu , ufurpandas animum adpulit, eo quidem effe- &u, ut jun&o frequenti fimul balneorum ufu, cum fanita- te in gratiam perfecte rediife videretur, folo tamen flave- Ícente corporis colore conftanter perfeverante, qui tamen & ipfe anno vertente, aequinoCtio nempe autumnali iterum adpropinquante, per quandam medicamentorum, & acidu- - larum inprimis hyfterergiam , vel gratiam potius & benedi- &ionem divinam, prorfus evanuit, aegra hucusque conftan- ter, immo pancratice valente, . OBSEREAT10. C XIF, - Dn.D. JOAN. HERMANNI FÜRSTENAU. | de | —— Abfceffü circa genu omiffa quzdam. D eicien de Abfceffibus circa genua notatu dignas & felici plerumque exitu terminatas, hifce AGis N. C, Fel. F1. «d 9. pag. 3o. infertas dedi obfervationes , viri rimarii recordatus fum, qui in medio aetatis curfa, vegeto Bons vultu & florido corporis habitu praeditus, fenfim languere coepit, & aucto morbi pruriginofi impetu, viribus- que magis in dies proftratis, marafmo quafi fenili , annos li- cet quinquaginta vix fuperaverit, tacite confumi vifus eft; donec exquifiti circa genu dextrum dolores fpem inter me. tumque dubios detinerent adítantes 5 hifce vero adauGis - & tumore fuppurato maxima quidem puris copia excreta eft, fed absque ullo levamine, aegro brevi deinceps vitam cum morte commutante. Similem fere eventum ejusdem cau- fz& morbificae in Programmate funebri illuftris quondam BOHINIIlegere licet; qui marasmo vero confectus dolores ' pr Ddd 3 pariter a hd * s URBE T - - 398 Obferoatio CXP". Vieh pariter exquifitos circa talum alterutrum expertus, locum & | ipfe adfe&tum, fuppurationis fignis adparentibus, incidi cu- ravit, fed & brevi poft naturae debitum folvit. Utroque, ni fallor, exemplo, veritatem illius Hippocratici edocemur *- | Üccultos bepatis abfceffus dolores m cruribus manifeflant, & quod vulgo nec immerito dici folet ; abfceffus nimirum externos, refractarios & rebelles, de abfceffibus occultis internis , ali-- cubi delitefcentibus , haud fallax praebere indicium, | OBJSERF A110 CXF. Dn. D. JOAN. HERMANNI FÜRSTENAU, - Phthifeos incerta Prognofis, ; poss vera pulmonalis, quae labem aliquam notabilem hujus vifceris nobilioris fequitur, ad lethum certo ple- rumque tramite decurrit, Aclicet aetas, fexus, excre- tionum folitarum fuppreffio & fimiles caufze occafionales -haud mediocrem fepe fpem medentibus & languentibus fuppeditent, fore, ut füblata caufa, effe&us quoque tollatur, : nihil tamen aliud fele&iffimis praefidiis & exquifitiffima me- dendi methodo utplurimum efficitur , quam ut aegroti in« tervallis modo longioribus , modo brevioribus periodum fuam fatalem abfolvant. Ut pulmonum, fic & vifcerum re-- liquorum notabilis laefio omnem fere fpem vitae prorogans - dae.adimit, ipfiusque ventriculi tonus adeo plerumque de- je&us eft, ut conftanti & diuturno ciborum faítidio adfe&ti €o certius & citius fatalem confequantur terminum ; aliis non ab omni alimentorum ufu prorfus alienis, aliquam, li- Cet exiguam fpem vitee & valetudinis prabentibus. Vir erat quadragenarius, ftaturze procera, habitus corporis ftri-- Gioris, vafis majoribus gaudens, quiin juventute variis dize-. t erroribus, peregre profe&us, indulferat 5 hinc gre | 5 inordais Phthifeos incerta PPrognofis, 309 inordinatum & perverfum vitae genus fequutus, modo la- &iciniis, cafeo & fimilibus, jejuno inprimis ventriculo, mo- do & Spirituum ardentium largiori ufu dele&atus, ingens - valetudini damnum intulerat, Laboravit femel atque ite- rum tuífi & haemopty(i, quibus tamen congruis praefidiis obviam itum eft cum optato zegroti levamine, Circa aequi- no&ium autumnale anni proxime elapfi, occafione motus animi & corporis fortioris, aliorumque in diata errorum, eger largam & aliquot meníuras excedentem haemoptyfin expertus, languere, cibos omnes averfari, fenfim contabefce- re, difficulter fpirare , tuflique modo ficca, modo humida, nunquam tamen valde purulenta adfigi ccepit. Adhibita mox omnis generis remedia, infufa inprimis theeformia, ex - Veronica, Millefolio, Hyperico & fimilibus conítantia, pul- veres temperantes leniter nitrofi, quos ad ultimum usque - vitae halitum laudavit, aliaque ex Gummi ammoníaco, fper- nate Ceti, Cafcarilla, Pimpinella , fimilibusque pectoralibus parata remedia , non omiffis ob naufeam & faporem oris peregrinum , quoque blandioribus emeticis & catharticis plaque V.Sne mox in initio adminiftrata, ne tantillum qui- em levaminis eegro adferre voluerunt, quia ille paucorum fpatio menfium confeGus , adcedente ad ultimum febre in- - flammatoria cum interpolatis deliriis; ad finem Januarii men- fis, nullo neque pedum tumore, neque fudore colliquativo, neque alui luxu notabili, vitam cum morte commutaret. Foemina pariter triginta aliquot annorum , per aliquot an- nos maritata, & nonnullorum liberorum iater, abortum quondam paff, tempore menftrui fluxus confueti haemo- tyfin pariter largam & aliquot menfüras excedentem vidit, inc vero aliquamdiu fluxum menfium ex ordine vidit, quo tandem ceffante, citato quaíi curfu, cum plenario, ciborum .. faftidio, tuíli clangofa & ferina, refpiratione anxia & tremu- | | 7a; adcedente ad ultimum levi mentis alienatione , pulfuque inter - "m / —- ! M ^ z * ' / A Aoo ONf.CXF. Pbtbifeos incerta Prognofis. intermittente, paucorum pariter menfium fpatio ad vitee exi- - tum contendit , qui circa folítitium aeftivum contigit. Re- media varii generis, V. S, fcarificatio, pediluvia, pulveres - temperantes nitrofi , pectoralia feleda, & magis refolventia | ac difcutientia , quam expectorantia , ad ultimum adhibi- - ta, vix memoratu dignum attulere levamen ; qua vero ini- tio morbi adhibita funt, medicamenta chinata, occigóneiit fultus febrilis finfül adcedentis ,. omnem & febreni & hae- moptyfin & alvi fucceffum & menfium fluxum petfimis ze- grota rebus fufflaminarunt. Sed melius fatum expertus eft vir quadraginta fere annorum, qui ulcufculis pedum labo- rans , in cella fubterranea, aére gelidiffimo exiftente, circa - folítitium hiemale a. p. diutius verfatus, iisdem partima fri- gore, partim incongrua medicatione & repellentium adpli- catione retropulfis , male habere & praevia leniori licet hae- moptyfi, anhelare, tuffire & aeftuare coepit, hinc & diarrhoea - correptus, ab Auliatro quodam celebri varia, inprimis ful- phurata medicamenta; ipfum nimirum fulphuris balfamum - cum oleo Amygdalarum dulcium, lac chalybeatum & fimi-. lia balfamica accepit retnedia 5 fed iisdem ufurpatis in dete- rius femper lapfus, tuffique, aeftu, fiti, virium defectu, fen» fim au&is, aliorum magis temperantium, blande laxantiumg inprimisque pediluviorum, & V. Snis & fcarificationis ufu repetito & aliquamdiu continuato, & ulcufcula pedum re- pullulantia, & priftinum vigorem, ac floridum faciei colo-- rem, cur tuílis & omnium fymptomatum plenaria remif- | fione, brevi recuperavit, —— s Ade | OBSER« pm -. ON. CXP1, Alui pertinax adfiriBio. — Aot - O BSERZATIO CXFI, ü - Dn, D. JOAN. HERMANNI FÜRSTENAU, —— - --. Alui pertinax adítrictio. neque tamen licenter nimis vivens, neque erroribus dizetae valde indulgens, nifi quod praeterito autumno nucum juglandium largiori ufu delectatus fuerit, menfe Ja- nuario male habens, catharticum a Pharmacopoeo vicino ' exhibitum adfumfit cum effectu, inde autem nondum refti- tutus, aliud ingeílit, fed fruttra, accedente hzemoptyfi, lan- uore totius corporis, doloribus punttoriis in pectore .& hypochondriis, & pertinaci alui adítri&ione, vomituque ad- fumtorum perpetuo. Rogatus idcirco Medicus prater re- liqua haemoptyfi dicata remedia , ad pertinacem alui adftri- £&ionem vomirumque adfumtorum, initio potiunculam Sy- denhamii ex Rhabarbaro, Tamarindis ,, Manna & foliis Sen- - ee conftantem, hinc fal catharticum anglicum, demum re- finam Jalappe folutam ad grana o&o, juitis intervallis, inter- pofitis aliquoties clyfteribus , praebuit, foliaque Tabaci in "quà macerata bibenda , & fumum Tabaci deglutiendum fuafit; fed his omnibus fruftra fere ufurpatis, pulvis tan- dem ex Arcano duplicato & paucis maffze pilularis granis, in qua Trochifci alhandal inprimis eminent , officium fecit, al- vumque quatuor dierum fpatio pertinaciter claufam femel referavit, manifefto documento, mitiora laxantia non fem- per fufficere, & fortiora interdum purgantia in fimplici quo- que alui adítrictione fubinde requiri, tantum abeft, ute pra- Xi fele&ta prorfus fint ejicienda, Sed cum res omnis vide- retur effe in vado, aluo fenfim iterum adftri&ta, & doloribus Es in pecore & bypochondriis iterum exacerbatis, . folia quidem Sennaze cum Cryftallis Tartari primum , hinc | efitor, Med.Pbyf, Fel, V1 Eee pilule Ce uds 27v (oci R s m. JS PS SL cb oT meo "Ran ZEN o "No He 2 MESI AL ert : 3 ! » pilulae balfamicee ;. demum refina Jalappee ad gr. X. iterum, — fed fruftra, funtexhibita. Hincmercurius vivusaduncias4. — cum olei Amygdal. dulc. uncia t. & dimid. hauftus, vomi- tum quidem materize febaceze & cafeofze tenaciflimae , fec xét nihil, promovit. - Adplicatus porro clyfter ex Ol. Oli- varum & Amygd. dulcium, cum Trochifc. alhandal drach- ^ ma femis, fed ut reliqua omnia, fruítraneo fere fucceffu, do- nec ab adfumto iterum pulvere fuperiori ex Arcano dupk | cum pilularum maffa, in qua Trochifci alhandal eminent ad. gr. V. aluum aliquoties cum leyamine folutam , & mercu- — pium fimul foras exclufum animadverteret, brevique leva- men expertus cum valetudine in gratiam rediret. .. nt | QRntelio Erfordiam mia L5. ioifilels E. — 4.29. Maji 1743.) m. |. OBSERFATIO CXFIL. —;Dn.D.PAUL. GERARD. HENR. . - Tp MOEHRINGH, — .. ! | uir FE Hypericum floribus trigynis, caule quadrato, an2 . - puo. LINN. Hort.Clif. 380, ROT, "Prodr, Leid, 473. suo diddjst o AG Hypericum caule quadrangulo , folis perforatis, | . . flore nonpundato. |.HALLER, £num, flirp, Helv, 362. | à m. - Hypericum caule quadrangulo, glabro. WEINA, | Pbyt. Tab. y 90, fig. cft mala & fuperficiaria. — CAULES ere&i, firmi, altitudine 1. vel 2. pedum , quotan- nis e radice perennante protruduntur. 24f/e caulis ad fum- NJ "M ——À — , NU "o z , - "( - : : : / d - "s - ^ w Hypericum floribus trioynis, caule quadrato &5c. 403 ^"fummos usqué ramos manifefte exítant, ut quadran- '- sguli hinc evadant caules. emi. fecendarii breves, & — . multo rariores, (4) quam in Hyperico officin. 'OLIA ovalia longitudinaliter nervofa, feffilia, femiample- .. .xicaulia, bafi parum hamata, &c. ut 44LLER. E»ur,. fftrp. Helv. 1. c. Color faturate viridis, poft ea ex fla- . vefcente viridans. Vixautemin noftris omnibus pun- &a minutiffima, perforantia, adeo vifui patent, ut co- gnofci fine armato oculo valeant. | Ad marginem in multià foliis, praefertim adultis & vetuftioribus, linea ^ pun&torum nigrorum eft. ^ FLORES in ramis terminatrices, fafciculati, fpecie umbel- ^— dae, fere ut in Ruta. Flores quadruplo certe minores, |. quam in Hyperico officin. bos — CALIX purus 5 folzis lineari-lanceolatis, acutis; !. brevio- ribus, quam petala 3 non fubulatis, uti LZNN. £Zort. Cliff. 3$», habet. dod 2 PETALA ovato-elliptica, alterno limbo parum latiore, non .. perforata, citrea, pun&is rarioribus ex ruffo nigris ad | marginem adfperfa. n" ELI - STAMINA manifeíte fimillima iis in Hyperico Officin. fed pauciora, 25. ad 20. circiter 5 aszberz; didymis, globo- «fis, punGatis, | i AGERMEN ovatum. — 52! tres, diftantes, longitudine ftami- - "num. d£gmata parva, fubglobofa, rutfa. ! CAPSULA SEMINALES, flore delapfo, mox intenfe ruf- | fefcunt. " | | Objerv. r. Amiciffimus HALLERUS 1. c. lores non pun&a- -&os obfervavit : ego heic terrarum, & alibi, pun&atos, : weed ^ quam» - 4) Id obtinet in omnibus fpeciminibus, quz circa Jeveram , & ig snonuüculis fubudis ad fcaturigines prope Gedanum olim, legi, m " d ( d . £T m. To. T M tT AW. N í : $^ 26r NOE t » »* E y "T2 1 em WC - * - H TU A , 2) ML | 404. eS Olforoetio CXFIIT. i mieten in i j "m quamvis rarius, ac ín Hyperico O Officin. maps in eris. Sit hsc differentia foli, locorum 7 exular tamen e nomine fpecifico debebit. ..- : ^ 2. In Dynaftia. Jeverana ad. agros fübpaludofos- & ejus- dem indolis foffas Aug. Septemb. & OGob, floret. 4 OBSERF A110 CXFMIL. Dn. D. PAULI GERARD, HENR. MOEHRINGII, Hypericum floribus trigynis, caule annuo, foliis pundatis obtufis, LINN, ROT, HALLER,. : £Énum. [Hirp, Helv, 360. : CAULIS teres, parum compteffus, alis breviffimis duabus. | : FOLIA, ram & ftores, uti FALLER. L c. fcd 3 CALIX in noftris omnibus fatis ditin&e perforatus eft; - ! ' .. quoque in plantis vivis, Jena adlatis. ÉL FOLIA ovato-oblonga , verfus bafin anguítiora, neque an- gulis exftantibus ampliata denuo, ut in Hyperico iuc quadrangulo. | PETALA 7, foliis calicis longiora. — Punc£a in ambitu peta- lorum. Petalain margine fupremo fapelacera. —— | OLferv. Crefcit in vallibus & fepibus Jeveranis prope vicos - Kleverens, Dofe, Accum & alibi, itemque in extremo fub- aire prope molendinum pofterius. Floret cum Ppra-s cedenti. Reliqua, qua ad SUY o pertinent, ex HALLERO. | E ! A. - pnm r2 : - OH CXLX. Hypericum bumifufum villofum, 9c. 4 OS "7" "7 OQBSERFATIO CXIX, 798. «. Dn. D. P^-ULI GERARDI HENR. MOEHRINGII, ) Hypecicum humifufum villofüm, floribus laterali- - . bustrigynis, pedunculis nudis. - Caryophyllus holofteus paluftris , foliis fubrotundis incanis, ( tomentofis MEN TZ. Isd. 6r.) floribus aureis. MENTSZ. pug. defcr. brev. cum enarratione periculi vitae, in quod incurrit, quum plantam hanc leé&turus - effet; 7ab,7. ic. mediocr. quoad unum caulem, flo- rum fafciculo cerminatrice enuftum ; & petala emar- ginata, fal(3. Primus iconem dedit, & plantae inven- — . tor ett, (i Clufiana fpecies huc non pertineat. An ? Afcyrum fupinum villofum paluftre. B,ZUH, pin, ^c. 280. Videtur exnomine. Sedcerto determinare ne- "T .,, queo. quia C LUS4 prend. alt, ^ucfar. ad manus non eft. | :PLANTA dodrantali vel pedali raro altitudine, extra aquam | exporreca, valde cefpitofa, aquis innatans, ramis quam plurimis unam plantae congeriem repraefentantibus, "RADIX filiformis & capillaris longiflima, argenteo fplen- dore alba, pauciífimis & brevitlimis fibrillis, mox in- — . fra exortum cujuslibet fibrae donata; in reliquo ambitu 4 mulli ; e corpore radicali cefpitofo , & geniculis cau- lium, quo usque fub aqua hi ferpunt, oriunda. "CAULES copiofi, teretes, infirmi & vario fitu flexiles, fu- prema fere dimidia parte extra aquam furgentes, & villofi (quum pats corum, fub aquis latens, glabra eva- dat,) nunc finplices , nunc ramofi, — Aem inferioreg —— plerumque oppofite -- e finubus foliorum emergunt, | "eeu Ceug irai & " "- pc : TEDUNCULUS communis nudus , villofus, aut inter binos 406 Ol[ervatio CXIX. & fibi invicem aeque longi ; fuperiores nunc alterni, - nunc oppofiti, & primartis ramis multo breviores. - Longitudo eorum pedem rhenanum plusminusve ad- os BOGMARS E AX | MONTY e P. FOLIA femper oppofita, plerumque tamen cruciato ordi- ne 5 cordata, obtufa ,ntegerrima, feffilia, amplexicau- — lia, non tamen connata, quinquenervia, nervis parte — inferiore prominulis, interdum fubdivifis ; denfe villo- — fa, e viridi cinereo-albicantia. Latitudo meuii folii 2, longitudo $. dig.rhen. Folia fub aqua fita ftatim mar- cefcunt, UN. * . "xt ) - ramos caulis intermedivs, a'it ex alterutro foliorum fi- nu oriundus, filiformiter fubulitus. modo fimplex, mo- . doque divifus, plerumque ejusdem cum caulium tum-- . 10 altitudinis, aut brevior. i 2o Propríns brevis, filiformis, vix villofus , indifcriminatim.e | communi pedunculo egrediens, primum erectus, ab- - foluta florefcentia nunc recurvus, nunc vario fitu in- - ! flexus. "m ! Uc ^FLORES fafciculati primum laxam umbellam, dein fpicam conftituunt, fingulis tantum diebus unico flore in quoli- ..— bet pedunculo, lucente fole, aperto. Fl MC " . CALIX. Perianthium pentaphyllum, corolla 1 brevius : fe- - liolis fubovatis . concavis, perfiftenibus, laxis , eredüs, in ambitu brevifíIime hirfutis, fubobtufis. * COROLL. Pezala quinque, oblonga, apice obtufo, latiore, ere&o-patula, marcescentia , fecundum motum folis. dire&a, Marcefcentia in fpiram fubulatam .onvol- vuntur. | STAMINA. Filamenta numerofa, petalis ? breviora, calice- . , longiora, erecta, capillaria, bafi in tria corpora diftin- &a coalita , quorum quodlibet nunc trifariam, nunc quinquefariam divifum, —a£wibera parvee , roiuridulae, incumbentes, PISILLe |. I xz -— To Brio bumifufinn villofum, floribus 6c. 407 PISTILLUS. Germen oblongum, in acumen def(inens, trifa- -riam fíulcatum. —$2)/ tres, capillares, diftantes, cum . germine ftaminum altitudinem aequantes, marcefcen- .. tes, diigmsata totidem obtufa, turgidula. "PERICARP. Capízla oblonga, fubacuta, trifulcata, calice di- | midio fere longior, unilocularis, trivaluis. | SEMINA numerofa, parva, ovato-fubrotunda, pedice/zs bre- vibus capillaribus perpendiculariter recepzacsle. colum- nari adharentia. | i Obferv. 1. Flores llavi. Floret Aug. & Septembr. Semina perficit Septembri & Octobri ; fructibus faepe aquis. immerfis, | | 2. Raro fex petala, eidemque totidem foliolis refpondens ^ perianthium. Sex tamen petalis calicem etiam quin- ; que partitum fubjunctum fuiffe vidi. . 34. Plerumque filamenta duo trifida, & tertium quinque- fidum , fpe etiam duo quinquefida, & tertium trifi- - - dum: raro unum fexfidum reperitur. ! —" 4. Folia & calix neque perforata funt , neque punctata ; . . flos putus. : TM f. Ut in horto aliquamdiu colorem, vafis , fubjeGo alio .. vafe, aqua femper pleno, aliquot plantas indidi, quae fatis bene fe confervarunt, fed ramuli novelli faciem glabram a&i funt : at quoties aqua vel modice defti- tuebantur, perierunt plantae ; quemadmodum etiam fit in leco natali, ubi per noviter effoffos aquae ductus pa- ludofa aqua ad canales marinos derivatur ; hinc plantae —. jam rara apud nos. " ^ €, Locus natalis unicus in Dynaftia Teverana eft, quantum —— ego vidi; in foffa nempe paludofa finitrorfum vize, — Poggevveg dictae ; dimidiumtere lapidem ab urbe Jevera, - (Jewera Exfordiam miffe d.20, Jun. 1743.) OBJER, — OBSERFATIO CXX. Dn, D. JOANNIS GRASHUIS, 1 De M Natura & Ortu Hydatidum, E Pars piima. 7. 5 $. r. | Ntequam proprias de natura & ortu Hydstidum come mentationes proponam, praecipuas, quae extant, cla- - | riffimorum Virorum de earum indcle cogitationes & conje&uras, in epitomen reda&ias, in medium profeire yo- lui : ut, quid de themate hoc, in Medicina celebri, vel ad- firmatum fuerit unquam , ve] negatum, unico quafi intuitu - patefceret. Ex Veteribus neque 7/PPO CR ATES, neque GALENUS, ubi de Zydatidibus obfervatis mentionem fa-.- ciunt, quidquam de earum vel indole, vel ortu fpeciatim monent JRET/US veficulas aquofas, i. e. 7Zydarides, - elegantiffime quidem defcripfit, genuinam tamen earundem vel originem , vel caufam fe ignorare fatetur. (4) | $. 2. Fuerunt inter pofteriorum feculorum Scriptores, | qui.a concretione pituitze lentae 7Zydat ide: oriri exiftimarutit;. inter quos Caro/us P150, qui de ZZydatidum in pulmon:bus repertarum caufa agens, fequentia protulit: ZVon eff profcifa difficilis àinquifitio Hydatidum, qu& medio in pulmcne mibi ob- — fevvete, | [Nam quid mirum, ferum zantillo muco , vel potins pe y ulentt materia exquiftte permixtum . alicubi colligi , €t ejus pte. yii, five pituita lente partem, concrefcere in. Feficam , frve. cyfliny nt in eben fatis frequentibu; , 4ftberomate , Steatomate, Or Sides t (4) Cum ifta P1$01V15 opinione congruunt, kr. j (4) De Cenf. e fixg. AMorb. dinturn, Ki Il. cap. P 4 (b) Obfervar, Sc&, I, eap. . VII. dS id Lun ; ' "De Natura &5 ort Hydatidum, 409. Mar mtm, Lotte a m À— —À À— qua, ex Commentariis cademie Scientiarum. Petropolitane, Commercio litterario Norimb, inferta leguntur 5 P«frcas nempe aquofar ex bullis humorum vitioforum magis, quam organi- carum partium fragmentis, originem trahere : (c) & a cla-- riff. MAALOET'in Obfervation. ZVÍcademia Regie Parifine tradita inveniuntur. (4) | ...& 3. Alüftatuerunt glandulas eas effe humore intus - infarto tumentes , & e fitu naturali delapfas. Pro hac fen- . tentia ftetit olim KU/SCHIUS. licet ignorantiam antea inge- mue fuiflet profeffus. (€) Magnus BO ER .H 4 AV IUS hanc opinionem acriter defendit, & quidem contra RU/SCHJUM . - (f) aliter poftea fentientem. (eg) Cui adjungendus pracia- riílimus SCZZRZ/BERUS, qui in mediis KU/5CH47 laudibus afe celebratis, in Auctoris fui fententiam acerbe fatis inve- - hitur. (b) $. 4. Alii demum ZZj4atider oriri (tatuerunt ex diften- fione praternaturali vafíorum lymphaticorum ab aqua intus occlufa. Ea quidem opinio multis egregiis in arte Viris ad- modum placuit, & maxime recepta videtur, inter quos 7a- - €obus SPONTUS, qui £iydatides nihil aliud effe declarat, quam lymphaticorum vaforum Varices, feu dilatationes, a Lym- pha in corpore refítagnantis copia produ&tas. (7) Egregius : WARIHONUS Hydatidum ortum fequenti modo explicuit: Si contingat lympba duécius in mefenteric obfirui, quia valde fra- "ditor, Med. Pbyf. Fel, F1. Fff giles Ee pcsacdiisa dtt dat on eee (c) Comm..Litter. 1731. pag. 272. -(d) AMem. de P Acsd. Roy. 1732. p. 258. (e) De Fa4lvul. Ob!, XXV. (f) Opufc, Anat. de Fabr, Gland. p. 18. | Objerv. Anat. Chir. XLVI. (5) Hif. Fa wifb.p, 9. . 6) EONEIUS Sepulchr. anat, 'Tom. Il. pag. 5 30« y ds E M " " m. - * ^ L T , ü Pd d N 9 CE 410 — Olfervatio CXX.. jS NER RPSDIVTTONCNUIRDHNUH TIN ICRUREPIAMUTR VS o eis kite giles funt, facile rumpuntur , dr aquas. [uas in abdominis cavi- tatem ex[puunt -- -- Sin vero va[ürum horum membranule — zenactores fuerint, ita, ut diflenfionem notabilem absque laceratio- — ne ferant, in weficulas quasdam aqua turgidas attollpntur , quas. Hydatides wecent, C peculiarem | Afeitis fpeciem canflitunnt quamlibet autem vueficulam intew. binas dicterum vaforum valvu- las quam proximas efformari contingit. Quia vero aqua nec — prorfam propter obfirucienem, nec retror (um fluere potefl, ob val- vularum interceptionem , interflitia intume[cunt in figuram orbi- cularem , utpote capaciffimam , qu& figura in Fiydatidibus vulgo cernitur, (Ek) | Michaelis ETI MüLLERI fententia cum - hac 5P60 N 11 defcriptione fere coincidit ; (/) fic etiam Gezb. BiDLOI (m) & jac. KEILIIL (n) Frid. RUISCHJUS olim quoque hafitantem quafi adfenfum huic opinioni tri- buit. (o) £r. HOFFMAN NUS partim ad hanc, dein etiam ad aliam fententiam adceflifle videtur. —£Zy4a£ides enim ori- ri poffe exiítimat, dum remiffze lymphaticoruma fibrillae , a conclufo inter binas valvulas humore, exterius urgentur, fenfimque amplicatae facculos & veficas efformant. (p) Ce- lebris MO AINDUS hanc prae omnibus. aliis adíumendam effe, aperte teftatus, & mulcis argumentis probare anmifus - eft, (4) : '. S. S. Pro vafis fanguiferis practernaturaliter mutatis | recipiuntur tandem a RU/SCEZ/0 : Ego vere cenfeo , inque 1 yda- (6 BONETUS Sepulchr, anat. 'T ot. ll. pag.430.. (D) Colleg. Pratk, Se&.. X XI. Cap. Ili. (m). Exercit, natem. chirurg. de Hydatid.. (n) Tentam. pag. 26, (o) Obftrv, anar. Chir. XLI. (p) Opt. patbologice-prati, Dec. II. Diff. VIL .. 22. (aq) Hifi. de. l' Acad, Royale 1723. pag..33. , De Natura &$ ortu Hydatidum. ATI — M M MÀ —À MM M Hydatides effe extremitates vaforum [sngutfererum, qua pría- rem [uam mutaverunt naturam , atque im vitiofam degenerae- runt fabricam. — 1d didici maxime ex eo, quod placentas, in qui- bus nulli lymphe ductus inveniuntur , aliquoties [p»claverim ute- rinas, immo £r inter mea adferuem buc usque, qu& unam partem omnino in Hydatides comver(a [unt, aliam vero partem fane,quiz iysmo babeo alias, quay um tota fere in Hydatides permutata cerni- zur, (r) Alio loco hancopinionem fuam paulo fufius explicat. Vaía nempe fanguinea in Z7jZat4«: pofle mutari, quia inter vaforum horum tunicas £zzzca cedulefa reperiatur, cujus cel- lulae in ftatu praeternaturali fi repleantur latice aquofo , ca- vitas vaforum ita premitur, ut nihil cavitatis fuper maneat, & fic obliterantur non folum minora, verum etiam majora vafa. (?) Adfentitur RU/SCH JO clariflimus 4L BZNUS, Leidenfis Profeffor, easdem ob rationes a RU/5C £170 ad- latas, quoniam placentas uterinas, in quibus nulla vafa lym- phatica detexit Anatome, fzepe mutatas vidit in 7Zy4aride». llle enim coram Auditoribus aliquando fic rem explicat: Hydatides oriri videntur ex transmutatis Arteriis & venis. Canales enim arteriofi & venofi per intervalla conftringun- tur & laxantur , & per confequens vel in filamenta concre- fcunt, vel in veffeuas intumeícunt. — ius a $. 6. Fuiffe quoque & alios, qui ex effufione humoris lymphatici, inter vicinas membranas, 774stides oriri ftatue- runt, paucis folummodo locis addu&tis liquido patebit. Ex A. SPIGELIO fequentia protulit BO NETUS: Tegitur (He- par) membrana tenuif[ffma d ftmplici a ligamentis bepatis enata, -qu« ard iff/me parencbymati jungitur. — Quodfi feparetur alicubi, excedente e vafts aquofa materia, d collecta inter ipfam c car» | x ne» | (n). Mduverf. anatom, Dec. I. — (5) Thef. anatem. PI. No. CIV. 412 Olferoatio CXX. nem id acid « Grecis dide, generantàr, quibus ruptis, effafaque | in abdominis cavitatem aqua , Fiydrops. Afcites nafcitur. (t) Ea- dem fere fententia ftetit Z0» B ZR T HOLIN S, (w)utex | loco citato videri poteft. GLA4SER/Subi membranam pin-- guedini fubftratam 7Zy4datidibus fcatentem viderat, eas in. auembrana adipofa oriri (tatuit. Sero pelliculas a fübje&a pin- guedine diveliente, quod fi diutius immoretur, tandem fub- tilioribus partibus diífipatis in gelatinam concrefcit. Ad- fentitur hifce Viris 7. 4D] E MERBROEK, (x) Sic etiam grandiores vefzzlas aquofar produci cenfet laudatus- antea ETIMUuLLERJVS,(y) Joann. FO NTTAAL NS (z) & Laur. BELL INN ES. (as) Quin & eadem hac fententia a cele- berrimo.Zr. HOFFAMLAANNO , seque acalia de vaforum lym- | phaticorum mutatione admittitur. (4) ma S. 7. Unicus tandem £d». TY L0 fingularem de H4z- tidibus condidit hypothefin, eas nimirum peculiare infe&o- rum, feu vermium, genus effe, in animalium corporibus ge-- - nitum. Varias quidem , ad hypothetin ftabiliendam, confi- derationes. adduxit auctor 5 aít quoniam omnia tentaminis. gratia tantum exhibere voluit, (zc) neque adfenforem,quan- tum liquet, habuit ullum, huic exponenda opinioni, neque: aliis, qua levioris momenti reperiuntur, immorabor. . .- Pars (e) Sepulehr, anatom.. Tom, lf, p, 434. : d: (2) l.c. ! a (x). 4dnat. corp. bum. Lib, I. cap. XII, (y) Loco antea citato, (m) Obferv. med. e& anat, Otf. XII. (44). Dr Urin, & Palf.. pag. r79o.. (bb) l. c. («c) BOANET. Sepulchbr, T, I. p. g08- --« pe Natura €&5 ortu Hydatidum, 413 Pars fecunda, — ^ &. B. Ad eruendam ZZj4atid«m naturam neceffe erit ipfa Z'cffcalarem phaenomena penitius rimari, Agedum, in- tueamur fedulo, quae ab Auctoribus fide dignis tradita , vel propria demum experientia detecta novimus. Occurrit primo generalis ZZyZ4z/du» in omni corporis loco exortus. Nulla datur in corpore humano pars, five cavitas fit, five in ea contentum vifcus, quin ZJydstidibus. aliquando fcatuerit, Exterior corporis fuperhicies, ftrata inter mufculos, aeque ac aliae partes profundius. fite , idem omnino commonítrant, ut ex infinitis obfervationibus notiffimum eít. Ad hanc Hydatidum proprietatem (1 attendamus, vix aliqua in corpo- re humano pars reperitur, huic phaenomeno explicando magis idonea, quam ce//zlofa vel pinguedinofa membrana. Haec enim ubique locorum, tam interne, quam externe adeft; hac nulla magis univerfalis, cum vel ipfis vafis fanguiferis aequa- lisfit, vel ea fuperet. Neque quisquam dubitat in intima vifcerum fubftantia ceZwlofam inveniri, cum ex anatomicis jam fatis fuperque demonftratum fit, eam omnia ambire va- fa, omnes paites, qua fibi mutuo coharent, conneGere, proin & inter omnia vifcerum conttituentia vafa adeffe ; & morbis fat multis, forfan & Z2ydatidib»s producendis aptam: natam effe. Ne ipfum quidem cerebrum eximi debet : Hu- jus enim vifceris nobiliflimi vafa, non minus quam aliorum, membrana cellalofa Àinveftiuntur ; proinde & ubique in ence- phali fubftantia eeque ac alibi neceffario adeft ; licet fumma Dei providentia cautum fit, ne facile, ob ingens cerebri pe- riculum, pzzguedo abundet, vel membrana nimis intumefcat.. Credunt praeterea Anatomici, tunicam cerebri arachnoideam ctlulsam ,. vel pinguedinofam membranam effe , utin valde Fff 3 . obefis A414 . — Olfervatio CXX, : - D MÀ ——— HM MÀ MÀ — obefis & leucophlegmaticis obíervaturm fuit. (2) Quin & » piam matrem in variis fubje&is hümanis penguedize diverfis locis ditatam fe invenifle refert RZ/738C 7/73. (£F) Nemo itaque dubitare poterit, vaía plexus choroidei a ceZu/ofa cir- - cum ambiri, inveftirique memóraza , quibus adeo frequenter - bydatides adhaerent. — Si igitur bydatides in membrana cellulofa ftabulari adfumam , quod in fequentibus vero admodum fi- mile reddere conabor , ratio reddi poteft, cur ubivis in cor- pore obferventur. ; $. 9. Accedit ,- bydazides in ipfa ceZule(a occlufas faepius reperiri; Quae in puero circa temporales arterias reperie- bantur apud BONETZ'M (c) in membrana cel'ulofa fedem ha- buiffe, vero quam fimillimum videtur. Ex tumore in viro nobili, fub cartilagine enfiformi profilientes 5ydatides vix ali- bilatere potuerunt, ni(i in ipfa p/zguedinofa membrana. (d) Ipfe ego ex abfceffu purulento externo , in hypochondrio . dextro hydatides excretas cum viderim, ex ceZwlofa prove- niffe dubitare non potui. Idem procu! dubio de corpori- : bus glandulofis & veficularibus e tumoribus externis pro» cidentibus, quorum apud SCZENCK/ZM, (e) SCPLA E- 1YM,(f) SCHOFTENZM, (g) BIDLOPM, (b) aliosque mentio («) KA AU Perfpirat. Cap. XXXII, 9. 177. (b) Tes, V. Aff, I. No, XIII. | (c) Sepsulchr. 'Tom. I. pag. 3r. (4) Tom. III. p. 270. (e) Obfirvat Med, Lib. V. pag. 682, 676, (f) Armament. Chirurg, P. 1I. pag. 676. (g) Fan de Geuvell, |l. D. pag. 537. (b) Exéreitat. de Hydatid, pag. 14. "3^. ^ Do e: d . ^ ; * ' " ^ B... De Natura 65 ortu Hydatidum, 4I5 — n —À: — —M— M a I ——H— —— TUUM : mentio fit, ftatuendum erit. Verofimile itaque videtur, cellulofam , feu adipofam membranam bydatidibus producendis, - vel ad minimum condendis, aptiíIimam effe. | $. Io. Aliquando medias inter /j4atides globuli qui- dam pinguedinofi, feu corpora febaceam fubftantiam aemu- lantia, fimul excernuntur. Multa millena millia glandula- rum diverfae magnitudinis, fevi ad inftar, in Omento militis cujusdam hydropici inventa fuiffe, ex Ephemeridibus Aca- dem. noftre refert BO NETUS. (7) In mefenterio mulie- ris fexagenariae infiniti detecti funt abífceffus, fua quique cy- fti inclufi, alii quidem oleofo, melleo alii, alii febaceo ,, alii al- bugineo , alii aquofo humore referti. (£) De ingenti nu- mero ZZjdatidum fimul cum febacea fubftantia defcriptionem dedit clariff. D. CAMERARIUS, (/) Corpufcula rotundo- plana, fevo indurato. quoad. fubftantiam: valde fimilia. cum veficulis aquofis una pariter erumpere vidi in cafu antea me- morato. (») De exiguis abíceffibus , infinito numero in corpore interno obfervatis, in quibus febum contentum con- fpiciebatur, mentio fit apud fzepius citatum BON .E T7 M. (x) Celebris Anatomes Profeffor A, 44 ON R 0 febaceum & ve- ficulare corpus, ex veficulis aquofis, mucofis, & fteatoma- tofis conftans, in diffetta hydropica fe obfervafle teftatur. (o) Ex quibus omnibus aliqua faltem , ut mihi videtur ,. fufpicio: mafcitur, £Zydatides ex eodem fente, in iisdem cafibus origi- nem. — (8) Sepulchr. 'Tom. II, pag. 520. (£) Idemibid. pag. 450. (Jj A&. Phyfico. med. Vol, III. Obf, 120. (m) Supra $. 9. | I (m) Sepuichr. 'Tom. IL. p. 435. . . (e). 7dedic. Ef. Vol. iV. pag. 439- A16 —A Obfervatio Cx. | V nem traxiffe, ex quo corpora ifthaec folidiora, quae cum iis- - dem conjuntta prodierunt, exorta fuiffe credimus. Haecce - vero membrana pinguedinofe producta fuiffe, ipía horum fub- ü ftantia &. indoles fignificare videntur. Nulla etenim pars - corporis, quin fua natura de pzasgwedine participet , praeter. naturam in gisguedisem mutabitur. Quoniam itaque ab ' omnibus fere Scriptoribus ejusmodi corpora adipi compa- rantur, extra omne dubium cenfeo, ex ipfa pinguedine , vel - membranofo corpore , in ftatu fano p/zgzedinem continente, | provenire. Quam ob caufam & ZZydatides ipfas eidem mem- brana ortum debere, fummo jure, ut puto, concludo. S. r1. Materies in veficulis contenta, aqua eft, vel fe- . rum limpidum, citrinum, turbidum, limofum : alio tempo- re humor quidam pituitofus, vifcofus, gelatinofus, pultaceus, cafeofus, & quae fimilis generis plura apud Obfervatoresins - veniuntur. Omnia haec diverfae naturae contenta ex mutas ta pinguedine ortum fumere, quam probabiliffimum mihi. quidem videtur. Notum quippe eft, quam facile & varie- mutabilis fit p/zguede, In eodem homine jam ceZulofam im-- plens, eum obefum torofumque reddit ; brevi autem poft, - interveniente caufa morbofa, humor fuboleofus, tenuis, vel aquofus cellularum cava replet ; dum aeque cito dein oecos- nomiz animalis vitio fublato, verum oleum, feu pisgze ejus - Jocum occupat. Proindeautem pizgzedofpontanea corruptio, ne, variis modis quoque mutari in ceZz/e(a membrana pofle vi-- detur, Vidit Zac. DENS, Leidenfis, dum viveret, Chirurgus, : fectionem caefaream inftituens, ut vivum foetum ex matre fu-- bito mortua in lucem protraheret, in membraza cellulofa ma- teriem media inter pizguedinem & aquam naturae, Multum : enim | -— :enim flavi & fuboleofi humoris ex diffe&a ceZulo/aefflue- bat. Ipíà quee aderat pinguedo flavi admodum erat colo- ris, & congeriem veficularum , feu facculorum, flu&uan- te & vixcoherente materia füboleofa repletorum, & mi- ce ad invicem coadunatorum , monftrabat, (p) Idem quoque laudatus Audor in alia quadam muliere gravida, ub aquis fuffocata, obfervavit. (q) Sic in Ais hifce Phyfco- Medicis cafus extat diffe&ti cadaveris, in quo ex- terne in capite, pectore & brachiis pinguedo planeabfum- E videbatur, ut fola fere cute tecta effent offa, infimulque . à fcrobiculo cordis usque ad femora liquor lymphatico- | ferofus, coagulatus inftar gelatinz albicantis, vel infpiffa- tiladis, mufculos ita tegebat , ut fruftulatim auferri po- tuerit; parumque vel nihil digiti ab eomadefierent; inab- lomine vero faccus ingens, aqua plenus ab utero. pende- debat. (r) Patet ergo, me judice, fatis fufficienter, miras in . Corpore mutationes pizguedinem fübire poffe , fola obfer- vatione dete&tas, ulteriusque detegendas. Ponamus igi- tur, pinguedinofam quandam materiem in ce/u/o/a ftagna- retineri, minimeque retroire, illa mutabitur, prout in hanc aliamve indolem, coagulationis inhumorem tenuem magis minusveprona eft. Adcedente dein caufa tali, qua cellulofa compages in. veficulas vel corpora globofa fepa- gata permutatur, quod fieri poffe antea adfumfi, facile comprehendi poteft, diverfam in Zydaditibus contentam materiem; vel aquofam, vel gelatinofam, vel cafeofam; es P ^" UA ^Ggg ; vel E ampede Proedur. Pb. B Var LT. pag. 331. & "n | vel uH i ;ex. mutata ER in T T em mb. in €raffam tunicamabirepoffe. | Supponamus; €x quacun eriri potuiffe, DIN "— ie Videmus e ex obfervationibus anion "- mA o. iftud icasccon ci rant Eo - am. ex x adlatis a conjecturis; vel pe rnit explica bes percipio. — — ; tro odsds - Aftfi attendamus ad e ea y | que. eti nominis ; micus B. S. ALBINUS de menbrana cellulofa , m partem efficiente, difertis verbis protulit , aliqui lucis huic difficultati adfulgebit, . Sic ille: UA denfio ibi (y é membranis infigniaribus compofita , sellus fo "as gnas efficientibus, in quibus quam plurime effe folent minores, inter/lin&e membranulis fubtilioribus , omnesque contex. zm 1 fibrorum fubtiliore refert& , quem rurfus meia [ ejus craffiores. (t). Videturitaque membrana cellulofa! ac ef. fe difpofita, ut € membranulis, inter alias feclufis, n o - ubique cellule poffint efformari , & fimul penat | quacunque mutatione , v. g. induratione in pznguee ;e ol orta, membranas haíce ad invicem compingi, inu m etiam caufa ftagnationem oriri in materia ae T tenta ; illa materies fuam ubique cellulam fin "T cundi, & &intumorem elevabit: Peri ditter. 1731. p.271. apos m / CXX v) Hiff. mufcul. Lib. L cap. Ip. 9. 1. à, ex qua Toma hec produ&a fnit; verefimiliter, imunicationem cellularum inter fe invicem quoque ab- i pet. Mutuo autem tranfitu exaliis inalias denegato, | E no rad fecretionem affatim adlatusin cellulam depluens, illam m ma "is magisque implebit, & excitabitur tumor ma- | jot minorve, prout natura caufz , vel ipfa cellule. natura | peri nifetit. |dem fi in interioribus, que in externis t a jentur cellulis , contingat , fimilis quoque in iisdem ietur permutatio, Mirumigitur non eft; quia omnia hac 'atim agunt, hafce cellulas, veficulas aquoas nunc , vel datides dicendas , fepenumero nullo modo inter fe con- r E immo & alias aliis demum inclufas reperiri. Ad.. imus, quod obfervavit laudatusantea MO R.4N DU$ ularum membranas ex variis,utplurimum tribusqua- & quandoque pluribus, lamellis conftare. (u) Ve- de cyíticis tumoribus aquofis in pulmonum lobis et- dixit MA LOET (x) eandem ;nembranue. celiulofe iram quafíi inventes. In ftatunaturali, ut communi- e etiam mutua cellularum cohefio locum quidem - habet; partes vero conneGentes , five membranofz fue- fi E ove fibrofe, tenere admodum funt & fragiles , & Pp rop! erea ad rupturam , aliqua in cellula fa&a expanfione, | à & & prong. Eadem quoque facilisruptura efficiet, ut iumores five crudi pinguedinofi, five aquofi 1, in cavitates | fa&tas effundantur, quibustra&tutemporis magis magisque ftatu naturali fecedentibus innatantes inveniuntur vefi- üle minores, cum ipfis humoribus haudraro facco majo- Linc. clufie, Magna quippe cellula, ex membranis craffio- Bm ; CGgg 2 | ribus | MP 2) Hif. de l' Acad. Royal. 1725. pag. r. X) Mem. de / 4cnd. Royal. 132. pag. 35» b A cepe quum a compofita, faccum facile eam ad minores in-- clüdendos aptiffimum. | Ex hac denique perluftrata « el u.- larum fabrica concipi facile poteft, veficulas aquofas h iud. sinus frequenter in cavo quodam corporis libere flu&u- antes, quam aliis partibus adfixas reperiri. Si ergo prá di&a phenomena nullo modo explicari poffint, nif mem- brane cellulo/e ope, ut profe&o videtur, & mediante h hac omnia facillime negotio fe extricent; magnum exind 4 . graviffimum argumentum EUM puto" : ME X | penny membrana efformari. | Nine | zd Hydatides fzepiffime variis in — in. 1 (ibjedo lm ul exiftentes, in extrema corporis fich fici ie & hepatis aliarumve partium abfconditarum X renchymate, quin & in omnibus fepenumero vifce: una pariter inveniri, docuerunt obfervationes do&orun virorum ubivis obvie. (y) Docemur inde, partem a fe&tam ubique locorum prefentem effe non Merge fe do & caufam, ex qua Hydatides oriri poffunt, vel ubivis ac : fe, vel quam facillime de loco in locum propagari p: à we Sed quamnam quefo quispiam in corpore humano p: tem indicare poterit , omni in loco eque frequentem, & per quam caufa quevis morbofa tam facile ad remoti loca difpergi poteft preter nominatam jam faepius membra- nam celiulojam. | Hec per totum corpus ad minima per- errat; per hanc mutua contente materie communicatio datur, ut antoa didum : que fi morbofe adficiatur fi ds Hydatidibus producendis occafio nafcatur , facile in per iren locis eadem mala, iidem tumores veficulofi excite po e : y) Folch. CO1TER. Tab. Anatom, in — PI né BONET Sepelcbr: Tom. Il. p. 431. : x | De Watüra & Ortu Hydstidum, — dol | pote i ih: ! Adeoque & hecce: Hydatidum circumftantia | to membrana cellulofa maximopere militare mihi videtur. — — $. 14. Ingens Zydatidum numerus , centenarium immo & millenarium quandoque fuperans, fi obferuatoribus fi-- desfit habenda, & faccorum rum peculiarium ftupenda má- -gnitudo, cavitatem v. g. quadráginta & plurium menfu- rarum excedens ; (Z) unde procedere poffit difficillimum fiplicatu mihi videtur nifi eadem mediante adipofa Hiem-- dbrana. Hecexcellulis infinitis maioribus atqué minori-' bus conften: ; mirifice mutabilis non tantum , fed ad im-: : jenfam quoque magnitudinem extenfilis eft, ^ Orta ita. que caufa quacunque ZJydstides gignente, parsilla ceJulo-- e Hydatidibus jam factis vicina eftjeodem modo ac prio or degenerabit , hancque rurfüs alia, qua proxime ádiacet,' juetur, unde tum Hydatides increfcürit numero fere in-' o. Cum vero in parte quadam ampullofus produdus. it tumor ; aqua repletus , hic ultra imaginationem. htinuo increfcet, & quoniam preflioni illabentis aquae ireelitere poteft tenera — fabrica ; vos ni. rn 1expandetur & erumpet, ^ Neque aliqua pars in cor. ore humano mihi nota eft, que ficat onibls hifce füb- undis ullo modo apta haberi queat. wr 15. Quedam veficule tenere funt, Jdeviff ima de- caufa fragiles, & leviori tantum digitorum compreffiorie 'eelatinofam quafi fübftantiam abeuntes, adeo quidém, It citatus antea ML O7 argumentum haud infirmum. X 1 defumi dim exiftimet pro TAMMEUHAEE Pgec cvm Ti Sepulebr. Tom. IL pag. $20. Commerce. tie No rib. 1731. pàg. 271- KUISCH I dau ARAS LED) Tu j ! pd d : ] 3 : | Y w lie contra, primis maiores vel Ro tq E es Qu- dent fatis Od , folidis firmisque.. tque hnc cm A | vehemet ter fal lor. diverfitas: ex contemplatione sembra ne cellulofe fola. facile diffolyitur. & litas. ^. Quam | diffimilis fibi fit in. variis locis heecce.diéta membrana, dos | - cuerunt Ánatomici. ..Hydatides itaque ex quanam parte - oriantur. rationead illam habita, vel craffiores erunt &fir miores,. vel teneriores & valde. fragiles. Docent iti idei n quotidiane obfervationes, celiulofam craffam; nultog ingui Hu farcitam , interveniente prava corporis conftitutione , i j permutari poffe , ut in fübtiliffimam membranam , minima vi i rumpendam,. & mucum quafi gelatinofüm abiiffe v "- eae tur, Eandemcontra tenuiffimam membranam fizgui denuo. infuciri &inamplum craffumque & firmum corpus tranfire.- pofíe , fingule harum diffimilitudinum rationes ex mutas - bili celluloje fabrica petenda, Hydatidum, varietates itidem. demonftrant. Neque etiamcauf& Z/jdat;des efficientes feme. per fibi fimiles funt. Nunc etenim una tantum alteraye cellula i comprimitur ; inqua finguedinis motus retrogras.- dus impeditur; alio tempore magna aquofi humoris c o. pia ad hanc vel illam ce//z/ofe partem adfertur. | Sequis tur itaque neceffario ; Zydatides , dum fingule fingu ar | módo increícant, alias aliis minores maioresve non tan«' tum, verum etiam membranulas inveftientes vel folidio- res & craffiores, vel fubtiliores & laxe coherentes. exe tituras. Adcedit, quod ce/z/are di&um corpus t: ferne , quam fuperne , tenui quidem , ipfis tamen cellu- lis multo fortiori membrana tectum fit ; (a2) quafi ve- (a 1) KAAY Perfjirat. p^: 337. $. 806. r Á NC UcpB a OPN vds .... 7. De Natufa:& Ortu Hydatinun, — 425 ficule aquofe tunicam efformaverit , hanc crallam red- tfirmamque. —Ce/u/e autem inter hancce duplicatu- fam locate , in Zydatides transmutate, € contrario füb- iles erunt & flaccide. | Eadem quoque ratione facile erit telligere, alias invicem adnexas , alias a reliquis fepa. gatas in cavitate fingulari deciduas obfetvari ; prout ni. mirum vel moles five pondus, vel caufa quavis cum im. petu disrumpens, vel horum nihil interceflerit. — ^. ^, $, 16. An quidem de rotunda Zydatidum figura ver. ba facere opere fit pretium, valde dubito, Cz/z/z , vel inter lamellas membranaceas relicte aree , fuà natura in quamcunque figuram facile mutantur, Fluida quaevis coércita verfus omnes plagas equaliter premunt ; quod na impediverit. . Variorum. generum in pitguedinofa membrana: oriundi tumores ampullofi;. vel febacei , ma- is minusve rotundi funt ;. & argumenti loco: huic pro: . Y »« ri ? pofitioni demonftrande infervire poffunt. : 5.) 5i. — $ r7. Ex hadenus demonftratis facile percipitur, in- tegras humani corporis partes, viscera putd' ; "aliasve in Hydatides converti poffe, vix ullo-vel váfóruim ; Vel vi- fceris remanente veftigio ; quod magnopere miratus eft RUISCHIUS (bb) Nequeetenim id magis mirandum, quam quod erumpente & divagante membrana ceIIulofa, n Sarcoma vel Fungum permutata , partes non tantum molles, fed folidiffima etiam offa oblitterentur penitus:(cc) : hr E ———— ——— —— p 1 " — cdm HR í (6c) Videatur Bie hs: AI d sc 9 Cip. VI: ppeow -— , pem ob em urs ipfa corporis ofi cuml veli 2 ni fimilem fubftantiam tranfiüifle. dixit: celeberrimus i Chirurgos: Parifinos PE777U$. "Simile dani bte aliisque partibus Pydatidibus refertis:y intimam vifcerum fubftantiam perambt ver dem ubique paffa fuerit metamorphofin, co nemo. negabit. . Ad veritatem igitur poft varias flutuatic nes quam proxime adceffiffe viderax KU/SCLIUS, cum ad conftituendas JHydatides ,; five integra vifcerum. vie thy-- mata in. Zydatides ttansmutanda ;- cellulofam concurrere exiftimavit.( dd) . Longiffime vero eum aberraffe crédoj. quum ob Zydat;des in placenta uterina o fervatas; "arum fedem vafis tantum: fanguiferis addixerit. Hec etenim pars». Jymphaticis-licer vafis deftituta videatur , ce//z/ofa. tamen etiam gaudet zsembrana; que in hac eque ac aliis - | quibusvis partibus easdem fübire poteft & fepe fubit mu: tationes morbofas. Poffunt itaque in omni parte lacen«- te uterine, quin & in tenerrimo pufilli e imbi-- licali funiculo eadem de caufa exfurgete; prout a & * $CHIO (ee) eom ——— amem m5 diva ^ CAmfftelodamo Erfordiam. vif 1: | E ag. j "m, ra. | i3 ni pu qi SM Ou ba p etugor iB. LOE E piMf 2inff b tults; ^09 3155739 n Thefaur. VI. No. XI. (ec) Thefaur. VI. Nr. XLV. oltron. AMAT » cir am De lot Americana majori aculesta, &x. 42$ — —— — o — x. ——- ^. OBSERFATIO CXXI, .Dn JOANN. GODOF. BCHNERL De 3 lloc M sicána maiori aculeata, Anno gp 174.2.in Voigtlandia florente. —YUm in omni vaftiffimo plantarum genere nulla hade- L7 nus, preter Aloén Americanam majorem , obfer- yata fit fpecies, qua poft longiorein moram tam fubito protruderet, tamque hrevi remporis intervallo ampliffi- num perficeret caulem, in tot prolixos abeuntem ramos, ac tot millia fuftinentes florum, Voigtlandie noftre inde aliqua fane debetur laus & gloria, dum An. 1742. poft re- m Celfiffimi Comitisac Domini Dn, HENRI CI XI. beni in Ober - Greitz ex. itineribus, nature. iftud con- lemplandum primo nobis , in figaum florentiffimi futuri I jus regiminis datum erat miraculum , ad quod videndum zens fane non modo ex vicinia, fed & é lonpinqug fa- &us eft curfus: Etenim (Non femper viole, uon femper lilia florent, » -— Flos ZAloes fato fubiacet ipfe pari, | P oindeque non fine ratione iftud etiam totius Provincie moftre coronam, hortique Gteizenfis fuperioris compluri- 'bus exoticis ftirpibus inftru&ti otnamentüm merito nomi- naveris fingulare. dw Die antem I. Jul. Àn. 1742. caulis nodu cum lenifrá- gore foliorum perrumpere cufpides , ac parturiens veluti primosedere gemitus coepit, unde fpem omnino conci- | Hhh | pere yi ; SQL P - 406 | Olfrvutio CXXL,.— Nt. - pere licebat, fore. ut brevi temporis fpatio egregios tque | amoeniffimos produceret flores. Aetas ejus tunc 28.erat um annorum, foliisque gaudebat plus quam centum; qu& ci cumferentiam 265 ulnarum equabant Lipfienfium. Die veto 20. Jun altitudo caulis 6. conftituebat ulnas, & craffi- ties I5 uln. quam in. liberoaére, absque ullo arris admini " culo, cura Zobie Gebbardi , hortulani aulici, erat adepta; - fiquidem is eam quafi in tutelam fibi traditam matris ir : ftar fidiffime a teneris diligentiffime obfervavit annis; hincque die 6. Novembris tandem rami inferiores obfte«. tricante ejus adcedenteopera fuos tamquam foetus da bant flores, licet tempeítas per totam eftatem admodum humi« da, fuerit atque frigida. Toro n . Folia tunc temporis fpatium 30. occupabant ulnarum, | longitudo vero caulis ad 30. fefe extendebat pedes, & 844 tamis, foliis hinc inde ornatis brevioribus ac infumitaté coronam, ceu regium inter plantas ipfi debitum diader 13 reprefentantibus ; erat ítipata. Inque his numerofiffimis | in cunis quafi confpiciebatur proles; 1 4264. fcilicet flores auto fulgentes radiante, ex quibus liquor ftillabat dulcis ter amarus, cujus flos quilibet 30.. circiter continebat guttas , hicque ab Indis ad. conficiendam adhiberi folet intritam. Vid. Pbilofophical ransadlions for tbe Mont », 3 of January, Febr. and March 1732. io. II. Floruit autetit- inde cum ifta foecunditatis ubertate ad. 6, Nov. usque ad | . verem anni prefentis per integros fex menfes, quo teme pore capfulas femine plenas produxiffe videbatur, qualis Borurn diuturnitas & Ann. 1734. in Viridario pariter ob- | fervata eft Serveftano. Vid, Commerce. litter, Norimb, Ant ] 3734.p.25. Cumque hec ipfa in ifto vegetabilium ges | , 1 | Vs 4 ! E & : » s d ^ j - De Alo? Atnericana majori aculeata, 65c,.— 427 iere nunquam ante animadvería fit, itavel inprimis di- gna judicatur , de qua graviffimi nature fcrutatores reique lortenfis certiores fiant amatores, — De foecunditate veto feminis nihil certe olim erat pronuntiatum, nifiquodhor. tulani non alinm propagandi cognoverint modum, quam per ftolonem, five fobolem pone radices pullulantem avul- fam & in idoneum folum translatam , donec tandem Ann. 1730. Francofurti ad Moenum prima Aloés foecunda ob- tenta fuerit fatio, quod rei antea nunquam obfervate lovum idcirco oculis curiofis prebuit fpecimen, hincque eandem per fuum femen propagationem pari. virtute & apud nos futuram non (ine ratione fufpicari fas eft. Vid; Aor. Academ. noftre Volum, II, pag. 408. Ceterum to- ifta arbor quoad longitudinem ac proceritatem Pina- perquam eft fimilis, & externe viriditate imbuta eft rina; ab inferioribus procul dubio foliis perquam pin- bus ac in modicam latitudinem fe diffundentibus con- a. Jacent hec arcuatim radici impendentia, & in ex- tremitatibus in fpinulas retufas definunt, ut ita videantur in cuftodiam quafi arboris gyrum formare, haftis atque yeruculis munitum ; pretereaque filis conftant admodum udilibus & levioribus, nec ad texendum ineptis & eque ut rami tanti utique funt roboris, ut pondete viti dem confiftentis erecti, minime confringantur. Alias 0 de ufu eorum /Vard, at. teftatur RECCHUS Lib. III, cap. 12. paz. 270. his verbis: Jumumeri peue funt | ufus y qui ab Aloe defumuntur, | ota enim illa Hanorum fe- piendorumque agrorum ufum preflat , caules tignorum, folia Vero tefa tegendi , imbricum, lancium, papyri, flique, ex quo calcei, lintea Qy alia veflium genera, que apud nos lino, S Hhh 2 CAU. - longe exponuntur ín ber ?Sefüreibung ber 9Imerican languefcit, ut omnia, que fübito cafü cum valuere, ruunt, A p m : EU peuemem Janis yum erba. autem. vermibus refiftit - iB eec: d ac vifui utilis P» mellis abore! : ! 'Flofes ejusdem fere figure ac ordi (np ut Lili odorem fpirantes fubdulcem , atque 6. conftant fc que fingula ab aliis funtfiffa , aquilo & flavo colore p. latim infecta, ac fuperius acuminata inque cidiéulun d ia fra co&unt 6, fulcis inftru&um. Inde 6. pariter prodeunt | baculi virides ac rotundi, in cochlee formam: fuperius. tornati & foliis inferius firmiter cohaerentes, ex quorum - cufpidibus calathi longitudine furgunt digiti, fuper folia. farinam fpargentes flavam, Ex hifce denique baculis. im - iedio calicis" fuccrefcit piftillum cum nodo: rotundo. Dum autem folia marcefcunt ac decidunt, filique pro- 3 deunt fementefcentes, qua co&e faporem exhibent afpg- ragi, Tentavimus etiam faccharo eas condire, atqu e tragematum loco menfis adponere, quc omnia uberius Alóé qu Ober» Greig, quam Schleizee nuper typis: UM mus prodeuntem. Que veto tid Ll ha&enus macRaE pl ants à floribusque letiffime nituit, pallido nunc folio moriens. Nec tamen ut alie plante caput ifta demittit marcidum, fed cacumine potius, viribus licet deftituta, coelum verfus. fcíc dirigit. Devotiflimas igitur bacce confiderans inde con. De Alo Aniéitun majori aculeata, 6c, 429 concepit t cogitationes Dn.BROCKESij it irrbifdyen M gniügen P.I p. 40X. ita canens: — Er L7 $aun fafy id) bie£, fo badbt id), fiebfte Blume j -.. fu blüfeteft nidt nut 31 beines &djópfrers 9tubme, . — £n blüfeteít and) nidbt für mid) vergtbens, — 4 foit am Cnbe meine8 gebenà, —— ; ... nit GOtte? $ülffe mir felbft in ber Zobeà, qvin, -.. 9fud) cin belebrenb gebrBilb fepn; — Sd) mill mid) bann , wie bu , beftreben , — 9fid) von ber Grbe gu ttfeben yv T ? .. Unb fenber mefr an a8, wvas Srrbifdb, qu — | p ,ué von bet aeit empor umb $mmefroerté ju few — ^ Buses den, | $» Qoreizan 2o ass Erfirdiam | M "tin 12» fu 1743) — p Hhh23 OBSER- " a 430 :Olfroaio CEXIL. KS a Dn. D. JOAN CHRISTIAN. v! MANNI. Vitis adi ingentem magnitudinem cor tilitatem ftercoratione excremen- - torum cólumbinorum pro- eM duda. - BU aut gi n :icurbé fecunde Anno T. M" 1L Ribes diii and 4 I nofire pag, Y2. refertur: Vitem ,. furno iftoris quo-. tidie calefacto adpofitam , lam circa AG eid S. jo Lk. nis maturas uvas protuliffe, que Ele&ori Saxonice don 9. fuerunt oblate. ^ Huiusmodi precocem maturationem celeberrimus Regis Gallie Archiater Guido P4477NUS$,. ftercoratione calcis vive effecit, ipfe vero vites, item r 5 lias arbores, poftea plerumque e emortuas fuiffe fatetur. | Ly Tur Quod autem fcecunditatem vitiumattinet, An. d o1] Francofurto ad Meum nunciabatur, prope horreum oc. cidentem verfus fitum. in platea Beckenheimenfi, quod Domini Scabini Bartbels proprium eft, vitem 377. ma-. turas uvas tuliffe; quemadmodum etiam Ann. 1728, nun. ciabatur irt bem £amburgifdyen Corre/pondenten, Num, Y75, vitem in loco quodam Zo/ck/adt , haud longe a fede Du | cali Schvvartzenburgica Rz4o/phbopoli diffito, extitiffe, que | a pue orientali 588. a meridionali 360. ab occidentali | 109r d -- — VE "i pe DEN EET o P ONTN ' " w p hi PT ingentem vagnitüdinem & Pfertilitateni65, 4:51 ——— ——— ————————————ÀáÁÀ—À— ' 109. a feptentrionali 162. ac proinde in univerfum 1219. [ V s tulit: Hec vitis in fiffura petre radices egit, atque "intra multos annos nec amputata ; & ab ipfo pofleflore "parum curata; unde latius profufa; vepribus & arboribus "adftantibus irplicata, in altum evafit. -— . Hifce autem omnibus longe preferenda eft vitis; que hic Zratislavie in fic dita civitate nova, ad pon- er im; circa domum: quamdam. proxime fluvium - lam f itam, adhuc hodie confpicitur , cuius ambitus in parte ftirpis inferioti tres ulna quadrantes cum tribus digitis comple&itur. Hanc poffeflor An. 1726. füpplan- tavit in terram; ex quo tempore illa totam domum a fte anteriori , feu orientali, & a latere meridiem ver- omnino obtexit, & in altitudinem plus quam XXVI. rum excreuit, & inprimis An. 1739.ultra 30CO. uvas lleas protulit; quarum altera pars dimidiaeaque vi: a, XVIII. Thalerorum pretio divendita fuit, altera Vero dilargitione fada amicis ceffit. ' Atque hoc incre- | E. tum & fertilitas ex continua excrementorum .colum- norum ftercoratione provenire dicitur ; dum poffeffor ideo inftitorem , qui ingentem. columbarum venalium Üemixe pro exiguo locationis pretio in edes re- vits » ut ftercore columbino perpetuo uti poffit. — Heec 3, quia contegi non potuit, in illa frigidiffima hieme ise frigore radicitus exufta fuit ; attamen fequen- ate denuo gemmas protrufit , & cum ifta ftercoratio, f pret fertim tempore verno & autumnali affidue continua- fetur, per fequentem licet: frigidiusculam eftatem & au- tumnom, nihilominus ultra XIV. ulnas in altum excrevit, Bullàs tamen uvas protulit, fed fequenti hieme rurfus e P q quan- 432. 75 Olfnutio CXXIM. quantumvis contecta; quia nondum farmenta habuit, fri- gore adufta eft; qu& noc ipfo anno 1743. denuo primas - uvas oftendit. e | 5x dA 9 " * OBSERFATIO CXXIHL. Da. D. JOAN. CHRISTIAN. KUND-| beo ZAMANNL on De - w^ INR . Ruptura veficzurinarix acalculo. Ib Rarioribus meis Nature (v rtis item in ve. medicas. A. Sed. IIL Artic. XV. pag. 894. /egq. inter alias mi-. rabiles hiftorias, de calculis vefice , etiam fequentem. Cafum fingularem attuli : Scilicet virgini cuidam XXL. annorum filie coloni pauperioris , in pago Jezdorf/ pro- pe Cantium ,. qui quinque milliaria Zratis/avia abet, cal- 3 «ulum 22, Lothonum pondere, ex vagina uteri, prafen- te Dn. Zndrea Kelichen, poftea Proto - Phyfico Vratis- lavienfi, exfe&um fuiffe. Hunc calculum in vefica uri. naria coaluiffe , & vrethramin regione inferiori dirupiffe, . exinde omnino adparet, quoniam poft ejus Anno I70T. d. 16. Septembr. facram extraCtionem , urina per hanc. &perturam copiofe profluxit ; id quod vero , facta con- venientium medicamentorum balfamicorum adplicatione; paulatim ceffavit, atque urina deinceps , per meatum. urinarium. iterum prodiit, cujusmodi Cafus etiam in. BARTHOLINI OJ.Med,exta.. V ^ B MvT "3 - "ar AM ái - Cum « Em. " * . ME 4 A i ; x -- , P ; LL Reptura velles ca urinaria a calculo. - b. 453 i T Cami igitur ante paucos annos hic Uraris/avie puella -xVIL annorum, & juveni ruftico in pago Ruris, haud lon- - ge &b urbe noftra in Ducatu Olsnenf fito, eta fere ac- - €iderit, utique hinc & hos cafus rariores ei, quem paulo ante commemorayi, adjungere nunc volui. 'Prior illa puella, quum a frequentibus calculi dolo- | & retentione urinae, magnas moleftias fenfiffet, "fallente in lubrica glacie veftigio , vacillat, vt vix a lapfu "fe fe retineret. Illico vehementem hinc dolorem & gra- - wem preffionem perfentifcit, perinde, ac fi ex genitalibus "aliquid procidiffet; quem locum abi tangit, ex uno pu- Eseo labio ingentem tumorem exortum effe com- | ' Confultus ergo de hac re Archiater Caefareus bic. - Dn. D. KLAUNIGIUS, inftituta una cum Chi- .furgo quodam vifitatione, uterque ta&u manifefto de- ehendit adeffe ealculum, qui per vim vacillationis ve- ficam. urinariam diruperat, & fé&ione idcirco ipftituta, ftatim. ovi anferini dimidii magnitudine extra&us eft; quo me per vulnus íllud primum quidem continuo fina rofluxit, fed fenfim fenfimque minori copia, donec tan- em. plenarie fübüfteret & ordinariam viam repeteret, Facta igitur frequenti inje£tione balfami cujusdam vulne- m mediante fiphone , in cavitatem iftam, non folum hoc vulnus, fed etiam vefica ipfa,. feliciter venitolidaba. (ur, ut puella nunc, inftar aliorum fanorum hominum rinam emittere poflit, nec amplius quidquam de nog bus fymptomatibus perfentifcat, ' - * lii 2/5 Alter icu fepe € ex Fitur uds calci paffüs, clin icis e: nariam calculos d'fruperat, unde ingens tumor in e obortus fuit, quem mox vehemens excepit inflammatio, Tumor cum a balneatore pro bubone venereo ees tur, & medicamentis emollientibus tra£taretur , deaiqign fa&ha maturatione & apertione infignem. copiam pu prabuit, & cum eo infimul calculus arenofus XIII, (emis | unciarum pondere (quem inter rariora mea adíervo,) | ante oras vulneris confpe&ui fe fe obtulit, Pater &gro. ti idcirco oleo olivarum vulnus fepe inunxit, tandem. | que calculum ipfum, vulnere ita dilatato; vi extraxit, falig. fequente dein fluxu urinae continuo , cui poft dimidiun annum retentio urinae pcne: fucceffit. "EDweque e vi vis fuftulit. OBSERY. ATIO CXXIEO "€ —.DN. D. JOANN. CHRISTIAN, | 9$... KUNDMANNL | . Refüfcitatio hominum in aquas delpforum, pene fuffocatorum, | b. Rihitores pro vx fuo, fi fpiritura dido npri-- || mant foramem ovale, (icut animalia aquatilia; e. gr, anates , cygni, butiones; caftores faciunt, aperire poffe, & deinde ad inftar embryonum refpiratione non indigere , fundamento omnino care, quum unice tan- tum 7 - " j " —- ITO bominum in t aguas dela delapf eje. J-6c.455- "m id agant, ut quotidiano fere exercitio exercitio diuturniori - €ompreflioni fpiritus in- & extra aquam adfuescere nitan- tür, ac eo usque tandem devehiant, ut per quadrantem . "hora, vel etiam diutius ; absque refpiratione delitefce- . re queant, Clariff. Dn. ich, Berpb, VALENTINL in 229-- fto. Mufeorum "Tom, I. Lib, IV, Cap, XXXVT, pag. 497. ratio nem margaritas pifcandi ex multis Itinerariis defcribit; itque etiam in effigie ejusmodi urinatorum; quomodo lapide pedibus adligato, fune dimittatur, & alio fignum. guuseaporis; quo, refpirationis gràtia, rurfus extrahi. . "debeat; cum fi paulo diutius in aqua moretur, poftea bias ex ore, naribus & auribus ejus erumperet; quam 9b rem alibi margaritarii caput muniunt cucullo, cui Pi fixus eft praelongus canalis, per quem fpiritum attrahunt. ^ Jam equidem in Epbemeridibus Academ, sioffra. Dec, I. ann. Ip, 65 V. Obferv. XX, pag, 30. viri cujusdam mentio fit; qui per XVI, horas, item mulieris, quz per tres dies, mec non alterius cujusdam viri, qui per. feptem hebdo- 3 na jes fab aqua jacuerit. Pariter etiam Decwr, IIl, Au5, V, 9 VI. pag. 137. itérum prodücitur homo, qui poft oo dies demum ex aqua extradtus, & (quemadmodum etiam 4 ora di&tij) tamen in vitam revocatus fuit; ut plures, apud alios fcriptores occtrrentes taceamus. lhiftorias eo- m, qui poft dimidium anni demam extracti, ad fe re- dicrint, € s Cum autem difficile fit conceptu ,- ; qua ratione - fieri p » t, ut homines multarum hebdomadum; immo & | lii 2 men- É lertime €o properatem, cficndebag: enm in bypocat 426 ^ ^ Olfrroatio C: T istic dea opem : meni ium umen fpatio , careant refpiratione 5. cumiy hac füppretfa -circulationem | fanguinis - prorfus. quoque: ceffare neceffe fit, praefertim cum hoc in aqua frigida. fiat, ubt ob ftagnationem fanguinis & rigorem. Mae brevi tempore mots infequi debet: Hinc ego ipfe, quoe: niam hic fluvium Ola ultra $0. annos adcolo , 4 atque in. eodem fiuvio faepe homines fortuito merguntur , cafüg.- fequentes communicabo , €x quibus patebit ;- quod; quando homines quidam per quadratem, vel. ad fume! mum per dimidium hore füb aqua. delituerunt, difficili tme tales dein ad vitam revocari potuerint , nisle v fymptomatibus dein adfl;&i fuerint. - be ' Vir.quidam quadragenario maior, —- Pigmtérte- , ut pedes aegre officium facerent, juxta e ticulum S. Chriftophori ex rate in Olam prolabitur ,. & prope murum coernetetii , tarde admodum , languente | ibi alveo, per 4oo. ulnas defluit, quo ipfo fere quadrans hora praeteriit, - Infelix ille; neque circa illap ür M. neque. toto tempore natationis. ullo modo fe moves bat, fed exigua dorfi ejus pars füpra aquam em bat: cum extractus effet, ex vulgari foperftitione € pus éjus ita. Wpió ciiam , ut caput deorfom, . pes des furfum Verterentur, eo fine, nt aqua ex corpore e£ flueret5 at nibil aquae. sfflacb. (t, vnde tamquam. mort u$ dompm deferebatur, In auxilium: €go vocatus, cum cé» - (ao humi jacentem ;. nullam vita lignum cxhibent i * 21i 20x E à 4 - a. - ! E j 1 » E , 2 1 LI !We- ^ "- i 4 Rffiitati. hopium i im in Aquas vas delay c. 4a 9c. 437. | | fiquidem eiiam nullus in eo calor; nullaque arteriarum arteriarum - vibratio fentiebater, fcd totus rigebat, Hinc e véftigio jubebam adferri "vim & cum circa meridiem ubique calida. aqua offenderetur , - talem e vicinia confeftim ad- mr curabam , nec jam quadrans horae preterierat , . €um in labrum eadem repletum immitteretur, ^ Juffu meo tum adítantes plantas pedum afperioribus penicu- lis fetaceis , corpus vero ipfum linteis vehementer fri- - €abant ; naribus interim, cum nihil aliud ad manum ef- - fet, fulphur accenfum admovebatur, ori autem aqua Cin- - namomi fücceffive infundebatur , eademque naribus & - eculis illinebatur. Hoc facto, prima vice poft 1o. fere minuta, motus aliquis percipiebatur, dum nempe ager . oculos fibi fricare incipiebat, additis his verbis: Vrit & pungit, Major de hinc eidem copia praedictae aqua in- — füillabatur; atque medicamenta fanguinem refolventia & | difcutientia exhibebantur; ipfe vero ager poft unius ho- EC: fpatium ex balneo fuo elatus, in letum calefafttum ' deferebatur . in quo plane quietus jacebat, pauca lo- P quens, unde nondem eundem ad plenam febrietatem . rediüffe adparebat ; interdum etiam paululpm obdormi- — cebat» qui fomnus vero ob continvam tuffim fiepius in- ""terrumpebatur, quemadmodum etiam füb vehementio- p Ti hac concuffione ». fzepe fanguis grumofus ex pnlmoni- n» prodibat. Cum ergo dubia adhuc maneret fpes vi- . te confervande, hinc. Confeflionarius accerfebatur, qui previa | feria admonitione. intuitu peccatorum hactenus P di uoo. li à commif 438 ——— Olfiroatio CXXI y aes d domam & m, & obfervata etiam agri corataipdd pee dem facraSynaxi animam ejus reficiebat. . Ita per nogGem. inter continuam tuílim & fanguinis exfcreationem de. cumbebat, donec mane, fuifocatione circa horam quin- tam füperveniente, poft horam feptimam exfpiraret, —— . Antehac etiam contingebat, ut puer quidam novem - annorum in nova civitate , prope turrim novam; in viii lia pafchali ex rate in Olam prolaberetur. . Illi, . qui non tia procul aberant, referebant, eundem ftatim aquis fub. ! * . merfum, necamplius confpe&tum fuiffe; defluit autem interim capite inferius, & pedibus fuperius converfis fe« cundo flumine, ita vt nil nifi poftica pars calceorum cone - fpici potverit, cumque tandem usque ad pontem cerviy - in cujus vicinia domicilium. meum fitum eft , jocis tur,ramor de puero in aquam illapfo eo jam. delatus. erat. — E veftigio hinc opificis cujusdam fervus de ponte defcen- ditin navem aliquam , puerum extrahit , eum ita coms - ponit, vt caput deorfam, -pedes furfum verterentur, & — tandem ipfum corpus in pontis crepidine volutat , "do nulla inde profluit aqua, Cum ergo in proxime pe | ergaftulo illa ipfa hora captivi quidam balneis uterentuts puer juffu meo ftatim ibi in aquam calidam immittitur & " brevi tempore, conjun&to aquae Cinnamomi ufi, ite excitatur," quamvis vltra 1000. vlnas ita nata(fetg - aimes primis caput ejus fere per dimidium hora fub aqua. delis -— tuiffet. Eo ipfo vero momento, quo prima vitaefigna a » parebant ftatim quoque vehementiffima , 1Tnaximo cum — | - CRIT damos. coire t E UC a M EL QUAS N pes. 4 | Se ; Fc fico TM cunc xi i —— - «1 E Bofirario b — 2in aquas es delops &9'c. 459 eti | Pamore, corripiebatur E; Epilepfia, ilepfia, hacque iterum mitigata, - mater filium mente captum , & memoria prorfus defíti- | tutum. effe, animadvertit. Sequentibus dein temporibus . toties recurrebat Epilepfia, quoties vel terrore, velira- | etiam leviori; commovebatur, ut raro per inte- "gram feptimanam ceffaverit hic adfe&hus , tandemque, .. exa&o fic biennii fpatio, in ipfo paroxysmo epiisptico; €x- .tin&us fuetit.. | ; - Eodem circiter . tempore ante portam, quaa Miiicd: Diar nomen habet, cum in horto quodam obambularem, - pifcatoris filius VI, annorum incidit in Oderam, Ignora- - . bant equidem parentes, quam diu is in aqua delituerit, ; | ope tamen balnei, ex aqua calida parati, fimiliter intra - breve tempus excitabatur, fed eodem quoque modo, uti de precedente puero notatum fuit, Epilepfia corripiebae tur, quae nulla arte coérceri potuit, omnemque fimul in- -ter norum fenfuum ufum fuftulit. Ad aetatem XX, anno- jm tandem progreffus, cum in altiori Viadri ripa fede- Tet, eodem tempore ipfam invadebat epilepfia, cujus im- 4 petu in aquam praecipitatus, periit, & poft aliquot demum d ies detectus, exinde extrahi potuit, .— | ab ju . Cur autempueriifti per omnem vitam epileptici, per amanferint, quod tamen in adultioribus non ita facile eve- "mit; id abinde procul dubio dependet, quoniam infantes pre adultioribus ad Epilepfiam. magis fünt difpofiti, & na« - tuta ipfa in tenera aetate omnia obftacula magis per ve« hementiflimos motus removere conatur, quamquam & | aliae | aee. -— Olfirvatia C - 14 , m 3 v»dulsan " ——————————M— 1 atia Bt non excludenda fint caufze, Caeterdm hac occafio-" ,? ne etiam in memoriam revocare lobet circum fpe&am ile: | làm methodum, quam b; Dn. D. SPENERUS circaejusmodi fübje&a obíervandam commendat, dum Difputationi fum - — j Gieffze Hafforum ann, (527 4 | aie de* rium; 57 aqua quis Tufsctkur & extrabatur , 805 Py in. bumetur, ni. homicidium patrare velis, fed ejus eura babens da, juxta informationem , quam ex propria. c crebra. expe- vientia tradit Paflor quidam , ALBINUS »yomine in. Tri; atu: uctset ^anógriff, wie oie fPrfoffenen. beym. Éeben su etbalten. Quoniam vero celeberrimus 1I P d D. Je. Das. GOHLIUS in AG. Medico. Berolinens, Decad, JI, Folum, III. pag. 4o. hunc Tr. nunquam fe vidi(fe € tur, neque etiam is mihi unquam obtigit, hinc plura exeo - heic adducere non licet. Interim modo allegatus vir dos. &iffimus fimul fübiungit, ope excutize ventriculi, in ape-- . ple&tico quodam motum, loquelam & ufüm rationisT&é — ftituta fuiffe, eamque ob caufam, quia in fuffocatis etiam fpecies aliqua apoplexie occurreret, iftam excutiam. [^ " ; mora adhibendam effe cenfet , quia per hanc. paulo: ves hemeriitiorem irtitationem in vifcere fatis fenfibili, vene. triculo nimirum, excitatam, tales in aqua demerfi citius. - átque facilius, quam aliis mediis in vitam revocari poffe [T nt ita periculofailla Larysgoromia, quam commendare p a —M T Quod au autem eem gs E b e c^ modi velementiam frigoris. unius £9. A 2o umet aee nn———— , corporis nempe inverfio.& volutatio, pro extur- (oom aqua degintitaifufcepta, nuliius fere utilitatis fit, jam sdudum£u(ius demonftravit Jo. Conrad. BECKERUS in Tract, medico- legali, Gieffse 1704, edito, de/ubmerforum morte fine pota aqua, idemque etiam confirmatur inEpbemerid. Academ, 50 S .H, Ann. VI 94g. 31, & quidem fequentibus ver- is; Hactenus creditum fuit, aquis fubmerfos multum a- itire, eainque per tracheam quoque admittere, que tales. ex repleti ione mori, cum tamenob a£&ris.defe- SA exti iguantur; ceffante refpiratione ceffat fangui- * circu er a autem Pl MEE in ugR TE T uc E- OBSERVATIO CY. VUUDN. D. JOAN. CHRISTIAN. Ec NDMANNL uomodo vehementiam frigoris unius hiemis, EF Us48 comparatione cum altera, experiri liceat, m "tu api LÀ [^ er Thermometra dijudicare folemus. gradus caloris r E uf -& frigoris. aéris 5 cognofcere etiam illorum ope Ii- »*ocet, an prafens, an proxime . praecedens, an vero motior- aliqua hiems , frigidior mitiorve fuerit; «mi- hime tamen id exquifite. & perfe&te obtineri: & demon- ftrari poteft, «Nam intra aliquot. annorür fpatium. li. "quor! in "Thermometris contentüs | infenfibili quodam modo: quadantenus imininuitur;: adeoque (in frigus hie- erani : ^ annorum: vpn 1709. cum; frigore m hiemis U)?— ' 442 Olfirvatio LXXF- hiemis nuperrimae ann, 1740: comparatum dijudicare - ex thermometris velimus, calculus nequaquam erit ac-- curatus, quia hac ratione intra 30. immo 9o. annos ' infignis utique mutatio, intuitu liquoris in. ejusmodi - thermometro contenti , evenire debuit. ENS d Hanc igitur ob caufam: curiofí maturae fcrutatores. de aliis experimentis folliciti fuerunt, & inprimis quo- que ex craffitie glaciei in: fluviis frigoris vehementiam . dimetiri , & ita comparationem unius hiemis cum altera. inftituere voluerunt, quamquam: nec hac ratione cet ta quasdam: inftituf poffit obfervatio, Plurimum enin difcriminis intereft ,. fi. fluvius aliquis ex mediocri frigc re glacie inferna ( quam GresZ E:jf$ vocamus, ) imple. - tur, qua ingravefcente gelu. congelafcit ; & (r, vehe- menti frigore. fubito ingraente » fine glacie tali: inferna eoncrefcit z In priori cafa glacies uno: fimul impete - eraffefcit,, minus tamen firmam, fed. fpongiofam exhibet: fubítantiam ; in: pofteriori autem compadctior illa eva» | dit, fimul vero multo eft tenuior. — Quando ergo flu- vius aliqnis ita cbdu&us eft glàcie, tunc. quoad. hujas. craffitiem facile quoque ingens confeqnitur awgmere . tum, & quidem hoc modo , dum fcilicet fluvius ipfe fub glacie paululum accrefcere: incipit, nec femper gla- «ies inde attollitur, fed aqua per excifa foramina, vel circa gurgites, ubi non eft congelata ,. vel circa fubli- eas fiftuca: adactas ,, vel etiam ubi arbores prope aq . funt plantata aliisque ex aperturis. fupra. glaciem. ad. fcendit, & frigore continmante ibidem eongelafcit, at- que ideo craffitiem glaciei eximie auget ; id quod in hie- me diu durante fiepiffime contingere poteft. ,, quemad- |. gmodum ctiam, ob majorem minoremve impetum. aqua |. em. E. | | í se " fri prt. nins c. ?1 l Quomodo vebementiam fri gorts unius €9'c. 445 . proflaentis, uno in loco fluminis cujusdam glacies mul«- . to craffior, quam in altere deprehenditur; quae omnia - fimiliter ia aquis (tagnantibus, extra glaciem infernam fic | evenire queunt, Proinde etiam ego ipfe in diverfis flui- | dis, feeviente frigore hiemis Ann. 17,40. obfervavi, quan- | £um temporisrequiratur, donecilla congelare inciperent, | $temque donec eadem tota , ab intimius penetrante fri-. | goris vehementia prorfus indurata fuerint, quae experi- | menta fi poft integri feculi decurfum repetantur, fub ea- | dem frigoris vehementia in iisdem fluidis fimili modo I | faccedent , ficuti id mecum & alii obfervarunt, | —— Sic quando unciae quatuor falis Halenfis cum libra una | aque nivalis commifcebantur, haecque peracta folutione. ! frigori exponebatur, tunc intraunius horae fpatium eadem | án füperficie quadantenus obrigefcebat: Quando autem unatantum uncia cum dimidia in fimili quantitate aquae dif- | folvebatur, tunc ea demum fpatio VI. horarum penitus à | frigore indurata erat. Lixivium ex cinerum clavellatorum | quatuor unciis & libra una aquae paratum , eodem fpatio | temporis leviter in fuperficie congelatum deprehendeba- | tur. Aquafervida libero a£ri expofita, indurata erat. |*.— Aquae in vitro contentae oleum Caryinum altitudine | duarum tertiarum digiti adfandebam, id quod fluidum & | plane immutatum manebat; intra fpatium vero 19. minu- |torum, aqua füb oleo congelafcebat , & mox tota in gla- | €iem convertebatur. Cerevifia Uratislavienfis intra unam ; horam & 25, minuta congelabat, — Vinum vero rubrum | Budenfe intra duas demum horas & 45. minuta. Similiter etiam quartarium vini generofi, ex fuperiori | Hungaria, per no&em totam ante feneftram, feptentrio- ^ nem verfus, collocabam, idque altero mane usque ad.quar- L Kkk 2 tam j tám portera ir gideleinm cic voeem aie cum rürfüs liquaefs&ta effer; omnem fere res vini: amififfe videbatur, dum interimreftitans adhuc vinum fam-; me concentratum & fpiritaofo liquori perquam fimile erat, Sic quoque fpiritus ordinarius ex vino Gallico paratus, per- totam no&tem libero aéri i expofitus; mane fequenti in perficie leviter congelatus , fub hac vero crufta paululum; fpiffus tantum, inftarfluentisolei.erat. ..— . ^ ve» Porto ficontufa glacies cum fále in poculo vitreo pro-* be commifcebatur, utinfra hancmixturam paululum aquae confpiceretur, tunc in thermonietro eidem immiffo fpiri tus ad 10. usque gradus retrocedebat ; (i, ablata hac aqua fal. ammoniacum minute contufum- addebatur; runc ulte-^ rius. per 4. . adhuc gradus il ille defcendebats tandem fi de^ optimo fpiritu N trí quarta pars ponderis glacie adfundes" batur,tunc in Thermometro, per quadrantem circiter hoz' ra in hac mixtura relifto , fpiritus adhuc 8. gradus fübfide-" bat, feparato. vero dein flaido, interim a refoluta glacie cok' : lecto, additaque fimili i quantitate. fpiritus Nitri per imum adhuc gradum cumdi midio retrocedebat. nec ulla a arte;ut^- profundius defcendetet, dein effici poterat, "Hac etiam ratione ipfum argentum vivum; füb extremo hoc ehe gr»du, ordinariam fuam aliquomodo amittere videbatur) fluiditatem, ita ut inftar liquidioris cujusdam amalgamatis; adpareret, vel, ac fi quarta fere: pars plumbi, vel (ianni;: commixta illi: fuiffet, Atque hic ipfe dicitur extremus fuiffe. gradus frigoris; wt ann. I 09e gomme HIR. STET. ET T rkvoa repDi4micpee ens A 2 E] r ! "t v ! ls 'v 1^ à Di "L Auri tU à Domus perquam miralilir. d cum VA 445 NOMAS st, NGA em OUS OBSERFATIO CXXFI. -D».D. JOAN. CHRISTIAN. KUNDMANNI, - Domus perquam: mirabilis, cum circumpofitis. tormentis bellicis ; omni fimul fuppeilectile inftructa, do - Peétropoli undique ex glacie formata. Qr frigus acerrimum: feevientis extra ordinem hie- mis ann, 1740. ejusque ftupendi effectus, magnam - hiliue partem hominum vel ad iricitas redegerint, velad morbos graviffímos difpofüerint, fufius jam in Tra&tatu illo, qui 77 jfitationes ira divius fuper Ducatum Silefía in eium- mis explanatas foflit , pag. 238. -328. demonftravi ; quod: ' vero illa ipfa hiems etiam fingularibus quibusdam oblecta. tionibus anfam pr&buerit, ex fequentibus facile patebit. - Cum eodem hoc anno ]Jubilaeum Typographicumi in- 'eidifer , , ejus intuitu Typographi Londinenfes in Tameff fluvio, firmiter per vim frigoris indurato,, prelunr con- flituerunt , & varía fcripta Jubilaea » inter fonitum tuba- rum & "tympanorun , interque alia hilariz , typis ex- | fcripferunt ; .non minus etiam eodem modo, ficuti in nundinis ; füper illo flumine tabernas & tentoria multa extructa erant, inque his varia efculenta, potulenta, & aliae rés, ad cultum & mollitiem pertinentes, divende- bantur; immo & bos integer füper eodem affatus fuit. Heidelberg magiftri artis piftoriae füper Neckeram fluvium 'Xongelatum, in perpetuarm hujus frigidiffimae hiemis me-« moriam » furnum conftrui curaverunt, ingue eo panem atrum &.album , nec non placentas coxerunt, de qui- bus primo E/e&ori Sereniffimo donum obtulerunt, quod vero reliquum fuit, pauperibus difiribuerunt. —Frameo- furti ad Menum vietores füper hunc fluvium: inter con» Mii Kkk 3 centus DN 446 ^ OlM[ervatio CXXVI.. centus muficos , tribus choris difpofitos , . atque falta- tiones per circülos & alia oble&amenta, pregrande do- - lium unius diei fpatio confecerunt , quod fex culeos vini - | // eapiebat, ex quo poftea vinum rubrum & album diven- — A dlitum £uit, ADAE ENET | nu Singulare quippiam quoque Zwbecs nuntiabatur, quod | fcilicet Dn. Locum tenens a/eynerts , durante hoc gravi frigore ante portam Hol(íaticam ingentem Leonem; 7. pedes altum , ex glacie tam affabre formaverit , ut vix ftatuarius fimilem ex lapide venuftius effingere potuerit, - Prope Leonem iftum propugnaculum quoddam extruxit, in quo quinque tormenta majora bellica, unacum milite & fpecula, qüse fingula ex glacie parata erant, confpicie-. bantur. Maximam autem admirationem undique excita- - bat id, quod ?ezropo/i referebatur, quodque poftea do&tiff, Dn. Je. Wo/fg. KRAFFT, Academia Imperialis Scientia- rum Sodalis & Profeffor Phyfices ibidem in peculiari Commentatione fnfius defcripfit ,' fub titulo : YDabts baffte ünó umftánólide 23e(dyreibung unó 2(bbiloungg oes im YyJenat jjanuarío 1740. in. Ct. Detersburg. aufaeridbteten merd'würbigen Sauffes oon $Zíg, mit. oem ín oemfelben befinolid) qemefenen Sausterátbe, — Ex hoc ergo Schediasmate precipua momenta 4A4d£is hifce. pro confervanda hujus rei prorfus infolitae & ante hac - inauditae, memoria, non immerito inferenda effe judica- - vi, qua in fequentibus confiftunt: ^ onde Auguftiffima Rufforum Zmperatrice, ANNA, gratiffime permitténte, & fumtus haud exiguos fuüppeditante , oc- cafionemque hinc prabente. ^ Ejusdem Cubicnlario, - Alexio "Daniclowvitz Tatitfcbevv, inter caítellum reina- valis ab Imperatore PETRO I aedificatum & novum -— | — Domus perquam. mirabilis, cum €9c.— 447 tium hiemale ab Zmperatrice, ANNA; erectum;domus quaz-. dam tota ex glacie conftans, ex(trutta fuit. | Primo gla- . cies limpidiffinia in quadrata veluti faxa caedebatur, ferra- ! onini ornamentis architectonicis inftruebatur, circi- no & regula menfürabatur , vectibus fibi invicem fiber- imponebatur , & quavis comrniífüra aquaperfundebatur, qua confeftim congelabat , & calcis loco inferviebat, Brevi tempore fümma cum admiratione aedificium fpe- &abatur erectum , o&o Rufficos cubitos ( vulgo Sscbes) feu $6. pedes Londinenfes longuni, duos cum dimidio " cubitos latum, & cum tecto füpra 5, cubitos altam, Hoc artificiofüum aedifieium fpeciem rnulto fplendidiorem prae fe ferebat, quam fi ex pulcherrimo marmore conftrudt'um J fuiffet, dum totum ex unica quafi mole elaboratum effe videbatur, & propter pelluciditatem glaciei, item propter — eolorem fübcoeruleum ad fimilitudinern lapidis longe no- bilioris, quar rmarmoris adcedebat. Ante adificium -. VI. tormenta bellica majora ex glacie torrio facta, erant - difpofita, quae rotas & pedamenta habebant itidem ex glacie formata. | Ha&c tormenta ad proportionem & magnitudinem aereorum fatta erant & terebrata, quee tri- "bus libris pulveris pyrii onerantur. Difplodebantur illa " fápenumeéro, pulveris pyrii quarta libra parte fando fiftu- "de injeQta, & globo vel ftupeo vel ferreo faperimpofito, Ejusmodi globus in confpe&tu totius aulae Imperialis inter- ' vallo LV, paffüum emiffus , afferem 2. digitos craffum, -perforabat; Dehinc duo mortaria confpiciebantur firmi- "liter exglacie confe&a: liorum magnitudo illis ereismor- "tariis aequalis erat, quae pyropolos LXXX, librarum jaci« "unt; ex iis faepius ejiciebantur pyroboli quorum fartura erat libra dimidia pulveris pyrii,.. Es ssa Yandem - " x8 - Obfirvatio CXXVL. 7 ... Tandemin eadem ferie juxta primum domas in tum pofiti erapt dac Delphini, ita adaptati; ut. ope qu orur dam fiphenum Naphtha incenfa ex illorum faucibus en poffet, Ponehanc feriem lorica du&ta erat; perticise glacie. facilis conftans. inter quas quadratae pilae erant interpofit: 5 Hisproxime adftabant duo arcus triumphales, fuper quibus teítae lorum, arbores Aurafionenfes, juxtaque arbores vul- gares, omnes exglaciecum foliis, frondibus 8 infidentil $. avibus, pofita erant. Supra hanc domumintecto pori .cus confpiciebatur. columnis quadratis, &. tornatis pupils - inftruda; & fupra introitum frontifpicium magnificutt ftatuis paffim exornatum, adparebat. Domusipfa nonfo- - lum januam atque margines feneftrarum, itemque pilàás, | colore viridi» marmoris ad inftar, tin&tas, fed & fcalas ne .ceffarias, duosque introitus monftrabat. — Inferius ftatim .confpicicbatur fpatiofum atrium & utrinque conclave, cui .nullum lacunar erat fuper impofitum, | . Atrium habebar 4. .& quodvis conclave 5. feneftras, quarum .& jugamenta & . orbesex tenuiglacie conftabant, No&tufeneftrae iftae lan 'padibus pulchro ordine pofitis.ornabantur, & in qualibet fere feneitra jocofa quaedam imago in linteo.depi&ta c locabatur, | In una parte dimidia conclavis ejusque /finift regione, comparebat abacus, in.quo aliquot candelabra .cum inditis candelis, ope illita Naphthae ardentibus, item- - que horologium portatile, & vaía varia vifebanturs parie- tibusyero adfixa erantfpecula haud exiguae magni Inaltera parte dimidia hujus conclavis ftabat le us ele, .cum velis, culcitris, pulvinaribus & (tragulis,duo paria.fo- & à learum, duo cuculli no&turni, fella fine -acclinatorio: Similiter etiam ibi confpiciebatur Ca inus elegans, in. quo ligna fi&a jacebant, quae aliquoties ope Naphthae "mrdebant. — Alterum conclave in una dimidia parte —fünie d Domu:perquem WANT, 6 CH cireumpofir tis Gc, 449 finiftrorfüm iterum monftrabat menfam, cui horologium paulo grandius impofitum erat, in quo rocas infertas perglaciem pel- lucidam exacte cernerelicebac, in menfà hinc inde jacebant charcz lüforize frigore adfixz & figna pignoratitia ludentium, Juxta menfam pofita erant felle longiores cum opere fculpiili , & in angulis du ftatue : In altera parte dimidia hujus concla- vis occurrebat armarium cibis reponendis aptum, cum variis icunculis, intus collocata erant vafa tornata, pro hauriendo infufo Thee deftinata, nec non pocula, & patinz cum eduliis, omnia ex glacie siis & coloribus naturz: convenientibus picta. ü | z . . Opera externa & sniff fecundaria hujus zdifici erant fequentia ; Primo ab uno quoque latere ftabat pyramis quadrata füper arcopodio cum frontispicii, Ha pyramides erant cavae & habebant introitum ; a quovis latere feneftra €rat rotünda, circa quam picta Borologii tabula confpicieba- tur: Intus fufpenfa erat laterna cbartacea octangula, variis pi&uris jocofis exornaca, in qua noctu candele accendeban- tur, quam poftea homo aliquis, in abícondito loco latirans, €ircumagitabat, ut una poft alteram eftigies, per feneflras .l nd poflet, — | In dextro latere pofitus erat Elephas jufta: maguitudinis, | glacie formatus, cui infidebat miles Perficus cum fecuri, juxtaque alii duo Períz jufta: ftatura. Elephas intus erat ex- Cavatus, & tam artificiofe paratus, ut interdiu aquam alticu- dine XXIV, pedum, &no&u incenfam Naphtham evomeret, edebat quoque ope quorundam ruborum, fimilem fere fo- pum, ee viventibus hiíce M EEG HEC 74 » Lil"" | UA "odes 459 ; | ADAMS ose con vase f S n finiftro latere erat Falneum; more eem med | paratum, ex glacie ita exquifitiffime conftru&um, . acfiexme-. ris crabibus rotundis compaginatum fuiffet, | Calefactum hoe fuitaliquoties, & fuerunt, quirevera in illofcfelavarunt, . Ta- lis igitur fuit facies hujus artificiofi zdificii, atque illud ipfum | ab initio Januarii usque in Martium fere in tali ftatu i immuütae tum perfeveravit, quo quidem tempore, ob ingruentem mi | tiorem tempeftatem , fenfim fenfimque diffluxic. Prater oblectationem, quam zdificium hoc prebuit PA éatoribus, fimul exinde cogaofcerelicet; quodacri frigore vi- gente glacies tormari, terebrari, cadendo lavigari coloribus- quc tingi queat; immo, quod ctíam ex tormentis, ex glacie. paratis, mediante pulvere pyrio globi projici poffint, id quod ob minorem renifüm , quem ipfa glacies exhibet, omnemque humiditatis defectum, in folide congelata tali glacie occur ME tem, facili utique negotio fieri poteft, | | (Fratislavia PUR mij/a d. 29. ful. 1743.) OBSER FATIO. CXIYFIlÍ Da. D. JOANN. ADAMI KULMUS.. De Spafmo validiffimo, oflà femorum pror- fus diffringente; itemque de arteriis iB | - offeam tübftantiam degenerantibus, ' " irgo quzdam 32, annorum, mercatoris nodffimi: filia, 1 V tenerrime ac macilente corporis firucturz, temipera- |. ' menti phegmarico-melancholici , a parentibus podagrico ma- | Jo adfedts fuit generata, , Hanc puellam avus jam a prima H xtat€, | - De pasto validiffano , offa femorum prorfus &c. 4st gate, ob nimium arnorem; -frequentiffime in fecto fuo deti- smit, eo étiam tempore, quo adfedu podagrico intenfiffime decubuit, Cum illa poftmodum vix decimum «tatis annua attigiffet, mox prima indicia morbi arthritici in apricum ve- iebane, qui t morbus velabhzreditaria difpofitione, velacon- fagio in Je&o avi, vcl ab utraque ca ufa deducenduserat, Ni- hilominus tamen poftea jufto pubertatis tempore fluxus men- firuus rite adparuit & per quinque annos debito modo conti. nuavit; poftmodum. Vero per annuum fpatium naturalesleges- non Vófbhà Quoad copiam ,. fed etiam quoad intervalla valde mutabat, donec tandem penitus cefíarec:' ob nimium autem virginis pudorem remedia ad menftrua reftituenda plane nulla fuerunt adhibita, unde procul dudio adfectus arthriticus iden- tidem. reverfüs altiores femper egit radices, qui ante aliquot Annos corporis artus adeo valde jam occupavit, ut in digitis. Ganuum infignes tophi, in juncturis vero pedutn fumma de-. bilitas exifterec, quam ob caufam etiam greffus pedum admo- | dos difficilis reddebatur, Malum iftud mox a tenerrima zta- | inveteratum omnino fanguini & rcliquis corporis ;humori- . bus nutrientibus graviffimam contraxit labem, :eosquefemper -ámpuros Íervavit, quare totum corpus debile & emaciatum, vifcera invalida, & ipfa quoque offa minus firma, fed potius : frsgilia evaferunt, unde etiam cafus nofter recenfendus facile evenire potuit, |. Y | . Anno 1741. menfe Marii novus paroxyfimus arthriticts. manus pariter ac pedes hujus puelle graviter occupabat, ita, ucin le&o plane decumbere cogeretur, Poft aliquot: dies, tri- | gefimo fcilicec Martii fubito corripiebatur virgo ifta in ipfo lecto [| MNTEM | L ll p. atro esie dolore ifr perue A | quidem. $c fufo, maximum tamen dolorem: in finiftro. iei dio ds ubi in femoris latere excerro- fuperius confe(tim ingens tumor du. rus (fecundum ejus opinionera) elevari vifus fuit. — .— . Poftquam deinde has circumftantias. audiveram , ordi«. navi quzdam remedia antiípasmodica &analeprica interna; j Ue morem vero fübito enatum curz chirurgi ordinarii commift y. cui camen nec ocularis iftiuscumoris infpectio, neque manualis. explorato, ob nimiam virginis verecundiam, concedebatur, quare Chirurgus tantum adítantibus commendavit ,. ut fomen. tationes refolventes & emollientes per vices adponerent, Gra viffima iticommoda , doloresque incenfilfi mos. fentiebat agra, quoties ex lecto deferri, aut fitus corporis mutari Cogebaturz. ; praterea quoque femper pes finifter in fitu erecto utrinque irs 1 maridebuic, qui fecus facile fira fponte introrír um flectebaür , Ks quz circuniftantia ab initio fumma debilitati pedis cribuenda videbatur. Quia aurem vires hujus egrota a longo tempore per frequentes graviflimos morbos penicüserantexhauftz, ad- peritus quoque & fonus deficiebant fanguis ctiam, acreliqi €orporis humores plane corrupti exiftebant, ideo eventus Inr. jus morbi mihi videbatur periculofilfimus & incurabilis, inpri- : mis quiapulfi usadmodum debilis & fr equens atquecalorpraterz | naruralis cum fudore fabinde ven hecticá amies mentie- : batur - od Nihilominus " breve tempus aegra variis edhibiicreimed | diisadftatum niorbiidoneispraterómnemfpem meliorijam « Vde | letudine frui incipiebat : fomnus enim ricólu dieque per non nullos.-horas revertebatur, vwentrieulus iterum. alimenta citra. Raufsam adpetebat, motus fehuiles sinit, graves do«: i Jores | De Spáfto v 4lidi jffsio, offa femorumi prorfus € et. 453 lores pedis infirmi fenfim remittebant, & animus moerore . antea proftratus denuo ad optatam tranquillitatem compone- batur. Tali ftatu morbiin melius mutato fuadebam , Utzgro- ta per vices forgere. & quadantenus pedis robur explorare co» maretur, quia de recuperanda valetudine optima fpes eviden- qilime adfalgeret. Illa vero mente contriftata refpondebat , (e «quidem corporis fui valecudinem adpropinquantem jam ipfam- met fentire, attamen claudicationis metum verendum effe, quia pes finifter multo effec brevior dextro: fe quidem banc deformitatem antea valida cendinum conítrictioni, fed perpe. ram, cribuille; nunc enim palam conftare, quod vel luxatio quxdam, vel alia gravis caufa fübeffe debeat, Ad hujus circumfítantia hactenus me latentis effatum ego | attonitus plane obítupui. lr autem de pedis vera conftitutione cerüor fierem, ornni, quo valui, fuafu expetebam neceffa- riam mali explorationem, quam Chirurgus huc usque ob mo. deftiam erga fexum fequiorem , in hoc cafu fere noxiam, per- vefligare intermiferat, ea folummodo relatione contentus ; quod in femore tumor exifteret,. Poftquam vero. ego pariter atque Chirurgus partem lafam penitius indagavimus , adparuie confe(tim pes finifter-ad palma latitudinem breviordextro, & quoniam genua fimilem differentiam monftrabant , hinc ifchia pariter explorabantur, an forfan os femoris propter défluxio- nes humorum ex acetabulo füo fuerit depulfum? qualem mor- bum aliquoties antca obfervaveram : putabam enim , eundem dfedum in hoc caíü eo faciliorem, quia iíta virgo gibbofa, quoad plurima membra admodum deformis & ratione humo- ,ramimpurorum valde morbofa exiftcbat, Attamen deprehen- | dimus etiam hac articulationem femoris rite comparatam, e L1] 3 qua- quapropter nullam T d uei c me uL d. quam fracturam oflis femoris a validi(limo: Ípasmo fidam. . — Quamprimum tandem ipíà pars femoristumida atingeba- - tur mox evidenrer adparuit os femoris diffra&um ,. fub carne - valde emaciata & laxa tactu ,luculenier difinguendum, cujus - ofTis femoris pars füperior a parte inferiori validiffimo. fpafmo . avulía ec excrorfüm eminens, illum fupra memoratum tumos- rem mentiebatur..... Hujus adíerti veritas adhuc.certior fuitred« dita, cum poftca hujus femoris partem fuperiorem. deprimerem; - inferiorem vero tibia: adfixam elevarem , quo motu praterna turalis.flexura ibidem. Wy Mantis ian —tm fracturimg, luculentiffime indicabat, | vip 3 Facta fuit hec exploratio demum decir m die poft - | predi&i potentiffimi fpafmi paroxyfmum; quo momento fe- mur omnino jam diffractum fuit, quia eodem tempore tumor. ibidem fübito elevari videbatur, ^ Facile autem quilibet collis - gere valet; quales dolores graviffimos mifera hzc puella per | hoc temporis intervallum perpeffa fit, dum inferior femoris - pars abrupta intra pedis mufculos introrfüm , verfus genitalia | & perineum potenter attrata,. ibidem in sirtibor cin Qo : tendinofis acuminata fua excremitate intenfiffimos dolores exe - Citavit, potiffimum quoties pes fuit commotus aut elevatus, ^ . His circumftantiis obfervatis illico: fra&i pedis repofitia: ac deligatio citra moram fofcipiebatur: extenfio membri di££ | rupti in hoc negotio adm odum eracfacilis, quia mufc culi femos - tis valde flaccidi & emaciati haud adeo fortiter renitebann JEgra deinde poft hanc eperationem preter omnem fpem fenfim meliori fruebatur valetudine, Ut autem corporis hus mores corrupd iteram quam ciüffime i in meliorem: futt - | redi- De De Spafno validifimo, ; offe femorum rum prorfus &xc, 455 L. onanamanndibesi decenni cess redigerentur, infimul pradcripfi D Decocta : atque tque infüfi, cum aliis remediis ad hanc indicationem fpectantibus, per aliquod tempus continuanda , quibus ita debite adfümtis callus opi nione citus fracture adcreícens tactu jam evidenter dignofci potuit; attamen. confolidationem fatis firmam poft idem cem- . poris intervallum, quo alias evenit, in hoc cafu, ob nimiam humorum dyícrafiam vix fperare potui, hincque fnilicits prohi- - bui, nejuftocitiuscum inceílu pedis lafi periculum fieret, quod pe poft dimidii anni decurfüm tandem feliciter factum fuit, ^ Quemadmodum vero haud raro. infortunium novum — vix remoto citatis paflibus occurrit ,, ita quoque contigit, ut virgo noflra calamitofà fequenti Anno 1742. die 2r. Janua- rii ex improvifo per fcalam deciderer, quo lapfu os humeriin brachio dextro prope füperiorem condylum frangebatur, Fra. &ura ifta mox debito modo conjunda , faíciis rite d deligata fuit, .. Quia vero füb ito inopinato cafu non folum animus infi igni- ter fuit perturbatus, totumque corpus valde concuffüm, fed inprimis in pede vix fanato magna iterum debilitas, novi fpa- fmi, atque infultus podagrici fupervenerunt, ideo remedia analeptica j: antifpasmodica & roborantia per vices füerunt preícripta, immo majoris fecuritatis caufa confultius judicavi , -wt totum crus antea fractum novis fafciis firmaretur. .—. Frá&urai(ta humeri duorum menfium intervallo iterum fuit confolidata, ita, ut brachii motus ex voluntate ad negotia peragenda fatis valeret: interea tamen inveteratum malumaar- ahriticum , obtempeftatem per aliquot menfes inconítantem ac valde. rigidam , novo infülca artus occupabat diuturna mora , donec ab initio menfis. Julii idem morbus bu rebos "fevitia cxiremizates corripuit. - ; uri ! p Uim JE ! UU lecto perpetuo adno. j IHR eir animum E dig« tam fervaret, novus denuo ex improvifo fpafmus per cocum. corpus fingulasque extremitates fübito vim potentiffimam ex- citabat: fpafmus autem ifte potentiffimus .adceflit die fexto. Julii, hora quinta pomeridiana, cum fequentibus circumftan-- tiis. Cum nempe virgo noftra cum parente fuo tum tempo- ris de rebus domefticis loqueretur, fentiebat illa uno impetu naufceam, poftea fulgorem in oculis; vibrantem ac vertiginem; quz Íymptomara fübíequens fpaímus concomitabatur, quo fpaímo utrumque brachium graviter introrfum contorqueba- tur, caput vero fimul retrorfum fle&tebatur , oculi infimul | eranc rigidi & ex ore profluebat fputum copiofo fanguine commixcum,. qui tamen fanguis, ut poftea innotuit, . exlingua | & buccis, moría dentium ab infcia egra leis, receffit. - Pos. ftea conquerebatur illa de dolore vehementiffimo in. pede dex-- tro hucusque fano, & in fcapula finiftra fefe exerente, — Poftquam deinde ad. eandem adceffis. di&tasque circum. flantias audivi, ftatim verebar, ne fradura quadam in pede - dextro effet facta, quam quidem patiens fe fentire- negabat: | cum: vero egomet ipíe dextrum crus; palparem, mox manibus . & oculis evidenter adpáruit vera fractura , in medio loco femo- ris dextri oborta. — Confeftim igitur Chirurgus requirebatur, . : qui, me prafente ; offis diffracti partes apte fociavit, femur- | que rite deligavit, Cum autem crus iftud dcligatum. alteri - pedi finiftro adponeretur, evidenter adparuit ingens. horum; pedum differentia, qua videlicet pes dexter finiftro multo lón- gior videbatur, unde mox judicabam , finiftrum pedem abi ifto fpaímo pariter fuiflc Ixfum, . q quamquam patiens nullum in Ec | ! qi t i - [ i - C- " a / ud ; - E TE De Sjufoó v Alidi " "Oo, fife femorim umprorjus € &xc, 1457. ori: ——— M —À n inhoc . iam obfervaverit: q quam Lob caufam debita p pera- gebatur exp'oratio, qua conftabat, quod femur finiftrum revera denuo fit diffractum, nontamenineo loco, ubi prior fractura contigit, fed paulo magis deorfüm, quapropter eciam ifta fra- &ura fimilem repofiionem ac NAR MBEDUP CUN tem petrus ,omnino requirebat. : T Quanto terrore non folum infeliciflima egrota, fed om- ges quoque cognati & adítantes propter hunc inopinatum cala- mitofümque eventum perculfi fuerint , quilibecfacileperpende- revalet, ^ Attamen illa gravifl;imam hanc calamitatem equo femper & patienti ferebac animo , utpote cujus naturalis indoles quieta placidam tranquillitatem in morborum diuturnis dolori- busper vitz fuz decurfum fufficienter comprobaverat, —, Poftquam antea prima femoris finiftri fra&ura reftituta & deligata fuit, tuncpoft quorundam remediorum cordialium ac antifpafinodicorum ufum , mox ceffabant dolores vchementio- ; poft has autem fracturasnovas, fecunda vicefactas, inten- fiffimi dolores fpafmodici indefinenter fere perfeverarunt, ita, wragra propterea die noctuque nulla plane quiete frueretur, — Et quamquam aria medicamenta antifpafmodica fuerunt adhibi- uy perfiftcbat tamen fpaímusin utroque pede fraGo adeo vali- per vices, ut impofidi afferculi faíciis firmati, identidem ziprocato motu elevarentur, & ftridulus fra&orum offium Mifhidus, fub tali motu fpafmodico excitatus, admodum di- ftindie. perciperetur. — Hae tam perverfz morbi circumftantiz omnem-praripuerunt fpem futura coníolidationis fraturarum - Bitecaczas- valetudinis. "id E —Aliud. praterea adhuc, illudquerarum omnino abfstis. batur in hac. virgine, quod fanguinem ac reliquos humores FT Mmm valde 1 kr ' dif valde impuros, partiumque dolose dive cdutilga Puqum | corruptam effe teftabatur. Etenim jamantc tres menfes mone - ftrabat mihi illa duros nodulos atque tuberculos lenticulares im temporibus & occipite, quos (uti adíerebat) jam pridem - a —— fed minoris molis, obfervaverat, eosque graviífime cephalal- ' 2 giz,a longo tempore perpeffz , caufam crediderat, Ego poft. | modum non tantum in di&tislocis, fed etiam in brachiis fimiles. | nodulos ubique fecundum arteriarum tractum ranifefto dis. ftinguere potui: ex qua circumítantia probabiliter conjicie . " bam, hos nodulos, hinc inde jufta ferie fociatos, nihil aliud effe, quam ipfas arterias in offeam fubítantiam mutatas, Quas - conje&ura, eo tempore prafentibus cognatis a me predica, | candem: poft mortem, qua die 2 I. E ulii eveniebat,. veriffima fuit obfervata, E s Poft mortem deinde ribi & Chirurgo membra in utro E e pede Ixfía concedebantur perveítiganda, ^ Hac occafi one | in : finiftro femore utraque fractura diverío tempore facta evie dentiffime invicem diftingui potuit: prior etenim fractura , quas. anno pracedente contigit, firmilfime confolidata confpiciebas | tur, callus namqueamplus ac validus paulo infra trochantere nm minorem latiori fuo ambitu a reliqua femoris diaphyfi óptim, | poterat dignofci, quia Chirurgus, me füadente, fafcias offi tum temporis fracto jufto. laxius adaptaverat;- eum in finem, ut callus largiter accreícens membrum, cateroquin debite, eg majori tandem robore firmaret, Sub ifto callo adeo manifeffo occurrebataltera fractura nova , ad dimenfi ionem unius & dimie dii pollicis remotior verfus tibiam , a príori fractura Jaculefitet. difcernenda, ubi plane nullum confolidationis veftigium badge 4 ruit, fed extremitates St offis fracti valde acuminata; cae pe Sposi ali iff m0, offa fenakiirorfus 8 É&.. 459 fie correptz, atque perioftio fuo denudats conf] piciebantur, - Mulcz praterea in hocfemore diffra&o obveniebant hincinde fovea, carie plus minusque profunde excavate ; quarum una; haud procula fractura, per omnem offis fübftantiam in ipfum meatum internum tendebarc,qua fimultam late patebat, ut quili- bet adftantium per eam digico immiffo medullam reconditam attingeret, Cum autem extremitateshujus offis fra&ti invicem adaptarem, tuncmagna profe&o parsinipfa commiffuraomni- mo deficere videbatur, procul dubio acarie penitus exefà, qua- ae etiam osin hoc loco facillime a fpafmo frangi potuit. Dextri deinde femoris fractura a carnibus denudata ultra medium offis paulo declivius verfusgenu fadtaobveniebat: ex- gremitates partium feparacorum pariter carie.corrofz atque adeo porofz & fragiles exiftebant, ut levi vi quzdam frufta, veluti ai : ligno putrido, abriperentur: praterea etiam in hoc femo- TE e perioftium variis in locis defiderabatur; fovex quoque & "foramina in oífis fuperficie permulta reperiebantur. Ex his ergo circumfítantiis fatis evidenter concludendum erat , impuros iffimum .& acres humores fcorbuticos, a longo jam tem- pore in corpore generatos, offa diuturna mora tandem adco f xongiofa & fragilia reddidiffe, Lubentiffime fimul fcapulam finiftram debito modo ex- "plor: flem, ut. (quemadmodum hariolabar,) certior fierem, an Yhac quoquefcapula caries, autforfan quadam fractura ex- . et, quia defunta in hac corporis parte de codem graviffi- mé'dolore, fimilique fpafmo vehementiffimo, uti in femore dextro, femper conquefta fuit; aft hujus membri perluftra-- tio ad voluntatem noftram : néquaquam concedebatur, ELS . Mmm 5 Hac UA. | Hac ues né gbton poft: mortem diffecoi fimul: arterias ibidem obvias paulo curatius perveftigavi,. quas fingu- - las, tàm ramos majores, quam furculos minores, ubique in- - duratas, atquein offeam fübftantiam redactas obfervavi ,. aliis | que adftantibus commonílravi, Harum arteriarum ramum - quendaminfignem tum temporis refecui, in cujus exficeaci & diffifli cavo poftea copiofz fquamulzac lamellz, tunicz inte nzubiqueadnatz, adparaerunt. Probabileomnino eft , hàn arteriarum offificationem ulteriusper aorta cractum protenfam fuiffe, quoniamin temporibus & in brachiis pariter offe indus rationes arteriarum jam fentiri potuerunt, dum virgo haec ad- huc viveret. Similesarceriarum degenerationes antea aliquo- | des in diverfis hominibus poft mortem obfervare mihi contigit Hanc equidem offificationem , multo tamen adhuc tha j gis illas ftacfuras offiunza folo fpafmo productas ; atque pmi priorem fracturam femoris finifiri, poft 16, demum dies umiti | in corpore adeo morbofo tandem feliciter confolidatam, qu cd libet mecum magnopere mirabitur. . OBSERFATIO CXXVIIL |] Dn. D. JOANN. ADAMI KULMUS. - .. Infantis poft aiatrís obitum partu, ilitis cujusdam sregarii ,. noftra civitatis, Jo. Henri | Müller , uxor , foemina 28-annorum , floridi acfpome,- zi liabirus corporis , hocanno tertia vice erar gravida, Hag« inftantem partum: die 2 3, Maji tempore meridiano ex cofhe tibus fibi-jam- cognitis [ongitts confeftim obfletricem de fere piri que quum focum fitu. minus congruo infiftenteni. eg 4 à A : De Infantis pofr matris obitum partu, — 461 i ilo; adeoque partum liunc admodum difficilem fibi | conciperet , mox inverfionem foctus in. utero füfcipere tenta- vit: verum ad hoc negocium plane imperia, ut cventus do- €uit. Ea namque puerperam transverfim in le&um ita repo- fuit declivem , ut prono capite, fcilicec facie deorfum fpectan- te, multo profundius, quam reliquo corpore decumberet, ficque capiti inniteretur: pedes autem illius impofüit hume- tis aliarum mulierum adítantium , eosque tali modo diyari- €atos firmiter tenere juffit immotos, quo foetus proprio pon- ; dere recedens facilius inverteretur. . . f$ubdhoc tamen miro & inufitato parturientis fita plane nihil efficere valuit obítetrix, licec per aliquod heras cum in- gentibus puerperz doloribus laborem continuaffet , donec i maritus adveniens ab uxoris gemitu , camore& querelis com- motus obfterrici omnem ulterioretn opem ferendam interdi- .€eret: quare circa vefperam parturiens ordinario modo in le- ;&um reponebatur , aquo demum tempore omnes dolores partus penitus ceffarunt , relictis tamen aliis doloribus graviffi- -füis in abdominis partibus internis, quos ab incauta obfte- rici manu cum lzfione interna productos conftanter adíeruit .parturiens, Sequeritem no&tem mifera ifta mulier plane inquie- ;tam transegit, quz altero deinde die 24. Maji, circa meridiem frigidum horrorem per univerfum corpus diffufum fentiebat, Mibféquense demum calore intenfiffimo , pulfü. celerrimo, ándem ique füdore colliquadvo, ipfaque morte, quz hora 7 wefpertina ingruit. | uM Poft obitum j jam corpus more folito lavatum tandem; r Équente die, 25. Maji, mane adportato farcophago immitte- Lad Multa tum temporis aderant foemina agnata & vici- Mmm 35 n&;, * adnexis fecundinis attonica confpexit. Confeftim alie mulier- hx, EOD diverfi VER ante &c pott meridiem —— adcefferunt aliz, que omnes mulieris mortua eorgbsinfigilfe! ? ter diftenfum, partesque genitales admodum deformes & con- E citas vel novitads caufa, (ut mos eft,) wel mifericordia . commote follicire explorarnne, nullo tamen adhuc: adparenté — fotu. "Tandem poftea hora $. vefpertina mater defun ad^ veniens, filiam, ejusque ventrem, queminfigniter lefümper. — d cepit, adhuc adfpicere cupiebat, qux cum adftanre marito. l mox aperto loculo infantem jam natum intra pedes matris cum. 4 cule plures, quibus hzc res plane infolita denunciabatur, ac 3 celerarunt & veritatem iftius partus mirabilis propriis oculis explorarunt, Fceetus autem reperiebatur prono capite antror- fum usque ad furas matris excenfo procumbens , pedibus mo tra matris femora reli&tis, cum adhxrentibus fecundinis pari ter exclufis, Quam Rc poftea infans fuit promadt | Jentas ps facile augurari potuerunt ; quare r m tus defun&z hoc fadum in foro competent explorandi denunciavit. | ' .. Fa&ta deinde legali iafpedllohe , in przfentia quor 1 dam Medicorum & Chirurgorum , univerfum corpus , 1i obfervabatur quaquaverfüm infigniter tumidum , ira, tg q que abdomen adeo diftenfum cerneretur , ac fi nullus ; | contigiffet partus: per genitalia vero externa valde contritz ihflammata effluebat putridus humor fat copiofus : prae totum corpus iam fphacclo erat correptum, fplendidoque lore plümbeo; & velieulis ichore turgidiflimis. adeo defoeda um, , Au — De Infantis pofr matris obitum partu, — 463 tunt, ut odor graveolentus eius. fc&tionem plane impoffibilem fedderet. Foetus candem fexus fequioris , vere pofthumus, com- fiderabatur quoad corporis atque membrorum magnitudinem fütis perfe&us, | Offa cranii & maxillarum penitus erantin par- Na fruftula comminuta , & a cute füa plane feparata : adeo- que fruftula calvarie intra cutem flaccidam contenta perinde ac pecunia in marfüpio quaquaverfum commoveri potuerunt; eoque facilius, quum fübftantia cerebri iam putrida per na- res & palatum diffractum leni commotione difflueret/ | Prz- terea in humero dextro , itemque in thorace & abdomine va- riis in locis verfus idem banus dextrum cutis valde erat dilace- Tata, utetiam mufculi confpicerencur nudi, Quz circumftan- tix nimis rudem obftetricis tractationem luculenter oftendunt, . . Non deíünt aliz quoque obfervationes foetuum poft mortem matris demum ex ergaftulo fuoliberatorum, qualem étiam ante aliquod tempus nova publica Berolinenfia adnun- tiarunc: defiderantur tamen in omnibus, quas videre nobis contigit, meceffaries circumftantie concurrentes, ex quibus vera partus ejusmodi mirandi caufà erui ac innotefcere poffec, Preterea nosmet ipfi in praxi clinica duabus vicibus obferva- yimus foetus mortuos fub agone parturientium , ab obftetrici- bus imperitis nimis defatigatarum , exclufos: quorum partum olores antea infiftentes promoverunt, valida vero & profunda ri jeatium infpiratio repetita eum tandem abfolvit, Duo adhuc notari merentur exempla, memoratu digniffi- ES a iocur fautoribus honoratifimis nobifcum nuper in: iunicata, quorum alterum refertur in CR 44ERZ Sont " het firdympiforicinter resanno 1$67. geítas, pag. 18o. fequen- Ws oo TE SIE d ui T st D ; ; : TW E OMEN " 464 ^ - Olfervatio CYXYHE 0^ 0 — - ———— t — y fequentis tenoris: Ri biefem Sabre itte tva bendim "bí ; gqe8 in bem £anbe ju. Gfeven 3mifben Daventer unb Gute. van aefdeben. | ($8 faben bie &panier ben 15. Syunii eie nen Stann unb feine Scau , voelcbe arob fomanger geives— fen i(t,. voegen be8 9Befántnig De&. Goangclii aufacbenat, . 9tadbem aber. tag 28eib fion 4. &tunben tobt acbanaen, - .—. finb 2. lebenbige. pne von ir auf bie 2elt. acbobren Woren - | , ene Alterumcafüm commemorat M..7o. Matthias GROS, - it anbeci Zeile be8 Siftorifd)en Zexcz Gvanaelifdyer Sue. bel-Spriefter unb Zeologorum , pag. 79. fequentibus verbis: - . Bon biefe8 Sol. SSartranfft8. (cines Paftoris au Greiffene berg in &dlefien)) Soditer füpvet err ZBERZ in Leorino - erudito f.18. Qu8 Heizr. GROSSENÓS Sderibus Silefe e Lu[atie manufcriptis, einen Denfrourbigen cafum an, bag - fie, Jtafmens 9Inna, mit Serrn Zobias $erfarten, einem Syanbeldmanne su Greiffenberg verbepratbet gerefen, umb im 4ten Sabre ibre8 Gbeftanbcs fíd) mit 9tibes«Grudt gec - feeanet befunben; ba fie nun ben berannafenber Geburtbs? — Seit, mit ben 9Befen anaeariffen voorben, famen biefelbe.— fo acfdwinbe unb begtia, Dag fie barob in ein Sraifd) (epis — lepfiam) geratfen, toeídbe bif o. tir Ibenbà continuiptt, barüber (ie ibren Geift mit verfditotfen acblicbener Geburtfy unb 2eibe8. Srudt aufgeaeben. — QGorauf ber verblid)ene, - geid)nam in einem Carga acbtadt , unb in einem Giemólbe— bif jut SBearábni bemabret rourbe, welded am 4ten ag, — nemlid) &onntag Reminifcere, anae(tellet aemefen ;— al8 mWian aber früb um 8. libr, ba man aur 9fmtszprebige. aeláutet, bem Gara eróffnet , bat man gmep wwoblaeftalle- te tobte 2eibeecidte, cin. ebntein unb ein Zodterleim.- | — | geum | I x De Infantis pofl matris obitum portu, — 46s gefunben , bie oon bem eingrfataten tobten. feicbnam , unb 2mat bif nacb SBerfertigung be$ G args wenigflené. erfl nad) 24. Gotumn ben, ober nod) lánger nad) bem obe ber. SDtutter, voten. jut CIBelt geboren worben, weld)e bie Dcbammebonibr genommen, ge(áubert unb ber SDtutter jebe6 in einen 9Eem gelegit. deraleidber 2. foldyt partus poft mortem (inb aud) bor «venig. rabren iit bie(er Gegenb qu VfetiboR unb £f-überberge geícbrben , bate fiber fafficientes rationes ju oernebmen obl ju wünjd)en mre, - &eie ein (old) fdyon fo large tobter feib nod) jugebálren , unb tobe te Geburtben oon. (id) 3u treiben , Srafft baben fónne? - Quoniam in utroque cafu adducto pariter defunt cir- cumftantize antecedentes , & ex adlatis faltem caufae proba- bilis & conje&urales erui poffünt : nos igitur,fola durtaxat obfervatione noftra fufius jam enarrata contenti;ex ipfis cir- - cumftantiis mox enucleandis veram demum caufam per« fpicuamreddere conabimur. Infignem fane praeftant utilitatem verae obfervationes omnibus fcientiis, potiflimum autem Medicina. Quum enim Medicina duobus nitatur fundamentis, videlicet ratio- - ge & experientia , haec autem ex variis & repetitis obferva- tionibus , cum omnibus circumftantiis concurrentibus no- tatis acquiratur , quilibet facile hujus adferti veritatem agno- - fit. Multum tamen omnino intereft , ut in obfervationi- | | | bus comparandis fingulae circumftantiae & caufae concurren- tes probe notentur ; quodfi enim quaedam harum vel negli- guntur , vel falfze veris fubftituuntur , talis certe experientia nullius erit valoris, & ad novas veritates eruendas , inutilis, immo plane noxia, quia falía hypothefis nullas veritates, fed lubricas faltem conje&uras, meras opiniones & figmen- ta producere valet. Ut itaque ex circumítantiisin hac ob- fervatione occurrentibus vera ratio mirandi partus pateat, ideo non acquievimus in ea relatione fola, quam maritus defuntta ftatim ab initio protulit, cum infpectionem uxo- -— deter, Med, Pbyf. Vel, FAA. Nnn ris 466 — —. Olférvatio CXXFIM, — risatque filiolae a nobis expeteret 5 fed. poftea in aedibus ejus omnes circumftantias hiftoriee , modo memoratas uberius percepimus ex relatione matris puerpera , ipfius obftetricis, ..- aliarumque mulierem , qua in hoc partu & poft eum fue- 1 runt prefentes. Etquoniam omnesteftes in dictis circum- ftantiis uno ore obfervabantur eonfentientes, jameas pau- - louberiusconfiderabimus, . : | : DUE Partum: noftrum fuiffe inter difficiles numerandum fa- cile: concedimus, licec obftecrix veranz difficultatis caufam, aut propriam uteri conftitutionem, verumque fitum. hujus foetus. in utero nobis rite defcribere nefciveritz alias enim — puerpera heec ,non: primipara, naturali partu fuiffet reftituta. Attameninfantis fitum perverfam: exftitiffe vix adparet; quo niam: poftmodum fcetus capite antrorfum: protenfo ,, ecque . prono im fitu plane naturali exclufuüs reperiebatur. — Lre- - quenter autenz obfervaraus, quod: capita. foetuum: offibus pubis puerperaruminnixaimperitis obftetricibusfacileimpo- nant, & plane perverfum: infantis fitum. mentiantur, quae. - tamen capiti Certa. ivyegée« haud difficulter reponuntur im fitum plane naturalem. |: Similis fortaffis.in cafu noftro coti- — tigit allifiocapitis, quee tandem poft moram diuturniorem a: doloribus. continuo: infiftentibus ,. foetumque undiquaque prementibus iterum mutata fitum infantis reddidit natura- | lem : quod tamer: certo adfirmare non licec. EM . Infantes in utero perverfe pofitiinverfionemromnino rer. - quirunt : quanz ir noftro cafu obítetrix pariter, fed:praeter necefTitatem;tentare ftuduit, | Verummodusejus procedens - di fuit contra omnem: rationetr füfceptus , adeoque fruftra. tentatus. Etenim planeinverfo ordine negotium hoc fufcis pere voluit, dum puerperam pronam , i, e. in ventrem rez - clinavit; cumtamer eam fupinam , fcilicet dorfo imponere - debuiffet parunz declivem , ut. taceamus reliquas inconyéz nmientias fufcepsas : multum: autem abeft, ut füb. vali. (tur : e dud AT De Infantis pofl snatris obitum partu. 467 nM MCCC" c c ccc ccc C Cc NECEM ————————c ccc cnc RR ' prono caput infantis vel offi pubis vel iliis infiftens removea- tur , ut potius validus adhuc his partibus infigatur, omnem- que opem ferendam penitus eludat , atque graviífimos do- loresinducat. Non autem folum obftetricis ignorantia in arte fua exhis fatis eluceícit, quia praeter neceflitatem inyer- fionem foetus , & quidem prapoftera methodo tentavit: Sed nefanda ejus audacia eft quoque notanda, dum qualemcun- |. que inverfionem anniía rigida& incauta manu cranium in- 'fantisarreptum penitus comminuit , adeoque foetum ipfum | peremit, pratereacorpuículum tenellum variis in locis vul- . neravit ,ipfique matri graviflimos dolores procreavit. "Frigidum parturientis horrorem pertotum corpus dif- fufum excitaverat potií(Timum foeetus ab improvida obftetrice peremtus : talis enim horror gravidarumfemper eft fignum diagnofticum foetus in utero jam mortui : poftquam enim - :obítetrix negotium fuum adeo audacter fubiit, & caput in- - fantistam potenter conquaflavit, ut cranium ejus in fru- ftula minutiflima diffringeretur, & cerebrum deinde exina- ribus atque palato difflueret , fane infans ab hacrudi preffi- ra& violenta contreCtatione neceffario mori debuit. Foetu autem mortuo & in utero remanente mater quo- que.ab humoribus embryonis putridis, in maffam fangui- - neam regreífis omnino inflammationis labem «contrahere debuit; & quoniam illa adhucin pargu conítituta de gravilli- mis doloribusin latere dextro abdominis conquefta fuit, eos- que abincauta obftetricis manu produ&os conftanter adíer- uit, facile colligere licet,quod ab obítetrice imperita fub iudi foetus attraCtione matris quoque uterus infigniter com- - preffus & quocunque modo lacfus fit, unde nova atque in» ;gens inflammationis caufa oborta. quam poftea fphacelus , peo mors, fideliffimi ejus comites, fubito exceperunt. niverfum autem corpus infigniter tumidum & abdomen . anirifice diftenfum caufam habent in humoribus poft mor- Nnn2 1em A68 Obfervatio CXXP 1H, tem putridis,in motuinte(tino conftitutis & fphacelofa inflam- ratione ,in: continuam fermentationem concitatis , quem- - admodum inferius luculentius patebit. ; Tandem etiam circumftantias ipfius partus confiderabi- mus: poftquam exftin&o jam feetu puerpera crudeliffimos dolores ab obítetrice fufcitatosamplius perferre noluit, & in le&um ordinario modo colle&a fuit ,ab eo tempore omnes ceffarunt jam dolores partus $3 contigit hoc die 23. Maii €irca vefperam, | Altera deinde die, hora 7. vefpertinamo- riebatur parturiens , gravida adhuc reli&a. Poítea corpus ejus lavatum fareophago fuitimmiffum ; hoc tamen mem- brorum motu & corporis agitatione nulla fa&a fuit foetus exclufio, quam nonnulla mulieres agnatee & vicinae tum temporis prafentes facile obfervaffent, Tandem 2$. Maii hora 8. vefpertina adparuit foetus enatus, qui per wigzwzi , : quinque boras poft matrisfuze mortemin utero adhuc detentus fuit. Quareneceffe eft, ut veras partus hujus infoliti caufas naturales etiam perquiramus. . Quemadmodum omnis effectus naturalis varias agno- fcit caufas efficientes, invicem concurrentes, fic variae quo- que funt caw/& naturales quae partum facilitant & abfolvunt.4» amni partu naturali cauía principalis , eaque proxima eft erus, qui ob ftru&uram , qua gaudet , mufculofam propria ac rei-- terata conítri&tione , fxpe validiffima, foetum in fe conten-- $um expellere conatur. Aliacaufa particularis eft ipfe feas; v b: ab utero coar&ato per vices fortiter compulfus, cujusca- - putorificio uteri infiftens , & verfus illud a partibus vicinis - poíttergum prementibus identidem adattum vias anguítas, potiifimum: fi vivit, aperire, fibique exitum quaerere n'titur. Caufam minus- principalem dant ww/cwii abdominis cum diapbragwate , quorum potentiaauxiliatrice cavitas abdomi- nis coar&tatur , uterusque fimul cum: contento foetu coma primitur, quorum: vires hac ratione fortiores redduntur, - 1 Sic ' De Infantis pof] matris obitum partu. — 469 puo te Sic etiam Pulmones caufam conftituunt particularem , qui fub doloribus partus fortiter inflati valido conatu diaphragma & omnia vifcera in abdomine contenta potentiffhime deor- fun premunt, taliquerenifu uteri potentiam ad modum ad "augent, Alium renifum praebent quoque utero ejus /iga- amenta lata & rotunda , quae valida fua tenfione uterum ad- novos conatus per vices fufcitandos follicitant. ldem face- re videntur va/a arteriofa in utero & partibus vicinis exiften- tia, quae pulfu ac vibratione ofcillatoria novum fubinde ro- burutero conciliant. 4» parz« tamen 4ifficili nonnunquam accedunt alice adhuc caufze externae,vel fingularis obffetricis dexteritar, vel infirmmenta idonea. ! | Singulae hae caufze agunt in partu communibus ac re- petitis viribus , donec infans excludendus removeatur. Con- tingunttamen ordinario modo plerumque zres gradus labo- qum, íeu conatuum , ab uteri fundo verfus orificium ejus prementium. Primi labores funt leviores natura conatus, adeoque faltem. mo^» partum preparantes , quibus fenfim fetus ad: legitimum fitum componitur: poftea quiefcit quafi matura per aliquam: moram; donec alii conatus. fortiores fubfequantur, qui»etas referantes. paulatim uteri orificium atquereliquas. vias diftendunt : hos iterum nova excipit re- "quies ad refocillandam puerperam deftinata , & tandem ad- €edunt conatus validi(Timi , mous expelentes , quorum be- meficio fcetus ex vinculis fuis difruptis jam in apricum pro- greditur,. Machst - — — Aliz autem caufa & alius plane ordo jam requireban- «tur ad partum noftrum adeo infolitum excludendum, quia incorporibus mortuis vires naturales deficiunt , & elaítica "agendi potentia fibrarum mufculofarum penitus ceffat, Ab initio quidem omnes illae caufze addu&tze fuerunt ad hoc ne- gotium. impenfz , quarum ope motus referantes vias jam "adeo patulas reddiderunt, ut obtetcix manum utero immit- Nnm 3 £eret » .A7O "Oleroatio CXXPII, c teret extractionemque foetus moliretur, & demum infans | praternaturali modo progrederetur. |». Attamen debitosmos- tus expellentes abfolvere non potuerunt caufa illae natura- — les : procul dubio, quia puerpera ab obítetrice injuíto mo- &o defatigata, immo violenter laefa; & omnibus viribus ad hunc a&um neceffariis orbata fuit... Non quidem negamus, ipfüm foetum ab initio aliquam remoram injecifle, forfan | ob'caufam addu&tam, quod tamen obftaculum obítenricis — manus facile removere potuiffet; Sic magis accufanda eft obítetricis ignorantia , quae remoram hanc praveitere ne- — Ícivit, quam tamen poftea temporis mora & novi naturae conatus fupervenientes adeo feliciter fuftulerunt, ut non fo» lum caput, fed totus fcetus, quafi fponte, prodiret. Poftquam autem foetus & poít eum etiam ipfa mater - extindi fuerunt, eorumque partium vires naturales cum - agendi potentia ceffarunt , jam ultimi motus , qui infantem - naturaliter expellunt,. non amplius ab iis expectari potue- runt; quare etiam puerpera loculo fuit immitfa, mox fepe" lienda. Cum vero prarer fpem & opinionem fa&tum fit, - ut viginti quinque poft matris obitum horis foetus ex utero . egreflus confpiceretur, fane nova adfuit potentia incorpore - mortuo ex caufis practernáturalibus generata, quae hunc ef» fetum praeftitit mirandum, & quae cum fuis caufis concur-- rentibus jam erit perpendenda, - 1 ^. Quoniam univerfum corpus puerperze poft mortem. undiquaque in externa fuperficie colore plumbeo fplenden- te, atque veficulis ichore turgidis defoedatum fuit, facile ex- inde percipimus, foeminam hanc ex fphacelo fuiffe mortuam; quia talis corporis conftitutio eft intallibile fphaceli fignum, quod etiam odor graveolens , fe&tionem impediens , fatis - fuperque teftatur. Et quoniam fimul putridus humor ex- watt externis valde lefis effiuxit, puerpera quoque. de graviílimis doloribus internis in abdominis latere Gextro, . Be Infantis pofl matris obitum partu, — 471 ab obftetricisincauta manu productis conquefta fuit, fic pa- lam liquet, fphacelum prius in internis partibus corporis fuiffe generatum fenfimque reliquum exterrium corporis habitum occupatfe. Oritur autem fphacelus ab inflamma- tione : omnis enim. inflammatio, quae non refolvitur , aut jndurefcit in tumorem fcirrhofum; aut convertitur in paru- lentam materiam fub nomine abfceffus, aut. in gangraenam, & tandemin fphacelum abit. Ergo inflammatio, gangraena. - & fphacelus foio gradu inter fe differunt. Ls . Humor ille putridus , naufeofüs, ex genitalibus fat co- piofus profluens 5- itemque totumi corpus, fecunda jam poft mortem die infigniter tumiduni, evidenter commonftrant, fphacelum in vitceribus internis jam: produxiffe fermenta- . ttonem humorum; qua aér in iftis humoribus contentus ve- hementer incaluit, & hac ratione vi fua elaítica partes cor» . poris externas flaccidas validi(lime diftendit, illamque cor- poris turgefcentiam: produxit, Fermenzatio autem: eft. mo- tus inteftinus humorum ftagnantium, quo: aér it iisconten- .- tus incalefcit, & vi fua elaftica iplos humores: vifcidos refol- vit, valideque diftendit, utjam fenfim majus fpatium occu- pare nitantur. Sic frequentitlime obfervamus, cerévifiam lagenas, & vinun dolia: diffringere, quando in fermentatio- ne funt conftituta. - Di 18D a C HE oW .— Facilis nunc erit ratio, qua verae caufze partus rioftri iri- foliti eruantur. Puerpera, dun adhuc viveret, jam fubiit inflamvimationem, partim a doloribus partus gravioribus; par- im ab aliis, quas cum laefionibus obftetrix imperita. ei indu- xerat, generatam 7 hancinflammiatioriem fentim magis au- | &am excepit gangraena & fubfequens fphacelus, quo etian extinda fut. Splhacelus deinde produxit fermentationenz | Binmoribus putridis, ftagnantibus 5. qua. fermeritatione. vis | elaftica aéris im humoribus contenti, adeo fuit attenuata at- | que diften(a, ut univerium: corpus aduipcurm elevaret ac tu- inilums a v I . ^ ) 472 . Obfervatio CX XP 1H, midum redderet : & quoniam haec vis aeris elaftica paritet abdomen, adhuc poft exclufionem foetus, adeo vehementer diftenfum reddidit, ac fi nullus nec dum contigiflet p.rtusy- facile quoque ifta potentia validiffima tam fortiter uterum comprimere pctuit, ut contentus in eo foetus per vias fuc- ceffive relaxatas & jam patentes tandem poft matris obitum expelleretur: quia humores in ferment:stione conft tuti ea- audent potentia, ut etiam lagenas & dolia diftringere Vd- cant. ud Sic valida petentia a£ris elafficiin humoribus fermentan- tibus fenfim au&a, fuit caufa principalis & proxima hujus partus infoliti : 4rflammatio vero gasgrena & [phbacelus íunt caufa antecedentes ; obffetricis autem prapoflera. tracfatio, | que dolores, lacfiones & fubfequentem inflammationem ine * duxit, erit caufa magis remota : alie denique caufa minuss principales , attamen pariter efficientes , funt »ufeuli abdomi- nis atque diapbr:gma , quae, corporis partes abdomen undis quaque cingentes,valido fuo renifu vi aris elafticae obicem pofuerunt, ne illa ventrem diftenfum penitus disrumperet, Íea foetum per viam ordinariam , jam apertam, facilius pro pellere Haec dum perpendimus, venerabimur: benign fimum Creatorem , qui partum nobis feliciorem € guit. | | -(Gedaue Evfordiam miffe ; 20 3. oogufl. 1743.) Nus W QV CXXIX.. De Abce[fu in inguine rupto, &fc, 474 50 OBSERFATIO CXXIX, —— pn. D. JOANN, MARTINI WOLFFII, oq De. bkn | A bfceffu in inguine rupto, indeque prode- | untibu$ lumbricis , flatibus & cibis NE Íernicrudis, | € Utoris cujusdam atque civis Suinfurtenfis uxor XLII, S annorum, quatuor liberorum mater, nonnunquam paf- ^ fione hyíterica fe adíliigi putabat, cujus paflionis paro- xysmus cum anno 1741. menfe Aprili recurrere videretur, -ego hinc die I4. didi menfis in confilium vocatus fui, A- divi zegrotam, eamque maxime debilem, aft non paffione hyfterica, fed potius iliaca laborantem deprehendi. Dolo- res enim fazeviffimi tyrannidem in abdomen exercebant, per »:68s flatus fcetidi naufeofique eructabantur, quin immo vomi- tus non folum contentorum ventriculi, fed & fecum alvi- "marum infequebantur, In horum fymptomatum caufas in- -quirens, an hernia adfit? interrogavi, quod negabatur, & tantum obftru&io aluipertinaciífimain quartum usque diem :durans, incufabatur. Clyfteres itaque emollientes frequen- ter adplicari & abdomini externe pinguedinem aníerinam inungi juffi, hisque aliquoties repetitis, aluus quidem foluta fuit, íed vomitus cum doloribus abdominis continuaverunt; . hinc fcrobiculo cordis Empl. de crufta panis cum anatica quantitate Empl. de baccis Lauri, imponendum, & interne | Bro ex aqua Cinnamomi cydoniata , Mentha leniter * *y fpirituofa , Nitr. depur. & Syrup. cort. aurant. cochleatim fingulis horis porrigendam, fuafi, fub quorum remediorum . ufu duo lumbrici per vomitum ejiciebantur , vomitu ipfo - tllo. died, Pbyf. Pol. VAL. Qoo | .^non "m * 25] e» 4 474. Ol. CXXIX, De Abftefu in inguine rupto,65c. non multo poft ceffante. O&avo ab invafione morbi die - iterum conatus ad vomitum & dolores abdominis orieban-. tur, quo tempore zegrota ea, quae ha&enus celaverat, mihi | aperuit, tumorem nempe ovi gallinacei magnitudinem ,ae- quantem, in inguine dextro jam dudum exortum, nunc ve- ro ex cujusdam obftetricis confilio cataplasmatibus emol- lientibus & maturantibus adplicatis ruptugi effe... Hunc er- go abfceffüm propriis oculis infpiciens, gangraenofum cada- - verofumque odorem exfpirantem deprehendi, fimulque ob- — fervavi ex illo tres lumbricos viventes, longitudine ad dimi- 'dium ulnae adcedentes, provenire, quos flatus, materia foe- tidiffima , cibi femicrudi, videlicet membranae prunorum : Damafcenerum, unacum pifis antea adfumtis, fequebantur, uin immo clyfteres per anum injeGi aliquam partem exiri-- dc effluebant. | Statim itaque mixturam balfamicam ex fpi- ' ritu Maftichis, Therebinth. fpir. vini camphorat. Effent. Myrrh. & balfami Peruviani paratam pro injedtione przefcri pfi interne vero amaricantia aliaque anthelmintica adhibui, - fimulque au&or fui , ut &egrota per aliquod tempus abftine- ret a cibis folidis & tantum ova forbilia cum jufculis adfü- meret, tranquillumque regimen ratione animi aeque ac Cor- poris fervaret, nec non interdum clyfmata ex lacte & melle tam adalvum obftruGam referandam , quam ad vermes eli- . Ciendos, injicerentur. His ita obfervatis gangraena tandem E mitigata & vulnus anguftius redditum fuit. Speravi itaque fore, ut hocipfum intra brevetemporis fpatium plenarie coti folidetur ; licetenim interdum adhuc ichor quida flavus 8 foetidus exigua in quantitate effluxerit, feces tamen & omnia folida remanebant, & per ordinariam viam rite excernebar- tur. Dolendum autem omnino fuit, quod e grota prafcri- . ptum illud regimen tam facile neglexerit, fiquidem, cumin- teftinum perforatum vix coalefcere inciperet, illa iterum fo- | .lida & durioraalimenta ingeffit, corpusque crebrioribus , | j : ' *- fibus | Obf. CXXX. De Gecitafe ex menfium 6c. A75 tibus exagitavit, unde vulnus iterum dilatabatur & exinde de- nuo folida prodibant. Nulla arte poftea ulcus fanari potuit, & ad huncusque diem apertum manet, ita quidem, ut quo- tidie aliquid fecum alvinarum per illud, reliquum vero pet "aluum exeat, aegrota tamen negotia fua domeftica (ine no- tabili incommodo peragente. — - | .... OBSERFATIO CXXX, : .Dn. D. JOANN. MARTINI WOLFEIL . I | "De F3 VORUA R Coecitate ex menfium obftructione & per- e - vería hujus curatione. | K 7Irgo quaedam XXIL annorum, temperamenti fangui- M/ neo-cholerici, gracilioris corporis conftitutionis, circa —* decimum quartum ezetatis fuae annum Ophthalmiahu- mida in utroque oculo corripiebatur. Poftea quolibet fere menfe per aliquot dies in capite aliquo adfedu , & quidem aut otalgia, aut odontalgia, aur cephalalgia, aut eryfipelate faciei, autophthalmia, laborabat, quae vero pathemata, cum decimo nono etatis anno fluxus menítruus prima vice erum- peret& typum legitimo modo per duos annos fervaret, ceffà- runt quidem, fed etiam recurrerunt, cum vigefimo primo an- .no, menfe Aprili, menftrui fluxus obftru&tionem eadem pate- «etur, Quoties enim purgatio menftrua recurrere debuit, woties unus vel alter ex antea addu&is adfe&ibus rediit, "Tandem menfe O&obri ophthalmia gravisoculum dextrum occupavit & brevi tempore ita exacerbata fuit, ut humores oculi curbarentur, corpea tunica corrumperetur & vifus pla- me periret, Temerarius quidam in cenfilium vocatus Chi- gurgus cataplasma calidum, ex variisherbis cum vino co&is paratum, oculo impofuit, adeo (iniftro vero cum effe&tu, ut Em — Qoo2 .. faim iN 4y6 | OWervitio XXX. ftatim dolor & inflammatio in morbofo oculoincrementum ' majus fumeret, & alter quoque oculus finifter omnibus nu- meris fanus, rubore & dolore pariter adficeretur. Nihilo minus & huic oculo admovit Chírurgus idem illud catapla- fma & interne exhibuit Tin&turam quandam fudoriferam, . itemque pilulas Francofurtenfes, quibus omnia in pejorem : . ftatum mutavit. Ad alia hinc contugiebat remedia, inun- gebat oculo unguentum quoddam, nuchae? multa veficato- rix adplicabat, bis venam pedis fecabat, fonticulum in bra- Chio oem: excitabat, dentes aliquot evellebat, oculo varia citaplasmata & epithemata admovebat, interne vero deco-.- &1 aliaque fanguinem exagitantia medicamenta adhibebat, | qua omnia tamen plus damni quam levaminis adferebant, Dexter enim oculus manfit deftru&us & finifter quotidie ad deítru&ionem magis magisque inclinare deprehendeba-" . tur. Chirurgus hec confiderans , ad facram fuam ancho-' ram, effentiam nempe quandam emmenagogam, confugie- — bat, cujus ufu intra 48. horarum fpatium fluxum menítruumr (quem tandem ipfe pro caufa hujus mali agnovit) in ordi-: nem fe reda&turum pollicitus fuit. Porrexit igitur hoc fuum. fummopere depraedicatum fpecificum, quo guttatim adíums! to zgrota tantis doloribus capitis & inprimis oculorum ad-. fligebatur, ut iisdem ferendis vix par effet. Attamen Chi-- - rurgus, optima quaque fpondens, &grotz perfuafit, ut fe-. cunda, tertia & quarta vice effentia iftius ufum repeteret! - utut femper doloribus acerbiffimis, ebullitione fanguinist - aliisque malis toties excruciaretur, quoties illam adfumferit,: Emanfit vero falutaris iHe menftruus fluxus, & loco fperatae hujus excretionis in oculo finiftro, antea bene conftitutos . vifus quotidie imminuebatur, & tandem Effentia ultima vice» — adhibita, quod decima feptimana ab incepta Chirurgi cura-! . tíone eveniebat; prorfus ille peribat. 1n his ergo anguftiis: ccnfítituta &grota meum tandem implorabat auxilium, mihi- | T | hod que — De Cecitate ex menfium ob[lruBione 65e, — 477. que oftendebat ocules valde inflammatos, tumidos, largo fimul ftillicidio humoris acris, turbatione humorum, & ru- . . ptura cornéae adfli&tos. In finiftri oculi cornea, verfus an-.. gulum majerem, tumor adparuit inftar pifi , ex quibus ma- nifefte adparebat, coscitatem oculi dextri ex obítruGtione - menfium, oculi vero finiftri partim ex illa, partim ex Chirur- | gi pervería curatione,indutctam fuiffe. Cum vero ftru&tura oculorum nimium quantum jam corrupta mihi videretur, ut verum fatear, de vifus recuperatione plane dubitavi, in- terim tamen fluxum catameniorum, quam primurn illud fieri poffet, in ordinem redigendum eíTe duxi, quem in finem decoctum emmenagogum, pilulas ad inftar Beccherianarum. paratas; & pulverem ex Sacch. Canar. Cort. Cinamom. &. .ethiope minerali praefcripfi, fimulque pediluviorum ufum frequentiffimum commendavi, quibus remediis adhibitis ; duodecimo die catamenia prodibant, & per trium dierum i aiat continuabant, in fimulque, quod notatu omnino dignum eft, omnes dolores capitis, aurium oculorumque, .. fub ufu horum remediorum, evanefcebant. Licet autem - virgo hac poftea fingulis vicibus, fub continuate ufu horum. remediorum, debito tempore fluxum menftruum redire ob- fervaret, toties tamen oculi inflammabantur paululum, quo- ties adpropinquabat ordinarius hujus excretionis terminus, fub cujus dein fucceffu inflammatio unacum dolore & tu- more facile iterum evanefcebat, Quoniam vero humores turbidi manebant, & zegrota vix lucem a tenebris diftingue-- re valebat, tandem ad mercurialem falivationem confugien-- dum effe ftatui, revocans in memoriam obfervationes Ill. b, am. £rider. HOFFMANNI in variis ejusdem fcriptis adnota- tas. Elegi autem tutiffimam aeque ac jucundiffimam me- thodum falivandi Excell. Dn. D. ZR EW in Commerce. litter. INerimb, Mnn, 173Y. p. 410. defcriptam; qua quidem humo- E enu: | Qoo 3 de fes - - ^ TC une . $ 3e ^ , i * £^ PW EC wivtquhs. res oculorum magis pellucidi reddebantur, vifus vero reftis . tui nequaquam potuit , ut binc virgo ifta coeca miferrimana — vitam adhuc ducat, à; CAPS QU TO WT RN — OB$ER/FATIO CXXXL.— ..Dn.D.JO: NN. MARTINI WOLFFII Hzmorrhagia gingivarum cum maculis — Uer decem annorum ,pragreffo frigore & fübfequets £j | fanguinis fubcutaneis, | [ te aftu in haemorrhigiim — gingiuarum. incidit. — Ex ....alveorum fingulis interítitiis utriusque maxillae fanguis — floridus magna in copia.proveniebat , ^ quod cibi, potus — fnedicamentorumque adíumtionem plane impedivit, nec — — fanguinis ille fluxus uliis externis adftringentibus, per XII, - boras continuo adhibitis, fiftipotuit. Proveniebant fimul in labio utroque vefice fanguine repletzc,fub cute vero to- tius corporis hinc & inde maculae rubrae inftar petechiarum, — ex quibus nimiam quandam fanguinis refolutionem &rare — factionem fuüfpicari licuit. De effe&u igitur aquae frigidae — in haemorrhagiis jam olim certior redditus, au&tor hinc fui, .- ut. aqua frigidiffima cum Clyffo Antimon, Sulphurato re- - mixta faepiflimein ore contineretur,ac poftmodum exfpuere-.— tur, interdum vero talis aqua hauftus fine mora degluti- | retur, quod, cuin yix fexies factum effet, paulatim fiuxus fanguinis imminutus tandem plane ceffabat. Vix autem - - fopita erat haec haemorrhagia ; cum maculz ifta rubra füb cute magpa copia in omnibus fere corporis partibus prodi«- rent, redeunte fimul à ein & fomno ,& fubfequente tan- dem plenariaorthoftadia, (Continuatusitaque ex meo cone álio fuit ufus aqua: frigida: cum prasdidto Clyfo Antimon. Y ji | | | t) ETT EE P ASu ies zx Febrisbiliofaardens letbalis..—. 479 - -acidulatze, tam profpero & falutari cum effectu ,ut die mor- -bi quarto veficae fanguineze in labiis, fucceflive exficcatae ab- .. inde fecederent , maculae autem poft fex dies omnes prorfus evaneíccrent. | : | (Suevoforto Erfordiam mife —— — d, 19, 4lngufl. 1743.) |^. * O9 B$ERPATIO CXXXI. —— - Dn. D.JOANN,CAROLI ACOLUTHI, - Febris biliofa ardens lethalis, 71rgo quadam jam adulta honeftí ac opulenti civis hu- V jus loci filia , anno hujus feculi XXXIX. VII, Idus Maji — * . hora matutina decima prima vice, nec non hora ter- . tia pomerdiana, altera vice, a redituum regiorum colle&ore - quodam, in loco publico, in confpe&u multorum aliorum . hominum , verbis durioribus & contumeliofis , praeter me- - fitum , ut adferebat, excepta, tanta ideo excanduit ira, ut locum hunc publicum deferenti pudore toti fuffufe , atque . altum corde dolorem prementi, parentemque in foro ex . taberna merces fuas vendentem, adcedenti, quae erat alias - rofei coloris, nunc dermortuze inftar pallidae , vox faucibus -hareret. Signa. haec maximae excandefcentiae animi extra fe .pofiti, mox corpori damnum inferebant, periculumque .minitabantur. Conqueritur enim virgo hec, eodem adhuc . €lie circa vefperam,de doloribus capitis & frigore , quorum illi dedie in diem augebantur,fomno interea fingulis no- £tibus magis ac magis evanefcente. His incommodis ta- »men non obítantibus per integrum fere octiduum rebus .ceconomicis peragendis adhuc praeeft ; die vero Veneris de Amiflo penitus fomno , de augmento cephalalgiae & lafhtu- .. dine gravativa totius corporis, ac fi membra plumbo ue | EM | E LE ^48o ^ "OMerwatio CXXXI — V iut M——————— —ÀÀ0— pleta effent, continuo conqueritur, cumque per hoc o&i- . "duum menítrua ipfi bene repondiffent , his finitis fanitati quidemíperat reditum ,fed fruftra, quare proprio motu, nullo Medici utens confilio , feria prima pentecoftali, incifa dextri vena brachii fanguinem mittit , quo fa&o illico, ve- na nondum deligata, mucum,a bile intermixta viridefcen- tem, vomitu ejicit. Mox omnia ruunt in deterius. Sym- - ptomata febris biliofze ardentis hucusque latentis prorum- punt;zegramque leto tenent adfixam,quem ipfa cum progno- ftico funefto eodem die concendit, uti ex relatione adítan- tium intellexi. Advocantur fucceffive duo Medici , qui zegree ad VIII. usque Calendarum Junii diem remedia , neício quae, - exhibuerunt, nullo vero inde fecuro morbi levamine, lan- - dem ego vicinus die nominato in confilium voCOF » diebus — jam abinitio morbi fedecim elapfis. Invenio aegram calo- re interno ardente fere exuftam. Summa adeft proftra- - tio virium, praefensque delirium confufi &fine connexions prolati fermones indicant. Pulíus eft debilis, fed celerri- - mus, urina femper flammea & coloris aurantii absque fedi- - mento, fitis ab initio vehementiffima, nunc vero penitus -— fublata, faftidium ciborum & naufea, unacum continuo -. pervigilio. — Morbo atrociffimo, totque fymptomatibus gravillimis ftipato oppono quidem, fed fere fine omnt dpe — ' confequendae falutis, nifi quam juventus prae fe ferebat ,re- . media fele&tiffima, quae ars medica & prudens circumfpe- 3 &io fuadent , fed proh dolor! incaffum. Sequentibus enim diebus aegra oculis multoties ad unum ferme locum longf- - * fime defixis,vel plane nihil, vel inepte ad interrogata refpon- det, & ultimis diebus per intervalla mentis compos, : efum- mo interno ardore in regione ventriculi conqueritur , id quod, tete ZZ/PPOCR ATE , in febribus continuis, fi in- €endio alvus conflagrat cum ftomachi morfu ; malum, "pbor, 65. Scil. IF. notat enim inflgamationem ventriculi & co- | piam Febris Biliofa ardensletbalt, — 48i piam humorum acrium bilioforum. | Mox alvum aliquc« ties cum foetore intolerabili deponit , quod juxta eundem HIPPOCR ATEM Aphbor. 47. e£, IF, calamitofum. Sequun- tur vomitus fpontanei materiae biliofa concreta , triítiflimi inflgmmatarum primarum viarum indices, quos die IIL, - CaL Junii (qui pof venafeGionem decimus quartus, & poft bilem ab ira commotam vigefimus primus erat ,) cri- tico, refrigeratio exrremorum cum colore ceeruleo excipit , citiffima infimül & difficillima refpiratione proxime inítan- tem terminum vita fatalem luculenter fatis indicante. Vid. HIPPOCR ATES , Sect, IV, Mpb. a3. 6 Secl. V1, Aphor. 1, Tan- dem eadem vefpera mors placidiflima omnibus his calami- tatibus finem imponit. — Movebatur autem poft obitum hujus virginis quaeftio fequens haud levis momenti: An vena intempeftive fecta pro caufa morbi hujus efficiente primaria & principali ha- Bohn. an vero potius, qua defun&a excanduit; ira, & quae hanc commovit durior illa in loco publico, audien- tibus aliis hominibus, perpeffà contumelia? | Ubiquidem negari non poteft, Medicum Argento- ratenfium celebrem, Georgium Philippum NENTERUM , ad quaftionem : An venafedtio hic ( fcil. in febre biliofa arden- te ) aliquem habeat ufum? negando refpondiffe , atque illam . jure diffuafifTe in verbis : Cr ad totum curfum f«bris ea dire- | Ge prorfw; nil conferat , immo potius damna certt//ma circa dies | eriticos inferat , fatius efl , ab ea ab[linere. — Vid. Ejusdem Fun- | dMamenta Med. tbeoret, praf. Tab, 134. pag. $0. Facile igitur | quilibetintelliget, intempeítivam venaefe&ionem agrae | moítre plus damni, quam emolumenti attuliffe, nequa- | quam vero pro caufa morbum efficiente primaria & princi- | 2/2 "til. Med, Pbyf. Fol. F1, Ppp pali |l à» — Olfervario CXXXI. ^ "pali eam habendam effe ,. cum ante venam fe&tam eegra jam: per o&iduum agrotaverit,. atque, vana fpe fanitatis recu- perandae indu&a, venam incidi curaverit. Quid?quod hi- . ftoriam morbi hujus exa&ius ponderanti ,. ftatim manifeíto: adparebit, iram hic primario in culpa:fuiffe; eamque una-. cum. bile nimium commota pro.cauía morbi: efficiente lia- bendam effe... Quotidiana enim docet. experientia ,. cui. nec obloquitur fanaratio,. ! — . Y)quodis, quidurioribus verbis vel factis, praefentibus: aliis hominibus, contumeliofe ab aliisexcipitur , pro varia. — qualitaté perceptionis , qua adficitur ,. plus-vel.minus.ira fo- leat. excandefcere 5. | cs 2:) quod , quo vehementiorira füerit;. & quo magis: aliquis illatam injuriam &- hinc obortam iracundiam fupe | primere.coa&us fuerit, inprimis paulo. ante vel poft cibos. fumtos ,. eo majus inde damnum emergat, cum. bilis. effufa. — illico cum alimentis permifceatur. & fermentet, ex qua com- | mixtione tanta progignitur. acrimonia, quae arrofionem cati: fticam ventriculi, duodeni &- pylori inducit; i: |... $2quod, quo citius mala fequuntur. frymptomata ,. eo certius haec praegreffam vehementem excandefcentiam , &-—— quae hanc produxerat , caufam moralem pro. caufa efficiente: agnofcant 5. : : : Ner 4.) quod, quo minus Natura: materiam peccaritem vo- mitu ejiciat, & quo tardius illud fiat; quin immo, quo Natura - ád evacuandum per alvum materiam peccantem fit procli-- vior ,€o periculofius-hoc fit , & quod motus febriles multo ü s r5 La vehementiores:tum obferventur.. T H ! j . 1 Js -.Cum TM Febris biliofa ardensletbalis, 483 ! Cum..itaque in praefenti cafu. 1.) ZEgranoftra, utíupra diximus duplicem graviter ira- fcendi caufam naQa, atque inprimis a meridie de contume- lia fibi illata maxime .conquetta fuerit, illa. quoque 2.)ut circumítantiaee fuperius indicate docent, ira graviffima, & quidem poft elapías a fumto prandio aliquot tantum horas, excanduerit , quam nocentiíIima .biiis cum Alimentis commixtio fecuta fuit ; cumque | 3.) ftatim dolores capitis , frigus, defe&um fomni & laffitudinem totius corporis fenferit., ac. tandem 4.) neque vomitus , neque diarrhoea primis octo die- bus fubfequuta fuerit , ficque materia biliofa acris: non fat cito & abinitio morbifurfum eje&a fuerit, fed potius cana- . leminteitinorumimpleverit , atque exitum per alvum qua- fiverit, eaque ratione febris biliofa periculofiffima orta fue- rit : Quilibethinc, velme tacente, videt, iram & bilem;& quae - hanccommovit, duriorem illam in loco publico perpeffam contumeliam, pro caufa morbi hujus efficiente & principali merito habendam efle. ( Zittavia Erfordiam mi/fa d. 21. M ugufl. 1743.) ^ 484 —— '' Olfervatio CX XXIII, —— OBSERFATIO CXXXI. - Dn.D, CHRISTIANI GOTTLIEBFREGE. vA de Faciliori atque tutiori przparatione Mercu- ; rii vitae. | admodum etiam varii eundem corrigendi modi hinc inde demonftrantur a SCZZROEDERO , & quidem per falia, vel per detonationem cum Nitro, qui tamen adimo- dum diffufi & pretiofi funt. Proinde etiam abunde jam butyrum antimoniicon&are exfalis communis acido & par-.—— te regulina, feu arfenicali Antimonii,quae omnem vimvo- - mitoriam & drafticam in fe continet. Hanc ergo quomodo optime & fecuriffime corrigere atque immutare queamus, ' phyficis quibusdam rationibus nunc demonfítraturus fum. . Primam occafionem. mihi fuppeditabat praeparatioliquoris | falini medii , ex fpirituacido concentrato praefertim vitrio- li & oleotartari, velalio alcalico, per. fazwratiozem parandi, - qualis liquor modo amfiquaritum River vocatur , & ab -. lll uftri b. m. 20 FF M4 N NO in Medic. fsflemat, Tom, IP, de febribus cap. 1. pag. 23, eximie commendatur, modo alio nomine ab Au&oribus infignitur. Magni omnino ufus eft eoncentratus hic liquor falinus in variismorbis, ubifaliame- dia , feu refolventia efficaciora. requiruntur, veluti in febri- bus intermittentibus. & compluribus adfeGibus chronicisz V "ims praeparatio Mercurii vitzefatis rota eft, quem- ^ ; | "De Faciliori atque tutior? prep, AMerc. Vit, c, 485 Eftenim medicamentum faponaceum, prefertim ff durante | ejferue[centia dictorum [pirituum guttula aliquot. olei cujusdam deftillati: admifcentur , quale & in ufusphyficos maximope- re quoque laudatur a BECCHERO in Pbyfca fabzerran. fabplem. 4L p. m. $8.ubi fpeciatim monftrat, quomodo ex variis liquo- ribus & folutionibus v. gr. ex acido vitriolico & urina , ex oleo Tartari & folutione aluminis, ex borrace & urina ejus- modi falia media parari queant. nau. n .. Simile quid hinc etíam tentare mihi placuit cum buty- ro antimonii, cum quo alcali quidem primo fatis vehemen- ter effervefcebat, quum vero dein fedimentum atque floc- . €uli adparerent, mox aliam hujus butyri partem, nempe re- gulinam, feparari judicabam, fiquidem fimiles qu oque floc- . culi praecipitantur, fi fpiritus vini butyro huic additur, Ab. folvebam tamen. faturationem cum folutione cinerum cla- vellatorum cum. aqua florum Sambuci fa&a ; adiiciebam quoque in principio hujus experimenti portionem quandam . Concharum uftarum , quae itidem in butyro antimonii cung - effervefcentia folvebantur ; Spiritus auteni vini cum buty- . fo parum imbutus, fi folutio alcalica aquofa addebatur, pri- snum fere ut offa Helmontiana concrefcebat , tandem vero folutio alcalica aquofa fuperabat, tam acidum butyri, quam 'effze formam in fpiritu, ita, ut fpiritus aquofus alcalicus fi pra nataret, & odorem fpiraret gratum, colorem vero citri- . num, & faporemalcalicum concentratum monftraret, relittg in fundo fedimento gravi , albo, faporeque alcalico imbuto; Ppp 5 Liquo- A96 : Olfervatio CXXXITI. PNIS GE "SE CISUE- EQQD COM ALACRI IP curre prts qv Lose vea anie cipens hat Yiquorem iftum priorem filtratum -faturabam- coris. : olea Vitrioli, & pro ufibus medicis adfervabam ; pracipitatum autem antimoniale falfum , aqua. edulcoratum dein ficca" bam. 3s 'Praedi&us ille liquor. m ln "Vitrioli febnibandt fedimentum quoddam cineritium falfum rurfus prabebat, dein vero iterum filtratus.& cum alio liquore. falfo, ex aqua forti & alcali quodam parato, commixtus , .neício quanam ex ratione falem adhuc album pasumgue medium .depone- bat. Pracipitati. prioris, fale adhuc imibuti, grana 4 - 16, alvum leviter movebant, eóulcoratum vero fimilem pur« gàntem virtutem cum aliqua naufea exferebat, immo paulo diutius adfervatum, pcft tres horas femper vomitum ali- quem leviorem facilemque provocabat 5. exhibebam autem — pro dofi dimidiam drachmam. Siccum itaque hoc preecipitatum & a fale liberatum ad- huc eft emeticum, quamvis lenius, fimul tamen quoque ca- tharticum, & quidem fatis blandum , infuper etiam demone | ftrat, tali preecipitatione non plane corrigi vim regulinam, igne vero fortiori, feu detonatione cum falibus, vim laxans tem omnem adimi, ut in antimonio diaphoretico, quod cae- teroquin quoad externam conditionem huic remedio non : plane diffimile eft. Extat autem de ejusmodi .corre&ione inpri» D - De Wucilori atque tutiori prep. Herc, Fit. | 487 inprimis: eximium. encomiumin Commentariis Z/GRICOLA£ ad POPPJF M Parte J, p.m. 20$, Monfttat quidem in proxi- Te praecedentibus. ejusmodi mercurii purgantis. praepara- donem per modum fublimationis cum acido vitrioli & ni« tti, qui idcirco ordinario mercurio dülci fere fimilis eft ; aft loco jam citato praecipitationem butyri Antimonii cum oleo Tartari per déliquium, immo tántürm triturationem vulgaris: mercurii vitae cum fale communi adducit; multisque laudi- bus hanc corre&ionem extollit; dénuoqüe eandem in P, ZZ. de Antimonio p. 7. /$4. repetit;- - Eandem quoque fententiami fovere poftmodum depre- lendi celeberr, Dn. D. PO TT, qui in adnotátionibus ma-- nufcriptis ad BOERH.4AF II Cbemiam , & quidem fpeciatim : . ad proceffum de butyro Antimonii; expreffe refert, quod: hoc ipfum, fi cum oleo Tartari praecipitetur, praebeat pul-- verem per inferiora commiode purgantem;; quemque G/aa-- beri panaceam falarem diaphereticam quidam adpellent, necnon: quod idem illud butyrum, cum fále ammoniaco per aliquot: - féptimanas digeftum, fiftat oleum quoddam antifebrile ar-- canum & ribicuntui. Confer. etiam Illuftr. HOFFMAN-- | ico Tart. - deliquium, ità tàmeri, , ut alcalicum fal abuns- . det, fimiliter p. £2: commendat. Facile-ergo exinde-nunc concludere lícet', qüomodo^ -. etiam correQio partis regulinee arfenicalis fufcipienda fit; ut- pote: mov ^ I Loc I M n ? 488 Obfervatio CXXXI, — -— ane Pote cui fpeciatim draftica & emetica vis adfcribitur, quo- - fiam inprimis ex fale minerali acido-volatili, ficut & ipfum — arfenicum, conftat. Per fe enim jamliquet, quod acidacor- | t ofiva, corpori noftro per fe inimica, optime mitigentur al- calicis, quorum ope etiam volatilia figuntur, adeoque tali ratione ex venenis fape efficacifma prcducuntur medicas — . menta. Optima autem mihi videtur ilia corre&io, quam. PARACELSPS in Chirurgia p. m. 389. cum fale urinae fufci- 3 pere jubet, quemadmodum etiam non immerito huc refe-.— renda funt ea , qua doGitf. KMERZS in Commerce, lit» — terar.. INorimberg. ann, 1735, p. 237. refert, quod nimirum — Íymptomata graviífima, ab adíumto Mercurio fublimato ex-. .— Citata, decoGo albo Sydenhami , aquis deftillatis anodynis, — [ cum oleo Tartari mixtis , alisque hujus commatis, intrg —. d " ! gii i * a. f i i . : T breve temporis fpatium fublata fuexint. - " | : t x c (Lipfía Erfordiam mifa | | i: d.7. Sept. 1743.) ide X | APPENDIX E VOLUMEN ER 38 CLORU à - ACADEMULE CAXSARE/E LEOPOLDINO- CAROLIN/E Mm CURIOSORUM IN. .— E- P CONTENTA APPENDICIS. | P Dn. gw. -JMatolai de ZOLNA Difquifitio phyfico - me- ^ . dica, de Vini Tokaienfis aen WP indole, praftan- (fia & qualitatibus, | | P?g-. t. AL Dn. D, Joan. Conradi TRUMPHII Hiftoria naturalis ur- ^ . bis Verda, juxta omnes eo pertinentes circumftan- — - fias, fub affidua & diuturniori obfervatione debite. e indagatas, breviter delineata, ^ ^ pag.25. AII, Dn. Aiéerz RITTER Pao dm, L Ory&Bographiae Ca- puc , denbergicas- | eth DaB. 49... av. Ejusdem Specimen 1I, OryBographie Calenber- N ica , adje&o fimul Indice Lapidum quorundam fi. | guratorum , tei meam Provinciarum Hangevgsa- narum, | | -] : pag. 67. I! |. v. Dn. D. Caroli Frid, HUNDERTMARK, de Sacchari Sa- turni ufa interno falutari Exercitatio Academica, in qua fimul varia Chemiz capita illuftrantur. pag.9$. y 'Dn. D, Taali Henr, Gerard MOEHRINGII Epiftola de | —Mytulorum quorumdam Veneno, & ab eo natis pa- x - pulis cuticularibus, ad Illuftrem Dn. D. Paul, Gottlieb, WERLHOFF, | pag. 112: VIL Dn. D. Joa». Gerardi W AGNER Differtatio de Hae- | moptoés, inprimis vero habitualis , feu phthificae, | expeditiori quadam efficaciorique curatione, ad in- | clytam ampliffimamque Natura Curioforum. Aca- demiam Leopoldino- Carolino - Cafaream fcripta. pag. 14T. bt Ejusdem Epiftola , de Medicamento quodam ad perperam febres mali moris, inprimis fic dictam X 2 purpu- purpuratam/fj pecifico , ad Inclytum, Spe&abilem am« it pliffimumque experientiffimorum Medicorum. Me- no Francofurtenfium Ordinem fcripta, — pag. 193. IX, Dn. D, Mariani SEGUER , Valentini, Med, Do&, - .. .&in Patria Academ, Prof, Publ. & Cenforis, nec - .. non Reg. Acad. Madrit. & Hifpalen(is Sodalis, De- . claratio uberior quoad Praeparationem pulveris ad Jufculum Pulli Lienterize fpecificum pertinentis , in. . , Epiftola ad Modernum Academiz noftre Dn. Pra- fidem facta. : —. pag. 209, X. Hiftoria morbi. mortis & dehinc fattze fe&tionis Se- - reniffimi cujusdam Principis fübito extin&i, eo, quo . decet, animi candore expofita, &-adnotationibus quibusdam illuftrata, | pag 21A .XI. Dn. D. J. H. C. H, Mercurius fophicus delarvatus , ex. | Philalethae Introitu Aperto ad Occlufum Regis Pala-- tium prodiens in confpectum. Chymiatrorum , z inauro & argento vivo humane felicitatis apic ad vitamlongam unicum culmen fpei ponunt. - p.235 .- KII. Memoria Dn. D. Friderici HOFFMANNI, pag. 269. . XIII, Laudatio rtm Dn. D. Gg. Sigismundi LIEBE- | ZEIT, | pAg n ISQUISITIO Prirsico. MEDICA VINI TOKAIENSIS CULTURA, INDOLE, PR/ESTANTIA ET ^ QUALITATIBUS, CONSCRIPTA x » DN. JOANNEMATOLAI |. DEZOLNA, Hungaro, £ET-COMMUNICATA DN, JOANNE JACOBO NEUHOLD, PHILOSOPHIE AC MEDICIN/E DOCTO- RE, CIVITATIS SOPRONIENSIS PHYSICO ORDI- - NARIO, ET ACADEM. NAT. CURIOSOR. - ADJUNCIO. — agp, A8. Med, Pbyf Val, VIL, x | | f 4 uil E m M A Lr M // w e S N k 7. S E. SE Li E. " A " Lal » EV. —? og SS. sas ee SET nr mI 1 po VIRO - PRJENOBILISSIMO, EXPERIENTISSIMO ATQUE | DOCTIISSIMO, . : DN. JOANNI JACOBO NEUHOLDO, PHILOSOPHL&£ ET MEDICINJE DOCTORI, CIVITA- . 4318 SOPRONIENSIS PHYSICO ORDINARIO, | ET ACADEM. NAT. CURIOSOR. | ^ ADJUNCTO, JOANNES MATOLAI DE ZOLNA, ER EE IT S. T. E&e mones , clariffime mi NEUHOLDE, ut ea, quae W de viro Tokaiez[i, in nupera totíus illius orae luftratio- ne obfervavi & confignavi, clariusnunc. exponam. Magna utique hujus fama eft 5 plures illorum funt, qui id bibunt & laudant , quam qui indolem & culturam ejus norunt ; neque deerant, qui litteris id monítrare co- parentur , a nemine vero horum adeo exa&e id factum eft, ut fcire poffis, quae vinaeo nomine, quove ordine, veniant, | a2 quo- CUEBEM CUP du TRU UN : & -4 i «qu Y , » N - E " ) P 4 rd $7 ; A 4 JDifquifitio Pbyfico«Zfedica de Fini Tokaienfis, quomodo colantur , qua ratíone alia prae. aliis excellant, & qua virtute gaudeant, aut quo vitio laborent. Ex hacigno- santia. vinis: l'okaianis ea faepe: adnumerantur , quae locum inter. illa non merentur, & quae reapfe' eo fpe&tant ,. vel ex- «luduntur, vel etiam fine difcrimine commendantün. — Vidi- . mus id nosmet ipfi, quum ibidem, ex officio , quo Cl. Maz- . £bie BELIO junQi fumus, fcrutande ejusdem regionis - gratia,viveremus. Ea propter, cum dolore, ob tantumicir- - €a tam celebrem potum occurrentem errorem., tun moni- - &s incolarum inftigati, peculiari libello paulo fufius de hac | materia, éz» à «desc Stan y wu Ciomusry commehtari confti- tuimus — Nunc vero, ut officioin Te noftro fiat fatis, prae- mittemus- breviter, que. prolixius poftmodum tra&emus- Jiu S II. Quod ad riomer vini hüjus attiriet, dicitur id a Tokase, eaftro olim: in infula confluentis Bodrogi & Tibifci celebri, nunc oppido folumriodo; quüm illud folo aequatum fit, fa- tis vili in ripa dictorum. fluvierum., famaque fua minore. Adfurgit ab hoc oppido iri occafum mons eximius, &c ob | fru&tus nobilitatem, pulchritudinemque formae intoto hoc. regno fuaviffimus, amoeniffimufque. Nam uti ex plano fo- — lus; extra aliorum nexum. , iri altum fe erigit ; ita inlongi-- dinem magis, quam latitudinem, ab oriente in occidens - tem panditur, & hinc Zarezalum , illinc Zokar oppida itv radis - ce fna. tenet, totoque ambitu milliare fere unum comple-..— &icar. Is quum primus fortean ex ea: parte, qua Tokaium fitus eft; in confpeQium. prodeat , vinum ejus ante omnia: Tokaanum vOcati coepit : fed poftquam eiusdem vitis plan-- tatio longius quoque proceflit; montiumque vicinorum la- | tera & radices occupavit, /zb»entani nomen fenfim acqui xebat 5 adpellaturque hodienum, incolis Z7egyalyas bor, wie. | num £ P 7 x Cultara, Indole, Preffantia 6 Qualitatibus, num fabmontanum, licet, ob difcrimen vini, quod inferiore in . Hungaria gignitur, Fe/feldi bor, bez SObereUngev/Qbein, vinum. | fuperioris Hungarie vocitetur. EV É T3 x $. Il. "E L4 A i . . Alioquitiob paremfru&us colorem, faporern, atque vir- tutem, Zokaianum omne illud, quod fübmontanum, quodve in vicinis his clivis genitum, nominatur. Nam quemadmo- dum mons ille Tokaianus folus inter oppida, quae diximus Tokainum & Tarczalum, metae inítar eminet? ita parva pla- nitie interje&ta, alii fe, fed paulo humiliores, equali vini fe- Facitate erigunt, & primo quidem angufte, ad Kere/Zzzr op- pidum, cuneum veluti-formant ;. deinde femper latius dif- funduntur, & illinc orientem verfus, hinc reéta inter occi- dentem & feptentrionem decurrunt , pariaque ex utraque parte latera ponendae viti exponunt. Sed quo longius in utramque plagam difcedunt , eo magis fruGtus quoque no- LÀ bilitatem amittunt. Gaudens taréti eadem fama; eóderique nómine, quae illinc verfus Ujbrlbimum, tribus fere milliaribus; hinc duo- bus verfus za»: oppida porriguntur , nominaque fingula» fia ab oppidis atque vicis, illic 5zegz, Bénye, Lifrka, Tilteva, Vamos. Vifala, Zfadany, 01s fft & Sarospatak ; heic Zombor, Mae da, Radka & Tala, foriGuntur. Multi quidem vina illa, quae - án Ujhely, Szantó, Olaffi & Sarospatak gignuntur , nomine. vini Tokaiani indigna putant 5 neque perperam, fi partem eorum potiorem, qua vilior eft; aeftimes : fed quia effun- dunt quoque nonnihil meliufculi, idcirco id, quidquid eft, aude ejus nominis nequit defraudari, tametfi neque com- a3 |. parari Utwe ORDRE 6 Difjuifitio Phyfico- Medica de Pini Tokaienfis, parari poffit cum illis, que eodem nomine praecipuo quo- — dam jure & praerogativa gaudent. — ^ 54 E. AUR | je d 3s. 8. V. Uti enim inter clivos, qui principes vocari poffunt; mifcentur alii, partim, qui mediam laudem meruerunt, par- — tim vero, qui pofterioris nota funt : ita locis quoque vilio- ribus & abítrufis interfunt cliyuli quidam meliores, qui, li- - cet illos, qui alibi antecellunt, generofitate haud exaeequent; poterunt tamen pofterioribus illis aliqua minimum ex parte comparari Nam pari fub coelo fiti funt, neque folo diffe- — runt multum, ac de reliquo eadem ibi vites plantantur, . eademque cultura ratio obferyatur. vp S4. cao D Subfunt autem omnium iftorum montium clivi & la- tera directe Auftro, & quemadmodum feptentrionem ver- fus in horridos abeunt,montes , ita ad meridiem abruptis quafi montium ripis in planitiem defcendunt, & fate paten- tes campos amoena quadam elatione defpiciunt , perpetuis- que atibus expofiti , vitem quafi materno finu & hofpitio.—— exceptam fouent. .Interfunt quidem, qui heic quoque, par- - tim in ortum, partim occafum, partim vero feptentrionem - obvertuntur : fedii vel perdepreffa tantum latera, vel ater- | - gofimul occurrunt, mue viliorem fru&um praebent, Frigidiafcula enim ob Carpatum regio, plagam vinearum ; fi utiles efle debent, meridianam (2) expofcit. | vl j i | ; ri : S. Ai / (4) Conf, Tremeliuas SCROPH A apud COLUAfEL LAM Lib. IIT. £. XII. p. 102. item PALLADIUS in fannar, $. XIII, & VIRGILIUS Georg. II, v. 134. ! ^ - j (o Oltura, Indole, Preffantia 69 Qualitatibus. 7 mu ^. & VII. . - .. Sed quocunque terre ha refpiciant , folo funt ubivis vario diverfoque. Tokaianum enim Clarif, Dri. D. Daniel FISCH ER (b) albüm, rufüni, nigrum, rübricum, pin- gue, gelatiriofum ; denfum ; fed refolütum, nimiumque triabile deprehendit; id quod nosniet ipfi quoque obferva- imus. Sed fitotuni monteni illum refpicias, qui inter NEUE T ba nudi attollitur; per latera tegitur folo al- bicante & refoluto;inítar cineris, quod rieque purum fabu- - Jum , vel etiam argilla ; aut creta eft; magis tameri crétofum quiddani dici poteft, qualemi terram C 0 LU. M E LL.4 quo- . que iudicat (c) atilem baberi viti, Ceterum uti iri fuprema - montis fuperficie, ita & interius petra eft & faxum perpe- tuum, nigrum externe, interne albidurii humidumque , a . quo liume&ari folum & imbüi virtute tatu generofa cre- | dM multi, quod & nobis haud difplicet. | Sed vinitores il- lud heic optinium exiftimant, quod lapillis e faxo decuthis, vel etiam glarea minutiore permiiftum eft. Alibi diverfum pene videtur, ut iri diftri&tu Toltsvenfi, Tallyenfi, Madenfi, Bényerifi & reliquis vicis oppidisque. Heic enim id placet tiaxime, quod denfum, quod fpiffum, quodve.ita glutino- funi eft; ut fuffoffüm bipaliis adhaereat; & difficulter queat abftergi. Id incole Nyrrok àdpellant, eftque duplicis gene- ris, nigrum aliud, aliud rübellum, utrumque pingue & fe- fax , led hoc prae illo gratius meliusque. De reliquo oc- currit & folum aliud, quod partim in glaream , partim cal- «ulum, partim lapidem mobilem, miftum gleba pirigui, par-. tim filicem, amicum etiam viti (7) refolvitur, diíparisque | virtutis (b) In Differt, de 7erra Tobaienfi 6. XXFIL feq. p, $3. [44s (c). De re ruft. Lib, HI, $. XI. p. 102. | . (4) Idem ibidem. E "AR SICCO. CUN NET RENE NE * "« Tu NS 8 Difjufitio Pbyfito-7Melica de F'ini Tokalenfis; — virtutis vinum progignit. Non defunt qui folo regionis - hujus aurum innafci autumant. (e) Certum eít, repertas - effe virgulas aureas, vitibus adnatas, partim Tallya, qualis .. Vienna in Caefareo Gazophylacio adfervatur, partim Ma- ^ da, qualem fe habere refert D, Das. FJSCHERUS, ( pypr. tim acinos, uvasque & rácemos aureos Tokaini, uti infra - teftabimur. | Clariff; Dn. I. Georg. 57 EGESBECKJIUS ad- dit, terram fe babere, e diftri&u Tokaienfi allatam, fufcam; lapillisque miftam , & repletam aureis quibusdam flammu- lis: (g) cuius tamen opinionem refellit FZSCEZERUS — . idem. (5) Illud nemo negare poteft , qui hanc regionem novit, reperiri paffim làpillos pretiofos, quemadmodum nosmet ipfi in Toltsvenfi agro Iafpidem & Hyacinthum de- teximus. $. VIII * Etfi vero in tanta foli difparitate; fubinde, vel quod bonum eít, imbribus & torrentibus eluitur, vel, quod ini- quum, fterilefcit ; tamen utrimque fuccurrere norunt fub- - montani ; quod elutum eft, aggerunt nova terra, alte e vi- nea eadem fzepe effofTa ; ftercorant contra, quod fterile eff . & effoetum. Qua nigrefcit ager, nonítercoratur, fed fo- lummodo perfpergitur fabulone, aut lapide mobili & al- - Uiante- omes | * i us S. IX. . Sed quia hac regio haud procul abeft a Tatris, feu Carpatho,hinc non parumetiam incommodi fuftinet ab TuS "C s (e) In Annalibus med. phyficis Wratislau, an. 2721, Menf, Novembr. (Claff. IV. Art. XV. & paffim, | CF) 1e. 6. €XXXVI, p.62. " ener et Qqpie | T ultra, Indole, Pre[lantia 6 Qualitatibus, | 9 dem tempeftate. Quidquid ille adflat frigoris, grandinis & . Aquilonum, in vineas iítas fertur, nocetque viti, nifi contra- riis Auítris & Favoniis repellatur. Sed dum hinc aftus, illinc frigus contrarie concurrentes inter fe .qua(i «dimicant ,& digladiantur, pariunt.fzepe grandines, vel carbunculos , a quorum malo raro tuta effe poffunt vineta-haec fubmonta- fa. Accedit, quod mox pluuiis, mox ficcitate praepediantur, ine gignant. | S0: 96 T €— $Xx moo quid gigritur, quo melius eft, hoc pluribus .ad- snodumque diverfis injuriis & periculis fuccumbit. Quam primum vernat, volucribus roditur, exclufas gemmas dif- pungit bruchus & alia ejus generis infeda, quorum.no- xam etfi .crebra .conyolvulorum | detra&ione ;|& | ipfius foli paftinatione amovere ftudeant noftri, nequeunt tamen impedire, quin poftea, quod maturuit ,.depaícantur vefpae, fturni, turdi, graculi, pfittaci, picae, canes, etfi quae funt alía animalia & volucres víti nociva. Omni quidem modo ftu- - dent accola, ut conítitutis paflim cuftodiis, clamore & ftre- pitü, aut ja&tibus, crepitaculisque, abigant aves, fed fubinde tam párum:-proficiunt, ut defiítere cogantur, multitudine & . copia avium, .omtem vim clamoris & ítrepitus eludente. . Vidi ego in.diftri&u Zomborienfi diffugiffe, reli&to agro, cu- | ftodes; cum non fufficerent abigendis fturnis. — |I 0165 | 7 5 pow" pos iid $. XL. ^ "Tot & tantis injuriis expofita regio, faepe, quod pro- |. fert, magna fui parte amittit ; interdum & temporum revo- . lutionibus impeditur, quo minus vel progene:et quidquam, vel progeneratum maturet & perficiat Certe quum mu- per Clariff. Dn. 7o, damus R.4Y MANN in nnalibus (7 app. L8. Med, Py, Fo FI.-—— bo Uratis- * | deevs. dO Difguifitio PPhbyfico- Medica de F'ini Tokaie f : Uratiilvienfibur,ab anno 1717. usque huc; quotannis quae- dam de vindemia Tokaienfis regionis eriarraret, nullius ta- men anni fru&us commendauit, quin vel dé nimii aeftus, (2) vel grandinis & volucrium, vel pluviarum injuriis, (£) de- fe&tuque vini melioris conquereretur. Parem fortem anté RAYMANNUM majores jam obfervarunt, praefertim - dum malis his dotmefticis accederent infortunia externa, a. bellis & motibus orta. Non recenfebo nunc prifcorum - temporum cafus, tacente hiftoria. Neque enim vini hujus. fama increbuit prius, quam ubi Reges Hungari deficere jam coeperunt. Olim enim Sirmienfi unice tota laus & gloria | . deferebatur, five, quod omnium primo auctoritate PK 0 BJ. Imperatoris plantatum erat, five ob virtutem quoque in alio vino ignotam. . Ei licet Tokaianum praecellat, ferius tamen feri ccepit, imitatione Romanorum. . Qui nam vero primi. ejus plantátores fuerint, ignoratur 5 fed, five jam Jazyges .Apfi, five Gothi, five Hunni conferuerint, fubinde tamen pa- ri cum aecolis mutationi, periculo & vexation! fuit obno- - xium. Mox advolarunt Tartari, mox Turcae, mox ipfietiam | Hungari & Germani, qui ibidem belligerantes, vineis quo- - que bellum indixerunt. De 4L BERTO diferte tradit 73» THUANTFFIUS, (I) eum nempe, quum ULAZD4JS$L A40 fratri, foedere rupto, arma inferret, tetam hanc oram rapi-- nis & praedis exagitaffe, vindenriamque in Poloniam trans- tuliffe. Parem ejus calamitatem adícribit idem 7" ELE- KESSIO & DERSFFIO ad annum MDLIX. | Altero at no ad Nonas Majas vitem, pruinis frigidioribus juíto, E | - ic (3) Ad ann, 1717. Menf, O&obr. Claff. III. Att. I. "m. (£) Adann, 1718. Octobr, Claff. IV, Arc. HII. IV, p. 1716.fqq. item ad ann. 1719. 1720, 1721. 1722. 1723. 1724. Claff. Ill, Art. 3. 4. p.403. 188.398. " PE AP Pa a ( Lbb,1l. £12, , ' : -— "e s 4 ^o Cultura, Indole, Preflantia 6» Qualitatibus. — Y1 - dicit. (») Rurfus annis MDLXVI. & MDLXVII. $Sigis- mundi Tranfylvanià vaftatoribus vindemiam deftru&tam ad- dit, (7) ut reliquas vaftationes, quae annis MD C V. XIX. XLIV. LXI. LXXH. LXXXV. XCVB. & MDCCIII. incide- runt,taceamus. Noftra etate anno hoc 1733. menfe Majo €) frigus & gelu ex infperato obortum fpem vindemiae pro- pemodum totam dejecit, praefertim in vineis, qua in planio- ribus clivis fite erant. | S. XII. - ^ "Eam ob rem, quod crebro disjiciebantur accolae, pauci dpforum poterant ad aliquam faltem modicam poffeffionem adfpirare, inprimis cum aliarum urbium & Cemitatuum op-- timates quavis melioris conditionis vineta coémerent. lta- que nunc etiam optimis horum dominantur vel ipfe Caefar, - velalii viri nobiles, domefticis propemodum ad cuftodiam & culturam vinearum alienarum reítridtis, parumque, & non nifi, quod vilius eft, poffidentibus. | ET S. XIII. — Ti vero quum Hungari potiori parte fint, Slavos etiam, Ruthenosque & Polonos ad focietatem vini culturae admit- tunt, mixtimque operas .omnes ;perfequuntur. Inter has vero pracipua eft vitium confitio, quae heic fit per taleas, dum detractee inter putandum virgae meliores vel illico de- - ponuntur, vel confervantur in terra, donec florente filieine deponi poffint. Deponuntur autem in fulcis bipedali alti- tudine & obruuntur primum fimo, fi folum £terilius fuerit, Eo ba pott- (») Lib, XX. f, 353. & 25. (») Lib. XXIII, f, 311. & 328. — p HET YS Co i2 Difgufitio pbyfico-medica de Pini Tokeienfis —— à ——Ó—Ó M unit leti ——— t e tis cies — - poftmodum terra ita obteguntur, ut uria faltem gemma fi per eandem. emineat, Species vitis. heic. etiam. diverfa | & inünita. Meis veste he con h Q- Qum qui fcire velit, Libyci velit equaris idem... | -— Difcere, quam multa Zephyro turbentur arent, dut ubi navigiis violentior incidit Eurur, t GY013 Noffe, quot Tonii veniant ad littora fladlas, ^ 0. Sed quae ad: fru&tum faciant, & maxime ab omtiibus confe- runtur, dua funt tantum, ezedemque praecipuae. : Unanrvo* eant Hungari Zormisz, quam nos alias (2) diximus £wmidu- lam. Genus eít vitis optimum , materia crebra, rubeo - cortice, pampinis latis & mediocriter fciffis, uvis neque fpif- . fis. adeo, neque raris , uberibus tamen & tumidi acini , gu-.. ftufque gulam: ob dulcédinem jucunde exafperantis, fortis. ^vini & generofi, praefertim dum. paífulis exuberat 5 nam. - haec anté alias pro vino praeftanti maturefcit, & aeftu cons. - - trahitur, fitque paffa. | Altera eft 4//z/a, non tantum ob frü-. &us, fed. etiani materiae & | pampinorum colorem : Albicat enim tota fere fuà forma, ideoque Hungaris Zejer $2àló ade pellatur ; fed: acino rariore eft rotundioreque , & flaecido magis, quam dapfili,fücco vero gaudet quaft aqueo & liqui« do, 1deoque laxandae alvo apprime idoneo, alioqui ita dulci, at priori etiam eam ob rer praeferatur, in paffàs tamen non . abit, nift etu. prorfus inufitato contrata, quod rarius fit. - . Certe in vinea noftri Auguftiffimi, $z4/vas nomine , quae in - monte Tokaiano , Tarczaliano diftri&u,, reliquis omnibus «livis amplitudine , & benignitate foli coclique. antecellit, - | potio- sa e 2. : pe - e (o) in Pcadr. Beliani Operis de Vino Sempronienüi Lib; Ill. memb, ll. $, V. f, 1715 | ; ! ee. — ^ / — Cultura, Tidole, Preflantia 6$ Qualitátibus. | 14 — —————————— ———— potiorem vitium partem in a/^zli: vidimus 5. in reliquis pau» Ciflimae erant £wmidale. Cauffam fubefle hanc credimus; quod alize vinec; vicinze huic, fwmiduli: magis abundant, quibuscum has a//4/as mifcere - decet, quamvis quaelibet vinea feorfim vindemiari, neque aliis mifceri confueverit. De reliquo;uti tumidulze vino virtutem, ita dulcedinem al- . bulee conciliant, ideoque maxime ab omnibus adprobantur, & ubique, quarta poflunt copia, conferuntur. Immifcen- tur his tamen plures, praefertim quae proventu, & ubertate - priores fubfequuntur , qualis eft FZarslevelo , aliis Jubfar£, ' Graecis zeoBesóvetec, qualis Gyong)- Fejér, latinis Gemmea, qua- lis Fortrén, Ger[et, Rofa- 5zóló, Bakator & reliquae. Hae enim .- - & fru&u affluun&, & benignitate prioribus prope accedunt, Polybos & Boros - Bial amplitudine uvarum , & acini praeftant. omnibus, tum ctiam materia, quippe multum convalefcunt, fed quod fucco tenui & aqueo funt; vini gloria privantur. His addunt quasdam ad efcam , ut Zbwrear , ut. Ifpzanas, feu . €Mofcbatass ut Aegoma[los, Dumaflosque, & quae primum locum. ^ meruit, "Auguflas , bie "fÍugfier, Gohber $2.0/0. Ita enim has in prodromo Beliani operis nominavimus. Sed quum illic Auguítas parvi ufus diximüs ; hac in ora in paffas quoque contrahuntur , vinumque ; quod generofiflimum , augent. Reliquas uvarum , quae addi poffent , fpecies omitto. " | T $. XIV, -« —— Has ergo ; & iftarum fimiles, ubi confitze in vínea ad- uc riovella convaluerunt, vel etiam veterana, ac vere novo "iterum dete&ae funt, deputaht noftri vel ad vnum oculum, vel ad duos pluresve, fi robufta fit ad fru&um, & folo in- fiftat macro, contra in pinguiori etiam paucifItmis nodulis — fubmittitur, fi infirma & macilenta fuerit. Ubi autem cum - fru&u in plures ramos 2*4 oí & brachia firma uk Mer - ; Ju P. , - I4. "Difquifitio Pbyfico- 7Medica de Pini Tokaienfis. L dit, propagatur, ita, ut in putatione fubmiffae virgae terna, . quaterna & quina, in oculos denos, duodenos, fcrobe pro. fingulis circa matrem ipfarum fa&o, in diverfas partesdepri- . ' mantur profternanturque, & fimo pinguique terra obruan-. tur, relictis binis tantummodo gemmis fuper eminentibus. Exinde dein quot virgula , tot fiunt vites, quae feorfim ger-- minant, donec ruríus, ubi excreverunt, pari modo proítratis & obrutisramis propagentur. ld opere genus noftri ZZowm- létár vocant, quafi dicas bwmiliatonem vitis. $. XV. -. Poftquam autem vitis fic & -putata & propagata eft, paftinatur. Paftinationem yero hanc binis ad fummum heb-- domadis ante feftivitatem D.Georgii fieri debere ajunt füb- montani univerfim. | Paftinant autem ligonibus in monte Tokaiano 5 in reliquis; praefertim :ubi folum durius; tenax, filiceum , & glareofum , faxofumque eft, bipaliis, feu biden- tibus fere fefquipedalibus, ut in tra&u Benyenfi, Tallyenfi,- Lifzeienfi aliisque obfervavimus. In prima hac paftinatione: id requirunt, ut quam alte fieri poterit, humus perfringatur, materque vitis ad furculos usque terraadoperiatur. —— . Pera&a vinez prima paftinatione, fequitur & heicpe- dandas cura. | In ejusmodi opera, pali, feu ridicee viti dan- - tur quercina, longitudinis pro vitium varietate diverfze, po- tiffimum, qua palmos VII. exaequent. His vites , feu pal- mites, adne&tunturjunco, aut ulna, quod fieri confuevit paf- fim poft ferias Pentecoítes. Circa D. Joannis Baptiftee fe- - ftivitatem, prope initia meffis, vinea,.dum grandiores evafe-- runt uva & colorari incipiunt, convertitur altera vice, ita. - ut | | Pd "s (0 Cultura, Indole, Preflantia & Qualitatibus.. 15 " ut apertis truricis abradi poflint radiculae, ne iterum proger- minent, & vitibus debitum fuccum fuffurentur. Deinde, .. quidquid ex pedamentis coricidit in terram, elevatur & eri- itur, vitibusque & earum luxurie detruncatis, vineae quafi enuo tepurgantur. Et ubi coeperunt uva emolliri, tertia ' viceheec repetuntur, ablaqueatis iterumtruncis, caudicibus- que refertis a codice , ut furfum verfus fuccum queant pro- pellere; uvasque veluti fcecundare. j $. XVII. Poft has; quaecunque erant, operas, reftat nihil aliud, quam ut autumno maturanti relinquantur. Ad uvarum "Yero maturitatem neceffe eft, ut jam menfe Julio incipiant emolliri, maturefcere Augufto & reliquis menfibus dulce- dinem acquirant. Huc vero requirunt noftri, ut aeftatem - fervidam & affatim humidam, calidus aeque ac ficcus au- . tumnus comitetur, noCtibus interdum frigidis gelidisque in-. tercedentibus. Credunt enim no&urno algore uvas con- trahi & edulcorari. Idem Clariff.. R 2£P.M 24 N V7 quo- que requirit. (p) Signa vero maturitatis oftendit partim "uvarum pellucidus & flavus color, partim vero patfarum copia. Interdum & puncula fpeciei aurea folliculis, dum uva maturuerunt, adharere obfervantur, quae maturita- tem arguunt. Sunt, qui grana , acinos, immo integros ra- cemos aureos vidiffe & eruifle fe adfirmant; certo facer- dos Tokaienfis, oCtogenario major, affeveravitnobis, in vi- nea ejus oppidi, quam /razjes nominant, repertum fuiffe " acinum aureum, eumque fe Frascz/co Rakotz.o, anno circiter MDCCIV. ibidem graffanti obtuliffe , qui dein ab pp dus " OQ A-— E od | (L cad, ann. 1717. menf, Octob, Claff, Iil, Art. 1. . "a TR. (0 o De, " 5» » n. " e. d atr A sodr o - x t L "e - I6 Dilquifitio Pbyfico- Medica, de Vini Tokajenfís TR9 1. Rufforum Imperatori transmiffus effet , magnam- E *- — que in ea regione admirationem excitaffet. Ejusmodi plu- B raaliis etiam notafuünt exempla, qua alibi recenferi debent. | Utrum vero revera aurum, an auro fimile quiddam fuerit, difquirit fat erüdite D. RZ PA AN N 73S nofter, (4) aft ubi — in igne probari eos advertit, negat effe aureos, quamvis ipfi in eo contradicat D. 7S CH ERZS (r) addu&is virorum aliorum documentis. S. XVIII. Ubi autem uvz fic. maturuerunt, ut non tantum dul- cedine exuberent ; fed & paflae in majori copia adfint, tans . dem more confueto colliguntur, Incipit autem vindemia. circa finem O&obris, aut initium Novembris, modo ante, modo poft diem D. Apoftolis S/»menzi &.j»24de facrum. An- no MDCCXXXIH. quüm nos ipfi adeffemus, die XIH. O&o- bris publicata fuit vindemia. Quoniam enim regio divers . fis Dominis fubje&a eft, hinc nemini licet vindemize immit- . tere manus ante, quam permiffüm fit ab.horum praefeGtis, — nifi forte poffeffio fir libera , quae praeceptis Dominiorum non fubeft. " ^ I J ; $. XIX. i Fit autem vindemia bipartito, per claffes vindemiato» rum duas, quarum una demit recentes, paítas altera, quae» — libet in divérfos cados. Recentes conquaffantur ibidem, ad - calcem vineae, palis, dermptoque fücco .devehuntur ad tor- (4) V, c.ad ann, 1718. menf. O&obr. Claff. IV. Art. 2, p. 1734« (r) De Terra.medicin, Toksienf, $, XXXVII. p.62. 63... E i / ^ aiüpira: hib, Preflntia 65 Qualia 17 4 TESI ula & ibi ab aliis femel, ab aliis bis. premitur. ^ Qui femel - tantum exprimunt, ii dein exprefíos uvarum folliculo:s, una^ €um fcapis & vinaceis , conjiciunt in unum locum, & aquam isdem fuperfundunt, .mixta dein fimul fermentefcere | per- mittunt eo usque , donecfubfidente liquore, vinacea.con- ácendant furfum. Tum viciffim exprimuntur & quod ef- .sluit, vocatur Lora, (5) Qui vero:tam. hujus, quam vini, malunt copiam, altera etiam vice addunt aquam, & ubicot:- :iferbuit, exprimunt rurfum. | :Contra.quibus Lora difplicet» -ibistorcularifübdunt vinacea. taque ex uvis recentibus - smuftura fit duplex, aliud excuffüm palis, quod Hungaris vo- «atur zin -ber, "Germariis Gdjein« Y8eln , aliud expreffam prelo, :Sajtoló dor illis, his der Sregi/2iBein. | Utrumque eft Aobile.& generofum, fed pro. diverfa temporum qualitate aeque diverfum. Dum favet annus, expreffum prelo eft 4nelius; contra, quod palis-excutitur, -praeftat anni tempefta- *e viliore. (£) "Utrumque tamen infunditur doliis recenti- bus; feu novis, non plus, nec minus, quam CLXXX. he- minas, vulgo medias, amplis,.qua heic loci non fumo illo fulphureo , neque myriftica.nuce praeparantur , fed faltem -eluuntur aqua: munda fervida, ánterdum etiam cotto mu- m aut pampinis,. | « S. NE €) Ita etiam VARRONI Lib. I. $. LIV. PALL.4DIO lib, XII. '$. XL. vocatur, (t) conf. RATM AN NES 1e, gcn du A |: go. ! M " bL au 138 Difquifitio Pbyfico--Medica, de Pini Tokajenfis — — : 'S. XX. | —- | Uvarum paffarum acini. detrahuntur e. fcapis prorfus, - detra&ique conjiciuntur iri ceriophorum, X Ejusmodi alii fin- gula, alii bina, terna alii, & plurá; qui pinguius malunt paffum pro fingulis vafculis , XC. herinas capientibus, - quze ipfis altabag vocantür; deftinant. Id ubi fécerunt, congerunt in unuti locui , & quod fuapte fponte emanat; nominant effestiam, reliqua conquatfant & concülcant pedi- bus eousque; donec cornminuta corpori adhaereant, deinde | adfundunt fuccum, quem optimo ex uvarum genere excuf- ferunt, Hac probe inviceri tnixta operculantur & obte- guntur , donec ipfis fic fimul fermentantibus , fuccus fubfi- | deat & vitiacea efferantur : tiic eximünt iterum & liquorem transmittunt per cribrum, volis autem tnanuuümi vinacea exe primunt, & rurfus conculcant, rürfusque adje&o fucco fi. nunt fermentare, dein altera vice per cribrum tránscolant & exprimunt, quod poftea paffum fit riot fecundae. $ XXL - "Utriusque generis produ&tuti »s//um vocatur , donec. fermentefcat, Id nunccitius, nunc tardius fieri folet, Sae pe intta unius menfis fpatium penitus eliquatur fi aér fue- tit temperatus, interdum prius, quando calidus , ferius au tem, fifrigidus exftat. Quo magis lenta contingit fermet- | tatio; E cA ; Milos, Tode, Prefantia 6&5 Qualitatibus, Ig tatio, €o majoris valoris eft. (v) Ea vero ut opportune re- tardetur, communiter vafa mufto repleta. extra vinarias cel- las in cameris torculariis relinquuntur, quippe qua aurzefri- gidiori liberius patent, vnde fermentationis a&us protrahi- tur. Deinde,ubi penitus funt eliquata, reconduntur in cel laria, quae hac regione in tenaci & petrofo excauata funtío- lo, & cuniculorum formam referunt , ideoque per eefta- "tem frigida, calida contra per hiemem hofpitia vinis pre- bent. In ejusmodi cellis vina ità per decem & viginti plu- resque annos confervari poffent, nifi venderentur, & quo- - niam poffeflores vini curas fufcipere five nolunt , fiveigno- rant, five etiam coacti neceflitate & petitionibus empto- fum, eadem, quam primum poffunt, divendere folent, hinc nefciunt definire, quam diu adfervariilla queant. - Heret adbuc vitis pretiofior uva fub umbris Nec cumulant altos fervida mufla lacus, jam currit vario numerofus queflor ab orbe Er pergit noftrum follicitare merum. —— . Sic ergo ad Polonos potiffima pars ejus divehitur, qui dein id per triginta, quadraginta, imo & plures annos con- fervant. Quid? quod, Polonorum quemdam principem centum annorum vinum «convivis fuis exhibere jin teg c2 olo- (9) Annal. Wiratislav. Ann. 1712, Menf, Nov, Cla. IV, Ànn, 3. Opo18f $e bh. " f4. ^" EYES 20 Difgiifiio .Piyff Trete de F. Fini Tof. 73 Polonus haud parvae fidei nobis nuper adfirmavit.. Pepe rea etiam id, quod melioris eft notze , potilimum exporta- . tur, viliora vero domi folent diftrahi, raroque attingit fru- &um novum sime nifi. aitaerant: in cellis adfervatus: di- 4 . tioribus, "W n3 6. XXII. Fit autem vinum ex'muffo durabile , dun abundat fpi ritu, ut vocare folent, ardesze. (v) Isautem nil eft "aliud, quam vis quaedam ex attritione partium cleofarum , (;linaz rum aquearumque & terrearum , qua vinüm formiatit inc fermentatione perfetta. Quo pinguius igitur müftum eft; eo fortiorem fpiritum gignit 5 qui poftea falis inftar vino eft; ne putrefcat. Etfi autem: ejusmodi fpiritu */^a gaudeant omnia , tamer praecipue rioftras, quod. olee & pinguedine . abundat Nam & tunc foli & coeli annorumque diverfitas, de qua fupra locuti fumus, eam vini efficit difparitatem , üt alterum altero fit fortius, nobilius generofiusque- Certe, quod fit annis fervidis, quod fub Auftro, quodve in foló re-- foluto, pingui, fertili gignitur, exfuperat illud, quod dü« yo, macro , verfus occafum & Septentrionem fito provenit; pracfertim fi. anni accedit afperitas & nimia tempeftatis i in- clementia. Itaque & heic reperies vina macra , auíteray elumbia, & qua vix unius anni Ípatio durant, quin vel aco-. Í emy * us E (v; Conf; clariff. 8 E L1I Prodromus Lib. Hl, cap, X, memb, Uk - $ 1, f. 187. & Annal, W ratis], I, c; dat P Indole, Profletti & Qualitatilus, a1 5I rem, vel lentorem contrahat & corrampantur. Sed quee que "annorum coelique & foli gaudent benignitate, non modo non laborant his vitiis, fed ominibus, quaealibi meliora ha- beri poffünt, palmam relinquunt dubiam. Multum dixero, ficum Poéta , Iokajenfium eticomiafte, adfirmavero: . Palmitibus cedit quelibet WA meis, ^ : Sedfi prex ut res eft, neício, an aberarim, s. XXXIII. St cui. vino alii , Cos illad , quod a quolibet nobiliore virio requiritur, competit, noftro ita competit; ut praecipua . quadam praerogativa laetetur. Color ei aureus, & qui ne- fcio, quem alium fuperet. Odore autem tam grato, tam- que penetrabili e(t, ut cum fragrantiffimo quovis certare potht. Non redolens [rilem Pbeacia fparoit odorem, Nec quem progenerat fertilis Hybla tbymuss Sic nec Niliacum [udans opobaljame lignum, -— 49e nec Arabs olidis a£ra smulcet aquis, - Non ita Cretao demi[Ja cydonia ramo, B jue 1 berapnaus, vel melilotus olent, - Accedit dulcedo & fuauitas, quae faporem addit maxímum. - ub 1nd Hec a2 Difjuifitio Pbyfico- ZMedica, de P'ini Tokajenfis Hac fi vina fimul biberis, vinumque Falernum —— 1s fimplex dices eff liquor, illa favus, Ertavi , quid dico favus ? dulcifft ma divum Pocula, vel fi quid [uavius e[je pote[?, X Conciliat autem ei hanc laudem pinguedo illa, cujus men- - Gonem fecimus, falis incomparabili mixtione temperata, €on fine aquae melioris & fragrantioris terree nexu. $. XXIV, Itaque quum vintim noftras tanta gaudeat virtute, no poteft non vita: mortalium effe, nifi cum abufu bibatur, - emolumento. Primum in illis, qui integra valetudine gau- dent, concottionem egregie adjuvat, dum calore fuo ad- fluit, deinde digerit, qua co&a funt, difpertitoque per cor- pus meliori fanguine, reliqua extrudit foras, praefertim qui» - bus benignior natura eft & temperata. Etfi namque nec il- lis noceat, qui bile exftuant, tamen magis prodeft frigidis, - ob calorem, quo ipfo, frigore fuperato dilutoque & reío- luto fanguine atro , etiam qui luridus & macer eft, pingue- fcit quafi, vividumque colorem induit. Non dicam, quan- topere exhilaret, quippe hoc vinorum omnium eít pto- à prium : Vina parant animos, faciuntque « coloribus aptos, — Cura fugit multo diluiturque mero. (*) C) OFIDIV'S de Arte amandi I. 238. Sed 4 y " M 3 XN. T a esi Indole, Prafientia & Qualitatibus, 23 - Sed quod alia efficiunt potu largo; hoc parcitate etiam compenfat. hoftrum i Nam «odice fumtum mos difpenfatur in artus , Cordeque letitias prodit. &5 ore Jales, ftaque illis riaxime, qui ad moerorem inclinant; prodeft plu: timunis fi moderate bibatur. Imipinguat vero fanguineos,. ferventiores inflammat. Hi fi in exceffu eodem utuntur, facillinié abinde enecantur ; fiquidem iis praecipue immo- detata ejus itigürgitatio adfert Capitis dolores, vifcerum in- làmiiationes, creat lie&icas, plitliifes, febres malignas, apo- plexias podagrám, & fi qui funt morbi ejus generis alii. $. XXV. - Contra vini hujus temperatus ufus roborat ventricu- hs debiliorem , mitigatque dolores capitis , ex vitiis dieetae primarümque viarum obortos, juxta verfus: Disjicit infanos (lomachi bis mille dolores, X Et totidem capitis pe[fima dama fugat t ]lpono eit. exangues depellere cotpore morbos , Aegraque Peoniis ora levare modis, Noti mihi fant homines haud poftremi fubfellii, qui vino To- "kajano, velut optirao antidoto, ad praefervandos varios mor- bos utebantur. Nota etiam funtfeininze, qua fui fexus do- lores atque morbos cerebro, fcd modico, potu vini Tokaiani | cura- 4 - "T ^ x LI Y » » un " "u b —— t TELA PIC X , w E: " 1 n. /- p^ rid X E Iw» 12. , E * POS ? » LI . « 24, "Difquifitio Pbyfico-5Medica, de Pin; Tokajenfis — — curabant. Sed de his & aliis dicemus, fi Deus vitam vires- que largietur, in peculiari libello, prolixius. Haec interea ' placuit preelibare, ut petitis voluntatique Tuae, optime IV. E p. HOLD E, fieret fatis. Tui erit arbitrii, zeftimesne, an con- temnas, utrumque feremus animo aequo ac patienti : hoc, Quoniam fugitivo calamo & fine cura confcriptum efle. ne- gare non poffümus, illud, quoniam conftat, Tuam effe hu- manitatem , rebus noftris largius, quam meruerunt, — .. blandiri. Itaque cape & vale. DabamPo- | fonii d. XXII. Maj. cp D cc XLI. HISTORIA JUXTA. OMNES EO PERTINENTES CIRCUMSTANTIAS, SUB ASSIDHAET DHI- "TURNIORI .OBSERVATIONE 'DEBITE Q1NDAGA- |. IAS, BREVITER .DELINEATA A JOANNECONRAI OTRUMPHIO, T MED. DOCT. OPERAR. METALLICAR, SYLV/E HERCYNIE INFERIORIS, (QUE SERENIS- $1MJE DOMUI 8RUNSVICENSI SUBEST, ME- | A PICO ORDINARIO, ET ACADEM, NAT, .CURTOSOR. COLLEGA, (0 Mpps AR, Med. Pby[, Vil. VIT, d PRO- hat B's naturalem urbis. Perde tradituri, in limine ffac 26 Hifloria naturalis tim indicamus, quod tractationem iflam in tria dividere placeat capita, fecundum infcriptionem nempe libri E7PPOCR ATIS; 7r epi d'Ápov, ud'a vuv »ai vóvav. Caput igitur ptimum aget de aere, G at- mofphzrz conditione, varietate ejus fecündumt anni tempora, & de ejus €ommotione, quz ventorum nomine venit... Secundo capite tra&abitur. de 445i. nec non de potus generibus , quorum quippe potiorem partem aqua conítituit, Pro tertio capite refervabimus ea, qua fuperfunt de hiltoria naturali dicenda, uti terre vel'foli conditio, incoltrum dieta, . habitacula, frequentiores morbi & alia nonnulla, que juxta mentem HIPPOCR AT!S, REINESII &. B AGLIFII ad. cognofcendam regionis cujusdam naturam réquiruntur. Opus fane adgredimur , quod, fi jufte perageretur G ad perfeCtionis gradum, quantum hominum imbecillitas permittit, perducererur, non parvi exiftimaretur a rerum harum peritis j aít tale nos daturos effe nori promittimus, tenuitatis & imibecillitatis nos - ftrar bene corfcii. "Parvarn itaque cantum opellam fümas praflituri, ids. que & ob hanc rationem; quod primi talem laborem fufceperimus. ^E- | quidem relatum perfusfümque nobis fuic, proftare jam opufculum, oliny — a Phyfico hujus loci, D. Lebero, ante 70, circiter annos elaboratum edis - timque, in quo Hiftoria" naturalis Verden(is fatis éxa&té defcripta exta" fet ; verum, quamvis omnem moverimus lapidem , quo dicto illo libro : périremur, tamen ne titülum quidem genuinum exploraté potuimus; dum ille, qui poffefforem ejus fe effe ja&titabat, nullo tamen modoiin fcri- — niis fuis eundem reperire potérat, Qua propter, fi fterilis fuerit rioítra tractatio, aut X aliquid dicatur, quod janm.dictum fic prius , f nimirum revera publicatum effet predictum opuícalum, excufationie camen dignos - fore nos fperamnus, ob rationes liattenus addué£lás, quas étiam Lectores benevolui& non penitus improbaturum efle confidimus; E CAPUTL. e DE AERE. o | Cri nutic de /4eré, ii ipfo (latim liminé notámus, qued hoe nofüi-- ne nobis minime veniat illud fluidum, quod à compluribus pro ele- / | mento | P" , eS P UehrFendes 00 0 ento corporum naturalium una cumterra. aqua & igne, accipitur eujus- que natura & indcles nondum exiéle fatis eft demonftrata ;. fed quod potius, dum in notioribus fübfiftere lubet, per aérem unice intelliga- mus arso[pberam , feu eam regionem, qua proxime globum noftrum licor: ambit, "Atmofphara autem, dum vi vocis, que greca eíl, proprie Te- gionem,. five globum effluviorum denotat, facile inde pscec, quod ejus- , modi regio varia effe po(fit, fecundum loca nempe globi terraquei, ex qu i- ibus effluvia prodeunt, & in fublime feruntur. 2s Tet: barometrum, inftrumentum fatis;notum, explicatione 'hincnei1 ándigens, qualitas a£rís, five atmofpharz, in tancum cognofcitur, ut ejut! . (diverfa preffio ad minimum per illud indagati queat, "Quoniam autera Jhoc parum facit 4d.cognofcendas reliquas atmofphare proprietates, 4 n medendo minorem adhuc ufum prebet , hinc non folliciti erimus de illo, fed externos faltem fenfus in fubfidium vocabimus, qui fufficientec quoque qualitates atmofphare Verdenfis dernonílrare valent, — M:que €tiam longinquius petita & deprompta experimenta adducemus, qualie . ffuppeditant HIPPOCR ATES, REINESHIS & alii, fed calia faltem, que undique ac creberrime occurrunt i reges: incole fuffragio corrobo- - sati poffunt. Pronunciamus autem noftrum sérem humidum, hoc efl, mulis : 'effluviis aquofis: repletum, id quod ab experientia nunc probandum. erit. — Vafa ftannea maculis vix delendis confpurcantur ; veíles in ciftis & fceri- niis fiunt. mucofi, lintea humida 5 libri in repofitorio mucidum fqualo- rem concipiunt ; digna, quibus hypocauíta farta decorata funt, albi- .—cantem mucorem in fuperficie monílrant, fituque obducuntur, qui etiam - non tantum in inferna domus parte deprehenditur , fed & in fuperioribus obfervatur. Exiflimaret forfan aliquis, hac cantum animadverti in par- " &ibus urbis inferioribus, fciendum autem eft , etiam in editioribus :dem Poe evenire , & ita promiícue in quacunque urbis regione talem rnuco- tem in.utenfilibus deprehendi. ( Infignis autem hzc aéris humiditas à variis provenit caufis .& pri- , mo quidem multum huc conferunt fluvii magni : Allera nempe, non "adeo exiguus fluvius, mccnia urbis alluit ; Vifurgis in vicinia alveum varie inflexum abíolvit, qui ex majoribus Germaniz efl fluviis. .Quan- tam vero aquarum copiam hi vehunt ! Hzcce quantitas inmaniter cre- feit, quando nives liquefcentes ita cos adaugent, ut, alveis relictis & per- d 2 tfüptis / ] 4 ruptis aggeribus, tofari'uridis tegarit regionem hi ipfi fluvii. Ita aquae dein neque omries defluunt, neque a terra abforbéntur', fed hic illic fta» gnant, ut & parvi lacus'zltatis tempore relinquantur, qui raro'tott ex- (iccantur, —Confert porro'ad' aéris liumiditatem, qued' & regio fabulo-- fa aquis fcateat z im aliquibus. enim locis fabulofis vix ad aliquot pedes terra removetur, quim ftatim aquarum veri reperiantüt.: Non dubitan- dum: ergo ell, quin per terrag etiany arenofag effiuvia: aquo(a' eleventur. Augere denique potelT aéris humiditatem in &dibus nimía & ar&ta nimis harum inter fe condexio 7. [ta enin funt e&dificacz, ut omnes contigua fint, fronte veríus occidentalenr vel orientalem regioreni directa, | Ven- ti igitur pluviofi orientales & occidentales (quorum uterque hic locorum mon raro pluviam iriferre folet) in fpatiis edibus interjectis quaft colli- guntur, ficqué aéer humidus ibi detirietur. — Accedit, quod etia magna - fatis deplaentium aquarum quariticas iri interílitiis colligatur, nifi promte & cito defluant, Hz'ergo potiores funt cau(x, quartum perfpicere po» | guimus, humiditatis aris. Verdenfis; Humidus aét fanus dici liaud: poteft, faria eniny funt temperata z hinc hieme non fine ratione eum: diceres infalubrem. — [nterim: tamem etiam pro fano haberi poteft, & quidem &ítivo cempore, quoniam ob " * 2 frd ey ue DAT Tp di Y . * : PITE VS ; terras circumjacentes fabulofas calor tunc nimis: foret fervidus, rif aérie humiditate quadantenus temperarerur. Nunc vero confiderandum etism venit, qüa ratione aéris vici(fi. tudo fecundum anri tempora heic loci (it conílituta, | Enarrabimus ita- * E ME e E 4 que hiftorice conditionem anni, ratiories horum effe&uunft rion addentes, | utpote aliunde, ex fcientia nempe phyfica generaliosi, repeteridas, - Ver ab HIPPOCRAATÉ | Sell. II. IAphor. o. faluberriniumy vócade | tar anni tempus, quod tamen potiffimum de terris meridiomalioribusy pro falubrr nom poteft venditari, neque eciam noflro im loco. Notum enim eft, quod morbi in illo nion de&ciant ; zgroti autem» morbis cliros nicis detenti, eo tempore plerumque finem (uz vitz irnivenianr. - ZEflas falubrior efl, nifi nimis fit ficca, quippe quz & febres malignas & dyferie seriam inducit. —Autumnus frequentiores haber morbos, fiquidem fLa-- tim circa ejus initium, menfe nimirum Septembri , Dyfeniteria liomines. invadere & quandoque per totum OCGtobrem atque. Novembrem (lra-- gem fuam edere folet. Tempore enim me(fis multi (ibi fomitem hujus morbi adíciícunt, tum. nimio labore, tum potu frigidiore, corpore: ca- lente ^ «quas ipfe inbabitabat, intelligendum, In miultis eniny Germanie oris - x .— Urbis Perde; 2g eX 725, : biemali ceripóré, quo ipfo riori folur notabile frigoris augmentum, fed & niultas infuper tiives adfert; qu& inprimis Aririo 1736, in quo fepius ille fpirabat; copiofifima erant. | An autem erucas inferat, aut fu(Tentet, "Verdenfibus quideni magis igrioturri eft, quam Goslarienfibus, obferva- vi tameri omrino, quod aíLate anni 1735. in qua itidem fatis frequenter fécurrebat, erucis magis proficuüs, quam infenfus fuerit, Meridionilis, feu Mufler, calidas eft & Bumidus, nori quidem quod pluvias pariat, fed humiditatém infenfibiliter fecuri vehat, qua tamen ir parietibus & cor- pore humano fatis exacte percipi poteft, Eft quidem ventus hicce in- - €olis regionum feptéritriorialium minus falubris, fed rarius & communi- tér non adriodum diu fpirare folet, | Veritus occideritalis; feu Zephyrus, plerümque quidem ficcus, heic tameri loci frequeritius pluviofus eft, quam Gosláriz, ubi rariffinie pluvias infert, — De aquiloriart candem vento per fe aburide jimy éonílat , quod ficcus & frigidus fit , quemadmodum étiam ab H 7P POCR ATE ille talis jan olirti declaratus fuit Se&, I7, 3 "phar. 17. | ] | ! | ] | | Hi itaqae furit venti éardinales ; qui vero triedii interiacent, eo- fur fonnülli peculiares habent proprietates, Sic qui inter Eurum & Auflram futic, ($44.0/f) magis ad Euri qualitatem accedunt, nempe ri- idi font & (ici ; inter Eurum. & Boream (Nerd. 0f? ) rigidi & magis lumidi, Medius intér Auftrum & Zephyrum (Sud-IWeft ; Africus ali- | quibus vocatus, eft calidus & pluviofus ; inter Zephyrum & Boream | QNerd » IPeft ) FERUL.A M 10 Circius vocatus, ell. frigidus & plu- | viofus, - .. Quod sd rbeteora attíniet, de iis nihil peculiare notavi, fiquídem , €odem plane modo adparerit, ficuti in tota Germania inferiore, Sicto- | d 3 nitro / , ^ z 4 A M - 30... Hiforia naturalis -^ ego n muli le. Safe. atii api r Py. » Pee iut n Ota Qin rS a al mt AR ". -— mitru hic loci eque, a€ circa fylvam. Hercyniam hieme auditur , idqut non leve. Lumen boreale equidem Goslariz etiam non infrequens eft; mum autem adeo frequens fit uti in Verdenfi regione, ex defeclu obferva- tionum eodem temporeinftitutarum mihi non conílat, probibiletamen, - quod adhuc frequentius ibi occurrat. : Non minus etiam reliqua pha- nomena ab aére dependentia in omnibus fere conveniuntcum illis, qu reliquis in locis hujus climatis in Germania occurrunt, nifi quod regie fylve Hercynig uno gradu cum tribus milliaribus ab hocce loce diftans, non parum differat, — [n Verdenfi enim tractu. horrida tempeftas plerum- que definit circa veris initium , quando foi fignum arietis intravit, circa "Sylvam autem Hercyniam tunc temporis per integrum fere. men- | fem illa adhuc continuat, imo in intimioris hujus fylvz regione adhue diutius durat, & ciius iterum ingruit , ut rariffime avena ad meíTis per-.— fe&ionem perveniat. ^Nives quoque atque glacies multo majori ibi funt in copia. Eft infuper differentia in ventis : Eurus enim atque Zephy- tus Verdz frequentius funt pluviofi, quam Goslariz. | :Procella crebrius oritur hic loci ex vento Circio ( Nerd - J/e/?) uti & fit in oris Maris Bal- thici, quam ex Aftico, ex quo.ea.plerumque Goslarie confurgit. — ^ Peculiares ventorum effeCtus, prater jam notos, quod nempe au- flrinus dolorem capitis inferat, 4 aquilonaris fructibus horzis infenfus Tit, &c. non-obfíervavi ; neque edam innotuit mihi, quod aquilonaris ' atque 'Circius afthmaticis adeo noxius fit , vti .Goslariz , paucos enim althmaticos hucusque hic deprehendi, Ex his ergo patet, a&rem Ver- deníem fatis effe falubrem , qucniam juxta criteria a 75oma REINESIO - in Schola Suridicorum medica jam olim füppeditata, haec urbs fita efLin regione elatiore, ventiibi func boni 5 gaudet.etiam.eodem Salis adípe&u, dum nec in valle, nec in nemore eít extru&ta ; adfunt ibi opportunitas: . aquarum, folum non nimis fabulofum, nemora & fylvg proceras arbo-- »res alentes, ut idcirco fola tantum -humiditate, que morborum cauías aliquas fuppeditare poteft, quadantenus inculpandus fit aér Verdenfis, - hujusque-tantummodo intuitu quadam correctione indigeat, grt cov LOAPUTT- DE AQUA. Quis tuntur Verden(es quoad. maximam-partem -puteálibus ; plu- viáles non nifi quidam artifices aliique ad.quosdam faltem ufus cue Vina- v o 0 srbis F'erdé, | 3T &c Uv, fimarios adhibent; poffunt enin nec commode colligi, nec etiam puras obtineri. Fontana non nifi unica datur, qua vero folitarie ufui rnedico: infervit, prout inferius monílrabitur, | Neque étiam opus habent inco- s, ut pluvialem colligant & fontanam defiderent aquam ; quoniam ea, qua ex puteis hanritur, abunde fufficit, & optima notx elt, quod & inco- ]z* bene norunt ,- & exteri fatentur. Originem autem illa ducit ex venis, ug terras fabulofas percurrunt ,, quod vcl exinde probabile fatis eft, quo- niam non: nifi unicus in tota civitate deprehenditur puteus, cujus aque cum aquis Allerz vel detumefcunt, vel augentur, Quamvis autem regio, in. qua urbs hac fita eft, in fe fpeGtata elatior (it, tamen rcípectu reliquarum, orientem veríu: Gitarum, declivioreft, | Hinc aqua veríus eandem copio- fius ruunt, indeque fit, ut fatis magna earum copia putei abundent, — Eft tamen quedam differentia inter has aquas, ita, ut interdum in una domo. dole occurrat, ex quo infertur, quod procul dubio venz per diverías.: terrarum fpecies. tranfeant,- qe «-— Aqua ex puteis haulta colore & fapore eft gratiffima, Quadam. tamen excipienda venit,qua refpeCtu aliarum in exteris terris, fatis grata efl, fed noítrarumiintuitu fapore minuseflaccepto. — Taliusmodi & incelfio-- re urbis parte, quf bem (oanbberge , & in depreíhori, in Der ijdbequ Gttafje, deprehenditur, —. In genere autem , quz falibus fcatet , gratio- ris femper folet effe faporis, qualis inprimis in media urbe & feptentrio- fiali ejus parte hinc inde occurrit. da Pe -.. . Hydrometrum ei ad gradum qüintuin, imo fextum immergitur, id quod vix in pluviali contingit , & idcirco non contémnendum bonitatis fignum prebet. Huc accedit, quoda frigore vix alteretur, fiquidem füb eodem commode adíumi & in ore detineri poteft, absque camen ulla per- quam moleíta frigida fenfatione. Putarurit equidem aliqui; differre zquas noílras feeurídum diei tempora 5 nos autem neque anni ,. neque diei tem- pera diverlitatem qualemcunque inferre deprehendimus, s» Examinavimus porro aquas hafce per fic dicta reagentia, indeque fequentia obfervavimus : Galiz pluverifatz inje&tz colorem earum non dlterant, manifelto indicio, nullum ibi latitare vitriolum, aut fpiritum pro- fapie viriolice. — Neque etiam fpiritas vitrioli mutationem qualemcun- iue iis inducit, quod indicat, non adeffe merum & purum quoddam alca- íi, aat terram alcalinam, | Nonnulle neque a fytupo violatum, neque a (ale tartari per deliquium foluro, qcod oleum nominatur, in colore mu- tantor. Quadam autem, & quidem plurima earum, quibus cum inve- fligationem talem inílituere potuimus, ab hoc oleo tartari per deliquium : evadunt » * " * x gua y iN n : ; tá E. " 4 "Ta Vent; interim tamen ex aliis centaminibus clarius adparebit, quidnam hoc proprie fit. : à EA. - Certienim ex hifce experimentis redditi, quod aquain multis talibus puteis fit yrofapig mineralis, euaporationem quoque ejus inftituimus, quo ex remanentia pateret, quidnam fpeciatim ea.contineat. — Hac igitur faCta depreh endimus, quod quzdam in libra una medica faltem tria grana habeat intimius immixta ; quzdam etiam quatuor. Durante hac evaporatione ' nihil aqua mutatur ; fi autem illa evaporantur, que quinque aut fex cone tinent grana, tunc, fi ad dimidiam usque partem peracta fuerit evaporatio, : | fal in fuperficie jam fit confpicnum. ' llla tandem, qua decem grana con-- tentorum falino-terreftrium pofimodum przbet, (latim poft incalefcen- tiam monftrat in fuperficie cuticulam variegatam, falis manifeftum indi- cium, quod magis adhuc confpicuum eft in iila, qua una in libra fedecim grana abfconditahabet. Hiec enim earum, quas invefligavimus, maxima eft quantitas, | : : Refiduum hocce eft quoad maximam partem falinum; & quoniam - in minoribus illis portionibus feparatio a terranon commode fieri poterat, - hinc majores pro hoc (copo adfumfimus, atque in refiduo fedecim grano- rum, falium grana duodecim, terrz autem quatuor, & in illo, quod decem erat granorum, falium o&to & terrz duo obtinuimusgrans, Ipfum vero - hoc f3] ita feparatum diveríz dein indolis, tum ex fapore, tum etiam fub - inje&ione in carbones deprehendimus. |Quoddam enim magis alealinum —— faporem menítrabat, non tamen purum ; atque tale inprimis occurrebat in illis aquia, aua parciori inquantitate id continent, & idcirco puriores re- putantur, JProximius ergo acetdit ad indolem íalis cujusdam medii, v, £g Tartari vitriolati, aut arcani duplicat, —Proindeetiam facile folviturhoc- — | e "u r3 0 5 7 Airlis Perle. 32 - «€€ fal, non tamen totum deliquefcit, fed quedam pars remanet, faporem non admodum falinum exhibens, — Inde adparet, fal alcali facile fecederea- peni alcalica falia citius folvuntur, quam media. — Adfervavi- amus dein hacce (alia. itemque refidua nondum fepzrata in cap(ülis charta- ,€eis, in quibus fcriptura atramento facta mutata quidem fuit, ratione co- - "loris, non tamen prorfus deleta , quod ab acidis alias evenire folet. Certum hinc eft, (piritum quemdam acidum non contineri in hiíce ;aquis, cum infuper.neque:per faporem, neque per injeGasgallas fefepro- ,dat. .Interim tamen in (ale.abfconditum adhuc effe quoddam acidum, — exinde elucefcit, quoniam non eft purum alcalicum, fed potius medium, & - ainfimul-indolis adhuc peculiaris; Salia enim media, uti fal commune, ,tartarus vitriolatus, c. prunis candentibus inje&a crepitant, & quadam "illernm plane immutata perfiftunt; :noftrum autem fal fimiliter carboni- - ibus impofitum ftatim, przvio emiffo fumo , vel fluit, vel accenditur cum aliquo fulgore. Sunt equidem nonnulli, qui ad cognofcendum «nitrum . án aquis contentum requirunt, ut Spiritus nitri inde queat deftillari, quos nter .inprimis .Celeberz, .S ET PLUS referri meretur. Illuflris autem - HOFFAM ANNUS in totum plane negat, dari nitrum in aquis mineralibus, -. & hinc faltem nitrum illud vocat calcarium, in quo etiam Z, F3 7Z^E'R U A, JH/EDELIHU A & BERGE KII M confentientes-habet ; interim ta- men Dn. Eierne dudum pronuntiavit, aliquas aquas puteáles effe nitro- 3fas. Vulgo queque noílrz aquz, qu£ prz aliis funt minerales, a vulge - siVocantur nitro(z, forte a quodam do&to.viro ita edo&to. Cur igitur fal il- .dud;non adpellabimus nitrum, feu nitrofum, cum proptietatem iriflamma- :bilitatis habeat. — Quoad faporem quidem magis cum nitro antimoniate convenit ; fed hoc carbonibus inje£tum mon deflagrat, unde noftrum pe- - &uliare adhuc predicatum meretur, & hine cum predi&is celeberrimis Vi- atis etiam nominari poterit ZVitrwm .culcarium, ANihil.tamen refert, quo nomine veniat; fatis eft illud defcrip(iffe, - IReflat ergo nuncterraexaminanda. Tizc,plerumque alba & alcalina eít, .. Magnes ex.ea.martiales quasdam particulas attráhit, 'fed:in minori:faltem squantirate, Tetra cum fale jun&a faporem exhibet. msgis adhuc alcali- «um, quam fi fal ab «ea feparatum eft, "Proinde.etiam a minerali hacce - qualitate dictarum aquarum proculdubio dependet, «quod quzdam ex il- - lis fub coctione turbulentz evadant, unde etiam plebeii ales pro cibis ':pa- . sfandis non adhibent, fed puriores feligunt. quibus etiam non deftituuntur.. — Perfpici hoc quoque inde poteft, quod quedam cerevifia lac coagulet, fi id ..£um ea coquatur, nec minus quod ova non fatis diffolvi in ea poífint, pp. dH, Med, Poyf, Vol, Vil. m quod em uf t E" TL - B" 34 Hiflerianatutais — -. quod omnino aqua: adfcribi: debet, quoniam ali cerevifiz (ale quid non monílrant, Quarnvis aucem Verdenfes iricole ejueriodi nitrofas aquas rioradhibearit adicoCtionem: camern'nrioxias eas effe judicamus; quoniam nihil continent, quod qualecunque inferrequeat damnum, — Interim ad - confueta infvía & decoCta herba thieg & fabarum Coffee puriores adhibe- ri ommno poffunt. — Illazautem; quarum libra una tantum grana fex falis &ierrx conónet, absque nexa ( faporis depravatione culinaribus c€- | generaliter infer viunt.. pad Anas mide j yalubribu: igitur gaudere aquis Verdenfes: cives, ex ha&tenus addu- &is (axis fuperque paret; Notum: enim eft, quod aqua qualitercunque : mineralestum fanis, rum'zgrotis conducant. — Vehiculumqüippe partium | mineraliuni, aque elementum leviffimum & puriffimum eft, talesque aquz dein. facile per corpus tranfeunt. — Nicrumy calcarium' virtutem: ha-- bet vifcidos humores diffolvendi, — "'erraalcalina, una cum exiguis mar- . tialibus particulis humores acidos abforber, quz virtutes im aliis aquis mineralibus maxime extolluntür, Illz vero; qua? parum falis continerit,.- ob folam: puritatem: & levitatem: fe jam fatis commendant. — Loquitut proinde ipfa experientia, quod ordinarie bonus effe&tus virtutem aq Hs excipiat. Qui enim homines aliunde adveniunt, & retentiorie urinz in- terdum laborant, fi per aliquot dies hicce degunt, infufüm thez & cere- vifiam fecundariam bibentes, copiofam inde obtirient uririz excretiónem, Sic etiam nulium nobis innotuit exemplum de calculo veficagrandiori in: quopiam fubjecto invento, vel obíervato , qualia cameri exempla Brema: non admodum rara funt, Exinde ergo. per rationem & experientiam fufficienter confirmatur, quod aque , quibus Verdenfesutuntur, omnino: inter faluberrimas fint numerandz. TN i E T. per Putealis itaque, uti jam monuimus, cemmuniter in ufum bes | interdum tamen expedit fluvialem Allerz' adhibere, quoniam fluviales .moliiores & tepidiores funt, praefertim atate; hinc ad emolliendos cibos. quosdam, uti pifa, pifces marinos, c, praeferenda funt tales puteslibus, | Refertur autem Allera intet Germaniz fluvios, qui medie funt magnitudi- nis, Prima ejus origo, quantum quidem novimus, eít incerca & folumin genere Ducati Magdeburgenfi adfcribitur, — Przcerufum, s : tione praítat, infignem queque przbet ob pifces, quos magna in copizfo- vet, Aiveus cjus tortuofe fle&itur, ad intla; Havele. — Quantum de ea innotefcit, qzousque navigabilis eft, non flui: per petrofa, fed fabuloía &- juntofa loca, & quamvis ferpentino du&u progrediatur, tamen motus aquarum non eíl rapidus, fed lentior, id quod ad alendos pifces multum ws | / f. no PREND Urbis Perde. 95 mino facit, Color aquarum ad fufcum vergit, ;plerumque tamen (imul fatis funt clara, nifi diutius pluviz terram inundaverint, aut Leina limum fuum illis infinuaverit , tunc,enim turbida funt .& ftraminei coloris, ad Anftar Vifurgis. xt —. Allera quando alveumfuum excedít, :agrosnon'facundst, quoniam non fecum.vehic ejusmodi limum, qui ob.falia XX qualitatem unctuofam fertilitatern adferat, uti V ifurgi , quz.copiofa animalium ftercora abfor- püffe creditur, quorum ;intuitu.multum ad foccunditatem.conferr, Inte- rim vix vero éft. fimile, i 20d Allera foecunditatem prorfus auferat, nifi eo Aeníu , ; m arenis terrastegat. Interim.quamvis hzc aqua Allerz. non .adeo pellucidafit, tamen hydrometrum admittit:usque ad gradum quin- ;türmp. | "Spir itus vitrioli, necnon oleum tartariper.deliquium eandem plane non.mutant, fufficienti indicio, :non adeffe in «a fal aliquod alcali, :ne- - .que.terreílres particulas intimius ipfi.nuptas; quoniam, .quz turbidam ,eam faciunt,.aliunde faltem funt admixta, :Syrupus viclarum? contrario An fuperficie aqua vitro excepts levem producit viridem.celorem. Indi- ,cavimus vero jam fuperius, incertos nosefle , quidnam;proprie hoc defig. ; net, quapropter, etiam ad hoc jam attendere non lubet. Patet interim ex - thifce produ&is, quod aqua fitlevis , ideoque ad;emolliendum & lavanda lintea apprime vtilis. :Elt quoque plerumque pellucida, & quoniam an- . guillis (catet, hincetiam propterea, judicio :PLINJI Lib. XXXT. cap. 3. fa- lubriseftreputanda. Id interim adhuc addimus, aquasnivales Hercyniz, .quz.mediante.Okera;& Leina Allere infunduntur, tertio.demum .die, . quando amontibus Hercyniz delap( funt, urbem hanc.praterlabi, AI. ;veus.vero Allerz non procul ab.urbe terminum fuum;habet, dum.nimirum ;parallelo fere du&u initio Vifurgijungirur , .ita, .ut utriusqueaqua prope fe "invicem. fluat ,;neque:tatim commifceatur Dicunt.enim.nonnnili, quod interdum etiam adhuc prope Bremam utraque aqua .adhuc.a f? invicem queat difcerni. lllo certe inloco, quo junguntur, fatis aperte di(lin&tio ta- lispatet. Hec de Alfera. du | —. Secundus :fluvius, .qui Verdenfem .diftritum tranfit.eft "Vifurgis. -"Ufushujus,.quem.incolis noftris pra(tat,.in eo petffimum:confiftit, quod - nonnullos agros exundatione foceundet, pifces praebeat G navibus curfum praftet ad culinarem autem ufum non adhibetur, etiam vix a zuíticis pro- ; e ipfum hunc.fluvium habitantibus, Origo ejus itidem ei: loci non | fitis efL nota, generaliter faltem cenítat, quod in confniis Haffiz atque Franconiz oriatur. Per fatis magnum terrarum tractum alveum fuum ille perducit, ut hinc inter fluvios Germaniz'majores locum obtinuerit. e Color 51 " | 1 y 4 5^7q3N : » A "4 : 4 - » . »2 d ET * Xx Hifloria naturalis fida Color aquarum. ejusdem eft plerumque flavus, ipfe vero fluvius admo» — dum.turbidus, quoniam rapido fuo curfu terrani argillofam oe: E r autem in agris deponit. iisque (ic fertilitatem: conciliat... Ex qüibusnam: terris: argillam iftam ordinarie abradat, huc usque non-conílat. Intet- dum:tempefílate ferena;. per plufculos: dies. durante, aquam vehit finiliter pellucidam, ficut; Alleraj,/ Quemadmodum autem aqua Vifurgi$ neque: ad.ciborum c^&tionem, neque ad lotionem apta eft, ita G putéi nonnulli: fluvio huic propinquiores ad: ejusmodi uftim fimiliter funt inepti; ut hinc: - rüftici; qui/ex fertilitateaprorum, a Vifurgi proveriiente; pinguioresdicume - tur, Dicefette S9Xafcb »SSauren, plerumque falubri non gaudearit aqua;- - Pifces in. Vifurgi captinon-tam grati funt faporis, quami illi ,. quiex Allerà: obunentur, quoniam hzc puriorem vehit aquam.. Plüra de hoc fluvio adducere: non poffümus; quoniam ob ejus diftantiam reliquaindaparénom: | licuit. Fine etiam noslatet, amin fabulo micas auteas contineat, que im — nonnullis Germaniz fluviis, permontofas regiones flueritibus , deprelien- duntur,. " earec nivulis & fluviis minoribus, quinori minüs,, ac'rnajores, pifces alurit non contemriendos, minori tameri iri copia, ficuti etiarri nec Vifurgis eis - abundat ,. utpote quod: magis & proprie Allerz tribuitur. — Fi rivi nof- fluunt. per.loca-petrofa, qüamvisnonnulliper'coiles delabantür, Primus | ex illis eft rivblus molendinorum, Der 9tubfenz95ad), ab ortu verfüs ocs. eafum vergeris ,. pautosque pifces contireris. — Oritur liic prope pagurf Sebarenberff,.qui mílliare circiter ab urbe eft remotus, Multiplici fui col Te&ione.illum preftatu(um,: utaliquasmoleridinarum rotas aga;, deinferz pentirio duQuAllerz infunditur. Rivulu: inter pagos Eüzen( Bofleoc- — turíens,.vix memoratu ' efl digrius, quoriiam parvülus cantum eft ; exonee rsturitiaeri in Alleram, flueris a feptertrione verfus rneridiém, — Ile aue term; quiofiturir przfeQtura Rehienburgenfi, curfümque (uum verfus paz gos, Speckel, Kerckiintel, dirigit, deini tholendinurà £C cibelt: vel QY: eitieife tübledr&um ,:cireumagiti, ac zandem prope Exuzes Allee fe'infinuat. - Hon adeo eltparvus. Fluit itidem per declivia, fed'fol.m roii valdeell — -pecrofum , iriteritn camen truttas imajóres G minores bomi faporis alit, quarn vis nori' copiofe ;- quoniari nor feriper im alveo füo ma'urali, fed: du&iBus ame fatis vehitur. — Tandem rivus adefl pore /4bsDerzen dr Wababerger qui, pet varios anfractus in planiue ifta decurrens, ftatim — | Allerx miftetur, vérnoque tempore aquis magis abundat, quani alfivo, Bacdefloviis.Ot rivis» Superelt tandem unicus fens, de quo exiflimo, | god Praeter lios fluvios magnos regio civitati Verdenfi própinqua nom — Urbir Ferde. a duod fponte non profiliiffet, rii(1 foffa ibi fa&ta fuiffe, — Ea eriim in regione- ftatim fub cru(laterrz aqua invenitur, Quidquid interim (it, quoniam fub: valle in foffa provenitnon procul:a porta orien:ali, hinc fontis titulum obs tinuit,: atqueaqua ejus, dum fontana communiter falubrior reputatur pu- teali; idcirco htc quoque fanitati magis convenire creditur, quam alia ; li« cet de reliquo nulla alia gaudeat prerogativa; nifi quod puritate, fübtilitate atque levitate prz nonnullisputealibus, qus falinas atque terreflres con. tinent: particulas, fe cornmeridet. — Nihil enim hac aqua tnutatura rea- gentibus 5: Syrupus violarum leviter tantum in'fuperficie eam reddit-viri- dem ;: poft evaporationem unius librz remanent duo tantum: grana falis: cujusdam faporisfere nitrofi; parum tantum amariufculi, quod carbonibus: . inje&um (latim Nituriinflardeflagrat. — Exinde facile patet, convenite cons tenta. hujusaqua cüm illis, quaé in putéalibus inveniuntur, atque ob mi« norem horum quantitatem faltem'iis puriorem effe. dese - Aquis ha&tenus enumteratismerito nunc fübjungimus defcriptionem: Cerevife, de qua fimiliter,: quoniam aqua multum ad ejus proprietetesg confert, aptus hicagendieíllocus. Ejus quidem: conficiendi ratio nobis - exacte non efEnota, certum tamen eíl. polentam ex folo hordeo paratam, adeandem capi, quod.non; uti Go:larig- moris eíl, in tabulato quodam te- pido fuperiori ad germinatiónem diíponitur, fed.in cella fubterranea, uti Gc Walivode in ufuelt,, Polenta hac correturdein mediantéigne & fumo, fed: maxime fumo,neque tamen fumum fapit cerevifta, uti/Gar delegievfis alize, Lupuli majorem ordinarie quantitatem fub coGtione addunt, quam Gosla- . fi, fpecies vero cereviliz tres tantum per reiteracam polenta? cum aqua co- &ionem, parare folent, nempe primam, feu primariam, fiapliciter 3Ster di- &am,(ecundam, aut /ecgpdariam;qua JoalbzsBier ,& certiam,qua Qrinfen vocatur. Nullum autem eít dubium, quin cerevifiz coCtores artificium floverint, cerevifiam meliorisnoi, quam quidem ordinaria eft fibi com» parandi & adíervandi, quemadmodum etiam q.ilibet incolarum primany && fecundarn fpecieni ita mifcere porefE, prout palato & fán-ratifuz id con- 'Yenire autumat ;: publice autem ex zidibus ron rifrun ca fpecies venditur, ^ infüper etiam non adeo ragni efl pretii, dumme contrario Bremen- 5 atque Go:lorien(is varii font preuis— Quimvisautem cerevifia haic Verdenfis, diverfa aliquatenus. fie -tüm ratione módi' conficiendi, tum intuitu aqua & per confequens etiam faporis & virtutis, ea camen iridifcrere coloris efl fufci ,. (epe quoque nom ddmodum clara, faporis plus vel minus amari & idcirco plerisque pere- | grinis e[bnaufeofi; praefertim, (1 non'in ampullis vitreis ,. aut lapideis, fu- ej | | A8 eere Hifloria naturalis bre obturaris adfervata fuerit, utpote quz femper. gratioris "d rop Habet proinde illa virtutem nuttiendi,- in(imulque non admodum flitu- lenta elt, ob lupuli flores , infatis magna quantitate additos. "Conítat quoque per experientiam, non retardári urinam in bis, qui cerevifiam hane bibunt, five incole fuerint, (ive advenz. — Notandum veroinfimul eft, fpeciem quandam (forte & plures, que mihi nondum .cognitz funt, ) hujus cerevifiz lac coagulare, quando cum illa coquitur, & ova, fi eadem , pro jufculo conficiendo adhibetur, non fatis in ipfa diffolvi, id quod afale nitrofo provenire deprehendi, fiquidem aquam, ex qua hac cerevifia .co- puma illius grana,novem jn qualibet. libra continere, Mike rai edo. | Gus fui. a Ceteram :negandüm haud eft, teemifiasc bti fpeciatim primariam admodum faturatam fpiffamque effe, & hinc litteratis minus convenire; . quoniam in iis citius, quam aliis robuflis , caput & ventriculum gravat. Virtutem enim inebriandi eidem ineffe facile ex co liquet, quod librz dug ejus a rufticis hanítz, fpiritus excitent, plures autem, quatuor nempe vel quinque adíumtz, illos titubantes.reddant, etiamfi fatis robuftz fuerint - conítitutionis. Qualítatem autem hanc eidem potiffimum 3 Lupulo.con- ciliari exiftimo , utpote qui.fecundum divezfitatem statis. , autlodi, in - quo ptognatus "fait, magis vel minus fülphure vaporofo & narcotico abundat, ld enim ,cerevifiz co£toribus .ita fimpliciter imputare nequa- quam audeo, quod vulgari circumfertur rumore, eos:nempe przter Lue pulum infimul quoque addere herbam off dictam , quz hic loci eft Ci- fus Ledon, foliis laurinis, (quam in aliis locis etiam-Rorismarini foliiswie di) hzc enim, quemadmodum & abfinthites cerevifia, nifi.corrigentia addantur, ob "conjun&tum. tale fulphur ftupefaciens , .capiti perquam elt noxia. Patet hinc, cerevifizm Verdenfem communem etiam minus cog» - venire febricitantibus, calculo vexatis, fcotbuticis, hypoehondriacis, cho- lericis, dyfentericis, corpore teneriore capiteque debili preeditis, itemque Írequentioribus .cephalalgiis obnoxiis. Interim tamen in plerisque: his affectibus (fola dyfenteria excepta, qua optimam etiam cerevifiam non facile admittit, ) absque.ulla metuenda noxa, admitti potefL cerevifja fe- cundaria , dummodo fufficienter illa fuerit. co&ta.& defecata, quod;vero | cum ratius fiat, hinc etiam eadem tunc rarius in ufum trahitur, fed ditio- res plerumque aquam cum vinomixram , & reliqui triticeam illam, qua vulgo Breybaua vocatur & aliundehuc defertur » fubítituere folent, licet hanc ultimam iis, qui femel Verden( cerevifiz adfueti funt, minus adhue convenire deprehendamus. Ulimo | ^w ^ o sede gg - Ultimo' carideni loco, antequam traClationi' huic de. Verdenfibus dquis finem impono,: mentio' etiani facienda eric fontis cajusdaar medi- cati, de quo' ultimis ante difceffum meuni temporibus fortuito refereba- tur, quod ejusdem virtus ante aliquot annos quidem innotuerit, dein vero iterum negle&ta füerit; Idcirco igitur mearum effeparcium duxi, ut pau- lo exa&tius fontem iftum examinarem; an ea adhuc gaudeat virtute,-que Ep fuic, an vero earidem arniferit,, hacque occafione ta- em illum inveni, qualem nunc fum defcripturus. — : . .. Eft vallis qu&dam: prope Verdani, quam rivulus perluit ,' cujus . jam fupra mentionem: feci ,. qui molendinorum nonnullorum rotas cir- eurnagitat, hincque nominatur Der 9Xtblen e 33acb, vallis vero ipfa inde . ber 9nfblen » bat adpsllatur. Prope ergo unum horum molendino- . rum, quod bie neue SOtüble vocarit, fcaturigó medicatz hujus aque de- »prehenditur. — Profilit autem illa ex colle, non exiguo, arenofo; orien. tem verfus, & quidem interdum nor uno ex loco, unde dein varii exi de confargunt rivuli ; tunc verc terfiporís urio faltem im loco ad digiti €irciter altitudinem prorumpebat, dubitandum tanien haud elt, quin plu. tibus in locis exitum invenilffec, (i terra remota fuiffec; Mineralem au- eni profapiam hujus squz; ftatirri irnidicat oclira,, qua in rivulis ad lapi- des & gramiria deponitur, atque coloris flavi & (aporis terret parum ad- flringentis eft. ' Ulterius vero' eandem qualitatem confirmant fequentiaz . Aqua non ita e(t pellucida , uti pluvialis, fed albida ; fapor ejus aperte " convenit cuni illo Pyrmontariz, iri qua tamen niajor percipitur acidi- ' «as, quami in rola, iritérim tamen quilibet guftu ftatim percipit vitrioli- "€um quendam? acorem, Galle inje£te. prope. fontem illico rubrum a- "qua induxerunt color, aft nor plane purticeun; permarifit tamen co- lor ifte fatis diu absque immutatione, Cum vero aquam hanc domum ferri curarem in vitro, ob fubéris defe Qum faltem charta obrurato, ibtdem- "que pofE unicam circiter horam idem hoc experimentum repererem, ru- "ber ejusniodi color iv ea nom adparuit, Solutio vitrioli nullam in ea "producebat aiutationemi, Ab admixto Syrupo violarum faturate viridis - eemergebat color. — Oleum tariari. per deliquiurn. pelluciditazem leviter "tantum immiíutabat ; fpiritui aucerr vitrioli nullam mutationem infere- bat. Hydrometrum aque recenter liauftz immiffum primo non mul- -tumr mergebatur, poít aliquam vero moram fenfim usque ad gradum "quintum defcendebar, Mercurio füblimato, itemque etiany Saccharo Sa- -turni adfuía ;qua tiom mutabatur, quod fimiliter poft. adfufionem fpiri- tus falis ammoniaci vinofi contingebat ; alt Lacca mufica inje&ta illico | | " purpu- PEAT 9 40 . — GHiftorianaturalis . purpureo rubellum induebat colorem, .Conchz inditz nullam.efficie- — bant. effervefcentiam , quemadmodum etiam aqua calcis. vivit admixta pelluciditatem hujus aquz non turbabat, His peraélis etiam evaporationi eandem fubjeci, utque tanto £itius - fornaci impofui , .& fic humidum omne leniffime fecedebat. Quam. : quam autem jubente & fuadente Dn. D. Kwzizio, in oen 3Beridt von. bem £yelbecfdhben SSrunnett, cribus vicibus non mutaverim vafa, tamen. lentahacce &.cauta evaporátione contenta eque accurate obtinui, quam - fecundum illius procedendi modum, fiquidem etiam alias fepe in evapo- tfatione aquarum obfervavi, falia & partes.terreas feorfim aut ad fundum, aut ad latus feceffiffe, — Sub .hac itaque evaporatione non Ílatim in fu-. perficie.cuticula adparebat, uti in putealibus quibusdam aquis Veerden- . fium, fed abacta demum parte dimidia, Sedimentum exficcatum micu- las fplendentes monfítrabat., coloremque .obícure albicantem ; pondus - jus.duorum tantum granorum, & fapor.terreus ac leviter arnaricans erat, An miculz ifte fplendentes martialis aut falinz fuerint indolis, determi- nare non audeo; hoc. vero adfirmare poffum,, magnetem ex hoc fedi-- mento aliquid attraxiífe, quod fimiliter fuit pellucidum, ad inftar materie felenitice , cum qua .etiam univerfum fedimentum microícop:o fubje- . &um conveniebat, Interim, licet in hoc fedimento unico tali experi-- mento ferrum non potuerit exacte demoní(lrari, ineffe camen aqua illud. — exinde luculenter adparet, quia ex ochra aquz magnes aperte miculas fer-- ri attrabi, | Remanentia ilta porro carbonibus candeniubus inje&a, (ing — fluore aut crepitatione in nigrum mutatur pulverem. — Porro.etiam in- - ftitui comparationem dié£te ochrz cum croco martis , mediante .calcins- tione parato, & cum conchis, adfundendo fingulis his fpiritum Vitri qui neque cum ochra, neque cum croco martis effervefcebat , fed folum-- 4modo cum conchis aceto faturatis, Interim: tamen -hanc inter cro» — «um illum & .ochram deprehendi differentiam , quod fpiritus witrioli hanc folvat, odoremque.fuum acidum quoad,maximam partem retineat, .«rocum vero intactum relinquat, & fimnl fectorem, .qualisin cavernis metallicis obfervatur, ad(nmat, qui vero fucceffhive evanefcit, 148 Ex omnibus hifce allatis merito nunc concludere licet, aquam hanc &ffe mineralem, ufusque non plane contemnendi, licet Dn. D. Szei- £t! bal, autumet, eam tantum de genere illarum effe, quas Z4oor- Wafer vocant — Verumequidem eft, dari talem aquam in udis & paludofis lo- €is, quz cuticulam variegatam monílrant , ac faporis funt adftringentis pm F x : Urbis Verde, | A4. T & ingrati, neque etiam negandum efl, hafce aquas effe mineralis profa- pz, feu ad minimum aliquantum ,martiales, quoniam ex Turfis confuc- gunt, qui (ine dubio aliquid de minera martis interdum continent , quam- .Vis per experimenta exacte id probarinon queat, :|Obflatautem inprimis .addutia: fententize Dn. D. Sreigertbalii, quod noftra aqua:non proveniat .exlocis paludofis , qua ,fimu! Turfis funt referta, fed quod ex arenofo .colle fcaturiat, infuperque quoad plurima requifita cum aliis aquis mine- "alibus conveniat. :Poffet etiam aliquis ,eam ;pro fimpliciter ;marciali: .venditare, ad inílar Lauchítadienfis, fed prz ferenda tamen eft huic, quo- niam color Syrupi violarum inde in viridem mutatur, quod non aque jfta puris martiatis. Convenit igirur magis cum Pyrmontana, ita ta- nen, ut eadem, longe debilior fit, ob minorem contentorum copiam, *Subtile vitriolum iili ineffe probant galle , hocque.ex fententia Dn. D, Lehmann mactiale.magis eft, quoniam color a gallis indu&us non ater elt, fed. ruber ; .vitriolum autem tale mox difparere, fpiritumque illum acidum facile in auras abire, exinde patet, quoniam poft unam alteram- e horam color talis.non amplius.a .gallis producitur. "Tandem etiam, . €um refecenteDn. D. Hiaezse, aqua calcis vive omnes alias aquas tur- . bidas reddat, preter folutionem Veneris, ac illas, qug fal.calcarium con- tinent, exinde, -quod hzc noítra non fuerit inde.turbeta , fequitur, fal . ,ejusdem etiam effe calcarium, five feleniticum, ut a.quibusdam vocatur. ... . dNunc ab.experientia etiam demonftrari deberet, quibusnam in morbis utilis fuerit hecce aqua; hac vero, quantum quidem .conílat, adhuc deficit, quoniam illorum nullus indagari a.me potuit , qui ante aliquot annos,falutari cum effe&u .aquis;hifce .ufi fuerunt. QQuodfi ta- men experimenta repeterentur, dubitandum utique.non effet, .quin aqua hzc fimilem cum alia martiali , imo adhuc;majorem praítitura fit ufum, quoniam .cum Pyrmontana .proximius .convenit, X per /fubjun&la alia «congrua auxilia effe£tus ejus quadantenus .debilior facillime exaltari po- «eft. | bio | CAPUT 1il. B dro vssnc iE OCIS: - Tl RaGanda nunc funt in :ultimo hoc capite :e2, .quz.de Hiftoria natu- — rali Verdenfi adhuc dicenda reftant, videlicet fitus regionis, terrae conditio, vi&tus ratio, incolarum domicilia, &tas, morbi X alia, quz id- circ etiam, in quantum nobis innotuerunt, fubjungemus. 4dpp. AE, Med, Phy(. Fol. VII, f Urbs. z | » — JHifferia naturalis — Urbs Verda fita eft in gradu 53. & minuto I3. latitudinis , DC NP LOPNET IN longitue dinis antem Z8. f4',. Cinéla olim fuit terris ejus Epifcopo fubjacenti- — bus, fed poftquam przfe&ura W'ehftenfis inde feparatá fuit, lianc habuit. — vicinam, & per confequens ditionem Sereni. Ducis Ce!lenfis in regione. meridionali & occidentali ; ad orientem vero & feptentrioriem fita eft praefectura Verdenfis , ficuti liec ex mappa geographica cuilibet funt perfpicua, — Exftructa eft di&a haecurbs ita, ut longicüdo ejus extenda- tur a meridie ad feptentriorier, laticudo autemi , qua mulco minor et^ | longitudine ad regionem occidentalem & orientalem vergat, —Circala- — tus occidentale przteifluit fluvius Allera, quem e&cipit terra pinguis, - AMafch di&a, ad quartam usque milliaris parcem extenfa, — Vilorgis hane dividit, & trans illam iterum plerisqué in locis eff terra pirnigui: ; Pe ; pue in prafeQtura Hoyenfi & Tedinghu(asa, — Alterum latus ad oriente & feptentrionem cirigitur illa regione, quz Gee/? noftratibus audit, — Eft vero Geefít, quafi dicas Gz/7, h, e, fterile. — Conftat etim bac regio vel. | ex ericetis, vel fabulofis terris, inter quz hicillic interjacet Mur humidior & falphurea, ex qua Turfi eruuntur, — Tales regionum coníti*- tutiories, quamvis im Ducatu Brünfuicen(i & aliis elatioribus terris Saxa fatis funt nota. it — Ericeta maximam partem hujus tractus tegunt. É(l vero Éried - nunc humilior, dunc etiam altior, (écurnidum foli, uti ibi videtor, diffe - rentiami, Nullum eít dubium, quin & Ericeta coli poffint; conílat ve: to etiam , quod quadam terra ferrilior fit prz alia, qua forte laboruni fumtus non ferret, qualis milii videtur füfcailla, in qua quafi flos vitrios licus, aut aluminofus confpicitur, Quod interim ita iriculta jacearic Erje niz inferioris non confpiciantur , in feptentrionalibus tamen ejus circuli: D - -— €eta, deperidet a caufis cum phi ficis modo adductis, quibus accedit, quod. : ^. folurt: nimis interdum fit faxofum 5 tum etiam sb aliis politicis & ceca - fiomicis. Hioc tameri rion obítante omni utilitate non plarie deflituicut — hac terra Ericis adeo repleta, fiquidem & ovibus & apibus alimentum prabet, hifce tamen copiofrüs, quam ovibus, quód ex ipía-um H:bitu fa tis eft confpicnum, quoniam gramert, quod inter Ericam creícit. tenuius eft, aeque eani alimentofam virtutem habet, qua illud in fy!lvis & mone tofis locis proveriiens gaudet. . Effluvia tamen ex Ericetis provenientia 3ion poffunt efe infalubria, id quod vel ex ipfo meélie Izcülenter adparet, utpote quod copiofe. ex iis colligurit apes, mahnifeílo (ame teftimonio, quod etiam aé, fimilibus effluviis refertus, nequaquam damriandus fit^ Suc - - Frlis Verde. 43 —— * Suceedit'his porro fabulum, cujus intuitu incertum utique eft, an — — tane Áo A wa regio femper ita conílituta fuerit, am vero olim itidem quoque Eri- «am protulerit. Dantur enim quadam loca, quz & hodie non aifi fa- bulum-morílrant, & tamen culturam admittunt, (i flercoratio (imu! in fubfidium trahitur. Inprimis autem hoc fingulare videtur circa hanc ur- bem, quod regio iíla arenofa, aítivo tempore valde exficcata, tamen f ad.duos tantum digitos transveríos arena removeatar , bumida coloris- que (ufcisit, quod ab exhalationibus aquae, qualhzc regio abundat, abs- eue dubio dependet, — Hujus rei ignarus merito miratur, arenam quaft "exuítam, tamen fructus horzos & olera ferre, INon-minus etiam fin- . gularem meretur attentionem, quod bzc regio, Gee/? di&ta, bis in anno ertilis (it: Quando enim peracta eft me(fis, tunc varia genera .grami. - mis illa profert, «qus paícua confliruunt ; quod alias nequidem in terris ,pinguioribus Ducatus Halbeiftadienfis, Brunfuicenfis, &c. ita deprehen- "ditur, Sunttamen grana frugum utique:minoris bonitatis, quam qua jn. modo ditis regionibus progerminant. EN Porro etiam circa urbem hanc varii occurrunt colles minores , ex &uibus patet.-dari 4 in'hac regione flrata quedam terrz, que autem, "quoniam profundiores putei, uti in. montibus pro eruendis metallie fieri folet, non excavantur, idcirco etiam ratione qualitatis & numeri ignota . fmanent ; occurrere tamen hinc inde flratum faxofum , cui fundamenta nonnullarum zdium majorum fuperflru£ta funt, he :píz dotmus pto- bant, in ipüs illis minoribus collibus confpicitur cerra fufca, nigra, fo- lidior, vel dchiícens, cum flore nonnunquam albo , quam idcirco martíae lis. & (imul vel aluminofz, vel vitriolice profapiz effe, probabiliter ju- dicamus, quamvis fpecialius eandem examinare non placuerit, ob parcio- rem inde expectandum ufum. Confpicitur quoque proinde in fummi- . "tatibus horum collium juncus, qui aliae paludofa amat loca, unde non absque omni rationis fundamento (ufpicari licet, flrata hazcce per inun- dationem illam primam & univería: «m, in facris litteris indíicatam , pro» du&a effe, fub qua dein terra lutofa in fuprema fuperficie remanfit, In- terim tamen | nihil in illis deprehenditur de marinis pewefactis; De cz- tero terra fabuloía circa Verdam non vbique ita eft (lerilis, utnihil, pre- | *ter Ericam, proferat, fed alit quoque alias herbas, & inter eas quasdsm . alexipharmacas, uti Serpillum, idque coptoíe, Scabiofam, Hypericum, . —Melilotum, Barbam caprinam, feu Ulmariam, circa loca aquoía, Vales , tianam, Millefolium, c. — Et quamvis etiam hac terra minoris (x fer- fa tillitatig "-— E ERES TR erred BL e & B í AA Hiflerianaturalis — —— j IC ^ BOREAS Es e NNDRIISI C t UPS S tilicatis, tamen cuni ir? arando ibidem laborem mirorem requirat, utique hac ratione aliqatenus compenfat lucrum , quod alias fertilior, majori. - cum labore prepáranda;adfert, 0-0. 7 0o 0 o 0o lis imlocis, quz decliviora funt, & ubi aqua magis confluunt, pin« guedo quadam colligitur: intermixca cum fulphure, quod cum terra & ^ radicibus ericetorum variisque lierbis, foliis, ramufculis & mufco com- binatum com!ticuit Lurfos, Hit proprie nihil aliud funt , quam cefpiteg. bitumimofi, (i per cefp tem intelligitur non taritumi fuperficies térrz grae mine teCta & in forma quadrata exíe&ta , fed & aliud corpus terrz qua-- drangulum profundius erutum , fubílantiz prz illis magis bituminofze, ^ Ejusmod! regiones hunmdz dicuntur Z4oor, per quas nulla percgrinanti- - bus patet via, nifi quando zítas easdem exficcavit, Differentia eft intet- has cerras tum intuitu 'ul;huris, cujus nunc plus, nuric minus coritinent; — tum etiam reípeCtu ipfius fubítantie, quz magis vel mirus lutofa, aut — Ob radices perreprantes porofa elt. Quoddam etiam illorum fulphur magis prz alio eft foctidum , utt in pago Campex. — Optimi cefpites exi» ftimantur, qui irr pago Holres reperiuntur , quippe qui & compaüifunt, |. neque tamen cinerem terreum relinquunt, neque foctent, & quorum care bones diu ignem fovent. Interim vero dicta hac regio fans exhalatigs nes edere non poteft, (iquidem experientia con&rmat, quod im quibuslie bet terris udofis nunquam falubris aér deprehendatur. E Superelt nunc tertia foli fpecies, quz vocatur Mac, vel ZMafcha — La»d. Nominis hujus etymologiam ipfe etiam celebris ille Juriscone fultus F4K AM ANNUS invenire haud potuit, uti fatetur ir opere fao de - "Ap geribus., adeoque de illa ix prefentiarum nihil monere poffumus; Denotat autem Zafcb terram pinguem & fertilem, lutofam fimul inter» — dum, & quidem, quantum huc usque obfervavi, qua fa&ta ab aquis in-.— undatione, fertilitatem accepit, unde etiarb ea tantummodo circa flumi-- na majora reperitur ; & quidenr heic iadaMdin : Alleram & Y ifürgim * Multo eft fertilior prz terra, que Geefe dicitur, fimul vero etíam frigi-- dior & humudior, neque facile fert (iccitatem. & eflum aéris, quoniam lutum inde redditur compactum, vt humiditatem dein non facile recipiat? — Multis interim. illa protrudit herbas ,^ hinc pinguia przber psfcud 3 pro ovibus, porcis, bobus & equis ; exhalationes vero eju«dem, & pim- — gus :llud, quod hominibus eque, ac brutis, preber pabulum, procu! du- b:o funt in caufa, quod frequentius fenes reperiantur in flerili la. Geeff, quam in hac opima, id quod ex relatione viri fpeCtabilis, in id elim. in*— quirentis, mihi innotuit. | ; | | | Circum- | ^4 pl 4 , Tyri Tu à | ) / E i Lrbis Verde, 45 (7 Citeumdata igitur eft Verda folo nom plane eodem, id ipfum vero sion parum ad falubricacem aéris facere ;; palam eít, quoniam qua unus ventus forte adfert heterogenea & noxia, ilia alter iterum corrigit. Si- ligo, qui in terra, quami Z4afcb vocant , deficit, & triticum, quo regio. Geef? caret, aliunde importatur. — Exhalaciones ex terris (iccis & fabulo. fis emeridanrur íís ; quas pinguis terra przbet. Situs u:bis eft elatus, omnesque veríti eanr perflant ; unde ille omnino falubris effe judicatur; quod étiam ad folem ea fit extructa itidenr jam patet, adeoque & iis, uz in vallibus denfiorum fylvaruni (it funt, merito prefererida erit, GALENUS quidem dum hortoruni aérem damnat, regioriem circa ur- , bemiriollram quz hortis non defLituta eíl pro minus falubri declarzret, fed absque fufficienci furidamento, cuni prater innoceatem illam ex hore tis capiendani: voluptatem , plura omininó ex herbis & floribus odorife- ris, quami ex putreícentibus proveniunt efflu via, : * Donmicilia in urbe magnificeritiz nomen: tueri nequeunt, funt ta« men hodierno cempore ad vitz comimod:tatem faris apta reddita, fecun- dum cujusvis nempe coriditionem. — Hypocauíta prope terram exiructa Commiuniter inliabitare folent incolz totius Saxoriiz inferioris ; cubieu- ]a camen ita adorriata non adeo furit falubria, ob effluvia terrx ibidem co- piofiora & humidiora, quam in fuperioribus contignationibus. | Proin- de etiam non pauci, ex infimi iriprimis plebe | in ipfa area íomnum cas eré folent, id quod , licet alias majorem adliuc fanitati offenfam pariat, Mrenati inprimis xempore, huic tameri hominum generi, utpote d.riori . vitz adfaetó, vix uriquam obeíl, nift forte (ub intenliori frigoris gradu, "Inprimis vero fanitas quam maxime ledirur, vel ad minimum eximie re« tárdacur, quando zgroti in prefettura Korenburgenfi, ob plenarium hy- pocasítorum dsfeCtum, im area decumbe:e coguntur : quamvis enim le- &i- afferibus und'que finr muniti, nequaquam: tamen pracaveri poteft; quo minus aér frigidior intra illos perietret. — Pro calefaciendis autem hypo- cauílis pra:ipue im ufu funt Turfi, qui etiam nom adeo funt noxii ,. nifi fülphur foetiduni exfpirent. — Interim tamen iisdem praeferenda untligna, "utpote qua nortam copiofum, nec etiamadeo noxium emittunt fumum, ficutí Turfi, quorum fumus ordinarie gravior efl, atque, nifi sr fit fri- idior, in auras plane nom elevatur, fed potius in cavernas fe abícondit, dnfüperque plane ineprus elE ad carnes & farcimina exficcanda & con- dienda, quin potius iisdem faporem admodum ingratum & fauces mole- fte adficientem imprimit. P4 ! | pM. f 3 Victus 46 .. Hifloria natalis Victas incolarum Verdenfium, quoad plurima convenit cum eo, — qui in reliquis Saxoniz inferioris regionibus ufitatus eft ; magis vero dif- fert ab eo, qui circafylvam Hercyniam obfervatur.Sicv. g. fabz mino- res ibi frequenti funt in ufu, quas alibi non ni(i porcis projiciunt, quibus ac "a ceptiffimus eft cibus. Maxima autem intuitu panis obfervatur differen-. tia, fiquidem heic loci mere W/eftphalicus eft, ibi autem juxta morem in fuperiori Saxonia recepcum, nli ciun nempe fermentatus deprehen- ditur, Licet autem per experientiam abunde conftet, quod groío: & nigricans talis panis nullum fanitsti detrimentum adferat, negandum ta- men non eíl, quod ftomachi delicatiores eum non ferant ; hinc Verden- — | fes ipfi infantibus ante quintum annum eum non przbent, ni(i forfitam — pauperculi fuerint, Non minus etiam hoc peculiare in bifce & Weft- phalicis obfervatur terris , quod inferioris fortis homines lac frequend(fie— mo habeant in ufu, idque coagulatum & cremore orbatum, non co&um, & quidem absque ulla noxa, licet alias xílivo tempore, in tanta copia - adfumtum, facile diarzhoeas & dyfenterias accelerare queat. — Fertaffis — eriam crebrior hic. ufus in caufa eít, quod ruftici raro ruffos & fufcos, fed plerumque albos & flavos capillos in capite monflrent, lac enim fans .— guinem non reddit calidum, fed magis temperat, quorfum etiam accedit, quod in planioribus iocis plerumque homines magis albicantis fint colo* ris, quam in montofis, ubi adícendendo (& defcendendo fanguinem nie — mium exagirant, (udoresque copiofiores eliciunt, — E Porro etiam incolis noílris pro victufunt olera, que nunc quoque — - Verde diligentius coluntur, quam olim, inprimis Braffica rubra, que mas £na in copia ibi occurrit , quam adeo fanitati conducere quidam antu- — mant, ut etiam non indigere Medico talem regionem judicent, ubi illa frequentiori eft in ufu, — Braffica vero capitata alba, vel murjatica infre« — quens magis eft plebejisque plane inufitata, id quod etiam fanitati magis conducit, quam nocet, Ex animalibus pleraque, quz in vi&um cedunt, ipfis (uppetunt ; notandum tamen eíl, quod utplurimum vitulina caro. [ non tam grati (it faporie, ficuti in aliis locis, quoniam laQe dulci non nu- - . triuntur, id quod etiam vel exiade facile confirmatur, dum nempe, l1.— vitulus fponte id fugat in pafcuis, magis etiam fapida tunc ejus deprehen-- ditur caro. E conirario vero ovilla caro melioris heic loci eft condie- | tionis, quam circa fylvam Hercyniam, quoniam Verdenfes lac omne — agnis pro nutrimento concedunt, nefcientes foifitan , quod tanta in copia. emulgeri queat, ut butyrum & «aíci inde conficiantur, yelid ipfum A. Urbis FA erde. | : 47 óvibus ipfis noxium for& reputantes, — Defünt hine Verdenfibus cafet óvilli, itémqué caprilii, quoniam capra falterh. pauciffime aluntur, & quidem rion nifi pro valetudinatiis laCte eatum fanitatis gratia uteritibus ; Pauci igitur funt, qui pretium ftatuere valent iftis cafeis; Quoad reliquos -fibos haud adeo magnus obfervatur defeCtus, dum piíces marini aliunde in cdpia adferuntur, cérvi véro Zellis mittuntur ; foli tantum cancri paulo cárioris füit pretii. — Ceterum adfunt galline, pulli, anates, anferes, domefílici a€ turáles, columbz palumbi, attagenes, perdices, lepores, áviurh nonnulla genera, non tamen tot, quot circa fylvarn Hercyniam 6ccufrunt, Inptiniis autern fluviatilibus pifcibus abundat regio Verden- fis, id quod & exteris nor ignotum eL, utpote ad quos modernis hiíce tempotibus m»gria in cepis mittuntur, ut (epe indigenis vel deficiant, vel cameri fnajori in prétio veneant. — Sunt vero pifcium tot genera, ut in quolibet fere menfe novum quoddam adponi poffit : Hieme enim prato funt Multele, Qwappez, Carpiones, vel alii his fimiles, Zf/azd- Fijche dicti, itemque Sapere $ Vetnali tempore frequentiores funt Go- bii, Alburni, Erythtini, Rerb« Federn diti, Barbones & Solee ; durante tate Anguille , Luci: & Perce ; autumno autem alii, quos Braffem, " Rund- Fifibe, Radau, Gc, vocant, & per integrum annum minores qui- dam, B/Achem didi. Proinde etiam in tivulis interdum Trutte, & in Allera Salmones, aft non prope Verdam, capiuntur ; Carpiones autem, vel cyprini in pifcinis aluntur. — Lucii pletumque mediz tantum magni- tudinis funt, Perce vero & gobii ab zgrotis aur delicarulis inprimis comeduritur j albu;nus denique & minores illi, B/áckez nominati, pro util(fimis-habentur, quamvis & hi non admodum mali (int faporis, - Nullus ex omoibus his pifcibus infalubre praebet nutrimentum, nifi fore fitsn exceffos committatur, quo refpeCtu in genere etiam frequentior pi- fcium ufus nocet, ih td - Confiderato nunc viCtu orditiario Verdenfium, füpereft adhuc eo. furh conílitutio, tarn ratione fanitatis, quam motborum iisdem magis sfamiliarium, — — : | (7 De faturali ipforüm ftatu vix quidquam dicendum reftat, preter. | 'quam quod plerique corpore fati: rob.fto goudeant, & ad omnisgeneris - injurias fuftinenda: fatis difpolit; & firmi. exiftant; | Hoc tamen non ob- | flante variis quoque pro diverío vitz gencre fubinde obnoxii redduntur | fnorbis. EHosintetinprimis frequentius occurrit Phrbifés, maxime in jü- | wenili & virili &tate, ad quam excicandam inter alia forfitan etiam Tur. V. 3d : forum Jj / 48. . Hiferienaurdis — 0, forum fumus multum,conferre potefl, Occurrunt etiam interillosnog — *pauci calculo(i, fpeciatim vero.rez»m calculo laborantes ,.cui procul du-. y bio copiofus la&ticiniorum ufus, cerevi(ia.craffior,.& in quibusdam aque — lutof» favent... "Non raro .etiam obíervatur Scorbutss, qui, cum navi- — gantibus inprimis quafi proprius (it, & heic loci ab aére humido & vi&u — | craffiore originem trahere poteft, id quod vel exinde confirmari videtur, ^. quoniam.anno 173j..X 1736. non inter plebejos tantum , fed & inter. — complures melioris conditionis deprehendebatur, atque tunc tempeftas humida magis , «& ipfo hiemis initio-tepidior erat. Porro etiam febres " dntermittentes fatis.copiofe, fed magis inter ruíticos, quam civitatis inco- las obfervavi, pnde probabile eft, utplurimum ad eas conferre la£ticinia, diztam inordinatam ,X planitiem udofam, quz fimiliter etism in caufa .. eft, quod Guelferbyti .ezdem valde fint frequentes, "Tandem quoque multi hic deprehenduntur gilbof,, aut aliis cenformationis vitis laborantes, qua tamen potius negligentie matrum circa faíciationem infantum com- miffe, quam aliis caufis adfcribi debet. — $erume vero, qua incolis Hér- — - cyniz fylva maxime funt familiares, inter Verdenfes rariffime confpicie — untur . | ! wv Hzc ergo funt, quz deftatu ;naturali urbis & :regionis Verdenfis obfervare & adnotare.mihi licuit. Aequum nunc efífet,.ut.coronidis lo- co ea adhuc adjicerentur, quz quoad .tria Nature regna .curiofa eque, - ac utilia ibidem occurrunt; afl cum ratione vegetabilium « animalium. - pre aliis regionibus nibil plane.peculiare:habeat bec noflra;:de AW t pauca tantum adduci poffunt, cum illud exiguas heic.loci przbeat divis AE tias, Lapides figurati & marina petrefaCta prope Verdam non invenis - untur, in prefeGiura vero Tedinghuf(ana hinc Ginde colligi poffunt. De | aliis quoquelapidibus, pro exftruendis zdificiis neceffariis , tantum haud fuppedit, quantum requiritur, lapides vero calcarii & ad gypíum coquen-- dum idonei prorfus deficiunt, ac aliunde adportari debent, Limus qui- dem in fufficienti prz(to eft. quantitate, argilla autem minoris eft bonita- tis, Silices non nifi pauciores.& minores, itemque lapides cornei, "ka : riorum colorum, feleniticus lapis, feu Spatum.X exigua marmoris frufta" undique quidem occurrunt , exiguum ,vero ufum preítanr, Omnium vero jam .enumeratarum rerum defeCtus, cum ex vicinis locis facile & . mon adeo magnis fumtibus.refarciantur, fatis hinc patet, quod de — felici fuo ftatu nihil fere.decedatlaudate huic — — Verdeníi regioni, " TANTUM, . ALBERTI RITTER GYMNASII REGIO-ILFELDIACI PRO-RECTORISET SENIORIS, NEC NON -. ACADEMÍAE IMPERIALIS NATURAE CURIO- | SORUM MEMBRI SPECIMENI. ORY CTOGRAPHIAE - CALENBERGICAE — RERUM FOSSILIUM QUAE SUB ADPELLATIONE RE- ."' RUM NATURALIUM PLERUMQUE (0 VENIUNT, ET IN DUCATU ELECTORALI BRUNSVI- ) CO-LUNEBURGICO CALENBERG ERUUNTUR, :HISTORICO -PHYSICAE DELINEA- 4 TIONIS. — gp, A48. Med, Pf V. VI, — og hs -- 7V v S. I. J A Qood cum animo noftro deliberatumque habemus, rogatu atque 3 inftin&tu quorundam amicorum nobis honoraiiffimorum & ami- ciffimorum, ftudio naturali potiffimum, noftrisque in hoc conami- nibus, cum Naturz Curiofis ha&tenus communicatis , faventium, defcri- bere lapides figuratos, & qua infuper memorabilia G norabilia in Terra Iannoverano - Caleabergica occurrunt 5 quo magis nunc ad hocce hu- manitatis officium nos devinCtos putavimus, propter plurima optima- que.bona, quibus fruiti fumus per ipfos triginta annos , quos his in terris Brunfuicen(ibus commoramur, tandemque in illis, provida fummi beni- giffimique Dei dire&ione (ingulari, preter opinionem fpemque noftram, ftationem firmam invenimus, eo lubentius, ad teftificandum animum no- | ftrum gratum, id qualecunque officii in nos fumfimus. In(iftemus vero &adem noílra veltigia , qua in fuperioribus Scriptis a nobis publicatis prefimus, videlicet fecundum ordinem geographicum recenfebimus om- mia, pre«ognitis quibusdam przmiffis, ad majorem rerum intelligentiam - facientibus, : | $. II. Ducatus .Calesbers jacet intra & circa duo flumina notiora Saxe- miz inferioris, Pi/nrgim & Leinam, Hanc regionem, cum aliis proxi- mis, prifcis temporibus incoluerunt Cheruíci, (4) gens omnium Germa. - norum veterum validiffima, bellicofiffima, famigeratiffima, quorum Dux eminius,, vir fortis ac ftrenuus, tres legiones .Quintilii Vari (£) ducis Romani fortiffimas A. M, 3959. vel A, C. to. in falta Teutoburgienfi interfecit, quare ipfe pe&us fuum ex defperatione gladio transfixit; etiam - hoc nuncium fatale & trifte Romam perlatum, cum perveniffet ad aures Caefaris Augufti, fic eum commovit, ut per continuos menfes barba ca- pillogue. fubmiffo incederet, caput interdum foribus inlideret, vocifzramo* Quintili Vare Legiones redde! diemque cladis quotannis meeitum habne- ritac lugubrem, — Rudera fatis ampla & confpicua arcis fedisque Arminii | r B2 adbuc | | (4) CLUTERII Germania Antiqua libr, IIT, cap. 19. |^ (b) Cognomen farws Romane nobili familie Quintilian propter naturae | vitium, quía plure* in ea curvis.contradtisque cruribus, vei obtortis plan. tis, toll(nfig, (dlamafufig, fuerint, su&or eft PLINIUS Jiir. H, cap. 45, T : . Oryllosraphie Calenbergice ; adhuc hodie fuperfunt in monte, qui hinc audit die Hermanzsburg, in ipíi$ finibus Pyrmontano - Lippenfibus ad fluvium E»mer, haud procul — Pyrmonto, quam Carolus M. vaftaffe fertur. (c) Confin:s hibet hodier- no die ab Oriente Epifcopatum Hildefienfem, a Meridie Ducatum Brune fvicenfem & Comiratum Pyrmontanum, ab Occidente Comitatus Lip- penfem & Schaumburgicum , a Septentrione Comitatum Hoyenfem & — Ducatum Lüneburgicum, | In hoc Ducatu, Calenberg, (unt Abbatialm- — perialis libera Loccum, cujus Abbas Primarius Provincialis [tarius eft ;por- Hn ro Monafleria Virginum religionis Proteflantium, quz fimul tot Przfez &orz monafteriales, pro foro fuo agnofcentes Camerar-monsllerialem — - Hannoveranam, nominatim S/arienvverder, W/unílorf, Marieníee, Bar- —— finghaufen W'ennigfen & W/ülhngshauf«n, (4) Hispraefueruni quons— dam Domina, quibus vero Rex Anglie & Electer Brunívico-Luneburgis — cus, Georgius I, clemenc(fimeadícripfit ciculum Z4bbariffarum, (ub cujus p . felici regimine etiam pleraque di&ta ccenobia novifhme & fplendide fur Eo exílructa ; praterea habet. Prfe&turas Electorales, nimirum Calenberg, .— Coldingen, Ricklingen, Blumenau, Groffen Mun:zel, Neuflad am Ru. — benberg, W'oclpe, Rehburg, I avenau, Hallerfpring, W'ittenburg, Lauene—— ftein, Haftenbeck, Oehfen, Gronde, Bodenvverder, Polle, Ertzen, deni- que Prziuram, vulgo bie 2309€) Lichen, & Preruram prafe£&luralem, bie 9Imt8 « C3egrep Langenhagen , ultima eft fub mandato & ditio Magni Pratoris, communiter Gitof « Q399t, munus certe in Ea | | nebDpurf»* — — (^ (c) TACITUS libr. I. Annal. cap. «5. 65. idem Lihr, IT. Annal, cap. 45. FLORUS s . . libr, IV, cap. 12. SVETONIVS in Vita O&avii Augufti. esp. 23. él e (4) Addu&a monafleria & Abhatias fundaverunt: d es Loccum, NU ulbrand, Comes Hallermundanus, A, C. MCLXIHI. vel at alii vo- lunt MCXLVIT regnante Gafare Friderico Barbaro(la, | a Marienvverder, Conradus,Comes Rhodenfis & W'unsdorpienfis, A. G. MLXIV. , Wusfforf, Dietericus, Epifcopus Mindenfis A,C DCCCLXXVI, S n Marierfee, Bernhardus , Comes W'olpenfis A. C, MCCLV., 1 Barfingbaufen, N idckindus,Comes Schvvalenbergenfis & Gottfchalcus,Comes — | —. .P:rmontapus A,C MCCIII. | | di ) Wensigfe», cuius fundator incertus; itemque annus fundationis 5 monsfle-— | rium virginum 2. mill Hannov. diftans ; in vereri quodam diplomate adpel'atur Wenzeffen & Wevel/ts, conf, Polye, LETS ERI Hif, Comitum H NV ünftorpienfium, Edit, recentior. p. $^. . . Wlfngbasfiv, Eques Oddieroda A, C, MCCXXXV, ab] E five Rerum Foffilium 65'c, 55 neburgico magnificum & utile , quippe cui parent duodecim Pratores Nobiles, to:que Prefe&ure queítuofz ; Burg-Vogtia autem eft in urbe Cella, flumini Allerz adfita, | | | S. ITÉ. - Terra hujus regienis multiplex & varia, plerumque limofa & pin. guis, fegetibus idonea, quodammodo humida, pracipue qua fluminibug adjacet, quz facile magna fiunt & vehementia, ripafque fuperant fuas, . quando imbres maximi, aqugvee multa nive dilute defluunt, (e) hinc E prata font fertiliffima, qua pecoribus pabula ben:gniffime fubminillrant, nonnulla terra arenofa, apta culture hortorum, modo plana, modo mon- tofa & fylveflris; | Ex fylvis przcipuz funt ber Syeifter, ber finbs;SPurz ger C Galb, propter venationes & lignationes ; infuper zd alendum ignem a ruílicis proximis [üneburgicis multa Turfa, itemque pro fabris ferra- riis carbones foffiles ex comitatu Schaumburgico importantur ; caret - quidem cultura vini atque metallis nobilioribus & utilibus, verum enim Vero primam inopiam duo emporia florentiffima, Hamburgum & Bree ma, alteram fodinz metallice Hercynica ditifima compeníant. | GR, Us : - . Aque notabiliores erunt baé (Zteinbuter Stet, cui adjacet oppi- dulum Steinbute, & ell lacus cocnofus, aliquot horas circuitu emetiens, qui abundat varii generis pifcibus, praecipue in illo, ni fallimur, pifciculi minores , qui raro digiti longicudinem fuperant , dicti Srizte, ( f^) rectius dtinche nominares, propter odorem minus fvavem & jucundum, quem late fpargunt, copiofe capiuntur ; hi fale cenditi, recentesque farina in- voluti & butyro toíti, bonum G titillantem preítant faporem, B 3 | Lininus s '* Kc) Hoc malum omnino univerfze Europa. etiam his terris fatale, trifte, lu. gubre, notavit notabitque feros ad pofteros annum preteritum MDCCXL, quo inundationibus luminum antea inauditis, tempefiatibus procellofis z horribilibus innumerae milltones damni funt facte, multa centena navium in mari & fluminibus fracta, fubmería, multa millia hominum, pecorum .lu&ibus obruta, miferrime vita privata . totz regiones everfz, plures urbes, oppida, pagi vaftati, deje&ti, deleti, " €f) Hipifciculi nop commifcendi cum anunalculo vix abfimili lacerta ejus- dem nominis , See-Srint, Stincus marinus ditum, quod eft smphibium, & incola naris Tufci, carens odore, inferviens ftimulationibus, , 54. OryBographie Calenbergico, Fluvius Fifargzs, quiex confluentia Fulde & W/errz ad urbem no- bilem florentemque mercatura Ducatus Goettingen(is, A4indam, orcum fumit, feque exonerat'in mare Germanicum, commodi(fimus navigationi, etiam pifícatu nobilis, inprimis captura Efocis delicarioris ad Hamelam, munitionibus: fortiffim s, officinis variis przclsram urbem, ! ^ Linius fluvius, qui orirur in provincia Thuringica, quz audit bad Cidbsfelb, prope oppidum hujus primarium, Heilige» adr, feque effundit — - in fluvium Alleram, pfcibus variis fuavibus dives, ripzs habet demiffas, hinc fzpius inundatione fua agris & pratis adjacentibus damnum adfert ; " hunc navigabilem reddi pofle, docuit navicularius Bremenfis, qui nave. — £ibariis oncrata. prafente aula r:gia; MDCCXL. Hinncverz adparuit, E Rivus, die Ane, fontes habens fnosad oppidulum przfe&turale Lunam, — . Q rivus die Haller, ad oppidulum prafeCiurale HaZerfprirg , vel fimplicie ter di&um Sjring, Ícaturiens, fefe infundunt in lumen Leinam, — — Rivus, die Hamel, ad prefeCturaleoppidum Hamelfpring oriens, & P. rivus, die Humme, ex Comitaru Lippenfi profluens, fefe conjungunt cum Vifurgi flumine, B. ET d Aquae medicinales heic loci nulle. etiamfi aqua falubres Pyrmon- - tanz, fama fatis celebrate , (g) fcaturiant in ipfis finibus Calenbergicig meridionalibus. | | : Fontes falinarii, in oppidulo nomen inde gerente Saltzbemmenderf, PrafeCture Lanezffeiz, Hi quando incoperint fcaturire, vel quo tempore fint dete&ti, plane non conílat, quaituofi pro Camera Electorali & in» colis oppiduli, quibus potiffimum aluntur & fuftinentur, en | Liquidum denique ip nigro rufum etfluit e fonte, qui eft in radice. montis Defíleri, diftantis ab G.ldoyera circiter quindecim millia paffuum — veríus meridiem, non re&ta, fed ad occafum , quod bitumen clariffi fontis aquz innatat ; funt verba AGRICOLAE libr. 1. Feffil, | $. V. -— Hac przfati rem ipfam nunc adgredimur, & ut fupra demonf(lra- tum eíl. obíervabimus ordinem geographicum nobis ha&enus co»fveum ^ in Ory&ographiis, quas jam publici juris fecimus, initium | igitur faciet, Hanuovera, utbs totius Ele&oratus Brunívico- Lüneburgici prima- ria, nobiliffima, optime zdificata, flumini Leinz adíita, antiqua, a. Duce | Sa- (g) De hislegi meretur Excellent, D. 7o, Pil. SFIP, Confiliarii Aulici & Ar- — NV aldeccenfis Pyrmontifebe Mineral Wafer, Hannov, 1749. forma OGava. 5 L3 hd * Fr JANL d "x " N [ ES | fme Rerum Foffilium. &5 6, | 88 Saxoniz; Albefto 137 1. muro fepta & privilegiis exqui(itis donata; ut & ab Ottone Puero, Duce Brunívicen(i4 quondam Hanfeatica , a brachio fluminis di&i in urbem veterem & novam divifa, qua altera. 1714, ab Electore Georgio Ludovico accepit jufa urbana; vallo valido, foff: aliis- que munitionibus neceffariis cinCla, jacet in plano, OX in amoenitatibus erarum , inprímis tibi dabunt maximam voluptatem horti ad urbem cultiffimi, & fylvula jucunda proximaque ; proceris arboribus & fruti- . €ibus confita, nominata die Ellgerie ; fuperbit zdificiis publicis magni- «fice exítru&tis, nimirum arce fatis ampla, fupelle&tili pretiofa ornata, cutri - templo fuo, (5) áimph:tlieatro, gazephylacio ditifimo, vere regio; (hzc - tum jam fcripfiffemus & prelo typico fubjitere conílituiffemus , fama » triítifhma pef omnes finitimas & longinquas terras percrebuit ; de fatali - jncendio die X, Apr. anni currentis 1741. facto, quo repentino & crue — deli Cancellaria civilis & militatis, Camera Ele&toralis, aliqua etiam ar- [- pars, unacum ornnibus ícriptis, irrecuperabile certe damnum, funt - confum:z,) porro Cancellaria nova, domo procerum provincialium, curia urbana, armamentario inílru&tiffimo, pale(lra equeítri, (tabulo au« lico equeítri ; adhuc templis St. Georgii, St. Crucis, St, Aegidii, Neo« ftadienfi, itemque reformato, & catholico ; Bibliotheca regia. a B. Leib« sitio undiquique & (ludiofe conquifita, in qua rara hilloriz Brunfvicen- — fis monumenta adíervantur; (7) huic inferta bibliotheca B, 74e/azi, Abe batis Loccumenfis, egregia & praclara, octo millibus thalerorum emta, |. Bibliotheca vero Magni Pratoris de Bilevv, ultra 40000, Voluminibus conítans, poít hüjus mortem nov íhime inítitute Academiz Gotringen. f1 17:4. donata. Olim he:c quoque in Aula l.occumana non fine animi | déle&atione luftrabamus B. Abbatis A4olaxi Colle£tionem raram, fum. | tuofam, ad quindecim millia thalerorum zílimatam , monetarum anti- | quarum, mode:narum, precipue hiftoriam domus Brunívicenfis concer- . oui | nen« —— | :(A) In hoc adférvantur antiquitstes Romano- catholic, pretiofi&, ex Terr I fah&a ab Henrico Leone 1:72. Brunf' igam, inde vero huc translat» 1671, 1 ..a Duce Johatine Friderico 5 vide MOLANI Lipfanograpbiam, ffve Thefastu | rum reliquiarum. Eleloralem Brunfvico Luneburgicum, qui prodit Hanoverae | 1713: Exernplat hujus, pergamenis mernbraiis nitideinfcriptum, ab Au- &ore Clementi XI, Pape Romano oblatum, & bibliothece Vaticanea | illatum, | v» €) De hoc teftantur GeZofr, Guil LEIBNITII Tomi tres fcriptorum Hifto- "^ fiam Brutifvicenfem illuftrantium, Hannovera 1707. publicati, nentium, /(&) iter us rejur Techosphylciun ears RR. fingularibus refertütm attamen etiam nunc videri: utique meretur Col. lectio lapidum figuratorum ; rerumque naturalium plurimarum, Excel- leniffimi Domini D. de Hugo ; Con(iliárii Aulici & Archiatri Anglicano- Regii, fingularis" G eximia. S Hie loco debemus primam inventionent- potus incolis Saxoniz inferiotis gratiffimi & communiffimi, a (ào inven» tore, Cord Broiban, "Zythopceo, nomen gerentis pri, vulgo 3S bier 1 726, TO co&i , de quo Po&ta: e ' "Grandia fi fummo fierent. €onvivía colo, - Breyhanani faperis Jupiter ipfe daret, & alius de tempore, quando Breyhana optimi eft faporisz- - —— wETRLAD : Merifibus erratis cancrum o'thenfz fugiatis, PA CQCNIT X - Menifibus ertatis chard B.tihana fapiss St V) Brühin. cum «refcis, cancrorum cauda vilefcis, | . bec niet Cintros. dum haud epit en chara Brühana pis. 0 Ad hus fepténtrionale flümini eins; cui impofitus eft "ids wies pagus Linden fitus ,' ab urbe dicto flumine fejun&us, in quo Palatium — " n magnificum Comitum dé Platen, cum horto fuo fpatiofiffimo . & amc- |— niffhimo;- (m). .poft bunc vero lapicidina uriliffima, ex qua czduntur pro: igendis in urbe aedificiis cementa, lapidesque calcarii, pro calce ex sis. coqüenda ; Varia offendimus in illa (Itata ,- in quibus & ri ew. da pides figurati multiplicis generis, wideliet — TI Cocblee maring:majores tortiles petrefaQtz, communiter: -srrambitag bentes cylindricam. five conoideam grédesi cui fpira funt circumvolue - te. (v), Vid. Tab. i. ir. FER , Nl «o Cotblitg inimi; vix acus 6 globulum faperantes grylti, Pbtümni, fis tei cólons, d CE yürM d c red Hid bh Loida CH) vid. Commentatio noftra Fpiftol, de. Foffüibus & Nature irabllibus Ofe- ... rodanis 1734. publicata pag.. feq. (1) €onf, D. BRHCKMANNICatalogus osmanium Potus generum, p... &c. (m) vides. Ory&ographiam noftram Goslarienfem, pag.:46« ] Q» quales. S AGBMUND in a Ory&ographia, Hildefienü pag. 46. defcribit de pingitque. ^. 1 "à n ; 4 — T . coloris cinerei, eleganti(imz, non vulgari modo tort, fed figuráms ha«.- i f Tve Rerum Fffilum e, UG P dau lyntis vulgares & parvi, — — Fus Mferia bene radiatz , copiofe adfunt. Lapides ndaici, a patria diti , vel Melones petrefa&i Sud ele« gantes, rariores, ab apice verfus pediculum ftris articulatis ornati, magni» tudine vix ac ne vix quidem. femi pollicem transverfum emetientes, ple- tumque carent caulibus , rari cum illis occurrunt. Offres minores petrefa&tz copio(iores, - Selenites rbomboidalis, a figura di&tus , quam retinet , etiamfi in par- ticulas minutiffimas diffrangantur, cujus color eft fplendens & vel perlu- cidus, inftar glaciei Mariz, vel utplurimum lacteus, obfcurus , nec per- lucidus ; uílus convertitur in Gypfum optimae note : Hunc «eranfeunt | veng lutez pulverulentz , inftar ochre , forfan pi&toribus ufui effet, (1 la- varetur, a quisquiliisque purgaretur fois. (e) In agro Linden(i 1736., non minorem in admirationem, fluere ince- pit Oleum. terre, quod adverfus varia externa mala & ulcera perniciofa efficax remedium adhibitum, quz res mirabilis fchedula publica ad noti« tiam pervenit omnium, (p) verum enim vero, parvo temporis fpatio prz- terlapfo, exaruit iterum. In agris ad urbem vomere a ruflicis eruuntut. Lapides lyscit admo- dum copiofi, nonnulli habent cavitates conicas , marga alba repletas, quam margam muliercule ruítice fecundo rei eventu adhibent tanquam . medicinam, quando vaccz fanguinem pro lacte reddunt, Item £cbini pileati, rotundi, aculeis fuis privati, petrefa&i, coloris albicantis, diverfz magnitudinis, in tota fuperficie pun&tulis & peltis nudo oculo vix conípicuis , quibus inhaferunt aculei,, animal cum vive- tet, notati. In ripis Leinz fluminis maxima copia leguntur Lapides Lyncis gle- rumque truncati ; in iisdem quoque reperiuntur particle minores Ssc- | €ini, minus perlucidi, coloris albi, flavi, fufci, nec dubitamus, quin ma- | jores. ibi latitent, quande ejus venz forte fortuna & cum tempore ma- App. 4, Med, Phy. Vol. VII. — h ens gis viia (o) Excellentiffimus D. BRUCKMANN, icutiff imus AGER naturalium inter. pres, in Epift. Itinerar, VII, Epift. Itin, XLVII. p NO SAIL. bon bet tomberbabeen od ; indie bty fínben, inb berfelben E 58 OrjBographie Calenbergice , gis aperientur; & AGRICOLA lib, IF... Foffil, fcribics Succimum e De- - (tero monte effoditur, hit / S ] Herrnbanfén , feceffus pro aula (ane amccnifimus, unica horula-ab-— orbe Hannovera diftans, & verfus occidentem fitus, quo ducit via jucun- . diffima, ad utrumque latus populis altiffimis confita, quz no&urno & obfícuro tempore, przfente aula regia , lucernis ardentibus illuminatur, palatium eft magnificum, optima ac elegantiori fuppelle&ile exornatum, ' cum horto fpatiofiffimo, amoeni(fimo, latis viridariis, flexibus, xyflis, ca- fis frondis, theatro artificiofo ex fepibus vivis, pomis aurafionenfibus, ad quas arbores recipiendas hiberno frigidiore tempore duz magne do- - mus fplendide exftru&z, arboribus aliis exoticis, floribus rarioribus fua- viffimis, tulipis le&iffimis, przcipite aqua lapfo jucundo, fontibus falien- - — tibus artefactis inftru&ti(fimo, pre omnibus fons major omnino mirabi-- lis, qui eru&at aquam in altum ad centum & quinquaginta pedes, latitudi- nem diametralem trium pedum emetientem, opus molitoris Anglicani fa- ne (tupendum, antea inauditum, fumtuofiffimum, plus namque tonna aufi. in eo eft confumta, artificium vero conítat in machina prefloria, vulgo - ein Syrud'toerd!, ad brachium flurninis Leinz edificata, qua aqua propel- litur in tubis plumbeis majoribus, ferrei enim funt rupti, & preffioni. qua vehementiori refiftere nequiverunt; hortus eft circumdatus alta d - taque fofía, aqua & delicatis pifcibus plena, cui innatant Cygni plures, - qui cuentur & aluntur, cui etiam impofitz funt naviculz in aule dele&ae— tionem. Hoc in paradifo terreno ambulans more fueto magna doGiff- — maque Princeps, hares legitima coronz Anglicana, Sophia, ex XM. placide tamen, in finu cariffimz fuz Carolize, nurus ipfius, quiefcens, at mam efflavit, inque paradifum cccleftem migravit ; Magnus quoque Iai- perator Ru(fie Magna, Petrss I. initinere ad aquas falubres Pyrmonta- nas bis heic diverfatus, & captus mirifica loci fvavitate, per aliquot dies heic commoratus eíl, ' | : Inter lapides, arenas, fabulum & terram, qua ex foffis..proaquaad |. machinas hydraulicas ducenda falis, effofT; & cje&la, ipíi 1721. pralentes feperimus; | | ME Wb Lapides Iyncis minores. ' "fltrias.adiofos pencagonos pulcerrímos, ...Echinitas, — Particulas teftarum echinorum dilaceratarum, "Corallia marina varia peurefa&ta, in lapidibus corneis diffra&tis, - - Lapide ? five Rerum Foffilium &5 nc 59 coo Lapides matbematicos, leves, politos, figura rotunda, ovali, trian- gulari, mulrangulari, reliqua (4) | Neofladium ad montem raparum, cognominatum, SY?euftabt ant Sübenbe:g, oppidum cum arce in plano fitum , quod prate:fluit lumen Leina, tam urbem, quam arcem Dux Brunívicenfis Ericus Junior 1575. vallo peculiari valido, lataque foffa, non minus aliis munitionibus cinxit, nomenque huic novo munirmento indidit Lexdestrof?, íed nominatio hec jam diu in oblivionem venir, etiam munitiones in fingulos annos vetu- Ílate dilabuntur, | | Ad hanc urbem in flrato lutofo, argillaceo, nigroci, nereo, tenaci, - latent Offree petrefactz, coloris cefii, majores minoresve, maximam priorum in noíliis fcriniis adíervamus, quz ad manus noflras pervenit, & emetitur longitudine feptem fere pollices , latitudine quatuor pollices transverfos, in cujus fuperficie externa rugofa, hzrent fragmenta adglu, tinata parvarum oflrearum, | | | In alio flrato latent Belem»ite , alias lapides lyncis, (Germanis Syonna(trabl, Seufelfinger, graciliores, plerumque frati, duo ex his . exemplaria poffidemus adbuc integra, id quod rariffime evenit, in quorum E; extremitate parva cavítas confpicitur, qua inhzferunt corpori, videlicet echino mariano, cujus aculei quondam fuerunt, | In alio, T&rbines minimi naturales, formofiffimi, quorum nonnulli propter parvitatem fuam vifum nollrum fugiunt, X vix nifi armato ocu- lo capiuntur ; jacent ín fuperficie lapidis fciffilis cani, admedum fria- bilis, ! kon | Tierbines adhuc alii majores inlapidem converfi, eidem lapidi fcif- fili friabili involuti, Adhuc maffa elegans ex meris Turbi»itis petrefaCtis, varie magni- tudinis, conítans, qui fucco lapidifico & indurato coaluerunt in unum cor- pus ; fatis grandes tabulse hujus ex infula, quain lumen Leina ad oppidum 'ormat, extrahuntur, Monuimus jam alio tempore data occafione, & in alio fcripto, (») cruíta exteriore minime formofía horum turbinum abraía, feu potius vi remota, (vix namque hic labor facile & fine !zfione peragitur, ) turbinem multo formofiffimum & fpíendidiffimum adparere, : h a2 qualia LI , E (4) Celeberrimi D. BRUCKMANNI Epift. Itiner, VII, " (9) Nimirum in Ory&ographia noftra Goslarienfi pag. 26. not. tf; jn 60 Orlograplie Calenbergice, - qualia petrefa&ta Bononia Italorüm adlata foleüt effe, quz adpif dini in manus noltras pervenerunt, G in (criniis noflris repofuimus, (s) -— — Inalio, globuli cani, non admodum duri, in quibus, quando frafiz ^ - guntur, adparet corpus quoddam rude, informe, iplendencibul Íquamis nigris, pifcium inftar, tectum, In alio renes, lapidei oblongi & eraffi, Gufóé brunni, qui malleo diffe&ti scontinent integrum gammarum marinum , cum cfl: chelis & pedibus, In Mufeo Excellentiffimi D. de. Hzzo, Archiatri regii, inftru- &i(fimo fupra laudato, aliquot harum exemplaria adíervantur. Vid, Tab, KFg.]d[Bo— ; Pt alio, Coscbe bivalues minores, Izves, partim tefla fua privata, partim tefta fua gaudentes, & quidem vel alba, vel nigra, vel'lutea, vel brunna, vel ruffa, vel denique variegata, quales videntur in conchis ma- rimis ad littora Hollandica, vulgo at ben Gdyevelinger Sotu(dyeln, par-- ei in. matrice adhuc harentes, partim quafbtze, partim teltam confra- €sm exhi(fites, que tanta ad(unt copia, ut cerrum quadrijugem illis - onerare poffis, — In alio, Cornua 74mmonis, fpiris intortis; ad inflar cornu arietini. " -]n alio, infula in Leina flumine ad latus dextrum pontis fitz, Bec | lemnita, feu radii echinorum marinorum integri, X fra&i ; j priores oce currunt rariores, pofteriores vero frequen:iores, In alio, lapides peculiares aloidi coloris, qui, quo nomine adpellane di fint, nos cum aliis, qui illos viderunt, ignoramus , ex metis parvis pyjamidibus. compofiti, quarum unius baíis apici alterius firmiter ad: $lutinata. In alio tandem (trato lepidi; argillacei, politi, inrignl pedea aves rotundis cj oblongis, quos putes domicilia infedorum, (7) - Immo nuilo non dios aquarum impetus & inundationes alia - ferum naturalium, antea Wigognitarum ílrata detegunt, " Calenberg, in monte te fita, (9) ad e radices Sumus haine Ras IE | Es e Elegantiora horum exempliria xre nitide excüfa nobis dederunt Vene- rand. D, BYTEMEISTER, in Catalogo fuo Apparst, Curiofor, pag. 71. tab. 24. & Excellent, D, BRUCKMANN, in Thefauro fuo fübterran. Du- cat, Brunfv. pag. 124. tab, 24 qui & fpecimen quoddam poflidet ,. in quo fingulorum Turbinitarum cavitates pyrite aureo fplendente referta, feu quor'm nuclei fünt pyriticofi, (?) Excellentiffimus D, BRGCK MANN Epift. Itiner, VIT, (9) Dehac ':EAIAN in i opographia Brunfvic, pag. 65. fcribit : aliene inc uraltcà ucl. 29taunfdmeeig: Püncburgi(es Dbarlidui, unb unter alti bel. mer. (vv) frve Rerum Foffilium 690, 6r nidi TH, VRBES BIN EPUM Carr radio terlabitur, arx antiqua, quondam munitiffima, muris, turribus validis, al. - aque foffa, pro veterum muniendi more, cincta, tempore belli tricenna- - Jis peltilentiffimi quidem ad aliquod tempus domui Brunívicenfi vi armo- rem erepta, fed fimili jure a Duce Friderico Virico 1633, recuperata, & aDuce Georgio Wilhelmo optime renovata ; prifcis temporibus fedeg quorundam Ducum Brunfvicenfium , nominatim Wilhelmi Senioris, Friderici, Erici f, & E:ici II. qui hinc Duces Calenbergici di&i ; fub regi- mine Eisctoris Brunívicenfis Georgii Ludovici ob certam rationem (ta- tus ad folum diruta, cujus ex ruderibus in valle fub monte jucundiffima nova domnus pr.:toria, cum ceteris edificiis economicis, horreie, ftabu- lis, aliis, fplendide exftruta. | £e ^ — Hujus in agris leguntur: Á | — Turbines majores, ex lapide calcario albicante coníLantes, quos de« lineatos videre poteris in celeberrimi D. BRUCKA7A4ANNI Epift. ]tis.— Belemnitae , five radii echini marini frequentiores. (x) In lapicidina, domum inter pretoriam & arcem vaftatam, prope flue . men Leinam reperiuntur globi marcafitacei, lapidi durifimo cano inclufi, ponnulli horum gibbofi, alii quafi torno facti, communiter ponderant fex vel octo femuncias, A poe | ! Chama |eves ex marga crebre, in quibus laminas teíTaceas fibi in- | vicem faperimpofitas, quarum fucceíTiva adpofitione grandiores quon- dam fa&tz fuerunt conchz iliz, oculis diftincte cernere, immo, fi lubet, - facili etiam a fe invicerr lieet feparare negotio. (7) - | Dens maxillaris major 1740. ex fodina argillacea erutus, ponde- - rans quinque libras. (2) | £i In hac przfe&ura Calenberg jacent pagi fequentes: 085 aMonfen, ubi inlapide calcario reperiuntur Globi marcafitacei, alias va philofophica di&ti, leves ac rotundi, quafi torno facti, diverfe magni- tudinis, interdum quoque duo fibi invicem colerent ;. malleo diffradli fplendent, color internus elt argenteus, externus vero martialis, qui fatig E etas acude indicat, —.. Sürflentbumá. Calenberg ba vornebm(te Sintfauf 5 bie Selber ba berum p fino an 2er unb 2ibiefen febr. (eudytbar, mangelt (bur aud) (ont an Sifderemp ^. Wnb $oisungen gar nid. (vv) Epift. Itinerar, VL , tab, !, . (&) Ccieberr, D. BRUCKMANN Epift, Itiner. LXV, pag. 4, 5, (7) D. ROSINUS de Lithozois & Lithophytis pag. 8. " a Dr, KEZ;LERI 0tuefie Séciltrt Tom. 1. pag. 128. — 62. | Oye Calusibéeglék, jndicat, pyritem iie. ferreum & durabilem , nullum enin conne io lum, (a2) Hallerburg, arce quondam munita fahigersdlbrhun, qiii mos Ducis Brunfvicen(is Wilhelmi Vi&oriofi, cives Hannoverani, Patcenfes & Eldagíenfes. multa mala inde perpeffi » 143. fregerunt. atque funde mentis proruerunt. —— [n huic proximo cellicilo; ber Sibrabams eM. di&lo, ipfi prat- tereuntes collegimus quondam Troches , SRübet: Spongenfteine, albiffis —— mos, elegantiffimos, itemque ferias formofi(limas & fingulates, acus — minibus fubretundis, in fuperficie quoque ftelia , czlo quati infasipula confpicitur, "A tenfiein, obi inveniuntur Terebratula. fíriata formofz, mzjores minoresve, valua inferiore in oppefitam partem reflexa, (bb) — Bandeln , in hoc nobiles de Bennigíen habent. poffeifiones utiles, - Cum horum demus nobilis ante aliquot annos noviter exftru&a fun. . — .damenta effoderentur, fimul eruebantur duo Zmmonis cornua majora mar- Cafitacea elegantiora, latitudinem diametralem tcium traníverferum digi torum cum dimidio habentia, (c5) i Brügge, ipfi lumini Leinz adíitum , in quo funt przdia Nobilium : de Steinberg egregia, faxa viftiffima, ex meris 7rochis conflata, ex hujus. —— loci lapicidina exciduntur, quibus domos zdificare poflis. Landwvebr fcbencke , in agris finitimis 7 epides Lyncis coloris lude do-cineracei, maxima copiainveniuntur, — Lawenffein, arx in montepraze alto exítrucla, his noilris temporibus diruta & deferta, cujus rudera [23 (idua admodum confpicua fuperfunt, quz prifcis temporibus ad comita. tum Homburg antiquifimum & celeberrimum pertinuit j 5 ad montis ra« i . dices jacet oppidulum prafe&urale ejusdem nominis. Lawerlein, in re- ione foccundiffima & uberrima, gua ab incolis adpellatur bie Zaueuw einer. $Bórbe, (44) colla adi - In hac prafe&turà 2 fici fant pagi t (sant . — Marienbagen, ubiinacencommuni ville roftice im oritur, quí fimul, praefertim quando celum tonitrua "- fulgura emittit herribilia, evoinit — M —— t Ó—— ARM ANDR t (44) Curiofiff. D, BRICKMANN Epift, Itiner, XXXVII. pag. 1 | (45) quales defcribit depingitque L4NG1'.$ de Lapid, figur, Hive page 161, «dc oni in Ory&ogr, Helvet, pag. 299. feqq. Ory&ogr. no, ftra Goslar. pag, 1 (ee) Excellent; D, SRACKM ANR Epift. Jtiner, VIL Tab, II, (44) MERIANI'Topograph, Bruntvic. pag. 137. -— frve Rerum Foffilium &e, — 63 evomit varia figurata marcafitacea eleganti(fima ; que ipfi prefentes ex * " * " " Y indicato rivulo extraximus, ordine nuncrecenfemus , & funt: - Cornu diverfi generis atque varie magnitudinis , ultimum tamen FUTT vix in diametro excedit duos digitos transveríos, nimirum: co Cornu 44mmonis eleganter ftriatum & verrucofum, cum ornamen. :tis foliaceis & dorfo l1zvi, Vid. 7ab. I. Fig, III. . Cornu 4mmonis minus, fuperficie plane levi. ^ | Cornu Zimmonis, luperficie levi, lineolis folíaceis plane ut. den- drites pilum, que ramificationes nihil aliud funt, quam veftigia arti- culationum cornu externa, | (Cerne Ammonis, lineis fimplicibus elatis & re&is, verfus dorfum curvatis preditum, cum dorfo lzvi, quodammodo acuto, .... Germa Ammonis, lineis furcatis fignatum , cum dorfo vel acuto, 1 vel lato. Si : t ; Cornu dámmonis, integris, feu per dorfum continuis ftriis, iisdem que fimplicibus & denfis inftru&um, in medio perforatum, |»... Qernu Ammonis, lineis furcatis & dorfo levi atque lato preditum, infuper per omriem volutz ambitum germína tuberculorum, aut verruca- . tum íerie ornatum, . .. Cornu Ammonis, ftris elatioribus & undulofis, habens fpinam dor- fi extantern articulatamque., | | | | Cornu Ammonis fubtiliter fIríatum, arrnatumque pyrite fplendente fulphureo, ee) | | v. Lapide flellares minores, quinquangulares omnes, fingulares & ra- tiffime occur:entes, nonnulli gaudent acuminibus prz. acutis, nonnulli fübrotundis, etiam in utraque fuperficie adparet fiella articulatim X elate fignata. Vid. 7ab. 1, Fig, IF. x E "AlueolmLuidii rariffimus, marcafitaceus, admodum fplendens. Ibid. |. Contba bivalui:, ffrizta, formofa. Cüncha lufonie, ve Fluviatiles,vel AMufculite, vel AMfytulitebivalues. | Concha venerea minores, elegantiffimz, rariimz, aliz crufta marca- fitacea inveflitz , aliz naturales, fed in lapidem converfz, alie integre — pulcerrimz, aliz compreífz, fra&tz & inordinata, ! Articuli | ec) Horum deiineatorum Cornuum Ammonis e&ypa, «ri eleganter & diftin. toC C€e dacifa, videre licet in Vener. D. BYTEMEISIER Catal, Cur. tab. XXII, Kg. 264. /:44.. Excell. D, BRACKMANN in Epiff, liner, XLHI, tab, 1, G5 AI, AP. uL. "t Ww SEU sS T * - " 64 : OryBographie Calenbergice, | 2d — 4frticuli frequentiores cornuum. Zmmonss clegantiffimi, cum orna- mentis foliaceis, vel etiam fine his, — C214 23 Mab, 7 - — Maa marcafttacte adhuc incondite & imperfe&z , modo cornu, modo concha fimilitudinem habentes, ! thor dd : Defcripta figurata marcafitacea carent vitriolo, hinc in perpe- - tuum durant, nec ulii corruptioni obnoxia, ac illa folent, que - Vitriolo imprzgnata funt, & hinc facile ab acre ambiente in. pulverem rediguntur. Pd cene fic aei) Troehi minores, —— Dac? yli Diabolici, feu lapides lyncis nigri, in proximis agris leguntur copiofi, alter. horum, quos poífidemus, grandior, medium diffifus , includit minorem dactylum coloris badii & perlucidi, alter extrinfecus cavitate admodum confpicua a vertice ad cal-- cem praeditus. i "UMP | Saltzhemmendorf, oppidulum ad rivum Saale jam fupra defcriptum, ubi inveniuntur : , 0] Concbe laves, (inuofo margine praditz. Lodi in Concha Venere, — Offree minores, minimz, argilla inclufz. | Maffa lapidea, cui matrices concharum flriatarum minimarum ele- — ganter & diftin&e impreffe, "m Supra hoc oppidulo jacet fylva, nominataber Ofter/Q Balb, in qua — offenduntur ; | - AMytulite nitidi, ^ Lapides lynczs coloris cinerei & badii, | -j Turbinite minores (lriati, formof(iffimi, - : Coruua parva marcafitacea, foliis eleganter pi&la, alia nodofa ; ad. huc parva cerzia lapides, furcatis ftriis notata. 5 x» d i urbe etiam hinc nobis transmiffus integer, fane fermofiffimus, - helicibus diftin&iffimis preditus, longus eft tres pollices & dimidium, j latus in parte fuperiore pollicem unum cum dimidio, jacet denudatus, utto» - que lapidis latere aperto, in matrice fua, lapide nimirum calcario cinereo, Vid, Tab. I. Fig. 6. en S Sulphur nativum formofifimum , in lapide arenofo albiffimo lati- tans, coloris flavidiffimi, (zepius Succini inftar perlucidum, hoc omni- bus reliquis , quz in noflris fcriniis adfervamus, vel umquam vidimus, optimo jure anteponimus ; convenit prorfus cum fulphure Bacciaco Helvetiz, | uh Carbones feffiles optimi. Ex horum fedinis Camerg Ele&orali quotannis redeunt aliquot millia thalerorum ; juxta has officina vitriaria - exílructa 62 odo i ani s RORRRRNO Y... exílru&ta, atque cognominats bie Pauenfteiner CfagBüffe, enm domici- lio bono, & aliis xdificiis ad ufum neceffariis, quz propria & hereditaria familie Bremerianz ; in hac parztur vitrum optimum, quod zibedine X gravitate vitro Anglicano equiparatur. — Benevolus Le&tor nobis igno- Ícet, (1 hac optata occafione fimul commeraoramus, nos prafenies heic obfervaífe vehiculum curiofum, cui loco rotarum adplicati coni decurta- ti, quod currebat inter pofitas duas trabes, hoc modo unicus vir, facili negotio & fine omni moleítia, aliquot centumpondia ante fe proteudere poterat. Hanc machinam debemus B. Abbati Schmidio, cujus fideliffs.. mi quondam in Alma Julia Praceptoris noitri & hofpitis, patroni non minus (urnmi, cineres adhuc debite veneramur, quam monfítravit audito- tibus in Collegio fuo Curiofo, fibique primam ejus inventionem at- tribuit, | - Pagus Levedag fes, ubi reperiuntur : | ! : Lapide fudaii majores, minores, minimi, cum & (ine petiolis, . nomen gerunt a patria fua, Judea, ubi in monte Carmel Syriz, prope monaíterium Brocardi, cujus cadaver niodo his noflris diebus fupsreft, eftenditur di&tus campus melonum, in quo confpiciebantur quondam ma-. . Xima copia, hodie funt rariores, melones petrefa&i, diverfe magnitudi- nis, qua de re mirabili fabula circumfertur , Prophetam Eliam fuo tem- » pore ab hortulano ejusdem loci rogaffe melonem, qui, non melones, fed - lapides effe; quos videret, Propheta frivole refpondit, fa&tum autem, uc . omnes melones flatim in genuinos lapides mutati (int. (f) A PLINIO hic lapis nominatur Tecolirbos , (teinfd)melget, a Medicis enim efficax remedium habetur contra lithiafin. | Meimbrexen, ad hunc pagum inveniuntur * | Globi intus cry/?llifati infoffa argillacea, ejusdem fete generis, quae les reperiuntur in fiuvio Mulda Saxoniz. (ge) . 4Mehlen, ad hunc leguntur: "NE Cernua marcafitacea minora, ftris furcatis & verrucis eleganter ore frve Rerum Foffilium &5c. " nata. Cornua lapidea parva, foliata, levia, nodofa, fplendentia. app. 44H. Aded, Pbyf, Vel, VII. : | Coin) | fF) Son TROILO £tientalifdye Steifebefreibung, pag. 68. feq. (gg) M1HLI Saxonia fübterranea Part,li. pag, 4, fed, — : mL I uu 66 .. Oryüograpbie Calenberoice, — 7 - GCenchula lapid:e anomia, venerez, minima, fplendentes. — Goncbule bufonum & rugo(z, nitide, : .— ZAMfatrices cornuum. parvorum, lapis. eft filiceus. "trenfcld, hoc. loco. inveniuntur ; Aferita quinquangulares & columnares elegantes, . Tarbinita minimi, pulcerrimi.. | Now Ertzen, oppidulum — przfedturale, ad rivum Greiibeim fitum, cum domo praetoria Q reliquis edificiis ceconomicis ex lapidibus. novifime. & bellifime exítru&ta ; ad hoc íunt fodine margacez optimz, qua marga ruílici agros fuos loco fimi refovent , &- agri hac redduntur fertiliffimi ; in his fodinis quoque offenditur flra- tum ochre, quz continet frequentiores globos marcafitaceos, aculea.. tos, lzves, cetera, a plebeiis SecgeLSyt (je adpellatos, itemque cryllal. los. elegantiffimas, fplendidi(fimas, (55) quales & in finitimo Comitatu Pyrmontano, lapidi calcario cano, globofo inclufz, reperiuntur, (7i) in. que agris ad oppidum Lude, G ad. Arminii montem aratro erutz, vel. mbribus nudata leguntur. is ; Aft pedem heic figimus, nec ulterius progredimur, brevior quum. — via: delectet, longior fit omnino molefta, & qua adhuc fuperfunt, con-. — fervamus.in.aliud iter curiofum, hunc in. finem bono «um Deo fufcipien-. dum, De reliquo omnes atque fingulos in terra Hanoverana rerum na. turalium ftudiofos.& amatores ea, qua decet, obíervantia vehementer — etiam atque etiam oramus X obfecramus, velint noftrum propofitum be». nevole juvare, ac nobi(cum ea liberaliter communicare, qua pertinent ad. — Hiftoriam naturalem Ducatus Calenbergici fupplendam, eamque plenios sem conícribendam , noflra viciffim illis officia qualiacunque offerimus, fancieque promittimus , noftris Hercynicis rebus naturalibus, i fane non vulgaribus, ipfa quidem re debite remunerare omnia. AL.O CamcGUssan m cEREFNERLY r (Z7) De his vide fis Schediasma noftrum de Nucibus Margaceis 1740, publi- catum. | Eoo gg Um CG)) Excellent, D, SEIPIUS l, c, pag. 33e —.- ALBERTI RITTER GYMNASII REGIO -ILFELDIACI PRO-RECTORISET SENIORIS, NEC NON ACADEMIAE IMPERIALIS NATURAE CURIO- SORUM MEMBRI - |. SPECIMEN II. ORYCTOGRAPHTAE .. CALENBERGICAE COL E -RERUM FOSSILIUM QUAE. SUB ADPELLATIONE. RE M NATURALIUM VULGO ET IN DUCATU ELECTORALI BRUNSVI- CO-LUNEBURGICO CALENBERG ERUUNTUR, HISTORICO- MAR DELINEA- TIONIS, ADJECTO SIMUL INDICE LAPIDUM QUORUNDAM FIGURATORUM — RELIQUARUM PROVINCIARUM HAN- NOVERANARUM | , CURIOSIS HACTENUS PLERUMQUE INCOGNITO- .. RUM, QUI AD NOSTRAM PERVENERUNT NOTITIAM, t. Ambrofius Pref. in Pfalmos - In fcopulis quoque kam & lapidibus wir | natura, in quo t cle&tet. 8c ) o (S8 | 69 Xfolvimus hec ipfo ferip,o parvo, qua haCtenus tenemur, no- [tram fi dem, quz elt fer vanda, qaam dedimus, quum füperiori- JÀ. J busannis in lucem ederemus pablieem. Sneeisrem 7, Orge. vapbie Calenbergice, fixnulque citca ejasdem &neim promitteremus bilo iam na- turalem. Ducatus. Calesbergict planius pieniusque defrribers ; (& (cung nolla fezinia non fu£iceren: ad propofitum. niofllrum explendum , igitur in fubfidium fumebamns, nobisque officiofe expetebamus benevolentiam curioforum Calenbergenfum, qui benigne adjuvarent noftra in hiftoria - - naturali patria conamina, & amice nobiícum commnunicareat, quz habe- gent ad. illam amplificandam, abíolvendsm, quare etiam, quum officia fint remurieranda ,. offerebamus ad illos alliciendos noftra viciffim Her- eynica curiofa ,. fane non fpernenda ; aft dolemus , ex multis vix unam & alrerum exítitiffe , qui noftris petitionibus demiffis aures prebuerunt benevolas, durn non refponforiis folum fuis litteris gratiofe & humaniter nos beáverunt, iisque varia GC multa antea nobis iguota curiofa detexe-- runt, fed etiam varia Calenbergico Lüneburgica foffilia & alia liberaliter transmiferunt, quo in eorum deícriptione eo. minus offenderemus , id quod alias facile accidere poteft, quam certe fingularem benevolentiam; humanitatem atque liberalitatem gratiflimo, obílrictiffimo agnofcimue animo, debitisque heic praedicamus & celebramus laudibus, Enim vero qui poffumas reticere nomina Fautorum noftrorum, « quibus tantis ornati cümulatique beneficiis, inique omnino faceremus, fi noftrum hac ex parte intermitteremus officium, G nonne hoc neglecto: - jn aliquam ingratitudinis fufpicionem , torpifhimum illud, ipfis Ethnicis. fanioribus deteftabile vitium, incideremus ? quare bona cumillorum pa-- ce publice & libere profitemur id, quod tacere nefas ducimus. ^ . . Primus itaque eft noter Patronus. gratiofus, generefiffimus Dm; - Anton Adam de Manniberg , Dominus haredirarius in Maimbrixen, Re- gio- Anglicanus & Eie&toralis Bruufvico - Lüneburgicus Capitaneus fu- premus, vulgo Ober; JYauptmari , prefecturaram Grohnde & Oehíem Ducatus Calenberg. Scimus Te effe przcipuum (tudii naturalis: 2m3to- rem, & poffidere optmam rerum naturalium, tam patriarum, quam exo- ticarum, colle&ionem, inque hac a Te (imul adfervari Foffilia Calenber- ica plurima, & potiora aDn. Bierdemazn, infelici S:. Minifterii Candi dato, mente quippe capto, multa d:ligentia & multo labore lecta, poft: hujus mortem ab ejus unico fratre, Paltore Saltzhiemmendorfieníi, ami- dog | o9 T4 - - T1317 Mg MM We. - : " he ei UN j ^3 E » 70. : Oryfographie Calenbergice, £o quondam nollro in Academia Julia integerrimo, ex hzreditate acce- pta, hoc autem demortuo ab ejus reli£ta vidua pro numerata pecuniaa T'e acquifita, quorum catalogum nobis gratiofe mi(ifti , pro quabenevo- lentia gratias Tibiperfolvimus quss, debemus, maximas. — — —— Alter nofler fautor eft prenobilifhmus Dominus oannes Geor-. gm Keyiler, Societatis Regio- Anglicane membrum digni(limum , Libe- rorum Baronum de Bernsdorff antea Ítudiorum G& morum moderator, in-.- que eorum itineribus longinquis dux, jam vero Ívaviter vitam degens in - litteris, & ip(e fuus dominus, regulam fequens prudentium: Non fit al- terius, qui fuus effe poteft. — Hic fatis inclaruit ha&enus in orbe erudito fcriptis fuis eruditififfimis , limatifhmis, videlicet Antiquitatibus fuis fe- le£tis Septentrionalibus & Celticis, 1726, publicatis, itemque Itineribus fuis noviffimis germanice conícriptis, 1740. & 1741. duobus Tomis evulgatis. In ultimis inprimis Te preftas peritum ítudii naturalis zfti- matorem, non minus in illis oftendis, quod etiam littere Tux mihi fa- tis fuperque indicarunt, quem zítimabilem thefaurum (4) lapidum figu- ratorum, petrefactorum, mineralium , aliorum in multis Tuis itineribus, multa cura multoque fumtu conqui(iveris ; gratulamur praterea ítudio geographico, cui primus, id quod diu optavimus, prater eas, quas huc usque habuit varietates, Ívavitatesque, pro communi iuventutis ftudio(z ue ibn jucunditate, tamquam fummam addidiíti & ftudium naturz, his noftris temporibus fummopere gratum acceptumque, ac ad fum» mum faítigium a Societatibus variarum gentium eruditis eve&tum. Non intermittite, enixe rogamus, Viri, generofiffime, prznobi-- liffime, nos ulterius dignari veftro praeclaro favore, veftro commercio - spiftolarum, nobis admodum jucundo, veílraque benevolentia pro aug- 13 * J. menta- (^) Hocin Thefzuro latebat etiam eleoans & unicum, quantum nos quidem - fcimus, exemplar rariffimi foffilis, Cepztis Medu/ c Wurtenbergici petrefadtiy | lapidi 8iffili impreffi, prope pagum Ombdam extraóti, quod pluribus de- - fcripfit in peculiari Differtatiuncula Epiftolari, typum quoque ejus adje- cit accuratum B, Do&, Hiemer, Concionator ó& Confeífionarius aulicus . Stutgardienfis, ab hujus heredibus emtum pro prafentibus quinquaginta - thaleris, dono dein oblatum Excellentiffimo.Dn. D, Ze Hwgo, CenfiliariO . aulico & Archiatro Anglicano Regio, qui illud in fuo inftruáiffimo Tech- - Bophylacio inter alia rariora & fele&iora adhuc adfervat, Vide Com- mentat. nofttam HI. de Zoolitho-Dendroidis, pag. 6, mo frve Rerum Foffilium &57, "Y mentatione X exornatione fcriniorum noílrorum, omnia enim colloca- bitis apud animum gratum atque memorem, s Quatuor autem. membris Le&oribus noflris benevolis Naturae Curlofis forfitan fumus fatisfa&turi, nimirum 1.) adZendo, 11.) fapplesdo, IIl.) cerrizendo, denique coronidis loco his IV.) adwet!endo lndicezm generalem rerum naturalium , in reliquis terris Lüneburgicis repetier- darum. | jets Membrum I. Zdisss in Specimine I. Ory&ographiz noftre Calen- —. bergice jam indicatis & quidem | Pagina $4. Saltzbemmendorf, de hujus loci & in illo falinarum origine ideo nihil certi con(tat, quamvis certum | fit ,, vltimas ad exítruen- .dum oppidum occafiorrem dediífe, quia fepius calamitofa perpeffus incendia, quibus fcripturz publice funt concrematz ;. interim: do« cuit nos celeberrimus Dn. Bari»g , Bibliothecarius Anglicano-Re- gius & Ele&oralis Lüneburgicus, in litteris fuis ad nos humaniffz- me exaratis, ex fua Defcriptione Salinarum Ducatus Calenbergici lo- corumque adjacentiom MSS, qua-mox, fecundum praclariffimi Au- - . Étoris opinionem , lucem. adfpiciet publicam, Salinas Saltzhem- mendorftenfes jam anno. 1120. fcaturiffe, f2lemque co&lum effe. Salinaria funt noftro cempore duodecim ,. ex quibus tria ad Regem; cetera ad Senatum oppidanum Q privatos pertinent ;. aqua falía, communiter Die &55[e, xítate ac. tempellate- (icca ponderat octo femuncias, tempeltate vero humida, & quando aqua pluviales; vel fpuriz, vulgo tvilbe C'Gaffer, interveniunt, fex, ad minimum qua- tuor femuncias ; ad coquendam illam, in cacsbos falinarios quan- . "do eft admiffa, adhibentur ligna, plerumque carbones fotliles,. qui . ^ jn vicinia maxima copia eruuntur.. | : Pag. $4. & $6. Hannovera, & pagus Linden; |. In proximis collibus. arenofis reperiuntur pyrit« globofi, heic di- | . eunrur. dbtoefelz Dtüfje ,. fulphure enim pragnantes funt ; item | quoque o/'eocolla ;. alios pyrites. cupri globo(os,. virides, faxo infi- (* . dentes , commemorat GKONOZZIUS,, in Indice. Supelleclilzs fua la- pides, pag. y. | : Bit: men liquidum fufcum 5 idem ibidem, - Jitumen. liquido-tenax cum matrice, (ve Schiflo; GROJNO IUS [. loc, eit, | "MN Echini- -— "-- * oe oc be ues CTS CE — . m E A ^ : 72 | OryBceraphie Calenberoice, | ed Echinitz (emi ovati & convexi ;. Echinite: galeatus vulgaris, feu ela-- tus, galeam referens, id. ibid; |. ^ -deti- v - Concha venerea formo(z, in ripis luminis Leinz. Terra feffiis , vulgo Sor 5 LACHAMUNDI OrjBogr. Hildesheim, | P4. 9. ? t ( ! ; : | di minores, prope urbem maxima copia; 4GRICOL A Libr, Foil. | | Amniculus , qui perfluit fylvam, die E/lgerie, ditam, fuo loco deícri- . ptam, habet plurima Cerssa 4mmonis minora, fuperficie levi, vel Nautilos naturales non petrefactos, tefla fua naturali adhuc prz- . ditos, Haud procul ab urbe, verfus Solis occafum, genus gemma Surda, carniol, invenitur. qr &Selenite; Linden(is forme rhomboidilis, in palverem redactus, & fer- to candenti injectus emittit nitorem fplendidifimum, quemadmo- dum amethy(ítus Saxonica nitorem ceruleum emittir. Plebs infi- ma adhibet in febribus Seleniten, medicinam probatam wíu, eít -enim przcipitans quoddam , fed multas particulas impuras adhuc continens, Dens caninus, vel inciforius, fecundum opinionem przclariíhimi Dni. Keysleri , qui ipfe vero nefcit, cujus animalis, badii ac fplendentis : t£oloris, fubtiliter flriatus, ipfos duos pollices longus, & ipfum femi - pollicem craffus, ex lapicidina Lindenít, qui duriffimo lapidi fuit in- | «lufus ; nos potius putamus, cum pace tamen noftri Fautoris eítu- matifimi, dentale effe marinum petrefa&um, his potiffimum in- — du&li rationibus, 1.) propter rotunditatem anteriorem, IL.) pro- * pter ftriae, 111.) propter gracilitatem teftz , vix namque craffitiem zeftudimis «enelle adzquat, IV.) quia praterea effarcitur terra ar«- Vid. Tab. il Fig. I. | Quilt cancri marini majoris , ut opinatur Dn. Keyser, Lindenfis, unam eamdemque habuit matricem cum antea defcripto dente, ejusdem efl magnitudinis, coloris, formz, ut ovum ovo fimilius vix po(Zit effe, ac faba dimidiata horten(is caerulea major, hoc ta- men diícrimine, ut unum latus convexum (it colori: czrulei, alfe- phe friabili , quz omnia in dentis fubítantiam non quadrant, - £um excavatum albidi coloris; quid (i habeamus pro faba petrefa- &ta ? ceterum de Fabis lapideis evolvendus HE L I 1G " M" dH. : froe Rerum Forfilium &c..——— 73 Lithograpbia Argerburgica, p. 28. FVOLCKAM ANN in Silefra fub- fgerranet, p. 129. 134. 436. Excellentilfimus D. BRUCKAAN in Epiffola Itineraria IL X 1F.. de Lapidibus figuratis rarioribus.mon- dum def(criptis & delineatis, pag. 11. delapide fimili ita fcribic: ;Eft lapis durilimus, intus cavus, reniformem pbafeolum levem, a natu.- .fa politum, brunnum, ex omni parte & exatliffime referens, qui . patriam Sile(iam agnofcit, Recentiores Lithophili hos phaíeolos . ad dentes pifcium ac animalium macinorum quorundam molareg | petrefa&os, non (ine fundamento, re&e referunt ; iconem hujus dedit in Tab. IV. fig. 4. — T ma Belemnite € pratis ad ürbem copiofe erountur, ex agris aratro profe-" runtur, inque ripis fluminis Leinz leguntur, quedam ex his tam- quam Ele&rum flavide & pellucide , hinc adpellantur Belemnita &leHirini, & hi Succini inflar paleas, aliasque res minutas attrahunt. Vide celeberrimi D. BRUCKAMANNI Epiflolam itinerariam. LXF. pui. X LACHAMUN DI Oryilograpsiam Hildesbeimenfem, qe. | Ex litteris prenobilif, Dn. Bring, Bibliethecarii Anglicano-Regii,be- nigne ad nos nuper datis, FoíTlilibus Lindenfibus indicatis adjicimus ftapslam naturalem minorem, Desdrite: elegantes, fed rariores. etiam Dentem bippopotami, vcl alius animalis marini, majorem rarifhimum, quem pofífedit Dn. Eccard, quondam Prof. Hift. Academ. Juliz, dein Bibliothecar, Angl. regius, tandemque Confil. Moguntinus intimus, £5 as | Pag. j8, Herrwbaufén , heic quoque reperiuntur.Of?rez diverfe magni- - tüdinis, tubuli vermiculare,, atque cocbleaterrefires, — Pag. $9. Oieuftatt am SXübenberg, Cemchites major bivaluis & rotun- dus, ílriis transverfalibus femicircularibus ornatus, fimilis Boxanss num, 3 f 4. qui ultimus tamen (lriis przdirus eft oblongis. . Alius (imilis, cui adhzret tubulus vermicularis, & in uno latere quo- dammodo compreffus, | —— Adhuc alius fimilis, cum duabus auribus patentibus, cujus pofteriot |o pars prominete matrice, quo in lapide fimul videntur plurimi fingu- | .- lares tubuli vermiculares. ^ Mfferis formo(i(fimz , harumque columel'z in filice. | | Pag. 6o. Bandeln, prater Cornua commemorata pyritofa, aliud perre- faflsm pulcerrimum e terra effoffum , cujus diameter ipfos tres di- "App. adc, Med, Phyf, Vel, VIL k giros » | s ü t a: Pag. ^S dotitribuk s cu. NS e Oryflocrapbte Calenleroice, " "—— À » a o * z: —Ó——Á a —— ta itos emetitur, ftriis altiffimis & latioribus continuis, dorfum ver- us fele tapis magisque aperientibus & incurvantibus, paulatimque in ipfo dorfo fefe conrralientibus- ornatünt, bis nón incuriofe fra- €um, tunt enim adparebant interna cavitates, vel concameratio- 'nes naütili perfpicuz, minutis cryftallulis albidis, rubicundis, cz- ruleis exornat. fane jucund;(fimum:fpecYaculum. vid. Orytfograpb. soffre Goslari«n[. editio altera pag. 30. tab, II. fig. 2. fimile habet LANG!US in Hifor. Lapid. figur. Helvetie par. £0; tab. X XII, ii i191 3339533 . O185fü5hM EAS r i ' z " ^ *u * 4 y c fe .62, Bruzge, pagus, in hoc arx nobilium déSteinberg ,& reliqua zedificia /.— 'ad cconomiam pertinentia, ex meris fere lapidibus trochaceisexítru- &a ; inlapicidina proxima non munquam columnae trosborum eodem ordine ac panes fimilaginei fuper impofitorum, majores minoresve offenduntur, rari(fime /Fella marina integra reperitur, hujus elegan- tiffimum exemplar, quz adhmc gaudet pediculo fuo perlongo & ' inbarer matrici fuge obfit quafi multis trocbis formofis, ante ocu- los ponit Tab. II. Fig. 1I. & aliam ftellam. optime expreffam fine pediculo repraíentat eadem "Tab. Fig. l1II. Exerinum monffrofssws, quem dicimus rariorem, vide in eadem Tab. Fig. IV, R957NUS in Difquifitione de Stellre marinis nominat hunc- Rad? fPellarums (c- paracum;, audiamus ipfiffimz ejus verba, qua huc transfcribere lice- bit , ob fcripti raritatem : Radius ftellarum feparatus cum admatis ab utroque. lztere. exiguorum articuiorum fenebus, qua videlicet illa spfa videntur effe membra a RUZZPHIO Babre», vocabulo bel- gico, nominata, quibus nempe animantia talia marina pedum bra- chiorumque uti folent loco. Hzc ipfz vero appendiculares arti- " culorum feries inillo demunr loco, qvo radius ftellz bifariam fiffus ^» duplicem poffe articulorum ordinem einittit, prinivm comparere incipiunt; ubi ad radit divifr utramque partem nova illa articulata membra propnllulant, uum: proide: bifidos ejusmodi fiellares radios nom in extima folum, - fed. intirma etiam fuperácie af* invicern p'an? diremp:os, atque prz- terea que?nlibet "ex illis propriis fuis adnatis ar:icuj ts pedibus. in- ftractum effe confpicerem, in cauía hac mhi fuerunc, quare fepa- L4 rato. ijjos radios. pro talibus fingul:ribs* »znofcerem , atque cum numero decem effent, ftellam, cui adha:cot, hinc decem radiorum adpellarem, | ROSINUIS I, e. pag. 34. tab. Idi. fig. 7. " d is e" wb Wb Ub. "Cia frve Rerum Fosfilium 6. Z5 ^ [n agris proximis leguntur eebisi, comcbe ffriat& , (ed admodum "plerumque deformes , & minus bene exprefíe. | In fylva autem, bas Gólpeser Dol cognominata, reperiuntur ZImmoxzs Cornua [tris ditinGi(fimis &gnata, in matrice & extra illam. Pag. 62. $anbtocfcfebend'e, Iebtyofpondyli pifeium majorum vertebrz, ni- gro colore , de quibus videri poterit LU ZIDZUS in Litbephylac, Ichnograph. pag . 83. feq. B.AIERUS in Qrytlograph, INorica pag. 5 5. Britann. Tab. VI, fig. 32. Ng | Pag. 62. Lawenficin, hujus arcis in monte locate vallationem explorz- tam non habemus, interim communis eft narratio, ín hunc usque diem propagata, & in feros pofteros fine omni dubio propaganda, elim fuiffe duos fratres Comites de Spiegelberg , horum unum pof. fedilfe arcem, Spiegelberg , alterum arcem, Lauenflein, illum fzpius —follicitaffe hunc fratrem fuum , ut fibi cederet arcem fuam Lauen- ftein, qua pro domo venztorià uti velit; cum vero noluerit oble- qui voluntati fuz , clandeftinum atque deteftandum confilium ce- piffe, fratrem fuum e «medio tollendi , & arcem incendio delendi, ^ » qued etiam effecerit, & quidem hoc modo, ut fequitur ; Quodam tempore lautum convivium comparare juífiffe, in quo fratrem fuum adhibuerit principem, quod inter pocula hilaria fit celebratum le- - titia omnium przfentium convivarum , hoc finito, adíliuíTe duos fratres ad feneílram fermocinantes, ipfo momento arcem Lauen- ftein .exarfiffe non fortuito, fed.oblato incendio, quam flan. mam furibundam Comites feneflris apertis videre poruiffen:, illo ipfo tem- pore etiam adparuiffe quosdam electos, inftru&os fubornatos, «um audacifimos, tum viribus maximos, qui infelicem fratrem, metu exíanguem , cum ferro invafiflent & mifere crudeliffimeque - - £rucidaffent; arcem vero, flammis exuftam & crematam, non fuiffe pofthac exílru&am, & idcirco adhuc hodie ejus cadavera modo an- te ocules neflros jacere. «5 pidat | | Ex hoc arcis monte czduntur lapides duriffimi, coloris cani, Zcar- ^C dites, vid. Tab. IJ. Fig. V., formofiffimi, majores, minoresve ; con- -&be ventrea elegantifhmz majores, minoresque in his latent , non minus £i/ix , topho dillin&e impreífa, in illo reperitur, Lithogra. phis Fcites dicitur, " ' | | His adjungimus infuper Belem»sitarum Ípecies varias, plerumque lin- gulares, in Prafectura Lauenílein le&as, que erunt; k 2 Belemni- "" "6 . Otyftosraphie Calenbergice, "C Beemnitz flavi, pellucidi, inftar fuccini, alias Lyscurü didi. — Belemni:z fufci & fubfufci, | — Belemnits fubcinerei, quibus adhaerent minores nigri belemnitz. Belemnitz canaliculati nigri, per mediam longitudinem infiguiti crena. "vel equali, vel (implici, vel duplicata. | Belemauitz apicem verfus ftris, vel fulcis figniti. Belemhnicz cum alveolis,; inítat medulla ipfis inhzrentibus. Belsmnicz cum alveolis, materia felenitica albefcente repletis, b Belemnitz nigri rotundi, alii cornprefh, prgrandes , trium ferme, vel ; quatuor dipicorum longi, E Naturalia euriofa Lauenfteinenfia fingula poffhidemus, ex liberali dona. "tione Dm, Chriffiani Eberbardi Niemeier, PrzfeQti Lauenfteinen(is, - E " ws US ie ^ ^ —— - x^ qui his in terris propter fuas divitias fane opimas, magna felicitate, "gpeajore diligentia, maxima prudentia ccconomica paratas , propter- que fingulacem beneficentiam non in cognatos folum, vcl aliqua nee - ^ Ueeffitare fibi conjun&os. fed etiam in omnes utique pauperes for- tuna Izíos, notus quam qui notiffimus, pto qua humanitate ac be- . mevolentia illi hac optata occafione publicas & debitas gratias per- folvere liceat, ^^ "5 feiesos ipe | ^ AMarienbagew, pag. 61. Conchas leves & triatz ;. ali? finuofz elegantifimz , lapidi cano do- riori inclufz, nonnulla albo quaft alumine plumofo, fplendente po: tius teíla fa» navurali perlacea femi-calcinata involutz, hinc argen. | teas, vcl filameritis argenteis obdu&las putes 5 (imiles habes in Qry- &ographia noltra Goslarienfi, edit. alter, pag. 15. itemque lapides - fibulares loc. citat. IT Ligri perrefatli fruftula, | | Mfiroice pencagoni, & Pentapbylloides lapide? , coloris pallidi , fimiles B AIERI afferiss , tab, l, num, 14, OryG, Nor, & ROSIN1 c, tab. V, lir. B. num. 3. delineatis, $2 | Columella Af reitarum pyricofa. 77 Cansrá brackium pyritofum, vid. Tab. I7, Fig, FI. Cum Careinolithi, five partes cancrorum marinorum & fluviatilium petrefatlz admo- - dum lint ratz , in mineram vero metallicam transformata adhue multo ratiores , non injucundum ac ingratum eric Le&ton, heic ia Fig«:a IX. Tb, i]. adpcriete Chbelam 6ancri marini, volgo Zajcbene Sucbà. dicti, in snarcafitam mutatam, quam apud amicum nollrum qVr.. 48 [roe Rerum Fosfilum &5c. 77 . integerrimum, conílantiffimum Dn, D. RUCK MANN, W olffen. büttelge ance quatuor, & quod excurrit, annos prafentes luítravi- mus, qui iftam cum variis aliis rebus , in dictam mineram mutatis, ex Infula fancta, five Hei/zeland, qua pyrite maxime abundat, trans- miffam accepit & adfíervat, — Amicus nos certiores facic litteris, afterias pyritofas, cornua Ammonis pyritofa, & abacuriofa Marien- hagenfia his temporibus vel plane non , vel rariífime admodum in* veniri, - Wie Wo ; daltz. bemmendorf, p. 64. [ 4d iroites, feu Corallion orientale albidum , perdurum et perelegane, vid. BUT TNERI Coralliograpb., tab. J. wum, 7. pag. 19... Offracites ;. (eu Concha rugofa, íeu imbricata, aliquo modo fimilig B AIERT, l.c. tab. V. nu. t. Conchitat bivalves, nuci maris a BONANNI fub num. roo, effigiatae - mon abfimiles, majores tamen ftrias habent, valde fpiffas, & cor- . * dis figuram fere imitantur. | Lapis, cui impreffa matrix petfinite majoris, fimilem habet BAIE, jn Orytlogr. Nor. tab, P. »ww. 3. in(uper in eo confpiciuntur BO- NANNI Balani plures, din nus ' Adhuc alius cum matrice, — Pecfinita^, fed flriis anguftioribus, qualem . depingit B.47ER l. €,tab. V. num. 2. BONANNI Clafs. num, 5. Corn. dmusonit majus lapideum in campis repertum , cujus diameter - ferme emenfus elt feptem digitos. Butcinita longi & leves , in matrice & extra illam ; in his unus de- «em gytis conftat, admodum elegans, in. matrice jacens, fimilis .. .. eft Buccinitz BLZ4/ERI i» Orj&l, Nor, sab, III, fig. 22. 0ffervvald, pag. 64. Sulphur mativum pulcerrimum potiffimum in latorniis gypfeis, quae adpellantur , óec ZPensenz $rlid) , reperitur, & hujus venz ipfum Gypfum permeant. | | Venez Carbonum fo[filism adduCorum, primum invente 1561, Ho- rum duo fünt genera, unum nóminatur C cbmieoez f obi, quis . bus fabri ferrarii. utuntur, quia minus gaudent fulphure, & qua- " drigis curribus deportantur in finitimas provincias, Ducatum Ca- lenberg, epifcopatum Hildesheim, principatum Grubenhagen ; al- —— . ferum genus multo (ulphure pragnans , adpellatur :DranbeSyobicit, ^ € adbibentur ad fal coquendum & ad vitrum conflandum, |. Ope- : ! | kj rari "g NOR Orjlographie Clbuerihta N in fodinis carbonariis-anulra. patiuntur incommoda, - dum vernali ate . que autumnali tempore, & aér quando eft. crsffior, vix libere poffunt | refpirare, & lapíanr quafi graves e cerevifia, vel vino adufto, ple- rumque laborant morbo afthmarico, Hecrqd vocant bít Joütten» 1 $'a& / quadrage(imum , vel. quinquagefimum ad fummum , raro at- . tingunt annum, infuper celeberrimus Dn. KETSLER in Itineribus fuis noviffimis Torb.. II; pag, 345. fcribit; In his fodinis fclope- | tum brevioris modi explodi non poffe , id quod ipfi praíentes & illas inveftigantes & perícrutantes quondam fumus experti , in cáu- fa omnino erunt quam maximeexhalationes nocivze fulphurez, me, tallici dicunt bie QBítterung. De carbonibus foffilibus Salzhem. - . mendorfen(ibus & Ofterevaldenfibus etiam agit LA. map in Oryttographia. Hildesbeimenhi pag. 9. | Officinam vitriariam 1791; primum exadificavit PrafeQlus Lauen- -Ileinenfis íupremus, nominatim Zedemeyer , quz jam eft commu. nis & hereditaria duabus familiis Wedemeyerianz & Bremerianz, .Pag. 65. Lefedagfem, Cochlee nitide. Concha bivalves lapidez longio- res, graciliores, quae fere conveniunt cum BONANNI Da&ylis, quos vide num. 28. 25, 30, .7Meblen, peg. 6$..—— r Gleffo que potíus dentes pifcis Carchariz, fubtiles , coloris cinera- . | cei, (P) Turbinita cum quinque, vel pluribus helicibus, ex ampliori bafi. 1, vel - orificio, in apicem tenuem fafligiatis , majores, minoresve , imma: tfice & extra illam, ^ Cocblite majores, minorés, minimi, quorum nonnulli cruíta , five. tefta naturali adhuc circumdati, 4ffleria quinquangulares , argille involutz , fimiles vide in ROSINI- — €.tab. V. lit, B. num, 2. Columella harum graciliores, — erebratule. elegantiores. - . Cantbita , riis transverfalibus, -— Cech- (/) ISIDORUS libr, XVI, c, ;«. de hoc lapide fcribit : Gloflopetra, y^arfs *:v:2 , gemma, fimilis lingus human? ; vnde & nomen fumfit, Fer-. . tur autem, deficiente luna cielo cadere, cui non: modicam Magi tri- buuat pote&atem , nam ex eo luna motus excitari putant, ifl ^ frve Rerum Fo[filiums &»c, "9 i. Cochlee gyris excantioribus , (imiles BON.ANANT. Strombis, vid. Claffz 1I, num, 89. P..ideiois T Concbs minores canz, quas BA/ERUS Buccinitas [nperficie exafpts rata, B tuberculis wel partis notatae dicit l. c. cab, III. num, 20, e 21.22. Jacent in argilla nigra. - Cornua |xvigata petrefatta. ——— " Cornua pyritofa, folis quaíi pita, | Cornu. levigatum, pyritofum , adhzrenslapidi czfio, Cornuum: Ammonis fragmenta, fua adhuc naturali concha veftita. AMufcnlite fluviatiles, majores atque minores , quales vide apud 2.4. IERUAM |. c, tab. IV. num. 11. * — Horum alind genus, quod in hoc difcrepat, quia im utraque valvas ." ftriis notabilibus-transverfalibus ornantur, color e(l badius. Conchites rarior , quem LUIDIUS nominat Curvirof/ram non clava- tam colore nigricarnite. NT M dais zu Eignum petrificatum, miners marcafitacea przgnang, ^ Beemnite cum alveolis, — Lyscurii, — etos Belemnite nigri mejores , ex fodinis carbonum foffilium, inde forfi- tau harum nigredo, vulgus hinc nomen ei indidic ber SKaben ; tein, & Lithographi LACHAMUNDUsSin Orytogr. Hildesheim. pag. 25, sc HELWING in Lithograph, z4zgerburgica pag. 10, adpellant il- Jam Ceraciam, vel lapidem corvinum ; plebs fimplex & credula, cui feadíociant vetula fuperíLitiofz, plerumque firmiter fibi pecfuadent , eum effe invifibilem ,- qut hurtc lapidem fecum in facciperio gerat, ugrendom camem eff? peculiari modo & fuperíltiofo, vid. Cele- berr, D. BRUCKAMANN Epif.. hiner. LXV, pag, 4. & quem ad- duci: libcl'um, cujus titulus: Gans neuenttecte Ocfjcimniffe , obet fonocrbare Secrete pag. 95. Vaieat ergo ille famofus paftor Gyges, regis Lyd^rum Caud-ulis domini fui interfeCtor, & regine domi- ne fuz fl. prator, regni vero Lydici dominator cum annulo fuo aureo , magico , rariffimio , cujus verfatione folumiftum modo vi- fibilem ,. modo invifibilens fuiffe communiter narratur, (c) quum itd : | res - (6€) Hanc Gygis fabulam ex PLATONIS libr. ll de. Republica commemorat CICERO de Officiis libr. IIl cap. 9. concione autem accurate explanavit - .. Vir fumme venerabilis, D. £rz, Sal, CYPRIANUS , Gonfiliarius Ecclefia- rum Gothanus, preceptor quondam nofter in illuftri Gymnafio "or : I ano, y, * E X OryBoprapbie Calenbergicé " res longe viliores., & cuivis obviz eandem nobis prz(tentartem; - fed habeant avari arcas fuas divites , honelle matrona , caftzque . virgines januas fuas hanc eandem ob caufam firmiter claufas & ob- feratas , ne quid (ibi eftimabile, amabile, irrecuperabile furtive - auferatur. | : kou o! 0n AM5brenfeld , pag. 66. | ; Vc Tophus , in quo harentteílze parve concharum ; adhuc alie latent in terra margacea., i | «2 Afleris. cufpidate . vid. ROSINUS, [..e, Tab, I. lit. B, mum. ge. Columella | alteriarum "hujusmodi, iind» Entalii. — Fungite. aix Echinite papillares, — Twrbinits, TS b Aft ropodins , huic. (imile BUTTANER in Corafliograph. Tab. L.fir. r. -. éelineat, TTE " ^1 Turbine frequenter in agris occurrunt. Ertzen, pag. 66. di n T EPIM. Terra margacea indicata non agros folum reddit fertiles, fed etiam ab omni lolio purgat, "De Vscibuu margacezs , communiter Sit, $c ffe, potius 9Qarcafíten /- ibi commemoratis, itemque fplen- — didifimis cryftallis , Da, Przfe&tus fupremus Ertzen(is.P/eigt , qui anno praeterlapío fpiritum , quem .naturz debuit , reddidit, cui no- flro quondam Fautori beate defunclo placidam quietem precamur, nobis magnam partem paullo ante mortem fuam iterum transmif- fit : In his erant globi aculeati, levesque majores , qui duas libras fere ponderabant , alii (ibi.invicem adnati , item cubi majores, mi- nores,.exaCte plani, reliqua; (4) inter cryítallos albiffimas, per- & ( luci- E-, e CRAMUI PER PAP RUR ORBE ERREUR pera aussi T Ll j - " ES riano , quod ;Goburgi foret, cui tunc.temporis Dire&or praeerat, quem ad cineres usque fumma venerabimur obfervantia , ob fdelem ejus in- fimgongin ,in peculiari Differtatiuncula , de Annulo Gygis, 3703. di- 'vulgata, | : (4) Ufum medicum pyritarum preftantiffimum per litteras 'noblfeum be. - nigne communicavit D. Spapgesberg Medicina Pra&icus W'alckenriden- - fis celeberrimus, fequentem, & quidem his verbis: Ich habe vor dem Iahre im .Glofter &errode auf dem;Eichsfelde gefchen , dafs.ein damals anvvefender vornehmeer Gaft einen feiner Bedienten faf augenblicklich - | "v | vYOR ) ERE five Rerum Foffiliurm. 6c. — 8I * lucidiffimzs, puri(fimas , fingulares quasdam, inftar piri patvi cum fuo pediculo formatas , fed angulares, fane elegantiffimas & pulcet- rimas inveniebamus, qua nobis al:'às nunquam occurrerunt, ne-- fcio an ulii, quas pi&tas vide (is in Tab. II. Fig. VII. —— Membrom 1l, Srpplemus Specimen noftrum I. Oryctographize Ca- lenbergice , dum nova fuperioribus addimus fequentia : Linsbsrg , arx venatoria in media fylva amocni(lima exílru&ta , a mi- litibus invalidis cuftodita, ubi Rex Anglie Georgius IL, regiones. fuas hareditarias invifens, anno MDCCXLI. aliquamdiu moratus, - venationibus fe deleCtavit; eodem tempore, in proximitate nem» pead urbem munitam Vifurgi adjacentem, JViesbnrg , parva caílra, ' alia ad urbem validiffhimis munimentis cinctam ZJa»seliam, ad ma- -«hinationes Gallorum , qui exercitum in circulum Weftphalicuns duxerant, frangendas pofita, | Heic loci p/eudo - Adamamtes repetiuntuc duri(fimi, fplendi(fimi, hinc - facile etiam lapidum pretioforum periti, quid dicamus ignorantes, decipi poffunt, fa&tum quippe e(t, ut Electrix $opbia, beatiffimae » fnemoriz , feliciffima coronz Anglicane hzres, princeps doGi(fi- ma, divina mente & virtutibus maximis incredibilibusque pradita, qua habebat adamantem [insburgenfem arte paratum, auro inclu- fum, tentaret gemmarium aulicum , quidnam fibi videatur de hoc lapide, & quanti aftimaret? Judaeus hunc prob:m adamantem reputans, licitabatur eum quatuor millibus thalerorum , & quame vis huic aperte fignificaretur, etiam vera & certa indicia darentur, pfeudo - adamantem effe , tamen ab emtione & licitatione abice.no- luit, fed Princeps fan&ta atque jufta, ne Judzus alios deciperet, vel . . damno adficeret, annulum fuum fuftulit, ac fibi habuit, . Seltze, pagus baud procul a fluvio Leina fitus, ad hunc, orientem verfus, proxime videtur pyramis quadrata, & lapidibus ad nor- pam aptatis, in bafi fua innitens, in media via regia conltru£ta, a ruflicis corrupte dicta 2(penb»rotfsz burn; e(t vero monumen- - epp. A48. Med, Phy Vol. VI, — 1 rum m—— ——— —— — von der Golique befreyete, da er einen teutfchen Flintenflein gliend ge- macht, in Wein pelofcht , und dem Patienten folchen zu trinckeo gegee ben; monet vero fimul, der Stein mus nicht corrofivifch , oder aríeni- £ali(ch feyn, fonft kan die Gur unglücklich ausfallen. p TAM AT pe 82 Orpllagraphia Calenberaice, Ro CHR Da) Las Lii RNC TIN cum fepulcrale ducis cujusdam militum , cujus corpus q:oque fub — |... hoc quiefcit , qutuna cum quingentis militibusgregarisbellotrecem. — nali funelto occifus , dum vellet hoftem explorare. & cognofcere, — id quod adparet ex lapidi infculpta inferiptione, in qua hzc eft fen- tentia ; Hoc monumentum intrepida ac mobiliffrme bevoi domino Ta. bann. Michael Obentraut, equitem Reg. Dan, Mafeft Chriffiani IF. locum tenenti Generali | qui bic die Martis X XV, O&obriez MDCX. XF. fertiter pro patria c libertate pugnans etcubnuit. F..F. — Fluvius Leina heic ejicit belemiras plurimos , quidam ex his funt leves , alii in foprficie impreffa habent conchularum formamenta., de SfGllenetq , mons in przfeCtura Laverffeim, ex hoc czditur lapis canus , & perdurus, quo in frequentius offendimus 7srbinites pe- — | trefi&los, tres quatuorve digitos trausverfos longos. &yer fanflcin , mons przaltus in eadem prafe&tura ad oppidulum Saltz- . | hemmendorf, in quo legere poteris: Tüurbinites levigatos, fere fimiles turbini BON.ANNI num. 35, vi- - de VOLCK4/4 ANNI Sil, [nbterr. pag. 17 je tab, 29. dip $. i m | adpellat Bwecrmem lava minus roffratuum. / TIurbinitam trium modo gyrorum, Cocbleas Yaves claviculatas. - Neritas in matrice & extra matricem, B.ATER. I. c. tab. 2. num. 27. Conchas leves varias, majores, minoresque, . partim clavicuiatas. Buccinitas, | Cechlitas. | . Bnforitem. oblongum , parvum, elegantem, a rufticis nominatum cin Sifcb «Xug. Acht byo[condylos BA albido -flavidi , B.AIER, I. €. pag. 55. Offeecollam. — Gloffopetras minores, TInbulos vermiculares , coloris nigricantis , majores, minores , qua- les defcribit BAIEK, l. c, pag. 72. tab. 6. fig, 15, - Alios lapidi flavido inhaerentes. | Tubulum vermicularem , cujus alteri lateri adharet valva minoris COfle chicz, !flriis ignesen rum ornata. Ham:lia, urbs quondam Hanfeatica & Vi(ugi flumini navigabili ad- jacens , operibus munitionibusque fortiffimis fepta , m«rcatura atque variis officinis florens, captura Salmomum , p'ifzis cemporibus cata | racta periculofa , bie "Dàmcelifebe &edladbt | di&a , jm fomruo-. fo aquarum emiffario , tandemque fabula veteri & ^ni (uod MCCLXXXIV. h: foe Rerum Foffilum, &c. 85 MCCLXXXIV. a glirium venatore centum triginta liberorum Hamelenfium fuerint civitate educta, & a monte bet Seppelberg . abforpta , fama celebratiffima. ( €) Ad hanc in lapicidina calcaria veteri ante aliquot annos przclariffimus Dn. Zaring reperit Steam marinam, cempellatum injuria quodam. .* snodo deformatam , quam dono obtulit Dn, D. &e/iso, tunc vivo, ,munc beato, a. Fofflia ad ripas Vifurgis boreales , pagos inter Víen & Baden re- perta: — . - Echinita papillares albi & elegantes, in matrice & extra matricem, Afleriae, item columnule albze afferiarum, : Spongites, vel potius Fengites, , | | 23 - 4rom- - L*6g UALOVUE (uv (6 («) Vide fchediafma noftrum de Nucibus margaceispag. 7, Przterea Hame- lam verfibus elegiacis eleganter defcribit Hesr. MALLERLIS, quos nog- —. dum impreífos adponere Jicebit: "up Ad ripam dextram flat fru&a Hameloa Viturgis, -Moenibus ac vallis, milite, cive valens. — Turribus excelfis funt hic duo templa tonantis; In queis precones dogmata facra docent. Dignaque fpe&atu funt curia, Pharmacopeon, Et fchola, ponsque tegens Jongus «& altus aquas. . . Artes mechanicas hic fedulus incola tra&at , : i: Palladis & Phabi facra frequensque colit, Pifcibus interdum fallentia retia tendit, Navibus & flumen, vomere fcindit humum, Vitbs Hameloa nitens, tremor hofi, gloria civi, dit. Te tegat is, qui regit aftra poli. : | Funeftam vero et tragicam hiftoriam abdii&orum liberorum Hamelea- fium Hannib. NULLEIUS fequenti modo : : Vibs Hameloa fuos gemitu gemibunda requirit , Abduxit quondam quos Jacrymofa dies. 4t Centum & triginta forpt ceu vaíla vorago i ' Vna dies. fed non reddidit ulla dies. Rome olim bello, fed aperto Marte cruentos, Ter centum Fabios abítulit una dies. (. ,, Hos autem pueros miftim parvasque puellas 5500 5. Bello non aptos abftulit una dies, ^^ ^ — 1148 Quam gravis ergo fuit Romana per atria In&us, Tam gravis hic delor eft utbs Hameloa tuus. zeliqua, 34. E Oryographie e Cenkerget Arambyli minores foffiles, - Tubuli vermiculares minores albi. Lapides udaici albi ; quidam Birecnites. & pellucidi ; p iei 3 pellucidi, horum nonnulli calce, feu albore Seti gs veftiti, — Fragmenta Entaliorum alborum. : Nucis wyriflica duo. exemplaria , alterum visdt) ilerum minus, VOLCKAM ANN Silefía fubterr, pg. 1229. Y Mufculite ftir, viridis colons , in matrice & extra matricem, Dendrite fubules , eleganter piCti, lapis elt corneus. . Conchiies coftro fobtereti & in(igniter adunco donatus Besanni, AMerite rotund: , angulares, coloris albidi. durbinites angulofus candidus, transverf(is lineis leviter erifpacus, per- 4 1 fimilis Zonanni curbini Clafs, III. num, 104. | Kepides cornei colorati , pellucidi, ebícuri , cum venis interdum co; — lerati*, Thedinghanfén , p:gue Viforgi proximus , ubi | Alveolt virides lapidei ; alii in lapide viridi harentes., Anetite angulares , rotundi , coloris albidi ; alii coloris ex flavo fufei, quie dam horum ob arenam inclufam fonutt»reddunte "chim , eidem fluvio adjacens, heic: Aflerie in medio perforata. | "fleri. quinquangulares cufpidat , itemque rotundz, A5dhleriarum columell2 rariores. "Mfleria in Vapide corneo, | ROSINUS 1. e, tab, TX, lit. A. "num, 2, AMarrices Belemuitarum in filice perduro, HELIW! NG Lubtgr. dngtre burg. p4£- 49. Lapis corneus, quodam afteriarum genere fignarus , fimilium calculi aleatoriis , nemine adhuc , quancum recordamur, adnotatus, Lapides albi cum venis corallicis, quz in harum fine, ve cufpidibus- i alterize adparent. Lapides cornei, in borum fuperficie coraliia fobiilifima , & ramu- li corallini partim punZtari, partim poroli , vt lacenta coralli-. na adparent ; fimiles BUTTANER in Coralliographia pag- 24. defcrie bit & rab, IP. n&m. 1. delineat, " dMicyonia minora, vel fragmenta corallini denfioris , nodofi , flriati & " : gyra- H five Rerum Foffiltum, &5'c, 85 gyrati, effigiem vide fis in Coralliogr. BUTTNERIL, tab. II num. - 149, et 10. 5 kits Fnugités albi & porofi, infra locus confpicitur, ubi caulis adhac, Albi g/obsli rotundi , porofi, nonnulli perforati, ut filamento, inftar - coralliorum, fubduci poffint. | Pfiudoe Cheliderins, die. Fragmenta /ig»i petrefatti, in. his unum coloris albidi cum medulla nigra, | t Lapides coloris cinerei, ftriati inftar nucum mofchatarum,, quidam il- lorum quoque harum formam habent, | Silics/ colore amethy(tino tin&ti, JDeonfén, vel Daünféz, p»gus, ad quem leguntur £ Zflerie fingulares formofz. — — Ezdem im lapide corneo, | | Columella. Afferiarum quinguangularium, cufpidatarum nigri coloris ez - fodinis argillaceis. — — 5 "Ao firopodium , vel Madrepora maior, cuius fuperficies afteriis radiofis, a centro verfus peripheriam extantioribus confita , coloris flavi- do fuíci. | | Cerns lapideum , jacens in lapide rubro, | Lapis, qui continet £erzx4 parva lavigota , belemnitas parvos nigros, alveolos , atque conchulas, ! | Corrz»a lapidea undofa. — BAIER. 4. c. pag. 61. Lapis , in cujus fuperficie videntur cerra Am monis, fpina dorfi emis nentiori, belemzita , mufculi minores. urbines in agris leguntur varie magnitudinis, leves , flriati, cuber- culis vel punlis notati; etiam ex faxis caeduntur fimul cum pe&tune . €ulis..- * ( Mufculita fluviatiles. Harderode pagis, heicinveniuntur: Columelle Aff eriarmm, !apidi duriori inclufz, Pellinites Vivalvis, in utraque parte flriis majoribus fignatus. Concbites bivalvis oblongus, & ubi vertices valvarum coéunt, verti- ces pavhfper. funt contorti , ftris infuper transverfalibus , exs&le . «onvenit cum concha Bonanzi num, 380. depicla , in rivo pagum perfizcnte repcrcus, " Conebac terra margacea occluíz, : | | 13 Wiss ) .86. Orydographie Calenbergice, Wenfen pagus , alii fcribunt Jentéem, 550000000000 In prozima fylya ejusque fodina arenaríá reperiuntur putate esee: 207 Je argenteo, limiliter falphur nativum — perelegans, 3 Brembe pigus, ubiz 0 0o Cornu Ammonis cum articulata fpina dorfi & ftris obliquis. Corus Ammonis lapideum , cum dorfo fulcato, B/A4IER, 1, c, tab. II, nsnm, 10. Grobnde , pagus prafe£turalis " ubi ad p:gum Lántorf : ratius quam- vis, genus cryffallerum: Pyrmontanarsm eleganti(Iimarum inveni- tur; ex litteris Generos, Dn. de 74arniberg ad nos gratiofe éxa- t2. MU Orbfen, pagus prafe&uralis,, ad hunc mons bet Dagenbetg feria ele- gantes copiofe occurrunt, non minus rabulz lapidis calcarii, iis» dem afleriis confert ; ex ejusdem litteris, «i Wakefnpigus, 5 000000000 dau in hujus & vicinis montanis 72//acea petrefatta copiofiffimelegun- s tur; ex iisdem litteris, - | ba Denique Hiftorie noftre naturali Calenbergice fubne&tere lubet mo- naflerium & Abbatiam Ordinis Ciflercien(is AMarienrotbe, extra fines quamvis pofitam, nempe propter urbem Hildesheimium, quia Abbas Marienrorhenfis unus ex precipuis Ducatus Calenberg proceribus eíl, horumque in conventu feffionem X votum habet. | Ad hoc monalterium, & ad vicinum pagum Dickboltzen inveniuntur. Peffinites formofiffimi , quorum tefte adhuc funt integrz & ille(z; porro farrago concharum levium, inprimis ftriatarum ; pr&terea Coszcbe veneree maximz atque pulcerrimz, —- quales tanta magnitudine, tanta expreffione , tantaque elegantia haud - fcio , anullus unquam Lithographus defcripferit, emetiuntur quip- pe plerumque longitudine quatuor pollices, interdum ultra , lati- . tüdine tres pollices, lapis eft arenaflava;ad ultimum exemplar £- tbini integri , utique rariffimi, formofiffimi , fingulari(hmi, hoc ipfo loco forte fortuna in itinere, & in ipfa via regia reperit prenobi- * ' "Of Dn. Keysler, cujus hanc defcriptionem in litteris nobis dedit : ^ Echings excavatus , diameter eius pollices duo cum dimidio, alticu- do unus pollex , crafhtes o£taya pollicis pars, parvis fubtiliori- bus que pe&unculis, cum (triis craosverfalibus, obte&tus , in bafi fua habet duo foraminula , quibus pe&unculi nonnulli fefe — ; i ^ i Wu 1 -- s Y - Jive Rerum Foffilium &'c, | EN ubi fimilis ? Dn. Keyrler in itineribus bene multumque verfatus , . plura quam centum Lithophylacia inftru&tiBma Regum , Ducum, . . alio:um perluftratus, addidit, fe nullibi locorum talem vidiífe, Tab. II. Fig. VIII. Membrum ll], Corrigimus melius edocti , qui in Specimine I, noftra : Ory&lograph. Calenberg. nobis infciis irrepfernnt errores lev:s, & fperamus fore, vt Lecteres benevoli eo facilius nobis fint condona- j turi , ac errare humanum eíl. | | Pag, $2. Ex numero Prafecturarum Calenbergenfium dua habite pra: —— - fe&urz , Greffin- Afuntzel & Bodemwverder, fegregandz, - lbid, pto Licben lege Lachbem, hxc przceura olim pertinebat ad finiti- — murti Comita ám Cdaumbura, f:d ab Amalia Elifabetha Land- | gravia Hi(fie, Principe vidua regnante, & a Philippo, Comite Scbaumburgico, Duci Brunfuico- Lüseburgico, Chriffiano Ludovico, MDCXLVI. tradita, quod pactum & conventum pace W/eilpba- . lica eft confirmacum, polt id factum ilia cum; Ducatu Calenberg |. concorporara. ! Pag. $3. Das Gieinbuter ^ Seer , proprie pertinet ad. vícinum Corni- |. - tatum »chaumburg , & modo leviter tangit verfus feprentrionem fines Cilenbergica:. Ex hoc genus pifcium , die Ecke , vulgo Gwnck pominatum , maxima copia cerco anni ternpore capitur, & fiin noveram: adfertur ; Stismte vero ell pifcis marinus, & Hamburgo venit, s Pag. y f. Colle&tionisnumismatice omnino perrarz & fumtuofz,pro quín- decim millibus chalerorum zltimatz pretium B, Abos. Aoianus ple conílituit fexagnta milliathialeroruro, dum aurum (olummodo fecun dum pondus fuum zítimatum quindecim millia :halerorum faciat fam- friám, argentum vero vigiaii quinque miilia chalerorum ; inter n: mise mata aurea.plurafunt, que pendent triginta,fexaginta, o£toginta duca- . "fos; nummos aureos inajores, undecim nus ero, quosnumismotarrug celeberrimus: Car ///eis cudit, & qui repreleniatione exprimunt res "» immanes a Carole XII. Rege Sueciz foru(fimo geltas, Beaxus Ab- bas commiutavit cum B, Prz(ite Camere H:novecanae dc Gert z, pro mille & quadringentis chaleris, quod horum nummorum: pretiung erat inceimam, — Hujus Muler numismaocrt, non. imiaus. Teennos pliy lacei & Bibliothece , relique rum, lisredes fuerunt f2miliae Hate torfiana & Bechmeriana, propter propinquara cognadonem, Pag. . Rh a8 oid Oryfograpbie Calenkergice * Pag. $8. Via ducens ad feceffum Regie- . Ele&oralem belliffimum More | bauen, iam confitatiliis umbrofis, noflro autem tempore, qiimdiu ; Hanovéfz commorabamur , populis alti(fimis, - Pag. 42. Brügge, pagus iudicialis Nobilium de Steinberg , jacet in Epi» | fcopatu Hildesheimen(i ad ipfas fines Calenbergicas & fluvium Lei- nam, qui Ducatum Calenberg & Epifcopatum Hildesheim heic fe. ^ jungit. ^^ | Pag. 6 ay Pra pagus judicialis Nobilium 4e Maniberg , fitus in. prazfe&tura Fürftenberg , confini Ducatui Calenberg ; praterea pof- — fe(hones in hoc Dn, de Mannsberg fatis utiles funt feudum Ducum. ... Calenbergen(ium, Membrum IV. 24dneitimus fcriptis Indicem generalem rerum aaturalium, quz in reliquis terris Brunfuico - Lüneburgicis reperiuntur, & quas usque huc Curiofi plerumque ignorarunt, ac illas potiffimum ex lit- teris Celeberr, Dn, Keysleri, aliorumque excerp(imus, id quod gra- cum acceptumque nature amatoribus X fcrutaroribus futurum, ne- quaquam dubitamus, A4, Ducatus Lasenburg, in hoc - /Woterfen, ubi Lapis Corallinus , in quo fimul Migermositin parvus elegans, &par- vus radius echini, Alius, in quo videntur »s«tríces 5 aculeorum ecbini tenuiorum & formozil forum, vid, BUT TNERI Coralliogr. tab. I. num, 15, . :Pyrites; qui includit soschbam oblongam, rugofam majorem , naturali fuateíla veftitam ; itemque partem ftella marinz, Pyrites cum imciube echizis majoribus, minoribus , eorumque frag. - mentis, 4mygdala petrificata major elegans , pyriti matrici adhuc adherens, quam lufum naturz putamus. Pyrites, cui impreffa matrix £ozc/e parve eleganter flriatz. BUTT. - INNER.l1,c.tab, IV. uum. g. Conchbs rotunda major , transverfim rugofa; alia alteri quafi ipi : pofita, in pyrite cano duriore videnda, Lapis mammillaris di&us , nihil vero aliud func mamma, quam echis ni fcutula. BUTINER l.c. pag. 30. num. 11. Corallia fubrilifima in pyrite, vid. AUTTNER. l. €. ci 24. tab. IP... :. Lac -4 - five Rerum Foffilium &5c. 89 — Lapis arenofus ex albo canos, cum inclufis coschis anomim |zwibus. — JEchinus major , coloris lucido - punicei , lapis eft corneus, Belemnita cleCring, — Farrago concharum, Matrix concbe [avis formofz & majoris in lapide calcatio. Stellarum marinartm fragmenta, ^— Lapide T^daii, Fungite, | Petlunculi. Lapide vermiculares, | Conche (ingulares. - Chelonita. | AMadrepore, — Hammites.— Denique (ingulare quoddam exemplar lapidis cornei, in quo latent ; aliquot radii iwregri echinisi, magnitudine quatuor , immo fex pollicum, | | Lancken , ubi Echisi plerumque minus eleganter notati, Echini elegantes, rariores, in his, liceat ita nominare , veticulare 5 "0 fimiles videin Tra& Dn, a Melle 4e Lap. Figur, 44gvi Litorieque Lu- becenfs, tab. IP num.a, 4.7...— li ees | Echini dimidiati. Fragmentum echini reticnlaris majoris in pyrite, vid. utique BUTT- INERI Coralliograph, fabterraw. pag. 30. tab. IF. n. 14. ubi de hoc fcribit: Echinina impreffio convexa in lapide corneo. Echinu cortofus , marga alba effartus. | "Terra fplendens coloris lucido - punicei, Glistzer , metallici vocant Blende, hujus maxima, immo incredibilis copia , quam diu fub terra latet , mollis eft & friabilis, quamprimum vero aér illam cir- cumfundit, fit durier, & degenerat in lapidem ; Przclar, Dn. Keys- - Jer hanc dicit materiam primam, ex qualapides filices formantur. "Concha , Echini & alia communiter includuntur a lapidibus corneis , quorum heic copia tanta eíl, ut illis ipfi campi obtegantur , «X agri |» prataque iis quaí1 muris lapideis fepti, Elmenborf , ubi. Echini dimidiati, ac i cultro effent divifi, ceterum eleganter exprefh ,- ques, quantum nos quidem (cimus, nullus adhuc Lithographus adnotavit. Saems, ubi Echini in pyrite. B, Ducatus Liineburg, in hoc Urbs Lzseburg , ubi ^ Gloffopetre, Cteinz3ungen,Stattet; unge, reus dentes Cargainir m a pp. a4, Med, Phyf. Vel, VII. Ww OryBograpbie Calenbergice, | Lamie pifcis , reperiuntur in fodinis argillaceis verfus orientem , cui - monti lateritiam officinam fuperítructam cernere licet, plerumque funt triangulares, modo incuruz , quales nemo alius Ory&ogra- hus commemorat, modo recte, modo cae(iz, modo nigricantes, five lutez albicantesque; adhuc in eadem fodina occurrunt Con- chites , Conchjlia. unicor»u aut ebur, ligsum fojfile , turbines, brontie, trochoides, REISKIUS de Gloffopetris: Lineburgicispag. $. 19. 20. - Dentalia (triata naturalia, Dn, KEISLER neuefte 9eifen« Tom, 1I. eeu RE due : : D ' Succinum fo[Jle. diverfis in locis Lüneburgicis. Glacies Mari& , vel fpssum a'bum, hujus venz permeant lapidem cal- carium ;. igne uftum & in pulverem redactum, inferuit. ad depur- ganda vafa aurea , argentea, itemque limbos aureos X argenteos, Hitzscker , ubi | os. Conchites , qui conftat ex Turbinitis, conchis levibus , oflreis minori- . bus, cui nomen Zeo/ymorphbum Lichographi indiderunt. KEchini formofi in lapide corneo, : In monte oppido prozimo leguntur Cosche , Gochlee, Turbbnite , Denta- las , Concha venerea , Belemnite , Petlines, echini in pytite, farragines Conchbarum , cetera; inde etiam eft lufus naturze, nempe ovum gal/i- naceuu , naturali in omnibus fimillimum, Danscberg , in hujus vicinia, in primis ad pagüm ZLa»gerderp, Albi flu- mini finitimum , fodiuntur, vel aratro eruuntur , immo ventis fzvis fzpius deteguntur, dum haud raro unum pedem fib terra latent , & terra eft arenofa, erz« fepulcrales frequentiores , harum materia , magnitudo, forma varia eL; in illis pluries, praeter cineres, offi- cula, partesarmorum , nummi antiquiores, ceraunita , alia , pofita fuerunt. In fylva proxima effoditur «/smen plumojum ex monte, qui audit ber X(aunberg, : | Sehnackeuburg ad Albim, ubi i ] ^ Suscinum folles preterea fluvius Albis diverfis in locis fuccinum eji- — . it , prafertim ad pagum 7ietze. Miis S093 Lucbanm, ubi ! Lignum petrificatum, Luckap, ubi Lignum fagineum petrificatum magna copia offenditur, "Gartevv , finibus Marchicis ad(itum, ubi E "m. ) i. ! VT 1 IANas- —— five Rerum Foffilium &sc. ^ 9r Nantili naturales, in. rivulo tie €«ege di&o, pagum perfluente, . In monte tem JDóbed'ee erg Silices dendritei. (miles in aliis Albi ad- -— jacentibus collibus, ut & in ripis fluminis ; talem elegintiffhmum | poffidet Dn. Key:ler , inripa Albis ad Boitzenburg inventum ; por- ro Concha, Radii Echini, Petlinito , cetera. Lapides ferri pregnantes vitriolo, hinc admodum friabiles , fub terra - funt albi(fimi, in aére libero autem adquirebant colorem ceruleum, — Urna fepulcrales, in his nominati Ceran»ei , vel Secefpite, tam ex lapi- de, quam merallo arte confecti, j Ad predium imprimis, ir! nominatum, ex loco paluílri effodiuntur ^e triapotifhmum Swcecini genera, 1) album , tamen nebulofum quo- - dammodo , vel nubilum, 2.) flavum ac pellucidum , |. 5, ) nigrum, alias Gagates ditum , ultimi fumus male olet, contra primi & fecundi odor eft fuavis atque jucundus. Succinum nigrum fepelignum im- pregnat; album & flavum habet omnem bonitatem atque quilita- tem fuccini Pruffici, & involviturarena , intermiftis fibris nigris ra- dicum, — Rari/J/mnm hujus Succini exemplar, cui impreffum erat folium piri, quo detracto tamen ejus imago remanfit integra & opti- me expreíla, Dn. Keysler dono obtulit magno illi Nature zftima- tori & fcrutatori Londinen(i, Hans $LOANE, vid, Dn. Keysler az lecneuefte Seife, "Tom. Il. pag. 55. | Vlizen , ad hoc oppidum fluit rivus bie Oettau adpellatus , in quo mar- garit& reperiuntur magnitudine lentis. In vicinitate oppidi inveniuntur P/ésdo - adamantes ,qui habent ignem majorem quam Linsburgenfes fupra defcripti, Adhuc Echini formofi ! Oldevf adt , ubi | | Eehinerum varia genera, & dum heic quondam puteus fodiebatur, fi- mul fuceinum. erutum , magnitudine G ipfa forma (imile cera, qua litteras obfignamus, extraCtum ad pedes viginti altitudinis, .— elle, oppidum, in Allerz margine repertum Cora//ium, quod fluvius ejecit, In agris leguntur P/ezdo - adamantes rariores, Echinites, Bedendick , ubi ! : . Echini formofi in lapide corneo latitantes, Burgdorf, ubi A HR dá Liquidum nigrum in palu(lribus locis, aqua innatans, arufticisdeples . tur, & loco axungiz ab illis adhibetur ad linendum currus fuos ^* LACHA4UND Oryülograph, Hildesheim, pag. 9. j m 2 hl. - AL : - M 92 . Onylüosrapbie Calenbergice , hblem, ub ——0— lbs : "m ig | y t Multa Twf^ effoditur;. & ipf cum praeffemus nobilibus filiis geneto- fiffimi Liberi Baronis de Bulovu, fupremi faltuum Lüneburgenfium Prafe&i , qui poffeffiones fat commodas heic haber, inagris colle- gimus comp'ures modios Belemnitarum 5. in horto autem Echbinos rariores , tenuiffima cruíla, parvis gibbis ornata, indu&tos , marga- que alba. effartos. vid. Excellent. D. ZAR UCK24 ANNI Epiff. Iti- ner. VII.pag, y. Epiff . liner. XXXIL pag. 6. €, ) Ducatus Grabenbagen, in hoc. | Eimbeck, ubi. rei ide : in monte, cui nomen inditum oet. Duf,, feptentrionem verfus ,.in itinere-ipfi legimus Cersua z4mmonis petrefa£&ta. majora minoraque,. "Afleria. cuípidata in.lapide calcario,, : : Y "Aetite coloris albi majores ,, minoresve, nonnulli fimiles funt; magni- tudine capiti. infanculi recens. nati ,, fonum reddunt propter incluíos lapillos. s : Pus major, foramine praeditus, in eodem monte vomere de- .. mudatus , coloris nigro.- czfii , longusunum pedem & fert fex pol- lices,. ponderat.octo libras, adfervatur in Pharmacopolio oppidano. Qfferede: arbs ipfis radicibus, montium Hercynicorum meridionalium ad- fita;, ubi 7 Alabafira veria: eleaentiora;. — | | — kapides- &. Ties nigri, in quibus figure pifeiem, G quorundam isfetfo- Y eleganter-expreffae conípicruntur, vid, ( emmenpt. noftra Epiffo- lar, !. de. Fofhlibus c INutura mirablibus Offerodante pag, 14. Cf pag. 16, Celcber: D, BRUCKAM ANN. Epifl, itiner, XXVI. pag... 5» feq. dMifiellan Berolinens, pag. 1.19. | tom Gloffopetra, viiswur. Excellentiff. D.. BRUCK7MAINNI. Epiffola. liner, XXIX. pag. 4- | Not. Adiweraba Kiércyniea pluribus commemorare: fuperfedemus , quia... fi. tibi vohipe, illa omnia. ordine. recenfita. legere poteris in yretiofo &. multeiiabore germanice confcripto. opere, cujus tizulus e(t: D. Franc, Exi, BRUCKMANNI Magnalia Dei.in locis: (abtere vanets Pavie I. pag. 100. féqq.. Parte. Ik. pag, 2.34, (644... FElertz£trg , ubk f Al'abaflra. perpulera.,. bey bet 2i fcgen-Dütte:. Sebariz.feld., arx rupi precipitiingdihcata , huic. vicinum.antrum — : - frve Rerum Foffilium &c. 63 — feldianum, ex quo eruitur wzicorzz. fo[file 5 integrum. caput. cunt emnibus fuis dentibus. naturale ,. fed calcinatum , quondam mon- ftravit nobis antrum perfcrutantibus, Dn. asus, PrefeGlus arcis, fpecimen capitis uri exaCliffime przbens; & fimile ante aliquot an- noS Coburgi vidimus, ex hoc ipfo antro, cum Mufeum inflru&tiffi- mum5b. Perpoorten luitraremus, vid. Curiofiff.. D. BRUCKZ4 AN- ANI Epifl,. Itiner. XXXIV. Bernbard. de ROHR Secctiürbiafeiten bed SOber » Dartté pag. 207. qui Pelyhiftor , vt (cripta ejus plurima teílantur , fautor & amicus noftes verus, preterito anno viram fuam: - -- €um morte.commutavit , cui itaque placidiffimam quiezem ex inti« mo animo optamus. | LACHAMUN D: commemorat de. Granio in- gente hominis. prope arcem Schbartz.feld reperto, in Oryclogr. Hil desbeim, pag. 63. | "Milabaffra bey eer. SauteJoütte. Excellent, D. ZRUCK MANN s dEpifF.. Itiner, XXVI. pag. 1 v. | | —— Inproximo .24stro, ba$ 2Weingatten:fod / nominato , quod jacet in. |o fer pagum Offerbagen ,. Gtabernam diverforiam die Nixfey, flatimy 5 juxta viam regiam, quoque unicornu foífile feditur , inprimis ab itai »«- €reditis: Venetis pro. communi opinione terre auri pregnans; par- .. tem.hujus antri ipfi perfcrutati.fumus MDCCXLI.. quamvis-maxi-: mo moltro incommodo, propter anguílos aditus. & «am in.veftibu- lo, quam in cavernis ipfis velligia in folo lutofo atque humido no- viffime prcífa eorum videnda erant, qui ilio die, vel noCte precedente: ante nosantrutn intraverant ,. cujus deícriptionem habemus accura- | tam in edjtionealtera BEHAE N$ Herc nia. cnriofaTtaiim ab initio, -Klligerode oppidum , ubi QUO dm:sagris legitur 7afpis ruberrimus.,. cum venis albis atque cocruleis, | fane formofi(fimus , qui adrnittit polituram optimam propter duri- t dem, fubtilitatem particularum lapidem conílituentium , harumque mixtionem- compa&tiorem.;. conficiuntur ex illo tabella ad.capíulas: flernutatorias conflruendas & minuta alia. WRothbeburte ,.officina ferraria, fluvio Budefrigideadfita, ubi — — | ^ Marmora vet(icoloria deteCta.omnino pulcerrima,duri(fima, fplendidif.. - fima , quare etiam Camera-Regio- EleCtoralis di&o flumini 1739. mos - —. lendinum ferratorium adítrui.curavit ,in quo marmora. fecantur,. D. ) Ducatus Geettingen , inhoc -Gettiogen, uxbs-ad fluvium Leinam ,.ubi: : ha ul te m ». A & qui- à I "a [0 TS8IN o4 OryBagr. Calenb., , fien fbos. &c, X ^& quidem i in monte; m Jjagnberg! bujusque. lapicidinis.- s "fpc marinz lapidez fimplices & duplicate. ^ - Cornua Ammonis , horumque varia genera, Stelle maxima copia. .— Turbinita rariores, Conche leves , itemque firiate, ^ Peltines formofi, | "Cencbe finuofz incredibili copia, - ^ Concha leves dendritis pi&e. — Gryphyte, | Topbus, qui includit arundinem , cochleas fubtiliffimas naturile, : vid. Gértingifcbe tvódbentlicbe Stad;ticbten XVIII. Stüd 17557. Achates & Petlixes in monte, oemGdineeberg. - Wehnde , mona(terium , ad: quod. "— dus. urna fepul. . . erales funt effoffe, 1 | Rostorff. L- Hoc loco d. ;. Junii , anni 1686. Betula rod pos vigi & quatuor. (0 pedum altitudine fub terra repertz, vid. Petr. Palest. BERCKEL- 24 ANNI Relatio de illis eodem anno promuigata, & ob. Henr, - STUSSII, College quondam noflri honorati(fimi , jam Reé&toris Il. luftrís. Gymnafii Gothani celeberrimi Afemoria B. Theodor, Berckele manni , Abbatis Amelungsbórnenfis 733. edita, pag. 139. Münden Á oppidum i in conflüente Fuldz & W/errz, ubi Echinite, ^ Concha, Cocbléae, cornuum Ammonis ad inflar i intertze marga eruta. Buccina foffilia ventricofiora , trium velquatuor gyrorum., Cornu mmonis majus Nautiloideum, Litboxylum. Carbones fof]jles, denique Creta alba. E Ollendorf , inde eft Cornu Ammonis majus , cujus diameter o8 pollices; cum vertebris & interflitiis diltin&iffimis. Quod adhuc reliquum, ne patientia benevolorum dolia Le&orum MGERUN dum praítitimus, ut opinamur, quz debebamus & poteramus, hoc potiffimum erit ut illisfelicia quzsqueex intimo corde adprecemur, eos- que vehementer etiam atque eciam rogemus, velint nobis,noftrisque ingenii monumentis in pofterum quoque tempus favere, ac hactenus fecerunt, quo ftudium noftrum hoc modo incitetur & inflametur, ad alia,fi Deus clemen- tiffimus vitam infuper concedet, tendere, Valete i dis quam oprime, atque proíperrime fem, er agite, Galenus ;.. * Ü A7rovra, Ünuuacim qut Quasoc epyae- "wm Qmnia INaturi opera funt admiranda, 4 / CARO. T. LN , teg. CAROLI FRID. HUNDER TMARK, . .D. MEDICI LIPSIENSIS ACADEMIAE CAESAREAE LEOPOLDINO- CARO- LINAE NATURAE ME Ar COLLEGAE SACCHARI SATURNI USU INTERNO np SAMAUT ARI SESERCITATES ACADEMICA u '-SIMUL VARIA CHEMIAE CAPITA ILLUSTRANTUR, - n j ; ; ^ m i b wv? | H x s E. 9. De Sacchari Saturgi 1 im ) Rduum fane opus, qus medicine in corpore animato effe- &a fint, diligentius inquirere, & quidem usque eo, quid . " certi hac de re conftituere atque definire, difficile. eft, ut. &b hac potiffimum argumenti difhcultate profe&um effe videa. tur, optimam illam, fummoque opere neceffariam , artis medi--- €* partem , qua eadem docemur, adeo mancam effe adhuc tam - debilem, & tantummodo ínchoatam, Hinc operam qualemcun- que noftram quam optime confidimus iri collocatam, (1 quedam | illuc pertinentia iamiam fufius paulo difputaverimus. — Et cum. 4e Sacchari Saturni ufu interno falutari in preíentia agere cer- tum fit, ejusmodi, quod quidem videtur, diligimus fcribendi ar- gumentum , quod fortaffis quam plurimis haud adeo difpliceret, | neque omni omnino careret utilitate, (íi modo res a Medico de. crepito, & veternofo fene perageretur. Nulli tamen dubitamus, - . leviffimum hunc íaborem ab iis gratiam effe aliquam initurum ,.- qui nullis przeonceptis opinionibus perturbati , plus rei digaita- ti, veritatique ejusdem , quam ftribentis auCtoritati cuidam ima-- ginariz, fatis omnino fpeciofz , concedendum effe, arbitrentur. $i de medicamentorum effe&is in corpore humano verba facimus, eadem plerumque ex partium quibus componuntur, firuura, c fete, ir ad , earundem re/fza, muce & gelatina, (4) derivata. demonfítrare adnitimur. Hec ad expofitionem, qua medicamen- torum fimpliciorum , Galenicorumque vulgo quz vocant, fit in- fita efficaeiras & propria virtus, faltim fufficient; (5) eorum. , | 25 Xu i (4) De pripcipiis medicamentorum fimpliciffimis & primis hoc loco nog — loquimur, fed potius de magis jam compofitis, quz fenfibus explorata corporibus inefle experimur, quippe de quorum prioribus nondum adeo effe&um effe atque transactum nobis videtur, ut eadem certo quodam numero de^nire, eorundemque explicare indolem, quod nonnulli con- £dentius faciunt, audeamus, Tunc enim in no(tra di&a optime quadra- rent illa RoZert; BOTLE : Hovv can that facilitate the understanding of am ob. - féure quality or phaenomenon , Which is it felf. fearcely intelligible, or at. leaf queeds. abnoft a5 mucb explanation as tbetbingtis defignet E pretended to expli- £ate ? in libro, qui infcribitur : Of t4e imperfe&ion of the chymiff's dolirine ef qualities. - C, I, p. 4. | ! (5) Vide Georgii Wolfzansi WEDELII Amgnit, mater, med, lib. I, Sect , I, cap. f. & £,de gognofcemdis medicamentorum facultatibus ex adore atque fapore pag. f "^n | ) 54, "e ^ H7 interno: Salutari 65'c. 907 vero, que ignis vi, arteque chemica perficiuntur , longe alia eft ratio, & horum virtutem t2dtu, odoratu & guílu femper explo- rare, id, quod in illis prioris generis meliori confilio , con(tan- tiorique eventu fieri, certum eft, nec utile eíe. neque fatis tu- tum, videretur, 1n utriusque generis medicamentis. corum ma- ximam confidimus effe virtutem, quorum »edorem fragrantem, acrioremque faporem effe, animadvertimus. | [ta, exempli caufa, |ab berba erigani , falvia, pulegit , mel.([a, radice angelica s levi- JHiei , ireos Florentina & pimptnella alba , item liquore ex oleo vi- . £rioli anodyno , effeutia martis belleborata, [piritucatcis vive & p fnit ammoniaci cum calce viva , quid exfpeCtare quis de- eat? nulle negotio, maximam fane partem, cognofcet, qui ea- dem cumque olfaciendo de confilio examinata deguftaverit. Sed - quanam quaeío ratione fumus explicaturi ea, quorum deprehen. dimus nec ullum odorem effe, neque faporem , & quorum tamen optima, & haud raro ftupenda effe effecta, cognoícimus? Rem aulo diligentius , illuftratam , cenfideraffe, operae pretium erit. Elo nos conferamus ad zzagsefiam albam , fimpliciffimum illud medicamentum, vixque dignum, (c) que quidem plurimorum ell fententia, quod hoc loco commemoretur, Hzc ex Nitri li- pp. LA. Med. Pbyf. Fol. FII. n | xivio — ——— M fé4. & ejusdem, 4e medicamentorum facultatibus cognofcendis 6$. adplican- dis, L; I, Se&, L. C, $. de cogpofcendis facultatibus in fpecie ex fapore p. feq. & illu&ris Friderici HOFFMANNI Opufc, phyfic medic. Tem, I, p. 9. lde metbo- i do compendiofa , plantarum vires t$ virtutesin medendo indagandi , p, 467. feq, 546) In hac medicina laudanda alii fummi viti, alii reprehendenda, omnem, .£ollocarunt operam , ita, ut non, nifi experientia ipfe conErmatus quis, ' habeat, quorum partes jure quodam fuo fequatur, ZIWINGERUS i» Fa- feiculo difut. med, fele&, differt, VI, p, 221, Michael Bernardus VALENTIA NUS , n Pelychrefforum exoticorum fupplemento primo de Magnefia alba ad Il- dufirem LBIBNIZIHM , quod ejusdem Praxi Medicina infalibili, p. 71e. ftqu. adjund um invenies, & Joannes Baptifa WEKLOSCHNIG in libro, . qui infcribitur : Curatzoris verno | autumnalis , purgationi , venefetdioni, vormi- Rioni, innitentit abufus, & huic adnexis, Epiffoiis ad diverfes eruditos ubi- vis ferelocorum hanc Paxaccam folutivam, quam vocant,iis extollunt laudibus, ut in omnium curatione morborum haud aliis medicamentis, quam Magrnefin alba, horum auctoritate fulti, opus habere videamur. — Alii vero, & in his inprimis celeberrimus Berolinenfium Caffer NEU. AMANNUS , in Praleflionibus chemicis , Magnefía Alba Omnem tere dero. gare virtutem atque efficacitotem adnititur, Ibidem fcilicet P, V. Regn, mineral cap, 27- de nitro p, 165g, feq. Foft Tm acrius , tnibusque de- center in eandem , eiusque ufum , invectus fuit ; jefe prechbtige magne[ía, inquit, man meg auch nocb fo viel Geprable und ungegründes Rübmen davon psachen , nli man jmmtr vil , iff vuciler picbis , ali eio gemener ter jr | a "Min | PPAR | o8 "De Sacchari Saturni — xivio preparata calx albiffima , (d) cretz fimilis , ejus eft na- turz, ut neque faporem ullum in eaanimadvertamus, neque odorem, tamen ferum corporis. humani ab eadem egregie mo« veri , lymphamque folvi, cognitum habeamus atque perfpe: &um. Si eadem à 3j. ad 5ij. vel 36. ufus fueris, humores, a cruditate oriundos, acidos, acres , falfos, biliofos, mucofos te- nuiores, a matura corporis noftri alienos , ejusdemque fanitati officientes , deleniri. & fine omni moleftia per alvum ejici , expe- rientia docemur. Sin eadem per aliquot dies , immo hebdoma-. das , ita utaris, ut fingulis diebus ter ejus 3i. ore adfümas, non eadem iamiam enumertata , per alvum tantum , fed fudorem etiam fimul, atque urinam , quippe quz ab ejus ufircientur, emitti, lu- culeoto indicio comperies. Exquo vero, haec ita fieri, eluceat; certiffimum teftimonium hoc eft, illos zgrotos , qui infigni hu- morum laborant acrimonia, poft continuatum nonnihil a/« sae xefie ufum , de eximio ejus , quod alvo, urina & fudore excere nitur, ardore prurituque in cute plane fingulari, vehementius conqueri. lndenam gentium hzc ita fieri demonftremus? a fa«- lis illius minima portione fortaffis, que in zzagzeffa alba adhuc reftat? minime profecto crediderim, cam ne ab ipfo quidem nitri fale, quomodocunque fuerit praeparatus, omnia haec ita fieti , ex- | 3 Sites wil ; | . petri: gelier Mauer - Kalk , darinnen , vvenn esja noch. vvas vvürckendes Lefitzt, zur etvvas vveniges vom «(D und. £M flecken blieben, Licetipfeantea longe aliam foverit fententiam /Zr, cir? p. Il. cap, 15. de ufa medico produBlorum ebemicorum p, ;og. ubi h:ec magnefe alba pradicat efle effecta : S7e* f sberbaupt ein abforbent, und. diureticum , bat. zhren, Nutzen die Sdure im pri- gnis viis zw ab[orbirem und dic inteflina zu flimuliren , vvovén ibre vit laxans kémmt, Cum vero quam plurima in jam comrmmemorato libro fe oite- Tant, minus accurate omnique experientiz haud raro centrarie dida, & . qux ita comparata funt, ut injuriam omnino vel cineribus magni viri , & in arte exercitatiffimi facere videremur, fi hzc curn aliis vitiis ab eo.- dem ipfo profe&a eíle , nobis perfuaderi pateremur : tam hec, quam alia ejusmodi complura, aliena potius infcitia ; nefcio, an nepligentia irreplfle, cognitum habemus atque perfpectum, Sed neque his omni ex parte fides habenda e&, neque iilis quod f-ilicet magnefía 415a quidem egregiam quamdam infitam habeat eílicacitatem , & omnino omnem acrimoniam hurnorum , bilem abundantem, mucum ten orem, fenfim paulatimque per alvum, urinam & fudorem, fine virium debilitatione, - . €jiciat, non tamen bilem tenacioretmn, porraceam , eruginofam , craflio- remque pituitam, movere, iisdemque corpus humanum liberare, valeat, ...& propter ea etiam aliis sdhuc medicamentis, paulo! magis , & fortius «s. alvum ducentibus, opushabeamus,quidquid etiam 4L £NTINUS in 75, cir, Js P.es2s.rernÓvitate atqueinfolentia captus, arque delectatus conteadicat, —— (2) Terram calcariam vQGat Zoanncs dudrcas CKd MBRUS in Elemcutás artt docimae N Ufu intern Jalutari &c. 09 perimur, Si porro nos ad ea conferamus medicamenta contem- planda, quae ex mercurio, vel tantum, vel cum aliis rebus arte commixto, proueniunt , mens merito obfítupefcit, eorundemque effectis divinum jfere quidquam ineíle , quod ne cogitari quidem fatis digne, nedum explicari verbis poffit , fateamur, necefle erit. "Unde mercurii cum aqua cocti, visanthelmintica? (e) unde mer- curii dulcis ufüs parcus alvum folvit ? frequentior falivam mo- vet? idem faepius fublimatus fudorem ciet? (f^) undenam eius- dem, cum.antimonio vi ignis permutati, tam ftupendae et vere innumerz virtutes, ex quibus illam, quae dolores lenit, & nervo- rum tremori medetur, nominafle füfficiet ? ( & ) Quam plurima ad- huc hunc in cenfum referenda de opio , (7) antimonio , (7) vi»; ps ad cut n2 trio« (0s ffica P. 1l, pra ica ejusdemq; naturam ibidem diligentius definit, p. 2^5. feq, (*) Vide 7eanzi; PECHLINI de purgantium medicamentortmm facultatibus exero —.— €RtAl, nov. p, IfZ, ^ TM | . XJ) Vide Hermazoi BOERHAAVE element, chen, T, 1I, ogerat, chem. part. 3, im. - foffl. p. 418. proc. 193. fq. , dio É€£) Confer, HOFFMANNI exercitationis medico - chemice de einnabari anti monii , ejusque eximiis viribus wfuque im morbis fecretiori G$c, cap. X, de mode . eperdi ac. "viribus generalibus cinnabaris t$ cep. XI, de "viribus fpecialibus, wa- Lo FIM medicamentis internis €) externis, cautelis, vH d.i (5) Vide WEDELII amanitates materie medicas p. 144. 326. 440. fef, Ejus demque 4e medicamentorum facultatibus cognofcendis €$ applicandis p. 204. [qe immo imprimis Opzo/egzamípeciatim editam, item Micaelis ETIMULLE- RI epp. med. tbeoret, pra&t, Tom, Lp. 89, feq, Addi poterunt, quaede Ope " ejusdemque partium füperficiebus refinofis, filamentofis & hamatis, in- deque , fi Diis placet, provenientibus effe&is in corpore humano, mira litterarum. monumentis confignavit Zeazzes Baptifa MAZINUS in mecha nice medicamentorum differtatione X, de medicamentzs opiatis p. 24. feq. quem omnem librum fi diligentius per legeris, diu fane dubius hzrebis,voluetitne | feria & veraexperimentisque comprobata,explicare, atque excutere mcdi- . .Camentorum effeda, horumque demonftrare rationem, vel potius fatis jo - ... cofam de eisdem agere fabulam mathematicam, SM TU» De azt?morío cjusque virtutibus hoc loco fufius ut agamus non erit, quippe in quo laudando, quicumque fummi viri de medicamentorum effeáis difpu- taverunt, iam omnem collocarunt operam & ipfe exercitatiffimus in arte -.. BASILIUS V ALENTINUS librum, qui infcribitur : Currus antimonii triumpha- . dis, reliquit, Paucatamende ejusdem ufu, fortaffis haud adeo nota; quin addarnus, vix continemur, Medici ab omni olim ufu antimonii crudi inter- . no abftinuerunt, fed ars tandem ea cepit incrementa, ut haud raro fummo - . .cum emolumento iis utamur íam medicamentis, ad fanandos morbos vere . deíperatos, qua a veteribus venena habita fuerunt, Illuc referendum anti- . monium crudum , de cujus ufu interno eft apud NEUMANNUM in pré/ei;o- pibus chimicis, part, V, regn. mintral. cap, 3. de antimonio, p 1461, quibusque ib ,, ab eodem dictis, hxc in primis addenda reftant, antimonii;crudiin curanda , Arte; & corpus bene prapatatum fuerit, &upendam quamdam , & qum hd í ze ad odd 1: dE US PETS. TERCER Ü N i00... DeJSacehari Saturm ^0 0 &riolo, (£) eiusmodique compluribus aliis , difpatare poffemus,: - vix quis. nifi ipfe fepius expertus,crederet, effe vim atque ef'icacitatem, praes ^ - cipue, fiidem cum calce certa quadam conjunzeris, eiusdemque per aliquod tempus continuaveris vfum. Sed alii adhuc medicinz, qua ex antimocio du- cit originem: Pezoardico fciücet minerali, veram. fuam reddamus dignitas tem, et gloriam, idemque ab injuriis fummorum virorum librum pra- flemus, ia prafentia Omnino oportebit, Ab excellentiffimis in arte vi- - pis PECHLINO in exercztatzone de purg. med. facult, p, 152. feg, HOFFMA-- ^ NNO z2 exercitatione de cinnabari , pag. $$, BDERHA AVE in elementi: chez ^ (^o wis, Tom. Il, oper, chem. part, 3. in fofhl. proc, 223. p- 4$7. NEUMANNO in : - preicél. chem part. V. regn. min eap. 3. de antimonio, p4£. 1:44. facile no- ds perfaaderi patimur , éutyrum antimonii, inde progredientem vice merege rium , & exhoc praparatum óezoardicum mintrale, tantum exantimonio du. - | «ere originem , neque ulla ex parte mercurii quid admixtum habere, tamen fcrupulus quidam nobis hac dere eximendus reftat, a bezoardicé mineralis efa * fe&o quodam fatis digno, quod orni diligentia obfervetur, proveniens. Przter effecta eius infignia , quae Friderzeuss HOFFMANNUS pater, in Opere 4é methodo medendi juxta feriem Wallejanam , l. 1. cap. p, 240. generatim, fingilla-. tim vero fummus inarte vir Fridericus DEKKEAS, in ducenda per fudorem a- qua intercute & curando capitis er y fipelate, in exercitationibus prat icis, p. 4 $21 * | 457. celehravit, peregregiam cognofcimus ejusdem, fingulari quadam ratio- -necommixti atque sdhibiti, effe in doloribus arthriticis atque podagricis fo- piendis deliniendisqu. virtutem. Nuac in antimonio diaphoretico, quod non minorem, quam Zezoardicum minerale in corpore humano Babere vim inter alios complures, fümmi viri WEDELIUS in pharmacie acroamatice lib, IH, - fel. 1. ep. g. decaleibus p, 2 6 idem in pharmacie in artis formam redatla ib. I, fe8. 3. e. 5. de cobobatione EÁ cireulatione , p. 3$. 5 NEUMANNUS lib, 7A NPTI S - féq. fatis acriter contendunt, minime e:ndem virr animadvertimus anody- nam,quam in £ezozrdice minerali jam demonftravimus,in cinnabariyero,eua — & antimonii & mercurii eft particeps, luculentis eadem docemur exemplis, . omnino heremus ancipites, debeamusne emni ex parte negare , in Zezoards- £o minerali fubtliffimum aliquid ineffe mercurii, vel eidem non nihil conce. | dere? fedid sliis efficiendum relinquimus, neque in prafentia no(tri judicii res eft, At confidentius quidem butyro antimonii particulas mercurii liquido adferit, fummus, rerumque naturalium peritiffimus, BOYLE, inlibro:; Of tbe determinate nature of c(flsviums, cap. III, p. 13. feq. Nay tbougb a boty bemor by na- gure, but art bompoundet of fuch differing bodies as a metal and another mineral, and tvvoor Ibree /alts $. yet, if upon purification of tbe mixture from its groffer parts, the psemaining aud finer parts be minute enough and fitly bap! d tbe Whole liquor wvvill'af- eend, and yet in the recezver altbogetber recover its prifline form of a traniparent: fluid. compofed ef differing [aline and mineral parts, This is evident in the diffilae sion of vvbat cbymifls call butter,or oyl ofantimony,very vvcl reBzfed. For. tis liquor wvill pasf into tbe reciever diaphanous and fluid, tbowg 5, befides tbe part?cles ef tbe fublimate, ( wubichis it felf a f aHitious com pounded' body) it abounds vit aniimonial corpufcles,carried over and kept invifible by rhe c»rroding zlts vvbat tuer Angelus Sala.and tbofe Chymifis that follovv bim, bave affirm d tbo the ceptrary 5 48 xo sight beeafily b ve proued, if ibis vvere a fit place to do id in. ipea (£j Eracez 4NGELL 3ALAE anatomen vitrioli & iradatum de natura &. propietate | Viti. x2 E ufa mterno falutari &5c. TOY fiid quidem inftituti ferret ratio ; cum vero jam jufto paullo longius - ab eodem (itoratio digceffa, merito illuc revertimur, quí id (altem hac usque demoüftratis clarum effe volumus, nos in cognofcenda medicamentorum plurimorum vi, eaque definienda, nondum eo us» que effe progreffos , ut jure quodam noftro veterum qualitatibus occultis, quasad exponenda medicamentorum effe&ta, in auxilium vocarunt, irridere valeamus, cum nobis ipfis, nifi eorundem expli- cationem , a figura partium, füperficie, & elatere, nefcio quibus, ri». dicula quadam ratione derivare velimus, haud raro eo confugien. dum fit, vt non poffimus non ingenue confiteri, variaa quam plu- rimis medicamentis in corpore humano fingulari plane modo fieri, iisdemque infitum atque innatum effe /4/ et /a/pbur fii generis, (1) "ignotum fcilicet nobis , atque penitus abíconditum, de cuius natu- ra et indole experientia nos tantum, licet obfcurius, doceat. Sed iam de iis exponereadgrediamur, quorum caufa potiffimum omnis | inftitutzeftdifputatio. Nullius medicamenti, ore adfümti, effe&us in. partes corporis noftri folidas poterit intelligi, cuiusmodi fit, et - 'vndeoriatur? ante, quam idem in humores et partes fluidas demon- ftratus fuerit. Exemplo nobis in praefentia fint adftringentia medi - Camenta, quorum facile princeps potiffimumque, Jacchbarum fcili- cet Sata*pi, data opera jamjam pertra(tamus, quippe quz pre ree liquis omnibus in primis proxime in folidas partes agere videntur; It2 ab eorundem juíto atque opportuno ufüin alvo nimium foluta, inteftinorum levitate , dejectione fanguine et fanie referta, nimio, | et naturae humorum contrario , fanguinis, lymph, feminis proflu- vio , Bibrz partium folidarum ad priftinum officium exfequendum,, fine alius interventu, continuo revocari videntur, id quod tamen vix ulla rationefieri poffe cognofcimus, nifi prius humores , jufto magis füperfluentes, adítringentis cujusdam medicing ufu abigee UM n3 ^ rene aiii - . A de i - —————S € vitrioli, que in ejusdem opp. ráed, chem. Frincof. 16go. edit. X. XI. inveniuntur; digni funt ,, qui conferantur Matt biz TILINGII obferv. de arcano vitrioli, qua im Theophili BONETI medicine feptentriénalis collatitie p. II. bb, $« p. ^. fe. y. mineras ljegica cap; ;a. p $99 onvenitur. Dawielis LUDOVICI pharmacie differt, 1, de eperient. mineral, p. 4 gt. feq. edit, tert, Wedelii, DEKKERS lib. cit, p, p 3 y. BOERS HAAVE 1l, cit. p. 45 ^, feq it, Gortfried ROTHENS AMnbang zu feiner cbymie, bandelpd. — "von denen mei aU ifc ben Saliven, und deri fobmertu-. flillendem Schwefel des Vitriols, (43. feq: itus eo Jost : | e Con CHOFFMANNI exercitationem acroamaticam se acidi E$ vwifcids, pro fabi- liendii omnium morborumcau[js, & alcaii fnidà , pro iisdem debclandis infuficientim, tp. X, pog, 43.6 A1, p. 59v VP OV ^. *. Lo De Sacchari Saturni rentur,atque exficcarentur,corundem nimia acrimonia deleniretur, . fàlium, a natura corporis alienorum, abundantium copia nocens , . atque humores jufto magis refolvens atque in motum agens, eji- ceretur, & rapidiffimus zítuantis fanguinis motus irrretientibus - eundem, contrahentibusque medicamentis , fufflaminaretur, ug. tandem ,:' his omnibus impedimentis.rite füblatis, fibrz motrices fibi ipfa relicte , priftino robore fponte reftituto , naturali mu- ; nere valeant perfungi, neque fluida continenda praeter modum, . quem natura fapientiffima conftituit lege, dimittant, | Tum tan-5 dem, omnia hxc ita fi prius in humoribus peracta fuerint, intel- . ligitur adftringentium medicamentorum ad principia & latera va- - forum, adplicatorum, actio mechanica in eadem, quz ftringen- . do fibras diametrum vaforum diminuit, comprimit, contrahitque : humores inclufos, eorundem motui citatiori officit, & quz ejus« - modi plura fünt reliqua, | Ex his huc usque demonftratis come. mode eorum peti poterit expofitio, quz ab adftringentibus medica- - mentis, corporis cujusdam parti externe applicatis, efficiantur? ' omnia fcilicet eademab iis hic persgi videbis, quz ante paulo de / ore adfamtis diximus , modo tunc, inverfam effe effedtorum ra- tionem, intelligas , ut fcilicet prius ab ejusmodi medicamentis . fibras affici. cognoícas ,, quam ad ante expofita, in humoribus perficienda (7) "patr Nunc fiat periculum , poffimus- ne ex hucusque explicatis nebis eorum parare cognitionem , qux SAI e A & A69 i "r1 (7) Nontantum in ez, qu» proxime füb cute inueniuntur collocata, egrepia funt externe adplicatorum effe&a, fed altius penetrantin corpus,et haud raro ad ma- xime diflitas remotasque ejusdem partes transferuntiir , ita, ut miranda qua» ' dam ratione, impofito quodam emplaftro, illitoqueunguento, alvum duci, ad- plicato linimento mercuriali, falivam vehementius cieri, ut complura ejus- modi alia taceam , animadvértamus, "Vide BOYLE tentamen porologicum, five «d porofitatem. corporum tum animalium, tum folidorum detegendam cap, MI. p. $, feque His dignafünt, que addantur, qua ipfe hic fummus vir in fe eft expertus, quo- ' rumque facit mentionem in libro ; qui infcribitur : E/zy ef' tee ffrange fubizlity effiwviums cap. V. p, gg. adn firfh , it is deliver d, by Writers of good credit , tbat fe- "ver 4l perfons (for the experiment does not bold in AR) by barely bolding for fome time elryed. cantharides in tbeir bands , barve been put to mucbpain at tbe neckof de bladder, and Lave bad fome other parts minifiringtotbe fecretion of urine fenfibily injured. Tóst - his istrue, I. am induced to believe y by What I, bae elfewvbtre related to yon of. tbe wrrvvelcome experiment l bad of theeffetd of cantharides applied but outvvardiyto my eeck , and tbat unknowyn tome, upon tbe urinary pefages 5 enudtbat tbefe optrations .. ere duc to material effluxes:vvubich , to: get. into tbe 1p4s/ of blood , mMf pasf ibrergo $ec pores of (be f'kjg, you will aot , A prefume , put v fo preve, ) A AM iuit igediguticir. P. AUR cout RR Her v N ) / ufa interno falutari &5'c, — I03 — a facchari Saturni ufu externo. &. interno in .corpore humano fieri poffe, veri eft fimile. | Saecbarum vero Saturni eff plum- bi. vitriolum, vel [al bujus metalli, vi vnen[Irui cujusdam. fa- lutum atque extracdum , (n) faporis dulcis e$ adflriugentis, (2) Hujus in artis medica parte, qua manu medetur, tantus, tamque infignis eft ufus, ut in purganda cute a. maculis, wlcu- feulisque varii generis abigendis, (p) tollenda partium inflam- -atione, (4) inprimis opbrbalzta , (7r) in leniendo | dolore ab " ambuftione, (5) cwranais vlceribus vetufiis , fordidis atque can- . M : i $4. 40S crojes po———————O ——————————Ó € —— died (») BOYLE in « di/covery of tbe perviousnesf'of. glasf'to penderable parts of flamme t'vvitb fome reflexions on it by wvay of corelary. coroll, 1I. propofing a paradox about calcination aud calces p. 7 7. ipfe difertis verbis vocat; cZe f/vveet vitriol of lead, vobich they, callfaccharüm faturni, TP e (e) Non hic loqu'mur de alia Sace^ar£ Saturvi fpecie, que ex plumbo, vel ejus- 'dem calcequadam ceruífa vel litharg. rio, vel minio cum fpiritu Nitri confi - citur, de quo BOYLE eleganter differit in ?Peexperiments and obfervations , about . themechanical produllion of tasts p. 13 exper. VI, of and infipid body and a highly --€orrefrve one . to make a fubflance as feet as fuga, | (p) BOERHAAVE in Element C«em,.operat, ebemic. p. TI, in foffilin proc. 173. feq. E] pi 3 rt. feq, lait virginal, ig (4) Exemplo effe poterit puZvis eryfpeletodes Mysficbti in pbarmacopoeia Argento 4 ratenfi p, 127. deicriptus, Non vero tantum in partium externarum , fed intere narum etiam inflammatione, cuti adplicatuminfignem profedo praílat ufum, id quodin pleure, pulmonumque inflammatione vehementiori, poft quam, -artis leges, qua tunc fieri jubent, rite pera&a fuerant, füummi Boerhaave ex- emplum imitati, optimo eventu ipfi edoài fuimus, cum hoc frequentius Jwuteremur linimento : Rec. Zdcet, vutacei, olei infus, rofar. liliev. Alber, ana ' Ej. Sacchari Saturni (4. M. F, Linimentum , quam calidiffime poteft adpli- candum, & tunc panuis laneis, veltegulis calefatis locus dolens dil:gentius " contegendus , adde , qua habet fpeciatim de hujus fingulari preftantia MI- CHAELIS lib, cit. C. 25. de fnflammatione renum p. 1237. «t de vefica ivflammatioz f. 395. f(q. adde Nowveaurecueil des feerets euriofires par le Sr. D' Emer), id s U* mé; C2p, 39 p. 1 24. & generatim BOERH A AVE in lib. Cepius CitatO, p. 39. . feq. (r) In hujuscuratione ab omnibus fere communi laudstur fuffragio, Ut enim , in prfenria taceam azmgweztum illud epbrbzImicum rubrüm Beza , in pharmatoptmia Mrgentoratenfi p. 21g. defcriptum , a Gallorum Medico oculario DE $4INT-.- VES, qui oculorum morbos, & que illis optime medeanrur, dataopera fu- fius d foutsvit, ubivislocorum ejus ufusfümmis extollitur laudIbus, Vide ejus- dem No vezu trait des maladies des yeux part, II chap. 6, ariicle 2. de la guerzfon de lu opbt aime bumidep. «41. €5 articlea d* la guerijon del ophtbalmáie avec rbafkes ad - deque Hermannas Nicolaus GRUMM de ufa facchard faturni , eum quibusdam lapi- dibus mtdicinalibus commixti, adoculorum inflammat iones cum defluxu aeriorum ju morum pr edicat n Bozzetz medicine feptentrional, collatit, part, H0. lib. VIII, EE 4. ftt. $. mineralog c..3 .p.8$68./eq.. b. (^) Hic eadem ratione eius ufus falutaris effe confüeuit, quo idem modo aom | ' / écíe o4. DeWacchari Saturni -— — erofis , (t) in fcirrbo vetere maligno arcendo, ne abeat in carct: 5oma , (4) & qu£ fünt eiusmodi reliqua complura, ( x ? primas €mnino partes occupare videatur , quippe quibus omnibus for- des putridas abftergendo , ex(iccando, refrigerando . extinguendo- que calorem nimium & &bris priftinum reftituendo robur, ompium commodiffime mederi obferuetur. Quo vero frequentius Saccha* yi Saturni ufüm externum ab omnibus artis peritis commendari animadvertimus , hoc magis ab eodem, internein corpus invehen- do. ad unum fáneomnes hodie fümmo opereabhorrere videntur. Aliatamen medicorum, haud ita longe ante remporibus viventium, | fuit de ufü interno Jaccbari $a£ur zi, quam hodiernorum, IRR UA deffe obfervatur ininfl:ifiatione generatim,refrigerando fcilicet;atque calo rem extinguendo, cuiusmodi eft uguentum ad ambufla Auguft aporumjinP Zar - tjacop. dirgentor. p, 196, definitum, Commendat hic etizm'exercitatiffimus Medicus , Joenacs MiCH AELIS, medicamenta ex 5aturso parata, in Opp. 5 e- dicos Chirurgicis, prax.clin general part. [I, Chirurg. cap. . 3. de ambsuflionibus P. 338. £5 feq, ubi: Imprincipio emplafirum f/aturminum Mynficbti divinum auxi- . dium adferre, confirmat. ; va (t) Hue referendum eft Emplaffrum de minioin pharmacop, mox cit, p. g«. et o ÓOlewm Saturni, ibidem p. ;/ 22. plumbi balfamus cum oleis expre[frs vegetabilibus, et idem cum oleoff ilatitio vegetabili BOERH 4 AVE üb, fxepius citat, proc, 127. s Kf. p. 427, feq. delineatus ; adde, que admodum egregia de £al/amo f/atur- ni thberebintbinato litteris confignata reliquit ETI MULLERUS im Colleg. Per macevt, in Schraederum , quod in opp. Tom. I. p, 76 g, invenitur, et JUNGKEN ip. Chemie experimentalis fed, F, cap. 3. p, 31 j. Immo ipfi experientia fuimus edo&i, linimentum ex melle Hifpanico, cum /accbaro faturmi commixtum,. nonnunquam cancro aperto , interne fimul praecipue adhibitis medica- - mentis, fingulari qnadam profuifle ratione, ^ (») Vide BOERHAAVE Aphorism, de cognofcendís morbis, de /cirr£o, e&t. | 499. 4. p, 9. 102, ct ejusdem Jibellum de imaterze medica , bis aphorismis infer- vientem , p, 109. fé, adde qux habet HEISTERUS zz CAirurg. part. l, lib, uu. | - €4p 16. $ 14. p, 9 0. feq, 6 cap. 17. $. 12. p. 3146, | UM . (&) His adhuc accenfere commodum admodum videretur, illum vfum ex Se. £urzo prouenientium medicamentorum externum,quo lumbis, velaliicui- | dam corporis parti, lamina imp«efitae ipfius plumbi nimiam libidinem ex-. | fünguere a W'EDELIO 4e medicamentorum fatultatibus cognofcendis et ape | plicandis ,. Lib. M. fed, eap, 4 de antivenereis p. 227 & forori wterinome deri,a RIVERIO rax, med lib. XV,cap. $ p..qo.item cancro nondum exul cerato egregie prode[fe , a Joanne DOLAEO im Encyclopadia chirurg rational, lib V. cap, 5. de cancro, p, i6 g. laudantur 5 fed cum haec obfoleta fint, que ma-. gisantiquam illam fapiunt fuperftiuonem , quam, ut hzecce praedicata cO- | fumdem vis certo quodam nitatur fundamento, lubentius ea, ne quid te- mere egi([e videamur , in prefentia tacemus, | E. | Ufu iuterno [alutari — fos Illi fcilicet hoc medicamentum inter alia, variis confiliis adpli- cata, innoxia recenfuerunt, cum hi contra acrius in idem in- vehantur, & dirum confiteantur effe venenum. Ita W'EDE-. -LIUS .$acchari Saturzi , ore adfumti, virtufem Pbtbifi sedentem (G»& antaphrodifiacam, (z) inprimis celebravit. MICHAELIS eodem in cujuscunque partis internz inflammatione promiícue ufüs fuit (a) & Ioammes Helfricus JÜNGKEN, qui, quz noftra. quidem eft fententia, proxime ad rei veritatem accesfiffe vide- tur, ejus vires infignes P3 tam interne, quam exterue , ubi acrimo-. -aia biliofa, €9 fpirituum exultans motus inflummationem, calorem 9. dolorem inducat , adfirmat ; (b) & paulo inferius de. faccbaro Jaturmi , cum fpiritu vini rectificato digefto, verba faciens, vi- ves bujus fpiritus cum. faccbaro faturai communes vifi, quod bic inter- -me melius exbiberi poffit, in febribus ardentibus , evyfipelate, €9 aliis fpirituum exorbitantiis, €9 acida acrimonia biliofa, maximi effectus, (c) "contendit, vt taceam, Saccharum Saturni olim generatim in ad- - ftringentium, (d) X abforbentium (e) dace. quz poen ore » Amenit, mater bed. TY I, e&t, 3- 4p. 6. p. 63. MICHAELIS opp, med, Chirurge prax, elin, general. p. 1, lib, 3. 4e. affettibus thoracis p, 113. Hujusmodi eft me- dicamentum notiffima illa tin&ura entipbtbifi caa JüNGKEN l, €, p. 314, & in Pharmacop, Argent, p. 193, defcripta, ». Lib, cit, lib, 1T, $eH. 2, cap, 18. de antapbrodifiacts p, 489. idem de medicamintorum facultatibus cognofeendis €9. applicandis lib, II, ScE, a, p 14. de antivenertis , pos 3) Exempli gratia? In ipflammatione veniricull, ii, cit, part, get, T, lib, 4, cap, I. 5s p. 129. renum, ibig, cap. 3e. p. 189. b) In Chemia experimentali curiofa Se, V. cap. 3A e ED €) Lib. ci. p. 314. — d) Vide FULLERI PZarmacopaiam extemporaneam p, mn. Y$3. 164, 163. 177. c. & foann, DOLAEI Encyclopediam medicam dogmaticatm, lib, III, de morb, abdorn, gap. f$. ZAppexd, A. M, Fol. FII, [ b ! 4 " : s j l 1 : "uz " 3. : j i X106 - De sacchari Saupni AA —— ore adfumuntur , numero principem occupaffe locum ? Sed quo major ejusdem quondam fuit au&toritas , hoc minus -his - noftris temporibus falutari illius tribuitur virtuti, immo potius a fummis, & fingulari experientia confpicuis viris, teterrimum | confitmatüt effe venenum. (f) Ex his duumviros in arte. che- — mica maximos, BOERHAAVE atque NEUMANNUM, nomi- - naffe fufficiet, quorum ille, (g) interne, inquit , faccharum fcili-. cet. faturni, cogmnendatur pro remedio falubri contra bemoptoén, be-. morrbagiam; mittum fanguinis, gonorrbeas, fluores. albos €9. fimilia , tum etiam. pro tmitificante remedio contra acria fauguimis. Sed mum- . quam aufus fui facere periculim, quia felices fucceffus baud vidi, ab. aliis adbibentibus natos, Qg quoniam novi, vix dolofi us baberi, tetrum- que magis venenum , quam ab boc plumbo, ftatim in cerujJam reditura, — & / , e c1 ^ EN €ap, 5. de d'yenteria p. 497« ubi Beechsqu Saturni, i ipsi. egregium eft rt^ ^ — medium im dyfenteria, €) Vide eundem ibidem /i2, IV. de morb, abdom. cap, II, de affc&u bnpocbondriaco p. 623. 2. ubi, conferunt Lic faturnina, inquit, giitque abforbentia, quatenus. exidum minus fynbolizans abforbent, và fic fpiritus. quieti comferventur, ut Sac« charum Saturni, &9 ex ee parata tintlura. antiphtbifica 5. £9 lib, V, de morb, mulier, cap, a. fuffocatione b'flerica p. 229. b, in. pa(fione byflerica, ait, 44 cone vulfivos iflos motus fedandos €9. fimul auflerum abjerbendum, jovialia, Saturni» — na, anodna, caflorina, cinnabarina, omme ab[olvunt medendi punum, £f) Omnia ex Szturno parata; in corpus noftrum frequentius cepieim di H in- gefta, quam inimica fint ejus naturz, quidque ad idem debilitandum ,. immo penitus deftruendum, valeant? vel inde luculento patet. indicio, quod illi, qui in arte fua exercenda plumbo íoluto opus habent ut utantur, ita ejus vapores ore haüriunt, figuli exempli cauffa , auri, ar-- gentique depuratores , afthmete plerumque laborare, membra foluta —..*- habere; edentuli effe, obferventur, Confer, Bezr, RAMAAZINI, de nerit artificum diatriba, cap. V. de figalorum uerbis, 'O g) Lib. fep. citat, prec, 173. P» 390 A Ufs intero fatutari 107 Ernie rr DI MIB TIS, 8 TE AC Pet ac acidum ab occurrente. quacumque ve inde abforbetiv. — Hinc letbale, Nec facile poflea fanandum , venenum. corpori inducitur. —Hic vero . NEUMANNUS: (h) ganerlicb, ait, vatbe ich vom Gebrauch des Sac- chari Saturni gZnutzlich zu ab[Wabiren , und es als ein unausbleibli- ches Gift zu confideriren , vvodurch , vvo uicht gar der Tod, doch pa- valytifche , mürderlicbe Zufálle zwuvvege gebracht vverden, und vver- den daraus die fubtileften Giffte prepariret. (3) Erimusne propterea - ofcitantiz cujusdam reprehendendze arguendi, cum tantorum virorum teftimoniis contradicentes, falutarem ufüm internum Sacchari Saturni effe, adfirmare audeamus? Non vero ea noftra €fL confidentia, ut temere, rerumque novarum tantummodo ftudio, nimioque oblatrahdi pruritu, laceffiti, aliquam fouea- mus fententiam; hujus igitur in prarfentia erit reddenda ratio, ut pateat, MTbus potiffimum argumentis muniti illam amplecti non dubitemus? Si ad morbum quemdam abigendum, trita il- qu ufüque frequentiori fatis comprobata medicamenta füffici- Oo 2 unt, mMNNEEEEEEENMMMENMENUMMUNDA M LLL 'h) Lih, cit. p. " regn, mineral, c. 38. de plumbo p, 1676. feq. E) Idem Jib, cit, p. t 13, Inneriüch, inquit, vvird es zvvar zur Memmung des flue Xus albi, gouorrba, bemorrbagiarum, €5c, gebraucht, es bringt aber bey fenfiblen fubjeBis i insgemein , und. vvielmabls , unheilbaren Schaden indem alle. Saturnina beimlicbe Giffte find, und das poudre de la fucceffi en daraus beficbet, Cui fen- tentiz, medicamenta fcilicet ex Saturno praparata , inprimisque Sacc/a- um ejusdem , fzpius copiofiusque ufitatum, homines lento occidere veneno , ut fubfcribamus , nullo nobis perfuadebitur negotio." Dum enim hzc vehementius exficcant humores, contrahunt & eosdem , & . vafa, motui eorum officiunt, obítruunt vifcera, gignuntur fcirrhi, fiin . vafis minimis fecernendorum, quad fenfum & nutrimentum faciunt, T periubatio, & ad hoc illad CELSI di&um /ib, V. cap. 27. maximam para. /.. fem venenorum frigere interimere , quam optime quadrat. — Hinc malus corporis habitus, atrophia, tabes; mors; nec tamen ullius accepti vene- ni poft mortem certum indicium, . | ds i Io8 De Sactbari Saturni. 2 to unt, omnemque. falutis fpem inde petere Tied. ad minus con- fueta, & haud adeo omni ex parte tuta confugere, - abfurduna eft, verumque prorupte cujusdam audacis teftimonium. Sin : Vero morbus ita fuerit comparatus, ut ex optimis medicamen- ^ tis, quz alias infigni plane modo filutaria effe ME - nullum folatium, india fpes carandz valetudinis adferatur, fed - potius in dies omnia deteriora fiant & de agroto a&um , eum- demque in.fummo difcrimine vite conftitutum- , immo penitus conclamatum effe, omnes exiftiment, tunc profecto in maximo - morbo, etiam vehementiori, & dus ut medicina utamur , non licebit modo, fed etiam oportebit. Itain quocumque hu-. morum npibcisrun profluvio , preter naturg leges nimio, in delenienda eorumdem acrimonia, inde proueniente fanguinis «ftu, & hunc fequente partium fluidarum refolutione , excre- tioneque jufto magis adaudta, fi hzc omnia haud fummum con- fecuta fuerint gradum, & febris fupervenerit vehementior, com- mode a faccbari faturui ufu interno abílinere poterimus, cum ' fcilicet non defint alia media potentiffima, & in primis adftrin- gentia medicamenta, fpetatz fzpius, experientiaque frequen. tiffima confirmatz utilitatis, quibus eadem tuto, certiorique& optimo eventu perficere. valeamus. In febribus vero acutis ma- lignis, a putredine atque acrimonia humorum, partiumque no. . biliorum internarum inflammatione, oriundis, delirio cum & fine febri, faccharum faturni falutari confilio in ed interdum vocari, poRcn; quam corpus optime fecundum artis leges pur-- gatum fuerit atque preparatum, neque amplius venz fedio, - medicamenta ex nitro, vitriolo , campbora , Jpiritus acidi, & illa, quz corpori externe. adpficaordt varii generis, quid utilitatis atque leuaminis attulerint, certum eft. Quod vero non ratio- inii, eleganti ferie inter fe connexis , fed experimentis po- " | . ,Wiu$, / VER M Ufo interno falutari. 109 m À— — "tius, faluti xgrotorum confülere poffimus, exempla in medium proferenda erunt, quibus a nobis hucusque pluribus expofita validius confirmentur. Cum ex hac Academia in patriam re- . verfus, patrem, adhuc dum. artem exercentem , ad le&os z- grotorum comitarer , offerebatur inter complures sgrotantes - füb initium anni MDCCXXXVIII. mulier quzdam , annos cir-- "X 2 4 citer XXXVI. nata, robufta fatis & lacertofa , inflammatione | internarum thoracis partium & inde proueniente febri vehe- mentiori, correpta. Hzc, largius miffo fanguine, adhibitis- que & interne & externe medicamentis, quz leges artis ad- plicare jubent, melius fe habere, morbusque per fputum pi- tuit, cum fanguine commixtz , frequentius, fudorem male olentem, urinamque turbidam, haud ita longe poft interuallo folvi videbatur. Cum vero de ejusdem convalefcentia fecurio- res effemus, cito, & preter omnem fpem atque opinionem, vicefimo circiter die, omnia mutabantur, atque deteriora fie- bant. Calor fümmo opere auctus, vehementiffimus, isque tremulus admodum atque inequalis , pulfüs , genz rubicun- diores, oculi fcintillantes, fpiritus frequentius quidem , anhe- lus tamen du&us, delirium cum rifü perpetuum, & vigiliz per Ooétiduum ita corpus macerabant, ut ne quartam quidem horz | partem per hoc tempus dormierit zgrota, aut fuerit modo quieta. His tot tantisque morbis labefa&tata egrota decimo tandem die optimis fortiffimisque incaffum adhibitis. medica- mentis, ultimum vite finem jam attigiffe videbatur. Nares 'enim acutz, tempora collapfa , oculi concaui, faciem offere- bant Hippocraticam, manus cum pedibus erant languidz frigi- .dzque, & fudor frigidus largius omne corpus perfundens, fpi- ritusque fummo cumgitertore atque commotione pectoris vehe- ETUUTUS T Cows men- 2" ^ 5; M. ; U 1 es IIÓ . : De sjelbapk: auri mentiori, dü&tus,, mortem quam proxime (übeffe , Verümni figna fuppeditabant. Rebus ita conftitutis a pate confilium petebam , quid faciendum putaret, qui, huic fere depofitze z- grotz, amplius quid medicinz adplicandum effe, omnino ne- - gabat. "Tum tandem forte fortuna libellum ALBINI elegantiffi- - mum, quo in RIVERII Praxiz commentatus eff , quemque pater ex Belgio manu exaratum fecum adportaverat, evolvo, ibique, fummum hunc in arte virum, in febribus inflammatoriis, etiam defperatis, fingulari modo commendare pulverem fequentem, ejusdemque virtutem fummis evehere laudibus video : (k3 Rec. Lap. prunell. 9j. Cinnab. antim. 93. Campbore er. V. Sacchari faturn. gr. j. ij. vel iv. vel Rec. Terr. fi gillat, 9i. Campbor. gr. v. Sach. Sat. gr.i.ij. vel iv.Continuo periculum cum hoc pulvere facerein men- tem veniebat, licet de Saccbari Saturni ufu interno fübdubitarent, dubium tamen medicamentum in «grota, in füummo vite difcri- mine conftituta , adplicare, quam plane nullum, fatius putabam. ! Ejus- (k) Eadem methodo medendi , fed longe vehementius , ufus fuit WER. LOSCHNIG , quam ipfe a Curationis verno - autumnalis , purgatieni, ee n&[cBieni , vomitioni &$c. innitentis aLa[u , & huic adnexis epiftolis , preci- pue in zefponfo a4 Ep. a3. p. 167. de ufu faccbari faturni interno án curae. — dis febribus malignis , ita defcribere haud erubefcit ; or. ium primo, fi nullum 4Adfit contraindicans fignum , vomitus. proliiatur , deinde. fi ingulis tribo- riis de fequenti propinetur 2qua alexiterica: Rec, v Scorzoner,. fl, papav. er- vat, de rub. ideo aná Ziv. Syrup, rub, idei Sij. facchari faturni zif. | Co 5 diaphboret, Ziifi. M. D. a4 Vitrum, S. Krafft - Waffery alle 3. Stunden bis 4. Loffel voll zu nebmen, Secundo Rec, pulv, cancror. crud, C, C. uft. Sacchari Saturn. & diapb, Terr. fi gillat. Nitri. antimoniat, €9 ppi« ana ij. M, ftrwetur ad ufu, Dof. Zi S, Austreibende Pulver , davon aile Morgen eines ex. Syrupo Limonum zu s Quas icamentornm formas hic /'secenfuüifle, quam unquam hoc modo comfofitas temere imitatum fu-- iffe, omnino praftabit., uf» interno falutari. pe III Y E TAE WIE Lc) Ejusmodi Itaque pulvere ori per vim ingefto, novo paulo poft fu- rore agitari, omniaque pejora fieri, videbantur, poft alterum vero acceptum pulverem, melius fe habere, & non nihil ad fe redire coepit, poft tertium re&tz rationis ufü reddito , pulfu zequalio- -ri facto , omnia generatim fymptomata meliora erant, poft quartum tandem de infigni omnis corporis laífTitudine conquefta, placido obrepente fomno , arctiori quidem illo per tres dies fopiebatur, unde expergefa&ta, infigni fe moleftia effe levatam - .predicabat, & ita in dies viribus magis magisque confirmatis, tandem penitus convaluit, & integra hucusque fruitur valetu- dine. Eodem tempore ibidem in viro quodam LVI. annorum, pueroque XIV. annorum, utroque Febri ardenti maligna cor- repto, immo adolefcente viginti annorum , vehementiffimum furorem a&o , (1) de quorum omnes defperabant falute, immo cum dictse SRM y ftupendisque effedis, eadem ilis . fum medicina. Nihil itaque amplius exponendum de hoc ar- gumento reftat, quàm , ut pauciffimis adhuc explicemus, quam | cautionem, & diligentiam adhibendam efle arbitremur, in ufü Xaccbari Saturmi interno. . Nunquam ad ejus ufüm temere, nec nifi fumma coacti neceífitate, confugere audeamus, — Si femel eodem utimur , portio ejusdem haud magna fit, & numquam fola (ine alius inii isle , campbore, uiti depurati , cimaba-. vis , admixtione adplicetur, nec ufus ejusdem per aliquod tem... poris fpatium. continuetur, neque frequentius iteretur. ^ Ín ; : *grotis ——— (o — rd RE T m 1) Poftquam fanguis copiofius miffus, & omne corpus fatis purgatum * — praparatumque fuerat, verticem capitis radendum, eidemque , cum aliis precipue internis adhibitis, feqnens unguentum frequentius ad- plicandum curavi, & egrotum peregregie levatum fuiffe, letus con. tinuo animadverti :.. Rec, Unguent. | alabaffrin. 3iij. Nucl, perfic, contuf. No X, Aceh. zutac, Zi Sacchari Saturni 2ij. Camplora 3j N » -"' y — " - e » : ^" - d x II2 . JDeSacbari Saturni Ufu interno [alutari. - am—] *grotis, ubi malus corporis habitus, & fufpicio vifcerum ob- ftru&orum, atque fcirrhorum; eft, omnino ab eodem abftinen- dum, item ubi vel in robufti(limis , qui Febri acuta laborant; folutio morbi per crifin , quam vocant, fübeffe videtur, uti licet de his noftra haud raro minime certa fit divinatio. Hec igitur hucusque difputata jam jam füfficiant. Quz, fi veris & juftis rerum arbitris haud omni ex parte difplicuiffeintelligamus, mox fidem , quam publice nos obítrinxiffe recordamur, item exíoluturi fumus , alteram de fingulari ufu fritlionis Gg untionis ii curatione morborum in lucem edentes differtationem. — His vero; quos in prafentia damus, qualibuscunque tenuiorum ftudiorum conatibus, elegantiffima illa coronidis loco impofuiffe nobis li- . ceat CICERONIS verba: (m) Nos ipfos redargui , refellique ^ . eff diamur. Quod fi bi ferunt animo iniquo , qui certis quibusdam d aatisque fententiüis quafi additi €9 confecrati funt., eaque neceffitate conflriti, ut etiam , que mon probare foleant , ea cogantur conflantie caufa defendere : os , qui fequimur probabilia, uec ultra , quam id , per hzmorrhagiam, füdorem, urinam, aluum fufam, fputum, - ] quod. veri fimile occurrit , progredi po|Jumus , €. vefelli fiue pertinacia, S refellere fine iracundia , parati fumus. Boo Sor ANON iuste tall PES Lona secas inl qud à : "- " m) Tufcul, 4ifp. lib, 1I, cap. 2« | Eas: MYTU- .MYTULORUM | QUORUMDAM —" VEN ENUM .AB EO NATAS PAPULAS CUTICULARES. EPISTOLA — VIRUM ILLUSTREM XkucsN INGENILJUDICII EXPERIENTLE ^ ^ . MEDICUM ipid DOMINUM aetas | (p. PAUL. GOTTLIEB: J WERLHOF. SACR. REG. MAJEST. MAGN. BRIT. ET PRINC. ELECT. HANNOVER, ARCHIATRUM DIVERSARUM SOCIET. SCIENTIAR. dac ET Eus UTRIUSQUE RATIONEM DEFINIT PAUL, HENR. GERARD. -— — MOEHRING pee A. M. Vol, VII, P Y » : j - " , ' | " » , d "1 1 4 M " / q"u' t , M RD . - ^ *. e "E E L x i . : , S : À » WE : d a d : T ? ' D» 1 d ; *u : " - Y » f» x - aim omnes artium Pedfilfores. etui "s ipfas pro "virili quisque (ua. diligenter «ver[arey €9 ip ufus accommodare bominum; tum pracipue. Medici debent, .— Hi enim. (alutarem illam ac prope divinam agitant artem , prafidem fanitatis bumana, [ime qua mbil invita [aarve,. SCHEME | SB e[e Á— "E | - 4 $: Integerrimo : Viro Eo ti ÓÉ . Fautori ac Amico optumo PAULO GOTTLIEB WERLHOFO EJ H, G, MOEHRING, D. . Naturz Curioforum Diocles II, EÀ er^ AS 557, 5 NT. T NN[uod dudum confilii cum animo meo flatueram, WS Ornatiffime W'ERLHOFI, variarum autem NI rerum continua fere inteipof tione neglexe- ?MA ram, ei in noviffimo conventu noftro novum MZ] calcaraddiditi. "Tantopere fiquidem affabili t€ Tuorum elegantia, fingularique prorfus in tenuita- tem meam humanitate Tibi me devinxifti , ut nifi propius ad fem expediendam ipfam me jam componerem, officio mihi de- fuiffe viderer. Suavi olim cum voluptate eruditiffimam D.D. Rud. Augvfti BEHRENS ad Te confcriptam differtationem epi- ftolarem , de adfetliomibus a comeftis mstulis , disquifitioni Tue .inedicz & pepe de variolis € antbracibus (a) fübnexam, ] pa perle- . à) Hannover. 1735. in 4. .- — 116 Taul, Henr. Gerard, Ma 3 perlegens, cun&a profeto adíidue inveftigata , morbi porro fingularis, & haud ita multis in regionibus frequentis , indo- lem atque hiftoriam curate fatis memori proditam, variaque tandem , de cauffa inopinato adflgentis mali , & mytuli ven e no, ab aliis aliisque prolata, ingenuo judicii acumine examiná- - tainveni. Non tamen adeo ex hauftam rem agnovit do&iffi- mus auctor, quin potius uberiori experiéntie (b) rem deci- dendam dederit, atque hec prope finem erudite epiftole (c) - ultro confeffus fit : ,, Ubi ubi autem venenata illa mytulorum , indoles lateat, opera fane pretium foret, & ejus rei paulo . ,, exploratior ratio effet , quamquam eam iniri poffe, vix e » fperem.,, Et ipfe, mi NERLHOFI , jam antea in e; tionis (d) ultima pagina fapienter monueras, inquiri ulterius ab aliis obfervatoribus , medicisque nature & artis curiofis, in tam notabilis rei caufas mereri. — Quamvis autem infirmitatis , mex probe confcius fim , neque plane omnem ita rem, qti . gioris utique more elt , explanare valeam, quadam tamen ad | hiftoriam morbi pleniorem reddendam proponere, atque dein- - ceps aliqua , ad mytuli venenum attinentia; propitio ZESCU- - LAPIO, conje&ura augurari conabor. Atque hanc quidem, nifi me omnia fallunt, ita comparatam fore opinor, ut, fi non. univerfalem morbi caufam, quod alii deinceps judicent, füppe- ditaverim, certe a fpecialium numero caufarum excludi illa ne- .queat : quum tales obfervationes in terris, oceano vicinis, ubi ; mytulorum vivorum frequens & numerus & vfus cibarius eft, oportunum inveniant locum. Prius vero, quam de hac folli- - | ^ pmo di: if$€3 1 €) p.25. | | d) Ad D;D, BEHRENS- differt, laudat, ; — i Mytulorum quorundam veneno, 117 V MÀ —9 citus c7 unam alteramye mirabilis morbi hiftoriam referam , cui ipfe adfui, & medicinam feci. Bini priores cafus euenerunt anno 1740. menfis Aprilis finie, tempore fcilicet, quod ob gra- » viffimi gelu pregrefti iniali ram vim in omnium recenti adit memoria verfatur. Uxori, tres füpra a annos trigintanate, macilente, medio- cris ftaturz , prandio i in vicina domo, colloquii famifias gra- tia adítanti , offeruntur ab hera aliquot mytuli recentes, ad aperturam usque valuarum fine alio liquido, ut mos heic terra- rum valet, codi. Quamvis autem noftra vix iis alias delecta- rétur, iteratis tamen here perfuafionibus morem gerens , fex . illorum fine ullo condimento comedit. Elapfa nondum femi- hora, domum propriàm , mox apud amicat reverfüra, repe- tens, in conclavi fruftum lintei de menfa adreptura, fübito, dnte id tempus profpera admodum valetudine funda, vix ipfo eodem momento anguftiarum in pectore fit confcia, quum hu- mi concidit; paucorum vero horz minutorum , qua vocant, fpatio, confortii & auxiliorum egena, fuapte fondé ad fe re- dit. Confilii & querelarum ergo ad priftinam f& conferens a- micam, paucis inopinatam adfliionem relatura, fenfüum ufü — &enuo privatur, artubus rigide extenfis. Eo in ftatu domum , *transportata, le&doque commiffa, confilium meum expofcitur, Vifa zgrota, anteactorum nefcius, novaque re perterritus, in ingeftorum venenatam indolem movebam füufpicionem, prefer- tim quia morbi facies nil cum aliis commune fovere videbatur, Scire namque licet, mox ab immiffione in lectum, Corpus to- tum — & vultum adparuiffe lividum, qualis fere color ^ai P 3 ' for- S8 0 Ped, Henr. Gerard, €— Wee WR. iren di VMMIDISEUSIDON CPUS | (oPnacibus ferreis effe fuevit; qui poft hore quadrantem in fu- fcum , & ex brunno in obfolete rubefcentem comr I5 , in- tenfiorem fenfim colorem rubicundum , macularum in petechiis - benignioribus zmulum, induüebat, donec tandem, poft hora ferme decurfum , vividior rubefcens , purputeis ltas- papulis |. folemnis, in confpe&dum prodiret. Sub habitu hocce verfico- lori cutis quoque fatis manifefte attollebatur, & tumidam prz . fe ferebat faciem. Inter hec-obfervatu valde digna reliquarum circumftantiarum feries erat. Rigida, vti füperius dictum et, membra excipiebant »* rmura primum in ventre ; hinc fepti | transverfi conftridio, & fpiritus fauciumque przclufio ; fenfi ibus femper abolitis ; neque motu valde confpicuo, nifi artuum: raro & involuntario. Sed ita tandem praftri&tis faucibus, ut ob. vige fpiritalis anguftiam nimium coactus aér, ftertentis fonum ede- ret, multum ruboris faciei conciliabatur, & cundtz partes tre- "mifcebant. Tum fubito alterutrius brachii & ex oppofito. fiti femoris motus convulívi , fatis manifefti, per aliquot mi- nuta fefe exerentes ,. .brevi poft alterius oppofiti brachii & decuffatim fumti femoris motus convulfivos comites habebant individuos. Quibus haud ita multo poft relaxatis iterum, cor- poris per tantillum temporis fpatium quies fequebatur, & aper- - tis palpebris, oculorum adípe&us timidus ac erroneus, abalie- : nate adhuc mentis argumento, adparebat. Mox eadem denuo fcena ludebatur, & priftini motus convulfivi, in dextro femo- re & pede, (iniftroque una brachio initium, & hinc ad op- . pofitos artus tranfitum facientes , repetebantur eadem vi, ea- demque contra&ionis velocitate. Mutato autem , quem fupra commemoravi, .colore corporis in rubentem, purpurae fimilem — i tantum decreícebat morbi vehementia, ut per intervalla quieta; modo narrata; rationis ufu. potiretur. Lingua tamen adhuc : tenía, ^ de Mytulorum quorundam. Veneno, II!9 tenía, folis manuum geftibus, & precipue juguli crebris com- prehenfionibus de coar&tatione harum partium naufeo(a, aliis prater ea colli & oris commotionibus faftidiofis indicata, con- jicere nos oportebat. Ceterum pulfus equalis, durus, ac natu-- raliparum tardior. Quibus perpenfis, in memoriam redibat . Àllud concinni LOMMII (€) de nervorum diftenfionibuseffatum, - »fcire autem licet , inquientis, ,fzpe hunc morbum febrici- tantibus fubito, fine ullis precurrentibus fignis, accidere, fa-- ,»&oque bilis vomitu protinus. conquiefcere: proim ejus caufa ad ftomachi adfedtum , non ad febrem referenda eft, Sic& ego, mutata morbi caufarumque proportione, caufam ad ven- . -triculi adflitionem referens, fa&a ledentium cruditatum vo- amitione, nervorum compagem mitigatum iri confidebam, Prz- feripto igitur vulgari vomitorio , quod habebat Rad. Ypeca- -&uanh. fcrup. I. tartar. emet. gr.I. c. dimid. & Syr: rofat. fo- fat. drachm. III. aliquoties magnam ingeftorum & pituitz vim per osreddebat. Rem feliciter geftam confeftim excipiebatlo- .-quela. "Tum vero mens tota erat in querelis. Ex iis, quz e- -xomuerat, reliquias, ori, faucibus,.oefophago, paffim adhz- . gentes, totam ardore acerrímo regionem, & quidquid partium ."eontiguarum fit, vellicare, rodere; eadem ventriculum mole- fia conturbari; huic velut prunam candentem ineffe ; effluvia ardentia perpetuo & igniculos exhalare canalem alimentofüm ; -gbdominis interiora (quid aliud , quam inteítinorum feorfim -tra&us ? ) feruido pruritu cieri; eundem pruritum jam totam " corporis füperficiem occupare , referebat. Adauda vero extra modum prurigine intra abdominis vifcera, breviffimo tramite . $n fenfuum & loquelz abolitionem ;; verbo me expediam, in | | priftina. (c) Medicinal, obíervat. p. 76, edit. Francof, deann. i722, ing. ind 120. — priftina iu CURA W "Elis tanc dubhife d icc onibu motus convulfivi mitiores & breviores evadebant; at vox rat ca & artuum dolores rheumatici dreigue s Poft tertiarü vomitionem mifturam ordinabam, qus ex Fullerianz expreffio- - fis millep. S. unciis ternis, fis 4 C. drachmis totidem & . Syrupi ribefior. uncia I. icuinicbu Vfus ejus quavis ho- ra vncix dimidiz quantitate, interpofito eidem infufi t theg.re- petito fepius potu. Ante vero quam hzc omnia agerentur, ad refocillandas paululum vires fpirituofüm liquorem, e fpir. ros-- marin. drachm. VI. fpir. fal. ammon. fimpl. fcrup. unico & bal- fam. vit. liquid. drachma I. conftantem , commendaram, qui naribus fxpe obuerteretur, & fronti fubinde, ac cervici ud Caretur. Quorum quidem remediorum actione falutari fieba ut laxata cuti arida, alternati artuum oblique oppofitorumm tus convulfivi, & Biidle preítrice, & fpiritus difficultas, & angufília cordis, & fenfuum imbecillitas, & du&us alimentarii ardor, pedepreffim mitigarentur, ac interpofito alio trihorii intervallo, papulz urticatz quaquaverfum in cute univería di- tribute emergerent. Nihilo tamen fecius idem perdurans O- . mnium membrorum ardor pruriens, quid? quod, fa&a papu- larum eruptione , concitatius pene fervens, & per totam notem infirmiores & breviores, quam antea, motuum convulüvorum & animi deliquiorum reverfiones efficiebant, obfcura fpe & ex- fpectatione uti penderem, ceífaturane fymptomatum feries po- ftero effet die, reliquorum, a D. D. BEHRENS (f) litteris man- datorum exemplorumi inftar, an longius duratura ? Altero au- - tem mane m ad egrotam — motibus convulfivis "up | (f) Vid, inprimis ipfum au&orem egrotum p. 13. fegg..& MENTZELII gro tum ex Epbemerid, Nat. Cur, hüc translatum, p, A4« /e24- / de AMytulorum querundam Veneno. I2t fuge dits, "nullius rei , hefterna vefpera gefta , 'reminifceba- tur, excepto folo partium externarum & viz ftornachalis ardo- re pruriente, cujus adhuc reliquiz, debiliori quamvis gradu, cum veficulis urticatis, & pallidius rubente cute, una füperfti- tes erant. . Sed nihil amplius rotam fortung heic pertimefcen- - dam arbitrabar, quin continustis potius medicamentorum , ul- timo Eiimendstorüm; generibus, rem brevi ex voto ceffüram | previderem. Cui etiam iudicio fors ita fauebat, ut fubducen- tibus fefe de cute veficulis urticatis, qux fine füppuratione, fola cute afpera & fquamofaà relicta, abibant, ejusdem diei po- meridianis horis le&um. egrota deferere poffet, beneque ci- bos adpeteret. Id demum meminiffe juvabit, obfcurum quen- dam dolorem à laceratis quafi in alimentorum canale fibrillis derivandum, non mifi poft aliquot dierum intercapedinem 1 detifie. /Egrotus Il. - "Triduo poit, alia. mytulorum cohorte venum expofita, mercator quidam, quadragenarius fere , admodum lacertofus, & eximiz proceritatis vir, civitatem noftram tranfiturus, in diverforio ad mytulorum prandium: invitatur, quod initio, quia negotia ad aliam domum ipfum vocabant, declinabat, repeti- tis tamen hofpitis & convivarum precibus adnuens, mytulo- rum magnitudine & pulcra bonitate permotus, ftando aliquot comedit, ad fummum fex oCtove. Quibus deglutitis, omni feftinatione ad domum fibi propofitam venire properat, fed abfolutis fere centenis paffibus , in via impeditus fübita pecto- . ris anxietate fpirituque brevi, ac naufea ru&tibusque, füadente comite , diverforium repetit. Debili pede intranti, vix am- Appeud, A4, M4 Fol, VII, q | plius I » Y , P" : 4 oq 0 Paul Henr. Cvrard. Melvin, : Ld plius mentis compo, ingeritur largus fpiritus vini X sallic hau- ftus, ut vel ad fe ielires vel aliqua vomitione: adlevatus li- beriorem fpiritum duceret. .Tantum vero aberat, vt ea re mi- tigaretur malum, ut potius amiífis penitus fenfibus , corruen- do in parietem impingens, ad le&um deportari doped Tum- que confeftim livido totus colore imbutus, adauGa fenfim cor- dis anxietate, fine fenfü & motu jacebat, quum exoptata hora maritus egrotz prioris adueniens, audita rei novitate, de my- : tulorum veneno fufpicatus, ad opem ferendam me arceffendum curaret. Vifío igitur &groto , idem. plane fpe&aculum triíte oculis offerebatur, quod in uxore modo memorata expertus fueram: idem varians cutis color & tumor, iidem naufcofi ge- ftus, iidem motus artuum convulfivi, vices alternates, idem demum pulfüs, quamvis ob lacertofum corporis habitum ple- nior paulo. Ratione ad differentiam corporis habita, eadem propemodum medela utebar: Rec. Rad. Ypecacuanh. drachm. dimid. , tartar. emet. gr. un. c; dimid., fyr. rofat. folutiu. unc. fem. M. ut ftatim lin&um lambat, faperbibendo infufüm thez. | R ec. Spir. rosmarini , & lavendul. cujusvis unc. fem. fpir. fal. ammon. fimpl. fcrup. duos, balfam. vit. liquid. fcrup. quatuor M. ut fit liquor odorus, naribus fiepe obvertendus, & cervici ac fronti fiepius adfricandus. Rec. Expreff. millep. fimpl. Full. "unc. dug, acet. prophyla&. Sylv. unc. una, imiftur. fimpl. unc. - fem. Syr. papav. alb. q. s. vel unc. una M. hujus omni hora unciam dimidiam, peracta vomitione, hauriat. Ex his medi- . camentis, deglutito primum vomitorio, ternas habuit copio- fas vomitiones,, quibus bono ftatim omine loquela exceptis, de eodem primarum ardore exurente viarum conqueftus eft, qua- lem miferriium altera Bemuerat «grota. [ta quoque alterius in fuperficie cutis qos doloris LEN , inillarum par- . tium - E de Myrulorum quoruudam Venen, 123 )- ^ yIHAI 7p AP TREMA tium fri&ione folatium quzrens, cx fcylla in charybdim incide- bat: hunc namque lotum , mox multum elevatum, & papu- lis urticatis undique denfpetilina impatibilis pegupelor dolor ar- dens, diu perfeverans. Sed reliqua cütis ruber erat eo tem- pore 'colo?. Sub uodiem motibus convulfivis & gule vinculo la- ' watis; papulz urticatz, initio la&tei coloris, (cd pofthac pellu- cide, & aquz gutta refertz, undecunque emergebant, lenito, | aut, fi mavis, fopito ad tempus pruritu, per indiam ad fom- num inclinationem. | Nullum tamen eodem tempore judicium, obfcura prafentium reprzfentatio , peneque nulla preteritorum recordatio: ftatum diceres comati vigili non deliro fimillimum. "Huic tandem rei fummo inane lenis, & reficiens, & quietus fom- nus medebatur ; quo fcilicet , compofitis ad rofcidam perfpira- tionem membris, veficule a cutis eminentia dispellebantur, re- cuperatoque fenfu ac motu, quz przíto fuerant, reliqua fym- 4 ptomata in fugam diafiilebanitins Ceterum omnia in noftro adfuerant fymptomata, que uxorem füperius addu&am vexa- verant, Ille autem poft meridiem, faperftite aliqua virium in- firmitate, iter fuum profequebatur, tertio abhinc die, illzfis i itc- rum viribus gaudens, Illud etiam noviffe oportet, nis convivas in vtroque prandio omnes a relato morbo immunes permanfiffe, quamvis / largam fatis copiam mytulorum comediffent. Neceffe igitur 'eft, latuiffe venenum in uno tantum alterove mytulorum: quum uterque noftrorum zgrotorum fex, ad fummum oGo ingeffiffet, O&o etiam vel decem laudatus amicus Tuus, D. D. BEHRENS (9) edit, neque forte plures alii manducarunt, qui tamen ad- vería exinde cum valetudine conflictati funt. Sed ut fübtilis qa veneni (g) De affcfion, a mytulis p. 13. & Íeorfim p. 25. LJ VORESA: d CAE : dssdo r 124. aul; Henr, Geyard, DMehring,; — e À— Hn t— Bahe véERMMCE ccn MED CM ae AMBEE MEER B Lt ECC veneni hujus , vigore quodam igneo plerosque repente &i in- . opinato. rapientis , acrimonia in apricum magis deducatur, & quam parva ejus copia ad moleftiffimum illum morbüm exci- . tandum (üfficiat, perfpicua ratio fit: nibil equidem mea opinio- - ne fignificantius totam rem-«xplanabit, ac fequens hiftoria, ex uno mytulo,, nequider deglutito.,, fed manducato. tantum, & poft paulo. exfpuitione rejecto, eundefn. morbum. , pari fere vehementia idol enatum;, docens. dA he Agrotus. IIT. : jore flammis impofito.,, adftat; uxor. quedam honefta, - tacilenta,, quinquagenaria, nervorum. magna. gaudens. agilita- - te fenfuque, ac mytulos,, teftis; inherentes, vivos, coqicn am dicis caufa quandoque. agitat. Inter hec: ut percontaretur, an: probe: codi forent mytuli, & apti, qui ad ceenam. ftatim. diam rentur, «num. de. aheno ,, tefta diducta hiantem, . depromit, il--- lumqne manducatum;,, matura. codtione, , vultuque, ac guftu placentem. adprobat ;, quia vero numquam. alias. per. totam: vi-. . tam. iis; deletata fuerat, leni hujus: unius.mafticatione conten-- ta, füccum vix: cum: faliva. deglutit, totam. vero. carnem rur-- funi exfpuit. Dum. hzc aguntur, exorto: in platea prope edes. . inexfpeGtato. fine capite rumore,, noftra, quid rei effet, vifura» - NN ! B adcurrens,, fübito, magna pedtoris: anxietate ;. quafi fpiritus ipfi precluderetur ,, faucesque praftringerentur; corripitur. Simul - quoque: eodem, in ftomachi regiane,, ardoris: fenfü. exquifitis-- fimo taa, qualem: D. D.. BEHRENS (h).in fe. obfervávit;, ac: | ' pluribus memoriz prodidit, eumdenr,, motu: fibrarum: oefophagt inverfo ,, fürfüm. ad: pharyngem,, flamma. fugaciffime fpecie; ad-- fcen-- (b), lc p».14. /3.. Conf, egratum. mew ). 65. s; fupra,. PRSE REPE EE ONE. de AMytulorum quorumdam Veneno, ; 12$ €—————— fcendentem , narratamque faucium coar&ationem gignentem,, percipit. Infigni tamen. eo coloris variante livore, qualem e- 'groti füperius defcripti in univería corporis füperficie experti füerant, carebat noflra, cui cutis fübtumida elevabatur, & purpureo- rubente colore fplendebat. Inufitato rei fpe&aculo perterrita noftra , confervatis fenfibus atque motuum illzfo vi- gore, e me, ad. auxilium ipíi ferendum adcerfito ,, quzrit, qualis morbi genius foret, qualeque difcrimen effet. Addit prater ea , frequentem adfürgere ad fauces & os pituitam, mirum parca fuaj mole ardentem , &. perpetuam. naufeam €ereantem. Quibus auditis, mytuli "masdalilie venenum, extra omnem aleam pofitum, facile füadebat largam laGis tepidi eam- que f&pe repetitam potationem , cujus. fuavis lenisque demul- - cens Copia ,, primarum viarum parietibus jugi adfluxu adfufa , fuperatis, mox ab initio: ematis ,, vomitionibus: materiz acerri- mz; ardentiffimz, dolores ita leniebat , vt noctem: placidam tranfigeret.. Altero. tamen-mane totum: itu , & abdomen, & brachia, & collum, papulis urticatis obfita confpiciebantur, qux no&tu efflorefcere jan coeperant, quarumque beneficio cor- pus pariter; ac animus: adeo levabatur ,, ut lecto. egredi potuif- fet, ni lenem rofcidumque cutis madorem confervare paulifper . voluiffet.. His. autem: verfus horam decimam: antemeridianam de vifu fefe: fübducentibus, rei iterum domeftice przeffe pote- rat. Neque heic reliqui conuivz ullum. & mytulorum illorum "efü incommodum fentiebant.. E tribus hís. 2 me propofitis aegrotis; nullus alium cibum, . eodem: prandio coenave, , comedit 5 ergo celeri veneno fübito d prodens. adfeGto,, ibgeftis brevi ante mytulis. (i) folis adfcri- q. 3 . benda d m Satis notum same nomen. Quitamcm plura: de: co: fcire: cupit ,. adeat. SCHOENE- ; peni eft. Hinc etiam ab SANTI noftris talerobur BEHREN. | SIANIS egrotis, qui aliis una cibis ufi fuerant, adcedit, ut & illorum adver(ie valetudines certo mytulis tribuenda fint uni- ce. Quid? quod re curatius confiderata, feoríim adparet, in ipfo D. D. BEHRENS aliorum ciborum admiftionem diluiffe, - vel retardaffe mytulorum venenum adeo , ut vel bihorii tan- . dem, (k) aut-trihorii intervallo vim fuam exerere inciperet, quum ternis meis «grotis vix horg quadrans a morbi violentia ' ' relinqueretur. Maxima vero pre reliquis admiratione digna eft vivida & prefentiffima veneni aio in xgrota mea tertia, que | licet non convelleretur, neque infolito illo cutis livore tinge- | | retur, quo reliqui duo , atque ut plurimum. mentis aciem con- - fervaret ; cunctorum uod reliquoram fymptomatum vim at- | que farártm 1 in fe experta eft, poft tam parcam fucci ex unc mytulo quantitatem , falive Sot mum vehiculo in ventrieu-. lum delatam. Nec enim colli & pecoris anguíliis, neque fes vidiffimo primarum viarum ardore, neque naufea, neque vo- mitionibus, neque levi fubinde mentis abalienatione , neque . " papulis denique ur ticatis erat immunis, "M Caeterum eodem anni, 1749. vere, quo egroti duo priores - decubuerant, complures alii aliis in locis vicinis €o quidem | modo . SCHOENEVELD. Ichibyel p. $4. & alios pifcium & aquatilium de- fctiptores. — Speciem noftram mytulum RONDELETI, ALDROV. . MERRET,. & plerorumque au&orum , feorfim nominat LISTER. Exerci, Concbyl, 3. p. 30. mufculum vulgarem tharinum fubcaeruleum - fere virgatum , aut nigricantem; & PETIV. M»f. p. 84. mufculum ma- ritimum vulgatiffinum edulem. —LINN. tandem Syfl, Nat, edit. 2, [2 1... 64. fub concharum genere ; quarum animíl Tethys eft recenf:t, k)1. l. C p. 13. - de Mytulerum quorundam Veneuo, 127 mmt modo a mytulis ledebantur , & ventriculo potiffimum & inte- -fünis vitiatis , in copiofam & acrem diarrhoeam, ventrisque tormina lacerantia incurrerent, exadis autem 6. 8. ad 1o. ho- ; ris, integra demum fanitate fruerentur. - His autem omnibus . nulle neque convulíones, neque veficul urticatz , neque alia - fymptomata, quorum füpra memini, fiebant. Unde conjicia- mus licet, primarum haíce viarum turbas ab hiberna potiffi- mum anni 1740. conftitutione derivandas effe, dum ex prz- greflo gelu intenfiffino , füperius| enarrato , permulti piíces. oceani feptentrionalis littorales cum reliquis (1) cruftaceis pa- riter, ac teftaceis animalculis marinis pereuntes, infignem aqua putredinem halituofam , animalibus propriam , admifcuere. Ab hac vero putridorum pifcium exhalatione füperftites incola ma- ris inquinati majorem adhuc acredinem confequuti funt, acil lis naturá a fale marino inhxret ; atque hinc in cibum paulo. poft hominum cedentes , fale fuo purgante marino & nitrofo volatili, noviter iis infinuato , dolores ventris & laxam aluum fecerunt. Quod ipfüm minus nos in admirationem rapere po- teft, quo pluribus & evidentioribus quotidie exemplis conftat, permultos homines, ab ufü marinorum quorumdam pifcium & mytulorum fanorum citam habere aluum. Rus: 2 | | Hec 1) Illud quoque aliis in oceani tra&ibus eo temporis decurfu eveniffe, - mova publíca e Galliz , Anglie, Belgii locis maritimis A. 1740. initio - docuerunt. Ac noftro quidem in littore complures pifces littorales ^.-- adeo imminuti fant , ut ex afellis ( Gadis ARTED, Ic5t2yol. ) osmeri spo pec. F/- ARTED. ), c, pleuronectis ARTED, &c. ; neque minus e can- | — eris LINN, 5yfl, nat. eZ, 3. p. 62, ftellis & echinis marinis; myt: lís |^ .& oftreis pauci fuperfint , & juniores tantum capiantur. Ut adeo cre- (0 Were fas fit, juniores profundius in mari latitantes ; adultis littorali- bus - ^ 3s d 1 | "S | à : e : | p : ^ 2 ; : | x 128 —— — Paul, Henr, Gerard, Mehriug « - Hzc autem modo expofita falis marini & halituum putri-- dorum a mortuis pifcibus & infe&tis exhalantium. acrimonia ad mytulorumnon fufficit venenum "adeo acuendum, ut morbos, quorum infultus tres mei «groti & Bebrenfianorum aliqui fufti- nere debuerunt, tam celeriter, tantaque fymptomatum fzvitia, $igneret; quum plurimi , nullum alui profluvium perpeffi , fo- lis papularum eruptionibus judicarentur. Neque diu hx aqua- rum littoralium i impuritates perftare valent, quoniam perennis fluxus & refluxus maris undas ita commovet, & cum alia alia- — que jugiter permiftam, ac dilutam, tam late quaquaverfüm dif- fundit, ut idem femper recens odori inoceano noftro fentiatur: | contra ac in mari Baltico &c. fub menfium «ftivorum ardore | fieri fuevit. Quamquam : itaque corruptam hanc aquam littora- - lem & putridam, in conchyliorum aliorumque pifcium im : tum cedentem, per breve temporis intervallum ita eos vitiare - poffe, lubens Tecum (m) fentiam , ut levem illa naufeam , veltormina ventris, & laxamenta copiofiora, quorum fentio- nem feci, cieat: majora tamen mala vix eadem heic produsdm ponderata parca impuritatum vulgarium quantitate, quaa my- tulis adfümta, & in iis cum aqua marina perfufa, hinc tandem. ad humanum corpus defertur. | Quanta enim non requiritur per tot fxpe menfium, quid? quod annorum decurfüm haültgun affluviorum marinorum impurorum moles , ut hxc memor: rum EUGALENI adflictionum auctor in mis euadat? po ab illuvie tali littorali univerfus mytulorum, in ea maris regio- ne fibi adcumbentium SUSVMN, aut xm eorum plurimi , ea- dem bus, a a frigoris favitia neci i datis ; hodie tantum eui. nobis effe, donec hi quoqüe paulo plus adoleverint & genus fuum multiplite verint, m) Pref. ad D.D, BEHRENS 4f. cit. pao, ui. r | .de le Mytulorum quorundam Peneno. t 29 * dem dabé^ venenata inquinarentur , non unus , aut irá, ac | ideo complures eodem tempore, eodemque prandio infeftaren: tur. Sed certo conftat ex omnibus aliorum, & meis exemplis, unum femper convivam tantum decubuiffe, reliquis ab eadem .4menfa illefis difcedentibus , id quod & "Tu ; humaniílime W'ERLHOFI, (n) una cum D. D. BEHRENS, perhibes; lu- culento teftimonio ,. fingulare effe venenum uni tantum mytulo infufüm, vix pluribus eodem tempore. Putredini mytulorum | Minórtuali , quam idem D. D. BEHRENS (0) pulcre confuta- "it, adfine eft figmentum aliud , veneni caufis, in quas inqui- . rendum porro eft, adcenfitum, quod ab Ill. JCto Kilonienfi, Franc. Ern. VOGT. (p) hifce relatum legitur : $5 opui (» "VW ALDSCHMIDIUS adfirmabat, fi mytuli, poftquam capti ^» fint, tempeftate precipue &epidtos , per aliquot dies non » comefti manerent, talia fieri poffe, & quidem ideo , quod ES recens nutrimentum, & naturalis expurgatio deficiat, quam, » quovis wadrjiepu femel in aqua marina fefe aperientes, aquam- [y que recentem adfümentes , conciliare fibi foleant. ^ Atque » hoc mihi, , addit Ill. VOGTIUS, ,, valde fit verofimile, | quia exemplum novi nullum , quo conftet, a recens captis » mytulis, eodemque aut proxime fequenti die comeftis, quem- » quam talia fymptomata paffum.,, In quibus licet vera fint, "e de aqua marinz neceífitate, cujus fenfim adfluentis copia mytuli fücceffiue reficiantur oportet , eruditi viri litteris man- darunt, longior tamen eorum extra aquam mora non reddit TEE " illos X ied ' t ! n) Prefationis P EI | | d ' 9) pag. I8. vh | p) in Comm. litt, Nor, 1735. bebá, 31. P. 242, , Append. A. M. Vol. VII. | 9 b Au | I30 Paul. Henr. Mid perm EO illos venenatos , fed infirmiores tantum .& macilentos , | quam-- . diu vita gaudent. . Proinde multis in ufu effe füevit, ut my lis , quos in domo per. aliquot dies coníervare volunt , fepe aliquam Zythi copiam adfpergant , qua. nutriantur, quin haud raro pingueftant. At ficuti merito pifcis nequam, nifi recens, compluribus cenfetur , ita terni mei zgroti mytulos eomede- runtintra vwxísueps fpatium captos, & , quod amplius. corum bonitatem comprobat, navicula, cui fufficiens aquz marine pro nutrimento quantitas , per rimulas adfluens, ineft, ante - bihorium vix exemtos.. Hinc longior mytulorum. extraa- — quam mora nulli eorum putredini, multo minus acrimonie vi- | rülentz, anfam dare poteft , precipue quum mytuli inter ea mortui, fponte teftam aperiant, neque hiatum umquam occlu- | dant, quales nulla vel leviter prudens ancilla coquit, fed reji- - cit. Mea igitur exempla, velut totidem argumentis, laudatif- 3 fimum D. D. VOGTIUM evidenter coarguunt, poffe recentes 3 mytulos longe graviores morbos inducere , ac a plerisque an- tea fcriptoribus adnumerata iis funt morbi Qaivojatya , poffeque fubtile venenum ab uno mytulo proficifcens , plura dolorum & anxietatum genera in fcenam producere, ac vulgares lito- | rales fordes per levia unius alteriusve hore. tormina ventris g^ aut laxatam aluum exercere fueverunt. pt DA. 1 : Neque fàne video, quid Martius menfis , folus e reliqigi peccaverit, ut mala (ts fortuna, veneni, mytulis adplicandi, 1 ferax perhibeatur , qualibus : eum [cHindfiins hominum vapu- | lare, D. D. BEHRENS ,. (q) juncta nugarum confutarico pM adíerit.. Quos ego cáfüs obfervavi, ii in illud potifftmum tem- - pus vernum inciderunt, quo mox a finito gelu , radii fores | ua. wi ; " , - (| 2 e L q) P4. I9. 1 ME | «20 Sd i; S oi E iiti: de Mytulorum quorundam Veneno, 15I oper aliquot dies mari (üavem vegetumque calorem concitave- B vant. Auctumno vix ullam a- mytulis vgritudinem obortam audivi; j eg vero vix heic terrarum in efcam cedunt. n T DIR —Miffa nàmque de varia, pro vario lune motu, fituque ^ Siblnte;. pinguedine fabula, ab aliis dudum defixüdta , €oS "-Á | quidem mytulos a prudentioribus priftantiores reliquis habe- qi, fcire licet , qui primo vere, feroque auctumno capiuntur, five, uti de cancrorum familia vetus di&um valet, iis menfi- - bus, quibus littera r ineft, comeduntur ; "quoniam aftatis diu- furno calore pinguedo s evi confümitur , ac vernis preter €a, & au&umnalibus menfibus permulti pifces , ac infe&a alia marina, generationis negotio abfoluto, juniorum tenera carne efci-& faginari confueverunt. "Neque firmo adeo talo ftant, quz diligentiff mus cetero- 'quin Anton. de HEIDEN (r) & cum eo : atue poft eum, fere omnes lii, de majori fuavitate*, & pinguiori AI al- bidorum mytulorum , coeca forte. experientia feducti, docuere, quibus macriores, citrinos , omnium vero plurimum macilen- tos oppofüere aurantios, & ad rubrum colorem vergentes. -Quodfi enim adíertionis hujus rationem fcire velimus, vix gra- ..yiorem, quam credulam patrum e vulgo traditionem reperie- ,mus. Complures profecto mecum alii quotidie obfervarunt, . eodem v. gr. verno tempore colle&os optumos.fapidosque .mytulos ízpe albos effe, fipeque aurantios , eodém tamen gra- .du pnis ; nihilque (icpe flavos ab albidis, faporis teneritate, ra aut I—— DUO GE ^) In libro, cui titulus; | Experimenta circa: fanguinis. mifionem , &5c.. urticam marinam, Cc. cum anatome mstuli....: Amftelod, 16$6,in 12. Etexeo LISTER Exercit, cif. p, 37, €9. alibi, UM M 132 pes utriusque ruri à reperiatur pati on copig; minim id & maxumi; tefta pariter tenuiore, parva, firiata, ac craffi jore, - maxuma, & opaca. Ac quamvis flavi mytuli fepe ficciores - guítu offendantur, fit tamen idem quoque cum albidis. Quid? . quod oblatum quondam unum e maxumis illis mytulis, ad lit- tus Norvegicum (5s) füb marinis rupibus adfixis, cujus tefte lJongitudo palmum transverfum excedebat, quum aperuiffem, bene multa carne praeditum, & molliffime turgidum cognovi, flavo licet coloregauderet. Ad longe aliud igitur examen pro-- grediendum erit, fi veram utrorumque differentiam inveftiga- - re velimus, in fola forte fpecierum diverfitate quxrendam, "es autem ín diverfis anni tempeítatibus , in quibus perpetuo, & —3 dro. 2245 M albi, & flavi, eadem bonitate fünt obvii ; nec in alia rerum. caufarumque varietate, incauto obfervatori facile imponente. - Etiamfi vero duum horum generum macerrimos comedimus s nullum tamen exinde majus incommodum percipimus, ac tar- 4liorem illorum forte in ventriculo digeftionem ; quem ad mo-. dum pluries i in me ipfe expertus fui. His itaque macies mytu- lorum , veneni putatitia caufa. : exul efto. D A : AR is Majori i imagine veri, morbofüm quid heic adeuiis dis quoties jam laudatus D. D. BEHRENS , (t) quoniam ea fen-. tentia cum raritate &grotorum, a sástafis poft idem prandium — decumbentium , uti im antecedentibus oftenfüm pluribus eft, palcre confpirat. Cum enim ex füperioribus, tum per fe ftis evi&um eft, nihil ipfis in mytulis fanis, quod hominum pro-- fperae 3) vid. 0. WORM, Muj. p. 256. Miss tamen , » tinis rem fubtania gau- dentibus ,. minores. praferuntur. visa 1) P4 2L feq» v.v jx i M39 9 - de AM ytulavum quorundam Veneno, 123. erz valetudini adverfaretur , latere : Ergo veneni cauíà vel- - in mytulorum morbo aliquo, vel aliain re damnofa , iis forin- ' fecus adplicata , quaerenda eft. De prima re vix indubium quid. ab hiftoricw naturalis fcriptoribus memoriz proditum re- periri i credo, nifi celebris POUPARTII (u) obfervatam in te- fis adfe&ionem puftularem , fcabiei 2mulam. ^ Ego quoque An infüla W/angerogenfi , . ad ditionem. noftram : pertinente , teftam aliquando , ab animali fuo relictam inveni, cujus altera walvula, olim transverfim fiffa, fuccum exfüdaverat in interio- rem valvule partem concavam , unde callus, ejusdem cum te- d fübftantix , dimidiam cavitatem explens , & füperficie fua " - afper & rugofus , €rat exortus. . Sed hzc & talia teftarum vitia . vix ac ne vix quidem animalculum ipfum depravare i Ita poffunt, "ut venenati quid cum homine communicet , tam tei pe atrociter - Paoli | i264 5 cier | A pic Hiep itaque lile Tudale ad run Animi zgri- Lorditne veniam, quarum nulla plane figna ullibi exftant. Quid- quid ením de veficulis illis. aquofis , poft co&ionem ab elevata mytuli. epidermide formatis, a credulis quibusdam narratum €t, tam exigua probabilitatis fpecie gaudet, ut per illud nihil didum videatur, & vix tam clara ejus confutatione opus fue- fit, qua ad opinionem hanc evertendam ufus eft optumus D. .D. BEHRENS. (x) Etquoniam ab. experientia juvantium no« «entiumque Juculentiffima teffimonia merito petuntur, folus jus: 'odi mytulorum, veficulis in füperficieturgidorum, : frequens innoxius ufüs. cibarius b. D.D. W/ ALDSCHMIDIUM , Cy) | r$ - 2178 n) I» 48. rut Paris, 1706. vid. BEHRENS P. 22. x) P. 22. (9 23. n Referente illud. Ill. DD. VOGT, Comm, liit, Norimb, 1735. lla, 31. Fi 242. d34. Paul Hebr, Cera, "Mehr "* : e ME Lunar in Rire E T ut quotidianam meam , & PA ordtit D terrar dam fileam , à multis annis argumenti levitatem. docu az iig oh: atiis | ditio vero debilibus: noftris Viedh morborum, quibus - mytuli vexantur, numero.pariter, ac indole, in iis.jam inve» - ftigandis operam navemus, quz extrinfecus in illos incidere - poffunt, ut veneni caufam eruamus. . Poffe cum cibo quaedam, - corporibus deinde noftris inimica futura , n hiantem mytulo- tum teftam irrepere, aut ab iisdem vents, -bene cum aliis mo- nuit D. D. BEHRENS, (2) cujus verba legi merentur : ;, Verum. »enim: Vero; aic ille, ,,non penitus quoque negaverim, contin »gere etiam poffe ; ut hz beftiolae noxium quemdam cibum terdum capiant, & in ventriculo, & anfractuofo inteftinulo re- » conditum habeant, qui, fi majori przíto fit copia; tales.moe - »leftias excitare potis fit, Et paulo poft (aa) infedti, limacum ^ hofpitis, e Perill. REAUMURIO (bb) mentionem fecit. In | Anglia porro & Belgio infe&um marinum, ex áraneorum ge nere, inteftas mytulorum didus fefe inf inuans, & hifce a* €rimoniam füam venenatam conferens , adcufari vulgo, ipfe | T, amantiífime "NVERLHOH, (ec) expofuifti; cui obfervae - lint pofthac D. E. "STOCKHAUSEN in litteris, quo ad Te eXaratis, propria víüs experientia, fuffragatus eit] Clarioti res hzc luci redderetur, fi infe&um illud: fpecie füa ad N biftoriz naturalis determinatum fuiffet; quo fa&o , illius prox | prietates & affcdtus aliunde melius forte d J parts: 2) Pag, 23^ amr Pod moo oem seite) I bb) Comment, Acad. Sclent, Pars à Vn "PT CINE UMS Mh Het al €c) Préfat. fuperius cit. pag, ult, ie 2975 R dd) Vid. Comm, litt, Norimb, 735. bebé. 31, p. 247. 0 ono o (s de /Mytalorum quorundam. Veneno, [25 /—. Inter hec meminiffe quoque juvabit , minus quidem at- tente STOCKHAUSII. verba perpendiffe D. D. TRUMPHIUM, (ee) per corpus illud, aranezx. fimile, quod modo memoravi- mus , intelligentem fetas mytulorum criniformes , (ff) qua- rum ii ope aliis rebus extraneis firmiffime adherent. Quam- vis autem he communiter jam ante coQionem ab ancillis vi evellantur , neque ob habitum crinitum ad palatum fint: fieri tamen fepius folet, ut mytuli, praefertim fi aliquamdiu extra aquam jacuerunt, earum partem przcipue inferiorem; occlufis ar&iffime valuis, detineant, eisque totis, prout e tefta exi- muntur , minus delicati fine ullo incommodo vefcantur. Vix "étaque crediderim, vel Bremeníes, (gg) vel alios quoscunque | "populos, fetarum illarum fimilitudine, quam cum araneis ha- bere videntur , fraudatos, eam iis tribuere vim venenatam poffe, quam alteri infe&o marino, ex araneorum fodalitio, haud . prorfus negaverim , quodfi clarior cjus notitia füppeditata fuerit; ":Neque corpus illud Jlinguzforme, (hh) licet una cum tendini- bus reliqua mytuli parte (ii) durius & conco&u parum diffi- cilius fit, infeftum adeo faluti no(trz exiftimaverim, ut fine ac liquo exinde fubfequuturo. morbo in cibum. adfümi nequiret: quotidie namque ac innocue (kk) a compluribus heic locorum . deglutitur. : eg 1 r pem " ; dManfroé Expenfis ec) Vid, idem Commere, 1736. beba. 26. p. 204. leq. pot £f ) Vid. LISTER. Conchyl. bivalv, utr, aqu, Exercit. 3. p. 43 f 4. f. 5. eg. e2) Referente eodem D. D. TRUMPHIO /ec, cit. E bh) Vel penis LISTERO 1.c. p. 47. f. 5. & fub microfcop, pi&. fiz. 5, 8) Praecipue ovario labiato, LISTER. ili. p. 37. [03 « | kk) Ceterum non eftnihi ftomachi, ut ad multorum perfüafionem, commue nemque fere ac cocum ufum, comeftis vix mytulis fpiritus M: | - um; / I9 L- E. | — Paul, Henr. Gerard. AMehring * à am — ; T 'Expenft is jam aliis de mytulorum veneno venenique c diverfa judiciis, fupereft, ut & meas fuper hac re meditatione proponam ; quarum probabilitate, a Te, Vir illuftris diu. | dicanda , commotus , ad caftra mea, nifi mihi ipfe nimium blan- . dior, traüfeas, vel via minimum ad invi&am rei certitudinem explorandam ferner; Uti vero fimilium par ratio effe folet: ita & ego, effe&uum, ab aliis in aliis corporibus produ&to- rum, ev«Aoyim fretus. , in caufam. mox — addu- peni fum, CUM ji Sale acri, & plerumque volatili, ac alcalino , hamis &c.. à inimico, complura infecta & amphibia referta effe , poft ali venenorum explicatores , apud Celeb. D, D. STENZELIUM aD adnotatum invenimus, Et bene adhuc recordor lepide hiíto- tiolz, cani meo ante aliquot annos cum (carabzeis majalibus (mm) vulgo di&tis evenienti. Quorum quum ingentem copi- am, falicibus infidentem, confpicerem, & agitatis arboribus . wee profternerem, aditesis canis, prout fücceffive decidebant, vivos jo. vel 6o. pluresve magna aviditate deglutiebat, Sedhos ' ftis intra moenia inclufus male rem vertebat: elapíis enim paus cis horis, tanto alvi profluvio canis torquebatur, ut ex mifero - ob tormina edito ejulatu mortem oppetiturum crederem. Hau. - fto tamen multo iei a malo alterius diei mane liberabatur. ! | ftum, melioris, ut M concoctionis gratia, fuperb iberem | | quis enim nefcit , quanta cis, & aliis multis pifcibus, praefertim "idi. | nis in ventriculo duritia, digeftu multo diffücilior , ac mima mytulorum corpus, fpiritus illius ardore exficcante concilietur? .Pru- ,. dentius agunt, qui Zytho, aliove potu aquofo, Muipi in domaho diluunt, | 1) Diff. de Venenis acutis, $. 46. [^ gm) E pilularjorum genere, a. de — quorundam Veneno, q47 Buc tftoque hiftorias Tuas cum afellis (nn) & osmeri fpecie prima. (00) trahere liceat. Propiora funt, que de lepore ma- rino (pp) laudatus STENZELIUS ( (qq) litteris mandavit. Ét exemplorum in hifce regionibus maritimis magna eft multitudo, quod. pifcatores, & alii homines, rei navali ope- ram dantes, nudatis quandoque pedibus, tempore decremen- ti maris, in vado illo, oceanum inter feptentrionalem & ter- ram continentem fito, W/ ADT (rr) fermone patrio adcolze . adpellant, aliquam diu commorati , fsepe tibiis fuis urticam marinam pertinaciter inherentem percipiant , qua fponte di- ^miffa, aut vi avulfa, haud ita multo poftin toto pede pruri- tüs ardentiffimus, & rubor, & aliqualis tumor , & papule tandem urticate exoriuntur,, non nifi horis — exa&is | jecinuteid i uns | . Hujusmodi quoque PPREREA ab urticis marinis effe&um cum Greci, tum Latini antiqui relatu jam dignum cenfüerunt; Et e BELLONIO GESNERUS (ss) » Vis quidem. in his mor- . jdax, eumdemque fere, quem terreftres urtice, pruritum ex- »Citant,, In tanta igitur fymptomatum , mutua fimilitudine efe prorfus exfcribentium, claritate non poflum, quin àb ur- ticis "ES fn) In Bre fat. 44 Behrens de adfeBion, a mytulis, pag. uit. L ARTED, Icbtbsol, Synonya, pifc, p. 21. cujus Tu in Comin, litter, Norimb. ali- cubi, (locus non fuccurrit) mentionem injecifti, Pp) Conf, GESNER. Hi jf, aquatil. p. 561, Íat. qq) Diff. cit. $. 49. 'sr) Vocis origo a. Germanorum Waden, quia totum refluxus marini tem- |. pore pervadi poteft, «d Hiflor. aquatil. p. 1239. 2s : "Appezd, A.M. Vol.VI. 5$ I 38 | — Paul, Henr, — ticis (tt) marinis nis venenatam illam indolem; in mytulis emen tem, & inde ad hominem delatam, derivem. P Fieri autem fzepiffi ime poteft, ut urticz marinz mytulis & a-c limento fint, Sive enim hiemali potiffi imum aura frigida venti orientales conftanti per aliquot dies diredione flarint, aque in. - erementum vix tantum eft, ut navibus per vadum iter liberum. pateat ; hinc fubfidentes fenfim cum aquarum decremento ur- tice, mytulis libero tum aeri acervatim expofitis, inhzrefcunt, a quarum deinde teftis didu&tis relaxata urticarum tentacula potiffimum filiformia, quibus maxuma urentis ardoris vis ineft, - amplectuntur: Sive exdem undarum fuperficiei , durante gedu, | innatantes, in mytulorum .acervum una cum glacie demittan-. : tur, perinde valebit mytulis oblata eíca. Nc *3 Ex hifce vero fimul patet, quam pauci —— nutrimento - huic perniciofo obnoxii evadant , vix millefimá urticà, femel - |. in mytulorum acervum depofita , ibidem relida; quoniam fuc- ceffive adluentes, & vi fua modo majore, modoque minore &^ inequali reuerfe unde, magnum earum numerum in oceanb | torrentem fecum reducunt. Neque clare fcimus, quantum . temporis fpatium apud mytulos veneni efficacia perduret, numne continua aquz adfuentis falfedine breviillud diffipetur, - quod magne probabilitatis eft. Prater ea quoque mytulorum plurimi durante refluxu maris apud nos capiuntur, Ergo i ii ; tantum mytuli damno effe nobis queunt, quibus urtica paucis horis ante adhzfit, & qui eodem die ad nos Meine t» rum perraro, relatis ex caufis, eft occafio. fs E kc €) Vcl ab omnilus medufz Eecicbur: ; vid. LINN. Sy. Nat, edit. 2. p. 63.. Frequenter hifce in oris fpecies eft, ad GESNER. Hifl. aguatil, p. 1239. fguram accedens, que maris adcolis apud vos Giarre; vel Glagge vocatur, — AXHITSUNCSPRE PUT" EIE UR - de Mytulogum. quorundam Veneno, 129 —. Sollicite quoque inter graviorem illam & leviorem, a my- tuli obortam valetudinem diftinguendum - effe arbitror: quo fa&o , alui profluvia, efum eorum fequuta , & fimilia mitiora fymptomata, impuritatibus aqua littoralis; graviora autem, puto motus convulfivos, vehementiffimum ardoris in alimen- torum canale fenfum,naufeam, vomitiones, papulas urticatas &c. lirticarum marinarum, aut fimilium infe&torum, viruleha: i in-.. doli adícribemus. " — Parca vero fpes eft, fore ut fanosa venenatis mytulis di- gnofcamus. Sapor quidem, tefteD, D. BEHRENS; & meis - "grotis, improbari nequit: & externus color idem his ac illis 'vifüs eft naturalis. Veneni quoque fübtilis per mytulum diftri- butio, & actio paucarum horarum, vix füadet externum vene- natorum fignum. Id unum forte inquifitione indiget, annon parva puftulz, illis Poupartiauis. firniles, in cute € ipforum detegi queant; ng - .. "Expofíta j jam veneni indole & caufa , fupereffet, ut figno-- bum morbi explicationem exhiberem. His autem ex aliorun meisque hiftoriis facile manifeftis, monuiffe tantum füfficiat , "vix quemquam, quantum noftra quidem memoria conftat, eo morbo e vivis füblatum effe; neque funeftum videri eum, nifi trifti forte hora in plures fimul mytulos venenatos aliquis inci- derit. Quamdiu itaque exemplis eventus ab hoc morbo mor- tiferi deftituimur : (uu) tamdiu minus p at bene an- A pronunciamus eumdem, S2 '" Curam. wu) Ab oftreo tali in vicinia uxor quzdam animam olim efflaffe perhibe- tur: fed de fide rei gefte minus refpondeo, Neque ulo facile argu- mente N qy4o0 PRH.G. snidibia " i atl. quorund, Veneno, ;wt breviffime me expediam , fis, aut ladiciniis, pauca quzdam, membrorum rigorem la-. FUR ATPOEBTPU dE MIU SNOLUN "Curam fatis enodavit D. D. BEHRENS; cujus ; eft, mox ab initio excitaffe- vomitionem, fübjunxiffe cum lnimndbur d lubricantibus oleo- - -xantía, & papularum eruptionem adlevantia: opiata vero vix : prodeffe ; e quorum -numero theriaca eft; quz fi juvat, id o- mne füdorem pellendo: ac leniendo ririseen facit 5. hinc. primis viis a veneno vacuatis , demum addenda, ficui placuerit. Jam Tu porro, animo exoptate N/ERLHORI, fat nomi- -nis famzque Tu celebritati age. :colam 5; Tuorum vero in me officiorum uberrima teftimonia . Nofli, quanto Te fervore funt. lIlluftrem HUGONEM, aulz veftrx & rei medicz ma- cujus finceram humanitatem ac -iberalitatem corporum itin! cis colledio mea leto calculo gnum decus & ornamentum , notat, plurimum falvere jubeas velim. rumque vale, meque redamare: perge. CXVIII Mart. cj rccxur. (0 AEENTIACRALSIR DR SOUPE CEU CTT CSCSAR. pod 'Tu vero iterum ite- Scrib. Jeverz, a. d. E DE - " mento evinci poteft , virum illum, cujus VALENTINI Pzz4, sez. lega]; art. 1. Sell, 3. caf. 27. p. 385. /4. & AMMANNUS in Dex, p, 213. fg, meminerunt, aliquam ab ingeftis mytulis gritudinem,. prater primam. vomitionem perpeffum, multo minus neci datum fuiff:;: quoniam cau- fa mortis apud eum in humoribus corruptis biliofis , magna veri fpe- mota fuerit. - cie judicantibus Lugdunenfbus & Lipienfibus, latuiffe videtur; vix in alio veneno etiam exhibito; fufpicio licet contra. defun&ti uxorem - -— 'TOES, INPRIMIS VERO HABI- TUALIS, SEU PHTHISIC/E , EX- PEDITIORI QUADAM EFFICA. — CIORIQUE CURATIONE D ISSE R :j ATIO /— INCLYTAM AMPLISSIMAMQUE de NATURE. CURIOSO. "RUM AC AÁDEMIAM LEOPOL. Na DINO- CAROLINO- CL£5A- REA M, ^ ) QUUM LIBERALI ILLIUS MOTU PAU. LO ANTE COLLATO IN RECEPTIONIS EEMBOLUM SILIMACHI SECUNDI NOMIN COOPTATUS. ESSET, t GRATITUDINIS S OBSERVANTLEQUE ERGO JOANN GERARDO a D. MEDICO LUBECENSI, S Aude e m " ET Nituli Clutiofüm AER T |. ]LLUSTRES ATQUE FAPERIENTISIMUS Pu * |— VIROS ui y DN. PRAESIDEM, DIREC TOREM, Adjunctos & Collegas. reliquos Prafamen epiftolare, (? Prili jam menfe Polis debebatur, - 237 quod, Augufto demum przcipite, eM iter ad Los ingreditur. - Etenim, À quum Martio menfe mihi reddita | effent Ts , Prefes Jlluftris , littere , plenx hu- imanitatis, plenz in hominem immerentiffimum | favoris , quibus tabellas receptorias, T uo, inclys | tzque , cui prxfides, Z4cademis nomine ad nos datas, comitabare; meum omnino fuiflet, id - ferio agere, ut data facultate, quo poffem fpe- cimine inaugurali, nomen meum novo Acto-- rum Academix Volumini, tunc temporis ad finem — infÜnuarem, Sed quod ma- | gis. r3 2 ww 145 gis "honorificum mihi novum Academici nomen videretur , quam quod Obfervatiuncula tan- tum, feu hiftoriola quadam , aufpicarer; íta-- tuebam aliquod differtationis cujusdam practi- cx argumentum , ex Adveríariis noftris de- promptum , ampliori confümmatiílimorum Medicorum Societatis experientiz ulterius per- ficiendum tradere, * "Venit hoc omine ad Jos, Pzr Mifres AS quidquid eft fchediasmatii, quod neque ex in- tervallo temporis ipfius claboratiohi dati, neque ex fcriptura genere, fed ex folo, quo Ícriptum eft animo , metiemini. Quod enim ad tempus ipfius claborationis attinet, nz ifthzc elaboratig- in ejusmodi temporis incidebat periodum, qua praxis clinica non totis folum nos diebus exer- cendo, fed ne noctes quidem ab interpellationi- bus nobis vacuas linquendo, propriam non raro valetudinem in difcrimen adducebat, lectoque nos interdum adfigebat, Patet hoc ipfo, quid de füili orationisque genere futurum fit, manu. M ra | á à Q» T WEE S NN E a laboribus, nunc ex morbo, languida | filmed ties refumente, Solus itaquein juftum fchedias-' matii noftri modulum füpererit animus, quo. hzc: publici juris facimus, propenfiffimaque in artem! mihi dilectiffimam humanzque faluti obítetriz. cantem, voluntas, qua quantulamcunque i inhoc | Ícientiz genere, & inprimis ad medicinam cer-. C tiorem efficacioremque, accéffionem, longe ma-: ximi faciendam effe .cum candidiffimo dyeen- t bamo femper exiftimavi, 1 .. Ceterum,ut fümmum Numen Vos, magnos. 2) artis naturalisque fcientiz promotores & ftato- i | res, incolumes ad feram fenectutem fervare ve- | lit, enixe voveo, Veffro 1ne favori etiam atque ? étiam commendans | » rui Jlufirium Nominum |. 0o Veftrorum e" sn! ET Dabam Lubece 1V, Calendar, | | ! iX s : . Septembr, C«DDI36 XLI, 0 50. e ibl) AS Cultor obfervautiffimus —. Joann, Gerard. Wagner, | i BE LLLLAR XC Sw E D n——«——^———————— € Ó( ' PRO OEMIUM. Ullis quidem ratiociniorum argute excogitatorum | ornamentis, aut verborum phaleris comtam, attamen candide fcriptam, de efficaci quadam | Haemoptoés curatione, commentatiunculam Te- cum communicamus , Le&or benevole, Quod, qua occafione fiat; quemadmodum ex titulo jam perfpicies$ . ita ex npncupatoria epiftola, quo otio; quaque fcribendi facultate hoc praeftitum fit, intelliges, inprimis autem in ipfius commentatiuncula ulteriori perluftratione clarum Wibifiet, quibus modis, quaque, ut ita dicam, manu- du&tione, hoc curationis genus nobis innotuerit, Tui nunc efto judicii; quota hujus pars nobis debeatur, & quatenus illam jam ante nos adhibuerit «9oztonus; ipfis do&iffimis A4ertosi interpretibus ( *) ex ejus fententia Corticem non tam prafenti hamorrhsgim curanda, quam future cavenda praficientibus, — Nos illum in "utroque cafu utiliffimum depfehendimus, fiquidem pul- veri abforbenti Wedelii, indicationi cohibitorise fangui- Ais praeficiendo , in adjumentum detur; fic ut his unitis & promtior & tutior inde emergat medela, Qua qui- "dem omnia ita exponere ftuduimus, ut quovis pignore Append. A. M. Fol. VII. p decer- —— —— Aureus p E, AIR X) Vide fis fagaciffimi TR ALLESII Examen rigorofius Medica. ^ mentorum terreorum, p. 261, » ; — — diii decertare audeamus, medicos doctos haec ex arte imita - turos, eosdem nobifcum, imo praftantiores non raros - curationis fucceffus effe experturos, Et vero hoc ftudio, hac fiducia, factum eft, ut non piguerit, hiftorias cura- - tionum noftrarum , eo plane modo, quo illas in Adver- faria noftra, in proprios ufus, pleniori narratione, retules ramus, exhibere, non antecedentia folum horum mor-'- borum, quatenus illa innotuerant, fed fequelas etiam, & quomodo poft curationes has valuerint noftri, notantes. Neque enim caeco methodi cujusdam amore, five illa. — aliena fit; five noftra. (fi praefertim illa magnfs utatur. remediis , aut circa morbos facile recidivantes verfetur,) - ita ducimur, ut illa ftatim adplaudamus, f; modo cura- tus fit pro tempore zegrotus, feuin vivis fervatus. Ipfas - adeo morborum fequelas follicite nobis notamus, qua- tenus illae inprimis (non credulitate quadam proletaria, - vel opinione forte noftra, fed mechanice, & fecundum obfervationem oeconomiae natnrae) cum iis, quae ante- — ecffere; coharent. (**) Hujusmodi vero rigorofiorietiam : *c examine | 146 -— | Proemium, — x SEP Lil i € € € À—QÓ MÀ M À— M ÀÀ M À—— HMÓÀ— —M— —— MÀ — M I à M a MÀ MÀ .*"j Exempli caufa: Si poft methodos medendi fanguinis nimis prodigas, in Haemorrhagiis prefertim, illa mala, que ut- lurimum omnem nimiam fanguinis proprio nature motu - factam ja&uram preffo pede fequi folent, ( v. gr. enormior, nec facile refocillanda virium ja&ura, fenfuum debilitatio- nes graviores , cachexix , oedemata , & que fünt hujus . commatis, ) fequantur, nemo, arbitror, vido mihi ver- pet, P ^ Proemium, i I47 —— M € —À M — a ——r! "examine adhibito quum fefe mobis hucusque methodus hac penitus probaverit, hyfterergiaque adhuc femper felici fit gavifa, tanto re&ius a nobis eandem ulteriori Medicorum fagacium perfectioni traditam arbitrabimur. Vale, Le&or benevole, feliciterque age. -— ... tet, fi ejusmodi curationem , licet füuccedentem, sxgros- an t? Con HOSCUNCMUNP- nra WT. » que in vivis fervantem , pofthabeam methodo , fuos tam hn trifli vespspyeie non. mul&anti. Et fane ampli(fimus fe hic mobis aperiret dicendi campus , fi de veeepyss methodo- rum, magnis remediis (vtor hoc vocabulo SYDENHAMI . jn morem ) nimis audader, & ultra quam par eft, aut neceffitas exigit, peractarum, diflerere füftinerem, atque demonftrare, in ejusmodi cafibus fxpe curatos dici vel ha- beri, qui tantum fervati violento medelz genere ueresacw folum, feu meraarw vers tie A20 ye, extorquente. Quod , quemadmodum in cafu penitus defperato femper licitum eft; ita illud proftantibus methodis fecurioribus, & quz ejusmodi manes non patiantur , illicitum, & egregio illo Medici charactere , puta duevSpwzie, indigniffimum arbi- tramur, folentque mihi in ejusmodi negotio atque nimio defperatiorum , feu extremorum remediorum ufu in men- tem venire verba FREINDII, refrigerantium in acutis ab- ufum, feu niminum potius ufüm, taxantis, faceteque tan- dem, quafi vero, inquientis, quia mefas fit egrotum comburi, ». &deo protenus frigore enecare oporteat, & 19 — QAO UM cr Differtationis. - T^ Á onfpectus contentorum .l. Hemorrhagiz per os entes, morbi haud leve genus, A Ü 1l. Hamoptoés, Hamoptyfeos & Vomitus cruenti: nominibus infignitum,. lil, Que vel accidentales , vel bahituales (cholis di&z , à; teda T 1V. & medicamentis varie quidem debellatz, rarius victa, : V. Deüderata Therapeutica circa Hemoptyfes , & —— 003123.L eia VM Vi, quatenus his in medicina fatisfa&um fit? nec ne? Pulvis abjorbens We--.— delii fummum ad compefcendas hemorrhagias remedium internum; | habitualibus tamen precavendis non fufficit, | E VII, Quo cafu corticem Peruvianum, ipfa hezmoptyfi adhuc furente, tuto. — fru&uofeque adhiberi didicerimus , "ü vul. & quomodo hanc experientiam defideratis Therapeuticis S. V. pro» .* pofitis, ulterius accommodare animum induxerimus, É2c— IX, Hiftoria Il. hemoptoén habitualem, quater, imo quinquies, in codem ' fubj:&o curatam , exhibens. eS X. In hiftoriam antecedentem fcholion & epictifis. t B Xl. Hiftoria III. hemoptoén habitualem graviffimam , percuratam ex me» — thodo, exhibens, XII, Hiftoria 1V. antecedenti fimilis, - | XIII, Quatenus Corticis in Hemoptoé ufum , raríus celebratum ; nulloque prater experientiam & cafum, au&ore, a nobis hucusque tentatum; . Mortoni, Hoffmanni & Heladii calculi firmaverint, " XIV. Quomodo his ducibus in facizndis periculis navius dein perexerimus, — Hiftoria Vta, hemoptyfin habitualem , haud levem ; eamque percu» — ratam , fiftente, declaratur. : | XV, Hiftoria Vlta, hemop:yicum itidem curatum fiftens, 'NB.In hujus hie — ftoriz initio a nobis pretervifum notare, quod hic eger non folum. — ante hos quinque annos pleuritide exquifitiffima, quaque egre a no» — bis fervaretur, decubuerit, fed etiam duobus jam inde ab annis tuffi pulmonali gravifima, crebrius, idque integris menfibus, fanguinem fimul tuffiendo , laboraverit ; fed quod is paucus effet, & cetcra fub.— his mediocriter valeret egrotus, non magnopere curaffe hanc tuffim, — licet cruentam. | . qw XV! Hiftoria Vi!, Juvenem hemoptyicum curatum exhibens , qua fimul , ; -...am cortex folus hemoptyfi prefenti compefcenda fufficiat? fed irrito - aufu, tentatum, id quod etiam * "TL ME XVI, Hiftoria VIII, vetulam vomitu cruento laborantem, & ex methodo. curatam , 'exhibente, confirmatur. Nou XVIIL. Methodum noftram per Hiftorias , feu Obfervationes fpeciales fpat- —— fim uaditam , anacephalaofi fuccinéta exhibet, : -- 4 CPP To. Elenchus i | 8958 )e6( SW 149 v — . Elenchus Scholiorum , j adsl ! ^. five Notarum, Not. I. Quid hemopto? accidentalis dicatur , quid babitualis , Mortoni vere bis deícribitur, | 2. Votum pro feparatione medicine cífficacis ab inertiori, 3. Pulveris abforbentis Wedcliani Defcriptio ex Wedelio exhibetur , fimuj , & illius, quo nos ufi fumus, "m Hujus pulveris: laudes , feu virtutes ex Wedelio recenfentur , fimul tamen longe majores ipfi ineffe a) ad fiftendas efficaciter hemorrha- - ».giías , ( id quod Hiftoria quadam infigni confirmatur ), b) ad fluxus . alui enormiores fiftendos. $. Haemo gpross habitualis plenior ex Mortono defcriptio , nec non. | 6. infida indoles , imperfedaque vulgaribus modis fufcepta curatio , ex | eodem. .9, Corticis ufum ad hemitritzam & epidemicas malignas Febres , item ad i&eros, dudum quidem nobis, non vero ad hemoptoién , inno- tuiffe. $. Phthifes veras Lubece rariores effe tabemque ex febre venticnii lenta: cum tuífi (a Mortono non defcrigtam ) frequenter pro phthifi habe« ri, peffimeque fic curari, 0, Pulvis Gornachini Infufo laxativo Managette remixtus ; expeditum Ca- - tharticum, - qo, & t1. Levia textus additamenta continent. - 12. A fpütorum conditione quomodo de ftatu ruptorum intus vaforum , feu vulneris interni, judicari poffit, pleniori defcriptione dignam rem in gratiam tironum omnino videri, 13. A fudore etiam in hemorhagiis internis precipua quedam figna defu- -^. mi poffe, in vulgus minus nota res. TI . Hippos 150 - EAE Wowder HIPPOCRATEM Sudores in Semeioticen jam invexiífz, licet nullam. fninus rem, quam methodum diaphoreticam (id quod mafcule &9' pro admi vabili ingenii , letlionis , judicii , artisque facultate ,— poft Sydenbamum , Frid in aureolis de. Febribus Commentariis ,| "Commentario IIl. (vicit , ) curaverit, Sed. poft Hippocratem hanc Semeiotices partem, aque ac alias praftantiores , ne- gle&ius habitas fuiffe, Non vacare quidem nobishoc loco hos dec&us refarcire, nihilofecius &8.ty Topo9a ubere generalia quedam de his tradere , inprimis vero pee — *uliarem aliquem , mirusque celebratum boni fudoris chara&erem ; cum — | deore medico communicare, 1 Hujusmodi fudoris pen ex doRrina motus. fympathici mem-- branarum membranofíarumque H, C, partium in motibus morbofis, inprithis;. [ explicanda, qua doctrina illuftratione adhuc digniífima, E Hemorrhagiaram internarum , inprimis habitualium , mechanicen — (adde inprimis , pervicaciam, ) e fpasmo partium externarum füb his vigen- tc , & periodice recurrente, przcipue pendere, u p S. I. gnter illas egritudines , quz egrotos nonminus, quam medi- - I cos, fympllbmatum atroeia, mortisque inftantis metu , mi- rifice exercent , haud poftremum locum occupant ille hemor- rhagiarum fpecies, quibus vitalis latex ore, vel fcreando, vedo tuffiendo, vel vomendo ejicitur. M | . 1l, | p . -. Nemo forfan medicus ef, quin perfpiciat, nos hoclo- : co, neque gingivas cruentas, neque praternaturales quascun- que totius oris cruentationes , morari, fed illas indigitare ] preternaturales fanguinis per os eru&tationes , qua termino technico, Hemoptots , Hamopt3feos , Vowitusque cruenti nominibus , veniunt. b M 6. III, " i E J. Cer. Wagner , de cms habitual, Curatiene. Yet , | MS -x III- / — Habes ; Le&or, tituli prafixi rationem ex parte, de quo: ; q etiam hoc paucis niodenda. , quod hamoptoen fimpliciter ta- lem, (quam cum MORTONO non male. forfan accidentalem adpellamus ) dicamus illam , qua ex ruptura vaforum pulmo - nalium, fine previa pulmonum, imo & maffx fanguinez nota. bili labe, quacunque demum ex caufà, contingit; phthifi- cam vero illam, quz ex pulmonibus & fanguine, chronico jam ' malo plus minus infe&tis proficiífcitur, quam MORTONUS (1) balitualis hamoptoés appellatione defignat. ^ 1 6$. IV. Atque horum quidem malorum ad curationes quod atti- net, adeo infinitz illae numero fünt, ut fola earum recenfione hiftorica magnum fatis yolumen concinnari poffe videatur, quum nullum facile opus pradicum, nullum confiliorum vo- lumen , reperias, quin fpeciofis, haemoptoés remediis, curan- Ye dique methodis adeo abundet, ut mireris , paflim , nec rara ef- ferri, - Edi 3) Re&iffime his fuccin&am MORTONI, natura voce loqui foliti , expli- cationem jungimus, Phthifiologie Libr. III. cap. V. Plurimum; inquien- tis , bic refert intex. bemoptoén accidentalem & habitualem Ziffinguere, Accidentalem eam «voco , que mere ab accidenti alique. procedit uti & voci feratione mimia, exercitio, vel tuffi vebementi, ab bemorrbagie folite [uppreffio- we, 4 lapidibus eretaceis in. ipfis pulmonibus. generatis , vel ab. aciculis atque Aliis ab extra in eos demi(fis: Habitualem vero, que a vitiofa acri &9 fermen" tescente fanguinis diatbefi dependet : ita ut penus &9' fomes morbi fempér. intus delitefcat, ^ Hemopto? ifla accidentalis curationem non difficulter. admittit £5'c, — — Balituelis vero, ficuti ab. inteffino fanguinis fermentecentis motu €. ab aperientts paa. acrimonia dependet ; ita etiam: febrem cum accelerato pulfa, €. urina fabrue. bra, femper conjunam babet, &9 poft incexta intervalla itentidem folet recurrere, T " 3 E » , Eu] * Phys Bo E a rds . [ MTTM ".- AES f www. L^ ^ Ws ís2 os, Gerard. LA j mu- femi jusinodi malis defunctorum fu funera. Taceo differcario- - nes academicas & peculiares de hemoptoé & hemoptyfi, nec. . non de fputo vomituque cruento, commentationes ;- taceo tot fchedulatim füb certiffima falutis fponfione i in orbe circumuoli- | tantes hujusmodi malorum curationes ; tacéo arcanas medica- mentorum ifthemorum artes, promtam fecuramque fanguinis | cohibitionem, tantum non jurato, pollicentes, nihilo fecius egro- os haud raro artificemque turpiter deftituentes. Ut vero nunc preffius indicehitis; quidnam iftud fit t; quali ; ue in curatione haemoptoés, vel hemoptyfeos, medicos eque ac | &grotos exerceat, certiorisque vel efficacioris medelz defiderio - torqueat: funt illa, primo hemorrhagiz cita cohibitio; dein . ut hzc cohibitio conftans fit: tum ut illa tutis fiat Aene hoc : eft, ut ne sgrotus poft cohibitum fanguinem in graviora mala j incidat, graviusque zgrotet, quam quidem durante, vel per *ices redeunte bzmorrhagia «grotaverat. Nefcio, annon tri- i plici huic voto novum adjungam, nimirum ,. ut ante dictis in- | dicationibus, non demumlonga, tzdii plena, facileque i in prius. ruente curatione, fatisfiat, fed quantum ejus fieri poteft, cu-- ratione expedita ci cdéitirque ri da levante, : lec ka | ! . Tui nunc facio , Le&or medice , & inprimis pra&ice , judicii, quousque juftiffimis hifce defideriis , in curationibu fummorum , praefíentis eque ac preteritz aetatis , medicorum. fatisfa&um fit? Jam quidem is ego nequaquam asia qui neget, tnedicos in fcriptis claros, eque ac alios, vate quidem fac carentes, peat cordatos —— medicos clinicos cura | *. E os d E [ y. 7 a : de Hemoptoes babitualis Curatione, 193 - hanc eed me cita non minus. quam tuta & conftanti, hamoptyi- cos refticuiffe, An vero exinde id in communem publicamque . , utilitatem redundarit, ut methodus ejusmodi efficax, obíerva- tionesque practica ipli velificantes, pre reliquis (2) Bi m ob- viis, medentium quotidianis vfibus, & inprimis ad medicinam ituris univerfim in fcholis, commendarentur , haud facile ad- firmaverim. Ego certe fummorum przterite eque ac prafen- tis ctatis medicorum preceptis ; interpretibus ad hanc rem vi- ris doGiffimis, & in omni artis medice, uti ambitu, ita exer- «itio, verfatiffimis, ignutritus, nihilo fecius quum ad medici- nam faciendam me contuliffem, magno meo dolore comperie- bam, nondum in preceptis facienda feliciter medicine eo ven- | | tum 2) Pre reliquis) Vchementer optandum effet, ut medici pra&ici, tam viva voce in academiis medicine tirones artis principiis imbuentes, quam fcriptis fuis vtiliffimas veritates medicas publici juris facientes medelas heroicas & pre ceteris expe&ationi & voto faisfacientes , ipfarumque utendi modos, (fi ille prefertim facile parabiles fint, nec magno ad- paratu ftipentur,) pre aliis minus efficacibus, tironibus minusque ex- pertis, commendarent, Incredibile enim di&u eft , quanta medicine efficacis pars in Democriti puteo adhuc delitefcat, non tam publice academiarum luci, quam, poft medicos nofocomiis militaribus eque ac civilibus przfe&os, ifti medicorum generi, quod elatioris fuper- cilii medicis pra&icorum urbicorum nomine, quafi per ludibrium, vé- : mit, introfpicienda, Et fane difertus effe poffem, fi vel folo exemplo E curationis febrium fic di&ta:zum acutarum exanthematicarum malí mo- - ris, demonftratum ire fuftinerem , quantum difcriminis inter effica- — €iam praxeos urbice & praxeos cathedralis ( quam phrafin quo fenfu . : accipi velimus, in fchediasmatio, cui titulum fecimus: 1noorgrei(flic)e Gebanden, toie Medici Pra&ici, befonberé in géoffen Ctábten, bie, guit atóften Cd)aben ber Medicin , in. SBerfalf getatbene 95ortbeile ber. Pra- .xeos medicae gu oerbeffert, wnb felbige eot fernerem SSerfall gt betoafs Fes, oermbigenb, pag. 114. Not, 3, pluribus indicavimus,) ut ita dicam, non raro intercedat. Appeud, 4, M. Vol, VIL L| EN e , n , Ld TN BE. E Gerard, Waguer. 0000 - — — ÀÀA € — — 9 tum effe, ut defideratis, thefi antecedenti prepofiis € mum Gftem; fatisferet. "Tametfi enim mature fatis ifcheemo- rüm, & inprimis (praceptore venerando Parente i meo, e vw &» y Pulveris abforbentis W/edeliaui (3) internam ad fiftendas - 1 -omnis g) De pulveris hujus compofitione celeberrimus fuz atatis medicus, G W, WEDELIUS in Opiologia Lib. 2, 5e&.2. cap. 3. hunc in modum fcri- bit: In v[z nobis efl , Pulvis abfozbens Zi£us, ex Vitriolo ef'iis, cum Antim,. diapb. Conchis, Lap. cancror, Coralliis 6$ Cinnabari compo[itus , ita ^ut fi ingula dofis conflet grano uno. [olum vvel altero. Vitrioli martis, €9. tota dipl itio rte cipiat fimul opium: v. gr, Ret. Vitrioli Martis gr. vj. Conch. ppt., Lap. -- Cancror, ppt. , Corallior, r. ppt, , Antimonii diaph,, Cinni:b. nativ. ana - 9^. Laud. opiati gr. j. M. f. pulvis, Parum quidem, nonnihil tamen, 3 ab hac compofitione diftat foxmula (ab ipfius, ni fallor celeberrimi — audoris filio , Medicine Do&ore & Pra&tico in hac quondam urbe in». clyto , in noftra pharmacopolia introdu&a,) fecundum quam difpen- - fatum, eundem in noftris curationibus adhibuimus. Eft vero fequens; Rec. Vitrioli Martis 2v. Conch. ppt, Oc, cancr. ppt. Antimon, MM Cinnab, nativ. ppt. ana Zi. & 5j. Laudani opiati Syifi. M. f, pulv, Ex — cujus compofitionis , feu di(penfandi modi calculis rite fubdu&is, fa- — Cile patet, quod cum in Wedeliana illa formula, quam ex Oyiclogia - exhibuimus, Vitrioli Martis proportio ad maffam quinque abforben- tium , fit, quemadmodum 6. grana ad grana 5o, feu uti r. ad 8. circi — ter, & Laudani, uti r. ad 50; tum in hac propertio Vitrioli etis. — ad abforbentia fit uti 1. ad 5. Laudani vero, uti 1, ad 30, Verumenim — vero, quemadmodum 5.:gr, ex uno pulvere , antifpasmodico Stahlit - di&o , feu ex tribus illis conftituentibus , Nitro nimirum, Tartaro - . vitriolato & Lapidibus cancrorum , adjuné&ta arbitraria Cinnabaris por- — tione, diverfa horum proportione ad invicem data, hic pulvisinfinite —— modificari & prafenti rerum ftatui accommodari poteft, (fic ut inacu- —— tis , v. gr. vomitu , dejectionibus alvinis, inteftinorumque doloribus - / urgentioribus ; major abforbentis , minor vero fatium portio adhibeas — tur, & vice verfa, fi hec nom urgeant, fed in eftusmitigationem ple. — nis paffibus ire permittant ;) ita etiam quivis artis peritus. facile pere i fpicit, pro re nata anodyni & falis martialis portionem nunc augere, — nunc .. de Hamoptoes babitualis Curatione, | 154 ' omnis generis heemorrhagias efficaciam (4) infignem, creber- rimis exemplis didiciffem ; tamen & infidas hujusmodi morbo- rum fübdolasque indui & faciles füb maxima etiam morbi ua fereni- nunc minuere, artifici integrum manere, Interim fi quis experimenta noftiis analoga inftituere fufcipiat , facile patet, pulveremaeo modo paratum , quo nos ufi fumus, ad manus fumendum effe, | ; - 4) Audiamus de virtutibus hujus pulveris, ip&us auctorem felicifhmum; . quando in. Opiclogiz , loco paulo ante citato, iz egris, inquit, Pretasiils fyncope &9' cardis pelpitatione laborantibus , qua Jynptomata J&piffime in. bypo- chbondriacis obfeivvavvimus , ce[Jantibus: etiam in prioribus omnibus operationibus É animalibus &5 vitalibus ad fenfum nil prefentius invenimus £9 con[altius, quam vefolventia £9 precipitantia opiata per vices adhibita, — Abegimus adfetlum illum £9 precavimus bis folis. — In ufu nobis efl eum in finem pulvis , ab(orbens 4i- Hust9c, Non po[Jum fatis depredicare effe£us, quos ab boc "vno. pulvere vial, quam cito omnia conquieverlnt inde. [ymptomata , quam feliciter tono [uo refli- tutus fanguis, quam optime etiam Jymptomata byfterica buic ipfi morem. ge[Jerint ; fubfequuto fapius vomitu. cum maximo juamine , ceu 4b ejusmodi refolventibus movum non eft in praxi , £5 alvum t9 wemitum quandoque deri, | Preferen- dus eo nomine bic merito tot. Ssrupis., fpeciebus €9 compo[itionibus qoM - Hattenus ille, Tantum autem abeft, vt his omnes hujus pulveris laudes - €omprehendantur, ut potius maximas eorum adhuc inta&tas relique- «- git, Vti enim dies diem docet, ita etiam in hoc pulvere majoris ad- 7» huc momenti virtutes deliteícere, experientia docuit, in omnibus illis morbis, in quibus vel infignis in primis viis humorum acredo peccat, bà ubicumque fibra nimium , idque e&vaxre;, quacunque demum ex caufa, tenía, precipua malorum cauía eft, Sic depredicatam mihi olim a venerando parente meo virtutem hujus pulveris internam ad "compeícendas moderandasque hzmorrhagias, a caufis internis oriun- das, a quibus ne quidem abortum & hamorrhagias poft partum enor- miores excipio ; (modo infigniorum vaforum parietes putredine ita nondum exefa fint, ut nullus coalitioni vulneris locus relinquatur ,) innumeris propemodum praxeos clinice fuffragiis tantam reperi, ut quod candide fcribo teftorque, omnem interdum expe&ationem fupe- raverit, fcfellerit vix vnquam, Quoties enim cunque mature fatis ad- | hibitus [9 ferenitate ; exiguoque vel nullo veroti delicto, relapfüs depre- j hendebam. Quid? quod etiamfi effe&us huius pulveris ifchzee - ] " — ME T - A1 Mo d L 4 C -—- v e - T^ ; P d . ib. : vs "n d "dad -- 2 S " - — Ó " gon. Gerapd, Wagner | 2 | mus PETENS: LM AE - hibitus (quid enim poft bellum machine?) hemorrhagie cohibitionem indicari deprehendi, intrepido & per minuta hore pro rc nata con- -tinuato hujus pulveris ufu, tantum per Dei gratiam hoc profuimus, ut fexcentis aliis incaffum adhibitis; hoc medicamentum cito palmam aripuerit ; five hemorrhagia pulmonaris, feu uterina, feu hemore rhoidalis effet , five ex ventriculi aut eefophagi , aut narium vafis, prcficifceretur. Et memini quidem, me in Hygeiz caftris admodum novitium adhuc, ad juvenem hemorrhagia narium vehementiffima multasque horas durata, & ad quam iterata Venz Se&io in pede, in- ternaque, nefcio que , remedia, ligature itidem, & tandem incanta- torie quoque pulveris fympathetict , nulli non. hemorrhagie fiftende (fi chirurgo ipfius poffiffori adminiftratorique credere fas eftj) infuf- ficientis, artes, fruftra fuerant, prono femper flumine vel e naribus, vel in fauces defluente (anguine , accerfitum, quum jam fingultus, pul- fus anomalus , tendinum fubfultus , fudores frigidi, faciesque morie - bundo fimilis, mortem prz foribus nuntiarent, uno hoc puluere, affa» - tím parvis prebiis exhibito, fubitancam hemorrhagia opem attuliffe , hominemque , Deo benedicente , fervaffe, de cujus falute vel intre- pidiffimus in Hygeies caftris veteranus. defperaffet, — Et vivit quidem hic vir, (quum poft hanc hemorrhagiam cohibitam, curationi noftra. fe totum commififfet,) ex ilio tempore , valetque ita, ut effatum ex- pertiffimi MORTONI non raro in memoriam nobis revocet, Eger, in« quientis, per debitum reginenz pofl. bemorrbagizm accidentalem liberatus, pau. latim , ficut pofl fiuxus menflrues: immodicos , atque alios ejusmodi, fieri folet, . duxpmog. Atque $vcapxee €vadit, Quodfi nuac prater ifchemum hunc 79 eficttum , quantum pulvis hic Wedelianus ad fitendos fluxusalvinos, — | ' (fi prafertim Vitrioli g* proportio nonnihil imminuatur) valeat, edif- — ferere fuftineremus, vel effé&us hcíce ex mechanifmo morborum C, HU & a&ione medicamentorum in illud , explicare ftuderemus, inprimis. vero de confenfu & diffenfu medicorum primi fabfeliii, circa-tam theo riam, quam therapiam hamorzh:giarum, pra(ertim hemoptoes, dis-- fsrere fufciperemus; facile vides, le&or benevole, integrarum nobis. v 5 | difler- ! de Hamoptoes babitualis Curatione, I$57 » mus Vbnüans effet ; nihilofecius &grotos periodicis pracordio- rum angufliis , zuique febrili, ipfa prope hemoptyfíi pejori- - bus, illosque. funefta pedetentim facie induentibus, mirifice ex- agitatos (5) invenerim. Ad quam quidem periodicam exacer- bationeim , feu febrim , exquifitiffima quavis alios zítus refri- gerantia, aliasque przcordiorum anguftias levantia, licet nec perfundtorie, nec (ine felectu effent adhibita, vel penitus fru- fira erant, vel longa demum, tediique & morarum pleniffima curatione proderant. Accedit, quod maxima fanatorum pars minus firmiter convalefcerent, (6) hoc eft, quod valde caufarii 4 u 3 | eflent, differtationum materiem exfurgere. — 1m qua digerenda & polienda quidem cum voluptate fane verfaremus, nii noftre quoque effent, quz quondam Gai4onis PATINI, querele: Le wie, que nous menons, efl trop 7 agitée, — L' exercice de wotre profeffion nous ote cete tranquillité qU' il faut avoir, quand. on veut. ecrire pour I eternité, 8) Audiamus hzc iterum pulcre ex fua, feu quotidiana potius, experien- ! tia, explicantem MORTONUM ; Vii fcilicet. paroxssmus febrilis incertus, ita ille, 4 fanguinis adeo ferociter. effezue[centis impetu. vecrudefcit , tener pul- monum "va[a, cum motum bunc citatioren ferre non po[fint, itcrum atque Herum debifcere [oleni , Mna cum magno purpurei liquoris di/pendie , qui vt plurimum fuere non definit ,, usque dum orga[mus febzilis, £5 motus fanguinis inteffinus inde dependens, *vel artis opey vel [ponte fua, faltem 4 quantitate liquoris immi- muta, penitus cefJet. — Et tunc etiam infide tantum. induce. dantur, dontc vafa erum 2 preternaturali fanguinis motu in. pardismo | fubJequenti. nimis difiendi eontingat, Et quidem bec eft fatalis illa bemopto?é , que uti difficilem. curatio- mem adnittit, atque egro [&pius inexpeBlate. fupervenit, ita febrim. primo putri- dam, dein beEicam conjuniam babet , que in phthif n fatalem atque incurabilem fapiffyne terminari folet, Confpirat cum noftra liac obfervatione mpoxrXW TTE MORTONI de- — fcriptio ; phibifiologie lib. 3. cap. 5. Uti enim, inquieniis y aliquos. pbtbificoss — — qui frequenti bemopto? , vel leviffina de caufa obnoxii: fuerant, debita cura €5 gegimine vitam fuam per plures. annos protraxiffe vidi, folitis etiam muniis fun gente; licet valetudinarie fe baberent, cwm. tu[fi 4tque aliquo dyfpnae gradu , quoties , - N 1 r En N * Ec i Up Gerard. H'agner Aw : 3 ion & eiréribus in dixta, ut ut illi leviores cílint; facite in veterem morbum revolverentür, vel afthmate deinceps, eo- . que non raro in veram phthifin definente, tentarentur. alioi Min: 6€ d ^c Edifferam nunc paucis, quid mihi in tanto folidioris me- : thodi defiderio ufu venerit. .Decem propemodum nobis in ar- - tis exercitio anni effluxerant, quum probatiffimas quasque me-: thodos, fummis quos antea honoris caufa nominavimus viris familiares, pro re nata, nec temere nec timide iterato adhi- ' buiffemus. Sed quum ille tantum non omnes difficultatibus : .paulo ante. commemoratis premerentur, diu animum meum . follicitum habebat methodi efficacioris defiderium ;- fic, ut . nihil non cum ratione in hanc rem ulterius experiri ftatue- ' rem. Adjuvabat inftitutum fortuna, vel cafus. "Vocabar, an- | no MDCCXL. exeunte, ad hominem 20. circiter annos natum, murariam exercentem , caufariam corporis conditionem dizta | peffima multis jam inde ab annis vel contrahentem,, vel certe. magnopere alentem. Invaferat hunc hemoptoée Violemidi ima, qua integras phialas fanguinis puri zque ac coagulati eruGave- rat. Chirurgus adhibitus, venzeíectionem, & nefcio qux me- dicamenta interna , miniftrat. — Sed his parum proficientibus, | E npe NETS & hzmoptoé péft nychthemeron increbescente , in confilium .adhibeor. Invenio hominem viribus & fanguine (is enim ad - integras Honda src in vafe figulino fervabatur, ) prope » exhau- 3 quoties féllicet &ubercula pulmonaria contigit effe pauca, minuta &. putrefaHionl , í inepta; "vel quoties beuoptoé , & lapidibus intus. peneratis , vel ab. exterüo alie X .quo accidenti , magis. quam a motu: efferve(centis. fanguinis inteflino bellico ortu Juum duxit; ita alios morte | precipiti intra paucarum bebdomadum fpatium e vivis fablatos obfervaviy quoties - fcilicet bemorrbagie graues a fanguinis fero - - iter efferve[centis motu. in egrum fr equenter reverterunt ;. vel tubercula. alicat- jus maligni genii precipitarunt, atque. inde putrefatiionem citam fubievunt, de Hambeptoes babitualis Curatione, 159 ——— — exhauftum ; facie Hippocratica, lipothymiis affatim infeftanti- - bus; zfítu niuladus urentem ,. tuflisque füccuffationibus, no- vum femper fanguinem historia sii , mifere adfectum. Prz- fcribo quantocyus Mixturam temperantem 5v. leviterque ana- lepticam, cui pro bafi effet pulveris abforbentis W/edeliani . drachma circiter una, a qua benedicente Deo, brevi hzmoptoé Compefcebatur, fic, ut, non obftante tufli, fanguis. floridus emergere ceffaret, Dus intra Gyclithefieton. me coalitionis vaforum bién nom leviter profed , fub quietiffima. «groti, mortem metuentis, in le&o continentia, fefe prode- rent. Adeo poft epotam hanc potiunculam hamoptoé fefe in "meliorem frugem receperat, ut die fecunda curationis noftrz (que tertia ab invafione hemopto£s erat, ) fimili potiunculz pulveris W/edeliani Bii tantum, prophylaxeos ergo, addere- mus, dieque tertia illum jam plane omitteremus s potiunculam ex terra fol. cartari, C. C. f. igne, Conch. citrat. & antimonii diaph. ana cum aquis temper. &.leviter analepticis, cui pro agrypniis Extradum feminis papaveris albi ad aliquot fcrupu- los addebatur, ipfi füccenturiantes. — Morbus füb horum ufü mirifice mitefcebat, füdoribus equalibusbonz note, urinisque turbatiffimis, prodeuntibus, & , quod precipuum, . expe&tora- -tionetali, qualem in legitima vaforum coalefcentia effe oportet, . cumque pro alui laxitate ( nihil proficientibus tribus infufi lax. Mannag. unciis, die tertia &c quarta xe ézíxpunw datis, ) die quinta curationis noftra potiuncula laxans ex Infufi lax. M. 2ij. cum totidem pulveris Cornachini fcrupulis & Oxymelitis fcilli- tici 5j. conflata, cochleadmque exhibita aluum expediviffet ; *adeo (ibi nobisque levatus pomeridie videbatur aegrótus, ut jam prope fperare i inciperemus. Sed breve admodum hoc gau- dium: verfus vefperam enim illius diei , poft przvias o(citatio- nes & pandiculationes ; frigore febrili, intermittentem plane | , refe- — / ' cuiffet, imo excruciaffet, flebiliter ille, ut nihil adeo quam Fe- etiam purus fanguis, licet is paucus effet, cum fummo egroti 1 minitante. Quod interim, fi non juvaret cortex , etiam noce- 3 " ^ prey E Dedi -- X iis P Rt x za a. R1 S in " x * € 2 E : M. i Py P RE As J " - 4t * iod ^04 adf "m Wagner. . Kn. "a [ndo eei m referente, cum fummis precordiorum 'anguftiis , (fub quibus E: metu, tuffiebatur,) corripitur. Jam tátniéti fanguinis meri ex- fcreatio Mixtura ejusmodi, qualem fupra commemoravimus, cum pulveris abforbentis 9j. facile fopiretur ; tamen non po- | terat non morbus inde in novas turbas concitari, cumque fimi- lis paroxysmus alterius diei meridie zgrotum vehementer exer- . brem altero mane Miccueniide curare vellem, obfecrabat. . At- - que ipfe quidem hoc mihi negotii dari, egro vel non orante, . intelligebam. Quodcunque enim de vita, vel viribus ipfius . fervatum aut recuperatum antecedenti quatriduo fuerat, id ^ omne bini paroxysmi abítulerant, tertio majores adhuc ruinas ) re non poffe videretur; (7) finito paroxysmo illum ftatim ad |. manus 7) Didiceram equidem, MORTONO praeunte , & experientia confirmante,. quod non folis intermittentibus Cortex debeatur, fed multe quoque acutarum eündem egregie ferant; neque hemitriteis folum illum fre-- quenter fru&tuofeque , fed malignis etiam epidemicis , zoaxrixora re APINO magiftro, imo & continuis lentis, ictericis, & qua funt hu-- jus commatis, adhibueramus, Verum an ad hemoptyfes íecure ad- hibeatur, id me tunc temporis cum ignariffimis fciviffe profiteor, Solet autem providis experimentatoribus in ejusmodi negotio ufu ve» — nire, quod de primis nautice inventoribus eleganter , ut folet, d CLAUDIANUS: | ' j Inventa fecuit primus qui nave profundum P Etc rudibus remis follicitavit aquas D Qui dubiis aufus committere flatibus alnum, — B Ques natura negat prebuit arte vias. JV Tranquillis primum trepidus fe credidit undis 5 | » Littora fecuro tramite fumma legens? — Mox longos tentare finus & linquere terras, - Et leni cepit pandere vela noto ; Aft ubi paulatim &c. &c, a de Hamoptoes babitaalis ellen? IGI —— — manus fümebamus , .ele&iffimum eundem & alcoholifatum ad 9j. omni bihorio exhibentes, interponendo unum alterumve . €ochleare Mixturz füpra commemoratze, fic ut verfus meridiem craftinz diei dux ad minimum corticis drachma abfumerentur. Qua medicatione cum Deo benedicente tantum profedtum effet, ut alterum mane, eque ac meridies, fine febre non folum abi- ret, fed wgrotus etiam mirifice fibi récreari videretur ; zítu febris continuz in pulfü & urina valde remittente , pureque albo co&iffimo per expe&orationem ex voto f éccdepée d .non dubitabam proximo nychthemero eidem methodo plane infifte- re; hoc tantum diferimine , ut Cortex (gro bihoriam ex- Boirloncin deprecante ) per trihoria folum , & preter hunc nihil medicamentorum, fumeretur. Miihile di&u, & incre: , ;dibile forfan indignis Corticis oforibus ( quos per ezaspiar, aut certe iereipiav minus legitimam, ita judicare oportet, ) eft, quan- i tam ab hae methodo euphoriam fenfibus fuis &egrotus mecum - wfürpaverit omnibus, facileque exiftimabit le&or benevolus , . quanto jure eidem per proxima nychthemera inftiterimus, zegro- to fiquidem inde re&iflime convalefcente. ^ Judicabit tamen .. etiam exinde, quanta indignatione, quantoque dolore, poft ex- .— a&um prope hac :anquillitate integrum. fextiduum ,; noftrum, ; poft frivolas aliquot cum agnatis objurgationes & Geben ue me- | racioris ingurgitationem, matura usque recurrente , inveneri-. mus:tufficula valde vexatum, anhelofüm, fputis non fucceden- tibus, zítu intenfiflimo torrefa&um , tuffi ique merum non raro | fanguinem ex vafis pulmonum extorquente. Equidem nihil . non pro hominis falute moliebar, temperantia feledtiffima, ifchoe- mis & Cortici pro re nata maritans, nec analeptica neceffaria omittens ; attamen vires uno d&u T proflratz , cum febte* ' tantum non continente , intercurrente hamopto£, fanguinem ! pum, non minus quam. coagulatum putridum fcetidiffimüm App. Ad. Med. Pbyf. Fol. VII. X eructan- / , [ j| 162 ^^— 3o; Gerard, Wagner Je ai ) pics ATVAFRUNI SEA digi, n MUNI Ru eructante , eo ipfum redigebaat , ut vitam ,. cujus T caufa antea nihil non moliri ftatuebat, poene loco amplius ha. - . beret, illamque cum morte commutare, fi quidem fatis ita vi- - deretur, vehementer etiam atque etiam optaret. Adnuebant etiam voto fata, fic, ut,,die ab invafione hzmopto£s vigefima. tertia, morbo confes expiraret. Jam quidem illi, qui curatio- nes ex eventu magis, quam ex methodo, qua geítx funt, me- Eo tiri folent , hanc circa. ufüm | Corticis experientiam parui fa- - cient. | Secus autem, arbitror, juíti rerum. zftimatores fta- tuent, hancque hiftoriám non plane infufficientem exiftima- bunt, quin exinde legitimus a nobis ad nova tentamina faüus fuerit in hemopto£ phthifica tranfitus. ME. S. VIII. : I | " h : Puplici hac itaque inftru&us experientia, nimirum, quan- tum pulvis ille. N7edelianus ad compefcendas hemorrlagias, bh E " et ria Cortex vero ad extinguendam flanmam '& motus febris phthi- - il fic , T novas uti in toto vaforum fanguiferorum fyftemate tur- bas, ita inprimis novas ad pe&us congefliones, & cum his va- — ; forum in pulmonibus rupturas, producentis )' valeat; & inpri- - mis, quod ille ad banc fecure adhibeatur: ftatuebamus pro m&- - thodo efficaciori in pofterum egregia hzc duo medicámenta pro 29 Em. 3 v , HL * IE re nata jungere, unitique. vires experiri, nihilque magis invo- tis habemus, quam ut primo quoque tempore tentaminis hu- jüsmodi fefé efferret occafio. Jam quidem duo prope menfes abibant 1€» antequam in hzmoptoc quadam graviori rem ex- perii - 3) Phthifes veras , una cum hemoptyfi, frequentiori phthifium caufa pro» i Vig catarctica ; in his terris rariores effe , quam quidem in Germania me- diterranea, obfervabile eff, Tametfi enim paffim obvii fint, qui cum tuffi contabefcant , & endemia loquendi formula, bag fie ben Sf Beber, (h.e. quod "v" fint; ). MISI Aue tamen re penitus — confide- dc Hamuptoes babitualis Curatione, ^. 163 —————— | periri contingeret. Nihllo fecius hxc qui bonique confulen- tes, experientiamque inde inílaurantes , preemunitiores quo- dammodo nova pericula preftolabamur. | Et vero hoc bimeftri | exa&to voti noflri ita damnabamur , ut intra octimeftre proxi- mum anni fuperioris admodum ilia experiundi Occafio- fies fefe nobis in praxi noftra offerrent : quas nune ita, quem- admodum illas: ; quum confierent, in adverfaria noftra medica retulimus , cum benevolo Le&ore communicabimus. | ; | .'&. IX. * Cuprifaber XXXIV. circiter annos natus , parentibus ditus phthificis, & cujus foror eque ac germanus facer phthifi erierant : asthmati tuffique humide, eique non raro fangui- nolentx , nec minus fudoribus no&urnis & decubitui vertica- iori, 'obhoxius, offibus cetera & fibris quidem: g gaudens fatis robuflis, toto nihilofecius externo habitu phthificus , ingenii valde icisdt , menfe Novembri MDCCXL. in hzmoptyfin incidit , qua fanguinem nunc floridum, nunc coagulatum affa- tim eru&aret, Quodinterim non valde magnam cruoris jactu- ram feciffet ; VenzfeQioni protinus adminiftrate , Mixturas temperantes cum Pulvere abforbente Wedelii, advocatus iun- gebam, quarum ope, fia divina gratia difcedas, meri fangui- mis eru&atio legitime compefcebatur , vafaque rupta ad coali- X 4 " tionem /^ «onfiderata, plurimi horum non phthifi nulmonali (ut ut illa interdum fcenam claudat,) fed (tomachica , feu potius tabe ex febre ventriculi lenta, (quam apud MORTONUM in pZt£ifiologia non invenio,) laborant, Et mereretur fane hoc morbi genus hoc loco digreffiunculam aliquam, quum methodi medendi ipfi ut plurimum adhiberi folitz, tantum non — omnes, fi verum dicere velimus, id agere videantur , ut agrotns ci- tius certiusque pereat. Sed quum hoc tempore non vacet, debitam hujusmodi zajex2aeti adhibere operam , re&ius illam, Deo vires etiumque largiente, in aliud tempus differimus, NON NE N 164 — en. Gerard. lviii. dar E tionem Bid. perducebantur, ut füb quieta. - ledo coni- - nentia, nullus (licet valde tuffiret,) fputis , cetera re&e fuc- cedentibus , intereffet. fanguis. Af quum, his ita belle féha- |. bentibus, poft aliquot. dies non folum le&o fe pro lubitu abdi- care, fed in conclavi adeo frigido cubitum ire auderet : tuffi um vehementer concitata, denuo merum eructàre fanguinem. cum febre intenfiffima incipit. Advocatus denuo, methodum, quz paulo ante profuerat ,. refüumo , graviterque objurgata hominis E. levitate , prognofique periculofiffima occentata, rectius vale- — tudinem curare fuadeo. Succedebat his obíervatis curatio de- .nuo per Dei gratiam ex voto, nifi quod tuffi ferinz prope- — modum, & novas femper vaforum rupturas minanti , aliquot- 3 pro rei exigentia M. Pilular. de Styrace c. o. grana , "(cui illa 25 de Ammoniaco adjuncta effet, ) opponerem. Qua methodo o&o circiter dierum. intervallo continuata , nofter ad illum. $ convale(centiz gradum, quem intemperanter perdiderat, redu- ri citur, cautiusque mercari doctus, in conclavi calido, le&o re- li&o , degens , levioribus opilicit laboribus manus admovere. | i cum fücceffu tentat, gradatimque durioribus fefe. accingens, — n . obftante auftera a£ris conftitutione, plane cum fanitate in gra A tiam redire i incipit. Sed ne hoc SER gaudium valde diutgr- - i num. Vixenim integrum in hac ferenitate menfem exegerat, quum quotidianis objurgationibus '& rixis, tóta veterum ma- lorum acies , pulcre hucusque fopita, in novas turbas conci- : taretur. Denuo igitur accerfor , utque fuppetias, fi poffem, - ^ conftantioris effectus adferrem, rogor. Ego vero, quam in & tanta morum intemperantia Vaf curationis genus conftans futurum pronunciaffem 5 utque non tam curationem imperfe- &am , quam femetipfum accufaret , ferio monuiffem ; ipfeque nihil non in hanc rem, fi modo. aliqua inde fpes falutis adful- ges poffet, fpopondiffet novam curationem exordior. Inci- debant dines de Hamoptats babitualis Curatione, IÓ64 M à -debant hzc in. illa tempora , quibus nuper admodum Corticis in hujusmodi negotio efficaciam didiceramus. — Nulla proinde mora interje&ta illum ad manus fumere ítatuebamus , fic, ut ipfius Div. cum Bij. pulveris abforbentis W/edelii pro bafi effent Mixturz temperanti quinque circiter unciarum, ex aquis pedto- ralibus & analepticis conAlatz , quam ad eoéblésse unum omni hemihorio tam diu hauriret, dodi fymptomata notabiliter levari .perfentisceret ; dein quauis hora folum , imo bihorio elapfo. Haurit avide nofter, indeque intra unum nychthemeron adeo fe levari fentit , ut ipfemet hanc medelam, guftu licet anteceden-- tibus. naufeofiorem , efficacia tamen illis. longe. antecellere pro- nuntiaret , Diidande fibi denuo expeteret. In quo cum fa- -eile Golf baHentés nos habuiffet, (nifi quod folum per bihoria id admififfemus, ) cumque hanc potiunculam intra XL. horas proximas abfumfiffet, incredibile eft dictu, quam ad fe redierit -wger. Hamoptoé enim hac ratione devi&a non folum; fed & fputis-vaforüm legitimam fanationem, feu éotdifcentiam inci- pientem indicantibus, febre notabiliter, qua omnia fui figna, de- flagrante, refpiratione in dies liberiori evadente , agrypniis füdoribusque noGurnis mitefcentibus, inde illorum locum füc- cedentibus fudoribus bonz note; (conf. . Not. 13.) non pote- Yat non ad fe redire, cumque. "t ratione niorbus adeo notabi- Jiter mitefceret, denuo parata fimilis potiuncula, per trihoria, .jmo quadrihoria folum , porrigebatur. . Quid quod ex mero | deinceps Cortice , cum M. Terre fol. tartari probe füb- | a&to, addito baniiibs pulveris abforbentis W/edeliani, pulve- | rém deinceps paraverimus, quorum quotidie tres dofes abfü- meret. Pro fiti reftinguenda ipfi cerevifia Razeburgenfis fub his -erat, & pro cibo carnes teneriores , ipfarumque juscula. In- primis vero. dele&ari folebat pulte fagopyri, aliisque farinofis án Wopultem: confiftentiorem co&tis, quibus cerevifiam Lubecen- - x3 "i ibsse fen 166 E Jenn. Gerard, Woguer. Mm : * —— fem meraciorem (acutis alias morbis non valde. amicam) parce | fuperfunderet, aut bolos ejusmodi ipfi imbueret. Quemadmo- dum vero füb toto curationis decurfu ad alvi laxitatem quoti-' dianam (ob adpetitum inprimis ciborum haud levem, & quod - pituitofus valde effet,) femper refpexeramus; (9) i ita prefertimr füb morbi declinatione, & zgroto bac curatione intra dimi- dium menfem ad fe mirifice redeunte, Decodo traumatico pe- &orali aperitivo , (cui pro bafi effet Decodidia aperitivum ma- jus Difp. Br.) ad libram j. quotidie, per tria prebia, .poto; fta-- tum fanitatis firmare allaboramus; fucceffu rerum per Dei gra- tiam adeo optato, ut ad opificium folitosque labores Februa- rio menfe, non obítante a€ris conftitutione aufterrima, redire valeret, quem, unum alterumne menfem füpervivere poffe, amici omnes dubitarant, vel potius plane negarant. Suadebam, his adeo belle füccedentibus, ut vere ejus anni exeunte, curatione . quadam prophyla&ica, quaque morbi adeo alte infidentis radi- ces plane prefcinderentur, fef muniret ; cujus quidem cura- . tionis omnem a nobis rationem , fi luberet, expectaret. Sed. quum etiam hac anni tempeftate re8iffi me valeret, & ingenio: preterea effet ad intempeftivam frugalitatem, piis cum for- tunis polleret, re&tius avaritiem diceres) compofito , de cura- tione prophyla&ica nihil admonebat. Aft enim vero gravi-- bus haud ita multo poft cum agnatis implicitus jurgiis, in qui- bus a verbis adco ad verbera iretur ; gravioribus inde adhuc 1 í5 ms 5 Ne ——— —À— 9) Obtinebamus ut plurimum hancalvi laxitatem parvo admodum adpara- tu, nimirum , fpecierum Deco&i aperitivi minoris vnum alterumye pugillum aqua fervente infundendo; fed fi fcbris intenfior effet, non folum Infufo laxativo largiter opus habebamns , verum illo adeo , pulreris Cornachini additione (que admodum expedita alvum mo- . vendi methodus ef) acuato. de Hamoptoes babitualis Curatione, I67 OTT RBRGEUNESENUBE iH UNUS VU SHEOCRSPUDUS NNUS UDIRPCNEESM tibus forenfibus enafcentibus: Julio menfe veteris mali novi infultibus tentatur. Quod tamen pro antecedenti cura, imo . pro alia adhuc in uxore puerpera pera&ta, foftrum nondum fol- . viffet, aliquot hebdomadas fanguinis fpatum ,. cum tota vete- rum acra acie increbefcens ,. imo harmoptots adeo levio- . ris gradus , fuftinet, antequam ad nos mitteret. . Nihilo fecius pos morbi vires fümentis telo ada&tus, quum integras pede- - tentim fanguinis libras eru&affet, femianimisque fere, eum li- pothymiis intercurrentibus & febre intenfiffima, decumberet, die 28. Augufti nos accerfiri jubet. Adventans media circiter die, Moroinen invenio morbi rigore prope confe&um, externa. & vere Hippocratica facie moribundum referentem, quique conti- . nuo fanguinem coagulatum , florido multaque pituita mixtum, eum fummo foctore eru&aret. Tuffisadeo intenía, ut vix fin- , gula verba fine vehementi ipfius concitatione . eloqui valeret. Pulfus parvus, durus & celer, przcordiorum ang guftize fümmze, urinz fanguinis inftar rubentes. Verbo , tantum. non concla- matus jacebat. Nihilo fecius sebum, quz antea ipíi pro- fuerat, fpe dubia experiri, quam nullam, ftatuebam, quanto- | cyusque paratam Mixturam temperantem «& analepticam qua- tuor circiter unciarum, (cui pro bafi effet Cortex Peruianus ele- . Giffimus cum pulvere abforbente W/edelii,) per hemihoria ad cochl. j. exhibendam prefcribebam. ^ Hauriebat hanc naviter . &grotus, id inde utilitatis referens, ut verfus vefperam adven- tans, morbum miteícere incipientem reperirem , &groto fputa - | liberius, & fine recenti fanguine, exícreante, minus anhelofe refpirante,, pulfü molliori, nec adeo: frequenti, adeo, ut zgro- tus. cum uxore tantas morbo inducias a fe datas deteftarentur, ánque fpem non mediocrem venire inciperent, curationem an- no ineunte fibi proficuam etiam nunc falutariter evenire poffe, s tametfi his non magnopere adítipulari prefens rerum facies pee permitteret; tamen quum continuata per proximum fextiduum- 1 methodo füpra deferipta, egrotus ultra quam fperare licuerat, | ad fe rediret, omnibus legitime ad fanationem pergentibus, "e ut feptima jam die pus laudabile; hoc eft, quod fanguine ni- : gro & foetore vacuum effet, nec quantitate excederet, prodi- ret: ipfi non levem in ^g adducebamur 5 adpetitu: inprimis: ciborum redeunte, redeuntibus etiam cum MS paulatim vie tibus, quum inprimis nihil egro minus, quam a propria ipfius | uxore, metueremus. Verum enimvero quum huic adeo diffi: cile bile tumeret jecur, ut non folum a rei familiaris tediis vi- ' ro non caveret, fed ipfamet illam: (quod ab agnatis reícimus,) in mifellum affatim eru&taret, cum jam in vado omnia effe in-: ciperent, nosque de hóminis falute non fperantes amplius, fed: adeo confidentes , illum jam rarius inviferemus ; refufcitata feo bre, novisque infültibus heemoptoicis emicantibus , in fummis - denuo anguíliis hominem veríari, nuntiatur. Adventans, me-- thodum, qute bis jam profuerat, refumo, nihilque non pro | homine fervando molior; fucceffu curationis tali prorfus abi ini- tio, qualis proxime antecedenti periodo fuerat. Sed fpes j jam. . nobis non amplius. eadem; partim quod a perditiffimis uxoris moribus, ingenii itidem irbcunditiltd homini, nihil non me-: tueremus ; partim quod novz curatione exantlandz, vulneri | que pulmonum toties refricato perfanando, vires *groti vix'- pares deprehenderemus. . Et peribat quidem nofter nocte in-- tempefta diem Septembris XV. & XVI. intercedente, febre mi- tiffima, expe&toratione juftiffima, refpiratione mediocriter conz' ftituta, urinis optimis, animo fibi plane conftans, viribus ems hauftis ducendoque amplius fpiritui imparibus. Et vehemen- . ter quidem optaffemus hujus defun&i pulmones lüftrrare; fed: quum noftràtes hujusmodi infpe&tiones cadaverum humanorum vix fatis: dignas i ingenuis moribus cenfeant, etiam hic, ut- Éepius.. | -antea, votis excidebamus juftiffimis. Y X. s de Hn babirunli Curationé, 169 go brit s as $. X. ^ » Éx hac hiftoria, utut Te. sare terminaretur, facile adpa- rét, quante utilitatis in morbo graviffimo, fubjectoque cau- fario, methodus effe potuiffet , nifi tiere imis hominis mori- bus toties illuderetur. In illa enim, fi rite fupputemus, quin- tuplex groti convalefrentia. Et duplex quidem per metho- dum fine Cortice, pulvere potiffimum W/edeliano, peradas | triplex vero per Corticem pulveri W/edeliano jun&tum. Ne- . que enim quod in quinta curatione, feu curationis periodo, . perierit, tam morbo pulmonari, quam totali virium exhau- flioni, tribuendum videtur. Quis? quod, cum media die XV. Septembris illum inviferemus, omnia ita comparata viderimus, ut non omris plane fpes evanefceret, & fide dignis teftibus nunc refciamus, quod (cum antea crediderimus illum viribus exhau- ftis fuccubuiffe) ipfa illa vefpera gravi iracundia fuerit adfe- - 3 paroxysmo füffocativo inde fub noctem refultante, S. XL -. 'Tranfeamus nunc ad hiftorias curationum, Deo benedicen- te, methodique ope, felicius pera&arum. Virgo fex circiter : etatis luftra emenía, honeftis parentibus edita, molliter edu- . cata, habitus corporis tenelli & ítature minoris , ex adverfis parentum , füique ipfius cum his, fatis, moerore diu adfedta, in. .menfium ataxiam incidit, tandemque penitus füfflaminatis iis- .dem , incommodis ejusmodi emanfionem preffo pede fequi fo- litis adficitur; prz ceteris vero fumma refpirationis difficultate, fic, ut nec fcalas adícendere, nec greffibus acceleratis incedere "valeret, nec fitum etiam inle&o horizontalem , aut qui huic | proximus, perferret., Accedebat ad has gricudines haud ita - multo poft tuífficula, paulatim incrementa capiens, cum febre App. AG, Med. Phy. Fol, VII. y lenta» 170 itt d. Gerard, Wagner ias APTUS E c lenta , viriumque decremento, ad quod ciborum adpetitus plus - quam anediücdibof vigens nihil valebat ; cumque tandem fangui- nem tuífiendo exfcrearet, nihil oberat , quin uti aliis, ita & nobis pro phthifica haberetur. ' Increbefcebant hzc , au&umno, anni MDCCXXXVI. in hiemem vergente. At vero, quum | omnem moverem lapidem, ut congeftiones a peGtore deriva. rentur, & inprimis natura ad perfolvendum lunare tributum in viam reduceretur; non obítante aufteriori anni. tempeftate, trium circiter menfium medicatione, Dei gratia. egrotzque ob- fequio & fiducia adjutus , &egram tantum non omni morbi par- te defun&am cernebam. Nam & catamenia rite fluebant, & febricula ceffabat, & corporis motum eque ac fitum in le&o decliviorem recte ferebat,fic, ut Februario menfe exeunte pre- ter tufficulam , ipfi habitualem fere, nullum morbi füpereffet veftigium ; ; cumque tufficula hzc unius circiter menfis medica- tioni aufcultaret, adeo belle annis proxime fequentibus. vale- bat, ut zftate anni MDCCXXXIX. provinciam adminiftrandae rei ceconomicz non exigue mercatoris cujusdam primarii Lu- . becenfis in fe füfciperet, & tota quoque fequente hieme rectis- fime gereret. Et vidi ego quidem toto hoc anno, ipfoque etiam brumali frigore rigente, recte valentem, rerumque füa- rum, nullis valetudinis incommodis | interpellatam, fatagere. Verum enim vero, quum graviffimis quibusdam animi com- motionibus fa&um effet, ut novis tributi lunaris ataxiis ad- ficeretur, veteris morbi novis nuntiis paulatim redeuntibus, re- fpirationis novis tentabatur difficultatibus. Quod interim Lu- - beca difcederet, & nullam per integrum fere annum morbi me- delam a nobis repofceret , reftitutam forfan naturz autocra- . tia fanitatis integritàtem fperabamus. Sedecce! tarditatem gra- vitate. penfabàt morbus. Etenim die XIV. Aprilis anni MDPDCOXLI.- nuntius citato ne , quatuor inde ab urbe mil- . | « | liari- de Hamoptoes babitualis Curatione, 171 M Ó—— "Y Uv. CONI AER FREIER EEPRP: liaribus advolans, optimam vir ginem tanto hemoptoés im- petu adortam nuntiat , ut omnia domeftica remedia fruftra - fuerint , & íe difícedente femianimis jacuerit. —Przícribo quantocyus Mixturam ex methodo, (Rec. Cort. Per. Pul- weris abf. W/ed. Antifp. St. ana Bij. Antim. diaph. r. p. zff. M. bene tritis add. Aqu.. Scabiof. Millefol. Pap. rh. Cord. temp. ana 3x. Conf. alk. inc. zij. M.) ad Cochleare r. per horg qua- drantes tam. diu , donec impeditior fanguinis puri becchodes exícreatio perfentifceretur, exhibendam, miteícente vero hoc inpetu, per horas, imo bihoria. — Redit die XVII. Aprilis nuntius, compofitosque a medicamento morbi impetus eous- que refert, .ut füb tuifis induciis & quieto decubitu filentioque *grotz , (quam, fe a nobis redeunte, ad fequens nychtheme- ron füpervivere poffe omnes negarant,) nullum bronchia fangui- nem eru&ent ; faltem illum non eru&tari merum , ut antea; - fed. pituite mixtum. ^ Adferuntur fimul urinz. turbatiff; ma. Preícribo fimilem antecedenti potiunculam, íeu potius eam- . dem, morbo urgente exhibendam. (10) Qua per Dei gratiam | ita proficiente , ut die XX. Aprilis nuntiaretur , fputa excreta non nifi rariffime, idque ftriatim, fanguinis veftigia prz fe fer- re; fequentem concinno atigpt qm Rec. Pokeoris abf. W/ed. Antifp. Stahl. Cort. Peruu. ele&iff. & alcoh. ana Siv. M. fiant XII. dof. equ. iorum pulverum ut quotidie tres, quo libe- ret vehiculo, (mane nimirum, pomeridie, & verfüs vefperam unum, ) fümeret, ficque BARN quatriduo tam curative, | quam prafervative fibi profpiceret, fuadeo, iisque abfumtis ad J mos de ftatu eda perfcribi curatet. — Paret monitis &grota, y2 .. dieque pu— n p mmm d | 39) Interponebatur his ( quum alui obftipatioris femper effet) ftatim ab initio Infufum laxativum Managettz ac deinceps per totum morbi de- * «urfum , fimulacque aluüs non largiter refponderet , Infufum folio- rum $enne cum floribus acaciarum tepide potum. 172 | c0 ge. Gerard. wagner 7 dieque XXIV. Aprilis ad me perícribi curat, hemoptot&s ne leviffimum quidem veftigium füpereffe , tufficula pus vaforum fappurantium rede expedorante , fic ut magnam in fpem ve» niret, fe compofitis aerae vftus interni; viribusque aliquan» ' tifper inftauratis, brevi fanitatem fperare; fi praefertim fomnus in curationis partem veniat. . Vrinz rurfus craffiffimz. Prx- — fcribo his ita comparatis formulam fequentem : Rec. Cort. . Peruv. Terrz fol. tartari opt. ana Sij. antimonii diaph. r. edule, — Pülveris abforb. W/ed. ana gj. Extr. fem. Pap. albi 28. Conf, alk. inc. 3j. M. bene tritis add. Aqua Looch fan. Rofar. Cin-. |. . nam. ana £f. Millefol. 3iij. M. detur per trihoria vel quadriho- | ria ad cochl. 1. Die XXIX. Aprilis omnia in vado effe nuntia- tur, foliusque tuffis ficca medelam exorare zgrotam. Mitto: à pro his, Rec. MPil. de Styrac. cum & fine opio, MPil, folutiu, nóftr. ordinat. ana 3f. M. f. c. Ele&. pe&. Wed. |. a. Pil. Nro XX. ex Zf. deaur. S. Spillen baeon alle Qtergen , item E SRadymittag8 unb. 9Ibenb8 3. Gotücf qu nebmen ; donec nimirum vel tuffis mitefceret , vel alvus inde nimis exfolvi videretus, —— Vix quatriduum ex hoc tempore effluxerat , quum amicus ezgro- tx Lubecam iter faciens, falute mihi nunciare rogatur cum pla- - rima, &grotam adeo belle valere, ut medicamentis uti jam de-: fierit, quidque natura fine illis valeat , experiri ftatuerit ; quide | quid enim languoris adhuc füperfit , illud per Dei gratiam, ad- petitu ciborum jam redeunte , facile vium iri. Nefcio pro-- inde, quonam factum fuerit delido , ut die octava Maji denuo fanguis inter fputa confpiceretur, & ad nos de hoc ftatu refer- retur. In quam rem ipfi miffa fequenti potiuncula: Rec. Cort, Peruu. 3j. pulveris abforb. Wed. antifpasm. St. ana zü.anti- : monii diaph. 9j. Aqu Scabiof. Pocon. Flor. til. ana Zx. Conf. alk. inc. 3j. M. Novi motus adeo belle fuerant compofiti, ut nihil deinceps auxilii , vel confilii a nobis repofceret, & die demum de Hemoptoes babitualis Curatione, 173 demum prima Menfis Junii , de fanitatis fuz ftatu per litteras. nuntiaret, fe ita valere, ut tantum pro tufficula fub levi refri- geratione infeftante, Pilulis antibecchicis a nobis fibi miffis , id. que non valde crebro, indigeret, quarum fibi novam DOFGD- nem expeterét, noftri ceterum faciens judicii , an illis aliquid. ' Infufi cujusdam. pectoralis adjungere vellem. — In. quam rem quum ipfi fequentem formulam ordinaffem , ( una cum regulis - dieteticis ipfius fanitati velificantibus, ) Kc Spec. pro Dec. flor. & fru&uum, pro Deco&. ap. maj. ana 2j. Hb. Millefol. 212. cujus quotidie aliquot pugillos aqua feruente infunderet, & ubi leviter bulliviffent cum Saccharo canarieníi biberet. Menfe Ju- lio per litteras fignificat, medicamenta fibi transmiffa, per Dei gratiam egregia preftitiffe , fic ut foftro foluto ftatuerit experi- ri, quid natura regulis diztx adjuta, contra morbum valeat? . Et ex illo quidem tempore ad hanc usque, qua hzc fcribimus : horam, nihil amplius de ipíius ftatu, quam quod valeat , pa- |- rentibusque isi a miniflerio fit, reício. EU S & X T | Antecedenti hiftoria non minus memorabilis eft, quam fequentibus verbis in adveríariis noftris medicis, quum adhuc ageretur, confignavimus. Civis hujus urbis, oco circiter vi- tx luftra emenfüs, corpore gracili & macro , genis intenfe ru- bentibus, tuffi n prope continua laborans, aitinititus fepe (patre itidem fatus asthmatico, & cui tres funt iisdem fate pa- rentibus forores , una cum fratre natu majori asthmatice, & . tuífi, genisque intenfe rubentibus , pallente reliqua facie, di- —. fpofitionem phthificam pra f& ferentes, ) totaque externa fa- cie ad phthifin (quam tamen fümma vitz temperantia femper |! hucusque eluferat, ) pronus, quum füb zdium fuarum à nive | corruptarum hiberpa inítauratione corpus dju multumque aeri yà brumalá X74 — onn, enn Wagner. P iM ——— ———— brumali expofuiffet , vere. anni MDCCXXXIX. ineunte, asthmate humido. cum tuffi cula corripitur, cumque hz zgri- tudines non leve in dies incrementum fümerent, noftra ope ad- hibita, menfis circiter unius fpatio i iis feliciter defungitur. Inde ad auctumnum usque illius anni re&e pro more fuo valens, quum denuo fibi ab are aufteriori non caviffet, iterum in fimi- lem egritudinem incidit, hoc folum difcriminé, ut tuffis ficca jam gravius adfligeret. Winccbatur & hic morbus , Deo be- nedicente, noftra opera; fic, ut przcipite menfe O&obri; aoftro jam non amplius indigeret confilio , indeque ad medium usque ejusdem menfisanni fequentis MDCCXLI. belle valeret. Sed cum, veteris immemor in fanitatem delidi, denuo dimidios füb jove humido inter armenta veneuntia egiffet dies, in ipfo foro ár. mentorum, die XVI. OGobris, hora antemeridiana decima, horrore totius corporis vago cum infültibus asthmaticis fuffo- - cativis & lipothymiis tantopere corripitur , ut duobus licet, quadratiffimis hominibus fultus ; gre ramen in domum fuam. deferretur, asthmate nunc in hamoptyfin transeunte, pulmo- - . nibusque integras Horidi fanguinis uncias excutientibus ; ; hc "ut femianimis in lecto a fuis componeretur. Uxor non levi- ter perterrefadta , me quantocyus accerfiri jubet; cumque haud . ita multo poft adventarem , hominem reperio mifere decum-. bentem, "continua tufficula merum fanguinem ( cujus libram. . ad minimum medicam pelui jam exceptam adítantes monfítra-. bant, cum dolore exquifito füb mamma dextra, eru&antem. jam quidem an levi fanguinis. e vena pertufa miffione morbi . furor minui. poffet, apud animum cogitabamus, Sed quum z- grotus, audito folum venz fe&ionis nomine; contremifceret, & preterea non.parum fanguinis jam profudiffar, ftatuebam . potiunculz ifchaemze, derivationis ergo, laxans addere. | Concin- natam igitur potiunculam fequentem : Rec, Pulveris abforb. E. | NV ed. eme " de Hemoptoes | babitnalis Cauratione, 17$ — —— —« 4 Sed. Bij. antifp. St. 7j. Cort. peruv. opt. Bj. Inf. lax. M. £if. Aqu. Buglosf: Borrag. Cord. temp. ana 2j. M. omni horz qua- drante ad cochl. r. exhiberi tam diu jubebam, donec fanguis fübfifteret. ^ Ceterum imperata quieta in le&o continentia & filentio, cerevifiaque tenuiori pro potu ordinata, me pomeri- die rediturum polliceor. WVeríüs vefperam rediens potiunculam . vix dimidium abfümtam invenio , nihilofecius morbi rigorem notabiliter fopiri coeptum, fic, üt jam non nifi integra vel fes- qui hora elapfa eandem, idque tantum ad alui folutionem us- que, exhiberi juberem. Paretur; alteroque mane rediens ta- lia omnia invenio, qualia morbum ejusmodi in meliorem fe frugem recipere indicant. —Aluo aliquoties reddiderat, pulfus - inftauratior & mollis, urine turbari coepta , refpiratio libe- rior, nec doloris pun&orii ante commemorati fenfus amplius, nifi fórte füb refpiratione graviori aut tuffi fortiori: fputa, fan- guine non nifi i parce pi&a, libere exfcreabantur, füdor calidus per totam corporis füperficiem equaliter prorumpere molieba- tur. Prefcribo pro curationis bene coeptae continuatione : R ec, pulveris. abforb. W/ed. Cort. Per. opt. Salis viperar. fix. ana- Sij M. bene tritis add. Aqu. Cord. temp. Buglosf. Scabios. - Borragin. ana Zx. Syr. viol. giij. M. Mirabile di&u eft quam füb hujus potiunculz ufü bihorio vel trihorio ad cochl. 1. mor- bus proximis duobus nychthemeris mitescere coeperit, vafo- rum ruptorum legitimz fanationis , feu cealitionis fignis fefe re&iffime prodentibus, fic, ut die XTX. Octobris non folum de- nuo eumdem in modum confieret , fed etiam , cum proximo triduo abfümta effet , denuo iteraretur, wgroto inde ex voto fub quieta in le&o continentia non conualefcente folum , fed - aliquot jam extra lectum horas impune quotidie agente. Ut interim alui folutione novarum ad pectus congeftionum mate- ries fübtraheretur , ufui hujus Mixture TT— per vices in- | ; terpo- a * Q6 — 1 Son. Gerard, wragner. wid * i terponebatur hemuncia potiunculz laxantis ex Inf. lax, M. [. fij. & Oxym. (cillit.Zij. Elixiriique pret. rubri Hannekeniani (quod. nihil aliud eft, quam bal(amum liquidum fpirituofum , mitis ^ — gratiffimzque indolis) Bf. Hisadeoex voto fuccedentibus,ut die XXVI. OGobris nullum morbi, preter aliqualem languo-.— rem, fupereffet veftigium , cum egrotum hoc die a medica-. tione feriari prcepiffem , die fequenti Pulverem: prophyla&i-. - cum fequentem concinnabam : Rec. pulv. abf; W/ed. aj. Cort. - Peruv. eleGis. & alcoholis. Biv. Nitri cryft. 5j. M. F. pulv. D. ad fcat. S. &c. &c. quem ad manus haberet, fi veteris morbi motus denuo forte füfcitarentur, vel fponte fua id eveniente; — vel admiffo in rebus non naturalibus errore. Ceterum Elixirii - Ha vifceralis balfamici Hoffmanniani Zj. per aliquot dies poft pran- - | dium fumendam prefcribebam , hacque methodo percuratum. calendis Nouembris dimittebam. Et vidi ego quidem hunc vi- . rum, quum hoc anno ineunte ipfius liberos variolis correptos curarem , licet tempeftas aufterrima phthiíicisque parum accom- modata effet, nulla non ex parte valentem, remque familiarem & Zytopocicam, (eft. enim pasermiliss induftrius ) impune adminiftrantem. j $. XIII. ^ Hac funt, que praxi medica , imo & neceffi tate magiftra, guo TÉXyIXO principiisque artis filum ducentibus, didicera- ' mus, illoque animo, ut nobis olim, aliisque prodeffeut, d in Adveríaria noftra stidotisus. Ut interim certiores evadere- mus, annon aliquid de admirabili hoc curationis genere littera- rum monumentis proftaret? varios omnino au&tores, & inpri- - mis illos, qui hodiernorum medicorum vel academicz inftitu- tioni, vel private deinceps induftrie prefici folent , excutie-- bamus; fed altum ubivis, de Cortice inprimis, filentium , fi. llluftz, - de Hemoptoes balitualis Curatione, 177 E UEU— PA€———— € —H— c Rd Jiluftr. HOFFMANNUM excipias , Cap. de fanguinis fluxu ex pulmonibus , Med. rat. fyftem. Tom. IV. parté 2. Chine, in- quientem , MORTONUS in phthifiologia,. Corticem , in Ele- Guarium cum Syrupo vofarum vedigendum , mirifice commendat. — Cui Extratium Cascarille aquofum , fuccinum Q9 pulvis Nucifie commode | ,adjiciuntur... Hec enim, dum partibus motricibus à robore defetlis de- - bitum tonum blaude reddunt, ut fanguis per totum corpus promtius € | expeditius cum omuibus fuccis circumeat, fimulque cuticularis excretio libere fuccedqt, faciunt , 9 fic utilitatem preflaut. Quibus verbis cum dire&e ad MORTONUM ablegati effemus , facile totius rei rationem perfpiciebamus, non leviter mirati, memoria hzc . nobis excidere, feu pretervideri potuiffe, quum olii ex lectio- ne hujus libri tantam percepiffemus voluptatem, ut au&ores extero cuidam, & ingenio & ftudiis, & praxi medica florentiffi- mo Medico fuerimus, ut de Hydrope, ad exemplar MORTO- NI de.Phthifi, commentarios pertexeret; quem quidem labo- ' gem uti nobis iterato rogantibus in fe.devolvi pro amicitia no- ira tandem permiíerat, ita certe in publicam vtilitatem eum- dem nominisque famam pertexuiffet, nifi fata, vix ac ne vix. quidem adfe&o opufculo, eundem mortalibus exemiffent. Quem- admodum vero ex ledione MORTONI non poteramus fine fumma voluptate perfpicere, virum spaxrixueov, iisdem ductum | praxeos clinicz indicationibus, medicationis genere non valde diffimili ele&o, fimiles nobiscum , eosque feliciffimos fucces- . fus fuiffe expertum; ita non poterant non confíilia noftra ulte- | gius confirmari, quum Commentarios Ampliffimz N. Curiofo- | rum Academiz evolvens, celeberrimum experientiffimumque | D. D. Gotbofr. HELDIUM, Cent. III. 8&9 1. pag. 383. hunc in . modum in Obfervatioze, cui titulus: Cortex Peruvianus polycbreftum | vemedium , commentari invenirem: Porro pro mulieribusad nimittm - snenfium fluxum €9 fiworem. album, item ad bemoptyfin € vomitum | App. AG. Med, Pbyf. Vol. VH. z Ciu- 178 -0 jo, Gerard, Wagner cruentum , €9 in cà ad omnes bemorrbagias ;C€ Te eani, M PFMM "utt commendo. Bt ad eumdg ans à. S, XIV m His uti juftum experiundi defidesiurá non ina nofi magnopere inflammari, ita, cafu adjuvante; paulo poftnova experiundi occafionem denuo nancifcebamur, in Zytopoeo ifto, — . de quo $. XII. fumus loquuti. Is enim quum ita fibi valere vi- - deretur, ut qui «grotare denuo non poffet ; hocque animo preter alios duriores, menfe Februario, in frigido acre fufceptos labores, faccos majores hordeo plenos: (quorum quilibet feptin- - gentas libras pondere excederet,) trochlea in triclinium levaret, | motus genere totum corpus varie vehementer exercente, & in» — primis brachia füper caput violentius levante & diftorquentes die XXI. Februarii, poft previos horrores vagos & íenfum pun&orium pulmonum in finiftro latere, fanguinem merum flo- ridumque tufífire incipit. Curritur quantocyus ad me, cume que adventans, caufas procatarQicas externas magis, quam in- — ternas fuiffe, reperirem, bono ipfum animo effe jubebam. Sane. guis tuffi reje&dus duas vix excedebat uncias. ^ Nihilo fecius — quum V. Sionem & nunc, vti in antecedenti morbi ftadio,ve- hementer- deprecaretur, illa omiffa, methodum antea falutarem refumere ftatuebam. — Concinnata proin quantocyus fequend formula: Rec. Cort. Peruv. Pulv. abf. W/ed. ana 9ij. Antdm, | diaph. 8j. Nitri cryft. Tartari vitriolati ana 9fi. M. bene tritis invicem add. Inf. lax. M. Zi. Aqu. Cord. temp. Scabiof. anaZxX; M. illam tamdiu quavis 4. hora elapía ad cochl. 1. offerre fua- - deo , donec in exícreatis fanguis notabiliter minui inciperet; di dii. hota integra elapfa folum, nifi forte confertior alvilaxa- | tio ufum ad trihoria reftringere juberet, Paretür, & poft nych- - themeren rediens, noflrum fputa libere & fanguine non nifi | esiti -— de Hemoptoes habitnalis. Cipuieni. 179 €——— 9M À—À eue: mium n ntn sosateterdit arai t te e leviffime tin&a, exfcreantem reperio; refpiratio non impedita; alvo confertius dejecerat; quapropter tertia potiuncule pars adhuc füpererat. Sudore madebat per univerfüm corpus zqua- liter diffufo ; urina turbatiffima cernebatur ; pulfus mollis & xqualis, fauces humide verbo, nulla non ex parte notabilis erat in melius mutatio. Quod interim ob laxans xev £zixaew &dditum priori ifti potiunculz non amplius infiftere poffemus, wgrotusque de dolore tantum pun&orio in regione mamme finiftre quereretur ; fequentem potiunculam przícribebamus ; Rec. Pulveris abf. W/ed. Cort. Per. el. ana 9ij. Nitri cryft. 9j. Extradi feminis papaveris albi 3f. M. bene tritis add. Aquae Scorzon. Tormentil. Papav. rh. ana 2x. Syr. Papav. albi ij M. S. Oorerff. alle Goturben, bernad) alle 2. Citunben gu einent ordinairen Couppenzfóffe voll. Succedebant hxc adeo ex voto, ut die XXIV. Februarii eamdem potiunculam denuo confici & per trihoria fumi e re zgroti judicaremus, cui pro alvo expe- dienda interponerentur Nd potiunculz prioris cum Infufo Laxativo ; his vero ad laxationem non ut antea füfficientibus , (cum inprimis ciborum adpetitus jam crefceret, & egrotus quoque ita jam firmari inciperet, ut maximam diei partem ex- tra le&um ageret) Infufi lax. M. Zij. cum Oxym. Scillitico & Syrupo rofarum folutiv. ana $j perfcribebam, cujus hemun- ciam omni trihorio adéwpyea» usque fumeret. Laxabatur inde quidem nofter valde leviter, aft cum fumma euphoria & ejus- modi curationis fücceffu, ut jam integris diebus, przcipite Fe- bruario a le&o abeffet, & preter languorem & tufficulam , (utrisque tamen valde levibus, ) nibil magnopere quereretur. Urina toto hujus curationis decuríü valde rubella quidem me- jebatur, fed quz haud ita multo poft aquam luto murariorum faturate tin&tam referret. Interim pro colophone curationi ad- endo Mi calendarum. Martiarum , fequentes Pilulas 3 goi U-* de fM $ Gerard. Wagner | i; * p—X 9 die ad gr. dij. ter, (donec nimirum confertior laxatio- pergere vetaret, )- famendas przfcribebamus : Réc. M. Pil. folutiv. n. ordin. Siv. de Styr. c. o. Extr. Panchymagog. ana 9j. M. f. c; Elix. ped. Ned. 1. a. Pil, pond. gr. j. Sub harum ufu ita cum . fanitate in gratiam redibat, ut & in aérem liberum prodire, & . ad munia rei familiaris fe accingere impune tentaret, Et valet quidem ex illo tempore hic vir adeo belle, ut in hanc, quà hec typis tradimus, diem, nullis ex illo tempore adver valetüdi nis cediis adfeMus fuerit. 3 - E eri S. XV. Hoc zgroto itaque, Martio menfe ineunte, pulcre convale- i fcente, menfe Aprili, &. quum hanc commentatiunculam j jam - apud animum meditaremur, nova experimenti fefe offerebat oc- | cafio, Vir temperamenti fanguineo-cholerici XXXV. circiter - annos natus, exquifito naturz robore pollens , vitx genus bi agens ambulatorium, quodque multa difcurfatione conflaret, quum vitz morumque & animi intemperantia varie variis con- - fli&atus effet acutis eque ac chronicis malis, ad qua propria . partim, (callet enim Chirurgiam ) partim noflra ufus effet cu- ratione, medio Aprili hujus anni hzmoptoé corripitur. Sub-. Y erant rationes nonnullz, quam ob rem ad nos confugere ter- giverfaret. Sed ingravefcentis mali duro ada&tus telo, hzemo- - ptyfi füb vefperam diei XIX. Aprilis increbefcente, hunc vale- tudinis füz ftatum nobis nuntiari jubet: quodque nec pertufa, die antecedenti, i in pede vena, nec proprio marte fümta medi- camenta, ullam malo medelam attulerint. Prefcribo quanto- i5. Cyus: Rec. Cort. Peruv. ele&tiff. & alcoh. Biv. Pulv. abf; W/ed, Bij. Sal. viperarum fix. Conch. citrat. ana 9j. Inf. lax. M. Aquz Scabiof. Heder. terreítris, Cord. temper. ana Zx. M. S. Grind» fein, alle balbe Gtuiben gu einem eoffel voll, big gu — 1d Sede — de Hamoptoes habitualis Coratione. — 181 —— MM £Aefferung, toobl gerütteft su nemen. Altero mane egrotum in- vifens, potiunculam hanc penitus , cum dimidia ejus parte ex pharmacopolio denuo repetita , confümtam, invenio ; nihiló fecius fanguinem adhuc merum floridumque, tam fponte, quam tuíficula incitante, erumpentem, quantitate vix pzrciori. Fe- bris, utut fudore vifcido bonezque note folvi inciperet, nihilo fecius adhuc intenía, urinis fufcis & pellucidis fine mutatione perftantibus , ejus pertinacitatem prodentibus. . Alvo biduo non reddiderat. Duo hinc potiores enafcebantur indicationes, nimirum ut primo haemoptoé fortius coé&rceretur, dein ut alvo plus laxandz medicamenta accommodarentur. In quam rem quum pulveris abforbentis NX/edeliani anaticum prope pondus Cortici admifcuiffemus, (nimirum Siif. ad $j .) & Infufi Ilaxa- tivi Zip. ad aquarum temperantium tres circiter uncias adjun- xiffemus, quid proximo nychthemero inde futurum effet, prz- "ftolabamur. Altero mane rediens, parcius fcaturientem e pul- monibus fanguinem, febriculam longe mitiorem, urinas tur- bari incipientes, füdoresque optimz notz, invenio. Sed quod alvo ne nunc quidem reddidiffet, (11.) fanguisque nimis flori- dus per vices emergeret ; non folum primarum viarum repur- gationem modefte urgere, fed etiam pulveris ifchzmi W/ede- liani proportionem Cortici equare, & Terram foliatam Tar- tari pro zftus promtiori cohibitione his jungere ftatuebam. "m itaque ex horum ana Zj. & aquis pectoralibus ana» | Z3 | lepticis, 4 11) Mirabar omnifto hanc alvi ab initio ienacitatem * cum omnia medica menta ipfi data xaT Emripaciy laxantia fuiffent, & egrotus jufcula carnium tenuia his largiter fuperbibiffet , qua quidem methodo alvi i tenaciores , facilius utplurimum , quam activioribus purgantibus, exs pediuntur, Sed mirari defineba m, quim narraret zgrotus, fe non ; nifi duodecim vel quindecim ad minimum refinz Jalappe granis fum- tis, idque utplurimum valde mediocriter, purgari, Má € 20 go. Gerard, Wagner. LS lepticis , Mixturam Zv. circiter, cum Infufo laxativo alterna- - tim.omni hora elapfa ad cochl. 1. fumere precipiebam, cum- : T que hac methodo tota illa die ftrenue continuatà, non folum - aliquot deje&iones alvinas, fed & hwmoptoés, zfítus febrilis & oirote infignes inducias obtinuiffet, nodtemque proximam valde benignam effet expertus: altero mane ;, quz erat XXII Aprilis, adeo belle omnia reperiebam comparata, ut egrotus ^n jam in conclavi obambulare tentaret, fudor per univerfüm cor- .— pus calidus erumpebat; pulfus mollis & equalis , fauces etu Vacuz, urinz craffiffime turbatz. ^ Sanguinem poft heíternas . alvi deje&iones non amplius floridum & parce emicuiffe narra- bant, fed puri ftatim folum ( quemadmodum id in omni lepi- tima vaforum coalefcentia evenire fas eft,) immixtum: verbo , adeo fe omnia in meliorem frugem receperant, ut, fi morbi fa- nationisque legibus tantum obtemperaret, brevi perfectam ipfi fanitatem, Deo fecundante, pollicerer. Nec voto expe&atio- neque excidebamus, Etenim triduo adhuc continuata medica- tione paulo ante commemorata cum interpofitis laxantibus, - Bur vafculorum ruptorum fanatio, feu coalitio juftam decurrebat . periodum, fomno ciborumque adpetitu & viribus paulatim redeuntibus, fic, ut die XXV Aprilis jam innocue noftrum aeri Ibero fe fe exponentem, omnique morbi figno vacuum repe- rirem 5 datisque in prophylaxin pulveribus fequentibus , quoti die ad unum alterumve prebium fümendis: (Rec. Cort. Peruv, ele&iff. & alcoh. Pulv. ab. W/edel. Antifp. Stahl. ana 3j. M.- " f. IX. dof.) (i juftis dixtz legibus fe adftringeret, reliqua na- turz fecure committi poffe, judicarém. Et valet quidem hic ex - ilo tempore, in hanc, qua hzc publici juris facimus , diem re&iffime, negotiis fuis , totis diebus .per vicos urbis obambu- lans, incolumis praeft, 4$ XVL de Hamoptoes babitualis Curatione, 183 $. XVI. Hc erant, que ex praxi noftra clinicalitteris confignave- ramus illo tempore, quum hujus commentatiuncule fcribendae initium feciffemus. Interim, cum varia hujus elaborationem (quod in epiftola nuncupatoria pluribus indicavimus,) mora- rentur, interea temporis fequentes adhuc fiebant acceffiones. Juvenis. , fex circiter etatis luftra emenfüs, temperamenti me- lancholico-fanguinei, duris opificii pilearii laboribus vidum, idque induítrie , querens, offibus & nervis pollens, quique adolefícens hamorrhagiis narium vehementiffimis fuerat ob- noxius, hisque ceffantibus dolores capitis gravativos non raro erat expertus, anno MDCCXLII. ineunte, poftleves bronchio- rum titillatorios dolores, interdum fputa fanguine florido tin- Gatuffit; fed quod cetera fibi fuisque valere videretur, hzc mon magnopere curat. Sub veris autem initium ex improvifo tufficula adortus, qua limpidum fanguinem, nec parce, redde- ret, perterritus ad me mittit. Ego quod nec intus furentis fan- guinis, nec fpasmorum in externis partibus , nec anhelofz re- ^ fpirationis indicia magnopere deprehenderem, ipíeque zgrotus fibi preter hanc hemorrhagiam valere videretur; ftatuebam ex- | periri, numquid Cortex folus ejusmodi hamorrhagie compe- fcendz fufficeret? eamque ob caufam concinnatam ex illius aij. circiter cum fale viperarum fixato tritis , Mixturam quinque vel fex unciarum , qua fimul Infufi Laxativi Mannagettz ij. caperet, omni bihorio ad 20. fümere przcipiebam. Poft duos | dies egrotum. revifens, haemopto&n quidem non increbuiffe ac- cipio ; attamen nec seimififa magnopere. . Aluo nondum liqui- da fluxerant. Ut proinde omnem curationis Mortonianz ra- | tionem exploratam haberem , laxans medicamentum die tertia E uiam À quo cum rite purgatus effet, die quarta denuo | Cor- E ] — 9 J^ | * r 194^... ug Gerard, Wagner ——— Á— M MER t porem rnm P 'Córticem cum isibar cancrorum & nitro tritum , exhibeo , proximo biduo, an exinde hemoptyfis mitefceret, expe&kans. Sed quum illa füb horum uíü nihil emendaretur folum, fed eodem, quo ab initio , tenore pergeret; hoc eft, ut per vices ( licet *grotus ab opificio illisque omnibus, quz hzmorrhagiam in- Citare poffent, fibi ftudiofe caveret, ) nunc plenius, nunc par- cius flueret : ftatuebam pulverem EE ad manus fü- k ^ " 9. mere, concinnatzque ejusmodi, qualis antecedensfuerat, po- - tiuncule , fcrupulos duos addens, eamque per bihoria exhibens, bidui pario hamoptoén hanc percurabamus ; fic, ut die quarta ab hujus potiunculz ordinatione xgrotus jam convivio nuptiali agnati, bona noftra venia , additoque folum temperantize mo- nito, impune intereffet, & ex illo tempore in hanc usque diem rede valeat, opificioque manus , fine hzmoptoeés concitatio- ne, aut sid quodam fanitatis incommodo , folitum in morem admoveat. ! €, XVII, Agmen denique claudat hiftoria vomitus cruenti ex me- » thodo noftra curati. — Matrona fexagenaria , tuffi ftomachicae: inveteratz, eique non raro cruentze, dudum obnoxia, &, quod corporis habitus effet macilenti , venis turgentibus , femper. pro phthifica (utut cetera re&e valeret rerumque füarum fàta- geret, ) agnatis amicisque habita ( conf. fupra Not. 8. ). poft gravem ex obitu filii moerorem , aliasque graves animi coim- motiones, vere hujus anni in Febíénà incidir continuam, cum. asthmate, febreque nocturna inprimis fcorbutica adeo intenfaj ut deliraree; $ fignis reliquis: omnibus illam periculofe tentari docentibus. ^ Sed, quum nihil non pro falute zgrota a nobis &que ac agnatis tentatum effet , benedicente divina gratia hzc quidem febris mitefcebat 5 nibilo fecius virium plenaria proftra- s üone- LT : Bemoptoer babitualisCuratione. 18€. um) —ÀsEBIL M MD ipti MUN ciii gigi one Fabri lenta in locum fuccedebat, cum tuffi humida, ad- um pertinaci. JAptabantur & his non infeliciter a nobis iicleusens, fic ut paulatimr ad fe redird inciperet &grota & m alteramve horam a le&o abeffe cum fücceffu, Majo ex-- "unte, tentaret. Sed qun gravibus : famu cL | fui deli&i .gra- | Viti adficeretur animi commotione , denuo inflammata Fe- bricula, asthmate rürfus ficco, cum dolore ventriculi exquifi- tiffimo , tentari incipit... Accommodabantur his denuo medica- menta, eo quidem fucceffü , ut omnia febrim mitigatam pau- lifper. poft duo'nychthemera vabhftrárent; Sed dolor ventricu-- li, a quo asthmá nom poterat non in novas concitari turbas, . fub his tantum non increbefcens , infidiis morbum non carere . docebat. Nec vanum augurium. Etenim mane diei tertix ' agnati mihi nuntiarijjubent, egrotam, poft noGtem mifere ex- actam, fanguinem mane vomere cepiffe,' hincque nos avide prz- ftolari. Adventanti monftratur fanguis fufcus, pelvi exceptus, -" ad aliquot uncias, pituita permixtus, quem egrota tuffi vehe- menti, imo vomituriens, excreverat; neque his excretis fputa fanginolenta remiferant, fed continuo adhuc, non fine «gra 1 agnatorumque terrore, (licet parcius quam raane) exfcreabantur, | Jam, tametfi totus externus &grote exfücce & ab antecedenti |. morbo adhuc languentiffimze habitus prognofin nobis occenta- rent valdedubiam, tamen me-nondum omnem defpondgee ani- .^mum, agnati$ rogantibus exponebam, quum poft hanc fangui- nis'excretionem — ille prefforius exquifitiffimus circa cordis fcrobiculum , mirifice remififfet , fputaque re&e füccederent; & quod inprimis & hic non vanum fore Corticis ufum fpera- remus. Quantocyus i igitur parata potiuncula, ex aquarum ana- Tepticarum tribus circiter unciis , cum fesqui vncia Infufi laxa- tivi Mannagette, cui pro bafi effent aliquot Corticis drachmae, eun 8j. "Terra fol. Tartari & Oxymelitis fcillitici probe trit, ———— App. AG. Med. Pbyf. Fol. FIL aa novi * " m I96 — ^ join. Gerard. Wagner... novi mali curationem. ordiebamur, (ic, ut omni ad mir hora elapfà tres circiter drachmas. hujus. potiuneulz caperet. Haurit noftra ftrenue , hoc per Dei gratiam medicationis füc- - -eeffu; ut quum pomeridie redirem,, morbum egregie omni fui partc miteftere. incipientem: reperirem ; refpiratione expeditio- 2n ri, fputis bene fuccedentibus, urinis minus, quam illo mane, ru- k bentibus, pulfü molliori & «quali, & inprimis eftu cutis ficco in levem madoremfíolui i incipiente. Aluo nondum quidem red- diderat, nibilofecius flatus , in ejusmodi cafu plus fxpe m fecibus: aluinis incommodi parientes ,. copiofe xere fücce dicebantur. Non mutata proinde. medicationi infiftens, alte- - roque mane poft noctem mediocriter bonam ab zgrota exa&am, . fimilis plane, imo ulterius profeda, deprehendens , antece-- dentem potiunculam itezatam ex pharmacopolio per fesqui ho- - tas exhiberi jubeo, donec alvus exfolveretur; deinceps triho- É riam exhibitioner füfficere poffe judicans. Et mirabile fane. * di&u, quantum hac medicina, triduo continuata, ad feredie- | * rit, morboque liberata fuerit egrota , nulla prope wwe. in morbum victorix: nota deficiente, quam: quod. magnoper langueret; fanguisque: inter fputa nom decrefceret, fed potius augeri videretur, immo nunc floridior evaderet, quum an 4 Y fufcus. fuiffet coagulatiorque , & ab initio foetore norm caruif- . fet. Satis itaqué repurgata "ventriculi va(à fanguifera exiti- mans, & ne novus ad hec vafa preter naturam fieret adfluxus, metuens , pulverem abforbentem W/edelianum ad. manus füme- bam, illum parce Cortict- admifcens ,, talesque potiunculas. pero bihoria ex methodo exhibens; donec fanguis inter fputa paula- X tim defineret, & fa&z dein tum füppurationis , tunr coalitio- nis vaforum plenarie figna fefé proderent. HisperDei gratiam - p&iduo proximo: obtentis,, tametfi non poffet nom aii o ÍT | ae ww— » & tamstfi;, TM facile eft exiflimatu) p DL exant- row * ———RR e m Sus 4e Haniptües — s Curatione, 187 P um hunc vomitum cruentum non poffet n non veteris morbi, asthmatis puta humidi, infültus fefe prodere : tamea quum huic jufto Scillz marine (quz olim huic toties profue- rat, ) ufu fatisferet , exquifitiffima dista analeptica viribus profpiciente ; Junio menfe exeunte adeo ad fe redibat egrota, . ut miraculi inftar fuis & amiciseffet. ' Et vivit quidem in hunc, d quo hzc prelo fubjiciuntur, diem pro fuo more rediffime, rei - familiaris cure füfficiens , inque vdibus fuis obambulans , & mecum divinam medicamentorum bendi quotem sena otis gra- —-— mente recolens. | '$. XVIII. "Nihil jam ex inftituti ratione amplius reftat ^ quam ut breven methodi delineationem hisadjungamus. Tametfi enim ex le&ione curationum a nobis plenius defcriptarum , benevo- lus le&or haud difficulter methodum fit-perfpe&turus; tamen quod boni fcriptoris fit omnem veritatum a fe propalandarum fationem'clare ob oculos ponere, "age, brevi iens fu- perius di&orum, methodum pingamus. A.) Ad hxmoptyicos itaque vocati, ante omnia ad mo- dum , quo fanguis eru&atur, refpicimus; nimirum, an illud im- petüofius fiat? aut fummz przcordiorum anguftiz , extremita- tüm ftri&ure, & tuffis vehementior, illum-impetuofius emica- *urummihentur? vel, an hec valibrà fint & meliora. fperare liceat? ? Huicindicationi accommo damusPülverem abforb. W/e- . delianum, fic, ut potiuneulse : ex aquis leniter analepticis & re- frigerantibus , quatuor circiter, aut quique unciarum, pul- eris hujus.drachmam integram: ad fesqui drachmas, pro re na- in adjungamus. B.) Ob fpafticas extremorum in ejusmodi paroxysmis ftri- dens: n ad vitalia fanguinem. reftagnaré facientes "D | aa 2 motus, 188 gro. Gerard. Wagner. —— á——À motus, tam UR mitigandos , quam m cavend B Corticem Peruvianum ataxias fibrarum H. C. omni i Antifpasmo- C . dico pulvere potentius componentem , huic pulveri W/edeliano jungimus; dimidia, img, fi fpasmi urgeant, equali | portione. — oC.) Pro ratione aus, febrisque continuz , ex faucium ficcitate, cutis ardore, pulfu, reliquisque fignis, zftimanda, duo- - bus. hifce remediis adjungimus illa, quz antiphlogica xac ilspiv | E audiunt, Sália media , Terram foliatam Tartari ; & inde "- É tum Sal viperarum ái. i "" D.) Nifi Hermoptoes faror tantus fit, ut nullum nlsi d ; groti motum , (fine quo tamen egeftiones aluinas fieri impoffibile — | eft,) ferat, vel proprio jam nature motu (quod in hujusmodi . cafu rarius evenit, ) aluus largiter exfolvatur: aluum blande« faübducentia enemata fuademus , vel mite aliquod laxans potiun- cule ante dictz jungimus , fic ut alternatim cum illa ad coch- $ panem: adhibeatur, velipfiadeo permifceatur. — - m '. E.) Modus exhibendorum medicamentorum hujusmodi, - áterum a tenore , feu indole fymptomatum determinatur , fiy. ut illis rigoroligrilins, etiam confertior, mitioribus vero, tar- dior exhibitio opponàtur. Sic in cafü magis urgente, omni quarta , imo octava horz parte elapía , cochleare unum , (quo modulo drachmas tres circiter capimus, ) exhibemus: fi vero - minus urgeant fymptomata , vel jam mitefcere-incipiant, tar- - dius; quemadmodum illud. benevolus le&tor ex hiftoriis fopra allagis plurimis perípiciet. sd) ;F.) Ubi hac ratione conftans. & fida. tau cohibitio - abico: primaque curationis, utita dicam, periodus, quein hoc cafü non indgis vel retius € colore fputorum, (12.)quam - efudo-. Lil —— ——— M MÀ € — 12) Appo(ite forfan hoc loco explicaretur, quomodo ex fputis (quo vo- — HIPPOCRATIS yn iniéeeais in morem; illa quz ex- ELI | BID. E N de Hemoptoes babitualis Curatiome, 189 € füdoribus , m———À À—ÁÀM9 M (13) &ítimatur , abfoluta; integris deinceps ho- . ris, imo bihoriis & trihoriis elapíis, fub regimine convenienti, bog : | $8.3 vc |»... hoc - Fe sauce pe&orantur, technice indicamus,) de ftatu ruptorum intus vaforum judicari poffit? & qualia illa in legitimo fanattonis decurfu effe de- /^beant? qualiaetiam fint, ubi infida coalitio & imperfeda eft, Verum quoniam inftituti ratio Hamoptoés nec pathologiam , neque fz?mnioti- cem, a nobis defiderat; nec medicinz tam tironibus, quam viris ex- ercitatis hec deftinentur; fatius lrzc , tamquam medicis clinicis univer» — fim notiora, omittimus, locoque magis apto fervamus, TNT 33) Non zque autem univerfim notum , quod in hoc morbo a fudore ejusque indole prz reliquis figna ftatus morbi fida reperantur. Nota - bile eft; HIPPOCRATEM jam ad fudores inprímis attendiffe , non qui. . dem ut illos extórqueret, fed ut predi&iones inde formaret. . Sed quemadmodum magnus hic medicina rationalis inftaurator, etiam alios i .eosque precipuos limpidosque. predidionis fontes in morbis acutis monftraverat , (v. gr. infpectionis lingue & faucium, ) quibus dein- ceps nihilo fecius reli&is , artis magiftri poTXOTUYTÉG (qualentes fequà xivulos fatius ducebant; ita etiam circa Sudores in doctrina fignorum, five Semeiotice medica, nondum generatim medicinam facieniium & - fa&urorum ufibus commendata invenio, quz, fi bene ab HIPPO- *-- CRATE copta rc&te perficere libuiffet, maxima effe poterat utilitatis, ^ jam quidem inítituri noftri non eft, hos femiotices defectus refarcire , . quum fola tra&atio de bonis vcl malis fudorum fignis 4) ab indole A morbi, in quo fiunt, v. gr. quod cum fudores nocturni in catarrho- fis , vertiginofis & ophthalmicis , fecundum HIPPOCRATEM Coac, ^ prenot, 277. bona nuntient ; tam in heüicis phthificifque peffime no. tz fint; 5) a ftadio morbi, ín quo eveniunt, repetendis; c) a genere - eccrifium (five ille autómatice, five a medicamentis exhibitis. evene- o» zint,) qua preceffere, ubi v, g. in acutis, pos dejectiones alvinas , vel vomitus ,;vel hemorrhagias , fudores, fub jufto regimine, equas liter, nec nimis pzre fluere, bonum, & vice vería; magnum fibi in elaboratione fpatium repofcere videatur. Nihilofecius quod pracipua artis. medicae magiftra , experientia, edo&i, fcripferimus ; fida vaforum eupterum Coalitionis figna , in bemopto? non. reBius ab indele [puterum, quam a (C fadoribus defumi; age paucis indicemus, quid his nobis velimus, — Ge- - meratim itaque de fudoribus notamus;. illos bona portendere, f - ..«) fint calidi, f£) a capite ad calcem egroti equaliter fint diffufi, 9) fucceffive , cum levi primo madore , ac dein conferiius erumpen. ^ £65 ; 2) non nimis aquofi fint & tenues, fed confiftentiores tenaces ac ^» vwiscidi.. In quam quidem rem Medicis clinicis, ex millecupla certe ob- ^ ^ c Kervatione noftra, commendamus, ut inprimis ad hanc fudoris vi(cidi- " z p ^ | i tatem ] f L4 P d ; * 1$4. ? "A 390. — Jjeas Gerard. Wagner hoc eft, non mage calido quam quieto, medicamenta antedi- . &à exhibemus, donec omnia nontam debellatam & cedentem, - l quam penitus vidam haemoptoén demonftrent. ——— - |. .'G.) Venz fe&ionem, tamquam remedium e fecundariis | — precipuum, his adjungimus , pro re nata in brachio vel pede. L inftituendam , nifi fanguinis jam infignem wgrotus jacturam fe-.—— cerit, vel eamdem vehementer exhorreat. 'In utroque énim — €afü hamoptoén ;non folum nihil emolumenti, fed damnum 3 | d n adeo | tatem attendant ; raro enim certé, vel nunquam nos fefellit ; fi fub — hoc fudoris chara&tere, & quando ille anum explorantem & per fu- hi o perficiem-corporis zgroti pergentem ; vifciditate fua quafi moratur, ;, Adquod vix ac ne vix quidem latine adeo adpofite quam:;quidem Sa- — — xoniz inferioris idiomate reddas, (mwenn der Scbvweiff und die Haut fa. — fttueff anzufüblen,) bene cum zgrotisagi pronuntiavimus, Haecetenim — . uti éxterne fpasmum cutis, in compluribus anorbis vigentem ,-folvi —— naturamque victricem cra(fiores &: morbofas fanguinis & lympha par- ticulas foras protrndere , produnt; ita eo ipfo internarum maxime fen- — jibilium partium przeternaturales :tenfiones , feu fibram nimis tenfam ad juftum tonum redire, indicant. Qui fane motus tanti in medicina —— momenti, ipfa praxi medica ( miuiftrandbus ipfi fcientiis propedeu- —— ticis, anatome & phyfiologia) wmagiftra, dudum mobis vifa eft, ut materiam fuggefferit confignandarum in adverfariis noftris primarum — — . linearum , Conrnentationis , de membranarum membrano/arumque bumani cor .— — (So poris partium fynpatbice im motibus morbofis , &9 ad bos motus, nexu preci-- — puo quodam tbeorie tam , quam :tberapie medie fundamento, De quo-qui- — . dem argumento ad preíentem tractationem nihil hoc tempore accoms anodare e. re videtur, quam quod mechanicam bexnoptoit, de - modum, bonam pàrtem, (obfervatione méziftra,) conftituamus in. - fpasmo cutis partiumque externarum , immo & venofi generis, fan- — .. guinem ab extremitatibus reduum non folum verfus interiora cogente, —— ied etiam fanguinem ad partes externas ablepandum, egrias a corde dimittente, hincque fortiori nifu ad arteriam pulmonalem; partesque. vicinas, ablegante, & eo ipfo in debilioribus pulmonum vel ventri- - culi vafis rupturas producente. «Qui fpasmus , prout vel viget, vel . tantum remittit, vel intermittit , Hemoptoé aut non, aut €x parte — tantum , aut. per intervalla folum, -mitefcit, Definere vero vel vi&as manus dare hunc fpasmum , «ex nullo certius criterio, quam €x fudo- - ribus ejusmodi indolis, qualem.antea .defcripfimus , iisque per plure$ --. dies conginuos durantibus, «olligitur, pus : ji — de Hamoptoes babitualis Curatione. I9EI adeo inde reportaturam certiffimum. Et dubitari quidem cum -ratione omnino poffe videtur, fi vel mediocriter faltem fanguis in paroxysmo fluxerit, velis plurium: paroxysmorum fücceffi- va exhauftione deperditus fit; majoresne ad cavendam hzmo- pto&n olim recidivam, quam ad curationem im paroxysmo; ve- nefedio fit utilitatis? Et memini fane olim; antequam metho- duifi efficaciorem calleremus , in hemorrhagiis. narium enor-. - mioribus, eque ac heemoptyfibus vehementioribus,, aliquoties nobis ufu veniíffe, ut quum iterata Venzfé&ione, ; ligaturis , alioque adparatu iichemo., nihilo plus. profedum effet, quam .'ut jamjam cum. exiguis HERDIN AenLavaie animan redditurus vi- deretur zgrotus, cucurbitulis aliquot cum fcarificatione ad furas o& ptdossdplicaus, hzemorhagiam promte obtemperafle... coo H.) Et bc quidem: eft illa methodus ,, qua, etiam ante -cognitum nobis Corticis ad hzc ufüm;. groto. & miniftranti- bus rerum füarum fatagentibus, non hemoptoés folum, fed & alias hzmorrhagias, v. c. uteri, narium, easque tam acciden- tales, quam habituales graviffimas , Deo. fecundante non raro vicimus, preterquam quod fymptomata magnopere curare ne- 'ceffum fuerit. Quodfi interim hoc nomobftante, in hamopty- fibus tuffes vehementiores , agrypnioe itidem, interdum: nego- "tium faceffent, pro rei exigentia, Pilulas de Styrace cum opio, vel laudatiffimum illud Sydenhami Laudanum (nunc folitarie, punc pro aliorum indicationum ratione permixta, ). interponi- "mus, victum zgroti inprimis, prout vel incraffare vel attenua- - re neceffum videretur, morbo accommodare ftudentes ; prz re- liquis vero omnibus , poft coalitionenr vaforum ,juftamque füp- | puratorum expe&torationenr , id' ferio & ex arte agendo, ne Tanguentes a gravi morbo pulmones: deincep$ pituitz ex toto — "fanguine confluz réceptaculunr evadant. Quoduti olim ama. ficantibus cum n divertentibus; fordesque ad alias vias ableganti- bus, eia AS ^" 191. p. Cer. Wagner de Hamopt, Palirkal. Curatient, / v Boiebt: »-- bus, potiffimum peregimus ; ita nunc, poft juftas rept Córdcis potiffimum. confertiori exhibitione obtinemus, Qu quidem medicamento , aliquot inde ab annis generatim utimur, ubicumque fibrz a gravi morbo laxatz roborátionem , fine alia. : rum in motibus anomaliarum concitatione, intendimus , jun- 3 gendo , fi egroti conditio id ferat, vinórum rubellorum mas 'rofiorum ufum medicum. Qus tamen omnia tanto minori'ad- paratu,neceffaria evadunt, quanto maturius pleniusque primis morbi periodis jufta medicatione, qualis hzc eft, 1 pend | E 'Schediasmate propofuimus, fuit profpe&um.- I. Quemadmodum vero fübdolum hemoptoes habirualis | ángenium, Medicum rerum füarum fatagentem non de przfenti.- folum malo reddit follicitum , fed futuri etiam reditus jufto me- tu exagitat; ita ifchcsrhorum antiphlogifticorumque continuato aliquantifper ufu, noftros contra,novos infultus obfirmare alla- ' ;borantes, minori Corticis pondere, quam antea, admixto, pon- $ dus curationi addimus, magiftrum ad hanc rem, poft propriam - qualemcunque experientiam, MORTONUM fequutis graviter non minus, quam vere, Pbtbifiologie lib. 3. cap. y. Cortige pe- - vHUiAMmo , inquientem, ad ash febrilem penitus extinguendam, eg -ad. referationem ob(Iru&ionum; , qua aliter. nove efferuefcentie anam prabeve poffint, perficiendam, non tantum palliativa i in preefens, verum revera eradicativa etiam & perfeGa curatio , fine vel minime | hamoptoes rediturz, vel phthifeos bfacotun ; periculo, ob- -tineri folet. ^ Flamma enim hoc modo perfe&e extin&ta, fan-- guis ad motum & craíin natüralem reducitur, quo adpetitus fta- - tim redit , pulmones naturali motu & temperamento fruuntur, - & purpurei penus difpendia fenfim reparantur, doneceger tan- ;dem, licet paulatim, priorem robuftum ftatum redintegratum, vel form meliorem, quam antea, confequitur, fine vel minime caloris heQici gradu, velfübfecurure Phthifeos metu. ^^^ VUE" DE MEDICAMENTO QUODAM AD PUER- .. PERARUM FEBRES MALI | MORIS "5 INPRIMIS SIC DICTAM PER EMIT SPECIFICO . (EPISTOLA. - INCLYT UM SPECTABILEM AMPLISSIMUMQUE EXPE- RIENTISSLMORUM MEDICORUM MOENO- FRANCOFURTENSIUM ORDINEM - | | SCRIPTA | BE GERARDO WAGNER, D. MEDICO LUBECENSI, ACADEMLE NATURAE CURIOSORUM COLLEGA. M AG. Med. Pbyf. Fol.VI. — ' bb —— .194 oec ie Gerard, Wagner INCLTIO, - SPECT. ABILI AMPLISSIMOQUE. Lr MEDICORUM MOENO- FRANCOFUR- IR. .-..- TENSIUM ORDINI .. «5$. P, D, jo. GERARD, WAGNER, | rientiffmi Ampli mique, speeches vos Ve. E fum, ante hos novendecim annos, pro curae NE tione expedita & felici purpurz puerperarum, - NU OIN X2 recentioris tunc temporis apud cives effros ma- li, confilfuft ab Hluftri Hoffmanno petiiffe; (1) tefte epiftola, publialfjafls 4 celebri hoc auctore fa&a, Qua quidem epifto. - la quemadmodum admirabilis cujusdam Pefire omnibusque vo- — tis expetendz concordie medice, junQique pro incolumitate publica ftudii Peffri, publicum 7oebis monumentum omni are .. erennius erit; ita non potui , quin aliquot jam inde ab annis ad febrium pter) curationem aliquam efficaciorem (2) ani- mum Vm C t —— 1) Conf. hujus poft fata etiam celeberrimi audtoris Medicine. ration, fyfemae ix iic Tom, 1lV. Part, 1, p. 222. Y 8) Dabimus hujus inftituti , & illius fucceffuum , rationes , | Dto volente, ] in Opere pleniori, in quo elaborando aliquot jam inde ab annis, pra» —— xcos noftre , eque ac fubfecivarum horarum, non minima pars oc- Cupatur , cui tirlus circiter fequens erit; De maiura t9 conflitutione Fe» — drium malignarum , inprimis exantbematicarum , indeque perdentibus indicationie - bus tberapeuticis 9. metbodo medendi tam generali , quam fpeciali ; Accedit bo» rum morborum eorumque medendi metbodorum. Hifloria , ab antiquiffi mit inde ariis monumentis a4 recentifima usque , contexta... Cujus quidem. operis mentionem nullo alio confilio hic facimus, quam ut fimul indice- mus, hos ibi illorum, quz hic varie a nobis gen:raliffime dicuntur, . rationes penitus expeditos per cafus fpeciales ita effe reddituros , vt plane pateat nos fuum veritati honorem indclibatum fervaffe, b | de Medic. quedam ad "uerpevav, Velres snali moris, 49$ / mum adjiciens, inque illo curationis genere aliquos profedtus (qui in puerperarum febribus male moratis atque purpuratis . non minus feliciter, Deo benedicente, quam in reliquis füccef- . ferant) faciens, crebrius 7zffri in publicam falutem ftudii com- minifcerer, atque interdum etiam de communicandis Fobifcum : | , nofiris qualibuscunque tentaminibus confilium inirem. Sed quum . nimia inítituti pracocitas, méab initio deterreret, ne forte vi- ris limatiora & experientia penitus perfeGa defiderantibus cru. ditate experimentorum nauíeam parerem ; tum deinceps hujus- modi curatione ulterius perfeGa concatenatis praxeos clinicz laboribus confilium exequi aliquamdiu vetabar. Inprimis vero animo meo obverfabatur,.7/os , ab Illuftri HOFFMANNO in refponforia , feu Confilio, varia ad hanc rem utiliter edo&tos, ne quidem forfan amplius i in curatione purpure puerperialis ali^ quid defiderares vel interea temporis ulteriori unite experien- tix fcrutinio calia his adinveniffe, ut noftrorum communicatio- . ne noctuas forte Athenas portare cenferemur. .— Verum enim vero quum temporis ulteriori fücceffu, & poft varie , .nec per- fun&orie , ancipiti tamen haud raro , laboriofiffimo certe fuc- ceffu, tentatas optimorum ad Artem magiftrorum methodos, methodum hanc ulterius perfedtam reliquis huc usque notis ef- ficaciorem, & inprimis fimplicem, curationisque. ambagibus non indigentem, reperifem ; pra caeteris autem domandz febris ma- lignitati fufhcientem, naturzque falutariter moventis conamina incredibili felicitate (5). adjuvantem : non dubitavi inftitutum olim. apud animum conceptum refümere, & Vobiscum medi- camentum ad hanc rem nobis vfitatum , nimirum Pulverem ali- bb 2 ^ quem qii EEUU hanc ] g) Arroganter , imo mendaciter, ne dicam portentofe. di&um prima fron- te. videri poffet, nobis ne unicam quidem 'puerperam hac methodo tractatam periiffe; nihilo fecius fidem veritatemque omnem, & f quid Jove fidio fzn&ius, teftamur,nos hoc ipfo veta loqui, — ' jóB . ^ov ree Gerard, NVagner. 0 á ined quem mole parvum , infipidum prope atque inodorum, ejus- | que adhibendi methodum, eo animo communicare, ut noftra - hon folum experientia de rei veritate & fucceffu conftaret, fed illa irrefragabilibus 7efire experientiz calculis plane corrobora- ta, in medici orbis fcenam olim prodire valeret. jt II. Duplex autem erit de hoc medicamento tractatio : alte- ta nimirum de methodo prefervandi purpuram, febremque ma- — lignam Pulvere noftro ; altera de methodo curandi eamdem jam — praíentem. | : soo - III. Ad prefervatoriam itaque methodum quod attinet, fi —' nimirum juftus future purpurz, febrisque mali moris , metus (4) adfit, Pulveris noftri unam portionem tribus aquz cujus- - | DK -dam i 4) Juftum future febris maligne & purpurate metum incutiunt fequentia - E circiter: a) Lochiorum vel plenaría fuüppreffio , vel nimis parcus & ^. folito minor, vel nimis raris intervallis fuccedens fluxus ; b) fecune — dine illegitima exclufio , dum nempe immatura & violenter protra- &a , vel etiam nimis facile & cum putredine jam contra&a, in lucem... prodit; c) fi puerpera vel brevi ante. partum, vel durante illo, vel - etiam poft illum , gravi quodam animi pathemate, inprimis vero ter» rore , velira, fuerit perculfa; d) fi partus labores infoliti enormios —— resque fuerint , aut €) pro illis facilitandis , five etiam lochiis pot — partum pellendis, aut alio quovis titulo , calida: nimis medicamenta . 2 fuerint propinata; f) fi proximis ante partum diebus, vel fub illo, vel poft eumdem , alvo non excreverit puerpera; id quod inprimis. periculum portendit ,. fi femper, & toto inprimis graviditatis tempore, P fub jufto praefertim ciborum adpetitu , alvum fegniorem experiantur; — g) fi cacochymice fint, & exanthematibus tam chronicis, quam acus — — tis obnoxiz ; h) fi fpirituofa pitiffare ament ; i) fi. nimia ab initio puer« perii ferenitate ufz , nullis graviter vulneratarum legibus fefe ad(trin- xerint. Que omnia quemadmodum juftam future purpurz fufpicio- nem pariunt, Medicoque futurorum malorum cauto previfori pro- - phylaxin injuügunt ; ita adhuc certius futuram purpuram, cexte fe- E | brem E mM UY de Medir. quodam ad Pu Puerperar, febris mali moris, 197 m QM c a a eot t I YÓ——ÁÀÁ ' dam (5) deftillat (v.gr er. Meliffe , florum Sambuci, &c.) un- ciis permifcemus, vitrum probe deinceps agitando, dimidiam- que hujus Mixti unciam leviílime xac wd tertia quavis vel quarta hora exhibemus. IV. Quando vero fub rariori tingit exhibitione unum alterumque diem continuata, figna purpure metum incutien- - tia, fcholio antecedenti quarto füb litt. a. b. &c. recenfita , vel édimicula etiam, caput nihilofecius extollant ; diebus proxirte fequentibus, omni trihorio , imo bihorio elapfo, hzmunciam Mixti modo dicti exhibemus, idque pro re nata continuamus, bb 3 | -— donec s) brem mali moris quodammodo jam prefencem ac AE ; (prater figna febris maligne notiora, pulfus & typi;) a) fufpiriofa & folito gravior refpiratio. precordiorumque anguftie , conftanter ,. licec cum aliqua varietate , infeftantes; (9) capitis temulentia, ejusque fub levi in lecto ere&ione vertiginofa tentatio , cumque hac oboriunda velut] naufea ; " y) lipothymie , vel fponte, vel fub levi certe in le&o motu, aut con- r fabulatione , infeftantes ; idque inprimis , fi nulla alia füfficienti tanti lJanguoris caufa precedente, fub culcitrarum nova. inftauratione , aut pelvi forte pro alvo exoneranda infidentes, ftatim animo delinquant; 4) fi (omno ciborumque adpetitu vel nullo adficiantur , vel utroque prefente inde non refocillentur, fed magis adhuc langueant; «)fi urinz lixiviofi coloris mingantur; 2) i fub his rubedines paffim in 'cute nunc magis, nunc minus diftincte ; facileque rurfus evanefcen- tes, fiant , aut ín fuperficie corporis rubor non naturalis & quafi per cuticulam transparens obfervetur. o) Notari hic velim,.in his aquis eligendis , palato egroti, léskhisque Medici intentionibus , modefle indulgeri poffe, fic ut e. gr. diarrhoeanon jnfeftante, fyrupi cujusdam aciduli, aut papaveris rheeados &c; Zij. ad hoc Mixtum adjungi queant, vel Confe&io alkermes incompleta e. five etiam Liquoris anodyni mineralis Hoffmanniani fcrupulus dimi- dius. Quz tamen omnia ita fieri velim, ut ne circuli Pulverig ture bentur, vel bonorum effe&uum rationes inleviufcula hzc additamen- 'faconjici queant, Alias enim ex pura aqua communi deftillata datug ex methodo idem praftabit Pulvis nofter, Visseay ipao SaptepAqumA 158 (— Bean, Gerapd, VPacnep c —— —— M Ó—— Às isis GENRE donec morbum penitus mitefcere ex fignis (6) füfficienter.de- prehendamus. Quo obtento, ut parta tueamur, ter folum per. , aliquot dies, hoc eft, mane, pomeridie & verfus nbcem; he- E^ munciam Mixti prophyladtice exhibemus. , V. Quodfi ex nimis cito fepofita medicina prophyladtica, autalia quacunque nova caufa procatarQica, novi future pur- — | purz infuültus fefe prodant , modo defcriptam medicationem ad aliquot; dies refüumo ," donec omnia figna morbi vacuitatem prodant. tenus illud nimirum effe&us ulia noftri folius eft, ) non magnopere .curo, quod fi vero alterutrum (7) juftos excedat 6) Morbum mitefcere: facile colligit Medicus do&us , fi nimirum figna fcholio antecedenti, fub litt, &; 8, », 2, propofita, morbumque ma- lignum prodenda , ceffent; id quod ulterius adhuc patet, fi urine. .. VL. An füb his aluus vel rarius, vel crebrius fluat; (« qua- Lo I . lixiviofum mutent colorem, & vel craffiores fedimentumque deinceps: : deponentes, vel etiam naturalibus ie nongneidtn 7) Quemadmodum alvi emolliende fufficiens fignum eft, fiad duo nycht- hemera non reddat; ita fi bis vel ter forte, imo pluries laxetur, non ftatim illius compescende fignum prebet, fcd hic ad folam eüphoriam. T refpiciendum, adeo, ut, etiamfi exinde paulifper langueat egrota; modo figna Kholio quarto lítt, a, 8, y, 9 , propofita in meliorem fe-. met frugem recipiant, hujusmodi diarrheea non folum morbi radices altius infidentes , evelluntur , fed etiam lochiorum reliquim ut pluri. . mum per fuas vias expediuntur; adeo, ut non raro cum hujusmodi .. Naxatione alvina , lochia antea penitus fufflaminata ,. denuo inflaurata . viderimus; id quod pluribus per exempla non pauca docebimus in opere fupra fcholio fecundo . commemorato, Quemadmodum. vero omnis praxeos rationalis canon eft , durante infigniori quodam motu. falutari, naturam medicamentis non temere interpellandam | effe ; ita in hojusmodi ctiam periodo fatis effe poteft, fi quarta quavis, vel quinta hora elapía, Sij, circiter vel tres Mixg noftri quieti xs vel X de Medie, quodam ad Puerpérar, febres mali moris. 199 - limites, vel enemate ex fpeciebus pro Deco&o emollienti , ad- . dita Saponis veneti concifi una alterave hemuncia , aluum ex- pediri curo, vel Unguentum ex Theriacz Andromachi partibus. fex, & una vel düabus partibus Balíami Nuciftee , cum aliquot olei cujusdam ftillatitii, v. gr. foeniculi, cumini, veletiam ci- namoni &c. guttulis, umbilico calide illiniri jubeo, "VII. Lochiorum fluxus major omnino in hoc negotio & medicatione ratio. — Verum quemadmodum: huic inftaurando non folum fi langueat, fed adeo revocando, fi penitus ceffet, Pulverem noftrum idoneum decies viciesque vidimus; ita ille hac inprimis virtute. excellit, nobisque fefe probavit , quod "quidquid purgamentorum in corpore reftitet , ita fübigat, uc venenofa indole exutum , in deleterii exanthematis feminium amplius abire nequeat. (8) - VII. Ut enim fummatim nunc dicam, quod ín opere ad- fe&o , pluribus demonftratum ibimus , morbi maligni in be- nignum, quantum ejus fieri poteft, cita converfio, in hocpuer- perarum morbo, zque ac in reliquis congeneribus, precipuum femper manet curantis votum, curationisque primarius Ícopus, | ! cui ammmnqRE C vel fi hac diarrhoea. morbum bene judicatum effe pateat , potiuncula temperans ex terra foliata tartari cum conchis praparatis probe trita, addito Corticis Peruvíani optimi & alcoholifati uno vel altero fcru- pulo, five etiam tantillo Corticis CafCarille, ex arte exhibeatur; diata fimul analeptica, (conf, infra Schol, 12.) viribus profpiciente, $) Non exiflimetis, Viri experientiffimi , me fuavia hic Vobis infomnia ..— marrare; vel preconceptas quocunque nomine apud animum opinio nes fperataque vota, precociter in publicum propellere, Ipfa facta, dpíosque experimenti fucceffus, non bis forte, vel ter, fed decies vi. ciesque vifos (apprime enim in his & hujusmodi cavere folemus, ng quid are supug) Cxponimus, j ' —— , /200 RS Gerard, Wagner | s JAM Sh cui Pulvis nofter i inprimis , methodo. vel modo. interdum vix. fatis explicabili , ( 9) fatisfacit. ár sub . IX. Quando autem purpuram Md aen € ive illa ru- bra fit; five alba, five ex utraque mixta, ) vere adelle. ex fuis fignis (10) pateat, iterum unam Pulveris noftri portio- nem, tribus aqua cujusdam ftillatitiz unciis exceptam, « cochlea-, tim tam diu omni bihorio, imo fi morbus jam adultior fit, omni hora elapfa ad drachmas duas vel tres exhibemus , donec vel Íymptomata, inprimis pracordiorum anguftie, illud maligia- rum fignum pathognomonicum , notabiliter remittant, ficque - crebriorem exhibitionem non amplius indicent ; vel ex confer- tiori forte exhibitione oriundge naufex , imo vomitus ggrots o I I) crebriorem iie em non amplius àdmittant, vel me- dica- | » Vidimus nimirum tractavimusque puerperas ; quibus (fub alvo emn. longo inde a tempore valde lenta, ciborumque adpetitu toto gravi- ditatis tempore vigentiffimo;) lochia deinceps prope nulla, certe num» quam legitime ;. fluxerant , febre dein mali moris cum omtibus fuis fignis, imo & purpura infeftante , quatuor hujusmodi pulveribus ex methodo quinque circiter dierum intervallo exhibitis, fine ulla prope. TOtabili crifi (nifi forte urinas ab initio lixivi coloris, dein per ali- quot dies valde craffas , crifeos loco habere velimus, ) o&iduo peni- tus reftítutas ; & nullo deinceps vel novo malo, imo ne languore - '. quidem notabiliori, toto puerperíi tempore infeftatas, 10) Per figna hec non mage exanthemata in cute confpicienda , quam inprimis febrem illam mali moris , exanthemati jun&tam, intelligimus, (qua penitus abfente , exanthemata , utut miliaria fint , periculum ix portendent, ex illis, qua fupra fcholio 4. fub litt. o, P, p^ no- tavimus, cognofcendam, i. 3 II) Non mirum, fi aliquando in hujusmodi zgrorum diathefi, a medica- .. mento ad vomitus ciendos plane.non compofito , vomitiones orían- tur, quüm unanimi practicorum obfervatione in febribus mali nioris i y ina ad vomitus inclinent egrotj, qun — " contigerit, | | — Midi- P4 n | "nm de Medic, quodam ad Puerperar, fire mAli moris, 201 dicsniencum- artificiofe contra naufeas mutare vin qua re ia fcholio 11:mo di&um, ) fuadeant. X. Quodíitunc (ub exhibitione modo defcripta per aliquot ies continuata,malignitas morbi füba&ta fuerit, (cujus ftatus figna E : | fcholio fexto percenfüimus, ) pro novo morbi fübdoli incremen- ;to cavendo bistantum vel ter de die Mixti noftri hemunciam ex- hibemus, donec nullum amplius ftatus puerperii pretermaturalis - /ándicium fuperfit, regimine deinceps presen er analeptico, I2 vel m nd M . Medicus aut egrotus. inde fbi metuant, ld enim nullo non folum egroti periculo, fed adeo falutariter ab Initio fieri, teftamur , quum plus vice fimplici in magna purpure puerperialis. malignitate , & in- ' dicationibus ita ferentibus , a vomitorio exhibito curationem . exorfi ^ — fuerimus; cumque res nobis fingulari fucceffiffet felicitate (id quod in opere noftro cafibus quibusdam medicis notabilioribus defcribemus ;) em forfan circa hoc curationis genus experimenta inflituiffemus. Sed quod tantum non femper magnam a puerperarum agnatis contra- . di&ionem incurremus , & preterea metuendum fuiffet, ne ,. nifi fer- : vaffemus; occidiffe hac methodo dicerémur; de alio quodam medica- tionis efficaci genere ferio cogitare ccepimus , fertuna inftitutm' fe- cundante, Quod fi nunc femel forfan vel iterato a noftro medica- mento vommuerint , fenfibiliores animoque imbelliores crebrius inde, .-- . fola medicamenti averfione vel naufea femel concepta, vomenc, nifi «-—— flratagemate pra&ico occurras, nimirum vt color & fapor medica- -., menti mutetur, vel fi hoc non fufficiat, aque Cinnam, cydoniata (i, circiter. Mixto noftro adjungatur, Si vero nihilofecius inde vomant, | -.. mature automatico & f:lutari motu id. contingere certum eft , inque .- - tali deinceps cafu rarius, (hoc eft omni folum trihorlo, vel quadri- saco & hemunciam folum msi vali u$ drachmas ad fummum, gro dofi exhibemus, lum) Puta jusculis carnium , cibis (anis. ac eupeptis, (de quibe NEUCRAN. ZO nemo quod fciam fufius do&insque explicavit , peculiari de Diz- (so o4 purpurea capite; in egregio de Purpura libro eem e Rec non em- App. 48, Med. Pbyf. Vol; VII, ^ ^ see - amate 202 0o oo oan. Gerard, Wagner. wel medicatione etiam , íi ita videatur , virium ftai profpitiente.- (13) ET TE my odyd db va d XI: Non defuturos ior) Vi ri — , qui hoc loco - etiam aliquid a nobis de cura exanthematis miliaris, feu me-- thodi noftre ad illud habitu velratione, expe&ent feu defide- rent. — Sed quemadmodum in Opere noftro plenius dice- tur , ilud exigua tantum fui parte de effentia morbi | effe, illoque folum fpeciem febris mali moris a congeneribus - notabili quodam charadere dignofci ; ita hoc loco paucis mo- - nemus, eahymatibus hifce (reliquis modo ex methodo & ar- te ractatis ) fatis jam fieri, fi equali femper temperatoque | acris ambientis & le&i (non vero zítuofo ) calore tradetur - * puerpera. Febre fiquidem fefe in meliorem frugem recipiente, ^ feu juftum ad fanitatem ftadium decurrente, exanthema. etam. juftam periodum decurret. | | XIL Ceterum etiam in curationem purpura vel *- maligne przfentis illa valent, quz in prafervatoria methodo | fupra thefi fexta diximus, circa alui laxationem tam jufto par- ciorem , quam zquo largiorem. , ter prandendum haufta, — Cujus fi non fit copia, cerevifia cum vitelle : 7 ovi & pauca flavedine corticum citri bene cocta, pro euporifto erit, 13) Mtdicatio hujusmodi analeptica duplici modo utilis, imo neceffari»eva- - dere poteft , fi nimirum a) egrotis medicinam adhibeamus,. qui fe de« feri a medico, vel negligi exiftiment, nifi medicamenta dentur; b) revera valde exhaufta & debilitata fuerit egrota, adeo ut metus fit, - * bammate vini generofioris, aut ejus una siltrave- uncia pro potu "T 3 » me purpura fic feliciter vi&a & fanata, levi forte deli&o in non na- turalibus admiffo, aut alia quavis praternaturali caufa accedente , 2« grote vita in difcrimen adduci queat. In quam quidem rem & j jy- .. vel aliis medicamentis remixto;) nihil i invenimus falutarius, ftam prophylaxin, Cortice peruviano ele&o & alcoholifato, ENS ! de Medis. quodam ad Puerperar, febres malimoris, . 203 poer Mapa 9 8SCEOUAR NORERUSENUET dun - XIII. No&urnam exhibitionem medicamentorum tametfi "indui" ultra horam decimam protrahamus ; tamen fi febre, : yel morbo purpurato jam valde adulto demum accerfeamur, fic, qt in mora periculum fit , & , (quod inprimis hic obfervan- :.dum,) prior morbi periodus. catarrhalis nondum expira- verit , fic, ut in inflammatorium jam tranfierit, (14) me- thodum etiam de no&e inchoamus; morbo fiquidem non cun- &ante & in tali cafu nullam quietis. no&urng recreationem, admittente. : L T" XIV. De ejusmodi vero cafü proctaflinate. hiis jute Wiedicationis & magis adhuc , ubi morbus intempeftive & : erexyes exhibitis medicamentis corruptus jam fit , tempusque E effcacioris medicationis temere pratérmiffum , notari velim, nec falutem zque facile , ac fi ab initio adhibita fuerit no- fra inethodus , fperari poffe , nec eque facile tum , ac ab initio morbi, confertiorem medicamenti txlibilionem fücce- "dere, ventriculo fi iquidem tunc confertiorem medicamento- rum, utut necelfariam , €xhibitionem , non eque impune fe- : .€c P | ; b. : rente, (^ ; 3 1n oua b s v unti Dco giai , €x praxi- clinica oftendetur, duplicem morborum malignorum effe periodum , nimirum a) catarr- - halem, b) inflammatoriam; fimplque docebitur, quod , cum hac di- verfa fit indolis (tum ín fe, tum qua medicamenta & curationis ad-. , AK minicula)) fieri non potuerit , quin , theoria medica de hac re filenté, 7 "jn praxi malignarum adeo contradi&orig hypothefes & obfervationes eig ECZ gi« circa commoventia, venez fe&jonem ; refrigerantia &c.) ori. ^. rentur ; quolibet ad praxin experientiamque, & vere quidem, provo- cante , fic, ut non tírones folum, fed ipfi adeo exercitatiores Medici . inde in haud levem circa hu ujusmodi curationes flu&tuationem conji- H | €iantur,. quas tamen, jufta theoria eque ac therapía accedente, vix - "minus certas effe patebit, ac rump forte ; feu aliorum non ma» Jignorum morborum, . 3 t rente . utpote qui x? (lacum 3 jam rage tr qui non. x* poteft non vomituritionem habere. pediffequam , inclinet. Hoc itaque in cafu exhibitionis tempus mage protrahend m; - ? dofisque : minuenda, & fi in lingua. & pulfü inflammationis | * jam coepta figna fefe prodant , fanguis ex arte mitte clyfterque laxans, (nifi aluus jam ubertim refpondeat, dii c ciendus , ac deinceps medicamenta antiphlogiítica — alternatim cum noftro omni bihorio exhibenda. | .. XV. Diximus paulo ante . de no&urma cxbinitonm ad quz forte non immerito adjungimus nos obfervaffe-, Cxhibi- - tum mane penitus. jejuno ventriculo medicamentum | hi n, zque ac aliud. quodpiam , interdum grave fuiffe ; bird veljufculi avenacei aut hordeacei , vel carnium dilitoris, - ve c cerevifise 'calidioris , yel Coffee bonz notz unam alte- J ramve ánciam exhibitioni matutinz przmififfe , hocque E caviffe. ne grave jejunis médicamentum evaderet. - » XVI. De Dita forte adhuc nonnulla adj jungere — M Xium. Et ad cibos quidemi confiftentiores quod attinet, quum 2 hi nec magnopere ab hujusmodi adpetantur, -& in illos, .et | adpetantur, i inprimis Hippocrati cumillud : ZEgrum corpus e i plus nutriveris, eo plus nocueris, valeat ; illis pretermiffis de pi petius & forbilibus addimus & monemus, jufcula hordei, ved aveng butyro. recenti pro grato fapore condita , vel etiam juícula carnis vitulinz ,. vel. pulli, gallinz ,. aut caponis, opti- mum hujusmodi «grotorum cibum effe, cui panem fimilagie — neum bene coctum addant. ^ Quod fi vero in his major - virium proftrationis ratio , 'quam ftus, habenda videatur, ecrevitia ucl MIS, cuj X-arte coda interpouen da ci | T GBUes: ca^ dide ribus iti sto ERR 1 a Sh - —- I7 ks , fUSÉR £ ; 3 L - » ^ " P t ots a are ei RI x$.5 59 Exaftgi J5 sd ? D — | LA ant quodem ad Puerperar, fie mah morit.. 208 vel etiam unum alterumve cochleare vini generofioris , in- primis Rhenani , aut intin&us panis fimilaginei bolus. XVII. Quando his & hujusmodi obfervatis xgrotze eo pervenirent, ut morbus plane in declinatione conftitutus de- prehendatur , omnique . malignitate exutus , nihilofecius. vero uno alterove nomine medicamenta defiderari videan- | 'tur, ea facile ex notioribus praxeos rationalis titulis a Me- dico rerum fuarum fatagente furrogabuntur. | XVIIL His ita explicatis non male forían fcribendi e nem facerem. Sed quod nonnullas adhuc circa argumentum. epiftole noftre quzftiones ab inítituto non alienas moveri poffe intelligam ; ante quam os dimittam , de illis pauca. adnedere lubet. ^ Ac primo quidem quzri poffe intelligo T Àn hzc methodus noftra etiam ferat » ut exigente rei ne- ceffitate medicamenta alia interponantur ? Refpondemus , id omnino quidem licere , fi modo illud a) non-absque evi- dentiori neceffitate ; ; (15) b) ex arte (16) fiat. Inprimis. "t6 3 autem WEEPUDNDNENIER RUM 15) Sic fymptomatibus urgentioribus, v. gr. vigiliis, ita occurrere ftu» debit Medicus fagax do&tusque , vt ne facile motibus ad falutem ten- ^ dentibus & eccríticis vís inferatur, in levioribus autem meminerit , . morbo prato dubi vel gno » facile ctiam. Mem mi- , sefcere. Fem s — m 36 Keceffaría fit — — adlibidio ; fí merbus afíus | gnevis maligne febri , quacunque demum ex caufa , focietur, morbus. que oriatur comiplícatusz Sic in obfervationibus , feu hiftoriis fpecia- *' fibus operis noftri, preter alia complicatorum adfcétuum exempla, fX«- ^ ibebinps cxemplum "T 'cacochymice , proximis ante parum Sícbus aute m: teneri neemems nos. y Tm v-— distbéticai rbi .ne , vel topico quodam fecuro , obtineri queat , id fatius ducere , quam. medicamenta adhibere. — De hujusmodi ve- — - "fO cafibus notandum , prognofin non zque expeditam ac in E fhorbo purpurato fimplici formandam , infidiasque metuen- das efie. qiti oo Met gi coup cp ste .y "We MIT ME PEUOE " . XIX. Porro adhuc quzri Hi poffe intelligo : An ab hac medicatione damnum etiam sgrotis fubnafci poffi ic, fi illa for- - ' te per errorem Medici , morbo cuidam , cui nos illam non deftinavimus , feu convenire invenimus , adhibeatur? v.g, - Febri cuidam: continuz non malignz, vel purpure. forte be- , nigng Ícorbutice ? Refpondemus iterum , talem Medici erro-- rem nec in priori cafu «grote obefíle void: , nec in altero. Et in hoc quidém tanto minus ejusmodi error oberit, quan- ^ to. certius eft, utriusque purpurz radices. in. vifceribus quz, 75 rendas effe , iisque retundendis adcommodatum effe medica-. mentum norum quodque fub :purpuris puerperarum be« nignis malignarum féminía non raro dise carius | MM hit ipto ossium qur nis odas pii miii WHEGGANMUR ev COLOR. crap s quoda Po) omas. ode aou tfta ame e Ll ————IÀ A i ez ck he | e | 1 je , | N " aetà TINTA * 6 oo NE t TWIN ; " — n - *''idiebus pleüritide exquifitiffima correptz , cumque non poffet noii fub » aide ftatu laboriofiffime fcetum eniti, lochiis penitus fübfiften- tibus. exinde paucis, poft, diebus febris mali moris fequitur, adeo, ui x purpuram. metuere omnia juberent; in hoc quidem cafu urgen pleure morbo fingulis horis congrua adcommodabamus nili ^perarum ex methodo, donec reftituds lochiis figna. febris | nale mo: | ki E. penitus. eváne(cerent, TNR , P» es eia de Medic. quodam ad Puerperar, febres mali orit. 207 E send : XX. Denique etiam hoc,in quefítionem venire poffe videtur : An Pulvis nofter etiam. tunc , ubi nullus plane morbus, nec ullum future purpurz feu febris purpuratz fi- gnum. adfit, eo nomine prodeffe poffit, ut eo certius dein- cepsa fütali: hoc morbi genere liberz permaneant puerperz? Refpondeo , ne hoc quidem nocere , fed ex ufu efle poffe. Tametfi enim plane cenfeam, naturam officio fuo re&e fungen-- tem non temere interturbandam effe; tamen fi ullum eorum, que fupra fcholio quarto fub litt. a, b, c, d, e, f, g, h, diximus, adfit, vel Medicus etiam in fignis purpurz , tam cer- .to, quam non, future , fe non. fatis werlatün fciat , fatius ducimus, tempore pacis sa bello cogitare, quam poft. diem demum machinas adferre ,; quum praefertim hujusmodi pro- phylaxis tribus ad fummum prebiis, feu hemunciis Mixti no- ftri, per. aliquo: dies mane, pomeridie & fub vefperam. exhi- bitis, peragi poffit; | & puerpera, fi falva fit, & hujusmodi forte prophylaxeos vere non indiga , exinde pn magis adfici queat, quam fi homini cuidam fàno labidum cancrorum pul- verifatorum przbiolum per aliquot dies mane , pomeridie s & fub nogems devorandum exhibeas. XXL. 3h fi des ox tiuusmosi Nfila alia n dam graviora Pobis adhuc oboriantur, Viri Inclyti, id me datu- rum operam polliceor ut lis pro viribus , ac illo, quo hzc omnia publici juris facimus , *candore , fatisfat. noi ad- "huc a Fobis decenter peto , nimirum, ut fi quid forfan in his «ita fcriptum. inveniati& , ut illud Pefira in Arte exercitatiene . inferius videri poflet, id partim eo nomine ignofcatis, quod nobis propofitum fuerit omnem animi noftri de hac re fenten- tiam, «que omnia, qux ad medicamentum methodumque 5T pert *3 bg o» 208. ge Gerard, Wagner de Bleliien. quodam és. | pertinerent, ita exponere, ut "m defiderari MEME Pe. "fit, partim, quod Epiftolam hanc, feu methodum compendio- - fam curandi puerperarum febres iriali moris , eo animo con- - fcripferimus , ut eadem olim; & poftquam 7efirum fübierit ju- 4 . dicium , univerfaliori inedicinam- facientium ufui inferviret. - - Ad quod quidem votum inftitutumque noftrum non majores | - facile aeceffiones fieri poterunt, quam íi Pobis placuerit, me . poft inftituta ex arte cum pulvere ad Pos miffo, experimenta, , de fücceffibus curationis certiorem facere, ficque hanc in publi- . .eum commodum propofitam methodum , ulterius perficere. - Valete, Viri Experientiffimi , tneoque in. Mite & X € favete, | Dabam Lubecze, nono Calendarum D M—— S MDCCXLIL r —u DECLARATIO | MARIANI SEGUER, V ALENTINI, MED. DOCT. ET IN PATRIA ACADEM. - PROF, PUBL. ET. CENSORIS , NEC NON REG, à nM iub S HISPALENSIS : UBERIOR. QUOAD PRJEPARATIONEM PULVERIS JUSCULUM PULLI LIENTERLE SPECIFICUM EA pa EPISTOLA. | 'MODERNUM ACADEMLE NOSTR/E DN. PR/ESIDEM FACTA, j T AG, Mel, Pbsf; Vol, rt. d | | A 1 on prorfus vanam irritamque fuiffe fpem noftram, & m Appendice Voluminis VI. borum Aorum pag. 96. & qui- dem in annotatione ad $. VIL egregix illius Sche- | dule monitoric , de Tuftulo pulli Lienterie fpecifico, . a celeberrimo Dn. D. SEGUER confcriptz , paucis x filtem verbis expofitam, demonftrat nunc Epiftola , humani-. tatis fle undique cete , ab Eodem -do&iffimo Au&ore js ad Illuftr. Academiz noftre Preíidem nuperrime ultro ex- 7 rata, in qua, ingenuo fuo candore du&tus , genuinam. de- fcriptionem & praeparationem Ti rochifcorum Ramich .Mefue ,. : tunc temporis adhuc defideratam, communicat, & fimul aHa quaedam huc fpecdantia fübjungit ; ; unde etiam ipfam illam Epiftolam Lectoribus noftris integram exhibere nulli dubita. | : vimus, certiffima nitentes fiducia, iisdem illud omnino gra- — tum acceptumque fore; experientiffimo autem Dn. D. Ma 1 GUER nequaquam VLA effe, Ell autem yo his d £epta verbis: | t TRE y | É E Nw o 0m EXCELLENTISSIMO - D. D. ANDREE ELUE BÜCHNERO, ACADEMLE NAT. CUR, IN GERMANIA PRJESIDI, COMITI PALATINO, CZESARIS ARCHIA- - TRO, ROMANI IMPERII NOBILI, FACULTATIS MEDICZS " ADSESSORI ET PROFESSORI EXIMIO , SOCIETATIS ^ BEROLINENSIS SODALI, NATURAE CON-. ! SULTISSIMO , ; VENERABILI PATRONO $UO S. P, D. "MARIANUS SEGUER, yALENIINUS ET IN PATRIA ACADEMIA M. D; PHBLICUS PROFESSOR ET CENSOR AGCADEM. — MADRIT. ET HISPALENSIS, - sw ffe in Academia Imperiali Nature. Curiofo- Ua. NB. rum , Excellentiffime Prafes, Viros fane EX ES 72£44 quam eruditos, & in omnibus Medicinae | EIN fide») partibus verfatiffimos , quibus mihi omni- "»i^5 no adíurgendum eft & palma porrigenda, obíervationes infpiciant, accuratiffime le- dd 2 | gant 212 e Marian, Seguer gant, & ex illis optima quaque , iic fcita c di 11 gniffima , maxime arti medicze neceffaria, obviis & tri- tis rejectis, fummo cum dele&tu, acerrimo judicio de- ' eerpant, & in A&is miro ordine dirigant, quis in Medi- - cina adeo peregrinus & hofpes, quin videat? Firmiffi-- E. mum profc&o fubfidium labentis memorie , mirabile — compendium ; & immortale beneficium! Quod Sche.- P dulam monitoriam, de ]Jufculo pulli Lienteriae fpecifico, fcriptam ab homine Hifpano, Patria Valentino , nx i dum de facie noto; cum clarorum Scriptorum monu-^ mentis, qua Tibi, noftrae aetatis Ariftarcho, a fapien- . " tiffimis Academisz Natur, Curiof, Sodalibus ingenio per- fe&a, induftria elaborata, exquifita obíervatione poli- . . ta quotidie offeruntur, cum llluftriffimi Nominis Tui in- 4 fcriptione (dum eorum Auttores, ornari etiam labores | | füos. dignitate tua, praefidioque defendi, verum gravis. fimo fapientia: tuae teftimonio comprobari , & honori ficentiffima eloquentie voce commendari conceptis lg . permifcendam volueris, equidem tantas Tibi grates re- 4 pendo , quantas animi mei anguftiae capere poffunt, [ta - faftum eft, ut Schedam verecundantem, & infolito ame plitudinis Tusc fplendore obftupefactam , propter fingu. - Jarem obfervantiam erga Academiam Nat. Cur. miffam, sneritis licet vacuam, fed ut obfervantiae erga Te atque reverentiae plenam , fic — p Tue — oce. c | | de Praparat, Pulveris Ad Jufcul, Pulli Lienter. ffecif. .213 locupletatam , omnes aliqua cum exiftimatione ad- | fpiciant, | [g^ Jam ad ea, quz «s. 96. Temi VI. A&ferum in .49- | gendie de(derafti, aut potius imperafti , Venerande- Prafes, perlibenter refpondeo, me illam Trochifc, Ra- iich Mefuz defcriptionem intelligere, quae füb hoc ti- . tulo in Difpenfatoriis occurrit, utpote ratione ingredien- - tium, & indicationi prafüuppofitee quam maxime conve- 1 nientem, In preparando ifto pulvere non juxta pra. fcriptionem Pharmacoposje Auguftana reformatam,- qua habetur apad MANGETUM ZiZ, Pharz, Tow, 11. p^$g. 1003. in qua cottio & infolatio omittuntur , neque juxta compofitionem | Dzfpezjaterti Regii Brandenbuyeic p^z- 256. Sed juxta prafcriptionem MESU/E paulo im- mutatam, & in Officina Valentini defcriptam proceffi, qua eft hujusmodi, .— Rec, Succ. Acetofz 2xvj. Rofarum 2j. bacear, Myrt. jj. femel ferveant Rofe & baccae Myrt, cum fücco ace. . tofe. Hifce immifce Nucum Cupreffi curiofe tritatum | fij. coquantur iterum modice, & colentur, deinde pul. . verifa fuper illud foliorum Rofarum £j. Santali citrini Ze . & 8j, Gumm, arab. $iB, Carnis fumach, fpodii ana Zi. .. Succi Agrefta , Succ. granor. Myrti tritorum tritu ultimo . Eiv. Ligni Aloés, Caryophyll. Macis, Nuc. Mufcatae ana iv, mifceantur omnia fimul. & extendantur in fcutella ER | dd 3 vitte- ! l M] rt: obe ree Marian. $eguer Y ———— vitrcata, quousque ficcentur foli admota, . Poftea minu- - tiffime terantur & loco Caphura adde pulv. Rofarum. 4 | q. f. & cum agua Rofar, fiant Trochifci, | | Licet autem quavis trochiscorum praeparatione- ad- hibita, quae parum ab illa MESU/E diftet, exoptatos ef- fc&us Jufculi pulli fpe&ari poffe autumem; tamen cum: praeparatio laüdata multiplici confirmata fit felici expe rimento, hac ipfis cateris merito pra ferenda erit, Quamquam ergo deco&tum Pulli fit virtutis non con- temnendze in Dyfenteria & Cholera morbo, juxta obs — fervationem Anglorum Medicine fapientis SYDENHA- - MII 4e Cholera orto pag. 107. de Djfeuteria 1 14- edif, : Genev. in 4, praeunte magno HIPPOCRATE apud SPO« . NIUM .4ph, Nov, fent. 76. tamen in Lienteria. addito: 3 pulvere efficaciam pandit, In ejusdem remedii com- - mendationem placet adducere, quae. D. 4tgrelius Francise £4$ GINANNESCHI , Medicus Romanus refcripfit ; | Gras x. pas Ljbi age, Fir praclariffime, perquam maximas , quod — Schedulam "Monitoriam c Lienteria fpecifico docfiffimo cala- po perte exaratam , nofivoque preflantiffma Praceptori D. D. Alexandro PASCOLI zpferiptam , mibi miferis , € sedi pulverem indicsveris, trochiftos nempe de Ramich a Aefut j^ pridem conditos , quorum "virtutem im curanda Lientéa. * 774 compoff jtio fatis [uperque demonflrat, — Hisce im cafibus — | "eri to[lis mirifitas latfis eum potione Caffe » ex baccis. Juniperi. teftis dim -— * / de Praparat, Pulveris ad [ufcul, Pulli Lienter. [pecif.. 31 ; | d im pulverem. redadt is perat , exhibit vires obfervavit raftantiffimus idem nofler Mdlexnnder PASCOLI, CH Os guiue maximas, € babeo, & refero aqrates pro tui ip eum nmoris c Masi diclum ip pradicla /Monitoria Sche- dula typis edita, eique dicata affatim deslarato. | Hucus-.- que Vir clariffimus, jufufperillutris a/exandri PASCOLI, datis Roma, Idibus Martii 1741. Interim ad ea; qua S. VI, Scheda fcripfi: Lec A nobis aliquatenus aucia juxta. Stablii praxim, decocíum Puli "onffituit adimplens mentem HIPPOCRATIS 6. aphor, Sent. 1. € [ib. 2. epidem, Sec. 2. Sent, 22. €bc. Refpon- deo, me nunquam neceffam habauiffe augere pulveris efficaciam , quod facile potuiffem , & quidem juxta STAHLII praxin, vel addito nitro, vel extracto Cafca-- rilla aquofo aliisque, Cum ego cafu in trochifcos de Ramich pro Jufculi Pulli praeparatione incidiffem , ejus- que effe&tus laudabiles in curatione Lienteride obfer- vaffem, ab amíco accepi id traditam fuiffe a Zwdevice COLLADO, Profeffore Valentino ,"^ Medico fine con- troverfia. clariffimo , quod falfum effe ipfe poftmodum adfeveravit 3 hinc Jufculi Pulli compofitio cum pulv, Trochift. Ramich COLLADUM non habet Au&torem, & licet aliae defcriptiones circumferantur Jufículi Pulli, . mtantur ne pulvere defcripto hec ne; nondum hariolari mu c. k poffum, í poffüm, Tandem Denm opt, max. quantum potero, & quamdiu vivam füpplex deprecabor, ut Te, fingue tineat, Vale. Valentiae ERetanorum in Hifpa- | Ria, die 23. Otdobris | 17 43» e "WC... NWwecue-v A » «9 PUDE lare & rariffimum omnium expetendarum admirabili- umque medicarum rerum exemplar, in hac vita, quam plurimos annos, integra femper & firma falubritate re- — E pm b " L3 7] HISTORIA. Non MORTIS CTIONIS SERENISSIMI CUJUSDAM PRIN- -... *XUPIS SUBITO EXTINCTI - IT QUO DECET -ANIMI CANDORE- - EXPOSITA s T: ET | a ADNOTATIONIBUS Riso ILLUSTRATA. [ E App. AC. Mcd. Phy. ril Fi. " et Prin- Y M. dà e S, a: 0 Hiforia Mobi, Mentis fexcentefimo nonagefimo primo, hanc in lucem editus, ftaturz erat mediocris, habitus corpo- ris carnofi firmioris fatisque robufli, . cujus fan- guini natura ita. bilem mifcuerat , ut conftitu- tione Siufird Principe haud indigna : temperamento nimi-- E ^ iciss quidám Sereniffimus , anno millemo rum, ut vulgo dicunt , fanguineo- cholerico. ^ Accidit huie anno MDCC. ut poft infelicem ex equo lapfüm , (a) dolores fentiret in finiftra lumborum regione vehementiffimos., cra paulo poft varia a renibus, itemque a fanguine exitum. anum tentante, provenientia fymptomata jungebantur. Cali- diffimi Medicorum in confilium adhibiti , malum iftud Es a u per .fe&u habuerunt complicato , & quidem nephritico - -hamorrhoi- 3 dali. Ex ea, que anno MDCCXXXIV. ipfum invaferat, vi morbi , ille, cui cura fanitatis Principis hujus a. teneris erat. credita, in opinionem adducebatur , abíceílus interius forte | pro gnafcentis rupturamque Buc: periculum effe pertime- fcendum. (b) Hec conjedura i ita fingulorum aulicorum ani-- mos. offendit, ut cum jam melius fe haberet , alii cuidam , hz- E. morrhoides pro Diana colenti, cura HH? mandaretur, fub qua etiam meliori in dies. valetudide Princeps ab initio uteba« — vns, unde quo magis ea florere coepit, eo.major etiam erat uti- - E ^ fbuw»rt w-—— litatis - 3) Lernam hunc lapfum fuiffe malorum, quibus nofter per multos fübfe» . quentes annos conflictstus eff, quis ambigit? Fui: enim ne Prindpius — quidem adulari [ciunt, RAMAZZINI de tuenda Princip. valetud; cap. XVII, 9) Hoc prognofticon confirmant Staipart van der WIEL Cent, I, obf. 59. MEI- BOMIUS Ze abfceff, artic, IX. p. 76. R1VERIUS in Prax. med, Lib, XIV, €. 3. p. 357. Epbemer, Nat, Cur, Dec, IT, Aran. HI. obf. r39. WR el. 135» $5 Eye, HALLER i» pem Berbaw, Vol, HI. pao. 202; " e e sedfioni Byincipis fubito estin 219 Bttis Memorrheidum jadatio. (c) Valuit hoc judicium ad annum usque quadragefimum hujus feculi , quo prater omnem opinionem evenit , d d) ut priftinus corporis animique vigor . deficeret. Ex folo etiam adfpe&u quilibet, graviflimum vale- tüdinis periculum imminere , facile cognovit. Modo reipubli- ex gerende onera, quz fuftinderit graviera, modo animi do- lores, quos varii funefti cafüs commoverint, defideratiffimus- - que hac ratione impeditus fanguinis haemorrhoidalis fluxus, modo magnus ille decretorius annus, in caufa effe, non vide- bantur, fed dicebantur. Dum multi & frequentes in hoc erant, . de tollendo imminente malo altum erat filentium. Undecimo Cal. Januar. di&i amni, no&urno tempore repente. vehemen- tiori fpirandi difficultate , qux pro asthmate convulíivo habe- - batur, (€) Princeps coepit angi. Simile quid iterum occurre- bat d. IIT. Iduum Jan. anno fequente quadragefimo primo, ter- tiumque d. V. Cal. Martii, & quidem tanta cum vehementia, ut triftiffimum omnes eventum metuerent. Acerbiffimi hujus ádfectus impetus ternis iftis vicibus media femper no&te obfer- vatus eft, non fine multo rubore oris , vomituque tandem de- - fiit. Medicamenta, qui exhibebantur, fruftranea erant omnia, Quare, quod multis annis intermiffum fuerat, venam. d. X. Cal. April. in dextro pede incidi, conftitutum eft. Neque ve- mo. TO à : o HIPPOCRATIS effatum 5Se&, VIL P XI. hemorrhoides huic morbo fu« - pervenientes , bonas effe, eo interpretari velle, ac E totius curationis cardo in iis vertatur, abfardius nihil eft, | 4) Opportunum hic fane locum inveniffet faluberrimum a LANCISIO de — mort, fubit, Lib, I, cap. 22. $. 3. confilium datum. e) Animum ad veritatem referens fi confideret , quanta fuerit fimilitüdo, ! .que huic morbo cum afthmate , /pasmodico- fl«tulentum quod dicitur, interceífit, medendi rationem , qua RANZOVIUS víus eft, (vid. £TTMULLERI pref. 4d Ramazzini l.c, p*g. 25. feq. )minus tutum & fallax illud remedium, Scillam putojlohgillime füperare, facile peifpiciet, Oo - Aw Hi oría AMarbi, eMuortis 210 iff » ro hoc obftitit ,- quo minus. d. "VIII. Cal. Apr. denuo rediret hoftis falutis, vi quidem majori, quam ante. Ad unum fere - omnes magnopere hoc movit, rurfusque, quid faciendui fit y deliberatum iverunt. In id ergo cum intenti effent, accidit y . ut d. IV. Idus Maji, homini cuidam militiz caufa, convenien- di locum dederit, pqucis ante diebus a febre maligna, quz tum . fviit, reftituto , multa de morbo fuo in aures Principis fufur- ranti, Mox inkxinénpE die male adfe&us videtur, auditis hifce, - animus, quod vero füb hemorrhoidum pretextu parvi fatum. eft. Sed ecce! Idus Maji aderant, aderatque fimul vehementif- - fimus febris ftus. De curatione eque minus compertum ha- P bemus, acdeipía morbiindole. ^ Die XII Cal Junii jamze- cuperatze valetudinis fama fpargitur ; ad VI. Non. Julii füppli- - «atio Deo pro fingulari hocce beneficio decernitur. Omnes ac - finguli de ja&ata hacce valetudinis reftitutione erant lzti, nunc. -quafi feliciter transa&to formidolofo temporis fpatio. . Die VIII. Cal. Aug. ad venationem , quz animi relaxandi caufa parata ,. erat, proficifcitur. Vefperi , ridente fortuna , celerrimo iti- ' nere inde rediit. At, quz eftrerum bilo inconftantia, - proximi diei fümmo mane , fama, qua nulla triftior, de fübi- tanea morte Domini civibus, ebd erepti , percrebuit. jm | D narratur publice , pracedente die defunGum ex Selteranis aquis - (f ) curationem faecre o Segue: cujus initio apnd pondi la- - — | oe ess ERIME -— p Quo jure Excell. ALBERTI fontes medicatos , quatuor novifimis medicis j in differtatione de hoc argumento habita ,. adfcripferit, inquirendi .hic locus.non eft, Qui vero in. preceptum a CLAUDINO 4e i pref. 4d infirm, p. 376. datum: Sciendum eff in genere, omnts aquas aieo, S five calida. fint , five frigide , probiberi 4 "virium languore €9c. inquirere vult, confentientes inveniet Herr. ab HEER, in obf, I LANCISIUM- Lc, cap, XI 9. 16. Hi flor. morb. Wratislaviení, Anm, 1702. pg. 24. SEIPIUM de — aidul, Pyrmont,. éap. VIII, STAHLIUM x nof. a4 Harm, » pap. 69, . Jg. [71 ROFEMABBRUM in Med Syf. I, fh. P, IV. el, p^£. 2, € 2n bug. NN f : — € Selliouis Priücipis fubito extincli, 221 gena data. (it, quam ille, ut ex hypogeo frigida folet effe, (tans: hauferit, continua quidem tabaci nobiliffimi, quod Canafter vocant, fumigatione interveniente. Hanc etíi aquarum mul- titudine illico. ftomachi naufea, varigque capitis moleftiz exe. €iperent, tamen nihil quidquam mali. inde füfpicatus eft quis- seh Caeterum hzc pracipue obfervatu digna videntur: ; I) Rum eft ad. venatum ftatim. 2 prandio , poft iniquam animi perturbationem domelticam. (g) ... 14) Indifceffu & regreffu interque venandum torpor m infüetusipfum inceffit: nibilominus intra paucas horas plus cen- | Sip in feras tela conjeciffe fertur. (h.) - : H1.) Laffitudo ex reditu, vefperi octava circiter hora, ad- line inhzrens, pro falutari motus effectu habetur. | Sic Prot , füsaliquot aque poculis, fümtoque pulvere*antifpasmodico ,, hora decima inccenatus in le&dum. fe contulit. Somnus, qui celeriter eum obruit , ad. quadrantem poft duodecimam horam duravit. Tum fürgens alvum. excernit & urinam, ftatimque ee omni querela, in lectum rurfus fe recipit. Poft horam pri- ee quur mam RBirr MR Qe i dor Cours g) Catarrhum fuffocativum ex Ko SUED corporis &. animi motu T;- 4 meus 4 GüLDENKLEE i» Lib, |. cef. XIX, & HARDERUS in Apiar, ebf. 36. mostem. fubitam ex nimio ire impetu recenfent, neque quan- tum nudz iracundia, ad refufcitandas afthmaticas invafiones, tribuerie STAHLIUS /. c. pzg. 275. olfcurum eft, Cur vero animi adfe&us im lis, qui fupra cateros funt conítituti , plus virium habeant, quam in aliis, egregie docet, RAMAZZINI |, c, cap. IX. pag. 86. 5) Quantitatem pulveris pyrii , intra hoc breve cemporis fpatium accenfl, quilibet conje&ura facile adíequi poteff. Quodíf vero ejusdem fümug fulphureus inimicus eff pulmonibus robuftioribus, vid. RAMAZZINI de morb. artif. cap. IX, quid ergo: de debilioribus fentiamus? Catarrhum . fuffocativum in muliere , ex fumorum fulphureorum elevatione , fub .affatione. alaudarum , genitum, obfervavit EITMULLER, in | Epit, Cei- hg. j^8. 5e. IIT, IV, p. 456. -— 4 | 222 T Hifferia Morbi, AMor ertis s: E. —M mam in lectum fibi dari matulam juffit ,. .genubusque ni nises mu. tum urine iterum reddidit. Quo fado illico fpiritus anguítias | queritur. Pulverem requirit, Medicum defiderat, quam € eee 3 rime ad utrumque curfitant. Jamjam adeo fpirandi difficultas - invaluit, ut negle&o pulvere , le&o profiliens per cubiculum a duobii: miniftris hinc inde agitaretur, faciem interim obdu2 cente colore fubfufto. Ex ore & naribus multum fpume dein | prodiit, (1) ac difficiliorem magis magisque traxit fpiritum, ne& amplius ere&us teneri potuit.- Neceífitate ita urgente, exare- na cubicularius id confilii capit, ut, dum Medicus nondum ades rat, dextro in pede venam incideret , ex qua licet fatis impetüo- fé erumperet fanguis , nihil tamien levaminis moribundo adfer- tur Hoc modo fex circiter unius horz momentis du&a eftül-- tima linea rerum: v k) Inopinatus ut hic cafus, fic tanti m qui incifionem exanimati corporis neceffariam füaderet. (1) Quare lugubre hoc negotium poft meridiem legitime peragitur, ex quo przcipua quzque, ipfe qua meis oculis & manibus des ' prehendi , fideliter refero: — 1.) Faciei dextroque pedi fierebat pallor , relique partes. Momoic feu fanguinem oftendebant intercutem, Narrabat cu- - bicularius, qui fato interfuit, fubfufcum oris ruborem, unacum vita evanefcentem exinde migraffe. deorfum. (mj. »s ey —————————— i) Spume hujus originem & an fu&ocationis certum prebeat fignum, per s .. fime explicat-SCHURIG., in Sizlol, cap. VIL, qu. III, S. 1.2, & 15. " &) Quis eft, cui hoc. terribile moriendi compendium , ut verbis LANCISIL B ^ Cap. A »$. 1. utar, horrorem non incutiat? — ) Bt eptandum y ui, quibus copia ei morbowm. denatorum fiBlonem ifitumdi ^ etiam fárent , quid. querere Pe 6 deberent & C STAHLIUS in EE ^ Vena bna te p^g. 39 - yo um E SedFiomis Principis fubito extintfi, 223 — ed In pe&ore & inline ventre ad dimidium uncie pin- guedo eminet. .3.) Abdominis vilior i " Pai ow , omentum, Mepsr, diis pancreas , inteftina , & STAR ut dicuntur, rede - rte . 4-) Ex füperiore parte dextri renis tumor prodiit, magni. : poo nucis myriftice referens , cui inhzrebat materia in- ftar meliceridis, inveterata. Ceterum nil praternaturale, - $2) Siniftrum renem , qui pregrandis erat, non nifi vefica ;quadam , "urina aquofa repleta., conftituebat, cuius membrana erat denfior, interius feptem cavitatibus, nos cellulis, confpi- €ua : pars tamen aliqua hujus vifceris , magnitudine dimidio ovo gallinaceo fimilis, ex carne renibus. propría adhuc conífta- | -— (n) Toe & ureteres o tam renis., ipfaque vefi ica de | dexium. pedem inta&um reliquerit, hoc vena fe&tioni fi tribuo, an- "^ 'muentes video GARMANNUM. de Mirac, mort. Lib, 1T, Tit, I, 6. 39. & 'KLAUNIGIUM in. Nofec, charit.. obf. 33. P42- 54. 54- Jeq. De fanguinea cor- . poris füffaione, tres apoplexie infultus fecuta, mirum refert exem« 7 plum WEPFERUS i in Hifl, zpopiet. pag. m. 456. Ne vero ii, quibus de hujus generis maculis judicium ferendum eft; colori nimium wibrot tcs , decipisntur, cautio eft LANCISH /, c. obf. I.p42.130. syenum hoe vitium, neque;calculo, neque internis caufis iliis fed externis , fub quibus lapfum. illum infauftum, vehemencioresque , qui. bus creberrime indultum eft, equitationes inprimis intelligo , adfcris bendum effe , digitis quafi monftrant SENNERTUS in Prax. med, Lib; — MI, P, VII. Sc, !T, cap. VIII, pag. 818. 69. c, IX. pag. 824, MEIBOMIUS ke pag. 75» HOFFMANNUS im Med. Syfl; P, 1, Se, I1, c, VIL. 5. 6, De confumta renum carne , ex aliorum fcriptis hsud. exiguu coile- eo gerunt numerum BONETUS in. Sepultbr. amt. Lih, HT. $£8, XXII. obj, 3, EN TN & KELLNERUS in $Synopf.. Fphemev, Nat, Cuv, pag. 1022. feqq, | S. uides autemgtfuare inveniantur exempla , huic ncftro refoondentia , - eos non fugit, qu$ quam arduum fit renum absceffus (anare, norunt, Hiftoriag E — Hiforia Moi jMetis 1 urinatia, m non exiguam. quantitatem. nrinz dem siebaz, nullum vitium monftrabant. - ZEE LN 0n —6.) Graffities & amplitudo inteftini iiit (6) nec non n uie vafa, circumftantium oculis:obje&a , hzmorrhoidut . | patronos propemodum in opinione fua confirmaffent, nifi alii ex erebriori obfervatione —À de. contraria | fententia cer- xiores fuiflent. (p) - V aiii iai 7.) Pulmones in iisatici ,. Sie ignbiini magis diftenfi , fulvo colore undique perfufi adparebant. . Fata inci- - i fione in forma fpumz prodibat humor [pue atit — de reliquo. Parameters erant conftituti. (9g). | :3 CIEL -— ailtoctés autem noftre proxime fimiles confignarunt Bi.ASILIS x1 med, 1V. pag. 51, HARDERUS in Apiar, obf, 76, 69 77. Ephem, Nat, "Cent, VII, £ VIN. elf. 22. Cent, IX.£5 X, obf. 4. pag. 11. &9 obf. 64. p. 50. - Supercft, uta limine tantum falutem, quz de rene finiftro . Veg. aliisque adfe&ibus prz dextro fufcipiendis idoneo, fentiunt STAHL 7$ Tbeor, med, p. 1124. & Tr, de Hamorrb. peg, 54. HOFFMANNUS ín * Med, Sf. Tom, LV. Part. l, pag. 465, & Part. Il. pag. 363. Quibus ad- — 4o; me inter frequentes de renum defectu aliorum obfervationes, vix .. , wnam atque alteram deprehendiffe, ubi finifter defuit. . "Generationi , am renes inferviant, difceptatur in Epzem, Nat, Cur, Dec.1, Ann. 1. obf. 97. Cent. 1, 69 II, of. 169. 8 Exc. HALLERI Preletf, Vol, Il. pag.255. - *) Ampiitudinem inteftino-re&o a natura grgitam vraQ/a anatomica de- - J^ ftitutis, impertit GARENGEOT in Splanchnol.. Cap, IX. S. 4O- p. m. 178. 4p) Vafa anefenterii fanguifera in confpectum prodiiffe , miramur? Confera- . M 1 ;mus , que folertores vifcerum fcrutatores in iis invenerunt, qui he- morrhoidum fluxui fuerunt obnoxii, ^ Vid, Ep4em, Nat, Cur, Dec. I. 5 Aun, T, obf, 43. pag. 134. ALBERTI Ir, Ze Heinórrb, P, 1. P4401. & FRITSCHIE. VraH. de Pilul. Becher, in. Epiflola :premifa. .. Jam de inani : ..quo nos hemorrhoides: sprofecuti fumus cultu, ut non mirandi, fed de- » . anirandi latiffimus i orm faiqui- »sidt vereor. Sed fars domina - «ampi eft, E "áo Tj IT ad Vera licet fint que itis. BARTHOLINUS i 2nd, a dri Me. 27 2 ^s "J * "d d Sefionis Principis fubito extintii, ^as 27 Vicrps Rem Mee E DE (Cor erat fatis magnum, ejusque veinsichlus fi nifter -vacuus deprehendebatur , dexter vero capiebat adhuc ali we» fubnigri fanguinis. ^ Pericardium- nime cum " " naturali tatu Mpaiet. labeo | "i Acl. pe&oris cavitates y brat CURES füb- | rubicundom , , dextra quidem unciarum fere. trium , finiftra, ** a3» 9. €9 r £o ^n: A Capitis infpc&io fequentia aperiebat :, In medio "nis frontis, & quidem in interiore & inferiore parte , occurrebant . dug cavitates confines, ad inftar avellanz , per laminam inte- riórem ad diploén & exteriorem penetrante yi &n5 iubes oue — esas erant — | zi |o | 11.) Cere- Plerumque pulmones. onerantur Jing in » moribundis [7 in fülito estinftis,. ex drruente in pulmones Janguine dbique veflitante , , 9 motum crcularem. ceffan- "fem tc. Hactamen ne fic quidem praeteriri debent, qua(i nullam " Controverfiam admittant, Quodfi enim veritatem , fine ambitione, . Kcrutámur, longe alia, tefte experientia, pulmonum eft ratio in ftran- .,, alatis (vid, HARVJEI Exerc, de rictu cord. III. pag, 251. & Ephem, Nat. xr. Dec. L,. Aun, "vim. obf. 32.) aliisque fpirandi difficultate necatis. | : (v rid. J. M. HOFFMANNI Disquif.. de C. H, anat, patbol, pag. 183. (9 195; "dt, Fi, HOFFMANNI Med. S3fl, Tom. IV, P. IIl. peg. 319. €9 321) — &ftitaque hac in re paulo fubtilior obfervatio , ne veritati repugne- |otur, adhibenda. Salva tamen hujus argumenti manet fides, iis fi ac- . €edimus , qui primám hujus in pulmonibus labis paralytice pulmonum debilitati adícribunt. Vid, LANCIÍSIUS |j, £s. Li», I, C, XVIII. pag, 55 & Hifl, morb, Vratisl, 1721. pag. 305. 2 Que de foramine in fyncipitis offe reperto , explicat LANCISIUS l € elf. I, pag. 131. £9 135. hic notari merentur, AM pp. AU, Med. Plaf Vol.Vi, — ( / 4 kr 1 P x v 226 - dle Cerebri &. amplitudo, » ES oun color * Viu erant ; ditnbiles.; ; Intra meninges , & quidem fübter offa bregma- M tis & occipitis ; uncia fereerat aquofi liquoris, qualem, etfi ali- quanto rariorem & paululum gelatinofum., anfra&us etiam . cerebri, dextri hemisphzrii &. Meis tad coptinsiiaps: (2 r Reliqua bene fe habebant omiiia. Ld m. a2) "Turcica fella , ut Pero , in bafi étui: , exhibez duos ita dictos proceffus fellulares pofticos , inftar acuum füb- tiliter acutos & anterius incurvos » eund tamen n fuper | impofitis rite conftitutis.. ! "et h us»): ;Dénique nec id pretereundum, (sinam dorf, dit- terz S. fimilem fuiffe transverfam , cujus. os. coccygis exterius reclinatum , format pelvim aliquantum patulam. ^ Finem follionis Medicorum diífenfus , de caufa mortis, ex- eipicbat : aliis apoplexiz ferofz; aliis Y füffocativo eam tribuentibus. Utrum vero hujus, an illius fententi fautores voti, quo Poniink quondam exin momentaueum Principis Saxo- . Afenac. 3) Humores intra cranium repertos " , ab iis, quos morbus protülit,. & qui ] morbum protulerunt, qui non diftinguit , mifcet zi d rot P^ 1 , Huic itaque fatisfaciendi cui animus eft, ille, varia omaiho fedulo . mari & indagare debet, humoris fcilicet non qualitatem. fólum , je quantitatem , fed & lafiones, morbique rationem, | Ne vero varie, - quas varii de Apoplexia ferofa narraverunt hiftorie, me aliosque ab hac fententia deterreant , ponderemus, que de eodci adíc&u docent "WEPFERUS in Hifl. apoph, pag. 160. [eqq LANCISIUS /, c. cap, VIL, — $. 3. t9 ef 4. KLAUNIG 1 c, eb. 13. p. 56. fq. ABa Med, Berol, Dec, I. Vol. VIII, - .p4g. 34. feq. Excell. SC HAARSCHMIDT. du Rat, ir cep dme tur" meo " SE xr -— Med. Berol, asm 1738, pag, 301. feqq. & Excll HALLER Lc We. TW £529, dit Cal UR "» :" e Seifionis principis fabiro extindfi; 22* -— ene 3oh. p I. cot flBavalirer delineatum , claufit, fai fint compotes, nunc judicent alii. —. Summa iftius voti hac eft: Utixam! Q9 ó utinam cadaver optimi Principis curiofius examinare li- exiffet , veperiffemus utique, quod auveos meruiffét afferifcos €9 cama éieruitate | diguos. Argumenta Catarrho fuffocativo faventia. W/EDELIUS i in Diff. de eodem hoc morbo jam Ann. r681. ha- bita » PaB- 16. profert: Quotquot , inquit, boc morbo confüitlati vi- gam cum morte commutarunt , poft obitum difetti, fanguine fixo &9 gru- wofo vafa diftenta 1 magis, quam par erat , aut in aliis cadaveribus fo- det, exbibuerunt. — Ex quibus firmiter concludi poteft , ab boc iu- faru fatiguineo , fato immaturo funttos , fuffocatos fuiffe 9c. — Acce- dit HEUCHERUS in Differtat. de erroribus circa caufas mortis fubi- te, Witebergz 1713. edita, $. r4. his verbis : digillatim bi eatarrbo fuffocati cenfendi funt , quibus ferum , feu lympba fanguiris , quacunque de caufa vitiata, copiofius vefpirationis organa occupat, in broncbiis veficulisque pulmonum pertinaciffme veftagnat. $c. Ube-. riorem vero adhuc probationem fi quis defiderat, ille perpen- . datfaluos in noftro ad extremum usque halitum, fenfus & mo- tus voluntarios , unacum loquela, quibus, tamquam certiffimis eatarrhum fuffocativum ab apoplexia diftinguentibus (ignis, Me-. dici adíénfüm praebent omnes , vid. W/EDELIUS 1. c. pag. 27. Hifl. morb. Wratisl. Yzo1. pag. 305. €9 1702. pag. 16, VATER im. | bij: de mortis fubit. non vulgaris "" s thef. 18. | Unicum idque palmarium argumentum ,. quo apoplexiani. tuentes utuntur, humor eft intra cerebri membranas repertus. Adfentiri huic qui vult adfentiatur. Diffentit celeberrimus ST AHLIUS in Notis ad Harv. artem cur. expetd. cap. XXXII. pag. /2777.de eodem hoc argumento graviter profe&o ita przcipiens z injpeitio capitis, apoplexia ferofa ve: , jam pridem fufpedia eft — X" Cir- «ALL 212 A Hifhria Morbi, Mostis 0 | eircumfpettioribus s 5 num in illis ipsius e fape non eque copias — travafate lympbe quantitas pro eaufa talis eventus conftitui poffit. " nou potius pro effeu demum deficientis reditus bumorum per fua vafa vefpici mereatur, | Tanto magis cum fepe monftvofi bydrocepbali infan-. tum , nibil apopletfici aut pavalgtisi v ita facile pof feivalanto. cnl J STAHLIUM dum nomino , confilii ab eodem. anno. 1 pod ! pro tuenda Principis noftri valetudine confcripti mentem fu ibit recordatio, quod coronidis loco nes non lingua, mutatis, E ponere libet. Si He air ipla "Ica **x a ie de Lie ausfibrlic ertbeilte Nachricht von des Durchlauchtigfen Ham : Patienten. Leibes- Conftitution und. nacbmaligen: Befcbvverun-. gen, zeigen deutlich, dafs der Grund. aller andern Befcbvvers, — e voti) fid: Wie die vvoblervvogene Patbologie vou dem, Zufammenbang | dergleichen. umziebenden Stümmungen , oder. gemein genamten Reguigitationibus , genug fam anvvelfet:. Hauptfücblich aber, vvie vielmebr offtmabl auf. unordentliche Motus derer Humorum, als. auf deren befondere. Crafin oder Dyscrafiam zu gedencken flebe..— el-—— €bes um fo vielmehr Betracbtung erfordert , vvenn àllbereit eine merck- liche Gevvobnbeit eingefcblichen , vvelche vvenig mebr auf Portionem. juftam materiarum €9 motuum fich .beziebet ,. fóndern baflig auf die | AMotus filet , und Unrube macbet. | Ivie zufórderft i in Moralibus meby | als zu gut bekannt iff: — Da wm in gegemvvirtigem. Cafu fo gar einer " béreditarie difpofitionis nepbritice Ervvebnung. gefcbiebet , foilde Betrachtung deffo mehr f undirt , und alfo dabin zu denchen. 1 VM dergleichen Regungen mit: aller Béftheidewbói; tbeils preoccapando be- gegnet vverden kümne s tbeils aber ibre Anf'itze nicht fovvobl ged; pf je " zurück. getrielen vierden (vvoraus andervveiten nocb f 2 e. eéd ionis Principis fubite extincii, — - 229 chere. Translationes erfolgen, ) als vielmebr. favilitiret und mm alle . bereilung béfanfftiget vverde. — Vernünfftige Praxis allein, nicht aber amerfahrne Theorie, giebt zu erkennen, vvas das gemeine Sprüchvvortz Inter duo mala minus eligendum , auf fich babe; und vvie ungegriün- det die Hoffnung fey, alles von Gruud aus zu. meiflern. — Da nun in Gegenvvart , fovvobl der Gries und. Steinlein [ich von Zeit zu Zeit 4usvveifen, als auch. die Hemorrboidal- Lifftung ebenfals fich meldet , fo mócbte vvobl auf diefe beyderley Commotiones vornemlich zu feben nütbig feyn, ww folcbe vor unordentlichen , umniffigen und bartuácki- gen Erregungen, treiben uud Stümumen zu vervvabren uud davimue Linderung und .Miü[figung beyzubringen s alle Narcofin. aber mit üuffer- fier Sorg falt zu vermeiden. — Well aber es eigentlich auf formirte Fra-' gen ankommt, fo vvill uur amocb diefes vom Aderlaffen melden, dafs — aacb uicbt. allein beftándiger , fondern. gevvifs uuzübliger Erfabrung , folche Art Lifftung , im diefen Cafibus eines. der beften prafervativ-.— Mittel fey , entvveder die Erregungen viel zu mildern, oder vvobl gar, (vvie vom Podagra vevfcbiedene eclatante Exempel babe,) abzu- vvenden. Iff aucb gevvifs disfalls nicht ein geringer Mangel, vvann man vit Aderlafs anzukonnmnen uicbt vermügeud ifl..— W'orauf. nachge- bends alle andere Medication vveder fo leicbtlich anfcbláget, uocb auch. fo viel mit Befland ausrichtet: 3a alles darimen etvva vorfallende- verfeben , viel uuleidlichere W'iirchungen. tbut ,. als. fonften. wmicbt. ge- fcbeben vviirde , vvann einige Erlüfftung vorber. gegangen gevvefen. Nun vvird gemeldet ; dafs 1723. den 13. .Maji eiue Aderlafs auf ei- nem Fus gefcbeben, wvvobey vveder vor, noch bey , oder mach der Operation , ein ungleicher Erfolg benenmet ifi Dafs alfo uicbt etvva eine founders groffe Averfion davon vermutlich fállet s anbey aucb in darauf gefolgten- Majo, erft nach .gefchebener. Aderlafs , beym. zubin-. den , die Obumacht ficb ereiguet , zugleich aber aucb , vvie die Ex- prelfíon lautet , dafs es eiue gelinde Aderlafs gevvefen: So Ae - me^ "NAM ff 3 ü in, | 338 Rr Hifloria Morbi, Mortis RE. - — Ls 4» dabin , ob uicht die Lüfftung etvva zu geringe gevvefen feyn müchte ,. | als von dergleichen bey. desfals empfindlichenSubjetlis mebrmabl. diefe. Folge beobachtet vvird. — H'erden aber. aucb faf. notorifcb. dergle rog " Obumacbten , "velcbe (auffer erheblichen Kranckbeitén) auf blofe. — Aderlaffen vorfallen, faft nirgend. vor. gefübrlich geachtet $c. . Um, aber auf die Frage zu kommen , fo ift der gute, ja flarcke Appetit ge-.— vvifs ein febr gutes. Zeichen, uud mu dabey zu bedencken, ob aucl | binlángliche Leibes- Bevvegung dabey beobachtet zu. vverden pflege? Wan auch übrigens die Davung und richtige Oeffnung und Abgang. —. — dabey Statt findet , pflege meines Orts keine. Gedancken auf ander- vveite vveitlàufftige Inconvenienzien , vveder privatim in abdomine , noch felbft ià der Circulatione aniverfali zu venden; Zumablda auch, — | die Num. 3. 6$ 4. augeregte Reflexiones in fatlo nicbt. fpecificirt, nocb, befcbeiniget vverden; und da die tágliche Erfabrung dergleichen in der. Jbat mit denen allervvenig fen Exempelu bezeuget, vvelche gegen eine. ad faft unzáblige Anzabl auderer nichts mebr zubedeucken geben, als dafs — in folchen vvenigen Füllen es nicht fovvobl auf dergleichen generals, 3 Urfachen, als audere. fpecial - Umftinde ankommen müffe. Was abet — fovvobl das Emfer - Briiunlein , als; vornemlich. das Seltzer - Waee — belanget , fo babe von diefem lerzterm noch niemablen einigen vvabren. .— uuivoquen Effetium empfindlich vermercken künnens das erftere a mebrmablen, zvvar obue Schaden, jedoch ebenfalls obue vvabr em-. E pfindlicben Nutz, getruncken zu vverden abgemercket ;. gleichvvobl aber, vvo nicht andere befcheidene Beybiilffe angevvendet vvorden; meiftens eiue. Atonia vifcerum fich darauf geüuffert , und befcbvverlich gefallen., den Wesbalben ich keine Reflexion af dergleichen mache. — Selbfg dem — | Schvvalbacber Sauer - Bruunen betreffend, vvie er vor der milde, einen gehalten vvird, pflege docb folchen , vvegen vermercklich e-. E folgter blüfigen Atomie, wicbt in. Confideration zu ziebeu, — Qb und, — wvie vveit er Gries treibe; iff mir in der Tbat nicbt. genug p P; -— 1 0 6e Sellionis Printipis [ubito extindti* 231 kannt , pflege aber alles Treiben. in diefer Abficht zu vermeiden, vveil "es ordentlich mur sebreren Proventum nacb fich ziebet, vvelches , vvo wicht eine mercklicbe . Abflev(io dabey ftatt. findet , bedenucklicb fllet. "Hauptfücblich ift das W'erck, meines. Erachtens , febr vvobl bedücbt- lich in Abficht beyzubalten, dafs nicht durch qualescunque effe&us mar- tiales beieroclitos eine umvermutbete Irrung davon ent(lebe. | Verbalte "anbey nicht, da(s in dem Bericht , bevorab von 1723. his 30. davon keine genaue Ervvübuung zu finden , mir befremdlicb gefallen. — Es iff die Confpiratio commotionum uepbriticarum. calculofarum cum fto- macho €9 inteflimis fovvobl aus mauchmaligen Vomitibus , als foge- naunten Colicis mepbriticis: gemein. bekamnt 5. gevvifs aber auch nicht vveniger kundbar , vvenu maun es beobacbtet ,' dafs fovvobl Colice | bemorrboidales, als fplenetice inflationes €9. cardialgice turbe von daber fich finden, desvvegen dem die unauflüsliche. Confpiration die- fer Zuflünde müvr alezeit erbeblich bleibet.. Was aber die letzte l 1 l 1 Frage anlamget , fo. ift folche dergeflalt vweitliufftig , auch im Ag- febung des Herrn Leib - Medici Ordimarii , der es felbflen am be- fien. vveifs ,' unerbeblich , dafs , in dereu Beantvvortuug in extepfo such einzulaffem, keine Urfach finde. — Genius movborum exquifite cognitus €um ipforum motibus, progreffibus , fucceffibus , exitibus, confpiratiomibus , trausformatiouibus, iff obme Zweifel der einige. Grund vvorauf favvobl vera patbologia , als tberapia metbodica | berubet. uud. fefte flebet..—. iam diee klar fiud, fo kommt es viel. . muabl mebr auf ein vvoblgesrimdetes Confilium , als vielerley Auxi- - Ha am. — Wann aber aucb diefe erforderlich. fcheiuen , fo babe: von fib langen abren. erfabren , dafs es insgemein auf vvenuige , puy . die rechten Mittel aukommt , und am offteflen mebr Simpliciora., als Coacervata , vvelcbe nicht fovvobl uach der gemeinen Teife auf Symptomata fich: bezieben. follen , als. fundum ipfum morbi am- geben , quo fublato , illa fponte quafi evauefcunt, — Caveudo, ue, dut. UA se ubi oJEUMUÉ : CAS PY. A . Y s 232 Biferiss Mri Mais clus rine d *» tbi prodeffe- "on datur , noceatur..- Sage allein. zum Befcblu kurtzer Reflexion auf die veit(lreckende Frage... dafs I vd der Erfabrung. gemáfen methodifchen Gebrauch, eines. ved und. zarten. Nitri jederzeit, ungleich gevvijferu und. woch - "twp ehern miützlichen uud beilamen Effe unter Güttlichem Pa fland, erbalten, als von allen Brummen und Wajer, vou deren. ün- befand. die gantze Welt. wveifs , niemabl bóren noch - feben. künnen, E d . , * d . : - red ct L1 . - : . -* Ed -mueracbtet. ich. Hun in. 46. gaben mit aller ; Sorg falt. und. "Augele- Es genbéit mich darum y etendige babe e. Berlin dens, II. Hs xg xt E E. Sa MERCURIUS OPHICUS- DELARVATUS. i PHILALETHAE. INTROITU | OCCLUSUM uma REGIS PALATIUM . PRODIENS IN CONSPECTUM CHYMIA- TRORUM , QUI IN AURO ET ARGENTO VIVO SPD 11A HUMANJ& FELICITATIS APICEM , VITAM LONGAM UNICUM CULMEN SPEI P pocta COMMENTARIUS ; N QUO AUCTORIS ILLIUS. | DECEM PRIMA MEDRMA CAPITA ;MERCURII SOPHICI PRJEPARATIONE | PERSPICUE PER TN ELUCIDANTUR J.H.C, H. S, M. D. Mb. 48, Med. Phy Fol V1 88 M Elus e[f philofophari , : quam diari, 1 quia continet in fe divitias €9 omnem feli-.— cilatem terrenam corporalem, — Aridtot. — ' Alchym, in Epift, ad Alex. M... pm 238. — VFMercurius depbieur: Delarvatus. m USTRI, MAGNIFICIS, EXCELLEN. WTISSIMIS, EXPERIENTISSIMIS, DOCTIS- SIMISQUE, CAESARE/E LEOPOLDINO- CAROLINA - .. NATURJE CURIOSORUM ACADEMUE - — DOMINIS,. DN. PRAESIDI, - DIRECTORI, us AADJUNCTIS,. ib. o ATQUE: p UC OLLEGIS - SPECTATISSIMIS, SALUTEM ET SAPIENTIAM. jWSARSA quam rumor publicus , ; qui eum cum infami ^ A SA profligati pudoris fcorto intimam colere fami- mom 25 liaritatem , perpetuamque no&u diuque exer- - cere converfationeri TR CHIUNI Hoc quod eft, olim erat "Sophiam, Hermetis Trismegifti filiam , füb vcblici ts omnium nebulonum ac impoftorum proftibuli , Alcbynie nómine diffa- matam, deperire. Vir improbus & Alchymiíta pari paffu am- bulabant. [ta Ciniflonum ac fumivendulorum fraus & rhali- tiaantiquiflimam & fupremam Tm (cientiam , 'analyfi 2g | . . inpri- "- — 23 - eMei eurius Sophitus Delargatus,. i ————— —MMÀ MÀ — MM —— tà 3 inprimis fpagyrica acquirendam, fub Alcbynie , vel ipfo nomi-- ne horrendz, titelo reddiderat quibusvis bonis exofam, fufpe-- Cam, &remis , ut ajunt, velisque fugiendam , ita, ut ncino vel nequitig, vel ftultitiz, aut faltem ineptiz notam eMupen qui illi-fe dedidum profiteretur. Pofteaquam vero, Mufarum Proceres illufiriffimi, | gula artium omhium liberalium , inprimis Chymiatricz fortunà 3 . eloriofiffimis Scientiarum Statoribus, eterna laude celebrandis Cefaribus, Divis LEOPOLDO & CAROLO VI. per Ger- - maniam inftituta, ere&a & refpe&tive confirmata eft florentif- fima Nature Curioforum Academia ceu publicum quoddam - fcientiarum emporium j recepit quoque pudiciffima hzc virgo, Sophia 1 Hermetica , it dies magis magisque, faltem apud pruden-- tiores, & quibus fiGa funt de meliore luto przcordia Virgini- tatis intemeratz priftinam gloriam. Recepit a pracellentiffimis. ejusdem membris , Mufarum Magnatibus ; , artis & naturz ge- nuinis filiis, exiftimationem & venerationem, non quod jada- - tum iftud immenfarum opum cornu copie, plurimis fane ad« - huc hodiedum decumanam fabulam , geítare dicatur, quam quod ad Gazophylacium , in quo genuina fanitatis & vitz: phyladeria abfconduntur, . recludendum claves porrigat. Cum przlaudatz Societatis Veítrz primarius fere ac uni- - eus fcopus fit, abdita Nature perveftigare , ex ejusque gre- mio fubliipia remediorum arcana & medendi methodum , a. fecuriffima Naturz , folius morborum medicatricis , confot« tatione petitam , ad publicam humani generis falutem eruere, unde quoque jam a primis laudate Veftrze Academiz incuna- . bulis Hermeticz Sapientiz penetralia magis magisque invefliga- ri ceperunt. Neque AGQzxonis exemplum generofos fcientia- rum venatores a nude hujus Diane confpedtu terrore panico », Z abftraxit, Lubuit non paucis ex monito magni HELMONTIL, . qui. Mercuri Sapbicus "Delarvatus, 237 7 — GUN. PREIR- TRE A s qui voce coram utiverfo mundo publica, fed in fubmitffo E . fitu, glorificat luminum patrem, quod rejetis ceterarum pro; feffionum quisquiliis , ad folam Pyrotechniam fuerit vocz- tus , lubuit inquam carbozes emére €9. vitra, €9 dicere, qua di- dere p ex ordine iciion atque nummoruim dipenda. . Non fuit üihplius verecundia primariis ejusdéim Profeffo- tibus & Archiatris publice fcriptis profiteri, fe hanc amaáre, colere & per ignem & aquam profequi Virginem; unde hor. tam exacto calaitió Hiftoriographi , quos adpellant , Romani- ci, verba aQdionesque amantium confüeverunt adnotare, quan; ifti, quidquid in feeretiori Hermetis cubiculo a&um obferva- tumque eft, litteris candide confignare : Non tot eulogiis & verborum foavité fuas delinire folent àmafias proci amore fuc. cenfi, quot iflam artis fli. Audite fuaviloquum Cbriftiauur, LANGIUM; quomodo mellitis verbis fug blandiatur chymiz, Tr. de fbermis Carolinis : Cbymia , inquit , uoffer eff amor, && tuum won diffimile ea fit delicmm. — Medicine gloria eff. Chymia, , gaudiumque nofocomii , fofa medentum , liliumque artiseft illa. Pul- ^de virtutis uva delicata, &$ prima gratioforum gratia veuerauda ef Chymia. 'laéeo innumeros ejusmodi Chymiam depereun- tium tenerrimos difcurfus. Non detre&arurt proin Veflrarum' Éphemeridum Dire- | ékores varias ex fecretioribus Laboratoriis communicatas ob- fervationes, &, ut vocant, Proceffus, immo vel integros hu- ..jus argumenti Tra&atus fuis Decuriis inferere. —Teftes funt Petri. FABRI Monfpel. Manufcriptum Alchymicum ad Holfatie Ducem , Tumba Semiramidis: Hermetice | figillata, HERMETIS ve- feris Aurum aure, Difceptatio de^ Lapide phyfico, HERCULIS vefiri tertii Differtatio de Medicina. univerfali per. menftruum cae 2g 3 : tbelicum 38. — Mercurius Sephicns *Delarvatus, TOF uM P DIL META $ WHO - tbolicum querenda, ut plura aliis inferta artis Proto fpe- cimina filentio praeteream. ! e a— - Accedit, quod & plures FUE UAR veftrz. Curiofi ipfütn hoc Regium Sophiz palatium a PHILALETHA pfeudonymo in Introitu aperto veclufum , aut potius magis occluftm , cujus fo- res nunc amplius pandere conftituimus , laudabili conatu in- eredi tentarint, inter quos poftremus non fuit ORPHEUS Academicus, vir equidem laboriofiffimus , infelici tamen fato non adenilis , Ceu non perfundtorie dexteritatis & experien- tie ejus Tentamina, fingulari prorfus candore Anni o&avi De- .€uriz prima Ephemeridibus inferta loquuntur. | Neque etiam in re chymica verfatis ignotum eft, cele- berrimum Emanuelen KOENIGIUM, Academicum pariter Cu- 'riofüm , ad eundem PHILALETHUE Iaufroitum in pereximio «Regii vulpis volumine notas publicaffe; nec minus, ut alios fileam ,' famigeratiffimum 'HERCULEM Academicum Profa- tionem Palatio Philalethino prefixiffe, edicá quoque in ipfam 'Alchymiam introductione, Paucis : Sophia Hermetica im- menfüm obftrida eft Academic Veítre., ob recuperatam ab 'ea meliorem apud fanioris judicii viros exiftimationem & f- mz integritatem. Enim vero & horum veftigiis iftitére alii, tametfi illius .haud infcripti albis , Philofophi & Medici exercitatiffimi , qui partim apertà & explicata fronte, partim larvata füb pere- *grino nomine; conceptus füos de hac protophyfica propala- ;unt.. Quorum exemplo incitatus detre&are nolui finceris artis filiis proferre in confpe&um. lucem , quam ut in genui- (nis Adeptorum fcriptis mihi tradita fcientie lampas, dum | -multis annorum currieulis phyfice-accenfa prebuit; prafertim quando ad ejus lumen non obícurum fuit obíervare , innume- ros, WM o wu 2a ox d A ACM:ercurius gophicus Delavvattis, 239 — ——— — M MTM zoo S. ros, utut fümmz folertiae atque immenfi laboris viros, qui- | buf» abfit meam tenuitatem comparare, non confpexiffe aut agnovilffe lucem iftam, quam PHILALETHA artis filiis, ob in- ciedibilem occulte veritatis cum liberali fal(itate fi inilitudinem, ipi Agnorantiz nocte cefpitantibus fe prabere jactitavit. Et hzcquidem primar ia caufà eft, Mecenates Excellentiffin imi, ob quam opufculum hoc Illuftriffimis V eftris Nominibus T ATH ter infcribere ac offerre fim aufus, ut fi qui inter yos fünt viri Naturz interpretes fideles, & ope fecretioris' altiorisque Pyro- : téchnig adeptum medendi donum adfpirantes, quales conjicio effe plurimos , ex hoc qualicunque fpecimine judicent, num,. quod i in obfícuriffima & profundiffi ma artis Sophicz caligine mihi adfulft lumen , genuinum fatuumve fuerit. Alias cau- fas fufius Differtatio praliminaris declarabit. Hoc tantum hic addere. é re erit ,- me. hoc fcriptum, quod ante triginta & quod excedit annos, inter labores chymicos exaravi, in even. tum mortis mez per teftamentum Vulcano addixiffe, ne in . Sophiftarum, opes potius, quam fapientiam, quzrentium ma- nus incidens, multis olei & opere perdende aníam daret; nunc vero ex viri prudentiffimi & confultiffi imi, Eremite Mou- (ami , fummi Sophie Hermetice amatoris, quem longiffimo terrarum intervallo a me remotum , Nidere nunquam, com- mercio litterario tamen fzpiffime (alatasc licuit , amicifIimo confilio in lucem prodire , duntaxat in gratiam verorum ar- tis filiorum , in primis eorum , qui ad obtinendum PHILA- LETHUE, finiftre tamen intelle&i, Mercurium , novos movent . aufus & tentamina , certe fcenas inanes, ut meo virorumque expertorum exemplo cauti, a Regulo impoftore, Palatii Phila- Jethini incola, licet in capite ftellam , in infigni coronam & | mundi ed E v * od x 240 Mercurius dephicus | Delaroatus "sc 4 Lossmecmer meupicuam xau ——— mundi globum pro fignaculo geftet , educi fe non | paan- tur, ^ ' ? » - "Vos itaque excelfa Acne Leopoldino- Carolinz Lu- Hu mina, quz inftar Solis füb coelo Europzo hodie lucetis, no» . — lite hanc meam luculam ob eminentiffimos fapientiz & digni- tatis Veftra radios adfpernari. Ignofcite mea temeritati , & non ex nominis exigui , Vobis forfitan tamen ob plures alios . editos libros non penitus ignoti , Aure fírriptum, fed ex qualicunque hujus conditione illius faltem bono publico fer- E vientis conatus gratiofe judicate. Ego Vos zviternum fufpi- e cio & veneror, Ephemeridum Veftrarum & Scriptorum in- defeffus ruminator, nec minus Nominum Veftrorum & Dignis E tatum cultor perpetuus, po JH. C. H. $,M, D, (M ercurtut. suphicws Delay bati, 241 Lenses onse DISSERTATIO. FRAELIMINARIS. | - OPUSCULUM PROTOPHYSICUM. MERCURIO PHILOSOPHORUM, povimus antiquum obtinere morem , 1 quod Priacipes a- liique Magnates non raro fub peregrino habitu in- cogniti aut fuas , aut alienas terras foleant obire. Hunc morem ha&enus quoque fequutus eft Sophorum- ille Mercurius, praepotens regni metallici, immo, fi Adeptis fas eft credere, totius Naturz terreftris dominus, quando arden- tiffimis non Philofophorum modo , fed & ciniflonum chymi- Caftrorum votis exfpe&tatus, non Ne tantum vefte indutus , fed vultu etiam larvatus orbem hactenus perambulavit, demum vero in PHILALETHLZ introitu ad occlufum Reis palatium aperto quafi fubftitiffe, omniumque oculis fe confpiciendum prebuiffe vifus eft, ob vilius tamen indumentum a paucis agnitus, neque pro dignitate honoratus. Scilicet perfonatus ille Philofophus Brus fuum quoque non nifi füb larva voluit fübire mun- di theatrum, & Reguli cujusdam ftellati fcenas ea. argutia lu- . dere, ut num Sophum, an Morionem, an vero Sophiftam ipfe voluerit agere, pluribus , & forfan non injuria, in mentem ve- - nerit dubitare. Saltem comoedia ifta multis imperialium milli- - bus hactenus ftetit incautis, qui theatro huic adíiftere voluére Dramatis Sophici fpe&tatores , & tandem confpicere in fine ex- — App. 4G. Med, Pbyf. Vol. VIL, hh euntem 242 Go ME Mercurius Sopbitus :Delarvatus, euntem Solis filium, purpuratum Sophorum regem, vifo , immo jam, ut certo certius. credebant, obtento: Mei philalbtbifio., idum ad a&um fecundum, in quo Rex debebat R e- : gine connubio jungi, effet . progrediendum,, fubito claufa eft. fcena, regina noluit fibi defponfare Verfi ipellem iftum Mercu- — rium hermaphroditicum, malens fine fpe prolis hactenus in coe- libatu permanere: Mercurius vero ipfe fanioribus merito xifum movens, primis intercludii-ícenis abfolutis, epiphonema ceci- nit: Ite atium eft , fuos relinquens fpeGtatores attonitos, & qua vifo Gorgone faxo immobiliores, dolentes merito & ingem fcentes , tantum laboris, temporis & fümtuum in hoc ar d fruftra effe: impeníum... Fatentur tantum non effufis baie " I luc fe du&os, ubi enthufiasmi habitant, & pulcra ie hag rum rerum, poft aliquot tamen Olympindes Proceffui Phil. thino isapetids didiciffe (& fcandere Olympum, fed non sl tem Hermetis. . Et fic quidem mundus luditur etiam in re,qug . putabatur moraliter certiffima ac infallibilis. Nihilominus non defiftunt etiamnum plures hodie nova facere preludia, novis - Mercurium induere cothurnis & recenti veftire chlamide, ut . tandem regio connubio. aptus, aut dignus evadat. Interim Pfeu- donymus PHILALETHA latet poft fiparium, ceu poft tabulam Apelles, & mundi ridet ftoliditatem, Mercurium fophicum in | co, ubi non eft, querentis. Explanabo hec clarius. Notum eft, Sophis Hermeticg. | Candidatis, non patere ad Solis aulam ingreffum; nifi obtenta prius clavi Mercuriali , vel etiam , ut nonnullis vifum eft, alca- | heftina , ad cujus proin jbeiossn collimant fübtiliffimz: &. 9€- cultiffimze allegorize. Hüjus & materiam, & qui rei cardo eft. preparationis genuinam methodum doen Philofophorum nemo, nifi füb denfo. enigmatum involucro, detexit, Sap». E texit potius, & adhuc, ut ajunt, Mitis nii dignis, | E L2 4 D LE Mercurius sepbicus Delarvatiüs, 245 — M M cá fyécisli privilegio vocatis, ita , ut c afpciir LULLIUS, Philo- fophorum omnium facile fpinofiti mus, vel ex eo gloriatur, quod librorum: füorum compo£itio nil lud. fit, quam fagacis Áángenii fübtilitas ad artem celandam.. Quocir ca fub fpiritus, five quint Effentiz vini deftillatione ,. mercurii fophiei prepa- rationi admodum parallela , fubtiliffime artem occultavit. £r. 3Bafilius VALENTINUS paulo fincerior ex auro vulgari ad lit-- teram fuas claves ingeniofe fabricavit, füb quibus tàmen Mer- curii fophici peoceffum quoad omnes iréunidbcaiéón admodum myfítice infinuari ipfe monuit. Sed certe nec vegetabiles LUL- LII claves, nec ipfe BASILII aurez. ( idem de bius vitriolatis intellige, )' introitum: palaui Regii «hactenus ulli recluferunt- "AGRICOLA major & minor profe&o non fimplicitate ruftica ^ex ipfo plumbo, feu Saturni minera, easdem conficere docue- Tunt, circa quem laborem quomodo non plumbea, fed vere aurea dexterrimorum virorum; ingenia. & manus fe fruftra fa- xigarint, quis inter Chymiz cültores eft, qui. hefcic ? SENDI- 'VOGIUS fpeciofiori & elegantiori theoria & phraíeologia Cha- ]ybem & Magnetem obtrufit in Nitro, a&re, aut rore invefti- gandum, quaf ad hzc aureas palatii R egii "— fingulari quo- - *dam magnetismo neceffum foret dehifcere. Verum COSMO- POLITZE occultus vitx cibus invitavit plurimos; paucos fa- tiavit. Effoffa ad genua fovea non uni trifte fuit prxcipitium. "Atque ita,'ut plures alios brevitatis caufa praeteream , Adepto- rum quilibet, (criptis ha&tenus celebris, peculiares fixit analo- -gias & allegorias, qus & ad litteram proceffum artis quendam "függerunt, fed plane inütilem ac fruftraneum iftis proceffaum aucupibus, qui cafu artem fe fperant repefturos, in fenfü au- stem myfítico genuinam. & materiam, & preparandi methodum "indicarent fapientiz filiis , nature magis poffi virgin quam "contextum fonumque verborum attendenitibus.-— .. 052 nU hh z Tan- FI v» riw dii — 244 — Mercurius Sopkiéns Delurvatats; EM E Tandem igitur pofthofce omnes in lucem prodiit 1 Píeudd» nymus PHILALETHA , Philofophus aftutia diris cs | füiloque fophico: demi mus', iisdem docendi fcribendique ar- gutiis utens, nova methodo Mercurii fophici praeparationem: | docuit, aut faltem docere vifus eft , per argenti vivi vulgaris mediante Reguli antimonii martialis fulphure, vel fimul quo- que. Mercurio, depurationem, animationem & duplicationem, - ut fic, rejedis, amalgamationis & abftradionis multiplicis be- neficio, nativis fordibus, Virginitati priftinz fimplicitatique re- ftitueretur , ceu latius in opufculo hoc noftro protophyfico -oftendetur. Et revera tam ingeniofe hec eít commentus, & tali energia, tali veritatis indubitata adparentia, ut Jovem ju-« rarint lapidem innumeri, hunc effe Philofophorum, quotquof . unquam fuerunt, finceriffimum candidiffimumque. Creditum . eft adplaufü publico, proceffum hunc effe in circumftantiis qui- - buslibet ita apertum & numeris omnibus abfolutum , ut illius Columbarum & Aquilarum beneficio argentum vivum vulgi nolens volens tandem in Sophicum transmutari fit neceffum s- - -$ta enim fübtiliter ac vafre dire&a funt omnia, ut fingulz cum -Mercurio ad litteram indicatz amalgamationes & füblimatio- -mes, feu abftractiones , revera fuccedant, & ipfe Mercurius — -evadat, quantum per hanc quidem procedendi viam laboriofif- imam natura concedit, in exteriori corporis textura (nam . interior ejus nucleus fic neutiquam attingitur, ) puriffimus , ut jam regali thoro thronoqae dignus videatur. Verum ftupenda catastrophe ! obftupuere fteteruntque co- ke mv, & tantum vox non hzíit omnibus , quando veluti con- -fpe&a Medufa attoniti omnem prater fpem experiri debuerunt, hunc adeo quidem laboriofe ac fümtuofe paratum Mercurium. nullatenus aurum , juxta promiffa & exípectationem, radicali- ter folvere, & fe per. minima infeparabili nexu illi ad naturae plus. - "vj. | | | Mercurius 7 Delarvatus,. I44 plusquam perfe&ionem jungere. O deploranda Artiftarum fa- ta! Siccine larvis mundus luditur! Sic perfonatus Regulus Íe regem facit, ut etiam oculatiffimis imponat! Siccine introitus ad Regis palatium apertus eft, & reda ad Sophiz templum de- te&a via? Hoc ne eft Philaletham agere, & falfiffimo fcripto doctrine filiis illudere? Apage! occultum illud Regis palatium dici potius meretur fumofum funefíti operis caftrum , atratum fepultz fapientiz Maufoleum , quod informes circumvolant in- fipientiz no&uz. .O opum & immenfi laboris vorago, prefti- . Blatrix Alchymia, magiftra vanitatis! oae pluresque alie auditz funt querele , quibus & dete- ipitiones execrationesque in candidiffimum Auctorem fucceffe- " funt. Verum, viri boni, linquite nznias; imputate vobis, non fcriptori, füperficiales Philofophi , quod litteram magis, quam fenfum myfticum ingeniofiffimi Adepti attenderitis. PHIL ALE. 'THA extra culpam eft, cum palam ingenuo candore fateatur, fcripta fua, qua planiff ma videntur, omnium obfcuriffima es- fe, atque citius incautos in errorem inducere, quam alia, quz extant, omnia. lpíe capite XVIII. fie monuit: Que omuia cum grano falis intelligenda moneo, ue forte litteratim procedendo fepius errare contingat. —.Sic euim cum infolito candore pbilofopbicas Jule tates texuimus quod wifi plurimas in precedentibus. capitulis jueta- pboras olfeceris, vix aliquod meffis preter. difpendium colliges, Et rurfum Cap. XXIII. $umma arte Sopbi boc Jecretum occultarunt, | O8 fimiter credas , os fundamentaliter idem feciffe. —. Non aliter profedo fe res habet. Ipfe fibi foli & fcientiz filiis (quod & Rex GEBER de fe gloriatur.) artem tradidit, & non aliis, veriffimam tamen atque omnino certam. Quod au- ripetas, potius auriperdas, attinet, qui inftar Andabasarum ex E our ruunt in proceffum , & coco impetu rapiintur, vix At condoleamus mereri videntur, cum volentil«$ non fiat in- hh 3 juria, E Mercurius sopbieus Delarostui- ids juria. pe quidem ad Regis palatium jam prenturomo ipfis €ffe patentiffimus, PHILALETHA introitum aperiente, ed a re&a femica fe feste deviaturos judicabant, przvolitantibus - geminis Diane columbis ,. & ceu materng ifte apud MARONEM aves, ad ramum aureum viam indicantibus ; immo füpremz felicitatis apici fe j jam proximos autumabant, adparente i in coela €hymico ftella antimonii fignata, neonati regii infantis cunas .— oftendente, Peculiaris namque ftilus, qui ut in fecunda ope- ratione fàt apertus.eft & candidus, fic in prima, quam hercu- - leam vocant, fat quoque fimplex, imo ad litteram fere per Re-- gulum Martis ftellatum intelligendus videbatur. "Verum poft- E quam a practica mentali ad. E devenere , comparuit eorum paffiva deceptio , & a&iva PHILALETHAE verüipellis Ld aftutia, mundum, cujus idolum aurum eft, nafo adunco fü: — . | tichd itk; Confi derare rurfum debuiffent, fcit mam ejus admonitionem Cap. XIV. Notificavimus infuper, quod diffcilis. fit Mercurii veri philofopbici preparatio , tamque diffcilis , ut opus fi — | peculiari Dei gratia, fiquis ad exatlam ejus uotitiam perveuire cupierit. Quod fere idem eft, quod PHILALETELE cozvus fcripfit HEL- - MONTIUS , cujus . quidem libros fe legiffe ifte alibi fateturs ' S verba fic fribede: Nemo, etfi artis guavus fuerit , ad coifecutionem perveniet amquam , quem Altiffmus fpeciali dono won eo dedüxerit. Particular euim privilegio fit id electus ac dotatus, fi potiri L3 wiedio debeàf. . Verum enim vero maxime dolenda fors eit Chymiatrorum, DE qui morbos jacenti nature intimius nuptos vulgari remediorum phaangi haud cedere tota die obfervantes, ideoque emph: Adeptsrum conteftatione provocati nullum non movent lapi- . dem , &-vel Mercurium fophicum, vel ejus fratrem uterinumy. (ex eadem *empe matre, fed diverfo generandi modo: dum, utjam Oiq alibi docui) liquorem alcáheftinum, & uk i teru- ; | Mercurius &opbicut QDelarvatus,. 247 ; terutrius beneficio remedia iíta poteítativa —— tantope. ^ e depradicata adipi iscantur, a Mercurii interim CAE T ita in, cantati fünt, ut in argento vivo vulgi, contra Adeptorum toties totiesque repetita monita, univerfale illud folvens repe- riri & (ibi imaginentur, & orbi quoque litterato argumentis auibusdam (íervo tamen iíti fugitivo fimilibus) amplius per- füadere conentur, ut varii libelli chymici pofterioribus annis - editi, curiofos in re chymica libraria veríatos abunde poffunt docere. Dolendum inquam eft, horum quoque plurimos ad fo- res palatii PHILALETHINI no&es diesque pulfare, nec tamen intromitti, Regulum inquam antimonii martialem ftellatum ceu Sifyphi : Saxum manu veríare indefeffa, neque tamen liquorem illum omnia folventem inde exprimere, quod tamen haud mi- rum, citius namque pumex oleum, quam ifte Regulus aquam funde philofophicam. | Quamvis non nemo 6 tribu flibiata Medicus rurfum non multos ante annos, id tra&tatulo chymi- co. profiteri, & quod majus eft, mille imperialium fümma fin- gulis tribus tamen duntaxat principalis dignitatis perfonis ( fi forían quis in Germania i ita auri fplendore effafcinatus reperire- tur emtor,) Mercurii fophici Íícientiam , ejusque a fe parati co- piam venalem exponere non erubuerit, talibus quidem adnexis circumftantiis ac conditionibus, quas, 6 veris philofophiz Her- meticz principiis duntaxat vel leviter tiné&tus perpenderit, fa- .€ile colliget, ejusmodi Mercurii Philalethini venditorem ne limen quidem verxz Sophiz íalutaffe, utut plenum magnis cum €Oo paratis arcanis ícrinium jaQitet. ^ Verum ab- fint infidiatrices tendicule , quibus miferi auripetz circum- weniuntur; quibus magnates defidiofi fcientiarum | venato- res in artis lenocinantis amplexus^provocantur , ut publica » mundi egentis meditentur fübfidia, augufta refidentiarum Ca- pitolia, & imaginaria in Lune concavo territoria, immo & aurea ad ferrei temporis folatium fecula. Non "d SUE | 248 Mercurius ephicus "Delarvatus. — 00 0 —- "Non ca mihi (ane intentio: eft, quod Sophiftis proceffüum um snicofibus, phiiofophorum plerumque fimiis , auri prede in hiantibus, auferre velim ignorantim catara&am, fed folis ve- | risque Archiatris, fapientiz Hermeticz ftudio 2d corporis 1 2 mani fanitatem vigoremque unice confervandum ac reftauran- dum addi&is, hac qualicunque mea opella gratificari. enim cum fepolids fcholarum przjudiciis cdi particu. - larium in gravioribus morbis jacente natura infirmitatem agno- ícant, ad metallorum & mineralium fulphura, quibus maxima tnorbbrum cohors , fidem faciente HELMONTIO ,. aufcultat, merito & füfpiriis & precibus ferventer fufis , & inet ignem indefeffis anhelant, non aurificum lapidem tot d obíeptum, (cujus obtinendi fpes fatuorum paradifüs eft,) in- - tendentes, fed vere aurei ex auro ipío ad corporis humani im- — becillitatem remedii füpremi adeptionem fecuriffimam, quam —— fi non penitus adíequantur, obtinent tamen quid opera non pe- nitus indignum, juxta paroemiam : Evenit nomumquam ut ali- — quid grande imveniat , qui femper quarit , quod nimium eft , ewe 1 vere philofophicam rerum creatarum fcientiam. ] Interim tamen quam neceffaria fit operi chryfopoeo Mercu- rii fophici poffeffio, vel tirones artis non ignorant, fapientes ve-- ro ferio monent, fatius hic effe altum filentium , quam nimiam calami aut liae libertatem. Sufficit noviffe, aliaih effe Mer- curii philofophici, ad Elixir aurificum, iudiibdi numeris abfos- luti conditionem, alias ejusdem in primo faltem ordine ad emi: - nenter polychrefti medicamenti compofitionem: fufficientis qua- litates, | Credo tamen dari Lapidem aurificum , & Mercurii fo-- phici.natales & ftemma olim in juventute mea mihi licuitcon-' — fpiceré, fed füb alieno dominio , & primo quidem, ut id ad- dam pro curiofis , raram illam in terris avem, nigerrimum phi- lofophorum corvum, qui fübtiliffima ie: aterrima fuliginis — rarum; 3 n -n c bae E: Mesturius. Sopbicus Delarvatut. — . 149 ———— ——— (URS mano ta n Pt — — — M Pa PI rarum, leve & fpongiofum alcohol reprefentabat ; fecundo eun- dem plumis nigris excuffis ablutum, & inftar cygni candidiffi- , mum, in forma alcohol magis compadli, amylum quafi referens; tertio terram Hermetis foliatam , qui quovis adamante luci- dior, puriflima & tenuiffima foliola referebat, quz ab Adepto parata effe mibi fan&e adíeruit eorum óaffedor períona prin- | cipali dignitate fulgens , quod. tam rarum fpectaculum primam mihi occafionem dedit poftea per multorum annorum labores Mercurii fophici effentiam , accidentia & phenomena non in .Adeptorum duntaxat fcriptis, fed re ipfa ad Hermetis athano- rem indefeffe fcrutandi , ex quibus mihi videor tantum addi- diciffe, ut quadantenus me idoneum judicem , PHILALETELE Tatroirum apertum ad occlufüm Regis palatium magis pandere; . Ád eft fenfus litteralis fübtiliffimam falfitatem oftendere, & (en- fum e contrario philofophico - myíticum ex ingeniofo verbo- rum cortice in apricum producere, ubi tropis & znigmatibus, " quantum Hermeticz fcientie permittit difficultas, & me errores optimi magiftri, docuerunt, remotis ftilo dogmatico notis perpe- tuis obícuriffimas Philalethz parabolas & gryphos died - Difpofitio opellze hujus protophyficze hzc erit : ! Liberprimus primum & fecundum Philalethini Introitus aperti Caput de Neceffitate 9. compoaentibus priucipiis Mercurii n phici , denfiffimis tenebris involutum dilucidabit. . |... Liber II. tertium & quartum caput, nodo plus quam "gordio intficatum , foluet, agetque , ut ipfe illis titulum fecit Audor, de Chalybe &9 Magnete Sopborum. Liber III. Caput V. & VI. profundiffima abyffi caligine obumbratum & aquis prirnordialibus merfum luci reftituet, füb epigraphe philalethina, 4e Operatione prime Mercurii fopbici — cos per aquilas volattes , ejusque labore €$ tedio. "Liber V. capiti- nono & decimo refpondens ,. virtutem $T ap. AG. Med. Pb»f. Vol, VII. ii Mer- I$0 " Mercurius. Sapbitus FUra Tg E ———À —— —————M——— —Ó——— Mercurii fophici & quod in illo eft fulphur,. Gd b infcriptione, de fulphure Mercurii fapbici. ...—— TEM His decem capitibus Mercurius PHILALETHJE able 3 tur, qui eft omne illud , quod poteft & philofophus expetere, & quod Medicum poteft nobilitare, genuina nempe aqua vitz Philofophorum & fpiritus Mercutii volatilis oleofus , fedzin- combuftibilis , quo radicalis auri paratur folutio, & verum — emergit aurum potabile, catholica non tam metallorum , nifi — in fua fuprema perfedione, quam hominum Medicina. "Tandem liber VI. & ultimus de radicali folis cum mercu- | riali menítruo folutione & individua unióne aget, Cui varia — arcanioris fublimiorisque Chymiz corollaria apprime curiofa | o - addentur. Hic vero primum Prafationi PHILALETHZE breves notas fübjungemus , ut qua methodo in univerfo opere fimus. proceffuri, patefcat. Ex his dubio procul colligitis, Precelentiti imi Chymiatri, - non fa&u facile effe id , quod animo concipimus, ( utinam confequamur ) ut é tanta perplexitate,, ambiguitate, obfcuri-. tate, veritatem phyficam eruamus , ita, ut pateat, PHILALE- . THAM ab antiquiffima illa HERMETIS Tabula fimaragdina , ceu | totius artis , quod volunt, archetypo , ne latum quidem u guem di(ceffiffe, fed omnibus numeris ejus fenfum ita fuiffe. ad | fecutum , ut pro veriffrIno Sophie magiítro proponendus fit. à omnibus, cujus dexteritatem admirari facilius , quam imita poffimus. — — i cf Jj 92-24 . Hoc faltem a benevolo Le&tore exigo, ut ex hoc. levidenf - grodromo, aut etiam una. alterave Operis parte detoto mox — judicare nolit, nifi bene perle&is & invicem collatis omnibus, P: | Si vero cuipiam rudior eft Minerva, ut myfteria hzc tam clare a Ine elucidata. nondum intelligat; fed spcoiminodamquen fuo : capidi - rd . Mercurius Sophicas Delárvatüs, —. 1281 P déc T brote dp BRE a s capiti. fimplicioremque optet Mercurii fophici explicationem, illum verbis magni AUGUSTINI, Expofit. in Genefin, fas eft ad- loqui : H«c tu fi potes , vdprebendgss fi noudum potes, velinquas va- lentioribus. . Tu. vero cum fcriptura (ego addo & natura) non de- feveute infirmitatem tuam €9 materuo iucefJa tecum tardius ambulante proficias. — Illa enim fic loquitur , (ego addo & (ic agit ) ut altitu- diue fuperbos irrideat , profunditate abfentes terreat , veritate magnos pafcat, affabilitate parvos nutriat. Quia fepe parvulis revelantur arcana, quz mundus nefcit, & Mepenbumpur a- prapotentibus & füperbis. | : —r. Weautem , quisquis es , . vite & hieu. jeu og 1&- duftrius | adfertor : compello magni LULLII verbis, Co- dicil. C. Il. .O Medice , fi babes memoriam | ad recolendum , £3 - intelletum ad. intelligendum ,^ voluntatem ad diligendum , aures ad. audiendum , oculos ad dou dud , 05 ad loquendum. , adplica fenfus tuos , ut recolas, intelligas , diligas , audias , videas, perle- . gas &9 retineas, quia cum bac ars de verofit graduali, £9 inveftigan- da ex fecretis natura , Jine quibus. inffrumentalis dire&io integrari non valet totius medicine , fundamentaliter artem illam fub certis fuis prin- cipiis plenarie comprebendetis... Diletus a Deo eft , cui. boc donum at- tis largitur per gratiam 9 intelligentiam ipfam reducere fcieuti ad. Me- dicinam quotidianam aece[fariam. -.. s Priusquam vero prodromus hic Didertstionem NL -. breviter adhuc prafari oportet de fcriptis PHILALETELE , fub . eujus nomine hactenus plura fchediasmata, incertis tamen Au- . éoribus , in lucem prodierunt. Et quid mirum? quilibet fcri- | ptor videri amat & veritatis amator, & Doctor, tum ut hoc .titulo (quafi omnes vnius PHILALETEUE , ceu philofophi | confummatiffimi fint foetus, ) fapientiz ftudiofi adliciantur, | tam ut majorem penes eos fidem & auétoritatem mereantur; | gum tamen eorum plures nil minus fint, quam PHILALETHAE ii 2 noftri SORPE 2523 Mercurins Sopbicus "Delarvntus; — ——— —— P —À——— noftri foboles , licet externa facie illius idioma atque pt cR ELT E u-€ mentiantur. Etenim cum non paucz Introitus aperti parabole notilimis in regulo antimonii martiali operationibus fatis re- fpondere videantur , nonnulli id olfacientes, & quafi magno chefauro reperto lztitie modum jam pe&tore non tenentes, in- genti fpe turgidi , juxta fpurias fuas ideas, Lapidis nefcio cujus aurifici, in immenfum tingentis embryonem fpeculative conce- perunt, de ejus lineamentis, phyfiognomia & natura relatio-. nes ediderunt, atque füb PHILALETELE nomine, quafi i is tam abfutdi conceptus parens foret, mundo pro genuino ejus foetu. obtruferunt, jamque martem & antimonio ftellam fignatam non amplius füb terminis fophico- allegoricis, fed proprio - - mecha- nicis pro fubje&o artis primateriali ad animandum Mercurium - venditarunt. Confirmari id poffet nuperis exemplis, nifi veri- tas nimium foret amara. Quando vero ad geminas Dime co- - lumbas, de quibus ad ravin usque difputatur , deveniendum - eft, proh quam chimzricz aves, ex luna nempe & venere - ( quafi generatio fophica ex uno tantum fexu fieri poffet) in medium provolant ! quas potius dixeris effe Stymphalides & Harpyas, quam candidas elegantesque columbas. EtprohHER- | METIS fidem! qualia de PHILALETHUE novem feptemve. aqui- i lis fcribillant , quas nunc volantes, mox implumes volunt , ne- ye fcientes, num in aqua generentur. Verumin dignofcendis ge nuinis PHILALETHJE , alteriusve Sophi vere adepti fcriptis univerfalis hec efto regula : Quodcunque fcriptum , tametfi PHILALETELE nomine füperbiat , tenet poftulatum : Im Rega- | lo antimonii martiali (quacunque etiam enchirefi paratus; mo- dificatus, ftellatus, cum luna vel venere metallifatus fit ) & Mercurio vulei ( quacunque. etiam fübtilitate cum eodem adi: à gametur & depuretur, ) recondi. vera aerarii fophici Pise: E Mercurius Suphicus Delarvatus, — 253 3 - —— —— AM—— t — ea Ao a. Eae E UE illud pro fophiftico indubie eft repatandum. Adfertio hac ex tra&tatu hoc noftro protophyfico fufficienter patebit. Certe a primis Philofophiz Hermetice incunabulis nun- quam in ea extitit periculofius , infimulque plaufibilius, veri- fimiliusque dogma, quam quod de argento vivo vulgi, per fulphur martiale regulinum depurando animandoque, etiamnum - viri doctiffimi pro aris focisque mordicus tuentur. Quamquam ha&enus nulla artificum etiam verfatiffimorum enchirefi, toties - totiesque repetita & variata, Mercurius auro howoogeocm: & "vere duplicatus ad radicalem ejus irreducibilis folusflinus obti- neri potuerit, ceu. non femel hinc publice motz funt querelas quibus i id effe&um , ut PHILALETHA tandem pro fummo: $o- pita, qui multos decepit , de fatto decipit €9 plurimos adbuc. decipiet, . fuerit proclamatus. Conferatur D. Ferdiz. HERTODI Epifto- ]a, Ephemerid. Acad. Nat. Curiof. Appendici Dec. I. Aun. VI. inferta quod tamen merito cenferi debet non fatis equum; Confideretur vis argumenti: PHILALETHA fcripfit opusculum philefophicum filo acutiffimo & obfícuriffimo : Legunt Sophi- fte , immo viri alias fapientia & judicio przcellentes, in fchola tamen Hermetis non initiati: Explicant contra expreffüm Au- &oris monitum , aliquoties ferio repetitum , metaphoras ad litteram: Formant certi proceffus ideam, quem genuinum effe ne dubitant quidem : Subjiciunt Vulcano, tentamine etiam re- petito, & magna quidem adhibita dexteritate & cautela, verum non refpondet fucceffus. Mercurius manet Mercurius, & aurum idem aurum; ergo exclamant: PHILALETHA eft Sophifta, eft deceptor. Viri boni, qualis confequentia? Repono: Mille ar- tifices juxta Sendivogii, Bafilii Valentini €9 Bernardi Trevifani theo- -yemata finxere quoque ex Rore, Vitriolo, Mercurio metallico : apcstus, quorum nullus in praxi fücceffit: Ergo hzc Philofo- ii 3 phorum 234. | Mercurius Spbicus. Delarvatus, jw dior triga. fophiftica eft & deceptoria.. tam frivola turpisque conclufio. La € R eperient , - fpero, hi in meis tra&tatulis , qued fatisfa- ciat, quod detegat errores atque in re&am fophie femitam re- ducat. Etenim fi nullus mihi prafixus foret fcopus alius, (20 Certe non eft alius,) quam ut tot in antimonio árgentoque vi- *o vulgi adhuc defüdantes artifices tandem aliquando ab irri- - tis laboribus defiftant, jam opera pretium confecutus videor, fi id obtineam. Quz enim in viro prudenti major poteft effe ftoliditas ;' quam in arte aurifera tempus opesque dilapidare au« rivoris proceffibus, mere idealibus, in naturs potentia minimé fundatis, fed verifimili duntaxat ac fuperficiaria Philofophia - fpem lactantibus ? Si Philaletbe eftis, fi tanto fervore adhzretis - fcriptis PHILALETHAE,, utique etiam non rejicietis Eugenii Phi- laletbe Euphratem , fcriptum ex intimis fophiz vifceribus de- - promptum. Quidautem ille? Legite, obteftor, appendicem, & ànimadverfionem illlus calci adnexam, qua paucis, fed nervofe admodum docet monetque omnes Sibii fufores, magna de hoc inyfteria. fomniantes , ne vocabulo Autimonii decipiantur, in- que eo & Mercurio, corporum omnium metallicorum crudiffi- mis, abi igne jam Exfiécadis & in flores. mere ficcos füblimabili- ' bus, fpiritum: mercurialem bumidum , feu fluidum liquidumque Cadpella. ut lubet , ) fc&entur, . Tu veritatis amator ier tonfule au&orem, & adde Fr. BASILII VALENTINI aureis - Ane litteris notandam epicrifin ex Triuripbo Antimonii , quz ex verfione Kerkringiana p. m. 286. fic fonat: Pretereunda non d philofopbica ftella. fignata , eg tandem fermo inflituendus de plumbo Kum 2 iofophorum , de quo mulii magna funt imaginati , €9 putaverunt va- tiocinatione fua 9 fpeculatioue verum 9 fincerum Mercurium philofo- ploram ex €o conficere , quod profetfo fieri won poteff. qua dem £ : , . d 7 * » E E Li Mercurius Sophicus Delativétil 296. res Autimonio coitus tanta mon eft data. efficacia , ut in ipfo is Mer- eurius exifteret , vel ex eo preparari poffet. — Mercurius. primum ens, vel prima aqua metallorum , que perfetia fit , unde Lapis magnus. ve- terum. fapientum confici poffit , illud inquam ENS primum , eg femina-— ejus in alio wineuali inveniuntur , in quo operatio fecundum genium me. | pcm major eff, quam in antimouio. | Equidem jam a pluribus feculis Antimonium fuit idolum chymicorum, quod proin miris ac füperbis titulis Mercurii ma- gici, Auti medici , Coeli Pbilofophorum, Sphere Saturni, &c. conde- Ccorarunt, immo ne proprio quidem nomine interdum indicare voluerunt, unde ingeniofà nata eft Acroftiche: Zutbos Nofter . Totus Igneus 3 Marcaft ita Occulta Nata In Feutre Magnefie. Puta- runt namque, hanc Saturni prolem veram effe radicem metal- lorum, & primum ens auri, ideoque continere bumidum illud aereum mercuriale caliditate mixtum , unice a Philofophis expeti- tum, prefertim cum multe reperiantur in fcrriptis Adeptorum fimilitudines & figure, qux huic favent femimetallo & innu- merz parabola ad illud non difficulter detorqueantur. Negari quidem nequit, in Stibio etiam effe mercurium vivum, eum vero in auro radicaliter fofvendo, (licetaliqua cum jacdieten. tia operetur, eximium quidpiam pre vulgari preftitiffe, ha&te- mus obfervari non potuit; Sulphur, quod eft in Antimonio fe- culentum, fuliginofum -& combuftibile, non poflidet conge- nitas dotes ad interiora Mercurii communis calefacienda, depu- | randa, aut animanda, immo, quod neceffum foret, nullo ar- ' tificio cum eo (ueque coalefcere poteft i In ens Bcc eéneur: Quare merito finaliter fübfcribendum eft fententiz apud AMicbaz- |lew Majorem i in Septimana pbilofopbica , /£nigmate 128. his verbis ronuntiatz : Zafimonii fi gnaculum , feu chbarader , mimdus eft. cir- nini: cruce fuperpofita , idque non injuria, quia mundo toti addit cru- sur G vexaiignes , non uui faltem bomivi, Vuiverfalis crux eft Cby- ttüicg. rar as* 2 $6 Mercurius Tr Delarvti : d " d E amicorum , fub qua multi faccumbunt € emoviuntur ob fcire, aiios! itaque extra artis pomcria. — MUN e | N Vos i itaque , Sophiz ftudiofi, nolite fidem adhibere qui- busvis fcpriptoribus ,- etiam novellis , utut viris alias do&iffi- mis, qui per viam quandam , vt vocant, mediam, ex fcripto - PHILALETELE, ut fuo loco oftendetur, perquam ingeniofe ef-- fitam, vosad Palatium Regium manuducere conantur. Con- - ceptus elegans eft, qui licet phantafiz admodum blandiatur, nil - contínet veritatis , quoad transmutationem metallorum. Fi- nio difcurfum hunc przliminarem & Philalethinz Pra- —» .. fationi brevem fübjungo Exegefin. » [4 pom c—Á»»K- —- 5 Mercurius dophicus Delarvatus, 247 IN PRAEFATIONEM — PHILALETH X iNTROITUS APERTI AD OCCLUSUM REGIS PALATIUM EXEGESIS. Tt reductis tandem valuis pandatur regale palatium & pors- . ] pofà Mercurii Philalethini aula, cujus introitum apert- Wap tum jam avidis intentisque oculis exfpe&tare:& anhelare | video tot ad :ejus portam denfo agmine . 'conglomeratas artifi- | cum turbas, prznofcenda . eft ipfius palatii ratio ftatus. Regnant dno, ut in aulis principum Dolus atque Infidis. Archiptz- fes et fophico idiomate inftru&a Aftutia affabre contortis fle- xiloguisque. utens phraíibus ; Archimarescallus quidam ex vul- & fimia compofítus » Martem fpirans ,& faciem ftibio ffuca- tus hiftrio ; 5 Aule morio vulgi Mercurius, non tam «qualitates, tomplexiones. ac dotes nativas mutans, quam faciem, :& Mer- curii fophici ludens fpeciem perfonatus archimimus. - i; Magifter & dire&or palatii eft ipfe PHILALETHA , non quidem fumi- yendulus Sophifta, neque euam calamo per omnia fophus can- - didus, verum tropis & aznigmatibus vaferrime ludens, fecre- torum fuorum izenaciffimus Euclio, qui bilinguis , .& E litce- ram more fophiftico poteft, ;& in fenfu myflico philcfophice debet intelligi, Audiamus nunc, quam faciat in Jntroitu aperte Wpisionem. Sic fari i incipir; . "App. 48. Med, Pbyl. Vol. FAI. kk — — Adeto L] 4 K - 258... Mereuiius Sophicus Delarvataus. —|—— Ó "Adepto me anonymo. Philaletba Phalofopho — Arcana medica , chymica, phyfica, amo Anundi vedemti millefmo [excentefimo qua-.—.— drageffmo quinto, atatis. autem meas vviges. fimo tertio, quo fünts artis debitum per[ol- - v4m. tWoolulisque erroris. labyrintbo mae. yum porrizerem, Tractatulum bunc conferi- bere decrevi , ut. ,Adeptis adpareat , me il--— lis parem €9' fratrem , (educti vera. fophi-. flarum nugis, lucem, per quam tuto rever- tantur »"otdeant €9' amplecfantur, —— Quis füb PHILALETHUE nomine delitefcat Adeptus , non attinet multis indagare, five is fir, quem putant nonnulli infe- licioris fati Georgius STARCKEIUS , Anglus, fcriptis chymicis « - & precipue eleganti Pyrotechnia orbi litterato notiffimus, fivé — quidam ip America Doctor CHILDE, a quo ceu vero Au&o- re hunc aliosque fub PHILALETELE noinine publicatos libellos '— illum accepiffe ad celeberrimum HER TODUM retulit amicus, B c five denique, ut alii autumant, Zbomas VAGHANUS. "Neque etiam operz pretium eft inveftigare, num .Cyrimeus Pbilaponus - — Philgletba, Eugenius Pbilaletba, & hic nofter Pfeudonymus unus fit idemque fcriptor, cum omnes hi tres libellos ediderint ftilo quidem allegorico fibi fimiles, artis tamen fübjedo & operandi * modo nimium quantum di(crepantes, praefertim quando & füb -. J PHILALETHJE cognomerto fchediasmata quoque fpuria & fo- e i phiftica prodierunt. -- Satis eft Introitum hunc apertum effe genui- E. &um & authenticum, atque ex preítantiffimis non — í ME r Mercurius dont Delarvatus, 259. Philofophi vere adepti fcriptum , quo merito gaudere pofi Bibliotheca philofophica. | Memorat, fe anno M. R. MDCXLY. numeraffe i tertium ctatis annnm, quo jam tum fe Adeptum fuiffe profite- tur, id quod alii iidae: pariter Pfeudonymo, magno quoque, fi Diis placet, Philofopho adepto, nempe perfonato PANTA- - LEONI, Bifolii metallici , Tumuli Herinetici & Examiais alchemiftici "poto audori, in PHILALETHAM fumme injurio , bilem ad- modum movet. Quero, inquit, oimues Pbilofopbos per ignem, qui falis iwvenculus cum veneranda noftra matrona , Natura, fauüliaritatis £8 amoris potuerit coutrabere? certe parum. Sed hem larvate Le- uncule! non amat Natura flolidam canitiem, neque prolixa barba eam ad amorem & familizritatem alíicis, Etiam iuven- . «ulis ad nutum illius, qui in throno lucis fedet, natura claves porrigit, quibus introitus ad Solis Regiam pandatur, fruftra in- terim fepe circumcurfitantibus grandzvis, quibus Palatio regio 'exclufis Pyrotechnia clavigera dicit: Neftio vos, Hxc enim non ifi figno a throni lumine dato feras aperit, ut in Ecftafi fua vidit HELMONTIUS. Nemo (ne adeptus, nifi PANTALEO, fi talis fuerit, fratrem coadeptum hactenus tam injuriofe Hed fit, quando ulterius ezm non per aualyfin €9 cognitionem pradicam verum uaturalium , (ed furto magiferii fadum effe poffefforem convi- *iatur. Certe vel ob hoc fcomma verum eít, quod ipfe dixit $n Bifolio metallico c. 2. (alias profe&o* nimium arroganter ) fui. fimilem ante nóffra tempora uon extitiffe, — Quis enim unquam Philofophus tam foedam maculam Philofopho adíperfit 2 ? Quid idem de PANTALEONE maj jori jure quis diceret?: argumentum, uo illum impugnat , optime retorquetur. | Si enim ideo theo- - gia PHILALETHJE verminofa eft, quia phantafticis PANTA- LEONIS ad litteram explicationibus non refpondet , quid de dinjus t. theoreticis REAOREAN veri fentient adepti , quorum neme Kaos: kk 2 illa 5 260 . — Mercurius supbicur Delarvatur,. ox he VOR 62 se ori illa pro genuinis, aut hunc pro artis filio: habebi it, aut fi talis foret, nulla illius fcriptis magis invida. atque de Étml via Rut ? PANTALEO' argumentatur z. Mercurius non ani- amatur a Reguli martialis falpbure per: decantatas aquilas , ergo PHI- EAELETHA impoftor eft, alios. falfa theoria feducens;- Refpon- - deo: negando füppofitum , nunquam enini id' in fenfu: philofo- phico, féd tantum ad litteram, & in experimentis , qui tamem | foetus eft fuppofi: ititius, PHILALEFHA docuit. Fruftraitaque - verminofa adpellat: dogmata. Defuit PANTALEONI granum. falis, quo ille monuit ;. omnia: intelligenda ,, rie litteratim: pro- cedendo faepius: errare: contingat; defuit nafüs;. quo: plurimas, - meras: metaphoras olfaceret.. Si acutiffimam: & ingeniofilfimam Philalethz theoriam fagacius: fuiffet ruminatus; ejusque agnovis- - fet: vera principia; fenfu: philofophico: juxta natura: poffibilitay tem; haud. infimulaffet furti adeptum; qui amer de feipfo' c. 1 fic (cribit :: Ego" fame nom ex: dono: (nifi; Dei mei) now furto illum la- pidem: poffi ideo, babeo. feci €9: quotidie fub: ditione: mea: fervo y. &c;- ud Bxc pro falvanda auctoris noftri theoria longe elegantiífima ;im - vanum: enim illius. fi adeo verminofa foret; nucleum: ec d adlaboraremus.. PHILALETHA- porro das (Griptionis caufas adlegat: 5Ro ma. eft. ut fratrem eum agnofcant & fibi. parem coadepti.. P730 | namque ea apud hos non tam gloriolx fuz. quam Diving me arise: Gc. omnipotentiz ele&ionis: fibi fad propalanda cupiülitass, ut quantumvis, ob: pericula atque' infidias, nominis füi: füpp: fone unice colant: Harpocraten , cupiant tamen: mundo nomi. fieri. Elixiris: aurifici/ 2' tot: etiam prudentioribus: negati: poffe - fores revera: exiftere',. geffiantque' pro communicandis'invicemy - artis: arcanis: fibi: invicem: innotefcere;. Scientia: namque' "Her- meticx inexhauffz eft:abyffüs;. cujus: profünditatem: impoffibile ef, unum duntaxat; alterumve liominem,, immo vel integram: "^ Adepto- - Mercurius Sophicur Delarvatus. M Adeptorum focietatem etiam fexcentis experimentis , pet lon- | giffims vitze decurfüm inflitutis, attingere, neque dubium eft üriunr pre altero füblimiorem perfedioremque elaborare: medi- cinam, eamque uberiori multiplicandi ac tingendi virtute im- buere, unde certus Philofophus , fi tuus , inquit, lapis tiugat qülle, meus centum müliatinget. — Altera & potiffima ratio eft, uterrorum labyrintho i; intri- €atós ad artem ele&os, porre&o veluti filo Ariadnzo in rectam femitam ducat, aut faltem ab' aviis reducat , quo, depulía fo- phismatum caligine, lucem tandem confpiciant: Quod quidem, ii primis quoad opus Herculeum,. de quo parciffima apud Phi- lofophos antiquiores fumme wide eft. do&rina 3 PHILALE- 'TA efficaciter prftitit, modo res fignatz pro fignantibus in- telligantur , & proceffus in genuino primateriali fübje&o uni- co per deftillationes & füblimationes philofophicas, non vero Reguli | antimonialis fufiones , & amalgamationes Mercurii tüechanicas inftituatur, ut fuo loco oftendetur. Quibus qui- dem: fidelibus fuis preceptis plurimos fperat ad aulam lucis perventuros , ; vnde mox fubjungit z : | Ominor porra nom paucos bifce meis lalari- bus illuminatos fore. | Verum oportebit eos aftris natos effe benfgnioribus, quam fuit PANTALEO , qui, licet magne ernditionis e5 experientie. Rofcius | a BORRICHIO (viro doGiflimo , fed arcanioris Sophie facra- mentis nom initiato, ) in Confpetiu Scriptorum Cbymicorum Num. LXII. adpelletur, nunquam tamem Solis Regiam eft ingreffus, - vt infra patefcet , licet hanc de fe opinionem murido conciliare anxie fatis ftuduerit. Senfus litteralis eft ignis fatuus, qui eum aliosque innumeros fub ignorantia: no&te non permifit fpe&tare illam lucem, quam prabet abfirufüm idioma hujus opufculi qu kk 3 philofo- | ^. - 262. | Mevarius Spbicus eDilárvatas. philofophici. Cum. tamen, quz ingeniorum ftupenda es varie-- tas, inter tot hominum myriades dentur non pauci, quibus do&or- eft. fapientiz fpiritus , quo juxta nature. fimplicitatem - fi mpliciter fint ingeniofi 5 fic ominatur, multos fore Oedipos;. qui fafficienter intelligant , . quidnam fübtiliffimis Mercurii fui magnetis , chalybisque, ut & columbarum aquilarumque tro- pis indicaverit ;: eo magis eum non circa entia quzdam rationis abítrada, fed realia experimenta. ejus ipilitago Yen, 8? E ait : XN funt fabulas fed. vealia experimenta ; qua "vidi, feci, movi, quod ex hifce. lineis |. facile colliget adeptus. Scientia philofophica paffim vulgi eft bdo & ipfe Mereu- ^ (m "D "m eut LT rius & Sophorum lapis non nifi otioforum bominum ingenio- - fum audit commentum, . Quod quidem & arti ip(isque artifici- - | bus adeptis probet fecuritatem. | Etenim fi omnes indifferenter crederent, dari tale Elixir quzvis metalla in aurum convertens, jam ad maximam profeffionum omnium confufionem innumeri ad Chryfíopoeiz ftudium , utut ineptiífimi, proruerent & ta- metfi ipfa tin&tura (fficlenter ab horum tuta foret indagine, non tamen ubique a malitiofis eorum petfecutionibüs & infi- diis fufficiens ejusdem poffefforibus fécuritas. Magnum itaque adeptorum tutamen.eft, transmutationis metallicze creditum . . .commentum. Mitindits. quotquot funt Philofophi cum PHILALETHA clamant oftenduntque, non effe fabulam , quod - . probant autopíia, fabrica , & fcientia, ubi notandum, qi iO videre & facere. praemittat füo ve dne ^n per folas enim expe- yimentationes ad oculum & attadrum vcales indubia captatur hujus protophyfice fcientia. Notent id, qui ad Palatii Regii jenen: fola ledone librorum quarunt introitum; Nifi phz- AMET —- : 49 . nomena, - Uh ercurius db Delarvatus, m" 263 nomena, quz in opere ipfo adparent, & ipfi viderint, & ut compareant , pra&ice fecerint, immo nifi vel ipfi palparint. de- guflarintque fübjecdta philofophica, non poterunt fola & fim- plici fpeculatione theorici percipere , que illa fint, ad qua: figuratis phrafibus , in una eademque re toties verfute mutatis, acute collimat PHILALETHA, quare etiam ad folos provocat Adeptos, eorumque fidem Sacfimoainm interpellat, & pergit: Quare ad bonum proximi bac (cribo, fat fit . me profe[um effe » neminem. 12 bac. arte dicio feribentem unquam tam lucide fcripfi, fe, . meque inter. [cribendum pluries calamum repofmil]e , quod potius vellem (ub invidia . larva veritatem celaffe: At cogebat Deus, - €H mon potui refifiere, qui I corda prod; — em foli gloria zm [eculum. —.— Protophyficé myfteria fub invidiz larva celare. pràxis XMohud: rum eft, vnde & illorum axioma: Qui invenit artem, invenit ite vidiam,. Quid autem hoc eft aliud, ingeniofiffime ait DICKIN- SONUS, quam Dianam artis filiis codem. tempore defpondere fimul & perpetue Virginitati damnare, detenta veritate, cum qua tamquara nuptiali dote collocari debet ? PHILALETHA nofter ut a fe amoveret invidia fufpicionem,. omni quidem co- natu laborat, ne Le&or ftili obfcurioris difficultate forfan ab- ftertreatur. ' Verum non diffi imulandum 'éft, d &que ac alios caliginofa larva Dianz füg faciem. bao. 'vt potius inftar copz artificem poffet deterrere, quam adlicere. ^ Eum inter fcribendum pluries calamum "fépofüiffe facile credes ; neque enim fübtiliffimam illam fcriptionis telam uno filo contexuiffe p eft, fed quod nemo tam clare, quam ipfe feripferit , d | mcrite T AMercutius Sephicus Delarvatus, meríto quis aei dubitare. Dicot tamen , quod perit Wecna- 4i, ut vocant, revera tamen tertii (fi praliminare fimulattendas) proceffum attinet, ftili apertioris finceritate nemini effe fecun- dum. "Totum namque artis arcanum in operatione prima & fecunda, quibus Mercurius Sophorum paratur, confi ftit, quo obtento totus labor ludus puerorum & opus mulierum audit, Non mínus tamen circa duas quoque primas operationes (qua- E. rum prima eft praevia materiarum coaptatio manualis, altera €arum in mercurium fophicum homogeneum €laboratio mere phyfica;) plura ab aliis occultata ingenue detexit, ut hoc qui- dem intuitu eum, Dco fic volente ac difponente, pro ele&is fcri- pfiffe vix x fit dubitandum: quare quod ante — denuo 19- d petit: Hinc indubie colligo , multos: futuros bac ultima state mundi boc arcano beatos, quia | fideliter fcripfi ; mec fludiofo tyroni ullum r£ U yr 20H perfede [ari fattum. So Incredibile didu eft , quam. immenfíà omni fere tempore exü- — terit artificum turba operifophico infudantium. Refert Mar- iinus NV ALTHERUS, Medicus Parifienfis, in Epiftola ad Gre- gorium HORSTIUM, Archiatrum quondam Ulmenfem , anno MDCIX. vel in unica tantum Gallie provincia ultra quatuor mille repertos, qui ad aureum vellus rapiendum iter sn rin t neminem tamen, quantum conílat,.co perveniffr. datur in orbe Adeptus, qualem vel in feptendecim rosis nullum füo tempore inverum effe fcribit NORTHONUS. Lon- S9 ge igitur felicius erit noftrum «vum, fi tot, ut ominatur PHI- LALETHA, arcani hujus felicitate fint CES Fortaffis for- tuna AEgypti, - in qua regnante Diocletiano non tantum reges & e! z z facerdotes; fcd & inferioris fortis homines innumeri SUIDA | efie, Mercurius Sapbieus Delarvatus, 264 p "tefte; Chryfopociam exercebant, in Europam & inprimis Ger- maniam noftram redux, aurea Saturni fecula reducet. "Verum tali predidioni eventum refponfürum non divinarim , nifi for- fitan phantafticüs aliquis Paracelít Elias artifla cuna natur fe- creta revelaturus tandem füb mundi-fene&tam nafcatur, de qua lufi in. D..C. T. P. M. D. V. P. Sed ex qua fcientia PHILALE- THAE vaticinium ? quia, inquit, fideliter fcripfi. De hoc qui- dem jam nolo ambigere 5 fed quotus proin artifta Adeptorum forte ha&enus fuerit beatus , teftantur tot laborum incaffum - cum Regulo antimonii martiali & mercurio exantlatorum my- riades, etiam ab illis, qui fe non tirones, fed in Introitu aper- to jam magiftros effe credebant. Scripfit, verum eft, fideliter, fed fidelitate philofophica, quz eft, enigmatum involucris in- - volvere artis arcana, & fideliter célate: Etfi enim ante dicé- ret, neminem tam eate fcripfife, intelligendum tamen & hoc prts eft cum grano fàlis : Scis enim, qualem lucem porrexe- | fit ?. obtulit fcientiz lumen , fed denfiori quafi tefta cornea cir- cumdatum & obdu&tum , ne hebetiores oculi perítringerentur» occlufüm & velatum, ne lippientibus officeret & talpas terre- faceret. Unde ob rationes mihi notas concludo, fcriptum hoc PHILALETHLA attentiffime lectum & vel centies relgctum; - ignoranti non dabit fcientiam Mercurii fophici, fed previa hu- jus conficiendi notitia illius. concedet intelletum , & tamen ádhuc nonnifi iis, qui profundo funt ingenio , quale in artifice requirit LULLIUS , ut verum fit illud HORTULANI : | Qui fcit facere lapidem Philofophorini , "intelligit verba eorum de lapide, Dico ego, qui compofitionem mercurii fophici Philalethini no- uit, ille folus & nullus alius ejusdem de hoc gryphos intelliget. Immo crediderim, dari poffe Adeptos, qui , ni(i viri litterati fint & ingenio Oedipi, ejus fübtilitates vix fint percepturi, An . App. AGAMd.PEy. Fl VH. 7^. —- n ^ áta- 206 Mercurius Sophicus Delarvatus. itaque tironi ftudiofo nullum fit relitum dubium, cuinon per- -— - fe&te fatisfa&um, fua fponde elucet. Netv cn i Etiam (cio multos, qui una mecum boc ar- cano potiuntur » multoque plures. effe fum. per(ua[us, quorum familiaritatem quotidie - de novo, ut ita dicam, [um brevi con[ecu- Iurus. : | ea Noverunt fe Sophifte & familiaritatem, ut illi in comitiis apud — SENDIVOGIUM Alchymiftz, facile contrahunt, materiis enim — & laborandi modis conveniunt; cognoícunt quoque fe Adepti, . . quia noverunt materiam , fignatam figno Omnipotentis, quod . nemo novit, nifi qui aceipit. Ita BERNARDUS Comes Trevi» fanus, cum in fophismatum labyrintho verfaretur, nonnificum J impoftoribus vixit & confüetudinem habuit, & quamvis ubi- que per mundum multis longisque itineribus ab anno ztatis decimo octavo ad annum usque fexagefimum quartum quxre- —— ret Adeptum, ejus tamen notitiam atque familiaritatem adipifci. | nullibi potuit, Quamprimum vero & ipfe Elixirphilofophicum — ' effet confecutus, ftatim veluti celeusmate quodam acciti quin- decim alii Philofophi adepti in ejus notitiam ultro venerunt, - Facile igitar PHILALETHA perfuadet, licet compareant. rari | nantes in gurgite vafto, dari tamen adhuc plures, qui per fyrtes - i & charybdes philofophicas eluctati ad. infülas fortunatas adpu- lerint; multosque, qui jam magnam maris mediterranei partem felicibus avibus transgreffi, in promontorio bonz fpei navem - adligarint. | Faxit fantta Dei voluntas , quod. fibi pla- cuerit, — Jndignum me fateor, per quem ta- i1 am . li 4 : * s —— "Mercurius Sopbicus Delarvatus, 263 3 — lia perficiantur. — damen hifce dn rebus - 5o cfandíam Dei voluntatem adoro, cui fubeffe — tenentur creata unrver(a, ob quem (olum 4lla condidit conditaque tuetur. "Nen absque caufa pia hac claufula, in qua triplex adfe&us, re- -fignationis , humilitatis , & adorationis , praefationem finit - PHILALETHA , nempe ut refciret pofteritas , eum non fyiffe Atheum, quod de Adeptis convitiantur artis Hermeticz ofo- -res. — Impoffibile namque eft, Philofophum & (imul Atheum . effe, ut meus H. E. latius deduxit, fiquidem non promptius, quam per natur, feu,creaturarum fcalas, ad ipfum Creatorem adícenditur, przíertim in'Philofophia pra&ica Hermetica, in . qua omni momento eft occafio magnalia Dei confpiciendi & ad- mirandi. Vnde & axioma philofophicum : Ars vel invenit , vel facit probum. Dari Deum, cui creata univería fübfint, & ob quem folum cunQa fünt condita, certitudo apud Adeptos eft, omnem oppofiti formidinem excludens, dum in opere fophico, ceu fpeculo lucidiffimo, fupremorum fidei myfteriorum imago reprefentatur, ceu FABER - Monfpelienfis, Hydrolitbus , €9 Ca- to chbymicus prolixe oftendunt , ad quos brevitatis caufa remitti- mus. Quicunque igitur fumma hec naturz arcana ftudio in- defeffo fcrutatur, eandem cum PHILALETHA formet intentio- nem, Txpius inter labores tzedioíbs repetens : Faxit fantla Dei voluntas, quod fibi placuerit. Tüdignum me fateor, per quem talia perficiautur. Et fi felicieventu, quod frequentiffimum eft, fru- firetur, pleniffima itidem refignatione humiliter ejus effatum repetat: Hifce in rebus fanttam Dei voluntatem adoro. Quia Ade- ptorum forte beari non eft currentis, neque volantis, fed mi- ferenti Dei. Hec itaque pro claufula hujus preliminaris Dif- Pad 1] 3 ferta- AMLOW 1 - ^ $68 Mercorius Sopbitus Delarvataus, | fusione in genere. breviter di&a füfficiant , M .cui. i coronidenm » pariter piam ex Cardinali BONA imponimus: — ^-^ i Domine NEL da,-ut peragam opus iftud m iae fuam La falutem meam, ficuti tibi placitum eft. - Da mibi Sedium. tuarum adfiftricem fiütienihon » ub mecum "fit, mecum laboret, ut fciam. quid acceptum fit coram te oni fempore. — Da mibi Domine Spiritum difcretionis , ut vera a falfis difcet- mere queam , ut fciam eligere bonum , €9 reprobare malum, —— - Fac ut optimum finem femper. intendam, . €. omnia previdem, que accidere po[Junt.. | ^ — Adjwa, dirige , €9 confirma me, ut fecundum Te, Tecum (d propter Te boc opus perficiam ,. quia fine Te uibil fum, aibil poji. E Tantum preliminariter, - | e - í- jr. FU Mos ES 77 M WNNWN NN NN x !7h TH L7 SSNNNS S SS NN SSSSNS SS SN S 7 NS NSS SSSSSS SSSNNNNN SSSS X SS NN SS SS DXX [EETLLTEETTTETELLETTLTTETTTT LT TE TEELI EERCELTCERROSUCRUN SSSSSNNNSNNNNS STLLETTTILETLTTTTLTTLTTTELTTLTTTLTTLTTLELELLUU AN, ILSWCTRON € CA TUR DADACT CUT We ADT VASRCRSWRCT RS RSS UR RR e EUST AS n LELELET TTITTITITÉTTTITITTTIT 2) NW Y / ) Rs 2 ei E ELLLTIHELETELETEEULEEETI p TITTTTIETTTTETTTTECIITLETITTTERTTTETTETTTTTTTITT] - —S EEETTTTTTTETEERTTETETTTTTEITRLTE jw WEM m AS er, EN TRO S 2X A Ac WOMIT c we NADWe Y ADR A RT S zi Sa A n - D-— AT RON ARS NPIN, 7^ a AIR SURROUND T Rd Ita E OO ASA URL P MMC RI AT Om NETT NP EDAX EIE SEDE DECORE DIOS 23 ORT. COR AO RAT WS. ACER CR CR CR OR A A SCA CRC RA AC UR SS — Dc Oc B OQ m CR P I- ON RET, moRC WC A Ne GCROUT C CRAT NA ACWCCUCRCR NOR Ne PCWIUATP P AE C SECRET EE SEE - x Ta 7 SI d [OASIS EC SEDIS WORT R. B E SR RR RN acm SES c-— o ——N cue Tee RS S CROACIE —- ac ES ADDS — -- MERI [IITITT] LLETTLTTTTTTLELLI TITTETTTTLLTLE AN m (MORARI mh 4 p ACTU CAST Lar wP "ROROO IU acm oe 9 CWCCS CB cm cm Ue Ub NR TN - AC Due e S ACCRUE C RC c s SS - ACA e cH RN ES [LEEETEEELELLETTTTETTTTETELEEETI [LEELELELEETEELLLELTEELELI E RR d nt LLELELLITITE TTITTTTTTTTHTTEITTTTTIT, ITITITITTTTI [TLTTTTETTTITITTTTITTTI MEMORIA | 7 | UONDAM ALLUSTI RIS, MAGNIFICI ET. EXCEL. LENTISSIAMI FR IDERICI HOFFMANNI So. BORUSSLE REGI .-—. A4 CONSILIIS SANCTIOR!BUS ET SALU- YIS TUTELA, COMITIS PALATINI CESAREI, PRO- - FESSORIS. MEDICINJE. IN. PATRIA PRIMI ET — J PRIMARII pie ACADEMLE ACADEMIARUM IMPERIALIUM NATU. — RJ&£ CURIOSORUM UT ET PETROPOLITANA, . KEGI. ARUM ETIAM SOCIETATUM LONDI- '^ - NENSIS E RE M MHEREDITARII DOMINI CI IENTEL/E SCHWERZENSIS, ^ . MERITIS IN OMNE HOMINUM GENUS ET IN PA- TRIAM COMMENDATISSIMI '— DIE XII. NOVEMBRIS 4. $. R. MDCCXLII. PLACIDA MORAE DEFUNCTI, .PROGRAMMATE FUNEBRI - fln HUC TRANSLATA. — Memoria Friderici Hiffmansi —— || (P ontingunt admodum pauci, pauciffimi autem fü- KJ) perant. vivendi terminum , quem : vir divinus x MOSES humane vitz profitütá ^ ante hos ter ) Deum profitebatur. Inter tot funera , quz in .ratioftem libitipa: quotannis veniunt, pleraque funt eorum, quj pueritiam non: Ser apiai rari funt qui ad fenectutis initi 1 'perducuntur:' quam plurimi gtate lordiice abripiuntur : variis | .caufis, bello, naufragio inopia, curis nimiisque laboribus, omnisque generis calamitatibus, vel (ubitam mortem, yel mor- bos in illam exituros, adducentibus. Jam vero quum adeo non frequentes fi int, qui ad "comb ' euam & grandem ztatem perveniunt; fi ipfos illos Antuearis, - quam paucos numerabis, quibus vita non potius poena fi fit & | - fupplicium, quam bonum, quod fibi cum rea ratione quis- E quam optaverit ?- Obverfantür certe fenes, qui fibi fuisque o- — neri graviffimo fpiritum ducunt: quique aut dignitatem confer- Vare nequeunt & au&oritate priftina carent, aut prorfus glo- riz famzque fuz fuperftites ignobili, ac priori fortunze admo- dum difpari, conditione lugent: Qui inter mille cruciatus fü- - gientem mortem invocant: Qui demum omnino confumtis ani- mi viribus, abolitaque reminifcendi facultate, & fehfuum ufü | deperdito, ad primz tatis imbecillitatem. relabuntur. . Hos aurem cum nemo poffi € felices predicare fenes: il- lorum admirari '& laudare fortem decet, qui vitam integram. omnique dedecore.puram, inrer aciones Deo gratas & homi- num focietati proficuas, ad feros annos prodnxerunt ; qui fa- milie fuz profuerunt, liberosque ad pietatem & honeftatem educatos, florentes confpiciunt; atque, in quibus viduri funt, nepotes, fibi & a fc formatis fimiles, Ampleeiuntm ——: a e par- ^ "A , * EIU 23 * , T »- 4 eJMemoria Friderici Hoffmanni, 27Í fe partam accepturi & confervaturi funt; qui denique ob officia rei publice , amicis & egentibus praítita, favore omnium bo- norum fruuntur, quorum quisque illis annos adprecatur & in-. columitatem, ipfisque confpe&tis, tamquam faufto fidere exor- to, laetatur, eos füfpicit, reveretur , omnique benevolentiz genere profequitur ; quibus tandem hzc fingula fatis rede va- lentibus,- atque quod gaudeant fcientibus ,, Deoque gratias a- gentibus, contigerunt, & ad exitum ex hac vita indulgentur. Tam optabili bono gaviíus eft, quem hifce diebus, eheut amifimus , Vir Illuftris, varie ac exquifitz eruditionis, & in medendo tam peritiz ac dexteritatis , quam felicitatis duse laude celebratiffimuss FRIDERICUS HOFFMANNUS, 1 potentiffi imo Beru[fie Regi a confi iliis (antioribus Q9. valetudinis tutelas - Comes Palatinus Cefareus , in Academia patria primus atque prima-- sius Medicine Profe|Jor , omniumque, qui in ea uuuc docent, Senior, Academiarum ac Societatum litterariavum conzplurium. fodalis €9. clien- tele Scbvverzenfi s bereditavius Dominus. Huic enim Deus dedit non folum bene nafci & rede inftitui, verum ctiam viriles an- nos adepto per varias regiones & urbes , potiffimum autem in hac fua patria, confpicuis dignitatibus & muneribus adhibito, optimos fücceffus tribuit, ut ad fummos honores, quos Me- dicorum quisquam confequi poffit, virtute perveniret, partam. que gloriam atque gratiam apud auguftiff mi fereniffimique fa. ftigii perfonas confervaret, tueretur, augeret: gravioribus au- tem fenedutis incommodis ad extremam horam careret, inte- grisque animi viribus preftolaretur juffum benigniffimi domini, quandocunque ex debilis ac marcefcentis corpusculi tamquam vinculis liberatam animam ad ceeleftia evocare gaudia vellet. Atque hunc difceffum quum diu exfpe&affet, plenaque me- lioris'& zternz vitz fiducia etiam anhelaffet; jamque pridem res fuas omnes compefuiffet; alacriter tandem perfecit, quum ante 272 Memoria Friderici Hifrusol, mme 3 x Menton ante tres forte horas a litteris, quibus amicis "exteris s valedice-- " ret, di&itandis & fubfcribendis feriatus, ac cum neceffariis a- ricis de variis rebus collocutus effet, nemoque tam celerem . exitum metüeret. Reddidit animam fine querela, fine crucia- tu, fine oris aut corporis tra&ione , inter amplexus preces & lachrymas cariffimorum, filii, filie , nurus, neptjs ac nepotis; aliorumque , qui obfervántiff me citi illum confüeveruntz fuique defiderium non his folam, fed longe plurimis reliquit, - qui illum, fi iftud precari fas fuiffer, immortaleni cupiebant. Quantam vero in uno viro jacturam urbs patria, academiaFri-- dericiana, atque univerfa res publicd fecerit, multis verbis e- differere propter illos, qui nunc vivunt, parum fortaffe requi- - ^ri videbitur; quum meritorum ejus fama omnem orbém pérva- | gata fit: ne autem ventura xetas diligentiam noftram defideret, & filentium in malam partem vertat, paucis, & quantum tempos ris anguftia permittit, de vita & meritis tanti viri exponemus. Lucem hanc adfpexit i in noftra urbe, parentibus procrea- | tus, quorum genus , five patres fpe&tes, five matres requiras, inter precipuas familias diu floruit. Primus quidem nofcitur. - Laurentius HOFFMANNUS, Bambergz in Franconia natus, qui pharmaceuticam artem calluir, & 7Volfgangi HOLTZW/ IRTHI, pharmacoposi i inprimis P4. filiam ELISABETHAM duxit, quam . proaviam nofter habuit. Erat autem HOLTZW/'IR THUS non exigua ifto tempore fama & dignitate. Studiorum caufa W/it- tebergz commoratus apud celeberrimum Valeriug CORDUM,.- cum eodem Italiam adiit, Grzciam atque Afiam etiam ordine una cum ipfo peragraturus, & materias medicinis parandis olim commendatas in locis (ratalibins vifurus. Sed CORDUM ab hoc - propofito retraxit mors, quam Rome oppetiit: quz res focium nondcterruit ab itinere profequendo. A quo reverfüs, matri- monio ^ Memoria Tederiei Boffwnysi,. 273 . A — LEM 7 IMP INEPUT UIT ALD t RAN A RQREÉ ADS O BAM PERRO monio filiz JVelcbioris KLINGII, JCti inprimis tunc nobilis & Cancellarii archiepifcopalis, dignus fuit. - Laurentio & Elifabetliz proles numerosa obzigit: fed bre- | vitatis caufa numeramus duos filios, precipue memorabiles. Horum alter, LAURENTIUS , do&rine medice praeftantiam ad pofteros teftatam reddidit Wihortali libro de vero ufu €9 fero. — abufü medicamentorum cbemicorum. | Ele&oris Saxonie JO. GEOR- ^GII Archiater fuit : & apud FERDINANDUM Il. Imperato- REM tanta gratia floruit, ut nobilitatem fuz familiz, illaque infi ignia, quibus Hoffmanni hodieque utuntur, impetraret. Al- €er, ANDREAS, medicine ftudiis Lipfis imbutus, animum deinceps , parentum juffu, ad pharmacopolii paterni curam ad- jecit. Hic A. crcxvir. duxit GERTRUDEM, Friderici SEY- FERTI, xdilis & camerarii, filiam , ai qua À. CIOIDCXXVI. fü- | fcepit FRIDERICUM, qui noftri parens factus eft. : | Quanta hujus. viri fuerit eruditio, & quam indefeffo ftu. dio fuos cives facienda arte, ac cupidos ejusdem difcendz ju- venes domeftica inftitutione juverit , poffemus multis verbis adducere, nifi ad illa feftinaremus, que nobis propiora fünt. Exítant complures libri, qui memoriam ejus immortalem prz- ftant. Fuit Godofredo MOEBIO in curanda valetudine Serenis- "fimi AUGUSTI , Ducis Saxoniz & Adminiftratoris Archiepi- fcopatus Magdeburgici, collega. Habuit autem in matrimo- -nio ANNAM MARIAM, briderid KNORRII, patricii & fe- /matoris filiam 5 quibus parentibus Deus FRIDERICUM noftrum -A. com crx. die xix. Februarii exhibuit, ut magnum patriz de- cus ac ornamentum educarent. Erat autem in fatis, ut, non- dum pofita praetexta, amantiffimorum parentum omni przfidio orbaretur: quippe anni CD CcLxxv. vernali tempore ingruens »popularis & valde malignus morbus intra triduum we ga ang | parentem & fororem natu maximam abripiebat, App. 4G. Med. Pbyf. Vol. VIL. —— mm Tanta Aem Memoria Friderici Hoff manni, -. Tanta. calamitas FRIDERICUM noftrum, cum unico fra- tre AUGUSTO, & forore ANNA MARIA, baud leviter ad- flixit quam non parum etiam augebat, quod incendio exorto fuppelledilis reli&te maxima pars, cum bibliotheca paterna, conflagrabat: ut jam. Hoffmanniana progenies non folum pia parentum cura deftitueretur, verum etiam non modica. facul- tatum ab ipfis relidtarum portione careret. Effecit tamen Dei providentia, ut adverfa hec, quantumvis triftia, in bonum verterent. Nam quum. mature eo reda&i effent, ut. viderent, fibi extra domum paternam apud tutores & amicos vivendum effe 5 modicisque opibus , qux füpererant, magnas fpes fuften- tari non poffe: Ad Deo conítantius fidendum, ad opem divinam precibus ardentioribus efflagitandam, & ad honefta ftudia im- penfius colenda impellebantur : & loco faftus, quem feliciora. fata adolefcentibus. facile infpirant , vera modeftia, & infer- viendi promtum honeílumque ftudium, animis eorum in- ele(cebat. | Rises Sed perfequenda fünt, qua: ad FRIDERICUM noftrum privatim pertínent. Hunc parentes fui prima atatula ad pieta- tem. chriftianam & mores honeftos formaverunt, Quam pri- mum autem annos adeptus erat , quibus ad praeceptores publi-- cos, in patrio gymnafio docentes, mitti poffet, ufüs eft illo- rum fideli inftitutione. Inter hos plurimum debuit M. PR JE. TORIO , qui tunc Re&oris munere fungebatur, do&o fane viro, & qui formanda juventute optime fuit meritus. Non enim folum curabat, ut ad pure ornateque loquendi ac fcriben- di facultatem noftrum perduceret , verum etiam mathematica- rum difciplinarum cognitione, & philofophiz omnium partium. fundamentis, ipfum imbuebat. Domi autem parenti füo per- petuo adbarebat , five is confulentibus zgrotis preciperet quid agendum effet, five aliquam preparandis medicinis in laborato- 1o : ! Quali p 6g ndis a to atii Mri acne 353 - / T kg. — MO ance. thc - — Lar Ky e PETUPTMA o cCMPPBMUE OMM Aemoria Friderici Hoffmanni, 275 p— eua à : | rio operam navaret." Cumque domum ejus frequentes adirent medicine candidati , quos laboribus chemicis, vel anatomicis . demonítrationibus exercebat : his femper aderat , atque medi- cinz non folum amorem concipiebat , fed Fundamenta ejusdem jaciebat : vereque fru&um illum percipiebat, quem olim Afcle- piadarum filii , qui , cum parentibus continuo verfando, eorum. que opera infpiciendo., prope non fentientes fiebant 'Taedici " A Hac autem domeftica inftitutione morte amantiffimi paren- tis 43brupta, tanto majori induftria operam publicis precepto- ribus dabat, usque ad A. crorcrxxvnr. quo, judicio PRZETO- RII Re&oris atque ceterorum , qui adolefcentiam ejus mode- - rábantur,'academicis acroafibus jam fatis aptus habebatur. Re- liquit autem gymnafium , cujus per fex annos civis fuerat, ha-' bita gei 3 PRJETORIO moderante, hides publica de pron — : curatoribus i nies ie paris, faufta gem «abatur. | Concedebat nunc in dead erri Jesenfeni, quam tunc ce- leberrimus ille Georgius 3Zolffzangus NW edelius przcipue illu- ftrabat., ut undiquaque ad illum confluerent, quos artis falu- taris difcenda defiderium capiebat. Atque hunc fibi precepto- rem potiffi mum deftinabat, ita tamen premonitus, quod nemo dignum effatu fru&um caperet a medica inftitutione , nifi fatis, praeparatus auditor accederet. Quare non perfun&oriam ope- ram Erbardo N/EIGELIO in addifcendis mathemztibus nava- bat, philofophiam autem naturalem tunc docentem jo. 4udr,. SCHMIDIUM,, "Theologum poftea Helmftadienfem 5 fedulo au-- fcultabat. Primo hoc anno finiente periclitabatur jam ingenii wires, & prefide W/'EDELIO , de menfruo ventriculi , publice . difputabat. Cognoverant jam commilitones ejus, quantum ipfis prefaret dis fcientiis, quos pater plane puero inftillaverat : | im a ^ quare 376 |. Hemorin Friderici Heffmanni, quare non pauci erant, qui rógarent , ut fe participes redde- ret exercitationum domefticarum; quibus Chemiam affidue co- lebat: quorum ftudiis, quantum poterat, fatisfaciebat. Ure-. bat autem ipfum magis magisque in hzc nature penetralia -in- trandi defiderium : quo efficiebatur, ut Jena tantifper relida Erfordiam pergeret, celeberrimo Profeffori Caf(paro CR.AME- RO oper am navaturus : cujus convi&tu & hofpitio ufus , . prz- claros ex quotidiana & affidua tam do&i viri confüetudine fru- &us percipiebat. Totus tunc reddebatur Helmontio addi&us; ex cujus doctrinis in hoc feceffu fao confcribebat diífertationem de autocbiria , feu illa melancholicorum triftitia , qua, vitz tan- dem füz pertafi, violentas ipfimet fibi manus inferunt. Hane, ad veterem praeceptorem W/EDELIUM redux, ipíius judicio fübmittebat , qui , inaugurali fpecimine dignam ratus, au&or noftro erat, ut fe candidatorum , qui proxime honores fum- mos accepturi erant , focietati jungeret. ^ Quod cum facere ipfum tutores fui & amici juberent , examinibus fuperatis &. differtatione illa publice habita, brabeuta & przcone W/EDE- LIO toties laudato , do&oralibus infulis, ineunte Februario anni cmpcLxxxr exornabatur, qui nondum primb fupra vie | cefimum vitx annum compleverat. ^ :Hanc dignitatem coníequutus flagrabat cupiditate, maxi- me quidem laudabili, omnibus compróbandi, quod docendo, cathedrzque per fe tuendz, idoneus effet. Menfe itaque Majo fequente primam fuis aufpiciis difputationem habebat de Cimza- - hari autimonii : quz eruditis tantopere placebat, ut intra paucos annos , tám apud Gérmanos, quam Batavos, recuderetur, Major étiam erat numerus eorum, qui ad novi doGoris fcho- Jas chemicas confluebant , quam ut fine livore perferre poflent, qui ad docendum pridem accefferant. . Quibus, quum annuo tempore profuiffet, & Mieiuioros Rorporis; vires, per irrequie- Il » dcMemoria Friderici Hoffmanmi, 255 — Mm stt iti tas cogitationes & nocturnas vigilias, perfentifceret , nec ob- fcuris fignis cognofceret, quod pulmonibus fuis metuendi cau- fas haberet : confilium capiebat Jenz tantifper relinquendz, dum valetudinem recuperaret. — Propofuüit autem ante fuum difceffum novam difputationem, Ze morbo: comvulfivo ex vifo fpe- Gro: hocque fa&o iter in W'eftphaliam inftituit, ut Mindz af- finem fuum, generofiffimum ac illuftrem virum goach Martinum UNVEREJERTH, Ele&oris Brandenburgici Confiliarium & prin- cipatus Mindenfis Cancelluriam, cujus litteris fepe humaniffime invitatus fuerat, inviferet. .. lius itineris jucunditas , ipfiusque domus , quz ipium exceperat, honcítliffima liberalitas, adflictam Hos no- ftri valetudinem brevi tempore reficiebant. — Certatim enim elaborabant tam affinis , quam foror dile&iffima , ut omnia ipfi ad votum comparata effent. —Exiguo tempore interjecto quum multis ix nova urbe & regione dexteritate & peritia me- dendi füccurriffet , indiesque plures accederent, qui ab eo, vel confervandz & emendanda ; vel reparandz valetudinis caufa, opem efflagitarent : coniun Jeuam revertendi tandem dimi- fit.. Expertus enim fuerat, quantum fibi vita illa a&iva, quz crebras ad &grotos proficifcendi occafiones adfert , magis con- éuceret ifta fedentaria, cui fere adítridi fünt, qui in acade- miis docent & fpe ad nimios labores compellumtur. "i Hzc inter biennium ipfi integrum Mindz effluxerat, quum exteras regiones lIuftrandi defiderio impelleretur, ut ad Batavos iterinftitueret. — Nullum negligebat do&um virum nihilque omittebat, quo juvari in amplificanda medicinz fcientia poffet z in quo ipfum omni officio ac humanitate juvabat Paul. HER - MANNUS, Halenfis, qui Botanicam apud Batavos Lugdunen- fes magna nominis fui celebritate docebat, & horti academi- ci przfeQuram gerebat, Trajecit etiam in Apgliam , ac Lon- mm 3 dini e SN 2 78 eSVMemoria Friderici Hoff manni. dini & Oxbtii per aliquot menfes moratus 2 dócolein: vista benevolentiam fibi comparavit. Prater Illuftrem | Robertum BOYLE, Frider.etiam SLARIUM , CRELLIUM, aliosque eru- ditionis sloria & medendi laude preter ceteros florentes viros, familiarius cognovit, ipforumque favorem expertus fuit. — - Ab hoc itinere falvus & incolumis Mindam reverfus, pri- flino more amicis & languentibus operam dabat, atque prefi- beg legioni , quz in illa urbe collocata erat, medicus daba- - Altero anno gloriof(iffimz memoriz Ele&or FRIDERICUS NVILHELMUS medicum principatus Mindenfis defignabat, & ho- torificum medici aulici titulum adjiclebat. Sed eodem ad finem. properante, invitabatur nofter ab ordinibus principatus Halber- ftadienfis , ut Pbyfii provincialis munus, morte ejus , qui : gefferat , "vacuefa&tum, füfciperet. Quum fe vocantibus obfe- quuturum oftendiffet, priori abdicato munere , novam excur-- fionem in Brabantium & Hollandiam , comitibus affine ac fo- fore, inftituit, atque tandem, ineunte anni crmcrxxxvrt. ve- te, ad Halberítadienfes perrexit , omnium ordinum : fot Ítudio exceptus. Quum adveniffet, nonfatis ducebat , fi intra-unam n urbem aut provinciam degentibus praeclaras animi & doGrinz fug dotes oftenderet atque utendas permitteret ,, tentandumque. potius putabat ; ut , omni hominum focietati bene confulen- do, ulteriorem fumaln ac igratiam confequeretur. Impendit- igitar bonas boras meditztionibus , & veritatum medicarum Á examini. Novitatis gratia tunc infipniter florebat do&rina Corieli BONTEKOE, qui omnium , quz adfigunt corpora hoftra, egritudinum primas caufas & acidum ac vifcidum re- Socando, medicinam multis erroribus, implicabàt. "Hunc itaque modefte adgreffus s expetientiz folidiffimis telis & ra- tionum evidentibus argumentis oppugnavit , atque has tam paucas n : Memoria Friderici Hoffnanni, 279 paucas caufas, ad expediendas morborum curationes, minime fufficere, tam perfpicue oftendit, ut integram do&trinam illam unus profligaverit. — Novam exercendi ingenii & indu(trive comprobandz materiam dabat fons foterius , qui Horzbufe, in principatu Halberftadieníi, tunc aquas fuas , quas a multis an- nis negaverat, reddere incipiebat , & incredibilem hominum multitudinem , fpe falutis recuperandz, adliciebat, |^ Nofter autem officio admonebatur, ut in naturam ac vires hujus aqua inquireret, hominesque rectum earum ufüm edoceret,. Fecit «hoc fcripto vernaculo , quo pralufit fimili pluribus fontibus a fe navanda in poíterum opere. | | — .- Eodem tempore de contrahendo matrimonio primum coe- pit ferio cogitare , invenitque, Deo duce, qua meliorem opta- . xe aut fingere non potuiflet, virginem omnibus animi , COrpO- ris ac fortunz dotibus ornatifimam ,. JOANNAM DORO- THEAM , viri honeftiffimi 4udree HERSTELLE , pharmaco- poi Clausthalenfis & ZeMHerfeldenfis, unicam: filiam, matro- nam ad exemplum probam & mariti amantiffimam , quacum conjun&iffime per XLVIIL. annos vixit, quamque, mortalium rebus ante hos quinque annos exemtam , lacrymis & laudibus profequebamur. Hzc inter advenerat illud tempus, quo Hale noftre exi- mium decus adjicere Deus decreverat , ut fapientis templum, omnisque do&trinz promtuarium redderetur. Conquireban- tur undique doài viri , qui per omnes eruditionis partes fpe- &ati effent , idonelque propagandis fcientiis habebantur. Hos inter HOFFMANNUS nofter anno circrxxxxr. defignabatur, atque etiam vocabatur, ut medicinam atque philofophiam na-. turalem in nova academia doceret: quamquam adventum in hanc urbem ad fequentis anni initia diftulit, atque die demum Marti Ill. qui idem in faítis emendatis natalem ejus XXXIV. refere- 280 Memoria Friderici Hoffwanni, sse RN referebat, urbem cum familia ingreffus fuit , cjusdem menfis die XXIII. in publica fe cathedra civibus füis primum often- debat ,/ & de atbeo ex artificiofiffima mí ien bumani fabrica M cendo verba faciebat. Prima tunc cura erat, ut cum reliquis Collegis de redit. . fime condenda nova civitate litteraria , eaque legibus ac ftatu- tis munienda, in commune confuleret : proxima, ut jam prg- fentibus dvibus prodeffet. Medicas acroafes mox inftituebats - junio autem menfe primo ordiebatur demonftrationes phyficas . experimentales , tanto quidem adplaufü, ut illis X. Comites, VI. Barones, atque equeftris ordinis complures , nomina da-- rent, Bodehigüé anno primam difputationem : medicam de; g- neratione falium , menfe Septembri habebat: fequenti autem pri- mam inauguralem medicam, de faliva €9 ejus morbis : quum ex ceteris facultatibus nondum ulla candidatum produxiffet. . : Adveniebat illa dies omnium, qua Hale illuxerunt, fau- ftiffima, qua fereniffimus academiz Fridericianz conditor illam folenni & magnifica : pompa dedicabat. Poftridie ejus HOFF- - . MANNUS nofter, primus Decanus, decem primos Medicine DoG&ores, picante & fpectante Sereniffi mo FRIDERICO IH. Ele&ore , eodemque munificentiffimo conditore, creabat. Mit- tebatur deinde una cum jCto immortalis memorie, Samuele STRYKIO, ad aulam Ele&oralem, ut privilegia nove aca- 'demiz follicitaret: quam rem ambo ex omnium voto peregé- runt. Atque eundem STRYKIUM, cum qüo conjun&iffime femper vixit, a confulatu academico, quem Prore&oratum vo- | camus, difcedentem fequütus eft anno ciorocxcvi. CORE. Longum, & tam brevi tempore , quod huic commenta- tioni conceditur, non finiendum foret negotium, fi per anno- rum decurfümire, & quz notatu ac relatu digna vel ipfe nofter gefferit, vel ipfi acciderint , fingulatim enumerare nunc velle- mus. E P T Memoria Friderici Hoffmanhi, 28t r t —Poe—rogt tts s 7 " T mus. tendum itaque erit compendio , ut ad certà capita re- vocemus, quz commemoratione digniffima videntur. Geffit - itaque Academiz noftre füpremum magiftratum , ordine ad fe : redeuntibus fafcibus, omnino quinquies ,. fumma femper feli- : citate atque tranquillitate. Nihil intermifit in hac au&toritate pofitus , quod intelligeret, ad commodum & incrementum ci- vitatis hujus litterarie pertinere poffe, multaque ex voto pere-- git." Quo maxime referendum eft, quod primo füo confüla- tu apud illuftres proceres Ducatus Magdeburgici precibus omni- que perfuafionum genere tunc impetratum fuit , ut XXIV.. civibus Academicis de victu liberali profpiceretur. Quo feli- Citer confe&o ad principatus Halberftadienfis illuftres proceres, , de pari beneficio in mufarum XII. filios conferendo, preces: detulit, parique facilitate obtinuit. t vero hi conui&ores tanto beneficio in patrie fructum uterentur , ipfique honefta- tem atque modeftiam inter fe, &' erga hofpites fuos, confer- - varent; leges optimas, quas predidi proceres probaverunt, . iisdem przícripfit , ipíeque, per complures annos infequentes, eorum cuftos & ephorus, jubentibus utriusque provinciz íta- tibus, fieri non detre&avit. Neque aliis etiam rebus, quz ad . utilitatem reipublice noftre litterariz fpeQtare videbantur, acri- ter invigilare & inhiare unquam deftitit, omnique fui magi- . ftratus au&toritate & fide ad id perficiendum diligentiffime ufus fuit. Sic bibliothecz academicz primus fundamenta jecit, cum JCtus collega, D. D. SIMONIS mortuus, librariam fuam füp- pelle&ilem ufibus publicis legaviffet , &, quorfum id referen- dum effet , dubitaretur ; d nihil cunQratus libros iftos academiz. vindicavit, Quoties etiam factum eft, ut novi Profeffores in. . collegium recipiendi effent, qua fumma fide potuit, dignos. .commendando & adjuvando effecit, ut res noftra publica nih etrimenti caperet. | App. AG. Med. Phyf. Vol, FII. E fen 282 0 Memoria Friderici Hoffmanni, ... Jam vero quantz in academiz negotiis procurandis pai tes. noftro etiam privato fuerint, ex eo intelligetur, quod ordinis. medici Decanatum quadragies odGies geffit, hacque au&orita-- te pollens plerisque negotiis, qux majoris momenti erant, con- filio moderandis & expediendis interfuit. . Atque idem officium ordinis philofophici nomine quinquies adminiftrravit, Quo ac- - cedit, quod VII. proximis annis , Sereniffimo Rege aug uítali- libello id precipiente , nihil , ni(i confulto & audito noftro ,. decerni potuerit : rece fcilicet ac fapienter judicante fummo. principe, quod is ad falutem communem optime cenfulturus fit, qui tam longa annorum ferie in rebus academig veríatus. effet, & commodis ejus promovendis fummo femper defiderio: inhiaffet. : | iih ioi nca Publicam rem academiz noftrz hzc proxime quidem fpe- Gant: fed quoniam, illa re&iffime conftituta, fru&us ad longe. plures profertur, omnibusque bene eft, quarum urbium & re-: gionum cives , huc ftudiorum caufa miífi ,, do&iores & melio-- res in patriam füam redeunt: intelligitur fane his etiam, quos pro academia fübiit, laboribus & certaminibus communis pa- trix Gerraaniz emolumenta HOFFMANNUM noftrum procue raffe. Sedlonge majus & incomparabile fuit bonum, quod in omne hominum genus ab eodem profedum eft, illis propequin-- quaginta annis, quibus profefforio munere apud nos fundus, impigre vel adfidentes fibi juvenes, & auditioni vacantes, prz- ceptis atque inftitutis philofophiz ac medicinz auxit, vel ali- - quos , jam fatis ad id inftru&os, ad artis opera exercenda praeparavit, ad egrotorum le&tulos eosdem mittens , quidque agendum fit precipiens , aut litteras ad exteros"mittendas iis- dem di&ans, quibus fcribendis atque expediendis quantopere. aliqui adjuti fuerint, qui magnis nunc dignitatibus prefulgent, atque celfiffimis perfonis medicinam cum laude faciunt, exem- LÀ -— Memoria Friderici Hoffmatini. | | 285 Locos oscar teri ois MN e RR. — 108 War TIPP prem plis oftendi poffet, fi res poftularet. Similes funt , qui viros rei publice idoneos preparant , illis, qui hortos rügiferis ar- boribus conferunt, nobilesque gemmas atque fürculos iisdem inferunt, a quibus femel probe coalitis & conglutinatis fru&us tempeftive proveniunt, &, quo magis atate confirmantur, uberiores: femper atque abundantiores exhibentur, Difücile foret, numerum inire eorum, quos b. HOFFMANNUS a fe formatos optimeque politos & exornatos e fchola fua dimifit, quos. fummi reges atque principes archiatros , refpublica ac Civitates medicos, celeberrimz autem academiz profeffores fibi expetierunt. Vien nepotes illorum, qui doctrinis ejus im- buti fuerant, ad eundem miffos, ut imbuerentur ab eodem, a | quo fe Hdos & imbutos patres avosque non poenituerat. | Quamquam autem hoc genus inftitutionis , quando do- centes optimarum artium pr&cepta per aures ad animos difcen- tium demittunt, valde efficax , & ab antiquiffimis temporibus commendatum E haud tamen fcio, annon uberior fru&us ab | altero, ; quo dodtrinz vi&turis chartis committuntur, exfpecta- ti poffit. Nam cum vox audita mox pereat, &, ut fünt ali- qui tardioris i ingenii non zque ab omnibus fideliter excipia, tur, aut intelligatur; poffunt utique tales ex fcripto toties re. | legere; dum intelligere fe fentiant ; totiesque repetere, quoad cos, quantum proficiant , non poenitebit. Eftetiam ille fru- &us infignis fcriptorum, quod multiplicatis exemplis per omnem mundum diftribuuntur, & ad longiffime abfentes perveniunt; iisque difcendi copiam faciunt: manent mm & homines vi cere pergunt per complura fzcula. | Hzc cogitans HOFFMANNUS nofter , quantumvis aliis occupationibus quotidie diftentus , fcribendo tam multam ope- ram impendit, ut, qui multitudinem lucubratorum fcriptorum €onfiderat, nihil ipfum aliud, quod ageret, habuiffe, facile fibi nna per- HW 6 om 284. | * Mesris Friderici Hofmanni, — , ————íniáint! : perfuaderet. Extant difputationes. ejus plures. trecentis, qua- E rum ducentas ab ipfomet b. viro conferiptas adferere non du. bitamus, Ex his non paucas majori otio. recenfüit , .& per fa- fciculos recudi curavit: alias, quarum argumenta in medicina fyftematica plenius pertra&antur, fine hac cura dimifit. Ame plz & optima fruge repletz ad Petri POTERII opera adnota- tiones fru&um diligentiz, chemicis rebus juvenili etate im-. penfe, exhibent: fatendumque eft, quod POTERIO vitam commendationemque reddiderint, cui periculum erat, ne me- moria ejus oblivione penitus fepeliretur. Ceterum omnis me- dicinz folidiffimam atque inprimis perfpicuam doctrinam. com- E plexus eft immortali futuro opere, quod Medicinam ratiowalem : Jyftematicam infcripfit, cuique elaborando fefe tunc demum. Aq. cinxit, cum, fexagenario propior, eorum, que fcripturus erat, - T longum multiplicemque ufum habuiffet, atque certum aliquid. exploratumque, ad humani generis perpetuum ufum, poffet. . M La transmittere. Intellexerunt eximiam operis praftantiam non . folum qui. Germaniam incolunt medici, quorum ftudiis vix fatisfacere bibliopola potuit, etiam identidem recufis volumi- nibus; verum etiam exteri, qui invito & nefcio auGore edi. tionem ejus apud E OPER Y Germanos Italosque. teer Quo facilius adduci fe paffus fuit, ut honeftiffimis fratribus 'TOURNES, Genevenfibus & Lidunenfibus typographis, vi d miam illam a fe expetentibus, excudendorum omnium fcrip rum fuorum poteftatem faceret, eaque, quo emendatiora pro- dirent, diligenter recognita, & alicubi fuppleta, ad ipfos: trans-. mitteret. Eadem medicina fyftematica, ad quam perficien m viginti pluresque annos impendit, apud Parifios, vefte Gallica . ánduta, prodire coepit, jamque bina priora volumina i inno. ftris terris confpeximus , ac. - Dra FRSUEERAI M.D. ftudio puse | nter. Memoria Friderich. Hoffmann. 284 —— MÀ i Interea dum iftud, de quo modo dicebamus , aureum & Áámmortale opus procudebatur , animum , gravioribus medita- tionibus defeffum, fubinde recreabat antiquis fuis deliciis, quas .chemiz exercitium ipfi fappeditabat.- Revocabat itaque ad in- Xudem, repetitisque experimentis comprobabat , a fe pridem - per hos labores explorata &: comperta. — Atque hinc natum fuit illud volumen Obfervationum phyfico - cbemicarum felettiorum , quod, tribus libris digeftum , illuftriffime Societati Scientia- rum regie Britannice, ante hos XX. annos dedicavit. Neque minus, quam ullum aliud. optimi viri fcriptum, orbi erudito placuit, le&oresque omni zvo juvabit, Medicina confultatoria , quz duodecim voluminibus conftat, quorum quodvis quinque . decurias complectitur refponfionum , quas vel ad cafus foren- [es dedit, vel medicis, aut ipfis egrotis, confilium expetenti- bus impertivit. Vernaculo fermone , ut fcripta erant fingula, ita fuerunt. emiffa. - lit vero exteri póffehc fru&um etiam ab hoc incomparabili opere percipere, permifit viro cuidam do« &iffimo , operam banc ultro fibi depofcenti, ut fele&tiores quas- que couRiültitiones, in latinum fermonem eleganter converfas, public luci exponeret, duobusque voluminibus publicaret: que vix apud nos prelo typographorum exierant , cum jam alibi recufa exempla eorum confpicerentur, Quum jam abfoluta medicina rationali fyftematica, iique xecognitis omnibus, quz editioni univerforum, operum defti. naverat, otii plufeulum accepiffet ; ; animus autem continuis meditationibus í verique indagationi adfuetus, feriari neuti- quam poífet: nobiles curas convertit ad res graviores, fuaque au&oritate & vita ante a&a digniffimas. ^ Nihil magis curge femper habuerat, quam ut veritates maxime utiles ac neceffa- rias perípicuo nexu propofit tas & ipfemet conciperet , & aliis vum r ecit itaque periculum in fumma ejus doctrinz W"W3 ^ exhi- 236. Á Me emoria Friderici Hoffmawhi, a UL dT s Adhibehda, que ad falutem noftram inprimis eft neceffaria; tdi- -ditque perbreve quidem, fed néervofum. fcriptum; cui. dd m 'fecit: Meditationes tbeologice "de fümuma religionis chriftiand : eujus 1 féripti fama quum ad aures Sereniffimi Regis perveniret, isqu cógnoftére & dijudicare illud cuperet, germaniceque - 'dum juberet: clementiffime voluntati gl ed d thác etiam lingua legendum exhibuit. : Bids - Aliud deinceps opufculum elaboravit, quod 1 aturg [408 nilis (apientiz fpecimen jure optinio maximo dixeris, aut, fiid — magis placet, religionem . Medici. Titulum operi. fecit : Tia- "ad - Batus pbyfico - tbeologicus , , de. optisua | philofopbandi ratione in cogmi- — tione Dei, €g precipue bominis. Solebat fepius optare, quod & | ii illo fcripto aperte prz fc ferentem video, ut venerabiles. A ri, qui divinas fcripturas, laudatiffimo & numquam fatis com- mendando ftudio, totis diebus atque noGibus fcrutantur, (is quanto plus operz ponant in rebus naturz perquirendis, & ho-- minis, cujus falutem omni conatu procurare ftudent, alteram etiam partem, quz cum anima arctiffime conjunda & copu- 'lata eft, cognofterent, . , Hzc quoque commendatio fi re "Theologis eximium in modum probsta fuit ; cumque viene E qui fermone vulgari confcriptam optarent ; horum etiam defi- derio per virum doctum. fatis fuit fa&tum.. : Jam autem majorne docenda, quam facienda, medicina, vir optimus fuerit, anceps videri poflit t difputatio. Vtraque certe facultate ita excellüit, ut ex omni antiquitate paucos, qui cum pfo: compargri. pof nt, invenire liceat. Ita quidem pet. omhem vitam fuas rationes pofuit, nt illam partem, qui E rationes agendorum requirit, ab. altera, quz experientiam ad omprobandas . & confirmandas ration';s, tamquam auro ex- .plerando . lydium, lapidem, adhibet, Tejungi numquam vellet. Atque ut cognofcamus ,;quam p?.rum theorix tribuerit, fi eXpe- AMemoria. Friderici Hoffmanni, 287 experientia eam non confirmat; nullo alio teftimonio opus eft, quam ut ipfum intueamur a cathedra nuper dimiffum, totum Helmontio quidem addi&dum: cujus tamen viri dogmatibus parum tribuebat, poftquam per W/eftphaliam, & in provin- cia Halberftadienfi , crebras experiendi occafiones habuerat, quid hominem in morbos conjiciat, & quibus viis zegrotos explicare ab illis & morti fübtrahere liceret. Illa autem via conftanter pergens , omnium quidem, qui vitz , fanitatis , morborum , mortisque rationes docent, Pope audiebat fententias & maturz deliberationi refervabat: nihil autem ra« tum firmumque. ducebat , nifi experientiz. conítanti fuffragio comprobatum. Atque iiden medicina HOFFMANNI. pra&i- €2, non ut illa ZEgyptiorum & Indorum, praícripto alligata . & memoriz unius opus erat: fed acris PM » dstapsin o | Obfervationis exercitium. | Juvit autem ipfum magnopere , quid in duabus provinciis . amplam inter nobiles & precipuos homines artis opera exer- cendi occafionem , per. complures annos, habuerat, & cum re&a ratione infiitutas curationes felices eventus cónféquud fuerant. Ab his enim , quos juverat, etiam abfíens confüle- batur : iisdemque preconibus. & commendantibus plures fem- per adducebantur , s idem beneficium ab ipfo fe AN HRUS | fperabant.. | Et profedo non minus ihemorabile., , quam admiratione: dignum . , quantum ipfius i in arte medendi peritia: fummi proce- res patri noftrz , cirea. feculi hujus initium , quum quadra. gefimum annum nuper: exiiffet, jam. silbueiat s 3 ut.Mogunti- "nus Ele&or ad fe illum. medicinz caufa evocaret, Haffizque principes , tam. Caffellani; quam Darmftadienfes, confilio ipfius uterentur: quibus mox accedebat etiam 'Trevirenfis. ^ Has, Gmquam longius a nobis remotas , aulas nominavimus; nam de « NEG 934 Memoria. Friderii Hofmann. eid de propioribus nobis Saxonix Ducum atque Anhalt orum X nus videri mirum poffet, quod tanto viro , | quem propius : mofcebant, multum tribuerint ipfiusque opera vti voluerint. '' — Regiz etiam. aule Borufficz fatis mature innotefcebat, : precipue. commendatus per celfiffimam Ducem Saxo- Cizen- - fem , qux gloriofiffime memorie FRIDERICI, Regis "Borufo fix fotr erat, cujusque domui per complures annos a medi- ^ cis PEUN fuerat. Sed anno demum: MDCCVIII.: accerfeba-? tur Berolinum, ut vacillantem fzpeque adflictam optimi Regis" ! valetudinem confiliis & opera fua füftentaret. ^ Jubebatur in: aula manere; cum eo tamen, ut munus, quod apud nos ac-^ ceperat , -academicum non cogeretur dimittere : ad quod prio-* ri ritu & alacritate exercendum annni MDCCXII. menfe Junio^- revertebatur, quum quatuor illis, quibus abfuerat, fatis di-- dicifíot, quanto jucundior atque tranquillior academica: vita aulicz fplendidiori praferenda effet. Solent medici, quemadmodum vina gencrofa, ipf Is anni$* ut majorem & virtutem accipere, fic majori pretio zftimari' & a pluribus requiri. Id vere ufu venit HOFFMANNO no-' fito, quem quot annis plures requirebant falutis fuze reparan. dz de(iderio. Non dicam, quam multi ex remotiffimis regio-* -— nibus huc profedi fuerint, ut de fuo morbo: córam cum IDE ufi füetint ilis, qux exhibebat: nec inibo numerum fummo- rum in patria noftra Principum , ad quos ipfemet vocatus' abiit : cum füfficiat in memoriam revocare, quod ad augu-:- ftiffimm CAROLUM VI. in thermas. Carolinas venire juffus: fuerit, ut inter diffentientes archiatros coram fententiam dice- ret, & fümmi monarchz valetudinem. procuraret. "Recentio- . ri memorie obverfatur , quanda fide & induílria, ante hos ^ o&o annos, apud gloriofifima memorj« Regem FRIDERICUM- W'IL- " A e eDMemoria. Friderici Hofmanni, * 289 ———— ÁN RR W/ILHELMUM , graviffimo tunc morbo decumbentem, ver- fatus fuerit, quantaque felicitate tunc, una cum ambobus ar- chiatris ordinariis , ad emendatam valetudinem reduxerit opti- mum patri patrem , ut vivo illo ac recte valente pluribus an- his frucremur, ^ Atque ab illo tempore non deftitit abíens etiam , & per litteras, regiw valetudini coní(ulere : quum grandior noftri etas, & fenilis imbecillitas, non permitte- rent, ut in aula perpetuo verfaretur. Berolinum tunc coram fpe&tavit, quantopere Rex clementiffimus optimi fenis fidem at- que induítriam honoraverit : zternumque loquentur clemen- tilime ejusdem litterz, quas ad HOFFMANNUM hunc "e rever(üm crebras dare dignatus eft. ! Eft autem opere pretium videre; quz tam eximiz artes fuerint, quibus tantam in medendo gloriam ac felicitatis fa- mam déifeiicitus eft. Usque adeo illas non celavit, vt po- tius auditoribus fuis easdem continuo inculcaret , igpioque fuis apertiffime profiteretur. ^ Ante omnia fedulo folliciteque requirebat, quis error egrotantem in morbum conjeciffet, ut, caufa inventa & remota, morbi incrementa przfcinderet. De- inde quum ea , que ad vite genus pertinent, rectiffime con- ftituiffet , paucis utique medicinis, iisque benigni(l imis utplu- timum & obviis, ad falutem recuperandam ita utebatur, ut feftinando nihil corrumperetur, fed nature vires refocillatze reliquum peragerent. Plurimum tribuebat aquz & feri la&is patienti ufüi; non paucos abftinentia, aut moderatiffimo ufu ciborum; vini, cerevifiarum, maxime vero medicamentorum, re&z valetudini vindicavit. Aliis au&or fuit, vt fe, a labo- rum & curarum aífiduo onere liberatos, itinére aut tempefti- ve fufceptis & produ&is exercitationibus -corpori$, reficerent. Ante omnía autem medendi prafidia plurimum tribuebat bal- acis & potui aquarum mineralium: horumque re&o, & opti- App. AG. Med. Pbyf. ol. VII. 00 - ma 290 Memoria Friderici Hoffmanni, — M me rationi congruo ufü. oftendendo, maximum fecit opera pretium. Neque in histantopere commendandis ufum tz intu modo & majorum commendationes fequebatur :. fed ipfemet potius adire fcaturigines, & fingula per fe explorare , atque - tam ufüs recti commoda, quam pravi noxios effe&us , notare folebat. Ex duo factum eft, ut. ipfo au&ore & füafore. .non- nulla, a veterum nemine tentata, in ufum deducta fuerint, & perpetuo manfura videantur. Sic in Carolinis Bohemis thermis, quum antea vix uterentur nifi primaria fonte fervidiffimo; al- - terius fcaturiginis , qua: a molendino nomen accepit , ufüm multis perfüafit , auctoritatemque ipfi addidit. Effecit etiam, ut fali , ex Carolinis his thermis parando , opera detur, ille- - que ad multos ufus preclariffimos, magna copia, ad exteros di- mittatur. Detexit etiam fontem in Bohemia Jedlicenfem, qui etiam Segdfcbiizenfis ufurpatur : cujus tam aqux nunc longe Ia- teque,per orbem diftribuuntur , quam: falex ipfis extractus cre- berrimo ufü habetur. Fecit etiam au&toritatem aliis per Ger- .— maniam fontibus antea minus celebratis. ^ Externas HOFF- MANNO noftro gratías, ob. Selterauas aquas tantopere pradi- catas, habent urbis in. tractu Trevirenfi (ito Niederfltz incolz, apud quos he aquz fcaturiunt: qui nunc quotannis aliquot mil- lena lagenarum millia, non mediocri fuo emolumento, tra mittunt. Vicinumque nobis oppidum Lauchftadiun , Merfebur- genfi ditioni adfcriptum, HOFFMANNO uni in acceptis refert, : quod antea ignobile & negle&tum , nunc a multis per zflatem egrotis vifitur, qui balnei , ab HOFFMANNO noftro common- ftrato & commendato ufu , a graviffimis incommodis. liberati, ad füos incolumes revertuntur. Sed tempus jam pridem imperat, vel nunc candem abrum- pere hunc fermonem , quo infinita HOFFMANNI noftri merita pradica exhaurire nec voluimus, neque (peravimus ; íed ud ciffimis Memoria pite Hoffmanni. 291 Ciffim mis tantum oftendere, quas potiffimum medendi vias ingref- fus, & quibus maxime fifus fuerit. — Quod fupereft nunc dan- — videtur ceteris, qua ve] ad nobiliffimam ejus familiam per- tinent, vel ad extremum iftum ac precipuum vitz fuz actum, quo fe ad migrationem ex hàc mortali & adflita, ad fempiter- nam atque beatiflimam vitam comparavit. Jam antea commemoravimus annum , quo matrimonium contraxit cum nobiliffima ac Borentiffin ma virgine , Ana Dorothea HERSTELLIA : quod, fümma animorum con- jun&ione, per quadraginta & octo annos, duravit. Ex hac itaque raatre familias fexies prolem. fufcepit : ter mafculinam, totiesque fexus alterius. Ex his priori loco nata filiola , quum nondum menfem vivendo compleffet , Halberftadii ducáti & Primus itidem filius, in hac urbe natus, non longiorem vitam habuit. —Succeflit iterum filia , JOHANNA DOROTHEA, quam fllorentiffimam , omnibusque virtutibus ornatiffimam vir. ginem, vicefimo & tertio xtatis anno, mors abripuit, hedica - febre implicatam, Sex annis detfide. exa&is luxerunt etiam ambo parentes, cum nobiliflima familia , prgematurum difcef- fum juvenis przclariffimz fpei, optimzque indolis, FRIDERICI ERNESTI, quem, quum jam laudatiffimos in (tidie progreffus feciffet, ac falutaris artis fundamenta j jaceret , in Carolinis Bo- hemiz thermis febris acutiífima corripuit , & mortalium con- fortio abítulit. — Cujus tanto lu&uofior jactura fuit , quum nec illud amantiífimis parentibus ; precipué autem adfi- Qiffimz matri , liceret , quod in fummo lu&u & fqualore tamquam folatio effe folet, ut funus ipfius curare poffet, & mortui genas maternis rigare lacrymis. ^Conditas hujus reli- quias templum apud Schneebergenfes praecipuum confervat. —— Supereffe ac. durare, parentum plurimo g3udio & [plen- didiffima famili ornamento , Deus voluit, diuáue jubest, uni- E 00 2 cam 292 ^ Memoria Friderici Hoffmanni, cam. filiam MARIAM SOPHIAM , anni CooDcc. die Februarii XIL natam, & anno CIDIDCCXXIV.. d. Hluftri &. -confültiffimo | D. Erueffo Ludovico SCHMALTZIO , potentiffimo , . Bo- ruffim regi a fan&ioribus confiliis , istas ifti Collegio, . s . quod Dire&orium generale dicitur, cum voto & feflione ad- - fcripto, matrimonio collocatam , perfedtif imi exempli matro- nam. | Ex hac natos nepotes neptesque quinque vidit & exofcu- latas eft avus indulgentiffimus. ^ Prima nafcendi fors obtigit FRIDERIC4£ SOPHLE, altera CHRISTOPHORO LUDOVI- CO : tertia CAROLE NVILHELMINJE. | Quartum FRIDE-- " RICUM parentibus Deus oftendit & fexto die mortalium re '" bus exemit. ERNESTUS ,Ccui, cum omni SCHMALTZIANA progenie, an- nos incolumitatemque adprecamur, & ut HOFFMANNIANJE domus felicitatem confequantur , nominisque gloriam tueantur, illuftribusque parentibus fimillimi omnes evadant, Deum beni- - gniffimum imploramus. . Unicus, quem magno parenti füperftitem. Vues voluit, | üliiss Fridericus HOFFMANNUS , patriis artibus ut virtutibus. | abuse excultus, potentiffi ini Regis Boruffie Confiliarius auli- cus & medicine Profeffor publicus ordinarius , collega nobis, . conjun&iffimus , lucem hanc adípexit anni CIoI2 CCUIL, die XE Augufti. Huic nuper gratulati. fumus felix matrimonium, quod, fenis parentis maximo gaudio, contrahebat cum virgine leaiffi- ma & emnibus virtutum decoribus fortunzque dotibus orna- tiffima CHRISTIANA CAROLINA, viri nobili(fimi & eximii : jo. Friderici SELLENTINI , mercatoris in bac urbe magnarii. » filia contraxit. — Rata Deus vota habeat, quecunque optimi parentes utriusque conjugis , quxque reliqui amici fufceperunts. - Quintum denique locum tenuit FRIDERICUS. 5-4 faciatque, ut FRIDERICUS, FRID. F. FRID. N. HOFFMAN- - NIANAE familiz decus in filios nepotesque patri avo, proavo, — Memoria Friderici Hoff manni, ^ 293 — —À NEP ÓÜ—ÀÀ ceterisque majoribus digniffimos , longa ferie propaget, ut in Apfis confpiciamus , quam vere Deus fe colentibus , & ex ani- mo obferftantibus , fclicitatem , in ipfam progeniefft ; atque na- 05 natorum füucceffuram, pollicitus fuerit. d Dicendum tandem füpereft, quomodo beatus nofter HOFF- MANNUS ex hac vita difcefferit. Menfis Octobris quarto die, - graviffi ma moleftia a defluxione in pulmones corripiebatur, cum tuíli perpetua & moleítiffima , qua noctibus precipue ingra- vefcebat, & vix interquiefcendi moras concedebat. Hec per aliquot dies durabant, & fenio confe&ti corpufculi vires nimium depaícebantur. MM Onebhrus inde, & fatis bene difcedebant | moleftiz-pe&tori precipue graves, jamque fàtis libere fpirabat, emotisque fputis nihil fupereffe videbatur, quam ut vires recu- peraret. Enimuéro hz, fatis tarde minutimque collecte, mox iterum diffipabantur obsita lenta & marasmode , quz ver- fus vefperam exafperabatur, noctesque fere infomnes reddebat, Pulfüs , jam ab aliquo tempore inzqualis.& intermittens, nunc- que indies debilior notabatur: adpetitus omnino profternebatur, Quz quum fingula durarent, neque conftantem emendationem admitterent; nemo non xiluien. quid exfpectandum propediem effet? Omnium id optime fentiebat b. fenex, & quam przvi- debat proxime inftare, anime ad Deum migrationem ,' conftan- tiffima in Deum fiducia anhelabat, planeque cupiebat diffolvi, & cum CHRISTO effe. Hoc omnibus fermonibus teftabatur, quibus pia femper vota pro Regis Regizque dogus falute, pro- que academiz Fridericiane flore & i incrementis, pro amicorum omnium felicitate intermifcebat. | um res famili omnes difpofuiffet, atque de fingulis et- iam, qus fieri diíceffu fuo vellet , mandaviffet ; littetus ad po- tentiffimum Regem dictabat, quibus pietatem fuam R egize Ma- jetati domuique immortalem teftabatur, fubmiffiflimisque ver- 003 bis 294 Memoria Friderici He [manni T — bis gratias agebat pro beneficiis innumeris, quz a Regia. & 5 Electorali domo Boruffo - Brandenburgica, fub € fummis principibus, quibus e fervitio per LVI. annos fuer percepis-. fet. Quod per infequens triduum füpererat temporis, ejus non. modicam partem amicis impertiebatur, quorum aliquibus ab- — * fentibus amorem benevolentiamque, di&tatis & fubícriptis litte- ris, teftabatur: de multis etiam mandabat certis amicis, ut , fi prius difceffiffet, quam officium per fe explere poffet, id fuo ad- mine apud illos vellent efficere. — Id cum noviffimo vite fus egiffet die, paululumque feriatus, & cüm neceffariis amicis col- locutus effet, ab horum difceffu cupiebat paululum e le&o tolli: quo fa&o viribus omnino exfolvi videbatur. Unde éum illico - reponebant, adhibitisque fomentis fri&ionibusque ad fe revo- . Cabant. Sed brevis erat fructus auxilium, moxque rediensfor- tior fyncope ita omnes actiones fimul efflabat, ut nullius earum fuperftite veftigio , dubitari amplius non poffet, Deum diffol- viffe illud vinculum, quo tam nobilis anima corpori per annos prope octoginta & tres copulata fuerat. Accidit hoc, cum poft feptimam vefpertinam quarta pats horz effluxiffet, die duode- cimo Novembris , pra-fentibus neceflariis amicis, & quibusdam familiaribus, qui, ut in tam recenti dolore, áckitfs lachrymis rigens & exanime corpus perfundebant, animzque ad Deum mi- | granti eternum have dicebant. g^ Mae Is fuit exitus viri illuftris & incomparabilis, qui patrie ! fuse eximium & incbmparabile decus omni tempore habebitur: qui academiam Fridericianam confiliis & auctoritate longius, quam J quisquam alius, adiuvit & moderatus eft: qui cives innumeros ad illam attraxig, eosque meliores do&ioresque remifit : qui orbem medicum do&rina vera & perfpicua illuftravit, & quam- diu erunt medici , cogno(cetur ac in honore erit: qui monar- chis a6 principibus, medioxumis & minimis, arte fiia faluti fuit, & a , Memoria Friderici Hoffmanni, 298 ——— o —— & per immortalia fcripta effe numquam definet: .qui pauperum fuit certiffimum perfugium, atque perpetuo beneficio viduis profpexit : qui vera QuAmvOpumris hominum univerfum genus pro- fequutus, quidquid ad ejus falutem veramque felicitatem com- pertum habebat, in innumeros diícipulos, vi&urosque libros transmifit: qui horum omnium tamquam ignarus meritorum, ab omni faftu. remotiífimus vixit: qui, nullo borum. falutem apud Deum fe mereri poffe, omnino perfüafüs, in una Dei mife- ricordia, & Servatoris unicb perpeffionibus fiduciam firmam "- locavit, huicque unice animam refignavit. | ... SubneGendus quidem nunc effet Catalogus Scriptorum, Ín- tra fexaginta. annorum fpatium ab Illuftri noftro HOFFMANNO. publicam in lucem editorum ; cum vero non folum in antece- dentibus principaliorum Fita jamiam facta fit mentio, fed & infuper, preter Confpe&um eorum, ab ipío beate defuncto Au&ore Ao. ciorccxxix. propulgatum, & dein a celeberrimo E. G. STRUVIO, nunc pariter ccelitibus adícripto, ad annum usque GIDIDCCXXXIV. continuatum , exactitfimus omnibusque numeris perfedus, ac fimul uberrimis adnotationibus illuftratus Catalogus inter Funeralia Illuftris hujus Viri, nuperrime publi- ci juris fa&a, proftet, merito, ob concurrentem fimul fpatii anguftiam, eundem heic omittimus, non dubitantes, quin plu- » rimorum in manibus idem ille j jam verfetur, Quantas j jnterim tam illuftri atque tam probe per omnia merito Viro gratias uni- verfa patria & Fridericiana Regia, immo .& ipfe orbis litteratus medicus debeat, eft in propatulo. Non minores fàne noftra quoque Imperialis Academia Nature Curioforum Eidem adhuc per- folvere tenetur, utpote cui per decem fere luftra fi ingulari pror- fus fuit ornamento, & licet reliqui labores concatenati gra- viílimi ingensque fcriptorum illorum do&iffimorum multitudo, non peiepon ut ad Ephemerides ipfius A&aque phyfico-me- dica — ^ 296 Memoria Friderici Hoffmann. dica complures conferre potuerit obfervationes utiliffimas, mul- tis tamen aliis modis incrementum & emolumentum Ejusdem promovere nequaquam intermifit; precipue vero recens ador- natz Bibliotbece augmentum curz femper cordique habuit, lu- culentiffimumque ejus teftimonium etiam in extrema vitz pe- tiodo adhuc prebuit: Paucis enim ante beatiffimam wave diebus, non folum in litteris, ad praefentem Academiz noftre Dn. Prazfidem datis, ultimum Ei & fingulis Dnn. Collegis dixit Vale, fed & iisdem quatuor illag perum fuorum Volumina, apud Genevenfes nuperrimé excufa & nitidiffime jamjam com- paca, adjungi curavit, brevique poft ad ccelites migravit Illu- . ftris hic nofter Senex, ita ut debitas pro eximia hacce munifi- centia Ipfi gratias exfolyere non licuerit, unde füo & Academiz nomine illas publice in Elegia quadam pr&ftare decrevit prafa-. tus nofter Dn. Praefes, quam idcirco etiam coro- nidis loco heie adjunctam ; ^ exhibenms, - A : " qmm, € Tr wRS Mm SUPREMUM " -—-HONORIS EI AMORIS OF FICIUM,. 7. VIRUM. DÜM VIVERET, A4LLUSTREAM FRIDE Kl CUM M HOFFMANNUM. S. R. M BORUSSIC/E CONSILIA- RIUM INTIMUM ET ARCHIATRUM, ACADEMUE FRIDERICIANJE , QU/E ESI. HALAE í MAGDEBURGICJA, SENIOREM ET PROFESSOREM . " — MEDICINAE PRIMARIUM, &c, ki A. D. XII. NOVEMB.. A. MDCCXILIII, . BEATE DEFUNCTUM , | COLLEGAM QUONDAM SUUM, PROSECUTA EST ACADEMIA NATURAE CURIOSORUM, IN TERP RETE EIUSDEM PRAESIDE; D. ANDREA ELIA -BÜCHNERO. SACR. CAESAR. MAJEST. CONSILIAR, 'ARCHIAT. ET COM, PALATINO, S, R. I, NOBILI, 4CHYMLE PROF. PUBL. ET FACULT AT. MED. ADSESS. ORDIN. NEC NON REG. BEROLINENS. SOCIE- | TAT. SCIENT. SODALI. | | App. AG, Med, pbyf. Vol. VII. pP 208 — SON )o( AS ES E Tier ihé x vertunt in funebre carmen! b «E Nec feriet fümmum lamina claufa Vale! — — ^ Non licet extremas vivo perfolvere grates, . | Non. vel pro tanto munere ferre novo! dt Miferat acceptam, nifi quod poftrema, falutem — ^. JEtate & meritis atque docendo PATER, — d HOEFFMANNUS, laus. Halae ; ; & mens M dci e ü Dixerat aternum, mox abitura, Vale; Addideratque fuos, tot cufa volumina; Libres , . Quos caperet focii Bibliotheca chori y Sic ornata SENIS preclara dote, propinqua : Ut poft fata ferat nobile mnemofynon. Continuo calamum arripio, refponfa daturus; ^ ^ — - Affe&tu tali quae fatis aequa forent, Ecce füperveniens hunc nuncius excutit , ufum Humanum referens jam renuiífe VIRUM. Sic HOFFMANNIADES fuit! O quos acris in unum Natura junxit Cura fodalitinm 5. En qualis quantusque fuit COLLÉGA! reli&tó Quantum inftar periit praefidiumque choro? Si quid in hamanis rebus valet, effe fódalem, LANE | Cui fua regna volens papderat alma falus5 - $i, cujus meritas aterna volumina laudes. Diftulerant, fapiens quo volat usque libers $i, Natura fuas leges cui tota reclufit, Quique fagaciillas igne imitatus erat ; | | Sique, tot autorem quem fortis & artis habebant; ! Inque his o noftri pars quoque magna choris... Denique fi, per luftra novem, quodque exiit altra, Usque fzdslitii grande fuiffe decus : d Quartum nominibus nobis fuit hice colendus ^ HOEFFMANNUS , noftri gloria magna gregis! * 1 b om -—-—— » m - di Fallor an & Socium j jam nunc bene nofcimus, ex quo Tot bons cum Socio fuftulit una dies? Ec defiderium fubit aequum abfentis amici, Quantumvis fenii lex revocare vetat; — . Et tacitus Fnn&i luus pia pe&ora turbat; Jufferit ut laetos funeris llle modos, Carmina laeta TUO , Venerande. in fanere nobis. Praccipis? & queítus hine procul effe jubes? - Si fas, mortales fua commoda plangere rapta; . Si, quod amas, abfens indoluiffe licet — Si pungit decuffus honor : non juftior ullas, ini - Quam dolor eft nofter, TE fugiente, PATER; Mortalis cordis jam fenfu ignofce gementi: Namque TUOS fenfus purior aura vehit$ TE jam longa tenent aternz gaudia lucis, | Nec noítrae noctis tangere trifte poteft, ! Quin adeo quod adhue &grae vetus. incola tere Jubila pofcebas ad TUA bufta cani: | Jam TUA fpirabat tam mens divinius, atque Jam propius fontem venerat illa Deum; - Jam, qua terrigenum tot caufa eft una dolorum, — Arbitrii fammi taedia caeca Patris, —.— ;d Errorisque (ui variaque cupidinis aeftus, . Longius ex fan&o pectore pulfus erat; At novus ex coelis animus, coclumque requirens » In lecto requiem norat amore Dei 5 Quasque tulit leges Deus & Natura, "perito, , Hag erat in jacta forte fuave fequi, | Quam juvat, ignoto mortalem affuefcere coelo , Rebus & humanis addita fcita coli Quam, regem terrarum & cceli agnofcete Chriftum $. c illi affe&us facrificare fuos! Luitiut oui 1: Pp2 In - doo o WX In contingenti divinum cernere verum, — ed Atque a fenfibilifcanderete&ta poli! — & — — Inprimis Dominum cognofcere in Arte minitra, - zt i: Naturaeque fuo facta referre Deo! Taliter HOFFMANNUS, quamvis haud clauftra fecutus, ] . .. Ut Chriftum deceat tradidicipfe; fequi; — ^. - Monftravitque viam exemplo; folumque beata - i; A Obfequium Dornini reddere fata pium 4919) Atque hominis mundique ex mole coarguit apta | — Degeneres homines, quos piget effe Deum: — —— Nec melior Noftro fapientia judice fenfus, ^^ —— ^. Credere, quam rebus teftibus, effe Deum, .— — Quantos alma VIRO oftendit Natura receffus! Lc Quem Medicum dux hzc atque magiftra dedit? Humane fabricae rationem, effea, modumque |... ^ — Compererat, f&a quae prenderatipfa manus, —— Mille falatiferas oculis tra&averat herbas, T. Proque fuis vires norat habere locis, Rararum fuerat rerum collecta füpellex: Cujusque ingenium viderat Ille. foli. - £d Qua Natura dedit fragili tutamina vitae, — AR Quis melius do&is condidit illa libris ? us Quaque ars expromit folamina cordibus aegris; —^ . Àn melior, faceret praeciperetve, fuit? 1 Praecipue Fontes ftant hoc auctore falubres, Ubere quos fundupt Tentonis | arva finu. Tractavitque ignis follers penetrabile telum, Et retulit ditis pulchra reperta foci, Preterea, Médicam juvenis qui fecerat attems ^» Extremo, mirum! fecerat usque die. ;deM ldem aegris tulit innumeris qua laede medelas; ed Hac moli innumeros imbuit arte viros, — . ^ '' LLLLUAR. «X *- | jos Duns bene multijgum hiftoriam mores moresque dolorum Narrat, queisque juvat machina viva modis] i Quam bene conftituit Niture imitamina legum, Quam pofuit certas in medicando vias! Adde, quod & terfo decoravit fcripta Latino Perfpicuoque animum prodidit ore füum; Atque vetuftatis fparfa eft fapientia paffim Et qua plura aetas addidit inde recens, - Hac TIBI, DIVE PATER , felicis femina: vite; Legibus bis belle fcena peracta fuit. — — TE reges urbesque ampla, TE academia clara Vexit ad extremos ambitiofa gradus. JEmula TE fuerant Collegia habere fodalem; Noftrum pra reliquis juvit habere diu. — . TE proceres adhibere manus fibi, TEque remotae Optarunt gentes confüluiffe fibi. TE veneraturus venit plaudente Britannus Ex pattia , placeat quamlibet illa fibi; Venit & ex lautis quantumvis Belga Lyceis: Atque fuos linquens Gallia Porifios ; Helvetus, i ingenio fidens licet ille valenti 2 — Et noftris Italus rarus. in bofpitiis: Hangarus, & Tranfylvanus, calidusque Polonus : -: Et lare de patrio Mofcus abire piger: — — | Normannus; Cimberque, Gothus, quemque ultinta Thule M:fit Hyperboreis trans freta lata jugis, | Undique prela TUAS vulgarunt extera chartas; Quas repetita tamen patria feepe dabant: Arq«e adeo impatiens vivacis fero fene&tae Surreptas aliqnis prodidit ante diém. Hinc Germana fuo fefe ja&tabat alumno | Tellus; Hala fuo cive celebris erat, : PP 3 Fos- Fortunata dT m non M a qm Prapqo A neris Venerat ad patios TE fuperante gradas... A DÉen Ultro fufarum non fordida copia rerum —. ^.^ .— Lautorum poterat. TE pofufft loco; . | . —— Felix ipfe TUAE fama votisque: fuperítes, CI It Fxcellens poteras per£cere artis opus. — | En revocat magnas TE rex, Grandeve, medentem, | A Funeris & remoras imputat ipfe TIBI, n 3X - Uliima fpes hominum plenos TE duxit ad annos : eT" Limina fic fati praemeditatus adis; TA Sic vitam claudis promiffa in forte piorum . Sic animo repetis divus ovante Deum, |. |... * Tanta TIBI fuerat gaudendi infine dierum ^ ^... . Mateéries: quid nos , Sati&te, dolere decet? . O igitur. procul hinc atros auferte cuprefTos? — * Cede rogo triftis naenia cam lacrimis! | pa Elorentes at ferte. rofas, datelaurea ferta! |— — . | . Hymnus in exequiis confonet hifee frequens? — | Sic aequum fqret: at TE, Dile&iffime, raptum . -. ; Nefcio qua tacito pectore cura fedet, Jamque vale, gratesque, PATER, nunc accipe juftas, a2 Qui fuetis noftri gloria tanta "chori: : Qui noftrum imbueris coram tot in arte falabri, — Aft omnes gravibus perpetuisque libris: —— : Denique qui noftram tam lauto Bibliothecam —. -. — Munere füpremos auxeris ante dies. 2 Noftra quidem liec pietas juffit TIBI folvere jufta: Jam, PATER, eternum denique ave Dern valei | EE 5.2.7 GEORGIUS SIGISMUNDUS LIEBEZEIT, NOBILIS HUNGARUS,- PHILOSOPHUE AC- MEDICINJE DOCTOR, SERENISSIMI MARCHIONIS BRANDENBURGO BYRUTINI CONSILIARIUS. | e ^ (^ ET ARCHIATER, IMPERIAL IS LEOPOLDINO- CAROLINA , ACADEMLE NATURAE CURIOSORUM — |»... COLLEGA - COGNOMENTO NILEUS, MBERE REGLEQUE CIVITATIS SEMPRONIENSIS PHYSICUS ORDINARIUS, 1N FUNERIS Sui CELEBRITATE Lou CHRISTIANO CIODDCCXXXIX, Vill. IDus | DECEMBRES ' LAUDATUS "DANIELE HAYNOCZI, —. GYMNASII SEMPRON. EVANGEL. CON- " RECTORE, x E ^ aliquid optatis proficiunt, &, fzto quodam ira- tiore, fium eft, ut, quam ille ES nobis iniit, tam - exeat luctuofus. ralis fuit rei noftrz publicz menfis primus, " civili juxta & fan&tiori. ' Nam, ut alios cafus funeftos prete- —— ream, noftis, me vel tacente, quam praftantes duos viros amiferi- 3205: alterum quidem, qui przcipuum in fenatulocum obtinebat. * virum de patria praclare meritum ; alterum autem incomparabi- lem illum, cujus, fine doloris fenfüymeminiffe non poffumus, Theo- logum : utrumque funus tam brevi temporis intervallo elatum,ut, - cum priori adhuc jufta perfolverentur, triftiffimus dealterius obi- tu nuncius per ora, euntium exfequias, dimanaret, & vulneri re- | censaccepto, vulnuslonge gravius infligeret. Stupebant omnium inentes, jacture utriusque magnitudine, &, quis tandem futurus fitanni exitus, nifi modus coeptis: calamitatibus ponatur, non fine horrore,cogitabant. Benignius quidem nobiscum tandem, quam ipfi fperare aufi fuiffemus, agebatur. -Ex eo enim tempore, quod Deo in beneficiis acceptum referimus, neque funus in coetu no- . ftro, quod alicujus fuiffet nominis, elatum eft, &, in tanta omnium trepidatione metuque, ac periculo: péftilentis, qui multas patris urbes provinciasque contagione corripuit, vix unquam minu quam hoc anno, vel fenfit morborum, vel funerum civitas no numeravit. Vix tamen fupremum attigimus menfem, novum ís.- nobis exhibet fpe&aculum, nibilo minus luctuofüum, tértiumque nobis eripuit virum , prioribus dignitate ufüque publico, fi non fü-. periorem, certefüpparem. "Nequid enim communi défit calami- tati, excuffo primum a gubernaculis, quz pretor tertium tenebar, juris ac juftitiz —" SAILER O, fublato paulo poft ab aris fiere : annum hune exeuntern feliciores kir . quam fumus ingreffi. At neque mortales femper P . Memoria D, Georg. Sigirm. Licleceit, . 30$ facrorum prefüle, & religionis interprete intescrrimo: PILGR A- MO, tertium nunc;,' ex ordine quidem alio , deje&um acproftra- tum, lu&u publico, efferimus antiftitem. Antiftitem, inquam, vitz valetudinisque noftrz communem, facerdotem naturz, at- que —een publicum GEORGIUM SIGISMUNDUM LIEBEZEIT , cui, rebus humanis exemto , ut füpremum honoris ac pietatis, officium perfolveretur, ad xn funeris celebritatem, tam frequen- tes, non finedolore, confluximus. Huictamen fi ex merito honor effet habendus,alium meo loco ftare oporteret Oratorem, qui & veftrz exfpectationi, Auditores, faceret fatis, & ab fcientia artis falutaris inftru&tus, ingenioque praeditus divino, cultiore dicendi genere, tam excellentis viri lau- des perfequeretur. Nec meritorum tantum gloria hoc poftulat, fed prifci quoque moris, ad imitandum propofita, veneratio. No- ftis enim vos ipfi, quem honorem veteres habuerint viris, falutari medendi fcientia excellentibus, quamve iftinominis celebritatem poft fe reliquerint. Quis enim eft, cui ignoti fint recentioris «vj Arabes, AVICENNA & AVERROES ? aut ante hos przclara illa Grzcix lumina, GALENUS, HIPPOCRATES, ASCLEPIADES, aut, bello Trojano, PODALIRIUS & MACHAON:? quorum fa- mam, ut non ingrata pofteritas adhuc confíervavit, ita omnes quoque anni excipient.confequentes. Quidjam dicemus depri- mis artis hujus inventoribus, five de ESCULAPIO, qui clinicen, live de patre ejus APOLLINE, qui oculariam, five de Saturni filio, CHIRONE, qui herbariam, chirurgicamqne , princeps inveniffe traditur, quos partim artis, ab fe reperta claritudo, przftantia, | fummaque utilitas, partim probata, in curandis morbis, felicitas, jn coelum elatos, immortalitate non folum nominis donavit, ve- rum divinis etiam honoribus, fato functos, auxit & cumulavit? Medico noftro divinos preítare honores, religio vetat, at eadem App. AG. Med, Pbyf. Vol. VIr. 39 tamen $06 Memoria D,Georg, Sigism, Liebezeit, .tamen non prohibet, quo minus dignis, in hoc ex(cquiarum offi- cio, laudibus extollatur, fi modo parem fuz virtuti nactus fuiffet Jaudatorem. | Qua enim cunque in boni medici decoribus poni folent, eorum vix aliquid i in noftro cenfor,zqui obfervans juftique, defideravit. Siveenim fcientiam fpedtes, quz, przter pulcherri- mam rerum naturalium intelligentiam, accurata folidaque cum morborum, tum remediorum, cognitione abfolvitur ; five nihilo minus neceffariam, quam incredibilis rerum, curationem morbo- rum circumftantium, varietas requirit, & quz non, ni(i longinquo multorum annorum ufu experientiaque, comparatur, prudentiam; five denique bonx ac religiofz mentis integritatem, qua medicus, non modo ipfe, re&o divini numinis fenfu metuque, fi fit praditus, : fed aliorum quoque animos non indiligentius curet, interitus ex- pertes, quam fragilia, mortalitatique obnoxia, corpora : vix, in- . quam, horum aliquid noftro defuit Machaoni. Nonrei medicz fcientia. Adhancenimut natus videbatur, fica puero fibi ftudiofius in eo elaborandum exiftimavit, ut, fuper- ficiaria rerum cognitione, vanaque ejus ja&antia, circuitoribus & aliis, medicos fc fingentibus, relicta, ipfe intimos omnium difcipli- narum, qux ad preefens inftitutum faciunt, receífus penitius per- videret, vim natura totam, quoad ejus fieri poteft, fcrupulofius pernofceret, fontesque omnium, quibus ea laborat, corruptela- rum, ac vitiorum, rationemque juvandi male adfe&tos, follicitius. perveftigaret. Hocanimo, non tantum domefticorum difcipling magiftrorum fefe erudiendum tradidit, verum etiam, ad omnem fic domi cultum ac humanitatem formatus, peradolefcens, anno zetatis duodevicefimo, qui erat feculi o&tavus, folidioris eruditio- nis gratia, fedes mufarum Saxoniz academicas, felicibus aufpiciis, | adiit. In harum corifortio annos fere quinque, laudabiliter ver- fatus, primum quidem Halo Magdeburgicz medicos, ztateilla ce- deberrimos, Alberkios, dis phos, alios, deinde sd quo- 5 Memoria-D. Georg, Siism, Liebezeit, — 307 quoque Batavorum , preter alios, illuftrem illum fui temporis &fculapium, hoc demum anno, ut accepimus, vita functum, Ber- baaven, in inveftigandis ftudii tam ardui myfteriis, viaque ad feli- ciorem artis exercitationem inquirenda, doctores ducesque fpe- &atz fideijnon modo na&tus,fed etiam gradu haud impari fequutus eft. Horum enim fide, atque inftitutione eas fecit, in hoc ftudii genere, progreffiones, üt, poftquam ex Batavis Fridericianam re- petiiffet, dato comparate eruditionis documento, de feda nefan- daque abortus promotione, dote commentatus, viam fibi ad digni- tatem aperiret, & fümmos laurez medicz honores, anno Chri- ftiano MDCCXTII. exhibente, ritu majorum, infignia, illuftrium : viro meritorum, Friderico HOFFMANNO, adplaufu omnium maximo, confequerctur. Nomen autem hoc ut fatto tueretur, aufpicatumque artis fuze periculum faceret, quinto, quam exierat, anno, in patriam revertit. Qua re haud infeliciter coepta, fz- viente tum in patriz vifcera morbi peftilentis lue, ficinduflriam fuam quotidianis experimentis exercebat, ut & fe, in adhibendz curationis prudentia, redderet confirmatiorem, & amorem bene- - volentiamque omnium bonorum domi, apud exteros famam zefti- mationemque haud exiguam fibi compararit. Noftis enim ipfi- met, quantum gratia, cum apud optimum quemque,tum praefertim apud joamem Georgium POCHIVM, cui, in confulatu mortuo, fedecim abhinc annis, ex boc ipfo loco parentatum eft, vel apud incorruptz religionis facerdotem, etiam poft fata venerabilem AMichatlen MEISNERUM, Yiluerit Illius enim cum privignus effet, obfequio tamen ac pietate ita fibi animum devinxit, ut, nullo non tempore, filii locum caritatemque obtineret. Hic vero filiam quoque, fi fingularibus animi corporisque dotibus con- fpicuam, quia, in deligendis generis, Themiftoclis exemplo, non td NEM €$Lti. dci, atque multa experientiz , nuptui collo care, nullus dubi- " qq 2 tavit, tàvit. $ed: non Ína folum, quoe privata videntur, mer c etiam publica exiftimationis bonz ac dignitatis documenta No- - ftri merita illuftrarunt. Poftquam enim falutarem artis fcientiam, feptem annorum ufu exercitationeque , firmaffet , Patres urbis noftre confcripti, anno MDXX. decedente tum, acerrimi me- dico judicii, GENSELIO , non melius publicz faluti confuli. poffe, judicarunt, quam fi ejusdem falutis ac valetudinis, priva- tim ac publice curandz , cuftodem prz(idemque conftituerent LIEBEZEITIUM. Vix hanc ornarecoeperat provinciam, fuper-- «enit, anno poftero, ne opinanti quidem , au&oritatis fideique Cafarez diploma ; quo in confortium Collegarum Illuftris Nat. Curiof. Societatis Leopoldino- Carolinz , principem locum in : «a tenente, Luca SCHROECKIO, ultro receptu$, cognomen- tumque NILEI, Galezo & Celfa od dcini: indeptus eft. Qui ve-. ro honor non confertur, nífi viris, ingenii acumine, do&trinz excellentia, longinquo rerum ufu atque experientia, laborisque induftria, clariffimis, &, qui non modo curandis egrotis, nume- ros füz profeffionis implere ftuderent, fed , qui fimul — rerum naturalium ftudio curiofius dediti, & munquarm otiefi, five fplendidos illos coeli orbes,five admiranda cujusque generis anima- lium agmina, five pretiofos abditosque terre ac montium thefau- ros, five varias plantarum ftru&uras ac delicias, fiveinexhauftas - aquarum fcaturigines ac virtutes, five quzcunque alia, qua coz- lo, quz aére, que terra, qua mari, aut continentur, aut fiunt, haud obiter intuentes, ubique id, quod verum, quod fcitu pul- €hrum , quod neceffarium effet ac (alutare, curatius inveftiga- xent, ai litterato bona fide detegerent, atque hac ratione, cun- ftis morsdibud Deum prafentem dem onftrantes, communem hu- mani generis falutem promoverent, Habet omnino Sempronium noftrum, cur hoc nomine fibi gratuletur, quod cum aliis Socie- - satibus eruditorum , apud exteros principes, fapienti confilio, * | | €on- (^ Memoria D, Georg. $igism, Liebezeit, 309 UENIRE, UND EM conftitutis, tum prafertim inclutz huic Acade ^ diffufz per totum orbem terrarum, generet foveatque vir , quorum ce- lebritate illuftres prifci evi medici, tamquam ey bufis ad vitam revocati , in hoc orbis theatrum revertuntur. Etíi enim alic quoque Hungaria urbes vel ediderunt, vel coluerunt ingenia, quz patriam non minus, quam Societatem hanc , illuftrarunt, gloriaturque Pofonium MOLLERO, RAYGERO, W/INDI- SCHIO , HERMANNO, Brewiünitós PATERSONIO, RAY- MANNO, Leutchonia SPILENBERGERIS , Kesmarkimum FISCHERO, alix aliis: noftra tamen , eri feculo , reli- quas omnes tali foecunditate füperaffe xiliekübs Hzc enim, no- ftra quidem memoria, ut 4udreem LOEN/IUM, meritis in pa- triam Illuftrem, preteream, qui fuperius claufit, hoc inchoavit. feculum, orbi medico peperit, aut potíus ex ictibus fufcitatos, reftituit, & Diodorum in Joamne Adaino GENSELIO, iterum mor- tuum, & NILEUM, cui nunc exfequias imus, & Apollopbanem, cum 7oanue Jacobo NEUHOLDIO , fepultum , & Pittalum , in Carolo Friderico LOEW/IO, füpra iadati filio, adhuc viventem ac florentem , quorum quisque, pro ingenii felicitate, atque in- duflria fua, id ftudiofe dedit operam, ut, quam induerat, perfo- nam, cum dignitate tueretur, Nec minori gloriz cedit urbi no- ftre, quod, in hac benigna divinorum ingeniorum matre ac nu- trice, exteri principes nancifcantur deligantque fibi , tum archia- tros tum confillarios, Nam, utin mortui laudibus perfiftam, fillentioque prateream viventes, & NILEO Semproniamo id hono- ris obtigerat, quem, fereniffimi Princeps nominis, Brandeburgo- Byrutinus, FRIDERICUS , fcriptis perbenigne litteris, fua fpon- te, in tuenda valetudine moderandisque aulz negotiis, uti con- — fuevit. Ex his omnibus proslite eft colligere, quz viri fuerit non tantum , de qua hadtenus, fcientia, fed etiam, quod alterum boni medici c€-— 39- «Mme Dey Seb) ELUTSERISUERXRD D CELERE rod ——— À— medici eft, in curandis zgrotis prudentia. Illa docet ac dirigit, - . hac autem confirmat, perficit, confummatumque reddit artis: falutaris poffefforem; fed quz non, nifi diuturno temporis be- ne multi ufü, atque exercitatione comparatur. Reperies non paucos ex hoc ordine, qui & magiftros audiverunt, in hoc do-: Qrinz genere preftantes & omnia prifcz , ac recentioris tatis monimenta diligenter evoluerunt, noruntque multa, de caufis; - de remediis malorum, diferte non minus , quam fcienter , loqui at, ubi ad ipfam rem perventum, & adplicanda eft medicina, hic tandem, ut ajunt, aqua hettetfallitque fpem exitus. Non loquor. de circumforaneis illis hominibus, qui, oppidatim, vicatim, üt imprudentiores auro emungant, fuam ja&titant fcientiam , emen- dicata oftendant teftimonia, merces improbas pradicant, füarum ipfilaudum buccinatores. — Nec mihi fermo eft de medicaftris, quos empiricos vocant, GALENUS ametbodos. Hos enim , quia. medicos fe jactant , & artem, quam nunquam didicerunt, auda- &er profitentur, quid mirum , nihil ratione agere, ac de dolori- . bus faltim leniendis, maloque tegendo potius, quam radicitus tollendo, laborare, haud abíimiles medicamentis fuis, quz, inglos bulos formata, ut aloe tegatur, vel melle oblita, vel auro obdu- - &a,porriguntür? Nihil enim; ut SENECA monet, in morbis cu- randis periculofius, quam intempefítiva medicina, Etfivero in nulle mendacio majus fit periculum, quam in hoc, funt tamen; qui hominibus , tam fübleftz fidei, falutem fuam credere non du- bitant. Ita quidem eft, re&eque AVICENNA judicat, fiduciam - ac fpem egrotantium, five in medico , fivé in medicina, pofitam; fiepenumero plus efficere, quam ipfam cum medico medicinam: verum enim vero, quam fxpe czcam hanc credulitatem fua fpes fallat quam multos, non tam vis morbi, quam medicantium ' imperitia imprudentiaque morti objiciat, confirmat experientia. Sed mitto medicaftras. Deillisenim: loquor, qui, cnm infignem habeant -— ' Memoria D. Geerg Sigism. Liebezeit, 3TI habeant rei medicae notitiam, ufu tamen deftituti, judicio adhuc €arent. Hoc enim, ut fabigatur, pareatque rationi, tempore, multaque artis exercitatione, opus eft. Sicut enim nec eadem vis nature, nec eadem locorum conditio, nec idem femper anni tempus, perpetuis fübje&tum vicifi itidinibus; eadem victus ra- tio, nec eedem animorum propenfiones, vel commotiones, fipe- que res, quz mining effe videtur momenti, maximum , finegli- gatur, poft fe trahit periculum: ita circumfpe&os admodum, Ar- goque oculatiores, ad omnia, quz morbos circumftant, momen- ta, oportet effe medicos. «Nihil hi agunt temere, nihil incone fiderate, nihil przcipitanter, nihil, dum in mora periculum vi- dent, cunGanter. Nec ducunt fibi femper religioni, fimulando, diffimulandove, fallere, dum pia fraude fervare poffint pericli- tantes. Neque omni morbo adhibent medicinam, quiescendo- que plus interdum proficiunt, quam movendo agendoque. Di- dicerunt enim ex magiftri fuà COI aphorismis, morbos effe, qui abítinentia optime curantur & quiete, Hecut omnia probete- nebat NILEUS ,. & longinquo multorum annorum ufu, artem, ingeniumque fuum, exercebat: fic alterum hoc decus in fe de- fiderari nequaquam eft paffus. | Dicerem plura de medica ejus prudentia, fed cordatiorum hoc, & illorum, qui opera ejus con- filiisque utebantur , judicio relinquo. Ego manum de tabula, Vereor enim, ne quis illud mihioggerat: Ne futor ultra crepi- dam. Maloque addudior in pradicandis ejus laudibus videri, quam effufior. Neque hoc patitur cemporis fpatium, i in femi- horz curriculum coa&um ,' atque adeo exiguis temporis mo- mentis circumfcriptum, quod fübmonet, ut ad tertium medico-- rum ornamentum adcedamus: quod eo majorem Noftro attulit commendationem, quo rarius in hujus ordinis viris reperitur. Hou Religionem mentis intelligio , omnis expertem fimulatio- |! "« nd & fenfus Dei, omnibus ab natura mortalibus infitus , contem- . 512 Memoria D. PNG Liebezeir, me a MÀÀMM—"Í —— contemplationeque hujus univerfi confirmatus, & cura, cum fü, tum alienz falutis requirit. Nature enim facerdotes memine- runt, fc neutiquam fpe&tatores effc rerum ótiofos, verum ejusmo- . di interpretes, qui & ipfi numen aliquod immortale, ubique pre- ens, cognofcant metuantque, & colendum sliis demonftrent. Ad hoc obtinendum fatis fuppetit fübfidiorum. . Quo enim cunque oculos convertant , ubique manifefta prefatis Dei veftigia repe- riunt, utnihil, in hoc vaftiffimo mundi theatro, tam parvum fit, quod non communem omnium parentem ac opificem, Deum in dicet, quod non infinitam ejus virtutem, fapientiam, bonitatem ac ju&itiam arguet, quod non contemplatorem, nifiille omnem fenfum exuat, fan&o divini numinis metu, horroreque religiofo; corripiat. Quid? (i nihil aliud, prater feintueantur, unaque hu- 4mani corporis fabrica cultro fecetur ; quid dico, totius corporis? fi auris, fi oculi, fi cordis, admiranda prorfus ftru&ura perfpicia- tur, neminem non mortalium fore, fapientiffi mi quique judicant, qui non Deum fentiat, his intentus , nifi quis omni & corporis & animi lumine captus videatur, Eo tamen dementiz,inbac mun- di fece, jam prolapfi fumus, ut, quo quisque rerum naturalium artisque falutaris peritiorem fe credit, hoe magis , inDeo cogno- - fcendo, czcutiat, hoc minus in eo fit religionis. Jam enimmul- torum religio medicorum ita refrixit, ut male prorfus audiat, & fere proverbio locum fecerit. Paucos omnino hodie reperies medicos agapetos , quo encomio D. PAULUS Lucam apud Collof- feos commendavit, paucos Gregorios, Bafi ilios, Oemefios, Ambrofios , Ibeodoritos, alios, qui, cum naturz artisque medicz fcientia ex- cellerent, fandtiffimi tamen fuerunt myfteriorum divinorum ac religionis Chrifliana, admiratores juxta, ac defenfores. AVER- ROEN inique de omni religione fenfiffe, & ritus Turcarum, ut brutos , Judzorum ut. pueriles, Chriftianorum ut impofjibiles, con- temtui ludibrioque habuiffe, tantopere rion miramur: quanro- ! pere , Memoria 'D, Georg, Sigism. Liebezeit. 21$ | , pere eos; qui, dum medicos Chriftianos fe profitentur, nihil mi- nus funt, quam Chriftiani. Dubitari vero poteft, utrum medici? Quodíi enim auGoritate litterarum divinorum iam nihil moven- tur, animadverteret faltem, & facerent id, quod Pergamenus ar- tis hujt us mágifter przcipit, cui quamvis do&rina Mofis, & Chri- fli, forderet, non tamen omnis expers religionis, id a genuinis artis fuz difcipulis requirit, ut, confilio & ope medica, non tan- tum infirmitatibus corporum fübvenire, verum mentes quoque corruptas ad fanitatem perducere adbibiidhes Qui vero hic aliis perfüadebit religionem, cui religio eft nulla ? Hic fcilicet alios ad rectam viam, fanamque mentem reducet, qui coccus, qui men- te captuseft, Annontali monitori illud, quod Grzcorum prc- verbio tritum, PLUTARCHUS recitat, falfa profe&to irrifione, regetetur, de medico fcilicet, aliis falübértima dante confilia, ipfo fcatente ulceribus ? NILEUS nofter ita facerdotio , inregno na- turz, orbeque medicorum , fungebatur, ut etie ab hac cyclo- pica profanarum mentium opinione atque licentia non dicam abeffet quam longiffime, fed totus abhorreret, religionique fem- per tribueret plurimum. DeDeo, ejusque revelatis per Chriftum myfteriis, non modo reGe fenfit , fed coluit quoque fan&te ac re- verenter numen ejus , idemque ut facerent alii, verbis non ma- gis, quam exemplo fuo, commonefecit, Numquam (ine religio- ne animi ad confilia, egentibus danda, defcendit, numquam ad- ceffit gravius decumbentes, quin preces ad Deum, quin medicinam enimse, quin curam falutis eternz, omnibus anteponendam hu- manis fubfidiis, ferio commendaret. Sicut autem nihil potius, nihil prius antiquiusque- habuit, quam venerari Deum immor- talem, fine fuco, atque offentatione : : fic in vita communi nihil injufte; nihil avare incontinenter faciebat. Omnis enim vitz inftitutio apud eum fic comparata , ut noceret nemini , prodef- fet, quoad poterat, omnibus. Nihilagebat arroganter , animo App A8, Mcd. Pb. Vol, FIT, ry plane Pd | 214. e3Memoria D, Georg. Sigism, Lieb ez A plane non elatus: nemini opem, nemini confilium, arceffitus, ne- gabat: quibus non potuit coram, in abíentia opem tulit: num- quam interdiu fic occupatus, numquam noCu fic deditus quieti, - quin laborantibus, fine tergiuerfatione, fuccurreret : in partem confiliorum, ubi defperata falus videbatur, & alios admittebat li-- benter, &, vocatusab aliis, alacriter veniebat: etíi doloribus pe- dum identidem exerceretur, moleílias tamen in adeundis füble- vandisque egentibus, non detre&tabat: defatigationes fuas, non fuo commodo, fed aliorum falute necetlitateque metiebatur : va- letudinem alienam, ut fuam, curabat :- fobrietatem , fidem , dili- gentiam, nemo unquam in eo defideravit: obtra&ationes malevo- lorum, malignitatemque mordacium linguarum, patienti tulit animo, ipfe ab omni, obtre&tandi, calumniandi, altercandi, libi- dine quam alieniffimus : nemini moleftus , acceptus omnibus, amicis jucundus, equus collegis : in templo vifus femper, in con- vivio raro, inalea nunquam. Hancautem vitz morumque in- nocentiaim, ex hon fimulata mentis religione profectam, conftan- ter, ufque ad extremum fpiritum , tenuit. | Unum eft, quod optimus quisquein eo defiderat, Ut enim ad perfequendum vit? curriculum redeamus, cum longiore annorum ferie dignus videretur omnibus, intra&abilis morbi vi ac diutur- nitate accidit, ut, annum tatis omnino undequinquagefimum, d. III. Idus Novembres, quem natalem habuit, fupergreflus, con- füumtis omnibus corporis viribus, vitam cum morte commutaret, inaliis fervandis, quam fe ipfo, felicior. Felieiorem enim forfi- tan, hac in parte, fuiffe dixeris, aut GALENUM, qui, cum adole- | Ícens tenui, vel potius nulla effet valetudine, tandem, cuni xtate procef[iffet, artis fuze beneficio (ic eam correxit, ut annum feptua- gefimum attingeret; aut ASCLEPIADEM, qui, ut artis fiducia, temerario prorfus aufu, fponfionem cum fortuna fecerat, pofità, ne. medicus haberetur, fi fecus acciderit, conditione ,.ita Victor, nullo unquam morbo tentatus eft; aut HIPPOCR ATEM; qui ,- quod D LA ADT ^ LL Memoria D. Georg. Sigisim. Liebezeit, 315 e MÀ quod tantum cibi ac potionis adhiberet, ut reficerentur, non op- primerentur vires, exercitationibus modicis uteretur, modumque in omnibus rebus, ut ipfe gloriabatur, teneret, annum quartum füpra centefimum fuperavit. At fapientes felicitatem non anno- rum numero, verum vitz bene a&z laude ac glor.a metiuntur. Nonenim quam diu, fed quam bene, rectiffimo SENECJE judici o, refert. Nec vero, ut annos habeas, aut re&e valeas, id femper, vel in arte medendi, vel moderata victus ratione, pofitum. Ne- que NILEUS non habuit valetudinis rationem. — Nobis vero ille prmatura morte obiit, non fibi. Parum omnino vixit matri, Cum qua nunquam in gratiam rediit : parum uxori, cum qua an- nos XXV. fine querela tranfegit: parum amori, illisque fuis deli- ciis duabus, quas reliquit, filiabus: parum cognatis , adfinibus, ámicis, civibus, fortis praefertim tenuioris, quibus opera ejus fem- per expedita, nunquam mercenaria, fuit. .Si quid autem felicita- . tis inímortis genere ponendum, multosille medicorum principes, exitu vitz placido, etam füperavit, "Necenim fulmine percuffus periit, ut fertur de /KSCUT APIO: nec fcalarumlapfa exanimatus, ut ASCLEPIADES :nec prepoftera victus ratione, atque infcien- tiautendi medicina, mortem fibi acceleravit, ut AVICENNA, ne- que, flu&uans animo, incértusque falutis mortem confecuturz, impiam efflavit animam, ut Cordubenfis ille facrorum fideique Chrifti contemtor, AVERR OES, qui, ubi morti fe vicinum fenfit, inter flu&us dubitationum, hanc in naufragio adripuit tabulam , omnis folatii expertem, ut mortem fibi philofophorum, aut, quod verius, hominum perditorum, dcligeret. Medicus nofter, in vita non magis, quam morte, ut fapientior, ita beatior fuit. Dudum ille mente, füz infirmitatis morbique pertinacis , confcia percepit, multoque ante fuis praedixit, brevi futurum, ut ex hac fragili & adflicta gravius corporis compage, coeloreddatur. Hac ille fpe vitz melioris, & fe, proftratis viribus enervatum, & fuos, defiderio fui tantum non contabefcentes, continenter recreabat, quo pro- Ir 2 . pior 2 uU | a emoría D. Cii; giis: "Lieheqeifi. —— — — — —Hár—!Ó pior morti, hoc, ad excipiendum fatalis hora telum, paratior, hoc. liberationis cupidior, hocin Deum religiofior. Sic, accepto, pau. cis ante diebus, pretiofo illo gratie divinz, Chrifti merito nobis: reconciliatz, pignore, tamquam viatico, pridie Calendas Decem-. m bres, inter ardentiffimas fuorum compreeationes & laerymas, ad-. ftante (ibi, fe confecrante, & formulas precum pias recitante, fà- Tutaris religionis facerdote, fine ulla mentis colline, spy quo diu. cogitabat, quam placidiffime emigravit. — à Quod reliquum eft, agite jam moeftiffimi ex(equiarum c comi- tes, ceterique Auditores, omnium ordinum fpeGatiffimi, difcite ex medico veftro, qui tam fcienter, tam prudenter, tam fancte fa- cerdotio fuo pra-fuit, falutarem illam bene vivendi ac moriendi - artem. Longa ea eft, neque perdifcends oninis vita hominis, vel Neftorea, fufficit. Tribus tamen verbis, a CAZ:SARIO, Arelaten-: - fium quondam praefüule, comprehenfám, accipite. In omni vita cogitandum | vobis de medico, de xgroto, de morbo. Ecquis ille | fervator? Deus eff: quis qui.periclitatur? omriis homo: quid: morbi? quid periculi i in homine? noxa illa, que, nifi in tem- pore, poenitentia, & Cnrifti fide expietur ; poxnitentiam poft & wahit fempiternara us uon OJLICET oup. 4 a2 OZ 2 zz. VI j - — E ; Z x . RW | v SNCS V Ji, E. 2 Yodum Vll :tefoz Aca 2. N Jg. t. SS aal. Obferrct VIE pog "d JJ (2 ae fervat] X. 244, 3s deseos "Me! z | E Rd 1lx. Volum. VI Actor Aca2ACC. TAB H.. ES Cs cad z: ; " E QNT UNITE TURN nm DERIT P. | Boy m nos m E EE x 3 É 1 * // E ji " / JUEES 4 DUI T ASTU HUE ; : —- — prt wo Mou OO e mer C 9/7 : pag:8 ^ £5 aZ Obferv. £L V ' |^ WeZumcH cr MS A| 422 AX C 725420 a Ober. ZZ y. 8L, » 3 3 E -£24282. e d ^ Ed n * EP LS uA ES 34 Ane ea ca ied L ^ * N "d U / "X à L. b: € f L5 Lm ipod e: NAR DF rh i "a 2 : e v Pap r P pue € X - 1 i ic prn n ERES 5 cog SES i- s a; Pcr LPugiemsdpuit adio 2: m rrr MOESP c diis cca N : : EM SS : A, 2 , et : T3. z TEN WE ; incu t » Je" - | ETUR x | (Lom. "e * uel C pcapa um NEU Ac Tet M^: Pra e Urn] M) cd. au tr p eon ipa ease grae D c d i re : MULA ice zie Si ico RM oir e e p iani eai oes turi aiite i nulia mtm trt NCWEOIY PORT Volum VII. Act 2 REIN] | ad 0b. LI : qe. 168. : | a Oberv. LI. OEag.u «AL du Lo 22 5f LIE pp 73 JH. ANS ASECMPI PCR 15 "Ee ree pt 2206 LIF. Econ f, (f Ji j Cs E ON 3 SQ n LOT 2 SENSN »yY i ER E LU NS M ; Xi AU EE c0 CB VE- abbr DOES "A PIPERODÉNDRVM. Ze. 272. X i - " m7 Y Cw edd onem er. dE AER. E Cp ap PEST n re * E 4 " mee Aci aae "ed 4 2 et -xreset ite m : € d E* , 221 3 e i : * c - : * ; z: ES r É : E 2 » "Pu Caii. x ue AE . j lA k : NU UI DE ER ERE LE EE EE TU tw SE RPCCERERPUSN Tree iN e TUR Urs rear jesse ; "AC ^ coget n S a: Sine : dGeunbasdhs a p Me d a ara di a EON Eo eii pai Lan age cif crar guild rb» sanis i pen cisci » j Em TP memor Pe En — ema ce — ; 2 AMETE | ptam 290, pice d ec Ar sape uera gig. rr^ s est. —— MÀ HETTAIESAIT M o1. PIPERODENDRYM.- 22 ' FLORENS. 4 574 : "Y i 9: J)odurno VIL. zbcg2- x Zu. VJ a2 CIev. L XXXIV, | i 20 oz-y TV.p. ^t , Time ^ SS : 1 * 4 me 3 | o E Xu gei, EM. Y x o» » I ! iron (XCVI p.46 e) : WEZ : j E E ze 0ZJor y, E T : ipt s XC VpsesE A 9. | Bui. ZI RU a NUT NM —€——— Á—ÀÀ— A (—— 0€ P P [SERI m $5 ——— ua ur E E, Less cmm... ae e I 45. V e eppen2. "Vyo£Zturm . : * 1 m4 Tu" AM m mU M AID "n "aV ( P get do M - 1 Iram ut z- ue —L E ^ Most pnt gita a utt aH art pel gr dp Rer aom uim Qe PL gar LIE —(———— ar NV TH ANTE A re mar vo 4 e E rte Auri n 3p ur rem LL EP nem m YT Wi arm gm Tree rs cma ure e ad i £d TED NT Anil POS DM CT TXUUR Oe NE ROMR. 4e TNOn Wo I) Pi) Md e B 4 zr fA. n Y op aM m iet Bt wn o o um L TUM i Wer Vir nan Dnus ta Pad irte e d le e - * yv . E d - Ho Jo AES vw wt - 7 CEN - organ dutem ORT we wear T - ARLALM UMP EMEN! : A RLCM diam EM trs LE CA CA T La ei.