dar mietaeAcdae idee? et ee ee

: ae rie 7 pon

; - » 4

ACTA

SOCIETATIS

PhU FAUNA KT FLORA FENNICA

VOLUMEN DUODECIMUM.

HELSINGFORSI 4

KUOPIO,

EX OFFICINA TYPOGRAPHICA 0. W. BACKMANT, 1895.

Brenner, M., Spridda bidrag till kinnedom af Finlands Hiera- cium-former. Ill. Nylandska Piloselloidea .

Levander, K. M., Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna in der Umgebung von Helsingfors, mit besonderer Beriick- sichtigung der Meeresfauna. I Protozoa. Mit drei Tafeln

. Levander, K. M., Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna

in der Umgebung von Helsingfors, mit besonderer Beriick- sichtigung der Meeresfauna. II Rotatoria. Mit drei Tafeln

Norrlin, J. P., Piloselle boreales precipue flore fennice nove

1-- 57 1—114 1— 72 1— 83

6 Pl.; 327 Pag.

ACTA SOCIETATIS PRO FAUNA ET FLORA FENNICA, XII, N:o 1, 1894.

SPRIDDA BIDRAG

TILL KANNEDOM AF

FINLANDS HIERACIUM-FORMER.

ll. NYLANDSKA PILOSELLOIDEA.

AF

MAGNUS BRENNER.

(Meddel. den 19 Maj 1894).

_gI¥\2.- P)

HELSINGFORS 1894.

KUOPIO, O. W. BACKMANS BOKTRYCKERI, 1894.

1 en fdéregaende uppsats, publicerad i 18:de hiiftet af »Medde- landen af Societas pro Fauna et Flora Fennica» har redogjorts for ett antal i den sydligaste delen af Finland forekommande Archieracier, de flesta insamlade inom Nyland, i Kyrksliatt soce- ken samt vid Helsingfors och pa Hogland. I en foljande upp- sats, offentliggjord i vol. IX af samma societets » Acta», hafva Ater de i Norra och Kajana-Osterbotten antriiffade Hieraciernu blifvit niirmare behandlade.

Sasom en fortsiittning till dessa bidrag rérande vart lands Mieraciwm-former kommer denna uppsats att redogéra for de Hieracia Piloselloidea, som af mig antriiffats i sirskilda delar af Nyland, sasom i Kyrkslatt socken, Helsingfors trakten, en del af Borgé skiirgard samt pa Hogland, med omniimnande til- lika af en del af andra personer dels inom dels utom Nyland insamlade exemplar af samma eller med dem besligtade former.

De af mig antriiffade formernas fyndorter iro till storsta delen uppriiknade i uppsatsen om de Sydfinska Archieracierna. Sasom nya for denna uppsats tillkomma i Kyrkslitt socken or- terna Danskarby, Storms och Adbiick vid de fran Esboviken i socknens sydéstligaste del inskjutande vikarna Langviken och Morsfjairden, samt Jolkby vid stora landsviigen i nirheten af kyrkan, iifvensom i Borga sockens skirgard Kroksnis och Hum- melsund pi Vessélandet, Girsniis, Vesteriing, Lillfiing, Kristiniis och Krakéby pa én Kraké, samt Haiko pa fasta landet vid den lika beniimda fjirden utanfor Borga as utlopp.

En stor del af de hiir uppriiknade formerna hafva redan tidigare annorstiides antriiffats och af J. P. Norrlin i »Anteck- ningar 6fver Finlands Pilosellae» i » Acta Societatis pro Fauna et Flora. Fennica» vol. Il, samt i ed. Il af »Herbarium Muses Fennici» eller af C. v. Niigeli och A. Peter i »Die Hieracien Mitteleuropas» beskrifvits. Det stérsta antalet utgdres dock af

4 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former,

hittills obekanta och nu for forsta gingen urskilda och beskrifna former, obekanta i féljd af den ringa uppmirksamhet dessa viix- ter Ofver hufvud taget fatt réna, Siirdeles inom de stora kol- lektiva arterna Pilosella L. och suecicum Fr. ir rikedomen pa utmiirkta former stor, men iifven andra artgrupper, sasom cy- mosun L., glomeratum Fr. och florentinum All., erbjuda flere sjelfstiindiga former, hvarférutom swecicum Fr. i inskriinktare bemiirkelse och Awricula L. iro rika pa en mingd mindre va- sentliga former eller varieteter, de der ej tidigare uppmiirk- sammats.

Af grupperna aurantiacum 1. och pyrrhanthes N. P. har deremot inom ifragavarande omrade med undantag af H. Sae- lani Norrl. ingen enda form antraffats.

Liksom af de i de foregaende uppsatserna behandlade Hicracium-formerna, iiro iifven af dessa exemplar inlemnade till Universitetets i Helsingfors botaniska museum.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 5

Hieracium L..

Piloselloidea Koch.

1. H. stenocalyx. <Stjelk 50—98 cm, spenslig, uppriit, gron, stjernluden, nedtill tatt kortharig, upptill glesharig, med glesa ytterst fina glandelhar och spridda eller enstaka korta borsthar, till omkring midten 3-bladig; dlad tunna och mjuka, morkgroéna, tunglika—lansettlika, kortspetsade, langskaftade, glest fintandade, kort finhariga, undertill mer eller mindre stjernhariga, 6fversta stjelkbladet med sma glandelhar; korgar sma, Ijusa, 4—talrika, utdraget smalskaftade, i enkel eller sammansatt flock- lik samling, skaften niistan uppriita, stjernludna och fint glandel- hariga med eller utan borsthar; holkar sma och smala, gragrona, ludna af stjern-, glandel- och ljusa eller ljusspetsade har, fjdll smala, spetsiga, otydligt eller de inre tydligt ljuskantade. Kyrkslitt, Strémsby, bjérkskog; Sibbo, Salpar; afven funnen i Lojo, Peinsaari. Mycket latt igenkiind pa sina utdraget skaf- tade korgar i ofta mycket yfviga flocklika knippen, sina smala holkar och ytterst fina glandelhar.

2. H. pubescens Lindbl., A. cymosum L. IX cymigerum subsp. pubescens Lindbl. 1. normale N. P. Hier. Mitt. Eur. p. 417. -— Mycket allman: Kyrkslitt, Weikkola, sved, angsbacke, betesmark, Strémsby, fingar och barrskog, Sundsberg, skog och betesmark; Helsingfors, Aspniis; Borga, Lill Kroksnis, aker- backar och akerrenar, Krak6, Vesteriing, ‘ing, och aingsbacke naira Girsniis. Vanligen lIjus- eller gragrénbladig med rikligt stjernludd och ljusa blommor, varierar den stundom med mork- grona eller obetydligt stjernhariga blad och mérkare blommor, stundom hoprullade; holkarna mer eller mindre starkt hariga.

var. firmicaule (Norrl. Pilos. Fenn. p. 168), H. cymosum L. IX cymigerum subsp. N. P. 1. c. p. 419. Kyrksliitt, Stromsby, buskbevuxen jing; Borga, Lill Kroksniis, iingsbacke; finnes iifven insamlad fran Borgaé, Tirmo och Stor Kroksniis, samt fran flere

6 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former,

lokaler i det inre af landet, sisom Punkaharju; Pielisjarvi, Lieksa: Sotkamo, Naapurinvaara; Ristijérvi, Tormala; och Puo- lanko, Iso Aylii, hvilken sistniimnda fyndort af forbiseende fran Nordésterbottniska Hieracia bortlemnats.

var. Jongipilum. Spid, upprat, stjernluden, nedtill titare mjukt hvitharig, upptill glesare svartfotadt borstharig, med ha- ren niistan lika langa som stjelkdiametern, upptill med spridda mycket sma glandelhar, under Hot tcaveaes med inblandade erdfre, nedanom midten 1—2-bladig; blad mjuka, ljusgrona, tunglika—tunglikt lansettlika, trubbiga--kortspetsade, mer eller mindre tydligt skaftade, de yttre sma, omvandt igerunda, hel- briiddade med glesa tandiimnen, de inre mycket glest eller un- dertill tiitare stjern- och styft hvithariga, stjelkbladen lansettlika, stjern- och styfhariga eller ofvan niistan glatta; korgar sma, ljusa, 3—6, i niistan enkelt flocklikt qvastknippe, med vanligen korta, spiida, glandel- och svart borsthariga eller harlosa skaft; holkar 7—8 mm hoga, smala, glandel- och sirdeles vid basen styft svarthariga, men féga stjernhariga, af smala, syllika, trubbiga eller niistan spetsiga, smalt ljus- eller okantade fjdll; kantblom- mor svagt flikade. Kyrkslitt, Strémsby, torr skog; Borga, Lill Kroksniis, Akerbacke. Skild fran svagare stjernhariga former af H. pubescens genom liingre och glesare har pa stjelk och blad.

3. H. contractum (Norrl. |. c. p. 169), A. eymosum L. IX cymigerum subsp. pubescens Lindbl. 2. hirsutulum NP: Lieiop. 417. Holkfjiillen bredare, trubbigare och mer glandelhariga, samt jemte korgskaften starkare hariga an hos H. pubescens; stjelkbladen stundom med fa eller enstaka glandelhar. Kyrk- slitt, Koskis, akerlinda, Strémsby, ting; Hogland. Afven denna art har antriiffats s& langt nordligt som i Puolanko pa Iso Ayla, ehuru exemplaren fran denna lokal, liksom af H. firmicaule, genom forbiseende ej i Nordésterbottniska Hieracia blifvit om- nimnda.

var. setifolium. Skild fran H. contractwm genom litet langre har pa stjelken och styfva borsthar pa bladen, ofta gandelhar pa stjelkbladen och nagot smalare, spetsiga holkfjdll; fran H. austerulum Norrl. |. ec. p. 146 genom nedtill kortare harig, under

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica XII, n:o 1, 7

korgsamlingen titt och langt svart borstharig stjelk, samt flock- lik korgsamling med starkt hariga skaft. Kyrksliitt, Weikkola, torr iingsbacke, leraker, StrOmsby, iingar.

4. H. tephrocalyx. Spiid, uppriit, gron, stjernharig, nedtill titare kort hvitharig, upptill mycket glest svartfotadt borstharig och kort glandelharig, nira basen 1-bladig; blad tunna, ljusa, tunglikt lansettlika, glest smatandade, stjern- och kort hvithariga, ifven stjelkbladet utan glandler; korgar sma, ljusgula, i tit flock- lik samling, med korta stjernludna, glandel- och svartfotadt hvit- hariga skaft; holkar 5—6 mm héga, morka, grabrokiga af tem- ligen tita stjern-, glandel- och korta hvitspetsade borsthar, fjill korta och breda, trubbiga, de inre ljuskantade. Kyrkslatt, Sundsberg, akerren vid Tallbacka. Till yttre habitus och de korta fina haren och glandelharen lik H. jwncicaule Norrl., men utan glandler pa bladen, samt korgskaft och holkar starkt ha- riga och holkfjallen breda och trubbiga; isynnerhet holkarna iro mycket karaktiristiska.

5. H. juncicaule Norrl. i Herb. Mus. Fenn. ed. Il p. 152. Spiid, med vanligen korta mérka blad, har och glandelhar mye- ket korta och fina; holkfjdll smala, spetsiga, foga eller okan- tade. Kyrkslitt, Stromsby, ang och torr skog, Sundsberg, solig backe och smaskog; afven funnen i Sjundea, Pikkala; Borgia; Pargas, Gunnarsniis; samt pa Aland, Sund, Saltvik och Finstrém. Liksom H. hyperadeniwm genom sina sma morka, kortfjalliga och starkt glandelhariga men niistan harlosa holkar skild fran H. pubescens Lindbl. Med afseende a de glandelha- riga och svartfotadt borsthariga, punkterade bladen paminna bada om H. spectalile Norrl. Pilos. Fenn. p. 170.

6. H. hyperadenium. Stjelk 27—52 cm, upprit eller upp- stigande, med gr6én eller svagt violett, fint och kort hvitharig bas, stjernluden, nedtill med korta svartfotade hvita borsthar, nistan iinda fran basen med nedtill sma, upptill vanligen mye- ket forliingda och temligen grofva glandelhar, stundom med ett eller annat svart borsthar niirmare korgsamlingen, 1—3-bladig; blad slappa, ljusare eller mérkare gréna, tunglika—lansettlika, skaftade, helbriiddade, stundom med sma tandiimnen, kort och styft hvithariga eller ofvan nistan glatta, undertill, stundom

8 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

ifven ofvan, svagt stjernhariga, med enstaka mycket sma har och glandelhar, af harens uppsviillda moérkare eller ljusare bas punkterade, isynnerhet tydligt pa undra sidan och pa de Ofre bladen, stjelkbladen jemnbredt lansettlika—smalt jemnbreda, isyn- nerhet de Sfversta starkt glandelhariga, siirdeles langs kanterna, for Ofrigt stjern- och styfhériga med uppsviilld mork harbas; korgar sma, |jusgula, tiitblommiga, fa—talrika, i mer eller min- dre starkt hopdragen, flock- eller qvastlik samling, stundom med en afligsnad gren, skafé stjernludna och glandelhariga, stundom med nagot enstaka_ svart, hvitspetsadt borsthar, skdrm starkt elandelhariga; holkar 5—7 mm héga, vanligen temligen morka, stjernhariga och starkt svart glandelhariga, med eller utan en- staka svarta, ljusspetsade borsthar, af temligen breda och trub- biga, siillan smalare och spetsiga, ljuskantade fjdll. Kyrkslatt, Strémsby, jingar, Sundsberg, skogsbackar och beteshagar med bjérk- och barrskog samt akerbackar. Utmirkt genom sin stora rikedom pa glandler finda ned pa rotbladen, stjelken upp- till striif af de styfva glandelharen. Skjuter stundom korta stoloner eller blombiirande grenar fran rot- och nedre stjelk- bladvecken. Skild fran niairmast foljande A. lewcopteruwm genom kort och sparsam harbekliidnad, rikare glandelharighet och Ijusa korgar. Finnes iifven i H. M. F. i ett glattare exemplar fran Pargas, Gunnarsniis, och i mycket starkt punkterade exemplar fran Aland, Godby. Star nirmast H. jwncicaule Norrl., hvilken kan betraktas sasom en i alla afseenden spidare form af denna, med kortare blad, mycket fina och korta har, sma glandler och smala spetsiga holkfjall.

7. H. leucopterum. Stjelk 24—-55 cm, uppriat eller svagt uppstigande, stundom svagt flerbéjd, vid basen groén eller svagt violett, stjernharig, nedtill starkt harig af fina och mjuka hvita har, ungefiir lika langa som stjelkens diameter och uppat sma- ningom glesare och styfvare samt under korgsamlingen morkare— nistan svarta, ungefair ofvan midten med mycket sma och fina, enstaka eller glest strédda, under korgsamlingen litet tatare glan- delhar, stundom endast vid basen, stundom till narmare midten eller nagon gang litet hégre upp 1—3-, vanligen 2-bladig; blad mjuka och slappa, morkare eller ljusare gréna, smalt tunglika,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica XII, n:o Lt. i)

trubbiga,—niistan lansettlika, kortspetsade, mer eller mindre tydligt skaftade, de yttersta sma, omviindt iiggrunda, helbrad- dade eller med knappt mirkbara tandiimnen, tilt borsthariga, de yttre niistan utan, de inre med glesare eller titare stjern- har, isynnerhet undertill, stjelkbladen jemnbredt lansettlika— jemnbreda, stjern- och langhariga, vanligen atminstone 1 spetsen med glandelhaér i kanten; korgar sma, titblommiga, hoggula, omkring 6—15 i tat, siillan mer utdragen, qvastlik samling, med vanligen mycket korta 1—3-blomstriga grenar, liksom de korta korgskaften t&tt stjernludna med glesa glandelhar och med eller utan spridda borsthar; holkar sma, 5—6 mm hoga, kort agg- runda, moérkgréna, vid basen svagt hariga eller harlésa, af korta och breda, glest stjernhariga och titt glandelhariga, trubbiga fjill, de inre bredt, de yttre smalt hvitt eller ej alls hinnkan- tade; kantblommor djupt delade, stundom 2-lippiga. Kyrk- sliitt, Weikkola, sved, ingsbacke, torr betesmark, Koskis, aker- linda, Strémsby, torra angar, skog, Sundsberg, tallskog vid Tall- backa, bjérkskog vid Framniis. Paminner mycket om H. curvescens Norrl. Pilos. Fenn. p. 166, som afviker genom smala okantade holkfjill, och enligt beskrifningen genom ljusare_ kor- gar. IH. M. F. finnas exemplar fran Lojo, Sammatti och Stor- kyro, hvilka afvika genom glesare harbekliidnad och upptill van- ligen harlés stjelk, jemte forevarande form betecknade med nam- net swbcurvescens.

8. H. neglectum Norrl. |. c. p. 160, H. glomeratum Fr. subsp. N. P. 1. c p. 470. Kyrkslatt, Strémsby, torr angs- backe,

9. H. detonsum Norrl. |. c¢. p. 156, H. glomeratwm Fr. subsp., a genuinum N. P. 1. ce. Borga, Lill Kroksniis, thimo- theifalt (holkfjill trubbiga, korgskaft hariga).

10. H. crebrescens. <Stjelk grof, anda till 85 cm hog, svagt uppstigande —uppriit, nedtill grén, upptill brunaktig, strim- mig, nedtill mycket glest, uppat starkare stjernharig, nedtill kort (1—1,5 mm) och fint, men styft hvitharig, upptill glest svart eller ljusspetsadt borstharig (2—3 mm), med glesa—temligen tiita, korta, styfva glandelhar, till niirmare midten 2—3-bladig, stundom med en eller annan flagell; blad fasta, morka, blagr6én-

10 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

aktiga, tunglika—lansettlika, glest smitandade, glesare eller ta- tare kort (1--1,5 mm) och fint styfhariga, undertill och stundom ‘ifven langs hufvudnerven ofvan svagt stjernhariga, stjelkblad stundom med fa glandelhir i kanten; korgar 5—20, temligen stora, nagot dunkla, vanligen tiitblommiga, i sammansatt flock- eller qvastlikt knippe, med langa, raka, svagt utstaende, stjern- ludna och glandelhariga skaft, akladiet 9—24 mm, med fa eller enstaka korta, svarta, ljusspetsade borsthar; holkar 7—8 mm héga, morka, titt Ijusspetsadt korthariga, men glest glandel- och stjernhariga, med niistan klotrund pip och breda, nastan figerunda, trubbiga /jdl/, de inre ljuskantade; stift ljusa. Borga, Kraké, Vesteriing, i tat grupp i diket och langs kanten af ett thimotheifiilt. —— Skild fran H. incrassatwm Norrl. genom korta har och stérre korgar i mer flocklik samling.

11. H. tonsile. Mycket lik H. crebrescens, men skild genom liingre (3—4 mm) och gréfre styfva har pa stjelken och bladen, mindre korgar och endast 5—7 mm hoga, nastan borstlosa, men starkare och tydligare glandulésa holkar med tvir bas. Kyrk- sliitt, Sundsberg, angsbacke. Star, med undantag af den na- stan fullkomliga bristen pa borsthar pa korgsamlingen och nav. maste delen af stjelken, pa griénsen emellan H. imecrassatum Norrl. och H. crebrescens.

12. H. inerassatum Nortrl. l. c. p. 144. Borga, Aggskir; Hogland, iingsbacke vid Kiiskinkyla.

3.- H. pycnochaetum. Stjelk 40—60 cm, temligen grof och fast, grén eller vid basen brunviolett, upprat, men svagt krékt, med eller utan stjernhar, nedtill titt, upptill glesare langt och styft morkfotadt hvitharig, nirmare korgsamlingen glest dun- kelt eller svart borstharig, med sma mycket glesa glandelhar, till ungefiir midten 2—4-bladig; blad gréna, tunna, tunglika eller lansettlika, trubbiga—kortspetsade, skaftade, helbriddade med sma tandémnen, tithariga, ofvan med langa, grofva och styfva, undertill med kortare, fina och mjuka har, pa 6fra sidan glest, pa undra sidan starkare, siirdeles langs nerven, stjernhariga; korgar temligen stora och ljusa, iinda till 20 mm i diameter, t—10 i glest flocklikt knippe af 1-—3-blomstriga grenar, vanli- gen med en gren afliigsnad, skaft korta—temligen langa, grofva,

Acta Sacietatis pro Fauna et Flora Fennica, XIf, n:o 1. 11

stjernludna, temligen tatt glandel- och langt Ijusspetsadt svart- hariga; holkar 7 mm héga, vida, svarta, titt hariga af glandel- har och langa flerbéjda, bruna, svartfotade har, fjall breda, spetsiga, de yttre utan, de inre med ljus hinnkant. Helsing- fors, Roénnskar, torr backe; finnes dfven fran Pargas, Gunnars- nis, torra berg vid Terfsund, samt Lingholm; fran Lojo, holme emellan Karkali och Lojo-dn; samt en smabladig form, med mycket fa korta har pa éfre delen af stjelken samt pa korg- skaften och holkarna, fran Helsinge, Halvik pa Degerélandet. Hor till Gr. II fallaw N. P. 1. c. p. 515 af A. fallax Willd., inom hvilken den utmiirkes genom sina fataliga stora korgar med morka holkar af breda spetsiga fjall.

14. H. sclerotrichum. Stjedk 40—50 cm, temligen grof, men vek, grofstrimmig kantig, gr6én, strif, vid basen tiitt, hdégre upp glest kort styfharig, med eller utan stjernhar, under korgsamlingen med enstaka glandler, till ungefiir midten 3—4- bladig; blad grablagrona, styfva, tunglika, trubbiga, lansett- lika, kortspetsade, temligen korta, otydligt tandade, ofvan tiitt borsthariga med spridda fina stjernhar langs nerv och kanter, undertill svagt stjernhariga och langs nerven korthariga, stjelk- blad langs kanter och ryggnerv hariga; korgay sma, 15—25 i flocklik samling, ofta med en gren ligre ned, akladiet 8—12 mm, sidogrenar Ofverskjutande, svagt stjernhariga eller vid ba- sen nakna, upptill morkhariga och glandelhariga, skéirmfjill \jus- kantade; holkar 5—7 mm hodga, med afsmalnad bas, graludna af stjern- och borsthar, med glesa glandelhar, fjdll temligen smala, syllika, spetsiga, morka, ljuskantade. Helsinge, Fre- driksberg, vid jernvagen. Skild fran H. florentinum All. subsp. msigne N. P. |. c. p. 548 genom bredare blad, de yttre tunglika och trubbiga, samt icke tvir holkbas.

15. H. assimilatum Norrl. |. ¢ p. 151, HA. arvicola N. P. subsp. N. P. |. c. p. 672. Skiljer sig fran H. septentrionale Norrl. hufvudsakligast genom sina mérka, smala, smalt Ijuskan- tade, spetsiga holkfjdll; dunkla, ljuskantade skérmfjall; langt ned stjernharig stjel; och langs ryggnerven svagt stjernhariga 6fre blad. Vanligen iir stjelken dessutom, isynnerhet niirmare basen, iifvensom bladens ryggnerv rikligare borstharig, samt holkarna

12 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

mer stjern- och borsthariga. Kyrkslatt, Weikkola, angar och viigkant i aker. Spidare, fablomstrig och svagare harig an

de tavastliindska exemplaren i H. M. F.

var. nudulum. Blad utan eller med endast enstaka stjern- har p& ryggnerven, ifven stjelken mycket litet stjernharig. Kyrkslitt, Weikkola, torr iingsbacke, Koskis, akerlinda, Dan- skarby, bjérkskog. Skild fran ZH. septentrionale Norrl. var. densisetosum genom morka, smala, nastan spetsiga, foga eller okan- tade holkfjall.

var. a/ouliceps. Med afseende a stjernharen som var. nu- dulum, for Ofrigt mycket vek och tunnbladig, med nastan hvita holkfjill med eller utan en smal morkare rygglinie. Kyrk- sliitt, Storms, fing vid Horsviken bland bjérk och tall. Skild fran H. septentrionale Norrl. var. densisetosum, utom genom sin sannolikt af viixtplatsen beroende veka byggnad, genom sina smala spetsiga holkfjall.

16. H. poliocladum N. P. subsp., 8 praealtiforme 2. hirsu- tum N. P. 1. c. p. 545. Skild fran H. septentrionale var. tene- bricans Norrl. |. e. p. 148 genom hariga holkar och stundom iifven korgskaft. Kyrkslitt, Weikkola, ingsbackar. -— Afviker fran beskrifningen hos N. P. |. c. genom i spetsen hvita har pa holkarna.

17. H. albicrinum. Stjelk spiid, omkring 25 em, vid ba- sen rodbrun, fullkomligt utan har och glandler, upptill glest stjernharig, nedanom midten 1-bladig; blad blagréna, mycket sma, de liingsta 4 cm, omviindt iggrunda smalt lansettlika och spetsiga, med sma tandimnen, vid basen langt hvitt kanthariga; korgar fa i jemnhégt knippe, akladium och skaft 4—6 mm, talt hvitt stjernludna, upptill glest glandelhariga med enstaka hvita svartfotade borsthar och mérka smalkantade skdrmfjdll; holkar 6 mm héga, glest stjern- och glandelhariga med temligen rik- liga, 1—2 mm langa, hvita svartfotade har, fjdld morka, smalt

ljuskantade och hvitspetsade, smala temligen breda, nastan spetsiga. Kyrkslitt, Sundsberg, solig backe ofvanom Solbacka

torp. Skild fran H. florentinum All. subsp. praealtwm Vill. 2. septentrionale N. P. |. c. p. 540 genom stjernharig, men glan- dellds stjelk och rikligt langt hvithariga holkar.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 13

18. H. praealtum Vill. «@ genuinum 2. septentrionale N. P. l. ec. Knligt N. P. L ec. pp. 5389 & 540: Stjelk tunn, harlés, upptill med sma glesa glandelhar, utan stjernhir, 2-bladig; blad smalt jemnbredt lansettlika, spetsiga, harlésa, med enstaka eller glesa kanthar vid basen; korgar talrika i tit eller smaningom glesare qvastlik samling, med sparsamt glandelhariga skaft och dunkla, Ijuskantade skéiimfjill; holkar 6,5—7 mm héga, stjern- och glandelhariga, med mycket sparsamma korta ljusa har, af smala, spetsiga, mérka, ljuskantade /fjil/. Enligt N. P. 1. ©. funnen i Nyland.

19. H. Almgvistii N. P. 1. c. p. 537 subsp. Enligt N. P. l. c. Stjelk glesharig, upptill glest stjern- och glandelharig; blad lansettlika, spetsiga, i kanten och undertill glest borsthariga, stjelkblad 1 med glesa glandelhar; korgar talrika i gles qvastlik samling med glandelhariga skaft och Jjusa skéirmfjdll; holkar 6—6,5 mm hoga, stjern- och glandelhariga med sparsamma korta ljusa har, af mycket smala, dunkla, smalt Ijuskantade, spetsiga /pdll. 1. sessiligemmum N. P. |. c. p. 538. Enligt N. P. |. c, Helsingfors.

20. 4H. hirsutulum N. P. |. c. p. 537 subsp. Stjelk upptill obetydligt borstharig, nistan utan stjern- och glandelhar, till of- vanom midten 3-bladig; blad smalt tunglika lansettlika, spet- siga, harlésa eller med glesa kanthar mot basen; korgar i glest, sammansatt, qvastlikt knippe pa mycket glest stjernhariga sku/t med enstaka glandler och borsthar och dunkla, ljuskantade skitvmfjill; holkav 7—8 mm héga, svagt borst- och stjernhariga med obetydligt glandelhar, af temligen breda, men smalspetsade, trubbiga eller nistan spetsiga, moérka, nagot ljuskantade /jdll. Lojo, Peinsaari, enligt exemplar i H. M. F.

21. H. subhirsutulum. Stje/k 20—50 em, vid basen och toppen rédbrun eller brunaktig, med enstaka eller glesa, korta, vid stjelkbasen hvita, for 6frigt moérka har, endast upptill, sillan till eller nedan om midten med glesa glandelhir och enstaka eller glesa stjernhar, niirmare basen 1—2-bladig med elt for- krympt blad ofvan midten; dlad sma, blagréna, tunglika, trub- biga, smalt lansettlika, spetsiga, helbriiddade med smi tand- iimnen, harlésa eller langs kanten och ryggnerven glest kort

14 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

eller vid basen titare och liingre hvithariga, stjelkblad utan eller med nigot enstaka stjernhar i kanten; korgar 4—12 i enkelt flock- eller sammansatt qvastlikt, jemnhdgt knippe, stundom med nedersta grenen afliigsnad, akladiet 5—7 mm, Ofriga skaft 6--10 mm langa, stjern- och glest glandelhariga, med morka, ljuskan- lade skéirmfjill; holkary 7—8 mm héga, med rundad bas, fjall breda, trubbiga, temligen smala, niistan spetsiga, mérka, mer eller mindre tydligt Ijuskantade, med glesa glandel- och |jus- spetsade har, mot basen svagt stjernhariga. Kyrkslatt, Weik- kola, iingar och iingsbackar, akervig, Koskis, akerlinda, Stromsby, fugtig jing och dikeskant, Jolkby, vid landsvagen, Sundsberg, ‘ing; Helsingfors, Rédbergen, betesmark; Borga, Lill Kroksnis, akerbacke, och Kraké, Westeriing; dessutom insamlad fran Hel- singfors, Tavastkulla; Borgniis; Borga, Stor Kroksniés och Sundo; samt Lovisa. Skild fran H. hirsutulum N. P. genom bredare tunglika yttre blad och glandler pa stjelken samt mindre hariga holkar; fran H. septentrionale Norrl. hufvudsakligen genom moérka skiirmfjall och moérka, mer smalspetsade, foga ljuskan- tade holkfjill.

22. H. ustulatum. Stjelk omkring 40 em, spiid, vid basen rédbrun, jemte bladkanter och ryggnerv med fa korta hvita har, for Ofrigt utan har, stjernhar och glandler; blad blagréna, tung- lika—lansettlika, kortspetsade, stjelkblad 2, smalspetsade, det Ofre pa stjelkens midt; korgay fa i jemnhégt qvastlikt knippe, akladium och skaft 5—7 mm, glest stjernludna och glandelha- riga, det nedersta afliigsnadt, vid basen bart, med mérka, svagt ljuskantade skdrmfjdall; holkar 6—7 mm, vid den rundade basen stjernludna, af breda, trubbiga, morka, litet ljusare kantade,

morktoppade, glest glandelhariga fjiéll. Borga, Kraké, We- steriing. -- Med afseende a korgsamlingen och holkfjillen samt

skarmfjillen lik H. subhirsutulum, men utmirkt genom brist pa har och, med undantag af pa korgsamlingen, stjernhar och elandler.

23. H. flocciscapum. Stjelk bladlés eller med 1 ensamt stjelkblad alldeles invid den korta rédbruna basen och 2 skiirm- lika blad ofvan midten, upptill langt nedanom midten stjernha- rig med nagot enstaka borst- eller glandelhar; blad fasta, aflangt

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 15

lansettlika eller tunglika, trubbiga, helbriiddade, med hégst fa vid kanten eller ryggnerven sittande korta hvita borsthar; kor- gar sma, fataliga, bleka, kortskaftade i qvastlikt knippe, skaft gratt stjernludna med fa langa glandelhar och nagot enstaka kort borsthar, skdrmfjdill hvitgrona med smal moérk rygg; holkar 5—6 mm héga, med rundad, slutligen tviir bas, gragréna, tem- ligen stjernludna, svagt glandel- och kort svartfotadt hvithariga, af nagot smala, syllika, tvarspetsade eller nistan spetsiga, svagt ljuskantade /fjdl?. Kyrkslatt, Weikkola, torr ingsbacke.

24. H. septentrionale Norrl. |. c. p. 147. Pa grund af sina hvita eller bredt hvitkantade shkdirmfjdll horande till H. floren- tinum Gr. IV albidobractewm N. P. 1. ¢. p. 543, men, liksom exemplaren i Lindebergs Hier. Scand. n:o 104, genom trubbiga holkfjall med lingre (1—3 mm) har, och glandelhar pa korg- skaften afvikande fran subsp. albidobractewm 2.pilosiceps N. P., hvilken anfores f6r Helsingfors. Kyrksliatt, Weikkola, odlad iing, ingsbacke, sved, akerviig, akerren och diken, Strémsby, iing och skogsbacke, Sundsberg, akerlinda; finnes afven fran Helsingfors; Borga, Kroksniis; Lovisa; Anjala; och Lojo.

var. densisetosum. Stjelk temligen rikligt svart borstharig och nedtill hvitharig. -—— Kyrkslitt, Weikkola, fugtig ang och iingsbackar, akerren och dike, StrOmsby, ang och sved, Edes, akerlinda, Sundsberg, stenig skogsbacke och akerlinda, Storms, iing i smaskog; iifven insamlad vid Lovisa.

var. adsimilans. Stjelkblad, vanligen det nedra, langs rygg- nerven stjernharigt; stjelken vanligen lagt ned stjern- och borst- harig. Skild fran spiida exemplar af H. assimilatum Norrl. ge- nom breda, trubbiga, bredt Ijuskantade holkfjill. Kyrkslatt, Weikkola, iingsbacke, Koskis, akerlinda, Emellan H. septen- trionale Norrl. och var. adsimilans forekomma mellanformer, hvilka i ett eller annat hiinseende férmedla Ofvergangen dem emellan. Salunda ir stjelken hos var. densisetoswm mycket harig och hos en del exemplar stjernharig ainda ned till midten, men bladen utan eller med endast nagot enstaka stjernhar, hos andra exemplar ater kan stjelkbladet vara lungs ryggnerven stjernha- rigt, men bladen fdr 6frigt, liksom stjelkens nedre del, niistan harlésa, eller ock fdrekomma stjernhar pa bladen af i Ofrigt

16 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

normala exemplar af septentrionale; iifven holkfjallens stjernhar ‘iro mycket olika utvecklade.

25. H. ingens N. P. |. c. p. 529 subsp. Stjelk mycket grof och vanligen hégviixt, med braun bas och topp, grofstrimmig, vanligen nedtill ljust, upptill svart styfharig, upptill med obetyd- ligt stjern- och glandelhiar, 2—3-bladig, vanligen starkt flagell- biirande; blad blagréna, bredt tunglika, trubbiga, veckspetsade, lansettlika, spetsiga, glest smatandade, utan eller vanligen med glesa styfva har, isynnerhet i kanten och langs ryggnerven, stundom med glesa stjernhar langs ryggnerven; korgar talrika i upptill tiitt, nedtill glesare qvastlikt knippe med 1 eller 2 nedre grenar afliigsnade och morka skdrmfjill, de Ofre ljuskan- tade; holkar vida, med rundad eller tvir bas, glest glandel- och moérkhariga samt foga stjernhariga, af breda, trubbiga, moérka, erénkantade jill. Kyrkslitt, Weikkola, mullhég och odlad iing, Strémsby, Kasaberget; Tytérsaari.

var. subglabrum. Mycket robust, nastan harlos; blad har- lésa eller med enstaka har pa ryggnerven eller pa kanten, siir- deles vid basen, de flesta blad utan tecken till stjernhar, pa en del flagellblad stjernhar ifven pa kanten. Kyrkslatt, Weik- kola, lerakrar; Helsingfors, Thol6 park, berg vid vattenborgen.

26. H. dimorphum Norrl. i Soc. pro Fauna & Flora Fenn. Notiser XI p. 132, H. collinum Gochn., subsp. 1. normale N. P. l. ec. p. 310, P. pratensis Tausch, Norrl. Pilos. Fenn. p. 139. Kyrksliitt, Weikkola, iingar och iingsbackar, Koskis, ang och dikeskant i aker; Hogland; dessutom finnas exemplar fran borg- nis; Borga; och Lovisa. Vanligen alla har pa stjelken Ijusa med mork fot.

var. rariceps. Spiid, krokt, vanligen 1-bladig, med 4—6 korgary i gles qvast-, saillan flocklik samling, korgskaften nagot forlingda; holkfjdllen korta, breda, mérka, knappt markbart ljus- kantade; blad ofvan féga hariga niastan harlésa. Kyrk- sliitt, Weikkola, iingsbacke; iifven funnen i sédra Tavastland, Lammi, Ronni, pa sandblandad mulljord; och i Ladoga Kare- len, Kronoborg, Otsanlaks, tufvig jing.

27. Selani Norrl. Pilos. Fenn. p. 121, H. pyrrhanthes Gr. V. Blyttianum subsp. N. P. 1. ¢. p. 338. Enligt Norrl.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 17

l. c. p. 123 och exemplar i Univ. saml.: Esbo, Kaitans; Borga Kroksniis, griisbevuxen backe; Thusby, iing; och Pyttis.

28. H. fennicum Norrl. Pilos. Fenn. p, 107, HA. spatho- phyllum subsp. |. normale N. P. |. c. p. 390 & 391. Kyrk- sliitt, Strémsby, iing, skog bland hogt griis och vagkant i aker; Borga, Krak6, Westeriing, ting och dikeskant.

29. H. ventricosum Norrl. |. c. p. 109, AH. spathophyllum subsp. fennicum 2. N. P. Ll. c. p. 391. Kyrkslatt, Weikkola, torr ingsbacke, Stromsby, ing och skog bland hoégt gris; Borga, Lill Kroksniis, strandiing, Krak6, Westeriing, ing och dikeskant.

30. H. nigellum Norrl. 1, c. p. 112, H. spathophyllwm subsp. N. P. Ll. ec. Kyrksliatt, Str6msby, ang och skog bland hégt gris; Borga, Kraké, Westerang, ing.

31. H. lasiopodum. Stjelk 33—64 cm, grof, men vek, upprat, grén, mot toppen brun, vid basen tatt hvitharig, ofta finda upp temligen rikligt kort och styft hvitharig, med fa sma glandelhar, med eller niistan utan stjernhar, stoloner langa. rikt langbladiga; blad blagréna, tunna och slappa, vanligen langa, tunglika, eller de yttersta korta, omviindt aiggrunda, trubbiga eller kortspetsade, mer eller mindre tydligt tandade eller endast bugt- briiddade, pa bada sidor glest eller endast lungs kanter och rygg- nerv tiitare kort hvithariga, langs ryggnerven vanligen med stjernhar, stjelkblad 1—3, stora, vil utvecklade, vid stjelkbasen; korgar temligen stora, ljusare eller mérkare citrongula, 4—15 1 nagot glest qvastlikt eller stundom genom afligsnade nedre korta erenar niistan klaselikt knippe, de 6fre grenarna vanligen Of- verskjutande, akladiet 5—12 mm, grenar 7—35 mm, vanligen 2-blomstriga eller de nedre iinda till 4-blomstriga, tatt stjern- och glandelhariga, stundom med borsthar, niistan nakna; holkay 7-10 mm héga, med rundad bas, svartgréna, vid basen stjern- och glandelhariga, iinda upp hvitspetshariga med spridda glandelhar, fjdl7 temligen breda, syllika, spetsiga, bredt Ijuskan-

tade; stift gula. Kyrksliitt, Strémsby, akerren vid Ojango-vik samt akerdike vid garden. Skild fran H. nigellum Norrl. ge-

nom blagréna, vanligen tandade blad, stora bladrika stoloner och ljusa stift. Varierar mycket i anseende till stjelkens, korg- skaftens och holkarnes harighet, men haren alltid korta.

2

a

18 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

32. H. albiciliatum. Stjedk 24—40 cm, styf, upprit, ofta rédbrun,. vid basen titt och kort styft hvitharig, uppat glesare, med korta svarta glandelhar och glesa sma stjernhar, utan stjelkblad, stoloner korta, styfva; blad fasta temligen styfva, erdna eller gragréna, korta, omviindt iiggrunda eller ovala, trubb- spetsade, smatandade, glatta eller narmare kanterna med glesa hvita har, titt kort hvitt kant- och nervhariga, det Ofversta van- ligen langs ryggnerven tiitt stjernharigt; korgar 5—7, medelstora, ljusa, konvexa, kort radierande, i qvastlikt knippe, de 2 6fre grenarna niarsittande, den nedersta aflagsnad, jemnhoga eller 6f- verskjutande, titt eller glesare stjern- och glandelhariga, med eller utan enstaka hvitspetsade har, akladiet 7—15 mm; holkar morka, 8—10 mm héga, bredt cylindriska, med efter blomnin- gen tviir bas, glest stjern- och hvithariga, tatare svart glandel- hariga, af breda, syllika, spetsiga, bredt ljuskantade fjall; kant-

blommor ostrierade, stift ljusa, efter torkning morkare. Kyrk- sliitt, Strémsby, leraker; Borga, Kraké6, Westerang, linda, och sved ofvanom Kristiniis. Val skild fran Ofriga arter inom

eruppen spathophyllum N. P. genom sina korta och fasta, tatt hviteilierade blad, kort och glest hvithariga holkar, sylhvassa fill och ljusa stift. Exemplaren fran Strémsby med mer lang-. hariga korgskaft och stjelk, ljusare holkar och blad utan stjernhar.

33. H. planifolium. Stje/k 20—30 cm, temligen grof, upp- riit, flerbdjd, nedtill grén, upptill vanligen brun, vid basen stun- dom rédviolett, Ofveralit tatt hvitharig, nedtill mycket glest, upp- lill titare, under korgsamlingen tiitt stjern- och mycket kort och fint glandelharig, stoloner korta, bladiga och hariga; blad mjuka, plana, morka, svagt blagréna, tunglika, ofta oskaftade, med bred rundad spets, mycket kort uddspetsade och svagt veck- spetsade, helbriiddade med sma tandiimnen, tiitt och kort kant- och ryggnervhariga, stjelkblad O-—-2 niira basen, stundom ensamt vid stjelkens midt eller till och med hégre, tunglikt lansettlika, smalt uddspetsade, cilierade samt langs ryggnerven stjernhariga ; korgar 2—10 utvecklade, temligen stora, dunkla, plana eller konkava, fyllda, glesblommiga, i qvast- eller flocklik samling, med korta, gratt stjernludna, titt och fint glandelhariga skaft, vanligen utan borsthar; holkar 8—9 mm hiéga, med liten run-

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 19

dad, upptill hopdragen pip och langt vidgadt briim, gra- eller moérkgréna, temligen svagt stjern-, glandel- och hvithariga, af temligen bredt syllika, trubbiga eller niistan spetsiga, mérkryg- gade fjdll; blommor breda, strierade eller ostrierade, stift dunkla. Helsingfors, Ulrikasborgs brunnspark, i tiéita grupper pa stenig grislinda vid Rauhaniemi. Liksom H. subpratense Norrl. mycket tatt kort hvitharig, men blommor och stift mérka och blad bredt tunglika. Skild fran H. ventricosum Norrl. hufvud- sakligen genom plana, mjuka, nistan otandade blad, kort och tit harighet samt tiita stjernhar pa stjelkbladen.

34. H. subpratense Norrl. |. c. p. 102, H. spathophyllum subsp. N. P. L ec p. 390. —— Kyrkslatt, Strémsby, fingar och erislindor, vig- och dikeskant, betesmark, Jolkby, viigkant, Sundsberg, angar; borga, Kroksnaés och Hummelsund, samt Krak6, Westering, ingar och griislindor. Exemplar med fa- stare blad skiljas fran H. diluticolor genom grénare, titare cilie- rade blad och morkare holkar af breda, trubbiga, forst i spet- sen starkt afsmalnande fjall. Forekommer i tva modifikationer, kort- och langharig.

35. H. salebricola. Stjelk 10—28 cm, uppriit eller svagt uppstigande, styf temligen spenslig, brun med groén eller svagt violett bas, upptill tétt, nedtill svagare stjern- och glandelharig, tiitt styfharig af temligen korta, hvita eller uppat dunkla, tjockt svartfotade har, utan eller med spiida smabladiga stoloner; blad morkt bla- eller gragréna eller delvis rédbruna, temligen korta, styfva, lansettlika—-smalt omvandt iiggrunda, kortspetsade, tan- dade, titt kort hvithariga langs kanter och ryggnerv, och vanli- gen langs ryggnerven stjernhariga, stjelkblad O eller 1 litet, van- ligen niira basen; korgar 2—6, sma—medelstora, konkava, kort radierande, moérka, i jemnh6ég qvast- eller flocklik samling, med korta, raka eller bagbéjda, stjern- och glandelhariga skaft, med eller utan hvita svartfotade borsthar och morka eller svagt réd- litta skiirmfjall, akladiet 5—10 mm; holkar 7—8 mm hoéga, med liten rundad pip och vidgadt briim, temligen morka, tiitare eller glesare glandel- och ljushariga med féga stjernhar, fjél/ temli- gen breda, kortspetsade eller trubbiga, smalare eller bredare ljuskan- tade —— enfiirgadt mérka; kanthlommor korta, smala, riinnformiga,

20 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

svagt eller ostrierade, stiff ljusa. Helsingfors, Rédbergen, bergspringor och stenig griismark. Utmirkt genom sin moérka

fiirg pa blad, stjelk och blommor, med stjernhar langs bladens ryggnerv, men isynnerhet genom sin lilla rundade holkpip, hvar- igenom den liittast skiljes fran H. swecicum Fr.; haren pa stijel- ken tita, korta och styfva, vanligen gliinsande hvita, stundom dunkla. Skild fran niirmast fdljande H. densiciliatum hufvud- sakligen genom ljusa stift, smalare holkar och mer kortspet- sade fjall.

36. H. densiciliatum. Stjelk 15—32 cm, svagt uppstigande eller uppriit, krdkt, temligen spiid, groén eller mer eller mindre brun, meriindels tatt och kort styft hvit- eller upptill dunkelha- rig, mer eller mindre stjernharig och &nda fran basen uppat tiitare mycket tiitt glandelharig, stoloner spida; blad fasta, blagréna, korta, omviindt figgrunda tunglika, kortspetsade, tydligt tandade, dubbelvikta, langs kanter och ryggnerv, stun- dom Ofverallt, tétt och styft korthariga, stjelkblad 1 nara basen eller féga utveckladt nirmare korgsamlingen, med obetydligt stjernhar langs ryggnerven och kanterna; korgar medelstora, plana eller konkava, fyllda, mérkgula med svagt strierade kant- blommor, 4—7, titt sittande, med korta, tatt stjernludna och groft glandelhariga skaft: holkar 7—8 mm héga, vida, nistan svarta, titt glandelhariga, med glesa hvita svartfotade har och nistan utan stjernhar, af syllika, langt smalspetsade, foga temligen Ijuskantade fjall; stift dunkla. Helsingfors, Rédber- gen, i bergspringor. Skild fran A. fusculwm genom korta och tita har pa bladens kanter och ryggnerv, tydligare stjern- har pa stjelkbladet och niistan svarta, vanligen foga eller otyd- ligt smalt ljuskantade holkfjill; stjelken vanligen stjernharig iinda ned till det vid basen sittande stjelkbladet samt jemte bladen latt och kort styfharig, liksom hos H. salebricola, fran hvilken den skiljes genom sina morka stift, vida holkar och langspet- sade holkfjill.

37. H, scotinum. Séjelk 15—20 cm, uppstigande, krékt, styf och straf, brun, kort glandel- och svartfotadt hvitharig, at- minstone under korgsamlingen med fina stjernhar, bladlés eller med 1 mycket litet stjelkblad vid basen, stoloner korta och

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1, 21

styfva, stundom flagellbiirande; blad fasta och styfva, morkt blagréna, korta, oskaftade, tunglika, kortspetsade, bugtbriddade med sma tandiimnen, glest och kort eller vid basen tatt och langt hvitt kanthariga; korgar 2—5, temligen stora, morka med rédstrimmiga kantblommor, konkava, pa kortare eller lingre, erofva och raka, atminstone upptill mycket tiitt stjern- och kort glandelhariga skaft, med eller utan hvita svartfotade har; hol- kar 8—9 mm hoga, vida, mérka nistan svarta, svart glan- delhariga, med fa—talrika hvita har, med eller utan glesa fina stjernhar, af temligen smala, syllika, spetsiga eller nagot trub- biga, grénkantade fjidill; stift gula, efter torkning bruna. Hel- singfors, Rédbergen, stenig grasmark. Genom sin styfhet och sina gula stift skild fran H. fusculwm, som den i Ofrigt liknar. Skild fran H. suecicwm var. subfloribundum N. P. (var. asperwla Norrl. 1. ¢. p. 92) genom sina stora rédstrimmiga blomster och stérre holkar af smalare och smalkantade fjill, samt genom den genomgaende bristen pa stjernhar och saknaden af svart fotknél pa bladharen; fran H. piceiceps ater genom sin styfhet, sina morka rédstrimmiga blommor och sina korta glandelhar.

38. H. fusculum. Mycket liten och spaid Anda till 42 cm och temligen grof, svagt uppstigande —- nistan upprat, rak eller krékt, mer eller mindre brun med grén bas, mer eller mindre ljus- eller upptill dunkelharig, stjern- och glandelharig, stoloner mycket spiida och langa; blad blagréna, fasta, vagiga, bredare eller smalare tunglika lansettlika, trubbiga kort- spetsade och veckspetsade, glest, ofta otydligt smatandade, glest eller vid den smala basen tiitare kanthariga, ofta ocilierade, stjelkblad O eller 1 vanligen vid basen eller forkrympt hogre upp, sillan hvardera, utan eller med otydliga stjernhar pa ryggner- ven; korgar temligen sma medelstora, tata, plana eller kon- kava, morkgula, med nyss utslagna breda och platta, sedan starkt rinnformiga och i féljd haraf smala och glesa, svagt eller ostrierade kantblommor, 2—6 pa i bérjan korta och raka, sedan temligen langa, utstaende och baghéjda, stjern- och glan- delhariga skaft; holkar 7—9 mm héga, vida, med lag rundad pip och langt, tviirt utstaende brim, mérka, mer eller mindre glandel- och hvithariga, niistan utan stjernhar, af syllika, kort-

22 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

spetsade, smalt ljuskantade /jéill; stift dunkla. Helsingfors, Rédbergen, i bergskrefvor och pa torr stenig mark, ymnigt, Ul- rikasborgs brunnspark vid Rauhaniemi, griislinda; Borga, Lill Kroksniis, skogsbacke vid sj6n, Hummelsund, stranding. Star niira niirmast foljande H. conglobatwm, men spidare, vekare och till alla delar moérkare, salunda stjelken brunviolett, holkar mor- kare med smalare ljuskantade fjill, blommor dunkla med morka, efter torkning mérkbruna stift, dessutom vanligen mer gles- och fablomstrig med Kingre korgskaft, bladen mer hariga och stjel- ken vanligen temligen spid och krokt; ofverensstimmer med afseende 4 de laga vida holkarna af spetsiga fjall och de morka stiften med H. brachycephaloides Norrl. Mell. Skand. Hier. p. 33 & Hier. exs. 48, 49, men skild genom bredare, morkare gula blommor, gréfre glandler och borsthar under korgsamlingen, blad med smalare bas och langa spiada stoloner.

39. H. conglobatum. Stjelk 24—35, stundom anda till 45 cm, uppriit, temligen grof och styf, groén, upptill brunaktig, vid basen stundom rédlatt eller ro6dpunkterad, mer eller mindre tatt hvit- eller upptill moérkharig, upptill tatt, nedtill glesare kort glandelharig och stjernharig, vid basen med 1 stjelkblad, stun- dom 1 forkrympt hégre upp, stoloner langa, temligen spada; blad blagréna, fasta, tunglika, trubbiga med kort udd,—lansett- lika, kortspetsade, vagbriiddade, smatandade, stundom temligen croftandade, tatt kort och fint hvithariga langs kanter och rygg- nery, stundom mot spetsen undertill styfhariga, stjelkblad oftast med stjernhar langs ryggnerven och ett och annat pa kanten; korgary 4—12, medelstora, temligen Ijusa, plana eller svagt kon- kava, icke eller svagt radierande, vanligen tatt hopgyttrade pa korta, téitt stjernludna och glandelhariga skaft, med hvita svart- fotade borsthar och langa hvitkantade, hariga och glandul6dsa fjall; holkary 7—8 mm héga, laga och vida, med rundad, nastan tvar bas, ljusrandigt morkgréna, tatt glandel- och svartfotadt hvithariga med foga stjernhar, af bredt syllika—temligen smala, spetsiga eller niistan trubbiga, mérkryggade och bredt hinnaktigt \juskantade /jdll; kantblommor enfiirgade eller svagt rodstrimmiga, rannformiga, stift ljusa. Helsingfors, Ulrikasborgs brunnspark, griislinda vid Rauhaniemi, och Rédbergen, bergskrefva; Hogland,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 23 ingsbacke vid Kiiskinkylé; dessutom insamlad fran Pargas; Nurmijirvi prestgard; Borga, Tirmo och Kroksniis; Wederlaks, eriislinda; och Kronoborg, Watikki, akerren. Utmiirkt genom sin styft uppriita, vanligen starkt hariga och glanduldsa stjelk, fasta, vagiga, blagréna, tatt kortcilierade blad och vanligen tiitt hopgyttrade korgar med tatt filtludna skaft och syllika, kort- spetsade eller nagot trubbiga, ainda till spetsen langhariga och glandulésa holkfjall. ‘Skild fran H. suecicwum normale N. P. genom fastare blad, starkare harighet pa stjelk och blad, vanli- gen stjernhar pa stjelkbladet, tatt hopgyttrade korgar, laga och vida holkar och dunkla stift. Utvecklar efter afmejandet af stjelken talrika blommande flageller, hvilka aro spidare, glest glandelhariga utan borsthar, med fablomstriga glesare korgsam- lingar och smalare, mindre starkt hariga holkar, liksom hos H. suecicum Fr.

40. H. brachycephalum Norrl. Pilos. Fenn. p. 97, 4. spathophyllum subsp. N. P. |. ec. p. 391. Kyrkslatt, Stromsby, vagkant i aker, ang och skog; Borga, Lill Kroksnis, fugtig dang, Krak6, Westeriing, angar, graslindor och akerren, samt skog ofvanom Girsnis.

41. H. breviceps. Stjelk 12—26 cm, uppstigande, svagt s-formig, temligen styf, vid basen gron, upptill brunaktig, ofver- allt taétt kort och styft hvitharig, glandel- och stjernharig, stolo- ney mest underjordiska, bladldsa, endast i spetsen, stundom 6f- verallt bladiga; blad korta, fasta, morkt blagréna, stundom vio- lettflackiga, tunglika, trubbiga, smalt lansettlika, kortspet- sade, smatandade, vagiga och veckade eller rinnformiga, lungs kanter och ryggnerv tatt hvitt styfhariga, isynnerhet vid basen; stundom 1 eller 2 sma smala, langs kanter och ryggnerv hvit- och stjernhariga, stundom afven glandelhariga stjelkblad nara basen; korgar temligen sma, plana, tata, fyllda, temligen ljusa, 2—3, jemnhéga, stundom dessutom anda till 3 outvecklade, akladium 8—12 mm, liksom de sekundira skaften mycket titt glandelharigt och vanligen allena tatt svartfotadt hvitharigt; /ol- kar 7—8 mm _ hoga, vida, rundade, med kort tilltryckt brim, nistan svarta, mycket titt glandelhariga, med temligen rikligt inblandade syartfotade hvita har, vid basen temligen titt stjern-

24 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

hariga, /jdll breda, nagot afsmalnande, med breda trubbiga spet- sar eller nigot enda af de innersta spetsigt, svarta, gronkan- tade, i yttersta spetsen bara; kanthlommor ostrierade eller svagt rédtoppade, stiff gula. Helsingfors, Rédbergen, vat, stenig griismark, tillsammans med H. auricula och fusewlum; Kyrk- slitt, Sundsberg, solig skogsbacke ofvanom Solbacka torp. Paminner genom sina korgar och holkar bade om A. auricula och H. brachycephalum, dock mera om den sistnamnda, med ljusa_ stift och tat glandelharighet som den forra, bredtoppade holkfjall och hvita har som den sednare, for 6frigt skild fran bada genom sin rika harighet pa stjelk och blad samt stjern- har och glandler pa stjelkbladen.

var. reductum. Till alla delar mycket spad; blad ljusare, mycket smalt tunglika eller lansettlika—nastan jemnbreda, néa- stan harlésa, endast enstaka har pa stjelken, utan eller nastan utan stjernhar pa stjelk och holkar samt foga har och glandel- har pa holkarna. Helsingfors, Rédbergen, vatare mark i nir- heten af féregaende. Mycket lik H. awriewla L.

42. H. leucochroum. <Stjelk lag och styf, Ofverallt eller endast upptill brunaktig, hvitprickigt stjernharig, mycket fint men titt glandelharig med eller utan hvita borsthar, vid basen enbladig, med korta smabladiga stoloner; blad mycket ljust bla- grona, fasta och styfva, tunglika, trubbiga, veckspetsade och vagiga, helbriddade, glatta eller med nagot enstaka har i kan- ten, 1 skiirmartadt stjelkblad pa midten af stjelken med stjern- och glandelhar; korgar vanligen 3, temligen sma, ljusa, pa korta, styfva, upprata, mycket tiitt glandel- och stjernhariga skaft med hvita eller rédlitta skirmfjall; holkar sma, nagot morka, temlli- gen starkt glandel-, stjern- och kort hvithariga, af temligen smala, niistan jemnbreda, tviirspetsade, mer eller mindre tydligt ljuskantade /fjall; kantblommor korta, stift ljusa. Kyrkslatt, Weikkola, sved vid Lammenpiiéi, och Koskis. Skild fran H. cochlearifolium och H. diluticolor, hvilka den mest liknar, genom tviirspetsade, foga ljuskantade holkfjill; Ofverensstiimmer med afseende a styfheten och harigheten med den férra, med af- seende a glandelrikedomen och stiftens firg med den sednare.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 25

43. H. cochlearifolium. Stjelk 10--40 cm, vanligen 16— 20 cm hog, styft uppriit, grén eller uppat rddbrunaktig, nedtill glatt eller svagt stjern- eller kort hvitharig, upptill stjern- och slandelharig med eller utan enstaka korta hvita har, under korgsamlingen tiitt stjern- och glandelharig, undantagsvis med enstaka eller glesa har, utan eller med spiida, ofta underjor- diska stoloner; blad starkt blagrona, korta och tjocka eller pa fugtig mark bland hégt griis langa och tunna, bredt tunglika-— lansettlika, niistan skaftade, i spetsen rundadt trubbiga—veck- spetsade, litet vagiga och kupiga, svagt glestandade eller hel- braddade, glatta, vid basen langt hvitt harbraddade, de yttersta bladen omviindt fggrunda, ofvan glest styfhariga, stjelkbladet invid rosetten eller litet hégre upp, tunglikt lansettlikt, oskaf- tadt, spetsigt, vid basen harbriiddadt, stundom ett forkrympt naira korgsamlingen med stjernhar pa ryggnerven; korgar 2—3, stundom 4—6, plana, titblommiga, ej radierande, 15—24 mm i diameter, citrongula, mycket naérmade, nastan jemnhoga, kort- skaftade, stundom aflagsnade, langskaftade, skaften foga ut- staende, hvitt stjernludna och glest glandelhariga, med hvita, ofta rédlatta skirmfjall, akladiet 6, sillan 10 mm; holkar 7—8 mm héga, 4—5 mm breda, i knopp cylindriska—bigarlika, se- dan klocklika, pa midten hopdragna, utblommade aiggrunda med rundad bas, bleka, svagt stjernhariga, fall trubbiga—spetsiga, bredt hvitgrént hinnkantade, langs midten hvitprickiga af sma stjernhar, med tata glandelhar, sallan med en del hvita svart- fotade har, de innersta glatta; blommor 2—-2,5 mm breda, djupt d-delade, ostrierade, stift gula, mdrken dunkla. Kyrkslatt, Strémsby, vata faingar, talrikt vid den torrare dikeskanten, lingre fran diket smaningom spensligare, med langa stoloner och harig stjelk, afvensom i blandskog i niarheten af samma ingar. Skild fran H. cochleatwm Norrl. genom tjocka, fasta blad och glest glandelhariga korgskaft, spetsiga holkfjall med mycket litet har och ostrierade kantblommor; fran H. hollolense Norrl. ge- nom ljusare blagréna blad och mer utdraget spetsiga, smalare holkfjill, liksom hos HZ. diluticolor, fran hvilken den skiljes ge- nom glatta blad, obetydligt har pa stjelk och holkar, glest glan- delhariga skaft samt dunkla miarken.

26 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former:

i4. H. diluticolor. Stjelk 10—80 cm, styf, upprat, uppat brunaktig, stjernharig, mer eller mindre tatt hvitharig och isyn- nerhet upptill titt fint glandelharig, med eller utan spada sma- bladiga eller underjordiska bladlésa stoloner; blad tjocka och fasta, i skugga tunnare, starkt ljust blagréna, vagiga, omviindt ‘iggrunda eller tunglika, skaftade,—lansettlika, trubbiga eller kortspetsade, mer eller mindre tydligt tandade—helbraddade, glatta, glesare eller tiitare kort cilierade och undertill nervha- riga, stjelkblad 1 nedanom midten, vanligen langs ryggnerven stjernharigt. oftast litet, stundom 0; korgar 3—105, sallan 2, i tit qvastlik samling, ofta med en gren lagre ned, jemforelsevis sma, citrongula, akladiwm 5—15 mm, skaft jemnhoga eller van- ligen Ofverskjutande, tatt stjern- och glandelhariga, med eller ulan hvitspetsade har; holkar 6—8 mm hoga, cylindriska, |jus- randade, tiitare eller glesare glandel- och hvithariga, mot basen stjernhariga, fjdll smala, spetsiga, sallan nastan trubbiga, starkt ljuskantade, langs midten hvitprickiga af sma stjernhar, bas- fall nastan helt hvita; st#ft gula. Kyrkslatt, Koskis, Weik- kola, Str6msby och Sundsberg, allman pa angar och graslindor; iifven funnen i Esbo, Kaitans, fugtig grasmark; samt Borga, Kroksnaés. Skild fran H. subpratense Norrl. genom blagrona, vanligen tjocka och fasta blad med lingre och styfvare kanthar, samt smalare och spetsigare, nistan jemnbreda holkfjall; fran H. cochlearifolium genom harig stjelk, kant- och nervhariga blad samt titare glandulésa korgskaft och ljusare mirken; fran H. suecicum Fr. genom fastare, ljusare blagréna, kortare och ofta titare kant- och nervhariga blad, vanligen med stjernhar pa stjelk- bladets ryggnerv, och mindre korgar med titare glandulésa skaft och smalare och spetsigare, mycket ljuskantade och hvitpric- kiga holkfjall samt niistan helt hvita basfjall. Blir pa vatare och skuggigare lokaler vekare och mer tunnbladig och 4r da svar att skilja fran H. swecicwm var. albisetum. Kan betraktas som en H. cochlearifolium med kort harbraddade och nervha- riga blad, starkare harig stjelk, titare glandulésa korgskaft och ljusare mirken.

var. ec/latum. Blad och vanligen stjelk harlosa, afven holkar

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica XII, n:o 1. 27

stundom utan har, liksom korgskaften titt glandulésa. Kyrk- slitt, StrOmsby, aingar.

45. H. suecicum Fr. lad blagréna; holkar cylindriska, ljuskantadt langfjilliga; blomfiirg af dunklare nyans; stift ljusa.

a genuinum 1. normale N. P.1. c. p. 695, Herb. norm, IX, 7. Robust, glandel- och mérkare eller ljusare borstharig, vanligen mycket tatt under korgsamlingen; 2—flerblomstrig, med korta, grofva, tatare eller glesare glandel- och borsthariga skaft; holkar héga, ljusa, glest glandelhariga, med langa, ljusa, svartfotade har, af smala, spetsiga, Ijuskantade /jdl/. Kyrkslitt, Stromsby, dikeskant i leraker; Borga, Lill Kroksniis och Hummelsund. strandangar; finnes afven fran Stor Kroksnis.

var. calvifolum. Liksom hos var, parcipilum N. P. bla- den harlosa—mycket glest harbriiddade, samt holkfjillen breda och trubbiga, men stdéngeln upptill starkt moérkt borstharig, ned- till hvitharig, och holkfjillen temligen starkt ljushariga; korgar ljusa, konkava; stjelkbladet stundom med ett eller annat stjern- har pa kanten eller ryggnerven. Kyrksliitt, Sundsberg, niira garden samt pa Framniis och Solbacka.

var. esetosum. Stjelk upptill och holkay fullkomligt harlésa eller med nagot enstaka har, holkfjdll trubbiga, mer eller mindre tydligt Ijuskantade; korgar plana eller konkava; stjelkblad stun- dom med enstaka stjernhar pa kanter och ryggnerv. Kyrk- slatt, Sundsberg, vid Kallviken; Helsingfors, Roédbergen, fugtig grasmark. Genom morkare, harlésa holkar, niistan utan stjern- har, ljusa_ stift och storre glandelhar skild fran H. hollolense Norrl.

var. setifrons. Hogvaxt, uppriit, robust, grén, vid basen glatt, litet hogre upp med ytterst sma spridda, uppat smaningom storre och jemte de spridda fina stoftlika stjernharen tiitare glandelhar, under korgsamlingen moérk och jemte korgskaften temligen tatt kort glandelharig och stjernluden, utan stjelkblad, stoloner korta och titt storbladiga; (lad blagréna, tunna, om- vandt aggrunda—bredt tunglika, de Ofre nagot spetsiga, sma- tandade, ofvan niirmare kanterna och undertill langs kanter och nerv langt (8-~7 mm) och styft hvithariga; korgar temligen stora, omkring 6 i flocklikt knippe, nastan jemnhéga eller sidokorgar

28 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

ligre, akladium 12 mm; holkar temligen vida, 7—8 mm hoga, litt langt glandelhariga och vid basen temligen tatt stjernhariga, af temligen smala, niistan jemnbreda, trubbiga, svartryggade, ljuskantade /jall; blommor klargula, kantblommor undertill réd- bruntoppade eller kortstrimmiga, stiff som torra dunkla. Kyrkslitt, Weikkola, linaker. —- Med undantag af de stora och breda. mycket langhariga bladen fullkomligt harlos.

var. pareipilum N. P. 1. c. pr. p., Norrl. Herb. Pilos. Fenn. 24. Stjelk harlés—glest ljus- eller hvitharig, stundom dunkel- harig; blad harlésa—glest harbraddade och nervhariga; holkfjall breda, trubbiga, ljuskantade, glest—temligen hariga. Kyrk- sliitt, Strémsby, fingar, betesmark, vigkant och dike i aker, Sundsberg, jing, vat betesmark, gran- och annan smaskog; Hel- singfors, Rédbergen; Borga, Hummelsund, ang, och Krako, Wester- fing, ing. Af N. P. 1. c. citerade H. floribundum var. alpestre Lindeb. Hier. Skand. exs. 7 tillhér b. fran Opdal H. cesswm N. P. p. 698, a. fran Walders ater ar en mérkharig form med temligen titt hariga eller harbriiddade blad och morka stift, lik- som den iifven med morka stift utrustade H. hollolense Norrl. staende niirmare H. brachycephalum Norrl.

var. valdepilosum N. P. 1. c. p. 695. Starkt hvitharig; kor- gar konkava, kort och tydligt radierande; kantblommor ostrie- rade; holkfjdll trubbiga. Kyrkslatt, Strémsby, ang, dike i ler- ‘ker, blandskog, Sundsberg, beteshagar i barrskog. Storms, barr- skog; Borga, Lill Kroksniis, akerbacke. Haren i fugtig barr- skog iinda till 5 mm langa.

var. albisetum. Skild fran H. suecicum normale N. P. ge- nom spiidare, 2—3-, siillan 1- eller 4-blomstrig stjelk med fina hvita, temligen korta borsthar, under korgsamlingen ofta mor- kare, och blad med titare eller glesare korta kanthar; fran var. valdepiloswum N. P. och var. parcipilum N. P. genom spadare viixt och smala spetsiga holkfjdll; korgar konkava, radierande; kanthlommor ostrierade, undantagsvis rédtoppade eller 1 toppen svagt strierade. Skild fran H. dilwticolor genom morkare och mjukare, ofta glesare cilierade blad, smalare och morkare /ol- kar af tunnare svagare ljuskantade, matt glimsande fjdll och morkare basfjall, samt glesare glandelhariga korgskaft. Varierar

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica XII, n:o 1. 29

med stjelken mycket tatt—mycket glest harig, bladen vanligen tunna och slappa, pa torr mark fastare, stjelkblad nagonging med stjernhar pa undra sidan. Mycket allmiin pa iingar, viig- kanter, beteshagar och annan griisbevuxen mark, stundom i skog i narheten af iingar: Kyrkslitt, Weikkola, Jolkby, Strémsby och Sundsberg; Helsingfors; Borga, Kroksniis.

var. medians. 2—3-blomstrig; stjelk glandelharig och upp- till mer eller mindre stjernharig, med eller vanligen utan en- staka mdodrka borsthar, den nedre delen med enstaka eller vid basen glesare eller tatare fina hvita har, iifven bladens har mycket fina; blad korta och breda, veckade och vagiga, pa fuk- tig mark tunna och mjuka, pa torr mark styfva och moérka; holkay af smala, ljuskantade, langt smal- och hvasspetsade /jdill, rikligt langt och svart glandelhariga, utan eller med fa hvita borsthar och nistan utan stjernhar. Férmedlar éfvergingen emellan H. suecicum normale och var. albisetum. Kyrkslitt, Weikkola, ing och iingsbackar, Stré6msby och Sundsberg, betes- mark; finnes afven fran Sjundea, Myrans.

var. pseudauricula 2. calvius N. P. |. ec. p. 700. Liten och spid, med eller utan enstaka hvita eller dunkla har och glan- delhar pa stjelken, upptill svagt stjernharig med fa sma glandel- har; sma smala kortspetsade—trubbiga blad utan stjernhar; smi Ijusa korgar pa korta tatt sittande skaff med mycket sma glan- delhar; holkar sma, sparsamt—temligen rikligt hvithariga, glest glandelhariga och knappt stjernhariga, fjdl7 smala, bredt ljus- kantade, trubbiga—niistan spetsiga. Kyrkslitt, Weikkola, aker- vig, Koskis, akerlinda, Stromsby och Sundsberg, iingar.

var. stipiticeps. Stjelk 15—50 em, spiid, nagot krékt, gle- sare eller titare mork- eller ljusharig, 1-bladig eller bladlis, med langa spiida stoloner; blad tunna och mjuka eller pa soliga berg fasta och styfva, tunglika—lansettlika, rundtrubbiga eller kortspetsade, glest cilierade; korgar 2—7, konkava, radierande, glesblommiga, pa langa, bagbojdt uppriita skaft, akladin 6—30 mm, sidoskaft atskilda, fOga eller nagot édfverskjutande, glest glandelhariga, med eller vanligen utan har; holkar 7—9 mm hoga, ljus- eller dunkelhariga, glesare eller tiitare glandelhariga och svagt stjernhariga, /jda/7 svartgréna, ljuskantade, siillan de

30 Magnus Brenner, Finlands Hieracitum-former.

yttre enfiirgade, temligen smala, spetsiga eller nistan spetsiga; blommor ljust citrongula, kantblommor langa, ostrierade, méirken ljusa eller obetydligt dunkla. Kyrkslitt, Weikkola, ang och ‘ingsbacke, Koskis, Akerlinda, Strémsby, iingar, viigkant i ler- ‘iker, barrskog, Sundsberg, stenig skogsbacke, Storms, fugtig barrskog; Helsingfors, Rédbergen; Borga, Krako, Westeriing, Akerren; finnes ifven fran Jurva i sédra Osterbotten. Genom starkare harig stjelk och starkare hariga holkar féga skild fran H. stipitiflorum N. P. |. ¢. p. 699. Skild fran H. scissum N. P. l. e. p. 698 genom smalare och spetsigare holkfjall.

46. H. scissum N. P. |. ec. 698 subsp., Dahlst. Hier. exs. |, 23, H. floribundum B Fr. Herb. Norm. VIII, 8. Stjelk och korgskaft in harlésa iin temligen starkt dunkel- eller hvithariga, med eller utan stjelkblad, stoloner langa; korgskaft mycket langa, korgary dunkla, konkava, radierande; holkar morka, vida, glandel- och hvithariga, af breda, trubbiga, ljuskantade fjall; hkantblom- mor smala, rinnformiga, ej strierade, stiff ljusa. Kyrkslatt, Strémsby, viigkant i leraker; Borga, Lill Kroksnis, stranding, Kraké, Westeriing, betesmark och akerren, Lillingen, griaslinda. Hufvudsakligen genom sina vida morka holkar skild fran H. suecicum Fr. :

47. HH, piceiceps. Stjelk omkring 30 em, uppstigande— niistan uppriat, temligen fast och grof, stundom spiidare, upptill brunaktig, vid basen langt hvitharig, for Ofrigt glest langt glan- delharig, med eller utan moérka borsthar och féga stjernhar; stoloner talrika, langa, spiida, rikbladiga; blad blagrona, tunna men fasta, omviindt iiggrunda—tunglika, veckspetsade, otydligt tandade, med eller utan spridda kant- och nervhar, vanligen 1 lansettlikt stjelkblad ofvan basen; korgar vanligen 3—5, temligen stora, citrongula, ljusare iin hos AH. swecicum, konkava, kort och tydligt radierande, akladiwn 5—7 mm, sidoskaft 10—60 mm, stjern- och glandelhariga, isynnerhet upptill; holkar 7—9 mm héga, vida, svarta, med langa, svarta, gliinsande glandelhar, stundom med inblandade ljusspetsade har, af breda, brun- eller grOnkantade spetsiga fill; kantblommor ostrierade eller rédtop- pade, stift gula. Helsingfors, Rédbergen, bergskrefva; Borga, Krak6, Westeriing, fugtig fing och dikeskant. —- Med afseende

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica XII, n:o 1. 31

a holkarnas form 6fverensstimmande med AH. brachycephalum Norrl., men fjillen svarta, spetsiga, vanligen utan har, stift ljust, kantligulae ostrierade eller knappt miarkbart rddtoppade, kor- gar langskaftade samt bladen utan eller med glesa kanthiar. Skild fran nairmast f6ljande H. albidoglaucum genom stora hol- kar, vanligen utan har, och morka har pa stjelken, fran H. scissum N. P. bland annat genom spetsiga holkfjall, vanligen utan har. Varierar fran nastan harl6s—mer eller mindre starkt harig.

‘var. dilutius. Holkar \jusare, af mycket bredt ljuskantade fjaill. Borga, Krak6, Westeriing, vat ting, samt betesmark of- vanom Girsnis.

48. H. albidoglaucum. Spiid och hégviaxt, 30—40 ecm, upprit eller svagt uppstigande, vid basen gron, hvitharig, uppat vanligen morkare brunaktig, glandelharig och mer eller mindre stjernharig, med eller utan glesa hvita svartfotade borsthar, nir- mare basen 1-bladig; stoloner langa och spida, krypande och rotslaende i mossan, vanligen rikbladiga; blad tunna, mjuka, ljust, niistan hvitaktigt blagréna, langstrickta, lansettlikt spad- eller tunglika, de nedre trubbiga, de 6fre spetsiga med veck i spetsen, glatta, med glesa langa hvita har i kanten och langs ryggnerven, stundom med enstaka har pa skifvans undre sida, helbriiddade eller oregelbundet smatandade; korgar sma, ljusa, glesblommiga, konkava, kort radierande, 2—8 i enkelt eller sammansatt qvastlikt knippe, med langt 6fverskjutande sidogre- nar, pa langa, uppriita eller nagot bagbdjda, smalfjalliga, stjern- ludna och titt glandelhariga, iinda till 80 mm langa skaft, akla- diet 6—30 mm; holkar sma, 6—8 mm hdéga, svarta, fafjalliga, med rund holkpip och nagot liingre, upptill litet vidgadt, tratt- likt brim, /jdll korta, temligen breda, smalt sylspetsade, glin- sande, dunkelt hinnkantade, tiitt besatta med langa fina, tjock- fotade, svarta glandelhar, vanligen med glesa, fina, lingt Ijus- spetsade har och vid basen mycket litet stjernhar; kanthlommor glesa, ostrierade eller i toppen svagt rédstrimmade, stift ljusa. Borg’, Kraké, Westeriing och Lillingen, vat mark, hufyud- sakligen p& sank iing bland Sphagnum. Utmirkt genom sina sma svarta spetsfjilliga och fint och langt glandelhariga holkar,

32 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

vanligen med fina ljusspetsade har. Paminner om H. awricula lL. mer iin om H. suecicwm Fr. Skild fran H. stipitiflorwm N. P. |. e. p. 699 genom sina smi svarta holkar med breda, smalt sylspetsade fjall.

49, H. serrulatum. For Gfrigt lik H. albidoglaucum, men skild genom hvassare sagtandade blad och isynnerhet genom holkfjillen, hvilka iro Atminstone mot spetsen bredt ljuskantade med breda, trubbiga, Ijusa spetsar. Borga, Krak6, Wester- jing, val iting bland Sphagnum acutifolum, tillsammans med #H. allidoglaucum.

50. H. sphaerellum. Séjedk 10—40 cm, spenslig, mer eller mindre starkt flerbOjd, upprit eller svagt uppstigande, gron eller itminstone upptill brun, vid basen starkare eller svagare hvit- och glandelharig, for 6frigt glest stjern- och glandelharig af temligen erofva glandelhar; stoloner spiida, bladiga; blad blagrona, fasta, eller i skugga tunna, vagiga och veckade, tunglika eller lansettlika, rund- trubbade eller kortspetsade, veckspetsade, utan eller med sma tand- iimnen, glatta, utan eller med glesa eller vid basen tiitare kanthar, stjelkbladet litet, nirmare basen, lansettlikt tunglikt, ofta jemnbredt, nistan forkrympt; korgar 2—5, vanligen 3,temligen stora, konkava, radierande, hoggula, jemnhdga, siillan en ligre ned, pa bagbdjda eller niistan raka, glesare eller tiitare stjernhariga, Ofverallt eller uppuill tatt glandelhariga skaft, akladiet 5—12 mm; holkar sma, svartgrona, 6—8 mm hodga, med mycket liten klotrund pip och kort, féga vidgadt brim, knappt-—glest stjernhariga, titt och groft glandelhariga, af breda, trubbiga, grénkantade fall; blom- mor ostrierade, stift ljusa. Kyrkslitt, Strémsby, akerdike; Helsingfors, Rédbergen, pa griislinda och annan_ stenbunden mark ymnigt. Genom sina temligen stora, mérkgula, kon- kava, radierande korgar och grofva glandelhar samt klotrunda holkpip latt skild fran A. awricula L., hvilken den i 6frigt liknar.

51. H. auricula L. Denna mycket fériinderliga art fore- linnes hos oss i en mingd former, utmiirkta genom holkarnas slorlek, fiirg, beklidnad och nagon gang form, holkfjiillens form och konsistens, skiirmfjiillens beskaffenhet, korgskaftens lingd och beklidnad, bladens bredd och stiingelns olika harighet, hvar- jemte mindre nyanser kunna varseblifvas i blommornas firg,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica XII, n:o 1. 33

men hvilka 6fverhufvudtaget alla 6fverensstiimma med afseende a den spiida wiixten med de spida stolonerna, de blagréna smala, vanligen tunglika och vagiga, helbriiddade eller med knappt mirkbara tandimnen fdrsedda, glatta och vid basen mjukt kant- hariga bladen, de sma fina, ofta gulknappade glandelhdren, isyn- nerhet pa 6fre delen af staéngeln och holkarna, de fataliga, sma, ljusa, plana eller konvexa titblommiga, icke radierande korgarna med gula st7f¢ och de 6fverhufvudtaget sma, klocklika, liksom punk- teradt stjernhariga holkarna med lag, jemntjock eller uppat foga vidgad pip och kort, tilltryckt, ej eller féga vidgadt brim. Van- ligen utan borsthar pa Ofre delen af stiingeln och holkarna, har den dock pa en del orter antriffats sasom mer eller mindre starkt harig, hvarjemte pa en del exemplar observerats starkt forlangda glandelhar med endast tillstymmelse till glandel, sa- lunda utvisande de hos denna art nagon gang férekommande borstharens natur af ombildade glandelhar. Afven exemplar med langt borsthariga blad antriffas pa sensommaren.

a normale. Holkar gragréna, mer eller mindre stjern- och glandelhariga, af starkt afsmalnande, syllikt smalspetsade, van- ligen i spetsen trubbiga, ljuskantade fjdll; korgskaft och stiéingel upptill vanligen tatt glandelhariga af sma likformiga glandelhar; _skdrmfjall \jusa, ofta rodaktiga. Varierar med korta och breda eller lingre och smalare holkfjall, afvensom med bredare eller smalare ljus kant pa fjallen och deraf beroende ljusare eller morkare holkar; koergar vanligen ljusa. Mycket allmiin pa betesmarker och annan bar eller med kort griis eller mossa bevuxen mark. De insamlade exemplaren iro fran Kyrksliitt, Weikkola, sved och betesmark, Jolkby, viigkant, Strémsby, be- tesmark i skog och Oppen mark, fing, vagkant i aker, Sunds- berg, griislindor och betesmark; Helsingfors, Rédbergen, betes- mark; finnes dessutom i universitetets samlingar fran Karkku; Lojo; Borgnis; Hausjirvi; och Libelits.

f. setosum N. P. |. c. p. 189. Héstform med langa borst-

har pa bladen. Kyrkslitt, Weikkola, beteshage. f. subcomosum. Holkar med enstaka eller sparsamma borst- har. Kyrksliitt, Weikkola, torr aingsbacke, Strémsby, fugtig

ing och betesmark i barrskog.

34 Magnus Brenner, Finlands Hieracium- former.

f, subepilosum. Holkar och O6fre delen af stiéngeln med enstaka eller sparsamma borsthar, glandelharen vanligen for- liingda. Kyrkslitt, Stré6msby, betesmark 1 barrskog.

f. tenuisetum. Holkar och stdéngel temligen starkt tunnt borsthariga; holkfjdll mycket ljusa, hinnaktiga, endast langs midten morkare och fastare. Kyrkslatt, Weikkola, sved och odlad iing, Strémsby, betesmark i barrskog, ing, akerlinda, vag- kant i aker, och torr solig backe, Sundsberg, akerlinda; Hel- singfors, Rédbergen, betesmark; afven funnen vid Lovisa. Skild fran var. pterolepis, utom genom harigheten, genom sma- lare och mer smalspetsade holkfyall.

f. Jaeviceps. Holkar \jusstrimmiga, knappt markbart stjern- hariga, glest glandelhariga med gula glandler, af utdraget syl- lika, bredt ljuskantade fill; korgskaft glest glandelhariga. Kyrkslitt, Strémsby, barrskog, Sundsberg, graslinda. Hol- karna hafva i fdljd af bristen pa stjernhar och de glesa glan- delharen ett egendomligt glatt eller slatt utseende.

f. mucronatum N. P. 1. c. p. 190. Bladen smala, nastan jemnbreda; holkar sma, mérka, af smala, nastan spetsiga fjall. Kyrkslatt, Weikkola, torr ingsbacke, Strémsby, fing; &fven insamlad fran Libelits, kapellansbolet och Simananniemi.

var. obscuriceps N. P. 1. c. Holkar morka, af smala, nastan spetsiga, enfirgade eller féga miarkbart kantade fall; korgar och skéirmfjill \jusa; glandelharigheten mycket varierande; korg- skaft ofta fdrlingda. -- Kyrkslatt, Weikkola, betesmark, sved och torr iingsbacke, Strémsby, ang samt viagkant och dike 1 “aker; Helsingfors, Rédbergen, griismark och bergskrefva, Borga, Lill Kroksnis, griaslinda.

f. setuliceps. Holkar mer eller mindre hariga. Kyrk- slitt, Weikkola, torr iingsbacke, Strémsby, dikeskant i aker, Smeds, barrskog; iifven insamlad i Birkkala.

var. stipitatum N. P. 1. c (ej exs. 248, hvars holkar aro hariga). Holkfjill temligen smala, naéstan jemnbreda, bredspet- sade, trubbiga, ljuskantade; korgar ljusa, stundom konkava, korgskaft langa, vanligen med glesare, delvis férlingda glandel- har; skiirmfjill \jusa. Kyrksliitt, Weikkola, sved, Koskis,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 35

bjérkhage och akerlinda, Strémsby, ang, dikeskant i Aker och betesmark, Sundsberg, ing.

var. pterolepis. Holkar medelstora, temligen ljusa, svagt stjernhariga niastan utan stjernhar, af breda, féga afsmal- nande, trubbiga, bredt groénkantade /fjidll; korgar ofta af en mér- kare nyans, glandelharen pa skaften vanligen olikformiga, skéirm- fjall \jusa; ofta mer eller mindre starkt rédaktiga. Temligen allmin, Kyrkslatt, Weikkola, odlad fing och betesmark, Jolkby, vigkant, Stromsby, barrskog och viigkant i aker, Edes, viigkant och betesmark, Sundsberg, bjérkskog, betesmark, griislinda, iin- gar, akerrenar och akerbacke; Helsingfors, Rédbergen, betes- mark och bergskrefva; Borga, Lill Kroksniis, fugtig ing; finnes ifven fran Kyré i Satakunta; samt fran Libelits i Karelen. Skild fran normale genom sina bredtoppade holkfjall.

f. epitrichum (3. subpilosum N. P. exs. 209). Holkar och vanligen afven korgskaft hvithariga, stundom med enstaka har pa stigneln. Kyrkslatt, Weikkola, betesmark, Strémsby, fug- tig ing, betesmark i skog, vagkant i aker, akerlinda, torr backe, Sundsberg, vagkant i aker, akerlinda.

var. stenopterum. Holkar morka, medelstora—sma, vanli- gen titt stjernhariga, af temligen breda, men utdraget smalspet- sade, trubbiga, smalt eller otydligt ljuskantade /fjédll; korgar stun- dom morka, korgskaften vanligen korta och tjocka, tatt glandel- hariga, skdrmfjdll \jusa, ofta réda, stundom dunkla. Temli- gen allmiin, Kyrkslatt, Stromsby, ang, vigkant i aker, akerlinda, betesmark i barrskog, Sundsberg, akerbacke, akerren, griislinda, betesmark i barrskog; Helsingfors, Rodbergen, betesmark. Genom sina morka holkar af smalkantade fjill skild fran normale och var. pterolepis, genom sina ljusa skarmfjall och ljuskantade holkfjall fran var. melanocalyx.

f.. seticeps. Holkar med borsthar. Kyrkslitt, StrOmsby, akerlinda och viigkant i aker, ting, vat grasmark och betesmark i skog.

f. setuliferum. Holkar och Ofre delen af stdéngeln med fina hvita borsthar. Kyrksliitt, Weikkola, sved, Strémsby, vigkant i aker,

36 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

var. Jaetibracteum. Holkar sma, moérka, af temligen breda, trubbiga, enfiirgade eller smalt grénkantade /jall; korgar nagon cing af morkare nyans, glandelharen pa korgskaften nagot glesa —temligen tita, skdirmfjdll ljusa, med eller utan smal mork ryeg. Kyrkslitt, Weikkola, éngsbackar, Stromsby, ang, be- tesmark, torr backe och viigkant i aker; Helsingfors, Rodber- ven; Borga, betesmark; afven insamlad i Borgnis, Laha. Skild fran var. obscuriceps N. P. genom bredare, trubbiga holk- fill och vanligen mindre holkar, fran féljande varr. minutale och parvicalyx genom ljusa skarmfjall.

f. chaetocephalum. Holkar med hvita borsthar. Kyrk- slitt, Strémsby, torr backe, vagkant i aker.

var. minutale. Holkar sma, 5—6 mm hdoga, nastan svarta, olesare eller tiitare glandelhariga, med eller nastan utan fina stjern- har, af breda, trubbiga, enfargadt morka eller med bredare eller smalare gron kant férsedda fjadll ; korgar mycket ljusa—temligen moérka, korgskaft med glesa olikformiga glandelhar, skérmfédill miérka. —— Mycket allmiin, Kyrkslatt, Weikkola, ang och vig i Aker, Strémsby, torr backe, viigkant och dikeskant i aker, ang och betesmark i barrskog, Sundsberg, griislinda, akerren och bjérkskog, Danskarby, betesmark; Helsingfors, Rodbergen, be- tesmark och bergsskrefva; Borga, Lill Kroksnis, graslinda, Krako, akerlinda. Dessutom insamlad fran Mintsilaé, Andersberg; Us- kela, Karlberg; Karkku, Miienkyli; Lavansaari; och Kuopio. Bildar med fdljande varieteter en genom morka holkar och morka skirmfjill utmirkt naturlig grupp, dock utan bestimd eriins emot de ofvan uppriknade formerna och varieteterna med ljusa skarmfjall.

f. paucisetum. Holkar eller Sfre delen af sténgeln med elesa borsthar. Kyrkslitt, Weikkola, betesmark, Strémsby, torr backe, Sundsberg, bjérkskog. Afven insamlad i Libelits, Simananniemi, ing.

f. brevivittatum. Korgar nagot moérka; kantblommor med bred rédbrun rand pa undre sidan. Kyrkslatt, Sundsberg, torr akerbacke. .

var. parvicalyx. Skild fran var. minutale genom tatare och likformigare glandelhar pa korgskaften samt starkare stjern-

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 37

ludd pa sténgel, korgskaft och holkar, fran niirmast féljande var. melaenum genom mindre, 5—7 mm héga, holkar; korgar \jusa, med eller utan rédtandade kantblommor, temligen mérka. Mycket allmiin, Kyrkslatt, Weikkola, sved och betesmark, Strémsby, vigkant i aker, akerlinda, ang, skogsbacke, Sunds- berg, vigkant, akerren, betesmark, ang; Helsingfors, Rédbergen, betesmark; Borga, Krak6, vat ang. Finnes iifven insamlad fran Pargas, Gunnarsniés, solig ing; Karkku, Mienkylé och Koskis, betesmark; samt Libelits.

f. eriniceps. Holkar med korta hvita har. Kyrkslatt, Strémsby, vagkant i aker och torr betesmark; Helsingfors, Réd- bergen.

f. microchaetum. Sténgel och holkar mer eller mindre starkt hariga af korta och styfva hvita har. Kyrkslatt, Weik- kola, betesmark och odlad iing, Strémsby, vigkant, griislinda i aker, torr betesmark, Sundsberg, akerren; Helsingfors, Réd- bergen.

var. melaenum. Holkar 7—8 mm hoga, morka, temligen tatt glandelhariga, nastan utan eller med glesa stjernhar, fjall breda, trubbiga, enfiirgadt médrka eller med obetydligt ljusare kant; skdrmfjdll morka, atminstone de nedre. Varierar mycket med afseende a korgskaften, hvilka aro in langa och spiida, mycket svagt glandulésa, rakt upprata eller bagbdjda, An mycket korta och grofva, tatt glandulosa, rakt eller bagbdjdt utstaende, stundom af bada slagen pa samma exemplar; blomftirgen ofta af morkare nyans. En af de allmannare bland vara auricula-former, insamlad fran Kyrkslitt, Strémsby, viigkant i aker och betes- mark; Helsingfors, Skatudden och Rédbergen, bergskrefvor och grasbevuxen mark; Borga, Lill Kroksniis, graslinda, akerren, fugtig fing, Hummelsund, vat ang. Finnes dessutom fran Pargas; Taipalsaari, ang; Kivinebb; och Kronoborg, Watikka, akerren. Ar mahiinda densamma som hos N. P. |. ec. p. 186 benaim- nes subsp. melaneilema, hvilken dock enligt N. P. exs. 66 af- viker genom mycket bredare, niastan spadlika blad.

f. chaetolepis. Holkar hariga. Kyrkslatt, Strémsby, torr backe, fing och viig i aker; Helsingfors, Rédbergen.

38 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

f. setico/lum. Borsthar pa stdéngeln, vanligen till och med

akladiet. Kyrksliitt, Strémsby, vagkant i aker, torr backe, Sundsberg, akerren. f. chaetophorum. Borsthar pa stiéngel och holkar. Jemte

f. tenuisetum af normale och f. microchaetwm af var. parvicalyx den oftast och i stérsta miingd antriiffade hariga form af H. auricula, insamladi Kyrksliatt, Weikkola, torr angsbacke, Stromsby, torr backe, viigkant i barrskog och aker, samt akerlinda, och Sundsberg. viig i tallskog; &fvensom pa Aland i Sund, Hég- bolstad, och Jomala.

var. pterophorum. Skild fran var. stenopterwm genom bred- spetsade holkfjdll med bred hinnkant, fran var. pterolepis genom dunkla, grénaktiga eller moérka skédrmfjdll, fran var. melaenwm genom bredt hinnkantade holkfjdll. Motsvarar f. marginatum N. P. lL. ec. p. 187, exs. 118, af subsp. melaneilema N. P. Kor- gar in morka, in Ijusa. Kyrkslatt, Sundsberg, akerbacke.

f. brachyaetum. Skild fran var. pterophorwm genom kort- hariga holkar och sténgel; blommor mérka. Kyrkslatt, Stromsby, fugtig ting, Sundsberg, akerbacke.

var. melanocalyx. Skild fran var. melaenum genom smal- spetsade, vanligen spetsiga holkfjdll; blommor vanligen morka, nistan som hos H. suecicwm Fr. Kyrkslatt, Strémsby, vata fingar och vigkant i aker, Sundsberg, viigkant och betesmark; Helsingfors, Rédbergen. Finnes iafven fran Aland, Sund, Hég- bolstad; samt fran Karkku, Kauniais.

f. Jeptochaetum. Stiingel och holkar mer eller mindre lang- hariga. Kyrkslitt, Weikkola, betesmark i smaskog, Stromsby, vig i aker, Sundsberg, vig i aker och betesmark.

var. megalocladum. Holkar sma—temligen stora, morka, knappt stjernhariga, stundom borsthariga, af breda, trubbiga, ljuskantade fjiéll; korgskaft mycket langa, groft glandelhariga, skiirmfjill morka; blommor ljusa; vanligen hégvaxt, 2—4-blom- strig, stimngeln stundom med enstaka borsthar. Kyrkslatt, Weikkola, fugtig ing; Borga, Krak6, akerren; har 4fven antriaf- fats i Ylane, Kolva, pa sandig sjéstrand. Skild fran var. stipitatum N. P. genom morka holkar, na&stan utan stjernhar, bredare holkfjall, morka skarmfjall och grofva glandelhar.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 39

var. infundibulare. Stiingeln ofvanom den tilt och mjukt hvithariga basen, jemte akladiet. beklidd med sma fina och mycket langa, vid basen tjocka glandelhar, med eller utan enstaka eller spridda, langa hvita borsthar, det sekundiira korgskaftet med glesa sma glandelhar; korgskaft korta, skdrmfyjill \jusa; holk svartgr6n, tratt- eller klocklik, starkt langt glandelharig och gles- harig, af nagot afsmalnande, men temligen bredspetsade, breda och trubbiga, bredt ljuskantade fjdll. Kyrkslitt, Str6msby, fing, Storms, granskog. Anda till 50 cm hég och spenslig.

H. pilosella L.

52. H. tenuifloccosum. Hogviaxt och spiid; stoloner mycket langa och spiida, fabladiga; blad tunna, men fasta, blagronak- tiga, mer eller mindre langt vingskaftade, tunglika, rundtrub- bade—kortspetsiga, ofvan glatta eller med glesa fina langa har, undertill gragréna, tunnt stjernludna med fina langa har, isyn- nerhet langs nerven; korgskaft, stundom nara basen eller nar- mare toppen 2-grenigt, flerbdjdt, tunnt eller under korgen ti- tare stjernludet, vid basen glest hvitharigt, uppat glest eller un- der korgen titare svartfotadt borstharigt och likaledes fint och kort glandelharigt med enstaka grofva glandelhar; korgar tem- ligen smai—medelstora, ljusa, kort radierande, med glesa smala, djupt flikade, undertill vanligen kort rédstrierade kantblommor; holkar gra—svartgréna, med rundad bas, fjdll temligen breda, langt sylspetsade, ljuskantade, svagt stjernludna, temligen tatt elandelhariga med glesa mérka, eller pa de niastan hvita elan- dellésa basfijillen tiitare korta ljusa borsthar, yttersta spetsen ljus, fint ullharig. Helsingfors, Brunnsparken, vid Rauha- niemi, Utmiirkt genom sitt tunna stjernludd och sina bla- gréna, tunna, ofvan ofta harlésa blad, aifvensom genom sina nistan hvita basfjall pa holkarna. Médjligen hybrid emellan de i narheten forekommande H. conglobatwm och H. sigmoidewm Norrl., men mycket talrik.

53. H. jodolepis Norrl. Pilos. Fenn. p. 82, Gr. XII sud- virescens subsp. N. P. |. c. p. 772. Helsingfors, Rodbergen, vat betesmark.

WO Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

54. H. apargioides Norrl. Herb. Pilos. Fenn. 6, Grr Unk subsp. trichophorum var. N. P. 1. c. p. 771. Kyrkslitt, Koskis, blandskog.

55. H. coalescens Norrl. Pilos. Fenn. p. 80, Gr. Il & subsp. trichophorum var. lasiosoma f. N. P. 1. c. p. 770. Kyrkslatt, Weikkola, torr betesmark, torr iingsbacke, magra och fugtiga | ‘ingar, landsviigskant pa sandjord, Koskis, lofblandad tallskog, emellan Jolkby och Gilobacka vid kanten af landsvagen, Dan- skarby, skogig betesmark; Borga, Lill Kroksniis, akerbacke och betesmark, Kraké, Westeriing, backe och vat ang.

H. auricula \< coalescens. Temligen lagvaxt och spad, smalbladig; stoloner korta och spiida; blad blagrona, fasta, tung- lika, trubbiga, med eller utan kort udd, gleshariga, undertill tunnt stjernludna—glest stjernhariga, vanligen harlésa; korgskaft spiida, nedanom eller ofvan midten langt 2—3 greniga, glest eller under korgen titt stjern- och hvithariga, glest fint och kort glandelhariga; korgar sma, fyllda, af mérkare nyans, med ostrierade kantblommor; holkar sma, gragréna, glest stjern., elandel- och hvithariga, af temligen smala, smalspetsade eller trubbiga, smalt grénkantade jill. Kyrkslatt, landsvagskant emellan Jolkby och Gilobacka, bland H. awricula L. och H. coalescens Norrl.

56. H. incaniceps. Hégvixt, spid, smalbladig; stoloner langa, spiida, glest storbladiga, stundom flagellartade; blad ljusa, mjuka, skaftade, tunglika—lansettlika, trubbiga eller kortspet- sade, otydligt tandade eller otandade, ofvan glest langhariga, un- dertill filtludna och finhariga; korgskaft hoga och spada, fran uppstigande bas upprita, temligen raka, stjernludna, temligen ttt kort svartfotadt hvit- eller mérkhariga och mycket glest eller under korgen temligen tatt kort och fint glandelhariga; korgar sma, platta, mycket ljusa, t&étblommiga, kort radierande, med ita, undertill bredt modrkrédstrimmade kantblommor; holkar sma, klocklika—trattlika, fran iggrund bas smaningom vidgade, med mycket kort, trattlikt briim, ljust filtludna och temligen tatt mork- eller hvitspetsadt hariga med fa eller glesa glandelhar, af korta och breda, kortspetsade eller de inre stundom langt smalspetsade, i spetsen nakna och ljusa eller violetta fjdll.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 41

Borga, Krak6, akerlinda ofvanom Girsniis. —I manga hinseen- den lik H. coalescens Norrl., skiljes den hufvudsakligen genom ljusa blad och korgar.

57. H. cyathiceps. Mycket spad, smalbladig; stoloner langa, spiida, glesbladiga, stundom flagellartade; blad |jusgr6na, stundom tjocka och fasta, stundom mjuka, langskaftade, tung- lika, trubbiga med kort udd, otandade, gleshariga, undertill tunnt stjernludna och glest finhariga; korgskaft hOga, spensliga, niistan raka, svagt eller under korgen starkare stjernludna, glest kort mork- eller ]jusspetsadt hariga och fint glandelhariga, un- der korgen tiitare, stundom harlésa; korgar sma, ljusa, gles- blommiga, radierande, med glesa, mot toppen bredare, djupt flikade, starkt rédbrunstrimmade kantblommor; holkar smala, bagarlika—cylindriska, med Aggrund bas och kort uppratt bram, eratt stjernludna, tiitare eller glesare kort ljus- eller dunkelha- riga, med féga glandelhar, af temligen smala, langt sylspetsade, ljuskantade, anda till den ljusa spetsen stjernludna fjall. Borga, Haiko, fugtig barrskog, Krak6, Westerang, bland gras i barrskog samt pa ang, Frodas i Krakéby, backe. Skild fran den i 6frigt mycket liknande H. incaniceps genom glesare och kortare har pa korgskaften, glesblommiga korgar och jemntjocka holkar af smalare, ljust langspetsade fjall.

58. H, hymenopterum. Skild fran niarmast foljande H. densisetum genom glesblommiga korgar och langt sylspetsade holkfjdall; fran derpa fdljande H. lomatolepis genom spiidare vaxt, elesblommiga korgar och sma, starkare glandelhariga, graa /hol- kar af langt sylspetsade, smalt eller de inre bredt hinnkantade fjdéll. Kyrkslitt, Koskis, léfblandad tallskog; Borga, Krako, Westeriing, ang.

var. brevilingua. Korgar sma, icke radierande, med korta, endast i toppen obetydligt violettflickade kantblommor. Borga, Krak6, Westerang, ang.

59. H. densisetum. Spiid och smalbladig; stoloner langa, spiida, glesbladiga; blad slappa, gragréna, langskaftade, smalt omvindt fggrunda eller tunglika, trubbiga,—lansettlika, kort- spetsade, utan eller med sma tandiimnen, glest langhariga, un- dertill tunnt gratt filtludna och tatt finhariga; korgskaft veka,

42 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

uppstigande eller uppréta, raka eller svagt béjda, glest stjern- ludna och uppat glandelhariga, titt langt Ijus- eller dunkel- borsthariga; korgar sma, ljusa, titblommiga, konkava, fyllda eller mycket kort radierande, med djupt flikade, ostrierade eller i toppen knappt rédaktiga kantblommor; holkar sma, temligen smala. med iigerund bas, askgra eller mérkare, tunnt filtludna, litt glandel- och ljus- eller dunkelhariga, af nagot smala, ljus- kantade, kortspetsade, niistan finda till spetsen stjernludna /jddl.

- Borea, Lill Kroksniis, mossbevuxet berg och grislindor. -— Mellanform emellan H. lymenopterum och nirmast féljande H. lomatolepis, mer Ofverensstiimmande med den forras var. brevi- lingua, men téthlommig med kortare holkfjallspetsar.

60. H. lomatolepis. Hégviixt; stoloner langa, spada, gles- bladiga: blad tunna, ljus-, sillan mérkgréna, langskaftade, smalt omviindt jigerunda eller tunglika, trubbiga, med eller utan kort udd,—lansettlika, kortspetsade, glest smatandade, glatta—mycket clest langhariga, undertill gragroéna, tunnt stjernludna glest stjernhariga och mer eller mindre starkt hvithariga; korgskaft héga, spensliga, uppriita, upptill svagt béjda, glest stjern- och elandelhariga, mer eller mindre tatt hvit- eller dunkelhariga, upptill vanligen titt svart borsthariga; korgar medelstora, ljusa, plana, titblommiga, langt radierande, med nagot glesare, mot spetsen bredare, djupt tandade eller flikade, undertill rddviolett strimmade kantblommor; holkar morka, klocklika, med lag, vid pip, mer eller mindre starkt mérk- eller hvitspetshariga, med jfverhufvudtaget fa grofva glandelhar, af breda, kort eller ut- draget sylspetsade, bredt Ijusgrénkantade, langs midten stundom niistan finda till den ljusa eller svagt rédlatta spetsen stjern- ludna /jédll, basfjiillen iiggrunda, trubbiga, ]juskantade, Ofverallt stjernhariga. Borgaé, Kraké, Westeriing, vata angar. Ge- nom spiidare viixt, svagare stjernludd och glandelharighet samt bredt ljuskantade och ljusspetsade holkfjill skild fran H. sig- moideum Norrl. Foérekommer afven 2-grenig med val utveck- ladt, smalspetsadt stjelkblad.

var. curtilingua. Korgay sma, icke radierande, med korta, undertill svagt randade kantblommor. Borga, Krako, betes- mark vid Westerang,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o J. 43

H. albidoglaucum lomatolepis. Mycket hégvixt; stoloner korta—mycket Janga, spiida, glesbladiga, gréna; b/ad tunna, ljusa, nagot stétande i blagrént, langskaftade, omvindt iiggrunda —tunglika, kortspetsade, glest hvasstandade, ofvan niistan har- lésa, undertill tunnt stjernludna—glest stjernhariga, atminstone langs nerven hvithariga; korgskaft langa, spensliga, gréna, upp- rita, stjelklika, med skirmfjall eller val utveckladt, jemnbredt eller lansettlikt stjelkblad niairmare basen, vanligen med i skiirm- eller bladvecket vil utvecklad gren, glest stjern- och glandelha- riga, starkt, nedtill ljust, upptill morkt langt borsthariga; korgar temligen stora, ljusa, svagt konkava, radierande, med en del kantblommor djupflikade, smalt och kort mdrkrodstrimmade eller ostrierade; holkar stora, laga och vida, moérkgroéna, starkt morkt borsthariga, glest glandel- och stjernhariga, af bredare eller smalare syllika, ljuskantade, spetsiga eller trubbiga /jédll. Borgd, Kraké, Westeriing, vat ang, bland Sphagnwm acuti- folium, tillsammans med H. lomatolepis och albidoglaucum.

61. H. trichosoma N. P., Gr. IX melanops subsp., 1. longi- pilum N. P. 1. c. p. 145. Temligen spad, smalbladig; stoloner langa, spiida; blad tunglika—lansettlika, spetsiga; korgskaft gra- erona, filtludna, mycket titt, nedtill ljusare, upptill morkt borst- hariga, med mycket glesa ytterst sma glandelhar; korgar temli- gen sma, fyllda, med svagt strierade kantblommor; holkar laga, rikligt mérkhariga, néstan utan glandler, af breda, smalspetsade, ljuskantade, dinda till spetsen filtludna jill. —- Kyrkslitt, Weik- kola, vigkant pa tallmo. Skild fran H. segmoidewm Nortel. genom mindre korgar med holkar nistan utan glandler af anda till spetsen filtludna fjall. Holkens glandler ytterst sma, Ijusa, och derigenom nistan omirkliga.

62. H. sigmoideum Norrl. Pilos. Fenn. p. 63. Kyrk- slitt, Weikkola, viigkant pa tallmo, Koskis, blandskog i mossa, Strémsby, betesmark i barrskog, fing, Sundsberg, bjérkskog vid Framniis; Helsingfors, Brunnsparken; Borga, Lill Kroksnas, aker- backe, akerlinda, fugtig ting; Hogland, Suurkyla.

f. fureatum, med eller utan stort stjelkblad nara basen. Kyrkslatt, Weikkola, mager ang, Adbiick, betesmark i skogsrand.,

At Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

H. auricula < sigmoideum |, Tuflik, af talrika, dels enkla, dels greniga stjelklika, bladbirande korgskaft eller flagellartade stoloner; stoloner langa, glesbladiga, gréna; blad nagot tjocka, blderéna, omviindt iggrunda—tunglika, helbraddade, ofvan foga hariga—niistan harlésa, undertill svagt stjernhariga; korgskaft tem- ligen héga, grofva, uppstigande, krékta, en del med anda till 3 erenar (den nedersta fran stjelkbladvecket nara basen, den mel- lersta fran skiirmbladvecket ungefiir pa midten, den tredje myc- ket titt under den primiira korgen), gréna, upptill morka, glest eller under korgarna tiitt stjern-, glandel- och ljushariga; korgar mindre och litet ljusare ain hos H. sigmoideum, fyllda, med un- dertill starkt rédstrimmade kantblommor; holkar moérka, glan- del- och kort ljus- eller dunkelhariga, foga stjernhariga, af breda, bredt ljuskantade, trubbiga, i spetsen svagt violetta fall. Borga, Lill Kroksniis, vigkant i aker. Exemplar af samma hybrid med ensamma eller fataliga, upprata, enkla eller féga ereniga korgskaft, utan eller med outveckladt stjelkblad, finnas i universitetets samlingar fran Helsingfors invid tyska kyrkan.

H. auricula \< sigmoideum il. Mycket liten, nastan for- krympt; stoloner korta, foga utvecklade; blad som hos H. sig- moideum, men undertill tunnt stjernludna-—glest stjernhariga, vil utvecklade; korgskaft ensamma, mycket laga, filtludna, tatt elandel- och langhariga, en- eller upptill tvablomstriga, med litet stjelkblad niirmare basen; korgar sma, plana, som hos #H. auyri- cula, af mérkare nyans, med mycket korta ostrierade kantblom- mor; holkar morka, féga stjernludna, tatt glandelhariga, med ljusa borsthar, af temligen breda, trubbiga, bredt ljus- eller bas- fjillen niistan hvitkantade, i spetsen svagt violetta fill. Kyrkslatt, Sundsberg, Lokberg, torrt berg.

H. breviceps < sigmoideum. Temligen hég och spenslig, kortbladig; stoloner mycket sma; blad sma, fasta, ljust blagrona, kortskaftade, omvindt iiggrunda, trubbiga,—tunglika, kortspet- sade, ofvan temligen tatt styfhariga—niistan harlésa, undertill tunnt stjernludna—fullkomligt nakna; korgskaft ensamt, uppratt, crdént, brunstrimmigt, upptill dunkelbrunt, glest eller upptill tatt stjern-, glandel- och hvitharigt, upptill langt 2-grenigt; korgar temligen sma, radierande, med undertill starkt moérkrédstrim-

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 4

made kantblommor; holkar morka, stjernludna, tiitt glandel- och dunkelhariga, af breda, smalt grénkantade, kortspetsade, trub- biga eller utdraget smalspetsade, i spetsen bara och rédvioletta fjall. Helsingfors, Rédbergen, tillsammans med H. breviceps.

H. fusculum <_ sigmoideum. ‘Temligen hég och spenslig, vanligen langbladig; stoloner temligen langa, spiida, smabladiga; blad fasta, blagroéna, vanligen langskaftade, tunglika, stundom dubbelvikta, med eller utan sma tandiimnen, ofvan niistan har- lésa, undertill svagt stjernludna och hvithariga—mycket glest stjernhariga—nistan nakna; korgskaft vanligen ensamma, upp- rita, litet krékta, m6rkbruna eller nedtill gréna, med eller utan outveckladt stjelkblad nara basen och der eller hégre upp, finda till niira toppen, 2—3-greniga, glest stjern- och glandelhariga och temligen titt hvithariga, under korgen gratt filtludna med vanligen tata glandel- och borsthar; korgar sma, moérka, med undertill bredt réddstrierade kantblommor; holkar moérka, nagot stjernhariga, titt glandel- och kort tjushariga, af breda, bredt gronkantade, kort- och stundom violettspetsade fyjdl/. -— Hel- singfors, Rédbergen, tillsammans med AH. fusculum.

63. H. elucens. Robust, vanligen nagot lagvixt; stoloner talrika, vanligen utstralande i alla rigtningar, robusta, ofvan violetta, glesbladiga; blad fasta, morkgréna, vid torkning gul- nande, omvindt iggrunda—tunglika, bredt kortskaftade, trub- biga med kort udd, omiarkbart tandade, glest langhariga, un- dertill filtludna och hvithariga; korgskaft uppstigande eller upp- rata, morka, tiitt stjernludna—filtludna, mer eller mindre starkt hvit- eller upptill langt mérkhariga, glest eller upptill tatt glan- delhariga; korgar stora, héggula, konkava, tétblommiga, kort radierande, med tiita, breda, undertill bredt rédbrunstrimmade kantblommor; holkar stora, laga och vida, med niistan klotrund pip, tatt fint langhariga, svagt glandelhariga siirdeles vid basen, af temligen breda, eller de inre smalare, ljuskantade, langt syl- spetsade, langs midten svagt stjernhariga fjdll med vanligen na- ken rédlatt spets. Borga, Lill Kroksniis, berg och torr backe mycket rikligt tillsammans med H. tenwilingua, betesmark och ingsbacke. Till habitus och manga karaktiirer 6fverensstim- mande med H. sigmoidewm Norrl., skiljes den genom fasta blad

Ab Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

och mérkblommiga korgar med laga och vida, foga glandelha- riga holkar. Skarpt afstickande emot H. tenuilingua Norrl. genom sina morka och tita, foga radierande korgar och sin langharighet.

64. H. ursinum. Vanligen lagviixt, temligen robust och langbladig; stoloner korta, temligen robusta, glest smabladiga; blad fasta eller tunna, lok- eller griisgréna, langskaftade, om- vindt iiggrunda—tunglika eller lansettlika, trubbiga med kort udd, nastan otandade—temligen groft glestandade, gleshariga eller glatta med spridda langa har, undertill gragréna och tunnt stjernludna med glesa—temligen tata fina hvita har; korgskaft krékta niistan raka, anda fran basen starkare eller svagare stjernludna och kort och fint hvit- eller under korgen mérkha- riga, med nedtill glesa och sma, upptill tatare och gréfre glan- delhar; korgar sma—medelstora, ljusa, plana, titblommiga, ra- dierande, med glesa, smala, rannformiga, mer eller mindre fli- kade och undertill foga eller stundom morkstrierade kantblom- mor; holkar svagt iggrunda—jemntjocka, starkt svartfotadt hvit- hariga med strédda sma glandelhar, fjdll syllika, kortspetsade, ljusgrénkantade, langs midten vanligen iinda till den ljusa spet- sen stjernludna. Kyrksliatt, Str6msby, angsbacke, Sundsberg, blandskog nedanom Haga, bjérkskog vid Framniis; Helsingfors, Brunnsparken, bland griis vid Rauhaniemi; Borga, Lill Kroks- niis, akerbacke; Hogland, emellan Suurkyli och Pohjaskorkia. Skild fran narmast besligtade H. sigmoideum Norrl. genom smalare och glesare kantblommor samt féga glandelhariga hol- kar af meriindels anda till spetsen bekliidda, kortspetsade fjail.

65. H. nitidifolium. Lagvaxt, slutligen temligen hég, robust; stoloner korta, tatt smabladiga; blad korta, tjocka, moérkt gra- grona, glinsande, omviindt fggrunda—tunglika, trubbiga eller kortspetsade, harlésa—glest langhariga, undertill tunnt gragrént filtludna, niistan utan har; korgskaft upprita, svagt béjda, at- minstone upptill gratt filtludna, stundom upptill rédbruna, ned- lill grona, glest stjernhariga, glest eller under korgen tiitare groft glandelhariga, mer eller mindre ljushariga; korgar sma, ljusa—temligen morka, svagt konkava, titblommiga, fyllda eller glest kort radierande, af korta, breda blommor, de yttre djupt

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 47

flikade och strierade; holkar laga, morka, tiitt glandel- och svart- fotadt hvithariga, vid basen hvitt filtludna, af lésa, breda, lanet sylspetsade, bredt grénkantade, langs midten iinda till spetsen

stjernludna, upptill vanligen rédlatta fjdll. —- Helsingfors, Réd- bergen, ensamma exemplar hir och der. Skild fran H. sig-

moideum Norrl. genom sina glinsande blad, korta stoloner, sma fyllda korgar och till spetsen stjernludna holkfjiill.

66. H. ventosum. Lagvaxt och bredbladig; stoloney langa, glesbladiga; blad fasta, morkt gragréna, omviindt iggrunda— nastan elliptiska, med eller utan kort udd, niistan otandade, starkt langhariga, undertill filtludna och tiitt och fint langhariga: korgskaft mycket korta och krodkta, tatt stjernludna eller, at- minstone upptill, filtludna, kort hvithariga, nedtill glest, upptill tatt glandelhariga; korgayv medelstora, mycket ljusa, kort radie- rande, med breda, réd- eller ostrimmade kantblommor; holkar vida, morka, med nastan klotrund pip och skalformigt brim, starkt glandel- och svartfotadt hvithariga, af bredare eller sma- lare syllika, bredare eller smalare ljust hinnkantade, smalspet- sade, de yttre 6fverallt, de inre langs midten mer eller mindre stjernludna, i spetsen merindels nakna och I|jusréda fill. Borga, hogt, blasigt berg ofvanom Haiko, Lill Kroksnis, Aker- ren. Paminner genom sina hvitt filtludna glandulésa korg- skaft om H. mollipes Norrl., men holkarna fro mérka och mycket svagare stjernludna samt starkt glandel- och hvithariga, med langt smalspetsade fjall. Stoloner stundom flagellartade.

67. H. luteiflorum. Lagviixt; stoloner foga utdragna, styfva, glest smabladiga; blad tjocka, morka, bredt vingskaftade, om- vandt iggrunda—lansettlika, rundade—kortspetsade, helbriiddade, gleshariga—elatta, undertill tiatt, niistan hvitt filtludna och fint hvithariga; korgskaft nagot tjocka, men mjuka, uppriita, svagt bojda, tatt stjernludna och fint hvithdriga, nedtill med eller utan glesa, upptill med titare korta glandelhar; korgar mérka,’ tit- blommiga, konkava, foga radierande, med flikade, undertill starkt rodbrunstrimmade kantblommor; holkar vida, jemntjocka, mérkt graludna och titt glandelhariga, med eller utan glandelharen déljande tata, langa och mjuka, ljusa eller dunkla har, fjdll na- got smala, syllika, kort nistan trubbspetsade, utan eller de inre

48 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

med ljusgrén hinnkant, med undantag af den korta violetta spet- sen ofverallt starkt stjernludna. Helsingfors, Rodbergen, ste- nig griislinda. Skild fran H. mollipes Norrl. var. ertocalyx och var. medioximum genom sma, morka, tatblommiga, foga radierande korgar.

H. luteiflorum < salebricola. Temligen lag och spenslig, smalbladig; stoloner korta—féga utdragna, spiada, glesbladiga; blad fasta, blagréna, tunglika, kortspetsade, ofvan nastan harlosa, undertill tunnt graludna och finhariga—nakna och grona; korg- skaft uppriita eller uppstigande, nastan raka -—— krokta, mer eller mindre spensliga, enkla, med eller utan forkrympt stjelk- blad och blomkorg niira basen, eller omkring midten—nira top- pen 2-greniga, glest eller under korgen tatt stjern-, glandel- och hvithariga, ofta iinda fran basen tatt hvithariga; korgar sma, morka, konkava, kort radierande, med starkt rodstrimmade kant- blommor; holkar smala, jemntjocka, morkare eller ljusare gron- aktiga, svagt stjernludna, ta&tt hvithariga, merandels med féga elandelhar, af bredt syllika, kortspetsade, bredt ljusgronkantade fill. Helsingfors, Rédbergen, stenig graslinda, tillsammans med H. luteiflorwm och salebricola.

68. H. mollipes Norrl. 1. c. p. 66. Kyrkslaétt, Danskarby, skogig betesmark, Adbiick, tallmo; Borga, Lill Kroksnas, aker- backe. |

var, eriocalyx. Holkar starkt svart eller ljusspetsadt ull- hariga och korgskaft glest glandelhariga, men starkt svart eller hvitspetsadt borsthariga. Kyrkslatt, Strémsby, Ojango, torr tallbacke, Sundsberg, akerlinda, Storms, fugtig barrskog, Ad- biick, tallmo; Helsingfors, Rédbergen.

var. setiscapum. Skild fran var. angustius Norrl. genom svagt filtludna, men svart eller hvitt borsthariga och foga glan- delhariga holkar; afven korgskaften glest glandelhariga och mer eller mindre svart eller ljusspetsadt borsthariga. Kyrkslatt, Koskis, blandskog i mossa; Sundsberg, torrt berg, skogsbacke och bjorkskog; Helsingfors, berg ofvanom varfvet, Rédbergen.

var. angustius Norrl. |. c, p. 67, Kyrksliatt, Koskis, l6f- blandad tallskog, Danskarby, skogig betesmark, Storms, fugtig

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 49

barrskog; Helsingfors, Rédbergen och Roénnskir; Borga, Krako, Westeriing, ingsbacke.

var. medioximum. AHolkar giandelhariga som hos var. adenocalyx, korgskaft starkt hariga Kyrkslitt, Sundsberg, Loékberg, torrt berg; Helsingfors, Rodbergen.

var. adenocalyx. Skild fran var. angustiws Norrl. genom vanligen svagare filtludna, mycket starkt glandelhariga, men for 6frigt harlésa holkar. Kyrkslatt, Weikkola, torr betesmark, Koskis, tallmo, Sundsberg, solig backe ofvanom Solbacka, bjork- skog vid Framniis, Storms, backe och fugtig barrskog, Adbiick, tallmo; Helsingfors, Rédbergen; Borga, berg i gamla staden, Lill Kroksniis, griislinda, Krako, Westerang, ang.

H. auricula \< mollipes. Mycket lagvaxt, robust, nedan- eller ofvanom midten eller i toppen kort 2—38-grenig, tatt filt- luden, hvitharig och mycket kort ljust glandelharig; stoloner korta och grofva; blad tunna, ljust blagréna, eller tjocka och mérka, langskaftade, tunglika, kort-, stundom veckspetsade, myc- ket glest langhariga—harlosa, undertill .tunnt filtludna—glest stjernhariga; korgar sma, ljusa, kort och glest radierande, med smala, djupt delade, svagt—temligen strierade kantblommor; holkar gréna, svagt stjernludna, tatt ljust glandelhariga och tem- ligen titt ljushariga, af syllika, smalspetsade, bredt Ijuskantade fjill. Helsingfors, Rédbergen.

69. H. molliceps. Lagvixt och robust—temligen hogvaxt och spiid, vanligen kortbladig; stoloner forlaingda, smabladiga, stundom flagellartade; blad fasta och tjocka, mérkt gragrona eller niistan blagréna, breda, omviindt aggrunda, sillan Ijusare, utdraget tunglika, med smal vigglik bas och bred, rundad, meran- dels uddlés spets, svagt bugtbriiddade, utan eller med otydliga tandimnen, ofvan niistan harlésa, undertill gratt filtludna, med eller utan glesa hvita har; korgskaft uppriata, stjernludna, glest eller under korgen titare—mycket titt fint glandelhariga, med eller utan nagot enstaka svartfotadt borsthar; korgar sma, myc- ket ljusa, taitt smalblommiga, plana, fyllda—kort radierande, med svagt eller ostrierade korta kantblommor; holkar sma, laga och vida, klocklika—niistan skalformiga, mérka, mjukt stjern- ludna och mycket titt fint glandelhariga, af lésa, korta och breda,

4

50 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

trubbiga, Ofverallt, vanligen anda till den breda spetsen tatt stjernludna, omiirkbart eller de inre bredt ljuskantade helt ljusa fjall. Kyrkslitt, Str6msby, angsbacke och dikeskant, Sundsberg, torr backe vid Sjévik; Helsingfors, Rédbergen, berg- skrefva; Borgi, Lill Kroksniis, ingsbacke, Krako, Kristinas, barr- skog: iifven funnen i Wiitasaari, Konginkangas. Skild fran kort- och bredbladiga exemplar af H. tenuilingua Norrl. genom sina sma korgar med korta, icke eller f6ga radierande kant- blommor och laga, vida holkar utan har, af likformiga, korta och breda, trubbiga, 6fverallt stjernludna fjall. Ett mycket lik- nande exemplar, men med mer smalspetsade inre holkfjall, fin- nes i universitetets samlingar fran Gamla Vasa, torr backe.

f. furcatum. Helsingfors, Rédbergen.

70. H. tenuilingua Norrl. |. c. p. 75. Kyrkslatt, Weik- kola, sved och betesmark, Koskis, tallskog, Strémsby, sved och Akerren; Helsingfors, Rédbergen; Borga, Lill Kroksniis, aker- backe, iingsbacke, grislinda, berg, Kraké, Westering, vata in- car, Korgskaften ofta starkt langhariga.

f. fureatum. Kyrkslitt, Weikkola, fugtig, bodrdig betes- mark; Helsingfors, Brunnsparken.

H. auricula \< tenuilingua. Ofvan midten langt 2-grenig, clest stjern- och fint glandelharig, med spridda, mycket korta ljusa har; stoloner flagellartade; korgar sma, ljusa, kantblommor kort strierade eller endast rédtoppade; holkar sma, rundade, mérka, féga stjernhariga, temligen tatt fint glandelhariga utan har, af smalt syllika, ljuskantade, smalspetsiga fjdll. Hel- singfors, Rédbergen, bland gris i bergsklyfta i narheten af #. auricula LL.

H. fusculum \ tenuilingua, Nedanom stingelns midt langt 2-crenig med ett litet lansettlikt stjelkblad, glest eller under kor- ven tiitare stjernluden, taétt glandel- och kort hvitharig; stoloner flagellartade; blad undertill tunnt filtludna—mycket glest stjern- hariga; korgar sma, ljusa, med rédtoppade kantblommor ; holkar l4ga och vida, mérka, svagt stjernludna, tatt glandelhariga, mer eller mindre ljus- eller mérkhariga, af syllika, kortspetsade, mer eller mindre ljuskantade /jédll. Helsingfors, Rédbergen, bergs- klyfta bland hégt gris, i narheten af H. fusculum.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 51

H. fennicum <_ tenuilingua. Mycket hogviixt; steloner langa, grofva, glesbladiga, gréna; dlad tunna, gréna, langskaf- tade, tunglika—lansettlika, glest hvasstandade, ofvan niistan har- lésa, undertill grénaktiga, tunnt filtludna—glest stjernhariga och fint hvithariga; korgskaft langa, grofva, uppriita, glest, upptill titare, under korgen mycket tatt stjernludna och glandelhariga, starkt, nedtill just, upptill morkt borsthariga, niirmare basen med 1 eller 2 skarmfjall; korgar temligen stora, ljusa, taitblom- miga, fyllda, nagot konvexa, med smala, djupt flikade, undertill rédbrunstrierade kantblommor; /olkar laga och vida, klock- eller skallika, med tvér bas och kort brim, svarta, tatt langt och fint glandelhariga, med moérka borsthar och har och der fram- stickande stjernludd, af bredt syllika, kort trubbspetsade, smalt ljuskantade fjdll, de innersta helt hinnaktiga, ljusa, smala och sylspetsade. Borga, Krakéd, Westeriing, ing, i nirheten af H. fennicum Norrl. Skild fran H. tenuwilingua genom star- kare tandade, undertill grénare och delvis svagt stjernhariga blad och starkare hariga korgskaft och holkar.

71. 4H. fimbriatum. Vanligen lagvixt, robust och kortbla- dig; stoloner langa, styfva, glesbladiga, ofta flagellartade och greniga; blad morkt gragrona, fasta, lena, kort skaftade, om- vandt aggrunda —tunglika eller lansettlika, randtrubbade kort- spetsiga, ofvan vanligen féga hariga, undertill gratt filtludna och glest finhariga eller harlésa; korgskaft robusta, upprata— svagt uppstigande, glesare eller titare, under korgen mycket titt stjern- och glandelhariga, med eller utan korta ljusa har; korgar sma—medelstora, ljusare eller mérkare gula, tétblom- miga, plana eller svagt konvexa och fyllda—konkava och svagt radierande, med korta, i tradlika flikar djupt delade, undertill starkare eller svagare strierade kantblommor ; ho/kar morkgrona, mycket laga och vida, niistan skalformiga, tatt glandelhariga och féga stjernhariga, harlésa, af bredt syllika, kortspetsade eller trubbiga, ljust hinnkantade fjédll. Helsingfors, Rédbergen, berg- skrefvor; Borga, Lill Kroksniis, akerlinda. Skild fran H. tena- lingua Norrl. genom morkare, fyllda eller féga radierande kor- gar och mycket laga och vida, grénaktiga holkar af korta, foga stjernhariga fjall, fran H. molliceps genom de gronaktiga, foga

d2 Magnus Brenner, Finlands Hieracium former.

stjernludna holkarna och starkt flikade kantblommorna; ofta 2-grenig.

72. H, urnigerum Norrl. |. c. p. 76, Gr. IX melanops subsp. N. P. Le. p. 772. Kyrkslitt, Weikkola, tallmo och betes- mark, Koskis, blandskog, Strémsby, torr stenig tallbacke, Sunds- berg, akerren, Storms, barrskog; Borga, Lill Kroksnas, aker- backar, Kraké, Girsniis, betesmark vid hafsstrand; Pyttis, Risti- saari; iifven insamlad i Helsinge, Nordsjo.

73. H. prasinatum Norrl. |. c. p. 78, Gr. IX melanops subsp. N. P. l. ¢. p. 772. Kyrkslatt, Weikkola, tallmo, sved, blandskog, viigkant, Koskis, sved och léfblandad tallskog, emel- lan Jolkby och Gilobacka, landsvagskant, Str6msby, mosand pa fingsbacke, Sundsberg, bjérkskog och graslinda; Helsingfors, Réd- bergen, griisbevuxen backe och bergskrefvor; Borga, Lill Kroks- niis, Akerbackar och akerrenar, Krak6, Westerang, vat ang, angs- tufva och akerren, Girsniis, griislinda; Hogland.

f, fureatum,. Kyrksliitt, landsvigskant emellan Jolkby och Gilobacka. ;

var. erebrisetosum Brenn. Nordésterb. Hier. p. 39. Kyrk- slitt, Strémsby, Heikovik, sten i aker; Helsingfors.

var. subestriatum. Kantblommor ostrierade eller endast i toppen mycket kort rédstrimmiga. Kyrkslatt, Koskis, bland- skog.

H. auricula \< prasinatum 1. Hoégvixt, ofvan midten 2-— erenig H. prasinatum med smala, tunglika—lansettlika, under- till tunnt filtludna—glest stjern- och hvithariga blad, temligen tiitt stjern- och ljust borsthariga samt glest eller under korgen titt glandelhariga korgskaft, sma korgar med korta, ostrierade kantblommor och gragréna, tatt hvithariga och glest glandel- hariga holkar af breda, trubbiga, grénkantade fjdll. Kyrk- slitt, landsviigskant emellan Jolkby och Gilobacka, bland H. auricula L. och H. prasinatum Norrl.

H. auricula \< prasinatum Il. Lag H. prasinatum med undertill glest stjern- och hvithariga blad, glest eller under kor- gen titare stjern- och fint glandelhariga korgskaft, sma korgar med korta, foga strierade kantblommor och gragr6na, taétt glan- delhariga, harlésa holkar af breda, kortspetsade, grénkantade

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1. 53

fjall. Kyrkslitt, landsviigskant emellan Jolkby och Gilobacka, bland AH. auricula L. och H. prasinatum Norrl.

74. H. rubelliceps. Spiid och smabladig; stoloner langa, spiida, glesbladiga; blad mjuka, gragrOna, mer eller mindre skaf- tade, smalt omviindt aggrunda—tunglika, kortspetsade, temligen tiitt langhariga, undertill askgratt filthudua och hvithariga; korg- skaft temligen héga, spensliga, krdékta, nedtill gréna, upptill gra- bruna, tunnt stjernludna, inda fran basen temligen tatt, under korgen titt besatt med mycket. olika stora glandelhar, nedre delen till eller nagot 6fver midten med glesa hvita eller dunkla borsthar; korgar sma, ljusa, glesblommiga, radierande, med mot spetsen bredare, flikade, undertill starkt strierade kantblommor; holkar temligen smala, figgrunda, mérka, starkt glandelhariga, med eller utan korta ljusspetsade har pa basfjallen, fjal/ tem- ligen breda, lansettlikt syllika eller de innersta smalt syllika, langt smalspetsade, alla med 6fra hilften 6fverallt stjernluden och vanligen rédlitt utan miirkbar ljusare kant, nedtill Ijuskan- tade. Helsingfors, Rédbergen, stenbunden grismark, Star mahiinda niirmast subsp. obscwrisgwamum N. P. 1. c, p. 151 af Gr. X subcaulescens, fran hvilken den skiljes genom smalare, spetsiga blad, smalare, niistan aggrund holk och upptill okan- tade holkfjall.

75. H. exacutum Norrl. |. c. p. 65, Gr. X & subsp. swb-

caulescens var. coloratum f. N. P. 1. c. p. 772. Helsingfors, Brunnsparken, viigkant vid Rauhaniemi, ymnigt, Rodbergen, bland griis och Polytrichum juniperinum. Ofta langt 2—35-gre-

nig, rotstocken list fiistad med par langa rottradar.

76. H. Hilme Norrl. 1. c. p. 70, Gr. XI vulgare subsp. N. P. lL. ce. Kyrkslitt, Weikkola, betesmark och pa sand in- vid landsviigen, Koskis, tallmo pa sand.

var. estriatum. Kantblommor ostrierade, korgskaftets har

lingre, moérkare och styfvare. Kyrksliitt, Weikkola, betes- mark. Korgskaft stundom med en outvecklad, oskaftad korg

litet under den primira korgen.

77. H. conspersum Norrl. |. c. p. 71, Gr. XI vulgare subsp. N. P. l. e. p. 773. -— Kyrkslatt, Weikkola, torr tallbacke, Kos- kis; afven insamlad i Inga, Fagervik; och Strémfors,

d+ Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

78. H. obscuripes Norrl. 1. c. p. 73, Gr. XI valgare subsp. stenophyllum {. N. P. 1. e. Helsingfors, Rodbergen, bergspringa.

f. furcatum Helsingfors, Rédbergen, stenig grislinda. var. dilatatum. Blad mycket breda, omvandt aggrunda, trubbiga. Helsingfors, Rédbergen, stenbunden mark.

var. homophyllym. Stoloner korta, tatbladiga, med blad af samma storlek och form som de breda, omvandt aggrunda eller elliptiska, kortskaftade, trubbiga rosettbladen. Kyrkslatt, Weikkola, beteshage och tallmo, samt pa bar sand vid lands-

vagen. 79. H. paucilingua Norrl. |. c. p. 74, Gr. IV latiusculum subsp. N. P. 1. e. p. 771. Kyrkslatt, Koskis, tallmo pa sand.

80. H., oligochaetium N. P., Gr. IV latiusculum subsp. N. P. l. ce. p. 140,

var, transitorium, Skild fran var. ovotdewm (Norrl.) genom smala, tunglika—lansettlika blad och langa stoloner, salunda i i dessa hiinseenden mera Ofverensstimmande med H. oligochae- tium 1. normale N. P. |. c. & p. 771 och Exsice. 267. Kyrk- sliitt, Koskis, blandskog; Borga, Kraké, barrskog emellan We- steriing och Kristiniis samt svedbacke ofvanom Kristinaés; Hog- land, vid Suurkyla. ,

var. ovoideum (Norrl.) N. P. |. c. p. 771, H. prasinatum Norrl. var. ovoidewm Norrl. |. c. p. 78. Kyrkslatt, Weikkola, viigkant pa tallmo; afven funnen i Tenala, Karsby.

81. H. stramineum Norrl. |. c. p. 61, Gr. XVII & subsp. trichadenium var. leucotrichum f. N. P. 1. ¢. p. 775. Kyrk- sliitt, Sundsberg, smaskog i beteshage nara Tallbacka.

f. biceps. Korgskaft upptill klufvet 1 2 korta, upprata, korgbiirande skaft. -— Kyrkslatt, Str6msby, Storangen.

Nylindska Piloselloidea,

adenocalyx var. . pag. 49 adsimilans var...... 15 albiciiatumy.. 2 .°%". 18 aierinuae ss. ; 2 E*. 12 albidoglaucum ..... 31, 32, 43 albisetum var. ..... 28, 26, 29 albuliceps var. ..... 12 PBN vISt bes kw 13 angustius var. ..... 48 Gparpigmes” oe Se. 40 Poe. 6 if BU, 2 te Sot 32, 24, 40, 44, | 49, 50, 52, 53 | SS ae. a 54 Grachyaetum f. ....; 38 brachycephalum . 23, 24,28, 31 Dreviveps Fee st tos ss 23, 44, 45 brevilingua var. .. 4, 42 brevivitiatum f. .°. ....-. 36 calvifolium var. oe) Calpe! ser 6 ots 29 chaetocephalum f. . .. 36 ehaectolepis fp e..5 .°. % 37 chaetophorum f. .... 38 Ganlescens 66 ws > 40 cochlearifolium ..... 25, 24, 26 conglobatum ...... 22, 39 eonspersum .... 2 .?,'°.”: 53 contmectam re 6 erebrescens’ oo PY 9, 10 crebrisetosum var... . 52 Chemis FS ea 37 | curtilingua var. . . 42 Cyorreps ee 4\ densiciiatum ...... 20 densisetosum var. ... 15, 12 densisetum ....... 4l GOtOMIOT cite ee 5 9 dilatatum yar. ..... 54 diluiiegien fa. ss. 26, 19, 24, 25, 28 diluiias. VATe 4 s.. «eu ; 3| dimiorpRGMi o5.~. <. 16

alfabetiskt fortecknade.

eciliatum var... . pag. 26

CVUEOTIS Pion a. cca of ieee 45 eplirichUmis. .<. . «id 35 eriocalyx war... ... 48 esetosum var....... 27 estriatum var, ..... 53 CXSCUDRNRS 5... 4 53 FOTIA CUED AS is sy-nhien 4 17, 51 fimbrigoutae.. fe al 5 firmicaule var. ..... 5, 6 flocciscapGmMm. « «6s « 14 TUsculeMm EA os ee 21, 20 45, 50 Bupa. ae sees 53 hivsmtuigtiy « 5< ¢.< tant 13, 14 iureavens ee 2 ROS 12 homophyllum var... . 54 hymenopterum ..... 41, 42 hyperadenium...... 7 INCADICEPRS .». 604, «0 ) 40, 41 incrassatuge . . .. ss 10 infundibulare var. ... 39 WHOORS MEE bean si ieaae 16 jodolepmeE sy FP >. 39 puncicnmle ss che: ss? 7; 8 laetibracteum var. . 36 laeviceps f. ....... 34 lasiopodum . . . ¢:'. 17 leptochaetum f...... 38 leucochrom@m= .....°. . 24 leucopterum....... 8 lomatolepis ....... 42, 41 longipilum var...... 6 lnteiorigre aos’ s ce 47, 45 medians var. ...... 29 medioximum var. 49, 48 megalocladum var... . 38 melaenum var...... 37, 38 melanocalyx var. . 38, 35 microchaetum f. ... . 37, 38

56 Magnus Brenner, Finlands Hieracium-former.

minutale var... . pag. 36 PAGHACODE 0.0 cs ww ain 49, 51 i a ree er 48, 47, 49 mucronatum f...... 34 neglectum ......-..- 9 mieleee .. oS :s alae 17 nitidifolium ....... 46 nudulum var....... 12 obscuriceps var. ... . 34, 36 slteteen... 2. Ce: 54 oligochaetium...... 54 ovoideum var. ..... 54 parcipilum var. ..... 28 parvicalyx var...... 36, 38 paucilingua ....... 54 paucisetum f....... 36 picmcene 42's 30, 21 planifolium ....... 18 poliocladum ....... 12 pupenemim?S . ke 13, 12 praealtiforme var. ... 12 ooo 52, 53 pseudauricula var. ... 29 pterolepis var. ..... 35, 34, 38 pterophorum var. ... 38 DUNOSEEIS (4... 2. sg 5, 6, 7 pyenochaetum...... 10 le ie 16 reductum var. ..... 24 WUDONICODE oe oe ee 53 SROUNI Anke. ese w=: 16 ts oi | rar 19, 20, 48 oe eae 30, 31 sclerotrichum ...... iI ee Ge ss 20 septentrionale...... 15, 11, 12, 14 el) 32 sessiligemmum f..... 13 setionna fae oa.. « »%- 35 seticollum f.... ... 38 selifolium var. ..... 6 setifrons var. ...... 27 setiscapum var...... 48 oe 33 setuliceps [f........ 34

setuliferum f. ... pag. 35 sigmoideum. *..... 43, 39, 42

sphaerellum....... stenocalyx .. =). s253, «ab 5 stenopterum var..... 35, 38 stipitatum var. ..... 34, 38 stipiticeps var. ..... 29 straminewm . . .a 5 >< 54 subcomosum f,..... 33 subepilosum f. ..... 34

subestriatum var..... 52 subglabrum var. .... 16

subhirsutulum ..... 13, 14 subpratense ....... 19, 26 sueciC@M. 5.< .- <.- 4a 27, 20, 23, 26, 29, 30, 32, 38 tenuifloccosum ..... tenuilingua ....... 50, 45, 46, 51 tenuisetum f....... 34, 38 tephrocaly#e... =<. .: 7 tonsahe -%:.4¢tis, iar cee we 10 transitorium var..... 54 trichosoiimia> 23> 7 43 UPNICEIUMKS . . 5< = wih 52 UrsHium .f6:.. . =...) . 46 ustulatom jt.2°<! 29 eh 14

valdepilosum var, ... 28 ventosum ¢<i< .) << ‘ap 47 : ventricosUm.. «5... is. (7, 43

Pilosella-hybrider.

albidoglaucum > lomatolepis 43 auricula > coalescens... . 40 auricula mollipes ..... 49 auricula > prasinatum I . . 52 auricula > prasinatum II. . 52 auricula sigmoideum I. . 44 auricula > sigmoideum II . 44 auricula > tenuilingua .. . 50 breviceps sigmoideum . . 44 fennicum > tenuilingua... 5l fusculum > sigmoideum .. 49 fusculum tenuilingua.. . 50 luteiflorum > salebricola . . 48

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 1.

I sammanhang med Nylandska Piloselloidea omnimnda

Hieracium-former.

albidobracteum .. pag. 15 marginatum f. .. pag. 38 alpestre var. ...... 28 melaneilema ...... 37, 38 austeralum. ... . ..» s 6

obscurisquamum .., . 53 brachycephaloides .. . 22

pioscepeds 2 5 15 eochiehtim 2... °...% 25 eurvescems 7. ..% ws 9 SUROLARNED guns ss. 6 7

SPINOR we es se 30, 32 SS Sa On ae 11 subcaulescens...... 53 formundam...... - 28, 30 subcurvescens ..... 9

subfloribundum var... 21 UN 25, 27, 28

tenebricans var. .... 12 Sn a ae 11

a

aks fei! ah Pu) be

wie eftpiemialt . : > ; + J : a) Sar. 7 Mytexris: 1 * a in ailonits * ° =f . prt Plame Be Lo : 4 4 . pea 9 * > % rai , ; i

Rattelser och tillagg.

Pag. 17, rad. 3 star H. fennicum i st. f. H. fennicum

28, , 16 , Hi. cissum:i stuf H. scissum

52, , 21 . subestriatwm. i st. f. subestriatum. 46, , 15 ,, medelstora, i st. f. mycket stora, 46, 18 hvit- 1 st. f. hvit- eller mork-

53 efter rad. 2 tilligges: H. auricula x prasinatum Ill. Hogvaixt och spid; blad langa, ljusa, tunna, undertill tunnt stjern- ludna; korgskaft och holkar glest stjern-, glandel- och borst- hariga; korgar sma, ljusa, ej] radierande, med nedbdjda, under- till svagt rédtoppade kantblommor; holkar fran aggrund bas uppat vidgade. Borga, Kraké, Westeriing, vat ing, tillsam- mans med A. auricula L.

¥ 7 or L

ps . Siegst SiN ae oa Es. *

t

A 4 ti i CAUQLAROY x ‘Diu E Mr. VE wet he m ie fe i veamtals ar. BS. Bree

' : P ee : 7 wn is —_ ; 4 a ie Sat ey: } tah Mr, , rs ; rd AS a oo i Py BM: + : 4 a ¢ A+ : y Sots ; 73 om ih tt monlsion | Of.) Ok ghee : : ie a ; . oy.

ie nally tink Ve ¢ ivd 4 SEL? Se ee $1 of ne webineg Wo ieowealll) © Bing sation’ Git | ; B hae | {ipisolaned’ marti) eer! .eycitl od ‘bilge nar) ‘paegili Pe Bedny. -sboay —ofeia tacig mld doo skagreast : eat Be cists bara ehiroret bust ia Beat cert “wy tod sightad au eh Wet neil edod “rocummoldtiung aharqathin dgave Was ee me nr jly anita odeot .pinth > a bighiy ag < “a . ty wie Bl oa bout: soa >

‘i i af - - > ee ; r r, g y Py

a <a

ACTA SOCIETATIS PRO FAUNA ET FLORA FENNICA XII, N:o 2,

MATERIALIEN ZUR KENNTNISS

DER

WASSERFAUNA

IN DER

UMGEBUNG VON HELSINGFORS, MIT BESONDERER BERUCKSICHTIGUNG

MEERESFAUNA. 1. |

PROTOZOA.

——_—_—-—+e« MIT DREI TAFELN, e——— VON

K. M. LEVANDER.

(Vorgeleyt am 7 April 1894).

HELSINGFORS 1894.

KUOPIO,

O. W. BACKMANS DRUCKEREIT, 1894.

I. Sarcodina.

Uber die Rhizopoden des finnischen Meerbusens liegen in der Litteratur nur sehr sparliche Angaben vor. Eichwald, dem wir ziemlich lange Verzeichnisse tiber die Mastigophoren, Infusorien und Rotatorien der Siidkiiste verdanken, erwihnt von dieser Gruppe nur Amoeba punctata Eichw. und Arcella vulgaris aus dem Seewasser bei Hapsal 4), sowie Amoeba diffluens und Difflugia proteiformis aus der Umgebung von Peterhof), die letzteren also aus einer Gegend, in deren unmittelbarer Nihe sich der grosse Newastrom in den Meerbusen ergiesst. Grimm *) fand Protomyxa viridana bei Libau. Bei seinen wichtigen »physikalischen und biologischen Untersuchungen im westlichen Theile des finnischen Meerbusens» verzichtete Braun‘) ganz auf das Studium der Protozoén. In dem neuesten von Ko- schewnikoff*) zusammengestellten Verzeichnisse iiber die Thiere des Gstlichen Ostsee-Abschnittes findet sich nur die oben erwihnte Angabe Grimm’s.

Von den polythalamen Khizopoden oder Foraminife- ren ist friiher keiner im finnischen Meerbusen angetroffen worden.

1) Eichwald, Dritter Nachtrag zur Infusorienkunde Russlands. Bull. de la Soc. imp. des Naturalistes de Moscou, T. XXV, 1852, p. 479—480.

2) __ Beitrag zur Infusorienkunde Russlands. Ibid. T. XVII, 1844.

3) Grimm, Ks nosnanin dayne baariiickaro Mopa HW MCTOpiN ea ROSHHK- nonenia. Tpyan CIB. O6m. Kerecrs. r, VILL. 1877.

4) Braun, Archiy fiir die Naturkunde Liv-, Ehst- und Kurlands. Bd. X, Lief. 1, p. 85.

5) Kojewnikov, La Faune de la mer Baltique orientale et les pro- blémes des explorations prochaines de cette faune. Sep. Abdr. Congrés in- ternational de Zoologie. XII Session, &4 Moscou, Aoit 1892. p. &.

4: K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Was schliesslich die Heliozoén betrifft, habe ich nur die einschliigige Angabe von Mereschkowsky 4) gefunden, dass Actinophrys sol im Seewasser bei Petersburg vorkommt.

Im folgenden Verzeichnisse habe ich die von mir in See- wasser in den Skiiren bei Helsingfors beobachteten Sarecodinen zusammengestellt und es bedeutet in demselben bei den Species- namen: s Stisswasser-, mm marine und } Brackwasser-Arten.

Amoebea.

Amoeba crystalligera, m.

A. villosa, s & mm.

A. verrucosa, s & m.

Hyalodiscus rubicundus, s.

Dactylosphaerium radiosum, s & m. Testacea.,

Cochliopodium bilimboswn, s.

Arcella vulgaris, var., 8s.

Difflugia lobostoma, var. s.

D. globulosa, s.

D. constricta, s.

Centropyxis aculeata, s.

Cyphoderia margaritacea, s. & m. Polythalamia.

Quinqueloculina fusca, b.

Trochammina inflata b. Heliozoa.

Actinophrys sol, s. & m.

Lithocolla globosa, m.

Somit im Ganzen 16 Arten, welche Anzahl wahrscheinlich durch zukiinftige Forschungen in nicht unbetriichtlichem Grade vermehrt werden wird. Die meisten dieser Formen sind solche, die sonst nur in rein siissen Gewiissern gefunden worden sind. Zwei Species, Amoeba crystalligera und Lithocolla globosa, sind als marine Formen bekannt, wihrend Amoeba villosa, A. verru- cosd, Dactylosphacrium vradiosum, Cyphoderia margaritacea und

1) Mereschkowsky, Droqu Hass nupocrbimumn sKuBoTrnnun Chrepa Poccin. Tpyan CIB. O6m. Eerecrn, T. VIII, 1877, pag. 109.

Acta Socielatis pro Fauna et Flora Fennica, XI, n:o 2 5

_e

Actinophrys sol sowohl im Siisswasser, als auch in der siidli- chen Ostsee angetroffen worden sind. Ausgepriigte Brackwas- ser-Bewohner sind die beiden Polythalamien. Alle diese Sar- codinen gehoren der litoralen Region an, indem sie dicht am Ufer oder auf seichtem Boden leben.

In Bezug auf das Vorkommen der Sarcodinen in den von mir untersuchten stissen Gewissern kann man diese in physi- scher und biologischer Hinsicht wenigstens in drei Gruppen thei- len. Zuerst haben wir mit Sphagnum, Hypnum oder anderem Moose bewachsene Tiimpel, welche sich sowohl auf dem Festlande, als auch auf fast jedem waldtragenden Inselchen der Skiiren finden. Beinahe alle Moostiimpel, die ich auf Sar- codinen untersucht habe, sind auf Felsen gelegen und zeichnen sich durch ihren Reichthum an Nebeliden und Difflugien aus. Kine fiir die Skiiren characteristische Kategorie ist die der sog. steri- len Felsenpfiitzen. Es sind dies solche beim Schneeschmelzen gebildete Wasseransammlungen in den Aushéhlungen und Kliif- ten des Urgebirges, welche einer Phanerogamen- und Moosflora ganz entbehren. Obwohl sie meistens klein sind, 1—2 Me- ter im Umfang und 1/.—1 Fuss tief, sowie der Sonne und dem Winde exponirt, trocknen sie nach dem, was ich in den Sommern 1889, 1890, 1892 und 1893 auf Esbo-Lof6 beobachtet habe, wiihrend der warmen Jahreszeit wegen der haufigen Regen- giisse doch nicht aus. Nur die flacheren trocknen nach einer wochen- langen heissen und regenlosen Periode vollstandig aus. Diese Pfiitzen und Tiimpel, in denen es oft von Daphnia, Chydorus, Cyclops wnd verschiedenen Rotatorien wimmelt, enthalten nur einige Rhizo- poden-Arten. Zur dritten Kategorie zihle ich gréssere Graben und Teiche, welche in der Regel durch einen tippigen Pflanzen- reichthum (Nymphaea, Calla, Potamogeton etc.) das Auge erfreuen und durch eine sehr reiche Protozoénfauna ausgezeichnet sind. __ Um die Verbreitung der von mir beobachteten Sarcodinen in den verschiedenen Gewiissern (incl. Seewasser), zu zeigen, habe ich folgende Tabelle zusammengestellt;

6 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

| eR PMN Lis BUR ba de Moos- | Teiche,| Sterile} goo. 2 Felsen- tiimpel.| Graben. tiimpel.| Ufer.

Amoebea.

Amoeba proteus. crystalligera . » vulosa . » verrucosa . Alyalodiscus rubicundus . Dactylosphaerium radiosum. . . . be Pelomyxa palustris |

ttt tt

Testacea.

Cochliopodium bilimbosum Arcella vulgaris » discoides Difflugia pyriformis zh acuminata . - lobostoma - globulosa “i urceolata . Solowetzkii . A arcula “f constricta Centropyxis aculeata . Lecquereusia spiralis . Nebela collaris . » bohemica » earinata » lageniformis . 2 americana Hyalosphenia papilio. . . Heleopera petricola . . . . |. | Euglypha alveolata a ciliata Cyphoderia mergaritacea. Trinema acinus

++

en ere eae

ep

++ ++ 444444 a ot

+e +Php$ep epee ep

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica XIL, n:o 2, 7

EE SORE FEE 68 oe ay Moos- | Teiche, / mee See- vampell |Grében. ttimpel. | ufer.

| | Polythalamia. | | | |

Trochammina inflata . | | Quinqueloculina fusca . ....., | | | a

Heliozoa.

Actinophrys sol. Actinosphaerium Eichhornii m4 inthocolla globosa . 2 ee ee ? Heterophrys myriapoda Rhaphidiophrys pallida Acanthocystis turfacea Clathrulina elegans Hedriocystis pellucida.

++

++4+4+4+ a

Erklarungen zu den Ortsnamen.

Alphyddan, 2 km N von Helsingfors, Teiche in der Nahe der Restauration.

Bergolandet, waldbewachsene Gebirgsinsel ca. 12 km WSW von Helsingfors an der Ostseite der Miindung der Esbo-Bucht.

Boback, das innerste Ende der Esbo-Bucht, mit kleinen Flussmiindungen.

Esbo-Bucht, 9 km lange Bucht ca. 15 km W von Helsingfors.

Félisé, Inselchen mit Parkanlagen ca. 3 km NW von Helsingfors.

Gasgrundet, kleines Inselchen in den dusseren Skiren des Kirchspieles Esbo, 12 km SW von Helsingfors.

Hundorn, Felsen-Inselchen ohne Wald, 9 km SSW von Helsingfors.

Hvittrask, Binnensee, 23 km W von Helsingfors in dem Kirchspiele Kyrkslatt,

Knapperskar, Inselchen in den ausseren Skaren Esho’s, 13 km SW von Hel- singfors.

Kyté, ebendort 15 km SW von Helsingfors.

Lappwiken, Bucht bei Helsingfors; Strandpfiitzen bei der Irrenanstalt Lappwik.

Léfé '), Doppelinsel (Lill-L6f6 mit Laubwald und Stor-Léfé mit Nadelwald) in den Esbo-Skairen 11 km SW von Helsingfors. Zwischen beiden Inseln der seichte L6f6-Sund.

Lohijarwi, Binnensee, 23 km WNW von Helsingfors im Kirchspiele K yrkslitt. 1) Nicht zu verwechseln mit dem gleichnamigen, 5 Km NW von Hel-

singfors im Kirchspiele Helsinge gelegenen Inselchen,

8 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Morsfjard, lange Bucht, an der Westseite der Esbo-Bucht (Kyrkslatt), nur durch zwei enge und seichte Sunde in Verbindung mit der See. Ramsé, Insel nérdlich von Bergélandet, zwischen ihnen der seichte, mit

Phragmites umsaumte

Ramsosund.

Rysskar, Waldinselchen 8 km SW von Helsingfors.

Skalirn, kleine Landspitze 12 km W. von Helsingfors, wo sich mehrere ve- getationsreiche Griiben befinden, Ueberbleibsel einer alten Ziegelbren- nerel.

Stenskar, nacktes Felseninselchen in den ausseren Skaren Esbos, 14 km SW von Helsingfors.

Stor-Pentala, waldbewachsene Insel 15 km WSW von Helsingfors; in der Mitte der Insel ein kleiner Binnensee.

Sumparn, waldbewachsenes Inselshen in den dusseren Skiren Esbos, 11 km SW von Helsingfors.

Théléwiken, Brackwasserbucht an der Nordseite von Helsingfors.

Traskholm, kleines Waldinselchen 11 km W von Helsingfors.

Amoebea. Amoeba proteus Leidy.

Ehrenberg, Infusionsth. p. 126, Taf. VIII, Fig. 10 (Amoeba princeps). Auerbach, Z. f. w. Z. 1856, Bd. VII, p. 407, Taf. XXII, Fig. 1—10 (A. princeps). Leidy, Rhiz. p. 30, Taf. I, Fig. 1—7; Taf. HU, Fig. 1—13. Gruber, Z. f. w. Z. Bd. XLI, 1884, p. 216, Taf. XV, Fig. 43—45. Penard, Rhiz. p. 123, Taf. I. Fig. 35—53.

Diese classische Amoeba-Art wurde in einem am Seestrande gelegenen, mit Lemna bewachsenen Graben auf Foliso (Oct. 1892), in dem Teiche bei Alphyddan sowie in den Graben auf Skalérn angetroffen.

Uber ein Exemplar aus dem Alphydda-Teiche habe ich folgendes notirt. Sehr grosse Amoeba, 1,14 mm lang, von weisslicher Farbe. Das Entoplasma ist dicht erfiillt von ovalen oder runden, lichtbrechenden Koérnern, welche bis an die Pe- ripherie gepresst sind. Die Kérner sind von gleicher Grésse und fliessen ziemlich rasch in die Pseudopodien ein und zwar bis an die Spitze derselben. Nur ein runder, dunkler Nahrungsballen war vorhanden. Das etwa knopfférmige Hinterende erschien fein radiar gestreift und mit kurzen, dicht aneinander stehenden Zot-

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica XII, n:o 2, i)

ten versehen, genau so wie in Fig. 48 u. 49 Taf. | bei Penard., Bei einem grossen von Skiélérn herstammenden Exemplare konstatirte ich auch das Vorhandensein der »corps_ brillants» und fand bei dem Kerne innerhalb der Kernmembran eine von Kiigelchen chromatischer Substanz gebildete peripherische Schicht, wie sie Penard in Fig. 45 Taf. I dargestellt hat. Nach der Be- schreibung Gruber’s dagegen sollte in dem Kernsaft eine grosse Zahl dichtgedriingt zusammenliegender Chromatinkérnchen sus- pendirt sein,

Amoeba crystalligera Gruber.

Gruber, Z. f. w. Z. Bd. XLI, 1884, p. 219, Taf. XV, Fig. 48. Mobius, Rhiz. fauna d. Kieler Bucht p. 26, Taf. V, Fig. 61—64.

Nicht ohne Bedenken habe ich mit Gruber’s A. erystalli- gera eine grosse Amoeba identificirt, welche ich schon 1889 am Ufer von L6f6 beobachtete und skizzirte und wieder 1893 daselbst vorfand. Der Kdorper ist triib von kleinen Kornern und recht- eckigen Krystallen, welche bei den Bewegungen des Korpers rasch an die Peripherie str6men, ahnlich also wie bei A. cry- stalligera, aber diese soll nach Gruber nur 0,05 mm im Durch- messer haben, wiihrend ein grosses Exemplar von meiner Amoeba nach Zusatz von essigsiiurem Carmin und darauf fol- gender Abrundung ungefihr 0,18 mm im Durchmesser mass. Auch sah ich keine so langen und schmalen Pseudopodien, wie Mobius in Fig. 62 bei seiner in Ostsee-aquarien aufgefundenen Form gezeichnet hat. Die Bewegungen bestehen nach Gruber, »in einem ruckweisen Vorstossen von bruchsackartigen Lappen oder in einem gleichmiissigen Fliessen», was auch fiir die vor- liegende Form zutrifft. Von dem Kern sagt Gruber, dass der- selbe eine ganz homogene Masse zu bilden scheint; nach M6- bius umschliesst er noch einen kugeligen Nucleolus (Fig. 63). Nach einer Aufzeichnung aus dem Jahre 1893 war der deutlich wahrgenommene Kern rund, mit wulstartigen Verdickungen an der Peripherie. Ferner wurde das Vorhandensein einer grossen

LO K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Vacuole und mehrerer leerer Navicula-ihnlicher Diatomeen-Scha- len im Inneren konstatirt. Hinterende mit Zotten besetzt. A. crystalligera wurde von Gruber und Mobius in Seewasser- aquarien angetrotten.

Amoeba villosa Wallich? (M6bius), (Taf. I, Fig. 2).

Leidy, Rhiz. p. 62, Taf. I, Fig. 9, 10; Taf. II, Fig. 14—16; Taf. VI, Fig. 1—16. Mébius, Rhiz. faunad. Kieler Bucht, p. 25, Taf, V, Fig. 59, 60. ?Penard, Rhiz. p. 125, Taf. II, Fig. 6—9 (Amoeba luteola).

Dieselbe Amoeba, die MObius auf in Ostseeaquarien auf- gehiingten Glasplatten beobachtet und mit A. villosa Wallich identificirt hat, fand auch ich bei meinem Aufenthalte in Kiel im Mai 1891 auf Hafenpfiihlen der Kieler Bucht. In dem seich- ten und ruhigen Sunde der L6f6-Inseln ist sie die haufigste Amoeba-Art (Sommer 1890, 1892, 1893 und 1894) und wurde auch in Rams6ésund angetrotien.

Sie ist mittelgross, von sehr konstanter Grosse. Durch- messer 0,05—O,1 mm. Pseudopodien kurz, breit abgerundet. Der hyaline Saum des Pseudopodium ist scharf von dem breiarti- gen Entoplasma abgegrenzt, welches letztere mit glanzenden Kérnchen erfiillt ist, die bis zur Peripherie des Kérpers hervor- dringen. Hinterende warzenidrmig, mit Zotten besetzt. Vor der Warze findet die Vacuolenbildung statt. Der einzige Kern rund, mit grossem, blaulichem Binnenkérper. In dem Korper findet man hiaufig eine oder zwei kleine Diatomeen (Navicula?), von deren Auflésung wohl der briiunliche Farbenton des Plasma herstammt.

Dass Penard’s A. lJuteola mit der vorliegenden Form wahr- scheinlich identisch ist, zeigt meines Erachtens nicht nur die von ihm abgebildete Kérpergestalt, sondern auch die braunliche Farbe. Bei meiner Amoeba fand ich jedoch keine Sandkor- ner, von denen A. /wteola nach Penard stets mehr oder weniger erfiillt sein soll.

Die von Wallich; (Ann.' Mag. of Nat. Hist. Ser. 3, Vol. XI, 1862, Pl. VIII, Fig. 3 & 5) gegebene Darstellung von A. vil- losa ist im Hinblick auf die grossen Dimensionen (bis 0,51 mm

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. it

im Durchm.), den granulirten Nucleus und die handférmige Ge- stalt seiner Amoeba schwer auf die vorliegende Form zu _ bezie- hen, welche dagegen mit der in der Ostsee vorkommenden A. villosa MObius sicherlich identisch ist.

Amoeba verrucosa Ebg. (Taf. I, Fig. 1).

Ehrenberg, Infus, p. 126, Taf. VIL, Fig. 11. Leidy, Rhiz. p, 53, Taf. Ill, Fig. 1—38. Gruber, Z. f. w. Z. Bd. XLIV, p. 214, Taf. XV, Fig. 40. Moébius, Rhiz. fauna d. Kieler Bucht p. 27, Taf. IX, Fig. 68, 66. Penard, Rhiz. p. 128, Taf. Il, Fig. 35—54.

Diese durch ihre Lingsfalten leicht erkenntliche Art lebt wie die vorige im LOfo- und Ramsdé-Sunde (1892, 1893 und 1894; zwischen Cordylophora).

Hyalodiscus rubicundus Hertwig & Lesser.

Hertwig und Lesser, Arch. f. micr. Anat. Bd. X, 1874, Suppl. p. 49, Taf. Il, Fig. 5. Leidy, Rhiz. p. 94, Taf. XLV, Fig. 17, 18.

Von dieser durch ihre gelbrothe Fiirbung ausgezeichneten Form fand ich einzelne Exemplare im L6f6-Sunde im August 1893.

Kleine runde Scheibe mit ziegelrother Mitte. Sehr trage, gleitende Bewegung des ganzen Korpers, ohne Pseudopodien- bildung. Bei einem Exemplar war die Peripherie jedoch wie zerrissen in kurze dornformige Ausliufer. Plasma durchweg grob gekérnt. Vacuole und Kern waren bei den lebenden Exem- plaren nicht sichtbar.

Dactylosphaeritum radiosum Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 128, Taf. VII, Fig. 18. Dujardin, Infus, p. 236, Taf. 1V, Fig. 2, 3. Leidy, Rhiz. p. 58, Taf. IV, Fig. 1—18. Mobius, Rhiz. fauna d. Kieler Bucht, Taf. V, Fig. 52. Penard, Rhiz. p. 131, Taf. Il, Fig. 73—76; Taf. Ill, Fig. 1.

Sowohl in siissen Gewassern (‘Tiimpel auf dem Inselchen Gasgrund Mai 1890, Graben auf Skalérn August 1893), als auch am Ufer des L6fé-Sundes (Juli, September 1892).

12 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Pelomyxa palustris Greeff.

Greeff, Arch. f, mikr. Anat. Bd. X, 1874, p. 51, Taf. HI—V. Schultze, Arch. f. mikr. anat. Bd. XI, 1875, p. 342, Taf. XIX, Fig. 6—8. Leidy, Rhiz. p. 73, Taf. V, Fig. 1—19; Taf. VII, Fig. 31—34 (Pelomyxa villosa). Gruber, Z. f. w. Z. Bd. XLI, 1884, p. 189, Taf. XIII, Fig. 1—4 (P. villosa). |

Mehrere Exemplare aus den Griiben auf Skialorn August 1895.

Testacea. Cochliopodium bilimbosum Auerb.

Auerbach, Z. f. w. Z. Bd. VIL, 1856, Taf. XIX, Fig. 1—13 (Amoeba bilimbosa). Hertwig und Lesser, Arch. f. mikr. Anat. Bd. X, 1874, Suppl. p. 66, Taf. Il, Fig. 7 (Cochliopodium pellucidum). Schultze, Arch, f. mikr. Anat. Bd. XI, 1875, p. 337, Taf. XIX, Fig. 1—5 (C. pellucidum). Leidy, Rhiz. p. 184, Taf. XXXII, Fig. 1—25. Penard, Rhiz. p. 138, Taf. II, Fig. 12—22.

Im Rams6-Sund auf Cordylophora, August 1893; Morsfjard auch auf Cordylophora und L6fé-Sund Juni 1894,

Arcella vulgaris Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 133, Taf. IX, Fig. 5. Dujardin, Infus. p. 247, Taf. Il, Fig. 3—5. Claparéde & Lachmann, Infus. & Rhiz. I, p. 444. Hertwig & Lesser, Arch. fiir mikr. Anat. Bd, X, 1874, Suppl. p. 93. Biitschli, Arch. f. mikr. Anat. Bd. XI, 1875, p. 459, Taf. XXV (Fortpflanzung). Leidy, Rhiz. p. 170, Taf. X XVII, Fig. 1—39; Taf. XXVIII, Fig. 1—17; Var. angulosa Fig. 8—13. Penard, Rhiz. p. 151, Taf. V, Fig. 56—66. Var. angulosa p. 152, Taf. V, Fig. 67-—69.

Was zuerst die Verbreitung der A. vulgaris in siissen Ge- wiissern betrifft, so kommt sie, an Grésse und Form der Schale variirend, iiberall vor, sowohl in Moostiimpeln (Lof6, Gasgrund, Stenskir, Kyt6é, Bergéland u. a. Inseln der Esbo Skiren) und vegetationsreichen Wassergriiben (Skalorn, Alphydda- Teich und in Tiimpeln auf Félisé) als auch in den sterilen Fel- senpfiitzen der fiusseren Skaren (L6f6, Sumparn). In ganz mas- senhafter Anzahl war dieser allbekannte Rhizopod in einer klei- nen Quelle auf dem Inselchen Rysskiér zu finden.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica XII, n:o 2. 13

Var. angulosa wurde auch unter Exemplaren von der ge- wohnlichen Form angetroffen (Félisé, Skilérn, Triiskholm, L6fé in Moostiimpeln und auf der Wand der Quelle auf Stor-Léfo).

Uber das Vorkommen der A. vulgaris in der littoralen Fauna des finnischen Meerbusens sagt Eichwald, dass sie »im Seewasser von Hapsal vorzukommen scheint» (Bull. d. Na- tural. de Moscou. T. XXV, 1852, p. 480). An den Ufern der Lofo-Inseln an ruhigen und flachen Stellen ist sie ebenso wie auf dem mit Chara bedeckten Boden des Ramsé-Sundes sehr haufig anzutreffen. In der grossen Fucus-Lagune auf der Inseln Kyt6 kommt sie auch vor (Probe n:o 174). Die im Seewasser gefundene Form scheint durch eine kleine, braun- gelbe, dickwandige und hochgewélbte Schale von kreisrundem Umrisse ausgezeichnet zu sein. Der Schalenrand ist abgerun- det und die Pseudopodienéffnung klein. Durchmesser der Schale 0,063 mm, der Pseudopodienéffnung 0,021 mm.

Arcella discoides Ebg.

Ehrenberg, Monatsber. Akad. Wiss. Berlin, 1871, p. 259, Taf. IIL, Fig. 1. Leidy, Rhiz. p. 173, Taf. XXVIII, Fig. 14-38. Penard, Rhiz. p. 153, Taf. V, Fig. 70—74.

In den von Wasserpflanzen erfiillten Griben auf Skilérn und Folisé. Schale gross, kreisrund, platt, scheibenférmig. Reticulation derselben sehr fein. Pseudopodiendftnung weit und von feinen Poren umgeben. Ex. a. Durchm. 0,125 mm, Miin- dung, 0,038 mm, Hohe 0,013 mm; Ex. b. Durchm. 0,125 mm, Miindung 0,05 mm.

Difflugia pyriformis Perty. (Taf. I, Fig. 3—6). Carter, Ann. Mag. Nat. Hist. Vol. XII, 1863, p. 249; Vol. XIII, 1864, p. 21, Taf. I, Fig. 1. Wallich, Ann. Mag. Nat. Hist. Vol. XIII, 1864, p. 240, Taf. XVI, Fig. 9, 10 (Difflugia proteformis, subsp. mitriformis, var. pyriformis). Leidy, Rhiz. p. 98, Taf. X, Fig. 1—27. Penard, Rhiz. p. 136, Taf. Ill, Fig. 30—38.

a. Schale gross, flaschenfOrmig, im Querschnitt kreisrund, von groben Quarzkornern gebildet fungefiihr wie Fig. 6, Taf. X, bei Leidy).

14 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Diese Form fand ich in den grossen Tiimpeln auf Folisd, im Alphydda-Teiche und in den Graben auf Skélorn (Linge 0,29 mm, Breite 0,08 mm).

). Schale gross, langgestreckt oval, ohne verengten Hals, im Querschnitt kreisrund, von Quarzpliittchen gebildet, ziemlich elatt (wie Fig. 17, Taf. X, bei Leidy). L.0,15 mm, Br .0,06 mm.

In dem kleinen Teiche des Botanischen Gartens, October 1892. An derselben Lokalitiét kamen auch typische Exemplare von D. acuminata vor, deren Schalen aber konstant von gro- ben, eckigen Sandkérnern gebildet waren (Taf. I, Fig. 7).

c. Klein, kurz, mit weitem Halse, nicht komprimirt, mit kleinen Diatomeen und nur spirlich mit Sandkédrnern bedeckt; Grundsubstanz der Schale in der Regel gelblich oder braunlich, in encystirtem Zustande ist der Weichkérper von kleinen Olkiigel- chen braunroth. L. 0,07 mm, Br, 0,04 mm (wie Fig. 24, 25, Taf. X bei Leidy); (Taf. I, Fig. 3 und 4).

In Moostiimpeln auf LOf6, Gasgrund und Stenskiér (Probe n:o 218).

d. Var. bacillifera Penard (Difflugia bacillifera, Penard, Rhiz. p. 146, Taf. IV, Fig. 61—66; D. pyriformis Leidy, Rhiz. Taf. X, Fig. 22). Schale flaschenformig, nicht zusammengedriickt, theilweise oder vollstiindig von Diatomeenschalen bedeckt, L. 0,147 mm, br. 0,077 mm, Hais 0,029 mm im’ Durchmesser (Taf. I, Fig. 5).

Da Diatomeenschaalen an derselben Lokalitét auch von D. acuminata und D. globulosa als das hauptsiichliche Baumaterial verwandt werden, scheint D. bacillifera Penard als besondere Art nicht sicher genug begriindet zu sein.

In einem hochgelegenen Moostiimpel auf dem Gebirge von Bergoland (Pr. n:o 259).

e. Var. bacillifera Penard, forma inflata Penard (Penard, Khiz. p. 146, Taf. IV, Fig. 67—71). Schale kurz oval, im Quer- schnitte kreisrund. Mund weit. Schale diinn, durchsichtig, et- was gelblich. Das breit abgerundete Hinterende resp. die hin- lere Schalenhilfte dicht mit rundlichen hyalinen Kérnern bedeckt. Auf der Mitte der Schale liegen in der Liingsrichtung oder etwas schrig Diatomeen. Der Mundrand ist mit eigenthtimlichen, durch-

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica XII, n:o 2. 15

sichtigen, hyalinen Ringen (Penard, Taf. IV, Fig. 71) besetzt, welche fiir die Schale dieser Form characteristisch zu sein schei- nen. Uberhaupt passt die von Penard gegebene Beschreibung dieser Difflugia in allen Stiicken auch auf die von mir gesehe- nen Exemplare. L. 0,077 mm, Br. 0,055 mm (Taf. I, Fig. 6).

Mehrere Exemplare im Wasser eines grossen Sphagnui- Tiimpels auf Triskholm (Pr. n:o 138). Auch in einem grossen Waldtiimpel auf Stor-L6f6 kam diese Form vor (Pr. n:o 135). Schale klein, kurz eifOrmig, spirlich mit Quarzkérnern und Dia- tomeen bedeckt. Grundsubstanz hyalin, farblos. Mund cirkel- rund, mit Ringen geziert. L. 0,075 mm, Br. 0,061 mm.

Im Seewasser habe ich D. pyriformis nie beobachtet.

Difflugia acuminata Ebg. (Taf. 1, Fig. 7—9).

Ehrenberg, Infus. p. 151, Taf. IX, Fig. 3. Carter, Ann. Mag. Nat. Hist. Vol. XIII, 1864, Taf. I, Fig. 1 1. (Difflugia pyriformis »acumi- nated variety» p. 36). Wallich, Ibid, p. 240, Taf. XVI, Fig. 11 (D. pro- teiformis, subsp. mitriformis, var. acuminata). Leidy, Rhiz. p, 109, Taf. XIII. Penard, Rhiz. p. 139, Taf. III, Fig. 54.

a. Schale gross, langgestreckt, mit kriaftigem Stachel; von eroben eckigen QuarzkOrnern zusammengesetzt, so dass die Ober- fliche sehr uneben wird (Taf. I, Fig. 7).

Sehr viele Exemplare dieser Form fand ich im Teiche des Botanischen Gartens (Oct, 1892). L. 0,21 mm, Br, 0,08 mm, Auch die Exemplare aus einem mit Nymphaea bewachsenen Graben auf Skilérn (Juli 1890), aus dem Alphydda-Teiche und dem Brunnen auf L6Of6 gehéren dieser Formengruppe an.

hb. Sehaie klein, kurz, glasklar, spiirlich mit Quarzpartikel- chen bedeckt; Hinterende ohne Stachel; Mund ziemlich weit. L. 0,06 mm, Br. 0,03 mm (Taf. I, Fig. 8).

Mehrere Exemplare von derselben Form und Grodsse zwi- schen Moos in einer kleinen Felsenpfiitze auf LOf6 (Pr. n:o 77).

c. Etwas gréssere Exemplare als die letzteren, mit konisch zugespitztem Hinterende (fast wie Fig. 10, Taf. XIII] bei Leidy) fanden sich in einer kleinen, moosbewachsenen Pfiitze auf Sten- skiir (Pr. n:o 218). Schale mit eckigen Quarzkérnern bedeckt.

16 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

L. O11 mm, Br. 0,06 mm (Taf. [, Fig. 9). In den Graben auf Skiilérn, L. 0,07 mm, Br. 0,04 mm, Mund 0,024 mm (Pr. n:o 68).

d. Kxemplare, deren Gehiiuse von laingsgeordneten Diato- meenschalen gebildet waren, wurden in einem hoch gelegenen Moostiimpel auf Bergdland und in einer Sphagnum-Pfiitze aut Stor-L6f6 (Pr. n:o 80) beobachtet (siehe Leidy, Taf. XIII, Fig. 23—25).

Auch in einigen sterilen Pfiitzen auf den nackten Felsen der Skiiren z. B. auf Knapperskér (Pr. n:o 171) wurden ein- zelne Exemplare der D. acuminata angetroffen, aber im See- Wasser nie.

Difflugia lobostoma Leidy, (Taf. I, Fig. 10—13).

Leidy, Rhiz. p. 112, Taf. XV, Fig. 124; Taf. XVI, Fig. 25—29. Penard, Rhiz. p. 147, Taf. IV, Fig. 72—90, 96.

a. Schale gross, etwas liinger als breit, fast kugelrund, gleichmissig mit Quarzpliittchen bedeckt. Pseudopodiendftnung klein, in der Regel drei- oder fiinflappig, von grédsseren Sand- partikelchen umgeben; der Rand mit sehr kleinen Sandkorn- chen gesiiumt. Grundsubstanz der Schale oft schwach briun- lich gefiirbt. }

Diese typische D. lobostoma kommt in grésseren, pflanzen- reichen Griben und Teichen vor und zwar im_ botanischen Garten, auf Skélérn (Pr. n:o 68, n:o 69, n:o 72, n:o 73) und bei Alphyddan (Pr. n:o 306, n:o 307). Ex. a. L. 0,11 mm, br. 0,10 mm; Ex. b. L. 0,14 mm, Br. 0,12 mm.

b. Schale kleiner, etwas liinger als breit oder fast kugelig, mit kleinen Quarzkérnern bedeckt. Pseudopodien6ffnung fast immer dreilappig, von grésseren Sandpartikelehen umgeben (Taf. I, Fig. 10, 11). Unter den kugelférmigen Kxemplaren sieht man oft solche, bei denen die Offnung kreisrund ist, so dass sie voll- stiindig der D. globulosa iihnlich sind, wiihrend bei den ovalen Individuen die Mundlappen meistens in characteristischer Weise elwas nach aussen gebogen sind, so dass das Vorderende der Schale in der Profilansicht kragenférmig erscheint (Taf. I, Fig. 12, 13).

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 17

Exemplare dieser Kategorie kommen hiufig im L6fé- und Rams6-Sunde vor. L. 0,072 mm (Pr. n:o 158); L. 0,074 mm, Br. 0,070 mm (Pr. n:o 8); L. 0,84 mm, Br. 0,070 mm (Pr. n:o 130). Ganz ahnliche Formen, wie die in Fig. 12 und 13 abge- bildeten, habe ich auch in Proben aus Gewiissern des inneren Finlands konstatirt (Rantasalmi, Pr. n:o 111).

Grosse ovale Exemplare mit drei- oder viertheiligem Munde und kragenformigem Rande wurden von mir in dem inneren Ende der Esbo-bucht angetroffen. Ex. a. L. 0,121 mm, Br. 0,083 mm; Ex. b. L. 0,066 mm, Br. 0,048 mm (Pr. n:o 143).

In Moostiimpeln pflegt D. lobostoma nicht vertreten zu sein.

Difflugia globulosa Duj,

Dujardin, Infus. p. 248, Taf. Il, Fig. 6. Ehrenberg, Infus. p. 131, Taf. IX, Fig. 1 (Difflugia proteiformis). Wallich, Ann. Mag. Nat. Hist. V. XIII, 1864, p. 241, Taf. XVI. Fig. 17 (D. proteiformis, Subsp. glo- bularis). Leidy, Rhiz. p. 96, Taf. XV, Fig. 25—31; Taf. XVI, Fig. 1—24. Penard, Rhiz. p. 142, Taf. IV, Fig. 20, 21, 24—29.

In Moostiimpeln (Pr. n:o 34, n:o 55, n:o 257) und an der Brunnenwand (Pr. n:o 79) auf LOf6; in einem hoch gelegenen Moostiimpel bei Hvittrask (Pr. n:o 154, Schale gross, kugelig, theilweise mit Diatomaceeschalen bedeckt, Mund weit, L. 0,099, Br. 0,099 mm) und in einem 4&hnlichen Felsentiimpel auf Bergé- land (Pr. n:o 259), sowie in den Graben auf Ski&lérn (Pr. n:o 66).

An dem Seeufer oder in den sterilen Pfiitzen auf kahlen Felsen wurde diese Art von mir bis jetzt nicht angetroffen. Eichwald erwiéhnt das Vorhandensein der D. proteiformis Ebg. im finnischen Meerbusen bei Peterhof, wo das Wasser von der Newa versiisst ist (bull. de la Soc. Imp. des Naturalistes de Moscou. T. XVII, 1844, p. 702).

Difflugia urceolata Carter. |

Carter, Ann. Mag. Nat. Hist. Vol. XIII, 1864, p. 27, Taf. I, Fig. 7. Wallich, Ibidem p. 240, Taf. XVI, Fig. 15, 16 (Difflugia proteiformis. ' Subsp. mitriformis. Var. lageniformis). Leidy, Rhiz. p. 106, Taf. XIV, Fig. 4—8. 2

18 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

In den Griiben auf Skilérn (Pr. n:o 69). Schale von derselben Form und iihnlich gebaut wie in der Carter’schen Figur. Ex. a, L. 0.257 mm, Br. 0,203 mm; Ex, b, L. 0,275 mm, Br. 0,25 mm, Durchmesser des Mundes 0,158 mm,

Difflugia Solowetzkii Mereschk. (Taf. I, Fig. 13).

Mereschkowsky, Arch. f. mikr. Anat. Bd. XVI, 1879, p. 194, Taf: X, Fig. 17. Leidy, Rhiz. Taf. XI, Fig. 12 (Difflugia acuminata). Penard, Rhiz. p. 140, Taf. IV, Fig. 411 (D. elegans).

In den Griiben auf Skalérn (Aug. 1893). Schale, aus ziemlich groben Quarzsplitterchen zusammengefiigt, ist an ihrem Hinterende in eine kurze Réhre (oder in einen Stachel) ausge- zogen, Hals stark verengt, die Mundrander umgebogen, ungefahr wie bei der vorhergehenden Art. L. 0,098 mm, Br. 0,056 mm. Es fanden sich keine Ubergiinge vor zwischen dieser und der in demselben Wasser vorkommenden grossen und typischen D. acuminata.

Difflugia arcula Leidy.

Leidy, Rhiz. p. 116, Taf. XV, Fig. 34—37; Taf. XVI, Fig. 30, 31. Penard, Rhiz. p. 148, Taf. IV, Fig. 91—95, 67—99.

L6f6, Sphagnum-Tiimpel (Pr. n:o 256). Schale kreisrund, abgeplattet halbkugelférmig, gelb, mit kleinen Fremdpartikelchen bedeckt. Mund rundlich, mit einer concentrischen Reihe feiner Poren. Durchmesser 0,070 mm, Héhe 0,036 mm, Mund 0,03 mm.

Difflugia constricta Ebg.

Wallich, Ann. Mag. Nat. Hist. V. XIII, 1864. p. 241, Taf. XVI, Fig, 4 (Difflugia proteiformis. Subsp. marsupiformis); Fig. 6 (D. marsupifor- mis var. cassis). Leidy, Rhiz. p. 120, Taf. XVII). Penard, Rhiz. p. 148, Taf. V, Fig. 1—16.

Die Verbreitung dieselbe wie die der folgenden Art. Ahn- liche Exemplare, wie Fig. 6 bei Wallich (D. marsupiformis) ka- men in einem Moostiimpel auf Bergéland vor (Pr. n:o 259).

Centropyxis aculeata Ebg. (Taf. I, Fig. 14—17).

Ehrenberg, Infus. p. 133, Taf. IX, Fig. 6 (Arcella aculeata). Cla- paréde & Lachmann, Etudes Infus. p. 447 (Echinopyxis aculeata).

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 19

Carter, Ann. Mag. Nat. Hist. V. XIII, 1864, p. 29, Taf. I, Fig. 8 (E. acu- leata). Leidy, Rhiz. p. 180, Taf. XXX, Fig. 20—34 (var. ecornis Ebg.); Taf. XXXI, Fig. 1—35; Taf. XXII, Fig. 29—37. Penard, Rhiz. p. 149, Taf. V, Fig. 21—37; p. 150, Taf. V. Fig. 45—48 (var. ecornis).

Diese stark variirende Form ist tiberall verbreitet. Ich fand sie: in sterilen Felsentiimpeln auf LOf6 (Pr. n:o 211, n:o 223, n:o 245, n:o 54), Hundorn (Pr. n:o 166, n:o 168), Knap- perskér (Pr. n:o 171, n:o 215), in Fucus-Tiimpeln auf Kyté (Pr. n:o 174), Gasgrund (Pr. n:o 47); in den Griiben auf Skial6érn (Pr. n:o 68, n:o 72, n:o 73, n:o 234, n:o 235, n:o 239) und bei Alphydda (Pr. n:o 306), sowie in Moostiimpeln auf L6fé (Pr. n:o 23, n:o 55, no 79, n:o 257), Stenskér (Pr. n:o 218, n:o 228), Bergéland (Pr. n:o 259).

Im L6f6-Sunde ist sie mit und ohne Stacheln sehr haufig (Taf. I, Fig. 14—17). Schale farblos, von Sandk6rnern gebildet, meistens in ihrem hinteren Theile hoch gewolbt, im Allgemeinen von demselben Aussehen, wie Fig. 23 und 24, Taf. XXXI bei Leidy. Wenn die Stacheln der Schale mangeln, was Ofters der Fall ist, kann man sie kaum von JD. constricta unterscheiden. L. 0,06--0,14 mm, Br. 0,05—0,i2 mm. (Pr. no 4, n:o 6, n:o 7, n:o 158, n:o 159, n:o 179, n:o 200, n:o 227).

Lecquereusia spiralis Ebg.

Carter, Ann. Mag. Nat. Hist. V. XIII, 1864, p. 29, Taf. I, Fig. 8 (Dif- flugia spiralis). Wallich, Ibidem p. 240, Taf. XVI, Fig. 24, 25 (D. pro- teiformis, Subsp. mitroformis. Var. spiralis). Leidy, Rhiz. p. 124, Taf. XIX, Fig. 1—23 (D. spiralis). Taranek, Nebeliden Bohmens. p. 49 Taf V. Fig. 1—17. Penard, Rhiz. p. 156, Taf. VI, Fig. 10—20 (Lequereusia jurassica Schlumb).

In den Griben auf Skalérn (Pr. n:o 68, n:o 69, n:o 72, n:o 234, n:o 235, n:o 239), sowie in Sphagnum-Tiimpeln auf Gasgrund (Pr. n:o 45) und LOfé (Pr. n:o 80).

Im Seewasser kommt ZL. spiralis nicht vor.

Nebela collaris Ebg.

Carter, Ann, Mag. Nat. Hist. V. XIII, 1864, p. 28, Taf. I, Fig. 12 (Difflugia peltigeracea). Wallich, Ann. Mag. Nat. Hist. V. XIII, 1864,

20 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Taf. XVI, Fig. 27—33 (D. symmetrica). Leidy, Rhiz. p. 145, Taf. XXII, Fig. 1—20; Taf. XXIIl, Fig. 1—7; Taf. XXIV, Fig. 11, 12. Taranek, Nebeliden Béhmens, p. 32, Taf. I, Fig. 1—12; Taf, Il, Fig. 1—3; Taf. IV, Fig. 1—3. Penard, Rhiz. p. 157, Taf. VI, Fig. 21—44.

In Moostiimpeln auf L6fé (Pr. n:o 34, n:o 55, n:o 77, n:o 256, n:o 257), Bergdland, Stenskar (Pr. n:o 218, n:o 228) und in einem Wiesengraben in Bobick (Pr. n:o 147).

Nebela bohemica Taranek.

Taranek, Sitz. ber. k. béhm. Ges. Wiss. Prag. 1881, p. 230, Fig. 1. Taranek, Nebeliden Béhmens p. 34, Taf. II, Fig. 4—12. In Moostiimpeln auf L6f6 (Pr. n:o 57, n:o 135, n:o 256, n:o 257). Nebela carinata Archer.

Leidy, Rhiz. p. 154, Taf. XXIV, Fig. 110. Taranek, Nebeli- den Béhmens p. 38 Taf. III, Fig. 1—6; Taf. IV, Fig. 7. Penard, Rhiz. p. 160, Taf. VI, Fig. 69—77.

In Moostiimpeln, auf Bergéland (Pr. n:o 249, n:o 259), bei Hvittrisk (Pr. n:o 154).

Nebela lageniformis Penard (Taf. I, Fig. 18).

Penard, Rhiz. p. 158, Taf. Vl, Fig. 50—61.

In Moostiimpeln auf LOf6 (Pr. n:o 77) und Bergéland (Pr. n:o 259),

? Nebela americana Taranek.

Taranek, Nebeliden Béhmens p. 40, Taf. III, Fig. 15, 16.

Kine Nebela-Schale, welche an die Fig. 15, Taf. III bei Taranek erinnerte, wurde in einer Probe (n:o 57) aus einem Moostiimpel auf L6f6 angetroffen. Da indessen das Exemplar

nicht wieder aufgefunden wurde, bin ich hinsichtlich der Rich- ligkeit der Artbestimmung etwas unsicher.

Hyalosphenia papilio Leidy.

Leidy, Rhiz. p. 131, Taf. XXI, Fig. 1~15. Penard, Rhiz. p. 165, Taf. VII, Fig. 23—35.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 21

L6f6, Tiimpel am Ufer (Pr. n:o 257). Schale ungeféahr wie bei Nebela collaris, mit weitem Halse, structurlos, gelblich. L. 0,119 mm, br. 0,08 mm.

Heleopera petricola Leidy.

Leidy. Rhiz. p. 165, Taf. XXV1, Fig. 12—20. Taranek, Nebeli- den Bohmens p. 42, Taf. IV, Fig. 9—15. Penard, Rhiz. p. 167, Taf. VIL. Fig. 56—58.

L6fé, Felsentiimpel (Pr. n:o 54), Schalenform wie bei Nebela collaris; Schale farblos, mit kleinen Sandpartikelchen gleichmiissig bedeckt, an dem Hinterende gréssere Sandkorner. L. 0,119, Br. 0,076, Dicke 0,049 mm,

Euglypha alveolata Duj.

Dujardin, Infus. p. 252, Taf. II, Fig. 9, 10. Carter, Ann. Mag. Nat. Hist. V. XIII, 1864, p. 33, Taf. II, Fig. 17. Hertwig & Lesser, Arch. f. mikr. Anat. Bd. X, 1874, Suppl. p. 124, Taf. II, Fig. 5. Schultze, Arch. f. mikr. Anat. Bd. Il, 1875, p. 97, Taf. V, Fig. 1, 2. Leidy, Rhiz. p. 207, Taf. XXXV, Fig. 1-18. Penard, Rhiz. p. 178, Taf. IX, Fig. 26—40.

In einem Bassin in dem Gewiichshause des Botanischen Gartens.

Euglypha ciliata Ebg.

Carter, Ann. Mag. Nat. Hist. V. XIIl, 1864, p. 32, Taf. I, Fig. 13 (Euglypha compressa). Schultze, Arch. f. mikr. Anat. Bd. XI, 1875, p. 101, Taf. V, Fig. 3, 4 (E. compressa). Leidy, Rhiz. p. 214, Taf. XXXV, Fig. 19, 20; Taf. XXXVI, Fig. 1—23; Taf. XXXVIL, Fig. 30, 31. Pe. nard, Rhiz. p. 178, Taf. IX, Fig. 41—57.

Hiufig in Moostiimpeln, L6f6 (Pr. n:o 23, no 57, n:o d4, n:o 256, n:o 257), Triskholm (Pr. n:o 140).

Cyphoderia margaritacea Schlumb. (Taf. I, Fig. 19, 20).

Schultze, M., Organ. Polythalamien, p. 56, Taf. I, Fig. 78 (Lagynis baltica). Carter, Ann. Mag. Nat. Hist. V. XIII, 1864, p. 33, Taf. Il, Fig. 18. Wallich, Ann. Mag. Nat. Hist. V. XIII. 1864, p. 240, Taf. XVI, Fig. 48 (Euglypha margaritacea). Hertwig & Lesser, Arch, f. mikr. Anat. Bd. X, 1874, Suppl. p. 132. Schultze, Arch. f. mikr. Anat. Bd, XI, 1878, p. 106, Taf. V, Fig. 12—22. Leidy, Rhiz. p. 202, Taf. XXXIV, Fig. 1—16

22 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

(Cyphoderia ampulla Ebg.). Penard, Rhiz. pag. 174, Taf. VIII, Fig. 50—64).

Diese friiher nur im Siisswasser bekannte Art wurde von M. Schultze auch in der Ostsee bei Greifswald und von F. E. Schultze ausserhalb Warnemiinde, sowie in der Kieler Bucht aufgefunden. An den Ufern der Inselchen Lofo (Pr. n:o 136, n:o 158, n:o 179, n:o 183, n:o 227) und Bergéland (Pr. n:o 142, n:o 250) ist C. margaritacea recht haufig. Neben den gewoOhnlichen, schlankeren Exemplaren (Taf. I, Fig. 19, vergl. auch Fig. 2, Taf. XXXIV bei Leidy) kommen zuweilen auch kiirzere. mehr gedrungene vor (Taf. I, Fig. 20), die jedoch nicht specifisch verschieden sind (C. truncata, F. E. Schultze, Arch. f. mikr. Anat. Bd. XI, 1875, -p. 110, Yai V, Wig. 21, 2a)

Eigenthtimlicherweise habe ich die Art noch nicht in den stissen Gewissern bei uns angetroffen, obwohl ich eine betricht- liche Anzahl Proben aus Tiimpeln und Binnenseen durchmustert habe. Haben wir hier moglicherweise ein Analogon zur Ner?- tina fluviatilis, welche in Finnland stets nur im Seewasser gefun- den wird? |

Trinema acinus Duj.

Schultze, Arch. f. mikr. Anat. Bd. XI, 1875, p. 104, Taf. V, Fig. 9—11. Leidy, Rhiz. fauna p. 226, Taf. XXXIX, (Trinema enchelys Ebg.). Penard, Rhiz. fauna p. 185, Taf. X, Fig. 51—71 (T. enchelys).

Teich bei Alphydda und Bassin des Gewiichshauses im Botanischen Garten.

Polythalamia }).

Trochammina inflata Montagu.

Montagu, Suppl. Testacea Britannica 1808, p. 81, Taf. 18, Fig. 3 (Nautilus inflatus). Williamson, Rec. Foram. Gr. Brit. 1858, p. 50, Taf.

IV, Fig. 93, 94 (Rotalina inflata). Brady, Ann. Mag. Nat. Hist. V. VI, 1870, p. 289

") Fir die Bestimmung der beiden hier erwahnten vielkammerigen Foraminiferen sei es mir gestattet dem Herrn Doctor A. Goés in Schweden (Kisa) meinen besten Dank auszusprechen.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2 23

we

Mehrere Exemplare aus einer ganz flachen, 1/3 m tiefen, Byvik genannten Bucht (Pr. n:o 250), Schlammboden. Phrag- mites am Strande. Diam. 0,176 mm. Nach brieflicher Mitthei- lung des Herrn Dr. A. Goés ist dieselbe Form an der schwe- dischen Kiiste bei Norrland angetroffen worden.

Quinqueloculina fusca Brady,

Brady, Ann. Mag. Nat. Hist. V. VI, 1870, p. 286, Taf. XI, Fig. 2 a—c. Schultze, F. E., Arch. f. mikr. Anat. Bd. X1, 1875, p. 134, Taf. VI, Fig. 19—20.

Kinzelne Schalen in derselben Schlammprobe, wie die vo- rige Form. F. K. Schultze fand diese von Brady aus dem Brackwasser der englischen Kiiste beschriebene Art im Schlicke der Warnowmiindung. Im Juni d. J. fand ich noch einige Exem- plare bei LOf6 auf einer Tiefe von einigen Metern.

Heliozoa.

Actinophrys sol Ebg.

Carter, Ann. Mag. Nat. Hist. V. XV, 1865, p. 277, Taf. XII, Fig. 1—3 (Actinophrys oculata Stein). Cienkowski, Arch. f. mikr. Anat. Bd. I, 1865, p. 227, Taf. XIV, Fig. 82—90. Hertwig & Lesser, Arch. f. mikr. Anat. Bd. X, 1874, Suppl. p. 164, Taf. V, Fig. 2. Leidy, Rhiz. fauna p. 234, Taf. XL, Fig. 1—11. Mdbius, Rhiz. fauna d. Kieler Bucht. p. 8, Taf. I, Fig. 13—18; Taf. I, Fig. 17, 18.

Sehr hiufig im Seewasser bei LOf6, im Ramsé-Sunde und bei Lappwik, sowie in Hypnum-Tiimpeln auf LO6f6.

Actinosphaerium Eichhorni Ebg.

Wallich; Ann. Mag. Nat. Hist. V. XI, 1863, p. 444, Taf. X, Fig. 1—3. Schultze, Arch. f. mikr. Anat. Bd, X, 1874, p. 328, Taf. XXII. Hert- wig & Lesser, Ibidem. Suppl. p. 176, Taf. V, Fig. 1. Leidy, Rhiz. p. 259, Taf. XLI, Fig. 1—11.

Im Sommer 1893 und im Juni 1894 fand ich diese aus- gezeichnete Art im Wasser aus den Skil6rn-Griiben, sowie aus einer Moospfiitze auf Folis6.

24 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Lithocolla globosa F. E, Schultze.

Schultze Arch, £, mikr. Anat. Bd. X, 1874, p. 389, Taf. XXVI, Fig. 6—10.

Im Léfé-Sunde, Juni 1892. Durchm. 0,01 mm. Diese kleine Form, welche eine aus Sandkérnchen gebildete, sphari- sche Schale triigt, ist von F. E. Schultze aus der Ostsee bei Warnemiinde beschrieben.

? Heterophrys myriapoda Archer.

Ein dem Actinophrys iihnliches Heliozoon mit griinen Zoo- ehlorellen im Centraltheil, aber ohne Hiille und Nadeln, wurde aus einer Moospfiitze auf L6f6 erhalten (August 1893 und Juni 1894). Vrgl. Fig. 4—6, Taf. XLVI bei Leidy. Ectoplasma blasig, ohne Zoochlorellen. Gelbe Oltropfen waren nicht vor- handen. Pseudopodien dicht feingekornt.

Raphidiophrys pallida F. E. Schultze.

Schultze, F. E., Arch. f. mikr. Anat. Bd. X, 1874, p. 377, Taf. XXVI, Fig. 1.

In einem Bassin des Gewichshauses im Botanischen Gar- ten (Marz 1891).

Acanthocystis turfacea Cart.

Ehrenberg, Infus. p. 304, Taf. XXXI, Fig. 7 (Actinophrys viridis). Carter, Ann. Mag. Nat. Hist. V. XIII, 1864, p. 36, Taf. II, Fig. 25. Hertwig & Lesser, Arch. f. mikr. Anat. Bd. X, 1874, Suppl. p. 204. Greeff, Arch. f. mikr. Anat. Bd. XI, 1875, p. 3, Taf. I, Fig. 1—4 (Acantho- cystis [viridis] turfacea). Leidy, Rhiz. p. 264, Taf. XLII, Fig. 1—6 (A. chaetophora Schrank).

In Griben auf Skalérn (Sept. 1892) und, Zoochlorellen fiihrend, in einem Moostiimpel bei Helsingfors (Mai 1898).

Clathrulina elegans Cienk.

Cienkowsky, Arch. f. mikr. Anat. Bd. III, 1867, p. 311, Taf. XVIII. Greeff, Arch. f. mikr. Anat. Bd. V, 1869, p. 467, Taf. XXVI, Fig. 1—7. Hertwig & Lesser, Ibidem, Bd. X, 1874, Suppl. p. 227, Taf. V, Fig. 4. Leidy, Rhiz. p. 273, Taf. XLIV, Fig. 1—9.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 25

Hiiufig in den Moostiimpeln auf L6fs (1889—93, Pr. n:o 42, n:o 254) und im Brunnen daselbst (1893).

Hedriocystis pellucida Hertwig & Lesser. Hertwig & Lesser, Arch. f. mikr. Anat. Bd. X, 1874. Suppl. p, 225, tar. ¥, Fie: &

Dieses zierliche und seltene Heliozoon habe ich mehrmals in kleinen Pfiitzen auf LOfé und Gasgrundet angetroffen (1890 und 1892).

26 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

II. Mastigophora.

Die ersten Daten tiber das Vorkommen der Mastigophoren im finnischen Meerbusen verdanken wir Eichwald}, der fol- gende im Seewasser bei Reval gefundene Arten erwihnt: Bodo socialis Ebg. (Spumella vulgaris Cienk., Kent), Chilomonas volvox Ebg. (Tetramitus sp.?), Ch. destruens Ebg., Ch. triangularis, Cryptomonas cylindrica Ebg. (Chilomonas cylindrica Ebg., Kent) und Peridinium pulvisculus Ebg. (Glenodinium pulvisculus St.). Syncrypta volvox wurde von Kichwald?) in der Bucht Wiborgs beobachtet, wo das Wasser siiss ist. Aus dem Seewasser bei Hapsal, welcher Ort schon ausserhalb der westlichen Grenze des finnischen Meerbusens liegt, fiihrt Eichwald *) eine Reihe von Mastigophoren an, die hier auch aufgezihlt werden m6égen, nimlich: Monas punctum Ebg. (zweifelhafte Form), MZ guttula Ebg. (zweifelhafte Form), M. termo Ebg. (Oikomonas termo J. Cik., Kent; Spumella termo Biitschli), Huglena viridis Ebg., E. deses Ebg., Lagenella compressa (Trachelomonas sp.?), Tra- chelius trichophorus Ebg. (Peranema trichophorum), Distigma tenax Ebg. (Astasia tenax), Microglena monadina Ebg. (Chlamydomonas sp. ?), Chilomonas volvox Ebg., Cryptomonas ovata Ebg., Cr. cy- lindrica Ebg. (Chilomonas cylindrica Kent), Cr. erosa Ebg., Peri- dinum pulvisculus Ebg. (Glenodinium pulvisculus St.), Glenodi- nium cinctum Ebg.

Nach I. F. Brandt#) soll Prorocentrwm micans Ebg. in dem 6stlichen Theile des finnischen Meerbusens vorkommen,

1) Eichwald, Zweiter Nachtrag zur Infusorienkunde Russlands. Bull. de la Soc. imp. des naturalistes de Moscou. T. XXII, 1849.

*) Eichwald, Dritter Nachtrag zur Infusorienkunde Russlands. Ibidem, T. XXV, 1852. p. 396.

3) Eichwald, Ibidem.

4) Brandt, I. F., Uber mehrere in der Nihe von St. Petersburg beob- achtete Infusorienarten. Bull. de la class. phys. math. de l’Acad. imp. des sciences de S-t Pétersbourg, T. III, 1845, p. 27.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 27

und ein anderer Dinoflagellat, Dinophysis sp., wird von Pou- chet & Guerne }) angefiihrt.

Folgendes Verzeichniss bietet eine Ubersicht der von mir in unseren Skiiren im Seewasser angetroffenen Formen dar. Die Bezeichungen m, s und 0b hinter den Namen haben dieselbe Bedeutung wie in der obenstehenden Liste der Sarcodinen (p. 4), f bedeutet, dass die betreffende Form bisher nur im finni- schen Meerbusen angetroffen worden ist; die Namen in Paren- thesen zeigen solche Arten an, die nur in den innersten Theilen der Skiren, wo das Wasser stark versiisst ist, angetroffen wurden.

Flagellata. (Dinobryon sertularia, s). x pellucidum n. sp., Ff. Uroglena volvox, s. Peranema trichophorum, s. (Euglena acus, s). Colacium vesiculosum, s. Trachelomonas volvocina, s. Lepocinclis ovum, s. Phacus pyrum, s. Carteria cordiformis, s. Chloraster n. sp., f. Chlorangium stentorinum, s. (Hudorina elegans, 8). Synura weella, s. Cryptomonas ovata, s. Dinoflagellata. Gymnodinium aeruginosum, s. _ fissum 0. Amplidinium operculatum, m. Peridinium sp., 0.

e catenatum n. sp., f.

s tabulatum, s.

divergens, m. Glenodimum balticum n. sp., f.

. foliaceum, 0.

1) Pouchet, G. & J, de Guerne, Sur la faune pelagique de la mer Baltique et du Golfe de Finlande. Compt. rend. Tom. C, Paris 1885.

28 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Ceratium hirundinella var. n. fureordes, s. ed tyipos, m. Dinophysis rotundata, m. acuta, mM.

Im Ganzen also 28 Formen, von denen 4 nur in den in- nersten Theilen der Skiiren oder in sehr versiisstem Wasser an- getroffen wurden, niimlich: Dinobryon sertularia, Euglena acus, Eu- dorina elegans und Ceratium hirundinella var. furcoides. Aus- schliesslich marin sind 5 Species und zwar Amphidiniwm oper- culatum, Peridinium divergens}), Ceratium tripos, Dinophysis rotundata und acuta. Nur aus dem finnischen Meerbusen be- kannt sind folgende 6 neue Arten: Dinobryon pellucidum, Chlo- raster sp.? Gymnodinium fissum, Peridiniwm sp., P. catenatum, Glenodinium balticum.

Pelagisch sind: (Dinobryon sertularia). » pellucidum. Uroglena volvox.. Peridinium sp.

» catenatum. » divergens. Ceratium tripos. pe ee hirundinella var. .furcordes). Dinophysis acuta. » rotundata.

Die restirenden, hier nicht aufgezihlten Arten gehoren der Uferzone an.

Uber das Vorkommen der von mit beobachteten Mastigo- phoren (58 Species) in den verschiedenen Gewiissern des Gebietes giebt folgende Tabelle Auskunft.

1) Peridinium divergens und Ceratium tripos sollen jedoch auch im Stettiner Haff, also im Siisswasser, vorkommen, nach Hensen, Sechster Be- richt der Kommission zur wissenschaftlichen Untersuchung der deutschen Meere in Kiel. Berlin 1890. Vrgl. auch Apstein, Uber die quantitative Bestimmung des Plankton im Siisswasser, in Zacharias’ Tier- und Pflan- zenwelt des Siisswassers. II. p. 285.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2.

Flagellata. Dinobryon sertularia . Gonyostomum semen . Uroglena volvor . . Peranema trichophorum . Colacium vesiculosum . Huglena viridis .

REET es OPMUTIS St

Ehrenbergu . . Astasia tenax . Trachelomonas volvocina . hispida caudata bulla. . acuminata 4 reticulata. Lepocinchs ovum... , Phacus plewronectes longicauda . pyrum . .

i a Hymenomonas roseola Carteria cordiformis .. Chloraster n. sp. Stephanosphaera pluvialis Chlorangium stentorinum Haematococcus pluvialis . Chlamydomonas sp... Hudorina elegans Gonium pectorale Pandorina morum. Ug eA

v7]

D

)

pellucidum n. sp.

29 | | mo = res] 239i iy] SL S| Sy) P| 2 |2Sic | E Sls |e2 Se \ssleg| #| = \eslec SS\FelSalSbleeigh) S| B |ssiss| ES p|n i)" aR aise) 2 | @ lacs '| (Md eB Bt Las ? = | Ai ge wb ctl OE ae A kid ks =| | th Joon | | / ace | | tb ae | } ina bo | | wie |] | (ps | + + | as 5 i | | | | | | | | al as ea + | | al Pe | na | i+ | nf | @ igo | | pe 59 ae lek Wh bend, | i+ pie | bug Sa | om F | | + pps ot | | | Sa | poeta pea | 7 __ ee | | | iv i + | | | / / —- of +) re | | a Lt | | | 7 | mie |

30

Synura uvella Chlorogonium euchlorum. Anisonema acinus . Rhipidodendron Husleyt. Spongomonas discus F intestinum .

Chilomonas paramaecium Cryptomonas ovata

Dinoflagellata.

Hemidinium nasutum. Gymnodinium vorticella . » MerUg¢nosum . fuscum : fisswm Ni. Sp. Amphidinum operculatum Peridinium n. sp. .

catenatum N. Sp.

‘i tabulatum. divergens . Glenodinium cinctum . : balticum i. sp. foliaceum . . Ceratium hirundinella var. furcoides . tripos . Dinophysis rotundata. * acuta

K. M. Levander, Materialien zur Ke

nntniss der Wasserfauna.

"1OSSBM -WasoY “1070 ‘909-0 UU "qUOS|O OTIa4S

"IOJ-909 ‘Seped 909

ee

++

++ +++

+ ++

++

Flagellata.

Dinobryon sertularia Kbg.

_ Ehrenberg, Infus. p. 124, Taf. VII, Fig. 8. Dujardin, Inf. Taf. l, Fig. 21. Claparede & Lachmann, Etudes, Il, p. 65, Taf. XI, Fig.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. jl

16. Biitschli, Z. f. w. Z, B. XXX, p. 233, Taf. XII, Fig. 11a, 11b. Stein, Infus. Abth. II, Taf. XII, Fig. 1-4. Kent, Manual I, p. 409, Taf. XXII, Fig. 34—40, Wille, Ofvers. K. Svenska Vet. Akad. Férh. 39 Jhrg. 1882, Taf. VIII, Fig. 44. Imhof, Zool. Anz. B. XIII, 1890, p. 483. Klebs, Z. f. w. Z. Bd. LV, 1892—93, p. 414, Taf. XVIII, Fig. 9 a—e.

In Moostiimpeln (LOf6, Pr. n:o 80) und Griben (Skiilérn Pr. n:o 66, n:o 70, n:o 73, n:o 239), in dem Binnensee auf Stor-Pentala (Juli 1893) sowie in der Esbo-Bucht, pelagisch (Juli 1892, Pr. n:o 148).

Dinobryon pellucidum n. sp. (Taf. U, Fig. 1).

Dichte vielastige Colonien; Gehiiuse variiren an Liinge, sind jedoch in der Regel langer und schlanker als bei D. sertularia und viel durchsichtiger als bei dieser Art. Wéihrend ich bei D. sertularia die Lange des Gehiiuses 0,026—0,028 mm, die Breite 0,007—0,008 mm fand, betrug die Liinge bei der vorlie- genden Form 0,042—0,047 mm, die Breite 0,004 mm.

Im Seewasser pelagisch bei LOf6. In den zahlreichen, in Alcohol conservirten pelagischen Proben vom Jahre 1892 fand ich das Dinobryon nur in den, welche im Juni und Anfang Juli gefischt waren (Pr. n:o 1—3, n:o 13, n:o 30, n:o 33, n:o 44, n:o 64—65, n:o 76). In den meisten der genannten Proben aus den Skiiren Esbos kam die Art massenhaft vor. In der Esbo- Bucht fand ich sie von der vorhergehenden Art vertreten.

Gonyostomum semen Ebg. (Taf. Il, Fig. 2).

Diesing, Sitzber. d. math. nat. Kl. d. Akad. zu Wien. B. LII, 1866, p. 298, 332. Stein, Infus. Abth. III, Taf. XIII, Fig. 6—12 (Raphidomo- nas semen). Kent, Manual, I, p. 392, Tuf. XX. Fig. 60—62 (Raphidomo- nas semen). v. Dalla Torre, Mikr. Thierw. Tirols., I, p. 268 (Raphido- monas semen).

Diese an die Gattung Huglena erinnernde, wenig bekannte Form kam sehr reichlich in einem Sphagnum-Tiimpel auf Folis6é (d. 16 October 1892) vor.

Der lebhaft griingefiirbte Kérper ist formbestiindig, 2—2,5 mal linger als breit, in dorso-ventraler Richtung abgeplattet. Das Vorderende ist mehr weniger breit abgerundet; gewOhnlich ist der K6rper an der. Grenze zwischen dem ersten und zweiten

32 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Drittel am breitesten und verschmiilert sich lanzettformig von dieser Stelle nach hinten zu, oft in einer kurzen, cylindrischen Spitze endigend. Die zahlreichen Individuen waren alle von ziemlich derselben Grésse und variirten nur unbedeutend in Bezug auf ihre Form. So fand ich nicht selten Exemplare, bei denen die Seitenriinder in dem mittleren Theile des Ko6rpers parallel verliefen, und oft war das Hinterende stumpf, so wie Stein es abgebildet hat. Die Ventralseite wird von einem am Vorderende sich befindenden peristomartigen Ausschnitte ange- geben, dessen linke Seite von einem héheren Rande begrenzt ist, als die rechte. Der Rand ist nach vorn zu etwas nach links geschweift. Aus dem Ausschnitte, welcher eigentlich einen offe- nen Kanal bildet, ragt die nach vorn gestreckte Geissel her- vor, welche einen hyalinen cylindrischen Faden von der Lange des Korpers darstellt. Beim Schwimmen, was durch ziemlich langsames und ruhiges Rotiren vorwirts geschieht, ist die Geis- sel gerade nach vorn gestreckt, wobei der Wurzeltheil unbe- weglich ist, die Spitze dagegen in so lebhafte Bewegung ver- setzt ist, dass sie unsichtbar wird. Wenn die Geissel von el- nem Gegenstande beriihrt wird, zieht sie sich im selben Mo- mente zusammen und fiihrt, lings dem Vorderrande des Korpers liegend, eine Weile sehr schnelle undulirende Bewegungen aus, ungefiihr wie die Quergeissel bei Amphidiniwn. Bei Exempla- ren, die sich still, ohne ihre Lage zu verandern, unter dem Deckgliischen hielten, habe ich schnellere oder langsamere Wel- len (spiraliter) von der Wurzel der Geissel gegen die Spitze derselben fortschreiten sehen. Wenn unangenehme Reagentien zugefiihrt werden, springt das Gonyostomum heftig hin und her, wie man es in dhnlichen Falle unter den Dinoflagellaten ’) bei Gymnodinium fuscum sieht.

Der ganze Korper erscheint mit Ausnahme der hyalinen Hinterspitze hell grasgriin gefiirbt’ von kleinen runden, scheiben- formigen Chromatophoren, die, sehr dicht an einander ge-

1) Von der zweiten, von Stein angegebenen, nach hinten gerichteten Geissel, welche in seitlicher Ansicht sichtbar wird und »welche wahrschein- lich die sprungweisen Bewegungen des Thieres bewirkt>, habe ich in mei. nen Figuren und Aufzeichnungen nichts notirt,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XIf, n:o 2, 33

stellt, in einfacher Schicht unter der Grenzmembran des K6rpers liegen. Diese erscheint bei scharfer Einstellung des Mikroskops als eine sehr feine Linie, die am Vorderende deutlicher zum Vorschein kommt. Es gelang mir nicht dieselbe durch Zusatz von Reagentien abzuheben.

Zwischen den Chromatophoren liegen die fiir diese Gat- tung. eigenthiimlichen Stabchen, die als kurze, cylindrische, glinzende Gebilde erscheinen. Sie sind besonders am Vorder- ende des Koérpers reichlich vorhanden und stehen daselbst stets senkrecht gegen die Oberfliche. Die meistens farblose Spitze des Hinterendes erscheint durch sie lingsgestrichelt. Auch in der Mittelregion findet man oft radiir stehende Stibchen, aber noch hiaufiger solche, die der Oberfliche parallel in der Liings- richtung des Koérpers liegen. Dass diese sich noch in regelmiis- sige Ziige angeordnet hitten, habe ich nicht bemerkt, dagegen beobachtete ich manchmal horizontal liegende Stibchen, die gegen die Lingsrichtung des Korpers unregelmiissig, schief oder quer gestellt waren.

Wenn wisserige Fuchsinlésung oder essigsaure Methyl- griinlosung zugesetzt wurde, traten an der Kérperoberfliche eigen-. thiimliche Zuckungen ein, ganz so wie bei Gymnodinium; die Staébchen verlingerten sich schneller, als mit dem Auge verfolgt werden konnte, zu langen, dtinnen Fidchen, die an Linge den Kor- per oft vielfach iibertrafen (Fig. 3). Sie waren schnurgerade oder erschienen, wie in den meisten Fillen, als fein gekriiuselte Aus- liufer, die den Kérper wie ein Pilzmycel umgaben. Bei Zusatz von Jod-jodkalilésung traf ich Exemplare an, bei denen die Fa- den fixirt wurden, ehe sie sich vollstandig verlingert hatten. Bei solchen erschien das distale Ende der Fiiden bacterienahn- lich verdickt, cylindrisch oder keulenférmig, lichtbrechend und wurde von Fuchsin oder Methylgriin stark tingirt. Im Allge- meinen zeichneten sich die in Rede stehenden Fiiden, welche in der Litteratur als Trichocysten betrachtet werden, durch ihr grosses Vermégen Farbstoff aufzunehmen aus, denn schon in einer sehr verdiinnten Lésung fiirbten-sie sich intensiv. Nach allem dem, was ich ermitteln konnte, scheinen die Trichocysten des Gonyostomum von derselben Natur zu sein, wie die s. g.

: 3

34 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Schleimfiiden der zwei von mir untersuchten Gymnodinium-Arten (@. fuscwm und G. fisswm, siehe unten). Wahrscheinlich gehé- ren die von Klebs beschriebenen Schleimfaden der Huglenen auch hierher. Zwar wurde eine solche dichte, durch Aufquel- len der Fiiden gebildete und sich stark farbende Hiille, wie bei den genannten Dinoflagellaten, bei der vorliegenden Form nie wahrgenommen, aber eine diinne, schwach gefarbte Umhiilung konnte doch meistens unterschieden werden. An der Dorsal- seite des Vorderendes sah ich 6fters einige ganz minimale, ring- formige Kérner, die wohl Paramylum-koérner waren.

Die Mitte des K6rpers erscheint heller als der Randtheil und wird von dem ovalen Kern eingenommen, welcher bei Firbung mit Alauncarmin &hnlich wie die Kerne der Dinofla- gellaten grobkérnig-fadig erscheint. Linge des Kerns 0,015 mm. Membran und Kernkoérperchen sah ich nicht.

Am Ende des Geisselkanals liegt eine runde, pulsirende Vacuole, welche sich ungefihr ein mal in der Minute contra- hirte. Die, grosse halbmondférmige Hohlung, welche sich zwi- schen dem Kerne und der dicken Plasmaschicht des Vorderen- des befindet und von Stein als Leibeshdhle bezeichnet wird, wird von Biitschli?) als ein Reservoir erklart. Eine grdssere Anzahl kleinerer Vacuolen findet sich rings um den Kern zwi- schen ihm und der peripherischen Schicht, aber bei ihnen sah ich keine Contractionen.

Linge des Kérpers 0,080 mm, grésste Breite 0,034 mm.

Uroglena volvox Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 61, Taf. III, Fig. 114. Biitschli, Z. f. w. Z. Bd. XXX, p. 265, Taf. XII, Fig. 12a und b. Stein, Org. d. Inf. Abth. II, 1, Taf. XUI, Fig. 20—22. Kent, Manual, I, p. 414, Taf. XXIII, Fig. 4—15. Klebs, Z. f. w. Z. B. LV, 1892—93, p. 419.

Dass Uroglena volvoxz in der pelagischen Fauna auftritt, scheint nicht oft beobachtet worden zu sein. Zacharias fiihrt sie in seinem »Verzeichniss der Fauna des Grossen Pléner Sees» als eine pelagische Form auf. Bei L6fé wurde sie im Seewas-

1) Biitschli, Mastigophora p. 117.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 35

ser im Juni und Juli 1892 und 1893 mit dem Oberflichenetz in grosser Anzahl gefischt. Auch in den inneren Skiiren (Ramsé- Sund, Juni 1893) wurde sie in der pelagischen Fauna beobach- tet. Sonst traf ich diese Form noch in den Griiben auf Skil- orn (Juni, Sept. 1892, Pr. n:o 239).

Peranema trichophorum Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 322, Taf. XXXIII, Fig. 11 (Trachelius ? tricho- phorum). Carter, Ann. Mag. Nat. Hist. Ser. II, Vol. XVIII, 1856, p. 115, Taf. VI, Fig. 45—48 (Astasia limpida Duj.). Clark, Ibid. Ser. IV, Voi. I, 1868, p. 250, Taf. VI, Fig. 45, 46 (A. trichophora). Biitschli, Z.f. w. Z. Bd. XXX, p. 248, Taf. XIV, Fig. 19a, b (A. trichophora). Stein, Org. d. Inf. Abth. II, 1, Taf. XXII, Fig.11.— Kent, Manual, I, p. 376, Taf. XX, Fig. 17—21 (A. tri- chophorum). Klebs, Org. ein. Flagell. grupp. p. 94. Klebs, Z. £. w. Z. Bd. LV, 1892—93, p. 368, Taf. XVII, Fig. 4 a, b.

Nicht nur in siissen Gewiissern (in einer kleinen Regen- wasser-Pfiitze auf LOf6 und in den Skilérn-Griiben), sondern

auch im Seewasser am Ufer des L6fé-Sundes (August 1893, Juni 1894) und im Rams6-Sunde (August 1893).

Colacium vesiculosum Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 115, Taf. VII, Fig. 1.— Stein, Org. d. Inf. Abth. Ill, 1, Taf. XXI, Fig. 26—34, Klebs, Org. ein. Flag. grupp. p. 91. Kent, Manual, I, p. 395, Taf. XXI, Fig. 34—38.

In verschiedenen Siisswasser-Pfiitzen in den Skiren Esbos auf Entomostraceen festsitzend, oft in Gesellschaft mit Chloran- giwm stentorium (Pr. n:o 165, 167, 168, 190, 216) Die im See- wasser auf Anwraea cochlearis var. recurvispina vorkommende Form scheint von C. vesiculoswm nicht specifisch verschieden zu sein.

Euglena viridis Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 107, Taf. VII, Fig. 9. Dujardin, Infus. Taf. V, Fig. 9, 10. Stein, Org. d. Inf. Abth. III, 1, Taf. XX, Fig. 17—33. Kent, Manual, I, p. 381, Taf. XX, Fig. 27—51.— Klebs, Organ. ein. Flag. grupp., p. 67, Taf. Ill, Fig. 2.

Zusammen mit Chlamydomonas in einer Pfiitze auf L6f6 und in den Griiben auf Skalorn.

36 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Euglena acus Ebg.

Ehrenberg, Inf, p. 112, Taf. VII, Fig. 15. Eichwald, Bull. Mos. cou, Tom, XXII, 1849, p. 480. Dujardin, Inf. Taf. V, Fig. 18. Stein, Org. d. Inf, Abth. Ill, 1, Taf. XX, Fig. 10-13. Kent, Manual, I, p. 383, Taf. XX, Fig. 24, 25. Klebs, Org. einig. Flag. grupp. p. 79, Taf. Ill, Fig. 21.

Diese Euglena-Art, welche von Eichwald auch im Seewas- ser bei Reval gefunden wurde, habe ich in zwei Uferpfiitzen bei Lappwik und auf Foélisé (October 1892) angetroffen.

Euglena oxyuris Schmarda.

Stein, Organ. d. Inf. Abth. III, 1, Taf. XX, Fig. 4—5. Kent, Ma-

nual, I, p. 383, Taf. XX, Fig. 26. Klebs, Org. einig. Flag. grupp. p. 75. In den Graben auf Skalorn, Juni 1892.

Euglena Ehrenbergu Klebs.

Ehrenberg, Infus. p. 103; Taf. VU, Fig. 5 (Amblyophis viridis). Stein, Org. Inf. Abth. Ill, 1, XXI, Fig. 14--16 (Huglena deses e. p.). Klebs, Org. ein. Flag. grupp. p. 74

Moostiimpel auf Skaélérn (Juli 1894). KO6rper sehr gross, 0,257 mm lang, bandférmig; die Paramylumkorner lang, stiib- chenformig, Chlorophyllitrager klein, rund, scheibenformig.

Astasia tenax O. F. M.

Miller. Anim. inf. p. 10, Taf. II, Fig. 13—18 (Proteus tenax). Stein, Org. d. Inf. Abth. If, 1, Taf. XXII, Fig. 44—47 (Astasia proteus). Kent, Manual, I, p. 418, Taf. XXI, Fig. 46—48 (Distigma proteus).

LOfo, Sphagnum-Tiimpel (Juni 1894),

Trachelomonas volvocina Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 48, Taf. II, Fig. 29. Stein, Org. d. Inf. Abth. Ill, 1, Taf. XXII, Fig. 1—11. Kent, Manual, I, p. 389, Taf. XXI, Fig 14—16. Klebs, Org. einig. Flag. grupp. p. 88, Taf. X, Fig. 10.

In verschiedenen Tiimpeln und Grében (im Bot. Garten, bei Alphyddan, auf Skildrn, L6f6), sowie in Strandpfiitzen (Lapp- wik, F6lis6).

Trachelomonas hispida Stein.

Ehrenberg, Inf. p. 252, Taf. XXII, Fig. 12 (Chaetotyphla volvocina), Stein, Org. d. Inf. Abth. III, 1, Taf. XXII, Fig. 20—34. Kent, Ma-

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 37

nual, I, p. 390, Taf. XXI, Fig. 21—23. Klebs, Org. einig, Flag. grupp. p. 89, Taf. Ul, Fig. 19 a b.

In Tiimpeln auf F6lisé (October 1892) und Skilérn (Juni 1892).

Trachelomonas caudata Stein.

Stein, Org. d. Inf. Abth. III, 1, Taf. XXII, Fig. 39, 40. Kent, Manual, I, p. 391, Taf. XXI, Fig. 24. Klebs, Org. einig. Flag. grupp. p. 90.

Aus Tiimpeln auf Folis6 (Oct. 1892) und Skalorn (Juli 1894).

Trachelomonas bulla Stein. Stein, Org. d. Inf. Abth. III, 1, Taf. XXII, Fig. 41, 42. Kent, Manual, I, p. 391. Zahlreich in einer Pfiitze am Seestrande bei Lappwik, (Octo- ber 1892).

Trachelomonas acuminata Stein. Stein, Org. d. Inf. Abth. IU, 1, Taf. XXII, Fig. 43. Kent, Ma- nual, I, p. 391, Taf. XXI, Fig. 26. Ein Exemplar von der von Stein dargestellten Form wurde im Wasser aus den Griben auf Skalérn angetroffen (Juli 1893).

Trachelomonas reticulata Klebs.

Klebs, Org. einig. Flag. grupp. p. 90, Taf. II, Fig. 20 a b.

Diese von Klebs beschriebene, durch ihfe zierliche Scha- lenstructur leicht erkenntliche Art fand ich in grosser Menge zusammen mit Stephanosphaera in einer Regenwasserpfiitze auf L6fé (August 1892). Linge 0,022 mm, Breite 0,015 mm.

Lepocinclis ovum Ebg.

Carter, Ann. Mag. Nat. Hist. Ser. III, Vol. III, 1859, p. 17, Taf. 1, Fig. 15—17 (Euglena zonalis & fusiformis). Stein, Org. d. Inf. Abth. Ill, 1, Taf. XIX, Fig. 45—50 (Chloropeltis ovwm). Kent, Manual, |, p. 388, Taf. XXI, Fig. 11—13 (Chl. ovum). Klebs, Org. einig. Flag. grupp. p. 84 (Phacus ovum). Biitschli, Mastigophora, Taf. XLVI, Fig. 17 a b.

Diese Form wurde nicht nur in einer kleinen Regenwas- serpfiitze auf L6fé, sondern auch im Seewasser am Ufer der- selben Insel angetroffen (August 1892). Sehr zahlreich kam sie auch in einer Strandpfiitze bei Lappwik vor (October 1892).

38 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Phacus plewronectes Nitsch.

Ehrenberg, Inf. p. 111, Taf. VU, Fig. 12 (Huglena pleuronectes). Dujardin, Inf. Taf. V, Fig. 5. Stein, Org. d. Inf. Abth. IL, 1, Taf. XIX, Fig. 58—66. Kent, Manual, |, p. 386, Taf. XXI, Fig. 2—5, Klebs, Org. einig. Flag. grupp. p. 80.

In Graben auf Sk&lérn und in Strandtiimpeln bei Lapp- wik und auf Foélis6 (October 1892).

Phacus longicauda Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 111, Taf. VII, Fig. 13 (Huglena longicauda). Dajardin, Inf. Taf. ¥; Fig. 6 Stein, Org. d. Inf. Abth. III, 1, Taf. XX, Fig. 1—3. Kent, Manual, I, p. 387, Taf. XXI, Fig. 6—7. Klebs, Org. einig. Flag. grupp. p. 82.

In Graben auf Skaélérn (Juni 1892, Pr. n:o 70—73, Juli 1893 und 1894).

Phacus pyrum Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 110, Taf. VII, Fig. 11 (Euglena pyrum). Stein, Org. d. Inf. Abth. III, 1, Taf. XIX, Fig. 51—54. Kent, Manual, I, p. 387, Taf, XXI, Fig. 10. Klebs, Org. einig. Flag. grupp. p. 83.

In einem Lemna-Tiimpel auf Félisé (October 1892), sowie im Seewasser im LO6fé-Sunde (Juli 1892).

Phacus alata Klebs.

Stein, Org. d. Inf. Abth. Ill, 1, Taf. XIX, Fig. 55—857 (Phacus tri- quetra Ebg.). Klebs, Org. einig. Flag. grupp. p. 82. In Moostiimpeln (Stenskir Pr. n:o 228), Graben auf Skal-

6rn (Pr. n:o 66, n:o 233), sowie in Strandtiimpeln (Lappwik, Folis6, October 1892).

Hymenomonas roseola Stein.

Stein, Org. d. Inf. Abth, III, 1, Taf. XIV, Fig. 1—3 (II). Klebs, Z. f. w. Z. Bd. LV, 1892—93, p. 415, Taf. XVIII, Fig. 11 a—t.

Sehr zahlreich zwischen Zygnemaceen am L6f6-Ufer im Juni 1894. Schale oval oder rund, miissig dick, weich, netzig sculpturirt. Zwei Geisseln und zwei Chrysochromplatten. Au- genfleck nicht vorhanden. Linge der Schale 0,017 mm.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2, 39

Carteria cordiformis Cart.

Carter, Ann. Mag. Nat. Hist. Vol. II, 1858, p. 250, Taf. VII, Fig. 28 (Cryptoglena cordiformis). Rostafinski, Bot. Zeitung, Bd. XXIX, 1871, p. 786. Schneider, Z. f. w. Z. Bd. XXX, Suppl. 1878, p. 453, Taf. XXI, Fig. 19 (Chlamydomonas tumida). Stein, Org. d. Inf. Abth. IIIf, 1, Taf. XVI, Fig. 1—3 (Tetraselmis cordiformis). Kent, Manual, I, p. 315, Taf, XIX, Fig. 28, 29 (Tetraselmis cordiformis).

Diese Siisswasser-Form habe ich nur im LO6fé-Sunde (Au- gust 1892 und 1893) angetroffen.

Chloraster (?) n. sp.? (Taf. II, Fig. 4).

In einer kleinen stinkenden Uferpfiitze auf Lofo kam im August 1892 eine griine Isomastigine vor, welche eine ahnliche Gestalt wie Chloraster gyrans Ebg. besass, namlich einen birn- formigen Kérper, dessen breiteres Vorderende in vier symme- trische, nach hinten und aussen gerichtete konische Fortsatze ausgezogen, aber nur mit zwei Geisseln versehen war, wie von mir sicher festgestellt wurde. Die Geisseln entsprangen von dem papillenférmig erhéhten Vorderpol. Linge 0,022 mm.

Stephanosphaera pluvialis Cohn.

Cohn, Z. f. w. Z. B. IV, 1853, p. 77—116. Taf. VI. Cohn & Wichura, Uber Stephanosphiira pluvialis. Nov. Act. Acad, Caes. Leop. Carol. Vol. XXVI. P. I. Nachtr. 1857, 32 pp. 2 Taf.

In kleinen Regenwasserpfiitzen auf den Felsen der Inseln L6fé und Sumparn, zusammen mit Haemotococcus pluvialis und Philodina roseola, (Juni, Juli 1892).

Chlorangium stentorinum Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 115, Taf. VIII, Fig. 2 & Taf. LIV, Fig. 2 (Cola- cium stentorinum). -—- Gienkowsky, Arch. f. mikr, Anat. Bd. VI, 1870, Taf. XXIII, Fig. 23—28, 62—66 (Colacium stentorinum). Stein, Infus. Abth. Ill, 1, Taf. XIX, Fig. 1—8. Kent, Manual, I, p. 407. -

Auf Daphnia und anderen Entomostraceen in den Tiim

peln der Skiiren, sowie an der Basis des hinteren Stachels bei

Anuraea cochlearis var. recurvispina im Seewasser bei LO6f6 (Juni 1894),

4O K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Haematococeus pluvialis Braun.

Stein, Org. d. Inf. Abth. II, 1, Taf. XV, Fig. 51—54 (Chlamydococcus pluwwialis).

Kommt an ibhnlichen Lokalititen vor, wie die vorherge- hende Art (L6f6, August 1892).

Chlamydomonas sp.

Cnfr. Stein, Org. d. Inf. Abth. II, 1, Taf. XIV, Fig. (VI) 1—23.

Kérper klein, 0,022 mm lang, 0,114 mm breit, oval, mit Ausnahme des Vorderendes gleichmissig griin. Stigma ziem- lich weit von der Vorderspitze. Die zwei Flagellen, welche von einer kleinen Erhéhung des Vorderpoles entspringen, von der Liinge des Kérpers. Am Vorderende zwei Vacuolen. In der Mitte des Kérpers ein grosses, kugeliges Pyrenoid mit deut-

licher Amylumhiille. Diese sehr kleine Art, die in gewissen bBeziehungen an Chl. alboviridis Stein (Org. d. Inf. Abth. III, 1, Taf. XIV, Fig. (VI) 1—23) erinnert, habe ich jeden Sommer bei meinem Auf- enthalte auf LOf6> in einer kleinen schmutzigen Felsenpfiitze beobachtet, wo sie das Wasser ganz griin farbte.

Eudorina elegans khg.

Ehrenberg, Inf. p. 63, Taf. II, Fig. 6. —- Carter, Ann. Mag. Nat.

Hist. Vol. Il, 1858, p. 237, Taf. VIIl.— Stein, Org. d. Inf. Abth. III, 1, Taf. XVI, Fig. 8—12.

In Moostiimpeln (Skalérn, Pr. n:o 234, n.o 235), in dem Binnensee auf Stor-Pentala, sowie pelagisch in der Esbo-Bucht (Juli 1892, Pr. n:o 143).

Gonium pectorale Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 56, Taf. III, Fig. 1. Stein, Org. d. Inf.

Abth, IL, 1, Taf. XVI, Fig. 4, 5. Migula, Bot. Centralbl. Bd. XLIV, 1890, p. 73, 103, 143. 1 Taf.

In Siisswassertiimpeln (L6f6, Félisé, Juni—Nov. 1892).

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XI, n:o 2. 41

Pandorina morum Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 53, Taf. Il, Fig. 33. Eichwald, Bull. Mos. cou. Tom. XXII, 1849, p. 478. Stein, Org. d. Inf. Abth. Ill, 1, Taf. XVI, Fig. 13—18; Taf. XVI, Fig. 1-4.

In Tiimpeln und Teichen (Alphydda, Bot. Garten, F6lisé, Juni—November). Eichwald fand sie im Seewasser bei Reval.

Volvox sp.

Species nicht bestimmt; in Moostiimpeln im Brunnspark und auf Skalérn (Pr. n:o 235), Lohijarvi (Juli 1892).

Synura uvella Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 61, Taf. III, Fig. 61. Stein, Org. d. Inf. Abth. III, 1, Taf. XIII, Fig. 24-28. Biitschli, Z.f. w. Z. Bd. XXX, 1878, p. 263, Taf. XII, Fig. 13 a—d (Uvella virescens). Klebs, Ibid. Bd. LV, 1892—93, p. 418.

In Moostiimpeln (Bergéland, Rysskaér Pr. n:o 186, L6f6)

und in Pfiitzen am Strande (Lappwik, Fo6lis6), sowie pelagisch im der Esbo-Bucht bei Bobiack (Juli 1892, Pr. n:o 143).

Chlorogonium euchlorum Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 114, Taf. VII, Fig. 17. Schneider, Arch. f. Anat. u. Phys. 1854, p. 197, Taf. Stein, Org. d. Inf. Taf. XVIII, Fig. 6—29. Krassilstschik, Zool. Anz. Bd. V, 1882, p. 627.

In Regenwasseransammlungen auf den Felsen (L6f6, Juli 1892).

Anisonema acinus Duij.

Dujardin. Inf Taf. IV, Fig. 27. Ehrenberg, Inf. p. 34, Taf. II, Fig. 12 (Bodo grandis). Stein, Org. d. Infus. Abth. UI, 1, Taf. XXIV, Fig. 6—11 (Anisonema grande). Biitschli, Z. f. w. Z. XXX, 1878, p. 253, Taf. XIV, Fig. 17 a—c. Kent, Manual, I, p. 434, Taf. XXIV, Fig. 26—30 (Anisonema grande). Klebs, Org. einig. Flag. grupp. p. 97, Taf. Il, Fig. 33. Klebs, Z. w. Z Bd. LV, 1892—93, p. 387, Taf. XVII, Fig. 8 a, b.

Im Mooswasser von Skilérn, Juli 1894.

42 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Rhipidodendron Huxley: Kent.

Kent, Manual, I, p. 286, Taf. XVI, Fig. 4—9,

Die Kent’sche Abbildung von Rh. Hualeyi passt, was die Veriistelung der Colonie betrifft, besser als die von Zh. splen- Jidum Stein auf die von mir gesehenen Formen, die ich aus moosigen Tiimpeln in den Skiren (Stor-L6f6, Sumparn Pr.-it0 94. Stenskir Pr. n:o 218, Skélérn Pr. n:o 68, n:o 73) und in dem Alphydda-Teiche (Pr. n:o 306) erhalten habe.

Spongomonas discus Stein. Stein, Org. d. Inf. Abth. III, 1, Taf. VI, Fig. 13. Kent, Manual, I, p. 287, Taf. XI, Fig. 10. In Moospfiitzen auf L6fé (August 1893 und Juni 1894).

Spongomonas intestinum Cienk.

Cienkowsky, Arch. f. mikr. Anat. Bd. VI, 1870, p. 430, Taf. XXIV, Fig. 37—43 (Phalansteriwm intestinum). Stein, Org. d. Inf. Abth. IIT, 1, Taf. VI, Fig. 11, 12. Kent, Manual, I, p. 287, Taf. XII, Fig. 11—14.

Altes Wasser von Skilérn im Juli 1894, zahlreich.

Chilomonas paramaecium Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 30, Taf. Il, Fig. 6. Btitschli, Z. f. w. Z. Bd. XXX, 1878, p. 242, Taf. XIII, Fig, 15 a—g. Stein, Org. d. Inf. Abth. II, 1, Taf. XIX, Fig. 14—18. Kent, Manual, I, p. 424, Taf. XXIV, Fig. 51, 52.

Helsingfors, in faulendem Wasser.

Cryptomonas ovata Ebg. (sive erosa? Ebg).

Cnfr, Stein, Org. d. Inf, Abth. III, 1, Taf. XIX. Dangeard, Bo. tanist, 1890—91, p. 46, Taf. II, Fig. 13—23.

Im L6fé- und Ramsé-Sunde (August 1893), sowie in einem Moostiimpel auf Lofo.

Choanoflagellata.

Dieser Gruppe, die im Allgemeinen sehr kleine Formen umfasst, habe ich bisher wenig Aufmerksamkeit geschenkt. Mo- nosiga-Arten, aihnlich M. ovata bei Kent, Manual, Taf. II, Fig.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fernica, XII, n:o 2. 43

a

33—35 und WM, longicollis, Taf. IV, Fig. 18, fanden sich auf Microspora-Faden in einem Waldtiimpel auf Stor-Léfé, und eine Salpingoeca-Species wurde auf einem Mesocarpus-Faden in einer Pfiitze am Seestrande angetroffen. Auch im Seewasser habe

ich (auf Chydorus sphaericus) bisweilen kleine Repriisentanten dieser Abtheilung beobachtet.

Dinoflagellata.

Hemidinium nasutum Stein.

Stein, Org. d. Inf. Abth. III, 2, Taf. II, Fig. 23—26. Kent, Ma- nual, 1, p. 442.— Klebs, Org. einig. Flag. grupp. p. 118, Taf. I, Fig. 27 a, b. Schilling, Flora, Bd. XLIX, 1891, p. 274, Taf. X, Fig. 8.

In einer kleinen Regenwasseransammlung auf den Felsen auf LOfo (Juni 1892), sowie im Ramsé-Sunde (Aug. 1893).

Gymnodinium aeruginosum Stein. Stein, Org. d. Inf. Abth. III, 2, Taf. II. Fig. 19—21. Schilling, Flora, Bd. XLIX, 1891, p. 276. Im L6fé-Sunde, 1892.

Gymnodinium fuscum Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 254, Taf. XXII, Fig. 15 (Peridinium fuscum). Stein, Org. d. Inf. Abth. III, 2, Taf. II, Fig. 14—18. Kent, Manual, I, p. 443, Taf. XXV, Fig. 17, 18. Klebs, Org. einiger Flag. grupp. p. 118, Taf. II, Fig. 26. Schilling, Flora, Bd. XLIX, 1891, p. 275, Taf. Ke Figs!'9.

In den Tiimpeln auf Skalérn (Juni, Sept. 1892, Juli 1893 und 1894) sehr hiiufig und in dem Binnensee auf Pentala (Aug. 1893).

Gymnodinium fissum n. sp. (Taf. I, Fig. 5—20).

Der ovale Kérper weicht von dem der meisten anderen Peridineen dadurch ab, dass er in der Regel seitlich mehr we- niger comprimirt ist. Die beiden Kérperenden sind stumpf ab- gerundet. Die vordere Kérperhilfte ist gewohnlich etwas breiter, als die hintere, deren Seiten stirker zusammengedriickt sind. Manchmal trifft man Exemplare an, die in Scheitelansicht einen rundlichen Umriss zeigen, und einigemal habe ich Indi-

44 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

viduen angetroffen die, frei unter dem Deckglaischen schwim- mend, in dorso-ventraler Richtung ausgeprigt abgeplattet waren.

Die um die Mitte des Kérpers herumziehende Querfurche steigt auf der rechten Seitenfliche und auf der Bauchseite steil gegen das hintere Kérperende ab, so dass das rechte Ende der- selben ziemlich weit hinter dem linken oder vorderen zu liegen kommt, Die beiden Enden der somit eine rechtsliufige Schrau- benlinie beschreibenden Querfurche werden durch eine schmale Liingsfurche vereinigt, und da sich jene Enden etwas tiber die Sa- gittallinie erstrecken, wird die Richtung der Lingsfurche, welche in Form eines feinen Schlitzes sich noch ein Stiick in den vor- deren Kérpertheil hinein erstreckt, etwas von rechts nach links wehen. Nachdem sich die Lingsfurche mit dem rechten Ende der Querfurche vereinigt hat, vertieft sie sich noch in der Sagit- tallinie des Kérpers zu einem sehr tiefen und ziemlich breiten Spalte, welcher auf der dorsalen Seite des Kérpers tief in das Plasma hineinschneidend, das Hinterende das Korpers in zwei theilt.

Die Quergeissel erscheint, in ihrer Furche versteckt, als ein hyaliner, undulirender Saum. Bei Zusatz von Jodlosung tritt sie aus der Furche hervor und zeigt sich dann als ein bandférmiges Gebilde, dessen einer Rand wellenartig gewunden ist, ganz so, wie ich dieses bei G. fuscuwm beobachtet habe, und wie es bei Peridiniwm divergens von Biitschli’) dargestellt ist. Die Quergeissel entspringt von dem linken Ende der Querfurche, wo diese von der Liingsfurche gekreuzt wird, und erstreckt sich bis an das rechte Ende derselben.

Eigenthiimlicherweise habe ich so oft Individuen angetrof- fen, die mit zwei Langsgeisseln versehen waren (Fig. 5), dass ich den Eindruck bekommen habe, als kamen solche nicht seltener, sondern vielmehr haufiger vor als die mit nur einer Liingsgeissel ausgertisteten. Eine Verdoppelung der Liangsgeissel ist ja bisher nur als sellene Ausnahme bei Ceratzwm tetraceros und C. tripos beobachtet worden (Biitschli)?). Die Langs- geisseln sind bei unserer Art gleichdicke, cylindrische Faden

1) Biitschli, Morphol. Jahrb. X, 1885, Taf. XX VII, Fig. 22 a, b. *) Biitschli, Mastigophora, p. 958.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 45

von der Linge des Kérpers. Nach dem, was ich beobachten konnte, entspringen sie von der ventralen Seite des das Hinte- rende des Koérpers einnehmenden Spaltes, also ziemlich weit von dem Ausgangspunkte der Quergeissel.

Die hier in Rede stehenden Geisseln habe ich zweierlei Bewegungen ausftihren sehen. Entweder sind die Geisseln, gerade nach hinten gestreckt, in so feinen und lebhaften Vibra- tionen begriffen, dass kaum etwas anderes als ihr Wurzeltheil zu gewahren ist. Diese Bewegungen ahneln, wie Pouchet treffend verglichen hat, einem schwingenden Eisenstabe. Oder die Geisseln weisen peitschenformige Bewegungen auf, indem eine oder zwei grosse Wellen sich gleichzeitig von der Wurzel der beiden Geisseln gegen die Spitze zu bewegen; es macht den Eindruck, als wollte sich das Gymnodinium dadurch von der Stelle stossen. :

Bei einem [ndividuum, welches vom Deckglaschen in seiner Lage festgehalten war und bei welchem die beiden bewegungs- arten der Lingsgeisseln konstatirt wurden, konnte auch eine gewisse Periodicitéit in den Schwingungen des Saumes der Quergeissel deutlich beobachtet werden. Blitzschnelle, kaum unterscheidbare Undulationen, die nur einige Augenblicke dauer- ten, wechselten mit einer kurzen Periode langsamerer, ruhige- rer Wellen ab. Als ich meine Aufmerksamkeit diesem Umstande bei anderen Exemplaren zuwandte, sah ich, dass diese Abwech- selung schnellerer und langsamerer Undulationen bei ihnen allen eine ganz normale Erscheinung war. Oft wurden die schnellen Undulationen ganz gesetzmiissig durch kurze Pausen vollstiin- diger Ruhe unterbrochen.

Die Exemplare des Gymnodinium fissum bewegen sich um ihre Lingsachse rotirend geradlinig vorwiirts. Derartige kurze, zuckende Spriinge, wie sie G. fuscwm bei Beunruhigung aus- fiihrt, sah ich nie bei der in Rede stehenden Species.

Eine deutlich konturirte Hiillmembran wurde nicht un- terschieden. Nur bei einigen Exemplaren wurde an der Ober- fliiche des Kérpers eine Lingsstreifung beobachtet, welche, wie Bergh?) betreffs G. spirale bemerkt, an die der Ciliaten erin-

1) Bergh, Morph. Jahrbuch, Bd. VII, 1881, p. 254, Taf. XVI, Fig. 70, 71.

46 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

nert. Die Streifung wird durch feine, helle, gegen die OQuerfurche vertikal verlaufende Linien bedingt, welche den Eindruck von Furchen machen, ohne dass man in Profilansicht irgend welche Einkerbungen sehen kénnte. Vielleicht sind die Linien deshalb auf eine streifige Anordnung in der Structur des dicht unter dem kaum unterscheidbaren Grenzhiutchen liegenden periphe- rischen Plasmas zuriickzufiihren? Wahrend der Korper bei G. spirale formverinderlich sein soll (Bergh), scheint derselbe bei der vorliegenden Art der Metabolie nicht fihig zu sein.

In dem Plasma des Kérpers kann deutlich eine von dem Inneren scharf abgesonderte, dicke peripherische Schicht unterschieden werden, welche bei schwicherer Vergrésserung fein radiir gestrichelt erscheint. Bei Anwendung stirkerer Vergros- serung sieht man senkrechte, cylindrische, hyaline stabchen zwischen die liingeren, bandférmigen, unten noch zu bespre- chenden Chromatophoren sich hinstrecken. Die Stabchenschicht, welche an die mit Trichocysten versehene Corticalschicht man- cher Ciliaten erinnert, kommt besonders in dem an Chroma- tophoren armen, farblosen Vorderende des Korpers deutlich zum Vorschein.

Die Stibchen werden beim Eintreten ungtinstiger Verhalt- nisse aus dem Kérper herausgepresst, wobei sie durch Aufnahme von Wasser aufquellen und eine Schleimhiille um den Kor- per bilden.

Schon friiher ist von Klebs4) bei G. fuscwm eine leb- hafte Schleimbildung beschrieben worden. Ahnlich wie bei die- ser Art wird auch hier bei Zusatz von wisserigen Lésungen von Methylgriin, Fuchsin, Gentianaviolett oder Bismarckbraun eine weite, sich sehr intensiv firbende Schleimhiille um den Koérper wahrnehmbar. Sie wird auch, wenn Pikrinsaure, Os- miumsiiure oder Essigsiure unter das Deckglaschen zugesetzt wird, abgesondert, bleibt aber in diesen Fallen ganz klar und durchsichtig, wenn sie nicht mit einem der genannten Far- bungsmittel, nach Auswaschen der Siuren, gefiirbt wird. Bei lebenden Gymnodinien ist die Schleimhiille vollstiindig glasklar,

1) Klebs, Organisation einiger Flagellatengruppen, p. 118.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 47

so dass man auf ihr Vorhandensein nur aus den kleinen Parti- kelchen, Bacterien etc. schliessen kann, die auf einer gewissen Entfernung von dem central gelegenen Korper an der Ober- fliche der unsichtbaren Hiille kleben. bisweilen sieht man, wie das Gymnodinium sich innerhalb der Hiille bewegt. Jodlosung bewirkt eine kaum merkbare Gelbfirbung der Hiillensubstanz. Bei Zusatz von Chlorzinkjod wird eine den Kérper umgebende, feine, farblose Linie sichtbar, welche sich beim Farben mit Fuchsin als die Kontur der Schleimhiille erweist.

Wenn ein lebendes Gymnodinium zerquetscht wird, gelingt es mit Fuchsinlésung die Stabchen zu_ tingiren, welche sich dann als intensiv gefirbte, kurze, bacterienahnliche Gebilde erkennen lassen. Werden sie beim Ausschnellen im selben Momente fixirt (z. B. durch Zusatz von Jodlésung), erscheinen sie als homogene, gliinzende Fiiden, deren distales Ende oft keulenformig verdickt erscheint (Fig. 7). Bei Behandlung mit essigsaurer Fuchsinlésung werden sie oft in Form hohler Schliiuche fixirt, wie in Fig. 8 dargestellt ist. Meistens sind je- doch bei den mit Fuchsinlésung behandelten Exemplaren die Schleimschliuche zu einer homogenen Schleimhiille aufgeldst (Fig. 9) wobei die Spitzen derselben noch als intensiv gefiirbte Warzen oder Hoéckerchen von der Oberfliche der Hiille empor- ragen +) (Fig. 10).

Wie die Hiille des G. fuscum und der Euglena sanguinea (n. Klebs) lasst sich auch die der vorliegenden Art nicht mit Carmin tingiren. In Alcohol schrumpft sie zusammen, quillt aber bei Zusatz von Wasser wieder auf; eaw de javelle scheint sie nicht aufzulésen. Gegen Jod und Schwefelsiiure reagirt sie nicht.

Auch bei G. fuscwm kommt nach meinen Beobachtungen eine peripherische Stiibchenschicht vor, obwohl die Stibchen durch die zahlreichen braungriinen Chromatophoren ziemlich verdeckt sind. In hervorgeschnelltem Zustande aber treten die Schleimfiiden viel deutlicher als bei G. fisswm hervor, weil sie nicht so schnell aufzuquellen scheinen, wie bei dieser Art.

1) Vrgl. auch Schilling, Siisswasser Peridineen p. 209.

48 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Wenn Chlorzinkjodlésung zu einem Wassertropfen zugesetzt wird, der Exemplare von G. fuscum enthilt, so zuckt der Korper der (ivmnodinien zusammen und gleichzeitig werden zahlreiche ge- rade, farblose Stibchen ausgeschleudert. Diese sind oft so lang, wie die Breite des Kérpers und verleihen diesem ein stache- liges Aussehen. Oft nimmt der homogene Schleim, in welchem die Stiibchen eingebettet liegen, vom Chlorzinkjod einen schwa- ehen bliulich-violetten Farbenton an, was von Klebs nicht er- wiihnt wird. Bei G. fisswm sah ich diese Erscheinung nicht eintreten. Die Stiibchen oder Schleimfiiden selbst, welche grober als bei dem letzterem sind, bleiben, wie bei diesem, ungefiairbt und gliinzend. Behandelt man G. fusewn statt mit Chlorzinkjod mit Fuchsinlésung, so nehmen die ausgepressten Stabchen die Ge- stalt langer, cylindrischer Faden an, die sich intensiv roth farben. Diese Schleimfaiden verandern sich nicht bei Zusatz weder von starker Kalilauge, noch von 1 °/o Essigsaure.

Der Korper. des G. fissum ist von Chromatophoren hell gelblich-griin gefiirbt. Exemplare, die in einem Glasschal- chen in meinem Zimmer wihrend einer Woche gehalten wur- den, nahmen einen dunkleren briiunlich-griinen Farbenton an. Die Chromatophoren stellen langgestrekte bandfOrmige Gebilde dar, welche von dem intensiv gefiirbten Centrum des K6rpers auszustrahlen scheinen und zwischen die Schleimstabchen der Peripherie eindringen. Wenn sie durch Zerquetschen des Kor- pers in das Wasser gelangen, veriindern sie ihre Form und nehmen eine scheibenfoOrmige Gestalt an.

Eigenthtimlicherweise wurden StarkekOrner nie von mir beobachtet, auch gelang es mir nicht mit Jodlésung solche nachzuweisen, obwohl bei meinen Versuchen die Sta&rkekorner des mit Gymnodinium zusammen vorkommenden Glenodiniwm sich stets deutlich dunkelblau farbten 4).

Innerhalb der St&ibchenschicht finden sich zahlreiche was- serhelle Tropfen, die sich bei Beriihrung mit Alcohol schnell aufl6sen und von Osmium dunkel werden. Sehr oft fand ich

') Dass die farblosen, in animalischer Weise sich ernihrenden Gymno- dinium-Arten Amylum nicht enthalten, ist von Schilling nachgewiesen.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 49

im Vorderende des K6rpers zwischen dem Kerne und dem Stibchenlager einen dichteren Haufen solcher Tropfen. Hiiufig sind neben den farblosen auch gréssere, réthliche Oltropfen im K6érperplasma verbreitet.

Der Kern ist rundlich kugelformig von fidig-kniiueliger Structur und hat bei lebenden Gymnodinien seinen Platz nahe dem Vorderende des K6orpers. bei einem in Canadabalsam eingeschlossenen, wahrscheinlich encystirten Individuum habe ich zwei neben einander liegende Kerne beobachtet, sonst ist erin der Einzahl vorhanden. Nucleolus wurde nicht beobachtet. Bei in Alcohol conservirten, mit Alauncarmin gefirbten und in Canadabalsam eingeschlossenen Exemplaren sieht man um den Kern eine schmale helle Zone, die gegen das umgebende, netzig erscheinende Plasma durch eine feine, granulirte Linie scharf begrenzt ist. Ob wir es hier mit einer wirklichen Membran, oder mit einem durch Gerinnung des Plasmas, resp. des Kernes bedingten Kunstprodukte zu thun haben, ist nicht leicht zu ent- scheiden. Bei lebenden Exemplaren ist allerdings nichts von einer Kernmembran zu sehen.

An der Riickenseite des Koérpers, zwischen dem Spalt des Hinterendes und der Querfurche, trifft man in zahlreichen Fal- len eine braunréthliche Scheibe an, die gewohnlich von unregel- missiger Form ist und aus kleinen gefarbten Kornern zusam- mengesetzt ist. Von Jod und Schwefelsiure wird die Scheibe dunkei. Sie ist wohl als ein Stigma zu betrachten, ist aber nicht immer an dem angegebenen Platze zu finden, sondern er- scheint bisweilen vor die Querfurche verschoben; manchmal sieht man nur minimale rothe Kérner in dem Plasma des Kor- pers zerstreut. Die Farbe wechselt zwischen braun und roth.

Von Fortpflanzungserscheinungen sind verschiedene Sta- dien von Lingstheilung in beweglichem Zustande mir oft zu Gesicht gekommen. Die sich theilenden Individuen sind immer von kleinen Dimensionen, gewOhnlich von ca. 0,030 mm Linge. Theilung von grossen Exemplaren wurde aber nie beobachtet. In Figg. 13—20 habe ich den Gang der Liingstheilung eines Indivi- duums, soweit dieselbe von mir verfolgt werden konnte, zu ver- anschaulichen versucht. Uber die Zeitdauer, in welcher sich

+

50 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

der abgebildete Theilungsvorgang abspielte, giebt die Figuren- erklirung Auskunft.

In das Kérperplasma eingebettet findet man bisweilen ei- genthiimliche Krystalle (Fig. 11).

Sonderbarer Weise wurden zwei mal fremde Einschliisse im Inneren des Kérpers wahrgenommen. Einmal fand ich eine Diatomacee, welche etwas linger war als der K6rper und daher denselben enststellte, indem sie das Vorderende des Gymnodi- nium héckerartig vordringte (Fig. 12). Ein anderes mal wurde ein langer spindelférmiger Kérper von unbekannter Art (keine Diatomacee) beobachtet. Wie bekannt, ist die Aufnahme von fester Nahrung bei gewissen farblosen Gymnodiniwm-Arten in jiingster Zeit durch Schilling nachgewiesen worden.

Gymnodinium fissum kommt zusammen mit Glenodiniwm balticum und Gil. foliacewm den ganzen Sommer hindurch (1892, 1893, 1894) zahlreich in dem mit Potamogeton und Zygnema- ceen bewachsenen Sunde der L6f6-Inseln vor.

Peridimum sp. (Taf. Il, Fig. 21).

Klein, Form der Schale ungefahr wie bei P. divergens, doch schmiler. Querfurche in der Mitte des K6érpers, von steil spiraligem Verlauf; das Vorderende desselben liegt vor, das Hinterende hinter dem Aquator der Schale. Die beiden Enden erstrecken sich tiber die Mittellinie der Schale, so dass die schmale Lingsfurche zwischen ihnen eine stark schiefe Richtung erhilt. Die Lingsfurche setzt sich bis an das Hinterende der Schale fort, diese ist aber nicht gespalten. Der Rand des Hinterendes rechts und links von der Lingsfurche mit einigen kleinen Zih- nen versehen. Das Vorderende der Schale kurz réhrenférmig ausgezogen; der Rand des Apicalporus’ fein geziihnelt. Die Schale im Querschnitte fast kreisrund, ventral abgeplattet, re- ticulirt, Tafelgrenzen schwach markirt. L. 0,039 mm, Br. 0,033 mm.

Pelagisch in den inneren Skiiren Esbo’s, im Ramsi-Sunde, Juli 1892 (Pr. n:o 131).

Acta Societitis pro Fauna et Flora Fennica, XII. n:o 2. 51

Peridinium catenatum mihi (Taf. I, Fig. 22).

Levander, Acta Soc. pro Fauna et FI. Fennica, Bd. IX, n:o 10. 1 Tafel.

Diese von mir ausfiihrlich beschriebene Form wurde im Mai 1892 und 1893 in den Skiren von Helsingfors und Esbo am meisten in Kettenbildung angetroffen. Die liingsten Ketten waren aus 16 Individuen zusammengesetzt.

Peridinium tabulatum Ebg.

Stein, Org. d. Inf. Abth. II, 2, Taf. XI, Fig. 9-18, Klebs, Org. einig. Flag. grupp. p. 119, Taf. Il, Fig. 22—24, 98, Schilling, Flora, Bd. XLIX, p. 288, Taf. X, Fig. 20.

Haufig im L6f6-Sunde (Mai 1892) und in den Tiimpeln von Skalorn (Sept. 1892).

In mehreren Moospfiitzen und Tiimpeln in den Skiiren und auf dem Festlande fand ich Exemplare, die dem Peridi- nium tabulatum ahnlich waren, unter denen man jedoch wohl auch die verwandte Form, P. cinctum, bei niherer Untersu- chung finden wiirde (Pr. n:o 49, 57, 154, 167, 187, 218, 235, 320 ete.).

Peridinium divergens Ebg. (Taf. Il, Fig. 23).

Claparéde & Lachmann, Inf. p. 401. Bergh, Org. d. Ciliofl. p. 234, Taf. XV, Fig. 39—45. Mébius, Bruchst. d. Inf. d. Kieler-Bucht p. 112. Pouchet, Journ. d’Anat. Phys, 1883, p. 434, Taf. XX & XXI, Fig. 20—33.

Einzelne Exemplare dieser marinen Art sind nicht selten im pelagischen Plankton in den Skaren W von Helsingfors (Pr. n:o 131), scheinen aber bedeutend kleiner zu sein, als in der westlichen Ostsee. L. 0,039, Br. 0,038 mm.

Glenodinium cinctum Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 257, Taf. XXII, Fig. 22. Claparéde & Lachmann,. Infus. p. 404 (Peridinium cinctum). Stein, Org. d. Infus. Abth. Ill, 2, Taf. III, Fig. 18—21. Klebs, Org. einig. Flag. grupp. p. 119. Bergh, Org. d. Ciliofl. p. 247, Taf. XVI, Fig. 65--67. Schilling, Flora, Bd. XLIX p. 282.

52 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

In den Griiben von Skiilérn (Sept. 1892 Pr. n:o 239).

Nach Eichwald (Bull. Mose. XXV, 1852 p. 509) soll Gle- nodinium cinctum in der See bei Hapsal leben. Ich mochte je- doch zu der Annahme neigen, dass die von Eichwald gesehene Form. welche von ihm als »griinlichgelb, mit deutlichem, aber kleinem rothen Pigmentfleck» beschrieben wird, identisch mit der folgenden ist.

Glenodinium balticum mihi.

Levander, Zool. Anz. n:o 405, 1892 (Glenodinium cinctum).

Der Kérper ist kugelig, in dorsoventraler Richtung etwas abgeplattet. Durch die schwache rechtsschraubige Querfurche wird die Schale in zwei Hilften getheilt, von denen die vordere etwas breiter und geriiumiger ist als die hintere. Line flache Liingsfurche geht auf der Ventralseite von der Querfurche aus nach dem Hinterende. Die Chromatophoren sind klein, von celbbrauner Farbe. Unter der Lingsfurche findet sich ein rother, etwa rinnenformiger Augenfleck. Linge 0,022—0,030 mm.

Diese Form, welche jeden Sommer im L6fé-Sunde sehr zahlreich zusammen mit Glenodinium foliaceum und Gymnodi- niwm fissum auftritt, wurde von mir als Gl. cinctum beschrieben, scheint sich aber von diesem durch seine geringere Grosse und durch sein rinnenformiges Stigma zu unterscheiden. Viel- leicht wiire es richtiger die vorliegende Form als eine Brack- wasservarietiit von GJ. cinctum zu betrachten. Die Tafelung, welche mit der der vorigen Gattung iibereinstimmt, kommt an lee- ren Schalenmembranen stets deutlich zum Ausdruck, indem die Tafelgrenzen als feine, etwas erhabene Linien erscheinen.

Glenodinium foliaceum Stein. Stein, Org. d. Infus. Abth. II], 2, Taf. UI, Fig. 22—-26.

Diese in dorsoventraler Richtung blattdtinn abgeplattete, mit einer zarten, dem Anscheine nach ganz structurlosen Mem- bran versehene Art, welche in dem Hafen von Wismar von Stein entdeckt wurde, kommt iiberall an geschiitzten, mit Pota- mogeton oder Algen bewachsenen Stellen an den Ufern der in- neren und fusseren Skiiren vor, und zwar in grosser Anzahl

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 53

(T6l6wik bei Helsingfors, Sept. 1893, L6f6-Sund wiihrend der ganzen warmen Jahreszeit 1889—94).

Ceratium hirundinella O. F. M. var. fwrcoides mihi. (Taf. II, Fig. 24).

Levander, Medd. af Soc. pro Fauna et FI. fenn. H. 17, 1890—92, p. 131 (Ceratiwm furca).

Ceratium hirundinella habe ich in den Skiren nur an sol- chen Stellen gefunden, wo das Wasser stark versiisst war, nim- lich im nordlichen Hafen von Helsingfors (Mai 1892) und in der Esbo-Bucht bei Bobiick (Juli 1892, Pr. n:o 143), Die hier ange- troffene, pelagisch lebende Form besitzt nur zwei hintere Hoér- ner, welche weniger divergiren als bei der typischen Siisswas- serform, so dass sie etwas an das marine, an unserer Kiiste noch nicht angetroffene Ceratiwm furca erimnert. Dass sie nicht, wie man vorerst glauben médchte, als eine durch das brack- wasser bedingte Varietiit anzusehen ist, geht daraus hervor, dass die Exemplare, welche aus dem 4 km NW von Bobick gele- genen Binnensee Lohijirvi von mir gefischt wurden (Juli 1892), ganz dieselben Merkmale aufwiesen, welche fiir jene characte- ristisch sind. Wahrscheinlich ist die in Rede stehende Cera- tium-Varietat aus dem ebengenannten Binnensee durch den aus demselben entspringenden Bach in die Esbo-bucht verschleppt.

Ceratiwm tripos O. F. M. (Taf. II, Fig. 25).

Miiller, Animale. infus. p. 136, Taf. XIX, Fig. 22 (Cercaria tripos). Ehrenberg, Infus. p. 255, Taf. XXII, Fig. 18 (Peridinium tripos). Claparéde & Lachmann, Inf. p. 396. Biitschli, Morph. Jahrb. X, 1885, p. 512. Bergh, Org. d. Ciliofl. Morph. Jahrb. VII, 1881, p. 204. Stein, Org. d. Infus. Abth. III, 1, Taf. XVI, Fig. 1—7.— Bergh, Zool. Jahrb. Bd. Il, 1886 p. 73. Hensen, Fiinfter Ber. Komm. Kiel, p. 72. Mdbius, Bruchst. Infus. fauna d. Kieler Bucht. p. 111.

Von Ceratium tripos wurden im Herbst (26 Sept.) 1891 bei Léfé einzelne Individuen beobachtet, welche die grésste Ahn- lichkeit mit Exemplaren aus der westlichen Ostsee aufwiesen.

Auch Imhof erwiihnt der vorliegenden Art aus dem finni- schen Meerbusen (Zool. Anz. Bd. IX, 1886, p. 614).

Jt =>

K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Dinophysis rotundata Clap. Lachm, (Taf. Il, Fig. 26).

Claparéde & Lachmann, Infus. p. 409, Taf. XX, Fig. 16. Stein, Org. d. Infus. Abth. III, 2, Taf. XX, Fig. 1—2.

Im Seewasser, pelagisch, bei L6f6 (Juni 1890, 1893), bei Kyt6 (Pr. n:o 178) und im Rams6-Sunde (Juli 1892, Pr. n:o 131). Ex. a: L. 0,045 mm, Br. 0,041 mm. Ex. b: L. 0,046 mm, Br. 0,035 mim.

Dinophysis acuta Ebg. (Taf. Il, Fig. 27).

Claparéde & Lachmann, Inf. 'p. 406. Bergh, Org. d. Cilofl. p. 218, Fig. 49--52. Mébius, Bruchst. d. Inf. fauna d. Kieler Bucht p. 112.

Dinophysis acuta ist hiufiger als die vorige Form in dem Plankton der Skiren. Esbo-L6f6 (Juli 1890) L. 0,057 mm Ramsé-Sund (Juli 1892, Pr. n:o 131), bei Hundorn (Juli 1892, Pr. n:o 163). Auch in dem Lappwik (Oct. 1892), dem nordli- chen Hafen von Helsingfors (Oct. 1892) und bei Folis6é (Oct. - 1892) habe ich Dinophysis-Exemplare gefischt, die wohl zur Formengruppe der D. acuta zu zihlen sind.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 5d

IlI. Infusoria.

Eichwald erwiahnt einer nicht unbetriachtlichen Anzahl Infu- sorien aus dem finnischen Meerbusen. Ich lasse hier ein Ver- zeichniss der von Eichwald an der Siidkiiste, bei Reval, ange- troffenen Arten folgen.') Wo die Nomenklatur Eichwald’s von der jetztgebriiuchlichen abweicht, habe ich die von ihm ange- wandte Benennung in Parenthese gesetzt.

Holotricha. Lionotus fasciola (Amphileptus fasciola). Nassula aurea (Chilodon ornatus). Dysteria monostyla (Euplotes monostylus). Glaucoma scintillans. Frontonia leucas (Bursaria vernalis). Plewronema chrysalis (Paramaecium chrysalis). Heterotricha. Climacostomum sp. (Leucophrys patula). Oligotricha. Tintinnus mquilinus. Hypotricha. Uroleptus piscis (Oxytricha caudata). tylonychia pustulata. Euplotes charon (Himantophorus charon). » » ? (Euplotes striatus). Diophrys appendiculatus (Stylonychia appendi- culata). Peritricha. Vorticella nebulifera.

1) Fichwald, Zweiter Nachtrag zur Infusorienkunde Russlands. In Bulletin de la Soc. imp. des naturalistes de Moscou. T. XVII, 1844, p. 480—587.

Es sei hier bemerkt, dass Koschewnikoff in seinem Verzeichnisse (La Fauna de la mer Baltique et les problémes des explorations prochaines de cette faune) von den Eichwald’schen Infusorien nur drei Species nam- haft macht, namlich Ervilia monostyla, Climacostomum patulum und Sten- tor coeruleus (von Hapsal).

56 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Vorticella citrina. Carchesium polypinum. Epistylis digitalis.

» flavicans.

» anastatica. Ophrydium versatile. Cothurnia pupa EKichw.

» maritima.

» tincta.

» havniensis. Vaginicola crystallina.

Suctoria. Acineta tuberosa.

Bemerkung. Ein ganz rathselhafter Organismus ist das s. g. Zoothamnium flavicans Eichw., welches an einer an Ceramium diaphanum hefestigter Synedra sitzend gefunden wurde. Eich- wald, Bull. Mosc. T. XXII, 1849, p. 512, Taf. IV, Fig. 23.

In dem Ostlichsten Theile des finnischen Golfes bei Wi- borg und Peterhof wurden von Eichwald?) folgende Arten notirt:

Holotricha. Enchelys nebulosa, Wiborg.

Coleps hirtus, » Dileptus anser (Amphileptus margaritifer), Wi- borg.

Chilodon cucullulus, Peterhof. Glaucoma pyriformis, (Leucophrys pyriformis), Wiborg. Heterotricha. Stentor Roeselii, Peterhof. Hypotricha. Oxytricha pellionella, Wiborg. Stylonychia pustulata, Peritricha. Vorticella citrina, » Cothurnia maritima, Peterhof. Vaginicola crystallina, » Suctoria. Acineta tuberosa, » Bei Hapsal und Kaugern, also schon westlich von der Grenzlinie zwischen dem finnischen Meerbusen und der Ostsee, fand

’) Eichwald, Dritter Nachtrag etc. Bull. de la Soc. imp. des natu- ralistes de Moscou, T. XXV, 1852. p. 388—536,

Acta Socictatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 57

Eichwald eine Menge Infusorien, die hier auch aufgeziihlt

werden mégen.

Holotricha.

Heterotricha.

Hy potricha.

Holophrya discolor, Hapsal. Spathidium spathula(Leucophrys spathula), Hapsal. Prorodon teres, Hapsal. Lionotus fasciola (Amphileptus fasciola), Hapsal. Loxophyllum meleagre (A. meleagris), » Dileptus anser (A. margaritifer), » Nassula awrea (Chilodon ornatus), Nassula elegans, Hapsal. Chilodon cucullulus, Hapsal. Glaucoma scintillans, Hapsal. » pyrifornis (Leucophrys pyriformis), Trichoda pura), Hapsal. Frontonia leucas (Bursaria vernalis) » Colpidium colpoda (Paramaecium colpoda) » Colpoda cucullus (Colpoda ren) > Paramaecium aurelia, Kaugern, Hapsal. » » (P. caudatum) Hapsal. » bursaria (Loxodes bursaria) » milium ? » Pleuronema chrysalis (Paramaecium chrysalis), Hapsal. Cyclidium margaritaceum, » Sptrostomum ambiguum, Bursaria truncatella, ? Climacostomum sp. (Leucophrys patula), Hapsal. Uroleptus piscis (Oxytricha caudata), » anus sp. (Leucophrys sangvinea), » Pleurotricha lanceolata (Stylonychia lanceolata), Hapsal. 2 Oxytricha plicata Eichw. +), Hapsal. Stylonychia pustulata, Hapsal.

1) sun animal complétement indeterminable» Claparéde & Lach- mann, Infus. p. 151,

58 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Peritricha.

Suctoria.

Diophrys appendiculatus (Stylonychia appendi- culata), Hapsal. Aspidisca lynceus, Hapsal.

» turrita (Euplotes aculeatus), Hapsal. Vorticella convallaria, Hapsal.

» picta (zweifelhafte Form), Hapsal.

» hamata » » »

» pygmaea » » >

Zoothamnuum niveum, Kaugern. Epistylis anastatica, Kaugern, Hapsal. Cothurnia maritima, » »

» tincta, Hapsal. Vaginicola crystallina, Hapsal. Acineta tuberosa, Kaugern.

Seit Eichwald finden wir in der Litteratur kaum einige Notizen iiber die Infusorien des finnischen Meerbusens. Grimm }) erwahnt Freia elegans von Helsingfors und Imhof?) einer unbe- stimmten Stentor-, Vorticella- und Codonella-Att.

Die von mir im Seewasser unseres Gebietes beobachteten Infusorien sind folgende:

Holotricha.

Prorodon teres Ebg., s. Lagynus ocellatus Daday, m.

» sulcatus Gruber, m. Trachelophyllum brachypharynx sp. n., 0. Trachelocerca phoenicopterus Cohn, 7. Coleps hirtus Ebg., s.

_ Mesodinium pulex Cl. und Lach., s und m.

Lionotus fasciola Ebg., s und m.

» anas O. F. M., s und m. Loxophyllum meleagre, O. F. M., s. » setigerum Quenn., m. » armatum Cl. und L.. s.

Trachelius ovum Ebg., s. Nassula aurea Ebg., s.

1) Grimm, Zur Kenntniss d. Fauna der Ostsee etc. (Russisch) 1877, p. 6. *) Imhof, Zool, Anz. Bd. IX, 1886, p. 614.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XU, n:o 2. 59

Heterotricha.

Oligotricha.

Chilodon crebricostatus Mobius, m.

» cucullulus Ebg., s und m. Chlamydodon mnemosyne Ebg., Trochilia (2) crassa n. sp., d. Dysteria lanceolata Cl. und L., m. Frontonia leucas Ebg., s Ophryoglena sp. Cinetochilum margaritaceum Ebg., s. Ancistrum bic Quenn., parasitisch in Mytilus

edulis, Dorian ade aurelia O. F. M.. s Urocentrum turbo O. F. M., s Pleuronema chrysalis Ebg., s und m. Plagiopyla nasuta Stein, s. Discophrya planariarum Siebold, parasitisch in

Planaria, s. Metopus sigmoides Cl. und Lach., s und m. Spirostomum teres Cl. und Lach,, s und m. Condylostoma patens O. F. M., m Climacostomum virens kbg., s. Stentor polymorphus Kbg., s.

» multiformis O. F. M., m Folliculina elegans Cl. und Lach., m

» ampulla O. F. M., m Caenomorpha medusula Perty, s Strombidium stylifer n. sp., 0.

» grande n. sp., 0.

Tintinus inquilinus O. F. M.,

» subulatus Ebg., m.

» borealis Hensen, m, pelagisch.

> Ehrenbergii Cl. und Lach., m, pelagisch. Codonella bottnica Nordqvist, b, pelagisch.

» Brandtii Nordqvist, 6, pelagisch. » campanula Ebg., m, pelagisch. » tubulosa mihi (C. ventricosa Nordqvish),

b, pelagisch. orthoceras Haeck., m, pelagisch. beroidea Stein, m, pelagisch.

60 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna. Hypotricha. Sttchotricha sp. Oxytricha (Epiclintes) retractilis Cl. und Lach., m. » ferruginea Stein, s. Stylonychia mytilus Ebg., s. Euplotes charon Ebg., s und m. » patella Ebe., s und m. » harpa Stein, m. Diophrys (Styloplotes) appendiculatus Ebg., m. Uronychia transfuga O. F. M., m. Aspidisca lyncaster Stein, m. » costata Ebg., s. Peritricha. Trichodina pediculus? Ebg. auf Gasterosteis, s. Vorticella striata Duj., m. » monilata Tatem, s. » citrina Kbg., s. ry > marina Greeft, m. < ae aa Carchesium sp. < Y. \ Zoothamnium Cienkowskii? Wrzesn., m. ¥ \ Ophrydium versatile O. F. M., s und m. | Cothurnia maritima Ebg., m.

» nodosa Cl. und Lach., m. » curvula Entz, m. » recurva Cl. und Lach., m.

v

(Pyxicola) socials Gruber, m. Vaginicola erystallina Ebg., s und m. » operculata Gruber, m. Suctoria. Acineta tuberosa Ebg., m. Also zusammen 76 Arten; von diesen sind: 21 Siisswasser-Arten (inclusive 1 Endoparasit), 34 marine Arten (inclusive 1 Endoparasit), 11 in Siiss- und Meerwasser vorkommende und 7 Arten, die nur aus dem finnischen oder bottnischen Meerbu- sen bekannt sind.

Pelagisch sind 9 Arten, der Gattungen Tintinnus und Codonella; die tibrigen wurden am Ufer oder in geringeren Tie- fen angetroffen und kénnen daher als der littoralen Region angehorig betrachtet werden.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XU, n:o 2.

61

Uberhaupt habe ich in der Umgebung von Helsingfors 108 Species beobachtet und bestimmen kénnen, deren Vertheilung in den verschiedenen Gewiissern durch folgende Tabelle ver-

anschaulicht wird.

Holotricha.

Holophrya discolor . Urotricha farcta Prorodon teres . Lagynus ocellatus . i sulcatus Trachelophyllum rynx N. Sp. Lacrimaria olor

Trachelocerca phoenicopterus

Coleps hirtus. Didinium nasutum Balbiani Mesodinium pulex . LInonotus fasciola

% anas Loxophyllum meleagre setigera . = armatum

Trachelius ovwm Dileptus anser Loxodes rostrum Nassula aurea

* rubens . Chilodon crebricostatus

a cucullulus Chlamydodon mnemosyne

Trochilia (7) crassa n. sp.

Dysteria lanceolata

brachypha-

Sc

x

‘Sejod ‘dung

| -gasuaturg

i" rep) ie | oo: wo | 2a | Bo w= | oS ls oS wn 98 = id ae Be I Ae | | . } | } ies | | oe 4 | re! a I ' ' }+| +

4"

~ddipy *.t89

2 tT!

& 3 baa

2 > } 7 | ow

oe I

xe

i

=e

i

+

|

}

i

|

ye

i

1950)

‘uezynyd

Frontonia atra .

a leucas Ophryoglenu sp. - Colpidium colpoda . Plagiopyla nasuta . Cinetochilum margar en Ancistrum mytili Paramaecium bursaria

: aurelia . Urocentrum turbo . Lembadion bullinwn Pleuronema chrysalis . Discophrya planariarum . Opalina ranarum . Plagiotoma lwmbrict Nyctotherus cordiformis

. ovalis .

Heterotricha.

Blepharisma lateritia . Metopus sigmoides .

» contortus

» bacillatus

Tropidoatractus acununatus .

Spirostomum teres

ambiguum Condylostoma patens - vorticella

Bursaria truncatella Climacostomum virens. Stentor polymorphus

» multiformis

x coeruleus

62 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Ri a8 w| F| 2 tel A) aoe | eS os B3|2e|23\e8\sB| 3 Bi |S |S |Sa) a) & ee | | oe “+ + ate zg = a. a ior | +} | + + 4- +|+ = 4 +- gh ~ + ele: + -L } + | + et us | +} + | oe | +

‘Sepad 90g

woz yd -LoF

+ +

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 63

Stentor igneus . Folliculina elegans.

ai ampulla Caenomorpha medusula Discomorpha pectinata

Oligotricha.

Strombidium stylifer n. sp. . i grande ni. sp..

HHalteria grandimella Tintinnus imquilinus .

¥ subulatus

r borealis .

% Ehrenbergi Codonella bottnica .

‘3 Brandtu.

" campanula

" tubulosa .

:, ventricose

a orthoceras

= bercidea .

. lacustris . Hypotricha.

Urostyla Weisser Stichotricha secunda Uroleptus piscis . Oxytricha retractilis

f ferrugined . Stylonychia mytilus Flistrio Steini Euplotes charon

» patella

. harpa .

i val f2| Ps dts} e 5 | om} @ ly | Bo | Sf) be | Se | 5, | ? | ow eS els) cee = ee

ee Me | | sovehOanhil

+ | ial ee | + | } | | ee ems | ee Ler | | Riese Ss leateel te | bovine | + | | | , | Paes em j ali beet aa al | | | ey, 3.1 | | | ape kets -| | | Po co | a! TY | pee hae opi ies P+} | = al) | bite | te + | | + j / : | / | | | | ee ial | / sy ae | + | + | Gu | ee | ‘ies ie | feo me .«] | | + | en eis

64 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

s)

yeduiny soon “usqety aoa TASSBAL ussey ‘uaz nya -19F

“IF 11-999

& SE es Bmw

oOo

=

‘dummy Nddipy “104 | ‘Seped 90g

Diophrys appendiculatus. . - | pats Uronychia transfuga . si \ a alke a EN Aspidisca lyncaster . + (| te oe

costata | : ="

Peritricha. = RSE ME: Ra RES

Trichodina pediculus (?) . + . Fee Ghat ta Vorticella striata | | : monilata . - - +| | is citrinad . .- + + © | ty | mayinad. » + + > | 4. |

: putrina. . - + +] + ae |

fi Bp nes ce hance | | a Carchesium sp. . ae ee = Zoothamnium Cienkowskii (2) Epistylis flavicams. «© - © +) + | Ophrydium versatile . . + - ie Iecagy 34 Cothurnia maritima | | A Pt Se a ae | | |

e curvula . | tera

; veCurvua .

- Le te | a Vaginicola crystallina. . . + | sale | operculata. . . . |

3 eee

Suctoria. |

Acmela tuberosas.. .. .. se abo, Oe as ae

Holotricha.

Holophrya discolor Ebg. Ehrenberg, Inf. p. 314, Taf. XXXII, Fig. 8. Biitschli, Proto- zoa, Il, Taf. LVI, Fig. 7. Schewiakoff, Holotr. p. 10, Taf. I, Fig. 3—8.

Skilérn, in stehendem Wasser (August 1893). Zahlreiche Exemplare.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 65

Urotricha farcta Clap. & Lachm.

Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 314, Taf XVIII, Fig. 9. Biitschli, Protozoa, Ill, Taf. LVII, Fig. 1. Schewiakoff, Holotr. p.:4,, 180... Fig. 1,

LOfo, Regenwasserpfiitzen auf einer Klippe (Juni 1892); Tuimpel bei Skaloérn (Juli 1892); Sphagnum-Tiimpel auf L6fé (Juni 1893).

Prorodon teres Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 316, Taf. XXXII, Fig. 11. Cohn, Z. f. w. Z. Bd. IV, 1853, p. 269, Taf. XII], Fig. 1-6. Kent, Manual, II, p. 492. Butschli, Protozoa, III, Taf. LVII, Fig. 3. Schewiakoff, Holotr. p. 13, Taf. I, Fig. 9—13.

Die im L6féd-Sunde hiiufige (Juni 1893) Prorodon-Form gehort wohl zu dieser Art, mit welcher sie nach der ausfiihr- lichen Darstellung Schewiakoffs die grisste Ubereinstimmung aufweist. Der nach Nahrungszustande, Contraction etc. in seiner Form einigermassen wechselnde Kd6rper ist oft in der Mittel- region etwas schmialer, so dass die Gesammtgestalt birnférmig wird, wobei das orale Ende den breiteren Theil der Birne vor- stellt. Der Schlund ist sehr erweiterungsfiihig, wie man sieht. wenn das Infusor Cysten von Glenodinium balticum verschlingt, von welchen sein Kérper oft vollgepfropft ist. Ein aufgemesse- nes Exemplar, welches sich jedoch etwas contrahirt hatte, be- trug in der Lange 0,084 mm, in der Breite 0,063 mm, was ja mit den von Schewiakoff fiir P. teres angefiihrten Dimensionen gut tubereinstimmt.

Lagynus ocellatus Daday.

Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 218, Taf. IX, Fig. 8—9 (,,freia elegans a l'état libre“). Daday, Mitth. d. zool. Stat. Neapel, Bd. Vl, 1886, p. 489, Taf. XXV, Fig. 6—7.

Diese an der norwegischen Kiiste und bei Capri beobach- tete Art ist nicht selten in unseren Skiren. Der Kérper besitzt einen leichten bliulich-grauen Farbenton. Der Pigmentfleck am Vorderende des Kérpers ist ebenso gross, wie in der Daday’- schen Figur und scheint nicht rein schwarz, sondern blau- schwarz zu sein. Der Kern ist einfach, oval, wie er von Da-

~

0

66 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

day gezeichnet ist, aber bei einem Exemplar (August 1893) war er fiinfgliedrig, rosenkranzformig. Am Strande von LOofo (Sept. 1892, Aug. 1893), sowie zwischen kleinen Algen in 10 m. Tiefe S von Gasgrund (Aug. 18993).

Lagynus sulcatus Gruber. Gruber, Protoz. Haf. Genua, p. 509, Taf. X, Fig. 37—39. Altes Wasser vom Ufer der Insel LOfo (Juni 1893).

Trachelophyllum brachypharynx n. sp. (Taf. Il Fig. 1).

Kérper gross, 0,35—0,40 mm. lang, deutlich abgeplattet, spindelférmig. Der Halsabschnitt ist in vdllig ausgestrecktem Zu- stande gleich lang wie der eigentliche Korper, welcher nach dem abgerundeten Hinterende hin sich verschmalert. Das Vor- derende des Halses triagt, wie bei den ZLacrymaria-Arten, einen schmileren, pfropfférmigen Fortsatz mit terminaler Mundoffnung. Bei Contraction des Halses wurde auch der Pfropf oder Mund- zapfen etwas verkiirzt, war aber noch in contrahirtem Zustande deutlich zu sehen. Er ist von einer Anzahl gerader, hyaliner Stiibechen durchzogen, welche nur doppelt so lang sind als er und in den Hals hineinragen. Hinsichtlich der Kiirze der Schlund- stabchen weicht unser Infusor von 7. apiculatum Perty (Clap. «& Lachm.) ab, welche Form mit langen, den ganzen Hals durch- setzenden Stabchen versehen sein soll?), und nahert sich den eigentlichen Lacrymaria-Arten, bei denen aber der Korper nicht abgeplattet ist. Ich kann nicht bestimmt behaupten, dass die Wimpern an der Basis des Mundzapfens langer als die Korper- cilien waren. Diese entspringen von deutlichen Papillen, welche in meridionale Langsreihen angeordnet sind und dadurch eine feine Streifung der Koérperoberfliiche bedingen. Der Korper ist durchsichtig, das Entoplasma gekérnt und enthalt groéssere, matt- glinzende Kugeln. Im Ectoplasma beobachtete ich zarte, ziem- lich lange, lichtbrechende Stibchen, die der K6érperoberflache

1) Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 307, Taf. XVI, Fig. 1. Biitschli, Protozoa, II, Taf. LVII, Fig. 12.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2 67

~~.

parallel liegend, unregelmiassig zerstreut waren. Obwohl sie beim Zusatz von Essigséure-Methylgriin nicht ausgeschnellt wur- den, médchte ich sie doch fiir Trichocysten halten. Im Hinter- ende des Kérpers findet sich eine grosse, contractile Vacuole, welche sich durch eine postero-terminale Offnung nach aussen entleert. Eine helle grosse Vacuole sah ich bei dem abgebil- deten Individuum auch an der Ubergangsstelle zwischen dem Halse und dem Ko6rper, bin aber nicht sicher, ob sie ebenfalls contractil war. Drei (zwei?) grosse, runde, homogen erschei- nende Macronuclei in der Mitte des Korpers. Nahrung fein.

Characteristisch fiir die vorliegende Art bleiben also die betrachtliche Grdsse und blattartige Abplattung des contractil- metabolischen Korpers, der pfropfartige Mundzapfen, die kurzen Schlundstabchen und die tangentialen trichocystenartigen Gebilde im Ectoplasma.

L6f6, am Ufer (Juni, August 1893, einzelne Exx.)

Lacrymaria olor O. F. M.

Miller, Animale. Inf. p. 75, Taf. X, Fig. 12—15 (Vibrio olor). Ehrenberg, Inf. p. 342, Taf. XXXVIII, Fig. 7 (Trachelocerca olor). Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 298, Taf. XVI, Fig. 5—8. Quennerstedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund. T. II. 1865, p. 45, Taf. 1, Fig. 5. Kent, Manual. Il, p. 515, Taf. XXVII, Fig. 29—31 (Trachelocerca olor). Biitschli, Protozoa, III, Taf. LVI, Fig. 9.

Skalorn, Moostiimpel (August 1893).

Trachelocerca phoenicopterus Cohn,

Cohn, Z. f. w. Z. Bd. XVI, 1866, p. 262, Taf. XIV, Fig. 1—3. Quennerstedt, Bidrag II, Acta Univ. Lund. 1867, p. 13, Taf I, Fig. 9— 10. Kent, Manual, II, p. 516, Taf. X XVII, Fig. 32. Mébius, Bruchst. Inf, fauna Kieler Bucht, p. 101.

F6lis6, Seeufer (October 1892).

Coleps hirtus Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 317, Taf. XX XIII, Fig. 1. Kent, Manual, II, p. 507, Taf. XXVII, Fig. 3, 4. Maupas, Arch. zool. exp. et gen. 2:me ser. T. III, 1885. Biitschli, Protozoa, III, Taf. LVIII, Fig. 1a—f.

68 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Uberall in stehendem Wasser (Graben bei Skalorn, Juli 1893), auch im LO6fé-Sunde zwischen faulenden Algenmassen sehr hiiufig (August 1892). Bei Wiborg im Seewasser nach Eichwald (3:ter Nachtr. Bull. Mosc. XXV, 1852, p. 396).

Didinium nasutum O. F. M.

Miller, Animalc. Inf. p. 268, Taf. XX XVII, Fig. 20—24 (Vorticella nasuta). Balbiani, Arch. Zool. exp. & gen. T. I Biitschli, Proto- zoa, Ill, Taf. LVIII, Fig. 3 a—e.

In der Umgebung von Helsingfors; die Fundstelle nicht

notirt. Didinium Balhiam Bitschli.

Biitschli, Protozoa, HI, Taf. LVIII, Fig. 4 a—b. Fabre-Do- mergue, Ann. sc. nat. Zoologie, T. V, 1888, p. 35, Taf, IV, Fig. 43—50. Schewiakoff, Holotr. p. 15, Taf. II, Fig. 14—21.

In Siisswasserpfiitzen auf der Insel Lofo (Juni 1892) und in dem Graben des botanischen Gartens (Nov. 1892).

Mesodinium pulex Clap. & Lach.

Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 370, Taf. XIII, Fig. 10, 11 (Halteria pulex). Cohn, Z. f. w. Z. Bd. XVI, 1866, p. 293, Taf. XV, Fig. 32—34 (Acarella siro). Quennerstedt, Acta Univ. Lund. p. 32. (A. siro). Stein, Org. d. Inf. Bd. IL. p. 148 (M. acarus). Rees, Tijd- schr. Nederl. Dierk. Ver. Suppl. I Aflev. II, 1883—84, p. 655, Taf. XVI, Fig. 24. Entz, Mitth. Zool. Stat. Neapel, Bd. V, 1884, p. 303, Taf. XX, Fig. 8— 15. Merejkowsky, Comptes rendus Ac. se. Paris, T. 95, 1882. Mau- pas, Ibid. T. 95 u. 96, 1888.

Eine kleine, im Wasser von dem Ufer des L6f6-Sundes hau- fige (August 1892, Juni 1893) Mesodiniwm-Art, die bei einer Dicke von 0,021—0,022 mm eine Lange von ca. 0,049 mm hat, halte ich fiir identisch mit Mesodiniwm pulex, welches an den Kiisten verschiedener Meere wie auch im Sitisswasser von mehreren Autoren gefunden worden ist. Sowohl das Ausse- hen des Thierchens, wie auch dessen Dimensionen, welche nach Geza KEntz bei Exemplaren aus der Neapel-Bucht zwischen 0,03—0,04 mm Linge und 0,02—0,03 mm _ Dicke schwanken, befestigen diese Auffassung. Auch am Seestrande

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2 69

der Insel Félis6 wurde dieselbe Form (im October 1892) ange- troffen. Lange 0,027 mm.

Lionotus fasciola Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 356, Taf. XX XVII, Fig. 3 (Amphileptus fasciola). Dujardin, Inf. Taf. XI, Fig. 17 (A. fasciola)) Cohn, Z. f. w. Z. Bd. V, 1854, p. 4384, Taf. XXII A, Fig. 6, 7 (A. fasciola). Wrzes- niowski, Z. f. w. Z. Bd. XX, 1870, p. 500, Taf. XXIII, Fig. 29—32. Kent, Manual, Il, p. 743, Taf. XLII, Fig. 5—11. Rees, Tijdschr. Nederl. Dierk. Vereen. Suppl. I, Afl. 2, 1884, p. 609, Taf. XVI, Fig. 2 (Loxophyilum duplostriatum). Andrussowa, Trudi 8:t Petersb. Obtsch. Estest, T. XVII, 1, 1886, p. 256, Taf. II, Fig. 14 (Loxoph. duplostriatum). Schewiakoff, Holotr. p. 19, Taf. II, Fig. 27—30.

In Siisswasser und im LO6fé-Sunde (August 1893).

F Tionotus anas O. F. M.

Miiller, Animale. Inf. p. 72, Taf. X, Fig. 3—5 (Vibrio anas). Du- jardin, Inf. Taf. XI, Fig. 6 (Lionotus folium). Wrzesniowski, Z. f. w. Z. Bd. XX, 1870, p. 497, Taf. XXII, Fig. 26—28 (ZL. folium). Kent, Manual, II, p. 742, Taf. XLII, Fig. 12, 13 (ZL. Wrzesniowski). Biitschli, Protozoa, III, Taf. LIX, Fig. 5 a—b (ZL. anser).

Im LOofé-Sunde (August 1893),

Loxophyllum meleagre O. F. M.

Ehrenberg, Inf. p. 357, Taf. XXXVIII, Fig. 4 (Amphileptus melea- gris). Dujardin, Inf. Taf. XIV, Fig. 6. Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 358, Taf. XVI. Fig. 9. Quennerstedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund. 1865, p. 45, Taf. I, Fig. 8. Wrzesniowski, Arch. f. mikr. Anat. Bd. V, 1869, Taf. IV, Fig. 28. Kent, Manual, II, p. 528, Taf. XXVII, Fig. 52. Biitschli, Protozoa, Ill, Taf. LX, Fig. 2 a—b. Bal- biani, Zool. Anz. Bd. XIII, 1890, p. 110—115, 132—136, 9 Figg.

Aus dem Rams6-Sunde (Juli 1894). Die Art wird von Eich-

wald von Hapsal angegeben.

Loxophyllum setigerum Quenn. Quennerstedt, Bidrag Il, Acta Univ. Lund. 1867, p. 6, Taf. 1 Fig. 4. Kent. Manual, II, p. 530. Biitschli, Protozoa, III, Taf. LX, Fig. 1. Diese Art, die zuerst von Quennerstedt an der Kiiste des Kattegat bei Warberg beobachtet wurde, ist ausgezeichnet durch starre, borstenfOrmige Gebilde am Korperrande. Nach dem,

70 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

was ich beobachten konnte, sind diese keineswegs als entladene Trichocysten zu betrachten. L. 0,13 mm, Br. 0,06 mm. L6fo-Ufer (Juni 1893).

Loxophyllum armatum Clap. & Lach.

Claparéde & Lachmann, Inf. & Bhiz. p. 362, Taf. XIV, Fig. 17. Kent, Manual, II, p. 529, Taf. XXVII, Fig. 53. Biitschli, Protozoa, HI, Taf. LX, Fig. 2,

L6f6, am Ufer (August 1893).

Trachelius ovum Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 323, Taf. XXXIII, Fig. 13. Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 345. Cohn, Z. f. w. Z. Bd. IV, 1853, p. 266, Taf. XIII, Fig. 8, 9. Gegenbaur, Arch. f. Anat. u. Phys. 1857, p. 309—312. Kent, Manual, Il, p. 522, Taf. XXVII, Fig. 388. Foulke, Ann. Mag. Nat. History. Vol. XVI, 1885 p. 477—78. Biitschli, Protozoa, lll, Taf. LIX, Fig. 3. Fabre-Domergue, Journ. d’Anat. & Phys. 1891, p. 1—21, Taf. V.

Von diesem ausgezeichneten Infusor fand ich zahlreiche Exx. in dem Brunnen auf L6fo (Juni 1893), wie auch einzeln im Seewasser nicht nur in den inneren Skiiren im Rams6-Sunde, (August 1893), zusammen mit Cordylophora lacustris, sondern auch in den ausseren und zwar im Sunde zwischen den Inseln Lofo und Sumparn zwischen Po‘amogeton perfoliatus, (August 1893). Andere Fundorte: Graben auf Foélisé (October 1892), Waldtiimpel auf LOfo (Juni 1894).

Dileptus anser O. F. M.

Miiller, Animalc. Inf. p. 72, Taf. X, Fig. 7—11 (Vibrio anser). Ehrenberg, Inf. p. 355, Taf. XXXVII, Fig. 4 (Amphileptus anser), Fig. 5 (A. margaritifer). Dujardin, Inf. Taf. VII, Fig. 17. Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 349, Taf. XVI, Fig. 3 (Amphileptus gigas). Quennerstedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund. 1865, p. 44 Taf. I, Fig. 7. Quennerstedt, Bidrag H, Acta Univ. Lund. 1867, p. 4, Fig. 8—12. -- Wrzesniowski, Z. f. w. Z. Bd. XX, 1870, p. 504, Taf. XXIII, Fig. 3883—44 (Dileptus gigas). Kent, Manual, II. p. 524, Taf. XXVII, Fig. 68, (A. gigas). Bitschli, Protozoa, Taf. LIX, Fig. 4a—g. Schewiakoff, Holotr. p. 22, Taf. Ill, Fig. 31—33.

Im Wasser aus den Skalérn-Griiben (August 1893).

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 71

Loxodes rostrum Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 324, Taf. XXXIV, Fig. 1. Dujardin, Inf. Taf. XI, Fig. 5 (Pelecida rostrum). Glaparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 339. Taf. XVII, Fig. 2. Kent, Manual, Il, p. 748, Taf. XLII, Fig. 1—3. Wrzesniowski, Z. f. w. Z, Bd. XX, 1870, p. 489. Taf. XXII, Fig. 21—25. Quennerstedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund 1866, p. 51, Taf. 1, Fig. 9 A—B. Mehrere Exemplare von Skalorn (Juli 1893 und 1894

zwischen Lemna). Nassula aurea Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 340, Taf. XXXVII, Fig. 3. Cienkowski, Z. £ “w. Z.-Bad. VI 1855, p. 301, Taf X, Fig. 1—10° (W.. viridis). Kent, Manual, Il, p. 494, Taf. XXVI, Fig. 42 (N. ornata). Biitschli, Protozoa, Ill, Taf. LX, Ftg. 4 a—f. Schewiakoff, Holotr. p. 28, Taf III, Fig. 39—46.

Diese Art ist eine von den am meisten in die Augen fal- lenden Ciliaten des flachen algenreichen Ufers am LO6fd-Sunde und ist daselbst von mir vom Juni bis September im Laufe mehrerer Jahre beobachtet worden. Die an dem genannten Orte vorkommenden Exemplare sind in der Regel kurz und dick, mit breit abgerundeten Kérperenden, und intensiv gelb gefiarbt durch Phycoxanthin, einen Farbstoff, der von verdauten Os- cillariaceen herriihrt (Schewiakoff). Trichocysten sind bei ihnen stets vorhanden und werden beim Reize ausgeschleudert. Ein kleineres kurzes Exemplar, welches aufgemessen wurde, betrug in der Linge 0,143 mm, in der Breite 0,112 mm.

Nassula elegans Ebg. (Chilodon ornatus? Ebg.) wird von Eichwald aus dem Seewasser bei Hapsal angefiihrt (3:ter Nachtr. Bull. Mose. T. XXV, 1852, p. 516).

Nassula rubens Clap. & Lach.

Claparede & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 330, Taf. XVIII, Fig. 8. Kent, Manual, Il, p. 496.

Graben bei Skilérn (Juni 1892).

Chilodon crebricostatus Mobius. Mobius, Inf. fauna d. Kieler Bucht, p. 89, Taf. VII, Fig. 1.

Eine kleine, 0,039 mm lange und 0,018 mm breite, mit dicht gestreifter Bauchseite versehene Chilodon-Art, welche zwi-

72 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

schen Algen (Cladophora, Ceramium) von dem 6stlichen, expo- nirten Ufer der Insel L6fé angetroffen wird (August 1893), halte ich fiir identisch mit derselben Form, die M6bius aus dem Kieler Hafen beschrieben hat. Ein grésseres Exemplar von 0,072 mm Liinge und 0,051 mm Breite gehdrte wohl auch zu dieser Art.

Chilodon cucullulus Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 336, Taf. XXXVI, Fig. 7. Dujardin, Inf. Taf. XIIL, Fig. 9 (Lowodes cucullulus), Taf. VI. Fig. 6. Claparéde & Lachmann Inf. & Rhiz. p. 334. Stein, Org. d. Inf. Abth. I, p. 114, Taf. I, Fig. 6—23. Wrzesniowski, Arch. f. mikr. Anat. Bd. V, 1869, Taf. Ill, Fig. 17, 18. Kent, Manual, lI, p. 746, Taf. XLU, Fig. 16—22. —— Biitschli, Protozoa, III, Taf. LXI, Fig. 1 a—d.

Ein 0,070 mm langes und 0,036 mm breites, mit ca. 18 Cilienreihen auf der Bauchseite versehenes Exemplar der Gat- tung Chilodon, welches zwischen Algen auf der Siidseite von L6fs (bei »Notgrund«<) aufgefunden wurde (August 1893), scheint identisch mit dem in Siissgewiissern tiberall verbreiteten Ch. cucullulus zu sein. |

Auch am Ufer von L6f6 und im Ramso-Sunde fand ich im August 1893 Chilodon-Exemplare, die mit dieser Art iden- tisch, oder sehr nahe verwandt sind.

Chlamydodon mnemosyne Kbg.

Ehrenberg, Inf. p. 377, Taf. XLII, Fig. 8. Stein, Org. d. Inf. 1, p. 116, Taf. II, Fig. 1—6. Quennerstedt, Bidrag II, Acta Univ, Lund. 1867 p. 27, Taf. Il, Fig. 1. Kent, Manual, II, p. 750, Taf. XLU, Fig. 41 42.

Am Ufer des L6fé-Sundes (Juni 1893; mehrere Exx.) Ehr- enberg fand diese Art im Ostseewasser bei Wismar.

Trochilia (2?) crassa n. sp. (Taf. Ill, Fig. 2).

In lingere Zeit aufbewahrtem Wasser von dem Seestrande bei Léfé fand ich im October 1892 zahlreiche Exemplare einer zu der Unterfamilie der Hrviliina (Biitschli) gehérenden Art, die ich in der Litteratur noch nicht beschrieben gefunden habe. Da die Erviliinen nur zum Theil genauer untersucht worden sind,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XIL, n:o 2, 73

will ich hier eine ausfiihrliche Darstellung der vorliegenden Form folgen lassen.

Der farblose und formbestiindige Kérper erinnert in seiner Gestalt an die Abbildungen Stein's vom Phascolodon vorticella. Er ist oval, nicht doppelt so lang als breit, seitlich etwas zu- sammengedriickt. Das Vorderende erscheint, von der Riick- seite gesehen, fast quer abgestutzt, das hintere Ende des Kor- pers ist breit bauchig abgerundet. Der Riicken ist hoch ge- wolbt, die grésste Breite sowie die grésste Wélbung desselben liegt hinter der Mitte des K6érpers. Die Seitenflachen des Riic- kens begrenzen das schmale Bauchfeld mit wulstartigen Riin- dern. Die Gesammtgestalt erinnert etwa an eine Cypraea- Schale. An der linken Seitenfliche des Riickens finden sich gewOhnlich zwei schmale, spaltartige Langsfurchen.

Das Bauchfeld stellt eine Liingsfurche dar, die nach links flacher wird und nur durch einen ganz niedrigen Wulst gegen die linke bauchige Seitenfliiche des Riickens abgegrenzt ist, nach rechts dagegen tiefer wird und da von einem verdickten Wulst eingesiumt ist, welcher den rechten Rand des Riickenmantels darstellt. Nach vorn und links gegen den Riicken aufsteigend, erweitert sich das Bauchfeld zu einer breiten, runden Stirn- flache, in deren Mitte sich der Mund befindet. Das Mundfeld ist nicht concav, wie bei Phascolodon, sondern schwach convex und wird von der Fortsetzung des rechten Wulstes begrenzt.

Nur die rechte Seite der Bauchfurche und zum Theil das Mundfeld sind mit Cilien bekleidet. Der iibrige K6rper ist ganz nackt. Die Cilien sind in Reihen geordnet, welche folgenden characteristischen Verlauf zeigen. Neben dem rechten Wulste und ihm parallel zieht sich eine enge, gleichbreite Zone von fiinf oder sechs Cilienreihen hin, die am Hinterende des Korpers, wo sich die Furche etwas vertieft, hakenférmig nach links und etwas ein- wirts um einen sich hier findenden, beweglichen, lanzettfOrmigen Griffel biegen. Nach vorn zu verliuft dieselbe Cilienzone in der zwischen dem convexen Mundfelde und dem genannten Wulste sehr eng gewordenen Furche bis an den Vorderrand des Mund- feldes, wo dieser mit einer von dem Munde ausgehenden undeut-

Kk. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

ae |

lichen Rinne zusammentrifft. Auf dem rechten und vorderen Rande des Stirnfeldes hat also die Cilienzone einen ahnlichen concen- trischen Verlauf, wie ihn Stein bei Phascolodon vorticella dar- gestellt hat. An der linken oder hinteren Seite des oralen Fel- des findet sich ein anderes Streifungssystem. Von der ge- nannten Mundrinne und dem Munde ziehen sehr dicht stehende, zarte Cilienreihen nach hinten zu einer feinen Grenzlinie, die als eine continuirliche Fortsetzung der Furche des Vorderran- des das Stirnfeld nach hinten und unten umgiebt. Die kleine Region des Stirnfeldes, welche vor der Mundrinne zwischen die- ser und der frontalen Cilienzone gelegen ist, scheint nicht be- wimpert zu sein. Weder an der Mundrinne, noch am Hinter- ende wurden langere oder steifere Cilien bemerkt.

Die rundliche Mund6offnung fihrt in eine sehr lange, von sehr zarten Stabchen gestiitzte Schlundroéhre hinein, welche stark gebogen ist. Das hintere, starker gebogene Ende der Schlundréhre, deren convexe Seite nach rechts liegt, ist noch in der Nahe des hinteren Kérperendes zu verfolgen. Dicht hin- ter der Mund6offnung ist die Schlundréhre schwach bulbusartig erweitert.

Der Kern ist hyalin, oval, in der Mitte von einer schma- len Querspalte in zwei getheilt. Nebenkern auch vorhanden.

An der rechten K6rperseite finden sich zwei contractile, dorsal gelegene Vacuoien.

Die Exemplare schwammen lebhaft umher. Sie waren von variabler Grésse. Ein Individuun, welches zu den grésseren gehorte, wies eine Linge von 0,050 mm bei einer Breite von 0,035 mm auf.

Was schliesslich die verwandtschaftlichen Beziehungen un- serer Art betrifft, so erinnert die Kérpergestalt, zum Theil auch die Streifung und das Vorkommen von Stabchen in dem Schlunde an die Gattung Phascolodon, wihrend das Vorhandensein eines beweglichen Schwanzgriffels das Infusor zur Ervilia-Gruppe hin- weist. Unter den hierher gehérenden Gattungen scheint sie sich am nachsten den Trohilia und Dysteria im Sinne Biit- schli’s anzuschliessen. Obwohl nicht unwesentliche Differen- zen zwischen Trochilia palustris Stein, dem Reprisentanten der

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 7)

erstgenannten Gattung, und meiner Art zu erkennen sind, méchte ich diese jedoch bis auf Weiteres als eine ziemlich abweichende Form in dieselbe Gattung stellen.

Dysteria lanceolata Clap. & Lach. Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 285, Taf. XV, Fig. 8—13. Mobius, Inf. fauna d. Kieler Bucht, p. 88, Taf. VI, Fig. 7—9. Von diesem marinen Infusionsthier, welches ich in Kiel 1891 kennen lernte, fand ich ein Exemplar zwischen feinen Algen in 10 m Tiefe, S von der Insel Gasgrund (1893).

Frontonia atra Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 360, Taf. XL, Fig. 6 (Ophryoglena atra). Kent, Manual, II, p. 532, Taf. XXVI, Fig. 63, 64 (O. atra). Fabre-Domergue, Ann. se. nat. Zool. T. V, 1888, p. 19, Taf. Il, Fig. 22—27. Biitschli, Protozoa, Ill, Taf. LXII, Fig. 4 (> F. acuminata = O. atra 4+- acuminata Ebg.»).

Graben bei Skalérn (August 1893). Dunkel, mit schwarzem Pigmentfleck.

Frontonia leucas Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 329, Taf. XXXIV, Fig. 8 (Bursaria leucas). Kent, Manual, II, p. 497, Taf. XXVI, Fig. 37 (Cyrtostomum leucas). Fabre-Domergue, Ann. sc. nat. Zool. T. V, 1888, p. 13, Taf. II, Fig. 16—21 (C. leucas). Biitschli, Protozoa, III, Taf. LXII, Fig. 3 a—c. Schewiakoff, Holotr. p. 38, Taf. IV, Fig. 57—64.

Zusammen mit Prorodon teres und Condylostoma patens ernahrt sich Fr. lewcas am Ufer des L6fé-Sundes von encystir- ten Glenodinien und von Oscillariaceen und Diatomaceen, von denen der K6rper oft vollgepfropft ist. Zoochlorellen fiihrende Exemplare (Bursaria vernalis Ehrenberg, Inf. p. 329, Taf. XXXIV, Fig. 7) wurden nicht gesehen. Trichocystenschicht deut- lich. In Gesellschaft mit Prorodon teres, Pleuwronema chrysalis, Paramaecium aurelia und Coleps hirtus in grosser Menge (Juni 1893).

Bursaria vernalis, die synonym mit der vorliegenden Art ist, wurde im SeewasSer bei Reval und Hapsal von Eichwald beob- achtet (Bull. Mose. Bd. XXII, 1849, p. 519 u. Bd. XXV, 1852, p. 515).

76 K. M. Levander. Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Ophryoglena sp.

Die leere Haut eines Cyclops vom LO6f6-Sunde war voll- gepfropft mit Exemplaren eines Ophryoglena-artigen Infusions- thiers, welches ich nicht mit Sicherheit bestimmen konnte. Der Kérper war oval, das Hinterende abgerundet, das Vorderende etwas zugespitzt und an die eine Seite gebogen. Hinter dem letzteren liegt der nierenférmige Mund und dabei ein uhrglas- formiger Kérper nebst kleinem Pigmentfleck, welcher jedoch nicht stets vorhanden ist. Das ganze Entoplasma war von grossen Kugeln (Fetttropfen) erfiillt, so dass der Korper undurch- sichtig war.

Colpidiwm colpoda kbg.

Ehrenberg, Inf. p. 352, Taf. XXXIX, Fig. 7 (Paramaecium colpoda). Dujardin, Inf. Taf. IV, Fig. 29 (Colpoda cucullus). Schewiakoff, Holotr. p. 42, Taf. V, Fig. 65—68.

Tiimpel des botanischen Gartens (October 1892).

Nach Kent’s*) und meiner?) Ansicht hat das Paramae- cum cucullio Quennerstedt’s (Bidrag II, Acta Univ. Lund. 1867, p. 18, Taf. I, Fig. 17—18) nicht Bezug auf die as al Form, sondern auf die folgende.

Plagiopyla nasuta Stein.

Stein, Sitz. ber. d. k. béhm. Ges. d. Wiss. Prag 1860, p. 58. Quennerstedt, Bidrag II, Acta Univ. Lund. 1867, p. 18, Taf. I, Fig. 17, 18 (Paramaecium cucullio) Kent, Manual, II, p. 538, Taf. XXVII, Fig. dU, 51. Gourret & Roeser, Arch. Zool. exp. & gen. 2 ser. T. IV, 1886, p. 476, XXIX, Fig. 10. Levander, Acta Soc. F. & FI. fenn. Bd. IX, 1894, p. 62, Taf. III, Fig. 28—30.

Helsingfors, Graben bei Alphydda, in einem Tiimpel am Seestrande bei Lappwik, auf F6lis6é und L6fé (October 1891).

Cinetochilum margaritaceum Ebg. Ehrenberg, Inf. p. 246, Taf. XXII, Fig. 2 (Cychdium margaritaceum). —C Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 278, Taf. XIV, Fig. 4 (Glau-

1) Kent, Manual, II, p. 538, Taf. XXVII, p. 50—41. *) Levander, Beitr. zur Kenntniss einiger Ciliaten, p. 62—72.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 77

coma margaritacea). Kent, Manual, Il, p, 796, Taf. XLV, Fig. 30 (G. margaritaceum). Schewiakoff, Holotr. p. 47, Taf. VI, Fig. 73—75.

Im Wasser aus dem Rams6-Sunde, welches einige Tage gestanden hatte (August 1893). Lange 0,03 mm.

Ancistrum mytil Quenn. Quennerstedt, Bidrag II, Acta Univ. Lund. 1867, p. 4, Taf. I, Fig. 1—3 (Opalina mytili). Kent, Manual, I, p. 565, Taf. XXVI, Fig. 26, 27 (Anoplophrya mytili).

Parasitisch in Mytilus edulis bei Lofo, 1893.

Paramaecium bursaria Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 324, Taf. XXXIV, Fig. 3 (Loxodes bursaria). Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz., p. 265. Quennerstedt, Bi- drag I, Acta Univ. Lund. 1865, p. 49, Taf. I, Fig. 12. Kent, Manual, II, p. 486, Taf. XXVI, Fig. 31, 32. Biitschli, Protozoa, II, Taf. LXIII, Fig. 2 a—d, 5 a—e.

Graben auf Skalorn (Juli 1893; mit Zoochlorellen).

Paramaecium aurelia O. F. M.

Ehrenberg, Inf. p. 350, Taf. XXXIX, Fig. 6. Dujardin, Inf. Taf. VIII, Fig. 5. Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 265. Quennerstedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund. 1865, p. 47, Taf. I, Fig. 10. Blochmann, Mikr. Thierwelt des Siisswassers, p. 66, Taf. V, Fig. 149.

Zahlreich im L6fé-Sunde am Ufer (Juni 1893) und im Was- ser aus den Skalérn-Graben, (Juni 1894). Das Infusor wurde auch im Seewasser bei Kaugern und Hapsal von Eichwald beobachtet. (Bull. Mose. Bd. XX, 1847, p. 333 u. Bd. XXV, 1852, p. 517). i

Urocentrum turbo O. F. M.

Ehrenberg, Inf, p. 268, Taf. XXIV, Fig. 7. Kent, Manual, II, p. 641, Taf. XXXIII, Fig. 7—10 und p. 618, Taf. XXXII, Fig. 23—24 (Cal- ceolus cypripedium Clark.). Entz, Z, f. w. Z. Bd. XXXVIII, 1883, p. 179, Taf. VIII, Fig. 12—14. Schewiakoff, Holotr. p. 49, Taf. VI, Fig. 76—86.

Zahlreiche Exemplare in einem Tiimpel am Seestrande bei Lappwik (October 1892),

78 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Lembadion bullinum O. F. M.

Claparede & Lachmann, Inf. & Rhiz., p, 249, Taf. XII, Fig. 5, 6. Kent, Manual, II, p. 537, Taf. XXVII, Fig. 54. Schewiakoff, Ho- lotr. p. 55, Taf. VII, Fig. 87—91.

Zimmeraquarium des Zool. Museums, im Herbst 1891.

Plewronema chrysalis Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 352, Taf. XXXIX, Fig. 8 (Paramaecium chrysa- lis). Dujardin, Inf. Taf. VI, Fig. 1 (Plewronema crassa) und Taf. XIV, Fig. 2 (Pl. marina). Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz., p. 274, Taf. XIV, Fig. 8. Quennerstedt, Bidrag II, Acta Univ. Lund. 1867, p. 19, Taf. I, Fig. 19—22. Kent, Manual, IJ, p. 543, Taf. XXVII, Fig. 55. : Fabre-Domergue, Journ. d’Anat. & Phys. Bd. XXI, 1885, p. 558, Taf. XXIX, Fig. 4, 5 (Pl. marina). Mobius, Inf. Fauna d. Kieler Bucht p. 101, Taf. X, Fig. 7, 8 (Pl. marinum). Scheviakoff, Holotr. p. 58, Taf. VII. Fig. 92, 93.

Am Ufer des LO6fé-Sundes 1889—1893, haufig; auch zwi- schen Algen in 10 m Tiefe bei Gasgrund (August 1893). Lange des K6rpers 0,095 mm, Breite 0,054 mm. Die Gestalt des Kor- pers, die Lage des runden Macronucleus, der contractilen Va- cuole und des Afters sowie die weite Mundmembran stimmen genau mit den schdnen Abbildungen und der Beschreibung Schewiakoff’s tiberein. Langere Wimpern am _ Hinterende, mit welchen die Kieler Form nach M6bius versehen sein soll, wurden nicht erkannt.

Eichwald fand »Paramaecium chrysalis» im Seewasser bei Reval und Hapsal (Bull. Mose. Bd. XXII, 1849, p, 522 u. Bd. XXV, 1852, p. 517).

Discophrya planariarum Siebold.

Kent, Manual, Il, p. 568 (Haptophrya planariarum). Bitschli, Protozoa, Il], Taf. LXV, Fig. 2.

Bei L6fo in einer Planaria am Seeufer (Juni 1890).

Opalina ranarum Ebg.

Quennerstedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund. 1865, p. 42, Taf. I, Fig. 1 A—C. Engelmann, Morph. Jahrb. Bd. I, 1876, p. 574, Taf. XXI,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 79

Fig. 1-15. Kent, Manual, II, p. 559, Taf. XXVI, Fig. 1—9, 20. Pfitz- ner, Morph. Jahrb. Bd. XI, 1886, p. 454, Taf. XXVI (Kerntheilung).

Im Darme von Rana temporaria bei Helsingfors und auf LOf6.

Plagiotoma lumbrict Duj.

Dujardin, Inf. p. 504, Taf. IX, Fig. 12 a, b. Stein, Org. d. Inf. p. 352, Taf. XVI, Fig. 16—19. Quennerstedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund. p. 52, Taf. I, Fig. 14. Kent, Manual, II, p. 583, Taf. X XIX, Fig. 10.

Im Darme von Lumbricus, LOfS (August 1889).

Nyctotherus cordiformis Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 328. Taf. XX XV, Fig. 6 (Bursaria? cordiformis). Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 236, Taf. XI, Fig. 8, 9 (Plagiotoma cordiformis). Quennerstedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund. 1865, p. 53, Taf. IJ, Fig. 1. Stein, Org. d. Inf. II, p. 338, Taf. XV, Fig. 1—10. Kent, Manual, II, p. 580, Taf. XXIX, Fig. 4.

Im Dickdarme von Bufo vulgaris, LOf6 (Juli 1889).

Nyctotherus ovalis Leidy. Stein, Org. d. Inf. Il, p. 344, Taf. XV, Fig. 11-16. Kent, Ma- nual, II, p. 580. Im Darme von Blatta americana, Helsingfors, Zuckerfabrik Tholo (December 1893).

Heterotricha. Blepharisma lateritia Ebg. Ehrenberg, Inf. p. 328, Taf. XXXV, Fig. 8 (Bursaria lateritia) u. p. 324, Taf. XXXIV, Fig. 2 (Loxodes cithara). Stein, Org. d. Inf. U, p. 178, Taf. 1, Fig. 5--11 u Taf. Il. Fig. 1—4. Kent, Manual, Il, p. 585. Im Wasser aus einem Graben auf Skal6rn fand ich mehrere Exemplare von iihnlicher Gestalt, wie in Fig. 1, Taf. Il bei Stein; sie waren nicht roth, sondern farblos, oder durch symbioti- sche. Algen sch6én griingefiirbt. Das Peristom reichte etwa bis zur Mitte des K6érpers. Macronucleus war einfach, in der vorde- ren Hilfte des Kérpers gelegen. Auch in einer Moospfiitze auf

80 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

der Insel L6f6 fand ich farblose Exemplare von Blepharisma late- yitia (August 1893).

Metopus sigmoides Clap. & Lachm,

Claparéde & Lachmann, Inf, & Rhiz. p. 255, Taf. XII, Fig. 1. Quennerstedt, Bidrag IH, Acta Univ. Lund. 1867, p. 23, Taf. I, Fig. 23 (Metopides contorta). Stein, Org. d. Inf. Il, p. 329, Taf. XVI, Fig. 5—8, 10, 14 (,normale Hauptform von M. sigmoides“). Kent, Manual II, p. 581, Taf. XXIX, Fig. 6 u. p. 583, Taf. XXXII, Fig. 18 (Metopides contorta). Gourret & Roeser, Arch. Zool. exp. & gen. T. IV, 1886, p. 483, Taf. XXX, Fig. 5—8. Levander, Acta Soc. pro Fauna & FI. fenn. Bd. IX, 1894, p. 5. Taf. I, Fig. 1—4.

Helsingfors, im Wasser aus einem Tiimpel am Seestrande bei Lappwik (Dec. 1892), auf Folis6 (Sept. 1892), in einem Graben bei Alphydda (Sept. 1892) und auf LO6f6 in einer Pfiitze am Seeufer (Oct. 1891). i

Metopus contortus Lev.

Stein, Org. d. Inf. II, p. 332, Taf. XVI, Fig. 9, 11, 12 (,verkiirzte Hauptform des M. sigmoides*). Kent, Manual, II, p. 582, Taf. XXIX, Fig. 7 (M. sigmoides p. p.) Biitschli, Protozoa, If, Taf. LVII, Fig. 1e (M. sigmoides p. p.). Levander, Acta Soc. pro Fauna «& Fl. fenn. Bd. IX, 1894, p. 19, Taf. I, Fig. 5—9.

Helsingfors, Graben bei Alphydda (Sept. 1892) und bot. Garten (Sept. 1892).

Metopus bacillatus Lev.

Levander, Acta Soc. pro Fauna & Fl. fenn. Bd. IX, p. 32, Taf. I, Fig. 12, 13.

Diese von mir beschriebene Art wurde in drei Exemplaren in dem Tiimpel des bot. Gartens (Oct. 1892) entdeckt.

Tropidoatractus acuminatus Ley.

Levander, Acta Soc, pro Fauna & Fl. fenn. Bd. IX, p. 39, Taf. IL, Fig. 14. In demselben Wasser, in dem die vorige Art vorgefunden

wurde, wurden einige Exemplare dieses Infusors, (Oct. 1892) beobachtet.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 81

Spirostomum teres Clap. & Lach,

Ehrenberg, Inf. p. 359, Taf. XL, Fig. 5 (Uroleptus filum). Cla- paréde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p, 233, Taf. XI, Fig. 1, 2. Stein, Org. d. Inf. I, p. 190, Taf. I, Fig. 5—9, 12, 13 u. Taf. IL. Fig. 1. Kent, Manual, IJ, p. 586.

Am Seestrande bei Léf6 (Juni, Juli 1893) ‘und bei Lapp- wik (Oct. 1892).

Spirostomum ambiguum Ebg.

Ehrenberg, Inf. p, 332, Taf. XXXVI, Fig. 2. Dujardin, Inf. p. d14, Taf. XII, Fig, 3. Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 231. Kent, Manual, Il, p. 586, Taf. XXIX, Fig. 13, 14.

Lofé, im Brunnen der Insel (Aug. 1892, Juni 1893). Im Seewasser habe ich diese riesige Art noch nicht beobachtet, wahrend Eichwald ihrer von Hapsal (3:ter Nachtr. Bull. Mosc. Bd. XXV, 1852, p. 515) und Ehrenberg ebenfalls aus dem Ostseewasser bei Kopenhagen erwiihnt.

Condylostoma patens O. F. M.

Miller, Animale. Inf. p. 181, Taf. XXVI, Fig. 1, 2 (Trichoda pa- tens). -- Dujardin, Inf. p. 576, Taf. XII, Fig. 2 a—c. Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 244, Taf. XII, Fig. 3. Quennerstedt, Bidrag H, Acta Univ. Lund. 1867, p. 24, Taf. I, Fig. 24. Stein, Org. d. Inf. Il, p. 173, Taf. I, Fig. 1--4, Kent, Manual, II, p. 584, Taf. XXIX, Fig. 12. Mobius, Inf. fauna d. Kieler-Bucht, p. 91.

Dieses grosse marine Infusionsthier ist sehr allgemein an dem algenreichen Ufer des Léfé-Sundes, wo es begierig Gleno- dinien verschlingt. Auch im Wasser vom Ramsé-Sunde habe ich dasselbe angetroffen (August 1890). Unter den zahlreichen Exem- plaren, die ich im Laufe der letzten Jahre gesehen, habe ich nur einmal Conjugation wahrgenommen. Es waren dies zwei Individuen, die mit ihren Peristomen gegen einander gekehrt und mit den Frontalrandern zusammengeschmolzen waren, so dass sie ein /\ bildeten.

Condylostoma vorticella Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 326, Taf. XXXIV, Fig. 6 (Bursaria vorticella). Wrzesniowski, Z. f. w. Z. Bd. XX, 1870, p. 487 Taf. XXII Fig. 20 (C. stagnale). Kent, Manual, II, p. 584, Taf. XXIX, Fig. 11 (C. stagnale). Biitschli,

Protozoa, III], Taf. LXVII, Fig. 5. 6

82 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Zoochlorella-haltige Exemplare in einem Waldtiimpel auf LOf6, (Juli 1894),

Bursaria truncatella O. F. M.

Miiller, Animale. Inf. p, 115, Taf. XVII, Fig. 1—4. Ehren- berg, Inf. p. 326, Taf. XXXIV, Fig. 5. Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 252, Taf. XIII, Fig..1 (B. decora). Stein, Org. d. Inf. II, p. 300, Taf. XII, Fig. 8 u. Taf. XII, Fig. 1—6. Kent, Manual, Il, p. 576, Taf. XXIX, Fig. 1, 2. Brauer, Bursaria truncatella. Jen. Zeitschr. f. Naturw. Bd. XIX (XID, 1885, 1 Taf., Fig. 1—11. Schu- berg, Morph. Jahrb. Bd. XII, 1887, . p.--383,.:Taf, XIX & XX —-Biut- schli, Protozoa, III, Taf. LXVII, Fig. 6 a, b.

Lofs, in einer kleinen Regenwassersammlung auf einer Strandklippe (Juli 1892) und in einem Tiimpel bei Helsing- fors (Edenswik, Oct. 1892). —- Nach Eichwald auch im See- wasser bei Hapsal (3:ter Nachtr. Bull. Mose. Bd. XXV, 1852, p. 515).

Climacostomum virens khg.

Ehrenberg, Inf. p. 332, Taf. XXXVI, Fig. 1 (Spirostomum virens). Claparede & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 229, Taf. XII, Fig. 2 (Leuco- phrys patula). Stein, Org. d. Inf. Il, p. 210, Taf. IV, Fig. 2-9.

Wrzesniowski, Arch. f, mikr. Anat. Bd. V, 1869, Taf. IV, Fig. 21, 22. Kent, Manual, II, p. 587, Taf. XXIX, Fig. 18 (ZL. patula). .

Diese eigentlich Siisswasserart habe ich sowohl in einem Graben bei Skilérn, (Juli 1893), wie auch am Strande des LOfo- Sundes gefunden, wo sie seit 1889 mir jeden Sommer zu Ge- sicht gekommen ist. Die Exemplare an diesem Ort enthalten stets symbiotische Algen (Zoochlorellen). Auch im Rams6-Sunde wurde sie beobachtet (Aug. 1893).

Folliculina (Freia) elegans Clap. & Lach. (Taf. II Fig. 3).

Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. I, p. 220, Taf. X, Fig. 1—4, 7. Stein, Org. d. Inf. Il, p. 289, Taf. XII, Fig. 1i—7. Kent, Manual, Il, p. 598, Taf. XXIX, Fig. 33—35.

Von dem s. g. Flaschenthierchen habe ich zwei Formen aufgefunden. Die Exemplare, die ich S von der Insel Gasgrund in 10 m. Tiefe (August 1893), auf Ceramiwm und feinen braunen Algen festsitzend bekam, stimmen, wie aus meinen Zeichnungen zu ersehen ist, hinsichtlich der Gestalt der Hiilse, wie der ova-

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 83

len, abgerundeten Peristomlappen mit F’. elegans Cl. & L. iiberein. Die fast farblose Hiilse war abgeplattet flaschenformig mit kur- zem, aufwirts gebogenem Halse, wie in Fig. 3, Taf. XII, bei Stein. Die kegelférmige Spitze der Hiilse, sowie die Stiitzla- melle unter dem Halse waren stets vorhanden. Auch eine im Halse befestigte Valvula, welche im Profil als eine gerade Linie erschien, und welche nach dem Zusammenziehen des Thieres schief die Miindung zuschloss, war zu erkennen. Sie war be- festigt an der unteren Seite des Halses und erstreckte sich schief aufwirts; beim Ausstrecken des Thieres, welches ungefiirbt war, wurde sie gegen die untere Hiilsenwand nach vorn umgeschla- gen. Eine dorsale Lamelle sah ich nur bei einem Exemplar. Das trichterf6rmige Vorderende des Infusors mit den relatiy kurzen, breiten, gleichmassig abgerundeten Peristomlappen stimmt auch mit den Abbildungen der Autoren von der F. elegans uberein. Der Korper erschien mit breiter Ansatzfliiche an die untere Hialfte der Hiilse befestigt und war lingsgefurcht, aber anscheinend ohne bewegliche Cilien in den Furchen. Ich sah in den Furchen nur kurze bewegungslose Wimpern, welche am Halse etwas linger zu sein schienen. Linge der Hiilse 0,203 mm, Abstand zwischen den Spitzen der Trichterlappen 0,13 mm. Ahnliche Exemplare, wie diese, fand ich auch im Wasser aus dem L6fé-Sunde (August 1893). Das Wasser hatte mehrere Tage im Zimmer gestanden, und die Thiere befanden sich auf der Lichtseite des Glasschalchens, an dessen Wand sie ihre farblosen, gallertartigen, abgeplatteten Hiilsen befestigt hatten (vrgl. O. F. Miller, Anim. Inf. Taf. XL, Fig. 4—7 und Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. Taf. IX, Fig. 6, 7, F. ampulla). Um den ovalen Kern in der hinteren K6rperhalfte wurde stets ein blaulicher Kornerhaufen beobachtet. Im selben Wasser kamen auch mehrere Exemplare von Lagynus ocellatus vor, welcher von Claparéde und Lachmann wahrscheinlich mit Unrecht fir eine Jugendform des in Rede stehenden Infusionsthie- res angesehen wurde.

Schon Grimm begegnete Folliculina elegans in der Umge- bung von Helsingfors (Grimm, Zur Kenntniss der Fauna der Ostsee etc., p. 6, russisch).

84 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Folliculina (Freia) ampulla O. F. M.

Stein, Org. d. Inf. II, p. 275, Taf. X u. XI. Kent, Manual, II, p. 597, Taf. XXIX, Fig. 21—28, Mébius, Das Flaschenthierchen, Polli- culina ampulla. Abhandl. a. d. Gebiete d. Naturw. Hamburg, 1887, I Taf. Mobius, Inf. fauna d. Kieler Bucht, p. 91.

Im August 1889 fand ich auf einigen Meeresalgen bei der In- sel LOf6 eine mit langen, gleichbreiten Trichterlappen und bauchig- flaschenformiger, dunkelgriiner Hiilse versehene Folliculina-Form, welche ich auf Grund der von Mébius gegebenen Darstellung von F. ampulla aus der Kieler Bucht als diese Art bestimmt habe.

Caenomorpha medusula Perty.

Perty, Zur Kenntniss kleinster Lebensformen, p. 140, Taf. III, Fig. 4. Gruber, Ber. d. naturforsch. Ges. Freiburg, Bd. VII, 1879, p. 549, Taf. X, Fig. 29, 30 (?Calcaria contorta). Kent, Manual, II, p. 640, Taf. XXXII, Fig. 1—6 (Gyrocorys oxyura Stein). Blochmann, Die mikr. Thierwelt des Siisswassers, p. 72, Taf. V, Fig. 173. Gourret & Roe- ser, Arch. de Zoologie exp. & gen. T. IV, 1886, p. 493, Taf. XXXI, Fig. 34 (2G. oxyura). Levander, Acta Soc. pro Fauna & FI. fenn. Bd. IX, n:o 7, p. 42, Taf. II, Fig. 15—19.

Helsingfors, in einem kleinen Tiimpel am Seestrande bei Lappwik, (Oct. 1892). Auch andere Caenomorpha-Formen habe ich in der Umgebung von Helsingfors gesehen, die noch unbe- schrieben sind.

Discomorpha pectinata Levander.

Levander, Acta Soc. pro Fauna «& Fl. fenn. Bd. IX, n:o 7, p. 55, Taf. III, Fig. 26, 27.

Dieser von mir beschriebene Repriésentant einer neuen, sehr eigenthiimlichen Infusoriengattung wurde in einem Teiche bei Alphydda bei Helsingfors in zwei Exemplaren (Sept. 1892) entdeckt.

Stentor polymorphus Ebe.

Ehrenberg, Inf. p. 363, Taf. XXIV, Fig. 1 u. p. 262, Taf. XXIII, Fig. 1 (St. Miilleri). Dujardin, Inf. Taf. XV, Fig. 2. —Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 225. Stein, Org. d. Inf. II, p. 228, Taf. V, Fig. {—12. Kent, Manual, II, p. 590, Taf. XXX, Fig. 10—20. Schuberg,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 85

Zool. Jahrb. Bd. IV, 1890. Balbiani, Zool. Anz. n:o 372, n:o 373, 1891.

Im Brunnen auf L6f6 (Juni-August 1893), sowie in Moos- ttimpeln (LOf6, Gasgrund), Auch im Seewasser aus dem Ramso- Sunde wurden mehrere Exemplare im Juli 1893 beobachtet: diese waren farblos, mit rosenkranzformigem Kern; Liinge in ausge- strecktem Zustande 0,81 mm.

Stentor multiformis Ebg.

Stein, Org. d. Inf. II, p. 269, Taf. IX, Fig. 10—11. Kent, Ma- nual, II, p. 595, Taf. XXX, Fig. 8, 9.

Diese marine, tief blaugriine Stentor-Art ist ziemlich hiiu- fig am Seestrande bei L6f6, auch fand ich sie zwischen feinen Algen auf 10 m. Tiefe S von Gasgrund (Aug. 1893).

Stentor coeruleus Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 263, Taf. XXII, Fig. 1, 2, II, 1—4. Clapa- réde & Lachmann, Inf. & Rhiz. (St. polymorphus p. p.). Stein, Org. d. Inf. II, p. 239, Taf. VI, Fig. 1-8. Kent, Manual, Il, p. 593. Schuberg, Zool. Jahrb. Bd. IV, 1891, p. 197, Taf. XIV.

Aus den Graben auf Skalérn (Aug. 1894).

Stentor igneus (Ebg.) Stein.

Ehrenberg, Inf. p. 264, Taf. XXIII, Fig. III, 4—6 (St. niger p. p.). Stein, Org. d. Inf. p. 260, Taf. IX, Fig. 1—7. Kent, Manual, II, p. 594, Taf. XXX, Fig. 1—4.

Im Wasser aus den Griiben auf Skalérn habe ich (im Juni und September 1892, Juli 1893 und Juni 1894) in grosser Indi- viduenzahl eine dunkle Stentor-Art von kurz kegelf6rmiger Ge- stalt gefunden. Der K6érper schien wenig metabolisch zu sein; die Rindenschicht war von Zoochlorellen griingefiirbt und braun pigmentirt. Der Kern einfach, rund. Freischwimmende Stentoren, die makroskopisch tief schwarz erschienen, habe ich auch ein- mal in einem Tiimpel auf den Felsen (Rédbiirgen) der Siidseite von Helsingfors beobachtet.

86 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Oligotricha. Strombidium stylifer n. sp. (Taf. Ill, Fig. 4).

Der stets formbestiindige, griinlich-gelb gefarbte KoOrper ist am Vorderende am breitesten und verschmilert sich nach hin- ten, so dass seine Gestalt kegelférmig wird. Als characteristi- sches Kennzeichen fiir die vorliegende Art dient der starre hya- line cirrenihnliche Stachel, welcher von der Spitze des Hinter- endes entspringt. Der Stachel lauft sehr spitz aus und ist nicht gerade nach hinten in der Liangsrichtung des Korpers, sondern etwas nach links gerichtet. Nie sah ich ihn in Fibrillen auf- gelést, wihrend die Membranellen beim Zusatz von Osmium- siure stets an ihrem inneren Rande sich zerfaserten. Doch glaube ich eine feine Langsstreifung beobachtet zu haben.

Das Stirnfeld ist gewolbt und bildet in seinem rechten Theile einen breiten, von links und rechts zusammengedriickten Kamm, welcher sich am Seitenrande des K6rpers in einen her- vorstehenden, ventral gelegenen Apicalzapfen erhebt.

Die Membranellen formiren ein breites Band, welches von vorn und rechts dicht hinter dem Apicalzapfen nach links und hinten hinabsteigt und einen vollstindigen Schraubenumgang bildend an die Bauchseite umkehrt, wo es steiler nach hinten abfallend und sich verschmalernd durch den weiten Mund in den ganz kurzen Schlund fiihrt.

Die Membranellen erheben sich von radiir um den Api- calzapfen angeordneten lichtbrechenden Basalleisten. Sie er- scheinen im lebenden Zustande an der Basis breit, sichelformig, mit einem konvexen dusseren und konkaven inneren Rande und endigen in einer feinen Spitze. Beim Fixiren mit verdiinnter Os- miumséure l6sen sie sich an ihren inneren Rindern in zahl- reiche feine Fibrillen auf, so dass jede Membranelle einseitig befiedert aussieht.

Hinter der adoralen Zone oder in der Mitte des K6rpers findet sich ein ringférmiger, fein gestreifter Giirtel von dicht an einander liegenden Trichocysten. Diese liegen nicht der Korperoberfliche parallel, sondern sind so gestellt, dass ihre vorderen Enden hinter der Membranellenzone ganz dicht an die

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 87

Oberflaiche herantreten, ihre hinteren gegen die Liingsachse des Kérpers convergirend betrichtlich tief in das Innere desselben eindringen. Aus einigen beobachtungen glaube ich schliessen zu k6nnen, dass der in Rede stehende Giirtel aus mehreren Reihen auf einander liegender Trichocysten zusammengesetzt ist. Bei Zusatz von verdiinnter Osmiumsiure wurden die Tricho- eysten nicht hervorgeschleudert.

Der Macronucleus ist oval, in der Lingsrichtung des Koérpers liegend, und enthiilt verschieden grosse, mit hellem Hofe umgebene Binnenkoérperchen.

Wenn das Infusor flach gepresst wird, hebt sich die Grenz- membran als eine scharfbegrenzte, hyaline, lichtbrechende Linie ab. Da das Thier unter Umstinden ganz flach gedriickt wer- den kann, so dass seine Gestalt ganz entstellt wird, ohne dass der K6rperinhalt ausrinnt, muss man der Grenzmembran eine bedeutende Festigkeit zuschreiben.

Der Koérper war bei den von mir gesehenen Exemplaren stets griingelb gefiirbt von Chromatophoren, die wahrschein- lich sowohl von Diatomeen, als Glenodinien herriihrten. Zoochlo- rellen waren es nicht. Bei einem Exemplar sah ich eine Diato- maceenschale im Entoplasma, bei einem anderen einen Phacus pleuronectes. Ausser den Chromatophoren enthalt das Ento- plasma lichtbrechende Kérner von runder oder ovaler Form.

Linge 0,06—0,08 mm, Breite 0,04—0,05 mm, Linge des Stachels 0,022 mm, Héhe der Membranellen 0,026 mm.

Die Thiere sind sehr unruhig, schiessen hastig hin und her mit plétzlichen scharfen Wendungen, wobei sie an kleine Partikelchen im Wasser anprallen.

Zahlreich im Seewasser des L6fé-Sundes (Juni 1892 und 1893) und bei Lappwik (October 1892).

Strombidium grande n. sp. (Taf. Ill, Fig. 5).

Gross, cylindrisch, beide Kérperenden stumpf abgerundet. Vorderende mit hervorstehenden Apicalzapfen am Stirnfelde. Stachel am Hinterende fehlt. Ein langes gleichbreites Tricho- cystenband windet sich schraubenformig um den Korper und

88 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

endigt in der hinteren Kérperspitze. Plasma grobkoérnig. Briaun-

liche Nahrungskérper, Diatomeen ete. Folisé, Uferpfiitze (October 1892).

Halteria grandinella Duj.

Ehrenberg, Inf. p. 267, Taf. XXIV, Fig. 5 (Trichodina grandinella). Dujardin, Inf. Taf. XVI, Fig. 1. Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 369, Taf. XIII, Fig. 8, 9. Quennerstedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund. T. Il, 1865, p. 63, Taf. II, Fig. 20.— Kent, Manual, I, p. 632, Taf. XXXII, Fig. 35—38. Biitschli, Protozoa, IIT, Taf. LXTX, Fig. 6 a, b.

Im Wasser aus den Griben bei Sk&lérn (August 1893).

Tintinnus inquilinus O. F. M.

Ehrenberg, Inf. p. 294 Dujardin, Inf. Taf. XVI, Fig. 5. Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 196, Taf. VIII, Fig. 2. Kent, Manual, IJ, p. 604, Taf. XXXI, Fig. 15. Mébius, Finfter Ber. d. Kiel. Kommiss. 1887, p. 120, Taf. VIII, Fig. 36.

Hiufig bei L6fé in den Monaten Juni, Juli und August. Das Thier lebt sowohl pelagisch in der offenen See, wie auch am Ufer. In einem Glasschilchen mit Wasser von dem See- strande fand ich noch nach einer Woche mehrere Exemplare dieser Art lebend. Eichwald entdeckte diese Art, welche zu den marinen Formen gehort, im Seewasser bei Reval.

Tintinnus borealis Hensen.

Hensen, Sechster Bericht der Kommission zur wiss, Unt. d. deutsch. Meere, Kiel, Ii Heft, p. 117, Fig. 3. Nordqvist, Meddel. Soc. pro Fauna & Fl. fenn. Heft. 17, 1890, p. 126, Fig. 6.

Auf Chaetoceros festsitzend ist diese Form, welche von Hensen zuerst entdeckt und abgebildet wurde, von Juli bis Oc- tober eine von den hiufigsten und am zahlreichsten vorkommen- den pelagischen Ciliaten im Seewasser sowohl in den ausseren, als in den inneren Skiren unseres Gebiets. Nach Hensen ist sie hiufiger in der 6stlichen als in der westlichen Ostsee, wo sie zu fehlen scheint.

Tintinnus Ehrenbergii Clap. & Lach. (Taf. Ill, Fig. 6).

Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 203, Taf. VIII, Fig. 6, 7. Kent, Manual, II, p. 607, Taf. XX XI, Fig. 1, 2.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 8Y

Ich habe hier eine Zeichnung einer Tintinnus-Hiilse mit- getheilt, welche der von Claparéde & Lachmann geliefer- ten Abbildung von 7. Ehrenbergii von der norwegischen Kiiste so ahnlich ist, dass ich kaum zweifle, dass sie derselben Art zugehért. Die leere Hiilse war sehr gross, 1,045 mm lang und 0,238 mm breit, und erschien bei Vergrésserung 180 ohne wahrnehmbare Structur, Die Miindung war nicht gesiigt. Das Hinterende der dickwandigen Hiilse war in eine kurze, kriftige, leicht gebogene Spitze ausgezogen. Sie wurde in einer pelagi- schen Probe aus dem Ramsé-Sunde d. 14 Juli 1892 gefunden, Kein anderes Exemplare ist mir spiiter begegnet.

Tintinnus subulatus Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 294, Taf. XXX, Fig. 3. Claparéde & Lach- mann, Inf. & Rhiz. p. 205, Taf. VII, Fig. 15. Kent, Manual, IJ, p. 605, Taf. XXXI, Fig. 5. Hensen, Bestimmung des Plankton. Fiinft. Ber. d. Komm. Kiel, 1887, p. 69, Taf. IV, Fig. 21. Mobius, System. Darst. d. Thiere des Plankton. Ibidem p. 120, Taf. VIII, Fig. 32.

Pelagisch bei Lofo (Sept. 1894).

Codonella bottnica Nordavist. (Taf. Il, Fig. 7).

Nordqvist, Medd. Soc. pro Fauna & FI. fenn. Heft. 17, 1890, p. 126, Fig. 5 (Tintinnus bottnicus).

Die Schale dieser Art ist von sehr characteristischer und constanter Form; sie ist namlich réhrig, nach hinten lang aus- gezogen, das Hinterende selbst ist in der Regel scheibenférmig abgestutzt. Nordqvist hat die Art unter die Gattung Z’in- tinnus gebracht, hauptsiichlich infolge der Ahnlichkeit in der Schalenform mit Tintinnus fistularis Mobius, aber mir scheint die Verwandtschaft mit der Codonella-Gruppe noch grésser zu sein, denn die farblose, durchsichtige Schale ist mit kleinen Kieselpartikelchen bedeckt und allem Anscheine nach von der- selben Structur wie die der unten erwiihnten Codonella-Arten. Lange der Hiilse 0,203 mm, Breite 0,025 mm,

Codonella bottnica wurde von Nordqvist in dem pelagi- schen Plankton von Bottenhafvet, dem mittleren Theile des Bottni- schen Meerbusens beobachtet (bis 61° 8’ n. L, in dem Hafen der

90 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Stadt Raumo). In den Skiiren W von Helsingfors ist sie sehr haufig von Anfang Juli bis October (1892 und 1893). Unter den 1892 gesammelten pelagischen Proben kam die vorliegende Art in erésster Individuenzahl in zwei Proben vor, von denen die eine (n:o 131) d. 14 Juli im Ramsé-Sunde und die zweite (n:o 311) d. 4 October im Lappwik gefischt war. Sie scheint demnach ruhige und flache Gewiisser der inneren Skaren der offenen See vorzuziehen, in deren Oberfliichenwasser sie zwar sehr haufig, aber nicht in sehr grosser Individuenzahl angetroffen wird.

Codonella Brandtit Nordqvist.

Nordqvist, Medd. Soc. pro Fauna & FI. fenn. Heft. 17, 1890, p. 126. Fig. 1, 2.

Diese zweite neue, von Nordqvist beschriebene Codonella- Art, die er auch in Bottenhafvet entdeckte (bis 61° 8’ n. L. im Hafen der Stadt Raumo), ist ebenfalls durch ihre kurz cylindri- sche, am Hinterende fussartig erweiterte, mit kleinen Kiesel- plattchen bedeckte Schale wohl characterisirt. Der Kern ist wurst- formig. Sie kommt von Juni bis October im pelagischen Plank- ton haufig vor; die zahlreichsten Individuen enthielten diejenigen Proben vom Jahre 1892, die im September und October gefischt waren (Pr. n:o 261, 309—312, 319). Noch d. 23 November 1892 erhielt ich mit dem Oberflichennetz aus dem Sandwiks- hafen einzelne Exemplare dieser Art.

Codonella campanula Ebg.

Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 207, Taf. VIII, Fig. 9 (Tintinnus campanula). Kent, Manual, II, p. 616, Taf. XX XI, Fig. 35 (C. campanella Hackel). Entz, Mitth. zool. Stat. Neapel, Bd. VI, 1885, p. 205, Taf. XIV, Fig. 15.— Mébius, Fiinft. Bericht d. Kommis. zur wiss. Unters. deutscher Meere, Kiel, 1887, Taf. VIII, Fig. 32. Mobius, Inf. fauna d. Kieler Bucht, p. 92.

Diese schéne marine Codonella-Art ist ziemlich selten bei LOf6 (Sept. 1890). In der westlichen Ostsee tritt sie am reich- lichsten im Aug., Sept. und Oct. auf (Hensen, MObius).

Codonella tubulosa mihi (Taf. II, Fig. 8).

Nordqvist, Medd. soc. pro Fauna & FI. fenn. Heft 17. 1890, p. 125, Fig. 3, 4 (C. ventricosa Clap. & Lach.).

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 91

Die vorliegende Art ist eine von den am hiufigsten vor- kommenden pelagischen Organismen in unseren Skiiren. Die Schale variirt betrachtlich an Linge und Gestalt. Nordqvist, der sie in den Skiren des siidwestlichen Finlands beobachtete, unterscheidet zwei Formen: entweder ist die Schale cylindrisch (I. e. Fig. 3), oder mit erweitertem Hinterende versehen (Fig. 4). Diese beiden habe ich auch bemerkt; sie kommen zusammen vor und scheinen durch zahlreiche Zwischenformen in einander iiber- zugehen, so dass es kaum mdglich ist, eine Grenze zwischen den beiden Formengruppen zu ziehen. In der Abhandlung Nordqvist’s ist die Art unter dem Namen Codonella ventricosa Clap. & Lach. vorgefiihrt, aber, wie es mir scheint, ohne genii- genden Grund. Obwohl kurze Exemplare in_betrachtlichem Grade an die letztgenannte Form erinnern koénnen, scheinen sie doch, haupts&chlich hinsichtlich der Form der Miindung, von einander verschieden zu sein. C. tubulosa ist in fast allen Planktonproben von den Skaéren vom Mai bis October (1892, 1893) vertreten. Schon Anfang Mai (1892, 1893) habe ich zahl- reiche Exemplare in den pelagischen Proben gefunden. Auch im Winter, wenn die See lings der ganzen Kiiste eine dicke Eisdecke tragt, scheint sie nicht ganz zu fehlen, denn ich habe einzelne lebende Exemplare im Februar und Miirz aus Eisléchern bei Hel- singfors und L6f6 gefischt.

Codonella ventricosa Clap. & Lach. (Taf. Ill, Fig. 9).

Claparéde & Lachmann, Inf. p. 208, Taf. IX, Fig. 4 (Tintinnus ventricosus). Geza Entz, Mittheil. a. d. Zool. St. Neapel, Bd. V, 1884, p. 413, Taf. XXIV, Fig. 24. -- Mobius, Fiinfter Ber. d. Komm. Kiel. 1887, p. 119, Taf. VIII, Fig. 30, 31.

Ganz ihnliche Exemplare mit zwiebelf6rmigem Wohnfach und kragenartig erweiterter Miindung, wie das abgebildete, habe ich in Proben von der Kieler Bucht (1891) und dem Weissen Meere (1892, Pr. n.o 321, durch Dr. A. O. Kihlman) gesehen und halte sie fiir identisch mit Codonella ventricosa der Autoren. Die Art ist am reichlichsten in den im Herbst (Sept., Oct.) ge- fischten pelagischen Proben yertreten: Ramsé-Sund 14 Juli 1892

92 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

(Pr. no 131), LOf6 24 Sept. 1892 (Pr. n:o 309) und 21 Oct. 1893 (Pr. n:o 601), Lappwik 4 Oct. 1892 (Pr. n:o 311), F6lisé 24 Sept. 1893 (Pr. n:o 600).

Liinge des Gehiiuses 0,06—0,09 mm, Breite 0,05—-0,06 mm.

Codonella orthoceras Haeck.

Hickel, Jenaische Zeitschr. f. Mediz. u. Naturw. Bd. VII, 1873, p. 566, Taf. XXVIII, Fig. 10, 12. Geza Entz, Mitth. a. d. zool. Stat. Nea- pel, Bd. V, 1884, p. 412, Taf. XXIV, Fig. 25 (C. urniger). Mobius, Fiinfter Ber. d. Komm. Kiel, 1887, p. 119, Taf. VIII, Fig. 33.

Eine Skizze von einer Codonella-Schale, gefischt N von L6fé d. 2 November 1892, zeigt eine so auffallende Ahnlichkeit mit C. orthoceras aus der Kieler Bucht, dass ich kaum zweifle, dass sie auf dieselbe Species Bezug hat.

Codonella beroidea Stein.

Entz, Mitth. a. d. zool. St. Neapel, Bd. V, 1884, p. 411, Taf. XXIV, Fig. 1—9.

Eine &ahnliche Schale, wie Entz von Codonella beroidea aus der Bucht von Neapel abgebildet hat, erhielt ich d. 22 Februar 1891 in dem eisfreien Sunde (»Ugnsmun») zwischen Sveaborg und dem Stadttheil Brunnsparken.

Codonella lacustris Entz.

Entz, Mitth. a. d. zool. Stat. Neapel, Bd. VI, 1885 p. 196, Taf. VIII, Fig. 10—16. Biedermann, R., Structur der Tintinnen-Gehiuse, Kiel, 1892, p. 20.

Lohijarvi, pelagisch (Juli 1892), L. 0,04 mm, Br. 0,03 mm.

Hypotricha.

Urostyla Weisser Stein.

Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 141, Taf. V, Fig. 2 (Oaxy- tricha urostyla). Stein, Org. d. Inf. I, p. 192, Taf. XIII, Fig. 1—4. Kent, Manual, II, p. 764.

L6f6, Moospfiitze (Aug. 1893). L. 0,24 mm, Br. 0,08 mm.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XIT, n:o 2 93

ose

Stichotricha secunda Perty.

Stein, Org. d. Inf. I, p. 175, Taf. X, Fig. 9-13. Quennerstedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund. 1865, p. 58, Taf. IT, Fig. 10. Kent, Manual, II, p. 776, Taf. XLIV, Fig. 1, 2.

Einige Exemplare aus den Griiben auf Skilérn (Juli 1893), theils in braungelben Schleimréhren, theils freischwimmend und Zoochlorella-haltig.

Auch im Seewasser habe ich Stichotricha-Formen beobach- tet, da diese aber sehr unruhig sind und beim Zusatz von Fixi- rungsfliissigkeiten fast stets zerfliessen, konnte ich sie nicht be- stimmen. So fand ich zwischen Algen in 10 m Tiefe S von Gasgrund Stichotrichen, unter denen ich eine kleinere, kiirzere und eine grossere, langere Form unterscheiden zu kénnen glaubte. Jene mag vielleicht Stichotricha gracilis Mobius (Mébius, Inf. fauna d. Kieler Bucht, p. 87, Taf. VI, Fig. 4) gewesen sein, doch ist dies recht unsicher.

Uroleptus piscis Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 358, Taf. XL, Fig. 1 (Uroleptus piscis) und p. 365, Taf. XL, Fig. 11 (Oxytricha caudata). Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 146, Taf. V, Fig. 7 (O. caudata). Stein, Org. d. Inf. T, p. 178, Taf. XI, Fig. 1—3. Kent, Manual, II, p. 780, Taf. XLII, Fig. 21.

L6Ofd, Moospfiitze (Aug. 1893).

Oxytricha (Epiclintes) retractilis Clap. & Lach.

Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 148, Taf. V, Fig. 3, 4. Kent, Manual, II, p. 774, Taf. XLIII, Fig. 23, 24. Quennerstedt, Bidrag II, Acta Univ. Lund. 1867, p. 41, Taf. II, Fig. 12, 13 (Mitra ra- diosa).

Diese leicht erkennbare Art, welche von Claparéde & Lachmann an der norwegischen Kiiste entdeckt wurde, fand ich d. 25 Aug. 1895 im Rams6-Sunde zwischen Cordylophora- Rasen.

Oxytricha ferruginea Stein.

Stein, Org. d. Inf. I, p. 187, Taf. XI, Fig. 11, 12. Quenner- stedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund. 1865, p. 59, Taf. II, Fig. 14. Kent, Manual, II, p. 786.

4. K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Ist sehr héufig im L6f6-Sunde und Rams6-Sunde (August 1893). Linge 0,135 mm; Farbe braunlich.

Stylonychia mytilus Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 370, Taf. XLI, Fig. 9. Claparéde & Lach- mann, Inf. & Rhiz. p. 158, Taf. VI, Fig. 1. Quennerstedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund, 1865, p. 56, Taf. II, Fig. 6. Stein, Org. d. Inf. I, p. 147, Taf. VI—VIII. Kent, Manual, I, p. 790, Taf. XLV, Fig. 18—21.

LOf6 im Wasser von dem Ufer (Juni 1893) und in stagni- rendem Wasser an demselben (Oct. 1892).

Histrio Steini?2 Sterki.

Vrgl. Ehrenberg, Inf. p. 373, Taf. XLU, Fig. 4 (Stylonychia histrio). Stein, Org. d. Inf. I, p. 166, Taf. IX, Fig. 17—22. Sterki, Z. £ w. Z. Bd. XXXI, p. 56, T. IV, Fig. 9.

Skalorn (August 1893).

Euplotes charon Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 378, Taf. XLII, Fig. 10 und p. 379, Taf. XLIU, Fig. 12 (E. appendiculatus) Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 173, Taf. VIT, Fig. 10. Quennerstedt, Bidrag II, Acta Univ. Lund. 1867, p. 37, Taf. II, Fig. 5 (var. marina). Rees, Tijdschr. nederl. dierk. Vereen. Suppl. I, Afl. IT, 1883—1884, p. 639, Taf. XVI, Fig. 15. Stein, Org. d. Inf. I, p. 137, Taf. IV. Fig. 14—20. Kent, Manual, IJ, p. 799, Taf. XLIV, Fig. 26—29. Andrusowa, Trudi St. Petersh. Obszest. estv. XVII, 1, 1886, p. 247, Taf. I, Fig. 6.

Euplotes charon gehért zu denjenigen Infusorien, die so- wohl im Siisswasser, wie auch im Seewasser lings der Kiisten verschiedener Meere leben. Bei L6fé ist das Thier hiufig im Seewasser und stimmt hinsichtlich der Korperform und der Stellung der Bauchcirren im Allgemeinen mit den Abbildungen Stein’s von Siisswasserexemplaren gut iiberein. Vier Exemplare zeigten folgende Dimensionen: Ex. a, L. 0,047 mm, Br. 0,034 mm; Ex. b, L. 0,059 mm, Br. 0,042 mm; Ex. ¢, L. 0,07 mm, Br. 0,06 mm; Ex. d, L. 0,077 mm, Br. 0,050 mm. An einigen ruhigen Tagen (Juni 1893) erhielt ich zahlreiche Exemplare der vorliegenden Art mit pelagischem Netze ziemlich weit vom Ufer.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 95

Euplotes patella Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 378, Taf. XLII, Fig. 9. Dujardin, Inf. Taf. VUI, Fig. 1—4 (Ploesconia patella). Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. I, p. 170, Taf. VII, Fig. 1. Quennerstedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund. 1865, p. 56, Taf. Il, Fig. 6. Stein, Org. d. Inf. I, pag. 135, Taf. IV, Fig. 6—11. Kent, Manual, II, p. 798, Taf. XLIV, Fig. 23—25,

Sowohl im Siisswasser, z. B. Zoochlorella-haltige Exem- plare in den Graben bei Skalérn (Aug. 1893) und in einem Tiim- pel auf Sumparn, wie auch im Wasser aus dem Ramsé-Sunde (Aug. 1893).

Euplotes harpa Stein.

Stein, Org. d. Inf. I, p. 137, Taf. IV, Fig. 12, 13. Kent, Manual, JI, p. 799, Taf. XLIV, Fig. 22. Andrusowa, Trudi St. Petersb. Obsz. estestv. T. XVII, 1886, p. 248, Taf. I, Fig. 7. Mobius, Inf. fauna d. Kieler Bucht, p. 82, Taf. IV, V.

Nicht selten im L6f6-Sunde (Juli 1893). Lange 0,112 mm, Breite 0,070 mm. Auch in einer mit Lemna erfiillten Pfiitze dicht am Seestrande bei Lappwik fand ich grosse Exemplare dieser schonen, eigentlich marinen Art. L. 0,133 mm, Br. 0,091 mm. Sie wurde von Stein in der Ostsee bei Wismar entdeckt.

Diophrys (Styloplotes) appendiculatus Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 373, Taf. XLII, Fig. 3 (Stylonychia appendiculata). Dujardin, Inf. p. 437, Taf. X, Fig. 7a (Ploesconia scutum) und p. 445, Taf. X, Fig. 4 (Diophrys marina). Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. I, p. 182, Taf. VII, Fig. 6, 7 (Schizopus norvegicus). Quenner- stedt, Bidrag II, Acta Univ. Lund. 1867, p. 33, Taf. II, Fig. 6—9 (Stylo- plotes norvegicus) Stein, Org. d. Inf. I, p. 132, Taf, III, Fig. 22—99. Kent, Manual, II, p. 800, Taf. XLIV, Fig. 30, 31. Cnfr. Rees, Tijd- schr. d. nederl. dierk. Vereen. 1883—84, p. 634—636 (Styloplotes Quenner- stedtui und St. Fresenii, Taf. XVI, Fig. 14). Fabre-Domergue, Journ. de l’Anat. et de la Phys. Bd. XXI, 1885, p. 11, Taf. XXVIII, Fig. 9. Andrusowa, Trudi St. Pet. Obsz. T. XVII, 1886, p. 249, Taf. I, Fig. 9. Mobius, Inf. fauna der Kieler Bucht p. 86.

Diese Art, welche an verschiedenen Meereskiisten (Wis- mar, Kiel, Norwegen, Nederland, Concarneau, Kertsch) beo- bachtet worden ist, findet sich auch sehr hiiufig am Ufer des L6fo-Sundes. Auch im Ramsé-Sunde (Aug. 1893) und S von Gasgrund zwischen Algen in 10 m Tiefe (Aug. 1893).

96 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Uronychia transfuga Stein,

Dujardin, Inf. Taf. X, Fig. 7 b, c (Ploesconia scutum p. p.). --~- Cla- paréde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 185, Taf. VII, Fig. 8, 9 (Campy- lopus paradoxus). Stein, Org. d. Inf. I, p. 129, Taf. IV, Fig. 1—5. Quennerstedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund. 1867, p. 32, Taf, II, Fig. 4. Kent, Manual, II, p. 797, Taf. XLV, Fig. 34—36. Rees, Tijdschr. d.. nederl. dierk. Vereen. Suppl. I, Aflev. II, 1883—84, p. 633.

Hiaufig im L6fé-Sunde (Juni 1893) und in einer Pfiitze am Seestrande bei Lappwik (Oct. 1892).

Aspidisca lyncaster Stein,

Stein, Org. d. Inf. I, p. 122, Taf. III, Fig. 1—3. Quennerstedt, Bidrag II, Acta Univ. Lund. 1867, p. 31. Kent, Manual II, p. 793, Taf. XLV, Fig. 24, 24. Mobius, Inf. fauna d. Kieler Bucht, p. 86.

LOf6, am Seeufer (1892, Juni 1893),

Aspidisca costata Kbg. (Stein).

Ehrenberg, Inf. p. 325, Taf. XXXIV, Fig, 4 (Loxodes plicatus). Dujardin, Inf. Taf. X, Fig. 1 (Coccudina costata). Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. I, p. 190, Taf. VII, Fig. 13—15 (Aspidisca ci- cada). Stein, Org. d. Inf. I, p. 125, Taf. III, Fig. 15—17. Kent, Manual, II, p. 794, Taf. XLV, Fig. 25—26.

Aspidisca costata, welche eine Siisswasserform ist, fand ich im Rams6-Sunde (August 1893).

Peritricha.

Trichodina pediculus? Ebg.

Auf der Haut von Stichlingen und Elritzen, die sich in grossen Schwarmen an dem Ufer der Insel L6Of6 aufhalten, lebt eine scheibenformige Trichodina-Art von 0,057 mm in Durchmesser, deren Hakenkranz nicht in derselben Weise konstruirt zu sein scheint, wie er bei 7’. pediculus von J. Clark abgebildet wor- den ist (Memoirs of the Boston Society of Natural History, vol. I, 1866). Jedoch bin ich nicht sicher, ob sie nicht bei genaue- rer Untersuchung sich mit dieser als identisch erweisen wird.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2, 97

Vorticella striata Duj.

Dujardin, Inf. Taf. XVI, Fig. 3. Kent, Manual, II, p. 684, Taf. XXXIV, Fig. 15—19. Mébius, Inf. fauna d. Kieler Bucht, p. 95, Taf. VII, Fig. 13.

An pelagischen Nostoc-Colonien bei Léfé beobachtete ich (im Sept. 1893) eine Vorticella-Art, welche ich mit der marinen V. striata identificiren méchte. Der Kérper war nur 0,03 mm lang, deutlich quergestreift, der Stiel eben so kurz, wie Mébius ihn ab- gebildet hat. Der genannte Forscher sagt, dass er nie spiralige Contractionen des Stieles sah; meine Exemplare dagegen con- trahirten sich z. B. beim Driicken des Deckglischens. Ich bin daher nicht ganz frei von Zweifeln, ob die meinigen wirklich der genannten Art zugehéren.

Vorticella putrina O. F. M.

Miller, Animale. inf. p.311.— Kent, Manual, Il, p. 684, Taf. XXXIV, Fig. 23, 24.

Von den zahlreichen von mir beobachteten Vorticella-Arten habe ich nur einige bestimmt. Zu diesen gehért auch die vor- liegende Form. Der Koérper ist klein, in ausgestrecktem Zustande schmal langgestreckt, in der Mitte am breitesten, mit ausgezo- genem Hinterende. In contrahirtem Zustande ist die Gestalt regelmassig birnformig. Die Oberflache ist deutlich quergestreift. Stiel oft sehr lang, 7—8 mal linger als der Kérper. Liinge 0,055 mm, Breite 0,021 mm.

Zwischen Leptothrix (?)-Faden fand ich diese Vorticella- Art zusammen mit einer viel grésseren Form in grosser Menge im Wasser aus einem Waldtiimpel auf L6fé (Juli 1894). Nach Miller und Kent kommt die Art in faulendem Siisswasser und Meerwasser vor.

Vorticella monilata Tatem.

Kent, Manual, IJ, p. 688, Taf. XX XV, Fig. 27 & Taf. XLIX, Fig. 39. Biitschli, Protozoa, III, Taf. LX XIII, Fig. 10 a, b.

Diese leicht erkennbare Art, deren K6rperoberfliiche mit in Querreihen angeordneten Protuberanzen geziert ist, wurde

a

4

Y8 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

auf Potamogeton perfolatum im Seewasser am Ufer der Insel Sumparn (August 1893) angetroffen. Auch fand ich auf den Wurzelhaaren von Phragmites im Ramsé-Sunde einige Tage spi- ter eine grosse Colonie. V. monilata ist eigentlich eine Siiss- wasser- Art. Vorticella citrina Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 271, Taf. XXV, Fig. 2. Kent, Manual, IT, p. 678, Taf. XXXV, Fig. 29 u. Taf. XLIX, Fig. 13,

Mehrere Exemplare von leicht gelblicher Farbung in einem Felsentiimpel auf Sumparn (August 1893). Eichwald fand sie im Seewasser bei Wiborg.

Vorticella marina Greeft.

Greeff, Arch. f. Naturg. Bd. I, 1870, Taf..IV, Fig. 1—6 u. V, Fig. 1—-7. Kent, Manual, II, p. 685, Taf. XXXV, Fig. 1—8 u. Taf. XLIX, Fig. 30. Mobius, Inf, fauna d. Kieler Bucht, p. 94.

Kérper deutlich quergestreift, der Stiel fiinf mal linger als dieser. Zusammen mit Zoothamniwm Crenkowskii, Cothurnia

maritima, Acineta tuberosa aut Ceramiwm und anderen Algen der See bei L6fS (Juli 1889 und 1893).

Vorticella sp.

Im Wasser vom Ramsd6-Sunde traf ich im August 1893 mehrere Colonien einer auffallenden Vorticella-Art, deren breit glockenformiger oder kurz zipfelmiitzenformiger K6rper sehr gross war, namlich 0,11 mm lang, und deren Entoplasma von groben Kornern dunkel erschien. Peristomwulst kragenformig. Bei V. campanula, der sie sehr ahnlich zu sein scheint, soll nach Kent (Manual, Il, p. 678) die Oberfliche glatt sein, wih- rend diese bei den in Rede stehenden Exemplaren fein, jedoch deutlich quergestreift war.

Carchesium sp.

Bei Lof6 wird mit dem Oberfliichennetz zuweilen (Juni, August 1893) eine Carchesiwm-Form gefischt, welche die grésste Ahnlichkeit mit C. polypinwm Ebg. besitzt, aber mit dieser doch kaum identisch sein kann, da die Oberfliiche ihres Kérpers deut-

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 99

lich quergestreift ist, wahrend sie bei C. polypinum glatt sein soll (Kent, Manual, II, p. 690). Die Colonie ist reich verzweigt, die Muskeln der Aste hingen nicht mit dem des Stammes zu- sammen; der Korper ist wie bei C. polypinum zipfelmiitzen- formig. Zoothamnium Cienkowskii? Wrzesn.

Wrzesniowski, Z. f. w. Z. Bd. XXIX, 1877, p. 278, Taf. XIX, Fig. 16, 17. Kent, Manual, II, p. 696, Taf. XXXVII, Fig. 15. Mé- bius, Inf. fauna d. Kieler Bucht, p. 95, Taf. VIII, Fig. 1-14.

In der offenen See 5S von Gasgrund in 10 m Tiefe und S von Knapperskiir in 20—221/, m Tiefe traf ich im August 1893 auf kleinen Algen eine Zoothamnium-Art an, die wohl iden- tisch mit der marinen, in der westlichen Ostsee vorkommenden Z. Cienkowskiu Wrzesn. (Mobius) ist. Korper kurz birnformig, 0,05 mm lang, 0,03 mm breit, Kern wurstfOrmig, gewunden. Alle Zooi- den schienen von ziemlich gleicher Grosse zu sein.

Eichwald fand Z nivewm Ebg. »selten im Seewasser von Kaugern« (Bull. Mose. Bd. XX, 1847, p. 327).

E/pistylis flavicans Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 282, Taf. XVIII Fig. 2. -- Wrzesniowsky, Z.f.w. Z. Bd. XXIX, 1877, p. 281, Taf. XXI, Fig. 1—4. Greff, Arch. f. Natur- gesch. 1870, Taf. VI u. VIII. Kent, Manual, I, p. 702, Taf. XXXV, Fig. 48—50; XXXVIII, Fig. 1-5.

Grosse Colonien aus den Graben auf Skélérn (Aug, 1894).

Ophrydium versatile Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 293, Taf. XXX, Fig. 1. Stein, Inf. Entw. gesch. 1854, p. 246, Taf. IV, Fig. 2. Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. p. 119. Wrzesniowski, Z. f. w. Z. Bd. XXIX, 1877, p. 298, Taf. XX, Fig. 1—20; Taf. XXI, Fig. 6—11. Kent, Manual, II, p. 735, Taf. XLI, Fig. 1—9.

Einzelne kleine Colonien von c. 5 mm im Durchmesser am

Ufer bei L6f6 (August 1892 und 1893).

Cothurnia maritima Ebg. (Taf. Ill, Fig. 10).

Ehrenberg, Inf. p. 298, Taf. XXX, Fig. 8. Stein, Inf. thiere Entw. gesch., p. 224, Taf. III, Fig. 35, 37. Rees, Tijdschr. nederl. dierk.

100 K. M. Levander. Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Vereen. Suppl. I Afl. II, 1883—84, p. 663 (p. p.). Kent, Manual, I], p. 720. Mébius, Inf. fauna d. Kieler Bucht, p. 98, Taf. VII, Fig. 14—15.

Hiilse glashell, kurz und breit, nicht quergeringelt und ohne wellige Konturen, Miindung weit. Thier sessil. Der Stiel der Hiilse ziemlich kurz. Diese Form ist bei LOf6 sehr haufig und wird Ofters auf Ceramiuwm und ‘anderen kleinen Algen, die auf Steinboden wachsen, angetroffen. Bei zwei Exemplaren beob- achtete ich einen von derselben Substanz, wie die der Hiilse, gebildeten Stiitzfaden, (Fig. 10) welcher zwischen der einen Seite der Hiilse und dem als Unterlage dienenden Algenfaden aus- gespannt war. Diese Exemplare waren von dem Ufer des In- selchens Stenskiir erhalten worden (September 1889). C. mari- tima ist nicht nur aus den stidlichen und westlichen Theilen der Ostsee bekannt, sondern auch aus dem finnischen Meerbu- sen durch Eichwald, der die vorliegende Art im Seewasser des Rigaschen Meerbusens, bei Reval und noch bei Peterhof beobachtete (Bull. Mose. Bd. XXII, 1849, p. 515). Die andere von Eichwald beobachtete Form, C. havniensis Ebg., welche mit langem Hulsenstiel versehen ist, habe ich nicht angetroffen.

Cothurna nodosa Clap. & Lach. (Taf. III, Fig. 11).

Claparéde & Lachmann, Inf. & Rhiz. I, p. 123, Taf. I, Fig. 4—5, Quennerstedt, Bidrag III, Acta Univ. Lund. 1869, p. 22, Fig. 22 (C. maritima). Mereschkowsky, Arch. f. m. Anat. Bd. XVI, p. 154, Taf. X, Fig. 1—5. Kent, Manual, II, p. 721. Entz, Mitth. zool. Stat. Neapel, Bd. V, 1887, p. 430, Taf. XXV, Fig. 19—24 (p. p.).

Diese Form wird von einigen Forschern (Rees, Entz) mit der vorhergehenden zur selben Art gezihlt, scheint aber bei Léf6 von dieser, wie sie oben characterisirt wurde, ziem- lich gut unterschieden zu sein. Die braungelbe Hiilse ist rela- tiv schmaler und langer als bei C. maritima und mehrfach leicht eingeschniirt, so dass ihre Konturen wellig erscheinen, eine Kigenschaft, die ich nie bei C. maritima gefunden habe. Das Thier ist mit einem kurzen, mit einer kleinen knopfférmigen An- schwellung versehenen Stiel an das Ende des Hiilsenstieles be- festigt, welch letzterer ziemlich kurz ist. Linge der Hiilse

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2 101

0,081 mm, Breite 0,027 mm. S von Gasgrund, 10 m tief, auf Algen (Aug. 1893).

Cothurma curvula Entz.

Entz, Mitth. zool. Stat. Neapel, Bd. V, 1887, p. 432, Taf. XXYV, Fig. 17, 18.

Auf Harpacticiden des Seeufers bei L6fé fand ich im Au- gust 1893 mehrere Exemplare einer Cothurnia-Art, die in jeder Hinsicht mit den von Entz gegebenen Abbildungen von seiner in Siebenbiirgischen Kochsalzteichen und im Golfe von Neapel entdeckten C. curvula tibereinstimmten. Hiilse bei einigen Exem- plaren farblos, bei anderen briiunlich, der Hals schwach nach einer Seite gekriimmt, der gedunsene Theil der Hiilse mit tiefen transversalen Einschniirungen versehen.

Cothurnia recurva Clap. & Lach. (Taf. III, Fig. 12), Claparéde & Lachman, Inf. & Rhiz. p. 125, Taf. IV, Fig. 9, 10.

In Fig. 12 habe ich eine Cothurnia abgebildet, die auf dem Riicken einer kleinen Harpacticide vom Ufer der Insel L6f6 beobachtet wurde. Infolge der grossen Ahnlichkeit der Hiilse mit den Abbildungen von der auf marinen Cyclopiden parasitirenden C. vecurva in der Arbeit von Claparéde & Lachmann, hege ich kaum ein Bedenken, das Thier mit die- ser Art zu identificiren, welche von Kent (Manual, II, p. 721) nur als eine Seewasser-Variet&ét von C. curva Stein betrachtet wird, Was diese letztere anbetrifft, so besitzt sie nach den von Stein gegebenen Abbildungen (Die Infusionsthiere auf ihre Ent- wicklungsgeschichte untersucht, Taf. VI, Fig. 19) einen viel dicke- ren Stiel, als bei den von mir gesehenen Exemplaren aus dem Seewasser bei LOfo der Fall war. Auch kann man nicht sagen, dass bei meinen Exemplaren die Dorsalseite der Hiilse »fast hécker- artig aufgetrieben» sei, wie bei C. curva Stein, denn sie ist nur etwas bauchig aufgeblasen. Der walzenférmige Hals ist etwas gegen die Riickenseite gekriimmt, wihrend er bei C. curva stiirker umgebogen sein soll. Linge der Hiilse 0,070 mm, Breite 0,027 mm, Lange des Hiilsenstiels 0,010 mm. Der Koérper war an den

102 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Stiel der Hiilse durch ein fein gestreiftes kurzes, cylindrisches Fussstiick befestigt (Juli 1892, Pr. n:o 5).

Cothurnia (Pyxicola) socialis Gruber.

Gruber, Z. f. w. Z., Bd. XXXIII, 1880, p. 457, Taf. XXVI, Fig. 2327, Kent, Manual, II, p. 728, Taf. XL, Fig. 16, 30, 31.

Die vorliegende marine Art habe ich-stets einzeln auf Al- een festsitzend angetroffen. Ein Exemplar fand ich auf Cera- nium aus 19 m Tiefe bei L6fo (Aug. 1892), ein anderes auf einem Oscillaria-Faden vom Ufer des L6f6-Sundes. Hiilse braun- gelb, oval, mit transversalen Einschnirungen, wie bei C. curvula Entz. Das Thier ist mit einem netten, runden Deckel versehen.

Vaginicola crystallina Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 295, Taf. XXX, Fig. 5. Dujardin, Inf. Taf. XVI, Fig. 6. Quennerstedt, Bidrag I, Acta Univ. Lund. 1868, p. 62, Taf. II, Fig. 18; Bidrag II, Acta Univ. Lund. 1867, p. 43, Taf. II, Fig. 15 (forma maritima). Kent, Manual, II, p. 715, Taf. XL, Fig. 1.—_ Entz, Mitth. zool. Stat. Neapel, Bd. V, 1884, p. 428, Taf. XXV, Fig. 25—27.

Diese allbekannte Art, welche eben so sehr ein Stisswasser- als ein Meeresorganism ist, wird nicht selten im Seewasser bei Lofé und in den inneren Skaren beobachtet (Aug. 1893). Die Form der Hiilse, welche farblos ist, und die Miindung gleichen den von Quennerstedt gegebenen Abbildungen von marinen Exemplaren dieser Art (Bidrag II). Auch im Seewasser habe ich Zoochlorella-haltige Exemplare angetroffen (LOf6-Ufer, Ramso- Sund). Linge der Hiilse 0,192 mm, Breite 0,066. V. erystal- lina wurde von Eichwald im finnischen Golfe unfern Peterhof und bei Reval beobachtet (Bull. Mosc. Bd. XXII, 1849, p. 517).

Vagimecola (Thuricola) operculata Gruber.

Gruber, Z. f. w. Z. Bd. XXXIII, 1880, p. 462, Taf. XX VI. Fig. 29—33 (Cothurnia operculata). Kent, Manual, II, p. 719, Taf. XL, Fig. 13—15. Entz, Mitth. zool. Stat. Neapel, Bd, V, 1884, p. 426.

Auch diese Form, welche von Entz nur als eine mit einer an der Miindung der Hiilse befestigten beweglichen Valvula

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 103

versehene Varietit von V. crystallina angesehen wird, habe ich mehrmals bei L6f6 auf Ceramien und anderen Algen fest- sitzend angetroffen (Aug. 1889, 12—13 m Tiefe). Auch Zoo- chlorellen fiihrende Exemplare wurden mit Algen aus 10 m Tiefe 5 von Gasgrund gedregscht (Aug. 1893).

Suctoria. Acineta tuberosa Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 241, Taf. XX, Fig. 9. Claparéde & Lach- mann, Inf. & Rhiz. I, p. 388. Fraipont, Acinétiens de la céte d’Ost- ende, 1878, p. 49, Taf. III. Kent, Manual, II, p. 829, Taf. XLVIII, Fig. 25—28, u. Taf. XLVIII A, Fig. 7. Mobius, Inf. fauna der Kieler Bucht, p. 110. Levander, Medd. Soc. pro Fauna «& FI. fenn. H. 17, 1891 p. 140 (A. grandis).

Diese weit verbreitete marine Art findet sich bei LOf6 auf Ceramium und anderen Algen, sowie zwischen Cordylophora la- custris im Ramso6-Sunde.

Derartige breite Exemplare dieser Art, wie Eichwald in Bull. Mose., 1847, Taf. VIII, Fig. 17 aus dem Seewasser bei Kaugern abbildet, habe ich nicht gesehen.

104 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.,

Litteraturverzeichniss.

Andrusova, J., Uber die Infusorien der Bucht von Kertsch. Ar- beiten der St. Petersb. Gesellschaft der Naturforscher. Bd. XVII, 1886, p. 236—258, Taf. I, II (russisch).

Auerbach, L., Uber die Einzelligkeit der Amoeben. Z. f. w. Z., Bd. VII, 1856, p. 365—430, Taf. XIX—XXII.

Balbiani, E. G., Sur la structure intime du noyau du Loxophyllum meleagre. Zoologischer Anzeiger, Bd. XIII, 1890, p. 110—115 132—136.

Bergh, R., Der Organismus der Cilioflagellaten. -- Morphologisches Jahrbuch, Bd. VII, p. 178—288, Taf. XII—XVI.

» Uber den Theilungsvorgang bei den Dinoflagellaten.

Zoologische Jahrbiicher, Bd. II, 1886, p. 73—86, Taf. V.

Biedermann, R., Uber die Structur der Tintinnen-Gehause. Kiel 1892. 3 Tat

Blochmann, Fr., Die mikroskopische Thierwelt des Siisswassers. Mit 7 Tafeln. Braunschweig, 1886.

Brady, G. S., The Ostracoda and Foraminifera of Tidal Rivers. Annals and Magazin of Natural History. Ser. 4, Vol. VI, 1870, p. 273—308, Taf. XI, XII.

Brandt, I. F., Uber mehrere in der Nahe v. St. Petersburg im Sommer des Jahres 1843 beobachtete Infusorienarten. Bulletin de la classe physico-mathématique de 1 Acade- mie impérial des sciences de St: Peétersbourg, Tom. III,

1845. Brauer, A., Bursaria truncatella unter Beriicksichtigung anderer Heterotrichen und der Vorticellinen. Jenaische Zeit-

schrift fiir Naturwissenschaft, Bd. XII, 1885.

Braun, M., Physikalische und biologische Untersuchungen im west- lichen Theile des finnischen Meerbusens. —— Archiv fiir die Naturkunde Liv-, Ehst- und Kurlands, Bd. X, Lief. J, 1884.

Biitschli, O., Zur Kenntniss der Fortpflanzung bei Arcella vulgaris Ebg. Archiv fiir mikroskopische Anatomie, Bd. XI, 1875, p. 459—467, Taf. XXV,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. LO5

Biitschli, O., Beitrige zur Kenntniss der Flagellaten und einiger ver- wandter Organismen. Z. f. w. Z., Bd. XXX, 1878, p. 205—281, Taf. XI—XV.

» Kinige Bemerkungen iiber gewisse Organisationsverhilt- nisse der sogenannten Cilioflagellaten und der Noctiluca. Morph. Jahrb., Bd. X, 1885, p. 529—-577, Taf. XXVI —XXVIII.

» Bronn’s Klassen und Ordnungen des Thierreichs. Bad. I, Protozoa. Abth. I, Sarcodina und Sporozoa; Abth. II, Mastigophora; Abth. III, Infusoria und System der Radio- laria. Leipzig und Heidelberg 1889. Mit 79 Tafeln.

Carter, H. J., Notes on the freshewater Infusoria of the Island of Bombay. Ann. Mag. of Nat. Hist, 2 Ser. Vol. XVIII, 1856, p. 115—133 u. p. 221—248, Taf. V—VII.

» On Fecundation in Eudorina elegans and Cryptoglena. Ibidem, Ser. 3, Vol. II, 1858, p. 237-——-253, Taf. VIII. » On Fecundation in the two Volvoces and their specific

Differences; on Eudorina, Spongilla, Astasia, Euglena and Chryptoglena. Ibidem, Ser. 3, Vol. III, 1859, p. 1— 205 o Padi.

» On the Presence of Chlorophyll-cells and Starch-granules as normal Parts of the Organism, and on the reproduc- tive Process in Difflugia pyriforms Perty. Ibidem, Ser. 3, Vol. XII, 1863, p. 249—264.

» On Freshwater Rhizopoda of England and India. Ihbi- dem, Ser. 3, Vol. XIIl, 1864, p. 18—388, Taf. I, I.

» On the Fresh- and Saltwater Rhizopoda of England and India. Ibidem, Ser. 3, Vol. XV, 1865, p. 277—292, Taf. XII.

Cienkowski, L., Uber Cystenbildung bei Infusorien. Z. f. w. Z. Bd. VI, 1855, p. 301—306, Taf. X, XI.

» Beitrige zur Kenntniss der Monaden. Arch. f. mikr. Anat., Bd. I, 1865, p. 203—232, Taf. XII—XIV.

» Uber die Clathrulina, eine neue Actinophryen-Gattung. Ibidem, Bd. Ill, 1867, p. 311—317, Taf. XVIII.

» Uber Palmellaceen und einige Flagellaten. Ibidem, Bd.

VI, 1870, p. 421—438, Taf. XXIII, XXIV. Cohn, F., Uber eine neue Gattung aus der Familie der Volvocineen. =iZe f. w. Zp BawdV, 2858; px77—116, Taf. VI.

» Beitrige zur Entwickelungsgeschichte der Infusorien. Ibidem, p. 253—281, Taf. XIII.

» Uber Encystirung von Amphileptus fasciola. Z. f. w. Z., Bd. V, 1854, p. 434—435, Taf. XXII, A. Fig. 6, 7.

» Neue Infusorien im Seeaquarium. Z. f. w. Z., Bd,

XVI, 1866, p. 253—302, Taf. XIV, XV,

106 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Cohn & Wichura, Uber Stephanosphira pluvialis. Novorum actorum Academiae Caes. Leop.-Carol. nat. Cur. Vol. XXVI, P. I, Nachtrag. Breslau u. Bonn 1857. 32 pp. 2 Taf.

CGlaparéde, E. & Lachmann, J., Etudes sur les Infusoires et les Rhizopodes. Genéve 1858—1861.

Clark, J., The anatomy and physiology of the vorticellinian para-

site of Hydra, Trichodina pediculus. Memoirs of the Boston Society of Natural History, Vol. I, 1866. » On the Spongiae ciliatae as Infusoria flagellata. Ann.

mag. of Nat. Hist, Ser. 4, Vol. I, 1868, p. 133—141, 188—214, 250—263, Taf. V, VI, VII.

Dangeard, M. P. A., Contribution a l'étude des Organismes infe- rieurs. Le Botanist, 1890—91, p. 1—58.

Daday, E. y., Ein kleiner Beitrag zur Kenntniss der Infusorienfauna

des Golfes von Neapel. Mittheilungen aus der zoolo- gischen Station zu Neapel, Bd. VI, 1886, p. 481—498, Taf. XXV.

Diesing, F., Revision der Prothelminthen. Abtheilung: Mastigopho- ren. -— Sitz. ber. d. math. naturwiss. Classe d. k. Akad. d. Wissensch. Wien. Bd. LII, Abth. 1. Jhrg. 1865, p. 287—401.

Dujardin, F., (Suite a Buffon). Histoire naturelle des Zoophytes. Infusoires. Paris 1841. Atlas.

Ehrenberg, C. G., Die Infusionsthierchen als vollkommene Orga- nismen. Mit 64 Tafeln. Leipzig. 1838. Nachtrag zur Ubersicht der organischen Atmosphirilien. Abhandlungen der k. Akademie der Wissensch. zu Berlin. 1871, p. 233—275, Taf. III.

Eichwald, E., Beitrag zur Infusorienkunde Russlands. Bulletin

de la Societé Impériale des Naturalistes de Moscou. Tome XVII, 1844, p. 480—587.

» Erster Nachtrag zur Infusorienkunde Russlands. Ibidem, T. XX, 2, 1847, p. 285—366, Taf. VIII, IX. Zweiter Nachtrag zur Infusorienkunde Russlands. Ibi- dem, T, XXII, 1849, p. 400--548, Taf. IV.

» Dritter Nachtrag zur Infusorienkunde Russlands. Ibidem,

T. XXV, 1852, p. 388—536, Taf. VI. Engelmann, T. W., Uber Entwickelung und Fortpflanzung von In-

fusorien. Morph. Jahrb. Bd. I, 1876, p. 573—635, Taf. XXI, XXII. Entz, Geza, Beitrage zur Kenntniss der Infusorien. Z. f. w. Z.,

Bd. XXXVI, 1883 p. 167—189, Taf. VIII.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 107

Entz, Geza, Uber Infusorien des Golfes von Neapel. Mitth. a. d. Zool. Stat. zu Neapel, Bd. V, 1884, p, 289—444, Taf. XX—XXV,

» Zur naheren Kenntniss der Tintinnoden. Ibidem, Bd. VI, 1885, p. 185—216, Taf. XIII, XIV.

Fabre-Domergue, M., Note sur les Infusoires ciliés de la baie de Concarneau. Journal d’Anatomie et de la Physiologie, Bd. XXI, 1885, p. 1—-15, Taf. XXVIII, XXIX. » Recherches anatomiques et psysiologiques sur les Infu- soires ciliés. Annales des sciences naturelles. Zoolo- gié. Toy V,/4888,. p.:.4—140,. Taf. IV, » Etude sur le Trachelius ovwm. Journal de |’Anat. et de la Phys. 1891, p. 1—21, Taf. V. Foulke, 5. G., Tvrachelius ovum. Ann. Mag. Nat. Hist. Ser. 5, XVI, 1885, p. 477—478. Fraipont, J., Recherches sur les acinétiens de la céte d’Ostende. Bulletin Acad. roy. de Belg. (2) T. XLIV, 1878, 6 Taf. Gegenbaur, C., Bemerkungen iiber Trachelius ovum E. Archiv fiir Anatomie und Physiologie, 1857, p. 309—312. Gourret, P. & Roeser, P., Les Protozoaires du Vieux-Port de

Marseille. Archives de Zoologie expérimentale et géné- rale. 2 Ser. T. IV, 1886, p. 443—534, Taf. XXVIII— XXXV. |

Greeff, R., Uber Radiolarien und Radiolarien-artige Rhizopoden des stissen Wassers. Arch. f. mikr, Anat., Bd. V, 1869, p. 464—505, Taf. XXVI—XXVII. » Untersuchungen tiber den Bau und die Naturgeschichte der Vorticellen. Archiv fiir Naturgeschichte, Bd. XXXVI, I, 1870, p. 353—384, Taf. IV—VIIL.

» Pelomyxa palustris (Pelobius), ein amébenartiger Organis mus des siissen Wassers. Arch. f. mikr. anat. Bd. X, 1874, p. 51—73, Taf. II—V.

» Uber Radiolarien und radiolarienartige Rhizopoden des siissen Wassers. Zweiter Artikel. Ibidem, Bd. XI,

1875, p. 1—32, Taf. I, II. Grimm, QO. A., Zur Kenntniss der Fauna des finnischen Meerbu-

sens. Arbeiten der St. Petersb. Gesellsch. der Natur- forscher. T. VIII, 1877, 32 pp. (russich). Gruber, A., Kleine Beitrage zur Kenntniss der Protozoén. -—— Be-

richte tiber die Verhandlungen der naturforschenden Ge- sellschaft zu Freiburg i. B. Bd. VII, 4, 1879, p. 533— 555, Taf. X.

» Neue Infusorien. Z. f. w. Z., Bd. XXXIII, 1880, p. 439—466, Taf. XXV—XXVI.

108 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Gruber, A., Studien iiber Amében. Z, f. w. Z., Bd. XLI, 1884, p. 186—225, Taf. XIII—XV.

» Die Protozoén des Hafens von Genua. Verhandlungen der kais. Leop. Carol. deutschen Akademie der Naturforscher, Bd. XLVI, nso 4, 1884, p. 475—539, Taf. VII—XI.

Hickel, E., Uber einige pelagische Infusorien. Jenaische Zeitschrift fiir Medicin und Naturwissenschaft, Bd. VII, 1873, p. 561—568, Taf. XVII—XVIII.

Hensen, V., Uber die Bestimmung des Planktons oder des im Meere treibenden Materials an Pflanzen und Thieren. Fiinfter Bericht der Kommission zur wissenschaftlichen Unter- suchung der deutschen Meere in Kiel fiir die Jahre 1882 bis 1886. Berlin, 1887, p. 1—108, Taf. I—VI.

» Die Expedition der Sektion ftir Kiisten- und Hochsee- fischerei in der dstlichen Ostsee. Untersuchung des Plank- tons sowie der Thiere und Pflanzen des Meerbodens. Sechster Bericht der Komm. zur wiss. Unters. der deutsch. Meere in Kiel. 2:te Heft. Berlin. 1890, 1 Taf.

Hertwig, R. und Lesser, E., Uber Rhizopoden und denselben na- hestehende Organismen. Arch. f. mikr. Anat. Bd. X, Supplement, 1874, p. 35—237, Taf. II—V.

Imhof, O. E., Uber mikroskopische pelagische Thiere aus der Ost- see. Zool. Anz. Bd. IX, 1886, p. 612—615.

» Die Flagellatengattung Dinobryon. Zool. Anz. Bd. XIII, 1890, p. 483—488. Kent, Saville, A manual of the infusoria. 2 Vol. Atlas. London

1880—1882, Klebs, G,, Uber die Organisation einiger Flagellatengruppen und ihre Beziehungen zu Algen und Infusorien. Untersuchun-

gen aus dem botanischen Institut zu Tiibingen. I, 2, Leipzig, 1883, 131 pp. Taf. I, IIL.

» Flagellatenstudien. Z. f. w. Z., Bd. LV, 1892—983, p. 265—445, Taf. XIJ—XVIIL.

Kojevnikov, G., La Faune de la mer Baltique orientale et les pro- blemes des explorations prochaines de cette faune. Sep. Abdr. Congrés international de Zoologie, XII Session, a Moscou, Aotit 1892, 26 pp.

Krassilstschik, J., Zur Naturgeschichte und iiber die systema-

tische Stellung von Chlorogonium euchlorum Ebg. Zool. Anz. Bd. V, 1882, p. 627—634. Leidy, J., Fresh-water Rhizopods of North-America. —— United Sta-

tes geological survey of the Territories, Vol. XII, Washing- ton 1879. 324 pp. 48 Taf.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2 109

~_.

Levander, K. M., Mikrofaunistiska anteckningar. Meddelanden af Societas pro Fauna et Flora fennica. H. 17, 1891. p. 129—143. » Notiz tiber die Tafelung der Schalenmembran des Gleno- dintum cinctum. Zool. Anz. Bd. XV, p. 405—8, 1892. » Beitrige zur Kenntniss einiger Ciliaten. Acta Soe. pro Fauna et Fl. fenn., Bd. IX, n:o 7, 1894, 83 pp. 3 Taf. » Peridinium catenatum n. sp. Eine neue kettenbildende Peridinee im Finnischen Meerbusen. Acta Soe. pro Fauna et FI. fenn., Bd. IX, n:o 10, 1894, 18 pp. Maupas, E., Sur les Suctocili¢s de M. de Mérejkowsky. Comptes rendus de |’Acad. sc. Paris, T. XCV, n:o 26, 1882. » Sur les Suctociliés de M. de Mérejkowsky. 2 Note. Compt. rend. Acad. se. Paris. T. XCVI, 1883. » Sur Coleps hirtus Ebg. Archives Zool. exp. et gén. 2

ser. T. Ill, 1885, p. 337--367, Taf. XVIII. Mereschkowsky, Studien iiber Protozoén des nérdlichen Russ-

lands. Arbeiten der St. Petersb. Gesellsch. der Na- turforscher, 1877, 183 pp. 3 Taf. (russisch).

» Studien tiber Protozoén des nérdlichen Russlands. Arch. f. mikr. Anat. Bd. XVI, 1879, p. 153—248, Taf. X, XI.

» Les Suctociliés, nouveau groupe d’Infusoires, intermédi- aires entre les Ciliés et les Acinetiens. —- Comptes ren- dus Acad. sc. Paris, T. XCV, 1882.

Migula, W., Beitrage zur Kenntniss des Goniwm pectorale. Bota-

nisches Centralblatt, Bd. XLIV, 1890, p. 72, 103, 143, T ar

Mobius, K., Systematische Darstellung der Thiere des Planktons, gewonnen in der westlichen Ostsee und auf einer Fahrt von Kiel in den atlantischen Ocean. Fiinfter Bericht der Kommission zur wissensch, Unters. der deutsch. Meere in Kiel fiir die Jahre 1882 bis 1886. Berlin 1887.

» Bruchstiicke einer Infusorienfauna der Kieler Bucht. Arch. f. Naturgesch. 1888, I, p. 81—116, Taf. IV—X. » Bruchstiicke einer Rhizopodenfauna der Kieler Bucht.

Abhandlungen der k. preuss, Akademie der Wissenschaf- ten zu Berlin vom Jahre 1888. 5 Taf. Berlin 1889. Montague, G., Testacea Britannica. Suppl. London, 1808.

Miiller, O. F., Animalcula infusoria fluviatilia et marina. Hauniae,

1786. 50 Taf. Nordqvist, O., Bidrag till kainnedom om Bottniska vikens och norra Ostersjéns evertebratfauna. —- Medd. af Soc. pro Fauna

et Fl. fenn. H. 17, 1890, p. 83—128. 1 Taf.

110 XK. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Penard, E., Etudes sur les Rhizopodes d’eau douce. Mémoires de la Société de physique et d’histoire naturelle de Ge- néve, T. XXI, n:o 2, 230 pp. 11 Taf.

Perty, M., Zur Kenntniss der kleinsten Lebensformen etc. Bern 1852. 17 Taf.

Pfitzner, W., Zur Kenntniss der Kerntheilung der Protozeén. Morph. Jahrb. Bd, XI, 1886, p. 454—467, Taf. XXVI.

Pouchet, G., Contribution a l'histoire des Cilio-flagellés. Journ. de l’Anat. et de la Phys. 1883, p. 399-455, Taf. XIX —XXIl.

Pouchet, G. & Guerne, J. de, Sur la faune pélagique de la mer Baltique et du golfe de Finlande. Comptes rendus de lacad. sc. Paris, TC, “1385.

Quennerstedt, A., Bidrag till Sveriges Infusorie-fauna. I. Acta Universitatis Lundensis. T. II, 1865, 64 pp, 2 Taf. Bidrag till Sveriges Infusorie-fauna. I]. Ibidem, T. IV, 1867, 48 pp. 2 Taf. > Bidrag till Sveriges Infusorie-fauna. [[l. Ibidem, T.

VF, 1569, 35. pp. 1. Tal.

Rees, J. van, Protozoaires de |’Escaut de l'Est. Tijdschrift der nederlandsche dierkundige Vereenigung. Suppl. I, Afl. 2, 1883—84, p. 593—669, Taf. XVI.

Rostafinski, J. T,, Beobachtungen iiber Paarung von Schwarm. sporen. Botanische Zeitung, Bd. XXIX, 1871, p. 785 —-790.

Schewiakoff, W., Beitrage zur Kenntniss der Holotrichen Ciliaten. Bibliotheca Zoologica, Leuckart & Chun. H. 5. Cas- sel 1889. 77 pp. 7 Taf.

Schilling, A. J., Die Siisswasserperidineen. Flora, Bd. XLIX, 1891, p. 220—299, Taf. VIII -X.

Schneider, A., Beitrage zur Naturgeschichte der Infusoria. Arch. f. Anat. u. Phys. 1854.

Schuberg, A., Uber den Bau der Bursaria truncatella, mit beson- derer Beriicksichtigung der protoplasmatischen Structu-

ren. Morph. Jahrb. Bd. XII, 1887, p. 333—365, Tats XIX, XX. » Zur Kenntniss des Stentor coeruleus. Zoologische Jahr-

biicher, Bd. IV, 1891, p. 197—288, Taf. XIV. Schultze, F. E., Rhizopodenstudien. I. Arch, f. mikr. Anat. Bd. X, 1874, p. 328—350, Taf. XXII. » Rhizopodenstudien II. Ibidem, p. 877—400; Taf. XXVI—XXVII. Rhizopodenstudien. Ul. Ibidem, Bd. XI, 1875, p. 94 +-139,- Taf. V—VIL

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 111

Schultze,

»

Schultze,

Steing Fz,

»

Sterki, V.

F. E., Rhizopodenstudien. IV. Ibidem, p. 329—353, Taf. XVII—XIX.

Rhizopodenstudien. V. Ibidem, p. 583—-596, Taf, XXXV—XXXVI.

M., Uber den Organismus der Polythalamien nebst Be- merkungen tiber die Rhizopoden im Allgemeinen. Leip- zig 1854.

Die Infusionsthiere auf ihre Entwickelungsgeschichte un- tersucht, Leipzig 1854, 265 pp. 6 Taf.

Der Organismus der Infusionsthiere. Abth. I, Allgemeiner Theil und Naturgeschichte der Hypotrichen Infusionsthiere. Leipzig 1859. 14 Taf.

Uber die Eintheilung der holotrichen Infusionsthiere und einige neuere Gattungen und Arten dieser Ordnung. Sitz. ber. der k, béhm. Gesellsch. der Wissensch. in Prag, 1860, p. 56—62.

Der Organismus der Infusionsthiere. Ahth. Il. Dar. stellung der neuesten Forschungsergebnisse iiber Bau, Fortpflanzung und Entwickelung der Infusionsthiere. Na- turgeschichte der Heterotrichen Infusorien. Leipzig 1867. 16 Taf.

Der Organismus der Infusionsthiere. Abth. Ill. 1 Hailfte. Die Naturgeschichte der Flagellaten oder Geisselinfusorien. Leipzig 1878. 24 Taf.

Der Organismus der Infusionsthiere. Abth. II. 2 Hilfte. Die Naturgeschichte der arthrodelen Flagellaten. Leipzig 1883. 25 Taf.

, Beitrage zur Morphologie der Oxytrichinen. Z. f. w. Z., Bd. XXXI, 1878, p. 29—58, Taf. IV.

Taranek, K. J., Beitrage zur Kenntniss der Siisswasser Rhizo-

poden Béhmens, Sitz. ber. d. k. bohm. Gesellsch. d. Wissensch. Prag. 1881, p. 220—235.

Monographie der Nebeliden B6hmens. Abh. d. k. bohm. Gesellsch. d. Wissensch. Prag. VI. Folge, Bd. Xl, 1882 55 pp. 5 Taf.

Torre, Dalla, K. W. v., Studien tiber die mikroskopische Thier-

Wallich,

welt Tirols. If. Theil. Infusoria Flagellata. Ferdinan- deum Zeitschr. Hft. 32, p. 260—273.

G. C., On an undescribed indigenous Form of Amoeba. Ann. mag. of Nat. Hist. Ser. 3, Vol. XI, 1862, p. 287—290, Taf. VIII.

Further Observations on Amoeba villosa and other indi- genous Rhizopoda. —- Ibidem, p. 434—453, Taf. X. On the extent, and some of the principial causes, of structural variation among the Difflugian Rhizopods.

112. K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Ibidem, Ser. 3, Vol. XIII, 1864, p. 215—244, Taf. XV, XVI. Wille, N., Om Chrysopyxis bipes Stein og Dinobryon sertularia.. Ofversigt af k. svenska vet. akad. Férhandlingar, 39 Arg. 1882, p. 9—12, I Taf. Williamson, W. C., On the recent foraminifera of Great Britain. Roy. Society, London 1858. Wrzesniowski, A., Ein Beitrag zur Anatomie der Infusorien. Arch. f. mikr. Anat. Bd. V, 1869, p. 25—48, Taf. III, IV. » Beobachtungen iiber Infusorien aus der Umgebung von Warschau. Z. f. w. Z., Bd. XX, 1870, p. 467—511, Taf. XXI—XXIII. » Beitriige zur Naturgeschichte der Infusorien Z. f. w. Z., Bd. XXIX, 1877, p. 267—323, Taf. XIX—XXI. Zacharias, O., Die Tier- und Pflanzenwelt des Siisswassers. Leip-

zig 1891.

Fig, Fig. ig. 9. D. acuminata Ebg. Aus einem Moostiimpel. Vergr. 400.

- 10, 11. WD. lobostoma Leidy. Kugelférmige Variation aus dem

Fig.

Fig. Fig.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 113

Erklarung der Abbildungen.

Tatel T.

Amoeba verrucosa Ebg. Aus dem Seewasser. Vergr. 325. A. villosa Mobius sp. Aus dem Seewasser. Vergr. 325. Difflugia pyriformis Perty. Aus einem Moostiimpel. Vergr. 500. D. pyriformis Perty, encystirtes Exemplar, dessen Schale

zwei Offnungen hat. Vergr. 400.

ll ae a

. 5. D. pyriformis Perty, var. bacillifera Penard. Vergr. 400. 6

D. pyriformis Perty, var. bacillifera Pen. f. inflata Pe- nard. Vergr. 520. 7. D. acuminata Ebg. Aus dem Teiche des botanischen Gar- tens. Vergr. 180. 8. D. acuminata Ebg. Aus einer Klippenpfiitze. Vergr. 400.

Seewasser. Vergr. 520.

. 12, 13. D. lobostoma Leidy. Eiférmige Variation aus dem See-

wasser. Vergr. 400.

. 14. Centropyxis aculeata Ebg. Aus dem Seewasser. Vergr. 400. . 15, 16. C. aculeata Ebg. Ein Difflugia constricta Ebg. aibnliches

Individuum in seitlicher und ventraler Ansicht, aus dem Seewasser. Vergr. 400.

. 17. ©. aculeata Ebg. Ungewohnlich breites Exemplar aus dem

Seewasser. Vergr. 400.

ig. 18. Nebela lageniformis Penard. Vergr. 400.

19, 20. Cyphoderia margaritacea Schlumb. Aus dem Seewas- ser. Vergr. 520. 21. Difflugia Solowetzkii, 1) Mereschk. Vergr. 520.

Tafel, li:

1. Dinobryon pellucidum n. sp. Vergr. 780.

2. Gonyostomum semen Ebg. In der rechten Seite der Figur sind eine Anzahl Chromatophoren durch Schraffiren angedeu- tet. Vergr. ca. 600.

1) Irrthiimlicherweise wurde bei dieser Art p. 18 auf die Fig. 13 statt

21 hingewiesen.

8

K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

g. 3. G. semen Ebg. mit essigsaurem Methylgriin behandelt, wobei

eine Anzahl Trichocysten sich fadenartig verlangert haben. . Chloraster? n, sp.?

J *

_5—12. Gymnodinium fissum n. sp. 5

. Dorsalansicht. Vergr. 740.

. 6. Ventralansicht. _7. Nach Behandlung mit Chlorzinkjod. Die Schleimfaden er-

scheinen bacterienahnlich. Vergr. 740.

_ 8. Nach Zusatz von essigsaurer Fuchsinlésung. Die Schleimfa-

den erscheinen schlauchartig. Vergr. 740.

._ 9. Die Schleimschliuche sind zu einer homogenen Hiille auf-

gequollen. Fuchsinfarbung.

_ 10. Die warzenférmigen Spitzen der aufgequollenen Schleim-

schlauche.

. 14. Krystalle von der hinteren Halfte eines Individuums im

Ruhezustande.

. 12. Ein Individuum mit einer grosser Diatomacee im Ko6rper. .13—20. Dieselbe Art. Langstheilung eines kleinen Individuums

in freischwimmendem Zustande.

. 13, 14. Anfangsstadien, Dorsalansicht, 7 Uhr 6 min. n, M. d.

5 Sept. 1892. Der Kern war undeutlich zu sehen, schien aber fadig structurirt zu sein.

. 15. Ventralansicht.

. 16. Dorsalansicht, 7 Uhr 12 min.

. 17. Dorsalansicht, 7 Uhr 17 Min.

. 18. Ventralansicht, 7 Uhr 49 Min.

. 19. Die beiden Sprésslinge verschieben sich; der Kern ist in

der Mitte stark eingeschniirt, 7 Uhr 52 Min.

. 20. Die beiden Sprésslinge sind fast vollstandig von einander

abgeschniirt, 8 Uhr 45 Min.

. 21. Peridinwm sp. Verg. 520. . 22. P. catenatum Lev. Kette von zwei Individuen, Ventralan-

sicht. Vergr. 780. 23. 2. divergens Ebg. Vergr. 520.

. 24. Ceratium hirundinella O. F. M. var. furcoides n. var. Aus

dem inneren Ende der Esbo-Bucht. Vergr. 520.

. 25. C. tripos O. F. M. Vergr. 400. . 26. Dinophysis rotundata Clap. Lach. Vergr. 520. . 27. D. acuta Ebg. Vergr. 600.

Tafel-il.

1. Trachelophyllum brachypharyn« n. sp. . 2. Trochilia (2) crassa n. sp. Vergr. 740.

3. Folliculina elegans Clap. Lach. Vergr. 400.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 2. 115

Fig. 4. Strombidium stylifer n. sp.

Fig. 5. S. grande n. sp.

Eig. 6. Tintinnus Ehrenbergii Clap. Lach. Vergr. 180. Fig. 7. Codonella bottnica Nordqvist. Vergr. 325.

Fig. 8. C. tubulosa Lev. Vergr. 210.

Fig. 9. C. ventricosa Clap. Lach. Vergr. 520.

Fig. 10. Cothurnia maritima Ebg. Mit Stiitzfaden, Vergr. 325. Fig. 11. C. nodosa Clap. Lach. Vergr. 325. Fig. 12. C. recurva Clap. Lach. Vergr. 500.

<< S>-+- —___

the Arvidewn, Heloes,

b a S08 / © © '2 Ay FT

= 3 3 = 5 = os s =

18. Arvin, Hf

M. Levander autoyr.

SA Snel atte ee , 5

KM. Levander «utogr.

(ho Abebiecn Lb fore.

Bee Fd

a a

ACTA SOCIETATIS PRO FAUNA ET FLORA FENNICA XII, N:o 3.

MATERIALIEN ZUR KENNTNISS

DER

WASSERFAUNA

IN DER

UMGEBUNG VON HELSINGFORS, MIT BESONDERER BERUCKSICHTIGUNG

MEE RES ALUN A CEL Et. 98 Ot

ROTATORIA. a

———+e MIT DREI TAFELN. e—-———— VON K. M. LEVANDER.,

(Vorgelegt am 6. October 1894).

HELSINGFORS 1894,

j re | , ~ ty a>. wr ; F ad ~ P| res if ie , 7 Bev. a} tt be aif «* Ty) .# os iw rae wi ie es Ean ne OMAK

7 "a 7 ) i a

Die ersten Beitrige zur Kenntniss der Rotatorienfauna des finnischen Meerbusens hat Eichwald geliefert. Er erwihnt unter den Rotatorien der Gegend von Reval *) folgender Arten:

Ploima Illoricata. Plewrotrocha leptura. Furcularia gracilis.

r Reinhardtii. Diglena forcipata. % catellina.

Ploima Loricata. Salpina sp. Euchlanis diiatata. 5 emargimata Kichw. , (Distyla) Hornemanni. Distyla Weissei Kichw. Monostyla cornuta. Colurus caudatus. a incrassatus Eichw. Monura colurus. Lepadella ovalis. Brachionus brevispinus. Anuraea striata. Lophocaris rostrata Eichw.

Im ostlichsten Theile der Ostsee bei Hapsal und Kaugern 2) wurden von Eichwald folgende Arten, die wie die vorigen fast ohne Ausnahme eigentlich littorale Siisswasserbewohner sind, angetroffen.

Rhizota. Floscularia proboscidea. Melicerta tubicolaria (Tubicolaria najas).

1) Eichwald, Zweiter Nachtrag zur Infusorienkunde Russlands. In: Bulletin de la Société imp. des naturalistes de Moscou. T. XXII, 2, 1849,

2) Eichwald, Dritter Nachtrag zur Infusorienkunde Russlands. In: Bull. de la Soc. imp. des naturalistes de Moscou. T. XXV, 1852.

4 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Bdelloida. Rotifer tardus (citrinus). Ploima Illoricata. Plewrotrocha leptura. . gibba (?)

Notommata najas? Proales decipiens (Notommata decipiens). Furcularia forficula. gracilis ? F Reinhardti. Eosphora aurita (Diglena aurita). Diglena grandis. . catellina. conura ? Distemma? forficula s. laeve Eichw. » marinum? Ploima Loricata. Distyla Weisser Kichw. Monostyla quadridentata. Colurus caudatus. Pterodina patina. Brachionus Bakeri? Anuraea valga. striata s. baltica Eichw.

9

Aus den 6stlichsten Theilen des finnischen Meerbusens bei Wiborg +) und Peterhof (Sergiewsk) zahlt Eichwald nur einige Arten auf, niamlich:

Bdelloida. Rotifer vulgaris, Peterhof. macrurus, Peterhof. » tardus (citrinus) Peterhof Ploima Illoricata. Notommata aurita (2), Wiborg s ansat a(?), Wiborg. Furcularia gibba, Peterhof. n Reinhardtu, Wiborg. Ploima Loricata. Mastigocerca rattus (Monocerca rattus), Wi- borg. hbicormis (Monocerca bicornis), Peterhof.

1) Eichwald, Dritter Nachtrag zur Infusorienkunde Russlands.

ry

9

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 5)

Monostyla cornuta (2), Wiborg. Metopidia acuminata (2), Wiborg.

Im conservirten pelagischen Planktonmaterial aus dem fin- nischen Meerbusen fand Imhof?) folgende Raderthiere:

Conochilus volvow.

Polyarthra platyptera.

Monocerca sp.

Euchlanis sp..

Brachionus sp.

Anuraea cochlearis var. baltica \mh.

Hierzu médchte ich bemerken, dass das Material, in dem Imhof die obengenannten Riaderthiere beobachtete, entweder aus dem Ostlichsten Theile des finnischen Meerbusens oder aus irgend einer Bucht, oder vor einer Flussmiindung gefischt sein muss, denn im offenen Wasser bei Helsingfors kommen Cono- chilus volvox und Polyarthru platyptera nicht vor. Auch habe ich daselbst nie Arten der Gattungen Monocerca, Euchlanis und Brachionus angetroften.

Nachfolgende Liste enthilt die Arten, die ich im Seewas- ser in den Skiren bei Helsingfors gefunden habe. ”)

Rhizota. Floscularia ornata, s. s pelagicn, s. Bdelloida. Rotifer vulgaris, s und m.

Ploima Illoricata. (Asplanchna Girodi, s). Synchaeta baltica, m. : monopus, b. (Polyarthra platyptera, 8). Triarthra longiseta var. limnetica, s. Albertia intrusor, s (parasitisch). Plewrotrocha littoralis n. sp., b.

1) Imhof, Uber mikroskopische pelagische Thiere aus der Ostsee. In: Zool. Anz. Bd. IX, 1886, p. 612—615.

2) Hier bedeutet s, dass die Art eigentlich im Siisswasser lebt, m dass sie marin ist, b Brackwasser-Art. Die Parenthesen zeigen solche Formen an, die nur in den Theilen der Skiiren, wo das Wasser stark versiisst ist, beobachtet wurden.

6

K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Notommata torulosa, s. Furcularia Reinhardti, m, . marina ™,

Loricata. Mastigocerca carinata, s.

x curvata . sp., b. Dinocharis pocillum, s. Diaschiza lacinulata, s.

semiaperta, S.

, Sp. p: . Diplax videns n. sp., s und b. Euchlanis dilatata, s.

C plicata n. sp., b. Cathypna luna, s.

rf appendiculata n. sp., b. Monostyla lwnaris, s.

a cornuta, Ss. Colurus caudatus, s. : dicentrus ? m.

- leptus, s und m. Monura dulcis, s. Metopidia triptera, s. Pterodina patina, s. r clypeata, m. . crassa nN. sp., Ss und b., (Brachionus pala, s). z wrceolaris, S. brevispinus, Ss. (Anuraea aculeata, s). : x. var. Platei, b. ie cochlearis, Ss). 5 var. recurvispina. b. x Eichwaldi n. sp., b. Notholca acuminata, s. ( , longispina, s). . foliacea, Ss. striata, s und m. biremas, ™.

9

2)

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 7

Also zusammen 45 Species, von denen 4 (Asplanchna Gi- rodi, Polyarthra platyptera, Brachionus pala, Notholca longi- spa) jedoch nur in der Nahe von Flussmiindungen (in dem Nordhafen von Helsingfors und bei Bobiick) leben. Von den 41 Arten, die im reinen Seewasser gefunden wurden, sind

21 Siisswasser-Arten,

6 marine Arten,

5 in Siiss- und Meerwasser vorkommende und

7 Arten und 2 Varietiiten, die nur im finnischen oder bottnischen Meerbusen angetroffen sind.

In der pelagischen Region leben:

Floscularia pelagica. (Asplanchna Girodi). Synchaeta baltica. - monopus. (Polyarthra platyptera). Triarthra longiseta var. limmnetica. (Brachionus pala). (Anuraea aculeata).

3 a var. Plate. feo Bes cochlearis). : 4s var. recurvispind.

Eichwaldi n. sp. Notholea acuminata. ‘oes longispina). c foliacea. biremis.

Aber von diesen treten in den iiusseren Skiiren im offe- nen Wasser nur Synchaeta baltica, S. monopus, Anuraea acu- leata var. Platei, A. cochlearis var. recurvispina und A. Eich- waldi im Plankton massenhaft auf. Ob die Notholca-Arten auch weit von der Umgebung der Inseln leben, habe ich noch nicht festgestellt, es erscheint mir aber weniger wahrscheinlich.

Die Riaderthierfauna in den siissen Gewiissern ist bei uns auch sehr reich. In den Siisswasserbecken treten pelagisch fol: gende Arten auf:

8 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der

Asplanchna priodonta.

7

rP]

: Hervicki. Synchaeta sp. Polyarthra platyptera.

Triarthra longiseta var. limnetica.

Gastroschiza flexilis. Mastigocerca capucina. Anuraea cochlearis.

° tecta. Notholca longispina.

var. helvetica.

Wasserfauna.

var. ewryptera.

Im Ganzen habe ich im Siiss- und Seewasser 103 Arten gefunden. Wie sich diese nach den Standorten, wo sie vor- kommen, vertheilen. geht aus nachstehender Tabelle hervor.

Rhizota. Floscularia cornuta » ornata . : mutabilis . S pelagica

Melicerta ringens Oecistes pilula

Bdelloida.

Philodina roseola

> citrina

" aculeata

: tuberculata . Rotifer vulgaris

i. tardus .

» macrurus

+

to rs «|B | Dighy &| Son & |, Zs | BolsSi/2siSs| ° S mje eS sol\SCl>S/Sa) co ISSEolN oe} OSE Pass) Sle ols" Se Pe arte iS eS cP @ |r i | sion = | | a Ace ? = | = tL | = ih ie | + | | | | + - bebehecte ius sat (onal at | dich | |

+

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3.

Ploima Illoricata.

Microcodon clavus . Asplanchna Girodi

: priodonta .

Herricki . Synchaeta baltica

monopus

fe ae E War

Polyarthra platyptera.

fs % var. eyryptera Triarthra longiseta var. limnetica

Gastroschiza triacantha

foveolata

fh truncata Nn. sp.

e flexilis Taphrocampa annulosa.,

F viscosa N. Sp.

Albertia intrusor , Pleurotrocha littoralis Notommata pilarius

p collaris- anaes } Sp. -

s Sir ats

5 torulosa

Copeus caudatus Furcularia Reinhardtii

e murina Monommata longiseta . - grandis Loricata.

Mastigocerca rattus bs carmata

-~

WA | mle (2 SelPaasl|Eal oe |2 le ole Bo eBiosls @ Pmigs 24 wolseolsoisy Voip biceg o2/2 Ela B/S SG leolFoalss

‘is oi als | m/c y <7 oe old?! © |e dw olf | moe ae

S airs tee a ue an

a ae ak

_+

4-

10

Mastigocerca bicornis . ss capucina

fusiformis N.

sp..

curvata N. sp.

Rattulus tagris . Diurella rattulus Dinocharis pocillum tetractis Scaridium longicaudum . : eudactylotum . Stephanops lamellaris .

; muticus

variegatus N. Sp.

Diaschiza lacinulata .

3 paeta.

s semraperta . » sp.

HL Sp :

Diplax videns Nn. sp. . Salpina mucronata

» spingera ,

. brevispina .

» ventrals Euchlanis dilatata .

p macrura 4 triquetra ; plicata n. sp.. Cathypna luna. . . . ; appendiculata n NE affinis N. sp. Monostyla lunaris . 53 cornuta .

Colurus bicuspidatus . a caudatus

; BPs.

. . . —————————————

++4+4++

+44+4+4+4+4+ 4+

++++t

- +

‘aoe

‘Sejod

| gasmeuurg

a

| ydueddipy

-

++

9TE1984$

+ ++ +

|| -1eFQ 99g

+ ++ +++

‘| ‘qostsejed \| 309

———————————

‘pd WaIBys

K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

a19uuy

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3,

oe a

io 2 OA m | oe ct G2 Se se /'S Pelneseleg! & |e y|Fe|zc SOISSlPslen aAlSslFsike ST BoM alkol F 8, ols O\ rh ao ee 2, Colurus dicentrus ? F is leptus . AZ Monura dulcis . oe eee ies we Sloat | | Metomdia lepadella . . . , . . |+ en. bail] fe 3 4 var. collaris Nn. v. se solida as od | . acuminata . » oo. fd FIO Fh 0 rae pinenent hole ak | PCV OMING VERO). eg i. Mee. be 2)2 1am xo fs CBE RED. RET ROY Wile | ae | ee > | | crassa N. Sp. . | +{ | [4] |+ Brachionus pala oral UPCCONT IS Se ee FD pod [EE =. | Ise | 3 bramspinus . . 3. . oh | 4 aa | of Bae Payot. ney FAW pet. | | | | | polyacanthus. . . . . | a | | | Noteus quadricornis +] | | Anuraea aculeata . BES +} | | L-al-F : Z var. Platei . | | + | 2 7 var. brevispina. . ae | z var. valga +] J+ = } ‘. cochlearis | a | - . var. vrecurvispina Lag | +| j SOOTHER sh S07 tent ans.. 0 a + | | © servrulatd. 1 < « « ~ . b= ee | Me PAWN: SP. we et | i Notholea acuminata + +) ) ++) + re longispina +) | [et feline) a. Sige te . = | 9s Peart striata iz ag | biremis | +/+] ? | | ms Scirtopoda, | | Pedalion fennicum Po |

12 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Erklarungen zu den Ortsnamen.

Alphyddan, 2 km N von Helsingfors, Teiche in der Nahe der Restauration.

Bergélandet, waldbewachsene Gebirgsinsel ca. 12 km WSW von Helsingfors an der Ostseite der Miindung der Esbo-Bucht.

Boback, das innerste Ende der Esbo-Bucht, mit kleinen Flussmiindungen.

Esbo-Bucht, 9 km lange Bucht ca. 15 km W von Helsingfors.

Félisé, Inselchen mit Parkanlagen 3 km NW von Helsingfors.

Gasgrundet, kleines Inselchen in den diusseren Skiren des Kirchspieles Esbo, 12 km SW von Helsingfors.

Hundér, Felsen-Inselchen ohne Wald, 9 km SSW von Helsingfors.

Hvittrask, Binnensee, 23 km W von Helsingfors in dem Kirchspiele Kyrkslatt.

Knapperskar, Inselchen in den dusseren Skaren Esho’s, 13 km SW von Hel- singfors.

Koplorna, Inselgruppe, 13 km SW von Helsingfors.

Kyté, ebendaselbst, 15 km SW von Helsingfors.

Lappwiken, Bucht bei Helsingfors; Strandpfiitzen bei der Irrenanstalt Lappwik.

Léf6 1), Doppelinsel (Lill L6f6 mit Laubwald und Stor-L6fé mit Nadelwald) in den Esbo-Skéren, 11 km SW von Helsingfors. Zwischen beiden Inseln der seichte L6fé-Sund.

Lohijarwi, Binnensee, 23 km WNW von Helsingfors im Kirchspiele Kyrkslatt.

Morsfjard, lange Bucht, an der Westseite der Esbo-Bucht (Kyrkslatt), nur durch zwei enge und seichte Sunde in Verbindung mit der See.

Nurmijarvi, seichter pflanzenreicher Binnensee, 35 km N von Helsingfors.

Rams6é, Insel noérdlich von Bergélandet, zwischen ihnen der seichte, mit Phragmites umsaumte

Ramsésund.

Rysskar, Waldinselchen, 8 km SW von Helsingfors.

Skalérn, kleine Landspitze 12 km W von Helsingfors, wo sich mehrere ve- getationsreiche Graben befinden, Ueberbleibsel einer alten Ziegelbren- nerei, .

Stenskdr, nacktes Felseninselchen in den dusseren Skiren Eshos, 14 km SW von Helsiugfors.

Stor-Pentala, waldbewachsene Insel, 15 km WSW von Helsingfors; in der Mitte der Insel ein kleiner Binnensee.

Sumparn, waldbewachsenes Inselchen in deu dusseren Skaren Esbos, 11 km SW von Helsinegfors.

Tholéwiken, Brackwasserbucht an der Nordseite von Helsingfors.

Traskholm, kleines Waldinselchen 11 km W von Helsingfors.

1) Nicht zu verwechseln mit dem gleichnamigen, 5 km NW von Hel- singfors im Kirchspiele Helsinge gelegenen Inselchen.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 13

Rhizota.

Floscularidae.

Floscularia cornuta Dobie.

Leydig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1855, p. 3, Taf. 1, Fig. 6 (Floscularia appendiculata). Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 344, Taf. XXII, Fig. 1—4 (F. appendiculata). —- Eyferth, Einf. Lebensf. p. 101 (F. appendiculata). Blochmann, Mikr. Thierw. p. 112, Taf. VII, Fig. 224 (F. appendiculata). Hudson & Gosse. Rotifera, I, p. 51, Taf. 1, Fig. 7.

Lofo, in einer Moospfiitze (Aug. 1893), in den Graben auf Skalorn (Juli 1890, Juni 1892), vielleicht auch im L6fé-Sunde (?).

Floscularia ornata Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 408, Taf. XLIV, Fig. 2, Dujardin, Inf. Taf. XIX, Fig. 7. —.Eyferth, Einf. Lebensf., p. 101, Taf. VI, Fig. 36. Hudson & Gosse, Rotifera, I, pag. 50, Taf. I, Fig. 9.

In den Graben auf Skalérn (Juli 1893) und am Ufer der Insel Lofo (Juni 1893).

Floscularia mutabilis Bolton. Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 56, Taf. Ill, Fig. 2. Bil- finger, Rotat. fauna Wiirttembergs, II, p. 36. Aus dem Binnensee auf der Insel Stor-Pentala (Aug. 1893).

loscularia pelagica Rousselet.

Rousselet, Journ. Roy. Micr. Soc. 1893, p. 444, Taf. VI, Fig. I.

Im Seewasser bei Kyt6 wurde mit dem pelagischen Netze (Sept. 1894) ein Exemplar erhalten, welches genau mit der von Rousselet gegebenen Abbildung iibereinstimmte. Linge 0,324 mm.

Stephanoceros Eichornii Ebg. Diese Art habe ich noch nicht in der Niahe von Helsingfors angetroffen, aber in einer Planktonprobe aus dem Binnensee Ruutanalampi im Kirchspiele Rantasalmi (in Mittel-Finland) wurde ein Exemplar entdeckt (Pr. n:o 115, Juli 1892, durch Magister A. Westerlund).

14 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Melicertadae.

Melicerta ringens Schrank.

Ehrenberg, Inf. p. 405, Taf. XLVI, Fig. 3. Leydig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1854, p. 17. Claparéde, Ann. Sc. Nat. Zool. 5 Ser. T. VIII, 1867, Taf. Ill, Fig. 1, 2. Gruber, Zool. Anz. 1882, p. 80. Ey- ferth, Einf. Lebensf. p. 102, Taf. VI, Fig. 34, 35. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 111, Taf. VI, Fig. 222 a b. Tessin, Rot. Rostock., p. 137, Taf. I, Fig. 1, 2. Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 70, Taf. V, Fig. 1.

Kommt besonders zahlreich in den Graben auf Skalorn vor, wo sie auf der Unterseite der Nymphaea-blatter wohnt (Aug. 1890, Sept. 1892, Pr. n:o 240—242; Juni, Juli 1894).

Oecistes pilula Wills. Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 82, Taf. VII, Fig. 2.

In einem moosigen Wald-Tiimpel auf Stor-Lofé (Aug. 1893 und Juni 1894),

Conochilus volvox Ebg.

Ehrenberg, Inf. p. 393, Taf. XLID, Fig. 8. Cohn, Z. f. w. Z., Bd. XII, 1863, p. 197, Taf. XX, XXI. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 351. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 102. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 111, Taf. VII, Fig. 218. Plate, Naturgesch. Rotat., p. 9, Taf. I, Fig. 1, 2. Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 89, Taf. VIII, Fig. 3. Bergendal, Rot. fauna Groénlands, p. 20.

Diese Art scheint stets in der pelagischen Region der fin- nischen Seen vertreten zu sein. In unserem Gebiete habe ich sie im Teiche auf Stor-Pentala (Juni 1894) gefunden; auch in einigen von mir besuchten Seen der weiteren Umgebung von Helsingfors: in Hvittraisk (Juli 1894), Lohijarvi (Aug. 1890) und Thusbytrisk. Auch die Planktonproben aus Saimen, Kallavesi und mehreren anderen Seen und Teichen des inneren Finlands (Rantasalmi, Kuopio) enthalten Exemplare von Conochilus volvoz, der sogar im Winter (1891, 1892) unter dicker Eisdecke im Teiche Maljalampi bei Kuopio (63 n. L.) gefangen wurde.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 15

Bdelloida.

Philodinidae.

Philodina roseola Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 499, Taf. LXI, Fig. 5. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 355. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 103. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 105. Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 99, Taf. IX, Fig. 4.

Characterischer Wohnort fiir diese Art sind in den Skiren die aut den Klippen sich bildenden kleinen Regenwasserpfiitzen, deren Boden von Haematococcus-Cysten roth gefarbt erscheint. Auch in Moospfiitzen auf L6fé habe ich die vorliegende Philo- dinee beobachtet.

Philodina citrina Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 501, Taf. LXI, Fig. 8. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 353, Taf. XXIV, Fig. 14. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 103. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 105. Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 100, Taf. IX, Fig. 6.

In Moostiimpeln, z. B. auf Skalérn (Juli 1894).

Philodina aculeata Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 501, Taf. LXI, Fig. 9. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 352, Taf. XXIV, Fig. 15. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 103. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 105. Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 101, Taf. IX, Fig. 5. Bergendal, Rotat. fauna Gronl. p. 21.

In den Graben auf Skalérn (Aug. 1893).

Philodina tuberculata Gosse.

Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 102, Suppl. p. 7 (Ph. macrostyla ? Ebg), Taf. XXXII, Fig. 6. Bergendal, Rotat. fauna Grénl, p. 22, Taf. I, Fig. 1—3.

Die schmutzig gelbe Haut ist dick, lederartig, langsgefaltet mit radiar gestrichelten Warzen auf der Riickenseite. Kewegun- gen triage; das Thier erinnert, wie Gosse zutreffend bemerkt, in seinem Aussehen und Benehmen an Ph. aculeata und Roti-

16 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

fer tardus, welch’ letzterer zusammen mit ihm vorkam, aber durch die Lage seiner Augen sofort unterschieden werden kann. In einem Moostiimpel im Walde auf Stor-Léfé (Aug. 1893).

Rotifer vulgaris Schrank.

Miller, Anim. inf. p. 296, Taf. XLII, Fig. 11—16 (Vorticella rota- toria). Ehrenberg, Infus. p. 485, Taf. LX, Fig. 4 Leydig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1855, p. 18. Claparéde, Ann. Sc. Nat. Zool. 5 Ser. T. VIII, 1867, Taf. Ill, Fig. 6, 7; Taf. IV, Fig..1. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, p. 355, Taf. XXIII, Fig. 6-12. Zacharias, Z. f. w. Z., Bd. XLI, 1885, p. 226, Taf. XVI. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 103, Taf. VI, Fig. 22, 23. Blochmann, Mikr. Thierw., p. 105, Taf. VII, Fig. 240 ab. Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 104, Taf. X, Fig. 2. Plate, Z. f. w. Z., Bd, XLIX, 1890, p. 7, Taf. I, Fig. 2, 3. Bergendal, Ro- tat. fauna Groénl. p. 26, Taf. I, Fig. 4.

Haufig nicht nur im Siisswasser, z. B. im Brunnen auf LOfo, sondern auch im Seewasser zwischen Algen am Ufer der Insel LOf6. Dass die Art im Meerwasser gedeiht, ist schon durch O. F. Miiller bekannt geworden.

Rotifer tardus Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 490, Taf. LX, Fig. 8; p. 489, Taf. LX, Fig. 5 (R. citrinus). Leydig, Z, f. w. Z., Bd. VI, 1855, p. 18. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, p. 358, Taf. XXIII, Fig. 13. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 103. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 105. Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 105, Taf. X, Fig. 1.

Gosse hat die Vermuthung ausgesprochen, dass R. tardus und citrinus dieselbe Art sei, was ich auch fir richtig halten méchte. Nach der Beschreibung Ehrenberg’s sollen die Au- gen bei R. tardus langlich, bei R. citrinus dagegen rund sein, wihrend in seinen Abbildungen umgekehrt die letztere Art mit in die Lange gezogenen Augenflecken, die erstere dagegen mit runden gezeichnet ist. Im Wasser aus einem Waldtiimpel auf Stor-L6f6 fand ich (Aug. 1893) zusammen mit der sehr ahn- lichen Philodina tuberculata einen sich triage bewegenden Foti- fer, der hinsichtlich der gelblichen Farbe, der Lingsfaltung der dicken Haut, sowie der thranenférmigen Augen mit den Abbil- dungen Ehrenberg’s von R. citrinus tibereinstimmte. Keine

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 17

Fremdkorperchen waren der Haut angeklebt. Die Sporne des vorletzten Gledes waren deutlich vor der Spitze mit je einer Querfalte versehen, so dass die Spitze ein abgesondertes End- glied bildete.

Rotifer macrurus Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 490, Taf. LX, Fig. 7. Leydig, Z. f. w. Z.., Bd. VI, 1855, p. 18. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 103. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 105. Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 107, Taf. X. Fig. 4,

In den Graben auf Skalorn (Aug. 1893),

Ploima. (Mloricata.)

Mierocodidae.

Microcodon clavus Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 396, Taf. XLIV, Fig. 1. Grenacher, Z. f. w. Z., Bd. XIX, 1869, p. 487, Taf. XXVII, Fig. 2. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 102, Taf. VII, Fig. 232. Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 118, Taf. XI, Fig. 1. Bergendal, Rotat. fauna Grénlands, p. 33.

In den Griben auf Ski&l6rn, zwischen Moos (Aug. 1894).

Asplanehnadae.

Asplanchna Girodi de Guerne.

Guerne, Excursions zoologiques dans lIes iles de Fayal et de son Miquel, 1888, p. 54. Guerne, Ann. Mag. Nat. Hist. Ser. 6, Vol. LI, 1888, p. 31, Fig. 4, Plate, Z. f: w. Z., Bd. XLIX, 1890, p. 5, Taf. I, Fig. 1. Hudson « Gosse, Rotifera, Il, Suppl. p. 14, Taf. XX XIII, Fig. 6. Nordqvist, Medd. Soc. pro F. & FL fenn. H. 17, 1890, p. 124.

Diese Art, welche von Nordqvist im nordlichsten Theile des bottnischen Meerbusens (bei Uleaborg) gefischt worden ist, erhielt ich mit dem pelagischen Netze am Strande des inneren Endes der Esbo-Bucht im Juli 1894 (Pr. n:o 643).

Asplanchna priodonta Gosse.

Eyferth, Einf. Lebensf. p. 120, Taf. VU, Fig. 39. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 104. Hudson & Gosse, Rotifera, 1, p. 123, Taf. XII, 9

18 RK. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Fig. 2; Suppl. Taf. XXXIII, Fig. 2. Imhof, Zool. Anz. Bd. VI, 1883 | p. 470 (A. helvetica). Imhof, Z. f w. Z., Bd. XL, 1884 p, 171, Taf. X, Fig. 4, 5 (A. helvetica). Zacharias, Z. f. w. Z., Bd. XLV, 1887, p. 270. Zacharias, Schrift. d. naturf. Ges. zu Danzig, Bd. VI, H. 4, 1887, p. 63, Taf. I, Fig. 6-11. Imhof, Jahr. Bericht d. naturf. Ges. Grau- biindens, Jhrg. XXX, 1887, p. 124.

A. priodonta mit feineren oder gréberen (var. helvetica) Kieferziihnen scheint tiberall in den Seen und grésseren Teichen Finlands verbreitet zu sein. In den Seen unweit von Helsing- fors habe ich sie im Lohijarvi (Juli 1892, Pr. n:o 155) und Thusbytrask (Mai 1893, Pr. n:o 353) gefunden.

Asplanchna Herricki de Guerne.

Guerne, Excursions zoologiques dans les iles de Fayal et de son Miquel, 1888, p. 54 Guerne, Ann. Mag. Nat. Hist. Ser. 6, Vol. II, p. 30, Fig. 2. Wierzejski, Zool. Anz. Bd. XV, 1892, p. 345, Fig. 1, 2.

Im Binnensee Lohijarvi (Juli 1892, Pr. n:o 155, 157).

Synchaetadae.

Synchaeta baltica Ebg. (Taf. I, Fig. 4).

Ehrenberg, Infus. p. 438, Taf. LI, Fig. 5. Hudson & Goss Rotifera, I, p. 126, Taf. XIII, Fig. 1.

Im finnischen Meerbusen kommen zwei Synchaeta-Arten vor, die durch ihr haufiges Vorkommen und ihre grosse Anzahl im Plankton sehr auffallend sind. Die gréssere von den bei- den ist identisch mit S. baltica Ebg. Im lebenden Zustande erscheint sie glockenformig, wie in meiner Abbildung dargestellt ist, und misst dann 0,523 mm in der Liinge. Die Abbildung stellt die ventrale Ansicht dar, und ist dabei zu bemerken, dass von den vier starren Borsten des Raderapparats nur zwei, und zwar die ventralen sichtbar sind. Beim Conserviren wird der Rader- apparat und der Fuss in der Regel eingezogen und das Thier stellt dann ein mehr minder ovales blisiges Gebilde dar, welches 0,285 bis 0,311 mm lang und 0,202 mm breit ist. Die Skizzen, die ich 1891 in Kiel nach lebenden Exemplaren aus dem Kie- ler Hafen entwarf und ein Vergleich mit den dort gefischten conservirten Exemplaren zeigen deutlich, dass die grosse, im

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica. XII, n:o 3. 19

Seewasser bei Helsingfors vorkommende Synchaeta-Art voll- kommen identisch mit der S. baltica der westlichen Osts¢e ist.

Merkwiirdigerweise wird 8. baltica nicht von Plate?) er- wihnt in dessen Bericht iiber die Rotatorien in den von Dr. Nordqvist aus dem nordlichen Theile der Ostsee und dem bottnischen Meerbusen gefischten Planktonproben, obwohl sie doch in diesen Meeresabschnitten zahlreich aufzutreten scheint. In einigen vom Herrn Magister J. Lindén aus dem bottnischen Meerbusen bei Kask6 gefischten pelagischen Proben, die ich zu untersuchen Gelegenheit hatte, kommt die vorliegende Art ganz massenhaft vor. Wie in dem conservirten Material von Kiel und Helsingfors, war der Fuss in der Regel eingezo- gen, so dass nur sparliche Exemplare ausfindig gemacht werden konnten, bei denen der Fuss nebst den Zehen ausgestreckt war.

Wahrend Plate der S. baltiea nicht erwiahnt, fand er in dem von ihm untersuchten Spiritusmaterial in grosser Zahl zwei Synchaeta-Formen, die er S. cpus und 8. monopus nennt. Die ersterwahnte soll ungefaihr doppelt so gross sein wie 8S. mo- nopus, namlich 0,255 mm lang und 0,142 mm breit, und sie soll des Fusses und der Zehen ganz entbehren. In den von mir un- tersuchten Proben von Kask6, also ganz aus der Nahe einer der Stellen (Kristinestad), wo S. apus reichlich vorkommen soll, finde ich nur typische Exemplare von 8S, baltica mit eingezogenem Fusse und daher abgerundetem hinterem K6rperende, wirkliche fuss- lose Synchaeten aber gar nicht! Ich kann mich daher nicht ge- gen den Gedanken wehren, dass S. apus Plate in der That nichts anderes ist als S. baltica, welche beim Conserviren ihr hinteres Kérperende eingezogen hat’),

Das Raderorgan ist breit, in voll ausgestrecktem Zu- stande nach vorn convex und tragt zwei seitliche kriaftige Wim- perohre, bei welchen je eine grosse starre Sinnesborste steht. In Dorsalansicht sieht man noch zwei ahnliche Borsten, welche

1) Plate, Uber die Rotatorienfauna des bottnischen Meerbusens etc. in: 2..B WwW. 4; Bd. XLIX, 18h 7p 4.

2) Diese Vermuthung bestitigte sich, als ich wihrend Druckens dieser Abhandlung vom Herrn Dr. Nordqvist dieselben Planktonproben zur Un- tersuchung erhielt, in welchen Plate seine Befunde gemacht hatte.

20 K. M. Levander. Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

jederseits um die Medianlinie liegen. In der Mitte zwischen den erstgenannten borsten liegt die Mund6ffnung, welche eine Liingsspalte bildet, deren Riander bewimpert sind. In der Mund- 6ffnung liegen jederseits fiinf spitze Chitinziihne. Oberhalb der dorsalen Ecke der Mundspalte liegt eine kleine bewimperte Warze, und zu jeder Seite des dorsalen Theiles der Mundspalte befinden sich je zwei kurze Borstenpaare. Das kleine Feld, wo die Mundspalte und die genannten bBorstenpaare liegen, ist von einem ovalen Ciliensaum umgeben.

Hinter dem Hiaderorgan ist der weichhautige Korper hals- artig eingeschniirt, aber erweitert sich dann zu einem breit konischen Rumpfe, der in den kurzen, mit zwei Zehen endigen- den Fuss allmahlich tibergeht.

Der Schlundkopf und der Kauapparat sind &hnlich gebaut, wie bei anderen Synchaeta-Arten.

Der Oesophagus ist lang, diinnwiéndig und langsfaltig. Das Lumen ist nicht bewimpert.

Der Magen ist rundlich, von grossen bewimperten Drii- senzellen gebildet, und fiihrt direct in einen kurzen diinnwin- digen, unbewimperten Enddarm, der an der Dorsalseite der Fusswurzel sich Ofinet.

Die Pancreasdriisen bilden zusammen mit den Kriu- eln der Excretionskanile eine graue plasmatische Masse auf der Grenze zwischen dem Oesophagus und dem Magen.

Die Veristelung bei den Excretionskanilen ist charac- teristisch. Die Kaniéle bilden zu jeder Seite des Oesophagus- Hinterendes einen Kniiuel, welcher zwei Aste entsendet. Der vor- dere Ast geht schief nach vorn, wo er an einem kraftigen Muskelfaden in der Nahe der Korperwand befestigt ist und endigt mit einem Zitterorgan, der zweite zieht sich ungefahr gleich weit nach hinten, dem Langsstamme selbst sich anschlies- send und spaltet sich in zwei kleinere Astchen, welche mit je einem Zitterorgan endigen. Das blaschen ist gross, und in sei- ner Wandung machen die Excretionskaniile mehrere Windungen, ehe sie in das blaschen einmiinden.

Der Dotterstock ist von querovaler Form. Nur ein Auge ist vorhanden, aber das Pigment ist bisweilen in zwei getheilt.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 21

Die lateralen Taster liegen in der hinteren Hilfte des Rumpfes.

In die Zehen hinein miinden zwei ovale Fussdriisen.

Was die Muskulatur anbetrifft, so bemerkt man eine Ringsmuskulatur in der Halsgegend und kriftige dorsale und ventrale Retractore des Riiderorgans.

S. baltica tritt im pelagischen Plankton in den Skiiren bei Helsingfors vom Anfang Mai bis zur spiteren Hilfte Octobers massenhaft auf. Auch in den inneren Buchten und Sunden kommt sie hiufig vor. Fast alle meine pelagischen Proben aus dem Seewasser enthalten Exemplare derselben.

Synchaeta monopus Plate (Taf. I, Fig. 1—38).

Plate, Z. f. w. Z. Bd. XLIX, 1890, p. 3.

Die zweite im Plankton des hiesigen Seewassers sehr haufige .Synchaeta-Art unterscheidet sich in ihrem Aussehen auffallend von allen iibrigen Mitgliedern der Gattung. Der Korper stellt namlich ein véllig durchsichtiges, diinnwiindiges, rundes Blaschen dar, welches am Vorderende zusammenge- schnirt ist und das verhiltnissmiissig sehr kleine Riiderorgan trigt. Auf der Mitte der Hinterflache ist die Kérperwand etwas beulenartig ausgestiilpt und findet sich hier eine kleine unpaare kegelformige Zehe, die bei conservirten Exemplaren fast immer so eingezogen ist, dass sie kaum wahrgenommen werden kann. Der schmale Darmkanal nebst dem ihm hinten anliegenden Ovarium ist in dem glashellen Bliischen zwischen dem Rider- organ, resp. dem Kauapparate und der Riickseite der Zehenwurzel oder des ganz rudimentiren Fusses strangférmig ausgespannt.

Das Raderorgan ist klein, trigt zwei seitliche Wim- perlappen und vier starre Borsten.

Der Schlundkopf ist ebenfalls schwiicher als bei S. dal- tica, aber von ganz demselben Bau wie bei dieser Art.

Der Oesophagus reicht bis zur Mitte des Kérpers; er ist lang und diinn, faltig und erweitert sich nach hinten. Ich habe keine Bewimperung darin beobachtet, auch sah ich keine in den Magen hineinreichenden Cilienwellen, wie bei anderen Raderthieren.

Io nS)

K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Der mit dickerer Wand versehene Magen ist durch eine Einschniirung vom Oesophagus abgegrenzt, klein, oval. In dem Magenraume habe ich selten Nahrungskérper gesehen. Der Ma- gen geht allmahlig in den Enddarm tiber. Der Oesophagus, Magen und Enddarm liegen alle in derselben geraden Linie in der Liingsachse des K6rpers.

An der ventralen Seite des Enddarms liegt ein grosses Excretionsblaschen, in welches zwei Excretionskaniile einmtinden. Jeder Excretionskanal ist bis zur Grenze zwischen dem Oesophagus und dem Magen an die Magenwand festgeheftet. Zwischen dieser Stelle und der K6érperwand ist jeder Kanal im Leibesraum frei ausgespannt, wie aus der Fig. 2 zu ersehen ist. Die Excretionskanile endigen mit je einer Wimperflamme. Die Enden der Excretionskanaéle sind an einem Muskelfaden der K6rperwand _ befestigt.

An der ventralen Seite des Magens liegt der Dotter- stock, welche ca. 8 Kerne enthalt.

Das Auge ist einfach und liegt im Hinterende des ovalen Gehirnganglions, von welchem ein Nervenstrang zum Nac- kentaster geht. Dieser besteht aus einem Biischel zarter Sinneshaare und einem darunter liegenden Ganglion. Die Cu- -ticula bei dem Nackentaster ist nur wenig erhaben.

Die zwei lateralen Taster befinden sich an der Ventral- seite des beulenformigen Fussrudimentes und sehen so aus, wie bei den meisten anderen Riiderthieren.

Die Zehe ist mit einer sehr kleinen ovalen Fussdriise versehen.

Betreffs der Kérperform ist noch hinzuzufiigen, dass die Bauchseite mehr aufgeblasen ist als die Riickenseite und nicht selten in dem Grade, dass eine solche Gestalt entsteht, wie ich in Fig. 3 dargestellt habe. In polarer Ansicht erscheint der K6rper schwach seitlich komprimirt, in Folge dessen sieht man ihn unter dem Deckglaschen in der Regel auf einer Seite lie- gen, wobei der Riicken durch den Nackentaster und die Kloa- kendffnung an der Zehenwurzel gekennzeichnet wird.

Hinsichtlich der Muskulatur ist zu: bemerken, dass von der Zehenwurzel ein dorsales und ein ventrales Muskelfaden-

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 23 paar symmetrisch bis zur Aequatorialregion des Kérpers durch den Leibesraum sich hinziehen.

Lange des K6rpers 0,257 mm, Breite 0,164 mm.

Dass die vorliegende Form von mir richtig bestimmt ist, ersehe ich daraus, dass einige von Dr. Jaigerski6ld in Upsala gemachte Zeichnungen, welche er dem Dr. Plate zugesandt und soeben mir gezeigt hat, von diesem als S. monopus erkliirt wurden. Auch habe ich dieselbe Synchaeta in Planktonproben aus dem bottnischen Meerbusen gesehen.

Diese ist im Plankton aus der ersten Hilfte Juni bis October oft massenhaft vertreten, sowohl in den inneren, wie in den ausseren Skiéren (Helsingfors, Nord-Hafen). Im Osten geht die Art wenigstens bis zur Lovisa-Bucht, wo ich sie d. 5 Juli 1892 (Pr. n:o 89) sehr zahlreich mit dem pelagischen Netze erhielt.

Fam. Triarthradae.

Polyarthra platyptera Ebe.

Ehrenberg, Infus. p. 441, Taf. LIV, Fig. 3. Dujardin, Infus. Taf. X XT, Fig 6. Leydig, 4. f. w. Z., Bd. VI, 1855, p. 42, Taf T, Fre. 10. Plate, Naturgesch. Rotat., p. 16, Taf. I, Fig. 4. Eyferth, Einf. Lebensf., p. 104, Taf. VII, Fig. 2. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 103, Taf. VII, Fig. 235. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 3. Taf. XIII, Fig. 5. Nordqvist, Medd. af Soc. pro Fauna & FI. Fennica, H. 17, 1890, p. 124.

Dieses Réaderthier, welches nach meinen Untersuchungen haufig in den Binnenseen Finlands angetroffen wird (Z. B. im Saimen-Puruvesi Pr. n:o 120, Wirmavesi im Kirchspiele Kart- tula Pr. n:o 347), wurde in der Gegend von Helsingfors im Teiche des botanischen Gartens und im Teiche auf der Insel Stor-Pentala (Aug. 1893) angetroffen. Im Binnensee Lohijiirvi (Juli 1892, Pr. nso 155 und 156) kommt eine Form mit brei- teren Ruderborsten vor, desgleichen im inneren Ende der Esbo- Bucht (Juli 1892, Pr. n:o 143, 144). Die Breite der Ruder- borsten bei Exemplaren vom letzterwahnten Orte war 0,049 min

24: K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

(var. ewryptera? Wierz.1). Auch von Nordqvist wurde P. platyptera in den inneren Skiaren des nordlichsten Theiles des bottnischen Meerbusens beobachtet.

Triarthra longiseta kbeg.

Ehrenberg, Infus. p. 447, Taf. LV, Fig. 7. Leydig, Z. f. w. Zu Bd. VI, 1853, p. 44. Grenacher, Ibidem, Bd. XIX, 1869, p. 491, Taf. XXXVII, Fig. 3. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 104, Taf. VII, Fig. 1 c. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 103, Taf. VII, Fig. 234. Hudson «& Gosse, Rotifera, II; p. 6, Taf. XIU, Fig. 6.

Var. limnetica Zacharias. Zacharias, Forschungsber. a. d. biol. Stat. zu Plén. I, 1893, p. 23.

Die im Seewasser vorkommende Form dieser Art ist mit ebenso langen, oder noch liingeren Ruderborsten versehen, wie die von Zacharias aus dem Ploéner See beschriebene Varietat limnetica. Z. B. betrug bei einem Exemplar aus den ausseren Skiren (Pr. n:o 642) die Liinge der vorderen Borsten 0,76 mm, die der hinteren Borste 0,38, wahrend der Korper eine Lange von 0,20 mm hatte. Auch sind die Exemplare, die ich in pelagischen Proben aus den Binnenseen des inneren Finlands gesehen habe (Raavanvesi-See in Rantasalmi Pr. no 111, Siiiminki, Pr. n:o 116), ebenfalls mit langeren Borsten ver- sehen als in den Abbildungen der Autoren von T’r. longiseta. Das in Rede stehende Riderthier ist von mir mit pelagischem Netze in Menge gefangen worden: im Seewasser bei Helsingfors (Nord-Hafen Pr. n:o 310, Lappwiken Pr. n:o 311, bei Folison Pr. n:o 312, im Oct. 1892), in dem seichten Brackwasser-See Morsfjirden (Juni 1894, Pr. n:o 617) und im inneren Ende der Esbo-Bucht (Juli 1894, Pr. n:o 643). Nur ausnahmsweise scheint dasselbe i den iusseren Skairen vorzukommen, denn ich habe es nur zwei mal angetroffen, nimlich in einzelnen Exemplaren bei den Koplo-Inseln (Juli 1894, Pr. n:o 642) und im L6fé-Sunde (Juli 1894).

1) Wierzejski, Bull. de la Société zoologique de France. 27 janvier 1891.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XU, no 3.

Io Or

Gastroschizadae.

Gastroschiza triacantha Bergendal (Taf. I, Fig. 7, 8).

Bergendal, Acta Univ. Lund. T. XXVIII, 1892, 2 pp. Bergen- dal, Gastroschiza triacantha n. g. n. sp. Bihang till k. sv. vet. akad. Hand. Bd. XVIII, Afd. 4, n:o 4, 1893, 22 pp. 2 Taf. Bilfinger, Rotat. fauna Wiirttembergs, H, p. 55, Taf. Ill, Fig. 13—18.

Aus den Graben auf Skaélérn (Juni 1892, Pr. n:o 72). Lange des Panzers 0,154 mm, Hohe 0,112 mm, Linge der Ze- hen 0,021 mm.

Gastroschiza foveolata Jagerskidld (Taf. I, Fig. 5, 6).

Jagerskidéld, Zool. Anz., Bd. XV, 1892, n:o 407, Fig. 1; Bd. XVI, 1893, n:o 429; Bd. XVII, 1894, n:o 438. —- Wierzejski & Zacharias, Z. f. w. Z., Bd. LVI, 1893, p. 240, Taf. XII, Fig. 6—10 (Bipalpus lynceus).

Mehrere Exemplare aus dem Binnensee Nurmijirvi in einer vom Herrn Magister K. E. Stenroos gefischten Planktonprobe (n:o 262). Lange des Panzers 0,243 mm, Breite 0,135 mm.

Gastroschiza truncata n. sp. (Taf. I, Fig. 9, 10).

Diese kleine Art ist mit den zwei vorigen niher verwandt, als mit der folgenden Species. Der Kérper ist kurz gedrungen. Der Nackenschild ist kurz, quadratisch, vorne fast quer ab- geschnitten, mit schwach welligem Vorderrande. Der Riicken und die Seitenflachen des Panzers, welcher ohne Griibchen ist, sind mit Langsrippen versehen. Lange das Panzers 0,140 mm, Hohe 0,102, Linge der Zehen 0,021 mm.

Von G. foveolata unterscheidet sich meine Art durch ihre bedeutend geringere Grésse, durch die Beschaffenheit des Pan- zers, welcher nicht mit Griibchen bedeckt ist, durch den kiir- zeren Nackenschild, welcher mit zwei von dem Nackentaster divergirenden Lingsrippen versehen ist, waihrend bei G. foveolata nur eine mediane Lingsrippe vorhanden ist. Auch ist der Vor- derrand des Nackenschildes bei meiner Art anders beschaffen. Uberhaupt ist die Modellirung der Schale eine ziemlich abwei- chende, wie man beim Vergleich der mitgetheilten Figuren sieht.

26 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Diese Art lebt auch im Nurmijiirvi, ist aber hiufiger als die vorhergehende (Juni 1892, Pr. n:o 83, K, E. Stenroos).

Gastroschiza flexilis Jagerskidld.

Jagerskiédld, Zool. Anz.. Bd. XV, 1892, n:o 407. Zacharias und Wierzejski, Z. f. w. Z., Bd. LVI, 1893, p. 236, Taf. XIII, Fig. 1-5 (Bipalpus vesiculosus). Lauterborn, Zool. Jahrb., Bd. VII, 1893, p. 268, Taf. 11, Fig. 1, 2 (Dictyoderma.hypopus).

Wurde in derselben Planktonprobe wie G. truncata ge- funden. Ausserdem habe ich Exemplare aus dem Binnensee Parkunselk&é im Kirchspiele Rantasalmi (Pr. n:o 114) gesehen.

Notommatadae.

Taphrocampa annulosa Gosse.

Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 16, Taf. XVII, Fig. 12.

In einer Sphagnum-Ptfiitze auf LOf6 (Aug. 1893). Beim Vergleich mit der Darstellung Gosse’s von 7. annulosa fand ich eine Angabe, die nicht auf das von mir untersuchte Thier passte. Gosse sagt nimlich von dem Darmkanal: »An ali- mentary canal, broad and straight, with no accessory glands and with no constriction, runs through the cavity to the cloaca closed to the forked toes» (I. ¢. p. 17). Dagegen wurden von mir zwischen dem Mastax und dem Magen ein betrichtlich langer, cylindrischer, anscheinend wimperloser (?) Oesophagus, und am Vorderende des Magens zwei rundliche, farblose Dritisen- beobachtet. Da bei der nachfolgenden TYaphrocampa-Art auch ein deutlicher Oesophagus und Magendriisen zu sehen waren, nehme ich keinen Anstand die vorliegende Art mit 7. annulosa zu identificiren. Lange des raupendhnlichen Thieres ca. 0,14 mm.

Taphrocampa viscosa n, sp. (Tat. Ul, Fig. 14).

Von der hier zu beschreibenden Form habe ich zwei Exem- plare im Mooswasser von Skélérn im Juli 1893 und Aug. 1894 gesehen. Das triige Thier erinnert lebhaft an die Tardigraden. Der Ko6rper ist dick, querfaltig, cylindrisch und in seinem hin- teren Theile nach hinten etwas verschmiilert. Uberhaupt ist die

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII. n:o 3. 27

Korpergestalt ziemlich ahnlich derjenigen von 7. annulosa und T. selenura (nach der Abbildung Gosse’s).

Die hyaline Haut war sehr faltig; ich zahlte ungefahr 9 grosse Querfalten hinter dem Auge und ca. 3--4 vor dem- selben. An der Haut klebten kleine Sandkérner wie an eéi- ner Codonella-Schale. Eine freie Schleimhiille war nicht vor- handen, sondern die Sandkérnchen adhiirirten an der Ober- flache der Haut, was bei den Bewegungen des Thieres deutlich zu konstatiren war. Ejigenthiimlich sind die Zehen. Sie ent- springen auf der Ventralseite des abgerundeten Hinterendes aus einer gemeinsamen breiten stielartigen Basis, zwei einander zu- gewandte Sicheln darstellend. Solche Zehen scheinen auch bei T. selenuva Gosse (Hudson & Gosse, Rotifera, Suppl. p. 20, Taf. XXXI, Fig. 5) vorzukommen, sind aber nach der Abbil- dung Gosse’s etwas langer als bei dem von mir gesehenen Individuum. Sonst ist die Beschreibung Gosse’s von den Ze- hen »the caudal points long, slender, crescentic, wider at their bases, and making together a regular semicircle» (Rotifera, II, p. 17) auch fiir die vorliegende Form ganz zutreffend. Viel- leicht ist diese identisch mit 7. selenura, obwohl Gosse der klebrigen Haut nicht erwihnt. Einen stummelf6rmigen Fort- satz am Hinterende konnte ich nicht sehen. Das Vorderende des Korpers ist schief abgeschnitten, und stellt ein ebenes, kurz bewimpertes Feld von eiférmigem Umrisse dar. An jedem Sei- tenrande standen liingere Wimpern, welche das Vorhandensein von Wimperohren andeuteuten. In der Stirn waren zwei hya- line Kiigelchen und rothes Pigment mit einem in durchfallen- dem Lichte schwarz erscheinenden Fleck dahinter zu erkennen.

Auf den Kauapparat, dessen Kiefer ganz iihnlich wie bei der vorhergehenden Art gebaut zu sein schienen, folgte ein réhren- formiger Oesophagus, in welchem deutliche Cilienwellen zu sehen waren. Der bewimperte Magendarm ist wie bei 7. annulosa geraumig und erstreckt sich durch den ganzen K6rper bis in das hintere Kérperende. Zwei farblose Magendriisén von rund- licher Gestalt lagen am Vorderende des Magendarmes, welches griinlichgelb gefarbt war.

28 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Der Dotterstock und ein ovales Fi lagen in der Median- linie des K6érpers unterhalb des Darmkanals.

Nur zwei Wimperflammen in jedem seitlich verlaufenden Liingskanal nahm ich wahr. Eine contractile Blase war vor- handen. |

Das Vorhandensein zweier Fussdriisen wurde ebenfalls festgestellt.

Wenn die vorliegende Form nicht mit 7. selenwra iden- tisch ist, wogegen die beschaffenheit der Haut und die kiirze- ren Zehen sprechen, mochte ich fiir sie den Speciesnamen vis- cosa vorschlagen.

Linge 0,29 mm, Breite 0,06 mm, Zehe 0,03 mm lang. Fiir T. selenura giebt Gosse eine Lange von 0,25 mm an.

Albertia intrusor Gosse. Hudson & Gosse, Rotifera, H, p. 15, Taf. VII, Fig. 13.

Von dieser parasitischen Art sah ich d. 20 Juli 1894 zwei Exemplare, von denen das eine auf der Haut, das andere im Darme zweier verschiedener Individuen von Stylaria proboscidea ihren Wohnort hatte. Ich zweifle nicht, dass meine Exemplare gu dieser Art und nicht zur Albertia naidis Bousfield (Hudson & Gosse, l. c. Taf. XVII, Fig. 14) oder A. vermiculus Duj. (D u- jardin, Infus. Taf. XXII, Fig. 1) gehdrten, denn die Korper- gestalt mit dem verdickten Hinterende, die Form der Kiefer und die Grésse (Liinge 0,243 mm) sprechen fiir die Identitat mit der Gosse’schen Albertia-Art. Die Stylarien, von denen meine Exemplare herstammten, waren aus dem Seewasser bei der In- sel Bergdland gedregscht.

Pleurotrocha littoralis n. sp. (Taf. I, Fig. 11 a, b).

Die mit diesem Namen bezeichnete grosse, augenlose No- tommatide, die in der obersten, von Conferven gebildeten Al- genzone an den Strandklippen der Skiren sich haufig vorfindet, ist sicher sehr nahe verwandt mit Pl. marina Bergendal *) und

1) Bergendal, Rotat. Fauna Gronlands, p. 50, Taf. [, Fig. 13 a, b.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 29

Furcularia marina Duj. (Gosse 4), scheint aber nach den bishe- rigen Beschreibungen und Abbildungen mit keiner von diesen, vielleicht synonymen Arten, identificirt werden zu k6énnen.

Das Thier ist langgestreckt und sehr durchsichtig, da die weiche Haut, welche sich gern stark faltet, ganz glashell ist. Der Ko6rper zerfallt in drei Abschnitte: einen sehr retractilen Kopf, welcher durch einen weichhiiutigen Hals mit dem aufge- blasenen, geraéumigen, an der Riickenseite ziemlich convexen Rumpftheile verbunden ist und in diesen oft eingezogen wird, und einen fussartigen Abschnitt, welcher durch Faltenbildung vom Rumpfe abgegrenzt ist. Das Riderorgan ist schrag nach unten gerichtet und von einem eigenthiimlichen Kopfschirm iiber- deckt, welcher letztere indessen, da der Kopf beim lebenden Thier stark beweglich ist und auch bei Zusatz von narkotisi- renden oder fixirenden Fliissigkeiten sofort eingezogen wird, schwer genau zu beobachten ist. Das Gehirnganglion ist sehr gross, aber Augen sind nicht vorhanden, welcher Umstand ge- rade das Thier als eine Plewrotrocha-Art documentirt. Die Zehen sind ziemlich lang, sichelférmig nach unten gebogen und spitz. Gerade hinsichtlich der Form der Zehen scheint mein Thier von der Bergendal’schen Pleurotrocha marina deutlich verschie- den zu sein. Von der letzteren sagt Bergendal: »Der Fuss besteht aus einem selten ausgestreckten Gliede, welches zwei gebogene Zehen triigt. Die Zehen haben angeschwollene Basal- theile und sind gew6hnlich nach unten gerichtet.» Bei meinem Thier dagegen sind die Basaltheile nur schwach angeschwollen, lange nicht in dem Maasse wie Bergendal abbildet, was aus meiner Figur leicht zu ersehen ist. Zwei grosse Klebdriisen finden sich in dem Fusse. Was die als systematisches Merk- mal wichtigen Kiefer betrifft, sind diese in den beiden von Bergendal gegebenen Figuren allzu skizzenhaft abgebildet, um Auskunft iiber deren Ahnlichkeit bei den beiden Thieren zu geben. Gosse hat von den Kiefern der Furcularia ma- rina Duj. eine Abbildung gegeben, welche zeigt, dass diese Art mit der meinen offenbar nicht identisch ist. Bei meinem Thiere

1) Hudson & Gosse, Rotifera, p. 41, Taf. XIX, Fig. 15.

30 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

sind die rami viel breiter und grésser, die manubrii relativ viel kiirzer als bei /. marina Duj. nach Gosse, wie man sieht, wenn man die meine und die Gosse’sche Figur mit einander vergleicht.

Was schliesslich die Grésse meines Thieres betrifft, so iibertrifft sie die von Bergendal und Gosse fiir ihre Formen angegebenen Maasse. Pleurotrocha marima Bergendal soll eine Liinge von 0,150—0,180 mm, Furcularia marina Duj. eine Linge von 0,113—0,144 mm haben, wihrend eines von meinen Exem- plaren eine Totallinge von 0,29 mm besass.

Pl. littoralis wurde an verschiedenen Stellen des Ufers der Insel L6f6 (im Juli und August 1892 und 1893), sowie im Rams6-Sunde (Aug. 1893) gefunden (Pr. n:o 179, 200 u. 227).

Notommata pilarius Gosse.

Leydig, Z. £ w. Z., Bd. VI, 1855, p. 37, Taf. IL, Fig. 28 (N. tripus Ebg.). Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 23, Taf. XVII, Fig. 5.

Skalérn im Aug. 1893 und Juli 1894. Im Hinblick dar- auf, dass das Hintertheil des Gehirnes in drei, mit dunkler Koérnermasse erfiillte Lappen getheilt war, ganz so wie es in der Leydig’schen Figur abgebildet ist, habe ich die vorliegende, mit konischem, an der Basis eingeschniirtem Schwanzanhang versehene Form mit NV. pilariws Gosse identificirt, welche nach Gosse mit WN. tripws Ebg. nicht synonym sein soll.

Notommata collaris Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 428, Taf, LU, Fig. 1. Leydig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1855, p. 38. Bilfinger, Rotat. fauna Wiirttembergs, H, p. 43. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 106.

Ueber diese Art machte ich folgende Aufzeichnungen: Kérper glashell mit Ausnahme des braun gefirbten Magens. Haut weit, faltig, beim Schwimmen lingsgefaltet. Fuss und Zehen von derselben Linge. Der Fuss bei den Zehen mit Querfalten versehen, einziehbar in eine kapuzenartige Haut- falte. Zehen langer als in der Abbildung Ehrenberg’s, mit wohl entwickelten ovalen Fussdriisen, die durch die Spitze der

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 31

-Zehen ausmiinden. Zwei deutliche Ohren. Gehirn gross, mit breiten Seitenlappen, die in der Spitze dunkle Korner enthalten. Von der Mitte des Hinterrandes des Gehirnes hinter dem fast tassenfOrmigen rothen Augenflecke ragt nach hinten ein sehr langer Schlauch, dessen Ende bis an den Hinterrand des Mastax reicht und mit einer sackartigen, dunkle Korner enthaltenden Erweiterung endet. Mastax kraftig, Oesophagus ziemlich lang mit in den Magen hineinragenden Cilienwellen, Magen kurz (wahrscheinlich doch nur in contrahirtem Zustande), braunlich, mit zwei kleinen ovalen Magendrtisen am Vorderende. Lateral- taster kurz, cylindrische RoOhren, mit kurzen zarten Sinnesbor- sten versehen, in der hinteren Hiilfte (hinter dem letzten Quer- muskelband?) des Korpers. Wassergefasse mit je 3 (4?) Wim- perflammen. Linge des Thieres 0,38 mm. In altem Mooswasser von Sk&lorn, Juli 1894.

Notommata sp. n:o 1 (Taf. I, Fig. 13).

Der KOrper des sehr unruhigen, weichhautigen Thieres ist ziemlich dick, wurmihnlich, cylindrisch oder gegen die beiden Enden etwas verschmialert. Der Kopf, welcher durch eine Ein- schniirung von dem Rumpfe nur schwach abgegrenzt erscheint, ist wenig schief abgestutzt. Wimperohren sah ich _ nicht, wahrscheinlich. sind solche doch vorhanden. Ein Fuss fehlt. Zwischen den zwei kurzen, konischen Zehen findet sich ein kleiner stummelférmiger Fortsatz. Das Auge ist klein, mit einem uhrglasfOrmigen rothen Pigmentflecke versehen und ei- nem davorliegenden, zweitheiligen Krystallkérperchen, welches fiir die vorliegende Form sehr characteristisch ist. Der Nacken- taster ist nahe der Spitze des vorderen Ko6rperendes gelegen. Die Kiefer mit wohl entwickeltem Fulcrum versehen, wurden unaufhoérlich hervorgestreckt. Der Oesophagus stellt eine massig lange, cylindrische Roéhre dar; der Magen und der Darm ver- schmilern sich allmahlich nach hinten. Am Vorderende des Magens liegen zwei rundliche Magendriisen. Die Wasserge- fissstimme waren undeutlich zu sehen und nur ein Zitterorgan wurde beobachtet, obwohl wahrscheinlich mehrere vorhanden waren. Die contractile Blase kam auch nicht deutlich zum

32 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Vorscheine. Der Dotterstock war langgestreckt, die Bauchseite der K6érperhdhle ausfiillend.

Diese Form, welche eine grosse Ahnlichkeit mit n:o 32 Notommata sp. bei Bergendahl}) zu zeigen scheint, wurde im Wasser aus den Graben auf Skiélérn im Juli 1893 entdeckt.

Notommata sp. n:o 2 (Taf. I, Fig. 12). Am Ufer der Insel L6f6 (Juli 1893).

Notommata grénlandica ? Bergendal.

Diese Form gehért wie die vorhergehende zu den gleich- miassig dicken, wurmartigen Mitgliedern der Gattung und erin- nert sehr an die von Bergendal gegebene Figur (Rotat. fauna Gronlands Taf. III, Fig. 21 b) von WN. grinlandica Bergendal. Die Haut ist weich und legt sich in unbestin- dige Falten. Das Riderorgan liegt fast in derselben Ebene wie die Bauchfliiche und scheint eine ovale, gleichmiissig be- wimperte Flache zu sein. Ein Fuss ist nicht vorhanden. Die Zehen sind klein, konisch, mit einer Abstufung vor der Spitze. Von einem schwarzen Kornbeutel am Hinterrande des grossen, sackformigen (Gehirnes zieht ein langer Kanal gegen den vor- deren Kopfrand, wie Bergendal bei N. grénlandica beschrie- ben und abgebildet hat. Im Kanale gleiten die Kérner hin und her. Vor dem Kornbeutel liegt ein rother, uhrglasférmiger Au- genfleck. Der Oesophagus ist cylindrisch mit langen, weit in den Magen hineinragenden Cilienwellen. Der Magen ist cylin- drisch, diatomingefarbt und scharf von dem Darme abgesetzt. Am Vorderende des Magens sind zwei kleine Magendriisen zu sehen. Lange des Thieres 0,216 mm, die der Zehen 0,011 mm. Diese Dimensionen sind fast dieselben, welche Bergendal fiir N. grénlandica angiebt.

Das Thier wurde aus einer Moospfiitze auf der Insel Sum- parn im August 1893 erhalten.

Notommata torulosa Duj.

Dujardin, Infus. Taf. XXII, Fig. 2 A, B (Lindia torulosa). Ley- dig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1855, p. 39, Taf. Ill, Fig, 31 (N. tardigrada).

1) Bergendal. Rotat. fauna Grénlands p. 59, Taf. III, Fig. 22 a, b.

) 0

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 33

Cohn, Z. f. w. Z., Bd. [X, 1858, p. 288, Taf. XIII, Fig. 1—3 (Lindia to- rulosa). Plate, Naturgesch. Rotat., p. 28. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 106. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 101, Taf. VII, Fig. 229, —- Hudson & Gosse, Rotifera, II, Suppl. p. 22, Taf. XXXII, Fig. 20. Bergendal, Rotat. fauna Grénlands, p. 54. Bilfinger, Rotat. fauna Wiirtt., UJ, p. 45.

Im Schlamme am Ufer der Insel L6f6, (Juni 1893, Juli 1894).

Copeus caudatus Collins.

Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 33, Taf. XVI, Fig. 5. Bergen dal, Rotat. fauna Grénlands, p. 81, Taf. IV, Fig. 25 a, b, c, d. Bilfin- ger, Rotat. fauna Wiirtt. [I, p. 45.

In den Graben auf Skalorn (Aug. 1893).

Furcularia Reimhardtu Ebg. (Taf. Il, Fig. 15).

Ehrenberg, Infus. p. 420, XLVIII, Fig. 4. Eichwald, Bull. d. Natural. d. Moscou, Bd. XXII, 1849, p. 530; Bd. XXV, 1852, p. 396. Hudson & Gosse, Rotifera, Il, Suppl. p. 22.

Der Korper ist langgestreckt, spindelfOrmig. Haut weich. Kopf sehr retractil, vorn abgestutzt. Der Fuss ist lang und schmal und besteht aus zwei Gliedern, von welchen das erste lang, cylindrisch und weit ausdehnbar, das zweite dagegen ganz kurz ist; dieses letztere wird oft mit den Zehen in jenes erstere fernrohr- arlig eingezogen, ganz so wie Bergendal}) es bei seiner Diops marina dargestellt hat. Der ganze Fuss kann und wird oft in den Rumpf eingezogen. Die Zehen sind ziemlich gross, lancett- formig wie bei Diops marina”). Zwei lange beutelf6rmige Fuss- driisen im Hinterende des Rumpfes strecken sich durch den ganzen Fuss bis in die Zehen. Der Oesophagus scheint quer- faltig zu sein. Der Magen ist sehr lang und enthalt gewohnlich eine grosse Menge langerer und kiirzerer Diatomeen. Auch in dieser Hinsicht erinnert die Art an die nahe verwandte, von Bergendal in eine andere Gattung gestellte Diops maria. Der Mastax scheint mit einem sehr rudimentiiren Fulcrum ver-

1) Bergendal, |. c., Taf. IV, Fig. 2 D:o, l. ¢., Taf. IV, Fig.

bo bo ~J ~J]

34 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

sehen zu sein, wie bei der Bergendal’schen Art. Am Vorder- ende des Magens sind zwei farblose Magendriisen, die vielleicht lappig sind. Das Gehirn ist sackformig und trigt in seinem vorderen Theile ein kleines, hellroth gefarbtes Auge, das ganz so halbirt ist, wie Bergendal bei Diops marina beobachtete }), ein Umstand, der die Aufstellung einer neuen Gattung veranlasste. Von dem Nackentaster gehen zwei Nerven bis zum Gehirn.

Die contractile Blase ist gross, etwa birnformig, die Wassergefassstamme bilden je einen grossen Kniuel, welcher lichtbrechende Korner enthalt. Die Geschlechtsdriisen er- fillen den Raum zwischen dem Magen und der Bauchwand. Totallange 0,38 mm.

Das Thier, welches ich bei meinem Aufenthalte in Kiel im Mai 1891 aus dem Kieler Hafen kennen lernte, ist sehr unruhig, stark contractil und daher in seiner Form sehr wechselnd. In unseren Skiiren lebt es zwischen Conferven am Strande, wo es Diatomeen frisst. Ich habe es an den Uferklippen der Insel L6fo im Aug. 1892 (Pr. n:o 179 und 200) und im Juli 1894, sowie in 10 m. Tiefe auf Steinboden zwischen Algen S$ von der Insel Gasgrund im Aug, 1893 angetroffen. Auch in einer algenreichen Pfiitze auf einer nackten Klippe am Ufer der Insel Kyt6 fanden sich im Juli 1892 (Pr. n:o 175) Exemplare dieser characteristischen Art. Eichwald beobachtete sie bei HKeval, und im Seewasser bei Wiborg war F’.. Reinhardt das hau- figste unter den Raderthieren.

Sehr nahe verwandt mit /. Reinhardti ist wohl ausser der oft erwahnten Diops marina Bergendal, I’. Bolton: Gosse*), die eine Siisswasser-Art ist.

Furcularia marina Duj.

Dujardin, Infus. Taf. XXII, Fig. 4 Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 44, Taf. XIX, Fig. 15.

Zusammen mit der vorigen Species fand ich in 10 m. Tiefe S von der Insel Gasgrund zwischen Algen, welche auf

) 1. c. Paty, Fig. 27d. 2) Hudson & Gosse, Rotifera, I], p. 45, Taf. XX, Fig. 2.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o0 3. 3d

Steinboden wuchsen, im August 1893 eine augenlose Furcularia- Art, die mit der Darstellung Gosse’s von Furcularia marina genau tibereinstimmte. Besonders will ich die Ahnlichkeit der zangenformigen Kiefer bei meinem Thier und der Abbildung Gosse’s (Taf. XIX, Fig. 15 b) hervorheben. Der Befund war auch deshalb von Interesse, weil es dadureh fiir mich klar wurde, dass Bergendal’s Plewrotrocha marina und meine PI. fittoralis nicht identisch mit Furcularia marina Duj. (Gosse) sind.

Monommata longiseta Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 432, Taf. LID, Fig. 2 (Notommata longiseta). Eyferth, Einf. Lebensf. p. 109, Taf. VII, Fig, 12. -- Blochmann, Mikr. Thierw. p. 103. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 46, Taf. XVIII, Fig. 16 (Furcularia longiseta). -- Tessin, Rotat. Rostock. p. 151, Taf. I, Fig. 11. Bergendal, Rotat. fauna Gronlands, p. 75, Taf. 1, Fig. 14 a, b.

In Moospfiitzen auf L6fé, Traéskholm und Skilérn (Pr. n:o 34, 57, 80, 140, 256).

Monommata grandis Ebg. Tessin, Rotat. Rostock. p. 152, Taf. I, Fig. 12.

In seiner Arbeit tiber die Rotatorien der Umgegend von Rostock beschrieb Tessin unter diesem Namen eine neue, mit ungleich langen Zehen versehene Monommata-Art, welche sich hauptsichlich nur durch ihre betrachtlichere Grisse von MV. longiseta unterscheiden sollte. Im Wasser aus den Griiben von Skilorn kam mir im Juli 1893 unter Exemplaren von M. lon- giseta eine gréssere Form zu Gesicht, die ich fiir identisch mit M. grandis halten méchte. Die Lange des Korpers betrug 0,189 mm, die der langeren Zehe 0,199 mm, die der kiirzeren 0,154 mm, wihrend die entsprechenden Dimensionen bei der vorher- gehenden Form sich folgendermaassen gestalteten: resp. 0,095, 0,155, 0,132 mm.

Veranlasst durch die Angabe Gosse’s betreffs eines fron- talen Pigmentfleckes bei M. longiseta, dessen Vorhandensein von Bergendal stark bezweifelt wurde, méchte ich bemerken, dass auch ich keinen solehen Fleck beobachtet habe.

36 K. M. Levander. Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Rattulidae.

Mastigocerca rattus O. F. M.

Miiller, Anim. inf. p. 205, Taf. XXIX, Fig. 5, 6 (Trichoda rattus). Ehrenberg, Infus. p. 422, Taf. XLVIII, Fig. 7 (Monocerca rattus). Leydig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1855, p: 19 (Monocerca rattus). Plate, Na- turgesch. Rotat. p. 48 (Monocerca rattus). Eyferth, Einf. Lebens., p. 110 (Monocerca rattus). Blochmann, Mikr. Thierw. p. 103 (Monocerca rat- tus). Tessin, Rotat. Rostock, p. 156 (Acanthodactylus rattus). Hud- son & Gosse, Rotifera, II, p. 62, Taf. XX, Fig. 9. Bergendal, Rotat. fauna Grénlands p. 102.

In Moospfiitzen (L6f6 Pr. n:o 23) und in den Griiben auf Skélérn (Pr. n:o 68), wo auch einige sehr grosse Exemplare im September 1892 beobachtet wurden. Lange des Korpers ohne Zehe 0,257 mm, Hoéhe des Kérpers 0,103 mm, Lange der Zehe 0,243 mm, Hohe des Kieles 0,017 mm. Die Art wurde von Eich- wald im Seewasser bei Wiborg, aber nicht bei Hapsal beob- achtet (Dritter Nachtrag zur Infusorienkunde Russlands. Bull. Mose. T. XXV,. 1852, p. 397 u. 522).

Mastigocerca carinata Kbg.

Ehrenberg, Infus. p. 460, Taf. LVI, Fig. 7. Tessin, Rotat. Rostock, p. 156, Taf. Il, Fig. 15 (Acanthodactylus carinatus) Eyferth, Einf. Lebensf. p. 110, Taf. VII, Fig. 25. Hudson & Gosse, Rotifera, H, -p.: 60, Tak. XX; Fig: 7:

Von dieser Art fand ich mehrere Exemplare am Ufer des L6f6-Sundes im Juli 1895.

Mastigocerca licornis Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 423, Taf. XLVIII, Fig. 8 (Monocerca bicornis). Levdig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1855, p. 19 (Monocerca bicornis). Tes- sin, Rotat. Rostock, p. 157 (Acanthodactylus bicornis). Eyferth, Einf. Le- bensf. p. 110 (Monocerca bicornis). Blochmann, Mikr. Thierw. p. 103 (Monocerca bicornis). Hudson & Gosse, Rotifera, Il, p. 63, Taf. XX, Fig. 5. Bergendal, Rotat. fauna Grénlands, p. 103, Taf. VI, Fig. 40.

In einem Moostiimpel auf der Insel L6f6 (Sept. 1892), in den Graben auf Skalérn (Juni 1892 Pr. n:o 66), sowie auf der Insel Félis6 zwischen Lemna (Oct. 1892). Von Kichwald wird

“J

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 3

die vorliegende Art aus dem finnischen Meerbusen bei Peterhof erwiihnt (Bull. Mosc. T. XVII, p. 703, 1844).

Mastigocerca capucina Wierz. & Zach. (Taf, ll, Fig. 16).

Wierzejski u. Zacharias, Z. f. w. Z., Bd. LVI, 1893, p. 242, Taf. XIII, Fig. 11—13.

Diese in mehreren holsteinischen Seen von Zacharias und in einem kleinen Teiche aus der Umgebung von Krakau von Wierzejski entdeckte Art wurde von mir im Lohijirvi-See im Juli 1892 mit pelagischem Netze erhalten (Pr. n:o 155). Ob- wohl schon die genannten Autoren eine gute Abbildung dersel- ben gegeben haben, will ich doch, um den Unterschied zwischen dieser und der folgenden, sehr ihnlichen Art deutlicher her- vortreten zu lassen, meine Skizze iiber dieselbe reproduciren. Die Linge des K6rpers bei dem abgebildeten Exemplar betrug 0,283 mm, die Hohe desselben 0,07 mm; die Linge des Fuss- griffels war 0,119 mm, die des grdsseren Nebengriffels 0,028 mm.

Mastigocerca fusiformis nu. sp. (Taf. Il, Fig. 17).

Der K6rper ist spindelformig, an der Riickenseite doch stirker convex als an der Bauchseite. Das Vorderende ist ring- formig eingeschniirt, doch ist der vordere Abschnitt ktirzer als bei der vorigen Art. Die Dimensionen des K6rpers und das Verhaltniss zwischen der Linge des Fussgriffels und der des Korpers sind bei den beiden Arten gleich, Vielleicht kénnte die vorliegende Form mit JZ. macera Gosse (Hudson & Gosse, Rotifera, HU, p. 61, Taf. XX, Fig. 12) identisch sein? Die Lange des Korpers bei dem abgebildeten Exemplar betrug 0,28 mm, die Hohe 0,07 mm, Bei einem anderen Exemplar war die Kor- perlange 0,33 mm, die Linge des Fussgriffels, an dessen Wurze zwei kurze, ungleich lange Nebengriffel zu sehen waren, maass 0,112 mm.

In den Graben und Moospfiitzen auf Skaloérn (im Juni Pr. n:o 73 und Sept. 1892, Pr. n:on 234). Auch im inneren Fin- land scheint M. fusiformis verbreitet zu sein, denn aus einer

38 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Probe (n:o 115) aus dem See Ruutanalampi im Kirchspiele Rantasalmi habe ich ein hierhergehoriges Exemplar gezeichnet und aufgemessen.

Mastigocerca curvata n. sp. (Taf. Il, Fig. 18).

In Fig. 18 habe ich eine Mastigocerca-Form skizzirt, die noch nicht beschrieben sein diirfte. Ich erhielt sie mit dem pe- lagischen Netze am Strande bei L6f6 im Sept. 1893. Der Ké6r- per ist durchsichtig, schmal cylindrisch, wurstartig gebogen. Die durch eine Einschniirung vom Rumpfe abgetrennte Kappe ist ziemlich lang und vorn mit einem beweglichen diinnen, cu- ticularen Fortsatze versehen. Auge hellroth. Die griffelformige Zehe misst 4/3 von der Lange des Korpers. Diese betragt 0.176 mm, die Dicke des K6rpers = 0,033 mm, die Lange der Zehe 0,055 mm.

Rattulus tigris Ebg.? (Eckstein) (Taf. I, Fig. 19).

Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 376, Taf. XXIV, Fig. 21 (Diurella tigris) Plate, Naturgesch. Rotat. p. 50, Taf. I, Fig. 14; Taf. lI, Fig. 13 (Diurella tigris). Tessin, Rotat. Rostock, p. 153, Taf. I, Fig. 13 (Acanthodactylus tigris).

Im Mooswasser von Skilérn (Aug. 1893 und 1894). Die Abbildungen, welche Miiller [Anim. infus. Taf. XXIX, Fig. 8 (Trichoda tigris)|, Ehrenberg [Infus. Taf. LIII, Fig. 1 (Notom- mata tigris)| und Gosse (Rotifera, II, Taf. XX, Fig. 13) gegeben haben, deuten alle auf viel laingere Zehen und einen schlan- keren Koérper hin, als bei der Form, die von Eckstein, Plate und Tessin fiir synonym gehalten wurde. Die Korpergestalt meiner Exemplare stimmt nur mit den von dem letzterwahnten Verfasser gelieferten Figuren iiberein. Linge des K6rpers 0,149 mm, Hédhe 0,06 mm, Zehen 0,033 mm.

Diurella rattulus Eyf.

Eyferth, Einf. Lebensf, p. 1141. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 376, Taf. XXIV, Fig. 20. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 67. --- Tessin, Rotat. Rostock, p. 155 (Acanthodactylus rattulus). Bergen- dal, Rotat. fauna Grénlands, p. 106.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 39

In einer kleinen, algenreichen Klippenpfiitze auf der Insel Sumparn fand ich im Aug. 1893 zusammen mit einigen Meto- pidia-Arten ein kleines Riiderthier, welches ich, auf Grund der von Eckstein gegebenen Abbildung und Beschreibung von Diw- rella rattulus, mit dieser identificirt habe. Die an der Wurzel der Zehen sich vorfindenden kurzen Borsten wurden von Eck- stein tibersehen, von Tessin aber beobachtet. Wenn das Thier um seine Langsachse rotirt, erkennt man auf der rechten K6r- perseite eine langskielartige Erhéhung der Cuticula, wie sie sich bei dem Coelopus porcellus finden soll. Dass die vorliegende Form nicht mit der letztgenannten identisch ist, wie Gosse zu meinen geneigt ist, zeigen meines Erachtens die sichelférmigen Zehen, die anscheinend gleichlang und an ihrer Wurzel von einander deutlich getrennt sind. Lange des Koérpers 0,077 mm.

Dinocharidae.

Dinocharis pocillum O. F. M.

Miller, Anim. inf. p. 206, Taf. XXIX, Fig. 9—12 (Trichoda pocillum). Ehrenberg, Infus. p. 472, Taf. LIX, Fig. 1. Leydig, Z.f. w. Z., Bd. VI, 1855, p. 19. Plate, Naturgesch. Rotat. p. 51, Taf. II, Fig. 15. Tessin, Rotat. Rostock, p. 167. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 112, Taf. Vil, Fig. 36. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 107, Taf. VII, Fig. 245. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 71, Taf. XXI, Fig. 1.

Die vorliegende Art ist nicht nur hiufig in Siisswasser- timpeln (Skalérn Pr. n:o 66, bot. Garten 1892), sondern auch im Seewasser, sowohl in den inneren (Bobiick Pr. n:o 143, By- viken Pr. n:o 250, Mankholmen Pr. n:o 130), wie auch in den dusseren Skiren, wo ich sie oft an verschiedenen Stellen der beiden’ Inseln ~“L6f6 (Pr. n:0° 8, ‘n:o 159, 179, 182, 183, 227) beobachtet habe:

Dinocharis tetractis Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 473, Taf. LIX, Fig. 2. Eyferth, Einf. Le- bensf. p. 112. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 72, Taf. XXI, Fig. 2. Bergendal, Rotat. fauna Grénlands p. 107. Bilfinger, Rotat. fauna Wiirttembergs, II, p. 52.

Sehr héufig in verschiedenen Moospfiitzen in den Skiiren (LOf6 Pr. n:o 23, 34, 57, 79, Gasgrund Pr. n:o 45, Stenskir Pr.

4A) K. M. Levander, Materialien zur Kenutniss der Wasserfauna.

n:o 218, 228, Triskholm Pr. n:o 138, Bergdland etc.), kommt aber nicht im Seewasser vor. Auch in Proben aus dem inne- ren Finland habe ich die Art gesehen (Rantasalmi Pr. n:o 115. Siaiminki Pr. n:o 118).

Scaridium longicaudatum Kbg.

Miller, Anim. inf. p. 216, Taf. XXXI, Fig. 8—10 (Trichoda longi- cauda). Ehrenberg, Infus. p. 440, Taf. LIV, Fig. 1. Leydig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1858, p. 19. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 373, Taf. XXVI, Fig. 42. Plate, Naturgesch. Rotat., p. 47. Tessin, Rotat. Rostock, p. 157. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 109, Taf. VII, Fig. 21. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 102. -- Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 73, Taf. XXI, Fig. 5. Bergendal, Rotat. fauna Grénlands, p. 109.

Aus den Graben auf Skalérn (Juni 1892, Pr. n:o 72). Gosse zeichnet (Rotifera, Taf. XXI, Fig. 5) das zweite Fuss- glied bedeutend kiirzer als die Zehen, wabrend sie in der Eh- renberg’schen Figur von gleicher Lange sind; ich, fiir meinen Theil, habe das letztere Verhiltniss beobachtet.

Scaridium eudactylotum Gosse.

Hudson «& Gosse, Rotifera, II, p. 74, Taf. XXI, Fig. 4. Bilfin- ger, Rotat. fauna Wiirttembergs, I, p. 116. Jennings, Rotat. Great Lakes, p. 21.

Diesse grosse, glasartig durchsichtige Art, die erst aus England von Gosse beschrieben wurde, seitdem in Wiirttem- berg von Bilfinger, in den Michigan-Seen von Jennings beobachtet worden ist, wurde in einigen Exemplaren im Juli 1893 und 1894 in den Graben auf Skaloérn gefunden. Total- lange 0,76 mm, Linge des Koérpers 0,243 mm, des Fusses 0,121 mm, der Zehe 0,324 mm. Die von Eckstein (p. 373) beschrie- bene eigenthiimliche Bewegungsweise des Sc. longicaudatwm ist auch fiir die vorliegende Form ganz zutreffend.

Stephanops lamellaris O. F. M.

Miiller, Anim. inf. p. 340, Taf. XLVII, Fig. 8—11 (Brachionus la- mellaris). Ehrenberg, Infus. p. 478, Taf. LIX, Fig. 13. Leydig, Z. . w. Z., Bd. VI, 1855, p. 55, Taf. IL, Fig. 33. Tessin, Rotat. Rostock,

Acta Societaltis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 41

p. 159, Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 394. Plate, Na- turgesch. Rotat. p. 61. Tessin, Rotat. Rostock, p. 159. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 115, Taf. VII, Fig. 30. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 108. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 75, Taf. XXI, Fig. 7. Cnfr. Bergendal, Rotat. fauna Groénlands, p. 110.

Ein Exemplar mit wohl ausgebildeten Stacheln am Hin- terrande des Panzers fand ich im Juli 1895 in den Griben auf Skilorn.

Stephanops muticus Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 479, Taf. LIX, Fig. 14. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 392, Taf. XXVII, Fig. 56—58. Evferth, Einf. Lebensf. p. 115. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 108, Taf. VII, Fig. 246. -— Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 75, Taf. XXI, Fig. 6.

LOfo, in einem Sphagnum-Tiimpel, im August 1893.

Stephanops variegatus n. sp. (Taf. Il, Fig. 20).

Diese Art wurde schon im Juli 1890 in einer kleinen Pfiitze auf den Klippen der Insel Gasgrund entdeckt; spiiter habe ich jeden Sommer in den Jahren 1892 (Pr. n:o 135), 1893 und 1894 dieselbe in zahlreichen Exemplaren in einem moosi- gen Waldtiimpel auf Stor-L6fé beobachtet.

Der Korper ist seitlich zugedriickt und zeigt, von der Seite betrachtet, einen sehr hohen Riicken. Von der Mitte des letzte- ren entspringt mit einer breiten Wurzel ein sehr langer, diinn auslaufender Stachel, welcher gewohnlich senkrecht gegen die Langsachse des Thieres steht. Meist erscheint der Stachel sanft gebogen und kann nach hinten niedergelegt werden, denn die Cuticula an seiner Basis ist weich. Keine Gelenkeinrichtung ist vorhanden. Ausser dem Riickenstachel ist weder der Rumpf, noch der Fuss mit Stacheln oder derartigen Bildungen versehen. Der Fuss besteht aus zwei Gliedern, von denen das zweite et- was linger und schmialer ist. Kein Sporn bei der Wurzel der beiden Zehen; diese sind kurz. An der Bauchseite des Kérpers bildet die Cuticula einen concaven (tellerférmigen?) Schild, des- sen Kander frei hervorstehen. Der Kopfschirm ist gut ent- wickelt. Eigenthiimlich ist das dunkelbraune Pigment, welches besonders stark an der Bauchseite entwickelt ist und sich von

42 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

hier lings den K6rperseiten gegen den Riicken erstreckt. Das Pigment scheint dicht unter der Haut zu liegen, ist veriistelt oder bildet mehr minder runde Flecken oder Scheiben. Das Pigment wird von Alcohol nicht extrahirt. Zwei rothe Augen- flecke, wie bei St. /amellaris. Von der Seite betrachtet, erschie- nen die Cilien des Riaderorgans in 5 Querreihen angeord- net. Die Kloakendéffnung liegt an der Riickenseite der Wurzel des ersten Fussgliedes. Ovarium central. Totallinge des K6r- pers 0,95 mm, Liinge des Stachels 1,045 mm.

Von einen Riickenstachel tragenden Stephanops-Arten, von denen Ehrenberg noch keine Kenntniss hatte, sind schon sechs aufgestellt worden. Keine von diesen liasst sich mit der vorlie- genden Form identificiren, welche somit n:o 7 darstellt. Jene sind:

1. St. wnisetatus Collins (Hudson & Gosse, Rotifera, Hf, p. 76, Taf. XXI, Fig. 8). Von dieser Art unterscheidet sich meine durch ihren stark gewolbten, hédckerartigen Riicken, sowie durch den Mangel eines Sporns an der Wurzel der Zehen. Auch ist der Stachel bei Sf. variegatus viel langer als bei St. unisetatus.

2. St. tripus Lord & Gosse (Hudson & Gosse, Rotifera, Suppl. p. 36, Taf. XXXIII, Fig. 24). Das Aussehen dieser Art, welche mit einem Sporn oberhalb der Zehenwurzel verse- hen ist, ist sehr abweichend von dem der meinigen.

3. St. Leydig Zacharias (Z. f. w. Z., Bd. XLII, 1886, pi 2eabyrPat) UX) Pig.)'4)! 2:

bei Zacharias’ Species ist der K6rper farblos, langge- streckt, cylindrisch, und der Stachel entspringt vom vorderen Abschnitte des Rumpfes.

4. St. longispinatus Tatem (Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 77, Suppl. Taf. XXXII, Fig. 26; Tessin, Rotat. Rostock, p. 158, Taf. Il, Fig. 16, 17). Der Rumpf ist tonnenférmig, an der Dorsalseite des dritten Fussgliedes sitzt ein aufwarts gekriimmter Sporn.

5. St. armatus Hood (Hudson & Gosse, Rotifera, LH, p. 77, Suppl. Taf. XXXIN, Fig. 23). Ausser dem langen Riicken- stachel sind noch zwei kiirzere am Hintertheile des Rumpfes vorhanden,

.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 43

6. St. bvsetatus Ternetz (Rotat. Basels, p. 33, Taf. Il, Fig. 8, 9). Hinter dem ersten Riickenstachel sitzt noch in der Me- dianlinie ein kiirzerer. Ahnliche Stachelverhiltnisse soll auch eine von bolton unter dem Namen Sf. bifurcus beschriebene Art besitzen (Hudson & Gosse, Rotifera, IH, p. 77), so dass es sich modglicherweise bei naherem Vergleiche herausstellen wird, dass St. bisetatus und bifurcus synonym sind.

Salpinadae.

Diaschiza lacinulata O. F. M.

Miiller, Anim. inf. p. 292, Taf. XLU, Fig. 1—5 (Vorticella lacinu- lata). Ehrenberg, Infus. p. 428, Taf. LI, Fig. 4 (Notommata lacinulata). Dujardin, Infus. Taf. XVIII, Fig. 6 (Plagiognatha lacinulata). Ley- dig, Z. f& w. Z., Bd. VI, 1855, p. 38 (Notommata lacinulata). Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 364, Taf. XXIV, Fig. 22, 22 a. (Notommata lacinulata). Plate, Naturgesch. Rotat. p. 23, Taf. I, Fig. 6 (Notommata lacinulata). Tessin, Rotat. Rostock, p. 149, Taf. I, Fig. 9 (Plagiognatha lacinulata). Eyferth, Einf. Lebensf. p. 107, Taf. VII, Fig. 18 (Notom- mata lacinulata). Blochmann, Mikr. Thierw. p. 100 (Notommata lacinu- lata). Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 26, Taf. XVII, Fig. 9 (Notom- mata lacinulata).

Dieses kleine Réderthier kommt in den Graben auf Skiil- orn (Juli 1893) vor, ist aber auch sehr hiaufig im Rams6- und Lofo-Sunde (Juli, August 1893). Die beste Abbildung von ihm hat Tessin gegeben, jedoch erschien bei meinen Exemplaren die Riickenfurche nicht gleich breit, wie in der Tessin’schen Figur, sondern sie erweiterte sich nach vorn. Die vier Borsten am Fussgliede, sowie die nach hinten gerichteten langen Tast- borsten des Riderapparats kommen erst bei starker Vergrésse- rung (Ol-Immersion) zum Vorscheine. Dass die vorliegende Form nicht zur Gattung No‘ommata gehort, darauf hat schon Tessin die Aufmerksamkeit hingelenkt. Vielmehr zeigt sie hinsichtlich der Beschaffenheit der Cuticula, der Riickenfalte u. a. Theile der Organisation so auffallende Ahnlichkeit mit den Diaschiza- Arten, dass sie in dieselbe Gosse'’sche Gattung gestellt werden muss. Die Kiefer sind ahnlich denen bei Diaschiza semiaperta Gosse (Hudson & Gosse, Rotifera, II, Taf. XXII, Fig. 10a).

a

44 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Die zwei kleinen Pigmentpiinkte, die nach Eckstein an dem kegelfOrmigen Theile des Riderorgans sich finden sollten, konnte ich nicht wahrnehmen. Die Zehen sind, wie Plate und Tes- sin abbilden, spitz und langer als in der Eckstein’schen Figur.

Diaschiza paeta Gosse.

Hudson & Gosse, Rotifera, Il, p. 79, Taf. XXII, Fig, 11. Bil- finger. Rot. fauna Wiirttembergs, II, p. 53.

Aus den Graben auf Skilérn, im August 1894, einige Exemplare. Eigenthiimlich fiir diese Art ist ein lachsfarbiger Flecken in der Halsgegend. Vor diesem sah ich eine blass- sriine, grobkdrnige, kugelfOrmige Masse. Die Zehen waren nicht so stark gebogen, wie Gosse gezeichnet hat. An der Wurzel der Zehen finden sich einige zarte borsten, wie Bilfinger rich- tig angegeben hat. Lange des Korpers 0,11 mm, die der Zehen 0,044 mm,

Diaschiza senuaperta Gosse (Taf. Ul, Fig. 21). Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 80, Taf. XXII, Fig. 10.

Nicht selten im LO6f6-Sunde (Juli 1893). Die Zehen waren bei meinen Exemplaren kiirzer und weniger gekriimmt als in der von Gosse gegebenen Figur. Die Riickenfurche er- scheint in dorsaler Ansicht in ihren beiden Enden schmal lan- cettformig, Linge des Koérpers 0,176 mm, die grésste Hohe des- selben 0,073 mm, Lange der Zehen 0,062 mm.

In einer Moospfiitze auf LOfo traf ich Exemplare an, die sich nur durch ihre bedeutendere Grésse von den im Seewas- ser vorkommenden zu unterscheiden schienen. Die Lange des K6érpers betrug 0,229 mm, die der Zehen 0,122 mm. Dass die Grosse der D. semiaperta sehr schwanken kann, geht auch aus den Maassangaben Gosse’s hervor.

Bilfinger vermuthet, dass die vorliegende Art mit Fw- cularia gibba Ebg. identisch sein koénnte (Rotat. fauna Wiirttem- bergs, Il, p. 54), was auch ich fiir sehr wahrscheinlich halten mochte.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 45

Diaschiza sp. n:o 1 (Taf. Il, Fig. 22).

Kérper formverinderlich, in ausgestrecktem Zustande schlank, in contrahirtem erinnert das Thier an D. lacinulata. Die Haut ist weich und an dem Riicken in eine ahnliche Langs- falte gelegt, wie bei den anderen Formen der Gattung. An der Stirn, welche mit lingeren Wimpern versehen ist, liegt der rothe Augenfleck, welcher in zwei Theile getheilt ist und mithin an gewisse Diglena-Arten erinnert. Der Fuss gleicht dem der an- deren Diaschiza-Arten und triigt zwei missig lange, spitze Zehen, welche nach hinten und oben gerichtet getragen werden. Kie- fer ganz ahnlich wie bei D. lacinulata. Totallange des Korpers 0,108 mm, die Liinge der Zehen 0,022 mm.

Einige Exemplare dieser kleinen Art wurden am Strande der Insel L6f6 im August 1892, sowie im Rams6-Sunde im Juli 1893 gefunden. Die Thiere waren farblos.

Diaschiza sp. n:o 2 (Taf. Il, Fig. 23).

K6rper dick, sehr weichhiutig und contractil, ohne Augen, Magen griin gefarbt. Zehen kurz, spitz, etwas nach unten ge- kriimmt, an der Basis mit einer deutlichen Querlinie versehen, so dass jede Zehe eigentlich aus zwei Gliedern besteht.

Mehrere Exemplare aus den Graben auf Skalorn, (Au- gust 1894).

Diplax videns n. sp. (Taf. Il, Fig. 24 u. 25).

Der Riickenrand des seitlich zusammengedriickten Panzers erscheint in lateraler Ansicht als ein Drittel eines Kreises und geht continuirlich in den Vorderrand iiber, welcher gleichmis- sig abgerundet ist. Am Hinterrande ist der Panzer tief ausge- schnitten, ungefiihr wie bei Salpina brevispina, Stacheln sind aber nicht vorhanden. Die Riickenkiele sind hoch. Von den iibrigen Arten der Gattung, namlich DD. compressa Gosse und D. trigona Gosse, unterscheidet sich die vorliegende Form u. a. dadurch, dass ein dunkelrother zweigetheilter Augenfleck vor- handen ist, und zwar dicht auf dem Kauapparat liegend, welch’ letzterer rostfarben erscheint. Durch das Vorhandensein

46 K. M. Levander. Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

eines Augenflecks verrith die Art ihre Verwandtschaft mit den Salpina-Arten, von denen sie sich jedoch durch den vdlligen Mangel an Stacheln unterscheidet. Der Panzer ist fein areolirt und mit zwei Liingsfalten an beiden Kérpenseiten versehen. Der Kopf kann in den Panzer volistandig eingezogen werden. Der Fuss besteht aus einem Gliede, welches die langen, gleichbrei- ten, spitzen Zehen tragt. Die Kiefer sind iuhnlich gebaut wie in der Gattung Salpima und scheinen fiinf Ziahne zu tragen. Liinge des Panzers 0,14 mm, Hohe 0,08 mm, Linge der Zehen 0,05 mm. :

Diese Art ist sehr haufig in Moostiimpeln (Lill-LOf6 Pr. n:o 23, 5b, $0, 135, 253, Rysskar Pr. n:o 187, Stenski#r n:o 218, 228, Bergdlandet n:o 259, Triskholmen n:o 140) und wurde auch in einzelnen Exemplaren im LOf6-Sunde (Juli und August 1892 Pr. n:o 158 und n:o 227) und im Bywiken (Sept. 1892 Pr. n:o 250) gefangen.

Salpina mucronata O. F. M.

Miller, Anim. inf. p. 349, Taf. XLIX, Fig. 8, 9 (Brachionus mucro- natus). Ehrenberg, Infus. p. 469, Taf. LVIII, Fig. 4. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 380, Taf. XXIV, Fig. 18. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 113. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 107. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 83, Taf. XXII, Fig. 1. Tessin, Rotat. Rostock, p. 164.

Haufig in Moostiimpeln (Gasgrund Pr. n:o 47, Foliso n:o 314, Skalérn n:o 235 etc.) Das Raiderorgan ist sehr einfach gvebaut, besteht nur aus zwei kurzen lateralen Wimperreihen. Starre Sinnesborsten scheinen nicht vorhanden zu sein. Das zum Kauapparat fiihrende Mundrohr ist kurzbewimpert.

Salpina spinigera Ebg. Ehrenberg, Infus. p, 470, Taf. LVIII, Fig. 5. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 379, Taf. XXIV, Fig. 19. —.Eyferth, Einf, Lebensf. p. 113. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 107, Taf. VII, Fig. 244. Hudson «& Gosse, Rotifera, Il, p. 84, Taf. XXII, Fig. 2.

In den Griiben auf Skalérn (Juni 1892, Pr. n:o 73).

J

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 4

Salpina brevispina Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 470, Taf. LVIJJ, Fig. 8. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 380. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 113. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 107. Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 84, Taf. XXII, Fig. 4.

Haufig in den Graben auf Skalo6rn (Juni 1892, Pr. n:o 69, n:o 72, n:o 73).

Salpina ventralis Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 470, Taf. LVIII, Fig. 6. Eckstein, Z. f, w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 380. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 113. Hudson & Gosse, Rotifera, Suppl. p. 38, Taf. XXXIII. Fig. 29.

Der Vorderrand des Panzers ist bei der vorliegenden Art, welche S. macrocantha Gosse sehr ihnlich ist, feiner gekerbt als bei S. brevispina, und die Punktirung desselben ist ebenfalls zarter als bei der letztgenannten Form. ?

Auch diese Salpina-Art wurde in den Griben auf Skalérn angetroffen (im Juni und Sept. 1892, Pr. n:o 69 und n:o 239). Eine Probe (n:o 263) aus dem See Nurmijiirvi enthielt ein Exem- plar derselben.

Euchlanidae.

Kuchlanis dilatata Ldg.

Leydig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1855, p. 60. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 385, Taf. XXVI, Fig. 53. Plate, Naturgesch. Rotat. p. 52, Taf. Il, Fig. 146—20. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 90, Taf. XXIII, Fig. 5. Tessin, Rotat. Rostock, p. 165, Taf. II, Fig. 20.

Riicken ziemlich hoch, doch nicht kielférmig. Ventral- platte flach, mit breit abgerundetem Hinterende. Kiefer mit je fiinf Zihnen. Am Fusse zwei Borsten. Die Zehen sind weder an der Spitze stumpf, wie Eckstein abgebildet hat, noch in der Mitte erweitert, wie Hudson & Gosse darstellen, sondern gleichbreit und scharfspitzig. Auge einfach. Totalliinge des Korpers 0,38 mm, Linge des Panzers 0,243 mm, Breite dessel- ben 0,176 mm, Liinge der Zehen 0,070 mm,

48 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

EL. dilatata ist ein sehr haufiges Raderthier und zwar nicht nur im Sitisswasser, sondern auch in der See. In den dusseren Skaren habe ich sie zwischen Algen (Conferven) bei der Insel LOofo (Juni—August 1892, Pr. n:o 8, 179, 200, 227 etc.) und Stenkar (Pr. n:o 220), in den inneren Sk&éren bei Bergéland (Pr. n:o 130, 250) gefunden, und ausserden in mehreren Siiss- wassertiimpeln angetroffen (Pr. n:o 44, 96). Eichwald fand die Art im Seewasser bei Reval (Bull. Mosc. T. XXII, 1849, p. 537)

EHuchlanis macrura Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 463, Taf. LVUI, Fig. 1. Hudson & Gosse, Rotifera, IH, p. 91, Taf. XXIII, Fig. 6. Bergendal, Rotat. fauna Grén- lands, p. 116.

In den Graben auf Skaélérn (August 1893).

Euchlanis triquetra Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 461, Taf. LVII, Fig. 8. Leydig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1855, p. 57, Taf. IV, Fig. 40, 47. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 113. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 108, Taf. VI, Fig. 247. Hudson & Gosse, Rotifera, U, p. 91, Taf. XXII, Fig. 4. Bergendal, Rotat. fauna Gronlands, p. 117,

In den Graben auf Skalorn (im August 1893).

Euchlanis plicata n. sp. (Taf. U, Fig. 26, 27 u. 28).

Zusammen mit £. dilatata traf ich am Strande der Insel Lofo nicht selten eine kleinere, sehr charakteristische Huchlanis- Art an, die frtiher nicht beschrieben sein diirfte. Schon bei schwacherer Vergrdsserung fallt die geringere Grésse und der relativ langere Fuss, welcher mit kiirzeren Zehen versehen ist, in die Augen, wenn man das Thier mit #. dilalata vergleicht. Der Korper ist oval, in dorsoventraler Richtung abgeplattet, die grosste bBreite liegt hinter der Mitte. Das Vorderende ist quer abgestutzt, das Hinterende des Panzers breit abgerundet. Ganz eigenthtimlich ist die Gestalt des Panzers. Zwischen der Bauch- platte, welche plan, oval, mit bogenférmig ausgeschnittenem Vorderende und breit abgerundetem Hinterende versehen ist und

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 49

deren Seitenriinde lamellenartig hervorstehen, und der dorsalen Platte, welche am Vorderrande quer abgeschnitten ist, findet sich lings jeder Korperseite noch eine breite halbmondfoérmige, lamellenartige Dupplicatur. Eine solche ist auch bei #. dilatata nach dem von Tessin (Rotat. Rostock, Taf. Il, Fig. 20) gege- benen Querschnitte schwach entwickelt. Die Haut zwischen den drei lateralen Lamellen ist weich, und der Raum zwischen der ventralen und der medianen Lamelle weiter, als zwischen dieser und der dorsalen. Der Fuss ist dreigliedrig. Die Zehen sind lancettformig und so lang, wie die beiden letzten Fuss- glieder zusammen,

Das Auge ist roth, breit, vertikal gestellt und zweigetheilt.

Die Totallange eines Exemplares mit ausgestrecktem Kopfe betrug 0,27 mm, die Linge des Panzers 0,151 mm, die Breite 0,113 mm, die Lange der Zehen 0,035 mm.

Die Bewegung und Lebensweise ist dahnlich wie bei £#. dilatata.

Cathypnadae.

Cathypna luna Ebg (Taf. Ill, Fig. 29).

Miller, Anim. inf. p. 139, Taf. XX, Fig. 8, 9 (Cercaria luna). Ehrenberg, Infus. p. 462, Taf. LVII, Fig. 10 (Euchlanis luna). Leydig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1855, p. 62. Plate, Naturgesch. d. Rotat., p. 59. Eyferth, Einf. Lebensf., p. 114, Taf. VII, Fig. 37. Hudson & Gosse, Rotifera, U, p. 94, Taf. XXIV, Fig. 4.

C’. luna ist haufig in allen Gewiissern des Gebietes anzu- treffen. Sie kommt vor: in Moostiimpeln (LOf6 Pr. n:o 125, 207); in Teichen und Graben (Skalorn Pr. n:o 66, 72, 235 Alphyddan Pr. n:o 306); in sterilen Felsenpfiitzen (L6fé Pr. n:o 141, 211, Gasgrund Pr. n:o 46, 48, Hundoérn Pr. n:o 168, Kyté Pr. n:o 175) und im Seewasser in den inneren und iiusseren Skaren (Byvik Pr. n:o 250, Mankholm Pr. n:o 130, 227, am Ufer bei L6fé Pr. n:o 179, 200, 227). Bei einem Exemplar von dem Ufer der Insel L6f6 war das Auge, welches ja in der

Regel ein einfaches Gebilde zu sein pflegt, in zwei runde Punkte getheilt. |

50 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Cathypna appendiculata n. sp. (Taf. Ul, Fig. 30).

Diese Art, welche von aar Groésse der vorigen ist, zeich- net sich besonders dadurch aus, dass das Hinterende des Riic- kenschildes in einen lamellenartigen dtinnen Fortsatz ausgezogen ist, welcher an dem quer abgeschnittenen und schwach wellen- formigen Hinterrande breiter ist als an der Wurzel. Der Panzer und die Zehen sind liinger und schmiler als bei C. luna. Die letzteren laufen allmiihlich spitz aus und sind mit unmerklichen Stufen versehen. Die Frontalecken des Panzers sind schmal und spitz. Der Augenfleck ist, wie bei der vorigen Art, breit und von rother Farbe. Lange des Panzers nebst dem Fort- satze 0,135 mm, Breite 0,093 mm, Linge der Zehen 0,039 mm.

Die vorliegende Form habe ich nur im Seewasser gefun- den, und zwar im L6fé-Sunde (Juli, August 1892, Pr. n:o 159, 227, Juni 1893) und im Rams6-Sunde (Juli 1893).

Cathypna affinis n. sp. (Taf. Ill, Fig. 31),

Ist ungefahr von derselben Grésse, wie C. luna, jedoch schmiler. Der Panzer ist oval, mit fast quer abgeschnittenem Vorderrande; die Frontalecken deutlich hervortretend. Am Vor- dertheile des Riickenschildes sah ich sechs leicht erhabene Lingsrippen und es erschien mir, als sei die Ventralseite des Panzers in dhnlicher Weise langsgestreift. Am Hinterende des Riickenschildes findet sich kein Fortsatz. Die Zehen sind schmal, so lang wie der Frontalrand breit ist, und spitz ausgezogen. Keine Stufen sind an der Spitze vorhanden, Linge des Panzers 0,124 mm, Breite desselben 0,091 mm, Breite des Frontalrandes 0,066 mm, Linge der Zehen 0,061.

Aus Moostiimpeln (bei Hvittriisk, Juli 1892, Pr. n:o 154; auf der Insel Kyté, Juli 1892, Pr. n:o 176; auf Rysskar, Au- gust 1892, Pr. n:o 187).

Monostyla lunaris Ebg. (Taf. Ul, Fig. 32).

Ehrenberg, Infus. p. 460, Taf. LVII, Fig. 6. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 381, Taf. XXVII, Fig. 47—49. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 107, Taf. VII, Fig. 241. Hudson & Gosse, Rotifera, Il, p. 98, Taf. XXV, Fig. 2.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 51

Sehr hiufig in allen Moospfiitzen (L6f6, Pr. n:o 34, 57, 59, 135; Rysskir Pr. n:o 187, Stenskiir Pr. n:o 218, 228), in Teichen und Graben (Skalérn Pr. n:o 68, 235; Alphyddan Pr. n:o 306), in sterilen Klippenpfiitzen (L6f6 Pr. n:o 60, 125, 252); einmal fand ich das Thier im L6fé-Sunde (Pr. n:o 159), Zwei Exemplare von Skalérn zeigten folgende Dimensionen des Korpers: 1) Totallange 0,218 mm, Breite des Panzers 0,113 mm, Linge der Zehe 0,080 mm; 2) Totalliinge 0,224 mm, Linge des Panzers 0,133 mm, Breite desselben 0,105 mm, Liinge der Zehe 0,091 mm. Da ich bei den finnischen Exemplaren nie die zwei seitlichen, von Eckstein abgebildeten Dornen am Ende der Zehe gesehen habe, habe ich hier eine Abbildung der bei uns vorkommenden Form gegeben.

Monostyla cornuta O. F. M. (Taf. Ill, Fig. 32a).

Miller, Anim. inf. p. 208, Taf. XXX, Fig. 1—3 (Trichoda cornuta). Ehrenberg, Infus. p. 459, Taf. LVI, Fig. 4. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, p. 382, Taf. XXVII, Fig. 50. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 113, Taf. VII, Fig. 29. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 107. Hudson & Gosse, Rotifera, Ul, p. 98, Taf. XXV, Fig. 1.

Da die von verschiedenen Forschern gelieferten Abbildun- gen von Monostyla cornuta nicht unbetrichtliche Verschieden- heiten in der K®orpergestalt und in der Form der Zehe auf- weisen, so dass es zweifelhaft erscheint, ob sich die Figuren alle auf dieselbe Species beziehen, habe ich eine Skizze von der von mir mit Monostyla cornuta Ebg identificirten Form bei- gefiigt. Es ergiebt sich aus derselben, dass die Zehe, deren Linge gleich der halben Kérperbreite ist, in der Mitte am brei- testen erscheint, und dass die Spitze ziemlich lang ausgezogen und scharf ist. Die Lange des rundlich-ovalen Panzers war bei ei- nem Exemplar 0,083 mm, die Breite 0,066 mm, die Liinge der Zehe 0,033 mm; bei einem anderen waren die entsprechenden Dimensionen 0,075 mm, 0,075 mm; 0,32 mm und bei einem dritten Exemplar resp. 0,076 mm, 0,070 mm, 0,028 mm.

Die vorliegende Art hat dieselbe Verbreitung in den Ge- wassern des Gebiets wie die vorige. Ich fand sie in Moos- pfiitzen (LOf6 Pr. n:o 256, Rysskiir Pr. n:o 218), in Teichen

52 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

(Skil6rn Pr. n:o 233, Alphyddan n:o 306), in zahlreichen ste- rilen Klippenpfiitzen (LOf6 Pr. n:o 40, 223, 245), in Fucus- Tumpeln (Gasgrundet und Kyté Pr. n:o 174), sowie im Seewas- ser im LOf6-Sunde (Pr. n:o 159, 227).

Coluridae.

Colurus bicuspidatus Ebg. (Taf. Ill, Fig. 33).

Ehrenberg, Infus. p. 476, Taf. LIX, Fig. 6. Eyferth, Finf. Le- bensf., p. 112. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 102, Taf. XXVI, Fig. 2. Tessin, Rotat. Rostock, p. 163, Taf. Il. Fig. 19.

In den Graben auf Skélérn (Pr. n:o 68, 72, 233). Linge des Panzers 0,091 mm, Héhe 0,056 mm, Liinge der Zehen 0,02 mm.

Colurus caudatus Ebg. (Taf. Ill, Fig. 34).

Ehrenberg, Infus. p. 476, Taf. LIX, Fig. 8. —Eyferth, Einf. Lebensf. p. 112. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 104, Taf. XXVI, Fig. 6.

Am Ufer der Insel L6f6 (Juni 1893). Liinge des Panzers 0,091 mm, Hoéhe 0,043 mm, Liinge der Zehen 0,035 mm.

Colurus dicentrus? Gosse (Taf. Ill, Fig. 35). Hudson & Gosse, Rotifera, Il, Suppl., p. 45, Taf. XXXI, Fig. 42.

Ich bin nicht ganz sicher, ob die vorliegende, ziemlich grosse Art mit C. dicentrus Gosse identisch ist. Der Panzer ist in seitlicher Ansicht oval und am Hinterende mit zwei ge- kriimmten Haken versehen, wie bei C. dicentrus. Die Zehen sind auch lang und sind deutlich von einander getrennt, aber scheinen nicht, wenigstens nicht immer, gebogen zu sein, wie bei der Gosse’schen Form, denn in den drei Zeichnungen, die ich nach drei verschiedenen Exemplaren entworfen habe, ist nur eins derselben mit schwach gebogenen Zehen gezeichnet. Die Lange ist nach Gosse 0,137 mm. Meine drei Exemplare zeigten folgende Dimensionen: Ex. a. Totallinge 0,15 mm; Ex. b. To- tallange 0,176 mm, Linge des Panzers 0,112 mm, Hohe 0,063 mm, Lange der Zehen 0,045 mm; Ex. ec. Liinge des Panzers 0,11 mm, Hohe 0,061 mm, Liinge der Zehen 0,044. Gosse fand seine

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 53

Form in Seewassertiimpeln, meine Exemplare sind auch aus dem Seewasser am Ufer der Insel LOf6 (Juni 1889, Pr. n:o 40, Juli 1892, Pr. n:o 136 und Juni 1898).

Colurus leptus Gosse (Taf. III, Fig. 36). Hudson & Gosse, Rotifera, II, Suppl. p. 46, Taf. XXXI, Fig. 46.

Die in Fig. 36 abgebildete Colwrus-Art habe ich nicht ohne Bedenken mit C. leptus Gosse identificirt. Der ovale Pan- zer ist in seitlicher Ansicht am Hinterende genau so ausge- schnitten, wie bei C. leptus. Auch die langen, geraden Zehen, die ich nicht von einander getrennt sah, stimmen mit der Ab- bildung von C. leptus tiberein. Ein grosser rother Augenfleck ist vorhanden. Nach Gosse soll die Lange des Thieres in ausgestrecktem Zustande nur 0,085 mm betragen, wihrend meine Thiere viel grOsser waren. Ex. a. Lange des Panzers 0,074 mm, Hohe 0,038 mm, Lange der Zehen 0,03 mm; Ex. b. resp. 0,074 mm, 0,043 mm, 0,03 mm. Gosse bezeichnet C. leptus als »lacustrine and marine»; meine Exemplare wurden nur im Seewasser am Ufer der Insel L6f6 (im Juni 1893) und im Ramso- Sunde (im August 1893) beobachtet.

Monura dulcis Ebg. (Taf. Ill, Fig. 37).

Ehrenberg, Infus. p. 274, Taf. LIX, Fig. 5. Eichwald, Bull. Moscou, T. XXII, 1849, p. 540. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 112. Bloch- mann, Mikr. Thierw. p. 107. Hudson & Gosse, Rotifera, II, Suppl., p. 47, Taf. XXXIV, Fig. 9.

Die von Ehrenberg gegebene Beschreibung und Abbil- dung passt sehr wohl auf die vorliegende Form, welche aber grosser ist, als Ehrenberg angiebt. Liinge des Panzers 0,13 mm, Hohe 0,061 mm, Linge der unpaaren Zehe 0,039 mm.

LOfo und Stenskiér, am Ufer (Juli, August 1892, Pr. n:o 136); S von der Insel Gasgrund zwischen Algen aus 10 m Tiefe (Juli 1893) und in einer algenreichen Klippenpfiitze auf Stenskir (Pr. n:o 175),

Von EKichwald wurde bei Reval M. dulcis nur in ste- henden Gewissern, M. colwrus dagegen im Seewasser gefunden.

54 K. M. Levander. Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna,

Metopidia lepadella Ebg. (Taf. Ul, Fig. 38).

Ehrenberg, Infus., p. 477, Taf. LIX, Fig. 10. Leydig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1855, p. 56. Plate, Naturgesch. Rotat., p. 59. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 114, Taf. VU, Fig. 26. —Hudson &Gosse, Rotifera, ll, p. 106, Taf. XXV, Fig. 6. Tessin, Rotat. Rostock, p. 160, Taf. H, Fig. 18.

Hiiufig in Moostiimpeln (Stenskiir Pr. n:o 218, Skalérn Pr. n:o 66), in sterilen Klippenpfiitzen (LOf6 Pr. n:o 40, 258; Gasgrund Pr. n:o 48, Kyt6 Pr. n:o 175, Sumparn Pr. n:o 93) und in der grossen Brackwasser-Lagune mit verfaulendem Tang auf Kyté (Pr. n:o 174).

Eine Anzahl Exemplare von verschiedenen Lokalitaéten hatten folgende Dimensionen:

Pr n:0 93

Py n:0 48

Beh Per. | Be | Berl wee ea n:0 218/n:0 175\n:0 258) n:0 96 | n:o 40 | n:o 96

Lange des Panzers in mm} 0,091 | 0,094 | 0,095 | 0,095 | 0,097 | 0,098 | 0,19 | 0,103 Breite > » | 0,058 | 0,064 | 0,068 | 0,064 | 0,063 | 0,086 | 0,065 | 0,084 Lange der Zehen. . ._ .| 0,021} 0,018 | 0,021 | 0,021 | 0,021 | 0,028 | | 0,028

Metopidia lepadella Ebg. var. collaris n. v. (Taf. Ul, Fig. 39).

Der Panzer ist breit rundlich oval mit deutlich abgesetz- tem, kérnigem Halskragen, welcher an der Ventralseite tief winklig ausgeschnitten ist. Die Dorsalseite des Panzers ist re- gelmiissig convex wie ein Uhrglas und etwas runzelig. Der Stirn- schirm besitzt eine tihnliche Form wie Tessin bei M. lepadelli abgebildet hat. Uberhaupt scheint die von Tessin gegebene Abbildung besser auf die vorliegende Varietit, als auf die typische M. lepadella zu passen. An jeder Seite des Kopfes liegt ein deut- licher Augenfleck. Der Magendarm ist zweigetheilt und besteht aus einem birnférmigen Theile, dessen schmileres Ende nach hinten gerichtet ist, und einem Blindsack nach links. In den zwei birnférmigen Magendriisen beobachtet man eine Anzahl kleinerer und grésserer, farbloser, stark lichtbrechender Tropf- chen. In jeder Driise fand ich nur einen ovalen Zellkern, wie Tessin schon festgestellt hat. Die Excretionsblase ist gross, kurz und breit. In den gewundenen Excretionskaniélen sah ich in der Nihe der Blase je eine Wimperflamme. Der Dotterstock

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 55

liegt in der rechten Korperhalfte. Linge des Panzers 0,098—0,101 mm, Breite 0,077—O,080 mm, Linge der Zehe 0,028 mm.

Exemplare dieser durch ihren breiten Panzer und deut- lich abgesetzten, kdrnigen Halskragen ausgezeichneten Varietit fand ich ziemlich reichlich in einem faulenden Tang enthalten- den Tiimpel auf der Insel Gasgrund (Juni 1892, Pr. n:o 47, und im Sommer 1893).

Metopidia solida Gosse. Hudson & Gosse, Rotifera, Il, p. 106, Taf. XXV, Fig. 11.

Sehr hiufig in Moostiimpeln (LO6f6, Pr. n:o 23, 57, 59, 135, Traskhoim Pr. n:o 138, Gasgrund Pr. n:o 45, Rysskar n:o 187, Skalérn Pr. n:o 73) und im Brackwasser (Bywik Pr. n:o 250).

Metopidia acuminata Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 477, Taf. LIX, Fig. 11. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 387, Taf. XXVII, Fig. 52. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 114, Taf. VII, Fig. 31. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 108. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 107, Taf. XXV, Fig. 9. Bergen- dal, Rotat. fauna Grénlands, p. 122.

Klein, Panzer oval, Hinterende ausgezogen, einer Loffel- spitze ahnlich. Die Zehen sind von der Linge des Fusses. Liinge des Panzers 0,078—0,091 mm, Breite 0,058s—0,06 mm, Liinge der Zehen 0,028 mm. Aus Moostiimpeln auf LO6f6 (Pr. n:o 5d, 57) und aus den Graben auf Skaélérn (Pr. n:o 235).

Metopidia triptera Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 478, Taf. LIX, Fig. 12. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 115. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 108. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 108, Taf. XXV, Fig. 7. Bergendal, Rotat. fauna Gronlands, p. 125,

Diese elegante, glasklare Metopidia-Art ist ziemlich selten in Moospfiitzen (LOf6, August 1893), in den Griiben auf Skil- orn (August 1893 und 1894), sowie im L6f6-Sunde (Aug. 18983). —— Ausser den oben erwiihnten Arten dieser Gattung habe ich in den hiesigen Gewiissern noch andere beobachtet; da sie aber

56 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

sehr schwer zu bestimmen sind, muss ich sie hier unberiick- sichtigt lassen.

Pterodinadae.

Pterodina. patina Ebg.

Miller, Anim. inf. p. 337, Taf. XLVI, Fig. 6—10 (Brachionus pa- tina). Ehrenberg, Infus. p. 517, Taf. LXIV, Fig. 4. Leydig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1855, p, 46, Taf. I, Fig. 9. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 401, Taf. XXVII, Fig. 59. Plate, Naturgesch. Rotat. p. 61 (p. p.). Eyferth, Einf. Lebensf. p. 118, Taf. VU, Fig. 33. Bloch- mann, Mikr. Thierw. p. 108. Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 112, Taf. XXVI, Fig. 11. Tessin, Rotat. Rostock, p. 168, Taf. II, Fig. 22, Ternetz, Rotat. Basel, p. 37, Taf. Il, Fig. 10, Taf. II, Fig. 11, 12, 14.

Haufig in Moostiimpeln (LOf6 Pr. n:o 23, 257), in Teichen (Alphyddan, Pr. n:o 306, bot. Garten, Skélérn Pr. n:o 235), in sterilen Klippenpfiitzen (LOf6 Pr. n:o 36, n:o 54, Stenskar, Pr. n:o 215), zwischen faulendem Tang (Kyt6 Pr. n:o 174) und im Seewasser im LO6f6-Sunde (Pr. n:o 40, 227). Sehr zahl- reich fand ich noch das Thier in einer Pfiitze mit vermodern- den Erlenbliittern auf der Insel Sumparn (Sept. 1892, Pr. n:o 308). Eichwald fand Pt. patina im Seewasser bei Hapsal (Bull. Moscou, T. XXV, 1852, p. 530).

Pterodina clypeata bg.

Miiller, Anim. inf. p. 339, Taf. XLVIII, Fig. 11—14 (Brachionus cly- peatus). Ehrenberg, Infus. p. 518, Taf. LXIV, Fig. 6. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 118. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 114, Taf. XXVI, Fig. 14.

Diese Art, welche von Miiller in der Ostsee entdeckt und von Gosse in Meerwasser-Tiimpeln an der englischen Ktiste wiedergefunden wurde, wird von Bartsch (Raderthiere Tiibin- gens p. 359) und Bilfinger (Rotat. fauna Wiirttembergs p. 60) aus Siisswasser angefiihrt, wo sie von ihnen auf Asellus aqua- ticus parasitirend beobachtet worden ist. (Vrgl. auch Ternetz, Rotat. Basel, p. 46). Bei uns habe ich Pt. clypeata frei lebend am Ufer bei L6fé (August 1893) und in Strandpfiitzen bei Lappwik (Oc- tober 1892) angetroffen. An der letzteren Lokalitét kam sie zahlreich vor. Liinge des Panzers 0,115 mm, Breite 0,10 mm,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 57

Pterodina crassa n. sp. (Taf. Ill, Fig. 40).

Der Korper ist weniger abgeplattet, als bei den beiden vorhergehenden Arten. Im Umrisse ist der Panzer, iihnlich dem der Pt. incisa Ternetz, oval mit halsartig verengtem Vorder- ende, dessen ventraler Rand bogenférmig, dessen dorsaler Rand in der Mitte mit einem halbkreisf6rmigen Ausschnitte versehen ist. Auch in dieser Hinsicht ist die Ahnlichkeit mit Pt. incisa eine recht grosse, von welcher sie jedoch leicht dadurch zu unterscheiden ist, dass der Querschnitt des Korpers elliptisch ist, wahrend die Riickenfliche der Ternetz’schen Art stark concay ist. Abweichend von anderen Pterodina-Arten sind die Seitenrander des Panzers dick, so dass die Eingeweide bis an den Rand desselben vordringen. Der Kauapparat verhiilt sich so, wie in der Abbildung, welche Ternetz von Pt. patina gegeben hat, dargestellt ist, nur sind bei der vorliegenden Art die drei vorder- sten Zaihne in jedem Kiefer deutlich stirker, als die dahinter- liegenden. Der Dotterstock liegt dem linken Seitenrande an. Die Fussdffnung liegt dicht am hinteren Korperrande; der Fuss ist an der Spitze bewimpert. Liinge des Panzers 0,157—0,162 mm, Breite 0,113—0O,121 mm.

Diese Art fand ich im Teiche bei Alphyddan (Pr. n:o 306), in verschiedenen Tiimpeln am Seeufer (F6lis6 Pr. n:o 313, Kyté zwischen faulem Tang, Pr. n:o 173 und 174) und im Seewas- ser (LOf6 Pr. n:o 179, 183, 227).

Brachionidae.

Brachionus pala Ebg.

Ehrenberg, Infus. -p. 511, Taf. LXIII, Fig. 1 und 2 (Brachionus amphiceros). Leydig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1855, p. 50. Cohn, Z. f. w. Z., Bd. XII, 1863, Taf. XXII. Fig. 4 (B. polyacanthus). Plate, Naturgesch. Rotat. p. 65, Taf. IH, Fig. 22—25 (B. amphiceros). Eyferth, Einf. Le- bensf. p. 116. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 109. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 117, Taf. XXVII, Fig. 3 und Taf. XXVIII, Fig. 3. Vogt & Yung, Lehrbuch der vergl. Anat. p. 424 Bilfinger, Rotat. fauna Wiirttembergs, II, p. 61.

Massenhaft im pelagischen Plankton im Siid-Hafen von Helsingfors, d. 25 Maj 1893 (Pr. n:o 361).

58 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Brachionus urceolaris O. F. M.

Miller, Anim. inf. p. 356, Taf. L, Fig. 15—21. Ehrenberg, Infus. p. 512, Taf. LXIH, Fig. 3. Dujardin, Infus. Taf. XXI, Fig. 2. Leydig, Z. f. w. Z. Bd. VI, 1855, p. 51. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 396, Taf. XXVIII, Fig. 61—64. Plate, Naturgesch. Rotat. p. 69, Taf. lI, Fig. 26—29. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 116. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 109. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 118, Taf. X XVII, Fig. 6.

Diese Art wurde angetroffen in einer Moospfiitze (Gasgrund Pr. n:o 51), in Strandtiimpeln (Lappwik, Kyté Pr. n:o 173, 174), und im L6fé-Sunde (Pr. n:o 40).

Brachionus brevispinus Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 513, Taf. LXIII. Fig. 6. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883. p. 397, Taf. XXVIII, Fig. 67. Plate, Natur- gesch. Rotat. p. 72. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 116. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 109, Hudson & Gosse, Rotifera, I, Suppl. p. 50, Taf. XXXIV, Fig. 17. Bilfinger, Rotat. fauna Wiirttembergs, II, p. 62.

Typische Exemplare mit glattem Panzer habe ich im L6f6- Sunde (Juni 1889, Juli 1893) und in Strandtiimpeln auf der Insel Kyt6 (Pr. n:o 171, 173) beobachtet.

Exemplare mit kurzen Zacken am Hinterrande des Schale und koérnigem Panzer kamen zahlreich in denselben beiden sterilen Klippenpfiitzen auf L6f6 vor (1892, Pr. n:o 224, n:o 245), in denen Pedalion fennicum angetroffen wurde. Diese granulirten Exemplare stellen eine schéne Ubergangsform zum B. Bakeri dar, so dass auch ich mich der Ansicht anschliesse, dass eine Artgrenze zwischen B. brevispinus und Bakeri kaum gezogen werden kann.

Das Vorkommen von B. brevispinus im Seewasser bei Re- val wurde von Eichwald festgestellt.

Brachionus Bakeri O. F. M.

Miller, Anim. inf. p. 359, Taf. XLVII, Fig. 13, Taf. L, Fig. 22, 23. Ehrenberg, Infus. 514, Taf. LXIV, Fig. 1. Leydig, Z. f. w. Z., Bd. VI, 1855, p. 47, Taf. IV, Fig. 42. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 398, Taf. XXVIII, Fig. 65, 66. Plate, Naturgesch. Rotat. p. 72. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 116, Taf. VII, Fig. 28. Blochmann,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XI, n:o 3. 59

Mikr. Thierw. p. 109, Taf. VII, Fig. 248. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 120, Taf. XXVII, Fig. 8. Bilfinger, Rotat. fauna Wiirttembergs, Il, p. 62.

Typische Exemplare von der Formengruppe B. Bakevi habe ich noch nicht in der Umgebung von Helsingfors beob- achtet, aber in Planktonproben aus den inneren Theilen des Landes kamen solche vor, z. B. im Binnensee Nurmijiirvi (Pr. n:0 273).

Brachionus polyacanthus Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 514, Taf. LXIV, Fig. 2. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 117. Hudson & Gosse, Rotifera, IH, Suppl. p. 52, Taf. XXXIV, Fig. 24.

Diese seltene, glasartig durchsichtige Art fand ich in den Graben auf Skaéloérn (Sept. 1892, Pr. n:o 239, Juli 1893). Der Panzer ist diinn, vollkommen durchsichtig; seine Form ent- spricht ganz der Abbildung Ehrenberg’s; nur sind bei meinen Exemplaren die lateralen Stacheln des Hinterrandes nicht so lang, wie in den Figuren Ehrenberg’s. Die Fussdffnung ist von drei gleichlangen Zacken, und zwar einem dorsalen und zwel lateralen, umgeben. Merkwiirdig ist der Fuss, welcher wie bei B. militaris und Noteus quadricornis aus drei Gliedern besteht. Die lancettformigen Zehen stehen gabelartig von ein- ander ab. Die Lateraltaster liegen auf der Riickenseite, unweit von der Wurzel der hinteren Lateralstacheln. Lange des Pan- zers (ohne Stacheln) 0,178 mm, Breite 0,162 mm.

Noteus quadricornis Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 503, Taf. LXII, Fig. 1. Leydig, Z. f. w. Z. Bd. VI, 1855, p. 53, Taf. IV, Fig. 414. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, p. 394, Taf. XXVIII, Fig. 60. Plate, Naturgesch. Rotat. p. 65. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 115. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 109, Taf. VII, Fig. 250. Hudson & Gosse, Rotifera, II. p. 121, Taf. XXVIII, Fig. 5.

In Graben und Teichen (Skilérn, Sept. 1892, Pr. n:o 235, Alpbyddan Sept. 1892, Pr, n:o 306, bot. Garten, Oct. 1892).

60 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Anuraeadae.

Anuraea aculeata Ebg.

Miller, Anim. inf. p. 354, Taf. XLIX, Fig. 12, 13 (Brachionus qua- dratus). Ehrenberg, Infus. p. 508, Taf. LXII, Fig. 14. Eckstein, Z. f. w. Z., Bd. XXXIX, 1883, p. 400. Eyferth, Einf. Lebensf. p. 117. Plate, Naturgesch. Rotat. p. 63. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 110. Zacharias, Schrift. d. naturf. Ges. zu Danzig, Bd. VI, H. 4, 1887, p. 62, Taf. I, Fig. 5. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 123, Taf. XXIX, Fig. 4,

Die Siisswasserform fand ich nur in den Graben auf Skal- 6rn (Juni 1892, Pr. n:o 66, Sept. 1892, Pr. n:o 239) und pela- gisch im inneren Ende der Esbo-Bucht (Juli 1892, Pr. n:o 143 und 144).

Var. Plater Jiigersk.

Plate, Z. f. w. Z, Bd. XLIX, 1890, p. 2 (Anuraea aculeata Ebg. var.). Jagerskiéld, Zool. Anz., Bd. XVII, 1894, n:o 438, Fig. 1).

Diese Varietaét ist eins der hiiufigsten Riderthiere in der pelagischen Fauna des Seewassers. Sie wird wiihrend des ganzen Sommers in grosser Anzahl angetroffen, aber im Mai und in der ersten Halfte Juni’s kommt sie doch nur spir- lich vor. Noch im September und October ist sie zahlreich, und auch im Winter habe ich sie gefischt.

Var. brevispina Gosse.

Eyferth, Einf. Lebensf. p. 117. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 124, Taf. XXIX, Fig. 5.

Diese Form, welche Gosse erst als eine selbstindige Spe- cies beschrieb, die aber spiiter von ihm als eine Varietiit von A. aculeata aufgefasst wurde, scheint mir in ihrer Gestalt sehr constant zu sein. Zusammen mit der Hauptform habe ich sie in einzelnen Exemplaren nur in einer pelagischen Probe von Boback (Juli 1892, Pr. n:o 144) erhalten. In den Graben auf der Insel F6lisé (Pr. n:o 316 u. 317), bei Alphyddan (Mai 1893) und im botanischen Garten (Oct. 1892) kam sie stets in ihrer typischen Gestalt vor.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3, 61

Var. valga Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 508, Taf. LXII, Fig. 15 (Anuraea valga). Plate, Naturgesch. Rotat. p. 64. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 124, Suppl. p. 55, Taf. XXXIV, Fig. 30.

Diese Form fand ich in einem grossen Tiimpel auf der Insel Kyté (Pr. n:o 176), in den Graben auf Skalérn (Pr. n:o 72) und in gewissen sterilen Klippenpfiitzen auf LOfo (Pr. n:o 56). Eigenthiimlich ist, dass es, wie Ehrenberg bemerkte, stets der linke Stachel des Hinterrandes ist, der mehr minder ver- kiimmert, wie ich an mehreren Exemplaren von verschiedenen Fundorten beobachtete. Characteristisch fiir sie ist auch, dass die vordere Hialfte der Ventralseite des Panzers granulirt ist. Liinge des Panzers 0,13 mm, breite 0,084 mm, Lange des rech- ten Hinterstachels, 0,059 mm, des linken 0,038 mm, der mittle- ren Frontalhérner 0,038 mm.

Anuraea cochlearis Gosse. Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 124, Taf. XXIX, Fig. 7.

Pelagisch in den Binnenseen Nurmijarvi (Pr. n:o 83, 263 durch Herrn Magister K. E. Stenroos) und Lohijarvi (Juli 1892). Bei den Exemplaren aus Lohijaérvi ist der Panzer grob- granulirt. In dem inneren Ende der Esbo-Bucht (Pr. n:o 143) finden sich eine kleinere und eine gréssere Form von A. co- chlearis vor. Die erste besitzt eine Panzerliinge von 0,162— 0,176 mm, wovon 0,054 mm auf den Schwanzstachel kommen, die gréssere dagegen hat eine Panzerliinge von 0,216—0,243 mm, wovon 0,073—0,095 mm auf den Schwanzstachel. Diese ist also nicht kleiner als var. recwrvispina, und die Vorderstacheln sind auch oft wie bei dieser nach aussen gebogen.

Var. recurvispina Jaigersk.

Jaigerskidld, Zool. Anz., Bd. XVII, 1894, n:o 438, Fig. 2.

Ist ebenso allgemein wie A. aculeata var. Plate: und tritt oft in sehr grosser Individuenzah] im pelagischen Plankton auf. Meistens enthalten dieselben Proben, welche durch Reichthum an Exemplaren von A. aculeata var. Platei ausgezeichnet sind,

62 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

auch besonders viele Exemplare der vorliegenden Varietiit, aber in gewissen seichten Buchten (Finnowik) kam sie in ungeheurer Menge allein vor.

Anuraea serrulata Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 508, Taf. LXII, Fig. 13. Eyferth, Einf. Lebensf, p. 117. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 124, Taf. X XTX, Fig. 8. Bilfinger, Rotat. fauna Wirttembergs, II, p. 63.

Sehr hiiufig in Moostiimpeln (LOf6, Pr. n:o 80, Bergéland, Pr. n:o 259, Félis6é, Pr. n:o 320), auch fand ich sie im Teiche bei Alphyddan (Pr. n:o 306 und 307) und in der flachen Bucht Bywik (Pr. n:o 250).

Anuraea Hichwaldi n. sp. (Taf. ll, Fig. 41).

Der grobnetzig sculpturirte Panzer ist kurz und flachge- driickt, mit breit abgerundetem Hinterende und am Vorderrande mit sechs, fast gleichlangen Zacken ausgestattet. Die Tafelung beschriinkt sich hauptsichlich auf die Randtheile des Panzers, welcher mit einer medianen Lingsrippe versehen ist. Lange 0,162 mm, Breite 0,108 mm.

Diese glashelle Art, die ich nach dem ersten um die Kenatenus der Rotatorienfauna des finnischen Meerbusens verdienten Forscher benannt habe, fiihrt eine pelagische Lebensweise und ist in un- seren Skiiren eben so hiiufig, wie die beiden baltischen Varie- tiitten von A. cochlearis und aculeata. In der spiiteren Halfte der Monate Juni bis September und October ist sie stets in der Oberfli- chenregion des Seewassers vertreten, und zwar oft in sehr grosser Individuenmenge. In der Bucht von Lovisa (Pr. n:o 89) und im inneren Ende der Esbo-Bucht (Pr. n:o 143) kommt sie auch vor, aber in unseren Binnenseen habe ich sie nie beobachtet.

Die vorliegende Form, die ebenfalls in den von Plate un- tersuchten Proben aus dem bottnischen Meerbusen (Kristinestad) enthalten ist, wurde von Plate?) als A. tecta Gosse bestimmt. Diese Art beschreibt Gosse2) folgendermassen: Nearly as cur- vicornis, but more pointed; and the tesselations are larger, and

1) Z. f. w. Z., Bd. XLIX, 1890, p. 2. 2) Hudson & Gosse, Rotifera, I, p. 125.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 63

arranged on each side of a mesial dorsal ridge, which gives to the back the form of a vaulted roof. It is high and nearly circular in transverse section». Linge 0,127 mm. Die von Gosse gelieferten Abbildungen zeigen eine von A. Lichwaldi ziemlich abweichende Tiafelung, welche bei A. tecta sehr aihnlich der bei A. cochlearis ist. Die Verschiedenheit in der Form der Ta- felung zwischen A. tecta und der vorliegenden Art geht deutlich hervor, wenn man die von mir mitgetheilte Figur mit der Gos- se’schen vergleicht. Wihrend der Panzer bei <A. tecta hoch und fast kreisrund sein soll, ist er bei A. Hichwaldi flach, nur die facettirten Rander sind an die Bauchseite gebogen. Ausser- dem ist die letztgenannte Art nicht unbetrichtlich grosser als die zweite.

Anuraea tecta ? Gosse.

Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 123, Taf. X XIX. Fig. 10.— Lau- terborn, Zool. Jahrb. Bd. VII, 1893, p. 259.

Diese wird von Lauterborn als eine Varietiit von A. cochlearis bezeichnet. In Planktonproben (n:o 83, 262) aus dem Binnensee Nurmijirvi fand ich oft von einer A. cochlearis- Form mit kurzem Hinterdorne Exemplare, bei welchen das Hinterende ohne Dorne und abgerundet war, so dass sie den Gosse’schen Abbildungen von A. tecta ziemlich ahnlich er- schienen.

Notholca acuminata Ebg. (Taf. Il, Figg. 43, 45).

Ehrenberg, Infus. p. 506, Taf. LXII, Fig. 9 (Anuraea acuminata). Eyferth, Einf. Lebensf. p. 118. Blochmann, Mikr. Thierw. p. 110. Hudson «& Gosse, Rotifera, II, p. 125, Taf. XXIX, Fig. 3. Bilfin- ger, Rotat. fauna Wiirttembergs, II, p. 63.

Die vorliegende Art, von Ehrenberg bei Berlin entdeckt, ist eigentlich ein Bewohner des Siisswassers; indessen habe ich sie nur in einigen Pfiitzen auf kahlen Strandklippen auf den Inseln LOfo (Pr. n:o 37) und Kyté (Pr. n:o 175), sowie in einem Graben auf Skalodrn (Pr. n:o 66) angetroffen, wiihrend sie im Seewasser in den Monaten Juni bis August sehr hiiufig ist. Ahnlich wie NV. foliacea, biremis und manche anderen Riiderthiere findet

64 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

man sie in flachen Buchten und Sunden zwischen den Inseln (LOf6 Pr. n:o 136 Juli 1892, n:o 227 Aug. 1892, Juni 1893) in viel groésserer Anzahl, als in der offenen See. In den inneren Skaren (Ramsd Pr. n:o 128, Bywik Pr. n:o 250, Bobiick Pr. n:o 145) scheint sie nicht in grésserer Menge vorzukommen, als bei L6fo. ¢

Ehrenberg und Gosse sagen, dass der Panzer nach hin- ten ausgezogen und abgestumpft ist. Bilfinger macht darauf aufmerksam, dass der hintere Fortsatz nicht unbetriichtlich va- riirt. An den Exemplaren aus dem Seewasser findet man oft, dass der stielartige hintere Fortsatz des Panzers, wie ich in Fig. 43 gezeichnet habe, diinn ausgezogen und scharf zuge- spitzt ist. Auch findet man zahlreiche Ubergangsformen zwi- schen den beiden abgebildeten Extremen.

Notholca longspina Kellicott.

Imhof, Zool. Anz. Bd. 1883, n:o 147, Fig. (Anuraea spinosa). Zacharias, Schrift. d. naturf. Ges. zu Danzig, Bd. VI, H. 4, 1887, p. 61, Taw 4, Fie, Zacharias, Z fw. 7. Bd. bv, 188/,, ps fed, bau XV, Fig. 5. Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 125, Taf. X X VIII, Fig. 6.

Die Art scheint nur in solchen Theilen des finnischen Meerbusens vorzukommen, wo das _ brackische Wasser durch Sisswasser verdringt ist; ich fand sie nimlich im inneren Ende der Esbo-Bucht bei Bobick (Juli 1892, Pr. n:o 143) und im Siid-Hafen von Helsingfors im Mai 1892 und 1893, wo das Was- ser durch den Fluss Wanda ganz triib und gelblich war.

In den Binnenseen Hvittrask (Pr. n:o 152), Lohijiirvi (Pr. n:o 155), Thusby trisk (Pr. n:o 353), wie tiberhaupt in allen den Seen des inneren Landes, aus welchen pelagische Proben zu meiner Untersuchung gelangt sind, kommt die vorliegende wohlbekannte Art vor. Sogar in den Seen der Kolahalbinsel (Umjawr, Aug. 1892, Pr. n:o 340, Pontschosero Aug. 1892, Pr. n:o 342) fehlt sie nicht, wie die vom Herrn Dr. A. O. Kihl- man aus denselben heimgebrachten Planktonproben zeigen.

Notholeca foliacea Ebg.

Ehrenberg, Infus. p. 507, Taf. LX, Fig. 10 (Anuraea foliacea). Eyferth, Einf. Lebensf. p. 117 (Anuraea foliacea). Blochmann, Mikr.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 65

Thierw. p. 110 (Anwraea foliacea). Hudson & Gosse, Rotifera, II, p. 56, Taf. XXXIV, Fig. 35.

Hiufig am Ufer der Insel LOfo (Pr. n:o 136, n:o 227); bei Bobiick fand ich nur ein Exemplar (Pr. n:o 143).

Notholca striata O. F. M. (Taf. Ill, Fig. 44).

Miiller, Animale. inf. p. 332, Taf. XLVU, Fig. 1—3 (Brachionus striatus). Ehrenberg, Infus. p. 506, Taf. LXII, Fig. 7 (Anwraea striata). Eichwald, Bull. Moscou, T. XXV, 1852, p. 530, Taf. VI, Fig. 18 (Anu- raea baltica). -- Hudson & Gosse, Rotifera, Il, Suppl. p. 56, Taf. XXXIV, Fig. 33. Lauterborn, Zool. Jahrb. Bd. VI, 1893, p. 265.

Da die Ehrenberg’sche Abbildung des Panzers hinsicht- lich der welligen Konture des ventralen Frontalrandes und der Form des Hinterendes, welches nicht so breit abgerundet ist, wie von Ehrenberg dargestellt wird, nicht richtig ist, habe ich hier meine Skizze reproducirt (Fig. 44). Die Ventralplatte ist in ihnlicher Weise gestreift wie die dorsale, obwohl undeut- licher. Bewegliche Seitenstacheln, wie Miiller sie zu finden glaubte und abbildete, sind bei vorliegender Art nicht vorhan- den. Grisste Linge des Panzers 0,181 mm, breite 0,094 mm.

N. striata wurde in einer Pfiitze auf den nackten Strand- klippen der Insel L6f6 angetroffen uud kommt auch am Ufer daselbst vor.

Notholca biremis (?) Ebg. (Taf. Ul, Fig, 42).

Ehrenberg, Infus. p. 505, Taf. LXU, Fig. 6 (Anuraea biremis. Hudson & Gosse, Rotifera, Il, Suppl. p. 54, Taf. XXXIV, Fig. 26,

Ist sehr hiiufig am Ufer von L6fé (Pr. n:o 136, Juli 1892), auch in einigen Klippenpfiitzen (Kyt6, Pr. n:o 175, Gasgrund Pr. n:o 44),

Nach Ehrenberg’s Artbeschreibung soll N. vemiger nur mit vier frontalen Zihnen versehen sein, withrend ich immer sechs Ziihne gefunden habe. Wahrscheinlich hat Ehrenberg, wie ich glaube, die zwei ‘iussersten lateralen Zihne tibersehen. Dass es sich nicht um zwei verschiedene Species handelt, geht auch daraus hervor, dass ich im Mai 1891 N. remiger aus dem Kieler Hafen beobachtete, also von demselben Platze, von dem Ehr- enberg sich sein Ostseewasser zuschicken liess, und diese war mit

~

0

66 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

-sechs Frontalziihnen versehen. Da beim Schwimmen die Sei- tenrinder des Panzers auf die Bauchseite umgeschlagen werden, kénnen die fussersten lateralen Zihne so unter die mittleren versteckt werden, dass der Frontalrand vierspitzig erscheint; wahrscheinlich ist in diesem Umstande die Erklaérung zur An- gabe Ehrenberg’s zu suchen. Die Linge des Panzers 0,194— 0,227 mm, Breite 0,092—0,111 mm.

Die Riicken- und die Bauchplatte sind langsgestreift. Die Seitenstacheln werden nicht beim Schwimmen bewegt, sondern liegen meistens an den Seitenrandern des K6rpers in entspre- chende Falten gelegt. Nur wenn das Thier gepresst wird, treten sie aus den Kérpenseiten heraus.

Bei Behandlung mit Kalilauge wurden in jedem Kiefer zwei gréssere Zihne sichthbar nebst einem kleineren Zwischenzahn. Hinter diesen wurden noch zwei resp. drei unentwickelte Zahne in jedem Kiefer erkennbar. Das Auge ist einfach, roth. Der Darmkanal gleicht dem bei N. acumimata, und die lateralen Ta- ster sitzen an entsprechender Stelle in der Mitte der Seitenran- der, wie bei der letzterwahnten Art.

Secirtopoda.

Pedalion fennicum Lev.

Levander, Zool. Anz. Bd. XV, 1892, p. 402, Bd. XVI, 1893, p. 26. Calman, Ann. Mag. Nat. Hist. Ser. 6, Vol. XI, 1893, p. 332, 1 Fig. Levander, Acta Soc. pro Fauna & Fl. Fenn. Bd. XI, n:o 1, 1 Taf.

Hinsichtlich dieser Art verweise ich auf meine Abhand- lung in Band XI dieser Acta. Ich will hier nur hinzufiigen, dass das Thier auch in diesem Sommer, wie in den zwei vorherge- henden, in denselben zwei sterilen Felsentiimpeln an der Ostseite der Insel L6fé lebt, in denen es zuerst entdeckt wurde. Vor kurzem hatte Herr Charles Rousselet in London die Freundlichkeit mir brieflich mitzutheilen, dass Surgeon Gunson Thorpe ihm kiirzlich aus Australien geschrieben habe, er habe P. fennicum in den Salomons-Inseln gefunden!

P. mirum Hudson habe ich in einer Planktonprobe aus dem Binnensee Ruutanalampi im Kirchspiel Rantasalmi (Pr. n:o 115, Juli 1892, A. Westerlund) beobachtet.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 67

Litteraturverzeichniss.

Bergendal, D., Beitrage zur Fauna Gronlands, I. Zur Rotatorien- fauna Groénlands. In: Acta Universitatis Lundensis, Tom. XXVIU, 1891—92, p. 1—180, Mit 6 Tafeln.

» Ehrenberg’s Euchlanis Lynceus wiedergefunden? Ibidem, 2 pp. » Gastroschiza triacantha n, g, n. sp. Hine neue Gattung

und Familie der Riderthiere. In: Bihang till k. svenska vet. akad. Handlingar. Bd. 18, Afd. IV, nso 4, 1893, p. 1—22. 2 Taf.

Bilfinger, L., Ein Beitrag zur Rotatorienfauna Wiirttembergs. In den Jahresheften des Vereins fiir vaterl, Naturkunde in Wiirt- temberg. 1892, p. 107—118.

» Zur Rotatorienfauna Wiirttembergs. Zweiter Beitrag. In den Jahresheften des Vereins fiir vaterl. Naturkunde in Wiirt- temberg. 1894. p. 35—65, Taf. Il, HL.

Blochmann, Fr., Die mikroskopische Thierwelt des Siisswassers. Mit 7 Tafeln. Braunschweig 1886.

Calman, W. T., A new Pedalion. In: Annals and Magazine of Natural History. Ser. 6, Vol. XI, 1893, p. 332—333, 1 Fig. |

Claparéde, E., Miscellanées zoologiques. In: Ann. Se, Nat. Zoo- logie. Ser: 5, T.° VI, 1867, ps:d—36,- Taf. IN—VI.

Cohn, F., Uber die Fortpflanzung der Raderthiere. In: Z. f. w. Z., Bd. VII, 1856, p. 434—486, Taf. XXIII u. XXIV.

» Bemerkungen iiber Réaderthiere. In: Z. f. w. Z., Bd. IX, 1858, p. 284—294, Taf. XIII.

» Bemerkungen iiber Riderthiere. III. In: Z. f. w. Z., Bd. XII, 1863, p. 197—222, Taf. XX—XXII.

Dujardin, F., (Suite 4 Buffon). Histoire naturelle des Zoophytes, Infusoires. Paris 1841. Atlas.

Eckstein, K., Die Rotatorien der Umgegend von Giessen. In: Zeit- schrift fiir wissenschaftliche Zoologie. Bd. XXXIX, 1883, p. 343—443, Taf. XXIII—XXVIII.

Ehrenberg, C. G., Die Infusionsthierchen als vollkommene Orga- nismen. Mit 64 Tafeln. Leipzig 1838.

68 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Eichwald, E. v., Beitrag zur Infusorienkunde Russlands. In: Bul- letin de la Société impériale des naturalistes de Moscou. T. XVII, 1844, p. 480—587.

» Erster Nachtrag zur Infusorienkunde Russlands. Ibidem, T. AX, 2, 1847, p. 285—366, Tat Vil, IX.

» Zweiter Nachtrag zur Infusorienkunde Russlands, Ibi- dem, T. XXII, 1849, p. 400—548, Taf. IV.

> Dritter Nachtrag zur Infusorienkunde Russlands. Ibi-

dem, T. XXV, 1852, p. 388—536, Taf. VI.

Eyferth, B., Die einfachsten Lebensformen des Thier- und Pflan- zenreichs. Naturgeschichte der mikroskopischen Siiss- wasserbewohner. 2:te Aufl. Mit 7 Tafeln. Braunschweig 1885.

Grenacher, H., Einige Beobachtungen iiber Raderthiere. In: Z. f. w. Z., Bd. XIX, 1869, p. 483—498, Taf. XXXVII. Gruber, A., Uber die Baukunst der Melicerta ringens. In: Zool. An- zeiger, Bd. V, 1882, p. 80. Guerne, Jules de, Monographic Note on the Rotifera of the Fa- mily Asplanchnidae. In: Annals and Magazine of Natu- ral History. Ser. 6, Vol. HU, 1888, p. 28—39. » Excursions zoologiques dans les iles de Fayal et de san Miguel (Azores). Paris 1888. Hudson, C. T. und Gosse. P. H., The Rotifera or Wheel-Animal- cules. Vol. I, Ul, Suppl., 34 Taf. London 1889. _ Imhof, O. E., Studien zur Kenntniss der pelagischen Fauna der Schweizerseen. In: Zool. Anz., Bd. VI, 1883, p. 466—471 » Resultate meiner Studien tiber die pelagische Fauna klei- nerer und grésserer Stisswasserbecken der Schweiz. In: Z. f. w. Z., Bd. XL, 1884, p. 154—-178, Taf. X.

» Uber mikroskopische pelagische Thiere aus der Ostsee. In: Zool. Anz., Bd. IX, 1886, p. 612—-615. » Studien tiber die Fauna hochalpiner Seen insbesondere

des Kantons Graubitinden. In: Jahres-Bericht der natur- forschenden Gesellschaft Graubtindens. N. F. Jhrg. XXX, 1885—86, Chur 1887, p. 45—164.

Jagerskidld, L. A., Zwei der Euchlanis Lynceus Ehrenberg ver- wandte neue Rotatorien. In: Zool. Anz. Bd. XV, 1892, n:o 407, p. 447—449, 2 Fig.

» Weiteres tiber Gastroschiza Bergendal. In: Zool. Anz., Bd. XVII, 1894, n:o 429, p. 357—359. » Uber zwei baltische Varietaéten der Gattung Anuwrea, In:

Zool. Anz., Bd. XVII, 1894, n:o 438, p. 2 Fig. Jennings, H. S., A List of the Rotatoria oft the Great Lakes and of some of the inland lakes of Michigan. In: Bulletin

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 69

of the Michigan Fish Commission, n:o 3, 1894, p. 1— 34, Taf. I.

Lauterborn, R., Beitrage zur Rotatorienfauna des Rheins und seiner Altwasser. In den Zoologischen Jahrbtichern, Bd. VII, 1893—94, Abth. fiir Systematik, Geographie und Biologie der Thiere, p. 254—273, 1 Taf.

Levander, K. M., Eine neue Pedalion-Art. In: Zool. Anz., Bd. XV, 1892, n:o 404, p. 402—404.

» Zusatz zu meiner Mittheilung iiber Pedalion fennicum. In: Zool. Anz., Bd. XVI, 1893, n:o 410, p. 26. » Beitrage zur Kenntniss der Pedalion-Arten. In: Acta

Soc. pro Fauna et Flora Fennica, Bd. XI, n:o 1, 1894, p. 1—32, 1 Taf.

Leydig, F,., Uber den Bau und die systematische Stellung der Ra- derthiere, In:-.Z. 1. ws Z., Bd. Vi, 1855, p; 1-—120, Taf. I—IV.

Miller, O. F., Animalcula Infusoria fluviatilia et marina. Havniae 1786. 50 Taf.

Nordqvist, O., Bidrag till kinnedomen om Bottniska vikens och norra Ostersjéns evertebratfauna. In: Meddelanden af Soc. pro Fauna et Flora Fennica, Heft 17, 1890, p. 83—128, 1 Taf.

Plate, L., Beitrage zur Naturgeschichte der Rotatorien. In: Jenai- sche Zeitschrift fiir Naturwissenschaft und Medicin, Bd. XIX, N. F, XII, 1885, p. 1—120, Taf. I—III.

» Uber die Boreticatiues des Botinizchen Meerbusens, nebst Beitragen zur Kenntniss der Anatomie der Philo- diniden und der systematischen Stellung der Réaderthiere. Inve Zo iow. Zo Bd RELI, £8905 p.. 1—-42,. Tar 1.

Rousselet, F. Ch., On Floscularia pelagica sp. n., and Notes on several other Rotifers. In: Journal of the Royal Micro- scopical Society, 1893, p. 444—458, 1 Taf.

Ternetz, C., Rotatorien der Umgebung Basels, Inaug. Dissert., Basel 1892, 54 pp., 3 Taf.

Tessin, G., Rotatorien der Umgegend von Rostock. In: Archiv der Freunde der Naturgeschichte in Mecklenburg. Bd. 43.

Vogt, C. und Yung, E., Lehrbuch der praktischen vergleichenden Anatomie. Bd. I, Braunschweig 1888.

Wierzejski, A., Liste des Rotiféres observés en Galizie. In: Bul- letin de la Société zool. de France, T. XVI, 1891, n:o 1, p. 49—52, 4 Fig.

» Zur Kenntniss der Asplanchna-Arten. In: Zool. Anz., Bd. XV, 1892, p. 345—349, 2 Fig. » und Zacharias, O., Neue Rotatorien des Siisswassers.

In: Z. f. w. Z., Bd. LVI, 1893, p. 236—244, Taf. XIIL.

70

K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna.

Zacharias, O., Uber Fortpflanzung und Entwickelung von Rotifer

vulgaris. In: Z. f. w. Z., Bd. XLI, 1885, p. 226—251, Taf. XVI, Fig. 1—11.

Ergebnisse einer zoologischen Exkursion in das_ Glat- zer-, Iser- und Riesengebirge. In: Z. f. w. Z., Bd. XLIII, 1886, p. 252—289,. Taf. IX und X.

Faunistische Studien in westpreussischen Seen. In: Schrif- ten der naturforschenden Gesellschaft in Danzig. Bd. VI. H. 4, 1887, p. 43—72, Taf. I.

Zur Kenntniss der pelagischen und littoralen Fauna nord- deutscher Seen. In: Z. f. w. Z., Bd. XLV, 1887, p. 255—281, Taf. XV.

Fig. Fig. Fig. Fig. Fig. Fig.

Fig. Fig, Fig, Fig. Fig. Fig. Fig, Fig. Fig. Fig. Fig, Fig,

Fig. Fig. Fig, Fig. Fig. Fig, Fig. Fig. Fig. Fig.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 3. 71

Cv re en

u.

u.

OCONNIAN

1 I 47D: 12. 13:

—3.

Erklarung der Abbildungen.

Tafel I.

Synchaeta monopus Plate. Normales Thier von der linken Seite gesehen. Vergr. ca. 400. Eine extreme Form in derselben Ansicht. Vergr. ca. 180. Bauchansicht des Rumpfes. Synchaeta baltica Ebg. In ventraler Ansicht. Vergr. ca. 180.

u. 6. Gastroschiza foveolata Jagersk. (Bipalpus lynceus Wierz.

& Zach.)

Von der Riickenseite gesehen.

Von der linken Seite gesehen.

Vergr. ca. 180.

Vergr. ca. 400. Verg. ca. 400.

8. Gastroschiza triacantha Bergendal.

10.

Dorsalansicht.

Vergr. ca. 400. Von der rechten Seite betrachtet. Vergr. ca. 400.

Gastrochiza truncata n. sp.

Riickenansicht. 10. Seitenansicht.

Vergr. ca. 400. Vergr. ca. 400.

Pleurotrocha littoralis n. sp. Vergr. ca. 400.

Die Kiefer.

Notommata sp. n:o 1.

4)

Vergr. ca. 400. sp. n:o 2. Tafek Lt

Taphrocampa viscosa n, sp. Ventralansicht. Furcularia Reinhardti Ebg. Mastigocerca capucina Wierz, & Zach. Verg. ca. 360.

»

4)

fusiformis n, sp. curvata n. sp.

Vergr. ca. 270.

Vergr. ca. 270. Vergr. ca. 360.

Rattulus tigris Ebg.? (Eckstein.) Stephanops variegatus n, sp. Diaschiza semiaperta Gosse.

)

»

sp. n:o 1. sp. n:o 2.

Vergr. ca. 270. Vergr. ca. 270.

72 K. M. Levander, Materialien zur Kenntniss der Wasserfauna. $

Fig. 24 u. 25. Dzuplax videns n, sp.

Fig. 24. Seitenansicht. Vergr. ca. 360.

Fig. 25. Bauchansicht nebst dem Kieferapparate. Kalipraparat. Vergr. ca. 360.

Fig. 26—28. Euchlanis plicata n. sp.

Fig. 26. Riickenansicht. Vergr. 270.

Fig. 27. Bauchansicht. Vergr. 270.

Fig. 28. Optischer Querschnitt (schematisch).

Tafel III.

Fig. 29. Cathypna lima Ebg. Vergr. ca. 270.

Fig. 30. C. appendiculata n. sp. Vergr. ca. 270.

Fig. 31. C. affinis n. sp. Verg. ca. 270.

Fig. 32. Monostyla lunaris Ebg. Vergr. ca. 360.

Fig. 32a. MM. cornuta Ebg. Vergr. ca. 360.

Fig. 33. Colurus bicuspidatus Ebg. Vergr. 270.

Fig. 34. C. caudatus Ebg. Vergr. ca. 270.

Fig. 35. C. dicentrus? Gosse. Vergr. ca. 360.

Fig. 36. C. leptus Gosse.

Fig. 37. Monura dulcis Ebg. Vergr. ca. 360.

Fig. 38. Metopidia lepadella Ebg. Vergr. ca. 360.

Fig. 39. M. lepadella Ebg. var. collaris n. v. Vergr. ca. 360. Fig. 40. Pterodina crassa n. sp. Vergr. ca. 360. . Fig. 41. Anuraea Eichwaldi n. sp. Vergr. ca. 270.

Fig. 42. Notholca biremis Ebg. Vergr. ca. 270.

Fig. 43. N. acuminata Ebg. Vergr. ca. 270.

Fig. 44, N. striata O. F. M. Vergr. ca. 270.

Fig. 45. N. acuminata Ebg. (thalassia? Gosse). Vergr. ca. 270.

Berichtigungen zur |. Theil.

Seite 11 Zeile 7 von oben steht XLIV statt XLI, 1884. , 18 , 18.., “unten , Monaishber.>-, Abhandl. 4 21 . Jiloidénle)colenqe,. 0 dom Papa: .f

Lith, G. evideson. Hors.

K, M. Levander del

> Tate

ACTA SOCIETATIS PRO FAUNA ET FLORA FENNICA, XI, N:o 4.

PILOSELLA! BOREALES

PRAIUIPUE FLORAS FENNICA, NOVA

DESCRIPT4# A

J.P: NOBRBLIN

(Soctetatt exhibitum die 3 Novemb, 1894)

Sta

HELSINGFORSIA, 1895.

Kuopio 1895 Ex Officina Typographica, 0. W. Backman.

Ab anno 188% usque ad 1887 ex-diversis partibus meridio- nalis regionis Florae Fennicae omnem collegi materiam, qua opus erat ad secundum fasciculum Herbarii Pilosellarum fenniae, qui tamen ne ederetur quibusdam causis usque ad hoe tempus est impeditum. Hoc in fasciculo novae quaedam insunt formae, quae in ipso libro describentur; nonnullae earum ante in Museo Fennico datis nominibus sunt expositae. Una cum formis illius collectionis alias haud paucas descripsi Pilo- sellas novas, quae inerunt in secundo fasciculo Hieraciorum exsiccatorum, quem iam sum editurus. In hoc inerunt formae ex aliis quoque terris septemtrionalibus collectae. In his prae- sertim formis colligendis benevole me adiuverunt amici J. A. Palmen (ex Nylandia) et A. O. Kihlman (ex Rossia boreali), alii. Descriptiones, quae sequentur, maximam partem iam prae- terita hieme absolveram, cum valetudine mea prohibitus sum, ne opus ederem. Post id tempus multae formae novae, ex Scandinavia maxime collectae, innotuerunt, quas in libro manu scripto potui respicere, in synonymis praesertim constituendis. Exeunte mense Maio huius anni cl. M. M. W. Brenner vulganda tradidit quae scripserat de Piloselloideas Nylandiae, quod opus quoniam una cum collectionibus ipsarum plantarum in paginis sequentibus imprimendis vidi, earum formarum, quas ille quoque auctor tractavit, nomina in plagulis corrigendis inserui, Helsingforsiv d, 30 m. octobr. a. 1894.

"y - ty Si - 39

anaes tine ane spass ie amie iia zi Saadloaad: al var smnshiliagai dee. hay anh (aie a pintado ese th Gil nn AA ae ie. ee pee Baas Jie ae Mahe? sited me ayaa . i

fai] TOES > canes 4 bi ite PAA) 2) NaakSiatah 2

¥ Fs ‘maely >i xi wii aaa ARS) a AES ih >be soar +6 ' ;

ape) towiank age.ol. anil daa, ane wipuy «

; f ' 7S t sick ‘ol P ee ae wtith 7h kh ips arial | ‘Sut

i AE Skee dart ie 2 A OG achuaxilioa- eine

m7 dghas, ita se aca eal f IGMUB iss. : DD abe dei (nihamty A, ate), “sD ORM Mane eer res dias 4 MRUY .eAnME EMER ft

a Wiite BoNeuletg fan aariiininy al eben hi ve

“8 wire dad Ad savy _taniewian. sxigatiog sunigaest 4 ras

. LetT : 7

: J it tt 1 Ptr sth! t bit . J | Alo ! : o Fy qqrehig he rt, as Mid f

ye Tlie Ls ad ranean. MoM intia. # vivid £0 tall Sei

» Serer

r * #U Scr an sep anit hgolisaels Pooh reg "- Ste tt ai eile ent aq ay ediqoiten) fi pes spe ‘Wi: fe iris tao! casio 4 inv bit ait Apibre? wt “iit aitucol a} a ¥

Be aed vanes ces

Pilosella macrolepidea var. vel subsp. gracilior Norrl. Adnot., p. 57.

Ex formis pluribus alandicis distinctis lusis modificationibus- que innumeris nonnull sunt distribute in Herb. Pilosellarum Fenniz; sub n:o 101 datur forma genuina, pedunculo alto et debili; sub n:o 103 var. (et lusus) foliis obtusis, involucro pallido, floeccoso, parce et minute glanduloso, squamis adpressis; cala- thidium flavum, radians; inv. 10/55, D. 27—30, Lm 2.7 mm. In Hieraciis exsice. sub n:o 2 forma humilis, involucro floccoso et glanduloso, depilato, squamis sat latis plerumque + obtusis, exterioribus spe marginatis, ligulis marginal. striatis; sub n:o 3 var. (et lusus) parvulus, foliis lingulatis, involucro pedun- culoque floccoso et glandulis gracillimis vestito, squamis ad- pressis, angustis acutis subvirentibus, calathidiis minutis flavis flosculis sat densis fere evittatis. Inv. 9/5, D. 22—-25, Lm. 2.3-—2.5 mm.

Var. hysgina n. Hier. exs. II, n. 4.

Ampliflora, obscura, 8—-10 em. alta. Rhizoma sat cras- sum. Innovatio per stolones breves subhomophyllos aut szpius per rosulas -& stipitatas brevifolias. Folia sat magna viridia, sat obscura, oblonga obtusa oboblongo-lanceolata subintegerrima vel tenuissime denticulata, supra setis tenuioribus c. 3 mm. longis sat dense dense vestitus, subtus e tomento tenui albicantia l. canescentia 1. subvirescentia, nervis haud prominentibus. Pedunculi 1—3, erecti, obscuri, dense floccosi tomentosi, depilati, glandulis atris dite vestiti. Jnvolucra circ. 12—13 mm. alta, basi ovoidea, depilata. Squame latex, adpressex apice breviter obscure violacew atropurpurez, exteriores lineari-oblongx (inferiores) vel lanceolato-lineares apice suba- cutee (superiores), leviter dense floccosee, dorso praesertim api-

6 J. P. Norrlin, Pilosellz boreales.

cem versus creberrime atroglandulosa, sapius omnino im- marginatw (saltem inferiores), interiores acute acuminate, virenti-marginatee. Calathidia ampla vel amplissima, e sulphureo flava, radiantia; ligule marginales lata, extus stria lata sat longa brevissima purpurea pictee.

Habitu peculiari foliis subtus tomento tenui glandulis atris numerosis involucris calathidiisque magnis squamis adpressis facile distincta, at forsitan modo est varietas preecedentis (P. *gracilioris).

In Rossia boreali ad Mezenskaja Pishma in ripa saxosa prope ostium fluvii Vorka legit am. A. O. Kihlman.

Var. calophylla n. Hier. exs. II, n:o 5.

Gracilis, late viridis, tenuifolia, 10-—24 cm. alta. Rhizoma mediocre sat crassum. Jnnovatio per rosulas sessiles |. stipi- tatas aut per stolones breves homophyllos. F'olia 1—38 vel flo- rendi tempore s«pe deficientia, tenuia et mollia, amcne viridia diluta, anguste oblonga, utplurimum obtusa, supra omnino depilata vel pilis raris brevissimis instructa, subtus tenuiter tomentosa virenti-canescentia pulchre nivescentia. Pedunculus gracilis, virens |. parum coloratus, depilatus, flocco- sus et glandulis minutis obscuris dite ditissime obtectus. Involucra 10—11.5 mm. alta, basi rotundata, depilata. Sqwame adpressxe, mediocres sat late, exteriores apice lato plerum- que obtuse, subpictee, floccosee, dorso crebre creberrime nigro- glandulose, sepius immarginate, interiores levissime virentia, summo apice szpe obtusulz. Calathidia ampla (84—35 mm. D.), sulphureo-flava, radiantia; ligula marginales sat late, -b incise, extus striate.

Planta pulchra in priorem, cum quo involucri fabrica et calathidiis convenit, formis intermediis (legitimis?) transit; ceterum habitu, colore et foliorum indole P. “epipsile') omnino est similis.

Ad Mezenskajia Pishma Rossiz borealis in ripa fluvii sa- xosa prope pag. Kobylina et Jeremino copiose (A. O. Kihlman).

1) Sub hoc nomine in mus. fenn. designavi formam, quam in Adnot. meis de Pilosellis fennicis, p. 59, descripsi.

ss]

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4.

P. communis Fr.

A. Monocephale, |. raro ad basin furcate, foliis prasinis subtus tomentosis.

P. tremipes n. Hier. exs. I, n:o 6.

Gracilis, angustifolia, ec. 10 cm. alta. Stolones breves submediocres, subhomophylli. / ola virenti-prasina, sat angusta, oblongo-lingulata vel raro oboblonga, supra sparsim hispida subtus albido-tomentosa. Pedunculi 1—3, debiles, adscendentes, supra medium leviter colorati, fere depilati, floccosi et glandu- lis valde tenellis mediocriter vestiti. Jnvolucra sat magna, basi ovata, fere depilata, dense floccosa subtomentosa, glandulis minutis dite vestita, subcernua. Squame mediocres, albide I. pallide, exteriores apice sat lato lanceolato, immarginate, inferiores acuminate, apice lviter picte. Calathidia flava, radiantia; ligule marginales sat breves subtus leeviter vittate vel evittate.

Inv. ©, D. 27—31, Lm. 2.5 mm.

Forma origine incerta (hybrida?) subsimilem P. macrolepv- deam graciliorem, in vicinitate cujus crescit, tangens (cfr Hier. exs. II, n:o 3).

Ad Godby Alandiz, unico loco aprico sat sicco, in grege sat denso crescens.

P. aridicola n. Herb. Pilos. Fenn. Il, n:o 104.

Virescens, subrobusta 10—18 em. alta. Rhizoma sat cras- sum. Stolones validi sat microphylli, foliis saepe sec. costam flocco- sis. Folia sat obscura virentia siccit. facile lutescentia et sub- prasina, sat magna, oblonga obtusa, supra sparsim setosa, subtus e tomento denso albicantia. Pedunculi sat validi, colorati, floecosi tomentosi, glandulis subminutis sat crebris et setulis brevioribus subobscuris parcius vestiti. Jnvolucra magna basi ovoidea, parce floccosa subtomentosa, vulgo glandulis pilisque obscuris abundanter vestita. Squwame mediocres sublate, subulato-lanceolate, acute, exteriores immarginate superiores virentes, apice vulgo longe rufescentes. Calathidia maxima,

8 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

flava, radiantia; ligule marginales subremote, extus stria vel vitta atropurpurea picte.

Inv a D. 35—40, Lm. 2.e—3 mm.

In Tavastia australi pluribi locis apricis sabulosis, abun- danter visa.

P. albicans n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 106.

Cinerascens, dense vestita, c. 10 cm. alta. Rhizoma et stolones fere przcedentis. Folia prasina, opaca, sat flaccida, sat magna, oblonga oblanceolata (superiora), supra rarius —— sparsim hirsuta, fol. summa sepe basin versus floccosa. Pedunculi virentes |. sublivescentes, dense floccosi —-- tomentosi, -t setuliferi, glandulis minutis mediocr. obtecti. Involucra magna, basi ovoidea oblonga, cinerascentia |. albicantia, tomentosa Il. dense floccosa, villis crebris confertis apice canescentibus, glandulis raris |. fere nullis. Squame basales szpe latiuscule, ceterze sat anguste sublineales, acute, pallidee, apice szepius incolorate, exteriores immarginatz szpe sublaxe. Calathidia magna, flava |. flavida, irregul. radiantia; marginales subremote et pig ait extus lzeviter vittate.

iy. oe ails , D. 30—34, Lm. —2.5 tim.

Involucris oe. floccosis et albido-villosulis a confinibus facile distincta. Cet. indumento, squamis, flosculorum colore sat est mutabilis.

Per magnam partem Fenniz usque ad oppid. Kajana et Kareliam ladogensem frequenter distributa, in sabulosis aridis greges sat magnas interdum formans, at locis fertilioribus modo parcius obviam.

Var. |. potius *P. valens n. Herb, Pil. Fenn. II, n:o 107.

A priore rhizomate longo et crasso laxe adfixo, foliis magis elongatis pedunculoque densius hirsutis, involucro latiore, calathi- dio pleno convexo, ligulis marginalibus brevibus evittatis 1. leevissime striatulis mox distincta.

In insula Furuholm Nylandiz legit am. J. A. Palmén.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 4)

P. salebrosa n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 108, f. et modif. umbrosa.

Prasina, sat magna, glandulosa. Stolones ++ elongati, foliis sat brevibus obtusis (obl. spathulatis). Folia prasina, oblonga 1. oboblonga —- lanceolata, supra sparsim parce pilosa, subtus tomentosa I. dense tomentosa. Pedwneulus vire- scens (in apricis subcoloratus), floccosus et glandulosus, fere depilatus. Jnvolucra magna, basi ovato-obtusa inzequalia. floccosa et e glandulis numerosis nigris sat longis obscura, seepius depilata. Squame H- late latiuscule, dilutae subvi- rellz, inferiores lineari-oblongwe, superiores Janceolato-lineares vulgo obtusula, exteriores immarginatee fere ad apicem svepius incoloratum vestite. Calathidia magna, flavescentia, sat radiantia, ligule marginales pauciores, vulgo -- sublacerz, extus breviter vittatee 1. in umbrosis fere evittate.

Inv. D. usque 36, Lm. 2.5—2.6 mm. In Tavastia meridionali saltem satis frequenter, formis

variis obvia. Quoque in insula Bodé Nylandiae (J. A. Palmén).

P. prasiniza n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 110.

Prasino-virens gracilescens, ce. 20 (15—30) cm. alta. Rhi- zoma tenue. Stolones graciles, elongati, incolores, foliis spathu- lato-lingulatis obtusis. Folia prasina, tenuiter punctillata, sat brevia, oblonga late oblonga obtusa, supra setis raris solitariis, vers. margin. sparsis, subtus tomentosa. Pedunculus erectus subadscendens, sat gracilis et debilis, viridulus (su- perne sordide subluridus), lseviter vel sat dense floccosus, par- clus glandulosus, fere depilatus 1. inferne rarius setuliferus. Involucra magna, basi ovata, sat dense floccosa, glandulis pilis- que brevioribus sat obscuris conferte obtecta. Squwame an- guste, parum virentes, lineales, immarginate, inferiores su b- lax et p.p. obtusule, superiores fere ad apicem breviter pictum acutum |. acuminatum vestite. Calathidia flavida, sat radiantia, maxima; ligule marginales late, extus stria brevi -- longa notate.

10 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

12 D. 35—40, Lm. 2.8

i

Ad Godby Alandiz in prato sat macro et sicco copiose.

Inv. 3 mm.

P. maura n. Herb. Pilos. Fenn. HU, n:o 111; Hier. exsicc. Huo: F38.).

Prasino-virens, nigroglandulosa, c. 10—12 (8--18) cm. alta. Stolones -+ longi, foliis sat minutis, subdecrescentibus. olia virentia, sat mollia, oboblonga (inferiora) oblanceolata, sparsim setulosa, subtus tomentosa. Pedwneuli livido- |. lurido- fusci, dense floccosi, setulis sat longis obscuris densiusculis —— sparsis (— raris), superne glandulis nigris sat longis con- fertis creberrimis vestiti. Znvolucra circ. 10 (9—11) mm. alta, basi ovoidea rotundata, dense floccosa tomentosa, e glandulis nigris sat longis confertis pilisque obscuris im- mixtis nigricantia. Sqwame mediocres, lineales, acute, summo apice breviter nudz et coloratz, exteriores facile sublaxz im- marginatee, interiores pallidz, leeviter virentes. Calathidia flava, sat radiantia, sat magna; ligule marginales c. 2.3 mm. late, striate. |

Indumento sat est variabilis; in aridis macris pili evadunt rariores vel fere nulli.

In Nylandia et Tavastia meridionali pluribi visa.

Var. plenior n. Herb. Pilos. Fenn. HI, n:o 112. A priori distat pedunculo crassiore, involucro latiore calathidio subpleno, ligulis tenuioribus. Inv. 10/775, D. 27-34, Lm. 2—2.4.

Ad Ainola Tavastiz meridionalis in campo arenoso.

P. hadromera n. Herb. Pilos. Fenn. IJ, n:o 113, 114.

Valida et firma, c. 15—25 em. alta. Stolones elongati, firmi, livescenti-virentes, foliis minutis angustis obtusis, supra flocecis adspersis, vulgo decrescentibus. Folia prasina, opaca, et subobscura sublutescentia, firmula, superiora sat angusta sparsim vel parce pilosa, subtus tomentosa; f. rosularum in pa- gina superiore floccis adspersa vel subfloccosa. Pedunculi pauci vulgo erecti, parum colorati, floccosi, setulis brevioribus

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o0 4. 11

spars. rarioribus, superne glandulis sat minutis confertis vestiti. Involucra seepe maxima, basi ovata rotundata, floccosa, glandulis apice cerinis creberrime vestita. Squwame sat anguste oblongo-lineales, subvirentes, exteriores vulgo sublaxe et bar- batule, immarginate, fere ad apicem vestite. Caluthidia am pla, flavida, longe radiantia; ligule marginales +- striate.

(10—) 12—15 adhe Inv mar 44> D. 35—40, Lm. 2.5 mm.

. P. exacutam pinguiorem in memoriam planta viva revocat, at statura robustiore foliis opacis crassioribus magis pilosis et floccis facile distincta. Ad Ainola Tavastize meridionalis frequen- ter saepius sparsim, rarius in gregibus densioribus minutis crescens.

P. viridicans n. -— Hier. exs. II, n:o 8.

A priori, cui est sat similis, differt foliis stolonum angusti- oribus longe acutis, involucris angustioribus et magis obscuris pilis brevibus nigricantibus vestitis, calathidiis parum radianti- bus, ligulis intensius striatis,

11 , ¢ Inv. 663° D. 32—36, Lm. 2.6—2.8 mm. In campo macro ad pag. Gorka regionis swirensis.

P. coacta n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 115.

Robusta, latiligulata, 8—15 cm. alta. Rhizoma crassulum, longe repens. Stolones valde firmi et validi, sat elongati, e tomento villisque albicantes, foliis sat magnis et numerosis lanceolatis longe acutis, supra setulis brevioribus dense vestitis. Folia obscura, prasino-virentia, dense tomentosa, spars. hirsuta, exteriora oboblonga, superiora anguste lanceolata. Peduncult (1—3) adscendentes, sordide liventi-fuscescentes, floccosi et glan- dulosi, breviter raroque setuliferi. Jnvolwcra maxima, basi ovata vel subrotundata, medio lzeviter constricta, fere depilata, floccosa et glandulis brevioribus obscuris confertis obtecta. Squame valde latw, pallid, exteriores lineari-oblonge immarginate, usque ad apicem brevem acutulum |. obtusulum vestits, sape sublaxae. Calathidia magna flava haud radiantia; ligule mar- ginales latissimee, extus stria breviore notate.

12 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

12—15 : oD

Ad Gorka Kareliz olonetsensis pluribi, in campo arido ereges densos numerosos formans.

Inv. 3.3 mm.

P. florulenta n.

Sistit gregem, varias formas complectens, foliis intense prasinis, calathidiis e sulphureo flavis maxime flavis vulgo plenis flosculis confertis. Stolones plerumque folis primo inerescentibus dein decrescentibus, interdum breves subhomo- phylli. Pedunculi virentes, superne leviter picti et abundanter elanduliferi. Involucra parum obscura depilata, floccosa, glan- dulis sat minutis confertis obtecta, squamis virentibus acutis, exterioribus immarginatis.

Var. vel subsp. 1. pleniceps n. Hier. exs. Il, n:o 10. Folia tenuia, sat lata obtusa, supra sparse setosa, subtus virenti- tomentella —- cano-tomentosa. Pedunculus adscendens ec. 10 em, altus, levissime coloratus, setulis sparsis fere nullis. Involucrum latum, basi rotundatum truncatum pallide virens. Calathidium maxime flavum, pulchre plenum, ligulis marginali- bus breviter striatis. Serotina.

2=@, D. 26-82, Lm. 2.3—2.5 mm.

Saltem per partes interiores Fenniz late distributa; e Ta- vastia meridionali usque ad Kajanam, ubi frequenter, obveniens.

Inv.

Var. vel subsp. 2. semiradians n. Herb. Pilos. Fenn. Il, no 116; Hier. exsice. II, n:o 9. Stolones foliis sat magnis acutis. Folia amoene dilute-prasina, exteriora oblonga -— an- suste oblonga sxpe tenuiter denticulata, superiora oblongo-lan- ceolata anguste lanceolata, supra sparse hirsuta, subtus canescentia nivescentia. Pedunculi 1—3 sat graciles, 15—30 cm. alti, depilati, superne glandulis gracilibus creberrimis ob- tecti. Involucra magna, basi ovoidea, dense floccosa, elandulis sracilibus apice pallidioribus creberrime obtecta. Squame sat anguste, adpressz, lineares acute, viridule, fere ad apicem vestitee. Calathidia magna vel maxima, flava, subradiantia; ligule marginales stria plerumque sat brevi picte.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica XII, n:o0 4. 13

Variis formis per Fenniam meridionalem late distributa: e Tavastia meridionali (Urdiala) usque ad Ladogam occidenta- lem (Kurkijoki).

Variat involucro humiliore et latiore, basi +- obtuso.

P. obovalis n. Hier. exs. II, n:o 11.

Indumento, involucris calathidiisque cum praecedente, cujus forsitan modo sistit varietatem conveniens at differens statura humi- liore foliis valde brevibus latis apice rotundatis, virentibus, subtus dense tomentosis nervis prominentibus. Involucra c. 9 mm. alta, dense floccosa et creberrime glandulosa squamis numerosis pulchre imbricatis, inferioribus lanceolato-oblongis; pedunculi 5-—10 em. alti; stolones parum elongati.

In insula Rams6 Nylandiz pluribi legit am. J. A. Palmén. Aliam formam vel forsitan modo modificationem pedunculo altiore, graciliore, in colle sabuloso inter alnos ad Suivala Ta- vastizw meridionalis a, 1879 legi. Involucra 9—10 mm. alta, basi rotundato-truncata, calathidia ec. 30 mm. D., maxime flava. subsulphurea, parum radiantia, centro valde densiflora et con- vexa, ligulis marginalibus 2.6 mm. latis, extus stria sape valde brevi vel macula rubra notatis. Stolones florendi tempore bre- vissimi. Datur in Hier. exs. II, n:o 12.

P. tenuirhiza n. Herb. Pilos. Fenn. ll, n:o 117.

Gracilis prasina brevifolia, c. 14 (12—16) cm. alta. Sto-

lones graciles elongati, foliis majusculis minutis, vel brevio- res subhomophylli. /olia prasina, supra sparse |. parce pilosa, subtus tomentella tomentosa, exteriora spathulato-oblonga,

superiora late oboblonga |. lingulato-oblonga obtusa. Pedunculus gracilis strictus mollis virens |. livescens, basin versus sepe foliolo reducto instructus, depilatus vel inferne parce setuliferus, floccosus, glandulis gracillimis mediore. vestitus. Jnvolucrum sat altum basi ovoideum, dense floccosum ++: cinereum vel e

glandulis obscuris minutis crebris obscurum, depilatum, Squa-

14 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

me angustie sublineares obtusula, sordide virenti-pallide, usque ad apicem vestila, exteriores immarginate. Caluthidiwm me- diocre majusculum, sat flavum, haud radians; ligule mar- ginales tenues, breves, +- striatae.

10—11 ee Inv. _—.., D. 238-27, Lm..2:3 mm. 5.5—6.5

Ad Gorka juxta fluvium Swir in campo arenoso aperto et secus marginem pineti sat abundanter obvia et habitu sat mutabilis.

P. remotula n.

Gracilescens, prasina, angustilingua. Rhizoma et stolo- nes sat graciles. Folia sat brevia et lata, prasina, supra sparse raro,subtus densius pilosa, virenti-tomentella cano-tomen- tosa. Pedunculus simplex |. basin versus interdum ramulum exserens, gracilis, erectus 1], adscendens, superne + lurido-live- scens, parcius floccosus, szepius fere depilatus, glandulis minutis obtectus. Jnvolucrum circ. 19/6 basi ovoidum, + floccosum, glandulis obscuris dite obtectum, pilis raris nullis. Squwame sat anguste, pallida, sublineares acute, exteriores immargina- tee usque ad apicem fere vestite. Calathidiwm magnum (30—35 mm. D.) radians, flavum; ligule marginales anguste (1.8—2 mm.) lineales, leeviter striatze vel fere evittate.

Formis nonnullis levioribus per Fenniam interiorem usque in Ostrobottniam Kajanensem visa. In Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 120, datur forma stolonibus microphyllis, foliis rosularibus subtus tomentosis. In Hier. exs. no 14 datur forma pedunculo altiore et graciliore (ex Tavastia meridionali).

P. trochocnemia n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 121.

Habitu notisque variis cum precedente conveniens, distat herba obscura, foliis sat angustis acutis, pedunculo glandulis majoribus et magis numerosis obtecto, involucro nigricante glan- dulis obscuris longis ditissime vestito, squamis obscure virenti- bus, calathidio perflavo, valde radiante, ligulis marginalibus angustissimis et remotissimis.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 15

Pedune. 10—-16 cm., Inv. ——-“, D. usque 35, Lm.

1.6—1.8 mm. Adhuc modo ad Vaiksy Tavastiz meridionalis in prato macro, ubi gregem magnum format, lecta.

P. ambusta n. Hier. exs. II, n:o 15.

Humilis, mollifolia, flosculis abortivis, 5—12 cm. alta. Folia virenti-prasina sublutescentia, valde mollia, setis longiori- bus sparse parcius hirsuta, subtus cano-tomentosa, late oblongo- lanceolata oblongo-elliptica, exteriora obtusa. Peduncali 1—2, sordide obscuri, succosi, floccosi et glandulosi, fere depilati. Involucra sat alta basi ovata, depilata, leeviter floccosa, conferte glandulifera. Squame anguste, lineares acute, sordide pallido- virentes, exteriores angustissime marginate vel immarginate. Calathidia raro evoluta, sordide lutescentia radiantia, seepius quasi deuste; ligule marginales remote et involute, -b leeviter striate.

Inv. c. 11/, D. e. 28, Lm. 2.5 mm.

Externa facie parum notabilis at semper uniformis et ab omnibus aliis disjuncta. Achenia evoluta abundanter gignit.

Late distributa in Fennia meridionali; in Tavastia australi et Karelia ladogensi, Kurkijoki, pluribi vel sat frequenter. Soli- tarie vel in gregibus minutis laxis, potissime ad margines pine- torum, crescit.

P. flexipes n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:ri 118, 119.

Prasina, sordida, 12—20 ecm. alta. Stolones elongati, sat validi ex parte livescentes, foliis sat minutis, distantibus decres. centibus. Folia prasina opaca, supra raro sparse hirsuta, subtus tomentosa, exteriora oboblonga lingulato oblonga, superiora oblongo-lingulata lingulata, breviter subacuta. Pedunculi 1—2, adscendentes sat graciles ,et seepe flexuosi, sordide lurido-live- scentes, floccosi et glanduliferi, depilati. Jnvolucra sat magna, basi ovata subtruncata, dense floccosa et glandulis apice lutescen- tibus abundanter vestita, fere depilata. Squame arcte adpresse, pallid, leviter virentes, sat angusta, subulato-lineares, acute,

16 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

exteriores immarginate, fere ad apicem leviter violascentem vestitae. Calathidia sat magna, sordide flavescentia |. sublute- scentia, parum radiantia, ligule marginales sat breves, extus plerumque lzeviter striate.

inv. —,. D. '¢. 30; hime, (26 “min. 6 —7

Ad Ainola Tavastiz meridionalis frequenter locis sabulosis macris greges densos formans.

P. conspersiformis n. Herb. Pilos. Fenn. If, n:o 123.

Humilis, robustula, prasina 5—10 cm. alta. Rhizoma et stolones crassuli. Folia prasina, oboblonga late oblonga, sparse hirsuta, subtus canotomentosa; folium summum oblan- ceolatum spathulato-lingulatum, breviter acutum, supra pre- sertim basi floccosum. Peduneuli crassuli, erecti vel adscen- dentes, fuscescenti-luridi, dense floccosi, glandulis obscuris bre- vibus setulisque sat brevibus sparsim sat dense vestiti. Jnvo- lucra sat magna, basi oblonga ovata, dense floccosa tomentosa, pilis sparsis nullis, glandulis crebre creber- rime vestita. Sguwame sat angustz, pallide, subulato-lineares subacute, exteriores immarginate, ad apicem leviter pictum 1. incoloratum vestite. Calathidia majuscula, radiantia, subflava; ligule marginales anguste, sat intense striate.

0-12 , Inv. a D. 25—30, Lm. 1.7—1.8 mm.

A confini F. conspersa involucris multo majoribus crebre glandulosis cet. distat.

In Tavastia meridionali, Ainola, locis aridis sabulosis frequ.

et seepe maculas amplas densissimas formans.

P. clinans n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 122 (genuin. et f.).

Humilis, prasina flaccida, ce. 8—-10 cm. alta. Folva prasina, subpruinosa, sat flaccida, exteriora late oblonga obovato- oblonga, superiora oblongo late oblongo-lanceolata, sparsim hirsuta, subtus dense tomentosa. Pedunculi aA- obliqui, cur- vati subrecti, livescentes, floccosi et glandulosi, depilati. Jnvo- lucra majuscula, basi ovoidea, dense floccosa, sat conferte glan-

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4 17

dulosa, depilata. Squame sat angusti, lineales acute, exte- riores immarginate, dorso obscuro-plum bewx nigricantes. Calathidia flavescentia, radiantia; ligule marginales subremote,

subinciswe, deflexee, apicem versus dilatate, sat intense striate.

Inv. c. ae D. 25—30, Lm. c. 2.2 mm.

Locis macris saltem in Tavastia meridionali et Savonia australi pluribi frequenter.

P. flaveila n. Hier. exs. II, n:o 16.

Humilis, prasina, flaviflora, ec. 8—12 (in umbrosis usque ad 20) cm. alta. Stolones elongati heterophylli. Folia prasina obscura sat mollia, oblonga late oblonga, sparsim setulosa, subtus tomentosa. Pedunculi sepe numerosi, molles, lurido- livescentes, floccosi, glandulis gracilibus et setulis sat longis tenuissimis sat densis fere nullis (seepe in eodem specimine). Involucra mediocria, basi rotundata |. subtruncata, floccosa, crebre glandulosa, pilis numerosis —- raris. Squame parum coloratie sat. anguste, basales plures breves subulato-deltoidex cano-albi- cantes, superiores lineales jonge acute. Calathidia plena, maxime flava leviter sulphurea; ligule marginales valde an- guste lineales, laviter striate.

Inv. ae D. 22—28, Lm. 1.6—1.7 mm.

Indumento, foliorum forma cet. sat mutabilis secundum stationes diversas.

Ad Gorka Karelix olonetsensis in sabulosis pluribi. Fere eadem in paroecia Paltamo prope Kajanam haud raro. Formas varias valde confines in Fennia meridionali pluribi; ex. his h. 1. commemorare liceat P. teniarum m., in sched. ligulis 1.5 mm. latis extus stria angusta pulchra notatis, stolonibus serotinis longissimis crassis et induratis; lecta in insula Korpo (reg. aboénsis) et in insula Svartholmen par. Esbo (J. A. Palmén).

P. convexula n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 124.

Sat humilis at robusta, prasina, angustifolia ec. 10 (8—15) cm. alta. Stolones crassuli elongati, foliis sat minutis lanceo-

2

18 __. J. P. Norvrlin, Piloselle boreales,

latis, decrescentibus. Folia prasina, sparsim hirsuta, subtus tomentosa, exteriora oboblonga -—— lingulato-oblonga, superiora oblongo-lingulata sublinearia. Pedunculi sat crassi, sordide colorati, adscendentes vel in umbrosis erecti, floccosi et glandu- losi, setulis brevioribus sparsim vestiti. Jnvolucra sat magna et lata, basi ovata, medio constricta, dense floccosa, pilis sat brevibus apice canis confertis glandulisque immixtis obtecta. Squame sat latz conspicue virentes, lanceolato-subulatz, exte- riores immarginatae, summo apice pictz, nudulz vel vestite (inferiores). Culathidia magna, flavida, subradiantia, centro densi- flora convexa; ligule marginales late, extus intense striate.

Inv. Q—™ D. 30—36, Lm. 2.7—2.9 mm.

In isthmo Karelico ad pagum H6ts6la, in latere aprico sicco collis sabulosi.

P. cuneolus n. Herb. Pilos. Fenn. If, n:o 126. et n:o 127 (var.). Hier. exs. Il, n:o 17 (forma).

Humilis, laxa prasifolia, c. 6—10 cm. alta. Stolones elon- gati, foliis distantibus decrescentibus. Folia intense prasina, lingulato-oblonga lingulato-spathulata, supra pilis raris, subtus virenti-cano tomentosa. Pceduncult laxi, in apricis adscendentes in umbrosis erectis, simplices |. raro subfureati, livido-fusci- duli, floccosi, glandulis minutis haud dite setulisque breviori- bus sparsim sat dense vestiti. Jnvolucra basi oblonga, medio late constricta, dense floccosa pilis sat brevibus erebris vel con- fertis glandulisque rarioribus vestita. Sqwame inferiores late, obtuse, superiores latiusculz virentes in apicem longum acutum attenuate, exteriores immarginate. Calathidia majuscula, flava |. flavida, centro convexula, radiantia; ligule marginales remote

sat anguste, apicem versus dilatatez, subtus intense striate.

Inv. an De.o28,; 4um.sen Boma:

Per majorem partem Fenniz formis nonnullis levioribus distributa; in Tavastia meridionali pluribi, in Savonia boreali, isthmo Karelico et regione swirensi adhuc visa.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 19

P. suburnigera n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 129.

Prasino-virens, c. 12 (8—20) cm. alta. Stolones sat validi et elongati, foliis minutis distantibus subdecrescentibus, albido tomentosi et breviter villosi. F'olza prasina lutescenti-virentia, oboblonga late oboblonga, obtusa, sparsim pilosa, subtus cano-tomentosa. Pedunculi 1—4, suberecti, sat colorati, fere depilati floccosi, crebre glandulosi. Jnvolucra sat magna, basi rotundata -—— subtruncata, leeviter constricta, sat floccosa, depilata, glandulis sat magnis nigris dite vestita. Squwame mediocres latiusculz, adpressee, virentes, lineari-subulate, acute, exteriores fere ad apicem rufescentem vestitz, immarginate. Calathidia majuscula, flava, radiantia; ligule marginales anguste, lineales, striate. gut 6—7’

A subsimili P. urnigera distat foliis magis elongatis, pedun- eulis parcius setulosis, involucris minoribus depilatis glandulis brevioribus, calathidiis minoribus, ligulis marginalibus approxi- matis, angustioribus striaque longiore instructis.

In arenosis ad Viiiksy Tavastize meridionalis pluribi greges magnas formans. Serotina.

Inv. D, 22—28, Lm. 1.8—2 (—2.2) mm.

P. distantilingua n. —- Hier. exs. II, n:o 18.

Gracilis, brevifolia, 10—20 cm. alta. Stolones elongati, microphylli, foliis decrescentibus. Folia prasina sparsim hirsuta, canotomentosa, oblongo-obovalia late oboblonga obtusa. Pedunculi facile numerosi, graciles, stricti, interdum ramulo abortivo infra medium instructi, sordide virentes I. superne livescentes, floccosi et glandulosi, setulis paucis vel nullis. Jnvolucra basi lata rotundato-obtusa, fere depilata floc- cosa, conferte glandulosa. Squame sat latee, conspicue virelle (siecitate decoloratee), obtuse vel superiores subacute, exteriores ad apicem vestite immarginate. Calathidia maxime flava, radiantia; ligule marginales longe remote, anguste, sublineales, subtus stria angusta tenui notate.

9-10 Db. 2530, Lm. 1.7—2 mm.

Inv. ee"

20 J. P. Norrlin, Pilosellz boreales.

Formis lvissisimis nonnullis per partes interiores Fenni« meridionalis usque ad Kareliam ladogensem (Kurkijoki freqven- ter) distributa; magis gracilis, omnino depilata involucris mino- ribus (°/s) squamis angustioribus sub. nom. abbreviatula datur in Herb. Pilos. Fenn. II, 130. Magis differt var. (vel subsp.) oblongiceps in Hier. exs. II, n:o 19, recedens involucris angusti- oribus (9—11/5-6 mm.), squamis infra apicem —- nigrobarba- tulis, glandulis sat longis; ligule marginales valde distantes, pedunculi szepius setuliferi.

P. infecta n. Herb. Pil. Fenn. II, n:o 132.

A subsimili P. tenwilingua differt foliis brevioribus magis acutis, leviter subglaucescentibus setisque rigidioribus subtus leevius tomentosis, pedunculo adscendente graciliore at firmiore, squamis magis obtusis, calathidiis minus flavis, cet.

Planta origine incerta, forsitam accidentalis, ad Kaila et Nygard Tavastiz australis, ubi greges vastissimos format, adhuc modo, visa. Forma furcata ad Nygard lecta verisimiliter est planta hybrida.

P. impallescens n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 135.

Subprasina, in apricis plerumque c. 10 (8—16, in um- brosis usque 30) cm. alta. Stolones elongati sat validi. Folia subprasina, sat mollia et brevia obtusa, oblonga |. oboblonga apice leniter recurvula, sparse densiuscule pilosa, subtus tomentosa. Pedunceult =- lurido-livescentes, floccosi et glandu- losi, setulis brevioribus sat raris vestiti. Jnvolucra mediocria I. sat magna, basi rotundata ovata, superne leviter constricta, dense floccosa, glandulis obscuris confertis vel crebris pilis raris vel fere nullis obtecta. Sguame@ lanceolato-subulate acute, virentes, exteriores immarginate, apice breviter picte. Cala- thidia primo subflava dein expallida, sat radiantia; ligule mar- ginales sat remote, apice subattenuata, subtus stria brevi levi notate |. fere evittate. I—10 7.5—10.5

PY A grange Nowy

), D. 26-30 (—35), Lm, 2.2—2.4 mm.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 21

Locis apricis sparsim vel in gregibus minutis parum densis plerumque crescens in Tavastia australi pluribi visa (Hollola, Asikkala, Kark6la).

P. coalescens var. vel subsp. torosula n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 134.

A genuino differt statura robustiore et humiliore, foliis latioribus, involucro latiore squamis inferioribus magis pilosis immarginatis, pedunculo parce glanduloso diteque breviter setuloso.

Modo ad Helsingforsiam (pluribi) adhuc visa.

Var. vel subsp. contraria n. Hier. exs. II, n:o 20.

Stolonibus angustifoliis, foliis rosularibus angustis, anguste lingulatis _ lineari-oblanceolatis, pedunculo setulis longioribus et densioribus, squamis involucri angustioribus magis pilosis, inferioribus immarginatis superioribus apice intense longeque coloratis a P. coalescente distat.

In campis macris regionis Helsingforsiensis a. 1876 pluribi vidi, dein locis numerosis in teniis esboénsibus legit Cel. J. A. Palmén. |

P. subprasinata n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 137.

Sat humilis prasinifolia, c. 10 cm. alta. Stolones sat longi microphylli, Folia prasina subglaucescentia (viva), firma, oblonga -— late lanceolata (superiora), supra rarius sparse hirsuta, subtus virenti —- subcano-tomentosa. Pedwnculi recti, livido- fusci, floccosi, glandulis obscuris numerosis setulisque rario- ribus vestiti. Jnvolucra sat magna, basi rotundato-obtusa, medio constricta, floccosa, glandulis pilisque apice canis sat conferte vestita. Squame latiuscule, inferiores oblongo-subulate, obtusa tenuiter marginate, superiores leviter viridulx, lineari-lanceo- late, sat acute. Calathidia sat magna, radiantia, sat flava: ligule marginales subremote, extus sat intense striate.

9—10 ; Inv. vie D. 28—32, Lm. 2—2.3 mm.

bo bo

J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

A subsimili P. prasinata distat statura graciliore, foliis angustioribus, flosculis obscurioribus, squamis inferioribus ob- tusis, superioribus magis virentibus.

In regione swirensi ad pag. Gorka mihi obvia.

P. congregata n. Herb. Pilos. Fenn. II, n. 136.

Prasina, sat latifolia, c. 10 (8—16) cm. alta. Stolones sat longi heterophylli. Folia sat firma, intense prasina subglauce- scentia, inferiora obovalia obovato-oblonga obtusa, superiora late oblanceolata lanceolato-obovalia, sparse hirsuta, subtus virenti-tomentella. Pedunculus adscendens, vinose livescens, crassulus, floccosus, sparse setulosus, glandulis gracilioribus mediocrit. vestitus. Jnvolucrum sat altum, basi rotundato-trun- eatum medio constrictum, dite floccosum et pilosum, glardulis tenellis, raris. Squame late, inferiores sat breves deltoidew submarginate, superiores virentes longe acute, apice breviter nudulz, subcolorate. Calathidiwm magnum, flavescens, subra- dians; ligule marginales late, extus striate.

= D. 32—36, Lm. 3 mm.

Calathidio majore minus flavo, ligulis latioribus, involucro parcius glandulifero a P. prasinata distans.

Ad Gorka regionis swirensis in clivo sicco aprico copio- sissime, in gregibus densissimis crescens.

Inv.

P. laxipes n. Hier. exs. Il, n. 22.

Prasina, brevifolia, c. 20 cm. alta. Stolones aut breves, aut longi foliis magnis subdecrescentibus. Folia prasina sat mollia, brevia, late oblongo-lanceolata obovato-oblonga, sparsim hirsuta, subtus virenti cano-tomentosa. Pedunculus basi adscendens, laxus et sat gracilis, obscure virens, floccosus, sparsim sat dense setuliferus, glandulis tenellis parce vestitus. Jnvolucrum sat magnum basi subrotundatum, e pilis confertis nigricantibus sat obscurum, floccosum, fere eglandu- losum. Squame sat late, inferiores oblongo-subulatee obtuse submarginatze, superiores lanceolato-lineares, subvirelle, summo

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 23

apice obtuso breviter colorate. Calathidiwm magnum sulphureo- flavum, longe radians; ligule marginales longe et late, extus

breviter vittatz.

9—10 Inv.

Bo Ae D. 30—33, Lm. 2.83—3 mm:

Ad Godby Alandiz in prato macro pluribi sat copiose.

P. dodrantalis n. Hier. exs. II, n. 23.

Virescens, brevifolia, c. 20 cm. alta. Stolones aut brevio- res subhomophylli, aut elongati foliis sat magnis subincrescenti- bus. Folia prasina, exteriora lingulato-spathulata obtusa late oboblonga, superiora late lanceolata oblongo-lanceolata (summa angusta acuta), supra setis raris, subtus virenti-tomentella sub- eana. Pedunculi 1—5, virentes, superne fusco-livescentes, lz viter floccosi, fere depilati, superne glandulis minutis dite vestiti. Jnvolucra magna, basi ovato-rotundata medio subcon- stricta, -+ floccosa, pilis raris vel nullis glandulisque sat mi- nutis crebre obtecta. Sqwame sublineares, exteriores obtuszx fere immarginatz apice nudulo picte, inferiores pallidz virentes acute. Calathidia magna flavescentia vix radiantia; ligule mar- ginales sat late, leeviter vittate.

ee D. 30-—35, Lm. 2.6, 2.7 mm.

Locis macris subgraminosis in regione swirensi ad Gorka pluribi et ad Wosnesenje (nonnihil recedens) sat freqventer obvia.

Inv.

P. pinguescens n. Herb. Pilos. Fenn. II, n. 138.

Robustula, obscura, ec. 10 em. alta. Rhizoma sat crassum. Stolones sat validi, florendi tempore sat breves et microphylli. Folia intense prasina, oboblonga vel oblongo-oblanceolata, supra sparse rarius hirsuta, subtus virenti-tomentella cano-to- mentosa. Pedunculus crassus basi sepe furcatus, piceus, + obliquus subadscendens, dense floccosus, abundanter glanduliferus, sparsim sat dense setulosus. Jnvolucrum sat obscurum, latum, basi subtruncatum medio constrictum, dense floccosum, dite glanduliferum pilisque raris sparsis vestitum.

24 J. P. Norrlin, Pilosellze boreales.

Squame mediocres, lineari-subulate acute, superiores apice bre- viter nude picta, sordide virentes, exteriores sublaxz et fere immarginate. Calathidium flavescens subsulphureum, magnum, subradians; ligule marginales late, stria plerumque sat brevi notatee.

10—11.5 Inv

egg 3 De oa nae, Lm. 2.6—2.8 mm.

Parum insignis unico modo loco ad Ainola Tavastiz me- ridionalis adhuc sat copiose visa.

P. fimbrillosa n. Herb. Pilos. Fenn. I, n. 139.

Minuta prasina laceriflora, c. 8—-10 (in fertilior, —18) cm. alta. Stolones elongati, graciles. Folia prasina obscura, oblonga, supra parce pilosa, subtus virenti-tomentella cano-tomentosa. Pedunculi adscendentes, graciles et debiles, dense floccosi, se- tulis tenellis sparsim sat dense glandulisque minutissimis vestiti. Jnvolucra mediocria basi ovoidea, -+ floccosa, villis canescentibus sat brevibus -+ abundanter glundulisque valde gracilibus raris obtecta. Squame anguste subulato-lineales acuminate, sordide virentes |. lurido-olivacei, basales seepe sub- marginate, fere ad apicem plerumque incoloratum vestite. Ca- lathidia mediocria sublutescentia radiantia; ligule marginales valde lacerate, extus -& striate.

Inv. c. 9/5, D. 22—26, Lm. 2 mm.

Forma insignis P. luteole Norrl. confinis. Involucris et ealathidiis a ceteris facillime distincta. Variat foliis brevioribus et latioribus.

Locis macris subgraminosis per Alandiam ,,firmam‘ mihi satis freqventer obvia. Qvoque in insulis adjacentibus visa: Kumlinge, Seglinge (J. A. Palmén).

B. Furcate 1. subsimplices, foliis subglaucescenti-prasinis, subtus tomentellis virentibus, vel raro canescentibus.

P. alticeps n. Hier. exs. II, n. 24.

Gracilescens, prasina et sat angustifolia, 10—20 cm. alta. Stolones sat graciles, subtomentosi, foliis lingulatis obtusis vix

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 25

decrescentibus instructi. Folia amcene prasina leviter subglau- cescentia, parce pilosa, subtus +- subtomentella, anguste oblonga ]. elongato-oboblonga, obtusa. Scapus sat gracilis adscendens suberectus, simplex vel basin versus furcatus, inferne viridis et setulis tenellis albidis rarioribus glandulisque sparsis —- rario- ribus vestitus, superne sordide coloratus, fere depilatus et glan- dulis minutis crebre obtectus. Jnvolucra alta et sat angusta, basi ovata, parce floccosa, depilata, e glandulis nigris nume- rosis obscura. Squame anguste, basales pallida, obtuse, supe- riores lineales in apicem longum angustum acutulum attenuate. Calathidia sat magna radiantia sulphurea, flosculis paucioribus ;

ligule marginales + vittate.

1—12 = Inv. ; ae He2e Link 23-28 mi

I pascuis Alandize pluribi obveniens, plerumque sparsimn crescens.

P. lygea n. Herb. Pilos. Fenn. Il, n. 140.

Nigroglandulosa, flaviflora, 10—18 cm. alta. Stolones elon- gati, canotomentosi, foliis angustis distantibus. Folia firma, prasina lviter subglaucescentia, late oblonga 1. late lingulato- oblonga oblanceolata (superiora) apice szpe obliqua et bre- viter acuta, raro sparsim hirsuta, subtus virenti-tomentella. Pedunculi (1—4) subluridi, basi interdum vel medio raro fur- cati, floccosi, depilati vel setulis albis raris vestiti, superne cre- berrime nigroglandulosi.’ Znvolucra sat magna, basi rotun- data, ++ floccosa, depilata, e glandulis obscuris sat longis nume- rosissimis nigricantia. Squame subanguste, subulato-lineares in apicem angustum acutum attenuate, virenti-pallide, exterio- res sublaxe immarginate. Calathidia sat magna, maxime ‘flava radiantia; ligula marginales anguste, subremotee, lineales, striate.

10

Inv. ae D. 25—30, Lm. 1.8—2 mm.

A P. maura sat simili differt foliis firmis subglaucesc. prasinis subtus subvirentibus, pedunculo furcato, calathidiis flavioribus et ligulis angustioribus.

26 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

In Tavastia austro-orientali pluribi (Asikkala, Hollola, Kar- kola etc.) obveniens.

P. hypopta n., coll. Herb. Pilos. Fenn. Il, n. 141, f.

Sub hoc nomine designavi formas varias latifolias per fere totam Fenniam distributas, at plerumque valde parce obvenientes, P. subprasinate facie sat similes at folia magis glaucescentia et firma, subtus virentia, scapus szepe furcatus, squame invo- lucri exteriores submarginate. Calathidia fere P. clinantis vel suivalensis. Verisimiliter ex parte saltem sunt origine hybrida.

P. hypoptella n., coll.

Preecedenti confinis at gracilior, folia parce pilosa, pedun- culi superne glandulis, minutis crebre creberrime vestiti, invo- lucra depilata, crebre glandulosa, squamis angustis acutis, vix marginatis, ligulis angustis. Ex formis numerosis h. |. deseri- bendz modo sequentes: i

Var. 1., = var. demissa m. in Herb. Pil. Fenn. II, n. 142.

Humilis, latifolia, c. 8 cm. alta. Stolones -- elongati microphylli floccosi et dense villosi. Folia brevia, glaucescenti- prasina, oblonga lale oblonga obovalia, supra parce pilosa, subtus dense subtomentella. Pedunculus adscendens suberectus, ++ coloratus, simplex aut medio |. infra furcatus, sat floccosus, parce setulosus et abundanter glandulosus. Jnvolwerwm medio- cre, basi sat obtusum, floecosum, e glandulis crebris obscurum. Squame sat anguste, exteriores parum |. obsolete marginatz, superiores subvirellze in apicem longum angustum attenuate. Culathidium sat flavum, radians; ligule marginales anguste, striate. =—q,, D. 28—26, Lm. 1.7—2 mm.

Adhuc modo ad Ainola Tavastiz australis lecta. Forma confinis gracilior ibid. lecta (Hier. exs. II, n. 25).

Var. 2. Herb. Pilos. Fenn. II, n. 143.

Sat similis priori at altior (c. 12 em.), folia angustiora minus vestita, involucrum basi rotundatum haud constrictum,

Inv.

+ Song Gabe a a.

VA Las J

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 27

squam superiores lineari-subulate in apicem tenuissimum sub- chalybceum product, exteriores immarginate, calathidium flavum, ligule marginales remote.

Ad Vaiksy Tavastiz meridionalis locis subgraminosis parce.

sate D. 30, Lm. 2 mm.

Inv.

P. viridilivens n. —- Herb, Pilos. Fenn. II, n. 144, f. turge. scens et modif.

Subrobusta prasina circ. 10—15 cm. alta. Stolones +- longi supra colorati, foliis majusculis subincrescentibus. Folia g glauce- scenti-prasina, crassula at facile flaccida, oboblonga sub- lingulata, supra marginem versus parce hirsuta, subtus sat dense stellata subtomentella. Scapus adscendens crassulus, + colo- ratus, inferne subunifolius, furcatus, ramis simplicibus aut 2-ce- phalis, -t floccosus, sat dite nigroglandulosus et setulis firmulis obseuris sat densis subraris vestitus. Jnvolucra sat magna et sat lata, basi truncata medio constricta, basi sat dense, superne leviter floccosa, pilis sat longis obscuris immix- tis glandulis plerumque sat dite vestita. Squwame sat late, basales oblongo-subulate obtusz, dorso nigricantes, exteriores -+- obscure, subulatz acute immarginate, interiores virenti- plumbeew in apicem tenuem denudatum plumbeo- vel sordide livescenti-virentem acuminate. Calathidia flava radiantia; ligule marginales ee versus subdilatatee, subincise, +- striate.

Inv. ee a » De ewe,.<30. dam. -2>nam.

Ad Hdots6dla Isthmi karelici freqventer in pascuis macris sparsim crescens. Quoque ad pag. Gorka in regione swirensi. Specimina in Herb. Pilos. Fenn. distributa differunt statura robustiore, scapo magis colorato densius vestito, foliis latioribus late oboblongis |. oblanceolatis subtus pilis basi nigris magisque numerosis vestitis, involucris majoribus magis obscuris et pilosis.

Inv. a i D. 30—32, Lm. 2 mm. Habitu sat dissimilis quod ex magna parte a statione (denudato) pendet. Ad Héts6lé in latere clivi denudato et in

caespite prati.

28 J. P. Norrlin. Pilosellz boreales.

* vel var. erigens n. Hier. exs. Il, nm. 27.

Foliis angustioribus plerumque lingulatis subtus tomentellis |. leeviter tomentosis, scapo cauliformi vulgo erecto usque 30 cm. alto, sat gracili, magis floccoso, pilis brevibus raris glandulisque minutis vestito, involucris minoribus, dite floccosis pilis parcis pallidioribus glandulisque minutis sat numerosis, squamis angu- stioribus, cet. a preecedente differt.

In colli sabuloso ad Sirlaks par. Riisiilé Kareliz meri- dionalis copiosissime; subsimilis ad H6ts6lé pluribi.

P. aplotea n. Herb. Pilos. Fenn. UJ, n. 146.

Glaucescenti-prasina acutifolia, simplex, c. 10—17 em. alta. Stolones sat longi, floccosi et villosi, supra a= livescentes, foliis decrescentibus. Folia intense prasina viva subglaucescentia, media et superiora lanceolata anguste lanceolata, parce pilosa, subtus dense stellata tomentella. Pedwnculus simplex vire- scens, leviter floccosus, mediocr. glandulosus, fere depilatus. Involucrum sat magnum basi ovatum, floccosum, depilatum, glan- dulis obscuris sat abundanter obtectum. Squwame adpressve virenti-pallide, lineari-subulatee longe acuts, exteriores obsolete marginate, superiores apice breviter nude picts. Calathidiwm magnum maxime flavum, longe radians, ligule marginales

anguste, remote, extus striate.

ina a5 D. 30—35, Lm. 22.2 mm.

Parum insignis, adhuc modo ad Ainola Tavastizw meridio- nalis in campo sabuloso lecta.

P. lividipes n. —- Herb. Pilos. Fenn. H, n. 145.

Subsimplex obscura obtusifolia pleniflora, 10—15 cm. alta. Stolones sat longi longi, floccosi, supra livescentes. Fla obseura, oblongo-spathulata obtusa, supra sparsim rarius hirsuta, subtus leviter dense floccosa. Pedwneulus obseurus, lividus, plerumque adscendens, interdum basi furcatus, sat dense floccosus, sparse setuliferus et mediocr. |. parcius elanduliferus. Znvolucruwm majusculum basi ovatum, medio leniter

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 29

constrictum, dense floccosum, pilis brevioribus canescentibus glandulisque minutis immixtis dense vestitum. Sgwame subline- ares acute, sordide virentes, inferiores sublaxze et seepe tenuiter floccoso-marginat#, superiores apice violascentes breviter nudzx. Calathidium plenum valde flavum; ligule marginales leviter

vittatae.

oD e250) Lam! 2224 iim.

Habitu peculiari notisque sat insignis, unico loco ad Ai- nola Tavastize adhuc lecta.

Inv.

P. vitilis n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:ri 147, 148.

Gracilescens, pallidifolia, flaviflora, 10—20 cm. alta. Sto- lones elongati et sat graciles, foliis sat minutis lanceolatis acutis decrescentibus. 'olia sat brevia, tenuia, pallida intense pra- sina, plerumque late oblongo-lanceolata et ++ acuta, supra pilis raris, subtus virenti-tomentella leviter subtomentosa, cane- scentia. Pedunculus gracilis et tenax, adscendens, -+ colora- tus, inferne folioliferus et szpe furcatus, dense floccosus, pilis longioribus sat dense setulosus et superne minute diteque glan- duliferus. Jnvolucrum sat magnum, basi rotundatum oblon- gum, medio subconstrictum, + floccosum, pilis glandulisque tenellis immixtis dite vestitum. Sgwame adpresse, sordide virellz dorso obscuro, sat anguste et in apicem longum tenuem denu- datum -t coloratum obtusulum producte (intima acute), exte- riores immarginate. Calathidiwm sat magnum, fere maxime flavum, radians; ligule marginales subremote, subtus -+ striate.

Inv aaa D. 25—30, Lm. c. 2.2 mm.

A P. jodolepide subsimili mox distat foliorum colore pal- lido, indumento pedunculi et involucri coloreque calathidiorum. In Tavastia meridionali ad Ainola freqventer et in gregi-

bus magnis sepe crescens; quoque in par. Hollola. Sat precox. | P. reflexa n. Herb. Pilos. Fenn. Il, n:ri 149, 150; Hier.

exs. II, n. 28 (f. et modif.).

30 J. P. Norrlin,. Piloselle boreales.

Viridi-prasina, sat latifolia, ¢c. 12—15 (10—30) cm. alta. Stolones ++ elongati, foliis sat magnis vix decrescentibus. Folia prasina |. viridi-prasina obtusa, mollia, margine reflexa, supra limbo sparsim parce pilosa, basi petioloque szepius setulis

longis densis hirsuta, subtus leeviter floccosa densius tomen-.-

tella, exteriora late oboblonga —- spathulato-oblonga, superiora lanceolato-oblonga late oblonga |. oblanceolata. Scapus sat validus, erectus adscendens, coloratus, inferne subunifolius, fureatus, ramis simplicibus vel in fertilioribus 2-cephalis pedi- eellis sat brevibus, basi pilis longis albidis vetustate fulvescen- tibus conferte pilosus, ceter. sparse sat dense setuliferus medio glandulis sparsis, superne densis sat confertis vestitus. Involucra sat magna basi truncata, medio constricta, parcius floccosa vel in umbrosis fere nuda, e pilis et glandulis crebris obscura. Squama mediocres, sublineales +- pallido-marginate, basales obtuse, superiores subacute |. obtuse, dorso sat obscure, apice breviter nude et subcolorate. Calathidia lutescentia, subradiantia, sat magna; ligule marginales vittate vel fere evittate.

Inv. c. 1%, D. 30—35, Lm. 2.5—2.7.

In Tavastia australi pluribi et seepe abundanter obveniens, sparsim vel in gregibus crescens.

P. aurulenta n. Herb. Pilos. Fenn. Il, n. 151.

Furcata, erecta, obscura c. 20—30 cm. alta. Rlizoma gracile horizontale, parte superiore -+ verticale. Stolones longi eraciles, ex parte livescentes, floccosi et villosi, foliis minutis distantibus subzequalibus. Folia tenuia mollia, prasina obscura, subtus virenti-tomentella canofloccosa, supra sparsim rarius pilosa, exteriora plerumque late oblonga oblonga ob- tusa et szepe conspicue denticulata, superiora late lanceolata I, oblanceolata, fol. summum angustius. Scapus gracilis, strictus vel in apricis macris subadscendens, subunifolius, inferne vel raro medio furcatus, ramis erectis simplicibus, obscure virens

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 31

vel livescens, sat dense floccosus, inferne sat conferte albido- pilosus, glandulis raris, superne setulis tenellis 2—3'/, mm. longis sparsim sat dense glandulisque obscuris minutis abun- danter vestitus. Jnvolucra majuscula basi rotundata, haud con- stricta, ++ floccosa, glandulis minutis pilisque brevioribus apice canescentibus immixtis sat conferte vestita. Squame anguste adpressee, sublineales acute, subvirescentes, exteriores dorso lato, anguste obsolete marginate, superiores fere ad apicem -- coloratum vestitee. Calathidia majuscula, subradiantia, dilute subaurea, siccitate subcrocea, stylo concolore; ligule mar- ginales anguste striate. Inv. 2°, D. 26, 27, Lm. 1.8 mm.

Planta insignis et jam flosculorum colore facillime distincta; in viciniis templi par. Kurkijoki prope Ladogam occidentalem in latere montis locis graminosis vel macrioribus sat frequenter et pluribi sat copiose obveniens, sparsim lI. in gregibus minutis laxis crescens.

P. Thedenii n. Hier. exs. II, n. 29.

Glaucescens, obscura, macrocephala, c. 10—15 cm. alta. Stolones elongati firmuli parce vestiti, foliis sat magnis distanti- bus subdecrescentibus. Folia prasino-glaucescentia, firma et sat crassa, sat brevia et lata, obtusa |. breviter subacuta, bre- viter lateque petiolata, supra rarius sparse hirsuta, subtus virentia, leviter floccosa subtomentella. Scapus simplex vel furcatus, sat validus et firmus, adscendens, -- coloratus, leviter floccosus nigro-glandulosus setulisque obscuris firmulis sat dense sparsim vestitus. Involucra procera angusta, basi ovata oblonga infra medium leviter constricta, obscura. Squame lineari-subulate, dorso angusto obscure, floccosz, dense glanduli- feree et pilis obscuris vestitz, exteriores sordide obscuro virentimarginatz, superiores apice angusto nude et subcolorate. Calathidia flava, radiantia, flosculis rarioribus; ligule marginales striate.

32 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

13-14 6—7 Externa facie sat peculiaris origine incerta forsitan hybrida. In memoriam cel. K. F. Thedenii, floree holmiensis exploratoris meritissimi, denominata. Ad Holmiam in colli saxoso nonnullis locis anno 1878 legi.

Inv. Lm. 2.8—2.9 mm.

P. squarrosula n. Herb. Pil. Fenn. II, n. 153.

Subglaucescens, subsimplex, c. 20 (8—14) cm. alta. Sto- lones sat longi, floccosi et villosi, foliis sat magnis obtusis in- erescentibus. Folia sat mollia et glaucescentia, late lingulata late lingulato-lanceolata |. late oblanceolata, summa szepe acuta, parce pilifera, subtus dense stellata subtomentella. Scapus sat gracilis et debilis, simplex vel rarius infra medium furcatus, adscendens, superne parum coloratus, floccosus, sat abundanter glanduliferus et parcius setuliferus. Jnvolucra sat magna, basi ovoidea, parcius floccosa, fere depilata, e glandulis nigricantibus obscura. Squame mediocres, basales sat breves lineari-oblonge obtuse, cano-floccose et -+ albido-marginate, superiores sublineares fere ad apicem vestite, interiores in apicem angustum obtusulum nudulum et fere incoloratum atte- nuate, intime acuminate. Calathidia majuscula, parum |. vix radiantia, flavescenti-sulphurea; ligule marginales sub- remotae et apice subincisee, dentibus squarrosis, subtus obsolete vittatee vel fere evittate.

Inv. 1%, D. usque 28, Lm. c. 2.8 mm.

Locis macris graminosis ad Gorka in regione swirensi pluribi.

P. inclinans n. Herb. Pilos. Fenn. II, n. 152.

Glaucescens crassula c. 10 (6—20) cm. alta. Stolones erassuli, +- colorati, foliis sat angustis et minutis. ola sat crassa, sat glaucescentia, supra parce pilosa, subtus parce floc- cosa mediocriter tomentella, oboblonga 1. oblanceolata (in denudatis macris latiora et breviora). Scapus obliquus et ad- scendens, inferne folioliferus, medio 1. szpius infra furcatus, ramis simplicibus aut primario 2-cephalo, pedicellis brevibus,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 33

crassulus et flaccidus, fuscescens, parce floccosus, sparse setuliferus et usque ad basin abundanter glanduliferus. Jnvo- lucra sat magna, basi rotundato-truncata, medio constricta, floccis dense adspersa leviter floccosa, glandulis et pilis apice albidis sat dense vestita. Squwame sublate, exteriores obtuse albido-marginate, superiores subacutz, apice nude parum colo- rate. Calathidia flavescenti-sulphurea, +- radiantia, sat magna, centro plena; ligule marginales subremote plerumque leeviter striate. igs. .D-\80—S, am, ‘B.2—2.5: mm. A confini P. suzvalenst scapo obliquo fusco minus ramoso, -setulifero, involucris pilosis ligulisque latioribus, cet. facile distincta.

Nonnullis locis sabulosis sat copiose ad Ainola Tavastiz australis adhue visa.

Inv

P. Bomanssonii_ n. Herb. Pilos. Fenn, II, n. 155; Hier. exsicc. II, n. 30 (culta).

Glaucescens, robustula, brevi- et latifolia, ec. 10—18 em. alta. Stolones +- longi, foliis sat wequalibus, parce floccosi. Folia glaucescentia, glabra marginem versus parce pilosa, subtus leeviter floccosa, obovata spathulata (— late lingulata) obtusa vel brevissime mucronato-acuta. Scapus crassulus at facile laxus, adscendens, parum coloratus, inferne furcatus, ramis simplicibus |. I 2-cephalo, deorsum floccosus sparsim pilosus et parce glan- duliferus, sursum dense floccosus, glandulis minutis sat dite setulisque subobscuris dense (— sat conferte) rarius sparsim vestitus. Jnvoluwcra majuscula basi sat truncata ovata, plerum- que obscura, parce floccosa et glandulosa, pilis obscuris abundanter obtecta. Squame sat late, exteriores -+- albido- marginate, superiores in apicem sat angustum obtusulum nu- dum et breviter coloratum attenuate. Calathidia majuscula, breviter radiantia, maxime flava; ligule marginales late, extus leeviter vittatee vel fere evittatee.

o—, D. 26—30, Lm. 2.5

In Alandia ad Godby et Rangsby pluribi; Qvarnbo (J. O. Bomansson).

Inv. 3 mm.

34 J. P. Norrlin, Pilosellz boreales.

Var. tenwior, scapo humiliore gracili, involucro °/5, calathi- dio 20—30 mm. diam. ligulisque 2—2.2 mm. latis. In Alandia pluribi lecta. Specimina distributa sunt in Hier. exs. II, n. 31.

Nomen datum in memoriam clarissimi J. O. Bomansson, qui hane formam sat insignem detexit.

P. adfixa n. Herb. Pilos. Fenn. II, n. 156.

Glaucescens subsimplex angustifolia, 12—16 (—20) cm. alta. Stolones -- elongati, sat graciles, supra colorati, foliis mi- nutis subdecrescentibus. Folia angusta, glaucescentia obscura, supra pilis raris —~ solitariis, subtus mediocr. stellata leviter floccosa, intermedia lingulata obtusa |. acutiuscula, superiora anguste lingulato-lanceolata. Scapus sat gracilis adscendens suberectus, -- fuscescens, simplex vel rarius inferne furcatus ramis simplicibus, sat parce floccosus, setulis rarioribus, glandulis sat validis inferne sparsis superne crebris vestitus. Involu- crum sat magnum et angustum basi ovato-oblongum, parce floccosum depilatum sat conferte nigroglandulosum. Squame sublatze obscurz, basales pallid parce vestite obtuse, superio- res in apicem subangustum obtusulum attenuate, exteriores marginate. Calathidiwm flavidum majusculum subradians; ligule marginales late, apice incise, evittate.

Inv. ae D. 26, 27, Lm, 2.5—2.8 mm. Verosimiliter est planta hybrida, a P. communi et P. nudi- folio (in Herb. Pilos. Fenn. II, n. 157, 158 et Hierac. exs. Ul, n. 33, 34 distributa; quoque in Dahlst. Hierac. exs. IV, n:o 9 sub nom. Hier. psilophyllum) orta. Adhuc modo ad Godby Alan- dize unico loco macro arido maculam amplam minus densam

formans.

P. paroica n. Herb. Pilos. Fenn. I, n:o 159.

Glaucescens, crassula c. 9 (6—13) cm. alta. Rhizoma mediocre parte superiore crassum. Stolones longi erassiusculi, villosi et dense floccosi, foliis latis obtusis vel breviter subacu- tis, decrescentibus |. subzequalibus. Folia crassa, sat brevia, pallida viva intense glaucescentia, supra raro sparsim setosa,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. ao

infra leviter sat dense floccosa, costa et marginem versus parce pilosa, exteriora lingulato-spathulata, intermedia late obob- longa, superiores late lingulata obtusa vel late oblongo-lingulata. Scapus sat crassus, simplex vel inferne, raro medio, furcatus, ramis simplicibus 1. raro 2-cephalis (primarius), obliquus |. ad- scendens, sordide violaceo-fuscescens, dense floccosus sub- tomentosus, parcius glandulosus setulisque brevibus raris l. solitariis. Jnvolucra sat magna, basi ovoidea, medio con- stricta, ++ tomentella, sat dense glandulifera et plerumque parcius pilosa. Squame mediocres pallid, basales obtuse al- bidee, superiores subulato-lineares, apice seepe obtusulz et bre- viter picta, intimze pallido-virentes acuminate, inferiores tomento- marginate. Calathidia sat magna, subradiantia, sordide flave- scentia, flosculis paucioribus; ligule marginales sat late, lacerate, extus stria sat levi notate.

“=, D. 27 (82), Lm. 2.6 mm.

Variat in terra permacra scapo valde tenui involucrisque minutis. Planta forsitan ex origine hybrida at achenia evoluta tamen sat dite fert. Unico loco ad Nygard Tavastie meridio- nalis adhuc lecta; in viciniis forme confines adsunt. Florendi tempus longe durans.

Inv.

P. privigna n. —- Hierac. exsiec. II, 32.

Glaucescens, sat gracilis, furcata ec. 10 (8—16) cm. alta. Folia firma (in graminosis laxa) prasino-glauca, lingulata obtusa vel in denudatis breviter acuta, parce pilosa, subtus leeviter floccosa 1. densius stellata. Scapus sat gracilis, adscendens parum coloratus, furcatus et apice sepe 2-cephalus, floccosus, parcius glandulosus et setulis sat densis —— rarioribus hirsu- tulus. Jnvolucra mediocria, basi ovoidea l. oblonga, leeviter floccosa, pilis et glandulis minutis sat dense vestita. Squame mediocres lanceolato-subulate, superiores in apicem angustum obtusulum ++ coloratum product, intime acute, exteriores —t- marginate. Calathidia mediocria sublutew, flosculis paucio-

ribus; ligule marginales subtus plerumque intense striate.

Inv. —, D. (19—) 22, Ach. 2, Pp. 5 mm,

.

36 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

Locis saxosis prope Helsingforsiam pluribi at parce a. 1876 vidi.

P. ,,auriculeformis“ Auctt.

Duz forme subsimiles, ex origine hybrida, in Herb. Pilos. Fenn., dantur. Altera, Il n:o 161, crassula, humilis, 4—10 em. alta. Folia glauca crassa, sat brevia obtusa, late lingulata, pilis raris vel fere nullis, subtus sat dense leeviter stellata. Scapus adscendens crassulus parum coloratus, superne 2-cephalus vel fureatus, depilatus, floccosus glandulisque minutis abundan- ter obtectus. Jnvolucra leviter floccosa, crebre glandulosa, depilata. Squwame latiuscule, inferiores late albido-marginatie obtuse, superiores in apicem angustum obtusulum nudum atte- nuate. Calathidia fere ut in P. paroica at nonnihil flaviora et densiora flosculis interioribus tenuissimis. -— Achenia, in uno

9—9.3 E ag, D. 80—22,

Lm. 2.7 mm. Loco subdenudato juxta P. paroicam ad Nygard Tavastie.

Altera Herb. Pilos. Fenn. II, n. 160 gracilis angusti- folia 8—16 em. alta. Folza oblongo-lanceolata lingulata acuta, firma intense glaucescentia, parce pilosa, subtus mediocriter stellata leviter floccosa. Scapus gracilis coloratus, medio l. infra furcatus, ramis simplicibus, floccosus, depilatus, mediocriter glandulis minutis vestitus. Jnvolucra basi angusta, +- obscura parcius floccosa, depilata, sat dite glandulosa. Squame anguste, inferiores albicantes dorso glandulosa, superiores sublineares dorso obscure, vix marginate, in apicem angustissimum colo- ratum nudum attenuate. Calathidia omnino iisdem P. paroice similia modo minora et flosculis rarioribus, ligulis marginalibus stria ++ conspicua notatis. Achenia ex dimidia parte evoluta. Inv. °%/s5, D. 26, Lm. 2.7—2.8 mm. Juxta priorem loco macro duro crescens.

pecimine modo visa, sterilia videntur. Inv.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 37

P. suecica *conglobata (Brenn.); *P. interrupta m. manuscr, Hierac. exsice. II, n. 46.

Caulis crassulus, 3—4 dm. altus, infra medium 1—2-folius, inferne dilute virens pilis 2—2.5 mm. longis albidis rufobulbo- sulis sat dense —- dense hirsutulus, superne obscure virens -- livescens, parce stelligerus, setulis obscuris densiusculis vesti- tus, infra anthelam floccosus, sat conferte glanduliferus setisque nigris nitidis 3 mm. longis sparse hirsutus. Folia crassula, primo firmula at cito flaccida, glaucescentia in pallido-lutescen- tem nonnihil vergentia, opaca, spathulato-oblonga vel oboblonga, obtusa vel breviter mucronato-acuta, plerumque conspicue den- tata et repandula, marginibus costaque pilis brevioribus sparse densiuscule ciliata. Folia caulina basi lata apice szpe obli- qua breviter acuminata, inferius dentatum, superius oblanceolatum ]. anguste spathulatum, omnino denudatum vel costa ciliatum et levissime stelligerum. Anthela sat humilis, 5—10-cephala subumbellata vel corymbosa, ramis 2—4 approximatis canofloc- cosis parce setuliferis 1. depilatis, bracteolis sordide albidis apice et dorso rubello-livescentibus; acladium 6—7 mm. longum. Involucra obscura mediocria, basi rotundato-ovata, pilis subob- scuris parce et glandulis nigris sat abundanter obtecta. Squame mediocres, basales late pallido-marginat, superiores acute dorso nigricantes e viridi obscuro-marginate, apice plerumque leviter livescentes. Calathidia majuscula vel sat magna, pallide lutea (siccit. facile obscuriora), sat plena plana; stylus concolor 1. subsordidus; ligule tenues marginibus sepe subinvolutis, margi- nales distantes, subtus stria levi |. levissima angusta notate.

8.5—9 Bia? lc ae D. 22—28, Lm. 2—2.2 mm.

PP. suecicam var. connectentem et *P. asperulam (Hier. swecic. var. subfloribundum N. P.), quacum olim conjunxi, tangit et cum iis confluit, ab hac foliis efloccosis calathidiis pallidiori- bus et ligulis marginalibus tenuioribus et rarioribus vittatis, ab illa calathidiorum fabrica pilisque in parte inferiore caulis bre- vioribus et densioribus differt.

In Nylandia pluribi frequenter et in Tavastia meridionali mihi obvia,

Inv. c.

38 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

Var. 1. (vel forsitan forma genuina). Hierac. exsicce. Il, n:o 47.

Minor, caule inferne magis violascens, folia superiora valde concava minus denticulata eximie acuta, folium caulinum basi angustiore, involucris minoribus, squamis angustioribus magis acutis. Calathidiorum margo eximie interruptus.

75-8 1 94-98 Lm. 2—2.2 mm.

4.5—5’ Locis graminosis in Nylandia (Nurmijarvi) et Tavastia au- strali visa.

Inv.

Var. 2. laxior n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 163.

Magis gracilis et alta (usque 6 dm.) pilis seepe longioribus, folia angustiora acuta, anthela laxa bracteolis plerumque albidis, involucra basi ovoidea squamis basalibus subalbido-marginatis;

ligule marginales lzvissime vittate vel evittate. 7—8 z Inv. eer D. usque 25, Lm. 2 mm. In prato macro cespitoso ad Vaaksy Tavastie australis pluribi copiose; subsimilis quoque ad Herala par. Hollola et Korpi par Nurmijarvi.

*P. phlebophylla n. Hierac. exsicc. II, n:o 48.

Calathidiorum fabrica cum priore omnino congruens, sl colorem flosculorum paullum obscuriorem excipias, at habitu notisque sat est diversa. Caulis est firmior et glabrior basi intense violascens. Folia obscura plana marg. reflexa, subtus in planta viva pulchre venosa, tenuia at firma, basi violacea, superiora integerrima oblonga anguste oboblonga, parce ciliata; folium caulinum superius seepe in medio caulis adfixum costa stelligerum; involucra atroviridia squamis angustis longe acutis.

a D. c. 26, Lm. 2.2 mm.

In prato humido cespitoso ad Korpi (par. Nurmijarvi) Ny- landiz sat copiose; fere eadem in prato cespitoso ad Vaiksy Tavastiz.

Inv.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 39 P. *erythrocaulis n. Hierac. exsicc. I, n:o 49.

Gracilis glaucescens intense colorata, 2—3-cephala, 1.5—2.5 dm. alta. Rhizoma repens, stolones epigzeos elongatos graciles, coloratos, foliis increscentibus, exserens. Caulis adscendens gra- cilis, intense vinoso-coloratus, parce stellatus, sat dense glandu- losus, inferne subunifolius pilis sparsis densiusculis vestitus, infra anthelam dense stellatus et sat conferte glanduliferus (glan- dulis mixtis), depilatus. Folia glauca et precip. subtus violaceo- notata, brevia, oblonga late |. spathulato-lingulata in petiolo brevi lato decurrentia, nuda et fere depilata; folium caulinum reductum angustum calvum. <Anthela corymbosa subsimplex, c. 20 mm. alta, ramis 1—2 floccosis et crebre glandulosis, brac- teolis obscuris et apice -- rufescentibus. Znvolucra mediocria basi ovoidea, e fuscovirenti 1. plumbeo obscura, inferne parce stellata fere nuda, depilata. Squwame subulato-lineares in apicem angustum nudum obtusulum attenuate, dorso nigricante glandulis sat longis nigris crebre obtecte, exteriores late obscuro- marginatze (basales sepe pallido- vel albido-marg.), interiores mar- ginibus subvirellis. Calathidia sat magna, sat plana, pallide sulphurea (coloris fere P. auricule), flosculis sat remotis, stylo concolore; ligulze marginales evittate.

8.5 me : mae, De37-50< ban, 2a a,

In regione swirensi ad pag. Vosnesenje in devexo arenoso.

Inv

P. *cenea n. Herb. Pilos. Fenn. H, n:o 164.

A priore distat preesertim statura validiore, caule erecto (1.5—3 dm. alto), involucris majoribus, calathidiis magis obscuris et stigmate siccitate sordido. Cet. folia crassa et firma, anthelie rami inferiores 2-cephali, bracteolis pallidis glandulis validis, squame involucri parce pilose, inferiores albido-marginate, superiores e viridi-obscuro late marginate, ligule marginales levissime striate.

9—10 Inv. mer gpviet 26, Lm. 2.7 mm. In devexo arenoso ad pag. Hoétsdla Isthmi karelict.

40 J. P. Norrlin, Pilosellie boreales.

P. albiciliata Brenn. saltem ex parte; P. *metabola m, ma- nuser. Herb. Pilos. Fenn, II, n:o 165.

Firmula, prasino-glaucescens, 1.6—3 dm. alta. Rhizoma repens elongatum crassulum; stolones epigzi longi pro parte rufescentes. Cawlis suberectus, crassulus 1-folius, + stellatus, inferne pilis albidis brevibus (1—2 mm.) sat densis glandulisque raris, superne piceo- |. sordide rufescens setulis sparsis |. sat raris et glandulis sparsis densis vestitus, apice + floccosus parce setuliferus et conferte glanduliferus. F'olia prasino-glauca opaca firma, inferiora obtusa, intermedia et superiora lanceolata late lanceolata |. oblanceolata —- spathulalato-lanceolata vel late oboblonga in petiolum brevem et latum decurrentia, superiora +- acuta et apice szpe plicata, subintegerrima minute denticu- lata, efloccosa, marginib. et costa pilis brevibus (1 mm.) dense pubescentia, limbo plerumque depilata.. F'olzwm caulinum inferius in basi caulis adfixum evolutum costa stelligerum, infra medium caulis insertum sat minutum subtus szpe stellatum et apice parce glanduliferum, in medio vel superne valde reductum brac- teiforme. Anthela corymbosa, sat humilis et sape densa 4—6- cephala, cano-tomentosa, depilata |. setulis paucis glandulis sat longis et gracilibus frequentibus, bracteolis sordide albidis, ramis 2—3, approximatis vel inferiore distante, 1—2-cephalis, sat crassis rectis, pedicellis et acladio brevibus (c. 5—6 mm. long.). Jnvolucra subhumilia basi subtruncata, plerumque sat obscura, + stellata, parce vel parcissime pilosa et presertim basi crebre sat conferte glandulifera (inv. centrale vulgo dilu- tius et parcius glanduliferum). Squame basales late albido- marginate, inferiores acute, dorso obscure, szpius conspicue pallido-marginate, superiores sat late, in apicem nudum szpe virenti-plumbeum obtusulum vel subacutum sensim attenuate, exteriores dorso chalybeo-nigro marginibus dilutioribus sat pallidis, angustis vel rarius sat latis, interiores late e levissime viridulo subpallido-marginate. Calathidia lutea, stylo sicco obscuro; ligule marginales sat anguste, leeviter striate evittatee.

7.5—8 2 low; 04, D. 6.25.4. Bam Variat pilis foliorum et caulis rarioribus; variat quoque

involucris minus obscuris, pilis frequentioribus.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 41

Ad T6lé prope Helsingforsiam in devexo graminoso anno 1876 mihi copiose obvia; quoque aliis locis ibidem visa.

P. *atroviolascens n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 166.

A priore distat caule humiliore adscendente basi intense violaceo, foliis brevioribus et pallidioribus petiolo angustiore, pilis rarioribus et nonnibil longioribus.

Planta 1.2—2.5 dm. alta. Stolones sat graciles intense colorati. Caulis apice sat dense setuliferus. Folia pallida, sub- glauca, tenuia firmula, plicata et tortuosa, marg. et costa sparse pubescentia. Involucra basi ovoidea sparsim pilifera, squamis superioribus e subvirenti late pallido-marginate. Calathidia sat dilute lutea subsulphurea, stylo sordido sicco nigricante; ligule marginales subtus vitta brevi levissime notate vel fere con- colores.

Inv. I. °/5, D. 22—26, Lm. 2.2 mm.

In isthmo karelico ad pag. H6ts6la pluribi mihi obvia.

P. *pheostigma n. Herb. Pilos. Fenn. H, n:o 167; Hierac. exsice. II, n:o 50.

Subprasino-viridis, acutifolia, brevipila, 2—3 dm. alta. Rhizoma repens, gracile. Stolones epigzei, longi graciles, colorati, obtusifolii, vel breviores immersi. Caulis breviter adscendens vel sxepius erectus, sat gracilis, superne piceus vel sordide fusce- scens, basi breviter violaceus, infra medium 1- raro 2-folius, a- stellatus, usque infra medium glanduliferus, inferne pilis brevio- ribus (1.5—2.5 mm. long.) albidis mollibus crebris sat con- fertis, medio et superne setulis obscurioribus sparsis sat densis, apice floccosus, conferte creberrime glanduliferus et sparsim rarius setuliferus. Folia sat brevia, lanceolata late lanceolata acuta in petiolum sat angustum attenuata, tenuis- sime denticulata, tenuia mollia prasino-viridia plerumque pallida, supra glabra marg. pilis albidis 1—1.5 mm. longis sat dense ciliata, subtus costa crebre pilosa, limbo sparse raro pubescentia vel depilata, costa et margin. floccis parcissime ad- spersa. Folium caulinum plerumque minutum subtus floccis

42 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

adspersum. Anthela corymbosa sat humilis (15—26 mm. alta), 3—6-cephala, ramis 2 approximatis vel distantibus caulem sub- equantibus 1—3-cephalis, sat crassis pedicellisque brevibus (c. 5 mm. long.) canotomentosis et crebre glanduliferis; fere depilatis, bracteolis angustis albidis. Jnvoluwcra mediocria, basi ovoidea, obscura, sat dense stellata, glandulis nigris pilisque obscuris dense vestita. Squame basales angustee, late albido- marginate, superiores sat angusté lineari-lanceolate acute, mar- ginibus virentibus subobscuris, apice sepe obscure livescentes. Calathidia majuscula lutea et subsulphurea, sat obscura, plana, flosculis parum numerosis, stigmate vivo sordide virenti- fumoso sicco facile nigricante; ligule marginales extus apice levissimee vittatee vel fere concolores.

ea By 4. 9. dam. 22.9 ana, 4.5—5

A subsimili P. subpratensi distat statura humiliore, folliis pallidis parcius vestitis, pilis caulis brevioribus, anthela, calathi- diorum et styli colore.

In Tavastia australi ad Vaiksy mihi anno 1887 primo obvia, dein in Nylandia boreali pluribi visa; quoque in regione aboénsi ad Laxpojo par. Lojo lecta (Harald Lindberg).

Inv.

P. *xanthostigma n. —- Hierac. exsice. II, n:o 51.

A priore differt caule validiore magis virenti pilis 1—2 mm. longis dense vestito, foliis brevioribus et latioribus parum acutis, limbo depilatis, efloccosis, anthela 3—8-cephala, calathidiis dilute luteis stigmate concolore vel siccitate paul-

lulum subsordido.

ade! 2) 1: 26-37, tam, 25. mim:

In collibus pratorum in par. Nykyrka Isthmi karelici anno 1876 pluribi frequenter vidi; dein a. 1885 ad pag. Héts6la legi.

I ordin. inv.

P. *erythropoides n. Herb. Pilos. Fenn. I, n:o 169.

Gracilescens, glaucescens, 3—5 dm. alta. Rhizoma hori- zontale gracile; stolones epigei vel subhypogei. Cawlis gracilis

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XIl, n:o 4. 43

erectus |, adscendens, basin versus violaceus et superne -- colo- ratus, infra medium 2-folius, mediocriter stelligerus usque ad medium vel infra parce glanduliferus, inferne pilis albidis 2—3 mm. longis tenuibus conferte, superne setulis obscuris c. 2 mm. long. sparsim densiuscule vestitus, infra anthelam luri- dus, floccosus, sparse setuliferus et densiuscule glanduliferus. Folia glaucescentia sat pallida, longa et sat angusta, lingulata anguste oboblonga vel oblonga petiolata obtusa, tenuiter denti- culata, nuda, marg. et costa pilis brevibus (1—1.5 mm. long.) sat dense sparse vel rarius pubescentia. Poliwm caulinum inferius evolutum et plerumque —+- acutum, superius reductum subtus costa et marg. rarius limbo stelligerum. Anthela corym- bosa composita, 5—8-cephala, sat laxa ramis approximatis vel imo distante, gracilibus, inferioribus 2—3-cephalis caulem demum superantibus pedicellisque canofloccosis, fere depilatis glan- dulis parvulis paucioribis numerosis; bracteole albide an- guste; acladium 4—7 mm. longum. Jnvolucra cire. 7.5 mm. alta basi angusta, parce stellata, pilis apice canis glandulisque parcius vestita. Squame basales angustz subulato-lineares late albido-marginate, superiores sat angustz sublineares, in apicem longiorem acutulum vel breviorem obtusulum (inferiores) interdum leeviter livescentem attenuate, dorso obscuro angusto marginibus subvirentibus plerumque sat pallidis. Calathadia ra- diantia lutea, flosculis stylo sicco obscuro; ligule marginales anguste, remote.

In campo sat graminoso ad marginem sylve prope Upila Tavastiz australis anno 1876 sat abundanter mihi obvia, dein in isthmo karelico pluribi vidi; subsimilis et confines in Nylandia.

P. subpubens n.

Sub hoc nomine conprehendo gregem varias formas confines, preesertim in regione swirensi obvenientes, conplectentem (et for- sitam cum P. pubente N. P. jungendas) statura gracili, foliis angustis pallide viridibus et lseviter subglaucescentibus pilis bre- vibus vestitis, foliis caulinis costa vel pagina inferiore stellige- ris, involucris sat parvis (6—7 mm. altis), glandulis eaulis et

i aS

J. P. Norrlin, Pilosellie boreales.

anthele minutis minutissimis. Rhizoma gracilis repens, sto- lones subhypogei vel epigeei.

Var. 1 (Il. subsp.) erythropa n. Hier. exsicc. Il, n:o 52.

Caulis 2—4 dm. altus, -- rufescens 2-(1-)folius, parce floccosus et usque infra medium glanduliferus, inferne pilis c. 2 mm. longis sat dense sat conferte pilosus, superne sparse setuliferus, infra anthelam floccosus, setulis obscuris brevioribus sparsis glandulisque valde minutis crebris -— sat confertis obtectus. Folia angusta, lingulata sublinearia obtusa, inte- gerrima, pallida glaucescenti-viridia, superiora margin. et costa pilis tenellis brevibus (c. 1 mm.) sat dense pubescentia et sepe parcissime stelligera; folia caulina acuta vel subacuta costa et marg. stellata parce floccosa. Anthela corymbosa 3—10-ce- phala, sublaxa, ramis 2—3 caulem superantibus, leviter tomen- tellis, glandulis pusillis crebris confertis setulisque obscuris raris fere nullis; bracteole albido-marginatz apice seepe sub- rufescentes; acladium c. 7 mm. longum. Jnvoliucra sat parva (c. ‘/4), sat parce floccosa, mediocriter glandulosa et pilosa. Squame mediocres, subulato-lanceolate, inferiores acute late albido-marginate, superiores in apicem acutum I. subobtusum attenuate, e virenti late pallido-marginatee. Calathidia \ute- scentia; stvlus siccitate fuscescens.

Ad Mjatusova regionis swirensis in pratis passim obveniens, copiose vel parcius crescens.

Var. 2 (I. subsp.) impleta n. Herb. Pilos. Fenn. H, n:o 170.

A precedente differt prasertim caule parum rufescente superne setulis obscurioribus (c. 1.5 mm. long.) glandulisque den- sius vestita, foliis latioribus, flaccidis marg. reflexis saepius repan- dulis vel denticulatis, foliis caulinis sat obtusis, anthela setulis sparsis nigris bracteolis inferioribus obscuris, squamis involucri obscurioribus, calathidiis dilute luteis flosculis frequentioribus densis, stylo concolore siccitate subsordido, ligulis extus apice submaculatis.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 4D b]

6. =

fy 2e

, D. 22—24, Lm. 2.6 mm.

In Aor graminoso sat copiose et nonnullis aliis locis parcius ad Vosnesenje regionis swirensis.

Inv.

P. *subswirensis n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 171.

Humilis, brevifolia, 3—8-cephala, c. 2.5 dm. alta. Rhizoma repens; stolones graciles epigzi violacei, foliis brevibus rotun- dato-obtusis. Caulis adscendens |. erectus, inferne livido-viola- scens superne sordide coloratus, infra medium 1—2-folius, parce floccosus, setulis ec. 2 mm. longis sat densis et superne glandulis minutis sparsis sat densis vestitus, infra anthelam tomen- tellus crebre glandulosus et sat dense setuliferus. Folia brevia, sat pallida glaucescentia, oboblonga lingulata, petiolo lato, apice spe brevissime acutiusculo recurva, costa et marg. pilis 1 mm. long. dense pubescentia costaque parce stelligera; folia caulina sessilia, breviter acuta, subtus apicem versus stellata, costa dense stelligera. Anthela corymbosa sat humilis, ramis crassulis, tomentellis, glandulis minutis dense vestitis, setis raris vel fere nullis; craig latee albidze; acladium c. 5 mm. long.

Involucra minora c= > mm.), parce stellata, sparsim pilosa

4— a et sat crebre glandulifera. Squwame late, inferiores subulate, albido-marginatz. Calathidia dilute lutea, flosculis stylo sicco obscuro; ligule marginales extus breviter vittate vel concolores,

A subsimili P. swirvensi differt statura minore, foliis palli- dioribus magis pilosis et stelligeris, ramis anthele tomentellis, squamis involucri pallidioribus, late marginatis.

In versura agri cum P. swirensi et seq. ad Gorka juxta fluvium Swir.

*P. papyrodes n. Hierac, exsice. II, n:o 55.

A priori differt foliis obscuris subviridibus tenuissimis mollibus marg. reflexis apice rotundatis subtus pubescentibus, squamis involucri obscurioribus.

Ad Gorka regionis swirensis in prato et versura agri.

46 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

*P. nemophila n. Hierac. exsicc. Il, n:o 54 (var.).

Habitu P. subpratensi sat est similis at foliis valde flacci- dis pilis brevioribus densius’ pubescentibus subtusque magis floccosis, caule pilis brevioribus vestito, anthela glandulis valli- dioribus, involucris humilioribus squamis latioribus obtusis, cala- thidiis obscure luteis, stigmate sordido siccitate fere nigricante, distincta.

Formis variis przsertim in Karelia australi et isthmo kare- lico margines sylvarum et pratorum lucosque juveniles frequenter incolens; quoque in Tavastia australi visa. In Hierac. exs. datur forma sat recedens calathidiis subaureis letis; invol. 7.5—8/4.5—5 basi ovoida, Lm. 2.4 mm.

*P_ colobima n. Hierac. exsicc. II, n:o 56.

Obscure virens, obtusifolia, 3--6-cephala, 1.5—3 dm. alta. Rhizoma gracile elongatum; stolones epigei |. subhypogeei.

Caulis gracilis mediocris, erectus, sordide virescens, basi violaceus, superne obscurus, infra medium 1—2-folius, inferne setulis mollibus 1.5—2.5 mm. long. dense sat conferte hirsu-

tulus, superne leviter floccosus, setulis subobscuris sat densis glandulisque sparsis vestitus, infra anthelam canofloccosus, setulis obscuris 2—3 mm. long. densiusculis glandulisque confertis ob- tectus. Folia exteriora plerumque emarcida, intermedia et supe- riora obscura viridia subprasina sat opaca vel paullulum niti- dula, mollia et facile flaccida, oblonga late lingulato-oblonga rotundato-obtusa, efloccosa, supra fere glabra, subtus margin. pilis 1—1.5 mm. longis sparsis sat densis, costa densis, pube- scentia. Foliwm caulinum inferius magnum latum concavum et carinatum subspathulatum obtusum |. brevissime acuminatum, superius sessile, oblongum breviter acutum, costa stelligerum. Anthela humilis, ramis 2—3, 1—3-cephalis, canotomentellis, dense glanduliferis, setulis sparsis raris. Jnvolucra sat parva, basi obtusa, +- stellata, glandulis minutis pilisque canescentibus basi nigris dense vestita. Squame late, basales subtriangulares late albido-marginatez, superiores in apicem angustum fuscescen- tem acuminate, exteriores dorso nigro e subviridi obscuro-

Lay

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica XII, n:o 4. 47

marginate, interiores e subviridi late pallido-marginate. Cala- thidia obscure lutea majuscula plena et convexiuscula, flosculis

stylo sicco sordido obscuro; ligule marginales apice leviter maculate. 7.3—7.$ Inv. oS, D, 22—25, Lm. 2.3—2.5 mm. ahd jo

In prato alnifero solo subturfaceo in monte Naapurinvaara Ostrobotniz kajanensis.

P. lagarotes n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 172.

Gracilis, prasino-virens angustifolia, 2—3 dm. alta. Rhizoma tenue; innovatio per rosulas stipitatas et stolones immersos vel epigeos. Caulis sat gracilis erectus et sepe flexuosus, pallidus, superne fuscescens, 2-folius, mediocr. stellatus, usque infra me- dium glanduliferus, inferne pilis albidis c. 2 mm. longis sat conferte hirsutulus, superne sat dense dense breviter setuli- ferus, infra anthelam floccosus, sparse sat dense setosus et crebre glandulosus. Folia pallide viridia subprasina, tenuia et valde flaccida, anguste oblonga |. lanceolata lingulato- |. lineari-lanceolata, superiora acuminata et apice spe plicato recurva, in petiolum latum alatum decurrentia, supra pilis 1—1.5 mm. longis marg. versus sparse vestita, subtus sparse sat dense pubescentia (exter. parcius), efloccosa. Folium cauli- num inferius magnum, sessile basi semiamplectens, apice acuminato recurvum, costa parce, marg. parcissime stellatum, superius in medio caulis vel infra insertum sat evolutum sessile acuminatum, costa et marg. flocciferum. Anthela humilis (10— 16—20 mm. alta) corymbosa, densa, 4—10-cephala, ramis ap- proximatis canotomentosis dense glanduliferis et sparse setuliferis, bracteolis albidis. Jnvolucra ce. 8 mm. alta sat angusta, parcius stellata, colore |. obscuriora et tum sat ‘crebre glandulifera par- ciusque pilosa, |. pallidiora glandulis rarioribus at pilis frequen- tioribus vestita. Squame anguste subulato-lineares longe acute, basales albido-marginate, superiores marginibus obscurioribus vel pallidioribus, subvirentibus, apice incoloratz vel sublive- scentes. Calathidia lutea, stylis vivis et siccis concoloribus; ligule marginales concolores |. subtus leeviter striatie.

48 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

Externa facie P. fennicam *amplectentem, angustifoliam, valde zmulat at squamis involucri angustioribus longe acutis distincta.

In devexo subgraminoso ad TO6l6d prope Helsingforsiam unico loco sat copiose anno 1876 inveni.

P. cherophylla n. Hierac. exsicc. II, n:o 57.

Obscure viridis, pleiocephala, ¢. 2.5 dm. (1.5—8; culta 5 dm.) alta. Rhizoma repens sat gracile. Stolones graciles violacei, epigeei vel hypogei. Caulis obscure virens inferne vio- laceus, 2-folius, pilis crebris confertis obscuris vel sordidis 2.5—3 mm. longis et supra medium glandulis minutis sparsis vestitus, superne usque infra medium stellatum vel leeviter floc- cosum. Folia saturate viridia obscura nitidiuscula, exteriora facile emarcida, anguste oblonga |. oblanceolata acuta (superiora) ++ denticulata, supra marginem versus sparsim pilifera 1. fere glabra, subtus pilis brevibus (1—1.5 mm. long.) sparsim den- siuscule pubescentia, costa stellata. Folia caulina sessilia, acuta costa floccosa et pagina inferiore apicem versus sepius stelli- gera. Anthela corymbosa composita, sat conferta, 5—15-cephala (culta 30-ceph.), ramis caulem superantibus sat gracilibus paten- tibus, tomentellis, sparse parce setuliferis et sat dense glan- duliferis, bracteolis angustis albidis, acladio et pedicellis c. 5 mm. longis. Jmnvolucra minora, sat lata, basi parum truncata medio constricta, obscura, pilis glandulis et floccis mediocriter vestita, Squame sat anguste, sublineares obtuse, exteriores sublaxe, inferiores late albido-marginatz, superiores apice sat lato |. sub- angusto violacewx, exteriores subplumbez late obscuro- vel subpallido-marginate. Calathidia majuscula, vitellina, stylo subsordido siccitate obscuro nigricante; ligule marginales sat angustz distantes subtus levissime vittate et apice rufopunctate.

wees D. 22—25, Lm. 1.8—2 mm. in specim. cultis.

Variat pilis brevioribus et rarioribus. Ad Nevala in par. Pielisjairvi Karelize borealis adhuc modo lecta (E. A. Wainio).

Inv.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 49

P. pericausta n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 173; Hier. exsicc. I], n:o 58.

Externa facie P. Sealant sat zmulat at robustior, foliis rosularibus lanceolatis subtus stellatis, folio caulino in pagina inferiore dense stellato lviter floccoso, supra svepe stellato et flosculis subtubulosis mox diversa.

Folia plerumque viridia et leviter glaucescenti-prasina, mollia |. in graminosis fertilioribus firmula et magis prasino- glaucescentia. Jnvolucra basi ovoidea subtruncata, obscura, mediocriter vestita. Sqwame superiores sublineares sat anguste, apice nudo incolorato sat lato obtusz vel subacute. Calathidia flosculis diu tubulosis vel semitubulosis sat distantibus, inte- rioribus subfulvis vel obscure citrinis; ligule marginales spe -- laceratez, ferruginez, subtus stria rufo-purpurea notate.

Inv. ~, D. c. 22 (20—25), Lm. 2.3—2.7, Ach. e. 1.1, Pp. c. 4.5 mm.

Ad Vaiksy in Tavastia australi pluribi in pratis aliisque locis graminosis; Sysma (L. A. E. Allén). Sat similis quoque

in Luhanka (E. A. Vainio) et Kuhmonen Tavastiee.

P. (decolorans) *calolepidea n. Hier. exsicc. II, to 62.

Leete viridis diluta pleiocephala, 5—7 dm. alta. Rhizoma sat tenue repens vel subobliquum. nnovatio per stolones hypo- gos vel rarius subepigeos et rosulas_ stipitatas. Caulis_sat gracilis -—- mediocris, erectus, viridis basi violaceus superne livido- fuscescens, 2—3-folius, sat dense stellatus, setulis tenellis albis inferne 2.5 mm. longis confertis, medio 2 mm. longis’ densis vestitus, superne usque ad medium parce glanduliferus, apice leeviter floccosus, setulis sat obscuris 3—3.5 mm. longis sparsim

glandulisque sat parvis crebris obtectus. Folia 1—4 (exteriora , ee: 120—140\ , _ eS interdum fere omnia) emarcida, magna (c. ea, leete viridia diluta, oblonga vel oblongo-lanceolata, integerrima vel tenuissime

4

50 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

denticulata, efloccosa, pilis brevibus (1—1.5 mm.) sat dense pu- bescentia; folium caulinum inferius prioribus subsimile costa parce floccifera, superius (prope caulis medium) sessile, lanceo- latum acutum, subtus parcissime flocciferum vel fere efloccosum. Anthela corymbosa composita 8—16-cephala, ramis 3—5 appro- ximatis 1. imo -k remoto, canofloccosis, setulis obscuris sparsis vel raris, glandulis minutis sat confertis, bracteolis albidis in- structis, pedicellis brevibus, acladio 6—10 mm. longo. Involucra 7.5—8 mm. alta, basi dense floccosa, cet. in squamarum dorso parce floccosa et glandulis minutis pilisque subobscuris medio- criter vestita. Squame basales anguste, obtuse, albido-margi- nate, inferiores lineari-lanceolate sat anguste late albido-virenti- marginate, superiores mediocres latiuscule, sublineares in apicem breviorem obtusulum vel subacutum nudum livido- vel roseo-violaceum attenuate dorso obscure subviridi-marginate. Calathidia flosculis distantibus subcroceis vel fulvescentibus; ligule marginales extus stria breviore |. longiore notate.

Rossia borealis, Petshora, Pishma ad Novoshilova in prato humido inter gramina alta (A. O. Kihlman).

Ad rivulum Polovinnyi in prato am. Kihlman legit formam vel modific. caule crassiore 3—5 dm. alto magis colorato, pilis infra anthelam brevioribus, involucris fere efloccosis, ligulis minus ob- scuris leevissime striatis, qua verosimile pro forma primaria salu- tanda. Ibid. quoque alia forma est lecta folio caulino spathulato apice acuto, et tertia caule gracili apice setis 3—4 mm. longis, foliis dentatis, involucris paucis (3—4) obscurioribus et magis floceosis, calathidiis subfulvis ligulis marginalibus extus vitta levi instructis. Etiam varietas vel subspecies (vel hybrida?) sat recedens caule setis brevibus, involucris nudis setis apice albi- dis squamis angustis in apicem longum acutum longe et intense coloratum attenuatis, pulchre marginatis, cum prioribus crescit.

P. Kihlmani n. Hierac. exsicc. II, n:o 60.

Leete viridis, robusta magni- et longifolia, 5—10-cephala 3 a 4 dm. alta. Rhizoma repens vel subdescendens. Innovatio

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 51

per stolones hypogzos vel subepigzeos elongatos crassulos +- coloratos aphyllos. Cauwlis sat crassus erectus |. subadscendens, pro magna parte intense fuscorufescenti-coloratus, 1—2-folius, dense stellatus, setulis albidis 3—4 mm. longis crebre hirsutus et usque medium parce glanduliferus, infra anthelam floccosus, sat dense glanduliferus et setulis obscuris densis sat confertis 100—140 14—20 lanceolata vel oblanceolata vel oblonga (exteriora), superiora in petiolum alatum sensim attenuata, setulis vel pilis albidis c. 2 mm. longis sat dense in utraque pagina pubescentia, subtus dense |. sat dense stellata costa plerumque colorata densius vestita. Folium caulinwm inferius magnum, subsessile forma fere priorum at magis acutum; superius valde reductum acumi- natum subtus + floccosum. Anthela corymbosa ramis 2—3 distantibus |. imo longe remoto apice 2 pluricephalis, cano- floceosis, glandulis crebris sat confertis et setulis obscuris 3—5 mm. long. sat densis bracteolisque angustis sordidis pallido-viren- tibus instructis, pedicellis brevibus, acladio 10—15 mm. longo. Involucra 9—10 mm. alta, sat angusta, obscura vel nigricantia, sat dense floccosa, pilis obscuris glandulisque sat parvis crebre vestita. Squame basales minute anguste + conspicue pallido- marginate, superiores mediocres lineari-lanceolate in apicem sat longum et sat angustum acutiusculum obscure violaceum breviter nudum attenuate, dorso carinato sat late vestitee mar- ginibus virenti-obscuris. Calathidia magna obscura (fulva), ligule marginales subtus stria lata rufo-purpurea sat intensa vel leviore ornate.

vestitus. Folia 2—3 magna mm. ) plerumque anguste

Variat pilis brevioribus; variat quoque foliis caulinis latio- ribus squamis involucri dilutius marginatis.

Speciem hane notabilem, foliis et pracipue anthela invo- lucrisque magnis obscuris dense vestitis basi angustis ab omni- bus confinibus facillime distinctam in prato macro prope rivu- lum Polovinnyi ad Pishma Rossiz borealis detexit preclarissi- mus A. O. Kihlman.

52 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

P. *lychnea n. Hierac. exsicc. II, n:o 61.

Leete viridis, brevipila) 4—5 dm. alta. Rhizoma breve repens vel descendens sat gracile. Caulis gracilis, erectus, viridis basi breviter rufescens, 1—2-folius, parcius floccosus, inferne pilis tenellis albidis 1—1.5 mm. longis, superne setulis subob- scuris 1.5—2 mm. long. obtectus, usque ad medium densiuscule glanduliferus. Folia pauca, lete et dilute viridia, exteriora obob- longa late oboblonga, superiora lanceolata longe acuta pilis ce. 1 mm. long. sat dense pubescentia, supra efloccosa |. medio parcissime stellata, subtus limbo parce costa densius floccosa; folia caulina densius stellata, superius reductum. Anthela sat laxa, umbellata, 20—30 mm. alta, 4—11-cephala, ramis 3—7, gracilibus obscuris, parce floccosis pedicellisque c. 5 mm. longis glandulis minutis densis et setulis obscuris tenuissimis 2—3 mm. longis sparsis vel infra capitula frequentioribus vestitis, bracteolis obscuris. Jnvolucra 6.5—7 mm. alta, nigricantia, parce stellata, pilis obscuris 1—2 mm. longis glandulisque parvulis sat dense obtecta. Squame anguste, lineares obtuse, inferiores pallide virenti-marginate, superiores virenti-nigra apice rufo-purpurez, exteriores margin. obscuris argustis instructe I. fere immarginate, interiores dorso angusto nigricantes margini- bus virelli-pallidis. Calathidia mediocria croceo-aurea vel ful- vescentia (ut vid.); ligule marginales apice vitta brevi rufa lzevi- ter notate vel fere evittate.

Habitu notisque variis cum P. flammea, preesertim forma ejus quadam ex Aune Norvegie congruit, at foliis plerumque acutis, setulis anthele tenuioribus, involucris minoribus parcius floccosis et glandulosis, squamis angustioribus parum virentibus ligularumque colore mox distincta.

In prato prope pag. Novoshilova ad Pishma Rosize borealis (A. O. Kihlman),

P. *gorkense n. Herbar. Pilos. Fenn. Il, n:o 176; Hier. exsicc. II, n:o 66 (forma).

Intense prasina mollifolia, 6—13-cephala, 3—5 dm. alta. Rhizoma repens sat gracile et plerumque ++ breve, stolones

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 53

epigeos florendi tempore locis denudatis exserens. Caulis medio- cris, virescens, basi breviter violascens, inferne 1—2-folius, floc- cosus glandulis sat gracilibus usque ad medium et pilis basi coloratis 2—3 mm. long. sat dense vestitus, infra anthelam fuscescens setulis obscuris glandulisque numerosis obtectus. Folia intense prasina e cesio glaucescenti-pruinosa, plerum- que obscura, undulata, mollia et siccitate facile corrugata, inter- media et superiora oboblonga vel oblanceolata acuta (superiora), tenuissime denticulata, sparse sat dense pilis 1.5 mm. longis vestita, supra parce subtus ++ dense stellata; folia caulina bre- viter acuminata. Anthela corymbosa, ramis approximatis tomen- tellis pedicellisque virentibus sparse setuliferis et glandulis sub- cerinis sat crebre obtectis; bracteole szepe subvirentes subalbido- marginate; acladium 8—10 mm. longum. Jnvolucra minora, basi ovato-rotundata, medio leniter constricta, e subvirenti ob- scura, mediocr. floccosa, glandulis numerosis sat minutis pilisque obscuris sat longis sparsis sat densis obtecta. Sqwame fere lineares, parum acute, basales late albido-marginate, ceterse exteriores dorso viridi-nigre, marginibus sat angustis obscuriore vel pallidiore virentibus, interiores late virenti-marginate. Cala- thidia majuscula obscure lutea, stylo sicco sordido vel obscuro.

Inv. ‘/4, D. 22—25, Lm. 2.2—2.3 mm.

Variat pilis brevioribus foliis latioribus, cet. Ludit flosculis tubulosis (in Hierac. exs. II distributa).

Locis graminosis presertim prope agros ad Gorka regionis swirensis frequentissime et seepe copiosissime.

P. *farrea n. Hier. exsicc. Il, n:o 68.

A P. (septentrionali) *exserente subsimili anthela et apice caulis albido cano-tomentello depilato et eglanduloso, invo- lucris fere depilatis basi tomentellis superne sepe dense floc- cosis nec non calathidiis majoribus distincta.

Caulis fere omnino calvus, superne modo parce floccosus, mollis et flaccidus. Anthela szepius oligocephala paniculata, ramis remotis longe distantibus vel interdum approximatis subumbellata bracteolis virenti-pallidis vel apice rufescentibus. Involucra basi ovoidea, grisea sat obscura, glandulis raris;

A4 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

squam mediocres vel latiuscule dorso et margin. fere conco- lores. Calathidia mediocria e sulphureo dilute lutea (paullum quam P. awricule obscuriora), flosculis rarioribus,

iny, SO" 48-22 iim. 3.5—4

Locis siccioribus in Karelia australi et ladogensi passim vel sat frequenter obveniens.

P. *tenebricans Norrl. Hierac. exsicc. II, n:o 69.

In latere montis graminoso ad Kurkijoki Kareliz copiose visa; quoque ad Niskapietilié par. Rautjaérvi pluribi.

basi rotundata vel truncatula, calath. e sul-

phureo sordide lutescentia, D. 15—16, Lm. 2 mm.

Inv.

P. *rhyponta n. Hierac. exsicc. [I, n:o 70.

A priori distat foliis latioribus, calathidiis majoribus non- nihil flavioribus et densifloris involucrisque majoribus et latio- ribus medio leviter constrictis.

775 DT 18-92 mm.

45—)’

Ad Kurkijoki Kareliz ladogensis cum priore at parcius.

Inv.

P. melanophea n. Herb. Pil. Fenn. II, n:o 182.

Rhizoma breve descendens aut locis mollioribus repens crassulum. Innovatio per rosulas sessiles |. stipitatas |. stolo- nes brevissimos apice rosuliferos foliis subtus stellatis. Caulis sat gracilis, 3.5—5.5 dm. altus, 1—2-folius, inferne fere calvus sparse |. densiuscule stellatus et setulis 1.5—2.5 mm. Jongis vestitus, superne glandulis raris et setulis sordidis 1—2 mm. long. obtectus parceque floccosus, apice leviter floccosus et sparse densiuscule glandulosus et setuliferus. Folia glaucescentia opaca et sat mollia, media et superiora oblanceolata lanceo- lato-lingulata 1. anguste lanceolata, plerumque acuta vel acu- minata, minute denticulata, limbo glabra et efloccosa, margini- bus parcissime et costa sparse pilis 1.5—2.5 ciliata, costa inter- dum floccis rarissimis adspersa. Foliam caulinum inferius evo-

Or or

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4.

lutum oblanceolatum acuminatum costa floccosum marg. parce stellata. Anthela paniculata, humiliore vel altiore, superne densa, complanata, ramis 2—4, fastigiatis caulem demum superan- tibus inferioribus szepe longe distantibus, apice 2—8-cephalis, sat gracilibus, floccosis, setis raris, glandulis sparsis densi- usculis, bracteolis virenti-obscuris instructis, acladio et pedicellis brevibus crebre glanduliferis et +- setuliferis. Involwera mi- nora (7—8 mm. alta) nigra, parce floccosa, pilosa et glanduli- fera. Squame mediocres, exteriores nigrve unicolores, supe- riores oblongo-lineares obtusule. Calathidia sat parva (18 mm. diam.) eximie diluta, flosculis plerumque tubulosis.

In isthmo karelico ad pag. Hétsdla et prope stationem viz ferreee par. Nykyrka locis sabulosis graminosis (in versuris agri cet.) pluribi visa.

P. coracodes n. Hierac. exsice. Il, n:o 71.

Glaucescens brevifolia, glabra 2—3 dm. alta. Rhizoma breve descendens rosuliferum. Cauwlis adscendens curvulus, 2—3-folius, inferne viridis et fere calvus superne piceus parce floccosus setulis obscuris c. 2 mm. long. et glandulis sparsis, apice candéfloccosus setulis glandulisque densiuscule vestitus. Folia 4—-6 brevia, crassula, e lutescenti glaucescentia, fere glabra et nuda, modo costa et petiolo parce ciliata, exte- riora spathulato-lingulata, intermedia et superiora lingulato-oblonga costa parce floccifera. Folia caulina sessilia apice acuto violaceo-livida, subtus costa floccosa, marginibus dense limbo mediocr. stellata. Anthela corymbosa, 6—10-cephala, ramis 2—3 approximatis cano-tomentellis setuliferis et glanduliferis, bracteolis obscuris. Involucra ec. 8/4,,—5 mm. basi rotundata, medio constricta, sieca e chalybeo-atra 1. fusco-atra sublivida, parce floccifera, pilis sat obscuris c. 1.5 mm. long. et glandulis minu- tulis mediocriter (in squamarum carina) vestita. Squame sat late, basales deltoideo-lineares obtuse unicolores, superiores lineari-oblonge in apicem sat longum obtusum |. subacutum attenuatee, exteriores marginibus glabris coloris dorsi. Calathidia sat parva (17 mm. diam.) flosculis eximie tubulosis, sat flavis.

56 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

Ad pag. H6étsdla, par Nykyrka isthmi Karelici, in devexo prati macro anno 1885 parce visa.

P. empeda n. Hierac. exsicc. II, n:o 72.

Sat gracilis, glaucescens, 3—10-cephala, 3—4.5 dm. alta. Rhizoma breve descendens vel subrepens, flagella prostrata exserens; innovatio per rosulas sessiles (et stolones?). Caulis sat gracilis at tenax et firmulus, + coloratus, deorsum 1—2-folius, inferne nudus setulis pallidis basi e livido nigro-bulbosis 2.5—3.5 mm. longis densiuscule dense hirsutus, superne parce floc- cosus, sparsim glanduliferus et setuliferus, infra anthelam floc- cosus dense glandulosus setisque subobscuris basi nigris 2—3 mm. longis sparse densiuscule vestitus. Folza firma glauca siccitate aliquantulum lutescentia, superiora oblongo- |. lanceolato-lingulata vel anguste lingulata, efloccosa, limbo glabra, costa sparsim sat dense hirsuta, marginibus inferne parce, petiolo densius ciliata. Foliwm caulinum inferius evolutum acutum costa den- sius setosum, efloccosum. Anthela corymbosa, ramis 2—5 distan- tibus, floccosis parce setuliferis sat dense glanduliferis, acladio 4—7 mm. longo. Jnvolucra sat parva et lata, basi rotundata subtruncata, sordide obscure-virentia vel virenti-fusca, parcius floccosa, glandulis parvis pilisque 1.5—2.5 mm. longis basi nigris densiuscule obtecta. Sguame basales valde anguste late pallido- marginate; superiores lineari-lanceolate in apicem sat longum angustum acutulum dorso seepe fuscescentem attenuate, exte- riores e subvirenti obscuro-marginate. Calathidia mediocria e sulphureo-lutescentia sat diluta, flosculis diu subtubulosis, ligulis marginalibus apice plerumque rufo maculate vel bre- viter striate.

ice ee D. 18—22, Lm. 2.3—2.5 mm.

5) In devexo macro ad Korpi par. Nurmijarvi Nylandiz parce, sparsim vel solitarie crescens.

P. *irrubescens n. Hierac. exsicc. II, n:o 73.

Glauca, angustifolia, 4—13-cephala, 2.5—-6 dm. alta. Rhi- zoma breve crassum descendens vel subhorizontale. Innovatio

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 57

per rosulas sessiles. Caulis gracilis mediocris, erectus, glau- cescens, 1—3-folius, leviter floccosus, inferne setulis 2—2.5 mm. longis albis sparsis -— raris, superne setis raris glandulisque sparsis vestitus. Folia glauca sat tenuia at firmula, exteriora lingulato-spathulata, cetera lingulata (intermedia) anguste lingu- lata sublinearia, brevissime vel mucronato-acutula, supra nuda |. parce stellata et raro setosa, subtus dense stellata —- leviter floccosa, costa et marg. setulifera. Folia caulina sub- linearia, brevius 1. longius acuta, basi lata sessilia subam- plectentia, costa et marg. setulifera, subtus leviter floccosa. Anthela paniculata sat laxa, ramis 2—5 distantibus, inferioribus longe remotis, cano-floccosa, sparsim densiuscule glanduli- fera, depilata; acladium 5—10 mm., pedicelli 3—10 mm. longi. Involucra ¢. 7 mm. alta, basi ovata, sat obscura, leviter floccosa et dense glandulifera, depilata. Squwame anguste sublineares acutiuscule, exteriora marginibus angustis vulgo obscuris, basales plerumque pallide marginatee. Calathidia sat parva dilute sulphurea, ligulis marginal. integris, apice extus rubro-maculatis.

Locis arenosis macris prope templum par. Korpilaks Ta- vastiz orientalis. In Fennia meridionali varie forme subsi- miles occurunt, inter quas una magis recedens h. |. commo- retur, quam anno 1882 in versura arenosa ad Kukkasniemi par. Karislojo legi. A preeced. differt caule superne glandulis raris, foliis setulis tenuioribus et frequentioribus, anthela magis discreta polycephala pedicellis valde gracilibus, involucris angu-

£9 Se: 6.5—7 : : / ety 43 5 ak stioribus ee = =) basi angustis, rarius obscure pilosis, calathidtis 0.0 —v. . magis radiantibus, ligulis marginalibus (2 mm.) subtus haud maculatis (= P. stenomera Norrl. herb.).

P. “protuberans n. Hierac. exsice. II, n:o 74.

Glaucescens angustifolia, 3—7-cephala, 2.5—6 dm. alta. Rhizoma breve crassum descendens vel tenuius repens. Calis gracilis plerumque erectus et 2—3-(1—4-)folius, glauco-pallescens superne luteo-fuscecens, leviter floccosus, inferne setis 3—4 mm. longis densiuscule dense hirsutus, superne sparsim glanduli- ferus et setosus, apice tomentellus, sparse |. densiuscule glan-

58 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

dulosus et setuliferus. Folia glauscescentia subobscura, sat flaccida et opaca, exteriora brevia et obtusa, intermedia et superiora lingulata anguste lingulata |. sublinearia, obtusa I. breviter subacuta, rarius lingulato-lanceolata acuta, supra nuda l. marg. vers. stellata, setis 2—3 mm. long. sparse raro (marg. vers.) hispida, subtus dense stellata, costa et margin. setulosa. Folia caulina sensim decrescentia acuta, superiora sublinearia marg. et costa sparsim setulifera, subtus leviter floc- cosa. Anthela ramis 2—4 distantibus paniculata |. approximatis subumbellata, canotomentella sparse |. sat dense glandulosa et sparse setulifera, acladio 5—7 mm. longo. Jnvoluwcra sat obscura, 6.5—7/4 mm. alta, basi sat truncata medio constricta, deflorata inferne valde ventricosa, floccosa mediocr. glandulosa et setulosa vel interdum pilis raris vestita. Sqwame late e basi sensim atte- nuatze obtusz, interiores late marginate, exteriores marginibus obscuris subplumbeis, basales lato +- pallido-marginate. Cala- thidia lutea (colore fere P. septentrionalis), ligulis marginalibus (ut vid.) laceratis, evittatis.

In devexo argilloso graminoso et in versuris ad Korpilaks Tavastiz meridionalis.

P. lygodes n. Hierac. exsice. II, n:o 76.

Valde gracilis et angustifolia, oligocephala, 2—4 dm. alta. Rhizoma gracile longum et repens vel breve descendens. Jnno- vatio per stolones subepigzeos (vel etiam hypogzos et rosuias sessiles?). Calis valde gracilis, adscendens strictus, sor- dide virens, 0—2-folius, seepe parce floccosus, inferne pilis bre- vibus (1—2 mm. longis) sparsis sat confertis glandulisque raris subnullis, superne setulis obscuris 1.5—2.5 mm. longis et glandulis nigris sparsim vel rarius vestitus, infra anthelam ramisque anthele cano-floccosus glandulis longis atris setulis nigris 2—3 mm. longis vel glandulis longissimis immixtis sat dense obtectus. Folia 2—4 glaucescenti-prasina, in graminosis valde flaccida, intermedia et superiora lingulato- vel oblanceolato- linearia rarius anguste lingulata, obtusula —- longe acuta, ciliata, supra seepius depilata . marg. vers. pilis 1—1.5 mm. longis

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 59

raro limbo sparse pubescentia, deorsum sat dense apice rarius stellata, in pagina inferiore dense stellata et sat dense sparse pubescentia. Foliwm caulinum inferius oblanceolato-lineare acu- minatum basi lata insertum, subtus dense stellatus leviter floccosus, superius reductum glanduliferum. Anthela corymbosa sepe complanata, 15—30 mm. alta, 2—7-cephala, ramis 1—3 aequantibus, +- distantibus, bracteolis livido-nigris. Lnvolwera me- diocria basi ovoidea, fusco- vel olivaceo-nigricantia, mediocrit. floccosa, glandulis nigris gracilibus sat longis pilisque obscuris 1.5—2 mm. longis -- immixtis crebre obtecta. Squame subu- lato-lanceolatz acutze vel interiores pro parte obtuse, exteriores immarginate. Calathidia majuscula coloris P. auricule vel paullulum obscuriora, flosculis rarioribus, ligulis marginalibus profunde incisis. a. op, Ui. 25 ann.

Ad Pellonkyla par. Karislojo reg. aboénsis in versura agri. Ibid. quoque occurrit foliis densius vestitis, involucris magis floc- cosis, calathidiis minoribus; in hac forma inv. 65—7/35—4, D. 23, Lm..2 mm.

Inv

P. *infidula n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 77.

Gracilis prasino-glaucescens, c. 2 dm. alta. Ahizoma breve descendens vel subrepens; innovatio per rosulas_ sessiles (et stipitatas?) Caulis gracilis virescens, 2-folius, floccosus parcius pilosus et glanduliferus. Folia glaucescenti-prasina, florendi tempore pauca (exteriora emarcida), lingulata obtusa lingulato- 1. spathulato-lanceolata acuta vel sublinearia, pilis brevibus sparse hispidula, subtus leviter floccosa. Folia caulina acuta basi lata semiamplectentia, eglandulosa, subtus floccosa, supra sparse stellata. Anthela corymhosa 4—8-cephala, ramis 2—4 sepius distantibus, canofloccosis sat dense glanduliferis et sparse setuli- feris, bracteolis rufescentibus. Jnvolucra minora basi ovoidea, obscura, -- floccosa, glandulis minutis mediocriter et pilis ob- scuris parce vestita. Squwame anguste, longe acute, basales pallido-marginate, ceterzee obscure, exteriores immarginate.

60 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

Calathidia mediocria sat obscure lutea; ligule marginales apice extus leviter maculatee.

7.5 F D. 20, Lm. 2 mm.

Forma mihi non satis cognita adhuc modo unico loco arido macro ad Gorka regionis swirensis visa.

Inv.

P. immigrata n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 184.

Prasina, 5—15-cephala, 2—4 dm. alta. Rhizoma crassum repens descendens; innovatio per rosulas sessiles vel stipi- tatas. Caulis mediocris, virens superne obscurus, erectus vel subadscendens, inferne 1—2-folius, usque infra medium glan- duliferus, inferne setulis tenellis 1.5—2.5 mm. longis raris, infra anthelam canofloccosus glandulis densis iisdem longio- ribus setulisque nigris raris immixtis vestitus. Folia 3—6, prasina, obscura, sat mollia, exteriora brevia, late lingulata, intermedia et superiora lingulata sublinearia obtusa |. bre- viter subacuta, supra sparsim stellata et setis 5—4 mm. longis hirsuta, subtus sat dense pubescentia et stellata; folium caulinum inferius lineari-lanceolatum, superius reductum glan- dulis frequentibus instructum. Anthela sat humilis, subumbel- lata vel corymbosa, ramis 4—5 approximatis, canofloccosis glandulis apice cerinis mediocribus, longioribus setulisque soli- tariis immixtis crebre obtectis. Jnvolucra obscura, sat parva et basi sat truncata, medio constricta, parce floccosa, depilata, glandulis apice lutescentibus longioribus nigris immixtis conferte (basi sepe creberrime) obtecta. Squame_ basales anguste pallido-marginate, superiores mediocres sublineares obtuse, exteriores immarginate vel anguste obsoleteque mar- ginate, interiores marginibus virentibus. Calathidia lutea (coloris P. *asperule); ligule marginales subincise.

-Inv. */4, D. 18—20 mm.

Ad Vaiksy Tavastiz meridionalis juxta canalem in campo et devexo arenoso sicco macro sparsim crescens.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 61

P. *stemmatina n. Hierac. exsicc. H, n:o 79 (ff.).

A P. pilipede, cujus varietas forsitan est, differt statura minore, involucris minoribus sat dense setuliferis, squamis angu- stioribus apice magis attenuatis, calathidiis minoribus et magis dilutis, stylo vivo et sicco concolore, et a var. subdimorpha invo- lucris minoribus calathidiorum et styli colore.

Caulis 2—3 dm. altus sat gracilis; anthela corymbosa vel rarius subumbellata, plerumque sat contracta; folia prasina superne sepe glaucescentia, lanceolata, acuta; involucra parvula basi subtruncata, medio constricta; calathidia flavescentia sul- phurea haud radiantia, ligulis marginalibus laceratis.

Inv. ec. %/4, D. 17—20, Lm. 2.1 (culta 2.3) mm.

Forman hanc adhuc non satis extricatam jam a. 1878 prope Holmiam (Haga) legi; dein ad Godby Alandiz pluribi vidi, Ad Godby quoque est lecta var. vel forma confinis foliis latioribus magis glaucescentibus, anthela oligocephala, involucris (°/5) cala- thidiisque (23 D.) majoribus.

P. *subfuscata n. Hierac. exice. II, n:o 80, 81.

Involucri forma et magnitudine calathidiique colore et fabrica cum precedente conveniens, distat caule magis alto (usque ad 5 dm.) et firmo 1—2-folio, anthela umbellata densa et seepius polycephala, involucris obscurioribus parce pilosis, squamis exterioribus vix marginatis, foliis prasinis (I. leviter subglaucis) opacis sat obscuris lingulatis |. oblongo-lingulatis obtusis vel lingulato-lanceolatis subacutis (superiora), foliis cau- linis magis evolutis.

oe D. 7-22. bm): 2222. 2: Ach 16, Pp..2 soe Habitu notisque pluribus quoque cum P. diluta vel infu- scata (in Jemtlandia obvenientes) sat congrult. In prato locis siccioribus pluribi sat copiose prope pagum

Godby Alandi.

Inv.

P. adjuncta n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 186, 187 (f.).

Prasino-glaucescens angustifolia, polycephala, 4.5—7 dm. alta. Rhizoma breve crassum caules laterales facile exserens.

62 J.P Norrlin, Piloselle boreales.

Caulis mediocris sat crassus firmus, 2—4-folius, viridis, ple- rumque dense floccosus, inferne setulis 1.5—2.5 mm. longis sparsis -— densis, superne glandulis setisque basi nigris brevio- ribus sparsis raris vestitus. Folia 2—3 (exteriora florendi tempore emarcida) sat crassa, costa valida, prasino-glauca et sat diluta, lineari-lanceolata linearia longe acuta et tenuiter denticulata, supra dense stellata et marg. versus setulis tenuioribus 1.5—2 mm. long. sparsim raro hispida, subtus leeviter floccosa et sparsim (costa dense) setulifera. Folza caulina sensim decrescentia, linearia acuta, parce setifera, subtus sat dense floccosa, eglandulosa. Anthela paniculata sat laxa inter- dum fere indefinita, rarius superne subumbellata, ramis 4—12 caulem superantibus, floccosis parce glanduliferis setulis ple- rumque nullis, acladio 6—20 mm. longo pedicellisque sat longis (6—12 mm.) sparse sat dense glanduliferis, setis sparsis fere nullis. Jnvolucra sat parva basi ovoidea, cinerea sat obscura, mediocr. dense floccosa, mediocr. glandulosa, pilis raris nullis. Squwame sat anguste, basales latius pallido- marginate, superiores lineari-lanceolate apice sat longo et an- gusto obtusule |. subacute, exteriores dorso -+ obscure margi- nibus flocciferis dilutioribus. Calathidia parva lutea subleta, serotina, flosculis tubulosis.

Inv. c. “/4, D. 17, Lm. 1.8—2 mm.

Indumento coloreque involucrorum sat est mutabilis. Locis siccioribus pluribi in Tavastia australi visa.

P. atrobulbosa m. in mus. fenn. (sub Hieracio atribulbo) ; Hierac. hyperadenium Brenn. pro minima parte. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 190; Hier. exsicc. H, n:o 84.

Intense prasina, obscura, 3—10-cephala, 3—6 dm. alta. Rhizoma breve descendens vel rarius subrepens. Jnnovatio per rosulas; flagella gracilia brevia violacea angustifolia, abortiva vel apice emarcida interdum gerit. Cauwlis sat gracilis medio- cris, sat firmus et seepe adscendens, sordide virens superne facile rufescens vel fuscescens, infra medium 2-folius, parce floccosus, inferne pilis albis 1—2 mm. longis sparsis sat densis glan- dulisque raris, superne setulis obscuris raris solitariis vestitus

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 63

et sparsim sat dense glanduliferus, infra anthelam cano- floccosus, glandulis -- longis crassis atris setulisque raris vel nullis obtectus. Folia 2—5, firma et sat crassa, obscura et intense prasina, exteriora brevia lingulato-spathulata, intermedia et superiora lingulata I. lingulato-oblonga obtusa |. breviter subacuta apice recurvo, ++ undulata et spe tortula, supra setulis brevissimis (0.5—1 mm.) sparsim hispidula at parce stellata, subtus sat dense stellata et pubescentia, in superioribus apicem versus pilis basi nigris glandulisque raris (in graminosis nullis) immixtis instructis; folia caulina anguste _ lineari- lingulata acuta, subtus pilis atrobulbosis glandulisque atris (pres. in margin. et costa) obtecta. Anthela humilis (15—20 mm. alta) corymbosa (ramo imo sepe longe remoto) vel sub- umbellata, composita, ramis 2—4 brevibus sat validis cano- tomentellis glandulis longis et brevioribus atris densis setulisque atris solitariis vel nullis vestitis, caulem equantibus, acladio brevi (3—6 mm. longo), bracteolis seepe obscuris. Lnvolucra mediocria basi ovoidea |]. rotundata, nigricantia, parcius floccosa, pilis nigris raris |. nullis glandulisque sat magnis atris con- fertis obtecta. Sqwame basales minute spe pallido-marginate, superiores mediocres lineari-lanceolate obtusz |. acuta, exte- riores fere immarginate, interiores marginibus fusco-olivaceis subvirentibus, intime pallide virenti-marginate. Calathidia sat densiflora lutea 1. subsulphurea flosculis (et stigmat.) sicci- tate apice sordide virentibus; ligule marginales szpius sub- lacerate.

Variat caule altiore crassiore erecto, foliis angustioribus glauco-virentibus, anthela umbellata, involucris pallidioribus basi truncatis cet. distincta; in Hier. exs. II distributa et verosim. pro forma primaria salutanda.

8-85 21-22, Lm. 22 mm. 4—5

In campis herbidis siccioribus ad -pag. Godby Alandiz frequenter obvia. Quoque ad Gunnarsniis, par. Pargas in regione aboénsi (Axel Arrhenius).

Inv.

64 J. P. Norrlin, Piloselle boreales,

P. tenerescens var. luteo-glandulosa Sel. in mus. fenn. (sub Hier. pubescente). Hierac. exsice. II, n:o 86, forma |. modificatio.

A P. tenerescente (in Bidr. Hier. flor. Skand. pag. 62 descripta), quacum notis gravibus convenit, caule altiore spe 2—3-folio pilis frequentioribus et glandulis gracilioribus, stolo- nibus epigzis raris minusque evolutis, foliis superne dilatatis et seepe minute denticulatis, caulinis magis evolutis, subtus glan- dulis valde gracilibus hyalinis instructis, anthela altiore, squamis magis acutis calathidiisque luteis recedit.

Planta 3—7 dm. alta; folia viridi-prasina; involucra basi rotundata; ligule marginales incise.

Inv. = D205-=46) Gime? aa.

Lecta in pratis ete. pluribi in par. Kurkijoki Kareliz lado- gensis, Riiisilé et Ruokolaks Karelize australis, Korpilaks Ta- vastiz austr.; nonnihil recedens foliis caulinis subtus densius pubescentibus et glanduliferis prope Willmanstrand legit Cel. Th. Selan et in par. Ruskeala am. H. B. Zilliacus.

Cum priore ad Barkkarila prope Willmanstrand (unicum specimen: Slan) obvenit forma habitu sat peculiaris ad P. cymosam spectans. Rhizoma sat breve repens (in spec. tavast.). Caulis sat validus, virens, erectus, infra medium 2—3-folius, par- cius floccosus fere ad basin parce glanduliferus, inferne setis ce. 1.5—2 mm. longis densiusculis hirsutus, superne setis bre- vibus basi nigris rarioribus vestitus. Folia sat numerosa longa, viridia siccitate leviter prasino-lutescentia, mollia, tenuiter dentata, exteriora oblonga, obtusa, intermedia elongato-oblonga, superiora lineari-lanceolata, supra setis 2—3 mm. longis sparse den- siuscule hirsuta et fere nuda, subtus sat dense pilosa et parce stellata; folia caulina linearia acuta glandulifera. Anthela um- bellata laxa c. 50 mm. alta, ramis 9 gracilibus, parcius floccosa elandulisque tenellis dilutis iisdem longioribus immixtis sat dense obtecta. Involucra parva 6—6.5 mm, alta, sat diluta, parcius floccosa, glandulis minutis crebris cum longioribus (vel pilis tenellis in specim. tavast.) immixtis vestita. Sqwame sat anguste

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 65

sublineales acutiusculze vel subobtuse, inferiores seepe conspicue marginate. Calathidia luteola ligulis marginalibus incisis. Ad Upila Tavastiz meridionalis quoque duo specimina jam a. 1872 inveni. Forma adhue dubia in museo fenn. s. n. Hierac. sporadicum m. asservata.

P. dubia Lindeb. Hier. exsicc. n:o 16, var. contractiformis n. Herb. Pilos. Fenn. Il, n:o 194.

Prasino-virens, 3—5 dm, alta, anthela glomerata, 4—12-ce- phala. Rhizoma breve descendens, interdum stolones (?) pallidos aphyllos abortivos exserens. Caulis mediocris, parum firmus, sordide virens, 1—2-folius, mediocrit. floccosus, inferne pilis brevibus (c. 1 mm.), superne setulis obscuris 1.5—2.5 mm. longis glandulisque sparse sat dense vestitus, infra anthelam dense floccosus setulis nigris 2—3 mm. longis et glandulis obscuris dense vestitus. Folia 2—6 mollia et flaccida, subprasina, exte- riora lingulato-spathulata obtusa, intermedia lingulato-oblonga I. anguste oblonga sat obtusa, rarius oblanceolata acuta, superiora seepius anguste lanceolata, interdum elongato lineari-lanceo- lata acuta, supra sparsim |. sat dense stellata, setulis brevibus (1 mm. long.) sparse hirtella, infra nonnihil densius vestita. Folium caulinum inferius fere semper prope basin caulis insertum evolutum, superius (in caulis medio |, supra adfixum) reductum bracteiforme glanduliferum. <Anthela contracta (10 —20 mm. alta), umbellata 1]. subcorymbosa ramis 2—4 cano- floccosis glandulis et setulis nigris 2--3 mm. longis sat dense vestitis. Znvolucra mediocria basi ovoidea et medio spe leeviter constricta, e fuligineo obscura |. nigricantia, -- floccosa, glandulis nigris et pilis mollibus cano-fuscescentibus brevioribus (1—2 mm.) conferte obtecta. Sgqwuumne sat late, basales partim pallido-marginate, superiores lineari-lanceolatee obtuse vel sub- acute, exteriores immarginate |. obsolete marginate, interiores marginibus fuscescentibus olivaceis subviridibus. Calathidia plerumque mediocria lutea ligulis valde laceratis.

Inv. “2—* D, 2221 (—25), Ach. 1.8, Pp. 45 mm.

ov

66 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

Locis humidiusculis vel subumbrosis ad pag. Godby (satis frequenter) aliisque locis Alandise visa. Involucris et cala- thidiis, magnitudine excepta, cum P. *contracta congruit.

P. *illudens n. Hierac. exsice. II, n:o 87.

P. neglecto sat similis at foliis glaucescenti-prasinis et cala thidiis nonnihil dilutioribus flosculis +- tubulosis mox distincta.

85-9 D, 22—25, Lim. 2.4 mm. locis fertilioribus, Ad Kurkijoki Kareliz ladogensis pluribi; cet. in par. Raut-

jirvi et S:t Andres adhuc visa.

Inv.

P. fuliginea n. —- Herb. Pilos. Fenn. I, n:o 195.

Obscure viridis, pleiocephala, 3—6 dm. alta. Rhizoma breve descendens. Jnnovatio per rosulas sessiles. Caulis ob- scure viridis adscendens |. erectus, 2-folius, parcius floccosus, inferne pilis albidis brevibus (1—2 mm.), superne setulis obscuris raris glandulisque sat densis vestitus, infra anthelam floccosus, elandulis longis nigris brevioribusque immixtis sat dense obtectus, fere depilatus. Folia 2—5, viridia (I. siccitate subprasina), exte- riora subspathulata, intermedia et superiora lingulata anguste Jingulata obtusa vel rarius oboblonga, supra sat dense sparse stellata setulisque brevibus ({ mm. long.) hispidula, subtus dense l. sat dense stellata et sat dense pubescentia; folium caulinum inferius lineari-oblanceolatum, superius lineare acutum subtus leeviter floccosum, margin. et costa pilis nigrobulbosis glandulisque immixtis vestitum. Anthela humilis (15—20 mm. alta) subum- bellata, 3--10-cephala, ramis 2—5 equantibus, viridi-obscuris, sat gracilibus, parcius floccosis, glandulis gracilibus, longioribus et brevioribus mixtis crebris, setulis raris 1. nullis. Jnvolucra minora basi rotundata, sat nigra, parce floccosa, glandulis nigris crebris pilisque nigris raris obtecta. Squamo basales minute, interdum pallido-marginatz, superiores latiuscule oblongo-lineares obtuse, exteriores immarginate. Calathidia mediocria, lutea, ligulis margin. sat latis parum laceratis. |

eee D. 20—22, Lm. 2.6 mm. In prato locis humidiusculis prope pagum Godby Alandize.

Inv.

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 67

P. pubescens (Lindbl.) *nigrans Almqv., Dahlst. Bidr, Syd- 6stra Sverig. Hierac. fl., I, p. 76. Hierac. exsice. II, n:o 90.

In Alandia anno 1884 pluribi legi formam cum descrip- tione |. c. sat bene congruentem; fere eadem quoque in Tavastia australi. In speciminibus alandicis involucra sunt 7—7.5/35—4 mm. basi ovoidea, calathidia diam. 16—18 mm. flosculis sat dilutis et distantibus, ligulis marginalibus 2.2 mm. latis inte- gris. In herb. mus. fenn. specimina quoque adsunt (s. n. H. *contractum var. detractum) e Pargas, Krakniis (Axel Arrhenius) et Korpo (Ringbom) regionis aboénsis.

Var. striolata n. Hierac. exsicc. II, n:o 91.

Recedit precipue foliis angustioribus, involucris basi ob- longis squamisque obtusis nonnihil angustioribus et ligulis lace- ratis. Caulis inferne striatus; folia mollia, media et superiora anguste lingulata linearia; folia caulina linearia, inferiora bre- viter, superiora longe acuta. Inv. 7/35, D. 16 mm.

In versura agri ad Godby Alandiz. Sat similis lecta ad Ecker6d Alandiz (Th. Selan) et in insula Sagu regionis aboénsis (F. E. W. Elfving); quoque in Tavastia australi foliis firmioribus.

P. *acutalis n. Hierac. exsice. II, n:o 93.

Dilute viridis lutescens acutifolia 55—70 cm. alta. Rhizoma breve descendens rosuliferum. Caulis viridis, 2—3-folius, sat dense floccosus, inferne setulis albis brevibus (0.5—1 mm.) sparsis densiusculis vel rarioribus, superne setis nigris brevibus raris glandulisque sparsis vestitus. Folia 1—3 (exteriora emarcida), firma, e lutescenti viridia nitidula, marg. reflexis, elongata, minute denticulata, costa sat crassa, intermedia oblonga anguste lingulata, superiora anguste lineari-oblanceolata longe acuta vel acuminata, supra setulis brevissimis raris, parce me- diocr. stellata (costa densius), subtus limbo parce pilosa et mediocr. dense stellata, costa sat dense pubescentia; folia caulina sensim decrescentia, inferiora prioribus similia lineari- oblanceolata longe acuta petiolata, superiora e basi lata linearia longissime acuta, subtus leviter floccosa. Anthela paniculata

68 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

composita 10-—30-cephala, ramis 4—7 validis caulem superan- tibus, remotis et imo spe longe distante, sordide virentibus canofloccosis pedicellisque 4—10 mm. longis sparsim sat dense glanduliferis et setulis raris brevibus vestitis, bracteolis cane- scentibus l. -+ coloratis, acladio 10—15 mm. longo. Involucra minora basi ovoidea, obscura parcius floccosa, dense glandu- losa et pilis brevibus inferne nigris parce vestila. Squame mediocres, basales szepe conspicue marginate, superiores lineari- lanceolate summo apice obtuse, exteriores dorso viridi-nigri- cante obsolete marginate, interiores e viridi pallido-marginate. Calathidia minuta diluta lutea; ligule marginales integre.

TP 299, 1315 So ea, 3—4

Ad Ainola Tavastiz australis in campis et clivis herbidis et graminosis siccioribus.

Inter formas varias confines in Fennia meridionali obve- nientes unam tantum insignioren h. 1. describere volumus.

Inv.

P. Arrhenii m. in museo fenn.

Lutescens polycephala c. 6 dm. alta. Rhizoma et inno- vatio preecedentis. Caulis mediocris sat validus erectus virens, 2——4-folius, + floccosus minute et parce glanduliferus, inferne setis c. 1 mm. dense hirtellus, superne setis brevibus obscuris basi nigris sparsis raris. Folia florendi tempore pauca (1—2), sat magna, luteo-viridia, lanceolata vel oblanceolata —- anguste lanceolata acuta tenuissime denticulata, conspicue petiolata parce stellata, supra setis brevibus sparse densiuscule hir- tella, exteriora lingulato-oblonga; folia caulina sensim decre- scentia acuminata subtus densius stellata, superiora seepe glan- dulifera. Anthela paniculata ramis numerosis -+ distantibus sequantibus, parce floccosis, sparse —- densiuscule glanduliferis et setulis raris frequentioribus, pedicellis glandulis gracilibus et setulis c. 1 mm. longis obscuris apice canis sparse den- siuscule vestitis. IJnvolucra 7—8 mm. alta sat diluta, mediocr. glandulifera et parce (vel basi mediocr.) pilifera. Sqwame sub- lineales apice obtuso szpe livido- vel rufo-fuscz, exteriores submarginate. Calathidia lutea. Caule setis longioribus, den-

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennia, XII, n:o 4. 6Y

sioribus et firmioribus, anthela densius setulifera, foliis latio- ribus magis asperis et brevius acuminatis a priore distincta.

Ad Gunnarsniis, par. Pargas, in latere collis jam a. 1870 legit amic. A. Arrhenius; ibidem ad Terfsund in prato humido quoque obvenit minus lutescens, obscura, densius floccosa anthela densiore involucrisque nonnihil humilioribus (modificatio videtur).

P. subcurvescens Norrl. in museo fenn. Hier. lewcopterwm Brenn. Hierac. exsice. IJ, n:o 89.

Gracilescens, e luteo glaucescenti-viridis, 5—16-cephala, 3—5 dm. alta. Rhizoma descendens. Caulis sat gracilis erectus 1. adscendens, virens basi interdum rufescens superne livescens, 2—3.-folius, floccosus, inferne pilis sat tenellis 2—4 mm. longis dense hirsutulus superne sparsim setuliferus, usque ad medium vel infra glandulis sat minutis sparse sat dense vestitus, apice tomentellus et dense glanduliferus. /olia 3—6, sat diluta et mollia e glauco vel prasino lutescenti-viridia, inter- media et superiora elongato-oblonga vel anguste lingulata obtusa vel subacuta (summa), supra setulis 1.5—2 mm. longis sparse

hirsutula et sparse sat dense stellata, subtus sat dense pubescentia et dense stellata, exteriora breviora et latiora. Folia caulina anguste lanceolata acuta (inferius) linearia,

superius sepe glanduliferum. Anthela sat humilis, ramis ap- proximatis gracilibus pedicellisque tomentellis, dense glanduli- feris, depilatis. Znvolwcra parvula (I = 6.5/4), basi rotundata medio constricta, obscura nigricantia, depilata, +- floccosa (precip. inferne), glandulis gracilioribus crebris obtecta. Sqwame supe- riores mediocres |. latiusculz sublineales, virenti-nigre obtusule, exteriores immarginate |. obscure marginate, basales minute anguste submarginate. Calathidia sat minuta ([ = 18 D.) lutea siccitate subsulphurea, sat densiflora.

Ad Helsingforsiam et Thusby a. 1876 legi et dein ad Korpi et Suuni (frequ.) Nylandiz vidi; Bergé (J. A. Palmén), Lojo (S. O. Lindberg et alii), Sammatti (G. Selin). Formam magis recedentem in Lojo legerunt Harald Lindberg et Ch. E. Boldt.

70, J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

P. cymosa *speirea n. Herb. Pilos. Fenn. Il, n:o 196.

Obscure viridis, angustifolia, polycephala, 4.5—7 dm. alta. Rhizoma breve descendens. Cawlis mediocris, viridis, firmus et tenax, fistulosus, 2—4-folius, sat floccosus, inferne setis tenui- oribus 2.5—4 mm, longis parum firmis, basi rufescentibus densis superne glandulis et setis obscuris sparse vestitus. Folia 1—3 (exteriora emarcida), mollia, viridia viva sat obscura, sicca palle- scentia et lutescentia, intermedia anguste oboblonga lingulato- oblonga, superiora anguste elongato-lanceolata, supra medio- criter stellata et setulis mollioribus 2—2.5 mm. longis sat dense hispida, subtus sat dense stellata et pubescentia. Folia caulina sensim decrescentia angusta acuta, superiora in pagina inferiore costa et marginibus apicem versus glandulifera. Anthela um- bellata 1. subumbellata, sat contracta, ramis 3—8 superantibus, canofloccosis, mediocriter glanduliferis, bracteolis x+- obscuris, acladio 5--10 mm. longo, pedicellis 4—8 mm. longis sat dense glandulosis et setulis canis 2—3 mm. longis sat dense vestitis. Involucra minora, basi ovoidea |. subrotundata, nigricantia, parcius floccosa, superne dense glandulosa et parce pilosa, basi parce glandulifera et pilis canescentibus basi nigris 1.5—2.5 mm. longis obtecta. Squame basales valde anguste acute im- marginate, superiores sat anguste lineares, exteriores obscure immarginate apice brevi obtuso picee. Calathidia sat parva lutea, ligulis marginalibus integris.

Inv. =, D, 16—18, Lm, 2.2, Ach. 1.7, Pp. 4-43 mm.

Habitu notisque variis cum *H. Duseniz N. P., Lindeb. Hierac. exsicc. n:o 107 (cymosum, var.) congruit at follis rosu- laribus angustioribus et magis viridibus densius stellatis et setulis longioribus vestitis, foliis caulinis glanduliferis, anthela umbel- lata, squamis involucri obtusis densius glanduliferis distincta.

In prato locis arenosis prope pag. Godby Alandiz sparsim crescens.

*P. signifera n. Hierac. exsicc. II, n:o 95.

Leete et dilute viridis, polycephala, 4—5 dm. alta. &hi- zoma breve crassum rosuliferum. Caulis sat gracilis, firmus

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 71

flexuosus, sordide viridis et -+ coloratus, 1—3-folius, sat dense floccosus, inferne setulis tenellis albidis 1.5—2.5 mm. longis sat conferte vestitus, superne sparsim sat dense setuliferus et parce glanduliferus. Folia 1—2, viridia et valde diluta, spa- thulato-oblonga 1. rarius subovalia oblonga vel oblanceolata (primordialia interdum persistentia ovalia —- subrotunda), sub- integerrima, supra sat dense stellata, subtus sat floccosa, cet. pilis et setulis tenellis brevibus (1—1.5 mm.) sat dense vestita. Folia caulina basi lata inserta densius floccifera, superiora apice glandulis minutis parcissime instructa. Anthela umbellata vel subpaniculata, 25—50 mm. alta, 10—20-cephala, ramis 3—6 caulem superantibus, mediocr. cano-floccosis, setulis raris, elandulis sparsis, bracteolis angustis subobscuris munitis; acla- dium 10—15 mm. longum; pedicelli 5—12 mm. long. glandulis minutis sparse setulisque tenellis canis 2—3 mm, longis den- siuscule vestiti. Jnvolucra minora (7—8 mm. alta) angusta cylindrica, virenti-obscura, sat floccosa, superne parcius pilosa et glandulis minutis densiusculis, basi pilis canis 2—3 mm, longis conferte obtecta, glandulis raris vel nullis. Squame basales angustz interdum pallido-virenti-marginate, superiores mediocres lineares apice rufopurpureo obtuse, exteriores fere immarginate, interiores dorso obscuro virenti-marginate. Calathidia \utea.

Foliis dilutis squamisque involucri apice coloratis facile dignota.

Rossia borealis, Pishma ad ostium fluminis Svjatloja in precipite ripario alto, loco glareoso calcareo (A. O. Kihlman).

*P. ainolensis n. —- Hierac. exsicc. II, n:o 94.

E lutescenti dilute viridis, tenuifolia, polycephala, c. 6 (4—8.5) dm. alta. Rhizoma breve descendens; innovatio per rosulas sessiles. Caulis mediocris erectus, viridis deorsum inter- dum coloratus, striatulus, plerumque 2- rarius 3—4-folius, dense floccosus, inferne setulis brevioribus (1-—2.5 mm. long.) tenellis mollibus albis conferte hispidulus, medio parcius glanduliferus et sat dense setuliferus, superne glandulis sat minutis sparsis

72 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

sat densis setulisque obscuris sparsis vestitus. Folia 2—6, diluta viridia et leviter lutescentia opaca, tenuia et mollia, margin. subreflexis, exteriora oblongo-lingulata oblongo-spathulata obtusa, superiora anguste oboblonga |. oboblongo-lanceolata, pilis vel setulis tenellis 1.5--2 mm. longis sat dense vestita, supra sat dense subtus dense stellata. Folia caulina sat reducta linearia, superiora apicem versus marginibus et costa glandulis minutis solitariis instructa. Anthela cymosa, primo densa dein sublaxa, ramis 6—10 approximatis vel imo + distante, caulem superantibus, tomentellis parce setuliferis et glanduliferis, acladio sat brevi, pedicellis 5—8 mm. longis gracilioribus setulis albidis 2-3 mm. longis sat densis, glandulis rarissimis. Jnvolucra minora cylindrica basi ovoidea, +- floccosa, pilis albidis 2—3 mm. longis creberrime vestita, superne sat dense pilosa et glandulosa. Sguame e virenti fusco-nigricantia, superiores sat anguste lineares apice oblonge fusce, inferiores anguste acute immarginate. Calathidia parva, e sulphureo pallide lutea; ligule marginales sat lacerate.

46,’ Lm: ¢, 2 ram;

Pilis caulis et foliorum mollibus et foliis dilutis tenuibus facile a confinibus dignota.

In arenosis ad Ainola Tavastiv meridionalis parce modo

adhuc visa.

Inv

*P, retractata n. Herb. Pilos. Fenn. II, n:o 197,

Lutescenti-viridis polycephala, 5—8.5 dm, alta. Rhizoma breve rosuliferum. Caulis sat gracilis validus firmus, virescens, 2— 4(—7)-folius, sat dense floccosus, inferne setis pallidis 2—4mm. long. bulbulis rufescentibus nigricantibus dense hirsutus, superne et apice setis obscuris sparsis raris glandulisque raris vestitus. Folia 2—5 lutescenti-viridia mollia nitidula margin. reflexis, exteriora oboblonga spathuilato-lingulata, superiora oblanceolata _ elongato-oblanceolata plerumque acuta, supra mediocr. stellata et setis 2.5—4 mm. longis sat dense strigosa, subtus dense stellata et sat dense pilosa. Fola caulina angusta sat minuta linearia vel lineari-lanceolata densius_ stelligera,

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4. 73

eglandulosa. Anthela paniculata rarius subumbellata, primo congesta dein sublaxa, sat humilis, ramis 5—12 patulis floccosis et inferne fere depilatis et eglandulosis brateolis +- obscuris, acladio 5—15(—20) mm. longo; pedicelli c. 7 mm, setulis pallidis vel basin versus nigrescentibus 3—4 mm. long. sat dense hir- suti, parcissime minuteque glandulosi. Jnvolwcra sat parva, parum obscura, sat floccosa, parcissime glandulosa et pilis canis |. inferne nigris 2—3 mm. longis basi plerumque ovoi- dea crebre sat conferte, superne parcius vestita. Squame sat anguste 1. mediocres subacute, exteriores dorso plerumque obscure marginibus late pallidioribus ++ floccosis vel rarius anguste nudis. Calathidia sat parva lutea.

6.5 yas) D. 17 mm.

In Tavastia australi (Hollola, Asikkala, Koski) locis apricis rarius.

Planta sat similis est distributa in Fr. H. N. XIH, 15, in N. P. die Hierac. Mitteleurop. sub Hier. cymoso var. holmensi allata. Parum diversa quoque in Ostrogothia occurrit et veri- similiter in scriptis N. P. (sub. Hier. molliseto?) et Dahlst. jam est tractata.

Inv

H. 1. commemoretur forma sat insignis at adhuc modo in speciminibus non satis evolutis visa, qua in Hierac. exsicc. I, n:o 96, s. n. Hier. *peristictum datur.

Est planta obscure viridis lutescens pleiocephala 5—7 dm. alta. Rhizoma breve descendens. Calis sordide virens, ple- rumque 4-folius, dense floccosus, inferne setulis 2—3 mm. longis mollibus albidis basi nigroviolaceis creberrime obtectus, superne setulis sat obscuris basi nigris dense glandulisque mi- nutis parcissime vestitus. Folia 2---3, erecta longa viridia ob- scura, inferiora lingulata lingulato-oblonga, superiora elon- gato lineari-oblonga |. oblanceolata, sparsim sat dense pilis 2 mm. longis vestita, supra parce subtus sat dense stelli- gera; f. caulina sensim decrescentia sessilia, superiora supra dense stellata, subtus sat dense floccosa et pilis basi nigrobul- bosis vestita. Jnvolucra parcius floccosa, glandulis raris |. soli- tariis, pilis c. 2 mm. longis canescentibus |. obscuris frequentibus,

74 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

Squame. late ovato-lanceolatee, exteriores obscure virenti-margi- nate. Ad Hyvinge Nylandiz loco graminoso aprico solo duro sparsim crescens. Ab Hier. molliseto, cujus forsitan est varietas, differt setis caulis brevioribus inferioris conspicue bulbosis superioris rectis (haud crispulis) obscuris nigricantibus, foltis angustioribus pilis tenellis mollibus brevioribus vestitis, invo- lucris parum numerosis breviter villosis.

P. *syrjenorum n. Hierac. exsice. II, nio 99.

Prasino-glaucescens, umbellata, 4—6 dm. alta. Ahizoma breve subcrassum descendens, raro longius subrepens. Caulis sat validus erectus, virens, 2—3-folius, floccosus, inferne setis tenellis 2—3 mm. longis sparsis sat densis, superne setis obscuris glandulisque sparsis vestitus. Folia pauca, exteriora oblongo-spathulata facile emarcida, superiora glaucescenti- prasina sat diluta sicca sublutescentia, anguste _ elongato- lanceolata 1. oblanceolata acuta, subtus leviter floccosa, parce (costa densius) pilosa, supra -b stellata et setulis gracilioribus c. 2.5 mm. longis (in basi petioli usque 5 mm. long.) sparsim hirsuta; folia caulina angusta sepius eglandulosa. Anthela um- bellata 25—40 mm. alta, rarius subcorymbosa, ramis 3—7 (imo sepe remoto) apice 2—3-cephalis aequantibus vel leniter superantibus, sat crassis, cano-floccosis, glandulis densis setulisque rarioribus vestitis, bracteolis obscuris |. fuscescentibus imis szpe majusculis virentibus; acladium (8—) 7—15 mm. long.; pedicelli 3--8 mm. longi dense glandulosi et setulis canescentibus I. subobscuris 2—3 mm. longis sat dense vestiti. Jnvolucra 7—-8 mm. alta lata basi rotundata, obscura 1, fusco-nigricantia, a- stellata 1. floccosa, inferne pilis subobscuris 2 mm. longis densis confertis, superne glandulis numerosis minutis obtecta. Squame sat late, sublineares, in apicem brevissimum obtusulum attenuate, exteriores immarginate. Calathidia plenissima stylis- que concoloribus dilute aureo-sulphureis, ligulis marginalibus integris, subtus evittatis vel levissime rufo-maculatis.

Ludit caule parcius vestito, anthela humiliore, involucris mi- noribus parcius vestitis, squamis angustioribus et p.p. subacutis,

om | or

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4.

Rossia borealis ad Pishma in littore saxoso fluvii Umba (A. O. Kihlman).

Habitu notisque pluribus cum Hier. transmarino }) |. H. arctogeno convenit; etiam cum forma Hier. paradoxi (Lindeb.) anthela minus alta similitudinem quandam offert. Ex altera parte confluere videtur cum forma (vel modificat.?) alia, quam amic. Kihlman in prerupto alto solo caleareo ad ostium fluvii Svitloja legit, statura altiore et magis robusta, foliis exterio-

1) Sub hoc nomine in Hierac. exsicc. II, n:o 98 datur forma quam in latere clivi saxosi aprico ad Domaas in Gudbrandsdal Norvegie legi. Est planta intense prasino-virens, 5—15-cephala, 3—5 dm. alta. Rhizoma crassum breve descendens |. subhorizontale; innovatio per rosulas sessiles. Caulis gracilis erectus virens, superne livescens, 2-folius, sat dense floccosus et usque ad medium parcius nigroglandulosus, inferne setis albidis violaceo- bulbosis 3—5 mm. longis dense hispidus, superne setis obscurioribus sparsis vestitus. Folia 1—3, exteriora minora spathulata lingulato-spathulata florendi tempore plerumque emarcida, superiora lingulata lanceolata acuta petiolata, prasino-viridia, supra setis 2.5—4 mm. longis sparsim densius- cule birsutus et parcius stellatus, subtus leviter floccosus et sat dense pilosus, costa crebre setuliferus. Folia caulina acuminata, superius margin. sepe parce glanduliferum et subtus setulis nigrobulbosis hirsutum, Anthela plerumque umbellata et laxa seepe quoque paniculata, ramis 3—d equanti- bus demum acladium 4—10 mm. longum superantibus apice 1(abortu)—3- cephalis, canofloccosis, vulgo parce setuliferis et glandulis nigris sat minutis mediocr, vestitis, bracteolis nigricantibus. Involuera virenti- vel fusco-nigra subatra, sat lata, basi truncata, medio subconstricta. parce floccosa, inferne villis canescentibus (— subobscuris) 2—2.5 mm. longis crebris confertis, glandulis rarioribus fere nullis, superne pilis obscuris raris obscuris glan- dulisque parvulis (preecipue in apicibus squamarum) siepe sat numerosis obtecta. Squame sat late, supra medium in apicem obtusulum breviorem sepe rufofuscescentem attenuate, exteriores immarginate |. margin, nigri- cantibus angustis instructe. Calathidia diluta sulphurea sat densa; ligule marginales integre vel partim subincise, subtus leviter vittate.

7—1.;5 ryan D. 21—23, Lm. 2.5—2.7 mm. | ap

In Fr. Symb, p. 42 s. n. Hierac. sabinum v. vittatum allata videtur. A H. sabino norvegico Fr. in H. N. XUI 16 distributa nonnihil recedit invo- lucris basi Jatis ligulisque vittatis (specim. tamen nimis manca sunt). Cum descriptione in N.P. |. c. pag. 412 nostra forma sat congruit at distat setis foliorum (et colore ligularum marginal.). Ab Hierac. arctogeno diversa colore, indumento, involucris majoribus defloratis haud sulcatis, calathidiis multo majoribus. Cet. variat indumento et ligulis fere evittatis.

Inv.

76 J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

ribus magnis obovatis, rosularium setis longissimis dense hir- sutis, umbella altiore et polycephala, involucris majoribus, cala- thidiis ut vid. minoribus, squamis indumentoque nonnihil rece- dens. Hee parum est diversa a forma in Fennia meridionali pluribi obveniente, quam in museo fennico nomine H. litoreo distinxi, cui cl. Brenner dein novum nomen addidit: H. pycno- chetum. Est planta 3~6 dm. alta; rhizoma precedentis. Caulis gracilescens, sordide virescens plerumque 2—3-folius, dense vel leviter floccosus, ad medium usque parce glanduliferus, inferne setulis canis basi nigris 3—4 mm. longis dense hirsutus, superne setis obscuris sparsis vestitus. /olia glaucescenti-prasina, obscura mollia et flaccida, infima (florendi tempore emarcida) ovalia et

exteriora spathulata spathulato-lingulata, superiora anguste -— elongato-oboblonga 1. oblanceolata 1. lingulato-lanceolata, supra setis 2.5—5 mm. longis sparse sat dense hispidula,

et -+ stellata, subtus pallidiora floccosa et sparse pilosa; folia caulina lineari-oblanceolata acuta eglandulosa. Anthela sat alta et laxa sepius subumbellata 3—10-cephala ramis 2—5(—9) gracilibus -— crassulis apice 1~—3-cephalis floccosis glandulis tenellis erebris setulisque subobscuris raris vestitis; pedicelli 4—15 mm. longi setulis subobscuris 2—3 mm. longis sat dense hirsutuli, acladium 5—20 mm. longum. Jnvolucra nigricantia lata, basi rotundata, medio leniter constricta, -- floccosa glan- dulis minutis densis pilisque subobscuris 1.5—2 mm. longis presertim basi sat dense obtecta. Squame@ exteriores nigrican- tes immarginatz, superiores lineares subacute. Calathidia ma- juscula subsulphurea ligulis marginalibus integris.

(85, D. 22—24, Lm, 2.5(—3) mm.

Vihti in rupibus pluribi (H. A. Printz et J. P. N.), Pargas Gunnarsniis pluribi (F. E. W. Elfving et C. J. et A. Arrhenius) Karislojo inter Karkali et Lojo 6 (G. Selin); Helsingfors, Rénn- skiir (M. M. W. Brenner). Forma vel potius modif. sat recedens in par. Nurmijiirvi lecta (K. E. Stenroos). In insula Korpo ad Korpostrém in junipereto am. A. Arrhenius legit specimen vali- dum 8 dm. altum caule 6-folio umbella 40-cephala ramis 16 crassulis canis glandulis validioribus,

Inv.

~] ~sJ

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XH, n:o 4.

In par. Wihti, in rupe ad Irjala, beat. H. A. Printz legit formam peculiarem statura praeced. subsimilem, caule dense floceoso et inferne conferte setifero, foliis exterioribus semirotun- dis ovalibus supra setis longis crispulis hirsutis, anthela um- bellata tomentosa pedicellis eglandulosis crebre canosetosis, invo- lucris canofloccosis eglandulosis setulis canis creberrime hirsu- tis; in museo fennico s. n. H. ijalense m. asservata.

P. macranthela N. P. *rangsbyensis n. Herb. Pilos. Fenn. Wewo Te:

Angustifolia, dense glandulosa, 4—10(—15)-cephala, 2—5 dm. alta. Rhizoma crassum descendens; innovatio per rosulas sessiles. Caulis adscendens |. erectus sat flaccidus, superne fuscus, O—1—2-folius, dense floccosus ad medium usque vel infra mediocriter glanduliferus, inferne setis pallidis tenuioribus 2—3é

mm. longis sparsim sat dense hirsutus, superne setis ob- scuris sparsim vestitus. Folia subprasina opaca et vulgo flac- cida, longa, intermedia anguste oblonga anguste lingulata,

superiora anguste lingulata vel lingulato-lanceolata —- oblanceo- lato-linearia subacuta, supra sparsim hispida et + stellata, subtus -t floccosa et sparse pilosa. Folia caulina reducta linearia acuta, superius interdum glanduliferum. Anthela sat humilis alta, ramis 2—4 crassis paniculata |. furcato-panicu- lata subumbellata, seepe ramis florigeris ex axillis foliorum eaulis aucta indefinita, tomentosa, glandulis sat validis et longis erebris setulisque obscuris plerumque raris vestita; acladium 4—10(—40) mm. long. interdum setis frequentibus vestitum. Involucra mediocria basi rotundata |. subtruncata medio con- stricta, -- floccosa, glandulis nigris crebris creberrimis pilisque nigricantibus ++ immixtis obtecta. Squwame. latiusculie, exteriores obtuse apice rufo-fusce (superiores) vix marginate, interiores acute. Calathidia majuscula dilute lutea sulphurea sat radiantia, flosculis paucioribus; ligule marginales concolores, partim sublacerate.

Inv. 55=57, p, 23—25(—-28), Lm. 2.2—2.5 mm. In colliculis petrosis siccis prope agros ad pag. Rangsby Alan- diz satis frequenter at plerumque modo solitarie vel parce crescens,

J. P. Norrlin, Piloselle boreales.

x] (oe)

*P. plebeja n. Herb. Pilos. Fenn. Il, n:o 198.

Prasino-virens, 3—10-cephala, 2—4 dm. alta. Rhizoma breve crassum descendens. Caulis adscendens —- erectus plerum- que sat gracilis, O—1—2-folius, dense floccosus et usque infra medium sparse glandulosus, inferne setis longis (3—5 mm.) sat dense crebre, superne sparsim hirsutus, apice sat dense glan- duliferus et sparse setosus. Fol7a mediocria subprasina crassula et mollia, exteriora oboblonga, intermedia et superiora anguste oblonga anguste lingulata obtusa vel lineari-lanceolata acuta (superiora);-supra setis 3—4 mm. longis sat dense hispida, sub- tus floccosa tomentella et dense pubescentia; folium cauli- num inferius (prope basin caulis adfixum) minutum valde angustum, acutum, superius reductum apice glanduliferum. An- thela paniculata -—— subfurcata raro subumbellata, ramis 1—4 superantibus, imo szepe longe remoto, floccosa, glandulis gracili- bus minoribus et validioribus longis dense obtecta, acladio ple- rumque brevi. Jnvolucra minora sat angusta basi subtruncata obscura, -- floccosa et glandulis mixtis conferte obtecta, fere depilata. Squame anguste lineares, exteriores plerumque fere immarginate, interiores in apicem angustum obtusulum vel sub- acutum attenuate. Calathidia sat parva lutea, ligulis margina- libus plerumque integris.

Inv. shes Dt to. Lin. 22 Hen. 3.5—3.8°

Ad pag. Mangstekta Alandiz in latere vasto collis petrosi frequenter at sparsim crescens; sat similis quoque ad Holmiam, Djurd (5. Almqvist).

A precedente foliis brevioribus et densius vestitis, invo- lucris minoribus squamis angustioribus apice incoloratis calathi- diisque minoribus luteis facile dignota.

*P. lenifolia Norrl. in mus. fenn. Hierac. exsice. I, n:o 100, 101 (f.).

Gracilescens obscure virens mollifolia, 7—30-cephala, 2.6—6 dm. alta. Rhizoma crassum descendens; innovatio per rosulas sessiles. Caulis gracilis (— mediocris) virens, plerumque 2-folius -

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica XII, n:o 4. 79

et dense floccosus, usque infra medium parce et minute glandu- liferus, inferne setis tenellis mollibus albidis 3—5 mm. longis crebre conferte hirsutus, superne setis pallidis subob- scuris sat dense vestitus. Folia prasino viridia obscura valde mollia, intermedia anguste lingulato-lanceolata, superiora elon- gato-lanceolata —- linearia +- acuta, supra setis tenellis 2—3 mm. longis sat dense hirsutula et + stellata, subtus floccosa et sat dense pilosa; folia caulina linearia acuta. Anthela ple- rumque umbellata 20—40 mm. alta, ramis 4—10 crassulis caulem longe superantibus, imo spe remoto, cano-tomentella, setulis canis circ. 3 mm. longis et glandulis minutis sat dense obtecta. lnvoiucra minora mediocria sat angusta, basi ovata vel rotundata, obscura, +- floccosa, setulis canis vel in apice squa- marum obscuris, crebre vel basi creberrime hirsuta glandu- lisque parvulis sparse sat dense preesertim superne obtecta. Squame late sat late sublineales in apicem brevem obtu- sum attenuatz, exteriores anguste |. obsolete marginate (I. im- marginate), interiores marginibus latis dilute virentibus l. pallidis. Calathidia sat parva mediocria dilute sulphurea, ligulis marginalibus integris, concoloribus.

Inv. 2, D. 1722, Lm, 2.2—2.5, Ach. c. 2, Pp. 4.5 mm,

Locis siccioribus ad Godby (pluribi), Knudsboda et Norrby Alandiz parce crescens; quoque in Brandé (O. Bergroth). Sub duabus formis extremis visa, altera frequentior magis gracilis et alta valde angustifolia caule pluri-(2—4-)folio, setulis molliori- bus albidis involucris minoribus squamis angustioribus subacutis, externa facie P. cymoso (spewee) sat similis; altera latior, an- thela minus umbellata cet. P. alandicam in memoriam revocat et forsitan in eam transit, in Hierac. exsice. Il, n:o 101, distributa s. n. var. subalandica. Forma quadam nonnihil rece- dens lecta ad Eckerd (F. E. W. Elfving et Harald Lindberg) et in Kumlinge (O. Bergroth), Forma confinis in Ostrogothia (S. Almqvist in mus. holm.).

In Alandiz quoque nonnull aliz forme hujus gregis (P. machrantele) sant lectee. Etiam in Lapponia australi, ad Rova- nen par. Rovaniemi preclariss. E. A. Wainio legit formam sat

80 J. P Norrlin, Pilosellz boreales.

singularem, quae in Adnot. meis de Pilosellis fenn. p. 142 jam est commemorata at perperam cum P. pilipede conjuncta. Est planta 1—35.5 dm. alta, prasina, rhizomate breve descendente. Caulis inferne 1-folius, sat floccosus et pilis 1.5—2.5 mm. longis sat crebris vestitus, usque infra medium mediocriter glanduli- ferus. Folia prasina vel leviter glaucescentia brevia, exteriora subspathulata, intermedia late lanceolata acuta petiolata, supe- riora anguste lingulato-lanceolata acuta, supra setis sat validis do—4 mm. longis sparse densiuscule hirsuta et mediocr. stellata, subtus floccosa et pilis tenellis sparse pubescentia. Folium caulinum minutum angustum acutum. Anthela plerum- que subumbellata et sat difformis, aut humilis (c. 20 mm. alta) et oligocephala (8—5-ceph.) aut elongata (50—120 mm. alta, 7-—20-cephala) ramis 4-——8, 1—5-cephalis, tomentellis et sat dite glanduliferis, bracteolis sat obscuris, pedicellis et acladio (5—50 mm. longo) glandulis mediocrib. numerosis setulisque obscuris 2—3 mm. longis sparsis vestitis. Jnvolucra 6.5—7.5 mm. alta, lata, basi ut vid. subtruncata, nigricantia, parce floccosa, glandulis nigris crebris pilisque obscuris c. 2 mm. longis sat raris -- densis obtecta. Squame sat late subulato-lanceolatz sat acute, exteriores immarginate. Calathidia flosculis dilute luteis subsulphureis stylogue concolore; ligule marginales evittate Variat foliis magis glaucescentibus, setis rarioribus. (P. *rova- nensis m. in herb.). F. subsimilis foliis longioribus squamis invo- lucri angustioribus ad Kalkkivaara par. Sodankyla (EK. A. Wainio).

Corrigenda: Pilos. salebrosa p. 9, lege P. salebrata. P. nemophila p. 46, , LP. nemoricola. In »Bidrag till Skand. halfOns Hierac. flora» duze forme sunt allatee nominibus jam adhibitis et ea causa mutandis:

Hier. tenuiscapum p. 26, dicendum H. teneriscapwm. Hf. mollicaule p. 64, H. flaccicaule.

Index

nominum qu in paginis preecedentibus vel in fascic. If Herb. Pilos. Fenn. (hb.) et Hierac. Exsicc. (exs.) sunt allata.

pag. pag.

abbreviatula . . hb. 130. . . 20 | brachycephala, f. exs. 4 .

agchmss 4.3: «bb. 179. brachytes . . . hb. 125. maida 000. . CSS: 93g ict GZ | -ealolepidea « . exs. 62: 2. . 48 Bae i yl. SSG BE | plop lla. oc7 058. 0 =, 1.22.) Jf adjuncta . . . hb. 186, 187 (£.) cherophylla.. .exs. 57. . . 48 exs. B2-(wara.. -61 |} ehnans-.... . .. hb..122.......46 wruginascens. var. hb. 174. @@abir. 2t cjaz | bb, 115... 2.488 alandica . . .hb.200,exs.102 79 | colobima . . .exs. 56... 4 albicans....°. .-hb.106.° ... .8 | communis Fr. . ae

conglobata Brenn. hb. 163(v.), exs.

46,47 (var.) . 37 congregata. . . hb. 136. . . 22 genmeciens (var.).i. <<. a 0 Pa) ae conspersiformis . hb. 123. . . 16

albiciliata Brenn. hb. 165. . . 40 alliceps. ... .exs. 24. . . 24 Sui o.. . Jesse: Les ci 45

amplectens. . .exs. 53... 48

ainolensis . . . exs. 94. .°. 71 | coalescens. . . hb. 133. aflotes.-> .- 2 bb 446.°. 28 |

arctogena. .. . . . . - 75 | contractif. (var.). hb. 194. . . 69 aridicola . . . hb, 104, 105 . 7 | contraria . . .exs. 20... @i Nii ee th 8 | eonvexula .-«. .. hb. 124.6 cee HeneeMiaiys. SE). i. = <a ws ae | Coracodes.. . . exs. TL: (Aataeeeee atrobulbosa . . hb.190,exs.84 62 | cuneolus . . . hb. 126,127 (v.) atroviolascens . hb. 166. . . 41 | exs, 17. (f)..: 38 auricula L. ff. . hb. 163, exs. | cymosum, var. Low eo 4 —43 | demissa (var.) . hb. 142. . . 26 auriculeformis Fr, exs. 36—39 . diluta 61

auriculeformis Auctt. dimorpha (f.). . exs. 63 . hb. 160, 161 . 36 | distantilingua . exs.18,hb.130(f.) 19

aurulenta . . . hb. 151. . . 30 | dodrantalis . .exs. 23. . . 23 Sure ots siete. 70. ce» | dubia Lindeb. var. hb. 194. . . 65 iitormmata s. ..° + htb.@83.: ~~... | Dusenii. N. By) 6.5: +): ee Bomanssonii. . hb. 155, exs. 30, empeda. . . .exs. 72. . . 56

eee: a en eer

82

J. P. Norvlin, Piloselle boreales.

pag.

erigens (var.). . exs, 27 . 28 erythrocaulis. . exs. 49. 39 erythropa . . exs. 52. 44 erythropoides. . hb. 169. 42 farrea .exs. 68 . 53 fimbrillosa. . hb. 139. 24: flaccicaule . oe 80 flavella . . exs, 16. es | flexipes . hh Tis dae. eo florulenta . at sie 12 fragilipes srexs. 59 . fuliginea «hb, 195., 66 glomerata Fr. . hb. 189. gorkensis . . hb.176, exs. 66(f) 52 gracilior . hb. 101—103,

exs. 1—3 . 5 hhadromera hb: fis iti S168 holmensis N. P. 73 hyperadenia Brenn. . . . 62 hypopta . hb. 141 (£.). 26 hypoptella . . hb. 142, 143

(varr.),exs.25. 26 hysgina (var.) . exs. 4 5 illudens. CXS.) OF: 66 ummigrata . . hb, 184. 60 impallescens . . hb. 135, exs.

21 (var.). 20 impleta . bt E7OR: 44, inclinans “hb. 152’. 32 infecta . . hb. 132. 20 infidula . .ers. 72%. 59 infuscata oth nee ee 61 intermissa (var.) exs. 92... interrupta . . exs. 46, 47 (var.) 37 irjalensis A i aE a7 irrubescens “exs. ‘7a. 56 jodolepis prey Soy bs, 9h a juncicaulis . hb. 191—193,

exs. 85 (f.). Kiblmani . . exs. 60. 50 lagarotes obs Ay? 47 latescens os IS: z laxior (var.) “hb; 163 38 Jaxipes . . exs, 22. 22

pag. lenifolia . exs.100,101(f.) 78 leucoptera Brenn. a gw ft ae litorea . nee Ae 76 lividipes . hb. 145. 28 luteoglandulosa Sel. exs. 86 64: luteola . re 23 lychneea ., 25, 061, 52 lygea . hb. 140. 25 lygodes ae Pa ae 58 macrolepidea . 5 machranthela N. P.. eke care maura . . hb. 111,112(v.), exes 7M.) - 10 melanophea . . hb. 182. 54 metabola . ib? 160. 40) mollicaule . vas), 80 molliseta N. P. . exs. 97 . 73 neglecta es. (BG 4 ee nemoricola. . exs. 54 (var.) 46 nigrans Almqv. exs. 90. . . 67 nudifolia e“hb: «157, S836; exs. 33, 34. 34 oblongiceps(var.) exs. 19. . 20 obovalis Gx, 44542: 13 oenea . hb. 164. 39 onegensis, ff. . hb.175,exs.64, 65 papyrodes . exs.- 5D. 45 paradoxa Lindeb. 75 paroica . hb, 159. 34 pericausta . . hb. 173, exs.58° 49 peristicta . » exs.-96 x Bas f phzostigma . hb. 167, exs,50 41 phlebophylla. . exs. 48. 38 pilipes Seel. a eee 61 pinguescens fb, 1358. 23 plebeja . rhb, 198". 78 pleniceps . Hexse 10%; 12 plenior . » Bb 142 10 polymnoon N. P. exs. 103, 104 . prasinata . Oe See prasiniza bed i). ° _ pratense Tausch., f. exs. 63. privigna CES. 32s 3d protuberans . exs. 74 . 57

Acta Societatis pro Fauna et Flora Fennica, XII, n:o 4,

pag. psilophylla G. Anders. . 34: pubens N. P. 43 pubescens (Lindbl.). 67 pubifolia . Hb. ive pychnochetum Brenn. . 75 rangsbyensis. . hb. 199. 77 reflexa . . hb. 149, 150, exs. 28 (f.). 29 remotula - hee 120. (£); exs. 14. 14: retractata . . bbs, Toe. 72 rhypontha . ; exs:, 70". 54: rovanensis. 2 80 sabina norvegica a Be Fr. 75 salebrata | be 108,109 (v.))- 9 semiradians hb: 116,exs..9° 12

septentrionalis, ff. hb. 180, 181,

signifera speirea . sporadicum squarrosula stemmatina stenomera .

striolata (var.)

suecica Fr,

exs. 67 .

mere. Oly... ab, 196°. eh. -055-. -Egss-To: . sexs, OF ~ exs, 45-.

subalandica (var.) exs. 101. subbrevis (var.). hb. 109. 2 .ex8> 89.

subcurvescens subfloribunda N. P. (var.) subfuscata .

. exs. 80, 81

32

61

subgrisea (var.). exs. 82.

subprasinata . subpubens.

. nb. 137 ;

. exs. 54.

subpulvinata .

subswirensis . . hb. 171. suburnigera . . hb. 129. suivalensis fs tae Begs swirensis . . hb. 168. Syrjenorum . . exs, 99.

teniarum .

exe Ger

tenebricans tenerescens teneriscapum. . « « » + tenuilingua . hb. 131 -(&) tenuirhiza . . hb. 117, exs. 13 tenuiscapum . . . .- . Thedenii . exs. 29 . torosula. . ibs 1a tortilis . . hb; 28S. transmarinum N. P, exs. 98 . tremipes . exs. 6 trochocnemia. hb. 121. turgescens (f.) . hb. 144. urnigera . bbe 128. valens . hp. ae vialis . XS, B00 x viridicans . . exs. 8 : viridilivens . hb. 144 (f.) | vitellina . hb. 188. vitilis . hb. 147, 148 . | xanthostigma. . exs. 51 .

83

pag.

435

29 42

A ee "-< @ » on secant fet Far : dine eee ONE ee inated | iy eyo k ter ? me jee ; Ev? ih! Ls ¢ wacuriveg tee | aie 6 @ ae aaa Soe MBE. boc rh eareriaat i 7 Ye tut it. re ta om 7 : ore! af x ttle nel ap su anes

t tek . eo smote f Sila OR kee 2a

iA wis a

+Pox

- ~ Hisense > Sag ae

2s

“a - = ty + ree.

=

$ . P _ , « % _ ¥ iets , > » F ‘ic et we . bd x : ¢ ~~ ~ * ——. *% > h < “.

Fe