gj

unn :

/o.3 :■.'?(>.

'gT PRINCETON, N. J. <f>

Purchased by the Mrs. Robert Lenox Kennedy Church History Fund.

Division. .

Section

Number ....

SCD

' A C T I O N E S

e t

Monimcnta Martyrum,

QJJ I Av WICLEFFO ET HVSSO adnoftranu hanc &mtenu in Germania,Gallia, cBnmnmai Flandria}Jmlia ipfa demurru JrTtfraniaweritnterru 6 uangelicarru fanguine^j fuo conflanter obfignaueruntj .

G E N E V JE ]

tM. T>. LX.

FRANCISCI BERALD I Carmen.

£ N quibm ttt.cebm Itber hic blanditur t menti:

Enqualestitulos pagina prtmagerv. Exthum,tormenta,cruces & yerberaflammai,

Pr&ctfas linguas ,fulphura,ytncla ,famem. Qmque tjrannorum rabies immanti &* exlex

Infanda in folos cogitat yfque pios. Qurfta fi yideat ftygijs reuocattts ab ymlrity

Ingemat&pallenshorreatipfe Nero. Detque manm vicJo6:& fecontenderitislis

Cedere,qui reliquos yicerit,^4nttochm.' Talift onte ltber,quemnam Tfeciofm inefcet,

Indice yel folo (jui nocmjfe poteji ? Ergofluttititt damnabiturjounc ttbi,Le€tor,

Qui magnis librum fumpttbus exhibuitf Imofatis pmdens per fe proutdtt{vt ambo,

Et pim atque pijs hoftis,habere yeltnt. Hoc pius in fJ>tculo,paria ad certamina quando,

Stquando,yeniet,quos tmitetur habet. Vndepetenda Jietfongis conftantia yinclis,

Blandtttas T^ernens Iudtcis atque minas: Vnde ettam medijsmens imperterritaflammis,

Imploranfque Deum libera lingua fuum. Demque tela,qutbus mundus fuperatur, & Orci

Trtfte triumphati corruit imperium; Pr&fertim memori Chriftumquum mente reuoluet

1 Jia tultffe Ducemftgna fequenda fuis. Imptus htc contrafdtut monumentafuroris

Spetlaht Utus non moritura fui. Qwppepatris Stygij yeftigta nota prementemi

Seje aquaffe decus,yei fuperaffe fciet. Ergopium yt celcbrem crudelta funerareddunt,

Su tlltft ritas nomina dara dabit.

x Marryru

Pio & vcre Chnftiano

L 6 C T O 2^/

IOANNES CRISPINVS GRATIAM &pacemaDeoPatreper IESVM CHRJSTVM.

T S I prioribus iUis ^Martyrunu e- dttis a mt__> volumtmbusf hriftane^ tio hm°ri- Lettor , faytisfccijfc^j uideri potera- mus deftderio & labori noHro ; quo- nianu qu& in eo genere^ [ufctpienda tunu effetvL 3 ea nos omnia fjncere iudicw noftro, alieno feliciter executi,cB^eipublic& Chriftiana plurt- munu adgratianu & gratulationenu attultffemus: tamen quurru ante^ nos nemo noftrorum hominunu operi tunu raro & inufitato non modo manunu ad- molitus effet, <verunu de ro generibus adeo varia, partibus infnim cogitare_j ne_j ventjfet ei quidenu in mentenu; c&tera fere__j nos omnia,qu& multa ma- gnaque^j videbantur^fepofuimm ltbenter,dunu hoc etiam erga fo poflremo munere perfungimur. £ x- citabat nos veritas ac varietas , 7nultitudoque~> in

, t - cano,rcai

ornm qenere_j exemplorunu eorunu homtnunu , qui uiu* qum

r •;/ • • / . die magis

Jupertorunu tliorum quos atttgtmm^el SLquarewu in ro gerenda <virtutenu atque conflantianu ; <vel fortenu & conditionenu Jj?lendore_j domeftico fuo, &* omniurru ingenuarunu artiunu cognitione fupe- rarcwL> (cuuts generis ad nosex vtraque Germania &* Cjallta nonnulli , e TSritnnnia & hf ifjama ple- rique_j perueneruwU)imprtmis autcnu vafiorunu

Martyrum ftges& oc caiio,redi

EPISTOL A.

impotentiunuhodie^, quorundam hominum per- fidiofa cunu immanitate^ coniuntta peruerfitas & infania;quos partinu ipfos nihilo melwres effeclos ho- runu edttione_j monimentorunu ,parttnu inufitnm rabie^j crudeliter adfancltfiimisquibufque <viris,pla- neque^> $*oSijMuf periculurru inferendurru quotidie^j progredi videa^nm. ^AQanu quidde^j Qardinale^> islo Lotharingo dicemm , o Ledtor, qui inueterato quodanu, & in omnes bonos ac pios concepto crude- Itter odto,Senatoris innocentifitmi, integerrimi,fan- ctifimi,dAnn<i ^Burgt <vimnu & animanu quatuor ipfbs menfes nefarie perfequutm, iniquifiimo iudicio martjrem circunuentum tpfe damnarit ydamnatum non folum extinxertt tncendio, fedplane etiam mor- tuunu in inuidu flammanu apud Optimates ac po- pulunu feditiofis conciontbm adducere tenturit?Sed non facianu <vt dum vetemtoremillum Cjaleritanu exequor,defideriunu interinu amplifitmt forttfitmicfc Senatoris ttbicommoueanu : quinimo quicquid at- tigi , eo maxime confilio feci , <vt tjs quas initio pofui, caufis intelligeres,mc^> quidenu & voluminum tllo- runu reltquias volutffe perfequi libenter; & tjfdenu charattertbm eorunu omnium qui impofierunu illu- firi quopianu tefiimoniofidetfuA (fhrislt <veritatenu obfignafuri prodibun£j,?nemorianu <vfurpaturunu effi_j dtltgenter. Quorunu hominunu ad interitunu <volunturium pro N.Jefu Qhrtfii Euangelto quo- ttdt(L_j proficifcentiunu fi qua omnino <vfquanu me- morta cuHodita defcrtptdue aut elogia,aut apophthe- gma#a*aut hums dentque^j generis documentu <vefti-

giaquc^

EPISTOLA.

gidque^j rerurru pr&clartflime ab ijflderru geflarurru extflere tibi conflabtt, Leclor, h&c tu,qua es in omnes beneuolentia , qua tn populurru reuera Qriflianurru pietnte^>-> conquiJitadiltgenter,exfcrtptdque fldeltter, huc ad nos(quod qutderru Ecclefl&commodo fieripu* tes) oflflciose benignequd perflerenda velinu cures. Qupd ipjurru vt maiore^ etiarru d ttudio pe- tarru,curru alia multa fdne flaciurvtj ■ turru amGr il- /o perpetuus atque^ flngularis ,quo Eccleflarru fluanu complexus Chriflus, taltbusillam atque^j tot exemplis illuftriorerru in dies flngulos ejflcere^j con- tendtt,<vt haud flciarru an huic operirediuiuo quoti- die magis atque magis,turru longe lafeque_j dififlufb, quifquanu omnino idonearru afltduitutis ac dtligen- ti& magmtudinenu aflerre^ pofltt. Qup de^> gene- re^>toto,flmul etianude maximis clariflimiflque^j ^Dei opt.max.erga Qiuimtem,exquatotPugilesfum- mo j\eipub.Chris~iian& flplendore^ prodierunt^, be- neficijs,poteranu quidem effundilatiusjd nifi foan- nes 'Tagautms , vir ille^ flane literis perpolitus , re- rumfy varietate atque nfu ipflb iarru perdoclusfed (quod quide eflhodie caput) & mortbus optimus,& religwne Qhnfiianus ,cumulatiflime pr&fiitififet.Scri- pflt enim Protrepticon carme ad S fP .Q^JJeneuenf. quo carmine^> fiturru oppidiprMerea deflcrtbit ,<vt in- telligerc^ &qui & iniqui poflint^ minime vulgarerru efle pr&rogatiuarru, quam <voluntatis fu&^Deus Cje- neu<z dederit , flue^j vit& huius humana curfurru ,fl- ue^j flutura tlluts quietenu & diuturnituterru li- beat&slimare^ . zAdiunxit iterru & Votiuurru in

lll,

EPISTOLA.

gratiarru & vfurru Elefforurru omniurru, qui turru exauthorati Euangelicarru <veritaterru fuo fangui- gloriofifiime confignauerurvL> ; turru merentes adhuc imperatorc^ Qhrifto, pari (firestulerit) con- fiantiainpuluererru& aciemproditurijuntj. quod ipjurru& ad breuitaterru mihiefiaptius, & adre- liqua qu&darru qu& fuo loco & temporc^ tibi Jumm exhibituri, prouidentms. ZJalc^ Chrifiianc^ Le- clor ; & durru reliquorurru ferierru expeclas, his ad gloriarru tu cDomini,&> faluterrutuamfirui pergc^j. (jenem, V. Qalend.<SM.art. *M. D. LX.

PROTREPTICON

PROTREPTICON A D

HIEROPOLIN.

A N C T E audi : fanBofacilis precor annue Voto Magne opifexycuius non enarrabile nomen, Et cdum, ac miferi confufa potentia regni Lucifugum 3 0 mundi bruta hac elemeta tremifcunt: QuemNatura tremitveneransyvltroque fatetur Tc Kegem Authoremque fuum,qui numine comples OmniayKegem, \>no quo tudice slantque caduntque Kes hominum ymorbo iaccantyfeu lucefruantur; Seu bcllum pacetttueferasy(fgaudia Vita.

Tu vero Almeyfacri arcano qui luminis imbre Cundafoues yferuas alisyfolidaqueferenas Lectitia){$ caflus renouas mortalia corda^ lllucefce mea totufque illaberementi lrradiansy(f luce tua fua nubila diffcr. Hauriat ex teillos precory6 precor hauriat igncs, Viuificos ignes tenebrojaiage difcute noclem, Ef praduce intus, ne pes me lubricm imas Auferat in tencbras, & dcfolata nocentum Antraybonufque tuo atemum me lumine deduc.

Almefaue^ fanclis pr&fens allabere cceptis: Munere Sancle tuoymihi casla Voetica mentem Excitct immcrfim tenebris,dubiumque mone me Quid fequar: & quxcunquc mihi je tramite caco Oftendet via diffcilis, mc numinc firma Vr&f :nti,dum Sanclc nouos tibi molior orfus3 Dum tuuat Aonio Latias de \ertice Mufas Sacra pcr 'facros longe deducere faltus. Nam quid emmlecce nouos inme facerimpctus ignes Vracipitat yfpirantquc nouum noua peclora numen. E« nupcr fandi indocilisjam peclore magnos Conapio fenfusipriorilla euamatomnis Impietas^ vita olim muemlibus annis

*. iiii.

P ROTREPTICON

Degene r,®3 M«/i sludium pellacis inane.

Me caligo noccns jcnebrifque horrcntibus vmbra

Deferuere >tui primos ad lu?mnis ortus. ■

Tcrra valc,pemii5 liqmdum fupra athera longe

Aufcror.cn \entos pedibus & nubila calco.

Sat noBique vmbrisque datum efl^pudet iffc tot annos

Cxcum per tcncbras fucemque haufiffejnalignam

Vccnitet,heu lagramque ammam dolorisle perunt.

En igitur qua Kelligio caput extulit vmbris, Me iuuet antiqui Mufas fuper ardua lurce Sislerenamque nouum hic Helicona)ncqucererc laurus Hic alias edico}alias templa homda rupcs: Meque fequi moneo dumos per f$ affera faxa: Vos ovoscasli Vatesfanclique Voet&y Qua \ia fecla recens, & quo vix vlla priorum Me trepidum inccrtumque Via vesligia ducant; Ha:c Via nunc tentandaymihi Vigorigneus ille Qua fe aperityVigoromnipotensyquilumine caslo Exhauritmentes hominum,purafque relinquit. Qua mihifcdat lux ocults clarifima^cali Munere}meprocul6 feuis Vatereripetertis Quce papm innocuo iuslorum fanguine inundanty Er qux te contraflammas & in armaferuntur. Crudelis patnx iam longa obliuia potcm, Necmibi chara trahant aho natalia mentem, Dum facra mi plcnis cuoluere carminafufis Eft ammus , mcdwque oculos iamtollere calo, Kciam Vxonias paulum intermittere Mufas Cura fity& doEio fcriptas in puluereformas, Vormafqueradwfque gypiclum in pariete mundum.

Ergo pij Vates huc iam reuocantor^ eslo Hac iter in calumypia qua modo fcmitafcruet Curfu alacri:hoc agitejwc nobis via callc fecanda: Nam mihi mendaces quid nunc accedcre lucos,

Quid

AD HIEROPOLIN, Quid iuga Varnafii,quidlauriferam Hippocrcnen*. Ndcammus mortale>nihdmecum ipfe profanum M ntc agito; Mc,me,calcsli Spiritm aura HIEROPOLIN ducitjtot tcmpcflatibm aclamr Tot monslris ,tot turbinibus ,rerumque proccllis^ Totque intergladios ,toties extrcmagemcntem, lamque folo velut excifam,iam-iamque labantcm, N/ placcatDextrx mifcramfulcire potcnti. Tequetuamque\rbcm Latio, Cbnfte optime, cornu lam canere incipio&populos vulgare peromnes: Atque adco Lucem magmtrans vltima dauslra \am latefufam Oceam,gelidaque fub Arclo. "Nam quicquid contra obsliterttfunofa tyrannis Vontificum Kegumque Sacerdotumque Senatus: Lucemillam, Nomcnquetuum,Kcx maximc ,gentes Ingelidis vslifque plagis ,tibi fede parata Excipient(yerum dederis modo cerncre lumen) Et fingifaciles xquis fub legibus olim, V>arbariem,morefqueferos,viBumquenefandum Mutabunt illun melius,meliora fequuti: Exemploque meo caslo tibi carmine laudes Lxpedient,natiforfan melioribus annis. Ergo age quopictas quo ducunt vota fequamur.

Hic vbiperpetuus cano fe tollit in auras lura fupcrcilio, ^gelidumfuper aerapulfat Altis abietibus ,c*loque minantibus ornis: Mowtu», Qua maturat* brcuxora crepufcula noclis Contrahit,ey lucis fugientesoccupat horas: (Tam dcnfis alte piceis folemque diemque Summouet, horrentique LarixfupereminetVmbra:) Non procul Auslrum inter fj>eclans Solcmque cadentem3 Kipa cxcfafrcmit,quamverberat Aruafonoris Anuin- Vrcecipitatus aquis ,cy circimi multa coronat Vopulus, circiim Tamarix & Khamnus obumbrant:

PROTREPTICON

Quas intcrferuetfecumque laboratiniquo Inclufus fpatio^acpontem indignatm }aren£ Conuolmt molcs & lubrica faxafragofm^

Vonte fubhoc quantumbis tcrue juperuolet agri Tortum hajlile manw.mcdio clanjiima campo Vrbs quaqua-verfum fefe vementibm offert Vrimum humilis fformofa tamemmox crcfccre "vija Comminm;cnfaCies iam fe tota explicat \rbis. Ceu rofapurpureis quam matutinus Eois Solafficttpaulatim obclifco promit hianti Viucroncm exiguumfenuis quempurpura pingit: Mox vero ecce nouum calathirutilantis honorem Explicat,®3 mcdio rofapunicandetinhorto.

Talis ad Allobrogum fedet vrbs confinia campi, Qua Scythicum Boreas mare verrit acerbus & vrens, Lemmano bene tuta lacu,quo pulchnor vllm Vixfuent , slratis & eat qui lenius vndis: Vurior Lleclro,vitrc6qucfimillimus amm, Nunc viridi Utmfacie^nunc aquore glauco Exultans^nunc ccerulcm f u littora lambit: Scdfuritinterdum flutluque fonante tumefcit, Quum Dcm aut Eurum aut humentcs excitat Aujlros. Quin & quum rapidis flridcnt Aquilonibus aura>> Et denfa Omnipotcns trisles niue conjj>uit agrosy Tluclibm iratis fualittora pulfat (fvrbem Spumcm tnfurgcns.viridifupcr xquorc dicas Vclleribus niueis certatim atquc ordine longo Subiultarc grcgcs-.tantoferus impcte canos Vndarum volvit cumulos Jongumque fragofis Se fulcis funatm agit ,tranfuerfa dcHfccns l Scdtamcn haudillo fuent pifcofior altcr ; NonVelBcnacus ^nonvelLucrinm, 0* ille Addua3quem cclcnfugiens pratermcat vnda. Siue lacum jfcbles feu pinguia culta^elhortos ;

AD HIEROPOLIN,

Seufontes lucofue & prata fonantia riuis: Sunt hlc qu& pafcunt oculos ^animumque quietum Et mentes penitus cceleTli ex igne renatas: Ac \>iclumgrauido lccta \bere rura bcatum Sufficiunt.Tunbic pofcas armenta peralti Vafcua lurd autpingues in valhbus bcedos, Lanigerofuegreges^' amantes falfa cape\\as\ An potius teneros tam pingui abdomine lacles Vbcribus denfis mater quos bruta faginat Ve\\antesltoruce-ne bouis per graminafcetus lamgrandeis,queis nata nouam modo cornua Lunam Nunc primum,audaa referuntin fronteproteruisl Aut etiam pingues Utainterpabula fcetas^ Tcnta faporato geflantes \bera laSle, Quo premiturpinguis yicince cafeus Vrbi*. An memoremgrauidasfrugesjtinetaque plenis Quce papmfcecundagemuntonerata raccmis; Autaltis referam comunclas vitibus vlmos*. Aut etiam largofcetu nemus omne grauefcens*. An Veris tot delicias fruclufque falubresl Muncraquc arboribus quceferis diuite felix Vrouentu coquit Autumnus*fcetafne \ug\andes\ Aruane qua grauibus gaudent inculta Vokmis^ Hybernamque Vyrum & Malos fua pomaferentes, Seraque pctiolis breuibus pendentia pomal (Vnde fuum Gallis nomcn traxiffe feruntur) In Uuorc affro maculofc corticis illa Gratum parte rubent,hacfu\uo picla metallo Lutca non magno comprejja volumine furgunt htcrpuncla croco} & \cetum fyirantia odorem.

lurce diuitias refcram^ tot commodaVita Quce ve/ in mcuhis^d rupibus in defcrtis Luxnriantincmpe hic cffundit ruslicaparcis Copia ruricolis pleno fua munera cornu.

PROTREPT ICON

Se d vero quia Vtta patrum me fmiplice cultu I» primis capit^ dulcifuccendit amore, HocVotopid Mufa honos \enerabcre agrefies, Tantifycr dum longe alios tibimolior orfus. Bn pleElrum citbarampaulum quoque ruflica pofunt \pfa ftbi & noslri montes. Htc ergo}p riorum Quem non parca olim contenta fidelibus aruisx Nec patiens operum dclehlat vita peragros, Haud ignara fitim fedarc fonante fluento, Suetaque decufisieiuniafoluere comis: Non hic lautitias vrbis Salmontica vina: Sed nec multiplia menfas fub lance gementes Hic pofcatfiimiacpue dapes roget arte paratas.

At tibi quem capiuntagrorum cultus borti: Quem montes quem rura tuuant ^rurtfque fuppellex Lutea} delitias agri expeBare falubres HicliceatiVcfcosfrucluSjolerumqueferaces Areolas,centum excipiant qua Vythagoreos. Hic pernasfdledurdtasfapidoque rubentes ¥umo}qu£medid durisfuntfalgdmd Bruma Monticolis Jbic cocla cado tibi dcfruta aheno: Cymbidque hic pingui ffumantid flumine laclisy Et viuos ldtices(mtc mdge durapicatis Hornacadts yncu te capidnt hortenfid vina Qude tibiprouentudet fertilis vbcremalus) Atque fuper Viridi lachrymofa coagula iunco, Quum tellus fitiens languentibus xsluatherbis, Bxpcclare wuct.Nos hicagresle paratu (Sed quem munditiesfed quem fuagratia condit) F rugales cpulis menfas oneramus inemptis, Quales campus aht.Qmcunque huc ergo paldto Soltcito dcccdes>noslro expccldbis in orbe Non plura his.imb potius queis ruftica pdtrum Vita placet yvemis agnpunfquc volcntcs

Dclitijs

AD HIEROPOLIN,

Dclitijs facie ctUque hclfque fruuntor,

Er lura affcclu,Khodamque liquentibus \ndis.

Qnid dicam vrticas labrls vbi coxit ahenis xjtSiicMiZy dcnfum cxprcfit radicibushumorem lnucrgensqueferb pingui,iam cogit,cyinfcrt Laclcafijccllis informaas liba fubvmbra*. Hinc tibi cafeoh,quorum fapor ommbus vnus Vrxftiteritpobifque fen de nomine diBi.

Sed quid pingue illud vcluti nubecula, mulSlram Quod fupenntcxit ,laclique fupcrnatat vdo, Et quodin angufla crcbris dum tunditurolla lclibusjn crajfum quanto mage x>apulat,exit: Actandem longo folidum Ju verbere Corpus\ Vcrmcdios tfflusjioftris ha? fcilicet illaf Hic montis funt deliax ,qucis Loton Vlyfiis, Queis nec pratulerit Batauo fub iudice quifquam Condita fuberibus naiiuis Attka mella.

Haud lcuia ha>c Yrbis funt ornamenta beatte (Exteriora licet)largo Vateroptimus imbre Quxfundit; rebufque fuos hic ditat opimis. Hcibarum quoque tcrra feraxfucdq^uc potentis hinumcus circiim doclts alit vfibus aptas, Et quas velmedicinon agnouere priores. Ajjuettf fluuio volucres ripifquefonoris, Seu qu# rura colunt ^rbcfque autafferamontis, Sedibus hic errant x-arijs circumquefupraque. Quce \>erd hic habitant,quas non doclo ordine folers Digcus multo luflras apprima labore Textor in antiquis confummatifime chartis*.

Quidca:lumacria:queplaga,vcntiquefalubresl Vunor hic cadi campos habctazthra patentes, Vrofteftumque loagrato quoque terminat arcu lura^bi noxfugiens fequc & jua fydcra condit. Qua vcro lux alma dicm mortalibus affcrty

PROTREPTICCVN

Continud? rupis \iridis finm imminetvrbiy (Kupis qudm patrio dicunt fcrmone Saleuam) Nec proculinde licet furgentes Verticc cano Vroff>icerey& mcdijs infertds nubibus Alpes. Varte aha Kbodanus qua iam deferturin Auflrum Egr diturqueLacu(tacitus namque influit amnis Lemmanumque fecat ) mediam praterfluitvrbemi Sed vero ingctmnas medius quam feparat vrbes Varuus ddbucy\iridique fluens pellucidus \nda.

Vrbs ea diues agri,diues fluuwque lacuque Etpopulis,gaudens plebeio ammofa Senatu, Leges <equd fuas,libertatcmque tuetur: Vnaque tantum alias inter caput exerit \rbes Allobrogum,qua?n nubiferis minor Alpibus effe lurapotesl.veteres appcllaucre G E N E V A M. Nomen adbucferuat populis tot& \ndique circum htuifum,ac tantis odwfum regibusplim Quod tenebris immcrfa,Dei modb munere magno Afyccletlucemy<& pitra modblucefruatur.

Ac Vcluti quum fe diuerfis partibus agri Ejfuderegreges,& malisgramina tondent Securijbuc dluc per pafcua Iwtavagantes: Sifidus pecoris cuslos acerrimus Vmber, Notf procul infidids meditantes Vidit ab alto Aggereforte luposantcrdumcta latcntesr Haudmorajatratu rapido citat ecce magislrum, Horrcndumque micansy cyftlle ^jdcntibus ardcty Ac circum,pecus omne vagum curf i alitc luslrat \ncrepitans:nunc bas nunc illas flringir & vrgct Et morfu compclht agens ycaudaquc flagcllo Cogitabcrrantes vltro citroquecapellas. bi dcnfum coijffe grcgcm tum protinus omnes A f^icids,iunclafque fimul trcpido agmincfe rri Adfociosy caulajque metu trejpidarcfilentes.

Haud

Rhodanu»

Geneua

Pofkcnc- bras lux.

AD HIEROPOLIN,

Haud alitcr fl quando pios(quum fedibus errdnt, Sccurirerumyvanji)Deus hoMus \rgct, Hojh bus infand is fu rias ml p ntter, & ignem Qui /Jirent,Chnsli populum tcmcrare cruentis Aufi omnes diri mambus ,qulque omnia turbcnt: Huc vidcds plebem wuahdam,puer6fque fenefque} Tot cunas etiam infantum ,matrefque Virof jue Conflucre longe crudclcs linquere terrds. Ecce pijsferuent profugis deferta locorumy Et ncmoraej1 montes prxrupta ^confraga rupium. Hcu adeb ingentem tcrris cx ommbus \ndam Hucgentis profugce vomit infelix Europa l En fcfe huc trepidipertot difcrimina vitce, ]s\ortali,^nanimes,haud fub paflore receptant: Crcfcit & his demum prcedara Qencua colonis, Surgit Wcxiguo de fontc ingentibus Isler Auclusdquisjdutflumimbus centum Albulddiues.

Hcecqudnquam munitaarmis^ ponte quatemo Et muro dupUci,fojJdque & turnbus altis: Hanc Ccrm Vluteique licet multo aggere yallenf. Se tamen vna Deo propugnatore tuetur Contra totgladios,hoflejquc vnttrrita perflans.

Sicgracihs,gcminu fed que mare \>crberat,lflbfnos Nunc falis lomj furid-s cludit inanes, Nunc rabicm fuperi frangitmaris,impcte magno Irrumpat Ucct,^ magno fe turbine yoluat. Quin,& vtrumq; fimul quumperfurityaltdq;fcruet Tempeftds vtriufque mdris ,mugitdque pldnclu Littora raucifono quatit ,harrcndumque fonoris Eluclibitsnlle/uo contra fc robore firmans bnmotus jmundi inflarhabct ,pe\agiquefurorcm DcJJ)icit;& tcrram mordctfccurus vtramqne.

E goDcus nimium mdigno Kcgumq; Ducumq; Scnatio cxcmptam,dirdcque tyranmdc noblis ,

protrept;ic on

Non expcElato feruciuit numine,fraBam Tantis turbimbusrerumjantlfque proccllis3 Et bonus ajferuit nutantem extrema Geneuam, Inter mdle neces inter difcrimina mille. Quomagishaudmeritumagnofcat magnumquc fauorem Numinis ey tantoaternas pro munercgratcs Vcrfoluat rediuiua,mcmorgratifima tanti Muneris>C puros feruet Janclifima ritus.

Nec tantumfat crat miferam de faucibus hoslis Eripercammeritoque iugo,& crudelibus armis, lmpcrioq; Ducum,multos quos mcesla pcrannos Vertulit,Q> duras dominigens libera leges: N/ fimul ad lucem Deus, & meliora vocajfet Ev nocle £7* tenebris quibus ante fepulta laccbat.

Sed mihi ne prima teftes ab origine cafus Sit mcmorare labor,hcec noflrum ad tempora carmc. Chnjle \>oca , & trcpidu deduc pcrfingula Vatem3 Si modofiliceat caufas apcrirc latcntes Euncsllqueodij ^fubitos denoclc tumultus (ynius Jiudio cxcitos)quibus inclyta nupcr A rfit ,qu£ ,fine tejam-iam inclinata rucbat Yrbs tua ,quam fcruas intcr tot btila mctufque.

Quofcrorlcy quo me fanclce rapit impctus iral Hac o Mufa tenus:tanto nam gurgite rerum Anapitem incertumque \ia,prius xrea lingua Et vox dcfiaant ,quam pnma cxordia libem. Sunt \ong£ ambagcs Jonga cfliniunajongi Exorfm,quos ipjc olim fi vita fupcrfit, Autalijforfan pojl me vcnicntibm annis Expcdicnt,popu\ifque cancnt totgcslafuturis: htcrca mc parua fcquijnc jlringcre httus Nunciuuet;bocpdago fragilem ccmmitterc lcmbu Nilopus eft,tutus potius ferar amne fccundo. Maclc igitur^tu maSle igiturferuata Qcneua:

Surrige

PROTREPTICON

Surrige te,ey puros feruct purifima ritus. Te Deus erexit populis infignc thcatrum, \n quo rclhgio,pietas ,rcclumque fidcjque, htpurimoresyamor & reuerentia casli Floreat inslaurata:tuum qub nomen in oras Extrcmas eat^ casli te carmine Vates JEternocclcbrent. Ergo rcdiuiua Qencua lllcccbris ne dcdc ammum,ncu dcfidc luxu Ocia cor rumpant yfanue florentis ey illum Splendorem obfcurcnt ,quo tu clanflimafulges: Necvitijs luccm,tibi quam fcmclattulit vltrd Indulgens Vater,beu>prudcns fcclerum obrue cceno. Ah prccorah mehor jcdeat fcntentia menti Vtfolet,&nullis vnquam terrcbere monslris.

Nifacias fpcrato Dci mifcranda furorem Vrotinm^ cunclisfubitos dc partibus hoslesy Qui malegrati anwufcrro tc vindiceflamma Argucrintcoram indoalcs ,tcque omnia cogcnt Sceua pati& diris fruitum Kcgibus ire. Omnia fjxrato contranafi fcmdaufis Excuftjje Deum,^ lcgcs tcmerare facratas. Quo maiore Dcus te libertatc beauit "Largus opum.queis te cumulatam feruat & augety Hoc mage funeSlam flpera Urhrymofa rutnam, Si fcmcl a Chrislo dcfeceris.eccc Gcneua In pncceps funcfta rucs ,mijcranda Geneua.

Si Dcus haud Vrblquc f ao. Tcmploquc pepercit Iratus; totiefque fuitam dira tulcrunt SuppUci.t,0> meritas folucruntfanguinepoenas; Grxcia fi £r Nihpopulus ,gentcfque profance: Qua noftrum prccor illemanu cnmcnque nefafque A rgucrit vindex ? quo te prccor arguct orc ?

Non fua terribilis vindiclde fulmina durus Vrcecipitatjpoenamque slatim de jontibus Vltor

PROTREPTICON

Sumitiquinpotius certo Vater ordine fontes Casligatpatiens^^ellit fedulus aurem. At deploratis prorfum iam rebus, & omni Maturo fcelerum Autumnoferus omniafalcc Demetit irata,gentcmque nomina delet.

His agedum monitis,maior prudentia furgat lamtibi,quinetiam vigilumtibicura tuorum Cautior acccdat,sludiumque fidcfque Senatus. Heu,fj>cclas qua regna modo quas obruitvrbes Impianoxjucisfaciem mentita beata, Totgrauidas licet imperijs, belloque potentes, Elorentes vrbes opibuslCircumfpice porrb Quam tnagnas slerilis pafiim occuht Ixrbd ruinas, Et defolatos flerilis rubus occupat agros. Afyicc tot claros populos,tot regna,tot vrbes Argo\kas$hodon,aut Delphos,ditemue Corinthum, Aut Epbefum,<& magnas olim,nunc rudera AthenasK Quo vetus jbeufiabylonyTyrm&NiloticaWLemphisl

Attu quam tanto Dcus efl dignatus honore, Cuifauet,ac vultu placidus blanditur amico; Viue diu,mea Viuc diu,multofque perannos Sis fclix,ocu\ifqucfcrat te turba piorum, Ceu Libani cedrum,aut palmam quaflummapropter Luxurians jbcias felix fupcreminet omnes V erticeftondofo ,cupidumque fupcrba quotannis AgricolamfruSiu ditat fcccunda beato. Viue diu,mea viue diu,longofqueper annos SisfehxiFueris patrio gratifiima ccelo, Si fcmper vigd acdoalis mandata capeffas lllius aterm Vmgcna,qutjanguine facro Nos bonus in calum rcuocans mala noslra piauit^ Qulqueomnes Ercbiquas pcrtuhthoflia,Diras ELtlans ,nobis & Mortcm <y Tartara VfOf.

MaSia crgo,tibi mille asiant tibi millc mimslri

Cadicohe,

AD HIEROPOLIN,

C<elicolce}tibi mille acies per inane paratis Curribus jgniuoniis circunslantcurribus omnes Ardentiin nymbo:rompkaifque micantibus ardent> Te circum mille Aligerifupcr ardua lura: Quales ille olim vidit slupcfahlus apertis Vrofficiens oculis cani latera ardua montis Cingere^ innumeros lucere ardentibus armis.

H<ec tibi Hieropolis \igilatcuslodia pemox: Haud tibi mortales hac in flatione locauit Excubias Vateromnipotens. MaEle ergo Geneua, biterca fempertu feruantifbmaiusli, Tu cceli momtuSjtu Kelligionis amorem Obferua, cultus nunquam dedifce receptos: Ac nunquam Deus hinc aberit^Deus optimus ille, Quinullo Patrum merito gentlfuejebellem Abrami populum,fauis tot cladibus olim Ereptumjferrebque iugo,trisltque profana Seruitio JEgypityferuauit munere magno Kebus in extremis.llle esljdem ille Qeneua Qut te f ?ruauit toties:totiefque cadenti, Quum nec hbertas nec ffes erat vlla falutis, Adfutt^ dcxtraplacuttfulcire potenti.

lammihi Eortunam celebrent mendacia Graium, Eortunafque louefque ydeum tot nomina vana: Eortunoe non illud opusyfed fancla poteslas llliusjngenttqui tot vasla aquora palma Continet y& ccclum digitis premit omne duobus, Qui circunfdfb librauitin aere Terram, Qmquefuas intra metas mariaaltacoercet Arduus^ Verbo retinetfoltdata potenti, Calumque y& gelidi mediam liquidi aeris oram, Humida quigehda Lun* mouetiucrementa, Qui Solem regtttf terris immittit aduslis Qpportunum tmbremyquum ficco languida cdo

K n.

AD HIEROPOLIN,

Terra hiat^ambuslisjxu, quum fitientia marcent Vrata comis ^grjquc macet feges arida culmisi Ntfw Vatcr e c<z\o miferans incommoda noftra, Vrotinus accerfit nubcs^dextraque capaci Exprimitcyvitam redditmoricntibus herbis. Hicmagnus natura Opifex}cui fuhmnaparent, Vcntiquc nymborum pracipites cataraclx: Hinceucrfa metit tcrcti fatagrandinc creber Africus Jbinc mccslos fmBus carbuncu lat ardens Euronotus,mifcras vites hincfrigidus imber Sole nouo nimius slerili rubigine tentat. Vutribus hinc Xrphy ris vrcntt. cufjide \oluox Vampincasfrondcs intorquet,& enecat Vuas NaJccntcs Vuas <& adhucin florc latentcs.

lam mihi nunc igiturmxdidos venerare lyaos^ Vanaque ,Kobigumq; deum,Cerercmqueyloucmqu€ lunomfque mues^ quicquid caeca vetuftas Mcntitacfl.Vrocul hinC Vates proculite profani: Auditifne Deumjo miferi,voccmque tonantis Horrcudam Voccm qu& vaTlo in nubis inani Mugitus ciet horrificos /langitque tremendum*. Haic Vox qu& mcdijs ohm metuenda tenebris lncrcpitans Jargo fignauitfulgureSinam. - Qu<e picekfquc ornofque & caniimmania \ur<£ Vragmina prxcipitatjongxuaque robora circum Deijcicns Jateque cafas campofque iacentes Obruit,& fubito fordas conquaffat abortul Verrea Vox hxc illa Da,qua: ficubt frahlas Hic illic celeri percurritlumine nubcs, Intortamqitc facem slridens agit igneaglauco Sulphure infanum rapido vomitimpctefulmen, Qu.e tibi mens Epicure?.malus timor vnde repentc Teque tuumq-.gregem ^mifer}occupat}vrgct & vrit Intus agens,f 'tbigitq ue DcumJ celerate,fatcri:

AD H I E R O R.O L I N,

Et nos isla nihiltantaformidinc terrentl Terrcnt isla quidem,non \t trepidemus ad otnnes Ventorum *Lepbyros inama murmura f yluax Mente fed intrepidamuofo in nubis hiatu Qernimus audimujque Deum fua fuhmna dextra Vibrantcm indoaltj qua nos fcd £T omma noflra Arcanis regitimpenis,rile optimus Author, llle eftjlle Opifer,rerum caufa vna bonarum Quiparma ommpotcnte fuos nunc protegit hoslem Contra,nuncinopem miferans de puluere tollit, Et nunc imbcllcm pr<efenti numine firnutt, Vajlorcmque armatfunda in crudele duellum \mpare congrejju, diri contra ora gigantis. Mille igitur quanuis pefles noSllfque profunda Emififratresfuriarumque agmina iam-iam Xrruerint ,\itramquc fua de fcde rcuellant: Aut etiamferuente Notop cr nubila \e&a Ternbilcs,diros,iubar exitialc ,Cometas A ccendant ,caliue malus xolor aera moejlum \nficiat ,quum Luna rubcns Uuohorrida vultu It tnjlis, Solcmque fuo lugubris opacat O ppofitu,\el & ipfa fua fub noclc laborat Triftiu* ,illa quidem nobisautbcllafamemue Aut morbos mimtansietiam millc \ndtque mortes \ngrucnnt nos his tempcslatibus aclos Diluuiofcclerum ingcnti arcunfonet Orcus Comnucntc Deoiquidfonmdamus inertes Vropterca,ca\iimmemores Dominlque potentis: Quum nullus pereat noslro de vertice crinis, Labaturnulla quando fine numinefrondes l MaSli crgo virtute,animts £7* peEloreforti Spercmus mente intrcpidi,vel morte fub ipfit. \amque vbi nulla falus fuperat,via nulla nec vllus Exitus^vixvlla fteibrcuis vmbrafugacis,

t. iij.

PROTREPTICON

Conflanteminconcujfa tamen fiduciamentem Erigat}atque olulos ccclo tcncamm apertos, Edocli nufquam humanis confidcrc rebm. Nos & nofira videt Dem y&ternumquevidcbiti Omniaconflantihbrata cxamine penfat Vyouidm)<& rehle nilnon agitoptimm Author.

His Dem exercct nos artibmjhincnouanobis Vecloraformatagens,& cafibm vritacerbis Ne Fidci languens intm fu inutilis ardor ; Neu malefuadapiosfalft fub imagine rebli Sopiat in tencbris mifer<£ fiducia pacis. Sic his fcepe fuos perccllit & implicat oltm Monslris Ommpotens, & nos examine duro Vcrtentansyaperit circum mille vndique mortes: Qub fibi nos reddat,quo nos fuper ardua ccdi Inuitos trahat^atque fuifuccendat amofey EdoBos nufquam humanis confidere rebm; SedVatris arbitriumcupidos vocemquefequentes. \sla pias adeb formant ccrtamina mentes.

His Dem excrcet nos artibm }hincnouanobis Veclora fingit agensiadcb nos degenerintus Mensfacde immemores cceli, immemorefque bonorum ( Queis nos Ommpotens dd fe trabit (2>, vocdt vltrb) Keddiderit^miferos fimul dc liquidifimd c<sli Tempeslas^ultu ridens iWuxitamko.

Sed varijs vbi turbinibm c&ltque flageltis Nos Vater explounsfuneflaperomnia duxity Lt docdes pcrferre Videt nos affera quceuis: Vrotinm exoluit facilisjatofque reponit Securo tutoque loco^damnumque rependit Mumficm Vatcr^ reficit nos vbere pleno. Sed tamen interdum totis ve/«f irmat drdens Ircefulminibm^fimulans iam-iam obruit^iam Vemprxcipitcs fubtartarac<cca videmur.

A D HIER OiP O L I N,

At \>ero(inos mcritd pede \erfet,&acri ( onduplicans Uua,crebris prcmitiBibus Vrgoz/, Lt taciti patimur non duro a Vatre moncri; En medica miferans dextra lcuat impigervhro Attonitosjnedico ficcans data vulncra fucco. Nouit emm quam fint mortali in corpore vires Exivu* fragilique bonm fcit parcere canna: Sedneque languentem lychm prcmit inuidus ignem Abfumpto bumore^ lam-iam moriente luCcrna.

VOTVM Deooptimo max.Seruatori confecratum.

t :.> lc esl ille Deus , quem tu execranda tot annos j§ Vcrfcqueris Babylon,intcrmalagaudiamcnfie | Crudchs ,iufloque dapes Jheufdnguine tinklas. S Satle quidcxpcftdA \non tu qui Legibus arBis (Quas filicc ingcmina digito omnipotcntc notabas, Quimt te fulmwibus crebris in monte tonantem Cernuus audtrctVates, Legifcridem \facidum) prohibestibiduciin marmorc vultus, Ef cudi vtfenda nouis fimulacrafiguris Siue hominum, fiue alituum,pecudumue\ nec vlla Monflra coli patcris nantaquorc qualia in alto, Totus & intcgros \>ni tibi pofas honoresl Lrtamen b*c tacitus ffcclasficcuraquc culpa) VeSlora no9trafacis,tua tu dumfulmina differs. Afticis vr Babylon paccm tot pofcat ab aris bnpia, & tntcrca cacoruat aclafurore In fcclcrajnque ncfas non enarrabile caflisl En fccuratui \etitos tranfcnba honores \n hruas hominum mortalia corpora vecors. Afp.cis vr fpohct te Maieslate \ercnda Er riruhs,ditm nefcio quos fibi comit & ornat, Mcntiturque dcos JoCimique tibi agminaiungit}

fi. iiif.

PROTREPTI CON

Teque amens crusli concludit in orbe nefandi Quodrcrum ignari^ tmfcrum quod vulgus adoretl

Afeicis hxc&ferrc potes fcelera isla nefdfqud \r& tum patiens potes htc tolcrarc tot annosl Quinpotius terras iterum Vatcrobrue tcrrcvs Dtluuio, penitus nunc rerum elcmenta laborent; Corruat (jfraBus iam nunc compage foluta Orbisjamque nihil}nedum chaos omma fiant: Autcadat horrendo mundi cincfaSiafragore Crudelis Babylonjcrrce communisErynnis Contemptrixque tui}& tantorum caufa malomm Inuadens miferas Verifub imaginegentes, Varca bonifcelerumatquealiena prodiga viia. lam Komamfurordle tuusJKom&que tribunal Sacrdegumfuror ille tuus nunc fulphuris imbre Corripiatyqualem mare prodigiale Sod»mes Infandce Jfirat}dirique bituminis ater Gurges^ atra palus flammis infamibus vndans. Quo quondamfcecunda loco}diti vbere tcllus Vrouentus dabat ingentesfrugumque meriquc, Nunctantum infamis lacus}dluuiequenefandd Heu}fquallcns regio^mifero tcrra horrida \ultu.

Te dira}heu} Babylon nondum rapitignea cadi Tempejlas}nec adhuc tnsles haufere tenebra Et caligo nocensyterrwque immanis hiatm\ . Non Erebifratresjiondum te tartara pcenis Exercent fceleratajhominumque Deique flagellum*. Tefupcr Omnipotens agrum nunquamne furore Tcrnbdis pluet incurnbens }pcnitufque recidetl

Sed quid egolnon fic Deus ommaprotinus igne Corripit}aut fontes lachrymofo protinus orco Vlcclityfediuslum cxpeclat(ne accerftte) tempus, Quo fcelus in cumulum crefcat}mol(fque nefanda Incrementum ingens3ac wn feferre laboret:

AD HIEROPOLIN

Btiam nutantifub ponderc Jf>ontefatifcat, Seque fuitandcm pcmtmpenitufqueruina Obruat}& fcclcris fcclus bauriatalta vorago.

Vos igiturquos tanta tenet fiducia vita Ef Jcclerum,rcbm nunc indulgete caducis , Itcfed isla olimconslabuntgaudia magno. Mox adcrit tcmpus ,quum lamquasmentefecatis Spcs interdiclas, & inania vota perauras Difccrpent vcntifaflumque ammofque feroces Mollict \>na dics ,tandemque doleredocebit.

Ergo age Koma tuos age;fac pia Koma Cynados Sccuros fcclerumf ttia te fangmne tuflo Dum Ucet,%f nullum tibifaciam crimen inaufum. Exultafidens quantumlibet ,omnia tenta bfamis Babylon : tcrrae commune lupanar Koma {Lupaz nam curauthortuus vbera fruslra Suxiffct*)meritam q\u& te obuolueretenebral Ofitequis iam manet exitus ante Videresl Ndwi tibi moxgcmttum c lachrymas miferofque vlulatu*, Wltrices furias & inelutiabdc fatum Attulerittam fumma dies ,tibi fera gementi Kide age tcrrarumque nefas crimenque Sodame lmpia:quod fi nunc c*U te languida claudo Securam vindiclagradu fcquiturue prcmitue \ngenti,nec adhucfcm trabefrangit auaros Vontifices,miferumque lfluminfamcmque Dialem Quan mmium hcu nimium funefla Lutetia nouit, Hoc mage tembilcm ffera fcelerata ruinam. Scrapcdes lanve inftar habet VindiSla,fed acres Ingcminans iclus, (fferrea brachia quafans Vcr populos; pede profubigit calcatque tiaras Vontfaum Kcgkmque^mag^slratusque fuperbos, Acratis quondam audaces quifrontibus audent \nfultare Dco & kntumimderefurorem

P R O-T-R EPTIGON NumbiiSfO' cornu calum pulfareferoci.

Sicvbi Vulturnus,furiofdque verbera Qori Vrocumbunt pelago(quum matutinm Orion Occidit)ecce ater rapidofunt tmpete ftuclm , Ef vanumexultans pra:ceps vehit agmcn aquarum, Krdumgf longo rupem fe murmure contra Impatiens agit;at medijs, eluf vs, in vndis Frangitur exanimis fcopuloque rcfufws in aquor3 Vdabens perit illefuror}faxoque latranti Languidus immoritur ,vandquc obmurmurat ira .

hrgo Deus populos metuenddquenomina Keges Tum demum edomitos,en tandem pulueris inslar Qomminuitjffargltque manu ,nec iam amplim vfquam Apparent:velutiquumverrit Qircius agros, Vulueream in \>entos cernis vanefcere nubcm.

Hic tandem miferos ndetfccurm ab alto Mortales Demihicviclis cxhoftibm vltor Dat ventis fpolia ^currum comitantur ouantes ViBoris DO M I N I y circwn vcntiquc mucfque Fulgurdque cjfnymbitcmpeFlatefque fonora:. Ipfe triumphatos ffcBans longo ordine Keges In ventosabiiffe: Viden'ait,impie tandem Quid pofTit Deus?/;^ vobis fmit pramia Keges Dcbita;fic honnnum vams Conatibm obflo y \mdens\mihi non opus esl maionbus armis. Non ego qui ranis ,paruifquc volantibm olim JEgyptipotui tot dcbcllarc tyrannos Quos populi gcntifquc mea: ludibria fccil llleego qui fubito nupereonwuia luBu Turbaui & Kcgum ludcns funofa rcprcfi Confrfia?& dccrcta \nm Kcgumimtafcci. iftcvbinunc ^w.notumqui comoleat orbem Terribilis^tcdidqucyolctCataphraclm arena Vurpurckmueclmequulagatipfetriumphum

lamftne

AD HIEROPOLIN,

\am fine me;pdcem is longos dum quamtin annos^ Ecce mco iuffu^mediamfcrit arduafrontcm Lancea,qu<£ medio flridens fletit acla cerebro. Turbanturproccrum cunei,turbainfcia muffat: Scd dum nullus adcft galca: qui vinculd foluat, Scmiammem qui tollat equo}qui vulnus oliuo Abluat,cxhibco hcecpopulis fyc&acula Kegum.

Ergo agite 6 nnferi, & quifquis med iufiajneofque Spreucnt ,dle meum fic fentiatillefurorem, Et \us Eafque mcum pccnis, inuitus, honoret. Sic eat cetcrnum, ey Lcgifua pondcra funto.

Sicait}&diclis dedit immutabile pondus Omnipotens. Ifrcnde igiturfceIerate}Deumque Crudclcm mifer appclla}durctque Tyrannum Legis ,ey infontes fcralibus obrue buslis Tabefcens crudeh odiojeque ipfe perure Carmficimalus inuidia: \otique nefandi Impatiens^animo tecum indignante labora \mpic: difcetuas prudens cumulare rumas; Nilintcntatum fcelerlque dotifque rclinque. Scd quod agis^otis intaclum optaueris oliniy Etnolles voluiJfe,modo quce latus obibas.

Mira Dciproh confiliajncomprenfaque Virtusl Hic Maicslatcm D O M I N I } infcrutabile numen \am tacitus tandcm (f fupplcx Epicurus adoret: Mirandum Ifua perfequitur Deus hofle minifi.ro Confilia}excquiturque \>olens quctcunque vokbat: Sic tamen \t fi quod \>itiumfuat}illud ab hosle Eluxcrit, eygeneris Ufa (cmelindole noslri S ponte fuaincc enim Vitij Dcus author in v//o csl. Ccetcra femper agit} Deus cs~l qui Ccttera folus Mo!itur;nullus vov labor vrget agcntem, Tranquillus placida fecum jcdmente qmefcit. Et quanuistot facla hominum tot dcmquc motus,

PROTREPTI CON

Tot regdt & ftatuat rerum faciefque Vicefque, Qonfilium fcmper tamen immutabile feruat: Nam neque tum primum mentem fubit illa voluntas Aeterna mentcmyfedrcrum in ongine prima, SjcDOMINO ante quidem fixum immotumque fedebat.

O mira 6 nullifatis enarrabilis vnquam Vrob Natura Deiymodb fi Natura \ocanda esli Hicmaieflatem D O M I N \yinfcrutabde numen lam tacitus tandem & fupplex Epicurus adoret. Hic slupeat Naturay Deum mirata potetem, \mmenfum , £ternumy mentifque indagine nulla Deprenfumyhicflupeat vetcrum fapientia Graium , Ac quicunquc negantfecumfemclomnia certb Decreuiffe Deumynec res curare caducasy Sintfragdi canna fimiles Ucet; Omnia cu rat Prouida MtnsiNam quid cadi pukhcrrimus ordo} Quidc<flumyquidSol radijs wbrantibus ardcns Kurem yimmcnfwlquid pleno argentea Vhoebe Luminelquid nitidus vejf>er*quid cxtera mundi Luminaque slellwquctquid & pulcherfima rerum Si tecum mundi Artificcmyfe luminis illum Immefi Oceanum reputes ,Mentemquc bcatam Lucis inaccefis habitatquxfedibmingens; Maximayinexhaufla perfundem omma luce, Quam nullis hominum verbis effarier \mquam Hic poteris;captumque adeb fupercmmct omnem\ Omniafumus eruntyindignaque Vrincipc tanto Si vel ad exiguam diuiniluminis vmbram Vrotuleris ypenitmque rilato lumine iam-iam Tabefcent\iquefaclayniuis velgrandinis inflar. Ergo nec itta Dcus curauerit\ Et tamcn omnes Hic D O M I N O impenumtnbuuntjfcdcmquctonanti.

\l\e ergo eflqui cunSla mouensy& cunclapotenti Mota fupercilio amplcclens yamplcxagubernat:

Ommaq;

PR OT REPT ICON

Omniaquc arcano praeuntibus ordinc caufis (Quaspojuit, reuocatque volcns iterumq; rcponit) Ante-videns fccum flituitjnodcratur & vrget.

Tcr quatcr infclix lam nunc Epicure quid hares, Agnofcif-nc Deum infclix,Mentcmque potentcml Dilcite degcneres animafiiflce impia turba lam tandem effc aliquidfme onginc Jcmporis exors, Immcnfum aternumquc a quo emerf *.rc crcata Ommafumge te, cj> mcntis procul excute noclem. Difcite degeneres amma,difce impia turba Ejfe Deum,arcano qui tcmperat omnia motu. Nam quce obslet Vis vlla Dco,quando omma pofiit, Ommaque Ommpotcns qu& vult molimine nullo Verfiait; rerumque adcb cauja vna, Voluntas Ipjius fua fitlQuanquam tamcn ille fecundas Subslernit caujas ctiamjioXtfque dolique Et fcclcris ,quo lam culpa fu hbcr ab omni. Nam,prob jacrilega mcntes^nuthome malorum Et fcekrum hortatorfuerit DeuslOptimus ille Mundi opifcx homiuimque fator.licct ommafecum Decernat ficnqut vcht,nocllfque mimflri Confilia ipfius pcragant ml tale volentesl Denique quicquid agant Jaata Deus omniamente Vraiuidit pnus fecum longe ante futura Conslituit;prudcnfquc fuo mox tempore promit Singula . Nec tamcn cfl quod 3 tcr fclerate Lucreti In culpam hinc traxijfc Deum pofiifuc putefue. Sedtotam fubeunt vltrb,facilefquc fequuntur Corrupti mores hominum Jcelerumque tenaces Sponte fua} vetcri quanquam hortatore Colubro.

Sic Luna obicftu media quum luce repente Sollatet,cy calumjubitis contcxiturvmbris: Ha:c regio ml noclis habctjtota illa tenebris Obnutur }mcdioque die noua fydera cah

PROTREPTICON

lAiratur ,mundlque putatveniffe ruinam, Nec tameninterea quicquam de lumine Solis Decedit^ultumue nigraferrugine tinxit. No» aflri hoc Vitiumynon aflri hacculpa,nec v//<< Luminis inuidia esl;nam lumine femper eodem Irradiat Solis rutiloglobuslgneus orbc.

Obfcoena fi noblis aues ad lumina Solis Caligant,nitidiue iubar genitabile Solis Propterea incufent ylucemque dicmque perofa; An hebetes oculos potius yvitiumque videndi*.

lam nunc ergo queri quid pofiit & audeat vllusl T$am(mifen)exitium nobis accerfimus vkro Degeneres fequimurque nefas \>ltro omne volentes. Quod fi aliquos Deus exitio £T crudehbus Vmbris Deslmat,antc quidemquam SolautTerrafuiffent: Haud tamen in culpa eH fiquid malegeffcris olim: Ncc Deus huncfinem fteclat,fed Nomims ergo lllefui,x>ita> quos vultedutit inauras, Quiiuslo tandem intcritu meritaque ruina Exortem illufirent Vatris ommpotentis honorem. Nam qui ex vllius damno malagaudia captet Kex Deuslatque fua tantumynon confulat aquus Glonay& aternos quenquam det latus in ignes*

Enquo nunc igitmgens praapitata fubvmbras Aufa olim immane nefas in Jedibus altis Ore Deum incufet\quid vcro deinde qucrantur Mortales miferi,qui \ita & crimine dudum Sint meritiaterna Chaos irremeabdc noclis*.

HkquidbabesBabylontquidkabesimpureCynade Quodpofiis aquo Domimobiecijfe potentis ludiciolmeritamne \>ides,kis tcjmpia Koma, Vt Dem obuoluat tenebris yquibus ante profanam Obruit AEgyptun&mcritb tibi maximus Vltor Enpuitmentcm&prorfum fme luce rclitlam

Infcclera

AD HIEROPOLIN,

Iw fcclcrdjinquc ncfas ineluBdbile cccnum Vermifit rucrc^ cceco indulgcrc furori.

Vcf tibi va Bdbylon caio (f mortdlibus ipfis InmfaJbcUytotics mcritas qua fanguine pccnas Vesicyfameflammdjcxli tcrraque ruinis Vcrfoluisrecidiuaypij Vdtumque Vdtrumque Sdnguinisyheuynimium fiticns fcclcratafid \mbras Legis,& infandos obferuans fedula ritus l

Impia proh Merctrix qua: mcechos ebria Keges Sanguine ffumantipatera temctoque furenti Sollicitas ymifer6fque malofuriata veneno Demcntas populos Jfeclas hacfunerayJ^cclasl Tot trisles tabulasjotfancla cadauera cernis, hcllua,nec te animi tandem crux vlla peruritl Tunficco ffeftarcpotes totfunera \ultu\ llicet hac funt illafac funt pradara Senatus Vurpurei ornametdjhaic funt decora inclyta Komat En illa hac fedis funt firmamenta nefanda, W&cpietasjn&c relligio tot ficla per annos l

Afyicis hos tumulos atque ha?c monimenta piorum Qui nitidi tormentdinterfidmmkfqucrclucent^ Aut quos mille dolisyvna nec morte necafti ? Vltrices illi ad pcenas aliquando rcpofcent Tcque tubfque dcos. Satis 6 slola fanguine iuslo Ebria:iam veniet tempus iam-iamque propinquat, Quum magnojed verbfruslrayoptaueris cmptos Infontes illos:nec enim fine vindice iufius lllorum tibif tnguis erityquos candida veFtit Nunc Tiola.quod C H R I S T I calice crudele dolorum Sympullumantrepidi^enis fitientibus ^ltrb Ebiberint>medi6fquc rogos fubicre \o\entesy Viclriccfque ardenti ammas fub fafce dcdere: Qu<£ fimul-ac tcrras auid^moribundaque mcmbra Liqucre }dnteuoldnt Zephyros pldudentibus dlisy

AD HIEROPOLIN,

Vf lcuis in Naphtham fulco volat aliteflamma;

Seque choris alacres tandcmfchctbus addunt:

Et tandcmfehx sludqs concordtbm ceuum

Laztaz agitant duce cum C H R I S T O, viuaquefruuntur

Luce Deiycoramque illum immenfumque tuwntur

Luminis atermfontem^itceque bcatai

Dtuitias ,pcdtbufquc polosxX fydcra calcant.

At vr ro noSliJcmperque filentibm vmbris Ydtn mcrfos ey denja olim caligine condi, A^que adcoillorum cincres ,famamque profundis Obduci tencbns,cy fcrro & carcerc dudum Rcbare extintlam fammifque voraabus hauftam.

Scd Ccelo x>ifumeslaliter; namque incubat islis Vamaingcns tumulis.qu<e fcfc ex ofiibm vltnx Vrotulit innocua* gcntvs Jateque ptr omnes Vdgauit populosangcntt maxtma plaufit Evregias ammdS,nolit vclit ccgra tyrannis Koma rua.ey cinen dat jflcndida nomina muto.

Ergo dg"dum illuslres animx ,vos poftbumafama Ev nocle ejX tencbrisyad vitce eyluminis aurdS Lccc tuba* rcuocat Jonitu offictofd potcnti Lmertt as fancleque pioccrtdmtnefunclds. V<>' Vitcramplcxu hon dcdtgndtus amico', Arjirrtofatt cxnnptos Kcgumque furori Incalum ?atcr onr.npotcns cxccpit oudntcs.

Quare agiie & (acrts etiamnum dccentibus cmnes I ; rtumt r. i tn , denfa toto aatc carmwd cado; QxIj \ in perpctr.ds ales thorm h.iunt dnht lans Di liC.as ,pu 'tfq . \ Inhunt no.iagaudia mcntcs: GauJtand hunnle ,a'ut flixum Jf irantia porro, Gaudia parra ptjs atquc ob^cruaytulm <equi. Vcslrafcdbxc olim m morcs cxcmpla fcquuti Sic Cdclum rcpetar.t gfatique phquc nepotes, Qui dcdcrint vltro aurce jua nomind C H R I S T I

Militia,

AD HIEROP OUN,

Militi<efdnBd cum mdieftdte mdlorum Tot Uriglddios & tot crudelid pdfi.

H JEC vobismagemarmoribusvelmolefuperha Vyramidumjongos perduratura per dnnos SanSla pijsincifanotis monimenta parauit Htcropolis;vobis etiam Criff>inus dmico luslafacit voto latio bonus ore pdrcntdt. Quodfiego mldliud potero^os cdrminefdltem Vrofequar,& Siticcn memorabo funera pldufu Veslra pio^ ^eslras comitabor carmine fldmrnas.

Ergo, Liber}populosproculex Orienteremotos, Qudpdtetorbeolim Komana potentid \iclo, Ad Tanain ad Cimmerios dtque \ltima Vonti, Aureus a \ura peragra viridique Lemanno. Satiromatd5}i,\nfe, doce,gelidofque Volonos, Quos modo aeleslirenouatos Spiritusdura Vrogcnuit miferansjongaque a noSle reduxit. Orchadds}& Scotice plenis petc littord velis: Hicnuper Ihx illd Dei^erbumque Salutis Sacrum illud noflr<e mamfes~lo lumine coram Lxplicuit fefejhic fedes tutique receptus Sanclis Europce exulibus profugifque parantur. Vife anm Solifque \ids}\bi noslra Canopum Gens Videt}(j> noslris contrariafydera cernit Admirans Jonge Europd Calpeque rehclis A tcrgo ■fAmmericam propteryqua languidws drmu Exiguum vertens ,gelido fub fydere nobis Sol hyememfdcit & cumt breuioribus horis: Qud pdtet inque finumpdnditfediuite luco Breftlta;infehx fupra execrdtaque tellus Canmbalum, Varands tnfra Lepetlfque fonanti Murmure gemmarum fquammis crepitantibus duri bi mare pracipites , iunclo fimul dgmine currunt.

IjLiber^ reduces iterum foldre Britdnnos,

y

PROTR. AD HIEROP.

Vosl longa exilia laqueos cineref \ue fuorum; 1 •

Quos inter pietate grauis venerandus honora \ Canicie >dextram medios qui Utus in ignes Coniecit^noslrofulget memorabdis <euo Crammerus,pete culta,Liber, qua: Sequanalambit, Qu£ Ligeris fecat Khodanus, rapidufque Garunna,

IjLtber, veteres meerens inuife tot Vrbes Qua Khenusfluit : aunferis qua diues arenis Turbidus Oceanum leni Tagus agminepulfat: Ef te Koma legat caput impenumque malorum.

Tu vero t u C H R J S T Efaue,curfumque fecunda} Cxlcflique patrocimo mendacia contra Bt vulgi rabiemypr<£fens monimentatuorum \ncifa his tabulis tam ter rediuiua tucre, Queis late circum tua lux &gloria crefcant.

W<£C ego , dum dulceslicet intermittcre curat* Montibusinnoslris ccdo fub tes~ie canebam. Quo terfelicem me tcmpore chara tenebat HieropolUyducente Dco,purgata nefandis- Monsirorum tot concilijsjeclaque fuorum \nuidia;ins~lantes lachrymans dum plango ruinas Labentis patriwjuclufque ^ffata meorum: Et dum quif jue bonws ,penitus rerum ordine Verfo, Omnia tam peffum rueie infelice ruina Conqucritur, ?uenqueade6}lachrymabik Kegnum.

ADM O-

ADMONITIO.

(IV I verarru ac fimpltcerru Qoriftiam ^R^- ligtonu dottrinarru ex ipfts zApottolorurru tempori- bus reuocafam,ac repetitam, infolentu atque^> no- uitntis inftmula??^ 9 vnde^ tanderru hi <J%Tartyres hodie^j predeant-j 3 mmturos ejfe_j minime dubttu- mus:quunu ijfderru, a multis tanu annis huiufmodi Athletarurru amiffa memoria3vel potius iarru inter- miffa videripofttt . Qjubus vt reff?ondeamus,ftc ha- bea?vL>:vt dc_y illis tpft nthil nec audiuerirvL nec au- dire profeclb vo/uerin^L 3 non idcircohaud amtffarru illorurru , haud intermiffarru videri oportere^ me~ mortarru.!hCjirru vt iftis demusftatis temporurru interuallis proftratum ac iacetem quodammodofuif fL; Chriftt Ecc/eftanu ;extincTam certe fuiffe prorfus ftne^ Jcelere^ pronuntiare^j non poffumus .Gfuod qutderru ex eo intelltgt poteft, quoniarru alio tempore plures,alio verb paucioresjiunqua certe nullt Adar- tyres extiterunt^ : nimtrurru vUi quiftc Chrisliana docJrina teftes ac przcones extiterintj , vt earru fuo fanguine^ obfignare^ non dubitnreivL . oAt verb quurru Scclefiarru ipfarru altquandiu iacentenu in- quarrufS* quodammodo fopttam Qrmftus /onge am- plwrerru & tl/uftriorenu,centum circtter.aut eo am- plius^annis ipftij reuocarit,maiore?n etia?ru qui pro cauft fuA dcfenftonerru pugnarc?vL numerurru ex- cituuit. Marru, Vt pene extinclunu cinererru ft ful- phure_j tnngas^Viuet exminimo maximus ignis erit.ftnque^ quurru Chriftus fuo fulphure^ fteruo- re^nempe^ Sptritus fui,¥ idefiurru anirnos prope

conge/atos excitnt & attingitwagnunu quendanu ardorem in eis concipicertum eft,qui erumpens flam- meolas Juas longe lateque^ diffundat necejfe^>esl. Qupd ft quis vrgeaf, cur quunu ab ipfts doffrim Qhrifttan& <velut incunabulis afflartyres Jemper ex- titiffe^j teneamm ; eorum hiftorianu repetitanu al- tius ad noHrunu hoc njfque tempm ferie^ perpetua deducJzmuprotulerimm:is illud demunu intettigat, non minm <verum quam effe 'vulgatumwt quicquid differturjdnon auferri. tumetft quidem ad priorenu hiftorU (SMartyrunu editionenu, tantanu acceftio- nenu aftulimm , vt cl{ejpublic<& dc^> nobis expeclzi* tionifcenemto perfoluiffe^j videridebeamm. cur Aaio - f Srunt^ fortuffe^ Qritici,qui Jnfcriptionenu a- fnTriptafit Uanu aliquam quam aut lABorum aut Actionum3 ri" 1 de/yderoi^ (quam Mmen Infcriptionem, & in prio- ro olim editione^,& in hac pofteriore^ fequuti fu- mm)quoniam nomen illud auguHum,ftngulari quo - damac proprio quorumdam minime malorum homi numpruudicio folis oApoftolis attributu, rerum pu- blicegeftarum publicam & popularenu memorianu potms,quam priuatA rei ratione aliquam contineat. Quibm Criticis <vt aliquiddare, & interim inftitu- ti noftrirationem etianu habere^j videremur, zA- ttioneslibenter yqu&quibuftfrvelrebm vel perfonis accommodan pojfunt^, infcribere^ maluimm.

ACTA

Ad

Semen Mar* Deo

a eorum per quos cua

g e L I I t> o c T n^i <±a

in lucerru cognitionemquc^> Ecclefi&,denjiftmu tenebris occupat&JiTeo reuocariac rejlitui ccepit.

Ioannes Vvicleff.

[Tfi hxc mifera & diuturna conditw profeflioqut fuenteorum,quiChriflianifunt appcllati, \tipfum nudum Chnfli nomen tantummodo hahucrintfum- maque ingratitudine fevera falutariquc doclrina ipriuauervit.nulla tamen tanta hominum ingratitudo 2««*^ (fimpietasvnquam potuit ita honitatcm Deifuperare ,qum is fem- peraliquod piorum fcmen conferuant, ex quo Ecciefta propagari , a- nem' miffamque religtonem recupcrare ac retinere poffct. Et quanuis nui- lusfuitorbis angulus, qui non dcnfifiimis ac tetemmis tgnorantix te- nehris oppreffus extiterit : tamenDeus femper adillunnnandaatque illuflrandam veritatem} aliquas fcintdlas conferuauit ac fufcitauitpro ea temporis ratione quam opportunam ptxque wflitueacno(slr& faluti accommodatam iudicauxt . Quum autem multa & ccrta clara funt figna, (filluflna teflimonia, quahancEuangeUj doc^brtnam, his tem poribusrenouatamacreflitutam declarant puram effe Deiveritatem, in quafitfaluherrimus animorumpaflus.advitamalensfempiternam: tum vero iUuaminime objcurum aut aubium,quod multi Martyres ac jnmaa tesles eius non dubitont pro ea confirmanda tuendaque fanguwem fu- um vfqite etiam vltimam guttam profundcre : atque ita declarare quanta fit mifericordia eius , qui nosperditos aciacentes in horrendis mortis tetiebrk^adhanc falutarem Euangeitflucemfitxqucvoluntatis agnitionemreuocarit. Hancautemveritatetn Dei effe, illud maximc dcmonflrat, quod nulla fuit <etasjn <jua Satan omni odio funofifimo hanc Ruangelu doBrmam perfequutus nonfuenU & conatus eam o~

A.

ca» -

wicleff. A C T. M ARTYRVM,

mni Vifua opprimcre atquc cxtinguere . Scd cum inimicus tampotens acfxuus,tantoqueodio inflammatus, nunqudm quod cfl condtus effc- cerit , vt dut curfum fanclifimce doclrina: impedtendo , dut ortum cius probibendo , cdm plane abolerct(in fummis cnim dijficultatibus ddmi- rabditcrfcmpcrfuitconfcruata,^ per mdnus traditd ) mirum nemini \ideri dcbet,fi bomimbus piis edm cognofccniibus , taptam certitudi- ncm & fiduciam afferat,\t cius autboritatem digmtatcmque toti mun do, atque etiam propri* vit* anteponant,grauifimoque ciustcflimo- nio confirmati , ad beatam atquc aternam \itam toto animo conten- dant. Quod fi Satan cius doSlrin* author cffet, non eam tanto oppu- gnaret odio,neque ad eam abolendam,omncm rabiem fuam confcrret,

watth. u. N<*w boc modo pcrfcqucns profliganfque quod fuum cffct , contra fe- ipfum^t ait Cbriflus, bcllum inferret . Sed quocunquc infcflu impetu ConatuqueSatan in camveritatemferatur , virtute tamcn atqucope IFilij Dei,furorem eiusreprimentis,femperfaluapermavfit Ecclfia. qua necefjario cius miniflcrio feruatafuit,qu* optimos ac fidclifimos Vaflores ac Doclores, ad cam adminiflrandam refcruatos & diuimtus yocdtos bdbuit. Qdanuis autem aprimis illis temponbm , qmbus E- uangchum in orbem fuit promulgdtum , Ecclcfia aliquos flcmpcrmini- flros Verbi habucrit , a quibus veritas Dci & religionis puritas,con- tra \>im mundi ac Satdna: fortiter fucrit dcfenfd ej? propugndtd , td-

li* Mwy " rnen humdnifimis LcSlonbus non ingratumfore drbitmmurfi imtium

VvkiSo 1 buius biflorice a loannc -wiclcuo Anglo ducamus , camque \fque ad praclara noftra: mcmori* cxempla pcrfcquamur : cx quibus intelligi

^ ^ g poterit quod Cbriflus Dominus affirmauit , ne ipfas quidcm vires ac potcflates inferorum , aduerfum fidem & inuiclam Dci vcritatcmi- ta valituras, vf eam opprimant aut deleant . Nam eo quidcm temporc, quoDcus bunc Virumbonumatque integrum Ecclefl* miniflrum cx~ citauit, omma tyrannis occupauerat ^impiaque & fcclcrata dominatio rctiorum Ecclcfiaflicorum , Ecclcfwn ipfdmopprcffcrdt^tncc \cri- tdti, neccuiufqudtn pij Dcumque mctucntis libcrtativllus plane locus cffct,ne exigud quidcm pune doBrin* dut Ecclcfixforma apparcrct. Wxc autcm mifcranda Ecclcfia: opprcfiio ac dcformatio , fuit anno a natali Chrifli dic M. CCC. L X X 1 1. Quo quidcm tcmpore Ke -

pcs

wicleff. L I B E R I. £

gcs ac Vmcipcs Chrijlidni , vf fuum in rcligioncm amphficandam or- iidhdamque ammum atque jiudium dcclararent ,ineam \namcogi- tationcm curamquc incumbcbant,vt lignum crucis Hicrofolymitana:, in Ecclefiam Chrifiianam dcfcrcndum curarcnt . cjuafi vero tota rch- gionis fanclitds co in ligno corfiflcrct : autaliacffctcrux nullaynifi ca qua: Hierofolymis afjeruari diccrctur.Sed tunc Dcus fingulari honita- tc ac mifcncordia Voluitmundum,humanis traditiombus atcjuc impijs fupcrslitiombus opprcffum immortuumque cxcitare , atcjuc ad hanc gratifiimam Veritatis luccm rcuocarc: tdque fideh & opportuna ope- Theo!o5.* raloannis wicleui. quicum Oxoniccin cclcbemma Anglia:\rbc,diu oxoms' Thcologiam projcjjus cffct , vidcrctque doclrinaDci multis inquina- mcntis eomm qui Vapam fcquuntur , defccdatam & plaue corruptdm, continere fe non potuit,quin in tata rcrum ommum confufione ingemi- fceret^verita ique ita conupLc ac dcformatcc,^ Ecclcfia:' afflicla: at~ que oppreffcc opcmpro jua in cam iharitate , aliquam afferrct. Sed in tantis EccLftaJhorum optbus, confirmatifque atque inueterdtis pra- uis opmiombustpcrfptciebatfeneque hccc tanta religionis inquinamen ta fine fumma hominum offcnfione commouere , neque ea errorumfu- perflitionumque vitia}qua: infixa dm penitus injederant,ex animis bominum poffefacile conuellcre.

Itaque vtfum cfi ci non incommodum ,fi ad cmendationem tot %f tantorum errorumvitiorumque ymox flatim & aperte ,fedpaulatimy & qudfi dliud agens,accedcret. Ac primum-quid efficere poffet con * tra aduerfarios ^critatisftn paruk rebus ntdgis dd philofophiam quam ad Thcologiam pertinentibus , ex pcriri voluit : de quibus cum tllis di- j]>utduit,vt hdc rdtione aditum fibi ad res maiores facerct. Inter alios ioannes Re fuitmondchusordinis Carmelitani loamiesKemnghamus , quo cum cumS» huiufmodi concertatiunculas fufcepit & aghduit.Ab his pdruis initiis ad maioragrauiordque progreffus,de Sacra mento altaris,vt tum loque bantur,cumtllis diffutauit : quain dijfutationc acerrimos aduerfari- os habuit,affirmans publice in fcholis, fibi nihil aliud cjfe propofitum, cpuam vt idololatriam, qua: in Ecchfia , hac quidem in parte maximam yim habebdt,tollerct,verumquc vfum Sacramenti^ puium Dci cul- tum demonfiraret. Sed hic jumma occurrcbat dtjficultas,quod hoc v/ -

A. ij.

Fulnina palia.cxtre mum impie Mtis perfu

viclcft. ACT. MARTYRVM,

cus tagi cotreclarique no potcrat fine maxima mudi off :fione ac dolore.

Monachijmpnmifque Erancifcanufurore quodafcrebantur,pcr- grauiter acerbequeferentesfublata Mijfa fibipabulum vcntris cripi , Jequc adfamem vocari . ita pro ventre,qucm vnum habet deum, quafi pro focis atque aris acerrimedimicabant. Epifcopi vcrobuiu* contro- uerjice cogmtionem ac difceptationem ad fuum ludicium arbitriumquc Pi deferripojlulabant. \erum boc cum ajfcqui non pojfent, ad parata Pd I pxfulmina tandem confugerunt. Nam hoc quidem poftremum eflimpi etatis perfugium , quum impudentes monachorum faccrdotumque cla mores injanaque \oaferationes non fiatis proficiunt , ad hanc potejla tem & Vim tyranmca accedereyab eaque arma ad oppugnandam at- quc opprimendam veritatem ac fidem libertatemque piorumcapere.

Hic vir impetum tot tantorumque inimicorum foius fuftinuit, nulla alia munitus defenfione, quam authoritate ventateque Scripturarum fitnclaruman quibus firmamenta & arma fidei conjlituta habebat. Vt dutemdoSinna fua plus roboris aduerfus aduerfarios obtinerct,au- .tboritatem veterum Ecclefia doclorum proponebat ,fed in iis tantum modo , in quibus cum fianclis Scripturis plane confentire \idcbantur, demonfirans ac tcflificans,nuUam aliam ejfe veritatcm,quam eam qu<t inlitens diuinis contineretur . cxteros yerbhegumac Decretorum ecclefiaflicorum DoSlores & fabricatores omnino repudiabat, neque eos tefles ventatis,fed hofies atque euerforcs ejfe iudicabat, Conflan-

ter affrurrrthrttjyi farrqntrnt-ntnxpnris ffg fitngumu Chrifli , <tfriden- tia finr fubirrjn n()V meffi } »V/ *fi ] r^Anrcm fnrw^imqn^ pnnU rntun- dl fi»<> >pfo yvyr nulh nirdnffr :fid contra illa tranffubflantiatwne (cpiam Jaccrdotes non minus abfurdam quamimpiam commenri fue- . b runt) pawmeflfr pancM) \mum fiuam naturam non mutam fed eam

qitfm hqbe$0p ^Y^\"pntlDllfi^fi^tt'1^ . '" ''pf* ^rrnmrvta

rrtinrrr. Argumentaautem quibus idprobabatynosaliuminlocum magis commodum referuabimus.

\pfia quidem vcritas wicleuo magnam odij offcnfionem concilia- uitapud eos prwfiertim , qui maximasEcclefi^ opes obtinebant . ta- tnetfi quandiu EdouardusKex vixit yfiatis conslat wicleuum fludio, fauore auxilioquehominutn aduerjusimmicosnon planefuifjedefti-

tutum:^

TraruTub ftantiatio - Ducorcmen wm.

wicleff. L I B E R L y

tutmn : tiifi quodvltimo eius Kegis anno, Vapa inftinShi ab Archicpi- fcopo Cantuarienfi comprehenjusfuit : & cum adcfjcnt dux Lanca- jbri* Henricufque V erjcus ,fi\cniium ciimpofitum. veruntamen dum nonnullorum potcntifiimorum Vrincipum ftudium bcneuo\cntiamquc £pfj£f rccuperajjetffilcntio non diuturno vfus esl.lnterca Kicbardus Edou- jjjStijJ" ardifihus, mortuo patre rcgnucxccpit , anno M.CCCLXXVIL vffiL Tumvcro GrcgoriusKomanui pontifex nunquam dcftititper litc -watlf' ras , pcr regni Epifcopos ,per bullas fuas nouum Kcgcm Jolicitarc,c- iufquc animum pcr fc gencrofum humtnum > aduerfus -wicleuum civfque doclrindC ftudiofos indtare.

Et extat quidem Epiftola reperta , quam Papa Gregoriusad Regem Richardum mifit i eam huic nos hiftorix inte xuimus,hoc exemplo.

i ■ ' , .

WjHanjbmo in Chrifto filio , Kichardo Kcgi Angliai illuftri , Sal. ^^c. Kcgnum Anglta: , quod Altifimm tu<£ fupponit potcftatiy glonojum nempc potcntia abundaniia facultatum , fcd gloriofius pictate fidci zjfacra* paginarclaritate chorufcu,confiieuit virospro- ducere diuinarum Scripturarum rcBafcicntia praditos ,maturitate graucs, dcuoiioncjcrucntes^f cathohcx fidci dcfenJoresyqui non fo- lum proprios prccceptis falutanbus inftitucbant,dingcbantque in Dz- uinorum femitam mandatorum, &c Sed cum ingenti cordis amaritu- dine , plurimorum fide dignorufuggeftionepercepimus,loanncm wi- clcjf rcBorem ecclcfi^de Luttcr-wort , Lincolmcnfis diceccfis,facra? pagina? profcfforem ( vtinam non magiftrumcrrorum)in illam ncfan dam & abominabdcm prorupifjc dementiam, quod nonnullas propo- fueritconclufioncs plcnas erronbus, mamfcflam hatrefim contincn tes,qu£ftatum totius ccc\cfi<£ fubucrtcrc Cf cneruarc nituntur: qua • rumqueahquatjicctquibufdam mutatis tcrminis ,fentirc \identurpet ucrfas opimoncs & dochrinam indoblam damnata: mcmorix Marfilij Mariruu,,cie dc Vadua loannisdc Gauduno , quorum hbcr pcr fclicis recorda- anne/de L° tionis loannem Vapam XXI Ipraidecefforem noftrurcprobatws cxti- tit & damnatids, (fc.Cum itaquc vencrabdesfratres noftn,Archie- pifcopas CantuancnfisjJ Epifcopus Londmcnfis y* nobis madatum

A. iij.

vicleff. A C T. M A R T Y R V M,

accepcrunt, prwfatum loanncm authoritatc noslra capiendi, car- deu& meu ceribus mancipandi }eiufque confcfionem ad nos tranfinittcndi ,jiin *"\*^*[e' jffofcutiorx hmusncgotij nojcanturfauore & auxilio tuo indigcre, ftrri maicflatcm tuam(quemadmodu & tuiprogemtorcs inclyti catholica fdciycuius in hac parte res agiturfemper confucucrunt cjje cypn-e- aput zclatoresyequirimus, deprccamur attente\quatcnus ob re- uerentiam Dei, diclafdci ey Apoflolica: fedis noflrum intuitum, digncris prafatis Archicpifcopo Epifcopo ,a\iifique qui huiufmodi ncgotium profequuntur , in ipfa projccutione , tui fauoris auxilij patrocimum cxhibcre . Vroindc prxter humanoc laudis prxconium, Diuina: retributionis pramium , noflram cr ditla fedisgratiam ?y bencuolcntiam adepturus ampliorcm. Datum Komce apud S. Mariam maiorcm, 1 1. Calend. lunij, Anno pontificatus nuslri VII, M. CCC. LXXVIII.

Ua:c funt argumentorum rationumque firmamcnta, quibus Vonti- fices Komani tucnturfidemChriftiana^quibus ctiam mundo conantur perfuadereyftulados effe eos quos haretkos appcllant : id csl,eos qui ipjorum barbaram immanemque tyrannidcm nullo modoferre pojjunt: quam crudehfime exercent non in corpora folum,fcd etiam prxcipue in animas,quas Chrifius Dominus tanto fanguinis fuipretio redemit. Sedadinjhtutade ^ideuonarrationem redeamus.ls crudehfiimis iU lorum intcrdi&is minifque coa&us esl aliquandiu obmutefcere:Jedita tamc^tprrxdarapietas ac ^eritas,qu£ antea exarferat \poflea eo file tio comprcJfatmaiore vi erupcrit,\ehementiufique hominumfludia ac- vvieieuus cendent . \taque naSlus hominum veritatifauentium opportuna tum vemanjro fludia tum auxilia,iterum pia dogmata propofuit ac protulit. Neque profequuur aduerfarij hac in re fibi defuerutit: fed ijfdem animis ftudufique conjjn* rantcsfimnes fuas yiresrenouarunt,confirmarunt,c6que contulerunt, V£ hanc purifima lucem extingucrcnt}qua tu primum radios in mun- du horrcndis ignorationis tencbris occupatum.mittcre incipiebat. Ne- que \cro hic Vapa dormicbatfcd omma potius & tctabat ey agebat: yt ad ficuitiam cycrudelitatcm eorum ammos acueret atque inatarct, qui pcr fc ad cius nutum & arbitrium maximoperc crant accommoda- ti yperlitcras ac bullas cos ad omncm ojfcnfioncm cxacerbans,quifua

JJ>onte

widcff. LIBER 1. 4

Jj>onte veram fdlutis doclrrinam oderant. Intcreas funtquada cxcm- pla litcrarum eius,quce profcrri poffcnf.quac quidcm nihilaliud conti- ncnt,quam comminationes babaras , immania tyramucaque intcrdi- cla , atque vcrba homine planc indigna,coque digna potius,cuius Vi- carius cum fit,ctiam illius feuitiam malitiamque imitaturjd cfySata- na, cuius ab ore atrociora cy crudcliora quam h&c funt ,prodire non poffcnt.ltaque monachi ac jaccrdotes quidam ,quafi titioncs inferoru, Monachori cum harum literarum accrbitatc incitati , tum etiam crudelitate vene- infultu< randi Archicpifcopi Cantuarienfis , tum vero fuo ipforumfurore inci - tati , pncclare cum juis Epifcopis tcftificabantur ,fc,ne fi de \ita qui- dcni ipforum agerctur, velle fufccptam caufam deponere aut ncglige- rcfed cam cum omniiuflitix acerhitate perfcqui.Uuiufmodi autcm te- slificatio palam a honisrillis \iris Ecdcfiamamantibm ,maxima cum audacia adhibcbatur,antcquam conahum ipforum prouinciale cogere- tur.Hcccautc ar.imifortis conslantis in optima caufa declaratio^ magmfica pmnufiiopmm laude dignafuijfetji intcllexiffentqutf effet caufe aquitas & veritas , eamque cum integra ammi confaentia de- fcndifent.

ScdDeus , quivanas cogitationes confihaque hominumparuo etiam momcnto ficpe euertit fua tum Virtute tum bonitate , i&orum motus atque impetits faale comprefit . Nam cum dies iudicij vcniffet, Ludouicus quidam Clyfordus, vnus cx aulicis proceribus,Epifcopos cigfoSS adut , eofquc grauifime monuit , ne \llam lundiaalem fententiamin gi'„slhs An' wicleuum pronuntiarent. \ta corum audacia & fuperbia,quemadmo- dum monumcntis proditum eslfubito conadit, vf ne verbum quidem, quodadcamprohibitionem refponderent , habuerint:ficomnes erant conslernati.lllud pra-tereaacadit,quodcum Epifcopi \>na cum wicle- uo,Lambeti in faccllum Archiepifcopi conuemJJent,ciucs Londinenfes hbere audaclerquc co ingrcfii funt : eoque conucntu nonmhil pertur- batopro wiclcuo vcrbafcccrunt, cum fumma teslificatione fu& in il- lum voluntatis . Quare huiufmodipiorum hominum fludijs adiutus & confirmatus, quum caufamfj rationcm fuce doclrina: tcslificans o- mmbus dcmo?islraJJet,acbonis prudcntibufque approbaffet,facilc in~ imicorum fuorum wfidijs , difficultatibus ,pcriculifque cH iibcratus.

A, iui.

▼icleff. A C T. MARTYRVM,

T 'cflificalio autcm cius 0» confcfiiohccc fuit. Inpnncipio proteflor

publicc&c.

Lovgum cjfitconclufioncs,qjtascum ea tcslificationc coniunxit ac propojuitjbk rcfirrc: fatis cnt nomillas hocloco poncre,ex quihus c<t tcrarumommum visjotiufquedoclrtna: eius funmia ccquitas &vai- tas f.talc intclligipotcrit.

Alicjuasconclufiones Ioannis ▼icleui,Lambeti in conuentu Epifcoporum propofitae, anno M. CCCLXXVII.

i ^igl aliqua a Vrincipihus acKegihus donatiominiflris Ecclefafa Z^so" *S£*fta fuerirfM ca tacita intelhgenda 0 ohferuanda cjl conditio}\>t fuLfcleii.' ®ei** honorctur , Ecdcfia cedificctur . Nifikccconditw confcruetur} Vrincipcs iure pofjunt ac dchcnt id omne aufcrre auod in eos contu- lcrunt: quxcmquc vis cxcommuntcationis contrafulminare videatur. t Qudd fl ad rctincndas hoc modo , aut occupandaspoffcfiiones 0 opcs yha:cVapccfulnuna fuam \>:m habcrentJotusGlerus exgencre ho I minum auanfiimorum conflatus^omncs mundiopes acfacultates ad fe trahcret.

3 Vapa iureac lcgitimcpotcsl rcdargui reprchcndtque ah ijs quos in fubieftione acpotcslatc fua hahet.atque ad Ecdcfia vtilitatem,tam d Laicis quam a Clcns accufari.

4 Nam quantumuis mangnus dominmfit Vapa , dchet tamcn ita fentire atque exifhmare, Cccterorum fc} etiamnunimorum}fratre effe*

5 I; queadmodu uteri peccarc potesl:atque ita fraterne 0 admone ri 0 conrigi dchct}aliorumque corrccTiones fratcrne acmodesle audi- rc. Imprimis vcro fi in co aliqua efl pertinacia}quahccrefim aut errore prauu Ecclcfiarquc perniaofumtueaturjumquidcm in co non eslme- tuenda rcprchcnfw 0 accufatio vr pcriculum euitetur. Ita emm Vau- lus non esl veritus Vetrum palam reprchcndere,

Alice funt multcc eius conclufiones , quihus Clcri Vapalis Vitid , d- hufus peccataquc oflcndchat :.atque etiam quam iniuflc maximorum proucntuum redituumquepoffefiioncs occuparent. Ego autem fatis in- tclligercnon poffum, qui faclum fuerit vr Epifcopi^/iclcuumposl hanc dcmonslrationem xonfefiioncmque doclrinx quietum ftne vlla

molcfUa

vicleff. L I B E R I. 5

molcflid dimifcrint.Fortdffc,qua funt in bonis rchus Hegligentia & tn- fiatid,ctus conclufioncs non lcgcrunt,dut fi legcruntjntclligcrcnon po tucrunt . Vaulb pbsl Grcgorius Vonttfcx c \itd dcccfiit. Cuius qui- dcm mors witieuo^adcd quaiam fuficcpcrdtdgchjtquc.pcrcommoda acadit. Statwtfio^letus mojctcmfiifcepta eMfumma «u&haquG csm=

trutin intrrduni Pnyitifirrr.qunrion .iltrr rn G ill<<t}rtkrrU n»i*> rrr*- tl<ffi'lf HiT dHtCm hrjlllr <*f'dium t-n^nit-ffrrmrnfjijnc intrr rnc fimt UrU^qu. J frpfi qy-fin-t y »MYii» i Unmmum multiturln prnhtpy

njjnrui» "''t .«\uLiUrtt„°tn i.it. ,ftt Eodem tcmpore in Anplid i"eftinnm , r 1 i, ' • - • 1 , 1 8 &g«"c m

frduis 0* pcriciilojus bclUmotus cxritujncmo intcrpkbcm cyno- *«■.» A«- dcs cxcitdtus ,qut rcgnum illud vcbcmcntcr pcrturhauit. Ed in fiedi - ° tione Arcbicpijcopus Cdntudrienfis ; Simon dc Suthutid nomindtus, a ruftias bomimhus comprcbcnfus}capitc truncdtus esl. Huic in co Ec- clcficc munere atquebonorc fiucccfiit Gudiclmus Gourtnjcm^quiom- nem curam^fludiumfiperam fuamtn id \num contultt^tpiis dc fide- lihusbommihus hcllum faccrct ycofijue ommhus iniunisdc molcfltis dcuexdrct.lntcrcd numcrus eorum qui cdufiim dotirindmquc wicleui fecldhxnthr y indics j.ugcbdtur fingulos , donec Guiliclmus quiddm Bertonus^Oxonicnfii Vniuerfittdtis(ytvocdnt) Cdncelldnus, ad eos compnmcndoji.ifutrcxit.Hic oclo Doclores ex mondcborum ordtney quatuorque cx alio profcfiionis gcncrc conuocduit, dtque dhos quofi- ddm fiudrum pdttium bomincs ddlnbuit, quorum omnium cx fentcntia & dutboritdte buiufmodi htcne conficnptce fuerunt ydc pubhcoVni- uerfitdtis figillo ohfignat£} quibus grduifiimis cum minis fludiofiac litctatictus dcddcmucbomincs a difciplind wtcleuidnddrcchjtur.A- dcb Vt nifi wiclcuus & tj omncs quictus caufitm ddiuudhdnt,reftpi- fcerentypofl tertidmcj' puhltcdm pnccifxmquc ddmomtioncm contjce- renturtn cdceremygrduifiim6que excommunicattonis genere affccrcn turac notdrcntur. Itdque wiclcuus quum pncchrd intcrdiBd dcccpif- fety etft mbil dmmdduertchdtin bis cjjc quodmdgnopcre pcrtimcficcn dum vidcreturjdmcn rcliSlo Vdpd totoque tllius presbyteno , dd du- tboritdtc dtquc dmplitudinem Kegis prouocdutt.Scd dux Ldncdfince intcruentensjbomincm monutt ne qutd tale attcntdtct :fcd pottm fie cogmttoni cenfuraque fut ludtcis ordinartj fuhmttteret. Qudte cum m

vicleff ACT. MARTYRVM,

his anguftijs difficultatibufquey>erfaretur,confefiionem iterum do&ri ?lc fu<£ offerre coaclus esl,in qua quidc buiufmodi moderatione vfus esiytcequiores paulo aduerfarios placatiores habuerit. Anno ft- qucnti,quifuit M. C C C. L X X X 1 1. Guilielmus Archiepijco- pus Cantuanenfis iterum concilium hondiniadhibendum curamt , in quo yyideuus adejfc iuffus esl.

Hoc quidcm loco mimme filcntio prcttereundu esl quod tunc di- uimtuscucnit. Najncumipje Archiepifcopus ccetenque eius fujfra- gatores acfautores, in his etiam doclores Theologice , Legumque ac Decretorum profeffores ,cum maxitna monachorum acfacerdotum tur ba Lodmi in ciauflris Dominicanorum conueniffcnt ,vt hora posl pran T.rrx-mo- &mn ftcunda dc libris wicleuiomnibufque eius opinionibus delibera- gno An * Kntangens & terroris plenus terrce motus in vniuerfo Anglicc regno sll c faclus esl. Epifcopi eoterrorc quafi fimflro quodam omine attoniti & conflernati,cenfebant\tcauja fufceptafuperfederentifed Archiepi fcopusjiuius totius belli duxj?iulto audacwrqua?n prudetior,idquod acciderat aliam in parte?n mtcrpretatus efl , atque fuos in propofita fe fufceptaquc fcntentia vchementius obfirmauit.

Hi omnes cum wicleui conclufwnes difcufiffent ,non ex authoritate diuinorumoraculorum ,ftd ex libidine acerbifimorum odioru??i tan- dem pronuntiarunt ,quafdam earum effe plane hcercticas ,alids mixtas ex vtroque gencre ,qucc non minus erroris contineret quam veritatis, quas femierroncas appellabant : nonnullas vero irreligiofas , ^ cum offcndiculo conwnclat, & qucc parum difciplinam curicc Komatice ac Vontificiceredolerct.Kurfus Archiepifcopus vencrabiles Doclores& Magiflros noflros conuocauit ,in illudque conaliu,Kiggceu Cacellariit \na cumprocuratoribusVnmcrfitatis loanne Huntc??iano & Gual- tero DaJcho,{jf altero quoda quiM. Bryt- wellusdicebaturanquos omnesccrtds fujficiones fcBce ac difaphnce wicleuiance criminofeco fcrebat. Vrmium illi tergiuerfando,excufando,verbdque ambiguem- terprctando clabi conabantur. Deinde cum hcec illis jubtcrfu^ia mhil prodcjjcnt ,apcrte quidfentirent confiteri coaclijunt , cumhuiujtnodi tamcn tcstificationc , quodeas conclufionest V/- vcrbaquidc?n fonant, hxrcucds erroncafqueefje inuiticoncederent. CatKcllarim pofwsin

tcrra

wicleff. . L I B E R I. 6

tcrra flcxifjue gembus orauit vema^atquc ca pcrLpifa pum winton. dicprccatorcmimpctrauit icatamen conditionc ,\t domum fuatn rcucr fus, quum ddigcnter inquifiuiffct ; os omnium cornm obfcruarct quos wiclci^jHeffordojKcpyngtouo^Aftono^Bcdnmoquc adcjfe acfauc- re comperiffct : codcmquc tcmporc conclufiones wicleuiantea conde- natas injummo tcmplo vniuerjo populo recitaret.Ccttcros etiam quof cunque rcpenfjct fautorcs cius jcclce^ad abncgationcm aut ipforum purgationcm cogcrct.

Ac cum Canccllariusreftondiffct feidno aufurumfaccrcintan- Q to propofito fibi vitce pcnculo: Quidjnquit Archiepijcopus yOxonien ^*"^: fis ciuitas buiufnodifautoribus adeone cft rcfcrta^t nullus in ea lo- tur. cus cdtholiccc vcritatirepcriatur ? Vojlero die} quum res ad confdium rclatafuiffct}confilianj rcgij Canccllario iniunxcrunt, "vtquod man- datum erat ab Archiepifcopo ,cxcqueretur. Istunchoc cum mandato domum fuamrcucrfus cft. Tuncinter partes fumma difiidia& odia cxercen dugenquc cccperunt. hipnmis \>ero mondchi^t tdntorum motuum duthoresan maxinwninuidia atque odij ojfenfioncmvoca- bantur.Ex corum numcrofuitquidam monachus Cijlerticnfu yHcnri- cus Crompeius thcologia: ftudiofus , quidb Epifcopo in cnmcn bctre- "cnr

xonien-

rompe- ius

fcosvocatuscsl. Nam cum co tcmpore Lolardosappcllarcntcosqui 1 rcSle acpic de religionc fcntirct3ab aclibus ,v>t loquunturypcr Cdncel Unum fufj>enfus cil. erdt emmprimum tantummodo ftudijfui gradu confcquutus }qui Bacalaureis dcjerrifolct.ltaque is flatim Londinum profeclus, apud Archicpifcopum totumquc Kcgis confilium,de igno- mnia imuriaque grauitcr conqucflus csl : quafuit caufa \t Cancel- lanus Kiggxus cum procurdtonbus itcrum acccrfcrctur ,idque cum Regis nomine tum \ero totius conjihj fentcntia atquc authontate.Sed cius rci totius Architpifcopus prctcipuus crat author c^wftigator. Tuncdcnuo Canccllano mandatumesl ^thxrcticos conquircndos perfcquendofque curarct.itaquc Vhilippm Kepyngtonus & Nicolaus Hcrfordus ca de re clam a Canccllario certiorcsfaclijllico ad loannc Ioanne, Lancaftn&duccmconfugerunt.A quo rcpulfi,ad indicium cenfuram- ^ncaftri que Archicpifcopircicclifucrunt. fcd dc his poftca aliquid mcmora- bimus.Dc wicleuo autcm quidfdclumfucritinccrtum eft : mfi quod

B. ij.

^wickfE ACT. M A R T Y R V M,

%y^Xefaf * cx Wdldeno}qui hctc literis prodidit,intelligere poffu?nm allum in exi liunvmiijumfuiffc.poflcaquc in parochidmjuam rcuerfum, cuim erat Vdflorjn DommovltimudiemjuHobuaffeydnno M.C C C. L X X X V 1 1; mcnfc Dcccmbyi iam defmente. Anno poflipfius mortcm X L I, OflaWick ciufdem ojfd iujfu Vontifcis cjfojft fucrunt , igncquc vflulata , atque i^nfcom- in cmcrcm rcddtla in dqudm coniecla junt.Quain rc vidcntur Epifco bufta pi id metuijfe,quod Vhanfci ipforum parcntes,ante tn Chriflo Domi- no mctuerant,nc reuimfccret.dt Chnftus in fuis no moriturfed vi»if, viuctque perpetuo,quanuis iflijuam fcuitiam & crudelitatem non in Viuos folum,~verumetiam in mortuos excrceant. Vorro wicleum com~ plura fcripferdtopufculd,qucc Oxonicc in igncm conicEla, concremata fueruntanno M.C C C C X,prcefentc Abbatc Salopicc^Vniuerftatis Cancellario. Magnopere optdndum effet, \tnos hodie eos libros jal- uos haberemm :jed tamen nullus tantmfurorinimicorumfacere po- tuit,quin aliquos Ecclcflcc fucc Deus conferuarit,eaque re juam curam beneuolentiamque in eam declarauerit ycum fcrunpfiwac mimflri, fidcleshomines}non in fua folum vita Eccleficc feruiantyyerumcntiam poflmortcm: memoriavidelicct ipforu^f doclnna fidcliflimis litcris traditd f$ confcruata. biterccctcrd cius fcriptd,cxtdt Epiflold adVr- banu?ontifice,mijja anno M. C C C. L X X X 1 1 1 qucc brcuem Upiam ( vttumeafercbanttempora ) fidci eim confcfiionemcom- plcclitur.

Ncquc vcro cognitione indignu vidcturyquod ide wicleuus Kichar do fecundo Anglicc Kcgi y anno rcgni cius pnmo rcjfmdit y cim is ab illo quccfiuijjet quodnam cffct Kcgis tus , ey quccVontificis Komani poteslas.Kejfonfio dutem cxtdtjcriptd in hisiona loannis Foxi An- gli>qui ca qucc ad wicleuum pcrtincnt diligcntifmic collcgit. Ex qua iuraPrin- fejj>onfio?ic fdcile intelligi potefl , quemadmodum iura Vrincipunidc apum B^egum junt tuendd aducrjus libidinem eoru qiafui immcmorcs offi cij y contra vcrbu?n Dei omma yolunt occuparcyatque ita impium do- minatum confirmare. Cccterum cum illcmultos in Vtftf jua aduerfanos immicojque habuent y ex omnibm tamen nullos esl cxpertm acriores atquc accrbiores, quam monachos dC faccrdotes y & eos qui in Eccle- fiarcgnum acdominatumoccuparunt. Hocdutcmproptcrca commc-

v ' moratur,

wideff. L I B E R I. 7

moratur, \>t intclligaturvcritatc?u faalcmhabituralocum accejfum-

quc ad homincsjnfi amhitio incxplebiiijquc auaritia horum Vharific- -

orum,aditum civitcrcludcrct. Idem tamcn amicos nonnullos habuit,

quorum fidcm baieuolentiam crga fe, cgrcgiumquc ©* conflans in

caufamfufceptamsludium expcrtus cH, nonmodoexinfimohomi-

num ordiucfed cx cogencrc quod in aula apud R egcm plurimugra-

tia authoritateque wtlcrct. Ex corumnumcro atquc etiamex cquc- Equertris

slri ordinc hi rcfcruntur, loannes Clauuoius , Ludouicus Clyffordus, ^"cieuo

Kichardus Stunm, ThomasLatimcrus,Guihclmus Ncuillus,loan- faucnt-

nesMontacutus , quicunclasin Lcclcfia fua imaginescjl dcmohtus.

His etiam axedcbxt Comcs Salburicnjis, in cuius mortc hoc attcnte ^^l}^1

accuratcquefuit ammaduerfum & grauitcrnotatum , qnod auricu-

larem conffionem Vapijlicumqucdeum in ipjo panc inclufum &

oblatu , indigmus rcpudiarc Vi/us fit- Nequc \>cro loancs dc Nortb-

amptoma pnctor Londmcnfis pnctcrcundus cfi .qiamomtu inflin- MaiorLo- ci/ i • ■ v r II ■ dmcnlls-

ctuque wiclcut,in impudicos jcortatores atque adulteros grauiter ani

maduertchat, \t non folnm eos quiflagitioje aliquid comiferant, igno

mbiia afficeretycrum l tiam catcris hac vtcns Jcueritatc, fublataque

omm impunitatc flagitiorum matena hccntiam tollcrct.bi eundem

vumcrum cfl ajaidcndus \oanncs Cobhamus \quiaperte mgcnucque

esl confejjus ,je nunquam peccatum cx animo antc odijfe, quam do-

blrina wicleui imbutus atquc inftitutus cognouit quantopcre pccca-

tum fitdctcflandum . atquc hi quidcm Jumma authontate digmtatc-

queptccftabant. Ex communiautanmnltitudwcbominum infimaque infime «ii

conditionc pcrmulti erant , quiilhus doclnnam dijaplinamque am- mintsdu-

plexi, ommjludio propugnabant ac dcfcndcbant : ficd infignc siudium wkTLi-

Oxomcnfium cxtitit ,cxquibus tamcn nullus Lcclcfiaslicorumty' Pltdunt"r

rannorum opprcfiioncm crudclitatcmqnc euafit. Aut cmm ignominia

turpiterajjccli jucrunt,aut ignc crudclitcr vsculati.

De Hcrfordo autcm Kcpyngtono quxda fupra mcmoratafuc- ^Herfor-

runt.nunchiclocus poslulat , \trcpctitamdchts biftoriamcabrcui- J° *phi- ; ct r r r 111 .ljPPoRe-

tate complcctamur ac pcrjcquamur ^quam & tcmporis cj? huius liori pyngcono.

ratio rcqiunt.Hcrfordus igiturcum diufauiffct ^ciclcuo, ciufque cau

fam & doclrinam optimo conftantifiimo jludw fcclatus cjjct , m

B. ///.

wiclefE A C T. MARTYRVM,

fufpicioncm cius amicitU ab inimicis \enire ccepitffj3 cum is apcrtius libcriufquc quadam in fuis conaonibus profitcretur, qu<e ad defenfio- ncm wiclcuipcrtincbant , Carmclitx Cceterorumquc ordinum mona- chi animo exaccrbatiymultas ci hcercfes intentarunt , ex ipfius conci- ombus cxccrptas , atquccertam informam perNotarios rcdaclai. Vuit quidam cucullio ac nebulo Carmelita y Vctrus Stokyfcus y cuius kyfeus. przapue opcra idfaclum ef?,v/- funt homines improbiycaque vitce mo naflic<e difciplina itapraui yy>tadhuiufmodiodiorum y difiidiorumy motuumqueincendia excitanda & augcnda nati effc vidcantur : in H f d ctfterishominesineneSjignauitineptiyacpIane inutiles.Euenitau- wickui af tem anno M. C C C. L X X X 1 1, vf Nicolao Herfordo in coemite- fcnor' rio Yridef- widwjn ipfo Afcenfionis fejlo die ad populum effct conci- onandum. Hic iterum noua ccrtamina in Herfordum cxcitantur^crimi naque intentantur yqubd is widcuumy\>tvirubonumyfidelcm ypium- que defcndiffet. Dics etiam corpoiis Chris\iy\t vocant , aduetabat : quo die Kepyngtom concio fummis fidclium fludijs expcSlabatur.Hic canonicus erat Liceflrefisy co iam progrejjus in theologiay vf ad pri- mos dohloratus gradus proueclus ejfet/eliqua eius fludij infignja or namcntaque expeBans.Quo quidem tempore concioncm ad Bracle- Repyngto fis quandamhabuit ypropter quam ingrauem Vharifeorum fufpiao- nc offenfioncmque incurrerat. Scd cum fumma effct ingcnij fuauitate, morumque atque orationis comitatc & moderatione yammos hominum fibiinfenfosita vc/ vicitvelmitigauityvt fummailla infignia doclo- ratus fhonorefque propofitos ycu maxima omniu approbatione adeptus fuerit. Cum Vtro idquod voluerat ac\ehcmcnterexpcclarat , confe- cutusfuiffetjn fufceptahuiufmodiperfonafabula oBurm tali aclo- re non indignamjtandem prodijt, ac bcne ccelatudifimulatumque in- genium prodidit ^teslificans fewicleuum defenfurum inijsquidem omnibus qu<£ ad rationem morum pcrtinercnt. : indoBrina vcrb (f qu<£slionc qu<e de Sacramcnto habercturync verbum quidc vllumfa- clurum,qubad Dcus Ecclcfiaslicorum animos illuminaffet . tamcn monachi ac ftcerdotcs cgcrunt cu Archicpifcopo Cantuaricnfiy vt eo ipfb die hora qua concio habenda erat,conclufiones wicleuipriua~ tim antea condemnatajn publico comcntu confeffuquc totius Vniuer

fitatis

wicleff. L I B E R I. 8

fitatis proponerctur ,fummaque tnfamianotarcntur. Aslute quidcm O* callide : fi tamen \lla ejfct hominum calliditas & prudentia y qua aliquid aducrfus confilium Domini valeret.Vt breui dicam, negotium datumefiVetro Stokyfeo,qui vnus monachorum eratprimanusmi- \cSy & quafi fignifer , in cuius animo non minus erat audacia , quam in fronte atque oreimpudentke-.fimulque data funt literaad Can- ccllariumj/tis pro fua authoritate poteslateque, monacho impuden- tifiimo atque audacifiimo in publicandis condufiombus adcjfet . Can- ceWarius eo tempore erat Kobertus Kigg£us,qui oculte quide,fcdta menfludiofe omniaagebat^quibus Euangelium in aliquam Ecclefice co ^JJjfJcjS gnttionem acfudmpojfefiwnem ^enire poffet. Itaque is acceptis Ar- ceIla"a$. chiepifcopi literis >fimulque intclleclo Carmeltta confilio y non minus perntciofo Ecclefia? quamimprobo ,maioreminmodum cfi animo in fraterculum commotus }atque exacerbatus pcrgrauiter,de eo etufque fumltbus conquercnSy meritb quidem & iure optimo, \t quos omnem Vniuerjitatis flatum perturbare, omniaque tum fludia tum etiam pri- uilcgialabefaclare diceret,afftrmans nec quidemipfos Epifcopos,ne- que Archieptfcopum, ne in caufa quidem harefis ac religwms pote- slatem vllam habiturum.Voflremb}capto cum procuratoribus ac cate- ris confHoy apcrte nec difimulanter tesltficatus eslfe Carmelitanul lo modo ea in re affutumm. Quidopus esl longa oratione ? Kepyng- Concio al tonusad concionandum fuggeslum confcendit :vbi tnteraliahoca- ceraRcpyu cerbius exceptum notatumqueyqubd affirmaffetpro Kegtbus ac Vrin 45 dpibus ciuilibus preces prius adhidcndas effe ,quam pro Vonttfice at- queEpifcopis : eofque iflis inhoc genere commendationis atque pre- cationis cjjc prxfcrcdos. Deinde qubd Dux Lancaflria fingulart ejfet in hanc caujam fludio ac \o\untate , \e\\etque fuam in cliente\am tu- teVamquceosrecipere >quosabca difciplmanon altenos habere ani- mosintcUexiffet. Dixit pr<£tereaqucedama\ia} quaadwicleuilau- dcm ac defenjionem perttnebant.

Hachabita conaone yKcpyngtonus fc in templu Eridefiwida? re- ccpit,amicis qutbufdaslipatus,quos inimicifub vefiibus armatosejfe fuff icabantur criminabantur. Carmcltta, miles flrenuus, "verbera mctucns non aufus cH prodire :fcque intra temph ajy\um continutt.

B. //'//'.

wicleff ACT. MARTYRV M,

Canccllarius cyRcpynglvmiS dntuffa cocioncplacidc acquicte flne \llotumitltu fc domum fum rccepcrunt.Vcrmulti in tota Wnutcrfitatc ca concionc maximopcre Lctati [unt.Litcrca Carmehta, homo turbulc tus ac fcditio fus ,qu\cfccrc non potcrat : fcd ihco qua: crantgcfla fin- gitlaArchicpfcopo ddigentcr accuratequc cxpofuitfua pcncula cxag gcrans commcmorauit ,opcm acfidcm Archicpifcopi implorauit : nihd dcmquc pnvtermiflt , quod ad animum ilhus Vfccfulis pcr fc fatis acccnfumjnagis adhuc tnflammandum pcrtincre Vidcrctur. Triduo pbsl, Canuchta quuidquodvo!uij]ctimpctrajJct?prodijt quafi quida gladiator , minas & Lcrcfis intcntans : propojuit vcmre in jcholas, probarcqucVapam atquc Epifcoposin prcabus adDeum adhibcndis commcndatiorcs potiorcfque quam Vnncipes acRcgcs ejjc oportcre. Rigga-us Scd dum bxc agcrct jumma cum irnfione ,acceptis htcris Londinu ad u^osronli Archicpifcopumfuum profcBus csl. Necmora intcrpoftta fequuur ]\m aSa. Cancellanm ctt ¥>ryt-wello,purgaturus fe aducrfus ca cnmina, qucc H^lfff fciebatmonachum ad Archiepijcopum autiam dctuhffcautdclaturu aricfcm . cffc. ibi cum cffcnt iritcrrogati dc conclufionibus damnatis, vifti con- fenfcrunt,iureque codcmnatas fuijje reffonderunt. Cancellanusyerb accuf itus dc contcmptu literaru qucc ad ipfum nufjccfucrant, cum ni- bilhaberct quodad dcfcnfione ' affcrre pojjct , ita dcjlttutus £r abic- Htusgcnua in terra pojitit, vcniamquc fupplcx poflulauit. eam quem- admodum impetrant fuperuacancum efjcthk rcferrc.

Herfordus Rcpyngtonus fine \dla ddationc ihcbcxcommum- cati, ad Duccm Lancaflricc,\t ad prwfidiufalutijque perftgium fc con tulcrunt. Tum ibi minifln Vontificis fcrpcntes ad calcancum Cbnslt perfcquendum vcncnatijempcrquc parati,prccflofucrunt vtomnc mi fericordite pcrfugiutollcrcnt. Quibus quidcm Dux imtib fatis fe dif ficilcm,atquc ab corum poflulationc ahcnum auerfumquc prccbuit.po fiea vcro \>i&us Potifiaoruimportunitate,cos deflituit qui adipfius fide atque ope cofugiffcnt. qui in carcerc coiccli multas£r' graucs mo lejlias funtpcrpcfr.acdeinde carccreemif i ac hberati,adhonorcs e- tia ccclcfiaflicos euetii,\drictatem amnnatquc mdicij Euangcho in- digna dcclararunt.Nos autem bxc de his tnbus commemorarc volui- mm : non Vt conslaniiam corum acfirmitudinem in fidc oslendere-

mus,

videff. LIBER I. 9

musfcd potius\tommbus dcmoflrarcmus quamincxplcbilis (f cru dclis cupiditasfundcdunnoccntis fianguinis lampridc fiolet cffc inco hominu $rcncrc,qui \critatc nullo Ecdcfiue loco cofiflcrc patipojfunt. Scd,vt ait Liuius ,\cntas laborarc potcjl,opprimi tamc nunquapotc- rit. Quantumuis affligatur bominu imuna £r' imquitatc,viclrix tamc yirtute cius quiipfiusautfarcsl\omriia,bomiui£ mcdaaaMfficultatcs pcnculaque fupcrabit. Nofialc ficripotcfl Vt colligatur omma Mafy- ? ru cxcmpla,aclaquc coruqui in ommbus propc mundi rcgionibus fan guincjuu profudcrunt vr vcntat4Jucrcntur,ncquecaamplcclcrctur qiuc imujic ab bomimbus & auaris & ambitiofis in Ecclcfia funtcon Jlitutd,(p violctcr Cbrifliams impofita. Quidam corumfiraudulcter circunucntifucrunt, alij conicc~li in carcercm,alij tortipublice & ex- cruciati ypcnmdti in carccnbus cxtinclifiuntfamequc nccati, aut alio quodamortis gcncrc ajfccliantra occultos parietcs intcrierunt. Quis Vcro vlla oratione complecli pojfct infinitum prope numcrum eorum, quifuppliaapublicc conslitutafunt pcrpcfi : cfautvarietatem at- quc accrbitatcm tormcntorum,aut crudelitatem ac fieuitiam tyranno- rum camficumque fcribcndo aut diccndo ajfequi ? bi bac tamen tan- fa tormcntorum magmtudinc,multitudine acvanctate, islud quidcm \crcdiapotcfl, omncspropc Papas ,quiKomx dominatum occupa- runt,codcmammiodiiquc furore infidcles atquc innocentes fcruos Dci ajfcclos incitatbjquc fuiffe. Eadem fuit ratio eorum ommum (f pcrfcqucndi CT' condcmnandi,cxtingucndiquc cos qui ad ipfiorum im- ■ pictaicm ac libidinem fc accommodarc noluerunt. Ncquc \>erb id mi- rum \>idcn dcbct,quum \vio fjnrituimpulji atque incitati,in Cbnfium membraquc eius cy Euangelium jcmperconffiraucrint^atqueomnem ammiimm:cfiimiinfcflifi>»rique impctum contulcrint. Isautcm fifiri tus cfl Diaboli, qui lam inde ab initio mundi bomicida & patcr mcn dacij , funofus glorueDci immicus,omnis autbor iniquitatis , dold- rum acfraudum fabncator , cffcclorque omnis abominationis atquc impictans extitit.

Vaulb pbfl in boc libro proditum literis rcpcnetur,cetum & qua- c.&xl. dragmta bomincs Narbome crudclxtcr crudatos fuiflfe ,qui malucrunt ^mbufti. Vim igtus cosianter perpeti,quam ea amplccli,qucc a Komanis Fonti-

wicleff. ACT. MARJYRVM,

ficibus profeSld , & pratcr onmem veritdtcm verbi Dei trdditd , cis credendd obfcrudndkque offercbantur. llludetiamextat fcriptumin quibufdam alijs monumentis, annoM. CC. X. LutetixVarifiorum Martyr.es vgintiquatuor Matyrcs ac tcfles , eadem de caufa fupplicio ajfcclos piicio^ffe? cxtinclofque fuiffe. Dcindc dnnofcquenti,quddnngentoshomincs ea- c'c c c dcminvfbecrenmtosatquevftulatoSyprxclarumfideifuccin Mart. igni ac vera pietdtis teflimoniutndediffe. Aliosveroocloginta extitiffe, l x x x qutbusob eandcmcaufamreXipionis^ con9lantcm confefiionemta-

obcrucati. r v -

put amputatumput.

Ex eo pioruac fidelium numerofirincipem Armericifuflpenfufuiffe laqueoque fuffocatum: Dominam \>cro Caftrijapidibus obrutam. Beghardus in crime hxrefis vocatus, Erphurdia in Gcrmania cre- fn Germa5- mdtus fuit ,dnno M. C C X V 1 1 1. Qudtuor dnnis posl.Oxonicc in tus Crcma Anglia,Diaconus quidam idem ignis fupplicium (f tormetum paffus esl.Cantipratefls hiftoricus duthoresl , in Cameraccnfi regione Do- Apud Ca- minicanos quoque huiufmodi vim ignis cruciatuquc in eos explicuijfe, "uiJfej" quos in fufficione hairefis vocauerat. Quod fi memoria xtafque remo M' tior^f antiquioreft repeteda, cognofceturdnno M. C. L X X X 1 1. multos in Gallia propter eandem fufyicioncm combuftos fuiffe , quo- rum quidam Vublicani^alij Cathari^aliquvVaterini^alijaliorum nomi num infamid notdbdntur}dtque in fummdm hominum inuididm of- tum^uhifcnfionemadducebantur. Necmultmn wicleuitempora pracefiitRi- Martyres. Dominicanus ^quem Heidclbergx praua* impixque opinionis

damnatu,certifii?ni fcriptores trddiderunt, dnno M. C C C. X X X. Aibigenfes lidem ctiam duthores funtjodnne in Anglid regndnte,Albigenfes vfi- tdtum ignis fuppliciumperpeffos effe. lodnnes Bdcon memordt dnno M.C C C. V I. Eremitam quenddm ab eodemhominum genere ap- petitumvexatumque fuiflfe , qnodinpublicis concionibus affirmaret^ Sacramenta qu.t tum vfurpabanturin Ecclefid,no ejfe ed qu.t d Chri fko inftitutdfuiffent. Sedvtdd tepord ^icleui rededmus,no aliena huichiflorict Videtur loannesA- effe memoria loanisAflon Oxoniefis ,homims elegantereruditiyqui oix artium in caufit & doclrina Sacrameti ab Archiepifcopo Catuariefi, \t hctre profeffor . con^mmtU6 ^ dt^ue in carccrem coieBus cft,ibique inclufus in-

tcriiffe

wicleff. L I B E R I. 10

tcrijffc diatur.

Ab co anno M. C C C C. omncs pcrfccutioncs y qucciandiu vigct in Ecclcfiapnncipium duxeruntprxapuamque \>im maximarutn op- Magnx rer prcfionum confufionum acccpcrunt. fainofcqucnti ,quifuit M. fLftWick C C C C 1, CT X 1 1 l.pofl mortc wickuifio tcmporc quo Hcnriciis ui morccm 1 1 1 1. in Anglia rcgnabat,Eodim in fumma cunafaSlum c?i ediclum, quoomnes ij comprchcnderenturquidifciplinam wicleuifc&arcntur, aut aliquofludio fauoreque profcqucrentur.Eos autem\ulgb Lolar- Loiardom dos appcllabant.Quod fi qui eius doBnna obflinatius amplcxi , rcti- nuiffent^t hiprimu Epifcopts,dcindc ludicibus ciuihbus tradcrctur, mortcquc afficcrcntur. Eodcm anno quida faccrdos, qubd cdiclo non

nomeu.

Sacerdos

paruiffct^ coprchenfus fuit , %f incirco Smithfildenfi infrcqucntif quid.im su fimo bominum couentu yflulatus. Scd hisloria qua mox fcquitur, im- us exuftus. primis digna Videturqux memorctur^ ab ommbus cognofcatur.Na anno M. C C C C X. fuit quida laici ordinis opifexyqui grauiflimu i^riacu ignis fupplicium admirabdi conflantia eH perpe\]us.\s hanc fideifen- M 1 a tcntia ' tuebaturjCorpus Chrifli, quod in EcclefiaCcenaque offertur, rationc magis Sacramcnti figniquc admonitorij ibi effe^quamvlla loci circunfcriptione, aut rationc naturaliscorporis.Negue verb vnquam ^ a fufcepta opinione^elpotius certifiima cogmtione ac perfuafionc in / cius animo facla Diuimtus^ yllis minis aut blanditijs abdua vnquamf potuit : fcd conflantcr genus mortis ac fupphci) accrbifimum perfcrrc maluit, quam turpitcr dcfererc patrocmiu veritatis , teslimomumquc cifuum dcnegare.Hoc modo permanens in jua fententia^Aagiflratui, quembracbiumvocant fcculare.perEpifcopos traditus fuit. Scntetia

1 . . . . r J ¥ rj, f . , , J . . Martyrdo-

condemnationis ipjius pronuntiata^taolio inclujusjcnto ignc paula- 1,0 inciufus tim crcmarcturjjn forum fuburbanum dcduclus esl : ncque ea fuppli abiu^iitur! cij acerbitate territus animum vnquam abiecit,fcd wfraclu aduerfus omncs terrores retinuit.Adcrat filiufrcgis Hcnrici natuprimusycius fuppliaj tatriflts & acerbi J])cBator,qui maiore pctmotus mifencor- dia quam Epifcopi qui illum crudelifiime perfcquebanturpropius ac - cefiit, monmtque bumanitcrvtfuxrationem Vitcc baberet^atquc opi niones illas dcponcret : nibildemquepr#termifit,qub animum eius no tninacitcr accrbcquc infringcre} fedbumanitcr acblandc poffetin-

wicleff. ACT. MARTYRVM,

flcclere atque ad aliquam opinionis veritatem traducere, vf vitam il- li confcruarct.Scd Jlrcnuus mdcs lefu Chrifti,omncs blanditias atquc illcccbras pnncipis humamfimifortitcrrcpulitjhuiufmodiqnc hominu periculojas tcntationes fuperauit , paratus quiduis potius pcrpeti, quam in cam dclabi i?npietatcm,vt aliquida ventatc alienupi contra confcicntiam fuaconfiterctur. Itaque intruditurin doliu. qucm itd m- clufum flmulatquc flama ignis omrii ex parte dolij ccvpit inuadcrc ,hot- rendum miferandumque in modum cxclamabat. Hoc tam honbili cla- more commotm Kcgis filius,adhominem ita mijcrabditcr affliBu cru ciatumque itcrum acccfit, vtfi pojfct, cum ad aliquam fui\pfim mifc- ricordiam atque \itam reuocaret. lufitignis matcriam fcmoucnfu- bitb „flammamque accenfam opprimiatque extingui.atque ita propi- us acccdens ,mijerum confolatur hominem,promitens illi incolnmitate vitxft ipfius confilia monitaque audircvcllctiatquc etiam libcralitcr adiumxitje Kegw ex proucntu tantum pecunix ci curaturum, quan- tum ad viftum quotidianum in reliquum \ita tempus fatis cffct.Kur- fum egrcgiushic nnlcsdomim noslri lefu Chrifli ,eamfummaVrm- cipis oblatam libcralitatcm esl: ajfernatus , gratiam & authoritatcm fummifui Kcgis^ac Vrincipis domim nofln \c fu Chnfli ommbus huius praifentis vitce bcneficijs prxferens : ncque vcrb minus ardcns in am - Admirabi- mo Df i amore , quam cxterno ignis ardore eius corpus inuadcnte & moriaxter confumente.T 'umprinceps cumvideret dlum in fuaopimonc obfirma- conSS tumjufiit eu iterum dolio imponi & inclndi ,fine vlla ffe gratiaveni cx empium £/ m^\im rcCuperandx. Sed quemadmodum nulla pnania com moda eius animu inamoreChrifli confirmatum inficclcrc potucrunt , atque adfallacemhuius vitceamorcm conucrtere, ita ncc vlla tormc- ta £F corporis cruciamenta infregerunt ac dcterruerunt , quonnnus id quod vcrifimum effe fenticbat ;ommftudio penculo vita tucretur. Ita verum es~l quod ait diuus Vaulus, nullam effc affcclionum ac tcn- tationum tantam magmtudincm jiullam ^impotcjiatcm^uc cxlesleln, Rorn^ .g terrcflrem jnf€rml€m ? fidcles elcSlofquc Dci abjiinorc_p> cha. ritate Chriflipofiit diuellere.

Vapaomncjqueeius adminiftri putabant fe effeaffe , vtillaexi- gua vcritatis Jcintilla, quam Deus in Anglia perloannem wide-

uum

Ioan.Hus. L I B E R I. n

uum dcccndcrat,planc cffct oppreffa atquc extincla : fedprouidcntia diuind rcm contrariam in pdrtcm rationcmque dcduxit, dtquc opinio- nem impiorum bominum mdximopcrc fefcllit. Nam primam dlam at- queexiguam Euangchj luccmitacxcitauit^ 'auxit , vtcocxregno poflea in totum tcrrdrum orbcm diffuderit: atquc ita mundum tctcr- rimis tencbris opprcjfum, boc tam jalutaris cognitionis lumine accenfo illuflrarit.Kcs autc bac ratione acla efl:Quida erat fcbolaflicus in O- Schokfti- xonienfl Vmuerfitate,cx nobi\iBobemia:famiIia,nomineVifcis-putris mineS- appcllatus.lslibros wicleminfcnptos Devniuerfaltbus, cafuquodam fcis"futris' naclus efl,quibus adco cjl dclcclatus^teorii defcripta exepla fccu in patria rcucrtens, quafl pretiofifimutbefaurum deportarit.bos autem libros duntaxat comodauit Bobemis ,fludiofis bominibus, alicnis tunc a Gcrmanis,quod bifcboU academitfque Vragefi cum maximo Bobe- morum dolorc prxerant. Ex ommbus fcbolaflicis fludioflfque bomini- bus,quiinea Vmuerfitatetuncflorcbant, loannes quidam fummacrdt exiflimatione , tdmetfi loco obfcuro natus effct, cx quodam pago qui Hus,id cfl Anjcr, diccbatur, a quo cognomen illeacccpit. Hic igitur hus anfe- loanncs Hus,cicm effetacri acutoque ingenio fummaquefacundia,do- fat^1' Bnnam wicleia omnijhdio complcxus , ita cccpit Germanos in difpu- tatiombm agitarcac vcxare , \t,quiprincipatum quendam & domi- natum in ed academia obtmebant, vi£ti pudorc locum facile conceffe- rint : cum prafertim // qui crant ex ipfo Bobonuc rcgno , a rege wcn- ccjlao unpctrafflcnt y\tV niucrflitas Vragcnfis adformam rationemque Panflcnjis injhtucrctur ac regerctur.

Ea autcm rcs Gcrmanos a gubcrnatione rcBioncquc fludiorum dc- mouit . Itaque ca rcrum commutaiwne offaifl Gcrmam, cum fe mutuo turciurando objlrinxijjcnt , plurcs duobus nnllibus vno codcmque die Difcefsio Frdvd difccfjcrunt , cS Lipfiam, quaz^rbs c fl Mtfouc , a Praga trium Germ-™°-

J r J n i r J ' ■ •/• ' rumabvr*

dicrum itincrc rcmora ,jcdcm Jtudiorum Juorum domiciliumquc tran- t>e Pragenii ftideruntlhbcmiautcm pofica gymnafu difciplinam profuo iudicio atquc arbitno conftituerimt gubcrnarunt: cx quibusloannesHus omnibus facilc pra?ftabat, cum doclrina £J eloquentia tum vero yita fanclitatc atque boncftate commcndatus.qui qutdem banc non mcdio- crem adcptus cxiftimdtionem atquc autbontatcm,cccpitin luccm pro-

Ioann.Hus. A C T. MARTYRVM,

ferrc quod de \eritate animo fuo pie fenticbat . Vuit quidaciuis Vra- gcnfisjpui tcmplum prxdarum magnificumque extruxcrat, nomne S. Matthxi Mathicequenuncupatum,quod Beth-lehem appcllabat.ln co etiam prouentus rchquit , ad alcndos tuendofque duos concionatores ncceflarios, vt bilinguavcrnacula apud populum diebus tumfeslis tum ctiam cxtcris concionarentur.

loannes Hus \nus ex duobus delcclusfuit} quicum maximum a- nimaduertcrct populi in doclrinam fuam ftudium , cccpit aperteprofi- teriy quid de libris wicleui fentiretac iudicaret, plane affirmans in his omncmveritatem continerrallud etiam fiepc figmficansfcpoftobitum fuummhilmagis cupcre, quamanimum fuum adeumlocum in quo iam yyicleuus quietebeatafrueretur^perucnire : tam certum de illius \iri tum doclrina tum vita ludicium facicbat , atque tcftimonium ei a- pud omnes dabat.Omnes prope fiholaflicifeqnebantur loannem Wusy multique alij bomines non paru& exifttmatiums ,quibus cum etidm ma- xiniapars nobilitatis coniuncla erat : quae fuit caufa , Vf Vapa ij <qui Conftantitf congregati concihum babebant , eum euocaucrint per Sigifinundumlmperatorcm, cuiusinterpofita fide, quemadmodumpo- flea cognofeetur^cuocatus fuit.

Ioannes Hus.

Hiftoriam & caufam Ioannis Hus , in iudicio &: foro Eccle- fiafticorum verfatam,quoniam omnia vtfunta&adilige- ter complectitur, eo modo quo fuit fcripta,cum his noftris coniunximus,neque aliquid lmmutare voluimus, vt mch- ns Lectores cognofcant ea lingula cpx in concilio Con- ftantienfl acta & geftafuerunt.

Oannes Hus , quum officio concionatoris fungcretur Bcth-iche \MB Vrdvx in templo Bcth-lcbcm,ac Cbrifli Euangclrum po-

templum. . • \ * r ■ i n-

Vontificum traditioncs doccrcwju- M^rCSi tuiffetyfuborti funt nonnulli^qui eum ad loannem cius no- minis XXII LVontificcm Komanuni,taquam hxreticum dctulerunt.

Vontifcx

Ioan.Hus. L I B E R I. i»

Vontifcx ipfc rcm omncm Cardinah dc Columna commifit : qui audita accufatione dicmdixitloanm Hus, quaincuria Komana fislcretur. Quofaclo, wcnceflaus Komanorum Bohcmice Kcx ,flagitante e- ^"^5 tiamidprimum coniugefua Sophia,dcinde vmuerfit nobditate Bohe- rex. mix,quibus acccffcrunt prcccs totius vrbis cy vniuerfetatis Vragenflsy lcgatos fuos Komam mifit , quipeterent a Vontifice V£ hoc iudicio lo- * amicm Hus liberaret : inuidiofe cmm per quofdammaleuolos accufa- tum cffe , ncque poffc cum proptcr infidias finepcriculo Komam pro-

'ficiJCL

Ipfc quoque loanncs Hus , antc diem fibi conflitutum mifiis legiti- mis & idoncis procuratonbus in curiam Komanam ,firmifimisra- twmbus innoccntiam fuam probauit , quafretus exiflimauit fefaale confecuturum,necoramadcffc propter periculum ai dicium fibi dicm cogcretur. Sed cum Cardinalis dc Columna cuius vnius ludicio & diiudicationi rcs tota permiffa crat}nullam defenfionem admittcre\>el- letyprocuratores loannisHus ad ipfum fummum Vontificem prouoca- runt . Quanquam nc hoc quidcm vltimum rcfugium tantum apud Cardinalm dc Columna valuit, quin loannem Hus , cum Komamad dicm flbi conflitutum non ^eniffet, tanquamcontumacem hgreticum, publicc cxcommunicatum pronuntiarct.

Scd tamcn cum procuratorcs ad fummum Vontificcm prouocajfent3 Prouocatio datifunt cis ahj mdices ,Cardinalis Aquileianus Cardinalts Vene- SmLHus tus cum alus quibufdam . Qui cum in fcfquiannum \>fque rem extra- Xiffent , tandcm ad Cardinalis de Columna fententiam rtdierunv.ea- quc confirmatamandarunt procuratonbus loannis Hus vtadefen- fionc defiflcrent: neque enim jc amplius hoc paffuros effe . Itaque cum procuratorcs inflarc non dcfineroit , quidam cx eis in carccrcm conic- fli,grauitermultatifunt: reliqui infccla re in Bohcmiam rcdicrunt.

Cumitaque Conflanticnfis fynodus }VontificisRomani cy Sigif- vumdi Komanorum 0* Hongarue Kcgis^ aliorum Kegum conmm - m confenfu mdicla cffct, datum cfiaKomanorum Hungaria: Kc~ ge negoiiumnobdibus quibufdamvins Bohemis , qui loannemHus Conflavtiam adduccrcnt, vt(ffe totum regnum Bohama: libcra- rct ab ca infamia in quam proptcr falfie & hxrcticx doHnnce fiufpi-

ioan.Hus. ACT. MARTYRVM,

cioncm incidijfct. Quod \>t tutb faccrc pojfct,mijfe funt ci pcr cofdcm Nobilcs litcnc , nomine & mandato ipfius Kcgis & Ijttme ©" Gcr- maniu fcript<e,quibus pubkca fidcs continebatur . Excmplum carum fubfcripfinius.

SIGISMVNDVS DEI GRATIA ROMANO-

rum Rcx lemper Augu{tus,& Hungariar, Dalmatia:., Croati.T, &c.Rex, vniuerfiscV iingulis Principibus ecclcfuiticis & feculaWbui , Ducibus & Marchionibus, Comitibus,Baronibus,Nobihbus,Proccribus, Mili- tanbus.Militibus.Clicntibus., Capitaneis, Poteftatibus, Gubernatori- bus,Pr2iidibus,Pubhcanis,Ohicialibiis,quibu'curnquc cniitatumjOp- pidorum,villarum,& locorum communuatibus, ac Ri ctoi ibuseorun- dem, cxtenTque nofti is& facfi Imperii fubditis & ridehbus , ad quos prcefentes literx peruenennt.Gratiam regiam Sc omne bonum.

Tenor lite ^^^ncrct^cs->l^uftre s> nobilcs & fidlcs ddccli, honorabdcm Ma- rarnm fal- f$&$giftrum loanncm Hus,jacne thcologjuc Baccalaureu s& artium £ku%vt vo- Magiftruprxfcntiu oftcnforcm,de rcgno hohcmhc ad Concdiugcnc - pSraro^re1111 fale in ciuitate Conftaticnfi celcbranduinproyjmo, tranjcuntc, qucm dat1, etiam in noftram & facri bnperij protcclionc m recepimus & tutclam, "vobis omnibus & \>eflrum cuihbct plcno rccommcndamus affcclu, dcfidcrantes quatenus ipfumcumadvos perucncrit ,gratc fjcipcre, fauorabilitertrac~lare,atque in his qua ad ccleritatem & fccuritatcm itineris ippus pertinentjam perterram quampcraquampromotiuam fibi vehtis & debcatis oslendere voluntatem , ncc non ipfum cum fa- mu\isycquis & aliis rcbus fuis fingulispcrquofcunque pajjus,portus, pontes yterras /ominiajurifdicliones ,duitates pppida }casl:ra,VdIas , & qucelibct alia locaveflrajine ~\>lla folutione tributiy telonij,aut alio quouis folutionis onerc, ommque prorfus impedimento remotojranfi- refftarejnorari & redire libere permittatis fibique fuis,clim opus > fuerit , defccuro (f faluo velitis & debcatis prouidcre conduciu , dd honorcm (freuerentiamnoftra:maicftatis. Datum Spirce,Anno Do- mini M.C C C C.X 1 1 1 1, die Oclobris XVIII, Kegnorum noftro- rum Hongaritf, (Jc.anno XXXII \,Komanorum vcrb V.

Quamobrem loannesHus}cum fua jfonte tum patrocimo %f tu- tcla Impcratoris Komanifretus, Conftantiam iterinftituit.Scdpriuf quam Vragacxirct ^pubHcc fignificauitlitcris hatine\Gcrmanice & Bohemicefcriptisj cjforibus templorum pafiim affixis} de fua profe-

Slionc

Ioan.Hus. L I B E R L 13

clionc,\t ji cui fuffccla cius doclrina cffct,hoc cordm domino Corira- do Arcbicpijcopo Vr&genjh aut,ft maht,in Jynodo generah proponat. ibi jc doclrma 0" fidcijuarationcm rcdditurum.

Eodcm ctiam tcmporc mifit loanncs Hus adNicoIaum cpifcopum Na^arctcjcm , mquifitorc kcrctica prauitatis, in ciuitate %f diccccfi Vragcrfi ,ajcde Kcmana conftitutum,cumquerogauit fi quidineo crroris compcnffct yw publice figmficaret.fedidcm Epifcopm reffon dit fe multa fiepius cum \oannc Hus iommunicajfe,ncque \nquam co gnouiffe qutcquam in eo indignum Vtro pio & fideli . idque fuum de loanne H us tcftimonium comprobauit fuis ipfius \iteris,anno M . C C C C. X 1 1 II. diepcnultima mcnfis Augusli.

Idibus Oclobns emfdcm anmloannes Hus, comitantibm eum nobi libus dominis wcnccflao dc Duba loanede Chlum, rehcla Vraga, itcr Conflantiam vcrfm cft ingrcffm. In ipfis ciuitatibm quas tranfi bat,prajertimfi qua fuerant alicuim nominis ,publicis htcrisfuam prajcntiam fignificauit , his propemoduverbisy\oanes Hus lam pcrgit Conftantiam, ad oftendendam ibi fidem quamhatlenm tenuit , nunc tcnet,eyvfquead mortem praftante Chriflo domino tenebit.

ftcut antca per totu regnum Bohemia notumfccit fuasintimatio- ncs literas volens in conucntugenerali curia archiepifcopalis Vra- genfis dc fiia fide ratwnem rcddcre,<^f ante cxitum fuum cuilibct ali- qmd fibi obijcicnti fatisfacere , ita & in hac folcnm hnpcrialique ciui tatc notificat ,fe vult aliquis crrorcmvel harefimaliquam impone- rc ,\tfe ad concilium praparct . \n ommbus vero ciuitatibus, maxi - mc vcro cum in Germaniam vcniffct jingens adeum multitudo conflu xit, ab ipfis vcro hofjntibm pcromnes Gcrmania ciuitates , a ciui- Confpcc^ bm, £?" nonnunquam ab ipfis etiam parochis , fumma humanitate & tus Hufsii

111 n 7 \ r • J-J n 1 Gcrmanis

hberalitate acccptus est , adco vtipe \oannes Hm in quada cpijtola gratifsi-

r r r ■ ■ ■ ■ ■ • v ■■"« « * - •■ mus-

jatcatur jc nujquammaiorcs ininuatias quam in nohcmia expertum cjfe.Ac fifama ( vtfit ) de cim aducntu firacurrerat , omncs via re- fcrta crant ijs q>a loanncm Hm videre cupiebant/iquc gratulari,im~ Noriber. primis vcro Noribcrga, vbi mcrcatores qui praceffcrant , de aduen- jJg^JJJJ" tu cius ipfos ciucs fcccrant certiores.bi eadcm vrbc,cum parochipla pfturHuf- riquc farctum citm co colloquiumpoflularent, reffonditfcnudlc pu-

C

Ioan.Hus. AC T. MARTYRVM,

blice coram omhbus fuamfentetiam patefacerc , neque cnlm fc quic ~ qiidm vcllc occultkm hahcre. Ab hora igitur prandij coram ipfu faccr~ dotibus & [pnatoribuSy plurmafyue alijs ciuibus vfque ad noclcm ma gnacumadmrratior.c omnium locutus cF? ,foloCarthufiano quodam doclorc, & parocho diiti Scbaldi improbantc. ^aX^f^'""5 Dievigefima}cxquoabvrbcVragenfidifccfferat, hoc esl tcrtia ttUt ^vvrbcm C5 dlc mcnfts Noucmbris Conftantiamvenicns, adviduam quanda opti- fem mam matronam, m vico Jancn Galli diucrtit.VoJtndie cius dici domi- nus loanncs dc Chlum dominus Hcmicus Latzcmbog , ad Von- tificcmKomanumingrcfi,primum tndicarunt ciprxflentmn ioannis Hus,qucm ipfi fub fidcpublica KomanoruHungariccque Kcgis,COn flantia adgcncrale concdiu adduxiffcnt. Kogabant dcinde vt per ip- fum quoque,ipfius V^.cgis Komanigratia, loannes Hus abfque omni pcriculo atquc impcdimento Conslautia: effc poffet . Quibus tu Von~ tifex rcffondit , etiamfi loannes Husfratrcm jibigermanum occidif fet , tamcn fc nullo modo commifjurumy quantum m ipjo fitum cnt ,vt aliqua eifiat iniuria , quandiu Con?lanti<£ effet. A^uerfarii hitcrcafummus ipfius Hufiij aduerfanus , Magificr Stcphanus Hufsii. Valetz Bohcmus }Conslantiam vcnit, cuius focius Stamflaus, ncmpc de T.noimayvixdufincs Bohemicc egreffus,cx apoflcmatis dolore mor- tuus csl.Valet^ igitur quampnmum Conslantiam veniffct , adiunxit jc Michacli de Caufis , primo loannis Hus & acerrimo accufatorc. Acne hoc omittam , Valct^ ipfc inde ab adolefccntia fuafamiliarifii- me vfus crat ipfius loannis Hufiij confuetudinc . fcd cum bulla qu&- dam loannis XXIII. pontificis Komani Vragam allata cfjet con- tra Apulix traLadiflaum ApuliaKcgem , rcflitit ci bulLc loannes Hus , quod rcsem- \idcrct eam iniquam efjc . Valetz VCT^ -> quanquam in conuiuio quo- dam,audientc loanne Hus, palam confefjus ejjct bullam cequitatt con tranam ejfc , tamcn quia Vontifia Komano crat obnoxius proptcr quccdam cius bcncficia, defendit eabullam contra loanncm Hus.hccc fuit caufa difcorduc inter eos. Altcr vcro illc Michacl de Caufisfucrat olim parochus in noua Vragafcd fife pmdce ;nouum quoddam aucupij genus fibi cxcogitarat. pra" fe tulcratenim fe confilium rcpcriffe, quo anrifodmce quce pcrierant ,rcfiaurari pojfcnt. Kcx igitur ytrcnccflaus

ingcntcm

Ioan.Hus. LI B E R I. 14

ingcntcm cijummam pccunix in manus dat , Vf quod polliccretur cffi- ccrct. lllc \crobonus \>ir, cum paucos dicslaboraffct,ncc quicquam efficcrctjrc deffcratajlam fc cum rcliqua pecunia.cx Bohcmia in ?\o - manam cunam ,dig>nflimus hocmdofubduxit. His morihus facde ab Aduerfarii aducrfiarijs loannisHus ,pecumafe corrumpi pajfm cfi,Vtcisfiiam Hufiii pe- opcramad quod flrcnuefecit, collocarct. mpti

lidem igitur Valct% (f Micbaclde Caufis , communi opcra ccrtos articidos contra loanncm Hus confcnpfcrunt , quos diccbant fc ex fcriptis cius cxccrpfijfc.eos bucdlucobmxe curfitando,Cardinalibusy Epifcopis jnonacbiSyO3 dtys buiusfamue homimbus oftedcbat: ufque adhuc cffc longcgrauiora,qu<£ loanncs Hus contra fanclifiimas con- fiitutioncs Vapa: atque ecdcfix admififfct, quar jiopus fit, in concilio ipfio [c propofuuros ejfe taclitabant. His facibus inccndcrunt ffon- tcinatatos homines, vtde comprchcndc?ido \>iro fanclifiimoloanne Hus omnes confdia confcrrcnt.

Cum igitur loanncs Hus ad fixtuvr (j3 vigrfimum \fque cUem Coftantia? fuijfct (cum interca priuatis amicorucolloqiujsjcgendoque ac fcribcndo aliquid,tcmpus illud fefellijjet) oclauo dcmum & vige- fimo die, Cardinalcs, qui tunc crant ConftantU , infiante Valet% cum Micbaclcde Caufis,duos ex Epifcopis, k.uguflanum&Yndetinum, Confulcm prcetcrca ciuitatis Conflanii&,cy equitcm quendaman di- ucrjorium loanms Hus, fub ipfam horam prandij mifcrunt , qui dice- rent ei , fe ex mandato Vapai O1 Cardinalium miffos ejfe,vt, quod ipfe etiam ficpenumcro optaffit, adpcrbibcndum coram eis doBma? fua? tcflimomum vcnirctfe lam ad audicndum paratos cjfe. Tum loa- ncs Hus, Nonvem,inquit ,hucco cofilio,vt fiorfimcoraVapa cy Car Huscupk dinalibus caufammcamagcrcm ( idcnminunquamdcfideraui)fcdin \'zffJ,Jf' Vniuerfa fynodi congrcgatione comparcrcvolui: atque tum promca f u"°j dcfenfione, qu<£ Dcus mibi largitus fuent, quacunquc de rc interro ccre gatus fuero , finc vlla dubitatwne aperte rcffondcre . itaque v.on rccujo ( quandoquidcm idamc pcflulatis ) ctiam ad ipfos Cardina- lcs quampnmum \xmrc: d nuibm rruwfi m.ilr aripi.ir/nnfidn tdfl&i / dnmmn mrn \rfu Ch-nfinjnrr y>r mnr/ »t.ilnn prn nntgfe.ri.in/- ips ^Jft^~£r^.

fam veritatcm ex facris Srripturitmihi cnwitam nrcrare. Itaque cum

c. ,,.

toan.Hus. ACT. MARTYRVM,

mflarcnt Epifcopi ,nihil crudclc pnt fefcrcntcs( quanquam in illis ip- fis C proximis aliquot cedibus , clam fatis multos militcs armatos in pncfidio collocaffcnt ) loanncs Hus afccnfo paruo quodam cquo,qucm fccum habcbat, cum domino loannc dc Chlum cpifcopos in cunam Va- p<£ (3 Cardinalium eH fccutus. Quo quum vemffet, & Cardinalcs prima, qiu ipfos falutafflet, Multa inquiunt iili,audiuimus de te, magiflcf loan- fuitHufsi- ncs,qucefiverafunt,nullo modotolcraripoffunt.aiuntcnim quodma- as ximos quofque crrorcs & manifcflifiimos contra doclrinam vcrce Ec- clefice docucris , ac per totum rcgnum BohemLe iampndem ffarfens. itaquc huc tc ad nos vocan mandauimus 3vt rcm quomodo fe haberct, cognofcercmus.

Tum loan.HMiSciantjnquit, patcrnitates vcflrccjne ita affeclum effeymQri \t ma\im,quam vnim alicuius erroris ,ncdum multorum co- rumquemaximorum^tdicitisymibiconfauscffe . acproptcrca vcni tanto libentim ad conalium gcncrale , quod hic conflitutum efl , quia paratm fumfi quid in me erroris effe probatumfucrit ,ex animo eius ancndationcmaccipere. ibi Cardinales filacctnobis quxdicis. Quod cumdixijfent, abierunt : loanncm Hus cum D. loanne Chlum fnb cuflodia armatoru reliquerunt: ac tum fubornarunt quendam vctcra- torcm ordinis Minorum qui molcflis & rixofls qucftwmbus Huffum tantiffcr dctincrct dum rurfus ipfi in cunam Vapce conucnircnt dcli- beraturi quid dc loanne Hus facicndum cffct.Valct^ autecy Micha- cl dc CaufiiSyVna cum alijs quos fibi coniunxerant, omnibus modis in- ^ flabant ne dimittcrctur, tudicum fiduciafiepc funoforum hominum

• £T mnre geflirntesjlLdrbarit \aanm Hws his vrrbis , lam tc habcmus in

J£y^M«. cJ^^m» noflra poteflateyndc non exibis doncc pcrfolucris extrcmum quadra-

^ * v^4^ ^ C * *m' ^ no^cm mffm efl Pft*^e£?«f cm<£ Komana, vt Donnno loan \\L ^ vw* oi oJc • nifa chlum dicerct,liccrc ci lam vt in diucrfonum fuum rcucrtcretur.

nam de loanne Hus aliter conflitutum effc.quod cum. audiffct Domi- nw loannes dc Chlum,vchcmenterindignatusy quod virum optimum fitlis fimulatis verbis in infidias prcccipitaj]c?it,diclufaBum,in ip- fius ¥ap& confbchlum prouolauit, obtcftans eum , mcmimffct corum

Violatur J * • j ■ tt • \ / T

pubiica fi- quce antea ctiam domino Hcnnco Latzembog promijcrat, (fncpu- jcS data aufooritatm a^ tcmcrc yiolarct . Vapa ncgabat cx fuo

mandato

Ioan.Hus. LIBER L 15

vtaddto qutcqudmeiufmodi contra \oanncm HusfufceptuineJfe.Tum feorfim ad dominum Chlum}Quid cft quod mihi hoc hnputatis , quum Jaatisme iniftorum ( Cdrdinaltum^idelicet Epijcoporum ) po- teftate effc*Meo quidem tudicio.quum Vapa loanes id metueretquod poftea illi accidtt : ne digmtdte fud priuaretur voluit fibi hoc offido tradcndi Chnsli Herodianos Epifcopos & Cardinalcs demereri. Itaque dominushanncs de Chlum trislis indc dtfcefiit, fruslra per multos inde dics publict priuatim de Vapce iniuria coqucsius,qubd contra fuam&KepisRomamfidcm, "vtrumoptimum loannemHus permfidids ccpijjet: quipofhdjn^nloris Conslantienfis eccleficedo vmm duclus pcrfatcllitesin oclauu vfque diem ibifub cuslodta fuit. tnde tn monaflerium Vradicatorumad Rbenum perduBus , 0* caceri eius manaflertj , magncc latrince proximojttadatus efl.in quocumalt- & adueriw v qudntiffcr dchtutfiet, incidit cx loci inmria in grauifiimam febrim & ^v^j. ^ ventrts cmislipattoncm, adcd vtde Vita ctus defferatum effet . Ac ne Jp^ fortein ipfo carcere vulgdrtgenere mortis periret>mifit Vonttfex Ro- mdnus dliquot cx mcdtcisyqui cum cumrent.

Medio infirmitdtis etus tcmpore, accufatores ipfi vehementerapud primates concilij inftiterc pro loannis Hus condemnatione, 0* arttcu- los fubfcnptos Vontifici Romano obtukrunt.

Articuli primi omnium exhibiti P.ips Icanni XXIII. per Mi- chaclcm de Caufsis,procondemnacione Ioannis Hus, cumprimum incarceratus fuitTet.

\Nprimis , errat circa facramenta ecclefice&fignantercorporis De Comi

llmsli : nam pubhccad populum prccdicauit }td minislrandum Donum

populo fub \traquc Jfccie,fcilicct corporis & fangutnispatet ifte arti-

culusyquia ia Vragce ipfius dtfcipuli mintslrattllud fub vtraque jf>ecie.

\tem a pLerifquc ajferitur, qubdin fcholis & in tcmplo docutt^el

dd minimum qubd ipfe tencat, qubd posl \erba confecrationis in akari

prolata, tn facramento altaris rcmaneat panis materialis . iHe articu-

lus fcietui ex ipfius examine.

Secundb, errat circa minislros ecclefice , quid dicit , quod non pof- dc admini

funt conficere nec mimftrare facramentd, quando funt tn mortahpec- ^"Imcn-

cato . \sle drticulus fimiliter fcieturexipfins exammattone. Verun- torum-

C. iij.

loan. Hus. ACT. MARTYRVM,

tamecx fcriptis cius dc Ecdcfia potesl eliciyqua hic habentur . fi rrr- gaueritydeputentur ad \ooc Magifiri tn theologia , @> alij qui videant ciusfcrtpta de Ecckfia. dc "ecie- Tcrtio.errat circa Ecckfiam : primb quod non admittity qubd ec~ 63 defiafigmficct VapamyCardtnalcs,AnbiepifcoposyEpifcopos & cle- rum cts fubdttum. & dicit illam fignificationcm extortam a Scbolaftt- cis, & nuUatenus cjfe tcnendam. VatetiUcerrormamfeflccx traSla- tu fuo diclo De ecclcfia.

kcm crrat circa Ecdcftam y quia dicit qubd Ecclefia non dcbeat haberc temporalcs poffcfiwncs , imo qubd domini tcmporales impu- ne pofiwt ea ecdcfiis £? clcricts auferre . Vatet ille crror , quia prop- tcr dotlrmm indublioncm fuam , mu\t£ ccclcfix in rcgno Bohe- mLe t$ ciiatateVragcnfi tmdcfaclo funt quampkrimis bonistcm- poralibus ffoltdt&.

Diat etiam qwd Confiantinus %f alij Vrincipcs fecuUres erra- ueruntjCalefias & monasleria dotando . islc arttcu\us patet ex immediate pneccdcnti. QuartOydrca Ecdcfiam erfctt , qubdomnes presbyteros paris dicit i n i . cffc potejlatis. & ideo referuation^s cafuum Vapahum £T Eptfcopa- dSum"^- huw yordinationcm & clcrtcorumconjttrattoncm y dicit proptcrcupi- paiium dttatcm velambitionem fuperiorum adtn&entds. Aliqualitcr patct isle articulus ex prxdtclis yfcd ex tnterrogatior:e & examine mdius po- tcrit apparere.Vofi hos&altos codcm recideniss articulos Vapce cx- hihitos^pleraqrttfubduiitMichaclillcdc Caufis inhanc fcntcntiam: Vt pr&ditlus loamcs Hus vcflttus vcfiimcntis ouium,(f intrinfe- dowTu.ii- lupus rapax, exfruBihus fuis magis cognofcatur, adinformanda niaium p&termatem vcjlram dtco , qmd primum babens propofitum crrores jcminandi ficut poficafcatffciensfc habere rcfifienttam <& contradi- clionemaTeutonicis magifbis in viMcrfttate Vragcft ypro eoqubd poffent contra ipfum Cpartem fuam con\rhidcre y quia tres habebant Gcru^no ^0CcsupJc vm> C? p^s fm f°^m ^tiam y rXatbtnatus csl vt Tcuto- mm ab aca mctfolum vnam habcrcnt vocem, & ip[e CT pafi eius tres , 'tdquc pcr gcna . bracbium Jcculare. Quod cum vtdcrcnt Tcutontct, fmujqudm rcnun- ciarct iunfuo,quod habcbattn vocibus* autpcricXitarCturtn perfbnis,

Ioan.Hus LIBE R l i*

quodtunc crateisproximum,\t faluarent pcrfonas fuas , concordi- dj ' tcr clegcrunt Vraga reccdcrc . & pcr hoc defolatum cslid folcnnc cuiuoKo- sludtum Vragcnfe yquod multos magnos vtros in diuerfu facultatibus procreauit . Ecce pnmusfruclw, qubd diuifit dlam janhlam vniucr- jitatem,quia non colliguntur \u<c dc ff>inis,nec de tnbults ficus.

Item.poftca orta quaflione intcr mamfhros tbcolo(ri<e dc \mucr- xlv arti-

r Jr rr L „ • ;• t6 • ■ i rr r n 'euli Wi-

fitateVragenJtjupcrX L V. articulis loanms ypicleff } (fjactacon- cfcff. uocatione, cumconclufiffentomncs alij magifln tbcologucdenatio- ne Bohemorum,quia Tcutomci iam recefferant, qubd quihbct diSio- tum artkulorum ant effet barreticus , aut fcandalojus , autcrronctis : folus ifle pofuit conclujioncm contradic~lonam} quodnullus illorum ar tuulorum cffet aut h#rcticus , aut fcandalofus , aut erroncus : ficut po ftea in fchlts Pragw publice dtfiputautt Jenuit docuit . Vcr quod jatts \ideturarticulos ipftus wiclcffajfcTcre non folum in Anglia.fed ab ccclcfia condcttwatos }qui ab Antichnsli hxreticis funt pofiti. Subdiditin finem accufationis, Habctctiampro fc gcncrahter omnesharreticos^quiomncsnon cu- J**^.™" rant cenfuram ecclcfiaslicatn)& odcrunt Komana; ccdefix authorita- ™- tcm : imodeteftantur&vdipendunt : quodmultbmagisfietjnficum effeclu & \inliter rcftfiatur. na fi qualnercunquc euadct de conci- lio>dicet ipfc (jjautores jui^qubdtusla fit doclnna fua, auclonta- te facnvmuerfalis cotuilij approbata qubdomncs aduerfitrij fui fintintqui & mali:($' maiora mala faciet quamvnquam aliquis hce- rcticus fecit a tempore Conftantim magni.

Vropterea, faticle Patcr 3 attenditc \>okis & vniucrfb frrcri , in quo Condufo Voj Sptntus janctus pojuit regcre Ecclcjum Cbnsti^quam acqui- mand ftuit ftnghincfuo : dum nouus esl morbus fuccumte, tam qub ad Papii1' illum quific turbat infictt Ecclcfiam Di ' quam qub ad occafioncs, quibus ilhfaccreprafumpfn & potuit ,qui., fcilicct prdatiabutun- tm ccnfuns ccclcfix , %f qubd tam ipfi pnclati quam ipforum fubditi non fcruantordincmfibid Deo & ecclcfia irfittutum ,proptcr quod fil, cutn ipfi pcr abruptagradmntur, quod grcx in pra:cipttiutn cadit.

Deputcntur igitur per dominum nosl:ru?n faaum tslud conci- Utmt , ad hoc commtffanj, qui prcef mtibw cis qtu noucrunt fahlum^

Ioan.Hus. ACT. MARTYRVM,

interrogent & examinentdiStum Hus ,fuper prafcriptis @* alijs.De- putentur etiam certi DoSiores f$ magislri \>t vidcant libros eius, quos fcripfit > quorum aliqui hic habentur: ytdb iflis erroribus cccle- fia maturepofitrepurgari.

jpff3 ati itaque funt eis commiffitrij feu iudices ,patridrcha Conslan- SSlSi iMI tinopolitanus , cpifcopus CaslclU 3 £T epifcopus a Ubufl . qui ce! • ipfam accufationem & teslimonia producla quorundam facrificuloru Vragenfium , iuramentis confirmata audicbanty qua poslca \oanni 5" turCCr" ^m in carcere> c^m dolorcs fcbris maximi effcntjunt recitata. Con- Hus ia ca vcro, cum loanncs Hus pcterct fibi aduocatum aliquem defcn- dendifui caufa concedi 9 conflanter efl recufatum . hoc enim pnttcr cwterajuris Vontificij authontate prohibitumeJfeyNequis ei quide dliquahxrefi JufJ>cclus effctpatrocinarctur.Quodfaneperfacilefieri potuiffet.tata emmfuit vanitas,teflimonioru prafcrtimpt nulld accu- rata confutdtione opusfuerit > fi modo non ijdcm iudiccs aclores fuijfent.Tcflimonia ipfit recitajfem hoc locojnfi fcircm ed eiufmodi ef- fe, qu<epius leclorflne mdgno tadio legerc non poflit.Quanqua poflea qu&da exj)onenda crunt,cum adipflm iudicij proccjfum ventufuerit.

Voflquam Hus ex morbo nonnihil conualuijfct, oblatifuntei incar- cere , manddto trium illorum iudicum , quos dixi y articulifatis multiy quos dicbdnt ex eius libello De ecclcfid excerptos ejfe.quorum dlij con- ficliabipfo ValetZjdlij mutildti erdnt . horum quoque mentionem in ipflus iudicij hisloridm dijfcrdm : dcprius alia qu<z interca gejla flunt, exponam. bi ipfo carcere mondflcru frdtrum Minorum, \Jque dd diem Mercurij proximumdntc feflum pdlmdrum y lodnnesHus fub certis Libeiu in custodibus detcntus e?ty dtque intercd libcllos quofddm, tcmporisfdl- ofcripti lendi cdufd , conJcripfityfcilkctyde Decdlogo , de Dileclione & cogni- tionc Dei, de Matrimonio,de Vcenitentid, de Tribus hoflibus hominis^ de OrdtioneDominicd ,dcCocnd Domini, eyc.

Eo die Komdnus Vontifex lodnnes XXIII. clammutdtisve- flibus Confldntia fe jMuxit y iudicium metuens quopoTl fugdm ob ingentid crimina , dignitate Vontificali efl priuatm . hac Caufla fuit lodnnis Hus iterum inalmm cdfcerem trdnsferendi . miniStri enim Vapayqui carceri Hus aftiterant ycogmta domini fuga> traditis claui-

bus

circerc

co

Ioan.Hus L I B E R I. 17

bus carccris ipfi regi Sigifmundo Cardinalibusy confcflim funt eu ^ fecuti.Ex fentetia \crb Concdijjloanncs Hus in epifcopi Conflantie- fcopo Con fis poteflatcmtradttuseft. is per fuos fatellites armatos curauit cum traditur. nonprocula Conflantia trans Khenum in arcem quadam deportariy vbi in turri ciufdcm arcis intcrdiu copedibus \inclus incedcre pote- ratjioclu vcro compeMi^erreis iuxta lcBum parieticflalligatus.

intcrca nobilcs 'virtBohcmica nationis Q° Volonica , enitifummo fludio non dcfwcbant pro eius liberatione, vf & ipfius loannis Hus faluti, & fuit totiufque regmfama' confulerentyqu<e iampernequifii mos quofque homines non mcdiocritereratlabefaclata: adcb Vf qui- Cimquc oflcndcrcnt fe Conflantia loanncm Husnon odiJJejOmnibus, ctiam infinuc conditionis hominibusfifui atque ludibrio cffent. ltaque communi confiho habito,flatucruntfuampctitionem fcripto ad corn- mune conalium , Vf/ faltcm quatuornationumfiermanicayltalicce7 Gallicrt, Anglica dcputatis declaure. Huiufmodi autem literas fuppliccs pro libcratione loannis Hus miffts concdio Conflantienfi obtuleruntdccirnaquarta die Mau , anm M. C C C C X V. Quibus quidemrecitatis y cpifcopus Luthomiflenfis ftatim furrexit y fentiens poftrema parte earum literarum fc in eamcriminis inuidiam\>ocari, quafi pcripfumyregnum Bobcmue ita infame redditum effet.

Ordinati igitur a concdio, conflituerunt diem dccimam feptimam Mau\adquamiterumadcffcntdomini Bohemiy Vtaudirent £f ipfius concilij rcfponfioncm , cj fcorfim praterea Luthomifienfis epifcopi excufationcm . id quod poftea faclum eft. Nam decimafeptima die Maijjitemn conucnerunt:\bi primum quidam Epifcopus ytotius coci- lij nomincfncmoritcr Bohcmisrcffondit.lpfe quoque Luthomiflenfis epifcopusyad ca quce a noldibus Bofemis crant fcripta y ita refpondit dCj ; ourgauit, vt dcfcnfioncm cugraui loannis Hus aliorumqueyqui fcqucbatur,accufatione coniunxmt.Cuius orationc acrcfpofio- ncm nobilcs Bokcmipridie Vcntccoftes confutarunt yfidemque publi- cam tuti itincris ab bnpcratorc datam , & caufam loarmis Hus cum fama %f exislimatwne rcgni coniunSlam dcmonflrarunt.

Vrxterea propofitu efl in eodem concilioypublicum totius Vniuer- fitatis Vragenfis tcftimomumy dc literis quas loannes Hus ad loannc

loan.Hus. ACT, MARTYRVM,

XXll.Papam mifit ,0)1710 M.CCCC Xl.die prima menfis Septcm- bris^de fua fidc jmnocentia, voluntatc ad omncm obcdientiam obfcr- uantiamque rcclamey piam paratifiima . quas a notariis publicis dcfcribi}& publico wiuerfitatis figillo, authoritateque doSbrumac magiflrorum confignari poflularunt.

Cum ueroadoblatx fcripta mhil reffonfi accipercnt peraliquot diesjpfi nobiles Robcnuflatuerut vkimo dic Maij dcnuo ipfius con- alij primatibus fupplicare & peterc , v/- loanni Hus a carccre libe- Tcftimo- rato.publica defenjio concedcrctur. fimul ctiam obtulerunt tcflimo - Icop! NPa- nMm N/Ct?Li epifcopi Nazarethcnfis, de loamie Hus:i?i quo & ini- quifii/ag inimicorum calumnix ipfius' yitx doShrinwque mode-

ahcnfis uiiito-

inqi

PMgc°nfi?S ra^fimxrationesfueruntdeclaraue. •

Voflremo his prolatis authoritaiibus ac teflimoniis ,de imiocentia wodcfliaque loannis Hus fuppliciter iidcm nobdes rogauerunt,vt i- pfe Hws carcere liberatusjac vinculis Jolutusan cuflodiam libcnorcm atque humaniorcm quorundam Tipifcoporum tradcreturfinqua^ commodius examinari>& mitim ac bcnignius traclari atque recrea - ri pofiit . Qua inre, ad euitxndum omnem maU cufiodix mctum & dubitationcm , \>ades fyonforefque certifiimos pro ipfo loanne Hus, vfquc ad exitum caujce infiituta,afferuandos obtulerunt.Ac ne quis cos viiqnxm rem poflulajje cnminan pofjct , a concilio peiierunt Vtpofiulatw ipflorumfumm& aquitatis plcna}a notxrio publico per- fcnberctur.

patnarcho: Pcrlcclo corum fcnpto coram deputatis quatuor naiionum , pa- mrtipon- trixrcha Antioclxnus omniumnominc rcfipondit ad fingulacapitai- fcmjjJap? pflws fnptv.fed brcuifiime.Vrimumjquodad protejiationem loannis P! ,ccS libd \\m attincrtt.fucritne \cra ac firma , an nonan ipfius caufe procef- jmm. Ju palamjuturum. Dandc,quia dicant aducrjanos hams Hus non- nullx peruerfe cxcius libns exccrpfiffe ,idquoque mcxitucaufc mxmfiflufuturu.quodfiloxncs Hus iniusle accufttus effe dccerna- tur,tuncfore \t aduerfarif in perpctuam inadat ignominiam . Scd de fidciujfonbus , eiixm Ji millc dcntur , txmcn ficri non pojfefxlua con - facntia deputatorum ccmalj , \>t recipiantur in cauf i eius vin , cui ?ikllomodo fidcs habendx cjjct. hoc tm.cn fcfacluros,vtad quintum

Umj

Ioan.Hus. LIBER L 18

lunij , loannes Hus iterum Conslantiam aduchatur, & babcatco*

ram ipfoconcilw liberam diccndi poteslatcm , eumque pic& be-

nigne audituros ejfe . Scdrei aclioms tottus euentus longe con-

trartum huic promiftoni cflcndit.

Eodcm die iidem nobdcs libcllum fuppliccm fcriptum eoncilio- ^"'JJJ^

queoblatum. ctiatnrepi Sijrifmundo obtulerunt , \tcim fummam Romano- 1 ■ r r i • • rj 11 I ■ r n,m K*&

aquttatem cognojcercnt ,Jtmul etiam ei ej pdem publtcam ab ipjo cxhibitu. datam rcuocarimt in memoriam : & caufam loanms Husfufceptam,

cum exislimationc regni Bohcmia dtgnitatcquc c6iuntlam,fum- mo sludto commcndarunt . Supplicationis vcr^ ipfa Mcrba huc infc- rcnda duximus^t ex aBis publtcis plcnior htslona elucefcat.

Sercmfime Vrinccps domine gratiofiftme , Scrcnitati veslr* ftgmfcamus , quod nos\nanimiconfcnfu & parivoto concordes, hanc noslram tnferius defmptam, rattonabilcm, tuslam cxaudi- tionc dignam pctitioncmrcucredtfitmis in Chnfto Vatrtbus ey Do- minis quatuor nationum dcputatis , tottcjue facro Conftantienfi Concilio duximus pormcnddm. _

bauore ttaquc & tntuttu rattonabiliu & lustarumpetitionudi- Wcutum Elis dominis porrcclamvcslra: fupplicamus Kcgia' maieslati , qua- 5™« eltn tcnus amorc iuslitit&famx prxdari rcgni ¥>ohama:,cuius abfque S£i«jEf dubio ha*rcs & donnnus fuccejfurus forc dignofcimim ^vcslri JJJjjjj* falm conduBus libertati proutdentcs , erga dtBos reuercndtflimos jjftj? £p»- Vatres & dominos velttis interponcre partcs veslras, y>t nos in hac msla pctittonc noslra,ipfis , \>tpra:fertur,ob\ata}ucliY!tcffcBudlitcr audire.Neautan immia honoris crfama: prxdari regni Bohcmia?,

nosln paritcrobtrcclatorcs nobis in poBerum pofiint dctrahe- rc,pra?tendentes nos i\Ucita cy inordtnataa reuerendtfimis dommis po&ulaffctdeo ab eis petiuimus, quatenus noBrafchduU tenorem vchnt dcceniere mam publica autenticandum.

Qutd vero ipfc Kcx ad ca rcffondcrit , non fttis conslat . fed cx tpfa aBionc ej iudtcio facilc apparct , \>irum bonum tmpro- bttatcCardinalium ey Eptjcoporum ,in eam fcntentiam pcrfua- fwn cffe , \tfidetpublic* Hufiio dat£ rcnuntiarct.neqnc cnim poffc \ cui ba-rcticus ft dcdaralus ,fccundum poattficu' turis fay.frioncs,

Ioan.Hus. ACT. MARTYRVM,

autfde publica , aut \lla re alia defenfionem pr&siari . Sed ex ipfis loannis Hus epislolisfacile dc fentcntia Kegis iudicaripotesl . nunc inhisloria pergamus.

BgSgSD quintumigiturlunij,quumingens multitudo Cardinalium, tW^Epifcoporu, quicunque feretum cx ordine ecclcfiaflico Co flantix erantjn monajleriu Eratrum minoru^t antea,couetiiJfct:ma - datu e$l vf priufqualoannes Hus adduccrctur , in eius abfcnria tc- jlimonia O' articuli, de eius libris calumnioje cxccrpti,rccitarcntur. quos articulos^ quid poftca loanncs Hus refpondcrit,commcmora- oo. Eos cum Vetrus de Mladonye-witznotarius, qui tumforte adc- ratyloanni Hus beneuolentia coniunblus, intellexijfct ab ipjis E pifco - pis & Cardinalibm iam dccretum effc ,\>t in abfentia \oannis Hm condemnarentur , propcrans ad dominum wcnccjlaumde Duba(f loanncm de Cblnm, rcm omncm cxpofuit.Hi continuo ad rcgcm Sigif mundum bcec deferunt. qui , vf rcm cognouit , tmfit dominum Ludo- uicum comitem Valatinum ab Hcidclbcrga , & dominum Eridericum Burgrauium Nonbergenfem , \tin caufa loannis Hus prcefelli con- cilij nihildcccrnerent,priufquam ipfum, & quidcm cequo animo , au- diuijfent, & quofcunque in co articulos erroncos dcprehcndijfcnt, adjemitterent.fe enimdaturum operam^taViris doclis bonis examinarentur.

Ex Kegis itaque \o\untate ,fcntentia prcefcHorum condlij \>fque dumpraefens effetloanncs Hus fufipenfa ejl. hterea vcro wcnccj- laus de Duba & loanncs de Chlum, ipfis Vrincipibus a Kege in con- cilium prcediclum mifiis, ccrtos quofdam libcllos loannis Hus , cx quibus contra eum articuli quidam , vt fiepc tam diclum cH , excerp- ti crant,tradiderut,vtipfis prafeclis conalij prcefcntarent, ea quidem legc,vt cum vcllent, ab eis repetcrcnt.idquc eo confiliofaBum csl^t tanto facdius aduerfarij coarguipoffcnt , qui mala fidc fcntentias cx hbrisloannisHus collegerant.Traditis libris Concilio ipfi, cy co- dcmadduclo loanne Hus, Vrincipes,quiaKegemifiierant,abierunt. Deindeipfi libelli cum oslcnfi cffent loanni Hus, is publiceineo confcffu Epifcoporu confejfus eslfe eius authorem cffe^ paratunty fi quid incffct erroris, emendarc.

Ioan. Hus. LIBER I. 19

Hic vcro indignum facinusjtccidiLjiamxum \nus duntaxat arti- ^^J^ culusy cy pauca cjucedateHimonia in eum prolataeffent, &ipfe rcf- Pontificio pondcrc conaretur , tota eumjimul multitudo vnaique clamonbus ita miturHuf- obruit ,nullum V£ omnino vcrbumfacere pojfiet. tantacrat confufio *' £7* pcrturbatio , Vf itnmanium aliquotbeluarum tumultum non bomi- uum dixificsSiqaalk^wnwn^ remiffum cffet y V£

paululum quiddam loannes Husloqui poflfletyautexScriptur<z y aut cx fantiorutn doBorum fententia y continuo audiuit,ea mbiladrem facere.binc aliorum conuicia in eum,alioru?n vcrd ludibria certatim fcquebantur . Vicius igitur vociferatlonum immamtate quum fe lo- qucndonihilomnino proficereviderct, tacere tandem decreuit. ibi Verb omnis ?nultitudo aducrfantium, putabatfe palmarium repperiffe & vno ore omncs,Tacet iam,inquiunt, tacet.fatis id quidem figni efl, eum iflis crn^usjuisaijentiri. Quid multai eotandemres redijt, \>t proptcr inordinatam cofnfioncm totuis ludicij,quidam moderatio- rcs fcnatum dimitti cenfcrent y & rcm in aliud tcmpus differri . Ex iflorumitaque confllio fcnatus dimiffus , iudicium in perendianum dicm iterum cfl conflitutum.

Eoigiturdicquicratw i.\unii,boramcirciterfieptimam,cum paulb \fl£^ ante admirandajoliscclipfesvifaeffet, itcruinrcfecloriumfratrum da- Minoru, iidcm quiantea, conuencrunt,& \oannem Husmagna turba armatorum militum cinclum y coram eis fiflt ??iandarunt.Eodem \enit ctia hftperator Sigfimundus , qucm wenccslaus de Duba&dotninus loannes dc Cblu , cy Vetrus notarius, amici loannis Husfccutifiunt, vtcxitumncgotijvidcrent. quifiane quumcb \eniffent y audierunt tandcm pnclegi accufationcm Micbaclis de Caufiis in b&c verba, loannesHus infiacello Betb-lcbcm & in aliis locis auitatis Vragenfisy Accufari# ad populum docuit ?nultos crrorcs ,parti?n cx libns wiclcff par- ^.Xq^s rtm a fie conficlos , cofiquc fiu??ima anmii pcrtinacia dcfendit. Vri- mum , qubd pofl conficraticmc??i (f pronuntiationem vcrborum in cccna Domim, manct panis ??iatenahs.idque probatucfl tcflimonijs \oanms Proti-wu^parocbi Vragcfis adS.Clemcntcmy\oanis Vecklo, pra^dicatoris Pragcnfis ad fanclu?n Egidium, Beticjif prwdicatoris m arcc Vrage?iji,Andrca:Brodtf canomd Vragenfls , £f aliorum quo

Ioan.Hus. ACT. MARTYRVM,

rundam facrificulorum. Ad hocrcfponditloanncs Hus,fanhle adiu- ransyfe idnunquam dixijfe . cxterumboc Jefateri,cum archiepijco- pus Vragcnfis omnino prohibuiffct vti illo tewwio , Vanis,tunc fc hoc ediclum Epifcopi non potuiffc proharc ,quia Chriflus ipfe Vl.cap.lo~ annis vndecics fe nominaucrit Panem Angclorum,qui de cAo dcfce- diJJct,vttoti mundo Vitadaret&c.CardinalisCamcracefis & plcri- quc ahf fophiflicis argumetis impctebant loanne Hus,prefertim vero gim fo^n" Angli,inter quos quidamcratnomineStokcSyJophiflaacerrimus.Alij phirta. yer($ mtentahant varias aducrfus cu accufatwnes, lcues quidem & p>ucriles,vt tum ferchant tempora. Kepctitus etiam cfl in accufationc feques articulw.Codcmnatw X L V. articuloruwiclcjf,pcrdo£lores fatla cfl irrationabilis & iniqua , oJ caufa per eos allegatacfl ficla, videlicet qubd nullus cx rjs cjl cathohcm, f( d quilihet eorum aut cfl hcereticus,auterronciis,autfcandalofus. Rcfpo>fw:ln meo hbclloita fcripfi, Condemnati funtarticuh X L V.ex hac caufa,qubdnullus cx illis articulis hahitus cfl catholicusifcd quilibeteorumauthxreticus, aut erroncus,aut fcandalofus iudicatus efl. O doc~tor,vbi probatio*. caufam fingis quam noprobas,&c. vt latiusin Traclatu.Tum Qardi nalis Cameracenfis y Tu dixifli, loannes Husy te nolle \llum errorcm Tridejf defendcre, & iam patet ex libris tuis, qubd cius articulos de- fendifli publicc.Hus refp6dit,Kcuercde pater,idcm dico quodantca, qubdnequc loannis wiclcjf}neque alicuius altenus errorcs volo de- fenderc.fed quia Vidcbatur mihi cotra confcientiamad condcmnatio- nem eorum fimpliater confentire,nulla habita Scriptura de oppofito, id&o ad illorum condemnatwncm nolui confcntire. xxxix. Alif pneterea articuli numero triginta noucmyqui ex alw quoda li- Hufsio pro hello contra Staniflaum dc Tjnoima cxccrpti cffc daccbantur ,etiam \o- pofit1' anni Hus propofitifucrunt,ciufdcm propemodum argumcnti cum fu- pcrwrwus , quibus idem Hus ementitum Pontificis Komani pnma- tum contra aducrfarws oppugnauit.

Conclufwnibus quoque 0* propofitionibus quotidie nouis diucxa- bant loanncm Hus aducrfarij,quas confingebant, nunc addcdo ahqua, nuncficbtrahendo,nunc intcgram propofitwncmfalfe afcrihendo-.quod ctiamipfi commiffarif ,pra:fentc ip>fo Hus confcfiifuntSoflrcmb ctiam

drticuli

Ioan. Hus. L I B E R I. %o

articuh a Varificnfibus authorc Gcrfonc , aducrfus eundcm loannem Hus compofitifiuerunt, numcro noucndccwv.de quibusipfe in cpiflolis tantopere conqueritur,quod nohabuerit ffatiumadeos refpondendi.

Titulus hjorum articidorum huiufimodi erat.Articuli conteniifor- maliteraut clicitiuc in traclatu loanms Hus Vragcnfis ,quc intitula- mt De Ecclcfia,ficques errorcs loams wiclejf in hacparte&c. Qui • ^ bus noucdeam articulis,pro omni ratione hoc addebantfuis fiujfragijs Pariiiciium Magiflri dli Varifiefies, quod hu afcribere Vifium cfl his y>erbis:Af]cri- Gerfone. mus articidos prxfatos notorie effe ba:rcticos:& vt tales tudicialiter co?idcmnados,(fne cxteros infiaat, ddigentifiime cum doSirinis fuis fcandalofiftmis cxtirpandos. Etfii cmm vidcntur habcre %eium contra \itia VrAatoru & clcncorum , nimis (proh dolor)abundantium, non tamcn fecundum fcicntum.Zclus itaque dificretus ea peccataquaj vi- detin domo Dcifenopojfetollcrcjollerat&gcmit. Nonpoffluntau- tcm per \itia & crrorcs bene tolli \iiia,quia non in Beelz^bub eiiciun tur dxmomafed in digito Dci,qui efl Spiritus fanElus,voles V£ in cor- rigendo modus adbibeaturprudentitfjiuxta illud, Quis,quid,vbi,cury attcdas,& quomodo,quddo.?ra:lati & Vrinapes obligatur fub poenis turis grauibus (fcxprcfiis, Vigdaterfiehabereaduerfitserrorespra- diclos & fvmles, ey fuosajfertores. Attendatur quod error cui non rcfiflitur, approbatur,nec caret fcrupulo focictatis occulta:, quimani- fieflo facinon dcflimt obuiarc. Sub corrcclwne hxcdotlrinaliter pofita fiuntin tranfetu.loannes de Qerfon Cancellarius Parifien.indignus.

His expofitis , ex quibusfaale intelHgipotcft, loannem Hus non accufatum qubd aliquid contra articulos fidci,fedquiacontraAnti- chr:fli rcgnu pro glona Chnfli Ecclcfla' reslaurationc fbrenue do- cucrit. Kcdco ad hisloria. Quu ergo noue dh triginta primi articu- \i}quos Jupra recitaui,omnes perlcclicffent^nacuteftimonijs^Cardi- nalis Camcraccyfis loanem Hus compellas, Audi$li,inquit,quanta fit dtrocitas criminum ,eorumquc p\unmorum,qua: contratc allatafunt. iam tuum csl officium, contarc cuid fis fablurus . Dua tibi vi<e a concilio proponuntur, quarv.m aitcram tc wgrcdi neccjjc est.pnmum «nfis dua* \>t te ipfius concdij tudicio & ficntcni.a: fupplcx fiubncias: (f quicquid ?f°Zl- hic Qommuni ficntcntia dccrctum fiucrit,dlud a-quo animovtfieras. nesHufsio-

Ioan.Hus. AC T. MARTYRVM,

quod fifcccris , nos proptcr ipfius dcmoitifimi Impcratoris tiic prai- Jcntis, cjfiratris cius rcgis Bohcmia: honorcm, cy tua-falutis caufa, caqua dcbcmns pictatc & humamtatc tccufumus acluri . Jcd fiad - huc aliquos cx ijs articulis qui nobis propofiti funt , dcfcndcrc cogi- Hufsius ad tas,(f amplius tc audiri poflulds ycim rci potcflatcm tibi non ncgabi- Siciucur. mmNcrum cogitabis hic tantos cjfc \iros& tam illuminatos ,ccfque tam firmas & \>alidai rationcs contratuosarticuloshabcrc,vtvere- arnchoccummagno tuoincommodo cjpcriculo faclurus fis,fiam- plius cos tuenvelis. ha:ccgo moncndi tui caufa,non iudicis morc lo- quor . Hanc Camcracenfis orationcm, alij fubfcqucntcs idcm pro fe quifquc loanncm Hus hortatifunt. Qmbustu fubmiffovuku rcjpon dit,Rcuercndifiinnpatrcs, iam jcpc dixi mc libcrc huc vcnif]cynon vf objhnate quicquam dcfcndcremjfed fiqua in rc minus recle fcntircm aquo animopatcrcrmc doccri. rogo igitur , \t fit mitii locm amplim fentenfiam mcam declaranduuim nifi certas & cfficaces rationes at- tukro fiihcnterin vefiram informationcmata vtpoflulatis,co?ucdam. Hic magna voce quidam, Vidcte quam callide loquatur . informatio- nemdicitjioncorrcclioyiem autdefimtwncm. Iwo, vcrovf \ultisfiue informationcm flue corrcclioncm , aut difinitioncm . tcfior enim Dcu mc mtid mfi cx ammoloqui.TumCamcracenfis,Quandoigiturin- fomationi tygracue ipfimconcihj te fubijcis , hoc a doBoribm fcrc fcxaginta ,quorum aliqui lam tiinc abierunt,& tamcn in eorum lo- cum Vanficnfcs fuccefjcrunt^ccretum,etia a toto coaho, nc vno qui- dcm contradiccnte , approbatum cfiprimum y \>t fupplici animo tc in iftis articulis ,qui contra tc allatifimt,erraffc confitcaris:dcindc^>t m- rciurando promittasjnhiliflorum tc amplim fentire aut doccre \elle. f cflrcmo,vt publice omnes illos articulos rccantcs . bi qua fcntentiam cum multi alij multa dixijfcnt,tande loatines Hus,\terum dico,inquit, Snr^n "f mc paratum cffe ad informationcm concilij,fcd illud tamcn pcr cu^qui H-hiUgi omnl^ noflrum Dcm cfi,vos rogo atq; obfecrojie per\os cogar ad id roftuiat . qU0 d confcicntia mca repugnantc finc a:tcrna: damnationis pcn- culo faccrc non poffum, vt ommbm articuhs contra mc propofitis iu- ramcto rcnunticm.mcmmi cnim mc in Catholico kgcre, hbiurarc,efi crroripim tcnto rcnuntiare. Cum igitur multi articuh mci cffc dican

m

Ioan.Hus. LIBER I. ftt

tur,quos vt fcntircm aut doccrcm nunquam mihi in mcntc vcnit: quo - wWo ^c^w e« ^er iuramentum rcnuntiarelCcttcrum^qubd ad illos "* " ^° articulos attinct,qui vcre mci funtfi quis me ahtcr doccrc potcritji - bcnterhoc faaam,quodpoftulatls. Tumbupcrator, Qmdni, inqiat, fincpericulopoffcs ommhus iflis renuntiare ,qua ctiamfalfb dicis co- tra te a tcflibus propofita cfjc ? Equidcm omncs crrores abiurarc non dubito, nequc htnc fequitur continub jne aliquan errorcm profcjfum cJfc.Ad quern Hus }lmperator clcmentifime ,aiiud fignificat vocabu- lum ahiurandi,quam tua maicflas hic vfa cfl. Et Cardinalis Elorcnti- nus inquit,Dabiturtibi,loa?ies Husficripta abiurandiformayfatis Ic~ ms tolcrabi\is,tuncfaci\e vnbis ConfiIium,vc\ifne id an non faccre, Tum itcru\mperator}verba Cardinalis Camcracenfis rcpctcns}Au- difli duas viastibipropofitas cffc.prtmum,vt,i\lis erroribm tuis ia condcmnatis palam renunties,^ iudiao cocilijfubfcriba-s. Vro qua re vkifiim cius gratia cxpericris . fin pcrgis defendere tuas opimones} concilum facile habcbit}quod fccundulcges fuas de te dcccmat. Cui loanncs Hus rcfpondit,Ego mhdreatjo, quicquid ab ipfo conciho de me dccrctum fucrit , Impcrator clemcntifiimc.ld tantum excipio , nc Dcum cofcicntiam mcam offcndam,& dicamc illos crrorespro- fcjjum effc,quos nunquam mihi in metem venit profitcn.Obfecro au- tcm}vt jificripotcfl,vobis concedcntibus habcam potcflatcmamphus ammi nmjcntentia dedarandi,vt de ijs} qua mihi obiccla funt,maxi- mc dc officijs ccclcfiafliciSyquantum fatis eft}rcfJ>ondcrc pofiim . Scd cum ahj,tum Imperatorcandcm ci , quam antea > cantdcnam occincrc cccpcrunt.AEtatcm habcs}inquit lmpcrator,facile potuifli inteWige- rc,qucc & heri & hodie adte dixi.nos tcflimomjs ,qu<£ fidc digmfii- majunt,crcdcre cogimur.Qubd fi Scriptura dicit,quod in ore duorum /( cf^- vc/ trium ftet omne verbum,quantb magis in tantorum viroru quam phtrimis tcftimonijslTu igitur,fi fapis,accipics a conaho pccnhctiam corde contnto}& manifcSlis ercoribus renuntiabis £<f iitramcto pro- mittcs te contra cos deinccps pcrpctub ^ fcntire 0" docere vcUe.fin^, — minusfunt \c?es fecujidum Quas a cocilio ludicabcns. Hunc hnpera- ? » ^ ^*4 f ? * . tons Jcrmoncmcxcepit quida Epijcopus Volonm lam dccrepitce <z- »1/^;^ \\c AV^p^' tatisjns vabiSfApcrtceJunt lcgcs de haretkis yqua pcena affici dcbc- fdu.iV- ^C^

Ioan.Hus. ACT. MARTYRVM,

antXoannes Hus coslantcrperfeuerabat, adcb vtpertinacem cu cfje inclamarent. Quidam verb bcne faginatus facerdos ,acc\amans, dixit ad prccfehlos conalij , Nullo modo ad reuocationc admitti debef.fcri- pfitcnim ad amicos fuos,fe etiamfl lingua iurct, mcntcm tamcn iniu- ratam rctinere velle. non csl itaque ei habcnda fides. Ad hanc calum- niam iterum rcJj>ondit fc nullius erroris fibi confcium effe. Tum Va- let&Quorfumhfc proteslatw,qua dicis te nullum crroremwicleffi defcnderc,cum tamc idfaciaslHxc cum dixiJfet,protuIit in tcslimo- munouem articulos loan. wiclcffi ^quibus pubhce perlcclis^ addidit heec verba,Hos cum ego & magiflcrStaniflaus prccfcte Emcflo Au- sltrueduce Vragx contra eos prxdicaremus ,pertinaciternonin con- cionibus folum , verumctia editis libris defendit. Quos mfi tu hic cx- hibueris,nosfacicmus.\de cofirmabat Impcrator.Cui \oanes Hus^a cile , inquit,patior,Vt no folum ifti, vcructia ahj mci libri profcratur.

\ta vcro tuomnes ccrtatim ci npoleslicrant.vt iaviribusfere dcfi ccret.na nocle prateritamJolore dcntiutotaminfom-iwduxcrat.

Lebta citin conalio etiam h#c accufatio, qudd videlicct tres Pra- g<t obtruncati fuerint ob eacaufam, qubd ob \oanis Hufiij dottrwa, in literas pontificias contumehofifuijjent , eofquc ipfos pcrcundcm Hus cum pompa fcholaslicorum elatos, & publica concione in fan- Borum numcrum rclatos effe. Et Nafo ille, cuius etiam aliquot tesli- vionia audita in hac caufa fucrunt,cadcm affirmabat & Je tum prar- fcntemfuiffe diccbat,cum rex BobcmLe mandaffctblafjhcmos vltimo fupplicio affici.Tum Hus , Vtrunquehocfalfum esl , cy Kcgc?n hoc mandajfc , & cadauera a me adfepHilturam cum ahqua pompa clata fuiffc : cum cgo nc adfucrim quidcm. itaque ey Kegi cjX nnhi muria facitis.Valctz hocargumcnto confirmabatNafonis fcntentiam ( tra- dcbant cmm opcras mutuas ) R egis ediclo cautumfuit, nc quis bul- Lc pontificuz contradiccrct. illi tres contradixcrunt bulU pontificix. crgo Virtutc edicli rcgij fucruntdecollati. quid verb de ijs fcnfcrit \o. Hus,cx eius libro dc Ecclcfia fatis apparctan quahcccjuntcius Vcr- ba^-Cgcrunt crcdo Vrophcta Daniclc yvbifcribttur,Etruct gladw & flama,ey captiuitate dicru^ ajjoaabutur cis multifrauduletcr.Et proscca,Hoc mplctur in illis tribus laicis.qui r:o conjcnticntcs ,imb co

traticcntcs.

Ioan.Husi LIBER I. %t

tradicentes Antichrifti mcndacijs,ceruices fuas cxpofucrunt,(fc.His lchlis, mutuo fe intuetes o?nnes,admirabundi aliquandiu tacucrut.ad- diderant cmm Palctz O1 N.t/o , \oanne Hus publica concione popidii adeo inccndiffe aduerfus Magislratu y \tmagna multitudo ciutu pa- lam fe opponeret, & code modo vf tres illijnorte contcmnerctjta vf ccgre etiam ipfius Kegis autboritate tandcm fedatafuerit.

Hac accufatione profequuti funt Angli,exhibitis cocilio literis fcho U Oxomenfis nominc, quibus quide perleBis ,ad tcpus flcntiufuity quod fane abrupit Valetz^elutipicditata oratione infurges, Deu te- fior3inquit,cora hnperatoria maicftate , & reuerendifimis patribus, Cardinahbusfipifcopis&cme in hac accufatione \oams Hus, non aliquo erga cu odio aut maleuoletia yfu effefed vt iuramcto meo fx • tijfacerc,quod praftiti cum inftgmbus doSioralibus ornarer > me oim crroru ad \tilitatc faclx & catholicx ecckfit acre aduerfa riufore. Hac oratwnc affefuprofcquutus eft Michaelde Caufis. Atego^dixit Hus^cadcfti \udici hcec ota commedo^qui iufle vtriufq; partis caufam iudicabit. Tu Cardinalis Cameracenfts^No poffum,inquit,fatis nti- rari & pictatcm & humamtate domini Valetz,qua vfus cft in pone- dis articulis cotra \oane Hus. profcclo multo atrociorafuntin libris ipftm,\>t audiuimus .Hccccum dixiffctaufit epifcopus Kigcfts, cuius fidci Hus comijfus crat,vt in carccre fubprccfidio rcduceretur.eu fe - quutus D. dc Chlu magnopcre animuipfius confirmauit.dici enim no potefl,quatu recepcrit animi, vm9 iftius viri breuifiimo colloquioycu itata acerbitate odioru,ab alijsfere ommb9 ia fe defcrtueffe viderct.

Voftea quam Hus abdutlus effet^cocpithiperatorin hacfcntetia imperaror- prgfeclos cocilu ad]jortari}Multa,caq;grauiflima in \oane Hus cri~ fentfria, mina aHdiuiftis,no folum firmistcftimomjs probata^crumctia ab ipfo *^fffjff confcffa,ex qmb9 fingula^ mco iudicio, mortis fupplicio digna efjent. & mfi igiturrccantet illa omnia}ccnfeo V£ ignis fupplicio afficiatur . fin fcccnt vnpcrata , confulo nibilominus vf ci pncdicandi & docendi offiaO;& ipfo ctiam regnoBohcmice interdicatur . nequaquam c-~ mm committct,ftiterum admittatur ad docendum , maxime vcroin regno Bohcmuc, quin illorum , quos ibi habet , gratia &fauorefre- tus , ad ingcmum rcdcat 3 £7* prceter hos errorcs , nouos ctiam

Ioan.Hus ACT. MARTYRVM,

in vulgus fpargat . Cenfeo itaque articulos ipfius condcmnatos fra- tn mco revi Bobemice,demde in Voloniam &alias prouinciasjn qui- bus ammi hominum eius doBrina funt imbuti,mittcdos effe cu buiuf- modi mandato,vt quicunque ita Jentire perrexerint, \triufque potc- ftatis communi auxilio punianturAta demum buicmalo fubuenmpo- tcntfi rami vna cum ipfa radice funditus euellantur . Lpifcopi vero 0° alij Vralati, qui de extirpanda bac hcerefi nunc laborant Jpfis Re gibus & prinapibus ,in quorum diiionibusfunt, totius coalij juffra- gijs commcndentur.Voflrcmofi quihuConftantice repcriunturloan- . ^ , msHus Jamiliares, illi quoque ea qua debent fcueritate,coerceatur. mus dc Pra \n pwnis vcro dijcipulus eim Hieronymus. lllum profeclo difcipulu, 81 acclamarunt alij,punito magiftro fperamus ilicb mitiorem fore. Hcec cum dixi(fent,ex rcfeclorio ybiconuenerant,abierunt.Eodcmautcm anno,quinto dic lumj,SigiJmundus imperator ,antea > loancm Hnjliu varijs modis adconcihu illudpcrduccre conatus , partim fidc publica data, partimpriuatis litcris fuis tutumforc polliatus: haudignarus tamenquidiamtum de co concilium flatuiffcf.mifit clarifimos Ma- rones,D. loannem Chlumenfcm, D.wenccslaum Dubenfcm,& fmiul quatuor Epifcopos ad Hufiu, qui apud Fracifcanas yinclus teneba- tur:vt quid habcrct animi , ccrto cognofcerent : velletne pertinaciter ea capita affcrere quae tcftcs obijacbat,an mutarc fententiam^ cum abiuraiione fuce doclrince iuxta concilij decretum , diuerfa prorfm fcribere & doccrc:

Poflquam Hufiius e carcere cora lcgatis adduhlus effef.primus D. loanncs Cblumcnfis bocpacWo eum eft allocutus . Optime magiftcr, nos homincs illiterati tibi in hac re confulere haud pojfumus. Vroinde ipfe videris an criminum , quoru te concdium hoc accujat , tibi ipfe fis conjaus. Quod fi reus es,ne pudeatte fntcnticc mehori cedere^atque tuam rctraclarc:Sin autcm confacniia tuce innoceniict tcftis cftjaue quicquam committas contra cam,neue in confjcclu Dei mentians,nc- que i ^aiiarc tibiprius veritatem diuinam, mfifimul cum amma eripi. ibi illc conslitit ey lachrymas fundens modcsle itarcfpondit: Spe- mirabii^ clabilis \>ir,Deum mcumteslor , fi quid vnquamcrroncumfcnpfi, eonfuriam ^it fi qmd a Lcgc dxuma alienum,quod cumjancla LccL jia mu.us co

Ioan.Hus LIBE R I. 23

fcntiat ,docui,fi{ppkx retraclabo , ac ccdam Iubcns:imo fummopcrc dcfidao rccliori (f firmion fcripturainslrut. Quod fi ipfi fcccrtt/e- uocarc cx animo jtngula pdratus fum. Scrmo?icm hunc cxccpit vnus cpifcoporum qut aflabant: Hut, tnquicns, v» tu plus fapcrc vniucr- Jo conciltolCui Huffius: Ego vcro , inquit.pcr Dcum omnipotcntcm V« obteslor,vclvnum cx co cocilio, ctiam infimcc fortis homvicm da- tcfqut mc rccliord doccat dc vcritate,equtdcm Itbcntcr eicedam:tan- tum abcsl vt mc plusvmucrf 0 conaliofa pcrc cxiflimcm . Ad ha:c ver ba Epijcopi ahj: Hcu, tnquiunt, quam c sl illepertindx in fua hxrcfi. Hoc dicto cum in carccrcm rcduci mandantcs jpfi abicre.

Poflcro die,qut mcnfis lunij crat dics fcxtus } duclus cfl Hufsius ab Archtcpifcopo Ktgcntino cxfaclione <&v ad magnuilLd Conslanticnfc tcmplum , qno Epifcopt cj? alij faccrdotumprincipcs, dd cum condcnmandum Confl.ixc/ant: porro po?iquam ad Vdluaste- pli ventum crat}rcjlitcrunt ibi cum co,dum facra in tcmplo fimrentur: verttt cmm funt homincm introduccre fub mijfe tcmpusjie rcm dua - nam fuaprxfcntia pollucrct.

Tandcm pcraclis jacris pcrtraxcrunt eiim in confcjfum facerdotu, vbipromorcin excelfis fedilibus confcdere ,pro dignitate vidcltcct iliius ordinis conslruclis^ajjcribus infublimc cos ambientibus.Impe- rator vero cclfiori loco in fuo folio fedebat , cui altcrum latus claudc- bptfilius Clancntis tcncns pomum imagine crucis infignc : altcmn dutcm,dux quidamfulgentem gladiumntdnugercns. Erat pra:tcrca mcnjd in hoc dmbitu pdululum fuprd termn clcudtd,cut impofitus e- rdt truncus,dtque in co vcflcs flolcc dppofita: , quibus faccrdotcs dd mijfandum vtuntur,dd cxdugurdndum feudcgrdddndum Hufsi- um.qucm dnte edm mcnfam confislere iujjerunt: vbi tUe procumbcns diuprcccsfundcbat. httcred epifcopus Londotfis ,cut Monacho crat cognomwjuggcslum dfcendif.vnde fcrc ediclafua pronudgare fole- bdnt. concionaturw drripuit locum Pault Kom.6. Vetus homo noflcr ftmul crttcifixus cfl;:t dcslruatur corpus pcccdtv.in hac cocionc vcr bofijsime docebat quatw pcflcs flnt^qudmgrdues in fdncluEcclcfta h<trcfcs:dcindc quod rcgu&cuiufuis mdgiflrat9 intcrflt^cas cjpra fcrti ' fimonidid c mcdio Ecclefia: tollcrc: talesnaquc hxrcfles vnitate

D. m. ,

Ioan.Hus, ACT. MARTYRVM,

Ecchfia:qualibetvi apcrta tyrannide fcindcrelonge nocentius. Ac fcrmonem ad hiperatorcm conuertcns fic esl locutus}JEquucsl igiLur}bnperator inuiftifiime, \>t hccrcticum bunc in fua malitia rigi- dum extinguas{in mambus ctcmm noftris cft).boc fiquide pulcher- rimo faanore yimmorta\c nomen apudposleros tuuenes tuxtaacfe ncsJibiparabis.Ha&cnusfuitfumma concionis.Succeftit autem buic Henricus quidam conciltj illius oratonis acnterinslare^ vnuftr- fum ccetumslimularc^t cceptam caufam contra Hufiium pcrfeque- rentur,\>r^crcnt}ncc prius defesleret,quam bomomorti addiceretur. Deinde E pifcopus quidam mffu cocilu proceffitad pulpitum^ex quo formula Huffu caufc habita cum Archiepifcopo Vragcfi , er ccctcris facerdotu principibus recitatmox etiam quam ipfi aduerfus Hufsm agcbat caufam,cumformula condemnatioms profcrutij qmbus ida concdio mandatum erat.

Lcgebanturinfuperin hoc confeffu crimina qua: contra pium virum tesles tam Vragte quam Conslantia? intendebant & plura alia(qu£ quidem ipfc in carcerc fua manu pcrfcripfit,ac fuis ffatribus mifit, qub <& ipfis ludicumfraus pcrfj>c£laforet, baberent quodmen- dacijs commcntis refipondcre pofsint: ) Acprincipib cum hocinter aliayillo rum quidcm iuditio,cnmen legeretur, Qubd vna fit Ecclcfia fancla catbolica,quw esl ccctus ommum credetium^ad falutem pr<e- dcslinatorum(islud quide execranda Synodus prohjcrefibabebat) Huffius fublata voce in bwc verba prorupit:No dubitoprofcckb,qum vna fit Ecclefia catholica, qua: csl congregatio ommum clcBorum,ta corum qui adhuc viuut,quam mortuorum & cxlcslmm. Cumque ite & ad alia reflponderetjum Cardinalis Qameracenfis ad cum Age- duyinguifMcc modo\ad ommafwudpoftmodb reffondcbis. Cui Sla Vrohibefiie wquit,quo minus fingula refellamjMn vniucrfum calum- marum cumulum mcmimffe non queanfiKurfus ad ccctcra diccre vo- lcntiampojitum fuitjilentium per Cardinalc Vlorentinu,quifurgesy \ m. \i vo b. ^WVUa- ^fTacCyincjuityobtundis^atque cumwrceriiuf\iFa pnecombus.Tum 5l1 [v^^y^ifle altavoce ac mambus adfydera tcfis, exclamauif.Vrccorommpa- o»uA^eWs^>v*ja /cwto Dctnomineync vos pigeat mc xquis animis audirc , \tfahcm \>VcV CvAW <yr<ic<L$ tipudislos qui circunslant}mc purgcm , atque fufyiconcm cmn.nt

CM1M

loan.Hus LIBER I. 24

qua?n dc ?ne habct ex eorumcordibus dmiouca:id fi modo dcdcritis tum mrc \cflro fino dc mc guod libucritfaciatk :fcd cum mhil profi- ccrct,atque omncnipurgandij c decrtmimbus falfo obicclis crcptam \idcrct potcslatcm:fupplex in ge?iuaprocidcnsJublatis in cadum & manibus <& oculis \oraoat \caufam fuam Deo iudici aquiffimo magna \occconmicndans.atque fiepius hac appeKationc ad Deum \jus c£l, dum accufaretur. " — - -

Tandcmdliommbus articulisyquos ex libris ipfius deccrpferat,cx^ pofitis fubijciebant quoque eos qui tcslibus confirmati erant: callidb qiadem fingulis capitibus nominatcsliumambigua, ?icmpe officiom ant digmtatum fubmngcbant: gcrmana \erb rcticcbat artificiofc ad- modum.excmpli gratia:Swgulis capitibus rccitatis fita nominatc- slium dddcba?it:Hmus cnminis tesles funt > duo Canonici Vragenfes totidcm Varrochi^altaru trcs, 01 vnus doBor.atque hocartificio vfifunt in citandis teslimonijs.

Ommbus itaque criminum capitibus finitis perleBis^Vontifi- cius \udex mox furrcxit^Ei at autcm fcncx quidatn.caluicio infignis^ 1 i- xt wlUl,* ^IUV genere \talus.is condemnationis fcntentiamin Huffium legcbat,qua^6^^\ WJ^pv-v^J ad verbum dcfcnbere lokfuperudcaneum \iju?n esl,potiora falte dc- ' clarare jatis fit,adqua obiter>quanquam illis fcdulb inhibcntibus, ip fc rcflpondebat. Ac in prmiiscum legeretur, qubdmultos annos per- tinaaterb&fififctin crronbus ,Ego vero inquit Huffius, id pcrnego.^ fcmpcrcmm defidcraui^ ctia??inu defidcro firmiorc Scriptura do- I ccrv.ac vtinam ve/ vnumjacnejcnpturce vcrbulumihi hodie daretur, I quod omncs hosmvres tollcrc conmnccre pofflt . Et cumin ca fententiajibros quoquecuTfcondeninafjcnt , quos dc Ecdcfia infcri- pfit.denique quicquid aididit Latine fiohcmice,®3 fi qua: in alias lin guas tranffufa erant^t Qonflantix 1$ pafiim alibi,pcr Epifcopos in rcgiombus omma cxurercnturac abolerentur.Ad ca Hujsius ita rcf pondityQuo lurcmca fcripta damnarc potcslis ,qu£??cc\\\\s firmio- ribus argumcutis >quod fcpcrcupiui ia?n cupio,rcfutaTtis y ncc vi- lius crroris conuiajhsl Dcinde qua rc mipulfi hbros no?lros in Bohe nuca?nvcla\iam quampiam linguam vcrfos abrogarc dccreuislis*. mmirum quos nunquam yidiflis : & vr ??uximc vidcntis }non

Ioan.Hus. ACT. MARTYRVM,

vitcllexijlis^quippc Bohemicc prorfus ignari . H&c conquejlus tandc alias criminum partcs in ca condcmnationc cotra fc leclorum aufcul- tando,ccelum fuffkiensfupplex ac gembusjiexis,orabat.

Vorrb condemnatione hac finita, Hufiius pro omnibus inimicis fuis vocc clara ita deprecatus efliDomine Deus}per tuam mijericordiam prccor yommbus hojtibus meis digneris ignofcere . N<#» tu fcis me ab his Viiusle cffe accujatmtujaijis tejhbus circunuentum , cffichs cri- mimbus opprcjfum .denique inique condemnatum.Vroptcrmiferi- coraum igirur tuam,culpam eis rcmitte. jk' « yOc 4 ** L^'ls P'eric:lue Jacerdotu feniores^ac prxfertim Epifcopi tor- £ v) \ uo Vuku infficientes,cummidcbant . Deindc feptcm Epifcoporum fciikuPa1 wjfatfw Mifacerdotium adimebant ^ejlibus ficnficorum inducba- FiiHcum. .tu,\acfici mffa celcbranda cjfet.Ac jrnnnpib (fll^m \>rjirm mducns, dixit : Dominus mcus \cfus Chnflus cum ab Hcrode mitteretur ad Vilatum,in vefle candida illufus csl.

Voflca illis indutus veslibus^admonebaturab Epifcopis , \>t crro - rcs illos,dum liceret/ctraclaret luramento ctiam adwclo . Ipfe vcrb coram his in ea menfa, vbi induebaturjlans ,ad vulgus fefe conucrtit, aJ^ , ■ ' £ ac voce querula & lachrymans }ad turba inquit:En isli Epifcopiper- \ —fuadent achortanturme ad errores illos retraBandum . Ajlevohoc

^j. ^ ' ~ }acere metuo , ne mendacij arguar olimin cojbtctu Deiji crrorum me •>> «,V ^ reum cffefaterer, quorum nunquam cjjcm confcius3 quos nunqua do - cuerim, atque adco ne cum confcicntiam , tum veritatem diuinam of- fendercm, quandoquidem nunquam eos ajfcruerim ,fed perfalfa tc- flimonia mihi obtruduntur inique\ quibus ego contraria & Jcripfi (f. docui.Ad hcec ncanimi tantdc multitudmis,cui hacicnus concionatuj fumpjfenfia veritatc auellerentur}acaliorum quoque,qui \>erbidi uim fidclcs funtjmni^iJrlocdiBo > Epifcopi cum reliquo ccetu in h<ec vcrba prorumpunt : lam tandan pcrfycximus 5 quam pcruicax fit in mxlicu^atquc tcnax in fua hxrcfi. %ts Acmoxi\dcmEpifcopi Huftio ?nandaruntjc menfa dcfccnderet^

nifaeerdotiu7n.Vrincip:baufcrunt ab co cahccm^ dicen- lcdihlc^ qui dcfcrcns confiiumi pacisjnijfli corfiliu cum ludtfis; En aufcrim^ a te calice huc. in quo fanguis lefu Chrfli off ?r-

turin

^'c1uS' ibi adimcntes ei

tes:Oludama

Ioan.HusJ LIBER I ^

turin rcdcmptionem mudi.Tu illc alta uocc cxclamauit Viafiim: Ego \>ero ffc omnc fiducia in Dco mco faluatorc mco fixam habeo, quoddlc caliccm fafutarts a me nunqua auferctgf confido conftantcry quod ipfius pr^fiaioadiiitusjhodic in rcgno eius titc bibiturus ju.tth vcro rcliquo habitu cum cxucrc pcrrexcrunt . Subnidc morc fuo fin- gulis veftibus turpcm cxccrationcm adijcicntes . Hufiio interca rc- ffiondcnte: lllufioncs has a^quifimo ammo pro nomincc^ vcritate lefu Chriftife ferre.

Tandcm Epifcopi multiplici illa facrificantiumveslc ab co abftra - £ld,ad rafum etiam vcrticcm corrumpcnduaccingunt fcfe^fcd de hac re magnum inter cos difidium ortum c(l . quibujdam nouaculaeum- tondere 'volentibus^contra nonnullis jatis cffe ccnfentibvs ,fiforfice duntaxatrafura turbarctur.

Wxc dum agitantury Hufiius ad bnperatorem infoho fcdentetn cc conuerfus yait:Eid inter Epfcopos tftos non benc couemt, mirum fane c < cum omncs a:que crudeles fint3 in ipfa tamen crudelitate non conf :n- qc tirc. Viattandcm faclio ea}qua: proforfiabus contcndcbat , ac ca- c c pillis eius in quatuor partibus adfficcicm crucis fcif isprbcm Mu ra- fum abolcucrunt,his verbis adicclisilam hoc facru Corftantienfe co- cilium,\oancm Hufiiumordinefoccrdotijacmuncre praclaro quo ex- ornatus fuit ,amouct,ea rc dcclarans,qu6dhomincmhunc templu at~ que Ecclefia Dei ab fefc abdicauerit } ac deftitutum fuo pra:fidio,po- tcslati jecuiari tradidcrit.

Vriufquam autem coronam in ludibrium expapyro facla im- pofucrunt capiticiusanter ccctera conuitia dixerunt: Animam tuam deuouemus Diabohs infcrni.lllc vcro tnambus complicatis. cadu fw . '

ffticienSyinquit^Aji cgo c»t commcdo benignifiimo Domino lcfii-Chci^^ir^x bfcjunt. slo.Voslquam autcm coronam cam vidit,dixit:Dominus mcus lcfus Chrislutpro niefmjcro lon^e aft>cr:orcm atque grauiorcm ffiincam coronam innoccs ad infamc gcnus mortis gcftare dignatus cft.qua- proptcr cgonnjer pcccator hanc ynulto kuiorem coronam, quanquam meuludibrtumjibcns nominis ipfius ac veritatis caufa in capitcfcra. Vorro corona bxc erat cx papyrofacta, ad Jfccicm pyanudisfa-^*^ >* ^ « • ftigiata^ cubitah fcmc longitudinc , in ea tres horrcndi ccj&odxmonssjj :J^*tl<»ifffy\

loan.Hus. ACT. MAR.TYRVM,

erdttt dcpicli , cum btc infcriptwne criminis : ifle cfl Hcerefiarchd' Tum Impcratorad Clcmctisfilium hodouicu}dcquo pauloante me- mmmus ^Qermanice inquit: Abi^ acccptu hominctrade hclonbus. llle mox vcfic fua depofita}quatVt Jolent duces exornatus eratyimpe- rium cxcquitur, ac correptum Hufiium carnifiabus in manus dat & hBonbus , ipfcque ad Jupphcium comitatus efleum. Igitur caco- «•* ^ *\ f * j ^ c '?°m temP^° d<^ fupphaum duclus esl , antc cuius conjjicclum fub -y^t x -rS- > . ' ' candcm horam Ubros ipfius tradidcrunt incendioyquo condcmnatione eorum teslarcntur.Vorro Hufiius eofacinorc, prxclarofcilicct, vifo, fubnfit}ac ad rogum profeBus ^tu^am commonebat , ne credcrcnt proptcrcrrores fe exujlum iri, falfo enim accufatum effc , ac teflibus iniquis oppreffumjhoj hbus Jibiinfejhfim is: Quid^quod ha&cnus re- hlius non docuerut,inquit,atque ego jcnfi^cx jacra fcnpturajidquod . \nice femper cupicba m \Turbd autem qutf comTtabatur eumfere ar-

L-V^ /W-<Y^ V^2)y mataerat_. Voflquam autem peruenitdd cum locum, in quo pajflurm -:Vt f^rA++, eratficxopoplite,ac?nanibusoculifque cadumverfus fublatu ,fup- plexprecabatur, recitando quofdam Dauidis Vfaimos , acprccfcrtim ttej n vijj^uinquagcfimum cy tricefimum^I erfum quoque huc: I» manus tuas

^ ^ .«^ . 3 0 . v Domine yCommendo fpiritum meum : \>oce clara cy vuhu hdanfubin- dc repetens yitavtfacile circunslantes audircnt eum.Vorro locus , in quo vrcdus erat,cfl inflarpratifitus tntcr hortos fuburbij Conslati- cnfis, quo itur ad arcem nomine Qotlebcn *in qua Hufiius antca vin- culis detentusfucrat. Accum ita^tiam diSium csl_oraJfetJntcred quidam ex plcbc ho- cc^v^^-V» c*t < mines ilIitcratidixerunt//Nobis noncsl compcrtum3quid hic Hufiius antca docuerit vel concionatus fit , c&terum nunc audimus excoja- crdcloquidy acpias prcces . Alu \>ero optabant illi dan confcjforem. Quida vero fxcerdos equo infidens ,ConJJicud tunica indutus,quce in- tus rubra^ac tenuifiima tcla fuffulta erat , refjondit : Indtgnus csl vt dudiatur, nec ddhibendus csl ci confcjfor.hcercticus cnim cfl.

Ctftcrum dubium noncsl}quin l\ec opprobria ammum Hujfijgrd- uiusptrtcntafcnt,nifiinhactotacaufe aSlioi.e idalte ammoinfixu fniffetfic pro Chnslo pati:vt ipfe teslaturin cpiflolis quas in carccrc fcripfit .Porro inter orandum ycontimclwfa corona illa cccidttde

capite

(

Ioan.Hus.' L I B E R I.

capitc ipfius , quam Hufsius confficatus fubnfit- Quidam vcrb fa~ tcllitcs , quibusanSius crat ,inquiunt:Kes~lituatur rurfum coro- ?ia capiti auSyVt Vna cum Diabohs domims fuis,quos bic coluit ' ex- uratur.

Tum ille iuffu carnificis, o> liclorum ereclus,cla ra voce, ita vt ab circunslante turbafaale , & audiretur intclligcrctur ,fic orabat: Dominc lefu ChrSlc, crudelij simum hoc atque horrendum fu pphci- um,propterfanBum Euangclium tuum ? ac facnverbi pra^dicatione^^\^ . ^jf^ libens hunulitcr pati voloju autem omnibus immicis meis l^nofcex^\ <t^aY«_$u • precor. Alicloribm circunduBus \ omnes hortabatur^ne crede-\\ rent fe vlli errorum cfjc obnoxiunuquos vcl doceret,vel adfereretfed faljb fibi adfcriptos effe^acfalfis tefiihus firmatos.

Tandcm pctijtab cis, vt liccret fibi carceris fui cuslodes alloqui. w\\ba V£r V Quibus vbi ad cum acceffere finquit : Gratias vobis agofratres mei diicc~tifimi,de omnibus bcneficijs,qucc contulislis in me . namfratres rmbichmfsimifuislis , nedum cnflodes mei.hc fcitote , qubd con- s~later credo Saluatori mco, ciuus nomine hocgenus mortis aquo a- mmo Volo pcrferre,ccrtb confifus me hodie cum ipfo fore inj>aradfo. Id vcrb Gcnnamce ad eos locutus cfl.

hlox ipfumadquendamcrafjum ac perforatum afferem mani- bus obuerfisfcx autfcptemfunibus durifiimc alligarunt.Ac primus pro?^imetaIos,dcinde fubgembus, mox jupragenua,pneterca mxta inguvna , fcxtus medium corpus vinaebat , pojlremus fub brachijs. Vorrb ajfcr ille tcrrac intrufus ac infixus slabat.

Scd quofdam tbi aslantes malc habcbat, qubd conslitutus effe fa- cie adoricntcm vcrfa. iubcntigitury vt occajam vcrjus vultu obucr- terctur,ejfe enimhtfrcticumjdquodslatimfacrimcsl . Adlxecip- fius ccruix alhgata crathuic ajfeii atra quaaam catcna , ac fuligine obduela , qmppe ex qua fortc_quij}iam antca ahcnum appen- dcrat . quxm vbi Hufsua capite paulum n ficxo viditin bxc ver- prorupit, Djniinus lcfus Cbnttus ille redcmptormcus acfahator charijsimus , longe crudeliore ac duriore catcna proptcr mc vin- ttuscrat, cur igiturego mifcr erifoefanr, proptcr ipjius nomcn fa- crojai&um hac fuli^inoja conftnngi l Vorrb ipfius pedibus

fomPItts ACT. MARTYRVM,

(ocreatis etiamnum, &vno copede cinclis) duos lignorufafccs fup~ pofucrunt.Hic cum quendam ruslicuniconj^iceret ligna adferentem, dSi 1 mUS blandc fubnfet , atcjue hcec verba D. Hieronymi clare protulit : San- Lutherus. £^ fimplicitas.Taridcmjn^yndique Hufeium ceruicetenus , miHis firamjAis^vr^uwf^srunt.

Er pruifquam Hgna incenfa effeyjt3accefeitad eum ciuitatum lmpe- rialium quidam,qucm \ulgo Marfchalcum vocant^na cum Clemetis filio,Hufimm exhortando,vt feruada fux vita cauja} adhuc dogma- ta fua & concioncs rctraclarct & abiuraret.

Tum ille Cddumfujficiens^alta voce refyodit: Deum tcfloryea qui- bus mc perfalfbs tejlcs infimulant jumquam me nec docuiffe,necfcn pfiffefcd conciones noftras ydojrmata& fcripta, denique omnia opera co animo inflituimus\~acad eum fcopu direximus, qub mortalcs a ty- rannide peccati eriperemus.Quaproptcr veritate eam} quam docuiy fcripfij&vulgauijecre diuina, ac doftoribus fanclis frmatam3 hodie \<etus hocmortis pignore objignarc vo/o. Quo audito3 Ludouicus cu Collega fuomanibus complojislab eo difcedunt.

Accarmfices ftatimpyram accendunt \Hufius vero prnealta yoce cxclamauitfemel atque iteru:Chrifte fili Dci viui3miferere tncuTcr- , . . tio canentcm: Q ui natus cs ex Viwine, Ventus repente. obortus. fla - ma eum prcejocamt .atquc ita coticuit.Ac intereatam aiu nutabat ca- pite,ac ora mouebat}dum quijjiam Dominicamorationcm bisauttcr repetcndo abfoluere pojfet. Deinde ita tacitus intra fe orans , emifit fjmtum.

Vorroybifafces lignorum ambuflicccidiffent,accorpus ipfeusad ajfercm catena Hgatum hxreret , tortores id cum afjcre in igncm in- trufcruntfuslibus.ac tum circunxurrcntcsjigna aggerebaty cadauer Vrcntes. ibi vidcas carmficum exqufitdm fmgula mcmbra crudelita- . tcm. Nam proh dolorjpfius ofict fuslibus com minuentcs tundebant, f qub citius igne abfumercntur. Deindc capur jn uentwn palo dijfecue- rwic.Vorrb corin intcslinis repertum, ac \crui lignco acuminatoque mfixuniintercomburcdumfuslibm udcbm. Intcrca camifcx qui • .dam vcstcm Hufltj tcncbat 3 Ludouicus autem femulatquc cognouit ,ejfe tumcaWTujSf 3 iujiit eam ac cingulum , dcmque quicquidipfeus

cft

Ioan.Hus: . L I B E R I. 17

ejfet inijccrc in igncm, dicensj Bohcmi enim id viccjacramcnti ha^\\ Vu <$Lc$ <x bcrent ac cotcJentfXcindc carmfia pollicitus cfl iacluramhanccom- \«- <*sV~<4: V~-u4 penjaturum ejfe. Veslremb ommaigncin ancrcmconcremata , cum ^^4;^ ^VWes lr$J puhicrc ac terra altius cffojfa in bigas impofucrc , dcinde in Khcnum ^ ^ "* tc ^m^^J*5 prceterlabcntcm dificccrunt , quo ipfiusnomen prorfus apud fideles 0 ^ H t" 0 f cxtingucjC£22t , «e ve/ tenuifiimus puluis in terra fupcrcjjct cius viri: cuiustamcn memoria neque igne,neque aqua,ncque vllogcnere fup- pliaj ex ammispiorum vnquam potcrit aboleri.

HabcSjChriftimc Le&or.hiftoriam confcfsionis Srmortis Ioanis Hufsii noftra memoria pro- tomirtyrisnn qua nc ijuid fictum aut emcntitum crcdas, axniiPr,\( teftw cauit in hanc ientenmnu

Hcec fao admodum tenuitcra me perfcripta ejfe,de loannis Hus, WUrtyris fanftifiimi laboribus , cum qmbus illi Herculci nullo modo funt comparandi. Hcrcules enim dlc vctuspauca quadam monslra confcatihic verb noslcr Hercules , fortifiimo animo omniu monslro- rum (j3 immanfiimarum bcsliarum matremjnundum ipfum fupera- uit. Digna crat res alio quodamgcnere oratioms magis elcganti.Lgo veroycum pra^slare ahud non poJfem,vcntatc ipfa volui,ca qu# com- plexusfum,pijs animis commendare.Neguc enim ab ahjs accepi^fed^^^^^^my^Jt ipfe his omnibus interfui , atque ita vtpotui,litcris mandaui,vt Jan- ^y-'1 y, ■ ' • Bifiimi vin & cgrcgij vcritatis Euangehca, Dobloris mcmoria,qua- \\ Ucunquc hoc mco officio conferuarcm. -

EX MVLTIS EPISTOLIS QVAS IOAN-

KES UVS SCEJTT^S BJE L I Of I T , S E- legimus has /ecjuentes, plenaspietatis,confolationum &: propheticifpiritus-

EPISTOLAM SEQVENTEM RELIQVIT B O-

hemis Ioannes Hus.dum ei ad concilium proricifcendum effet,in vul- gdri Bohcmico icriptam.Ea fuit vane verfa Latine ab aduerfariis,fci- licct vt damnum daret Hufsio,in concilio.

|IDELES^ ddccli fratresfcitU qubdlongo iamtem- Epiftofa bo ' porcbonafidc vos injhtui,doces vos vcrbumdommiDci, pu™5 * ■ -:s alienas a fidc Chrifii, non doBrinamfalfam.nam

non re

ego fcmpcrq,uefi.(i,quxro^quatram quoad Vixero,vcfiram falute. Cohfiitucram qmdcm vobis loqui vcrbum Dei, antequm migrarcm

Ioan.Hus. ACT. MARTYRVM,

ad concilium Corftaniienfe: deinde confutare falfa teflimonia tcftes falfos ,quibm teftimomjs atque teflibm volunt meperducere ad fuppljcium : fed tcmporis inopia mhil talc pcnmttcre mihi videba- tur. quod tamen pbfl faciam . Vroinde vos qui hcec dcmc fcitis, nolite p crederc ,no\itc juff>icari,me ob vllamfalfam doclrinam indignis modis traclandum effeMancte inveritatefidentcs mifcricordicc Dci,quam veritatem deditvobis Dcm,<& cognofcendam (fdefcndendamper mefidum concionatorem veftrum.Etcauetefaljbs concionatores.Ego proficifcar nunc cum litens publica fidei, a Kege mihi datis,ad muU tos & maximos inimicos meos , id quod luce clarius apparebitdum hoftiliteraftantes aduerfum me faljumteftimonium daturifunt . Vor- rb,in ipfo concilw plureserunt inimici mei,quam fuerunt aducrfus Saluatorcm noftrumprimum ex Epifcopis ry magiftris jdcinde etiam ex Vrincipibm huius jeculi,(f ex Vhanfieis .V erum ego coufido Deo faluatori meo omnipotenti,qubdproptcrjuam promifjioncm&pro- pterveftram ardentem orationem,daturm fit mihiprudcntiam &o? eruditumjta vt eis refifterc valea.Praterea etiam Spiritu fanclufuu, \t poffim perdurare in eim veritate } adeb vf nullce inferorum porta ■ . ... «4 qucant me ab ca auellcre.ltem dabit,vt pofjim effe contemptore ani- — mo aduerfm tentatioyies ^carcerem^ filpp^cium dir<c mortis. Que- admodum videmus Chriftum ipfum paffum effe propter ddeclos fuosy nimirum relinquens nobis exemplum , vtpropter ipfum noftramque falutcm patienter omnia fujfcramm,ipfe enim cft Dem,nos creatura eimiipfe Dominm , nos ferui eim, ipfe vniuerfi mundi Dominm,(f nos homunculi infirmi eim,ipfe nulla re cgcnsjios egctes:ipfe pajjm, cur (f nos non pateremurlpr^fertim quum noftra pafjio fit purgatio peccatorum ? Profcclb impofjibilc eslvt pcreat ,quicunque ineum credidcrit,(f permanferit in eim veritate . Vroindc dilcSli, oratc in- sfanterfi modb fit ad cim gloriam,vt dct mihi ffiiritum,qui cfficiat, Vf confiftam in eim vcritate, (f liberet me ab omm imquitate. Vorrb fi mca mors illuslratura esl eimgloriam , accclcret eam , atquc det gratiamyt aquo ammojjoc quicquid cH mali,pcrfcrre qucam. Si ve rb faluti mc<c magis commodnmfrent^t ad vos reucrtar, hoc roga- bwm Deum^vtad concilium profeBm^reucrtarfineiniquitateJooc

cs~l

Ioan.Hus." LIBER I. 2.8

cfl,ncquidimminuam dc Euangelij lcfu Chrisli veritatc,adco \t va- lcamus eius vcritatempuriusfubinde agnofccre, £F Aniichrisli do- clrinam cxtirparc,noflrtfiquefratribus bonum exemplu , quod honc- slc tmitcntur ,rcltnqucre . lamfiorte Vragcc mc porro non Vtfiuri eflis. Si autcm ommpotcns Dcus,pro fua voluntate dtgnabitur me rcddere vobis,ammo co hilanorc tn lcgc Dci proficicmus:maximc vero quu in cetcrnagloria congregatifiuertmus.Deus eflmifcricors & ius\ws, datpaccm fuis hic £f posl tnortcm.Cuslodiat vos,qut purgdutt nos oues fuas Janclo fiuo atque pretiofio fiangutne, quifanguis esl fit- Iutis noflrcc tcslis <eternus:& largiatur vobis,vt pofijitis implerc cius Voluntatcm,(f cum cifiatififeccritis,vt paccm habeatis ^glortanicc- tcrnam,pcr Dominum noslruvt lcfium Chrtslum, qui csl Dcus per~ petuus,& homo vcrus, natus cx Maria virginc . Cuieslglon a critin perpctuum,cu?nomnibus qut pcrmanfcrint in ciusveritatc.

ALIA AD POPVLVM SCRIPTA EPISTOLA, e viilgan vcifa.

$0$ H A R I S S I M \,rogo vos qui iuxta legem Dciinccditis,nc §MMab'.jaatis curam falutis animaium vcslrarumycum verbum Dci audicntes intclligatis ,nc pf ?udoapostoh vo; deciptant,qui hommum pcccatanon rcprchcnduntfcdclcuant . Vrefbyterisblandiuntur,p6^ puhpccCatanon oflc)tdut,fcipfosmagmfaciunt,fua opcra prccdicant, ij vtrtutcm fiuam minfice cxtollunt, fcd Chnflum dominum in humi- litatc ,inopta,cruce , & multifiarijs afflicltombus imttari non dignan- tur.Dc quibus pradixit clcmcnttfijimus Saluator, inquiens, Surgcnt pfeudochrtsli & pfieudoprophctcz , multofique fcduccnt. Etcum dile- tlos fiuos prcemoncns,att,Cauctc vobis a pfieudoprophctis ,qui vcniut ad vos in vcflttu outumficd intrtnficcus fiunt lupi rapaccs: afirnclibus ipfioru agnofcctis cos.Etquidcvalde opus cH Chnslifidclib9 ,vt dili getcrfibi caucatac profftciat . navt Saluator tpfie diat,Etiaclccli,fi ficri poffctan errore tnducentur.Vroindc ddcBifjimi vtgtlate, ne dia- bolitnjidijs circunuCmamim.Eo autcm circunffccltorcs vos effie opor- tet, quo magis vobts Antichrislus negottumfiaccffiit . ludiaucxtre- mum prope esl,mors abfiorbet multo^.at clctlis Dctfilus appropin- quat rcguu Dci,quia pro illis tradidit corpus fiuuni Nc timcatis mor-

Ioau.Hus. ACT. MARTYRVM,

tcm,diiigitc vos inuiccm,perfcuerate in intelligcntia boncc \oluntatis Dei,fine intermiffionc,dies mdicij tembilis (yhorrendus fempervo bis oboculos verfctur,nc pcccctis: deindevitcc<£ternce gaudium,ad quod vobis cmtcndum esl.Vnctcrca paffio Saluatoris nosln,vt cum ipfo (fpro ipfolibcntcr,quicquidfit,feratis. Namfullws afflitlio- nes & cruccm animo reputabitis, nihil vobisgrauc acadct,<& hben- tcr locum dabitis tnbulatiombus.malcdiclis, conuicijs, vcrbcnbus & \inculis,vt fi res poslulct, vitam pro fanclifjima ipfius vcntate im- pcndere non dubitctis Scitote chanfimi^Antichrislum in vos irrita- tum,varias excogitare pcrfccutionesimultis autcm nc pilo quide no- cuit ,qucmadmodum mco cxcmplo docerepoffum,quantumuis vche- mctcr mihi ftt infcnfus. Quapropter Vos omnes rogo,vt precibus ue- flris apud Dcum pro me intercedatis ,quo mihi intelligcntiam, tole- rantiam,patientiam& conslantiam, ne vnquam a diuina eius veri- tate dcfcifcamfuppcditetMlc me tam Conslantiam perduxit. hi toto autcm itmcre aperte & mamfesle ,vt Dcifcruum decet, nomc meum profcffus fum,nullibi occultus egvfed non alio ioco peslilentiores ac mamfcfliores hofles offendi,quos nec ibi habuiffem,mfl Bohcmici no - nulli imposlorcs,ob beneficia accepta,& 'auantia capti,oslcntantes, pcrfuafiffentmc populum a ccrta via feduccre. Sedboname ff>cs ha- betforevtpermifericordiam Saluatorisnoslri,&veslrds oratio- ncs,in irrefragabili Dei vcritatevfque ad cxtrcmum ffintum for- titer perdurcm. Magisler loannes Wus feruus Dei in ffe.

A&afunt hxcanno DominiM.CCCC.XV.Conftantia: in carccreapud Minores.

HANC EPISTOL A M SCRIPSIT IOANNESHVS

propria manu Conftantia?,in carcere, ad commonefaciendum 8c con- iblandum Regem atque regnum Bohemi£,ne deferant veram do&ri- nam Euangelii.

]• piftoia j Agififcr loannes Wufiiusjn ffe fcruus Dci,omnesfidcIes Bo-

Eoruaona mMbcmos,qui ddigunt Dcum,optatin gratia Dci cffc mori,ta- dcmquc pcmenire ad vitanictternam,Amen.

Qui prxcflis alijs,diuitefquc paupcrcsin Deo dilecli&fidc- les}oifccro vos moneo,vt Dco okcmperctis jVerbum eius magni-

Jicetis,

Ioan.Hus. LIBER I. 19

ficctis^ libcnteraudicndo, re ipfa pncfictis.Obfccroyt adkercatis Vcritati Dei,quam ex lcge eius & fermonibus SanBorum fcripfi concionatus fum. Obfccro etiam , fi quiffiiam ,fiuc in publicis concio- jfibusjfiue in colloquutiombus priudtis , aliquidame audiucrit ] aut jcnptum lcgerit^quodfncontra vcritatem Deijie idfccjuatur. quan- uam nibihnquam huiufmodi mc vclloquutu effc , vclfcripfijjc mi- i conjcius fum. Obfccro pnetcrca,fi quis lcuitatcmfiuc in fcrmone meofiue in moribus aliquando ammaducrtcritjie illam imitctur,fcd oret pro me Dcu,vt id peccatmm lcuitatis mihi condonct.Obfccro^t faccrdotcs bonorum morii ametis ,prxfcratis alijs & honorctis, prcc- cipue cos q:a in vo&o Det dcfudant . Obfecro , vt caucatis Vobis a fraudukntis homirubm , m.iximeque a facerdotibus impijs,de quibus Saluatordicit,quod fint in veftitu ouiumjintrinfccus aute lupi rapa- ccs.Obfccro dcmiuosyvt fuos fubditos paupcres traBet humaniterjre gantquc infle.Obfecro ciuesjtt in fuogcnere vit£,cu confietia bona vcrjcntur. Obfccro opifices,vtfua artificia ddigcnter cxerceant, \>t cis cum timorc Dei vtantur.Obfecro feruos,ut juis heris fideliter fer- uiant.Obfccro magiftros.vt ipfi honcfte viuetes, difcipulos fuos benc ey bona fidc inflituant, doceantquceos , pmnlimvt Deum wncredi' fcant, deinde propter gloriam Dei gff vtditatem reru publicarupro- prumquc falutem: non autcm proptcr auantiam hums mundiho* norcsan honeslas difciplinas Incumbant.Obfecrofludtofos fchoU pu blicce, & omnes alws fcholaslicos , vt in honcftis rcbus omnibus ob- tempercnt fuis magiftris ,eofque imitentur,vtque cum magna ddige- iia sludcant.quo vtdes ejjepofiintadgloriam Dei illuslrandam } & ad falutcmtum fuamju aliorum hominum . Obfecro vos fimul omnes, Vtgcncrofis dominis}domino Bohujlao "Dubcnfiydomino loam Chlu- . mcnfifiomino Hcnrico Vlumlouio,dominoVylemo Xagecio y domino Nicolao,ey alijs dominis Bohemis,Morauis & Voloms,gratias aga- tis,\>tque vobis omnibusgrata fit eoru fedulitas ipropterea quod ta- quam jlrenui dcfenfores Dei veritatisyoppofuerunt fe ficpius toti ilii concdiOypro libcrationc mea ommbus virtbus cu eo cotcndcntcs^pra?- fertxm D.wcnccjlaus Dubenfis & loancs Chlumcfis.lllis^qu^cuquc referent ,fidcm habctc. dli nanquc crant in concdio, quum reffiondc -

E.

Ioan.Hus. ACT. MARTYRVM,

hamftrphtres dies.iili fciunt,qui Bohcmi , ey quam multa indi- gna aducrfumme protulerint: quopaBocongregatioillacontra mc Voafcrabatur.Ego autem , Vf daba rcfjjonfa ad omnia de quibus in* tcrrogabar. Obfccrovos ctiam y WproregeRomanorum C7" vcHr# ciufqucvxorcRegina veflray Deum oretis y\tmifericors Dcuscum illis & vobifcum mancatnuncy<& deindeinvitaaternay Amen. Ante mor- Hanc epiflolam fcripfi vobis ex carcere O1 in vinculis^cxpchlans piit XC kn~ f°fln^ic huius diei.qua fcripta efly concilu' fententiam de morte mca^ habenfque plenam fiduciam in Deo^qubd nqn dcfcret mcjieque finct me veritatcm fuam abnegare, crrores , quos contra mefalfi tcfies malitiofecommentifuntyreuocare. Quam clcmenterdominusDcus mccum agaty mecumque fit in mirabilibus tentatiombus, cognofctis, cum ingaudwfutunfeculi,auxilio Chrifti Vna conueniemus. De ma- De Hiero- mj}ro Hicronymo. dileblo focio meo , nonaliud audio , quam quod in

nymoPra- 6^ , j . j J a J J *

gc nii . yinculis duris detineatur \expectans mortemyquemadmodum ego, idquepropterfidcmyquamgnauiterBohcmis oHendcbat.Bohemi ve rb crudelifimi fioslri hoslesy tradidcrunt nos inaliorum hofliupote- flate & vincula.obfecro vtpro illis Deuoretis. Adhwc obfccro \>osy B«hlcm1" Pr<£clPuc Vragefesy\>t templu Bctblcmittcu ametis ydetxfque operamy ticum tem- quadiu Dcus concefferitjVtin eo verbu Dei concionetur.Vropterillu

plum pro- * . , a • Cl 11 1

pter conci- emm iocum Jatanas iratus est , contra illumparocbos canom- qu" IrTeo cos concitauit y ammaducrtens qubdtn eo regnum fuum infirmaretur. ficbant. Spero m Deum y qubd illam <zdem facram jcruabit y quandiu Vo/cf, facietquc in ea profeclu \erbi fui maiorem peralios , quamfecit per me imbscillcm.Obfecro etia^t Vos mutub dihgatisy(? nemine prohi- betes a vcritatc Deiy curetis ne probi vi opprimantur.Data die Lu- n<tynoclu ante Vitiyperbonum & fidum Qermanum.

Hac Epiftola oftendit fuis, curDeus non patiaturperirefuos, arFerens varia exifmpla.

Epiftola co ^J^jE^f \obifcum. Mult<e caufieychanfimiin Dco dilcBi amici 5 in pk'n2°niS We?ckCdm opimoncm me dddwk.eruntfrthterdsjjuas proximc ad \>os dediypoflrcmas cfje putarcmproptcrviftar.tcmmovhm. Nunc autc cogmtacius dilationc \flaccns loco otictlationis 3 qi*6d licct nuhivo-

bifcum

Ioan.Hus. LlBER l 30

bifcum pcr litcras colloquiatcrum vobis fcnbo s Vtfic ftltem mca cr- ga^os oflcndant gratitudincm . Quod autcm ad mortcm attinct, Dcus nouit cur diffcrat mcam , £f mci chanfimifratris magifln Wicrofiymijqucm fpero janSle (f fineculpa moriturunr.fcwque nuc ctiam magisflrenuc eum agerc pati , quam mc miferum pcccato- re.Concefiitnobis Deuslonvum tcmpus ,vf mclius peccata noslra CurDc»dif

t . . J . , ° 1 ~ . J . . . ferat morte

noois m mcmoriam rcduceremus , agercmusjortiori animo pcem - corum qui tentiam. Concefit nobis tempus ,\>tlonga (fmagnatcntatiodcle- th!cntur.C~ ret grauia peccata , & adferct confolationcm . Concefit nobis tcm - pus} in quo rccoleremus noflri regis , domini noftn lefu Cbris^ii mi- fericordis borrcnda opprobria } & penfltaremus crudclcmmortem, sicque cequiori animo mala perferremus:p)\ttcrea,\tinmcmoriate- neremus, non dari immediate gaudia Vitafutur^poSl gaudia huius mundi :fed qubd per multas tribulationes Sancli intrauerunt in rc- gnum calefle.Quidam cnimeorum funtfruf\atimconcifi} quidam te- rcbrati.alu' coSli}nonnulli ajfati, altj viuiexcoriati , \iui terra obrutu menuMaT lapidatifruci affixi.triti intermolarcs lapides , huc atque illuc traclt tyrum- vfque adnecean aquis fubmerfi«<ofnbusl:iJaqueo fuffncati^ frusla- ttm dccerptijQ3 ante mortem probris ajfecli, macerati in carceribus_ V \inadis : & quis potesl omnia omniu SanTtorum tormeta ac fup^ pliciadcfcribcre , qutffubvetcrirfnouo Teslamento proptcrve- ritatcm Dcipcrtulcrunt , prwcipue\qui facerdotum malitiam expro- brauerunt3 & contra illamfunt concionatibnirumque eritfi quis e- tiam nunc impune feret , fortiter refiflendo pcruerfitati , pr&fertim facerdotum, qua non patitur reprebenfwnem . Btgaudeo } qubd iam mcos hbros coaclifur.t lcgcre^ in quibus malitia eorum vtcunque de- picla csl. Scioque qubd t os pcrlegerunt accuratius, quam facrum E~ uangelium^olentes imicnirc errores . O pifiime Chriflc }trahenos Huf.ii. dcbdes posl teida Spiritum promptum^cor impauidunhfidem certam^ fpcmfirmam, chanutem perfctlam 5 \tpro tc exponamus paticn- tifiime cumgaudio vitam noflram^kmen . Scriptum in carccrc. loanncs Hus infjpeferu us leju Chnsli.

ConfirnUt fuos hac epiftola,ne terreantur propterea qu6d cius Ubios jcni adendps iudicaucrit conciiiuni.

E.

Ioan.Hus. ACT. MARTYRVM,

hsc^pro ^^^Pnc"^°s Vos ffi dwx.i,charifiimi,nc paueatis , neue terreami- pheti cu m , eo quod aduerfarij hbros meos coburendos decreuerint. Si-

Hufsiifpiri . ' 1 , • . 1 m •

ta demon - tis. mcmorcs , quomodo Hieremia Vropbeta concioncs combujjerint lfrachta:non tamen quodineis prophetatum erat ,euitauerint. poft combuftioncm cnimillarum,pracepit Dews eandem prophetiamjma auBiorem confcribere.quod eyfaclumeft.Nam Hieremiasin caroe- Scrauai- ?c fcdcns, diclabat,& Baruch,qui ei erata manibus ,exapicbat. Hoc poftSbu- foiptumeftaut XXXV.autXL. Cd^iteyifionisHicremia.Scriptu ftionem . cj\ etldnl in ffafe Machabaorum % quod cxurcbant lcgcm D ci impij, cos,qui eam habuerant ,truddabant.

Voft deinde fub nouo Teftamento, SanBos comburebant , cum li- bris Diuinalegis. Cardinales condemnauerunt,^ 'igni tradidcrunt quofda libros fancli Grcgorij,^ omnestradidififetjnfi a Dcoper Pe trum,Grcgorij miniflrum,effentdefenfi. SanBum Chryfoftomum, li- cct duo concilia faccrdotum harcticum pronuntiaucrintjamen mife- ricros Dcm corum mcndacium,poftmortemillius aurei orisfccitmd- mfeftum. Hac habentes pra oculis , cauete ne pra timore meos libros non legdtis,& tradatis cos aducrfarijs ad comburcndum. Mcmcntotc BUtth. 1 4 . dicli Saluatoris clemetis,quo nos pramunitos effe voJuit.Erit, inquit, ante dicm iudicij tribulatio magna, qualis nonfuit ab initio mundi^ad hoc \fque tempusjicqhe fictutd vt in er/orem inducdnturji ficri pofi fit,ctiam eletli Dei. fedproptcrhos ,dccurtabutur dics ilh . Horume- mores,charifiimi,fitis impertcrnti. Confido enim in Deo,quod fchola illa Antichrisli vos rcformidabit finctquc cfje quietos. Neque conci- lium Conslanticnfe ad Bohemia profiafcetur.xiam puto muitos cx il- lis,qui in eo funt,prius morituros ejfe , quam a vobis libtos mcos tx- torjcrint. Etex concilio pcrpartcs mundi, huc atquc illuc morc ciconiarum difyergentur , cognojcentque aducnicntc hyeme 5 quod c- gerunt in aftate.Confedcratc quod juum caput Vapa , proptcr qua- Japxelo- damhorrenda fcclera,dignummarte mdicauerunt . Agitedum ,rc- £U' fjondctc adhac pradicatores , qui concionanuui quou Papa fitdeus tcrrcftris^quodpofiitfacra diucndcrc , W dkunt turiffieriti yquod fit caput totius Ecchfia fiancla,eam optimc admimftraudo:quod fit cor Ecclefia,cam Viuificarido fjintuautcr : quodfitfons ex quo pro-

manat

Ioan.Hus. L I B E R I. 31

manat omnis \irtus bomtas: quod fit fol Ecclcfhc fancl\c:quodfit rcfugiumtutifimum , ad quodqucmhbct Cbnflianum confugcrco- portcat . E» caput illud wn gladio amputatum , tam dcus tcrrc - J^aTcon Hw \inclus , lam eius pcccata palam dcclarata , lamfons illc dcmi»tio- fi:catus,fol obfcuratws , cor cxtraclum abicBumquc , nc quifei- am ad illud rcfugat. Concihum caput illud huius ctiam fcclcris con- damhtuit^uod indulgentias, epifcopatus, & id gcnus alia diucnde- bat. Scdilli eum condcmnaueruntiudicio , quorummuhi ab co cm- ptorcs taliumrerum extiterant^ viafiimahjs cas \cndcndo} tuer- caturamcxercuerunt. kderatibi loannes cpifcopws Litomyfltus, qui bis cpif opatum Pragcnfcm emcre conabatur.fcd ahj eum anteucrtc- runt. O homines pcrditos l curprius trabcm cx oculo fuo non eiccc- runtyCum ius corum dkat^Quifquis dignitatem ahquam argcnto corr fccutus fucrit yea priucturlV cnditor igitur & cmptor,qiuquc inter- poncbat fc ilh contraSiui,palam eslote codemnati. Sicfanftus Vetrm condemnauit (j1 fccit anatbcma Simonem , \olcntcm cmcre virtutcm Spintus fancli.Hi vcnditorem anathcmafecerunt, O*condemnaue-

' runt , ipfi autcm emptorcs & huius contraclus affcnforcs funt fine pcriculo.Quid3quod domifucemercatum hunc excrcent?.Conflantice cnim esl \>nus Epifcopus,qui cmit& altcrqui vendidit. Vapa autc, qui approbauitfacluniyOb "vtroque munera accepit- ita fit, Vf fcitis,c- tiam in Bobcmia.Vtinam dixijfct Deus in concilio illo,Qui ex vdhis eflfinepcccatOyisfcrat flejitentiamaduerfus Vapam loanncm.procul dubio,alius pos~l aliu exiuijfet.Cur ante hunc iflius cafumygcnua an-

\ te eum flcElcbant^cius pedcs ofculabanturfanclifiimumque nomina- bant,cum vidercnthxreticum effe yhomiadam effe , pcrditum pccca~ torem cffe,qu<e omnia de co tam pa\anifecerunt\ Cur Cardinales in Vapameumclegerunt,cumfarcnt ipfum occidiffc patrcmfanclifii- mumlCur permiferunt ci in facris ncgotiari tum , cum iam Vapa: of- ficium fuHinebat*. nam ideo ei a confiltjs funt , vtcum rccla moneant. dnnon & ipfi hofum criminum ceque rei funtac ille *. Quandoquidc hxc nonnulla Vitia in eofercbant, quoruda autc participcs erat: cur pnufquaConslatia profugerat,nemo quicqua aufus csl ci obijcerc, fcdomnes vf fanclifiimum patrcm metucbatlCum aute fcculans po-

E. nj.

loan.Hus. ACT. MARTYRVM,

tcslas^ficpcrmittcntc aut voknte Deo,eum eomprehcndijfctjupri- mmn conf^iraueruritjne vllo modo a mortclibcraretur.la ccrte mali- tia,abominatio, ey turpitudo Antichnsli rcuchta c H in Vapa , ejf in alijs huius cocilij. lam fidcles fcrui Deipojfunt intclligcre,verba qmd fibi velint Saluatoris ^qia dicit, Cum vidcritis abominationc dcfolatio tio cjuid fit. nis,qu<£ dicla csl a Damclc,eyc.qut potcfl capcrc capiatjcrte abomi- natio maxbna csl: fupcrbia > auantia ,fimoma,in loco dcfcrtojooc cs}, dignitate,qua es~i dcfcrta a bonitate,ab humiliatatc , cj' alijs virtutib9, \>t nikclare Videmus in illis,qui coslitutifuntin aliquo magiftratu & dignitate. O quamgratum cjjctfi pcrtcmpus Itccrctmihi improbita- tes nuc cognitas patefaccre^t fidclcs fcrui Dcipofjhit cas cauerelScd ih£idc ff:r° 111 Dcu.,quod mittct posl mc magis fircnuos^ nuc funt^qui me- bjjr* ' 1 ^m ptitfzwrt watitia A ntichrisli, ej cxponcn t animas fuas ad mor tcmgroptcr \critate dumim nosln lcfu Chrisli}qui ey vobis & miti daturus eslgaudium vjfte aJtcrna: Scripta cpftola in die fancli loanis Baptisla? in carccrc , in com pcdidus,in illa mcditatione,qitod Janclus loanncs in vinculis carccris dccollatus fitproptcr verbum Dei.

Recenfet tcrriculamcntafomniorum , quibus varic aricttus eft,eiiamli euentus .a , , probaueritomniafomnia verafutlf».

Epiltola y^^j-af^ • / rr ri • • i i- r

pkna ccn- §E§$Ominus vobijcum. conjilium Domim diligo Jupcr aurum rj to - fo johii. '^^^pdj\um^n^ej^ero^emijencon{ia \ej*u Chrfii^quoddabitmihi

ffiritum fuum,adslandumm veritate.Orctis Dominuminam fjnritus promptus csl, caro autcm infirma. Dominus omnipotens fit mcrccs a - terna dominorum meoru , qui conftanterfirmiter ey fidchter Jlantpro iuftitia^quibus dabitdominus Dcus in regno Bohcmix cognojcerc vc- ritatcm,quam,vtjequantur-, neceffe eft eos rcdire in Bohc?mamposl~ poncndo vanamgloriam, e$ fequendoregcm , non mortale , miferumy inteii • c fi^ ^cgem glonttfui dat \itam xternam. O quamgratafuit manus htftoriam. porrccliodominiloannis! quinon eslverccundatus mihimiferoma- oa a cm niipomgere,tam abiecloharctico & infcrrato 5 quafi ab omnibus rum. ad clr mclamato. lamforte non multa loquar vibifcum:idcofa\utctis tcmpore TJmuU 1U0 vidcbitis omncs fidcles Bohcmos.

conciito, Valctz vcnit ad me in carccrcm, cius falutatio in maxima mca in-

porrcxit ci r . r ■ ci m - V J r ■ 1

maaum. prmitate ,juit ista coram commijjarifs , Quocl non jurrcxit pcriculo- loftorhavrcticm a natiuitate Clmsli, quam widcjfey ego.ltcm dixit,

qubd

Ioan.Htis. LIBER I.

qubd omnes qui meum fcrmoncm vifitaucrunt , funt infccti isla Lc- rcff.Subslantia panismaterialis rcmanctin Sacramcnto altaris. Cui dixi^ O Magiflcr, qttam grauitermcfalutafli^ quamgrauiterpcc- cas l Eccc ?nortar,vclfortc comburcndo comburar, quidcrgo muncris dabiturtibi in Bohemia ? \fludforte no dcbuifcribcrc}nc videar ipfum male odijfe. Scperbabui in corde meo^ Nohte cofidcrc in Vrincipibusy (^cC iterum^MalediBus bomo^ui confiditin bominc & pomt car- ncm brachium fuum.

Sctdtis pro certo}qubdmagnam pugnambahui cumfomnijs ,ne ad JomlS" ipfa cxclamarem.Nam euafionem Vdpx antca fonmiaucram . & posl narrationcm dominus loanncs flatim in noBc dixity Vobis Papa rcdi- bit. Deinde ctiam captiuttatem magishi Hicronjmijicet no informa. Omncs carceraiioncs qub ducar, ej qualiter patuerunt , licctnon in forma.Scrpcntcs multifepius apparuerunt&abetes capita etia in cau da,fcd nuilus potuttmc mordere : & multa alia. ]fla fcribo , non quod mc ccfltmcm Vrophetam}autme extollam,fd addicendum Vobis}qubd babui tcntatiohcs in corpore cy in mcnte , & maximum timorcm } ne tranfgrcdcrcr mandatudomini lefu Cbnflt. lam recogito verbum ma- pragenSU gislrt Hierony?m}q:ti dixit, Si vcnero ad concilium , xslimo qubdnon ^P10' reuertar. Ad mceti.wi dixitquidam bonus fartor } Andreas Volonus, valediccndo mihi.Dcus fit tccwmvix cmm,ficut mihi vidctur, redibis pSonTin- incolumts, charifime & conslantifimein veritatc dominc loanes : det fSio* " ttbiKcXyVO Hungaric€,fcdca:leslis,omniabona,protua fidelt £f dili- genti,quam a te didici,doclrina.

O janftc Dcus, quam latc potentiamey crudclitatcm extcndit Antichnflus ! Scd fpcro qubd abbrcttiabitur potcntia fua, q-' amplius ProPIlCta dcnudabituriniquitas etus infidelipopulo.Deus ommpotcs confirma- bit corda fuorum fidclium,quos elcgit ante mudi conflituttoncm,vt ac- cipiant nnmara flibilcm ploriae coronam. Et furat quantum vclit Ar<1or rP»-

a 1 n f 7 • i n ■ n ritus.

Amchrijtus ,tamcnnon praiualebit contra Chnjtum } quiiilumtn- tcrficict fj)irituorisfui,vtait Aposlolus , {ftunc hbcrabiturcrca- turaafcnutute corruptionis ,in hbcrtatcm gloricc filiorum Df/5 ait AposlAus,(ubdcns 3 Nofipfi tntra nos gemmm, adoptioncm filiorum Deicxpeclantes/cdcmptioncm corporis noslri. Valde mc confolatur

E. tiiif.

Ioan.Hus," ACT. MARTYRVM,

illud verbum %du<ftons noslrifieati eritis cum vos oderint homincs cy cum fcparaucrwtvoSjO' exprobrauerintjj' eiecerint nomen ve- flrum tanquam malu,proptcr Filium hominis. Gaudete exultatc: ccce cnim mcrces veftra cH multa in c<elis. loanes Hw in fyefcruus lefu Chnfti : a cuius ft>e nunquam potuitmc diabolus feparare , nec fcparabit etiamfi fim in vinculis & carcere, slas in prccfentis vit<e li - tore}expcBansmcraftino dirammorte qux vtjferopurgabitmea peccata pcr Chnflum filium Dei viui,Amen.

Hieronymus de Pra^a.

^Vemadmodu ratio Vit<e ac ftudioru , do£lrin<equc pi<e, loannem Hus & Hicronymum de Vraga fumma fami- liaritate comunxcrat ,ita fanhlifima focictas mortis pro Euangclio fubeund<c,eos communi fideiconfcfione co- pulauif.nequc \>lla tanta ajfiihlionis magnitudo cos Vnqua ab ea cau fie optim<£ luflifsimccque coniunclionc difiungcre potiat. Voffemus quidcm hoc loco commcmorare vita antcaflam Hicronymi dc Vraga, nati in ea ciuitatis Vragcnfis parte qu<e Noua dicitur.eius optima ftu- diajnorcs,naturamfi rcsipfa poftularct,fedratio ordoquehuiushbri ins\ituti,eamcommmorationcm potius requirit, quafingulariseoru conslantia cognofcatur, qui Martyres a Deo vocari , pneclarum cius "veritatiteslimonium dedcrut, eamq; \>fq; ad extremuvit<e ffirituno minus hbere\qua pie ,defendcrunt.

AnnoitaqueaChrislo nato, M.CCCCXV . \ehementer anxius Hicronymus de Vraga,qubd patna audiretab hoslibus & domefticis O5 Vicinis,multis falfifque prcnii calumnijs \\oane quocpfHufsiu a coci- lioindignis modis vcxari,\>cnit fumma cuanimi Jacntatc Coftantia quarto Aprihs dic.lbi cufibiflrui mjidids intellcxit.poslndie iberlin ■ gamfcrcccpit,ciuitatcm Impcrij, qu.c ab vrbc diftatnon amplius V- no mihanxdquc facicbat nc fc jcicns acprudmsin pcriculhmproijccrc Vidcrctur. hide literas adS;gfmundum \mpcratoran,rcliqu6jqhC Bo - hcmia proccrcsrfuitucra ttConslanthcJcripfitujHib9 pct.bat a Kcge totoqu c oaliOjVt ab ipfis fide data puhlica, quam SaLucoduclu vo-

cant

I~KcT<m\ TrA£.

}<**m& LIBER L 33

c^zf , liccretin \>rbcm ircac fic, modo darctur audicntia , rcfifondcre paratum cffie ,adquafcu?iquc criminum prolationcs. Vcrum hnpcra- torq:tod fibijuas litcrasHufiio datas multu molcslice cxbtbuiffic di- ccrct,idfacturum ncgauit:collcgiu??tverb faccrdotumjc fahluros lUi quidc?n potcslatem \>c?uc;idi,ctiam dato diplomate , afjirmabat ,fed rcccdcndi,?ioi item.His ad Hiero?iymurclatis,?mfit coplurcs epiflo- las,Latine,Bobe??nce\&' Germamce fcriptas, quas dclubrorum mo- naslenorumqitc \aluis,atquc Cardinalium ccdibus affigi curauit. ht his fe declarabat Conslantia proptifinno \>e?ituru cfije ammo,proptcr certos tam patna: qua?n fiua: doclrma: dctraclatores ,\>t fi qm ibi ali- quam aduerfus cumcrrorisaut hxreficos aclio>ichabcrent,dit nomi- na fua \>tprodcret rogabaf.fie prwftofore utipfis fittififaccret.Qubd fi crimims alicuius conui?iceretur,quodmim?ne vcrcbatur, docertata vt par csl: ,&demon'slrari errore cupicbat ,??iodo fidc publica ab ipfis accepta tutus effe pofiit.fin autcm,quu culpa vacarct,pcr vi?n aut do lumibi detincretur ,notam omnibus posl??iodo fiore ilhus concilij imquitatc yqncd contra omnia diuina & bumdna mra , ipfu?n indicla. cauja condi rwiaret.Ccetcrum quadc ncbac qmdcm ratio?ie, quod vo lebat expnmcrct ab Impcratore. i??ipetratis faltea Bobc?ma: procc- rib\qiu tum ibi adcratjitcris ipforufigillo olfignatisyquib9 tcflaba- tur in?iocc?it\a Hierony??ii,cyquead??iodu m a?ii?no habuijfct aduerfa njs Jatififaciedi de calu??t?njs. cuijs ,xnqua_y acaptis iffic in Bobcmia re^c <i ^-^r^ ^-7— - ucrti slatueret: inyia pcr wfidias ceperunteum offiCialcs Ducis loa^o^i^Ll^t ^a ?«^*| nisfiif Clcmctis: ac Sult^bracbiu?n ad eundcm duam reduxcrunt, <b\ «V%>*t^vhV c5 \>bi dctc?itits ta?itifperfuit,dum ab hnpcratorc totbque cocilio accer- fierctur:?nox\erb aacptis dux loarmcsab hnperatorc & co?<alio li tcris,\>ii£lu Hicronymum Co?iflantiaremifit, quc?n ibi cxcepit altcr Clc??tcntisfilius,cui Ludouico crat?iome, ifque ad maiore contu??te- \ta??i catc?iis conflnhltu poslfic dcduci curauit ( ipjc cnvn \>cluti triii- phas pratibat^.tdcoc^obium \[inoritanim,qub principes faccrdotum reliqua Pbarificoruficx confluxerant.Voflqua \>crb adMinoritds \entu ejl, c^Hicronymus cora Lpificopis ( oflitit catenatus, lecla jut eificriptaAiucrfis nupcr locis afifiixa,quib9 ipfic in ius \>ocatus erat,ob fiuas epiftolas,quas paf>i?n ante\vahus apponicuraraf.ibi quidaLpi* ficop9 tpfitm copellas;Curanquitfugisli& in ius vocaf9 no \>cnijii?.

Hieron.Prag/ ACT. MARTYRVM,

iSon ^Um Qudndo nccab hnpcratore, ncc a vobis extorqucre potui m. rcpoa- fdc publica^qucmadmodii baronum admefcripta tcflatur.atquccti- am bic nnhi infeffifiimos cjje hofieTJeffccdcrc vifumfuit, nc temcre folus, ©J non \ocatus tantum difcnmcn fubijffc vidercr . Sed fi mihi aliquidde v&tra cjtatiorie fignifcatiwifuiffet:proculdubio me haud piguiffct vele Bohcmia Conslantiamproficifci.

His cuffis magna faccrdotum turba cotra pium \iru cocitata , tcfli * monia producut,<& crimina clamore fummo ( vf coru csl mcs) obie- Ge"^^0 ^ant' autc nl tumu^tu I c^°-> Doclor quidam fenibr Cancellanus ronvmum \>arifenfis dicerc ccepit(is crat Gcrfon) Hieronyme cum Vanfjs a- c . ' geres,diuinam quandam cloquctiam tibi arrogas, \miucrfam ibi tur- babas Acadcmiam , multis falfis conclufiombws in vulgus fparfs. \ twiUUc^.- CuiHieronymus vicifimmodesle admodum rcfponda: Vcnerande Magiflcr, quo teporc Vanfus in pubhcis Gymnafus orationes habe- bam& de thcmatis,cx morc magislrorumfomis rationibus difjere- bam y nulla tum erathmus crimims mentio y quod tu intendis.-quini- mo in catalogum MagiflrorufchoU Varifiefis rclatus fum , cy quod tum tcporis aftrucbam, id ctiamnum inhac frequcnti coaonc repe- terc nongrauabor: fi quoderratum inucncntis Jibcns corrigam, (ffaniori doclrina aqutjfmo animo aufcultabo. Adhuc Hieronymo loquentc,altcrncfcio quisterrce filim(magifler videturfui/fe Colomcfis)furrcxit& ad eudixit:Tua oratioymchcr culc,quam Colonut quondam habuisli^multis crroribus fcatcbat ,qui nondum ex hommum mcmoria cffluxerut.Agedumfinquit Hicrony- mus,velvnu?nquajb errore palxm profcr. htillc attomtus quoda- modo,Nuncnon rccordor(ait)ca:tcrum posi paulo contra tc produce tur.Etcontinuo furgens tertius Hcidclbcrgenfis,hocmod6 fua accu- fatione injlitukvCuapudr^ prafcrtim dc fancla T^T^fffi ^hi ?<r fcutupmxcrasftnBa Tnmtate d- qu^mui ^glaciacoparaj. Ad hac verbafic rcffodit Hicronymus, quacuquc ibi^]wpf^e^irm^^^c vultis,dicafcnba pmgim-tjffiJiu^ rctracla- bo,ty meliorifentcntue ccdam.lntcrca ij qui citcunslaba::t, cxcla- C?*«^yL- mu7mnt:Exurite ^cxurite honuncm: Quod audiens Hicrorymus

ftc

Hieron.Prag! LIBER 1. 34

fic cjl lociAiis , Quod fi meus intcritus adco infedit cordi & mca viors vobis placet.fiatvoluntas Dci.ArchicpiJcopus Vero Salisbur^^u^* »Vc fc*A£.xC gcfa ,Ncutiqua,ait}Hicronymc. Scriptum cmm cfl, Nolo morte pec~ M^<^^-ty ■ catorisfcd vt conucrtatur v«fcfo

Tandemfinc aliquo calummaru tumuhuu faclo aducrfus Hi- eronymu}tradituripjc hBonbus vrbis:c#teri fc domu fua quifque contulcrut. hclorcs euin ccrtas quafdaxdcs duxeruf.quo accurrcs quida dcfamdia Hufij Pctrus Notariits.perfencflraei cfl locutns, p M/ prxceptor}inquies,bono 0'firmoammofisjiccdubitcs vcritatis urius Hie caufa mortc intrcpidus fubiTcidc cpuamulta hberohm fapictcr difyu- WuTu"1" tjfli. Cui Hicronymus, Mifratcr aitgratlas tibi ago} qudd me inuife ris>meque4norte no pcrtimcfccrc fcito}de qua cum muitis verbis quo- damdij]crucrim,nmcre ipja cxpcrinopus cfl quid poffit.Hocfcr- monc ad fencfl-ram conucrfi cuflodcs, Vctrti cu mims abegerunt.Hie- ronymu vcro arrcptuin turrwi quanda ad ccemiteriuS. Vaidi, coicce- rut,mambus vin^is^ pcdibus pnealto carccrc coclufis}vt coftdere non pofrtfcifcapite tantum pendulus terram attingere: atqueita co plurcs dics cxcruciabatur}pane folo yaqua vita trahens. Sed ia ex tantis crucutibus graui cjuoque morbo confeclus > pctcbat fibi dari confcjjorcm, Ipcrans mitiusjccu aclum m, quiafe ritibus ipforu ac- Comodarct.Quce f\>cs aliquandiu dlulac\auit:na rcmifiorc dcinceps vfus csi cujlodiajn qua annum manfit^xceptis dicbus fcptem.

biterca loannes Hnfiius a tyrannis illis imuflc condemnatus , co- s , q*.

burituroBauoafcrijsVetri^Vaulidie^accirciterfeflum -j. ^Lt<f 'JLt \

tisManxVirgmiseodc ano,Hicronymudmtums vincuhs cofeclu \ ** ' -

adfe euocan uiffcrut, eiq; midtisminis propojitis perfuadere conati funt vt decederet a fentctia^ codcnatiom loannis Hufij iure,vt a- tebat \cobu(li fubfcriberct.lbidle pcrinfirmitate lapfuspamlwrrore J>^'cs vLt fupphaj ^partim fjjeeuadedi ex ipforu crudelifimis mamb9 formula abiurationis fibidata exfcripto publicerejitauit : addiditprxterea xn gratia dloru,Hufiiu mre igm abfumptu. Quoquidc faclono cua- dcbatjcd ad cadc turndcdutlus^tnn ' feucre qua atca traclabatur.

\am vcro fequcnti awio XVhacceJferunt nouiljosl;es

Carmclitxcx Bohcmia , qui nouas accufationes habcbant aducrfus

LIBER I.

Hieronymam.Horum dductugduiji,pesldctifiimi nchulojies Micha- cl dc cdufis mdmSicr Vdlet% dpoftdt<e,pergut vrgere cauft aduer fus Hieronymum, qucm ipft ccrtis indicijs collegerant non ex dmmo rcnuntiajjc fua doclrinccfed id tdtumformidine pcenxfeaffe, dtque fyc liberaUonumflat dpud Cardinalcs, qui in co coalw iudiajs pra>- ftdcbant, \t rcuad crmuna aprionbus diucrfa reffodere cogat.Ve- Z**£j '^WtrijyL* rum ilii perfyccla inimicoru malitia, cy inium, qua mifcrum homine vVo^ <ci>Aw afficcrentjedulbde eo IUxrando cgerunt. Hoftescontra fumma ope T^v'J contendcbantjic quo modo dli pdrccretur,clamdntes indignumfdci-

nus patrocinaritamfcelerato harctico: atquepra catcris cgrcgius Do8or}Nafo di£lusyCardinaleshis ipftjfimis verbis compellauit: o ratio di - Mirdmur de vobis pdtres reuercdijfimi, qubd vcjhrw patcrmtates nc .a pro talipeffimo hceretico intercedunt ,propter quem ?ios in Bohcmia cumtoto clero multa mala pafft fumus^ \eftm paternitates paticn '■"krH^ A~\C^ \- tur. Ef timeo qubdforfttan ab illis bxreticis vel a Kege Bohcmia: mu - ^ ncra acccpiftis.Cardinales dutem,huius dc cccteroru furiofis cldmo-

ribus labefaBati,caufam Hieronymi dcferunt^ fe iudicandi offiao abdicarunt.in quorum locum,impulfu maleuoloru,eyvcritatisinfe' ftijfimorum boftium,quos modb nominaui,inJhnclu,fuccefrut Vatri- archa titulo tenus Conslantinopolitanus quiddm doclor Teutoni cus\qui mdices nuperpium virum loannemHas mortis damnaueut. At Hxeronymus hos nouos iudices repudidbdt \coram quibm in \>in- culis ne verbum quide prmatim eloqui volebat: fed fubinde cupiebdt ^ fibifienpotesldtcm publice infrcquenti concione dmmifui fcnteti-

am explicdndim quo prxfides ejfeniorcs concilij fdcile ipfi dffcnfe runt,rdti Hicronymum pdlinodidm pdulb dntefdtld iteraturum , dt- que mdgis confirmdturum . Itdqueduno eodem XXV. die Mdij , qui erdt dics Sdbbdthi dnte Afccnfioncm,Hieronymus dddmpliffimute- t<- ' $lim ducitur palam audiendus ybi ccntum ey fepteni accufationis

\ capita lecld funt0dc quibus ctiam tcftibus euiclum cldnidbdnt^dtque

ddco condcmndtum. Attdme reodcfendendifefe copia,qua peticrat, fdcld cfl.Hic Hieronymus, mirum bone Dcus^qudntd dnimi folcrtia dv. ^t^'. u£y tu. <l* hQ> dldcntdte \dc fi nullos cru^tmjfiuXurM cuflodid: fcnfiffct , d I Xl^ IfW^ ^HC^° VfyiC a^ '^i^fe articdos rcfellebat:

ACT. MARTYRVM, jy quorum autcm flbi non crat confaus > quceque a falfls tcflibus cmcn - tita agnouit criminafiimplia negatione fcfc purgans prcctcrijt. Ccete- rumquomam codicnon pojfct abfolucrc fiuamcaufamproptcrhora mcridiatiam, rcieclus cftin dicm martisyquo quidcm dicfummo manc adcundcmlocum duclus , adrcliqua accufatwms capitanon minori conslantia & ingcnij dcxtcntalc reffondit , cj* commodc fupra mo- dum crmiinationcs in ipjos aducrfarios retorflt,adco vt orationc qua ipfomm tcflimonia clcuabatpudcfaclijturpifiime obmutuerint.

bi hoc quoquc confiefiu, mirum quanta dijferendifolcrtia dc varijs Vbilofophorudifciplwis-,0' diuinis fcriptiscum fiummaauditomad- mirationc ad pomcndianu vfque tcmpus dixcrit: dcmonftrabat enim ^ ^fi^ ^ qucmadmodum ommbus fcculis odiofa mundo fuiffet vcntas} idque ^ * ^\ probabatvirorum fapicntu cxcmphs}nec non Prophetarum eyApo^ ftoloru cjfposl: cos martyrum , qui omrrs vcritatis caufa taquam fie- ditiofi eypubhce traquillitatis pcrturbatores autin Deumblafphe- mianiuria condcmnati,varijs fiupphaorugencribus affcchfuerc.Tu orationc ad fuum ncgoiium rcflcxainonnulla dc vitcc jucc curfu dice- re cccpitperslringcns vb.tcr qu<£ in Gemi.vnce, Gallhc cjf Bohemice Academtjs cclcbcrrimis gejfcrat ycafius ctiam Zjlabores enarras quos in dtucrfis proficcliombus pajfius cratjicquc id jdctio pnttcribat,quo paclo rcgnantc wcnccfl.ioapfe cum rchquis fiuce gcntis magiflris, in admimjlrado Vragce gymnajio,expulfls Gcrmams,qui Bohemis inui- dcbantprimas Qbtiiiuiffct.AdhcccvemtadlaudcslohanisH^fi.jque^ a^SL^s y£ fibia paruulo cognitum aicbatjiec tamenin co vnquam vcl hbidimsy vel cbrtctatis vitia pcrffcxiffe,fed fiummu fcmper honcflatis tcm peranticc fludium, ardcntcm veritatis amorcm, vt quifldchtcr (fpie jyncerayn doclrinam,in qua dihgcntcrverfiitus erat.docuijJct.Vroin- dchuius (jioannis widcfificonciones ,quibus ilhwfolentiam, mali- tiam yfcortaiioneS) auaritiafiaccrdotu {his emm hocgoim hominu fcatcbat) mjeclatifiucrant^yaldcprobarc : ncc latum quidem vngue (vf aimt)ab his difccjfiirum.Qiod autem adfiymbolu fidci attinct3 ca umma Jc crcdcre ajfirmabat & ajfcrcre cum fanSla Ecch fia catbo - hcajxcrcfics omnes dctcflari. Vuftrcmo boc adiecit, cx omnibus pec- catis,quibus haclenus maicflatcm diuinam offcndcrat 3 nullo tantum

teB&i&r ACT. MARTYRVM, ,

fuam confcicntiam prcmi cygrauan,atque co,quodin cxccranda pcflifcracathcdra admifcratjdbiinfirmitatelapfus Q!lx>rrore mortis rctracl:arccoac^iis,condcmnationi\QamiisHuffijfubfmp ingratiam aducrjanoru contra tam pij Viri doclrina Iocutus esl:qua^ rc fc in eodem fuggcflu,dci bcncficio conflitutumaam tantifcclcris px nitere^imtam haberc [uam fubfcriptioncm.quoniam bonus ille vtr fumma ininria raptus eflflet adfuppliciu.Hadenus Hicronymys. Vriorc huius orattonis partcmirifice auditorcs connnouit^t homine ' libcrari omnes percuperentjania ille dicendi fuauitate animos eoru cepityatque in fuam fententiant pertraxit. Sed cpilogo } vbi multa de laudibus loannis ^riclcff^ Husinfcrcbat exacerbati, dixerutquod iam fcfe ipfe condcmnauerit.ltaque flatim in carcere rapitur,\bi cru- dclifsime , mdnibus pedibiifque & media corporis fuiparte catenis conflriclus iacuif.donec dieSabbati poflAfccnfionem, magna arma- torum militum cinBus caterua , ad idem templum ducitur. Hic enim eo diefrcquens crat facerdotum O* monachorum confcffus,adfcren- da aduerfus HieronymumfententUm:acprimohortaturvtinprio' ri illa reuocatione perslet, ^iclefi & Huffij doclrinam aperte con- tcmnat.Contra illefine metu fortique peclore multis in eum ordine inueclus:Tcslor,inquit,Dominu Dcum meum , O3 vos omncs , mhil tne harrcticum fcniire. Atqui omnes fidei articulos & credo & ajfc- ro;quemadmodu fancla Ecclefia catholicafacit.C<eterum fcntctia ve flnc}qua faclos illos cj3 Chrislianos fj)iritu vcrtiginis a&i, danaflis, quod vita veslra perdittffimam &y>crbis dctcxcrat & W fifU hbris, aptis coloribm dcpinxerat,neutiquam accedo.Quauis cmm nullaob rcm aliammihi a vobis certunt fupphcium decrctum effe fciam: nihd tdme cotra confcictiam aducrfus cos profera, quos rccle dcflagitijs vcfirisg? tradiiionihiis prauisfcripfilfcy & locutos effewon ignoro, Hcec poslquam intrcpidc palam confcfl>us cffet ,tandcm Epifco- pus Londenfis confccndcns fuggcslum, concioncm , adfcrendam ad- uerfusHieronymum mortis fentcntiam,concitnnt .Hoc autemthe*- matc fuxconcionisfumptoex Marco: Cornpnit Chrifius infidi lita- tcm eorum,?$ duritiam cordis . Qucmadniudum, wqiutjiupcrfacru ijlud concdium ,pefiimorum hxrctLorum wiclcfi Hufij Wum

ctt

hm&tfr- LIB ER I. 3*

infidcJitatem,doclrinam corum rcijcicns ,vt errorum plcnam, kcrcji infcclam,fanEice Ecclcfla: pcrmciofam iitain Hirronymum c- orii jcclatorem, hominc durc ccruicu,arrogantem , in jua malitia pcrtinaccm , ammaducrtat , vtc<etcris cxcmplo flit, nc talc quid vn- quamaudcant.Sivero qui poflhac cmcrjennt cius Jccl<chomincs,tu ommhu6 promfcue datur authoritas contra cos diccndi teslimomum, quauis infamia etia notatis,gancombus,latrombus,fcortatoribs \me- , JoiK.if,Ilc retricibus ,dcmquc pcfiimi quiquetQsles audieritur,(f flopus flucrit c^«s- diris etia tormcntis ab ipfis confifiio extorqucbitur, & mox c medio to!lentur,neqj vllus erit venicc locusjiifi ccdant & palinodia canant. Tui vcro Hicro7:yme ,quis miflereatur\quadoquidercuocatione quam antca cuomuSli^am anis in morcm rcjorberenonesvcntus 3neq; idfcaflifmc offcdiculo & fummo facri huius cocilij dedccore. Qua- propter quacunquc condemnationis fcntetia dc tefcrcturab hoc co- cihojiufla te digna erit.

Abjoluta huius Epfcopi concionc-, Hicronymus itcrum non minus fapieti quaforti & pr^fenti animo apertc osledcrc cccpnt fummafi- bi fien iniuriam, nullius fe criminis, quod crrore, hazresimuejaperct^ Velcu fide Cknfliana pugnaret,rcu cflfleimfliforte peccatim, wquit, ducatis maximH) quia impios faccrdotes , & perditaz v/fce facrificos reprehedr.malejane me habuit,quodfuo munerc abuteretur, nec vi- ta ipforu ctprofcfiione %f officio congrueret.Nucfl folis tefiibus in- mxi,me quoque no audiatisiteflor Deu ejX homines, Vos imquos cflfle indices,qut in me jolum inmdetia ducli flematis.Hacoratione audita, quida aducrfa-iiomm fubmonebant, Vf iaiamque itcrum rctraclarety alioquide ipfo aclii cjjc.ls vcrdmorte propinquaccmens ,Jiccontra cos Ubere cfl locutus vatianatus. Vos slatuislis nuc me nniocetc ad pccnam rapere: ategoposl mcum obitu vcslris coijacnjs aculcos

Hieronv -

fcrupulos reluiquo^quc appello ad cclflflimu Jimul QJ aiquiflimu ^"S0"- Xudice Dcum omnipotcntcmyt coram co » centumanuis clapjis^rc^ J}°j£«li*MlhL-)ttl autehacvocc rfueX':eperut,acsl:atiiufferHtfen- . tctia cotra eu multis vcrbis pnfcripU;,recitan:anus hdcc fiamm crat.

Sacru Conflanticfc coxciLu, Hicronymu Vragenfl m ob cius eno- rcs0tcmcranos a;jus,at'pic pcrtinaciam: & nuximc }quod priorcm

IIBER I.

rctraclationcm Vwlauit cummdgno facri concilij probro fiamhunc tanquam ramumputndum^ maradum ab radicc exfandit 5 da- natvtbccreticumcxecrandum & malcdiBum : traditque cumma- giflratuipolitico^t de co dignum unpictate ipfius fumat fupplicium.

Lataitaquein hanc fcrerationem fententia : Eccc Hierony- mo coronachartacca affertnr , depiclis arcumcirca cdcodcctttoni- bus dccora:quam fimulatque Vidit abieclo fuo pdeb in turbam facer- dotumjCapitifuoimpofuitydicenSyVxmmM tncus lefus Cl?rislus,pro me mifcro moriturus fflpineam coronam in capite fuo'-gcs\ahat , longe quide grauioretmego quoque Vicijjim ipfius graticc cy amoris nomi- ne cu hac libcns in ignem accedam.His diclis mox a liBoribus tcplo cducitur & inter cundum yfidem catholicam , Vf vulgo in templo ca- tarifolet^defixis in Ccelum oculis ,magna vocc Utus cancbat:(f dein- ceps alios hymnos donec extraportam venit ad eum locum,in quo nu per loannes Hus trucidatusfuerat.lbi ad slipitcm ad quem exuren- dus eratjngenua procidens,diu tacite fecu orabat : carmfkcs deinde ereclu vcslibus exuunt yatque fordido inhumeros inicSlo linteoycum slaret adpalum catenis deligatus: pyram vndique flramimbus mifla conslruunt. Interea Hieronymus fublata rurfm ~voce hymnu pafcha- lem cecinit:

Saluefcfla dies}toto venerabilis ccuoy

Qua Deus infernum yicit& aslra tenet^fc. - Abfolutohochymnoytterumfidem catholicamcarmnc profeffusy circunflantcm turbayteutonico idiomate fic allocutus eflSatote cha- rijfimi Virijne non alitcr credere quam modb cccmijncque de fidei no- flm fymbolo fentire \>t Qbriflianum dccet: nuncautem morti addi- tlus Jumyqubdhuic facerdotum concilio in condetnnando Hujfio non confenferim}qui (ytdevitceintegritate,&morum fuauitatc quam in eo Viro ab incunabulis pcrflpexiftihil dka ) fidus diuince Legis Buangclij lefu Chrifli conaonator cxtitit.Vojlquam vcrb a calce \f- que ad verticem Vndique lignis fcpferant, vefleipfius in rogum inie- Baface flruem accendunt carmfices. Tum ipfe altiffime hccc cccinit: Inmanus tuas DominCyCommendo flfmtum meum.AdbafC flama prce- pcditus}ficposlrcmb Bohemice \oaferatus cfiDomine Deus,pater

omnipo-

Hieron.Prag; ACT.MAR TYR VM, 37

omnipotcnsjnifcrere mci& rcmittc mihipcccata mca: tu cnim nofli mc tua v critatis amatorcm fuiffc . Tandcm igne obrutus , vifus csl vwtis labijs apudfeorarc, dum cxpiraret. Intcrca lcclus cum reliqua ipfius fupclleclili ex carccrc apportatur}o?nmbufq; rcbut ignc cuco pcmtus cofumptis, cinercs in Khcnum proicFti funt. Sic eruditus iux- ta acpius vira Vontificia faclwne ,propter nomcnlcfu Chnslian pulucrcm esl reda&us:

'£ ubfecjuuta funt Exc morte Io.innis Hus & Hierony- ; . mi Pragenfis.

p Oflcaquam nuntium in Bohemiam allatum eH, de crudelitate co- rimij qui Conflantia: loannan Hus & Hicronymum Vragcnfcm dccrbifiima mortc multaucrant , ij qui eos duos Viros amauerant,co- rumque opcra £T difciplina aliqucm verbi Dciguslum perccpcrat, a wcnccflao Bohcmiatrcgc impctrarunt ^Vthabercnt certa tcmpla, in qmbus libcrc & verbu Dci annutiari , O3 facramcta admimflrari pojJcnt.Dcindc addctcflandam cam rcm,co in concilw aclam0contra omncm rationcmjLUS gcntium , cequkatcm , a barbaris etiam natiom- bus populifquc fempcr conferuatamjum vcro ad mcmoriam fingula- risfidci acvirtutis loannis Hus perpetuandam^ monetam argcteam curaucrunt confiacndam,quam nomineillius injcnptam, Hufiiticam nommauerunt : cuius in ora vndique hxc verba incifafucrunt ,Vosl ccntum annos vos Dco gy mihi rcJf>ondebitis:quibus quidcm verbis \Jus \oanncs Hus ,certifiimum Dei ludicium ijs denutiauit , a quibui inufla morte afficerctur ,vnumquenque eorum ad certum defimtum- quc vittf flpatium rcuocans: vclpotius inffmtu prophcticc pra:dicens eam rerum commutationcm, quce ccntumpofl eius mortcmannis , in ccclcfia cfl confccutaN vr quidem beatifiimce mcmorice Martmus Lu- therusycuius opera Deus Euangclium eccleficc reslituityeaverba Hus accommodat ad illud tcmpus,quo ipfcimpias Vapcc indulgenti- ds dggrcfius cs~}}quifuit anus M. D.XVll.ccntcfimus propc ab co, quo loan. Hus Conslantice crcmatus cfl,quifuit M.CCCC.XVI.

Itaquc idcm Luthcrus aliud eiufdcm vaticinium commemorat dc anfcreadcsljius^quilingua Bohemorum anferemfigmficat : qncm ilh quidcmtum torrerentfednon cygnum^qui vcnturus poslipfum,

F.

Angii. ACT. MARTYRVM,

\flulationc illorum cffugeret. Qmbus vcrbis, quu gcnus mortis fua, tum ctiam exitum Lutberi quictum , atque ab illorum fieuitiatutu, \>idctur fgmficaffe.

GVILIELMVS TAYLER.

Perfccutio J)ofl mortem loannis Hus Hieronymi Pragenfis,accrrima in An glia pcrfecutio aduerfus pios ac fideles Dci mimslros fuit excita- ta . Homincs non vulgan authoritate & fide ,ddigcntcrquafdam hi- florias collegcrunt3 quas nos in hoc libro intcxuimus, vt intclligatur, fi mcmoria omnium eorum, qui Martyres ac trfles Chrfli fucrunty ddigeter fuiffet conferuata & htcris mandata,nullamfuifje \nquam atatemjn qua maximus noncxtiterit numerus corunT\ qui \entate Deifux vitce antepofuerunt .Lxeorum numero fuit quidam htera- tus y magiflerio artium ornatus , Gudiclmus Taylerus Anglus , do- clrinx Euangelicg perfludiofus. Caufam autcm fummi odij acfuroris aduerfus eumincitati,attulitlibcr quidam, quem is contra inuocatio- ncm Sanclorum defunflorum fcripferat.ltaque Londini ob illudfcri- ptumcombuflus fuit ,anno M.CCCC.XXII ,fummaque conflantia illudignis fupplicium pcrpcjjus.

GVILIELMVS VVIGET.

s^Nilielmus wigetus, cum in lcgendis wiclefi conciombus diligcn- ter verfatus fuijfet anslitutum \it* fuce commutauit}eiufquc in- quinamcnta cognofcens ,opimum rcliquit prouentum,quem ex facer- dotio capiebat.Ex fententia Voluntate Dei pucllam^ loamiam no- minatamjn matrimomum duxit. Qua vita foCietate nunquam impe- ditusfuit,quominusincumbcret inopus itislitutum ac Jufccptum^ Vf C75 ftudcret diligenter , tum publice tum priuatim homines in "vera Dci agnitione ac pictate inflituerct, omnemq;fuam cogitatione, sludmmpperamjn communem aliorum vtditatcm ,falut'emque con- ferrct. Itaque captus in vrbe Noruuenfi,cum triginta articuli eipro- pofiti obicSHque fuiffcnt , crudelifime eo in oppido cQmbuslus fuit,Gudtclmo epijcopo cum perfequente , menfc Scptcmbn , anno M. CCCC. XX VIII. Eiusautcmyxorfanclnmmariti cxcmplum

fcquens

AnglL LIBER I. 38

fequcns }quantum quidem poterat, homincs in timore Dci inflituebat: quam obcaufam maximis molcslijs imuriisquc abcpifcopo ajfecla CT aflbElafuit.

RICH ARDVS HOVENDENVS.

Ino M.CCCC. XXX.posl inauguratione regis Hcridfcx- ifuit quida lan<e carminandce ac peclendw artifcx , Kichardus Houendenus nominatus ,ciuisLondinenfis,qui nullis rationibus ,qui- busab alus tcntatus ac folkitatus csl ,vnquamaChrifliana verita- tis confeflione abducipotuit.ltaque magislratus cius vrbts ac iudices, eum\>th<ereticum condcmnauerunt }ac prope turrem Londmcnfcm vslulandum curauerunt.

THOMAS BVGLVS.

*J* HomasBuglus natione quoq; Anglus,&vicari9pdrcecice Ma • uendenfis,ab inimicis \critatis in crimen h<ercfisyacprau£ opi- nionis \>ocatus cfl,anno M. CCCC. XXXI . Is circa tcmpus me- dium quadragefinue , degradu ac ordine facerdotij motus y mox crcmatus fuit.

PAVLVS CRAVS.

^^pdem ctiam anno M. CCCCXXl.P<*«/#* Craus,prope op- (M^tpidum fancli Andrecc yper qucndam Epifcopum,qui Hcricus di- ccbatur,captus ef},(^ ab codcm in manum Magiftratus cualis tradi- tus,vtinignc?n comiccretur . Caufa autcm eius fupplicu facc fuit, quod impias Vapiflarum opiniones deeuchanslia,de inuocatione Sanclorum.qui mortui Junt ,de auriculari confcfione, alnfque rcbus ncfarie ab illis inLcclcfiam introduclis Jibere & couslanterre- pcllebat.

THOMAS RHEDO NENSIS.

gpjHcwfett Rhcdonenfis , monachus ex eorum in flituto , qui Car- g§yj£ mehta appi llautur, natione Gallus , in \tahm cum kgatis Vc- netorum rofcclus csl . qui qmdcm ctfi cxilloimpuro atque impio

F. ij.

Thom.Rhedon: ACT. MARTYRVM,

mendicantium cjfet ordine,tamcn in ca vita profcfiione, cognitioncm vcritatis non mcdiocrcm habcbat. Qubd autcm Galliam relinquerct, yt fc confcrrct in \taliam,caufa cum illa impulit,qubd fperabat fc illic aliquos homincs pios , Deumquemctuentcs reperturum, quibufcum pojfctfanclc atquc boncfie viuerc . Uanc Vero fipem fuam ca ratione confirmabat, qubd vbt homincs profitcbantur omnem fanSlttatcm, ibi etia omnia virtutum gencra vigerc florercque deberent.

Itaque ea religionis acpictatis lumina ante oculos fibi proponens, Komam efi profeclus^um ca optima fte, quodmultis fancltfitmorum hominum exemplis , quibus eam vrbem abundare arbitrabatur ,ra- RoiTun* tioncm pie modcslequc viuendi difccrct . Sed res in contrariam vita vrbis fadi- yationcm plane inslituta , c ius opinioncm atquc fjem longe fefellit. Nam pro fanclitatc,hypocrtfin , id esl,affiElampietatis Jfectcmfan- Bitatemque fucofam ea in vrbe offendit : pro gratijs fiptritualtbw ac calcfiibus, magmficos apparatus faslufque: pro puro Dcitimore, fummum cius contemptum , in omni libidinis intemperantia impu- dentiaque effufum :pro fana falutarique doBrina}fuperslttiones, o- tium, abominationes: pro manfuctudine Aposloltca , inhumanttatem huiufmodityrannidem ,qua omncm Barbarorum immanitatem fu- perarcV.it a Vt nonmodbidquodquis ignoraret ,difcere nonlicerct, fed nc id quidcm docere quod fcirct.bnprimis verb & Vchemetercum RoiSnln- offendit ambttio fupcrbiaque intolerabilis,quam perjfiiciebat in ijs,tn fium- quxbm furnma modefiia relucere dcbcbat. \taq; his tot vitijs flagitiif- que oJfcnfus,cos publice admonere in conciombus conslituit^atquc ad aliam Vita magis ChriHiana rationem reuocare:quanquam cos infa- nabilcs £X planc deploratos,qui nec libris wiclefi,nec recenti loannis Hufiijjriicronymique fanguine, eos quodamodo admonentefiectot piommhominumDeumque ttmentium , non folum cmendaffent mo- res fuos^cruynctiam in onmi mahtia atquc impictatc obfirmati,dcte- riorcs atquc impudcntiores cffeaffent. His tamcn totac tantis vitijs, dtfficultattbus ,pcriculis , Tbomasnon cfl impcditus neque tcrritus, quomtnus , idquod propofuerat agerc, perfonam praceptoris, mo~ nitoris , obiurg.ttorifquc Jufcipcret y quoniam ex illorum difcipli- nacy fchola ommum viriorum^ crrorum,flagiiiofumqucp\emfitma,

yuhtl

Thom.Rhedon. LIBER I. &

mhildifccre poterat,quod cumdoclrina Deigffua confcicntianon

t v i r i n r • ■ Integritasr

pugnaret.ltaque cum aa Janam aoctrinam ,Jummam Vitcc integrita- vits huius tem^modefliatn ,fanclitatem adiunxiffet ,acriter \ehementcrque in Matcynv' mores hominum vitiofos inuehi ccepit}nemim parccrejmpiimis vero Cardxnalium fcelera & flagitia,fwmna cum Ubertate infcclan. Hac autem orationis veritate atque accrbitate magnoperc offofi rcuc- rendi homines, slatim ad fuam confugerunt confuctudincm,vt ea co- fingerenthcercfis crimina , quibus monitorem fuum cncunucmrcnt atque opprimcrcntNam quemadmodum fuis quccque animalia armis injirucla funt,quibus ad iuslam defenfwncm fui vtuntur,itaiflcc be- slice,a]ioqmfempcroiiofcc,crimina, calumnias, mendaciain orc,qua- Q^lhm ar fi armainmanu parataJhabenLcumin periculum ventris ignauifiimi ^H."^-

\r r^ riiJ r • f 1 aU' v 6 • &tfintho-

a Jeruu Dei fiaclibus Je vocari arbitrantur.Aa hac malitiam atq; im- ftes vtrit«. pudcntiam, admngunt ctiam armorum vim,vt hoc modo no folum Vo - cem cuiufquaminecclefia ,fedne ftiritum quidem liberumcffepati- antur . kaq; vt cffent fui fimiles,ThomaKomce ijfdem artibus ratio- nibufque circunuenerunt,qutbus antea Conflantice loanne Hus, atq; HicronymuVragenfem opprefferat. Namq; eum comprehenderunt, fufpicionibws crimimbufq; obrueruntjmportunis perturbarunt qu^ Tiiombus,articulosfidci ei propofuerunt . denique accufatum hccre- fasyConuiclum & condenmatu,degradufacerdotaliordineq,primu demouerunt.deinde fummovfitatoq; ignis fupplicio affecerunt.Hcec iuTiitia,manfuetudo, integritasjeoru, qui fe Aposlolorum fuccef- fores effe dicunt, quorum corda , maleuolentia, acerbitate inuidiaque infecla funtjingucefallaces, omniaque dolipcriurij , mendacij plena: manus vero crucntce eorum fanguine^ quorum iuslam & Janclamh- beriatem,nu\lo modoferre poJfunt.Sedarticuli, quos conflarunt ad- uerfus Thomamjzj quorunominc eucrcmandu curaueruntjxfunt.

Ecclefia rcformatione opus habet , eaque affligetur ac refor- mabitur.

Quod his nouifiimis temporibus infideles ad Chriflum \efum conuertentur.

Koma abominatiombus referta esl. Excomunicatio Vapccjpice nonpotcfl effe nifi imqud,no e?l me-

F. iij

Renaud.Pecolz. ACT. MARTYRVM,

tucnda:& qui camnon obfcruant^non peccdnt.

Ita Eugcnius,quitum crat pontifcx,Thomam acccrfitumyin carcc- rcm includendum curauit: vbifummas tormcntorum accrbitates pcr- pejfus esl.Vosl eacruciamentayad iudkcm^t manfuetifimus agnus tn maximum luporum rabidiffimorum ac fcuiffimorum ccctum,addu- clus esl.ltaq; cum bomo non minus modcfius quampius malitue be- sliarum immanifimarum rcfiflerc nonpojfctyprimu ignominiam , ve/ potius fummamgloriam commutati ordinis faccrdotalis^deinde accrba ignis pccnam fuflinuit.

RENAVDVS PECOLZ.

Hiftoria Renaudi Pecolz.epifcopi Ciceftrenfis,ob pictate ac profefsioncm Eu a - gelii a pfeudepifcopis afflidti ac vexati,atque in carcere tandcm necati.

Q Vod fcripfit Vau\usy Deum velle faluos omnes hominesficri, de- deduciquc ad agnitionem veritatis, idhoc tepore Vidcmus bo- mtate eius admirabili re pr&slari.Nam ex omm hominum gcnere at- que ordineyDeus ad cognitwnem fui vocauit,& vocat quotidie yeti- am exijs quideffieratip\ane atque afancla cius \ocationc maxime omnium abalienati efie vidcbantur. Hoc in numero funt monachi}fa - cerdotcs yEpifcopiyquorum rationem vir* confidcrare non pofjumus, quinfimulbonitatemacveritatem Dei^orum tenebras illuminantis admircmur atque omnilaude ^fbeneuolentiaprofequamur \ Epifco- porum quidem huiufmodi cjl dijficultas & raritasyvt cum extat ali- quodexcmp\ummiJericordiceDciyin vnumeorum aliqucm co\latcey beneficiueius fmgularean pnmljquememorabik ejfevideatur. Quo ingenerc Kcnaud9 Vecol^us Anglusy epifcopus Ciceflrenfis ymentb ponendus cfi-.qui cum puram Euangelij doclrinam cognouif]cty eam ta men palam slatim profiteriyapertcque tes~lificari noluitfcd hominum exislimationem,periculum terroremque \eritus, aliquandiu cognita ventatis profcjfioncm occultauit. Sed is no diu in obfcuro occultoque illo pictatis Jhtdio latcre potuityncc ccetcrorum Epijcoporu ac jacer- dotum fujfiiciones euitarcytot notas pculos , coicBuras fufj>iciojas ilh habe^it^t nu\\afit,autta infimahcminu coditio,aut ta fumma digni- tatis ampiitudo ,quami\lt cogitationc \animo ypott fiatc Jua non copre- hcdatytjramdiq;fuccfubi<ciat. Coprchcfus igimr ab his Pccol?9 La-

bctum

NobihYCand. LIBER. I. 40

bctum dcduBus csl : \hiin frcquentiftmo aduerjarionm conucntu confcffuquc ,Tbomas archicpijcopus Cantuartcnfis pncfidcbat. nam co maxtmus doBorum,atquc Eptfcoporum numcrus confluxerat. Eo ctum in confilto dux Buchjngamta: adcjfc \olutt , epifcopo Rojfoifi ac Lincolmcnfi comttatus . Tum vero intcr multos alws articulos, hunc Vccolzp propofucrunt , An Jubflantia panis mancrct in facra- mcnto. Qutbus qutdc tlle commodc vcrcq; rcJJ>ondtt,plancq; Jatisfe- cijfctfi ccquos naclus fuijfet iudtces, quibus aliqua rationc jatisficri. potuijfct. Is tamcn vt caufam & vitit fuam tucrctur,ommbus quibus potcrat ratiombus ,fcntcnttam fuam propugnabat . Aducrfarij vcro atquc tnimici,vt faslus apparatufqucfuos tueretur , contra ommbus conatibus ac vtribus eu oppugnabat.Atq; x>t mhihltis plane dccffct, quodautad domtnatumfuum tuendu,autad oppnmenduEpifcopu pertincrc \idcrctur, vndtq; £T fophiflas peracutos , & oratores cx- ccllcntes , & pbiiofopbos ac theologos tn buiufmodi quafttonibus ac dtffntatiombus \erfatos atq; cxercitatos conuocarunUicq; vcro /x>- vnnes legum & canonum peritiftmos prjctermiferunt.

Sed primum non incommodum tllts cfl \ifum , \t pnuatofamtlia- rique colloquto cu illo ageretur : in quo nihd plane cfl prxtermijjum, quod aut blandam vttcc ac digmtatis rctinendce atquc ctiam augedcc Jfcm, autborrcndam mortis tnfamiaque Commwationchaberevide- rctur. Quibus qutdcm rcbus Epifcopus varie tentatus atq; agttatusy in cam Jcntcntia & \o\untate adduElus esl,vt palam apudpopulum, qux profcfjus fucrat ,fc niraclaturum eJJc promittcrct . \n hac ta- mcn \crtratc ammi atque tudicij , quampromtferat , cxitus ipfe fatis cSlcnditfum quod ptc fcnncbat .populo cttam apcrte dcclaraffc. Na cum aducrfanorum \>uluntatt,vclpotiuslibidim , non fatisfcctjjct ,in carccrcm rcduclus cslabtqucmortuus, nonfinc grautcomccluranc- cb ,abimmici5 tniuflifimc allatcc.

NCBILIS CANDIENSIS.

Dcquoclim Candienfi,i!luftii nato gencre,Euangc!iiquenomine combufto.

p Ancntinus hisloncus csl autbor, qucndam vxons ducis Candia? proptrtquumfiomtne Euangch^ca tn infula accnfattm futjjc 0 a

F. w.j

Angli. ACT. MARTYRVM,

VetroTho>ndfio}qui inCandia Vontificis Konidni \egatuseratf>ai- refe<*s condemndtum}consldter pcendm ignis pcrpeffumeffeicum ca:~ teri,qui in eddcmfuiffent Cdufd3quod erdntprofeJfi} renuntidjfet}dn- «oM.CCCC.XC.

Idemfcribit^eundem legdtumoffd cuiufddm mortui.pofi morte ha- refeas accufati/ffodicnda atque exhumandd curauiffe.

MATER DOMINAE YONG.

|||| D teslimonium Euangelij illuslrandum maximopere pcrtinet, WMMqubdnullus fexus efl prxtermiffus ,quem Deus admartynum non vocauerit.Jixempla multa prceclaraque funthodie fidelifiimdrum fcemmdrum, quai cum viris in hanc Euangelij communionem ac focie- tatem veniunt.vt cum eis multagrauia opprobria tormenta pa tiantur . Sed olim in Anglia infignis & commemorabilis exemphfuit leclifiimafcemina^domina Yonga? mater0qu<£ propter religionem vi- rili conslantia Virtuteque crematd eSl^anno M CCCC.XC.

ROGERIVS DVLE.

TJ Ogerius Dulus,homo nobiligenere ortus^ profefiione militari, pro \etitate defendenda 0 propugnanda in Anglia fuffenfus atque firangulatus fuittanno M.CCCC.XC.

-r; X eo tempore verbum Dei maximum accepit incrementum,fru- Bufque admirabiles protulit . Nam Spiritus Janclus animos tum corum qui doclrinam Euangebj annuciabdnt, tum ctidm eoru qui au dicbantjta felicitertetigit^tnymerusfideliumacpiorumin dies fin- gulos vehementeraugeretur.Huiufmodi autemvirtus conflantiaque diuinitus eis ddbatur^tquiddex illis moleflias cerumnas carceru, fuma cum volutate fufciperent ac fubirenf-alu amiffione bonorumce- quoferret animoimultiyerbne mortem quidem}camque acerba}per- timefcerent.Ex quofadle intelligi potefi^ac vere dici ,perfecutiones ecclefix Chrisliance per Apoflolos nat^repetitas renouatdfquefuif- fc} Chnslumque dominum edmoperum admirabilem Vvrtutemyquam primis illis tcmporibus cxhibuit,his noslris quoquc nouifiimis exhi- buijje dc declarajfe^cum tantamgratiam in munduprotulit dtque cffu

dit,

Henric.Supph. LIBER I. 41

dit,tandiu fumma ingratitudinc hominwn obfcurata %f propc delc- tam.EamDominus obfignarc voluitmorte tcfliufidchum,quiprode- fendcnda Dci\critateffanguincm fuum profuderut,prtfdare lcfurn Cbnflum imitati, qui coram Vontio Vdatopro cadcm cofirmanda & obfignanda , teflimomum nonminus falutare quam graue dedtt. Etfi bafcmors Sanclorum proEuageliofujceptajudicio mundi ignomini- ofa fit & detes~l<tnda,apud Dcum tamen eagratiam bonorem ha- bctjCjuem Sptrttus fanclus in quodam Vjalmo declarauit.

HENRICVS SVPPHE N,ab Diethmar .

1 Nf er cztcrosfuit Hcnricus Suppbenus 3 v/> praflanti virtute, qui ** in vrhe Diethmarpro confitenda^f tuenda Euangehj vcritategra uifiimo fupplicio affeclus-yncque vlla aduerfarioru crudclitate acdo- loris acerbitate paffus efl fibi eripi eamfidciconfefiioncm^quam Chri- flus dominm ab eo poflulabat. Is itaque anno M. D.XXII. Meldorffo cum contumclia expulfus efl,propter Euangehu, quod cain vrbe vf que ad annum M.D.XXlWl.pr^dtcauerat.namob eam caufam,Cu- rio Mcldorffenfis,®' cum eo aliqui fideles homines eum vocauerant, \>tp/irumipfisDci verbum annunciarct^cbfquehberaret grauiffima. Antichnfli fcruttute ,qua opprcfii tcnebantur.

Eo autcm \cmt Suppbcnus ad aducntum Domini^tvccant: qucm Curio ipfc>alttque fidelcs magna cumUtitia exceperut.ls concwnaba tur bis dicbus finguhs,cum maximo fideifruclu&piorum cofolatio - ne.ltaque cum is itaintcgre ac dihgentcrin co munere ^crfaretur^ Dommicam grauiter offcnfi,($ maxnno in cum odio affccltfucrunt, multaque & grauia aduerfus eum machinati , tandem cum quadra- ginta ohlo regionis Dietbmarenfis gubernatonbus confihum cce- perunt,v>t virum pium eyfidclem Chnfttminislrumcomprchenderct

fine vlla mora cremarcnt, antcquamincolce ipfius regionis intcl- ligere ahqutdpoffe?it.\mprimis autem Erancifcanis hoc confiliumgra tum,%? magnopere tucundum accidit . Interca dum h&c malitiofe ah illis parantur , quingenti ruTtici , coacli ad dimidium mihare ab vrbe Mcldorfft, conuenerunt , atque omncs viarum aditus occuparunt, ne quisad vrbctn nuncimnconfihf ipjorum adfcrre poffct . Vopulusid

HenricSupph.. ACT. MARTYRVM,

quidcm tum inuitus agcbat. quia tamen duccs , dc totius cius ncgotij gubcrnatorcs ,grauc tumfortunarum omnium, tum etiam Vita pcri- culum comminantcs , id tubcbant , corum impcrium rccufarc ac de- trcclarc non audcbant.htque vt ammum cis maiorcm addcrcnt , cu- raucrunt , vtante fuum in vrbcm aduentum , tria dolia ccruifiaz Ha- mclburgenfis bibcrcnt . \tapos~lrcmo Mcldorjfum cum copijsar- matts circitcr mcdiam noBcm pcrucncrunt 5 quibus Domimcaniy Vt intencbris noclis eis pralucercnt 9 tadas ac fdccs antca paratas atque adornatas ,illis attulerunt . Cum igitur vcniffent in vrbem , i- lico cummagnoimpetu acvi in domum curionis irruerunt:& vt eSl confuetudo islorum latronum ac pradomum , cum hmufmodi furore agitantur ^totam domum compilarunt ac diripuarunt ,vafa, lccloSyhntca , vtenfllia omma domcjlica , vcflcs etiam , quibus quo- tidie inducbatur,aurum,argentumque cius abflulcrunt. Nequc verd pradoynbus his fatis fuit ,latrociniumhuiujmodiin bonis fortumf- que illius exerccre : fcdab eaprada rapina , ad vim corpori cius cum omni petulantia & feuitta infcrcndam,fc conuertcrunt . Klius petulantcr illunt cadcbat,alius fica pungcbat (f gladio: omncsvcrb Vt occiderctur ,maximis clamoribus mbcbant. Quidam ctiam cx illisyhominempiumcx lcclo nudum comprchcnderunt ^eumquc ita in plateas vrbis protraxerunt , vt pcr lutum inccderet . Alu vcrd idcm cgcruntin Hcnricum , quem nudum cx lcclo arnpucruut , cum ccedcntcs atque bnpcllcntes , mambus dlius ad dorfum arcliflimc colligatis , pedibus nudis fupcr glaciem ita mambulare cogcbar.t , vt pedes cws rigore frigoris lafi , janguincm cmittcrent. \ta eumin- humamtcr iraclantcs , vfque ad domum cuiufdam facerdotis per- traxerunt ,atquc ei inima cauea pofitum, afjcruandum tradidcrunt. Voslrtdic mane dhcarmficcs infornm conucnerunt ,Vf quiddc Hcn- yico agcndum effct, ipfi interjc flatuerct Ncque interca dcfincbant^ maxima vocifcratione eumadjuppliaum ignisvocare . Nclongior fit oratio, vir pius atque innocens S. tpj hoius ,cauja inditla inan- dttafuitcondenatus,vtignicrcmarctur,ab ijs qui eim ^wdices & tortores t oflituti erant. Qua cx rc monachi in pnmis maxtma volu-

ptatcm

HenricSupph." LIBER I. 41

ptdtondcccperunt: cofque iudiccs ac gubcmatores reipublica: ma-

ximopcrc laudduenmt , qubd uMiham tum colcrcnt }tuercnturcy

confcruarcnt.Tum \>cro cum comprchcnfum,^ mambus^coUo, pcdi-

bujque vmnttm & conjlriclum, cum in locum adduxcrunt , \bi crat

jupplicio afficicndus. ibifcntcntiafuitpronuntiata a quodam prccfe-

clojd eft^co quimaleficijs in rcgionc aliqua,aut prohibcndis ,aut cum

funtCommif]k,punia;dis,prd:pofitus csl : a quo hxc fcntcntia nummis

numcrdtis cmptdfuit.La dutcm contincbatampium homincm Hcnri-

cum,contra fvdcm Chnflianam matrcmque Dei concionatumfuiffc:

(fob cam caufam fe illum cx authontate renercndifiimi cpifcopi

B rcmcnjis , dommifui obfcruandifiimi , illum condcmnare , \t viuus

comburcretur.Scutcjitiapronuntiata , improbi homincs cum in plate-

amprotraxcrunt , in qua mdgnd jlrucs hgnorum facla erat^tinea

Viuus crcmarctur,pcdibus cum appetcntcs, vcxantefquc , ncque v/-

Iwn imu riarum z$ contumcliarum gcnus prxtcrmittentcs , quod ah .

illis cxcogitanaut adhibcn potcrat . Quidam cx illis fica in fumma

capitis partc cum pcrcufiif.alius hJlebarda candcm corporis partetn

Vwlauit. Dcniquc vnufquifquc ccrtatim propiusad illum accedcbat,

\tcum cccdcrct . Atquc in hac quidcm tanta fcuitia (f crudelitdte,

ad populum maguis clamoribus vocifcrabantur : Dcum afe ea in

rc ftare ,in\o\cnter dffirnidntcs. Scd quum omncm darcnt opcram , Vf

igncm acccndcrcnt, non tamcn id potcrat: atque Ha inccrti quidage-

rcntyfuslihus zyballebardis eum cccdcrc non defislebant, ommaque

%X tomncjita ey opprobria adhibcre 5 qua ab illontm petuiantia pro-

ficifci poterant . Atque huiufmodi quafi quxdam prolufio dnte fup-

phaumfluds propc horas faclafuit.lntcrra virpms eratconjlitutus

coram honumbus tcmulcntisfuriofc in eum dcbacchfhtibus ,fuofque

in Dcumoculos babcns conucrfos ey intcjitos , eius opcm implo-

rabat . VoTlca cum in \alidd quddam fcald hgducrunt , in qud cum

\cruslcjn Chnsli fcruus confcfiioncm fidcijucc cdcre cccpit , q\\i-

dam rx ntftifi* rumhi nc prrrufjt^um h:uufnodi\c(barumprtu-'y^4^r r/(/-^<-yc

hpiu.t^qu.-i slhtm prius \s~lulandum ejje dicebat^rmdr qu.wt-wm W-^^ ^r*^^^_.

lajuurvuirat.rwi. Ahus rtiampcclus cus pedcprcfiit ^q£mquc **** *t tftrer

eJujjny^jc.iUgrad:: Jir^Mt cu vi tdnta^tfawuispcr os r* nd- J*1 "***fi>*J?(gp0Q

Germam. ACT. MARTYRVM,

res cfflucrct : qucm \iderct nullis adhibitis tormcntis doloribufqm mon pojfc^um juffocare conabatur. Voslrcmo ita alligatum in fcala, r cum hallcbardis elatum ad paratam slruem lignorum detukrunt. Na Ufwii^f. tMn quidcm in ea regione nullus erat 3 qui in co fupplicij genere exe- quendo expertus efjet. Vna ex hallcbardis, quibus fcala cum eo nixa fercbatur, dclapjkjta in hominem incidit, vteum medmm perfoderit. Itaanparatamlignorumcongenem inieftm fuit . Sed quumfcalain latus cius inclinaffet , quidam celeriter accurrens ,fecuri militaritot iclus peclori eiw inflixityt confeclus expirarit. Mortui corpus ar- dentibus carbonibus vslulaueruntpropterea qubdnulla ratione effi- h$ ccre \nquam potuerunt, \t ignis in parata lignorum slruc accendc- retur. Atque hic quidem illius Viri ac ferui Chrifti exitusfuit , opi- mone mundi calamitofus atque horrendus yfcd Spiritus iudicioglo- riofus acperbeatus . Eodem autem tempore multi homines pij Deumque metuentes , propter teslimonium Euangclij coniecli fue- runt in profluentem Rheni , aliorumque fluminuman quibus corpo- ra eorum fubmerfa^poflea inuentafuerunt.hter c&terosfuit quidam Magijler Georgius, qui HaU concionabatur, quem quia Ccenamv- traque in fpecie exhibebat ^latrones quidam ^fficanj yamonachis parati ac fubornatianuaferunt , (ffoedum in modumprope oppi- dum hfchemburgum trucidarunt . Quoniam autcm fumma Dei gratiaad agnitionemipfiusvocatifuimus , finemaximo fcclere at- que impictate reticere ac difimulare non poffumus corum confef- fionem,qui virtute Spiritus fancliimpulfifao teflimonio}quumglori- am Deijum Ecclcfia falutem tueri volucrunt, eaque in rc plurimum, gratia Dehprofuerunt.

Diuerfi Mar *res tum in Germank.tum in Auftria & aiiis locis pro Euafl- geliomorti traditi.

^Vitpr&terea alius ,loannes nominatus^ qui eadcm invrbe Dieth* mar,pro Chrifli nomincjionfolum maximtopprobria ^verumc- tiam mortem conslantcr pertulit.ltd hi duo boni ac pii bomines,veri- que teslestfui ad cognofcendam veritatem, quafi duo accenfa lumina diumitus adhibebantur 3 in fuauem Deo odorem^famficium confefi- onisfanguinefuo commcndatumpbtulcrunt. Ncqucin hoc Hartyru

numcro

Germani. LIBER I. 43

numero prcetcrcundus cfl Gajjar lambcrus <qui pro tcslimonio tu- angcli]yXicnnce in Auflria crcmatus cfl . Quo ctiam in loco , Gcor- gtus quidamhbrarius, accrbifimam ediLe confefsionis pccnam lgne fuflmuit.Prceterea Vragce in Bohcmia,aliusfuit combusl:us,quodgc- nus vitcemonafticct impium,infamemque ccclibatum rcliquifjct,atque ad honcslam & Deo probatam coniugijjbcietate fe contuliffct. Cer- tum autem efl,cos quos mcmorauimus 0 alios , qui pro Chnsli no- mine moriuntur^ aliam ob caufam hccc tormcnta perpeti , quamfures^ ficarios,latrones,ali6fquefacmorofos homines, qui luslas malcficioru fuoriipcenas luunt.luslitu ,ccquitas \entas,fidclcs Clmflianofq; homuics,ad hcCcfcrenda,progloria Deifaluteque kominum adducit. fed mundus, qua eflingratitudweatqueimpictatc,claudit oculos, ne hanc Dcitamexcellcntcm vocationem^ac fidci in Martyribus cofef- fioncm intueatur : quod e£l grauius ,arbitratur fe facrificiu prce- flarc DeOffiin fideles Cknsliferuos tantam crudelitatcm exerceat. Hcec tamcn hominum infidelitas, \>eritatcm Dei nunquam abolere po- terit,neque pios homines priuare eaiuflitice corona,quce inccelo pa- rata esl ijs omnibus, qui caufam veritatis, ryglonam Chrisliforti- ter tutatifuennt.qui quidem exemplo Mofls , cum populo Dci malut affligi,atquc in omni paupcrtate ignomvnaque verfari, quamfrui ijs commodis,konoribus & gaudijs ,qucecuimpijs ac fuperbis komini- bus in hac Vita confequi po/fent.

HENRIC. VOES&IOAN. ESCF, gggj Nno M.D.XXlllBruxellis in Brabantiajuo iuuenes crema- ?"° \ht

cyrcs .uru

&£§Ji tifuerunt.quoru alter Hericus V 'oefus yiginti & quatuor na- gMj» ™u tus annos, altcr loanncs Efchus vocabatur , \terqucmonachns ordi - nis AuguslianiHi mcnfc lulio incunte posl editam Euangchj Chri- fli confcfsionem , primitm de gradu ordineque Jacerdotij expunclifu- erunttnonafticifq; vcslwientis ftohati, idq; vfligatione inquifitoris fidci Egmondam cos perfequentis , atq; authoritate tkcologoru Lo- uamenfium :quodillos abopimonc (ffentetia nunqua reuocarcpo- tuiffcnt. Tu Utantes, gratias Deo patri ccelesli agerc ccepcrut,quod fe illofalfo q» abominandofacerdotijgcnerc atq, ordine folutos &

BruxclJenf. ACT. MARTYRVM,-

libcratos, in afium mcliorcrn cooptarctfacerdotu ordinefin quo etiam fcipfos in facrificium odoris fuautfiimi ojfcrrct.Scriptueis cfl datum, quod recttarentyac palam ommpopulo declararet , quid de religione fcntircnt ac crcderent. Summum erroris crimen, quod cis obieclum cfl:' Ijoc crat^quod in vnum Dcum credendum cjfctyquoniam homo Vanus & mendax in ommbus fuis verbis atque opcrtbus s ey ipfefalleretur & alwsfalleret: eamob caufam non effe fiduciamin vllo homine po- ncndam. Cum autcm duccrentur ad fupplicium , lceti htlarefque acce- debantjum huiufmodi tesltficatione perpctua,qubd progloria Chri- ^i^ doBrina Euangelij Apoflolorumque , vt Chnsliani moreren- tur, non vthcereticigcntilefqueincreduli^ & qubdecclefia Etlij Dei fanclam credcrentyaffirmantes illum diem, quo ita morcrentury eum cjfe dicmyqucm tantopcre optaffent . Cum autcm ventfentad locu^ m quo vflulandterant^denudati ,fatis diu ibi cum indufio slcterunt0 palum ad quem cxurendi erantyanimo magno ampleclcntcs^nec folum paticnter: fed etiam luhentcr atquc hilariterferetes omnes mokfltas contumelias, qua ab aduerfarijs in ipfos profictfccbatur \ Vfalmis cy canticis Dei gloriam cclebrabantjorinulamquefymboliab Apo- flolisreltcliyteslem fidei fu<e acconfeftonis pronunttabant. Quidam cx doBoribus, quiibi aderant^ \>idens ammtktttiam & hilantatan HcmiciyCum monutt}neita inepte acflulte gloriaretur, Abfitanqutt illcmihi gloriarijnfi in cruce Domini mei lcfu Chrisli- Aliusycum e- um quoque monutfjct^t Deum ante oculos haberet,Ego verbjnquit illean meo antmo verc habco acfero. Altcr verb eorumycum ignispe- dibus eius fubijcereturfiammas huiufmodt^ quaft rofas fuaues fyargi fibt vtdcri dixit.Voslrembfumus 0 - flaynma, cum tam altius vultum inmfiffct^ cos fuffocauit. Dtxcrat inter alta Hcnricus, contra ius Di- uinum ejje, qubd clcri ac facerdotcs y poteslate magtslratus ctutlis, eiufque turifdtclione a Dco conslituta foluti cfjcnt.nam Epifcopos quidcm nullampotcslatcm haberealumi , quamverbt Dct fidchter intcgreque annunttandi, ac pafcendi cadoblrina oues ChrifltinEc- clcfia. •

IOANNES

LIBER I.

44

IOANNES CASTE LLANVS.

P^Nho M.D.XXIIII.M. loanncs Caflcllanus Tornaccnfls , do- §fe y clorquc thcologus ,proficfijus cflinjhtutum eorum, qui Ercmitce dim Augujhmappcilantur.poflca vocatus adcogmtioncm Dci,verus doclor ac prxco Euangclueius cxtitit.ls cumin Gallia Euangehum annuntiafjct^oin loco qui Bar lc Duc dicitur ,apud Vitriacumop- pidum in Vartefi rcgione ^CabiUom in Campama,atquc in Lotharin - gia in vrbc Vicenfi, ficdc cpifcopi Mctcjis:poslquam ctiam in ipfa vr- be Mcti,ahqua doclrinx Euangcliccefundamcnta pofuiffict,difcedcns indc,a miniflris Cardinalis Lotharingi Gorfe captus fuit.quocx op pidodcindcad cashllumNommenium percofii.m Cardinalis admi- mslros traduclus fuit. Hoc autcm itafaclumcsl ,non flne magna offenfione perturbationeque Metcnflum,quigrauiterindigncquefe~ rentes }mini$lrumfuumacvirum pium,ita captum in eaarcedctL nen, quofdam ccrtos homincs Cardinah fubditos comprehendcrunt, eofique diu apud fe captiuos in cuflodia habuerunt . Itaque hbbas fancli Antomj Vienncnfis , Thcodorus Caumontius nominatus, vi - carius Cardinalis jn omnibus tum ffiiritualibus ,tum corporalibus, in epifcopatu MctenfiyTullcnfi,ac Verdunenfi, cum htcris ac mandato Vontiflcis Komani Metim vcmt, Confulefque vrbis magiflratus fe- natorejquc monitos atque placatos , in eam fentetiam voluntatemquc ddduxit,vt captiuos Cardinalifubditos dimiferint.loannes aute Ca- flcllanusfuit in cujiodia habitus ,<&crude\iter traclatus in arce No- menienfi,a quarto die Maij,vjque ad Xll.lanuanj,anno fiupra notato M. D. XXII II. in ommbus qux ab eo qutffltafuerunt , caufam do- Shinamquefiiij Dci lcfiu Chrifli, conflantiflime tutaf esl.Quxfiuit caufa, vr a cajicllo Nommenio , in vrbcm arcemque Viccnfem dedu- Busfuentfumma cum conflantiain conficfiwnc propofitte doclrmae perfcuerans, ita vtaducrfarif adcam fcntentice forma fiint progrefsi, quadlum a gradu ordincquc fiacerdotali,priflinam cius vnblionem e- radcntes ,dcmoucrwt ,\>teum facra fiolutum proficfiione , inmanum fccJarcm ac potcflatcm tradercnt.

Quo namforma feritenUae pronuntiat£,rati6que tota dcgradatio.

IomCaMl. ACT. MARTYRVM,

nis,W vocant}notabihs c$l,no indigna vifit csl}qua huic loco intc xe- remusad dcmonslrandas hombilcs blaff>ho?uas}cum slohda ^ pla- nc bclluina fubtilitate coniunclas maximorum myflcriorum, qux co- tincntur incaformula degradationis,qua immicivcritatis,aduerfus fanclos homincs ey fihos Dci vtifolenf.ex qua omnes , ctiam ij qui ommum maxime ignanfunt £?* imperiti , quafi mambus palparc po- tcrunthorrendam cacitatcm , qua huiufmodi cornuta bcsli£ pcrcuf- fefuerunt.

Formafententix in caufaloannis Caftellanipronuntiatat, & r.ttioac viadegradati- oius,cx eo iudicio ad verbum tranflata.

ognita caufa tua cu inquifitione informata & inflrubla accufato- ria rationeycontra te}loannes Caflcllanefacerdotcm ac rdigiofu exfratribus eremitis S. Augusliniuntclltcla pariter cofcfiov.c tua, quam tua ffontc ac voluntatefalfam crroneamque doclrinam dcfcn- dens edidisliperff>eclis etiam pijs admonitiombus , atquc amantifsi- mis exhortationibus ,quibus ad te in vrbe Metenfi \>fifumus}quibus tu inflar affidis ferpetis ,aures omnifurditateaffeclas,atque ad om • nem audiendamveritatcm claufas }nunqua adhibcrevoluisli: cogni- tis reff>cfis tuis,qu& tu iuratus ad interrogata noflra,no fcmcl fcd fie- pius rcpetufli}in quibus quidcm artcdiabolicainduclus, nofolum re- ticuisli atquc occukafli vcritatem, Vcrum exemplo Cainconfcfiwne tuorum peccatorum (fmaleficiorum fupprefiiflr.auditis poflrcmo tc- ftimonijs corum}quimaximo numero contra te ea dixerunf.quorum genera,perfon<£,crimina contra te delata, cxtcraque omnia non wdi- gnaiuns cognitionc acdifccptatione}diligcnter collata & confidera- tafuerunf.pofljnquam, hxcomnia cognita & pcrfj>ecla}vencrabilis magislcrNicolaus Sauinus,in thcologia doBor ac fidei cxquifitorno bis adfiflcns , caufam iam tuam inftituit , ac plene pcrfccleque infor- mauit. Accedithic confcffus commumcato confilio cum multishomi- mbus litcratis, magislris doclonbus , in fcicntia vtriufque iuris} tum Diuinijum humampntflantifiimis, imprinnfque cum ijs, qui in caufit nomen fuum fubfcripferunt ac fubfignarunt . Nam cx ijs qux in caufa contincntur ;nobis euidcntcrappamit,^ nunc etiam apparct,tetloan ncs Caflclhnefrfpius dmcrfisque in locis diuulgaffc^ quafi dognia-

ta.

in liuius martyrio recitauim* ne amplius

IoanCaftell. LIEBER I. 45

ta qu<eda?n tradidiffe ,dc prxdicdjfe multaspropofitiones erroncas & fdlfits,bcerefisquc Lutherd?ice plcnifimidt ,pldne fidci catbolica cy ve Srfonum™ ritatiEuangelica' ,Jcdique Apoftolica: dcrogantes ac repugnantes. JjJJfJJ Itaq; cum ita tm/ere\\>t apejlata defeceris,a tcrgoquc refyexeris ,ja- 11 tis conuitlus es , tenon eam fxdcm prceslitijfc Dco s quam dcbcbds, fcd ci mcntitum fitijjc. Etiam per facras iuris canonici rcgulas csl con pofthac slitutu?n,ccquu?n cjfe,Vt qia mortifcris UngutfVencnatx tclis Diui- Jibus^epc- nas fcnpturas petuertut ,dtque animos morefque fidclium inficiut,at- ne ' que corTumpunt,grduijfimis fupplicijs ajficiantur^tccetcrimetupce- narum in ojfiao contineantur,omnes Chrisliana Icetcntur concordia, exemplaquc huiujmodi tum feueritatis,tum bonitdtis ,propofitd intu- • cdntur.His decaufis <&alijs,qu<e ex ipfa cauft colliguntur ,de autho- ritate Apoftolicd,ac reucrendi Cardinalis domini,qua hac in parte v - timur,hacnoftrajententia,quampro tribunalifedcntes decernimus, atque in his fcriptis pronunaatnus, Qeum ante oculos folumhabetes, 0 Jnirud5 -S ~&*-<\r*f£L

11 J Clf rj 'j *T L- : ' temfecun^ *^<$?C,

atque illud recte conjidcrantes ,quod qua mejura alus mcjijuewnus, tatcn».

eadem remctieturnobismos igitur dicimus ,pronuncia??ius, declara- mus,atque etiam fentcntialiter ac dcfinitiue mdicamus , te lohanncm Caslellanum propter merita tuafuijfc excommumcatum, ey effe nuc maxima excomumcationc,fimuIque etiam reum Iccfie maicslatis diui- na,criminofum atquc aduerfartu fidei cdtholicce, Jiudngelicceque Vt?- ritatis, prcetcrea hccreticum mamfeftum , fcclatorcm ac participem impue crudelitatis Martini Lutheri ,hominis turbulenti ,a quo ve- tercs hcercfes , idm antea condcmndtce fufcitantur. Quam ob rcm tc omm honore faccrdotali ,o?nnibm ordinibus ,etia?n tonjura, \eslituquc rchgwjo , atque ctiam ecdcfiaslico beneficw tuo , fi \llum habes , onimquc pnuilcgw clericali iudicamus deieclim priua- tumquc fuijje '. qucmddmodum ctiam nuncdcucimus ac priuamus, Cy Vtmembrum putndu?n,a communionc fidchum fegrcga??ius : atq; ita priuatum dc fcgregatum , iudicamus aElualiter dcgradandum cjfe,\tita dcformatu?n Jfeoliatumque,curice fcculan rclinquamusico- ?mttenteshanc dcgradationein aclualanque fcntentixnoslrce exe- cutioncmjbuic rcucrcndo Domino ^fcpifcopo prcefenti ,propterau- thoritatcs mandataque fupra ??ie?noratd. -

G.

Ioan.Caftell. ACT. M ARTYRVM,

Hac fcntcntia ita pronuncidtd,perfeSldque concionc, qu<£ dc fide cd- tholkd eorum haJjcnfolet, epifcopus Nicopolenfis , cuius pdulb antc mctiofacla efl, ciuitatis Metenfis fuffraganeus pro tribunali fedcns, cuauthoritate dc poteslate pontificia, cuclcro , nohdibus,ac populo, M yfterfa dcpradationem loannis Caflellam ita cccpit peravere . Vnmum emm

«kgradatio o J l 1 " o

nis. Castcllanus iam degradandus ^per ofjiciarios eius cpijcopi ommhus fdcerdotdlihus veflimentis indutus fuitidcinde cx facello per faccrdo- tesddedm rem conslitutos , cumomni facerdotali apparatu oma- tuquc dcduBus , manihus iur&lis flcxifque genihus coram Epifcopo cH collocatus.llicb officianj calicem cu \nno aqua ,pra:terea patc- nam hoftidmque ei in manutradiderut. Qug omma Epifcopus dcgra dator, de manibus cius cum huiufmodi \>erbis abs~luht 3 Nos duferi-

Sacrificadi mus ,dUtiubemus dufcm tihipotcfldtem fdcrificij Deo rfferediMif-

poteftas ' ' . \ f ■ ■ 11 1 L ■ l r ■

Jcequetdmpro mortuts qudmpro \iuis celcbrdndcc . DcindeEpi- fiopus fitcros \triufquemdnus digitos laminaVitreacrafit,dicens , Nos hac rafura poteflatem facrificandi, confecrandi bencdicendi- que tihi auferimus }qudm tuex vnclione mdnuum } pollicifque ac- cepifli.

Deinde fummo illo indumcnto dtque orndmento , quodcafula ap- pellant,a tergo cum caputio dctraBo , eum exuit,his vtcns verbis, Nos iure optimo exuimus te vesle faccrdotali, quai charitatem figni- ficat. namtueam quidcmatque omnem innocentiamcxuifti.- Vofled s~}oldm ei detrahens ^dixit, Tu turpiter dbiccifti poft tergum re- iecisli fignum Domini noflri 3 quihdc flold reprafentatur .Quamob - rem nos eanitibiaufenmusinhabilemquc reddimus,ad\\lum offici- um facerdotale exercendum,aut aliam rcm , qux ad faccrdotium per- Ncmpe cx tineat. ScdreUquaeius generis nugametacognofcipoffunt exeorum Potifi- libris , quibus incptifima tota hcec difaplina continetur. Eorum qm- demnunc guflum nos hic dare voluimus , "vtomneshomincsmtcl- ligant,quam fcclerata audacia Vapiflx fuaexecradamyflcriaper- agant quhn impune vcrbis facra Scripturx abutantur.

Verfecla dcgradationc,procuratorfifcalis cuna ciuitatifque Me- tcnfis, ah A&uanofcu notario caufic poflulauit, vt adpcrpctaam rci mcmoriam^num autetiam plura inflrumcnta peracla: dcgradationis

confcnbe-

eo libro, qui ca!e infcri- bitur.

loan.Clerc. LIBER L 4<*

confaibcrcntur. Tum miniftri Epifcopi loannem Caslcllanum vcftitu

habitnquc cicncah cxuerunt^eumque amiclu feculariinduerunt. hoc

autcm propterea ita fit, quoniam is qui loco graduque faccrdotali csl

dcmotuspotcftati magiftratus ciuilis esl tradcndus ,fecundum con-

ftitutiones Vap£ bmocentij tertij , qui ea in rc facram \yiclio?ic,ftn- iima Mud

clifiimique facerdotij rcligioncm \iolari noluit . Epifcopus igitur de- gere chrl-

gradatornon vltcrius progrcffus,hoc modo locutus eft,Nos pronun- mcos"

tiamus vf curiafccularisyte itadegradatu ffoliatumque omni ordi-

ne acpriuilcgio clericah,in fua cura fufcipiat.ld aut cum faclu ejfct,

idc Epifcopus \fitato more,ft>ecie quada offiaj fimulationcq; huma-

mtatisfc pro co dcprccatore apud mdice prcebcs,Domineiudex(in-

quit) nos te omni quo poffumus ftudio rovamus ,cum propter Deu,tu Homici - * . ' . 1 * JJ . -r - n /r • diura m*~

etiam proptcr dona pietatis ac mijcricordicc nojtrajque preces , ne in dado & hy hnnc mifcrumatqueinfeliccm homincm ahquidmahconsl;ituas,quod gnmPapi- a d mortcm^aut mutdationc corporis eius pertineat. His ita ablis,ma- coIx ' giftratus fccularis vrbis Vicenfis, confirmans fcntentiam antepronu- tiatam ^condcmnamt loannem Caslellanum ,vtviuus cremaretur. Quam quidcm pccnam tanta conslantia atquc animijnagmtudme fu- flinuityVt non folum ignarihomincs maximo numcro ad cognitione "veritatis conucrfi fucrtnt , verumetiam c&tcrijqui non pauci aliqucm pictatisguslum fcnfumquc habebant^hoc gencremortis tam prxtio- fic, in oblatagratia Dei confirmati maximam vtilitatem perceperint .

IOANNES CLERIC.

j Oanncs Clcricus Mcldenfis , fratcrfuit natu maior Vetri Clerici, tws qm cu quatuordectm(quorum memoria poslea in hoc libro re- pcrictur conjcruata) fupplicio ajfetlus esl. Is loannes in \>rbe Mel-

dcnfi captus csl , anno M. D. XIII. qubd fchcdulam affixerat valuis fummi tepli cius vrbis ,contra indulgentias a Vapa mijjasjn qua fcri- pferat eum ejfc Antichnslum.Quamobrcm eo quidcm temporcfuit

condcmnatus }\t tribus dicbus ccrto fhatio intermi$is,verbcribus cx- c IerIcu s

i fr • r ■ • • A rr „ • Mddis ob

dcretur, atque imprcjja in Jronte nota ignomimoje ajficcretur . Ems Eiungeiiuj <mtmntater ,mu\iervcrc Chnftiana ,tametfimantumhdberct ad- Jj£fM uerfarium , quum vidcret filium virgis vcrbcrari , atque ea nota

G. jj

Nicol.Antuerp. ACT. MARTYRVM,

Egre§ia .. compunpi ac deformaruanimum ei addidit, <& in banc \ocem excla-

matris co- O ' - , . '

ftanti.i . mauit}Viuat Cbrijtus, eiujque wJigma.Vojtea loanncs ea pcena igno- mmidque ajfeclus , Kofoium in Briam profeclus esl , inde Metim in Lothanngia?n:quo in loco aliquandiu efl commoratus,artificio vtens lana carminandce ac peSlenda. Is pridie eius diei,quo cultus quorun- dam idolorum exiguo in facello extra \rbeni celebradus erat^permo- tus coDeisludio quod exitus posled reclifiimum fanBifiimumque cjfe dcclarauit^rbe egreffus ^cnit eum in locum , edquc fimuldcbra fregit^quce poflero die bomines fupeiflitiofi adordtun erdnt. Itdque .u genus canonicijacerdotes , acmonachijum eb.omnem populum folenm pro- ea quidem cefiionis pompa conduxiffent , omnidque fimulacbrd fraSia dut mu- piurirai.U tildtd offendiffent , totdm ciuitatem concitarunt ad authorem cius facinoris qucerendum.qui non multb pbfl repertus efl.Nam prater fi- mflram opinionem3quamdeeo idmfufceptamhabebant yVifusfuerat a quibufdam ab codcm loco reueitens in vrbcm in ipfo diei crepufcu- lo. Itaque comprcbenfusfaclumfiatimconfejfus , corampopulo ra- tionemcuridfeciffetj-cddiditjumtanta populi offcnfione acfurorcy vtadgrauifiimum mortis fupplicium mox pofceretur . Caufa eius informata ,poslqudmpuram filij Dei lefu Chrisli dohlririam , tum perpaucis in ea \rbe cognitam, conjlanter ajferuit} adlocum extre- mofupplicio conflitutum dutlus esl } in eoque atrox atque hombile Mutiiatio-' qcnusmortis perpeffus. naprimum manus dextra ci amputata fuit.

neidoloru, o . ■£ l JJ l . ; . l J u

corporis demde najus jorapibus tenacijiimis auuljus, duoque cius bracbia cu hnTatfone' mamma \traque eodeminflrumento dilaniata fuerunt . Nemofane M«c nfe" 1 erat m eo ram atrocifjjcclaculotfui no commoueretur attomtm: pr<c- fertim cum vidcret eximiam virtutemjnuicldmque conflantiam, qua Dcus hunc Martyrem muniuerat & roborauerat. qui quidem in ma- ximisatque acerbifiimis tormentis ,pronuntiauitillos vcrfus Vfitlmi 115, Simdachra corum funt argcntum aurum , opus manuum ho - mnum . Kcliquum autcm vitw } quod in eius corporc tam crudcliter ajfcBo fupercrdt^pdulb pbftigm confumptumfuit.

M. NICOLAVS ANTVERPIANVS. ^^}rciterannumU.D.XX\l\\. Antuerpi^ quo&fl celcberrimil X&Mcmporiu inducatu Brabatino) dtque mlocisfinitimis}mag>n?s

crdt

Nfcol. Antuerp. LIBER 1. 47

erat numcrushominuomnis generis, qidtuprimum ahquc vcrbi Dei gufiucapicbant.Eo tcmporc quidam Varochusfuit Mcl^}qui locus ab Antuerpia duo propc milliaria abefl. is ad fuas concioncs tantam hominum multitudincm vndique attrahcbat ,vtfepim in patentibus locis campifquc coucionari cogcretur . Cumautcmliberc annuntia- bat verbum Dci , tum non obfcure ac timidefalfas & impias foimnu dc&rinas argucbat . In quadam Vero nouifima concione [ua audicn- te populo mcunde ac ^rauitcr <*r feipfum r<? alios facrificulos accu- famt,ac loquens de Miffajixit , Nos quidcm luda proditorc fumus ^"^cc'|{fi deteriorcs, atquc improbiores . is emm Chri?xum dominum vendidit cuaaiucu.

tradidit:nos vero eum vobis vendimus \nectamen tradimus. Non multoposl temporc facerdotes acmonachi } hocfelici Euangchj fuc- ccjfu offcnfi , metuentes nc prxda de mambus ac faucibm extorque- retur > mandatum ab auld Brabantica cotra hunc Vaflorcm & que~ dam Auguslinenfem^quitum ctiam Antuerpix magno populi cocur" fu coficionabaturjmpcturunt. \llud vcro mandatum poteslatem da ' bat vi aufcrcndi fummum corporis indumentum{ vt vcslcm aut pah lium) us qui inhuiufmodieorum conuentibus atque concionibus dc~ prchcnfi cjjent. Qui vero cos cocionatores comprchendiffentajs pray- miumtnginta Caroleorum aureorumcodem cdiclopropofitumfuitTci^L^* & conslitutum . Hoc tamen edihlum Imperatoris Caroli V. nomine <S- ; promulgatu ,impedire non potuit quo minus poslca populus quadam * "

die Domimca ad audicndum Deiverbum conuenirct euin locum,vbi fcaphx atcp naues Jubducuntur ac confidunturXn eo conuentu ac cce- tu adcrat quida luuenis, Nicolam nominatus, in doSinna verbi Dei <dpprimeinftitutm. qui cumvidcret Auguslincnfemillu, cuius concio ta auide expec~labatur,non vemre: dixit minime aquum effe eamul- titudinem ita congregatamfamehcafine vllo paslu verbi Dei difcc- derc.ltaq; naue quce litoncrat proxima^vnde mclius audiripofit,afJr4. c^l^ ce&it^multo plura ex fynccrx pietatis doclrina cis anutiauitac de- darauit,quam vnqua anteaaudierant. Lxpofuit ea concionc illam ab omriJbus Euagehfiis dcfcriptadc quinq; pambm & duobm pifcibus j>arabola:oftenditq, Donnnuno ahquothomimmilha diuinafuado- Shrina nuc pafccrcveruetia fertotumunduf^argcndadoBrinahaCi

G, iij

Paft6rBri%. ACT. MARTYRVM,

cxque ea infinitam hominuturbam alendam efifie . Vofl concionem ,duo

fcrui cuiufidam lanij fipe pr<jemij,cum detulerut atque inpoteftate ?na giflratm tradiderut.ls vero Nicolam pofleaquam pura Euagclu do- Sbinam conflanter defendififietpoflero die} quifuit dies Lun<e jacco infiutm,proptermetum populifiubitb inprofluetem coicclus csl, iux- ta cranam vulgb portus Antuerpienfis^ eo ipfo anno M. D.XXIIII.

Ex tribus hiftoriisquasOEcoIampadius fcripfi{Tedicitur,nos eam huiclibroMar- tyrumintexuimus,qua:caufam & rationem propriam eius,quipro- ptcr Euangelii teftimonium mortuus defcribitur, habere videbatur.

N. P ASTOR BRISGOIVS.

j N quodam BrifigoU pago,paflorerat Vigilans , ac homo in diuinis literis eruditus fianclimonia Vitce clarus , humanitate comitate infegnis}paflorisofficio multos annos egregiefiunclus.in fynodis com- presbyterorum doslrina excellebat , ac etiam cpifcopoCanftantienji gratus }authoritateque valens apud omnes jqmbuficum negotij ahquid habebat,amans pacis, tragcedias interfratrcs ortas mira prudetia fo- piebaty admutuam charitatem inuitans : honeslatem vitce ($ morum emendationem in ommbus conuentibm \quibm prceeratfiumme extol- lebatifieipfium fiepe exempligratia,quum Utes fubnatce erant,adduce~ bat.Hic quum Euangelij Chnslifiermo puriorin lucem diuulgaretur, adicclis \>bique ex patribm fcholiis, ccepitmiraauiditate Euangeli- cos libros euoluere,dcuorareque, quos iam olim ctia legeratfed nul- lo in,telleclu , nulla attentione verborum & fiententiarum. ludicio & intelligentia accedente ex continua leclione , homo fienex}apud fcip- fumccepit cogitare}in quantistenebris,in quantis erroribm totumfia- Deploratio ccrdotak genm inuolutum iam longo temporefuiffet . Deum immor- rcmpoi a . ta\em,dicebat,quis vnquam cogitajfiet,tam ddclos,tam fianclos v/Vor, tot annis ita potuiffe a fcopo \er<£ doclrince aberrare , totcrronbm implicari Scnpturam facramfitu ^ffqualore huntance ficreationis ac fidiuce obdudam confjwrcatamque, a paucifiimis cogmtam* Se e- nim id Euangclium ^ordine quo ficriptum esl, nunquacrcdidiffie vm- tatem effe^quum multa de cruce ,de perfiecutione, dc turpifiima mor- ■tejneo continerentur fiacerdotibm omnia quam ficlicifiimefiuc~

ccdcrcnt

PaftorBnTg. LIBER l 48

ccdcrcnt , nemoquc contra cos finc damno maximo caufam iuslam a- gerc ,aut publica vitia cmcndarc aufus fuiffct . lam autcm palam E- uangchum vim fuam cxercrc, crucem in foribus cflfc ,aducrfarios Vcrbi infanireampios caput tollcrc^ ac ad ommafacinora in pios dc- fignanda, audacifimos.Epifcopos,quorum erat Vcrbipotentiam af- fcrcre,crudeliorcs ejfe, quam vllos vnqua tyrannos .fc igitur omncm dubitationem,cum prafcns fcculum confidcrct^abieciffcjam mambus tcncrc ficulis vidcrc Chriftum vera prxdixiffc , quum tot Sancloru corpora quotidic virgis ca:dantur,in exihum profcribantur ,lamcn- tur no dicendis pcenisjrne tradanturcomburcnda, aquis fuffoccntur, varm Pac-

/ C n j T • 1 1 ■ nisaffcfti

laquco Jujpcnaantur. Quis cmm enumerct pccnas , quas pu bomines gdeks. hocanno, apud cos qui fe dicunt Chriflianos pcrtulcrunt ob Chrisli libcram confefiionem*. Quinctiam cum tumultus ruflicusjio diccndo Tl,muku£ furorceruperctjurfumquc ey deorfumommafcrrentur,pius paftor ["^jf^? (nam foc tcmporis nemo audebat contra Euangclij prxdicationem nia. mutirc ) ne perpctuo fcortatwnis pcccatoinficcrctur, duxitfamulam, quam domi habebatjn vxorem,ex qua ctiam liberos procrcarat . ln- jama rusiicorum augmcntum quotidie & vircs fumcbat . Cccnobia 0" faccrdotumdomos, diligentifimeinuifcbanf.quicquidedulij inuc- tumhocmox dcuorabant.QuodabfumercnopoterantJxicpcrdcbat, autfecum auchcbant.Cohors quadam illorum ctia inillius pijpafto- ris xdcs fefc ingefit . nullum cmm difcrimcn habebant intcr pium fa- ccrdotcm & impium: ey qucc inueniebant,autabfutncbant}autfurto aufcrcbanr.quoddlis lubitum cratanflarbejiiarum infamentiumage- bant.hbitum paranti\>us,non potuit paflorfidclis a lachrymis tcmpe- tarcejycos hac admomtionc profequi, Heus inquit,bomviri,futura Prophetic*

1 • • 7 1 1 ■ i ■ ; ri 1 conciode

caUmitatcm,cxitiumque wcuitabilcvobis cicnuntio.Quid Jibi volunt infeiici «ri hi tumultus , atquc ha-C turba l Nullam aquitatem , nullam luflitiam [u/1™^ feruatisl quid agitisl quem confultorcm habctis ? adqucm fincmrc- corun1, ft>icitis \ rapitis quicquid fcfc offertjnorc latronum . knnon in mentc vemtomma tandcm,quce lam rapitis ydcflruitis ,cuertitis , rftitucnda cffeveslromaximo malo ? Qucc fcditio vnquamfeliccmhabuitcxi- tumlqucc pios &honeslonnuoluitviros yVtfortunis ommbus ipfa vita pcrichtctur.Euangcltupra-tcxitis^ nihil Euagchj ha-

G. iiij

Paftoris Brifg. ACT. MARTYRVM,

bctis ncqucin ore ncqucin corde.Satana csl Euangelium,quod om- ma turbatperfas & ncfas proximo fua rapit & dcftruit.fcd Chnfti Euangehum docct bcne ommbus facere >feditionemfugcre , penuria pXrTs ad Vitare.Dicovobis , Deumiuflum iudicemhoc veftrofaclo ojfenditis, Rufhcos. adiracundiaprouocatis, quimalumimpunitumnon finct. Videtecy pcrffiate,qua defcnfione fitis vfuriiintelligetisabfq; dubio,hoc quod dixi de vobisfatendum effe.Contra fecudam Mofis tabulam firenuk pcrgitis,qu£ quidem proximi curam dcfcribit,ad quaquifque Chri- Matth.y ttiams obligatur.Scriptum esl in Euagelio, quod in ore veflro natat, bM Quod tibi non \is,alten ne feceris.Offenditis in fuper mirum in mo- dum totam nobditatemjnagiftratum vefirumlegitimu,cui luramento obsiricli eslis ,quorumque ferui.Clades imminet: perfidiaenim Deus punire folet. hnnon fepe andislis a me ,fidem iuramcnti effe foluen- dam l Vinculuenim csl totius humanx foaetatis. & lcgitima turame- ta Violare femperfuit nefas apud omnes homines fobnos,etiam apud ipfos Gcntiles. lofue iuramentum praslituGabaomtis fcruauitjicct dolo hoc effet obtentum. Saul hocfoedus iuramcnto fancitum inter if- lofue t.9 . raclem & Gabaomtas,posl:ea. rupit , diffolutlque fxderis & violati dizi"1"" iuramcnti poenas dcditffamc filiorum fuorum nece.Verpendite, ob- fecro pcr Chnttum \efum,quid agatis , qualem inuidiam fuper caput veslrum confletis.No csl parua resfed capitalis, Jeditionem mouere^ excitare alios ,turbare reipublicx tranqmllum slatum. Non quiefcent nobiles veslri, quos dcturbare e fuis pofjl fwmbus conammi,plus a- quo crudeles erga innocentes> cenfu veslro lacunareifamdiaris ex- plebunt,& in tnbutis imperandis tantuni onens vobis imponent , Vf etiam libcri \>eslri fatis pecuniarum darc non pofiint}ob dcliBum ye- ^raedixerat ^mn • quod faallime intclhgi re ipfa poterit .poslquamfurorfemel tucnerum. conceptus ,extinclusfuerit,ahus aliu prodet . Hac ipfo loquete mce- $l.o vultu,inermis coram ilhs slans,abieruntncbulones, vocantcs fcne dclirum & slohdum. Wnus cx us nequitia pr<cflantior,dixit,\am fk- pc a vobis pcrMijftrum nundimtioyics ,f>cr purgatorij tcrrorem,per cxeqmas defunclorum,dccepnfi.mus fyoliatiquaiamitcrum repeti- mus profufam pecumam. taceitaque Jacrificuie ,fat bononm adhuc habcs. Chnslus pauperfuit,no habcs qub caput flm rcclinaretiadhuc

multa

Paftoris Brifg. LIBER I. 49

midtahabcs . aut totamdomum tuam euacuabimus, incendcmufquc.

Scdatopartim ruflico tumultu , & dgricolis tn gratiam ( abicBis \idchcet armis)ajfumptis: quum multi cx coryphtis fcditwnis cape- miturpafomindgrisftnedeleclujinctnifcricordia: cttapius htcpa- Caphur ftor,mhl tale timenspb Euangelij libcram pnedtcdtionem,quodtnul- parj[or°.'u tos pcfiime habebat jioRu amiliiibus in hocordinatis }crudelifime ca ptus csl.qui cum rcuincHs in tergum mambus ^conslncltfquc pedibus magnofuneprafentevxore cj 'liberis,equo dbduxcrunV.^ fcomatd in Cdpttuwn iacicbant,tnhilquc crudehtatis omittcbant . Talcs tyra- nos habctfcculum noslrum,taIcs adminiflros , quibus dccenfus esl d- nimus aduerfus clcclos Dci.Strcpitu audito(nox enim pauoreaddtt) fit concurfus maxtmusjion virorumfcdmuliercularunr.quidnam fibi hic clamor & ploratus^ equoru multitudo \elitfummc expeblan- timi.Vinlatitabantin tutis locisjte dcprchcndcrentur. pcrmultino foliim agroSyVmcds^prata^xorcs & liberos,fed ctta fedcs fuas pa- tnas,iS}orum hominum imurijs exagitatijcIiquerant.Abke ,inqutut vulitcs,(f fecurcfomnum capttc.mhil pericult hic vobis tmminet : cum facerdote nobis rcs est.viros adduatc\eftrosfidomifunt,(f cum il- lis colloquium habituri fumus . eorum intercsl: noclu vtgdare >pagu anms cuslodirc, ab incurftontbus latronum ej? pr&donu defendcre. Verumpost longum carcens tetnfqua!orem,po^\ quafhones crude- les cj3 non dicendasfam tn pudcndts,quam tnalijs corporisparttbus, tnorti tdndcm csiadtudtcatus. Qutd faanoris impcgerunt huictam inftgm v/ro? ncmpc^quod vxorcm duxerat3non publtce coram ecde- ftafjcd domi fuapauas praffcntibus: Detfctlicetiujfum fequens,ne a rcgno Dciproptcr fcortationcm cxduderetur ^iuxtadiclumVaidL Eam,inquam ,ob caujam,aqua fubmcrgcndum ac fuffocandum cxifti- marunt . Ncquecn<m vILvnfedttionis aut fcclcris notam impingere potucrunt ,tamctfi diligoitifiime illtus conaones,vitam (f mores pcr quofdam malcuolos homincsexpifcattftnt.Quumautem abducerctur pertortorcm ad locumfupphctfplacidc ommbusyquieumconfolandi gratia comvciiabant y rcfpondebat . Vcrimtcum facnficuli qutdam monachi cucumortc lutlantc \orattone mtema Dcuorante, ac ia paradifum cogitatc, obtundcret fuis menijs jputbus eua fanoyerbom

▼o!fg.Sehuch. ACT. MARTYRVM,

Chrtfli intelleclu auocare fludebatjeos no femel rogabatyVt filerentfe Cbriflo lefu domino cceh terrcc fua peccata quottdte cofeffum effe, abfolutione accepiffe,& fe bacin re dubttare mtmmc.Chrifto falua- tori meoy inqutt dulci Voce,\tclima hodie erograta. nthtl defignaui, quod Domino hac in re^proptcr qua damnatus fum,diffltccat:quieta n confctentia Dominus dedit. videat hi qui innocetc fanguine fitiunt Q* digna ho- effunduntyquid incccptent.que offcndatycuius es~l vere iudtcare corda mflianom hominum: quiadtcit yMihi vindtclam (f egovlafcar . Vcllcmhanc ofiibus vix hcerentem , breui altas abieclurus cram ( macilento cnim crat corpore) Noui me mortalem, vermcm, corrupttbilcm , 0* tn hoc natum.Etiam oltm dicm extremum exoptautpetiique dijfolut oJ effe cum ChrtsloyCruce dignus ob varia pcccata, quce tn Dominum com- tnifi immanifiima.fj Cbriflus meus faluator cruccm fuflultt, incru- ce mortuus eft.Volo igttur & egoglorian tn cruce domini nofln lc- fu Chrtsli.Hanc ncbulones quidam cygnceam canttonem frrrc no po- tcrant. Carntfici itaque annuerunt,vtfenem deturbaret e loco,in quo fcdebat conslriclus ,paratufque ad lanienam. In aquis diu je moutt, Sanguine- a^ Vr fdnguinolentusficretfluutolus. btdtcium fuu, qudd iufli f an- maqu* m ^$ fo^ jlc ejffufus effet . Omncs qui adcrant , vtfo hoc ff Baculo, moesli apud fe,quidnam ftbtfanguineus tsle aqucc rubor vdir, admi- ranturftupidi adflant attraFtis crebris fingultibus idomum rcuertun- turtacttocorde,confidcrantesca quce aclaeffent: licctncmo quicqua diceret , ob mctum qui illis incuffus ,cb qubd omma tyrannorum more exercerentur cumrufucanis hmnimbus.O crudelia pcblora l opcrfi- dum faclumlHccc abtllo haufiyqui fuis oculis vidtt hoclwrrendum ffeSlaculum.

Hxcdc infigni ChrifH martyre.ab ipfo Ioanne Occolampadiome- nioiia; & fcripcis mandata feruntur : qua: his inferuimus.

WOLFGANGVS SCHVCH GERMANVS.

m.d. i Ntcreos,quitunc temporis inGermaniacognitionem Euagelijha- ■* buerantyin primis non tmmcritb numerandus efl wolfgungus Scu~ chus Germanus. qui cum veniffetinoppiduLotharwgicc, nomine S. Hippoltti appellatum ypaftorq; ccclefia: rcccpt9 fuiffet, in primis ei

curcc

wolfg.Scuch.* LIBER I. 50

cur<efuit,vt fupcrslitioncs,& idoloman'uts,qua: ia altc in ammis po puli radiccs cgcrantfunditus eucllcrct. Exigui itaque tcmporis ffa- • tio quadragefima: obfcruationem, imagincs atque idolajpftm de- niquc MiJJtdbominationcm aboleuit.id quodnon admodumfuit dif- fialc : quoniam populumibi rcperit ad dfciphnam Euangcli) ,obedi- cntiamquc accommodatum & paratum, quiflatim fingulari qua- dam opinionc ac voluntate in ipfum wolfgangum affeclus cfl.Kumor autcm defcclionis a doblrina Yapalifacla:, aduerjarijs vcritatis fa- cilc dcdit matcriam falfa: & iniquce criminatioyiis apud Antomum

11 r 1 71 r» • - r Antonius

Lolharmgia: duccm ,quajipopulus vellctomncm Ynncipum &Ju- dux Lotha periorumyauthoritatcm ac potcftatcm rcpudiare : tta vt iniuftifiima nn§lx'- calummaad eam offchfioncm atque indignationem Yrincipcm im- pulcnt,vt ipfam vrbcm flamma ac ferro fe vaftaturum effemina- rctur. Q^odpcricuIum,cumoptimus acfidcb.fi> mus paftorintellexif- fct, ad ducem Lotharingia: fcripfit cpi(lola?n,in quafui offiaj ratione reddit&falfis premi calumnijs populum demonftraty quaque is erga Yrincipc cffct voluntate^ obcdicntia aperte declarat . Scripta au- temfuit in hanc fentcntiam.

UluftrifsimoPrincipi D. Doraino Antonio Lothoringi.-e Duci .&c, Dominofuo Clemetifsimo VVoli];angus Scuch,mini- fter Chrifti felicitatem per Iefum Chriftum optat.

TyOftcaquam ad hanc tuamS. Hippoliti ciuitatcm yclcmentifiime * Ynnccps , Deo diffoncnte pcrueni : repperi turba?n,vclut oues cnantes abfque paftorc,vagabunda?n ,mu\tis errorum fi/j?erfti~ Matth.*. iionumque abonmiationibus miferabiliter pcrdkam : cocpi mox iuxta minislenum a Domino mtk* commiffum vnviamreuocarc er- rantcs , hortan pnoris vite pcenitentiam . nam effe in propin- quo rcgnumDeiycomminari fecurim ad arboris radiccm pofitam, Matth.?. haud longe abejfe vt pra-ficindatur , qua Jlcrih inucnta in ignem conuci : tempus cffe quo Dominus angclis fuis, id cft vcrbifuinun- ajs mifiis , colligat omnia fcandala e Kcgno fuo, Matihtei i^.Car- pi ^inquamjnoxvtboniagricoUesl: ^euellere quidquid fpinamm Hier.i atqucerrorum cotraDommum3ciufque verbumfuccreucrat}dcmo-

wolfeScuch. ACT. MARTYRVM,

..Cor.io.

Pfil.i

liriidifiipdre <tc dcflruerc omnemaltitudincm,machtnamac munitio- ncm aduerfus fcientiam Dciereclamplantare arbores yfruc~lumfu- umintemporefuo reddere non tardantes : edificare domtcilium non % . Cor . 5 . tranfitorium C terreflrc , fed aternum in ccelis , fuperedificatum Ephef.t fundamcnto Aposlolorum & Vrophetarum yipfo fummo angulari lapide Chrislo lefuan quo omnis slruclura coagmentata y crefcit in templum fanclum Dominojn quo nos omnes coedificari oportct in ta- hernaculum Dei inSpiritu fanclo. & y>t apcrtius loquar ^iffus fum adtude Clcmentia* populum ypr#dicarc Euangelium Detyquod ante promiferat per Vrophetas fuos in fcripturis fanclis de Filio fuoy qui faclus csl ei cx fcminc Dauid fecundum carnem . virtus emm Deiesladftlutem omnicredenti , in quo Deiiuflitia reuelatur ex fide in fidem .ficut fcriptum cfl , luslus autem exfide \>iuit . tuslitia Dei ( qua coram Deo iusli rcputamur ) perfidcm esl lefu Chrisli in omnes fuperomnes qui credunt in cum. Qratis nanque per Rom . 3 . gratiam ipflus luflificamur perfidem , in fanguine ipfius , finc ope- Rom.j . nbus Legis.liislificatiperfidcmpacem habcmus ad Deumper Do- minum noflrum lefum Chrtslum. Ipfe emmfaclus nobisa Deo }fa- pientia , iuslitia , fanclificatio & redemptio , \>t nonglorietur fa - picns in fapientia fua,fortis infortitudinefua , diues in diuttijs juis^ Jcdquigloriatur, tn Dominoglorietur. Hac fides in lefunt Chriflum ^Kom.i. pro nobis mortuum y filios Dei nos facit : hxredes Dei , cohitredes Chriflt.Ob hanc in nobis inflaurandam^ \>nigcmtus Dci filius >e ioan.3. flnu Vatris ad nos omffus.fic entm Deus ddcxit mundum \t Fthum fuum \nigcmtu daretyt omnis qui crcdit in cumjion pcrcatf :d ha- bcat \itam ceternam. ~Non cmm nufit Deus Fikum fuu in mundum \>t. iudicetmundumyfcd vtfalueturmundus pcreum. Qui credttin eum non tudicatur ,qui autem noncredityiamiudicatus es~l.?orrd quid aliud yflptam docuit Chrislus , quam vtin cum credentes falutfi- antl quxrcntibus enim turbis qutdfacientes operarentur opera Dei. \om.6. R.cfyondit, Hoc esl opus Dei vt credatis in eum quem mifit ille.hic clamat dicens y Si quis fttit veniat ad me%$ bibat. qui crcdttin iom.s. I wc(ficut dicitScriptura)flunnnade\>entrceimfluct aqu&Vtua.Ad hacfidc nemo vcmt nificdeflisVatns tra&umne quis fefallat}quafi

propnjs

Rom.i.

/bac.i Heb.10

l.Cor.i Hicr.5.

Volfg.Schuch.' LIBER I. 51

proprijs hacvinbus paraturus:gratia(ait Vaulus)cslis faluati perfi- E^c- 1 ■ dcm tyJboC no ex vobis,Dci cmm donu cfl,no cx operibus,vt ne quis Ephefi . 1 . glorictur.Ncc alia aut minor virt9 esl hanc in nobis creareyquam qua Chrislus exmortuis fufcitat9 (f adpatris dextra in ctfleslibus cfl collocatus.Hcec no otiofa quxdam ac slertens in anima hominis qua- htas cfl,vtfinxerunt quidam fcdfpiritu Dci in cordibus noslris ef- Roman. 5 fufo,efficax & opcrofa quxdam virtus,plcna opcribm bonis, ijs nonanobisaut noslra prudcntia excogitatis ffedaDeoeleclis 0* mandatis . hcec funt charitatis non ficla? opera :fic ait Apoflolus , \n Chnslo \cfu nequc arcuncifio aliquid valet nequepmputiumfed Galat.j. fidcs qux per chantatcm opcratur.haic folaveros afalfis Chriflianis difcemunt . ait enim Saluator , In hoc cognofent omncs quia difcipuli ioan .13. mci cflisfi ddcclioncm habucritis ad inuicem , quidaliud mandat tot dulcifimis vcrbis toto fcrmonevltima Ccenafaclol Dehis folis in io.1n.14. dic nouifimo cxigct rationcm dicens^furiui (fdcdiflis mihi quo ve- M^h ^ fcerer cycfylcndcntcm verb operum qua: ipflfacimus laruam reijcit Dom'mus,cum aif.Quis h#c petijt a vohis*

VrofequiturdeinccpsSchucus eadcm epiflolaad Vrincipcm Anto- nium plunbus hunc de vcra fide, quam boni fruclus fequunturyfcr * moncmicanimendat vcrbi Dei authoritatem quod a Chriflo ciufi que Aposlolis acccptum ,fe quoque fine fuco concionatum fatetur. Trinapi ante oculos ponit , atque eleganti feruorum Dei , ac merce- nariorum Vapce antithcfifaclafe aducrfanoruimpudentiffimis impo- sluris induclufuiffe vt cotra eos bqueretur-, atque in eos inueheretur qui mhil prxter traditioncs humanas prxdicaret&vetris caufa,no qu£ Chriflifed fua quxreret. Deidc rcfcllit calunias aduerfarioru qui eu cutotopopulo S. Hippoliti iugu obedictut ,qucemagiflratuidebe tur,cxcutcrc vclle obieclabatudcp-y validis argumetis c Scnptura peti tisfaat.non cffc curtalc quid dc fe aut fuis Vrinceps cogitet,cum illa moncat paffim,omni potcflati a Deo coflitutce parenduiCtefaridandu quodflt Cccfans.Voftremb fupplicat Duci, cumque perDeuobtesla tur,vtipfum audiat}admonens eum(zelo,quo Vircrat,ardcntiatque prophetico fpiritu)fm officu, quia in caufa falutis, inquit, k®&m>mh». rfuf cum quibufuis fltagedum . a Deo enim omne principatuflabdiri:

voltg.Scuch. ACT. MARTYRVM,

proinde ilhus,vtpote fuprcmi Kegis ? habcndam pracipue rationcm, ne quidtcmere aut credataut tudicet.Atque itabumilcm fuamcon- ditionem agnofcens, excufat fe, quod hanc epiflola humili quoque fly- lo fcripta,dc matcria quce pcrje fatis cflornata, ipfius Maieflati obtu lerit.Tandemfummam pcrpetuam optans Vrmcipifelicitatcm fi- nem epiftola: impomt.

Quum yero wolfgangus nihil hac epiflola effeciffct , ve/ quod in- terceptafuijfct,vcl potius quodimproba: Calumnia:,quas contra ipfum excogitarant Komani Antichrisli aflfecU ,plus apudVrincipcm vale- rent(qui in ea fententiamanebat de \aflanda penitus \rbe S. Hippo- htiiypfemetfua flponte fe Nanceium metropolim Lotharingix, in qua T>uxpra:cipuambabebatfedem,contulit}tum\t fidei confejlwne ac doBrina: rationem palam ederet,tum etiam vt ciues S. Hippoliti tan- to perkulo liberaret ,atque infe omne odium totumque onusderiua- rct. Eo cum primum perueniflet^protinus in carcercm durum acgra- ueolentem,pro more regionis, detrufus jtnhumamflimorumque homi- num cuslodia: traditus fuit,quorum ipfl linguam non noucrat. Id ta- menviri cons\antiam nonfregit ,fedin vinculis per annum manfit, neque v///f interea minis aut prccibus , aut vxoris , liberorwnque quos habcbat fexvel feptem, commiferatione a fententia deducipo- tuit. Duclus autcm fubinde adFrancifcanorum coenobium^tfidem fuam profiteretur , fumma ingenij dexteritate ,quotquot aduerfm eum difJutabant,confutauit.Tum temporis quidam monacbus ,nomine Bonauentura,Prouincialis,homo tam ipfo vultu & \etre horridus at- que dcformisyquaminfumma ignoratiaomnis etiam ciuilitatis atque honcftatis contemptor , magnce erat authoritatis in aula Lotbaringa, qwt fane tam a multis annis & nouerca hoflis virtutis extitit. llle (inquam)homo perfricla:frotis ,pr#cipuas Confcfjons partes apud Ducem Antonium tum obtincbat,a quo etiam amabatur,quod ei libe- ram omnis libidinis ac Voluptatis licentiam faceret. Trux autem isla bellua nihil magis perfuaderc Vrincipi conabatur,quam vf doclos omncsab aulajuifque regionibus eiiceret ,neque qucnquam jine- , rctquiplus confueto fapere vellct. Hcccemmcrat fumma doBrina quahabcbat3 Satis ejfe ad falutcm Jcire, Vaterncflcr^ Aue Maria:

wolfg.Scuch.^ LIBER I. 52,

hancqucadeb inculcaueratVrincipis animo,vt ipfe Dux Antonius, I melioribus annis natus, non crubcfccret candem fuis aulicis infami- ■ liaribus colloquijs commcndare & fepius rcpctere . Hoc igitur \ nionslro bommis pra:fidc ,intcrrogabatur dcfua fideScuchus: ne- l quc quicquam in difyutando aliud cruSlabat,pratcrquam, Tu bere- ticc ,\uda, Bcelzubub. atbonus Scuchus ad iniurias nequicquam rcJJ>ondebat,fed potentia vcrbi diuini quaflfulmine,ita lufciofos eo- rumoculos perflringcbat,Vt prorfus attomtiaut ringentcs dijccde- rcnt.Tandcm a-gre fcrentes non finc arbitris fc auditos & con- uitlos ,nembil fcajje vidercntur , Bibliatpfius Scuchi.quamargi- nahbus notatwmbus referta erant, veluti mordicus ampicntcs in fito monaflcrio combufjerunt . Quutn vcrb poflrema habercturdu » fJ>utatio,Antomus dux mutato nonnihil,vt minus agnofccretur , ba_ tj bitUjintcrfuiffe dicitur.qui tametfi mimme intclligcret ipfius wo/fl gangi fermonem, qui Latinus erat^ videns tamenbominvs intre- pidam conslantiam , difcedens e difJ>utatione,ccnfuit cxurendum I cjje , quandoquidem ecdcfiam (ficrfli vidcbatur) & facramentum i lAijja: ncgaret. Vaulb itaque pofl condcmnatus fuit , \>t viuus ignis fupphaoajficcrctur. auditaillc fententia^orjus eH Vfalmu CXXII. Latatus J um in his qua dicla funt mibi,in domu Domim ibimus. tfc, Du vcrb ad fupplicium duceretur,pratcribat cccnobiu Francifcanoru, qui proforibus expcclabant.Cyclops autem ille Bonauentura excla - mans,dixit Scucbo, Heus Hcreticc, cxhibc honorem Deo , ipfiufque matri,0' fanclis cius ,oflendens ei idola , qua: ifliufmodi ferarum lu ■ slris m vcslibulo praponi folcnt . Scuchus verb illi rcjJ>ondit , Hjy- pocrita yparics dcalbate,pcrdette Dominus,teque tuafque fallacias W impofluras palamfacict.Cum iam ad locumfupplicu peruenifjet, primum ipfius libn conburebantur, & rogabatur ipfe num vellctfibi mitigaripocnam.ncgauitvclleje. addcbat emm,Dcumfibifcmpcraf- fuijje ,proindc nctunc quidemdefuturum,cum co maxime omnium opus habcrct.orationc fua his verbis cocludens , Madcturcxecutioni Jentctia.Dctnceps incipics canerc VfJ. L\.fubiuitlocufafabus& hg'>isvndin,feptuprofecutufq; cfleundcVfJmu,donecfumofiumaq\ prajocatus 3obijt 19 dic A/^.M.D.XXV. Vraclaraautc virtus

IacobrPauan. ACT. MARTYRVM,

dtque confldntidjndgnhque eruditio fanSti iftius hominis }multas pias animas refecit atque xdificauit: veritatis verb hoslcs, contra^mirum in modu dttonitos reddidit. Etcnim cotinub pbfifubitanea morte cor- reptus efl Commenddtor S.Antoni]Vicnnenfisyquifuerdtccc\efidfii- cus^vt Vocdnt,iudex eiufdcm Schuci . Affecld quoque ipfius Abbas Cldnlociyfuffrdgdne9 Metefis , in illd popuUn dggrdtuUtionc ob dd~ uetu Ducifjce Chriflidna Ddnkce in \rbe Ndcciffem/cpetino timo- re obfragorc bombardaru perculfus cxpiraffe dicitur: quemadmodu Virifide pleni hxc itd euemffeluculento teflimonio decldrdrunt.

IACOBVS PAVANE.

\riconnetus ille epifcopus Meldenfis , initib quidem in fud Dza?- XcefifchoUm dpcruerdt Eudngehoydcfouebdtpiosomnes & do- Bos Viros : inter quosfuit Idcobus Vauaneus patria Bolonicnfes,qu<£ ad oceanum Britdnnicum ftehldt , qui propter doSirindm Eudngehj Chrifli cdptus , in cdrcerem conieBus esl,dnno M. D. XXIIII.Eo cdptiuitdtis tempore , cum a quibufdam hominibus in fide Chrifliana dubijs acfrigidis foliatatus fuiffet,ed tade adduSlus efl^t quae ante pie profcffus eratjndigne abncgarct,cum cd ignominid^qudm Emc- datwnem honordridmvocant . Ex his fidei fubarndtorihus dtqu^ e- Mamaiis uerforibus juit quiddm do&orMdrtidlis y q^lp^yitpnt^ritu Vanfi- ri?snpSfi cnfis mortum c<^'-qui cum VduancodifyutdnsMccbdt,Err4s Idcobe: enfis. n€q- cnim profundu mdris, fed tatum furn^ ^quAfum ^ \ndarum ^ fuperficiem affexifli. innuere ^olespmfunrlu.ill^A Theologice pela- ° i r.gus nondu vidiffe aut exper$ cfifi H^ VQ\^r/ix lacobe^ddhuc in communi dpud Meldenfcs fermone verfdturt dtqueabeo tempore pro prouerbiqvfurpdtd laclatdfutf.

\s igiturVdUdneus in fud fide perturbdtus , dpioque dnimi pro- pofito abduclus ab eo hominugenere^t \itam confcruaret fuam, ea emcnddtionem quam vocdnthonordriam ( infdmevidclicct Chri- fiiano homine indigndm veritdtis dbiurdtion?) paffus cfifolcnipom- ^Hn-d" pd^ dggrdtuldtione dducrfldrioru,pofiric\ieNdtd\is ChrfiiyAnno c-t--r 5 , % M. D. XXIIII. Qud quidcm ex re tdnto pofled dolore dcpocniten- v^T ^ v tid Paudncus dffcBus fuit 5 Vf ad conflpc&um dmicorumyqui cum in 'r^* ' cdrccre

Georg.Carpent. LIBER II. 55

carccrciad qucm perfentcntiam illam fupcriorem damnatus crat)in- uifebantjionmfigcmere ac dcteslanmifcram illam conditioncmrc- dempLc tamfirdaabiuratione "vita^ifusfit. Admortemitaquc tanti dedccoris reparatrice deuoto animofcrcbatur.ab eoq; tcpore & ver- bis & fcnptispura religwnis Chrislianxfidc profitcrino dcslitit.in primis vcyo illam doclrinam de Cccna Domini^qucc tum tcmporis no- ua plerifque atque inaudita vidcbatur . Pofiillam itaque carccris de- tentionem}armo fequenti M.D.XXV. condemnationis optatamfen- tcntiam acccpit > ac viuus crematus efl Lutctia: in eo celebri loco 3 qui a Greua nomen habct,cum fumma alacritate atque animi confiantia .

Liber fecundus Adionu

M^tRTTRVM. GEORGIVS C ARPENTARIV5.

A&aGcorgii Carpentarii Emeringenfis.qui vftulatus fuitprotu- endo Euangelio Monychi Bauariaj.

Omplures virr primarij in Germania cxtiterunt m.d. qui inflinclu inflatuque diuino, non modo maxime illufirem atque infigncm reddiderut Euangeltf ve- ritatem,fed etiameffufo fanguine fuo^eluti chiro- \ grapho quodam, confirmarunt & obfignarunt. \n quorum ordine Gcorgius Carpentarius Emcringcnfis practereundus non csljpropterca quod admirabili \irtute confiantia in dcfcnfi- one Euangelij (ufcepta pergtanfit. Cum cnim anno DomimM. D. XXVII, Monphi ftauarix, ventatis Euangelica nominc in carcere comcclus effet }nullis vnquam minis , nullo barbaro atq;immani ter- rore,nulla denique vi tormentorum abduapotuit a vera doclrina : a- dcb vr ludiccs mhil cfficcrc valentes , capitis homincm innoccntifiimu damnarint. Ita <p ciufdcm anni die Februarij Spofi latam mortis fen~ tentiam duo carmfices cum in carcere,qua: Ealcoturris appcllaturyco- prch.nderunt, vr ad locum fupplicio defiinatu duccrcnt. Et ccce Eran- cifiam aliquotmonachi fcfe obtrufcrunt }qui cupiebant Gcorgium in

H.

org.Carpent ACT. MARTYRVM,

itincre proficifccntcm ad fupplicium comitari atque inftruere & eru dire fuo vfitato more . At \>erd rogauit, ne in ca re elaborarcntjed fe m clausira fua reciperent } quando eorum doftnna & irflitutione mbilciprorfus opm effet.Carmfices igitur eum perduxcruntvjque ad gradus cedis publicce } vbi caufe fuce quatuor capita confefja dcfenfapublicefuerunt recitata.VjmiLamem fuit,qudd non credere facrificum pofjc homim peccata remitterein confcfiione aunculan. Akejmi quod non adduccrctur vt credcrct hominem pofje Dcum coeloeuocare . Trrtium t qundnnn pcrfuaderetur Deum inclufum effe in pane} quem facerdos cotreclat & \crfatmu\tis modis in alta • ri . Ouartum \>exafidt: quod non crederet Baptifinum aquce pcr f * poffe hominem facere beatum . Aduerfarij contra etiam atque ctiam vrgebant eyinslabant vtiflamopinionem reuocarct: veruminfua fententia conslantifiime perslitit. Tum accefiit ad eum ludimagifler quidam eius vrbisjbis cum verbis alloquens}Mi Georgijiunquid hor- res & reformidas mortem qucc tibimox obeundacsl*. Si nuncli- bereffes , numnam fumma voluntate & egregia animi alacritate re- dires domum ad vxorem & liberosl Cui ille }Siiudices ajemc dimitterent , ad quos qucefo libentius me rccipcrem quam ad vxo- rem & chanfiimos filios Te igitur reuocato , inquit ludimagifter, in hbertatem Vindicaberis.Adquce Georgius}Vxorquidem & li- beri chariores mihifunt quam Vf v//o pretio^aut \>el fuo prouetu Dux Raudrix redimerc queat }fed tamen libenti ammopro fummomeo- erga Deum amore eosrelinquo . Cumvero ipfeiamad fupplicium duceretur, ludimagifier rurfum esl eum allocutw in mcdioforojn hanc fere fenteniiam } MiGeorgi, crcde facramentum altaris , nec tantum ipfum effe fignum affirma . ¥ateor}ait ille , facramentum *J hoc effe fignum teffcram corporis & fanguinis lefu Chrifli, ^ qui pro nojirorum peccatorum expiatione mortem crucis vltro per- tulit . Ludimagifter haud ita multo posl addidit } Georgi , quid cogitas ^dumtu nihilifacisBaptifinum }quo tamcn ablutum fuiffe \e\um Chnslum in lordane non ignoras ? Ad idillc , vtparerat, rejjjondit, oslenditque quis fuit Baptifimfinis in lordane , (f quam neceffc fuit prohominum falute comparanda Chnslummoriincru-

ce qucc

Georg.Carpent. LIBER II. 54

ce, qucc qiadcm rcs falutis noslrce fcopus cfl . \llc ipfe crgo Cbrislus, inquit Gcorgius , fcruator mcus cs~l, m cuius fidcm mc totum tradof atquc cum hodie clara cofefiione celebrabo m onmium confycclu. \n- tcrca MagislerConradus Sceitther,\icarius & ccclcfaslcs primarij tcmpli,adilluaccefiit & dixit,MiGcorgisiifefidcmadbibcre vw fd- cramento , faltcm tuam ff>em in Deo collocato,^ paVam dicito , Ni- hil qmdcm de caufie mecc cequitate £T bomtate dubito, fcd tamcn fe forte pcccarem, me crroris & wfcitice maximc 'pcenitcrct . Ad qwt Gcorgius ,Deus nequaquam pennittat Vf in errorc vcrfcr . Cui ludimagijlcr , Nefcis fcfeinantioridelige tibi quendam bonum \irum nempc Magiftrum Conradum auta\tcrumquenpiam,cuianimifcn- fum indiccs & fcntcntiam tuam dperias: non Vf ad aurcm cius con- fitcans , fed ex re & tempore conftlium capias. \lle rcfjondit fc id nequaquam commiffurum , quippe qui ea re non egeret . Voslea ahquanto, quum Magifter Conradus clara voce orationcm Domini- cam recitare ccepijfet , Vaternoflcrqui esinccelis : interiecit Geor- gius : Mi Dcus,rcuera Vater nofkres , ncque vllus alms cfl , vchc- mcntcr cupio hodie tccum babitare. Magifter Conradus incccpta perfcqucbatur , SanSlificetur nomcn tuunr.tumintermifcuitGcor- gius 5 Mi Deus , quam exigue & frigide nomcn tuum fanclifica- tur . Conrddus progredicbdtur longius , Venidt rcgnum tuum. Ad cum orationis locum Georgius addidit, Equidcm fi>erome /x>- die in illud magno gaudio intraturum . Conradus orationcm profe- qucbatur, Eiat \o\untas tua ficutin calo^ctiam in tcrra:Gcorgius di xit,Vrcefto hic fumjni Vater,vt tua \oluntas fiat,non autcm mca.Co radus orare pcrrcxit , Vancm noslrum quotidianum da nobis hodie. Gcorgius adid ita refpondit ,\cfus Chrifius\crus & ccckflispa- ms ,JitmihUx>die in cibum. Conradus progrcdicbatur , Et remit- y te nobis debita nofxra , ficut & nos rcmittimus dcbitoribus no- ftns . Gcorgius ad huncfcre modum locutus csl , Ego ommbus tum ansicis ,tumimmias quicquidinme dcfignaruntcx animo rcnntto fjcondono. Conradus orandi finem fcat dicens , Etncnosindu- cas in tcntationcm , Jcd hbcra nos a malo . Gcorgius intcrpofuit, Dcus bonc ,procuiditbio tu mehodie \ibcraturus cs : rcpojuichwi

H. ,j

Georg.Carpent, ACT. MARTYRVM,

Jfcm meam in te folo.Tum poslea Conradm fymbolum fidel recitare aggrefjus esl, Credo in Deum jjatrem omnipotentem: cuimox addi- dit Georgius , Ltfi hosles omnibus viribus conati funt me abs tc lon- gifiime difiungcreyego tame in te vno flfem omnem meam pofitam ha- bco,non autem in vllis rcbus crcatis.ltafere G. rcjpondebat ad fingu- la capita: qult fi commemorarc pergeremusjongior effetfermo. His verb peratlts Ludimagisler eum nominatim compellauit dicens,Cre- difne corde tam affeuerantcr in Deum Dominum tuum, quam alacri- tcrorc profitcrisl Cm Georgius ,Mibi quidem res admodum difficilis & arduaeffet,crudekmmortemtam acri pr&fentique ammo perfcr- rc,mfi quod ore profiteor^cx animimei quodamintimo fenfu prodirct. Ego fanelonge antccertum habcbam qutdmihi ferendum cffetpro Chrtslo,fi modb afflitlionum cius focius ac particeps effe vcllcm. O Dcus l vbi esi homints thefaurus repofitus, ibi quoque illius animum eJfeoportet.Tum M.Conradus ei dixit:Credtfne Georgt ,neceffe effe pro te mortuo preccs concipi:quod fi crcdisffondeo me celcbraturufh Miffic ftcrtficium tua caufa.Cut Gcorgius, tatifiper dum animus hoc corpore,tanquam ergaslulo concluditur,precamtni vt mihi Deus pa- tientiam,veramanimideieclionem Chrislianam fidem largiatur: quibus quidcm virtutibus munitus & inslruclus Jupplicium mortis mihi conslitutum prafenti animo ferrequcam. Poslea vcrb quam ammus a focietate & contagione corporis feparatusfuerit, tum mihi nihil opus ertt precatiombus . lam vcrb citma carntfice conslantif- fimus martyrad fcalam alltgaretur ,pleraque doc~hrin<e Chnfliancc capita populo ffe&anti exponebat . Tum nonnullipij & Chrifliani fratres , qui tllitrifli JfeHaculo forte aderant , eum rogaruntvtfe- mul atque in ignem conicclus effet ^ftgnum aliquod darctfuw firnut ejf conslantis fidei : quibus ille reftondit ,Hoc fignum fideimccein Irfum Chnftum ccrtifimum vcbis efloiquodvfqucdum os aperire aut ccrte hifccre liccbit, Deum laudibus celc brare ej Scruatoris no- fln nome profiteri nunquam intcrnnttam. Vcrffice quafo,Lcclor,qua incredibiliconslantiaparatus futt hicnobiiis Cbriflimatyradacer- hifiimammortem fubeundam. vix emm vnquam parammi virtus au- ditacslautpcrftccla. Etcmmincojcvipertdcm vultus fuit,ncque

vlld

Leonhard.Keyfer. LIBER II. 55

vlla mentis ©» fenfuumfa&a efl mutatio. Vcrrcxit igitur in ignem hi- lartammo prompto:dumque tcftis illc ta pattcs atquc tafortis ad lamcuam duceretur,dtxtt in medio vrbisj-iodie Deinomcn palam in orc atquc ocults ommum profitebor. Quodrcuera slrenuc prccslittt lam extentus cy ad fcalam alligatus.Nam cum duo carnifices faccu - lum puluere tormentario plenum circa collum alligarcnt , ita locutus cjlySithocinnominc Vatrts F//i/ Sptritus fanSlt.Cum autcduo dli carmfices eumfcalce aflnclum & alligatum atiollercnt in fubli- meycircunslantcm ibifratrcm quendam valere lufitpettta ab co cx - porreclafronte cutufda erratt venia.Vorrb fimulac in flammas a car mfictbus cotrufus eflfublata voceexdamauity\efuy lefu.Demde car- mfcx eum crudclifiime verfauit.Tutn demum poflrepetitum clara vo ce \cfu nomenytta vttamfcliafine condufit.

TJ^OKHARTWS ffvsfi^ Germanus

{fijj^E^ oblinioni mandanda aut filcntio prcetereunda efl consla- ^x^'u sfesErt j Lcohardt Ccefaris cognomtnatt.ex Bauartce ducatuyqutpro prcrteflimomu Euangelio datum combuftus fuit.ls Ccejar , erat ex Kaubo oppidoquatuormtlltaribus a Vafja^odlluflrigcncrc ac domo natus.Quo tempore wittenbergce literis optimtfque difcipltnis ope- ra dabat.ccrtiorfatlus a fratnbus yde patris valctudtney vt fi eu vel- lct vnquam viuic vtdcre,quamprimum reuerteretur , ilico fe in patna domumquc fuam pio patrts acfratrum videndt dcftderio recepit. Sedjimnlatq; cb is venity Pajfaytrtenfis epifcopi, qui Luagefy ftudto- fos fummo odio tnfcclabaturymandato captus cfl. Qua in re non inco modum cnt hoc loco exponcre arttculos fidci ? quos hbcre confcffus efl&proptcr quos ab immicis inhumamter exttnclusfanguine \uo tcslimov.mm doclnna: Ftltj Det dcbttum ac reddttum obfignauit. Vrtmum ajferuit nos fola fide Jaluos fieri . deinde ipfa opera effe fruclus fidei. Mijfam nonejje oblationcm aut facnficium , neque fia^L^n- prodefje viuis , multo mtnus mortuts . Poslrcmo trta genera con- J?rdi Cx[l fcfiio;:is afftrmabat , vnum & prxapuum fidci , nobts qutdem quo- tniic perpctuoque necefjanuiaherum chariratts.quod ad proximu of ftnjum aitcnutumq/ie reconctliandum adhtbcrc orartcat, de quo

H. iij

cnfe

Henric.Fknder. ACT. MARTYRVM,

genere Hatth.X V III 2 Chriflo donnno pr^ccptum.tertium adgra- ues acprudcntcs viros minisirofque Hcdefld? refcrriya quibus in ma- gnis ac pcrplcxis confcicntia ~\nta:que rationibus , confilium fepe petcndum (^accipiendumefl.ltaque quoniahacomnia erantaduer- faria bulU Leonis X.Vapa Kom. atque ediSlo decretoque Imperato- vvomuci risjacto wormacitf, Jententiajmtpronuntiata^t pius v/r Leonhar- dus Cwfar, degradatus, in manum & potcflatem ciuilis magiflratus tradcretur.A quo quidem acceptus actonfusandutufque diploideypi- leumque m capite habcns dijfeSiu^carmfici ciuitatis traditus esl.Por ro cum cxtra vrbem ducereturjeum in locum , vbi morte mulciandus eratjibere & conslanterGermanico fermone loqui ccepit, nunc in hancjiunc in illam partem caput conuertens.lta aute dicebatyO Do- ininc lefiypatere mecumfuflcnta me} da mihi robur . Tum ligna iam parata erantjft acccnderenturycum ille magna voce exclamare ccepit, O Domine lefu, ego fum tuusyconferua me. Hoc autem dicebat}cum iam igne accenfumfub pedihus haberet, atque etiam Vim eiusy non in pedihus folumfed etiam in mambus (f capite, acerbiflimo cum dolo- re fentiret. Lt quoniam ignis no ita erat magnus} \t corpus eius cito poffet abfumere} camifexpertica bifulca illudtantumodo' femiuslu- latum attraxit , ac fuper ligna vndique impofuit . Dcinde pcrforato corpore 3pertica illam traiecit: atque ita illud repofuit in igne}ty om- nino cxufiit . Hic exitus defaris^pu hominis ypro caufa doSlrina filij Dcilefu Chriflimorientis }decimo fexto dieAugufli^anno M. D. XXVII.

M.D. XXVIII.

HENRICVS FLANDER.

I^Sf Ag ifler Heric9( hoc enim nonme notior erat quam cognomine) w^Mnatione Tlander}cum inflitutum ordinis Augusiinienfis diu fe- quutusac profeffus fuiffct , poSieaabie&o eovit&generejncliore- quc fufceptOjCaptus fuit propter verbum Dei in auitate Cortraccnfi oppido Flandn^habitu indutus mercatorw,atque inde Tornacu de- duhlus. Qua in y>rbe cum fcptem menfes in profundo ac tetro carce- risloco adferuatus fuiffet } tandem ei oblatacsl conditio}pcr quen- dam M.Balta^arem a Cordis}qui tum erat Officialis Epifcopi Tor-

nancen-

DionyfRieux. LIBER II. 56

nacefis, vt fi vcllct confitcri ca qua vxorc duxcrat , cjfc mcretrice fu- am, vita ei conferuarctur. Hocautem ille vt dkcrct jiunquam potuit ddduci ifcdin ea fidei confefiionc,quam initio coram eisfeccrat,con- slanter perflitit: ita vt ab aduerfarijs priflino illo turpis facerdotii gradu atque ordine deieblus aut erafus,cum fumma ammi lcetiria & o-ratiarumacltonc cancre cccpcritfTe Deum laudamus, tc Dominum confitemunc&terofquc verfus eius Cantici,qui Ambrofw & Augu- slino vulgotnbuitur.Voflea fuit condemnatus 3vtviuus crcmarctur. quod fuppliciuadmirabili virtute & animi magnitudine pertulitfir- atermenfem Maium3anno M.D. XXVIII.

DIONYSIVS DE RIEVX.

M.D.

xxvni.

SSffi-onyfius ab Kicux^fuitvnus exijs quiprimipropura Euage- iMzklij Chrislido&rina, Meldis mortem magno animo pcrtulerunt. Isinter prtmos in Gallia palam afferuit, Miffam certifiimam cffe abnegationem mortis ^ypa^ionis lefu Chrifti:a qua Miffe-opinionc Bngnnentus epifcopus Meldenfisfde quo fupra metio cfl balitajno- disomnibus abducerevoluit,promittcnsfecum liberaturu, ciquepe- fioncm annuam atquealia commoda daturum.Cuiillefortiterfcmper rcftitit & grauiter obmrgans >dixit > \tane>dotmncjn cam animimol- htietn ignauiamquc dclapfus es,vtme nunc quidcm ad huiufmodi ab~ negationc Dci mcijrenuntiationemq; inducaslWic autc piusVirfcn- tentiam ilLtm lcfu Chrisli 3 Qui me negaucrit coram homimbus. staxnth tyc. vehcmattcr in ammo fuo infixam habcbat, ita vt cam Jwpc ^ cumpondcrc & grauitate cius vfurparetac rcpetcret , atquc etiam ad mentioncm eius perhorrefcerct . Is igiturdamnatus, vtvium com- bureretur, crate ad fupphciumtraBus fuit, pcrpctuo loquens, ac populum cxhortans , vtad fufctpicndam vcram vitafalutifque do- tlrinam conuertcretur . Viusjt^anibus rrux, \igncafuit nlhgit^ quYtm excufiit magna vLabicdtque inquendam locum^ qui aquas flucntcs rccipicbat: fp pff/ffff dicM^" p^^x^M V crux vnacum dqua aufcrrctur . qu<t res faierdotet ac »»P1<t{h>f W^vrhcmrntrr imtauit y vtab contumrlif* injurnfqi^r *>i infrrcndi* y contincrc fe non poffent. \taque is Vium fmtvflulatusfihmma voluntatc acvolu-

H.' liij

1 mc nc

auerit,

Germaniduo: ACT. MARTYRVM,

ptate inimicorum veritatis , ideflycum lcntomagnoque tormentoac doIore.Nam ter in fublimefuit fublatus, ignem fub fe habcns cxigu- um}perpetuo vfque ad vltimum ffiritum vit£,Deum inuocans.Hunc \itt£ finem,Vir probus O* Deum timens habuit, tertio die lulij,anno M. D. XXVIII.

PETRYS FLYSTEDEN ET ADOLPHVS CLAREBACH, Germani.

Hi duo (SSQS&Nho M. D. XXVIII,Pefr/^ Vlyfledius ©• Adolpbus Clareba mortefua homines literis perpoliti & pmclara eruditione atq; do-

klcmM ^rina ornati,Coloni<£ ad Rhenu fit<e vinbli tenebatur ,quod de Ccr- fruduma- na Domini caterifque religionis Chrisliana capitibus aVontificijs orl Ge" iiffentirent.Senatusquide vrbis potesl iure fuo cbtrudere in carcere,, "unos. feddamnandiautabfoluendi poteflas efl penes Archiepifcopum:*- deo vt contingere queat,\t qui inlocum & Vicem Archiepifcopi fubflitutus fitpnittat e cacere eum & in integrum reslituat,qui capi* tis damnatusfuerit afenatu.llli igiturduo in cuflodia inclufifuerunt plus fefquianno . tandem \eroanni eiufdem menfe Septembri ad igne damnati funt iniquifiimo iudicio fcnatus ^f^icarif Archiepifcopi: quorum fententiam,carmficespoflea ad extremum vfque funt execw- ti cumacerbiffimo plurimorum dolore & commiferatione.Tanta; cru dclitatis caufa in Theologaslros Colonienfes tranfferebatur, qui in XkX*^ fuispublicis concionibus voaferabantur , opqrtere placareac lenire

4 c c irani^Dei. qui tum nouo 0* inufitato morbi genere > Gemaniam af- fliclabat.Etemm praterfamem qu<e fieuiebat ,infolens quidam mor- bus fudoris nomine appellatus fic graffabatur, Vf quieo exitiah fu- doreopprimerctur,intraquatuor(p' \igintihorarum ffatium more- Morbus fu tentw- Cuius quide rei cdufahominunumerus propeinfinitus mor- doriferus . te mterccptus mterijt ante inuentu rcmcdiu. Vulgus morbu Anglicu ' . V 4 appellabat quod anno M CCCC .LXXX VI, hac impura lue affU- ^J^^/J^/> ' ■ ftdtafuiffet Anglia.Dcinde vero vt Deus omnia fuafldgella in Ger- /^/^maniam femcl cxplicarctypotcntipmus ille Turcaru rcx Solymanm (Vayuoda cxparte aliqud Hugaria? regc^ Hieronymo a Lafco Po- iono wftiga:ihbus)obfcffam tcncbat Vicnnam Aufiria: .Vorro cu duo-

M

Ludouic.Berquiru LIBER II. 57

illi fiantlifiimi homines ad morte duccreturjfiu& fidei ratione omnibus publicc rcddcbant,feque mutub cohortabantur & incitabant pr<tcla- ris vcrbidiuini tcfhmontjs ad tolcrantiam:adcb\tomncs quiajla- ba?it admiratione obflupefacli, vtrmfque conflantem vultum mo- tumquc corporis mtuerentunprwfiotim verb Adolphi,qui adolefcens erat egregia forma/loclririaatque optimarum artium sludijs ma- xime eruditus.

LVDOVICVS BERQJTINVS.

\udouicus duBcrquin,nobih Berquinorum apud krthcfiicnfies familiaortus, ea Arthcfiueparte qu<£ ab oppido S. Audoma- n dcnommatur}adficitusin aulam ¥rancifci.l,Galliarum Regisjn eoru numerum qui auU Kegis nobiles cenfientur/ooptatusfiuit eo tempore cum adhuc fiuprema poteflas Artbefix (fFlandrLe adregem Gal- lia pertinebat . Annos natus plus minus quadraginta ccelibemVi- ta cgeratyca moru intcgntate \tne fiufficio quidcm vlla impudicitice (quod rarum eflin homine aulico )aduerfius eum y dum vixit, exor- tafiuerit :mirc benignusin amicos & egenos . A^itequamDominus illum ad cognitioncm Euangelij vocaffict,cons~litutionum ac rttuum papislicorum,nempe pr&ficnptorum teiumorum , dwrumfacrorum, ciborum,h\ijfiarum,conaonum,qucmad?nodum abtneunte cetate cdo - Slus fiueratyobfieruantifiimus fiuit: aliemfiimusverb ab omni fucoy ingenio aperto aclibero : qubdtniuriam nec cuiquam fiacerevellet^ neque etiam a quoquam perpeti pofifiet. Adoclwia Lutheri qine tuncin Gallia cccpcrat increbrcficcre ita abhorrcbatvt qui ntaxime. Nihdominus tamcn,\t cratvir ingenuedoclus^oderat graufiime infiulfos illos & morofios Sorbonicos theologos ac monachos . inhos etiam aliquando palam debacchabatur : nec slomachum fiuum difi- fbnulare poterat. Fuerat ilkfiermonis confliBatio cum quodampri- minominis interThcologosVanfienfies doclorc Gulielmo videlicet iLQucrcu. Ex eo faneodio cocpit v/V pius propius applicare ani- mum ad fludium vera pietatis : neque defuit Dominus qui multis modis dc medijs fiolet fiuos ad Chrifli Ftlij vmgeniti cognitionem tr&~ here . Ab co tempore nuUum intcrmittebat tempus, quod aut lcclia*

Ludouic.Berquin. ACT. MARTYRVM,

ni aut fcriptioni aut vcrtcndis inhnguamGallicampijs libellis^ non tmpcrtirct.Ex ijs quifcrc fyarfi erant ydecerptx funtab inimicis fen- tcntix^qux Theologi adfuam cognitionem & cenfuram pertinerc cxislimabant . Huiusfcre gcneris erant ULc fententice 3 \n concio • nibus non recle Virginem Mariam inuocaripro Spiritu fanclo. Non recle vocari Thefaurariamgratitf.ltem in Salntatione illa \effertim qu& illi cxhibctur, contra omnem \eritatem Spem & Vitam noftram vocari,quum ea omrtino ad Chnftum pcrtineant.

Ob huiufmodifententiasa Theologis annotatasherefc*>s rcusde- latus es~l } ac in carcerem conieclus. \udices qui ingcmum hominis nouerant, parui momenti cas conclufiones exislimauerunt , ab- folucruntque Berquinum. Qui detukrant^ulgo iaBabant eum elap- fumfauore Kegis: ipfe vero pradicabat fe iure atque aquitate caufc \>iclorcm, adeb Vf fenb dc ijs triumphum appararet . Interea alios e- tiam libellos vcrtitjnter quos etiam Enchindion militis Chnftiani E- rafmi Gallice emifit,additis plerifque atque intermixtis ,qu<e propius -i ^ ad vcntatis Euangefica luce pcrtinebat. Erafmus illc.quifc fuo more

sy*<<VH Mjfff^ irk«Bpi»r*.t9*f femper oslendit, acriterexposlulauit cum eo per literas quodnon prudenter agcret,eiuJmodi grauemvtrique conftans inui- diam nullojVt dicebat3fruclupietatis\proinde fuacaufam fic ageret, ne Erafmumadmifceret . Interca Natalis Bcdda Sorbonicus doclor (fipfius ajfecU}colleclis multb pluribus articulis aduerfus Bcrqui- numycurarunt eum rurfus pertrahendum in carcercm . Bcdda? fe ad- iunxcrant Vrior Cartufianorum & Vrior Celeftinorum vrbis Vari- fienfis ac nonnulli alij vt multitudine obrucrent homims conftantiam. Cohors illa Beddaica adeb prdudicus Berquinumgrauarat^tnihil in caufa fupereffe vidercturymfi vt exuslis libellis ac honoraria cme- dationefaSia recipcrctpr&fcriptam a Magftns iliis fatiffaclioncm> aut fi id recufarct , irct ad igncnuBcrqmnus ne in vno quidc illis cef- ftt: & fane aclum erat tum de ipfo jnfi quidam e Scnatu cdfcfatiores, pcrffxcientes rem calidis Monachorum ac Beddaicorumodijs gcriy rejfondiffentfetotacaufam a capin yfq; ad calcc Jcnub velle cogno fccrc. (dque non finefremitu iliorum qui tam eum morti adiudicaue-

rant.

Ludouic.Berquin. LIBER II. 58

rant . id quidcmfauorc Ludoukce matris Yrancifci regis , quce tunc

rcgni habcnas moderabatur^procuratum fuijfc pleriquc exifiimauc-

runt. Dum hcecaguntur Kex ex vwculis Hiframcis commodum re-

ucrfit&^admonitus fuit Berquinum intermonachoi eyThcologaflros^

pcrwhtan . itaquc perlitcras dcnunctauit fcnatui Varificnfi}?ic quid

tcmcrcpatcrcturficn in pcrfona fui Berquinv.febrcuiadfuturum^ac

ddigetius vcllc de toto ncgocio cognofcere.Aliquantd pbfl exemptus

e carcere ,feruatus esl in aula fatis commodc , attamen fub cuflodia.

Tandem fu& Ubertati redditus c$l}qud poffetfacilius fuce caufe co-

fulcreMirum diclu quantum fiducice tum conceperit animo Bcrqui-

nus.non enim folum promittcbatfibi abfolutionem^crumetiam viclo- 1 riam quidcm ffcciofam.Aiebat vicloriaejfe in mambusyfed mal- \ lc fcrius aliquanto finiri caufam^quo magmfcentius de ijs tnupharct. j lam itaque mutatis viabus facram illamfacultatemyThcologos yidc- 1 licct & Monacbos reos peragebat impietatis.dicebat emmfe arcana [ qucedadeprehcndiffc in eoru aclis.Vleriq; euamicibortabanturfine-

ret crabroncs yextncaret fe abea caufa quam quiret mmimb , ve^ \ prcetcxtu R egice alicui legationis ahquo profiafceretur, Ve/ in Ger-

maniam iret/um caufa hcec tempore cuanefceret. Cogitaret etiam at-

quc etiam qualis cxcetra effetBedda , acerrimus ipfius aduerfarius, *™J* hyj** f/^ \ quotque capitibus vencnum cjflaret. Expenderetcum immortahho- c+pfcbj tr~~*tutv/, 1 sle rcm effc^ Facultas enim non moritur . Facultatis phalanges non

conquicturas donec ei exitium procuraffent. Vrinapum ac magnatu

fauores ejfe tcmporarios, ac delatorum artibus facile in diuerfum

trahi illorum affeclus . Denique 3 vf mhil eorum accidat , Kcges e-

tiam ipfosveldclajfari talium improbitate ^veletiammetunonnun-

quam cogi vtcedant. Tot modis deterrentes amici ytantum abefl

\>t Bcrqumumab inccepto abflraherent , vt potius animum adde-

rent.ingenium enim ipfius quiddamhabebat cum palma commune:

nanquc aduerfus deterrentem tollebat animos . Vergebat itaquc in

caufa aducrfus Theologos ac Monachos 3 maxime vero in Bed-

damyimpctrauitqyarege¥rancifcoliterasad Theologicamfaculta-

te>9t duodectm articulos,qui in Beddce libris videretur habcre mani-

fcsla impietate7atq; adcb blaffp>bemiayaut damnaret omniu [nffrdgijs

Ludouic.Berqiun. ACT. MARTYRVM,

dutfacrdrum fcripturarum tcslimonijs comprobdrcnt.Hcec Berquino polliccri ccrtdm \icloridm videbdnturfcd progrcjfus cdufedemon- Slrauit imtamenta hccc tantiim fuijfe addCucndammagisac magis infdndm aduerfanorum rabiem.Frigida emm funt , Vf plurimum cdi- claautdiplomataKegiaprcefcrtim in caufts corum quifc pro veri- tate opponunt. Sic itacpue excitati crabroncs , omm malarum ar- judiees xli tlHmgcncrc inslruclifiimi nunquam conquieuerunt, donec Bcrquino deicgau m procuraffent cxitium. ludicibus duodectm afummoVarlamentiVari- ^uini. fienfis Senatu lcclis ,tandem delcgdtdfuit tota caufe cogmtw i?y fu- premd in ea pronunciandi autlxmtas . Quum ins~laretdics,Bcrqui- nus carcen traditus efl . fcntentia ab us ludicibus arcflo lata ejl, Vf exufiis Berquini libcllis & dbiurdtis articulis pcrpetuo carcere indufus \>itam degcrcf.re tamcntota arbitnoKegis refcruata . Is audita pncter expctlationem bac fententia,Kegcmappellauit . lu- . dices dli delcgati indigne ferentes appellandi \>erbum,Si non rectpisy inquiunt Jhanc fentcntiarn,effciemus ne poslhac quoquam dppelles, Mdgnus ille Guhelmus Budaeus tunc fupplicum hbcllorum in Cu- rid mdgifter,vnus crdt e ludicum illorum nurncro As pro edbene- uolentia qua omnes hunidnitdtis fludiofos compleclcbatur , hunc quoque Bcrquinum anubat: acpaulb antequam grauior fentcntia C mortisineumfcrrctur^multishortatus eft}vt dVefdnisdhserrori- v

bw rcfiptfceret, & palinodidm pmfcnptdm nongrauatim ample- £leretur,confulerctvita , ac mclioribus sludijs fc fcruaretincuc fuo (quod aiunt ) indicw fibi exitium acccrfcret: quod quide affirmabat ex fcntcntia ludicum ommno decretum^ mfi pnori ilh tam cequdbdi fetetiamox dcquicfcereti Hdc grdui momnonc,dtq; obtcsldtionc td- ti Viw eo ddduclus efl Bcrqum9,\r pulhccrc tur fe ca facluru quce il- le multis fuafcrat. Domum rcucrfus Budceus prcefdgire illi cccpit a- nimus non pra>fliturumedBcrquinum,quce je fdciurum rcccperdt: Nouiemm,dicbat, hominis vigcmum , imponct illi fua fducia atque ingenuitds. Hcec cu antemendianis horis aBafuijjc.tfpomcridianis fterquinus eadcm confirmabat qutpnus. Ytaque ludiccs nonmulto pbflfcntcntiamalimtulcrunt}Kcmpe Vf laqueoprcefocatus, crerna-

rttur

Martin.Gonin; LIBER II. 57

[ returin loco cclcbri Lutetice , Greua appellato.Huius poslcrioris fcntcntkc excqucndxoccafionem omnem captabant aduerfanj:quum

' primum femotius rcx Francifcus excurreret ,qute fane mox \t cupi- ebant oblata efl.nam Kex Blcfiacum petcbat,quum adfupplicij locum dcduclusesl Bcrquinus^quiadeo pr<zfenti anvno tum maxime vifus fuiryt nec vultu , ncc v//o corporis geflu dederitvllmn pcrturbati ammi[]>ccimcn:ne tum quidem,cum carmfex in egreffu carcerisjru- culcnta vocc crimcn ac fupplicium pronunciaret . Quum ad plateam Grcucnfm \entum csl ^crbafccit ad populum,fed vix quifquapo- tuit aliquidpcrcipcrc.tatus eratfatellitumfremitus}tamagna eoru9 qui a Sorbonicismercede conducxi diccbantur}\oafcratio dcdita ope-

I racxatata fuit. Sic ammos ommumin illum cxcitarant Monachi ac Sorbonid,qui nu^quam non adfunt-^t ctiapueros initio caufe mu-

j nujcuhs dlexcrint vt vicatim diceret,Bcrquinum hdereticu efje. Qjm itaque ad palum pmfocaretur yix vnus aut alter e turba acclamauit nomen lefu , quod parricidis tamcn ac facrilcgis apud eosacdamari folet. Hoc itaque graue mortis fupplicium admiranda ammi conflan- tia perpeffus esl vir infignis y menfe Maio^knno M.D.XXIX.

Hanc pleniorem de Berquino hiftoriam.ab iis accepimus, qui totius caufx *- ttioncm probe cognitam habuerunt,& illi interfuerunt : tum etiam cx Erafmi epiftolis nonnulla.qux ad rem vt gefta eft per- tinere videbantur, defumpfimus.

MARTINVS GONIN.

_ r . . • u • • r\ 1 ^ Memorabi

l&vp krtinus Gonmusynatusp^ in exigua \alle regionis Vedemo- ie exempia ikvilkt^c, A »gi uena nominata:cuius vallis incolce, lam a multis an- GbS,*0 mSyobufus impios traditionum humanaru probe cognitoshabuerut. \s cum vemffet ad eum coctumyqui nomine comuni Valdenfes appcllan tur, ymmslt num ab illis dclatum accepit. Valdenfcs autem etfi boni eranthomines ,cumprimis Dcum metuetesjummoque verbi Deiflu- dio affcclr. tamen lucc Euangclij tum apud Germanosy tum etiaapud Hcluctios qjf Sabaudos cxorta, cognoucruntmulta defiderariin fuis ecclefiis^qu&adveram rcligionem acpietatcm pertinerentipUraque etiamignoratione,ac temporumculpaiandiurecepta retineri,qua a pura Euangchj duclwia Ecdcfixque difaplina abhorrcrcnt . Itaque

Martin. Gonin. ACT. MARTYRVM,

cum Viartinum cum\oanneGerardo}qui poflca typographiamfum- ma cum laude ac vttlitate Ecclcftcc , Gcneua? altquot annos exercuit,

Fudhu1' in Stbaudiam mifcrunt ad Gmlelmum Edrellum, qut tum in eapatria Eudngclium annunciabat,ab eo rogantcs, vt cura etiam fufaperet re- formandarum atque inflitucndarum fuarum ccclefiarum , cum earum qu<e citra Alpes in Delphtnatujn Vrouincia Galltca^ac in Vcdcmotio haberentur}tumetiam illarum,qu£in Italta, in Calabria }ApuItdquc altquem pietatis cultum ac timorcm Dci retincrcnt. Quod ncgotium Martinm fibi commiffum}cum dihgcnter ac fidclttcr curaffct , redttu itcrquc fuum inflituitymcnfe Aprili}anno M. D. XXXVI,vr ad val- lcm Angruenam , fuos parentes amtcofquc Vtfendt caufa profi" cifceretur . Eo in itinere dominm Champoltonenfis,Georgius Ma r- tinus appclldtus} comprehendit eum in montibus ducatus Chanfauri in Delphinatu, ffeculatore effe fufyicatus. \nde duhlus cfl ad Vorta Trotnam, quo in loco carcer eH vrbts Grdttonopolis : tbiquc a magi- flratuetus Varlamenticxamtnatus. Sedcumtnconulladeprchcndc- rctur fuff icto cius criminis }cenfuerut Vf faluus & incolumnis dimit- teretur.Cum aute carccrc egrcderetur}Georgius Borclus cuflos car- ccris} cum perfcrutans '9 dcprehcndtt quafdam fcriptds litcrds , quds Guilelmus EarcIIus Antonius Saunerius, akiquc miniflri eccleftcc Geneuenfts, adVcdemontanos pios hominesacverbt Det fludtofos mtttebant . Tum cuslos carccris eum rcdtre iufiit}atquc tn tnfima & obfcuia foffa tnclufim^crduos dtes dettnuit . Tertio die procurator rcgtus cum altjs quibufdam vtris ei** fummai curice,ad eum venitj- umquc fpcculatorcm efje arguitjum literds fccum adfirrct . Tum Martinus,Legtte}inqutt} cas , & cognofcctis dc rebus bclltcis non ef- fcfcrtptdSy necadprtnctpumnegotiavllo modo pertinerc: fedtan- tummodb compleclt piaquxdam montta atquc prccccptd 5 qutbus vz- td in timore Dct tnflituatur. Tum altt , cutas ts cfjet , rogducrunt: atque ex Itteris tfuqs dicebant eum haberc , Luthcranum cffc \>clx- mtnttus argucbant . Ego, inqutt Maritnm ,fum cx valle Angruena Vedcmontana: hoc qutdem tempore Geneua agcns , artc m typogra- phicam cxerceo. Necfane Luthcranus fiim, ncc vellem qmdcm effe cum non Lutlpcrm pro me^fcd Chrifius lcjus fitmortuus > cuius no-

mtne

Martin. Gonin. LIBER II. 60

minc ccnfcoy\Chriflianufque appcllor , & pro quo & cum quo , ego tum viucrc tum mon paratus jum. hitcrrogatus ab illis,quis Gcneua? concionarctur , Guiklmum Earellum & Vetrum Viretum refyondit. PetrasVi- Tum procurator , cos duos fccla? Lutbcrana? principcs effe affirma- mt. Cia Martinus comiter contradiccns ,Vace tuaanquit , illi minimc funtij , quos tu arbitraris ,fed fidclcs funt fcrui Dei , a quibus ,ficut Aposlolifeccruntpura verbi Dci doftrina annuntiatur . Ain tu , in- quit procurator , ea omnia , quai nos tcncmus tradita d matre noslra Jantla ccclcfia R omana , Mifiam ,purgatorium , indulgentias , bona opcra,z$ ccetera kdufmodi,falfa cfie l Martinus rcffondit, cam ec- clcfiam cffe tnalignorum , a diabolo ortam & propagatam , cuius Vapa,verus Antichristus,caputejfet. Sedita , inquit^eueniet^quem- admodum apud Mattha:um jcriptum cst , Vt omnis plantatio , quam Mmh-6 non plantaucrit Vater cadcflis , euellatur . Tum procurator ex eo piiputatia qutfjiat , quindo id futurum effet . Tum , inquit Martinus , cum fi- Martino? Uus pcrditionis , qui in fantluario Deifedet, reuelatusfuerit, quem- admodu Diuus Vaulus adtnonuit. Scd date mihi Bibha^ ego oflen- dam \obis. Satis quidcm esl hodie,inquit procurator.cras tibi do£lo~ rcsadducentur^quialitcrtibi reffondcbunt , Bibliaque & Mijfafc adfercnt. Voflndie igitur magna turba tnonachontm, Erancifca- norum y Dominicanorum ,facerdotum ,cum aliquot eius Varlamen- ti confiliarijs , adeum in carccrem conucnit. Tum procurator, fidci inquifitor, eum hoc modo interrogarunt , Age,vifne aliquid amplius diccre prater ea qu# dixisti \ Ego , inquit ille,nefao quid ex me \e\itis qu&rcre. Tuminquifitor^t omniutn audacifiimus^ eum intcrrogare ita ccepit : Inquem tu credis ? Ego, inquit Mar- tinus, credo in Deumpatrcm per Chriflum lefum , ficut contvne- turin Jymbolo Apoflolorum, nec aliam fidcm habco. Inquifitor ex co iterum quwfiuit ,quo modo ipfe oraret Dominum ,Eo ,inquit ille> quoSaluator noftcrnos orare docuit ac \oluit: Vatcr nosler>qui es in cadis . biquifitor ira commotus , interrogando inslare cocpit, Dicis ergo fuffragia noslra? matris fanclce ecclefig , mhil planc prodeffc ? Vos qutdcm, inquit ille , ita flatuitis affirmatis.fid hac inuenta funt humana diabolica^ qua? cum fuo capitc atque autbo-

Martin.Gonm. ACT. MARTYRVM,

rc Vdpd corruent, queniddmodum in Apocdlypfi fcriptum esl XVII & XVill,cdpitibus . qucc quidem lecld cddem hora 5 a Mdrti ^"aftro expofitdfuerunt.Tum \>erb mondchi dc ftcerdotes eofurore permot

impu

verit; gitati

tS

:ntatisa- atqUC agttatifuerunt ,y>tmenfampugnis percuticntcs ,ac pdeos i

terramfuos proijaentes dixcrint , nthtlamplius qu<ercndum ac per- contandu db co ejfe,qui hxreticM damndtws effet . Si Vrophetdc, in- quit Mdrtinus 5 & Chrislus lefus faluator mcus, Apoflotique funt bccrctici,ego quoq; \na cum his cjfe volo.ncque cnim vlla aliam do. \ £lrindm,quam eorum teneo,nec tenere volo. Itd quatuor dicbus con • ttnuis, qudtuorquc dutquinque dierum fingulorum horis , de capiti- bus religionis, dtque dbufibus ecclefice Romdna? diffutdrunt. Voslrc- MiiTx "b - m° Mdrtinus Mijfdle ab dlis petijt , \teis oflenderct infignem dbu- ufus • fum in eo Cdnone, qui itd inapit, Te igitur.cum Chnslum iterum in cdrne fud ofibufque fbuccelld pdnis inclufum,propeccdtis tum viuo- rum tu mortuoruoffcrunt.quod quide,inqutt,ridtculumpldne, dtque a \eritdte pietdteque in Chrislum dominum , mdximopere dlicnum. Etenim fummus ille fkludtor Chriftus icfus , in ftnclajdnclorum Je- mel ejl ingreffus,fetpfumque fcmelin cruce itd obtulit pro pcccdtis n~ slris , vtpurifimo fdnguine effufo O0 Vdtriobldto , omncs Jordcs dc maculas Vtttorum peccatorumque noslrorum plane eluerit,?idfque it Miflx abo expurgauerit . Nunc quidem contrd \erbum Deifxcrificium dludre Eirificium nouare,atque ita repetere,non fuperuacaneum jolum efl,fed etid im - pium,cum hoc modo \is tllius ftcrtficij dboledtur. Tu rurfus mondchi dc Ccetert qui eis adharebat , mdgis infinire cceperunt acfurere ,terra pedibus,menfitmmanibus fenentes ,pugn'ifquepileos prehendcntcs fuos,dicebdnthomincm effe hccrettcu didbolumque hdbere,qubd Mif fdm nollet crcderc. kdque mdnddtum eftcuftodi , vt eum rcduccret in carcercm,atque in turrt qudddmdrtlifitme inclufum perdiligenter dfferuaret. Cum ij qui conuenerdnt ^ellent dbire,inqutfitor eis conft- Uum dedtt,quonidm homo cxtrdnew minimeq; in Galltd notus ejfet, Confiiuim commodifiimum ejfe,fi in profluentcm proucerctur,nc populus eum lo qucntcm dudiret. periculum enim ejfe , ne dle gratia fcrmonis fiajno- mines dctenores qudmipfecfjetcfficcretjieu dudire poffcnt. qud- re fummum eius prouincice magislrdtum confilium cd de re confi-

dcrdturum

inquitito ris vt clara tollatur Martinus.

I Martmus Gdnin. L I B E R II. 61

l deraturu. Bidtto pojl xxvi .die Aprtlis,anno m. d.xxxvi .hora no&is

I nona,Suppra:fcclus \rbis,que Caflellanu Vocat, cu carntficereltquo-

I que f itcllttio venit in carcere cum Martinus quiefceret,\t eum com-

I prchendcret. Quibus rile dicere cccpit , Ouonam vos itis ,amtci\equi- „ „ . I ri 11 n ■ j n \ 1 7 , Coilftanti*

[ dem intclli^o ac perjptcto qutd vosagere jtatuerttis, quoa mevul- Martini.

tu protjcerc in proflucntem, ne vllus ex populo me Vtdcat .fcd Deus

ommum ihfificclor vosfactllime ajfiiciet.Ego qutde i-am eo,vt cum eo

perpctuo vtuam.quem rogo vf cam vobis cognttione tmpertiat,vt Ix>c

vcjlrum imquiflvnum confiltum (ffaclum cognofcatis. Eamus igitur

in mmtne Dominv. quonta ci qutdem tta placet.Harc cum cffcnt dtcla

furrcxtt fcquc a camtfice ligaripaffius cfl,vt ad fiuppltctu duceretur.

Difccdcns vcro e carcere ,omnes captiuos Dco commendauitiquorum

\ maior pars plorabat,ht imprimis qut aliquam doSirina ^fconfolatio-

mm ab eo acccpcrant.atque ht qutdc m Vt antmo bono magnoque ejfet,

magnopcrc eum hortabantur. Cum autcm is educereturcx vrbe,pro

magijlratibus ac tudictbus , a quibus itatraclabatur, Deum orabat:

' atque cos qui fiequtbantureum }admonebat Vtomnem fimulacbro-

rum cultumfiugacnt. Ad rtpam fluminis quod ifara nomtnatur quum

Vemffct^umque carmfex tn pcde altero hgafifiet ,verushtc feruus

dc tcslts Cbriili rogauit Supprxfeclum , vttantijfer iuberet mo-

ramncclerc carmficcm ,quoadtpfe paucaquxdam locutus effet. id InClgnls&

quu ab illo impctraffct ,tumeos qut ipfum numero magno erat fiequu- poftrenu

ti,docerc cccpitatque cxhortan,vt toto antmo & fludto Euangelmm exhorucio:

Domim noflrt \c\u Chrtfliflequeretur,illudque c\i\igeterlegerent,cum

fialutis fuce cauf t tn eo propofitdc , tum ettam vt euttarent eos errores,

abufus,tmpietates,inquibus Papa tpfios cum fiumma ignorantia deti-

nerct. nam fi vos eum,diccbat,jequuttfueritis,pr^cipites in tnfcrnum

ibttis .etcntmquamjtteorum tmpta doclrinaatque dtfictplina,exrd-

Wne vit<t quam tn omni fi :elerum ac flagtttorum gencre degunt,fa-

ale pottslts cognoficcrc . Scqutmtm tgitur pottus Chrtftum Domi-

num^Saluatorcm noslrum , inquo vitam plane beatam ,finevl-

lo mortis pcriculo repcwtis.Harc £T alta multa dtxit vfique ad fefiqui-

borai Jfiattum , cum fiumma admtrattone corum qui tllum fequuti,

l

F rithu^Sc Heuuetus. ACT. MARTYRVM,

qudfi attomti audicbant.Tanta erat orationis eius gratia fapi tia,y>tmaxima eorumpars quumtamindignumtanti viricafumc nerent ,amarifiime deflcrent. Sedimpiuscarmfextadioajfeclust langx expcBationis,qui potum vim vehementius quam paslum v bi Dei falutarem appctcbat ,eum loquendi finemfacere, magna c inbumamtate iufiit.Tum Martinus pofitis adoram fluminis gem bus Deum precatus esl ,petens ab eo veniam ommum pcccatorum fuorum ,memordns mortem Domini noslri lefu Cbrisli ad mijcri- cordiam ipfius implorandam impetrandam. Demque bcec poHre- ma eius fuit vox , Ego,Domine \efu,ffiritum meum tibi commendo. Statim carmfcx exiguumfunem collo eius illigauit , quem paruo ba- culo tandiu contorfit,quoadillein terram corruerit . Tumcarmfex eum in flumen impulit atque deiecit, alterum eius pcdem vinclum te~ nensidoncc eum mhilamplius moueriplane perffexit.Tum vcrofu- nem pracidit , corpuf ^ue decurfui fluminis permifit . Atque hic qui- dem exitus fuit Martini , verifiimi o1 conslantifiimi teslis lefii Chrisli.

IOANNES FRITHVS ET ANDREAS HEVVETVS, Angli.

Bffl^ B ijs.qua fuperiori librodiximus,wiclcuitemporibusfiquis xxxin. recenjcre \cllet quot Cbrtsti martyres Anglia aeaerit, ma-

gnum opus conficcret ,etiamfiobiter tantum recenfendis eorum no- mimbus infiflerct,adco profuerunt patrice yffickui \iri optimi exilia, offaxj^an carccres ,dcntque cttam combuslaojfa annoM.cccc.xxvui.quifue- pfiu°ft >r rat a^ cim mortc quadrdgefinM primus, Martino V.pontificc Kom. tc ciuft». ac Senenfi conctlio iubcnte . Nos tamen, vf cozpimus,eos pottfiimum huic catalogo afcribendos duximus,quorum monimenta extant,quo- rumque minime obfcurd ftmaesl. Occurrititdquebdc dnnt ferteno- tandus loannes Frtthus Londintndtus ,'tuuenis ingenio magnus^ Latine Grxce infigniter dohlus . HunC V£ teslatur BaUus cen- turia oilaua Scrtptorum Britanma^Cardinalis Eboracenfts Thomas v/olfius, ob raras ingenij dotes a collegio Regio, quodcsl Cantabri- gia,dd fuum nouum invrbe Oxomenji collegium pcllexcrdt ,vr cf-

fct

Frithus&Heuuetus. LIBER II. €2.

ret ci ornamcnto}in coquc difciphnas profitcrctur liherales. Quam anc prouinciam luuemli illa <ttate }fumma cum laude & omni- um admiratiojie obiuit . Hunc poslmodum Gulicbnus Tynda- lus illius attatis minficus Euangclij pr<tco } dc quo mox fuo loco ( vti martyrij coronam accepitdicluri fumus) adfeaduocans}horta- batur Vf aducrfus ludaicas ineptias & Vapiflicas fuper/litiones , Chnflum lcfum doceret atque in mimflcrij partem fuccederct.paruit vocantiFnthus : vnaquepromouit Euangelij negotium aduerfusim- puramillam mcrctricis Komx do&rinam } ac fermentum plufquam Vharifaunm . lohannes Enfchcrus epifcopus Koffenfis Thomas R0ffenHi lAorus, duofuhmna bclli Vapalis}quorum hebctes oculi quum ad tan- *c^°m"ny

tam Euanqehj luccm cahparent }nec quicquam vanaeorumcoaxatio Pocritar5

r 6 1 r 1 1 r • i Patrom-

propierct : non dejinebant tamen eam perjequi } atque omnem autbo-

ritatem ad oppnmendos \eros Chrifli feruos interponere. Dixerat

poftrcmo hic Frithus ,Tranfubflantiationc in facris literis no inuetnri,

fednouufuiffe Vapx decretu cx Sathanaofficina deproptu.ite}Vo$l

mortcm millum reflare Vurgatorij locu.ac multa aha ex ipfit \eritatis

luce pctita conflantcr ajfeuerabat.ltaquc non defueruntgraues Eua-

gclij hoflcs quicxitiumhuic fanclo martyri procurarent. Atquein

carcercm coniehlus quum eaex facris literis inuiSla canflantiatue-

rctur } tandcm a Londincnfi} Lincolmenfi ac wintonienfi pfeudoepi •

fcopis , qui cum duobus illis confyirauerantydamnatus fuit. Conflans

itaque hic Chrifli Martyr cum focio Andrea Hcuueto, Londiniinfo-

rofcrrano crcmatus cjl dic xxn.lulij , m.d.xxxiii. quidli detatis e-

ratannus xxvi. Muka adhuc extant cb eofcnpta}qux pcclus pror-

fus Chnflianum & ffiirant & rcferunt.

ALEXANDER CANVS, alioqui

vulgoLaurcntiusCruceus ap pellatus.

Quan'a vis fic mifcricordie, Dci in elettos fnos velhinc liquet, qu6d exrremisiJIistcm poribus quibus vii re/pirarc coeperar Euangclium,A[eiandrum hunc ei luftrorum monachalium faucibus ereptum. & ceJefH quodam infiinclu concitatum, Euan- gclicc, vcritatis fuc.grauifsimum tcftun clie volutrit.Quod co quide videri pofsic llluftrius, quonia & monachus fuit: & in ruinis illis primoribus Chriftiana: Rci- publica;i.icuit: Sc in eam incidir tcmpeftatcm , qua: non modo vcrbiDci pra:di- candi.fed nccogitatione percipitndi quidem animum , facultatem quidcm certe darer.Ectimen inhac ipfa vcl acerbi-jte rerum, vel iniquitate temporum qu.im 8c animofcdcpugiurit,& iuftu er inunicoru dolorc triuphu victorretulcrit, ciipfo

li. ij.

AlexandCanus; ACT. MARTYRVM,

hiftorix commcntario,Lcdlor,vidcs .

xxxi ii WOffli ^morabde nohis exemplu Alcxander Canus A\>rincenfis}con~ mM ftatia fua reliquit. Is cnim eiurata Domimcaliufamdia,in qua annos aliquot antea Vixerat, locu quxres vbi profiigata fupcrflitione regnare ccepiffet Euangeliu,e6q; nomine ad Allobroges profcSlus annos aliquotin comitatu Neocomenfi comoratus,vcnit Gcneua,quo in loco Gudiclmus Earcllus cum alijs nonnullis fidclibus Dei mimflris Euangeliu vere profiteri ccepcrat ,maximo motu ac tumultu Canoni- Coru,Vresbyteroru £F Monachoru qui tum ibifummarerum ommum potcflatc gerebant.Quorum ommuinfcElatione comotus potifiimum AlexanderyVrbc ccdere,coq; modofalutifuaconfulcrecogitur . \ta- q; profeSlus perSegufianos in Gallid}\cnit Cafidione Ducatus Bor boniorumoppidu,indeq; Matifconu,tandem Lugdunu. quibus omni- bus locis iterfacies,Euagclij doclrina flpargebat animo maximo: eo- que tantOy V£ neq; rem dlafuam, neq; fane Vita refipicere videretur. Lugduni quidefiddcs omnes qui tu aderatjoortatus fepefcrtur ma~ ximacotentione animi atq; verboru,Cknflianifq; Cerealibus acitcm poflridie concione habuiffe frequetibus auditoribus quibufdam auri- ficibus,qui Lugduni tubabitates ei negotio non intet effent tatumfed etia homimpraflo femper exiflerent.Yix aute ibi diutius egerat,cum Vrafctli iudiciorum ,il!ius ccclefigfacli certiores ipfum comprchcn- dunt; coprehcnfum e vefligio pofl morte mulclandu cenfcnt.prouocat AlcxanderLutetia adducitur.fepius adquxslione abripiturimpctu tanto,vt effra&o demu crure altero exclamaret, 6 Deus Iposlquam isloru ammimifericordia mouen ncqueut^at refycxcris ipfc meDcus mifericors.Nec dcfunt qui teflenturgemebuda aclamentabih "voce di- xiflfe quoq; dlum^Num quis Gamaliel tande,qui mitigada: tanta cru- delitatis atq; ftuiti* locu apud ifios quxratl Sane tanta tamq; ex- cellente fanElifiimi Viri in omnigenere patientia ^aquabilitateanimi quu prafentes omnes admirabatur;tum quide vnus propter eximiam eius eruditione & authontate valdc gratiofus ,Nuanquit,fat hacle- nus in mifcru huc fieuitu efibm cruciatuu ifloru plus fatis adhibitulE- go quide ipfe non Video quidcx eoprxtcrea expehlare ,quorfum pcr- gere dcbcatis.Horuhonoreverborum quieuit tormentu;qu6didcino fucratitcratumfiepiusjttindices expnmcrcntur. Decunatota Van-

fienfis

( Alex.Canus~' LIBER IL '63

I fienfis admirabili Viriperfcuerantia slupcns atq; comota,martyrij~ I quc conturbandi locum Vndiquc ey occafwncm captans,fisli mdicio I iubet : prcefentem iudicatpr<ctcr morcjnatque legem,qua(ytnunc I quidcmeji)cauebatur,reosomnes quibmmortis fuppliaumirroga- retur,ad phylaciflam rcijci oportcre.Alcxadcr autc audita de fc pa- Lm ditla fententia,maiorcm adhuc quam \>nquam antca ,fortitudi- nem ammipr<e fefcrre \idcbatur.Brcuitcr,infulis ommbus facerdo- tahbus ritu Vapijlico Alcxanderexauguratur.filcyitiumfacitNere- batur mmirum nc fi multus effet in fcrmone ,quemadmodum eifuerat indiclumjingua fibiprxcidcretur. Execrata linguarum exputanda- rum inucntio hocprimiim anno inuebi m confuetudinem induci cce • perat. Acctji nc verbum dle quidem , tamen (fgcslu cy \ultu, intcnccla plerunquc fubnfione faale quam parui cercmom&s hu- mfccmodi pcndcrct ,populo dcclarabat. Sanmonishabitu \eflitusex- clamat,Vroh tuam, 6 Dcus,fidem l mihlne maiorem honorem habcri potuiffc ^quam infignemihi hodic defern cifmnle , quod quondam a- pud Hcrodcm Fdius tuus \mcus accepit ? Adlocum igitur fupplicio dclcclum,Malbertinam arcam, plauftro dclatws ,populum ad Chri- jlum agnofcendum,cyad pocnitcntiam hortatur. arcunslantium Do- mimcanorum tncis cncclus,Quid ? mcnejnquit,eb adigerc,\>t ipfum eiurcm Chnflum}f :elcfti,\ultts*.Facefiite impoflores.Voftea adloan- nemMonwtmComitiorum qucefitorcm conucrfus ,petijt \>t fibicum populo pauca qitcedam agerc liccrct. Monnus idvclle quidem fc,dkc- re, quodipfum tamen ex N. Molini Bafihca prcccentoris acchoragi (adcrat cmm) fcntcntia ficripojfct. Mohnus, idipfum \>elle fe quo- que: at obfccrare ,iam fatis \t habcret tam multis eatenus egijfe . I/- lud autem co fubijciebat Molinus ,quoniam ex quo plauftrum confcen dcrat Alcxander, nunqua fcre populum erudire > cj3 \>t fe colligerct aliquando comoncre dcfujfet; cbquc vcntu ejfct,\t etia cxislcret,qui qiadem illum imquifiimo ludicio perfufum & opprejfum affirmaret. Antcquam igiturad patibidum rapcrctur impetrata libere loquendi facultatc,concioncm habuitbcnc longamfcd \>ibratcmfcderuditamy fapientifvnijq; fcntentijs grauibus \crbisornata atq; perpolita: qua coaone virconflans & fapics fidcifuce totius^ac imprimis Ccen<£

I. iu.

AlexXanus. ACT. MARTYRVM,

Domini noflri lefu Chrifti,rationem expofuit tcmto sludioytantd tentione, vf plerique qui tumforte ibi aderant Jpflumque ahas a uerant tonantemynunquam illum neque tatn eleganter yneque fitnefe- liaterflbivifum effe dicerefaterentur.Vorrb qui fermonem exceptu literarum monimentis mandauerutalli quidcm hanc fericm eius per- petuationemque tradiderunt.

Clarifiimi vinjeclifi. q.foemina,quiquaq; omnes in huc locu coue- nislis Vf fuppliciu mifere damnati hominis jfcclaretisjntelligite iu- sle id ejfeblum quidemfi communcs hominum offcnfwnes confidere- mus; at fi legem & confuctudinem hominum, inde maxime profeSlu effe>qubd cum de multis ad falutem hominum pertinentibus rebus} tu Verb de coena Domim nonmhil attulerim afferuervmqne prater popu- Urembominumopmioncm.QuamCcenam,inquamy Dominus nosler lefus Chrislus inflituit pridie quam pro falute mortalibus reslituen- daad mortem ( quide crucis)proficifceretur , vteofdem \niuerfos DeoVatrireconciliatos,arrogandosmfilioseius yfuofque coharedes inslituendos y<&natalibus quafi reftituendos curaret.ldquodefl ipfe mortepropriacumulatifimefine dubitatione confecutus .Cuiusrei contemplatione & memoria fempiterna Ccenam tnftttuit: Aposlolof- que docuitjicec quotiefcunquefacerent,in fui commcmorationemef- jefacluros.Atque hoc illud ef? quod ipfe quoque Wr Paulus, Quo- tiefcunquemanducabitis panemhuncy<^fca\icembibetisymortem Do- mini annuntiabitis donec veniat.Hoc autem dicebat Chrisluspanem dislribuens: vultquevt accipientes illum pancmy tanquam mommen- tum V fignum mortisfuwy mortem eandem fuam annuntiemus^in eadem charitate vniuerfi \>oluntatequc Viuamus . Itaque probare nos ipfidebemus yantequam ad menfam illam fanclij$imam accedamusine- pe fidem intcgra perennem habere dcbemus ,proq; nobis Chrislu mortuuejfe ducere. Naaliteryfumptum indigne tantupane mcodenu nationem noftra conuerteremus y vf inquit idem Vaulusrfic enim ille^ Vrobet fcipfum homo: & fic de pane illo edaty(p de calice bibat. Qua? omnia cum ita mihi nota putarem^t ie ufdemmeo iure quodam mihi viderer aliquidpoffe pronuntiarefanetenuiypanemillum exhibitum nobis cffe tanquam fignumac fymbolum mortis Dotmni noslri \cfu

Chrifli

■ Alex.Canus. LIBER II.

'mChrisli : non autcm inillo veratn Chrijli pcrfonam atque corpusc- dkx&le re putaia . Rehquas res}de quibusaccufor, adipfws Deioptimi j'§max.iudiciumdefero.quetriVnum,obfecro,precenwr^^ \ nium Chnftianorum luminafua pr&ferat } vt & verbum etus pure • '■ perflpicuequenuntietur}<& SpintufanclofuoEcclefiailluFlretur.ia- cuuenimperdiunobisipfeiejus Chnslus.Adextremumcutem}ovi- riypeto etiam atque etiam a vobis ea charitate 3 cuiusin Chnflo^in- culo coniunRi fumusj)cum oretis Vt ficut eius Eilius \efus Chnslus pro me mortuus esluta ciiam ego paripro dlo conslantia mon hicho- diepofiim.mox}Eamus}inquit.\taque orandi munereperfunclusfub- latis m cAum ocults}mcdi6que rogo exislens}Kogemus}inquit}Chri- I ftumvtnosln mifereri } (yadfinem \fque perfcuerantem animum | tneum fufcipere dignetur.O Kedemptor, mifcrere mei lac tu deniq; vz - jj ta diem txtremum morte confecit.

Vorro fenatufconfulto conslitutum erat vterumpente fenfim ig- i ne }ficutimtiopofuimus , exurcretur.Ac cum& reflaretventus^ martyre ipfo trochlca fufyenfo } difieBus ignis huc illuc euanefcere ![ potius, quamfcrrifublimerapiq; Videreturjiclorfunefuccifo^cofof- I fum harpagimbus }ty fafcibus \irgultorum opprcfjum interenntffye- I clantium honnnum maximo luclu 0 fictu }martyris longe fane magis I innoccntiam.quam vllam authumanitatem,aut affe&um animi leuio- I rem aliquem innuente. Quibus ommbus ita confeclis rebus}erant , Ve/ monachi,qui dicerent,Si hic faluus no effct }neminem faluum fore mor- talcm. Ahf vcro dijccdentes percutiebant peclus }dicebantque grauem illifaclam imuriam , quitotus in Deifohus commemoratione fuiffet. Ah< dcmquejcgifuslinendafua: pertinaciter immortuumimirumque fibi viden } isliufinodi \>iros quotidic pafiim }dum legis illius fua confcicntiam ipfi vit<£}nedu rebus ommbus humanis anteponut } adeo fideliter,adeo coilantcrad ignc ruerc voluntarium. Atquc ha qutdem crant vna de re fmgulorii homimm van<£ difcrepantesque fententia*. AtniispiibljceLuteti!j;athxorumProgrammatiim5c Inicnptorum nommatns.

Quotcmpore , concionante fere tum primum fidelifsimo Doctore Martino Luthero, prodeuntcquefcnfiminlucem&aciem Euangelio, prarftigix Papiftarumdecegi coeperunt.crupit impetu maximo Sachan, irrupicquediuquidem acque mul- cum in grcgcm Dornini noftr: lefu Chrifti pafsim, fed anno pocifsimiim millefi-

I. iiij.

Programmata. ACT. MARTYRVM,

mo fupra quingetos trigintaquatuor Lutctic, Parifiorii. Vndc quoque programatu&: In- fcriptoruui annus m Gallia e!t prouerbiali quafi generedicedi nominatus. Eorii autcm qui tum ce.terorumomniumamplifsime fidelifs.q.vitam vouillent, aliquandotandem inuenta plane ,& in lucem hic nunc primum(vt quide voluimus) edita hiftoria damus.

^x&i Nni 1534. tempus cum ad \arios rerum & ancipitcs euenti '^j^pknffte m loctSytum Lutetice maxime inftgne & fatale fuit. Nam cum Gerardus Kuffus Margarita Francifa Gallix Kcgis fo roris, KegintfNauarrt aufficio,& Couraldus }<&¥>erthaudus , a1 que clanfi. vm quidam ita demum Euangclij veritatcm enuntiarcnt, Vttum primumilluxijfe Lutetiai verbum Domim videretur; Euan- gelij pcrduelles Sorbomsla? quum horum hominum fflcndorcm in di- cendo,£f concurrentisillo popuh celebntate <<y frcqueniia animad- ucrterent , expugnauerunt Vf illis fuggeslus interdiceretur,grauif- ftmo doloreeorum quiexhuiufmodi concionibusplunmumfe confe- cutos effe arbitrabantur.llli tanta iniuria Kcipub. commoti Chnsli- a/itfyConcioneminpriuatam & domcslicam docendi rationcm <equa- lifere fucccffu profecluquc conucrtcrunt . quod ipfum quoquc per- tafi hoSles turati ventatis /urf im obtinuerunt,\t de concionibus in- terdiclu etiam ad domcfacam Euangelij profitendi &in pr<tccpta di gerendi confuetudincm indicla graui mulcla pertinerc putaretuf. Quo nomine Gerardus ipfe comprchcnfus , Couraldus in cuslodiam pontificiam traditus fuit.Vorro fidelcs deslituti concwmbus , dcfcSli doSioribus ,in\uS\u fqualore verfabantur.Vnde impctu quodam animiprafcipiti commoti magis quam \>fi cogitatione nonu\\i,opem • pretium cefucrunt cffc;rem ad Allobroges dcferrcfidquc fequipotif- fvnum , quodoptimum intereafaSlu putarent. Itaquc Ecretum quen- damfamulum tum pharmacopoht F rancifci Kcgis} ad eam expcditi- onem dcligunt }dclcSium cxpediunt:qui Neocomum profeSlus fub id feretempuscum GulichnusFarcllus Euangelium populanter auffi- cato Geneuai profiteri cccpifiet , programata quccdam in Mifjce deli- ria,& rituumhuiujmodipapifiicorum ludibna charaSienb9 excudi curauit.Quibus infcriptiombus Lutetiam deportatis }deduSilfquc in dclibcrationem proferrinc eas,an omninocomprimi oportcrety Cou- raldus ipfe quidem minime profem cenfebat oporterc . hinccnim motummaximum populiforc;&huius totius facinoris inuidiamin odium atquc caputfideliumhominumredundaturam efic.Ad cxtre-

mnm

[>rogrammata. LIBER II. ' 65

num autcm placuit optimis quidem illis fludiofis homimbus y at cemid:onbus ,\jnquc rcrununus quanulla tepora poflularcnt eru- iitis,xt non modb perfcrrenturjcd etiam compitatim ajfigeretur.E- ratea programmata hbcliiquc ilhjiylo confctli vibrante quodam & incitatoMqucpotifiimum dctcs~labilcm illam befliam,Mifiam inqua, turbmem (yfunusfacrofancltf Cccncc Domimnofln lcfu Cbrisli, im pctu rapidifiimofcrcbatur.Sparguturigjiturin xulgus partim rili li- belU momentoLutctidj mcnjeOtto.partim,etiampcr compita paf- fim , ac iu ipfo ojho Bafllicam cubiadi ajfiguntur.Quodcum Yrancif- j cus Rr x mtcllexifiet,iram oculis & orc \omens,\el cos qui tenuifik • I nwnaliquam injufficioncm incidiffent ,nulla cuiufquam habitarati- I one,comprebenduufl>it:cuius ediclumtanta rerumomnium confecuta I fuit pcrturbatio,\t maiorem patrum noflrorum memoriafuiffe con- | flarct nullam .SupprxfcElus Comitiorum Morinus huc tlluc concur- fansin domos atque gymnafia pcnetrat ac perrumpiUneque, dumne- mini parat omninoperfonarum rationcmhabet nequelocoru. Inhac rerum conucrfioncfumma cum plenque lucluofe comprehenduntur , inflammamqne conijciuntur ,tuSimon quidam aunfcx,idcmque Ke- gt a fxcello,ipfi Kcgi proptcr fvigularem eius canendi artem yocifquc juauitatem hcmcntcrfanc charus q1 ducclus . Ateorum ommum qui illo tcmporc conHantifiime fortifimcque pugnantes pro Domini rwsln lcf 'i Chrijli digmtate dccubucruntjhi mmirum funt:

BARTHELOTVS MILONVS quideminprimis;qui Vf erat,xta Varalyticus appcllabatur ,iuucnis fumma mcmbrorum om- mumdcbditatc , cxccpta lingua & brachijs, captusatque opprcffus, tanto jf>i ntus fcruore & pictatis sludio amorcque acccnjusfuit , Vf nullum tempus inflitucndiac moncndi xnumquenquc , amplifican- diglonam Dcipra:tcrmittctem,viuumin platea Grcucnfl ,paruolen- toquc igm crudcliter Vslulandum curaucrunt. v IOANNJES a BVRGO mcrcator ?arificnfis,cuius domus bifignccqui mgnhabchatproptereandcm caufamrcligionis reslitu- cndcean eadem \>rbe apud HalUs, \iuus comburitur.

NICOLAVS VALLETONVS, Quceslor <z- ranus apud Nannetes Brittonnm fincadcmcaufa Euangclij acreli-

Atrebatenfes. ACT. MARTYRVM,

gionis deprehenfus>ad cruccmdu Tiroireandempxnam pcrpeffus eft,& viuus ibidem Lutetiacrematus.

HENRICVS CVBERONENSIS eande in pcenamfuit \ocatusfaber camentarius ,cui etiam linguafuit perforata^ ad al- teram genam clauofcrrco alligata .

S T E P H A N I quoq; F O R G E I non minus etia bcata atque fummacum beneuolentia & cbaritate laudeque Dei vfurpanda esl tnemoria.ls nationeTornacenfis eratiac Lutetia? agcns ,mercaturdm que fumma cum exislimatione exercesan cadem teporis inuidia ojfcn ' fionemcp, adduBusan cccmeterio S.loa. eafdeignisflanmtas perpeffus morte fua teflimonium Euangelij , maxima cum pictate } conslantia, ammiq; ajquitate obfignauit.

N. QVOQVILLARDVS Vefontinus. % Efontione in comitatu Burgundia fuit quidam,Quoquillardus ^ nominatus ,quiConfefione pia doclrina praclare edita ,pn- mum de gradu faccrdotali luridicialiter crafus ,deinde ad fupphctum adduclus mortem in ea \>rbe aquo magnoque animo pertulit, atque eo tcjlimomo Euageliugloria Deiiiluslrauit,annoeode m. D.xxxuif.

Atrebatenfes tres pro Euangelio pafi. ' W^M emflcm mcnfcAprili invrbe Atrebatenf,capitis dam- 8^ nati pro eadcm Euangelij doclrina caufa religionis,mortis fupplicio affeBifuerunt , Nicolaus Scriba cognominatus, in quodam Artheftaloco natus jionprocuVa pago Vafo in Artbcfia.ltem loan.a Vifisapfe Atrebas ,atque Stcpbanus Burletus fartor vcflimus natus Beuriciviculo indiceccfi Tornaccnft.

MARIA BECAVDELLA ap^udPiSo SMf AriaBecaudclla,cognomento Gaborita,Efjaris natainViclo- ncs. imM?.ntbus ,ex ditione comitis Eontenam , in vrbc Kccbclla apud qucndam patremfatmhas ,cuifcruicbat ,in pictate religioncq; Cbn- ^iu/iafiutinsliruta. dcinde Effaros profccla,\t ibi commoraretur mi vrancifcanumquendayerbum Dcinon pure mtcgreque annun- tt m audiuiffct , certifnnis Scriptur* tcftimonijs cum rcdarguit a qw admonuit . Quare commotus Erancifcanus , cgit vtdla plu- ribus quam decemteflibus adhibitis,eadcmy>erba rcpctcret.qu* qui

dcm

Gaudet,&Cornon. LIBER II. 66

f« dem tlla mimme ncgauit :fed in pura fancla fidcifuai ac \eritatis confefiione coftanter perfcucramt grautfimu Dei iudictu ei denun-

«I tiayis. \taq; Eontcnant condcmnata v/- igm crcmaretur,eaque finten

i tta autboritate fumma? curiaParifecfis confirmataymorte eam eximia quadam magmtudinc animipotius virtlis quam muliebris pertulit.

J PETRVS GAVDET.

\1 Etrus Gaudetus c Valltgalienfi pago}nonlonge a S.Clodoueo .'j>, prope Lutctiamortus ,poftquam inslitutum ordinemque eo- rum profeffus effet quiequites Khodtenfes dppelldntur } Geneuam tn ccclcfeam Dct cum vxore fua fc contulit \anno m.d.xxxiiii. Pof? annumcirctterdimidium,quidameius auunculus eques Kbodtenfes,

r commendator Qjompcfearum , accrrimus Euangclu tmmtcus ,quum e- um Gencud dolofi acfraudulenter euocaffit}xxi u.lunij }prtdie etus

I diei qui S. loanm facer cclcbratur, comprebendendum curauit per bo- nuncs proditores > qut tn arce Veneia partes epifiopi Qeneuenfis ,ex ea vrbe tum etccli, tuebantur . Quum autem ea tn arce quinque dies

■ cum grauifiimis tormentis & cruciatibus inclufus fmffit jfimper caufam Euangcbj forttterconslanterque defendcnSjposlca lento tgni feepius repctito adco crudeltter vslulatus esly Vf ex tgm cduclus at- inaudit» quc in cundcm reduftus ac remiffusfuerit . Atque in hoc quidem tam atroct ac hornbdi fuppltcij ac tormenttgenere} Deum fene vlla inter- mifionc inuocauity ipfoquc fccundo dtc fljtntum reddtdit >anno m.d. xxxmi.

IOANNES CORNON, Nw \i.D.xxxv.mcnfeMaioyMatifioneEuangelij nominefuit M cdptus.dtque in carcctem incluf w loanncs Cornonus, ex tpfa XXXy, regtone Matifionenfi, bomo colonus, agris colcndis dcditus , in tpfa vcrbt Dci doclrtnavaldepieinslttutus,ac benc exercitatus:quanuis nullas fcirct litcras. Quum entm coram tudicibus produSlus efiet, ea fipintus tum faptentta tum conslantia eis refi>ondit ,vf confufi & at- tonttihutufmodi pccnamtncum conslituerint,vtviuus comburere- tur. A qua fcntentta is nullo modo vnquam prouocare voluit . Itaquc traclus crate ad vlttmum fuppltcium, tnfegne morte fua teflimonum vcritatt dcdttyad fencmmcnfes lunij,anm m.d.xxxv.

Stephan.Brunus.' ACT. MARTY R V M,

CLAVDIVS PICTOR. fjf^Laudius Yidor,natus Lutetia infuburbano fan&i Marcel VgMprofefione aurifex, esl GeneuainccclcfiaDei annoscircit tres commoratus.Deinde Lutetiam reuertendi cepitconfilium^t p pinquos ,parcntcs ,amicdfque,grati& quam a Deo acccpcrat,partici- pesfaceret, cofque in cogmtione ventatis inslituerct,ab illis traditus eslMorino pr&feclorerum capitalium . qui audita eius confeftone pur& Chnslianxque doclnnce plcmfima,condemnamt eum \>t viuus igni cremaretur . Curia parlamenti fuprcma , Monni fententiam fuo more comgens, addidit etiam,vt ei Imguaprxaderetur .Cum in pla~ team Malbcrti adfupplicium,eo in loco conslitutum ,ducerctur ^admi- rabilis ciusfuit conslantia & ammi modcratio in vultu atque geslu dedarata , cum probra , quibus homines cumad fupphaum euntem proJequebantur,cequo animo ac Vultu alacn (jhdan exciperet acfer- ret.Eandcm animi cequitatem atque alacritate retinuit^ declarauit in ipfogenere mortisfufcipiendo , quoviuus igm Confumptuseft3an~

WOM.D.LX.

STEPHANVS brvnvs,

Reortcricnjis,diccccfis Ebreduncnfis.

Tephanihums , quem meritb inter alios conslantes ac fideles I Chrisli martyrcs numerandum ccnfemus Jhifloria vcl ob id ad- miranda magisomnibus accidcrc debct,qubd ipfe quirci rufticce colen- dijque agns totovitcc tanpore operam dederat ,natm fcihcct atque in Keortcrio pagoquodam Dclphinatusfcietia vcritatis omncs Ebre- dunenfium aslutiasconfutarit, atque ArchiepifcopatusEbreduni lar- uasfacde dttraxcnt ,pnefentlque animo hypocnfim facnficorum re- prehenderit. Quanuis autem libcralcsartes in fcholis non addidiciffct Vnquam , Galhceque tantummodo legerc fcriberenojjet, lecliom noui Ttslamenh magnopere addiclus , ex quo facnficorum errorcs dcprchcndcrat : tamen qux eratinnata hominis ingcmo dextcritas, qub certius omnes Vapislarum tcrgiuerfationes & fallacias cognof- ceret,fummo labore tandem pcrfcat, vt confcrcndo afiidue exemplay Gallici teslamenti cum Latino,ipfc etiam Scriptura tcslimonia Lati-

tephan.Bruniis. LIBER II. 6j

e rccitare £T intelligere potuerit.Caterum cum hac lux lippitu- \im multorum molcftior effct , accidit vt anno millcfimo quingcnte- imo trigcfimo oclauo in carccrcm A rchiepifcopi inclufus fuerit , \bi mmum arcunucntus aduerfariorum nefcio quibus technis(quas ho~ no^ftmpleXynec callidus admodum}paruintellexit)formulamab- urationis latine fcriptam recitauit.Verum carcere illo libcratus \bi raus inimicorum cifuboleuit/e & verbis fiepius animi dolore tefia- tusesrfutque cami fuccenfuit } quodta propenfa fmjfetaddefecli^ wcm;fibi quoque ipfe fubinde ita minansJAe miferumy haudquaqua :adauerisludeuadet,fime rurfum capi contingat jedperiunj poenas viabit $cro.

Anno itaquc M. d. x l .Brunus iterum in \>incula coniehlus Ebre- Aumfuit,perfequcnte eum Gaffaro Augerio Vapincenfi , redituum Archiepifcopi rcdcmptore }qui bona Bruni publicanda atque infifcu redigendajiam tota ^e3animo(^ cogitatione deuorarat.lllejnquam, opera biquifitoris Francifcam, cui Domicellieratnomen3(3> altenus cuiufdaVicaru nequitia vtes3omm ratione \itce Stephaniinfidias firu

Xlt. j

Stephanus aute incarcere per aduerfarioslacefiitus adpalinodia canendam{yt prius imprudcnsfcccrat)ne latum quidcm vnguem eis cefiitjfedminas (fpreces illorum praposlerasfortiter contempfit. Quum illiproponcretur^xori adhuc tuueni, & quinque liberis pe- nuriamfore3illo mortuo : Modd3 inquit fiiberis meispabulum anhni} quod cslVcrbumDei3concedatur3depanc corporisnon fum folid- tus.

Mcnfe autem lunio eiufdem amii duhlus ad ludices vf e i fententia capitis pronuntiaretur , fic eos intrcpido animo esl allocutus 3Quid agetis mifcnhnortifnc me damnabitis 3qua mihi ex hac \ita demigran dum ful mors fane mihi terribilis non csl 3 quum ex miferifs ad bc- tLtam immortalitatem tranfiturus fim . Ad locum fuppluij Vlanuol appelUtum quum duceretur 3plebcm ad pietatis sludium hortatus cfyibi v/ (j impctu ventiflammatn hucillucabripientis acdepnmcn- tis fintaSlus fere \nius hora ffatio ad palum ligatus Hctit, adco vt

usBarneus. ACT. MARTYRVM,

Vtnoudfitrmentd (^Vdfdolciplendyconfumptis lignis ^afferrineceffe cfict,quibm ignis ddiuudri poffcf. nec tamtn itd rcBe comburi potuit qmn fdlum ddhuc euddere poffe viderctur. Quo vifo cdrnifexfuflem in hominis cdput totis viribm impcgit.Cui etidmnu viuens dixit Ste- phdntiSyCum igni ddiudicdtm fim, ecquid me vis bdculis enecctre ve- luttdnemlTum cdimfcx prcepildto bdculo vifcerd Bruni trdiecit, quem pwslrdtum in aneres redegitidtque cosposlcd in rupe collocd - tos ventis trddidit . Mdgislrdtm dutetn perprxcone vctuit ne quis mentionem vlldm mortis illim fdceret , nifi hxreiicm hdberi vcllet, eundemque cdfum & exitium experiri.

ROBERTVS BARNEVS.

Mxrtyrium Robcrti Barnei, qui Londini vitam profudit pro tucndolefu Chrifli Euan- gclio.

jD Obertm Bdrncm doclor theologm dnno i^o Londini vfluld- tm fuit.\s dutem proEuangchjdoclrind dliqudndiu db Anglid. exulduit:fed cum poslcdintcllextjfet Hcnricum Kegempdrtemdli- qudm ver<e pietdtis cy cognitionis veritdtis dcguslauijfe }domum re- uerfm esl. Pof? dutcm dliquantb, dnno fciUcet 1535 ,Rex cum legdtum conflituit &mifit vtia cumEdoudrdoToxo EpifcopoHcrfurdefi dd Conucntum, qui Smalcaldce cclebrabatur pro conahandis rcligionis Chnslidna? cdpitibm cu proteftatibm Gcrmdnis^ay profadere cum cisferiendo.CwnVerb fufccptummunm expleuijfent ftfc wittctu- bergdm contulcrunt ad hybcrnandum.lntered temporis cum Theolo- giscius Acadcmicc de caufdrcligionis contulerunt.imprimis vcrb id jluduerunt,vt approbationcm rcpudij,quo Kex Cdtharindm vxorem dimiferdt,e!iccrcnt. Quam tamen Theologi wittembergcnfes concc- dcre omnino rccufarunt Jiterarum fcdicet facrdrum duthoritdte dddu Eli.Dumhcec geruntur,Kex Annam Boleniam vxorem fuamcdpitQ plefti iufit,quce Eudngclwfduebdt,&veritdtis doElrinam mdgno- pcrepromouebdt.Qucequidcm res,mdgnds excitduitturbds %f quo tninm Proteftdntcs focictatem cum eo coircnt , obslitit (f impcdiuit. Vducispbft dicbm ,abexiguo illo verce rcligionis fcnfiiKcxfade defi- ccre cccpit ddVdpislicdm doBrind,qudmfere intcgrdm poftcd pcrti- nddterretinuit . Nihilo tdmen fccim Kobertus Barncm conslantcr

in

PccrusBruIi. LIBER II. *S

m fentcntid perfcuerauit, nullaqueinreafanclifiima Vdij Dci Vcri- tatc dimoueri potuit . Quaproptcr comprchenfus csl & in carcercm comcclus.Quomam vcro in propofitofufccptdque Euarigehj dcfcn- fionccons}arttcrpermancbat)annou.D.xi.Muuscxu'slusc7I. In a- rea fupplicio mortis deslinata prolixam cdidit fucc fidciconfcfiio- ncm,^ fumma cum hbertate po pulum ad verce pictatis ftudium hor- tatus esl.Duo dcmum alij pro tucnda eadcm caufa &p>ro eadem vo ntatis fidcique Chnsliance confcfiione aficrenda}fimul cum eo com- buslifunt.

CONSTANTINVS NORTHMANVS. r\ OthomdgiyCuius vrbis ciues a Ccefarc Aulcrci funt appeliati,fuit ■quidam Conftantinu* , qui anno m.d.xlii protuenda Euangelij doclwia ,cum alijs tribus confefiionis Chrisliance focijs comiti- b'is jnfigJiem martyrij laudcm tulit. \s quum pIausiro,quolutum quijqudice \rbis cuchi folcut^ad vltimum fupplicium dnceretur, lcc- tabundus ita loquutus dicitur,Nos quidem nunc cxcrementa mun- di ac rcicclamenta fianm ,tetcrrimi coram homimbus fcctonsfed lce- temur & gaudeamus ,quoniam odor mortis noTlrx fuauifiimus & pretiofifiimus coram Deo cslfuturus.

IOANNES DV BEC. Oarmes Becm > Ejfaris natusprope Sedanam in Bria , quum J^JgJ propter doBrinam Euangelu diu inclufus in carcere multa grauia & acerbaperpeffus ejfct^femper tamen 0* conslanter con- fefionem Chrisliance fidci antea cditam rctinmt , quumad iudices produElusjum Vcro publiceeo tempore quo degradu Vapalis fitccr- dotij motus esl. Poslrcmo Trecis in vrbe Campanicemaximd3viuus esl combuslus menfe \unio,anni u . d. x l i i i.

FRANCISCVS BRIBARD. r^Kdncifcus Bnbardus ,Ckmonenfis in Soiognia , qui Sccrctarius Cardmalis Bciiai) diccbatur,posl: linguam excifam , mottem pro confcfiione Euangclijfortitcrconslanterque pertuht.

PETRVS BRVLI. ! \ Agisler Vctrus Brulius, nationc Lotharingus, hrgentince mi- m £J nijlcr ecdcfix Gallicance. Hunc fidclcs Ixwwies infcrioris Gcr-

PetrusBruli. ACT. MARTYRVM,

manitacditionis Imperatoris rogarunt,\t vrbesEladri^Hannonix, Artbefiaque inuifcret , in quibus multi erant pij Deumque metuen- tes,quifame cibi c&leslis laborabant verbi Dei confolationem ma- gnopere dejiderabant . Itaque illuditer pietatis pienum fufcepit Bru- lius,ex fentetia permtfju ecdefi£,cm tum fcruiebat,eoque efl pro- feclus cum teslimonio f :npto Martini Buceri, qui eo tempore pr&ci- puum ccdefit mimslerium Argcntin* fuslinebat.Cum autcm fidcli- terac ddigcntcrmunus iniunclum obiuiffet,atque ^rbes^allenccnas, T ornacum,Atrebates,eamque,qu£ Infula appellatur,inuififfetyTor- nacumposlea reuerfus }tanto ammi sludio verbum Dei ea in vrbc an-r nuntiare ccepit, vt aliquando ianuis apertis pws bomines doccret. Quamobrcm magislratus cius ciuitatis certior fatlus ,portasvrbis tnbus prope diebus daudiiufit,ipfumquc Bruhum diligentifime co- quiri,pra:mio ci conslituto, quicum viuum autmortuum tradidijfet. Qua re fideles magnopere perculfi , cum eum apudfcaliquot dies oc- cultaffent,ac faluumcupcrentemittcrc,in fporta pofitum nocle per tnurum demiferunt. Sed cum tam infojjam defcendijfet, lapis magnus efuperioremurodelapfus ytibiamei firegit. Eofaclutneft, vtmane ibi deprebenfus fit,(f comprcbcnfum in arcem vrbis detulcrmt.Cum autem eo deferretur, maximas Deo agcbatgratias , cuius adnurabili prouidentia retetus cffettum,cum vellet cjfugereeam perfecutionem, quam ipfe fua pradicatione excitajfet . h igiturquandiufuit in car- cere , officiofempcr funSlus efl veri & conflantis teftis ac martyris, cumpriuatim , tum etiamapud magtflratus, quibus lcfum Cbrtftum eiufque Euangc\ium,non minus liberc cotftanter ,cpiam integre ac fideliter confefjus cft . Eo toto temporc , quo captiuus in carccre diu fuit ,permulti eum inuifcbant: quidamflultacuriofitatc,vtGerma- nicum praidicatorem captiuum Viderentialif improba cupiditate,vtil- li refislerent, nonnulli meXiore mente, sludio ac voluntatc, vt cogm- tioneDei & doblrinaEuangclij ab co irislitucrcntur.quibus futnma cumgratia fatisfacicbat.Wtautcm sludio amicorumfatisfaccret,con- fcfionem fidcifua: editam confiripfit,nomine vxoris cam ad omncs fi- deles mittens,quam nos conucrjam in Latinum fcrtnonem buic loco in- tcxerc voluimus.

lcfus

PetrusBruii. LI3£R II. 69

Go, charifiima fororin Clmfto lcfit , literas tuas lcgi, ad mc pcr Margantammiffas ,qua animum mcumwhcmcntcraffcccrunt: woptcrca quod cx his facilc perffexijc dcfratrcs omnes, demc ma - ximopere laborare.Quod autemad \incula mca pcrtinetfintne nuhi ingratd triflia}dn cum magna mca confolatione ac latitia coniu&a facdetuintelligcrcpotcris abexemplo earumliterarum,quas adfra tresmeosyna mecum captos proptcr\crbum lcfiu Chnsliffcc dic- bus mifi,ex qutbus tu plane cognofccre potcris,quid ego in mcipfo fe- fcrim, qmd alus \oluerim pcrfuaderc, ac qucmadmodum nihil-po- ftulcm ab his acpro his^quod in meipfo nolim praftari . hoc autcm{te~ fiis csl Deus) vt Dominus noflerme in fua protc&ione ,atque in vcra :onftfione \cntatis cuslodiat. Quanquam domcfticus qmdcm ininu- :us magriopere mc affiigititamen fantii ffiritus virtute contcrctur. Nam Chriflus lefus,in quo cgo fipcm meam pofui,plus bojiimihiprah (labit,quam ego poffcm vlla cogitationc comprchendcrc.Vro illius ho- norcegomc femper exponamffiue igm fiue aqua,autahcri tormcn- toyquodab adaerfarus excogitan poterit: huiufccmodi tamcn quod Deo placuerit.Rchquum cft vt ad te fcribam ea qua cx mc requiris, . qucmadmodum cgo intcrrogatusfucrim, eytum mdiabus , tum do > clonbus rcjjondenm. \nquo quidcm mmium longa effctoratio, gf*^ fi omma,qua: ab dlis ex me Junt qua-fitd dtque interrogdtd , aut a me Bru,ii- cis refi>onfa , veilem perfcribere , ne poffcm commode quidcm ea ad Vos Jcribcre. Neque cxislimo te ca omnid qucererc : fiedtantum- modo cd & interrogata ey refiponfa , qu<e ad fidcm doilrinamque Chrisliarwnpcrtincant . de his igiturfcribam . Ac primum doBor Hafiardus jnonacbus ficBce FranaJcana^XXVl. dieNoucmbris cum adcjfct prafeclus arcis Tomacenfis , ey vicarius fiue locum tenens, Vf vocant ,prafeclorum ac iuratorum cius Vrbis atquc iurifdiBionis lmpcratoris,me interrogautt quid de facramcnto altaris 0-" Mijfd fe- De facra . tircm. Cui ego reffondi ,fideles qui a mimslro pancm & vinum accipiebant,vere corpus fanguine Domim noftn \efiu ChriFti ac- cipcre, non ventrc, aut ore,fed mente, animo, corde: idquc bcncficio Spiritus,w cisfidem excitantis & confirmantis, qua promifiiones i- bipropofitas ampleclitur . haru prima cft,Hoc esl corpus mcu,quod

K.

mcnco.

PetrusBruli. ACT. MARTYRVM,

pro vobis traditur. Altera, Hic cjlfxnguis mcus noui teflamenti.qui in remifiionem peccatofum cffunditur.Quxfiuitidem doclorex ?ne, Tranfub - /J tranfubjlantiationi vllam fidem ddhiberem . Cui refbondi , mc Cdm

fiamiatio. * J , ' r . ' . j j r

non credercjcd panem mancre pdncm , & vinum codem modo Judm ndturdmrctinere. itaque Spintu fanclum nomindre panem &vinit, etidm posl Ccenam , atque itd mc non vcreri V£ errdrcm , cum itd lo- querer,\>t Scriptura fancla confueuijfct.

Deinde qua:fiuit, an cum verba facramcntalia a faccrdotc pro- mmtidta effentabi in altari verum corpus fanguinem lefu Chnsli cjfe crcdercm. Cui reffondi,me nulldm dlidm rccipere confecratione, quam eam qua: amimslro in Ccend celcbrandd adhibetur ,cum mi- mflerpopulo^qui cb conuemt finslitutioncm lefu ChriHirecitateo gcnere fcrmonis, quodab ommbus intelligatur,cum commcmoratio- ne mortis ac pafionis lcfu Chrifti , qua memoria tanti bencficu re- nouatur. Edm effe veram confccrationem , quaf ex inslituto Domini in Ccend fieri debedt. lllumveroobfcurum dctddtum cumpdne fer- monematqueobmurmurationemjion cffe confecrationemjed aclio- nem huiufmodi, qu<e adincantatores , exorcislas magos potius, quamad Chrislianos pertineret.Namyquemadmodum fatis conslat, Chnfius Ccenamfaciens,verba fua ad Aposlolos qui aderant, noad panem (pad vinum dingit. Tum quafwitex me,quidde Miffa fcn- tirem. Ego ei reffondi^ Miffam , quemadmodum hodie quidem in ecr clefia R omana dicitur,nullo modo effe Ccenam lefu Chrifiifcd potius eius corruptwncm^cum fumma Chrifluniuria,atque abolitionemor- tisacpafiioniseius.

Dc ddordtionc verb qux ibifit , ego cis concefii , ipfos panem ae creaturam adorarc.ln quo cum mtbi reffondiJfent,Nos igituromnes fumus idololatra". cgo flatim, Vos ergoanqua,y>idetis in quunta mala ^ vos ij comjciunt, qui vos a verbo Dci abducentes , ad fomma fua au- dienda^ doBrmas hominum traducunt . Multa alia ea de re dicla fucrunt :fed hxc funt prcecipua. Srio5"^3 " Voflca intcrrogatus fui de purgdtorio s an crcderem aliquem cffe locumjn quem ammat cx hac vita dcfcenderent^t pcenapeccatis de- bitam luvrcnt. Ego tum rcjfondi^mc non aliud purgatoru.m crederey

ftorun».

PetmsBmli. LIBER II. 70

B quam fanguincm lcfu Chrifli,neque aliam purgationcm quwcre.Tu \ qu&fiuit cx mc,an crcderem culpam fimul & pcvnam condonari. Cut f rcf^ondi,vtramque Deum homim remitterc,neque dimidiam gratiam lfaccre:fed cum aliquid ignofatflmul & culpam cj1 pcenarnignofcc- , rc. Ex quo illa interrogatio csl confccuta , quid mihi vidcrctur de tot egregjjs Miflis,prcabus,aliifquc bonis opcribus,quai pro mortuis lyormmbus quotidicfierct. Dixi huiufmodi opcra cultus c\fc,finc vcr- bo Dei in ccclcfia injlitutos,cdmque ob caufam cffc vanos atq; infru - cluofoSyOtque etiam,quia finc fidc ficrcnt,pcccata cffcfcriptum emm efl 1 4. Koman. Quicquid non esl ex fidc,pcccatum cfl.

Cum autcm mihi dixiffent , omnes Sanclos qui ante fucrunt 5 (j* 1 eadem pro mortuis egerunt,errauiJfe:reJJ>oMi , omncs Sanclos fupc- riorum &tatu,quimortuis huiujmodi officia ac mra tribueruntagno - rantia & pcccato implicatos fuiffe.ita minimcmirum viden dcbcrc, fi confuctudincs fuo tcmporc rcccptas fcquutifucrunt. Inhis quidem rcbusmenolle cos apeccato eximere acexcufarc . Devenerationc doneSu- autcrn Sanclorum, qiaefiuerunt ex me , quid deca fentirem . quibus ego reJj>ondi,nos mclius non pojfe Sanclos honorare, qudm fi fidcrn, qutfiat in dlis,fequercmur:codanque modo charitatempatientiam, humditatcm , aliafque corum virtutcs irnitarcmur , quibus dli \efum Chnslum fequutijunt cy imitati. Namin eo quidan tantummodono bis ad irmtationcm propom dcbentjn quo Chrifto dorruno conformcs extiterunt jciufquc cxcmplum fcquuti fuut ,ficut rnonct Aposlolus, Eslotc mci irmtatorcsficuti cgo furn Clmfti.Feslosverd dies Saclo- rum inflitucre ac celcbrarc fieiuma vigdijs corum indicere atque obi- reamagincs effingcre/ifque acccndcre candclas,hoc non e?l Sanclos honorarefed potius ex hs idolafaccre,cofquc omm dcdccore afficc- re.Hoc autem ita effe flludfacile declarat,quod illi in hac mancntes vitajjuiufmodi cultus fempcr dcteslatifuerunt. Quafiuerunt etiarn cx mc,quid mihi vidcrctur de ijfdan SanBis 0- s randis atque inuocandis,corumque interccflionc apud Dcurn.KcJfo- di eam duclnnam non cjfe Dei ffcd potius blafphcmiam ciws nonfc- rendam.Hocemm modo illis attribui , quod ad vnum Dcum pcrhnct, qui Jolus rescognofcit abfcntes : quam poteslatcm fanclis dcfunclis

K. ,,.

San&i.m inuocadi.

dc liberoar bitrjp.

PctrusBrulL ACT. MARTYRVM,

attribuunt ,cum crcdunt illos audirc prcccs ipforum,cum eosoranty audfi neccfitates ipforum cognofcercnt. Vrceterea buiufmodi docl, n a am Clmsli contumelia csl: contuntla > qui vnus mediator , aduo- catus,atque etiaminterceffora Deo patrccslconftitutus. Atqucboc quidemdeijs^quiex bac VitadecefferuntAntclligendum puto.Ccete- n vero, qui in ea remanferunt, alijpro alijs orare poffunt y fe mu- tuisprecibus orationibufque adiuuare. ■QnK.tio Quccstio vero de libero arbitrio minime fuit p r<£termiffa : in q

(kliberoar . .. < r n -1 i r-r.ni r

ddigentcra me qucejitum ejt,quid de eo Jcntircm. Kejpondi^t Je de libcroarbitriopro digmtate rei babcri pofiit, bominem pro diuerfo ac vario ipfius Tlatu, in quo verfatus csl , \arie confiderandum effe. Vrimum,credobominemprimumad fimilitudinem Deiatque imagi- nem creatum , babuiffe libertatcm tam ad bonum quam ad malum^ eumque folum qucc ejfet vis eyfacultas liberi arbitrij cognouiffe^ quoadin integritate fua permanfit.Sedbomo mifcr atque infelixjwc Dei donum non diu retinuit,fed fuo peccato illud amifit. ncque is fo- lum^crumciiam ij omnes } quiex naturali Ad<£ fcmincfuntortiac propagati, adco vt nullam prorfus facultatem babeant,qua rchcli in fuanatura,aliquidbonicoramDeofacerepofiwt: fed omniain ipfis praua reperiuntur. Nunc quidem^t quodverum e(l dicatur ynullus cfl ex filijs Adct,qui vllam boni fcintillambabeat , nec quidcmpotesl \llum liberum arbitrium babercomnes cmm bomines natura fua cur- runt ad malum . Itaque A poslolus dicit animalem bomincm non per~ cipere quce funt Dei,ca etiam ftultitiam illi effe. Apud Ofeam Domi- nus ita inquit^O lfrael,perditio tua ex te. Etalio loco dicit Aposlo- # lus,prudentiam carnis inimicam effe Deo, HacSpiritus teftimonid. fatis oslendunt nullum libcrum arbitriumad benc agcndum, nunc cjfe in bomine coram Deo . Dico autem nominatim coram Dco,pro- pterca qM bomo multa egregia opera , ipfa JJ>ecie bona , coram bo- minibusfaccre poterit , \t parere lcgibus 3 ijs m rebm quct extrmfc- cus pncslantur : Jcd mdicio Dei buiufmodi opera omma nulliits funt pretu\atquc ctiam pcccata funt. Qucc autcm baclenus dixijntclligi- te dc eo s qui Spiritu Dci regeneratus non csl . Vcmamus nunc ad homincm CbnHiamtm^fanguinc Cbrifti baptiyxtw,^ qui ta in noui-

tatc

petrusBiuIi. LIBER It 7*

i: vatc Vitx ambulat . Huiufnodi homim Chriftus lcfus hbcrum arbi- irnum rcslituit ^ciufqucVoluntatcm ad ommabona opcra reformat. iNeque tamatid pcrfcclc . Nam vtbonum opm plcnc pcrfcftcquc pncslctur}nunquam inco rcpcrictur.fcd nouo fubmdcDa auxiho in- . diPCt.Hocenim Aposlolus dc fc tcslatur}Ro)uanor.V 1 1. Vcllc qui- dcm mihi adcjlfcd pcrficcrc in mcipfo non repcrio. Itaqu c noftrum hbcrum arbitnum}amplius non cflin nobis fficutinprimofuit homi- nc}quibonumvt\olcbatata cfficcrcac praftarc potcrat. Atquchic quidcm defccdm a corruptione natura noftrcc proficifcitur }no ab im~ bccillitatc \lla lcfu Chrisli rcflauratons . Etdchbcro quidcm arbi- trio hxc funt,quai cgo cj? fcntw e$ crcdo. Eo ' q

! Voslca dc bonis opcribus ita cx mc qiuxfmcrunt. Cum homo non ha ra . bcatin fnpfo facultatcm prceftandibonum quodvult }nulla igitur potcsl bona opcra cfficcrc . Quibus tum rc/fondi , homincm quidcm pcrfcnon poffc ^adiutumvcro Spiritu Deijbonaopera &1 Dcograta poffcfaccrc.Quod autcmopcrafint bona}autDco acccptafidcxipfi- us hominis natura autfacultate no cxiflcrefedtotum proficifa a v/V- tutc tfgratia Chrifli}eo in hominehabitantis } taqucopcra cfficicn- tis. Dixi illis idc in hominc ficri}quodin arbore,quamprius oportctbo nacffc,quamfruclum bonum adfcratiiu his etiam ipfum homine age- re}cy coopcratorcm cffc corum opcrum^quibus etiam Vitaatcrna in Scriptura promittitur.

Scquuta dcinde cfl quacslio dc luslificatione , in qua reffondi} nos £ fidc iuslificari , qucmadmodum dicitur tertio ad Komanos capitc, Quomodo } inquiunt }fola fide ? annon etiam bonis opcribm 0 cha- ritate luftificamurlQuibus ego rcfpondifiulla huiufmodi opcra,ncc chantatcm rcperiri in \llo homine 5 qui non fit iuftificatus. Quid}in- quiunt}nonpotcrit homo^c tiamfnn pcccato mortalifit^dare clecmo- finam proptcr honorem Dei,qucm fu per omnia ddigitl Non inquam} nam pcccator quidcm aliquis paupcn bona fua clargKtur }fcdnon tam caufa fonoris Dci , qucm fupcromnia ddigat , quam humano ali- quojludio pcrmotws.Nam fi Dcum in primis diligerctpeccatum non ita placcrct ci^eniamquc a Dco pctcrct . Ac dc bonis operibus vt fu- pudlisrcffcmdu

K. u'i

luftificatio

remisBruli. ACT. MARTYRVM,

Tum quccfiucrunt ex mc, quid ego nominarcm Vidcm.quce ita fit Sv;ld & fi " pQtenSyVtfbla hominem iuBificet Quibus cgo rcJj>ondi}¥t dcm effe certam dnimi perfuafioncm,pcr Spiritum fan£him faclam de mijcri- cordia Dei^cufiquc bona in nos voluntatc, in Euangclio promijja oblata. Hcc autcm promifioncs dc amorc ac bcncuolentia Dci erga nos in Chnslo lcfuflio cius cxhibentur ac prceslantur. Hac fidc nos sla tuimus,ac pcrfuadcmus nobis,& fcntimus, Dcum vc//c nobis pecca ta noslra ignofcere propter Ediumfuumjn qucm nos crcdimus. Eajn quiunUnon cjl dcfinitio a Vaulo pofita,Hcbr.XL Egovcrbjnquamy in Diuo Vaulo cam rcpcrio. Traditio- Dc trdditionibus hominum interropatus ab illisfi cas amplcclercr

nes huma- ■ n n r 1 i

nx. an ommno aJpernarer:rcJponai,me eas approbarc ac recipcre vtbo- ms}qu<£ ad finem aliqucm politicum ^ ciuilem rcfcruntur. ccctcras Verb improbare ac repudiarc: cuiusgcneris funt ,prohibitio coniugij faclafacerdotibusacmonachisutem interdiclumvefccndi carmbus certis dicbus, aliceque quifquilice yac ccremonice huiufmodi,quibus ob hgarc\>olunt animas}etiam pcenapcccatimortalis propofita. Dc imagi- Voflea de imagmibus intcrrogatus^anfas cffet hominibus fidclibus lub Js ' eas habere:rejj>6di, qubd ad me quidem attincrctjne nullas plane re- quirerejckfquc in tempIisChriflianorumminimeferridebere. His c- mm fimulachris yipfa tcmpla profanariyqu<e dcdicada ejfentadverbum Dci audiendum^ad minislranda facramenta 5 ad prcces publicasfad cndas0quarum rerum fanciitas 3 imaginibus cj fimulachris antepo- ncnda cft Dcmonslrabam autem huiufinodi aut ficla fimulachra } aut piklas imagincsjape ipfos homines a verbo Deidcuocarc . C&terum inquamjin ccdibus priuatis admittuntur & ponuntur^vtres indiffc- rcntcsjnodb nulla idololatria adhibcatur. nam tum quidem ex domi- hus funt aufercndce.Yerimtamenyqudd adme attinet,cum videam eas ycrbo Dci tam prcecifc prohibcri \cgo ^sidtuo cas nullo modo admittc- das,ncque vllum pofflc earum vfum effe bonum.Nam cum cjfiEtor ef- fcclorquc imagwis mdlcdiBus cfl a Deojum etiam ipfa imago^qucm- admodum fttis pcrfijicitur cx Sapientice hbro , cdpite III. XII . XIII,

erxv.

fcaptifmm. dc Baptifino me etidm interrogarmt . in quo cxislimo cos me ali-

quem

IPetrus Bruli. LIBER II. 72,

hjuem AnabaptiflameJJeatbitratos. Ego autem reffondi ,Baptif \ num cfjc fignum eiusfcederis , quod Deus cwn Chrislianis inslituit, [tcslificatus fe Deum ncftrum ac fcminis noflri cjjc vcllcin quo etiam 'tcslificatur fenoflranobispcccata remittcrc . Hanc autcmDci pro- 7mfioncm ,Baptifmus aqua nobis confirmat . Nam ficutaquaablu- uuturcorporisfordcsjta maculce animarum in Baptifmo cluunturac tolluntur Jidque virtutc fanguinis Chnsli , qui tuopcratione Spiritus fantli nobis communicatur . Vrxterca Baptifinus eft fignu?u afiidux mortificationis , qua: in nobis cffc debet.Nam quemadmodum aqua ca- piti inijritur,ad momentum tdmcn tcmporis,non vt ptorfus fubmerga- mHr.it a eadem mortcm vita: pr«:cedentis figmficat ,\t\itamfufcipia- \mus nouam dcgamus. Ac Baptifmus quidem communicari dcbct ommbns,tum pueris ac infantibus, tum hominibus adultis, quinomen Chrifli profitcrivolunt. Dico autcmhomincs ad grandiorem xtatem prouctlos ,qui in infantia puentiaquc baptizati nonfuerunt . Jtaque | tunc cum ad fidcm veniunt Chrftianam, baptifandifunt. Quod fi no- ]ucnntfacere , habentcs opportumtatcm, vt contemptores Janclorum Dciinftitutorum , nunquamin regnum cadorum ingredientur.Infan- tcs autem fidduim , quanuis non habeant fide aBu cjficace eius quod crcdcndum eft, proptcr a:tatem: tamen in fide parentum, in Baptfmo \pra:fcntandi funt . nam virtutc promifionis Dei,ciufquc tcflificatione ad ipfum pcrtincnt. Qubd autem ad infantes pertinct,quifine Baptif- mo monuntur,quorum quidem parcntes funt fidclcs, aut altcr eorum^ credo cos ad Dcum pertinere,ncque in Limbo ejfe, qucmadmoduha- clcnus perfuafumfuit. Neque cnim Deusgratiam fuamalligat facra- mcnto,vt finc co fui cffe nonpofJint,modb infantcs huiufmodi fint, vt facramcntum accipcrc potucnnt.

De votis autem quafiucrunt ex me , an homo Chriflianus Voucrcc hr pojfct atquc perpetuis rei alicuius votis fc obflringere.Ego rcffondi,™s^ honnncm Chrislianum poffc vota nuncuparc earum rcrum , quas gratas Dco cffc ccrtb Jcit,%f in fua effe potcslatcnon alitcr . Et quo- niamfacdccognofccbam cospneapue de votismonaslias qua:rerc, rcjfondi homincm non pofje votum faccrc pcrpctua: paupertatis aut obcdientia: 5 multb verb minus caslitatis . Quamobrcm eos

K. iuj

PetrasBmli. ACT. MARTYRVM,

qui ita vouiffentjVeniam.corum votorum debcre a Dco petere,voca- I tofque ad rationem vita contranam ciquam antevouerant ,poffe' cam fufiipcre fne vl\o fcrupulo conficientice eius, qu<e prionbus vods \ obslntta & obligata videri poffetN emm quidem cfi,quod ad tem- pus aliquod 3 harum rcrum vota nuncupari ac ficn pofj unt , fed non in pcrpetuum.

d c con fcf- j)e Confcfiione vero refi>ondi,me dcberc tum cora Dco mco quo -

tidic,atque omm loco,tum etiam coram homimbm recognofccrc mifc- I rum peccato rem,qui quotidie damnationcm mereatur ,nifi cjfctgratia I Dei,qu<e nobis pcr Chnslum impcrtitur . Ita dclicla pcccata mea Dco confitcri dcbco, eorumquc veniam ab eodem poslulare . I luiuf- i modi confefiwne refcrtacsl Scriptura,eaquevfi Vyophctce^Apofto- li, ccctenque omncs,quipie Deum coluerunt. Quod autem ad homi^, ■ ncs pcrtinet,fi proximum mcum verbo aut rc offendi , debeo ei dcli- clum mcum,aut etiam p\ura,quibm cum offendi,confitcri,vt cgo ei^f ipfe mihiplacatus reconcilietur, omnfque ammi offcnfio depo- ■ natur, & mutuabencuokntiaconferuetur. Esletiam aliudconfef- fionisgenus,quod verfaturin confiho petendo de ijs rebus9qu<e in a- liquam dubitdtionem confiienti<efirupulofieac pcrplex.ce vemre pofi funt. Vt fi quiffiam dubitet de re aliqua,propter quam confactia ip- fiusfitperturbata^ quanuis mijcrkordiam.Dci cognofiatin promif- fiombus:quia tamcn cas gcncraliter confiderat, non propne adfeap* plicat,in aliqua dubitationc perplexitatcquc verfatur.tum reEle fiet \ fapicntcr,fi homo ita pcrplcxus ac perturbatus ,prudentem ali- I quem qiucrat^ confu\at,cuipofiitmc\cfiiam aninufiuidcclarare.Tu. verb is a quo confib.um petitur , debct proponcrc particulares Scri* I ptunt fcntcntias dc mifirico rdia Dcijquibus altcrum cojoletur^eum- que ommfirupuloJiberct. Hoc autcm confefiionis gcnus maximope- I rc laudaudum esl^vta Dco profcclunr. cx quo ctiam conficfiio auri- ] | eularfs fuit introducla . Nam illud quidem ficbatin fccreto , atque^ 1 1 intcrduos^qucmadmoditmifli ficnvolur.tmconfefiwnc aunculari* I qu<e quidcm cx Dco non csl,nequc teShmonio Scriptura fanB<e afw I probata. Ncquc cmmDominusfupcrsliriofam pcccatorum cnume- rationcm ab hominc requirit. nc ficri quidcm potcsl : qucmadmodum

ptophct* l|

JetrusBruli. LIBER II. 75

I tophcta Daiad fatis oslendit,cum diciuDommcjpeccata quis intcl- I git l Et moX co in Vfiahno XIX . Ab occultis munda mc . Vapa ta- f icn hociubcttCtiam fub pcccato mortali , admimmum quidcm Jeme^ n amio.ltaque ego huiufmodi confcfiioncm rci]Cio^>tgchcnnam con- cicntiarum jtbyfjum & gurgiteminfcrorunh ad abjorbcndas ac dc- '.orandas mifcras animas accommodatum.

Ex mc pr&tcrca quxjiuerunt Dquidcgo dc Virginitatc Maria? fcn- "ircm, ancrcdercm eam Virgincm filium fiuu pcpcriffe, ac poflca per- 'tianfijfc virgincm . Ego autcm reffondi articulum Jymboh , Credo mceptumfiuijfc de Spiritu fianclo,natu?n ex Maria \>irgi?ie: atq; e- /7 rv

■iam crcdo cam in virginitatc pcrfcucraffe. Tumdoclor Hafiardus, -txilethir J

vtcTt homo plaric jhpidus & indocl^Quidanquit/emouet^tcrc- ias virgimtatcm Virginis^cum non fit locus Scripturx quo id probari ipieatl Cui rcffondi , me fatis clare & manificsle repcriffe . ?iaficri- ptum c?l,qu6dloficph camnon cognouerat, quum filium juumprimo- vcnitum pcpcnt. Tum ille tacuitjicc poslea quicquam dixit. Multa \untalia,qu£ ex mc qu^fiiueruntifed hcec funt pracipua maxima^ qiue tibi fatis cffe debcnt. Die veucris doclores fuprcmi temph,magi- flcrFiablus,zx tnagifler Aucrtinus ,mefunt aggrefiiivt hodie doclorH^Jardus.Hio))inesco?iantur?ncharcticumconuinccre,praf- 10Afi£ tnivijfn 0- cipue in ea parte doclrinaf , qux ad Miffam pcrtinct.Ncque dubito? 7n*uwn *>*fi7»*K$<~ quin magnopere cupia?iteam fibifialua rcli?iqui.nec immerit6,vt quai Mif- culince ipforummaxime mficruiat, &vnde quaflits vberrimus adiU-^n^ j**?* . losredcat. ScdDei gratiamagis~lratus ey ludiccs optime ammad- ucrtcrunt,me minime mutum, neque \>erbo dcflitutum. Na?n cispla- ?ie mhd coticcfiifcd quod de illis dicendum crat , prceter illorum ex- pcclationem, \crc liberequc dcmonslraui.Cum ipfi ad ??ic vcnerunt^ fatisafipcre fumloquutus.ln quo quidcm fi verbis paulo liberiorjno- desliam Chriflianam nonco)ificruaui,cro Dominum \t??iihiignofiat. kmor & XF^m houoris ac Vcrbi cius,mc ita ammatum rcddidit 3at- qne impuhtj idquc prxficnte magiflratu . Quce rcs quofdam Utitia, alios ajfccit mcejlitia , \>t ame cum contumclijs difcedcrcnt. \>crum id ?nc non conturbat . Neque cnim mcliorjum , quam Dominus i CT magifler & caput 3 lcjus Chrislus , Tu mea fioror atque

meus omnes

Petrus Bruli. ACT. MARTYRVM,

fratres, Vatrem optimum noslrumorate perlefumChriJlum flium eius,vtme Spiritu fuo fa?iclo confirmet mvcntate verbi fui, at- quc incrementum fidei bonorumqm cdesliummihitribuat . Equi- dem,quodmei esl officij,cum pro tota ecclefiaorabo ,priuatimque pro te ac Margarita optima jorore mea. Dominus memor fit eorum fiudiorum ey officiorum , quw in me ea contulit, & adhuc confert. Gratia Domim noslri tecum fit.

Epiftola cnifdem Petri Brulii.

QMnibus fidelibus , qui perfccutionem patiuntur propter pradi- cationem Euangclif auditam,autdomiipforum dcfcnfam,quifunt Tornaci, Vallcnccnis, Infulis , Atrcbati ,Douaci , atquein cccteris Vrbibus ac locis , Vctrus hruhusjeruus Dei , miffus ad vos inuifen* dos, & animos vcslros aterno Dei vcrbo confolandos,gratiamypa- ccm ey mifericordiam a Deo patre, & dilctlo filio eius lefu Chriflo domino noslro, cxoptat dari vobis, & perpetub in cordibus veflris conjcruarij Amen.

Ego, fratres ^femper gratias Deo meo ago in meis precibus}qubd voiucntnos fuos ejfe dcclarare,ea commumoneac participationc di- fcip\incc}qua filios fuos casligarc folet . in quam etiam vocauitac re- ccpitnospecummalignomundopereamusfiquo quidem nos morte charifimifihj fui leju Chnfli redemit.Certefratres mei}nobis,nobis datum csl e Ccelo, non folum vt credamus in Chrislum^verumctiam Vtaliquidpro eopatiamur: quodquidcm ommbus crcdentibus non e£l impertitum . Scdquemadmodum teflatuicVaulus in fua epiflola ad Vhilippenfes , esl donum Dei fingulare . Hac rationc nos cogno- fcimus acfcimus nos eius efje,atque etia cx domes^licis ipfius, iflaque omnia nobis in bonu cedereicum optimus Vatcr nos ita amet , vt cru - d atque afflitiiombus Eihj pnmogemti conformcs cfficiat: qui qui- dcm peccatum nunquamfccit , nec dolus inuentus efi in ore eius: ey tamcn cruccmperpefjus esl . Hanc autem accrbifiimam mortis pee- nam proptcrca fislinuit ,vtnos amorte redimerct , cuius impcrio opprcfii tcncbamur . \s ,inquam,ita csl paffus ,vt fuis doloribus noflros dolorcs & afflietioncs Janciificaret . Nam nunc quidcm nos carccrcs, verbera^iudicia, igncm ,catcnasfcrreas , irrifiones ,ludi-

IPetrusBriili. LIBER II. 74

I bna , contumclias non metucmus : nulias demque macJnnationes Mdtquc incurfwncs diaboli & mundi vt ?nalediclas pcrtimcfccmusfed Mcdomnid pcrfercmus vt teflimonia & fignajummce clcmcnticeac \ bcncuoIenti£ Dcicrga nos.Vlanc\fratrcs mci, \cfiuCJmsl:imorsnos a mortc cetcrna}quam mcriti cramusfiibcrat^atquc ctiam corporalcm ' noflram mortcm fanclificat. Carcercs cws noflros Janclificant : ciws fidgcIIdtio,noflra)n:iudicium illiMjio^slruniWincula cvas^ ignominict contumclixquc^noflfasfancliflcat . dcniq;quicquidnos patimurfius comunionc ft Jancluyn^quonia cius cauja tolcranms. Quarc ncper- turbemurin noslris ccrumms £j cabmitatibus, quafl nouce atque a- I liemc nobis cuemrcnt.fcd cotra potius Icetcmur cum m vanas huiuf- modi calamitatcs incidimus ficicntes quodaffliclioparit patientiam, patieutiaprobationemprobatioffcmin Dco,qucenon cofundir.pro- ptcrea quod clxtritas Dci in cordibus noflris per Spiritum fanclu dif- \ fufd eftfidcfquc noflranon aJitcr,quhn aurum argcntuin fornacc pcrf.citur cj illuftratur- Quemadmodumcnim debomtate aun C71 argcutijWnfaaJc iudicaripotesl,mfica in indicc lapidc autigne cx - plorentur ac probcntunita qualis fitfidcs vniufcuiufque no bcne per- fyici potcsljnfi adcxamen affliclionum & probationcm adducatur. Tum cmm cognofcimus fuperue pctra,an fupcr arena cedficati flmus: femcnnc flmus jfarfu in tcrrabonam,dn latlum interfaxd, atq;fubi- tb enatum jublatunv.aurumcy argcntupretiosique lapides in ve- rofundamcnto cedificati^dn Iignafiipulcefiramina^ad igmsjd cfl,af- flitlionis confumptioncm opportuna. Yratres, reuocatein mcmonam eos,quifucruntante \>os ^Dominoque placuerunt. Cogitatc ommte- pore^quid vfiu vcncrit fcruis Dei . tum vos maximam Letitice caufam habcbitisjum Vidcbitis vos tjs fimdcs atque conformes,qui Dco pure Cdsleque feruicntes y huiufmodi molcfliasvita: o1 ccrumnas pcrpcffl fucrunt. Teflis certe esl lefus Chnslus>ante cuius Apoftolos impij Vrophctaspcrfcquutifuerant^qucmadmodum poflea ApoStolos funt i perfcquuti, posleos Euangelislas,ac paslores primce ccclcflce Clmftiancc-.omncfque quiapnmis munditcmponbus, vfque adhccc 7iouifiima,intcgre Deo inferuire voluerunt,ab impijs Jiominibus huic mundo dcditis affiicli yexati fuerunt . Etiam in ipfit domo &fa-

PetmsBri;!-. ACT. MARTYRVM,

viilia patris noftri Abraba ,huim conditionis fipccimen editum fiuitA Nam is qui crat fccundum carnemfiiusdncillcc Agdr,perfiequcbdtur cum qui crdt fecundum fj>iritum,fihum liberce , Sdrcc mdtrififidmilias. Si qui infefldntur & vcxdntur dfmribm dcproximis , cogitent ni- hil ipfis dcddcrCyCuius cxcmplum inpijs dc fitnclis homimbm, Dcum mctucntibm jion cdxtumfiueritNidcant Abclum,probum filium Dei- que dmicum,afirdtre Cdino per inuididm interficcium. Dium hdnnes in pnnid fiud cpislold, cius Ccedisfidclce rdtioncm ddficrt, Vidcbdt,in- qmt, opcm fiud mald cfifiefirdtris \>crb cffc bond.itdquc inuidid motm, firdtrcm occidit, non dlidm ob cdufidm , nifi qubd a vita- impicc rdtiQnc \ Confuctudincquc abhorrebdtdc difiidebdt.Qui. talia pdtiunturjnCmo- rid tcncdnt, quce Mdtthxi X , & LucceX 1 d Dominonoftro dicla fiunt. Qubd fii qui a propnjs Xibcris aut vxore dfiftiguntur, contem- nuntur , irndentur , excmplum Noe lob fibi proporidnt . Vidcdnt Moficn & Adronem dfidmiltd Chorc,Ddthdn,%? Abiron,mdgnis in- iurljs contumelnfique djficclos. Confiiderent Dduidem , qui tdmch fiuit rex : & intelligcnt cum d Saule & dfiratnbm atquc etiam pro- prijs fihjs cicclum atquc expulfum y imfium , cbque compulfium , vfi montibm loctfique defiertis Vdgdretur,dtquc probris ommbm a Scmei afifiiccrctur. lam verb quidElicc \>fiu Vewif, ciufiq; fiucccfifion Ehfieo, E- fdice^eremice^zechieliydlijfquc Vrophetis*.itdq\ ob hdnc cduJdm,Stc~ phdnus ludceis cccdem omnium piorum dc fidclium ficruorum Dei ex- probrat.MdndJfies verb, nonnc vno eodemquc dic edm ccedc cdidityir, qud Hierojblymd fianguine Vrophctdrum rcdundauitlAtquc hoc qui- dcm Chriftus Mdtth.XX\,i\fidc\udctis memorat&exprobrat,pro- pofitd pdrdbold eim,qui operarijs vinea fudm rcliqucraf.cuim fcruoi nccauerunt,tum eius etidm filium. Exiflimojrdtres, hcc quce vobk commcmordui dc propofiui^ nulldm dnimis vcslris perturbdtione alla- tura.Intelhgitis emm ea eiufimodi cfific ,v* a Dco duthore dc gubcrna- torc ecclefta? proficificdtur.Quce ego hoc quidcm tempore ad vos ficri- pfijdcm antca libetcrfaclums,fi mihi v//o modo Ucuiffct in domo ho- fif itis meigf cusiodis ipfius arcis. cft enim homo plane ignarm,a quc necchdrtdm ncc dtrdmcntum obtinerc potuiffem. Nunc dutemctj in muonbm fiim loci anguTlijs , quam fiucrim apud illum 3 poffium ta •

mci

'etrusBmli. LIBER tt 75

ffw cormagis quam antea ddatare,ac vobis Iiberius explicare.Qua- c accipietis hanc epiftolam, Vf ab co quigratiam Domini noslri non 1 vius vobis quam fibiipfi exoptat.

Alia ciufdcm M. Pecri Brulii cpiftola.ad fiddcs mifla.

C Katrcs mei^mihi bonum Vidcturfi hoc modo ^os afficiam ea Uti- tia,quam capio ex ijs afflicliombus ,quce nobis cucnerunt,\t vos juoque mccumgratias Domino agatis,atquc vna in mcis vinculis & ijfliftiombus gaudcatis. Isli cnimfunt fruclus eius doHrince , quam tos didicimus ,fi quidem lefurn Chrislum crucifixum didicimus £F ognouimus . Nuliusergo noflrum deficiatac defpondcat avimum:

herfeucret autem inpropofita difciplinabrcui adhuc tcmporc:& is na ^enturus cftvenict ;necmoram vllamfaciet. interca luflus mem \de viuet:quodfi fc fubtraxcritjnquit Domin9 ,an;ma?mc# no placc- nt.Quareidquidcmnobis cauendum esl . namvosfcitis eos faluos antummodofuturos,qui vfque in finem pcrfeuerauerint : etiam cos, iui certantlucla autcurfu,vt viclores corona :non donari,nifi legiti- ne ccrtauerint. Quapropter date operam , V£var veros lefu Chrifii

ytilites exhibeatis ,neq; animo molliorcjnagifquc ignauo fitis^quam ij jui militant fub aufpicijs tcrrem alicuius Impcratoris: qui quidem fe-

jnelfcriptifacramcutoque obslncli, nullain re fibi parcunt , qua? ad ^f^j*

'jrloriamhnperatoris ipforum pcrtincrc\ndcatur . NulU funt foffie %endiafa ■amprofundtfjuit muri tamaiti, autbombardg tam horrendx, nulla tcics ininncorum optimo ordme wslruclaQ' parata ^quamillinon

i :ontemnant} idque ob eam caufam , V£ fuo fatisfaciant officio , quod ureiurando facramcntoque obslriBi promifcrunt . Vosautem dia-

* joIo & mundo rcnuntias~lis,afcripti in numerum corum militum, qui nomen fuum Chrislo dederunt . Nunc ergo nihil vos impcdiat , qub minus Jirenuos acfortcs militcsfcruofque fideles Kegi veiTro oslcn- datis cyprxsletis. \s cum Angelisfuis efupcriore loco \os intuetur, C libentcr ccrtamen vcfiru JfcElat. qubd fi \os non fatisfortes cfiis^ paratus e (? dcfccndcrc^t vobis opemfcrat , quemadmodu Diuo Stc-

. phanoccelis apcrtis adfuit. Nam qubd ipfe pcrpeffus csl , cum vcrfa-

: rettcr in huiufmodi ccrtaminc ac dimicatione ,eb esl: pafjus, Vf xosnuc viEtores aduerfus omnes unmicos rcddat, quemadmodum is fuos ad-

PetrusBruli. ACT. MARTYRVM;

monuity \n mundo affliclio?ichabebitis:fedin tne confiditc. nam cgo vici mundum. Etficut ait ciusDtfcipulus ^HctceslviBoria y qua mundum vincit,fidcs vcslra. Quod fi aliqua e$t res \obis proxima, valdcque ConiunBay qua: officium veflrum impediat^abijcitc camyat- que cxcinditc yctiamflvcjler ocdus ymanus , autpcs cffet. Quibus corpqris mcmbris intclhgit cos,qui non minus funt nobis chan ac pre- tiofi.quam oculusyncc nnnus vtilesyquam manus, nec minus necejfa- rijyquampes, Atq; hoc ita effe ipfe Dux fatis ofleditycum miiites fuos ita admonuit , Qui. ddigit patrem aut matrem plufquam mc , non csl me dignus: & qui Vxoremy autfuos liberos plufquam me ddigit y non esl me dignus. Denique qui no rcmntiatijs omnibusyqux habctpro- ptermejs mc dignus non esl.Atque h#c quidemfiratres, maiori ho- minum partigrauia alienaque Vidcntur.vobis vcro, vtego exislimoy ?ion lta , qui Chrislum amplexieflis pajfumy& tormentis fummifquc cruciatibus affcclum & affiiclum^antcquam ingloriam fuam ingref- fius fet: atque eum didiciflis crucifixumyVt vna cum eo yficutvera ip . fius mebra cruafigarmni. Wos etiamin fcholacius didiciflispportcre in primis vtdij}ip'Jus abneget femetipfum y & cius cruccm tollatye- wnque fequatur.Quimetuhorum malorum offenfus,rctrocedetydif- flmulabitque cum mundoy exiflimans fe flne cruce fercnda poffc ejjc Chnfli difcipulum(no ego ia hoc dicofied ipfe Magifler)Jcipfum per- dit- Diatenim Dominus,Qui ddigitvita fuain hoc mudojs in feculo vetufo cam perdet: & qui perdit eam in hocmundoy is eam confcruat invitamaternam.Hocautem optime cognouit D.Vaulusyverus lcfu Chrijli Apoflolusy cumfratres eum rogarcntyne Hierofolymam pto- ficifccretur^ Egoanquityvitam mea no ita prctiofam & chara habeo. \s etiam ad ?hdippc?ijes dicit ,fc omma huius mundi ponere a tergo, atq; adres JJnntuales accadcjles extendvrc ytprxmm Waxtcrna apprehendat. Atquehac quide in re falfo calummofe accufamur, | quafi authorcs nofln mali,qui dics noflro r brcuiorcs cfficiamus. Nec cnim is qui iuffuimpcratoris aliquo profi Bus tflytvoluntatcm cim cxcquaturfi incurrcns in hoflesy ab ijs occidatur aut vulncrctur, au* thor erit maJiflu^aut proprix reus mortis :Jcd contra y vt fidchs fcr- uusfortlfqHc laudabitur, qui vitar fuac parccre nolucnt , \>t voLntas

Impcratoris

['etmsBruri. LIBER II. 7tf

IwDer.tfow" fui & mandatum praftaretur. ita nobis quoqac eucnit. Y.tcnim ijfunt inimici Cbrijii,qui nullo modofcrrc poffunt, vt hono- I :m cius tueamur, %f voluntatcm copleamus. Itaquc nos ita traclat, ^fflia-untjVexant^oslrofquedics & annos breuiores effidunt. Etita yuidem nobifcum agunt,quomam ad ipforum idololatriam ,fuperfti- ioncm,blaffhcmiam,ad omncm in potu ciboquc intcmpcrantiamatq; mpudicitiam, aliaque eoruifialefiaa ^flagitia, a Kcge noflro pro- nb\ta,confomarc & accomodarc nos non volummN chementcr nos <derunt, quodtcftemur opcra corum effe malaydamnataquc aDco-, i 1 tiam ca qu£ vidcntur ipfis cffe optima (f prxftantifiima . Ea cnim \on folum funt introducla fine verbo Dcifed maxima ex parte cotra fum vcrbum Dci inftituta, cumaxima lcfu Chrifti eiufquc mortis ontumcha. Vos intclligitisfratres, quce dicam opera : & proptcrca os perfcquutur. iftifunt Sanclt^qui ab ahjs nolunt attmgi, vcrentcs c aliorutaclu maculctur, autpolluantur.\ftifuntmontcs,quifimid- tquc attacli funtfubitum igncm ,fanguincmque euomunt , in filws ^eimagnis clamoribus vociferantcs. Et quemadmodum fupra dcmo- [raui,mhu in nosfaciunt aut dicunt , quodin fidclcs fcruos Dci , qui os pr&ceffcrunt ,anteafahlum nonfucrit . Quid ego dico w fcruosl no vero inipfum Magiftrum cr Dominumgloruc, DciEilium , que ini potorem & cdaccm,Samantanum, incantatorcm , damoniacum, jduclorem Vocaucrunt . quem quidcm facerdotes in manus Koma- oium tradiderunt,a quibm colaphis cctfm ,coffutm-,irnfm, a fum- wcapite "vfquead pcdcs flagcllatus ftuit ,corona ffinea ccrcbrum e- '4S perfodicnte redimitm:pojlremo codcnatm mortis,omniu qucc tit ffentyturpiftimce atquc tetcrrimce : ea autcm eratmors crucis dcte- landa . ktque vt cum maiorc dedccore ignommiaque afficcrent tediuminterduos latrones ,quafi magislrum corum ducemq;fuffen- lerunt. Ktque his quidem tantis contumclijs, & imnrijs cum affcce- 'unty qui eorum ccccis lumcn oculorum reftitucrat ,furdifque jenfum tudiendi , qialcprofos corum plane mundauerat ,mortuos ad Vitam ruocauerat-.denique omnia beneficiorum gencra in ipfos contulerat. j It tame pro refercda his taprceclaris opcnb9 ac bcnefi. ijsgratia,ws ndcmus quam male illu traclauerint , quamq> gratia a rcddiderint:

Duje viar

Petrus Bruli. A CT. MARTYRVM,

qui quidcm \t erat luftm coram hominibus,ita etiam coram ipfo Dco fuit.ls tamcn,qui lignumfuit \mdc,hcec omnia tam acerba indignaq; pertulit: nos \crb qui lignu aridum fumus, ad exardefcendum 0* co- flagrandu apti atquc opportum ,quid cxpeclare poffumw aut dcbe- mus?.Anarbitramurnos inparadifum ituros fme \\\a incomodorum perpcfiioncl Ne fallamus nofipfos,Vcr multasaffliclionesnobiscb \cmendumesl. Nosfcimus duas tantun\modo\ias effcjieque aliam effe tcrtiam.Altera earum ejl arhla & angusla,qucc difftciles & af peros aditushabct: fed in eius exitu\ita cetcrnarepentur. Alteu efllata atquc ff>atiofa,quce quidemcomrnoda amcenaque \idctur,nim la habens incomoda & pericula:fed in cxitu acfinc eius funt doloresf nam ad damnaiionem ducit ceternam.Vrioris \ice hec funt incommoda & ma\a:paupertas,affticlio,infamia, bonorum huius mundi indigen- tia ac inopia,pefiime traclan ab \noquoque,in exilium mittian car~ cerem conijci,igne cremarian aquam fubmergi , truncari capitejbeftijs immambus obuci, aliaque multa &grauia tormenta atque opprobria pcrpeti.Sed omneshuiufmodi calamitatesjion funt codigncc eagJona} qua: filijs Dei csl reuelanda . Sed quemadmodum teftatur Aposlo- lus, II. Corinthior. IIIL cap.ingens pondus admirabilis glorue nobis pariunt , cum earumacerbitas in hac \ita fit breuis & momentanem Vropterautem has propofitasmokftias & cerumnas ,perpauci\ftam \iam ingrediuntur ,in eaque infiftunt:fed omnesprope eam aucrfan' tur,maluntque illam amplam \iam ingredt , quam cxiguam islamfe- mitam.ltaque nos in hac,¥ratres,infiftemus ,camque tenebimus.qua- tumuis ardua effc \idcatur , cum prccfertm optimum ccrtij]<mumque inflituti itincris ducem habeamus lefurn Chriftum,qui omnia huius i- tincris incommoda,molcftiasi(j' pericula peruafit.quo duce noftro ac dircSlore in ciufmodi pcriculis perire nullomodopoffumus. Na quc~ admodum diat Aposlolus ,\nus eX ijs qui ab co dinguntur,cgo pla- ne mihihabco perfuafimhqubdnec AngeUjiec prinapatus , necpote- ftatcs,nec \itayncc mors.ncc altitudovlla aut profuditas,neque prai- fentiajiequefutura , impcdient nos , qub minus hac \ia tranfcamus, a^que eb,qub \ocatifumus,cotendamus Eritnc \\la affliRio,qu& no- ftruanmum dcbilitci*.an avguttiafamcsy.uditas^aut ctiam gladuts*

Nos

ktrusBrali. LIBER II. 77

w.os vcrb mhil horum malorum formidabimus , cum huiufnodi dirc- I orcm habcdmus juius a dilcclionc atquc admirabili amorc^ nunqua t iclli autabflrahipoterimus.Noflra: quidon carm ac fcnfui aliqua- I 0 Vidcturjios ab eo dcflitutos cjjc £7 defcrtosif :d non ita cfl. Dicit Mim,Ego non te defcro ncc dcrchnquo:& alio loco,Ego tccum fum 1 affucHoneiinuoca me £T cgo cxaudia tc, atque cripiam. An vcrb, ratres,cxislimatis , mfi Dominus nobifcum ejfct, nos pofjc cafcrre, hxc eiieo- utferriactolerarihiobisvulrt noncerte.Nam inmiicinosln funt Snaioni- lulto fortiores ac poteniiorcs yqua?n nos fimus: quorum Vnus corum bus> itis virumiJxtbctjit pojjit nos in pcrpetuu pcrdcre. Summa efl potc- kadiaboh,qui princeps esl & caput noffrorum immicorum , cuius \ttientiam £7 malitiam fatis funt cxperti primi parentcs noslri , cum hh.m ad Irimoeimimpctudcicclicorrucrunt.HiccHfratresmcijquicarte- £n*fofui. I is impclLt & contra nos incitat. Toto igitur Jtudio ammoque enita- 1 u corrUiC- I iur,vt huic immico rcjislamus , altcra manu cly pcumfidci tc?ientcs? tltera vcrb verbi Dcigladiu??i.Qubdfiindig?iamurautirafci)?iuryno- llram in iftum indigaatione atque iram conferamus. Mundus quide |r? fortis 0- robuTius ,vf 01 caro noflra . Scd fi primus hojlisfucrit I nobis fipcratusjcaitcrinonmultumnobisnocere poterunt.Namct- ' caro fit ?iobis per?noleslayaduerfaria atquc inimica,cam tamcn jjn- Yitus ydiaboli viclor,paulatim fubigct^ in fuam potcjlatcm rediget. \\&cfuntfratres chanfiimi yqua: nos in noslris ajfacliombus oportct \ogjtarc acfacerc. Si quifyiam ahus cxpcrs harum ajfaBio?iumin vutbus vos vcrjamini 5 de huiufmodi rebus fcriberet ,pojfctis meritb llicercyeufacde& jinc vlla fua molcflia de his loqui^umquc yqui domi Yu& quietus agcrct,pojfc ha:cfacde laudare: fcdfi ifla ci toleranda cf- Yent,aliter loquutumn . Dc??ic Verb,fratrcs ycrcdovosmhiltalcdi- qUanc° fturos autcogitaturosyquivnavobijcumharu?n ajfliclionii fum par- m^tII :iceps yca?ide??ibibcns potioncmyqua:nobis a Do??u?io exhibctur. Ac gj^2*8 quod ad me quidcm atti?ictyquotidic atque in dics fingulos nihilaliud cxpeclo,qud?n grauc?n atroccm mortc??i.Quid dixi?nortc?natro- ccm?.falfus fum,cu??i ca?n ita no??n?iaui. cog?iofco enim eamhil aliud ef feyqum optii?ia?n Vatris ??ici voluntatcm, qui cd vultvitam corporalc fimrc,atquccum j]>irituak (f unmortali commutarc: cuius quidcm

niibus.

Petrus Bruli. ACT. MARTYRVM,

bcntficij nomine ac magnitudine }magnopere ei deuinhlus fum & oh~ ligaws.Vos autcm oratc omnesypro meajnquamjalute orate Dotni- ?ium}vt mihi eam conftantiam praslet^quainconfefione fanBif fimi \crbi cius permaneam, quoadme in quietum locum , id cft ,fan- Slum fuum rcgnum recolligat rccipiat . Ego pro meo officio } idcm falutis vcftrxcaufa fumfaSlurus. Qratia Domini noslrtyfitcumom- nibus vobis, Amen.

Brulius eiufdem cpiftola, ad vxorem fcripta.

ftripfit hac j fcfus Chriflus tibi falutem impertiat . Mea charifima fororfias horis eius me in Domino noslro maximopere Utdtum,cum ex ijs literis}quas TorSd optimus pater tuus fimul & me9 , tuo nonune ad me fcnpfit jntellexx defunaus te » Deo ^tan ^fg^dere^ »on in Cdptiuitate 5 quam certb fcio tibi cft- grauem effe: fed qubd habuifti maritum a Deo tibi datum elccluy Maximus Vtpro nomme ipfius , Euangelioque filij eius \cfu Chr&ipateretur. chdftT0 Itaque te rogo^t maiorem adhuc in eo Utitiam capias : ampliorem- patI " que}quam haSlenusJccifti, huius bcnefiaj & honoris laudcm tnbu- as. Nam nunc quidepro fuagratia vult in mc effici ac pr<eftariyquod tu fcis a me diu fepeque defideratum atque expctitum^tpro Euan- gclio ipfiusyad Eccleficecedificationem ac falutcm eleclorum morerer. Id quodfaciet hifce diebus, me malis liberans omnibus, vt in regnum fuum recipiat. Ac proptermeam quidcm mortem ne defpondcas ani- muniy atque \t defolatam ac deslitutam te afflicles :fed in ipfo Do- mino potiusvigorem animirecolligas: perfuafa planede eius proui- dcntidy amore^curaquc patcrna,quam poft meum ex hac vita difcef- fum3de te ancilla fua fufcipiet. Itaque oftende te in eo \no ftpcm om~ ncm acfiduciam tuam locauiffc.Genus autem mortis^tego arbitror, odo&aw! e^ i^^oantctnedefunBifuntij.quiCkisloeiufiquedoclrina^ ?nt<?ipfum ^am ac fi^e teftimomum dederunty id eft, wviuus igni abfque v//<j ignc cocrc mifcricordia comburar : ac tandiu quidem ipnis ardere debet.quoc

manfue- • j* • • • t ■ i n - ■

runt,vt po- omnia rcdiganturin cincrem > qui deindein proflucntem contjcien- «] r. ' K dus esl. Neque vcrb hoc ad te fcnbo , qubd hdnc fupplicij acerbitate magnopere pcrtimcfcam (yexlwrefcam. namqucmadmodumfcio eam dicm ad mortcm corporis mihi praftitutam effe , ita etiam ccrtb fcio , qnod mihi magnum mortis contcmptum adfert , candem dicm

pcrtinere

Petrus Bruli. LIBER II. 78

bcrtincre ad vitam Jf>iritus,qui cum Chriflo ,ffonfo fuo finc corporis » iiffolutwnc plene regnare non potcfl. Quandiu cmm in hoc vcrfamur corporc,a Domino longe abfumus percgrinamur . Latarc igitur, charifiimaforor,in Domino, atque omni tcmpore yiduitatis tua: in co \ff>cra , (f ftnEhfSimis prccibus aliifque pus opcribus dedita,Dcum mtcgre caft? colasficut officiu cfl \>iduw,qu£ Domino modis om- mbus placere vult.Caue \ero in primis , ne ex illarum fis numcro vi- duarutn,quas Vaulus ad Timothcum difapulum fuum Jcribens ,dicit r .Timotfe, ejfeotiofas&vagasfurfumac deorfumpcr dotnos alicnas curfitan- s b l}* tesineque otiofas modo, verumctiam nugatorias ac ineptasjoquen- tcs ea qu& non oportet.Cum autem tempus vencrit,Dominus profpi- Qu* jcce. det ac inngct tibi maritum alium,qui tui curahabebit,cui tu obcdies, chn&i^ qucm rcucrcbcris,coque honore afficies,qucm Viro mulicr modcfla ac nani- pia dcbet,quod cgo , te , charifiima foror,facluram ff>ero in Domino confido. Atque hccc quidem ad te \olmfcribere , quemadmodum officium es~l eius,qui debct te inflituere atque doccre. Quod fl coram tecit loqui no pofjumper literas tame hoc quide tempore, quo vocor dDomino , meutibi officiuhacinparte praftare dcbeo.Tu habcs pa tre tuu,apud que fcripftfli nuhi te nuc ejfe ac \iuere.flne eius confilio tnhil fufcipias q$ agasfedco in otnnibus negotijs tuis \>tere . caue eu \lla in re offedas nec matre tua. Tufratre tuu rcuereberis ,fororef q; tuas,vt poteris,in Dotttinoinftitues . Uac aute moneo in nomine Domininoftn lefu Chrisli.Si qut exfratrib9 mcis adte \>emat,tc ro^ go,propterme eos omni cu fuauitate excipias , atq; ita tuuerga me amorem oftendas. Keliquii esl vf Marguarita forore noslra tibi co~ mendem,cui has dedi literas, quas tibi rcddcrct. Ea mihi dcclarauit conslttuiffe fe isluc ad vos reciperc , reliquumque vita fua tcmpus, Deo pie colendo atque honorando dedicare. Tu ei quantum poteris, tdens>eamque toti eccleftx lefu Chrislicomrnendabis. Mihi quidcm perdigna videturcjfe, quam tu & omnes fidclcs fublcuent adiu^ uent.Ham ca multorum afflicliones fludio £T offido lcuauit fuo , in primis vcro meas , in quibus fape adme venit , cyfacultatibus fuis me adiuuitacrecreauit.Domitfmifericordia cuttipertiat. Salutacc- clefiam mco nomine ,pr&cipue vero tuos parcntcs, atque meos.Gra-

L. i

PetrusMioce. ACT. MARTYR.VM;

tn Domini noflriflt cum tuo Jj>iritu,Amcn.Tornaci,XVll.Tcbruar. M.D.XLV .Lxiflimabamhcri mc vltinto martyrio dcfunclurum /go hora fcmpefCXpcclo. Tuus fidelismantus Phtrvs baviivs, J_J xc fcrme Juntmonimcnta qua: in carccrc a Bruho fcripta cxtare voluit Dominus , adno?lram totiufque Ecclcfla? Juw conjolatio- ncm . Brulius tandcm pofl quatuorfcre mcnflum dctcntioncm fen- tcntia a commiffarijs bnpcratoris (qui tum cratBruxellis) lata,con- dcmnatus fuit Vf \iuus ignc crcmarctur in amphflimo illo thcatro quod apudmagnumforum extruclum cratan quopaulb ante cxuflus fluerat Mwcius:^ Marionaviuadefoffaytmoxdtcctur.Cum vcro adfupplicium ducerctur,pauca quadamad Tornacenfem populum ycrbafccit,omnia a Domino profrera illis cxoptasimaxime verbin- crcmentafidci Chrifliana' abieclis hominum impijs traditionibus commentis. Mulriadcrantmonachi O 'facerdotes quinon dtflcrunt clamoribus obslrepcre etiam Brulio prccanti Deum,dum flamma cum in fublbne eucclum corripcrct.Quam quidcm pxnam Jumma cum a- nimi conflantia magnitudinc Juslinuit dic luncc XVll.Fcbrua.qui Vapiflisfextus tum erata fcflo cinerumyquos c culina fumptos imtio quadragcfimtffronti illinunt. Acla funt hac anno a natali Chrifliju- ptoMD.XLV.

P E T R V S Cognomine MIOCE,

Tornaci exuftus paulo ante Petu Brulii martyrium.

xlv ' ® ^ immeritb Spiritus Domini pcr os prophct* IJaia cxcld

Jfaia: 5 1 • WSM_ mat,Admodum pulchros cffc pcdes promulgantis pacem} annu ciantis bona^qui prxdicat falutcmiac dicit Siom , Dcus tuus regnat. Vidcmus cmm in ijs locis ad qux mifjifunt Euangclij pracones,fru- Bus quoque cultura dignos extarc} cy quotidie eomm pradicatione vberiorcs dari . Sane quidcm aducntus VctriBrulij.de quo modb egi- mus^ad infcrioris Gcrmanix \rbcs}quib9 nuc rex Hiffanus impeut tnirum diclu quantum profuerit,apud eos pohflimum qui iam ad rc- apicndum cAcflis doclrina? femen cxcultos habcbant ammos . At quato maior horum erat numcrus^ tanto t tiam grauiur fcquuta esl in ijfdcm rcgiombus pcrfecutio,postqua in vinada conicclus c/Jct Bru- Uus. quxquidcm Vt Jcmperfuit indcx. , Q1 vcluti lapis Lydius, quo

fJclcs

' Vtrus Mioce. L I B E R 1 1. 79

idclcs ab hypocritis facile intefnofcipoffent : fic ctiam e<t perfccutio ?eros vcrbi Diuiniauditorcs difcrcuit ab ijs qui ncfcio qua lcuitate , \tut nouarum rcrum, vtipfl ccnfcnt}auiditatc,Euangclij doclrinam ad tcmpus arripucrat.lnter eos itaquc quitunc captiui tcnebatur, crat .v.udam Vctrus,coznonunc notiorMiocius falicct, qui tcxcndo a fimi Ho<! Pc nu s

• - • 7 Cl ■ ■C1-J 1 ■ r s \ opihciiGji

litii (cricum in ca vrbe ibi victu parabat. Hic fane antcquam ad ve- ii« v0c.u.

' Cl V — ' -7 • • ■ TritbcJe

ritatis cogmtioncm pertractus cjjct, vitaommbus pcccatis ac vitus «w. dclibutamdcgcbat ,fcd poflquam Euangclij luce aDcodonatusfu- it, ita protinus immutatus cfi , vt vita: intcgritate ac %clo Spiritus reliquos ca in vrbe fuperarct : quod quidem cum in carccrc , tum yeroctiam inmortc,quamobijt crudclifimam , fttis dcmonslrauit. Vrima coitione abaduerfarijs rogatus ffuifctne vnus auditoru Gcr- . mamci illius concionatoris(ficcuim vulgo Tornaci Vetrum Brulium, : qui tum captiuus detincbatur yappcllabant)libcrc reJfondit,Vnum fc \fuijfc ,magnbjque in docinna ab co annunciata progrejfus fcciffc. , Quid,inquiut aducrfarij ,v'ifnc eam tucri?.Volo, inquit, quomam con- fentit cum vcteri ac nouo Tcslamento. Vofl primam hanc pcrconta- tioncm, protvius dcmifjus ejl in profundifimam fojfam magncc tur- ris caslnl 'omaccvfis ,quodvndiq; aquis cingitur. hocas wquoin- clufus fuit,refcrtus crat bufombus atquc alijs impuris bcslijs ypro- ptcr profunditatcm atq; vligincfojfey ncc in ca alij dcmittunturni- fi qui breui mortc multlandi ccnfcntur. Magislratus autcm vt mctum incutcrct Miocio/oflantiamquc quam in cofingularcm pcrjjiacbat, labcfaclarct,madauit vtdlic dctincrctur quoufq) dcmif.us loqitcn- tur , aut palmodia caneretproindc in hac fofja manft a mcnje No- uembri doncc mortis aducrfus cum lata cflfcntctia. Interca loa fcna- tus,afjnmptis Jccum monachis .flepius cum cxaminaruntfac tantum rationc vt illum a rccla via atqi.cfdc dcduccrent.vcmtctiam ¥ran- c\fcanus,cui antc mctionc fccimus , doclor Haftrdusaum alijs fuce nequiticcfautoribus,vt contra cudij^utarenf.fdnulla rcs cum mctc jolida concuflit.qumimo, quoda die ab iflis vaide laccflitus : Miror, inqutt, domini mci,vos nuncadco nuhi injcnjos cjjc, vt ctiam ad nccc pojcatis-.ncmo tamen vcslrum mihiadhucimprobo cy vita inhoncfla palam agcntiyvclvcrbum quidcm facicbat.Qup audito, qmadcrant

L. ///.

Petrus Mtocc. ACT. MARTYRVM,

mcittdtj atios intuebantur Hafardus autem omniumimpudentiftU mus,ci di%it} Amio vidcris tibi nuc ejfe mdgis impius q dudum\Tuo quidcm uidiciOy inquk Miocius . Sed mdgisl/dtui qui ade?i, loquor^ non tibi Cuculldte, ne erres: tacuiffe tu profeclb dcbueras vf honori tuoconfulcrcs yalusvcrb loquendivices dcdijfc . Qupverboimpu- dcns illud monachios facile obturauit.Adkcec ipfe Senatus , vf cer- tam iudicij formam pertraclaret , mterrogauit cum dc plunbus artu culis,ac maxime de Mijja eySacramentis,pra:cipicns ei vt compen- diaria cognitionc rcjfonderct. Miodus autcmgaudens fc dc fidc fua interroganprjus cstedere confefionem fmgulos eius articulos cer- tis Scripturx tejlimomjs probans atque confirmans. Aduerjarij vero ^ lippientibus oculis nonfercntes lurnen veritatis « Non/nquiuntjiabe - mus opus tuis conciombus ifcdfatcdo autinficiando reffondc:Dcmini . mci,inquitille,non hic de Jx)micidio aut furto esl qiitfslto-.verum in hoc totius caufce verfatur cardo , vt fciamus vcflrane an mca mclior fit fcntentia: quce res ncc fummatim nec bremter dcmonslrari potefl. Ac quum ta itcruccepiffetloquifemper ab tjs wterruptus csl fcrmo. Quibus illctum dtxtt^ Sime loquentcm audirenon vultisjemittttc qucefojm cam carccrisfojfam in qua bufoneshabeo fodales, qui mihi ykvKfJi, ncc c^more nccfremitu quicquam impedimcnto funt ,fi quando aut *4ifo ^fdhnis Deum laudo aut precibus eius opcm imploroNos aute crca- nwkiif yfyijtura: rationis capaces cum fitisformata: ad imaginem Dci,non pote- tdtf . ' Sttsfcrrc vllam de ipfius Verbo mcntionem cora vobis haben . puta- tifne mefabulas inccptareyaut nugas dgere}vt veftri Monachifolcnt*. crratisfanefi id crcditis. puracmm Dci vcritate anuncio. Hac qui- demhominis conftantiaauditorumanimos nomediocnter commouit3- ac vane quidcm affccit.ctenim quibufdam confolationemyplenfq; ve- ., rb fiminum offcnfionem,dd slridorcm vfquc dentium,attultt. nasvTorn.-i Eodcmtcmporc m vinculis ibidcm erat quidam nommdtusj&er- gihanzgui crnni r )i Dm dmi.i rrfcpcrat . r? tantos in Scnpturx im tclligcntia progrcjfus fcccrat }vt ante Vctn Brufijin cam vrbem ad- uentum fubinde in fidelium comientibus intcrprctem agcret.Quam- pnmum Brulius comprchenfus fuit,qiLtrcbatur in primisvt vnui cx.corypbxis Bergiba;>us:qui qmdem domjfua iuucnttis non es}, auK

aucd

7«D

ecuiis.

PetrusMiocc. LIBER 11 80

qubd indc cgrcjjus cjfict,dut cp fc dliqub abfcondi curafifct. Ex quo dc- inccps tctntum conccpitdmmo dolorcm,\tfic in manusfdtellifuvitro rradcrc dclibcrarct , candcmcumrcliquis captiuis caufam dcfendc- rc cufiicns . Amici ipjius,qui in co jingularcm \itce intcgritatcm cum fumma cruditionc coniunhlam ficmpcr pcrflpexcrant , admodum mira- bantur,cum \iderenthominem ea \oluntateficm,\tfiepararo cxitio obijceret ,ncc\crb aliud ei ob oculosponcre potcrant , nifi \t ctiam atqucetiamcofiderarct,nc Dcumtcmcrc tcntajfc argmpofiitNul- la autcm rcs illum ab inflituto dimouerc potuif.non \xoris lachryma, non parcntum autpropinquoruprcccs,ncc totim dcmq;fd>mlicc,qucc adduccbatur,co?iJJ)ccliiS,quicqefificcrcapudipfium\aluit,quomini.'s rcfannliari corrslituta atquc confccla , cxtrcmo fiuis diilo \alc ,pofl triduum JJ>onte fc ad cuflodiam conficrrct.Vrccfidium itdquc cdftri, co | \ifo,rogauit quonam pcrgcret: Magiflratus y inquit illc , mc qucefii- uit,\cmo \t fciam quid me \clit.proinde ad Vrceficclum caflri duclm, fdjfius c?libi,Je mdlcficcififc, quum fc abficondcreta Domino \ocatus \ dd eandccu Brulw dlufique cdptiuis cdufiam dcficndcnddm.Vrceficclm \crb \dlde pcrculfius erdt, dudicns hunc homincm tdntd animi tran- ! quilhtatc, dcjincmctu fidclifia rcddcrcrdtioncm cordm \niucrfo cd- i slri pr\cfidio:(y Jdne dolcbdt islum cb \emjfic ,ficd quumccrncret d- debconfidcntcm ,iufiit in cdrcercm dbduci.lnitio quidcm ddmodum fie conjlantcm prccbuit ificd \bi hnpcrdtoris commijjarij incufiifficnt ci horrorcm Cdrccris, mortis qudm eificrcnddtn mimbdntur cru- /j dclijwnamicccpit hic fomo fcnfim \dcilldrc, atq; itdpduldtim a \cri- ffc^rrfn &<v> tatc dcficcrc , in grdtidm pfiudoprophctdrum & mondchorum , qui ^^€^} frf illi cuadcndi JJ>cmficccrant . h? Jummd}tandcm Yicrgihinu* y^t_CX^- rrrwunifnjrfiriuni dCClpCrff', qurih r.-ir,nfirr< nmnrt gr> tjtdmtl dcL~

reJolcNtiWmpc quomit^Jcaou-dgpccjua^^ tdntutn igms JupplLQo cum capitis prmfionr } innmmf?^ 1ih;dimpr"fifinruvcri- tatit Unfinmi phjfqisrhstfur . Qug res , \t gcsla crat , poslquampo- pulonotafiuit^plurimis ccrte Jummdm ddmirdtioncmdttulit.Adncr- Jdrij cxislius incommodo fiud compdrdbdnt commodd, ficdidb de ipjotriumphabdnt: dtque obid hifloridmpluribus projccutifiumus^ qwa cxcmplo BcrgibaniyMioaum quoque tcrrcripojje fpcrabat.Na

L. llij.

PetrusMiocfc ACT. MARTYRVM,

in poslrcmis petcontationibus , cum nihilfiuis caudlis apud Miocium proficcrcnf.hoc fialtc ilh obicftabat ,diccntes , Bn Jociu tuu Bcrgiba- nu,qm'mu\tote eruditioresl,omniareuocauitMJnetuplus lilo fa- perelKeffodit Mioaus,fe non iuraffc in ycrba vllius hominis:aliud longc fibi antc oculos pofitum habere excmphim, lefu Cbrtflifialicet faluatoris fui. DeBcrg:bano,inquit,fiverafiunt qucedicitis,pcrfidus mcrito ey proditorhaberetur,acfiatis dcclararct fc Dominum tcntaf ficcum fyonte fuainmanus vcHras venit.Equidcm,fi Dcus aliquam cuadcndi obtulifict occafionem,haud fiane prcctcrmififfcm.quarc dum me habctis ,agitc de hoc corpore quod colhbucrit ,in anunavero nul- lapenesvos eslpotcslas. ludices magis quam antea obslupefacli, .fine vlh mora Jententiam de ipfio tulerunt , quie paucisposl dicbus illipronunciatafiuit,vtvidclicet viuusigne cremaretur in amplifii- mo thcatro, quodinmagnofioro extniCium crat.Duadlocu Juppli-* cij duccrctur ,grauivmclus catena ,monebat populumnc crcdcret Jacrificis & monachisfcd Euangchumfhj Dci v.mcc amplcclcrctur. \bi facrifia cum monachis mirifice fircmucrut ,quod tam impio,Vt aie- batjoquendicopiadaretur.biterhosfiremitus & clamorcsipfic clara voce Vfialmos canere cccpit. Quum tam ad palum dcligatus cffctfiac- culo tormcntarij pulucris pleno ad pcclus ipfius appenfio, qui quidcm puluis igne acccnfius quumagnufionitudcdiffetfacnfici monachi qui aderant,populo perfuadere conabantur}ammam effie Miocij,quam diabolificcum aufierrent. Mwcius autem in mcdia flamma pcrpctuo oculos in Ccelwn dcfixos habebatiqua tandcmjlamma prxfiocatus ,fi- delcm Dco Jpirttum reddidit.

MARIONA, VXOR ADRIANI SARTO- ris in Vrbe Tornaccnfi.

xl v W?0{ ^gcntc tdbuc pcrficcutione illa contra fidcles,qu£ eo tempore \3>MTornaci,propterVerrum Brulium,vt diximus ,cxorta erat maxima,quidam ctiam,cui kdrianus erat nomen , qui in ea Vrbc ar- tcmjarcicndi Vcfics profitcbatur,cum Marionavxorcfiua,inVincu- la comcSlifiuerunt. Caufia aurcm cur apprchcnderentur Vna eadcm- que in vtroque fiuit ^uangclic&ficilicet Veritatis crgo : exitus tamcn

in am-

Marion. LIBER/ II. 81

. in ambobus longc diucrfus cxtitit. Adrian9 cnim vcritate,qua dcbuc- f rat virili coflaiia,no defendit,fedturpifime ab ca dcfecit,ac Jcntcn- i tiamprx mmiamollitie reuocare coaBuSy vcreCyclopisbcncficium a \udicibus accepit, vt capitis faltcm fupplicio pleblcrctur : idqite no J ita diu posl,quam in carccrcm detrufus fuijfet. Contra vcro , Mari- onaipfws vxor,majcu\a pncfians virtutcfccmina, conslantcrfcm- pcrtnfcntcntiapcrmancbat, cymagnum profcBo fidchbus ,qui tum Tomaci crant ,cxcmp\um conStxntue cxbibuit.Tyranm autcm qua- tumids truculentijieque minis,neque feuitia,neque vllo dcnique ter- rore mortis crudelifiimce , mulierem hanc ab officio non foliim abdu- cere nonpotucrunt ,Jcd nc quatcfaccrc quidcm cximiam cius fidcm. Atquc ci quum proponcrcntmanti cxcmplum, qucm pocnitcntia du- 1 Bum otnma abiurajjc diccbant : nullam illa verbis aducrfariorum fi- l| dcmdans,totain hoc vt inuiclic veritati, inuiclum quoque cdcrct j teflimomu.iudiabus abundc declarauit ,Je nequaquam ipforum tru-

I culctia pcrtcmtamfia\Jc,ncc co quidc mortisgcncrc, quod illi fubc -

I I undum ? <u>iabantur,?ifimqteret opimoncm. ludices itaque quum m- || hil fiuis mi.ns proficereiitfcnteyftiam adnerjus illam pcrtulcrunt , vt 1 ; viux vidcltcctin tcrram dcfodcrctur. ( id nanqucmortis acfuppliaj

gcnus,in Flxndria ac vicinis regiombus fere vfitatum csl mfccminas 1 CimTlianas cj1 fidclcs.)lpfa igitur ad locum jupplicij quum duccre- tur,ad thcatru fcdicct,quod Tornaain magnoforo ( vtfuprx diBu efl ) cxtruclum craf.nunquam dcfiitit populum ad vcritatis fludium bortari,& prccari Dcum pro ijs quiadhuc in dcnfifiimis ignorantia? tcncbris vcrfabantur . Vrxtcricns in itincre turrim , qu£ vrbis Spe- cula dicitur,in qua tnaritus cius dctentus fucrat , ilhcadhuc eum fe- I dereputasfublata vocc clamauit,Vale mi Adrianc,alijs mihi nupujs hic ditlus csl dics . Conjccnfo iam thcatro , vt vidit tcrrai aggcrcm cifiam in modum fcpulchri concauam , traicclis vtnnquc clathris fcrrcis, quibus impomfolctmulier qua:cunque idgcnus fupplicijfu- bire cogitur : Manona , inquam, tam crudclis apparatus jpcclacub ncqmcquam pcrculfafuit : quimmo alacri prorjus ac vrrih animo c- osquicircunj\abantipfaminthcatro,fic allocuta cfl,Hunca?ie mihi parajhs pxfldlum*. alludcns ad fornwn aflcein qux tmcidxnda

Iacob.Chobard. ACT. MARTYRVM,

crat^ artorrcatis conficclioncm. In bunc itaquc modu dcfioffapbijt

fidclis in Cbnflo virago.

IACOBVS CHOBARDVS, Lotbaringw. xiv ^lM^ vr^c S-Michaclis in ducatu Bariapud Lothanngos ,perm

£M$lrifidelcs captifiucrunt, quida ctiam profiugi.quoma conucnt.

fummo cu pictatis firuclu intcrfc habueratan quib libros fiacrx Scri

pturcc cxponebat. I» coru numcro fiuitvirpiw & dohlw quificbola

ci9vrbis pnccrat}lacob9 cognotuinc Chobardus }natw in pdgo vrbi S.

Michaclis admodum propinquo,Mcficrigna nominato . \s fianc dc fia- d i fputat io cramcntis cum fiaccrdotibw Vapx qui in ca vrbc crant,in dififutationc de facra- \>cmt.llli vtfunt <a6i -w<%>/to attctiorcsan cam partcmacccpcrunt ca

mentis. . J r * * rr ■ ■ ■ *> -i rr

dijputationcm, quaji Mijja nccmortuxs ncc Viuis quicqua prodcjjct atq\ infcruirct Ataquc accufatus ab ilhs ,atq± in carccrcm conicclus quatuordccim autquindccim hcbdomddibus , fientcntia fua ratiombus authoritatibufq, Scnpturx conflantcr tutatus csl.Cum autcm multi cu hortarctur}vt qucc profiejfiusfiuerat}rctraclaret,& cuccctcris vin clis honorana pccna: irrogatione accipcret: tantuabcfl,vtin cafcn- tcntiamfucnt adduclus }vtmaiorc ffiritw ardorc acccnfiwyltro co- fcfiionemfidcifutfamplifiinidm fcnpfierit} qudm mdtnfiua: adiudicc perficrcndam dedit}admoncns illam ,ne cainmanw alterius cuiufqua dcucnirct. Fcrmwa fimplex, ignorans quidfiecum fierrct }conficjjione u:dici rcddidit: quam quidcm ille furore quodam inatatus, dctulit ad Francificu Lothannghc duccnr.cuius fcntcntia & autboritatc Cbo~ bardus flatimfluit codcmuatus}vtviuus igm crcmarctur.ludcx autc nulld rci dclaLc quaiflionc aut ammaducrfionc amplms habitafcntc- tiaa Duce pronuntiatacxccutiom madauit.Cum ad fuppliciu C/x>- bardus iaduccrctur popu\u,qui cu drcuflabat pioncrc ac doccrc ccc- pit.ficd mdcx inficrior 3quiin ca vrbc Pncpofitus diatur^ci filctiuim- perauit/cftificas cos qui adcjjcnt3mclius quam ipfium madata Dci do tlmamq; tcncrc.qubdnifi taccrctfc lingua excifa filctiu ci.unpofitu- YM miiiaf cft. QuamobrcChobard' mhil poftea loquutw cflymfequbd fiepc Dcu inuocansimplorarfiq; illa vcrba repctcbdt, Dcw mi}mific- rcrcmcv. Dcwmi } nufcrerc tcslis tui ac martyris . Dcindcfinc vllo corporis motu quictw & nufiuctwjnslarnutifimi agui}\m9cfi cx-

uslw

Hft 1

■/•;_

\ymondaVia. LIBER II. 82.

ftus.cuius in morte}quida etia cx magtftrattbus hominc doclu}pcri- Sjr^jJ umqiic hnguaru conqucsli fucruut cy fumma probitdte dtqucinno- j™™^ • cntia p>\cdttum}ita extinftum futjjc.ltaquc cdtclo magiftratus cdu- ■umfutt}vt non mfipro hcerctico hdberetur C? diccrctur.

AYMONDVS d VI A. &ffi$]fcitcrdnriu M.D.XLl.mcnfc Deccmb.decrctum fuit a fummo y^Ahurdipalcfi Scnatu dc Par[amcto}vtcoprehcdcrctur Aymodus Tcmporis

v I I ~> i •> i - v r i n ■ l rationon

d Vtd,qui aoccbat rj? cocionabatur Euagcw lcju Chrijh in vrbc S. ad proccf - ftdcun Agcnueji traclu: tdq; accufationcVarochi eiufdcm loci}atq; redadmo? iliorum fdccrdotum quos fibi Varochus in caufd habcbat focios } ciV- daeftfcrCM" centcs pncdiCdtione illius muhumdc ipjoruntquaflu dcccdcrc.

Dc hoc dutcm Senatufconf uko certiorfaBusfutt Aymondus }tri- hm antc dicbus qudm apparitorad excqucdum venirct}atquc a plu- ribus incttatus vt pcriculumfuga dcclinarct.ld vcro vtfaceretnun- quam indua potuitifed hisfere apud fuos vcrbis vfits cft , Malo e - quidcm mc nunquam fuiffenatum } quam hoc facinus committerc. nequc cnim bont Pafloris cflfugcrcimmincntc pcricu!o}vt aitDomi- nus: vcritm ilhus cft mancrc yne difipctur oucs. Gratia autem a Do- Ca" 1 mino acccptpntdtcandi vobis ipftus Etcangclium : quod ft nimc pro- ptcrvnicam tcntationcm abircm } ccftimarcr concionatus fmffcfabu- lasfomma }aut dltd Deo contrdfid }quum vos in offendiculo rclinque - rem.Quaproptervos rogo nc nnhi amplius dc hacre vcrbafactatis. nam fcio quu: concionatus j um vera cffc, pro quibus fuftinendis,Deo tuudute }nequc corponncquc anima parcam: atqui cumD. Vaulo dicdm}Non jolum paratus fumpro Chrtfto ligari m vrbc Burdigalc- fifed ctum mori . Qua: hominis corftantia}c\etcris filcntiu tmpojttit.

Acccfitt itaq;apparitorvtfcntctiaexequeretur}quitribusdiebm in Vrbc manftt. Intcrca Aymodus tres ccraones habuitau quibus fum- ntddtq; way^alam omniufuoruprceccdeutiufcrmonufingulari qua- dam mcmoria rcpctcbatydiccns fead cos tucdos mille Vitasjitot ha- berct}non dubitaturum abijccre. Qua: oratio cum %clo dunno at<p in- nocetiaconiuncia} vehcmenterpopulianvnos commouit }adco vt plc- nque diccrcnt , Qutd ? hic cauja cft quodJudos } vinanas taher- nas rehqucrimus }qu6dquc multt tmprobt hommes ad mcliorcvrtafb

Aymond.aVia. ACT. MARTYRVM,

conurrterintlProindc multitudoin Apparitorcm irruit ,\Hhomincm ^ hbcrarcnt. id quod Aymondus nequaquam pcrmifit,his vcrbis multi * * t tudincm compcllans , Sinitc quaJo,fratrcs atque amici mci,ne mcum ' martyrium impcdiatis . \ohmtas enim Dei efl ciufmodi, \t pro illo pa tiar , cui ncquaquam repugnandum cfl.

Tum confules dimijfo Apparitore , slatucrunt cum capere, atcp Burdigalam deduccre . quo quidem tribus pojl dicbus magno co mitatusfatclhtioduBusfuit. Rurdigakautcmplures aduerjus eum produclifunt tcfles,ferc omnes facrifia prxtcr dominum Kiucracum, bominem ( \t\no \crbo dicam) \cre\i^im,eiufdcmquc famulum quos habebathofles capitales. ctenim Kiueracm ille laBarat flepius, aut mille coronatis aureis fibi ncgotium conflaret,aut cum breui com- burendum curarct . Ac etiamfi Aymondus lufliflimas aducrfus illos tesles refutationes in promptu haberct ,Kcgij tamcn dclcgati lu- dices ad ea-sproponcndas admittere nolucrunt : fcdfolas facrificoru accufatwnes audiuerunt . Atqui omnes isli tcflcs cotra eu nihil aliud affetebant ,quam quod fimflre de Vurgatorio fentire dicerct,quippe quifemperipfis affcruiffct purgationcm nojlram folum effe pcrfan- guincm lcfu Chrisli.

Vroponebatitem Aymondus a Via,quemadmodumprimus & fe- cundus Vrrffesrajcicnditn ea caufa bonoiure forcnt: quiaprmus prdcfes,dum lis (quxilhcumVarochoS. Fidei intcrccjjcrat) adhuc fiuflpcnflamanerct ,curafifict \t caufam gcncralis VrocuratorKegius fujcipcret parochiatus beneficium a Parocho ad qucndam c filijs fuis tranfirct. Atquc ea ratione duo dh pr^cfidcs mcrito abhoc iu- dicio remouendi crant,quu inter fc cojobnni cjfcnt^ aducrfano - rum tucrcnturpartes . nam de reditibus ilhus parochiatus agcbatur. Quanuis autcm, antequam decretuvcnijfct, abundc ipfis pcrffecla crathomims innoccntta: tame fe purgarc,\cl\t inforo loquutur^ iujlificarc^obicBiones fuas probare iujf9 cfl.id quod ille fccit ,adhi bitis oBoginta plus minus tcslibut , 'ujque grauibus quidcm : quos tamcn ahj admittcrc nolucrunt ,fcd fujfcclos fibi cos xque atquc ip- fum dicebant,eiufdc cnim effc jcclx homines:tamctfi in eos nunquam inqiiifltumfuifjct.

CBo

\ymondaVia; LIBER II. 83

Oclo autcm vc/ circitcr noucm mcfibus in Carcerc multas atrum- ■las pcrlulit }quibus ille tame fidc ac fje fultus minime fuccubiat.Scd citm interca illidcnunciarcturtgnis Jupphaum brcui fubatndunr.nun- ciosiflostamfimio animo cxccpit, \t ctiamimmicos ipfos attomtos reddcret:quiafempcridcm crat vultus color^atq; inorc vcrba Vauli habcbatyCupio ficparan a corporc }&cjfecu lefujChriflus nnhi lu- Phiiip.i .o< crum cfl fiue \>iuam fiuc moriar. veritm \>na kcc res mc malc habct^ 1 0 ' z 1 '

diutius mihialijs prodcffc non liccat doccndo ,atquetalcntum a Dco mihi traditum , cumfratribus commumcando : quodqne ca non apcrtius ac plenws cxpofucrim ^quorum mihi Dominus vbcriorcm notitiam dcdcrat . Attamcn fi placct cidcm me nunc ad fe vocare, \>o- luntas aus fiat, non autcm quod dcfidcro. Vraterea \>itam antc abla vudtis lachrymis deplorabat , dicens fc male \ixijfc 3 non iuxta co- gmtioncm quam a Dco acccpcrat.idqueprxtercaitera maximc dolc- bat : quanuis aus vita Jihomines tantum ffcBcmitsjrrepnlxfibi- lisfuijjet: adcb \>t aducrfarif & accufatoresy\>itieipjius fanclimor.ia prccdicarc cogcrcntur. tanta crafhuius\>in integntas atq; fimpli- citas. Ex quo primb coprcherfum fiajfc diximusfncnfesfere nouem ad primum & vigcfimum dian Augufliin carcerc manfu,eo quidcm die acccptis \udicum dcl: gatorum litcris , perrcxerunt agcrc de ip - fius condcmnatur.cpoflhabins utslificatiombusyt ipji dicithtyatque ahjs CMifls rcci-fationum^quas ille aducrfus cojde ludices protulerat: qui quapnmum capt9 efjetynodu caufa cognita ac perffcclaprwiudi cijs cu oneraratprfiim dicctes.ignis fupplicio adiudieandu cfjc. Der niq;'negociuitafitbitbiucamcra ludicii dclegatorum confcBnm re- ferri ccepit, \t slatim a prandio Aymondus maiorioits copcdilas co- ftringcretur.Quod quidcmille vidtns,pra:fagiufibi atq; mprtisnUr cium cjfe aicbatimmus tamen laburare, quodomniapro Chrijro liucs fateretu r. Obfecrabat ctiam cos qui illum inuifcbantjie quid cclarct corum qu£ de ipfo diccrentur. nam fi , inquit , is effeni cui caro do- minarctur, mentb reticendt quicqua cffctoccafio . aflmcafidem r:c fnors nec cruciatus ncc perfecutionesvnquam concuticnt: confia^s pcnni riebo in co qui ntc confirmat , lefu Chriflo. Dic aut Mercunf proximo, crudclifijnuinmodutomtetisexajni-

AymondiVia. ACT. MARTYRVM,

naffuitjion de fua caufa,?ia ia illi mors certa erat conslituta , fed vt quos haberet focios declararet.ibi tu primarius prafcs barba illu pre- hendcsyDic wquit,homo nefarie }dic:codenmatus cnim esy rejlatmo- do vttuos cognofcamus focios.Quofnamanquitilleyfocios quamtis*. equidcm alios nonhabco focios}quamquifauntacfaciu?itvolutatem DciPatris menfiue ij ?iobdesymercatores,agricoUfiue alteriusordi- nis homines fint.Atque his diris cruciatibus }vir alioquitenui vaktu- dmc}ad horas duas vcltres exercitusfuit}vbife his verbis cofolatus esl} Corpus quidcm hoc morietur fifiiritus verb viuet:Kegnu autem Dei manebitin ceternum.

Vorrb inter hxctormenta paffus efl animi dcliquium : quumque ad fe rediret\Domi?ie£>o?nineyait}cur?nc reliquisli. Secundusprafcs tu ad eu:bnprobe Lutlxrane }tu es qui dereliqutsli Deum.Kurfus Ay - monduSjHei mihi}dominianquityecquidmetantu?n cmaatisl Domi- nejignofce illis}quia nefciunt quid faciant.T um idem Vrxfes y Ecce, inquit}iflum nefariumyqui pro nobis orat. C&tcrum nevmus quidem Summa Ay no?nen ab eo extorquere potueruntjta ille omnia patieter co?isla- fta°ntt ST tcr perferebat yinquiens ,P "utabam equidem plus apud homines cleme xormcntis. tl(g reperire:proinde Dominum oroyvt in ipfo tniferkordia inucniam. Voslea verb in arSlifimum carccrem(qua: turris Baronu?n vocatur) detrufus eslin die?n Sabbathi.quo quidcm dte}ciraterhoram oclaua mane pronuntiata e$l eifententia vtviuus vslularetur. Quodfanc illum no magis perculityquam alias cum ideilli nunciareturfied Dc- um magnoperelaudabat,quodipfum eo bcneficio dtgnat9 effct^vtho- ra mortis illifigmficaretur . Vrotinus itaque miffum efl ad C. A. I.M. qui ipfius confefionem excipcrent. At ille iflos repudiauit fupicns fi~ bi dari qucnda??ifui ordi?iisyVarochum ?iempe S.Chrislophoriimona- chis verb m hanc ratione?n locutus esl : Abitc hinc o??mes , ego con~ fitebor Domino peccatamea. vidctisme fatis perturbatum abho* minibusyvultis adhuc adducere perturbationeslalij habuerut corpus, Vultis (pvos aufcrre animamlabitehincyobfccro.Deinde acceftcrunt confiliarius de Longa , confilianus Chafjagneus , qui ipfum Volcbantconfolari.fcdfidesatque conslantia huius tanta erat ,vf ipfanet eos confolarctur. Quum autc?n videret interditlum cfje Va-

rocho

lAymond.aVia".' LIBER II. 84

) rocho Sancli Chrislophori^nefuam confcfionemaudiretiaffumpflt i Qarmclitam qucndamjnonachorum minimum , quan , cceteris abire I iufiis,rctinuit,atquere}notis arbitrislogofatistcmporc \nafucrunt, I adco vt cum ipflum monachum ad \critatem conucrterit . Adhac allatoeiprandio , accerfi iufiit cuflodcm carccris,cum vxore fjfi- ha ciufde?n , quibus dixit : Obtinui a Deo compkmentum dcfideri- orummeoruminam plus minus oclo annielapfi funt ycxquo Deusy profua bonitatejmhifua: \>oluntatisnotitiam largitus efl: fed rcpen- tevenitin mentcm mori Burdigalce pro ipfius Vcrbo:quod nunc\ere completum cerno. Ad horam autcm primam a prandioy vencrunt in carcerem primus I fccundus prccfcs, Chajfagneus, Longa, & plurcs ahj confiliarij. Hic tum M. Aymondus fermonem habere coepit de Coena y hanc fuam fidcmdicens: Quodfcilicetyquoticfcunque Chrisliamin vera vnita- teac concordia conueniunt ydocentes eandcm omncs doc~hrinamyatquc in fide non ficla & flfe certa fumunt pancm, reuera corporis £T fan- {Juinis Chrftipamcipcs fiant:ibique in camfcntentiam citauit locum Vaidi LCorint.XlJiimmaprofeclo cum gratia Scripturam expones. Ac dumipfis loquerctur yfemel alta \oce exclamauit : Verba qu<c \obis loquor 'ySpiritus funt O3 vita. TademfubiecityHcec meaeflfi- desyDomimwciyde quanunc accufor.fed inprimis > ommbus notum efe\olo quidde CcenafentiamyQnmes ncmpc Chrislianos commu- mcare-eorpori ejfangumi lefu Chr^^mewi^uc-fide^pumtpd- nfflj&LXmtm ohlatimi in Cccna:itcrumque \arios Scripturce locos in quibus Coznce fit ?nentio,produxit.Sed plenius de fingulisdifferere \olentis fcrmonem interrupit fecundus prcefcs:Audiyinquiensy opor- tet nobis aperias tua de Vurgatorio opinione.Adhoc illeyKecle mo- ncsjnquitjdtca quod fctioynofli in fcriptwra fynonyma efie hcec ver- bay?urgarcyMundareycjxLauare, Habesapudlfa.Dolorcs noftros ^3^' <tc laguores ipfe tulit/euerafaclus eflnoftra falm &purgatio. Di- co equidcm mfi expurgatifuerimus quafi aurum in fornace ynunqua wtroibimus V aradifum.T um fecundus prctfesyVidetcyinquityqucad modum Lutherani ifti circuitione vtatur. Id minimc rogamus:fed dic analiquisfitlocusvbianimapofl (orpons fcparationem purgenwr,

Aymondi Via. ACT. MARTYRVM,

quado in vita no cgcrunt debitam pccnitcntia.Cui ille refj>odit jEheu mi domincfine mc.jcis cnim certb quod in turba perturbationc di citurhaudpojjcintclligi.dicoiam tibi,lcfum Chnjlufuamortc pro o- tnmbm pcccatis noflris fatisfecijfe,no/q; in cius fanguinc lotos effc^t cft in facris litcris:\pfe lauit vos in fanguine fuo,rcdcpti cflis non aw rofcd fanguine Chnfti.Non lcgifti epiftolas D.?auli,in quibus toti- cs inculcatur,nos pcr fanguinem lefu Chrisli mundos ejfe a peccatisl Epiftolce ill<£,rejJ>onditfccudus pr<efes,pueris ipfis notce funt. Qmd pueris ? inquit Aymondus 5 vcrcor ne tu vix eas lcgeris. Tum quida monachm , Magisler Aymonde inquit , vno \crbo ipfis /atisfcccris^ fidixeris locum quendam effc in quo amm<£ qu<z cx hoc corporc rnm grarunt^purgentur.Hoc inquit ille ,iibi dicendum rclinquo. Ecquid Vultis rnc damnari,(j diccre quodncfciam. ibi denub idcm fccundus pr<tfes illum aggrejfus cft,Adesjnquit, nonne tu iam monturus fye- ras adire Vurgatormm ? & qui moriturm peccato vcmali , rcclane introibit VaradifumlAd hec ille refjfonditjantafe habcrc in Deo fuo fiduciam^vteo diein Varadifum iturum cffc certb confideret.Ko- gauit alter^vbinam ejfet Varadifus.lbi^inquitille^sl^vbiDei maicftas ZJgloria rcftdct.CanoneSyinquitprimus pmfcs^facmnt mentioncm, Vt canon,Anim<£ defunclorum,ey ahjiatque in tuis conciombm ma- xime femper commendabas pauperes. Ad qu<£ rcfflondit ,fc verbum Dci cocionatumfuiffc,Canones verb nondidiajfe.Exccpitmox pr<£- fes,Credijhe in Bcclefiam l Kcfyondit ille,je crcdcre vcrum cjfc, quod Ecclefia rcgencrata per fanguinem Chnfli , fundata mciuf dem verbofiatuifljet.Qu<enam ca cjflct Ecclefiajnterrogabat pr<xjcs. Cui ille^grtfCd voy rff Vfdrfid^quj? latinis flgmflcdt Congrcgatmne fiutJ^omicntum. Equidc dico,vt promifit Chnslus : Quotiej cuquefi- delcs congregantur ad honorem Deijeligionlflquc Ch»slian<£ propa gationcm^vere intcrcos ejfe flanclum Spiritum. Adhoc flecudusprx- fles intulit,Sequiturigitur carationc plures eflfe ecclefiasnc fi conue 'tiircnt ruFkicifore ccdefiam.Non cflquicquam , inqmt illc , abfirdi, | plurcs habcri intctChriflianos ,ccctus .flc cmm loquitur D. Vaulus, I Omnibus ecdcfiis qu<e funt in Gdatta:tamen omncs ilh ccctus vnkam conflituuntEcdcflam. Tum covfiiiarius dc LongayEcckfla,inquit,itM

quan.m

fymond.a Vial LIBER II. 85

\juam ctedtSj <tn non ed cfi, quam vocdt noflrum Crcdo,Sanclam cc- :lcfta\Ad hoc illc ,Conftcor janc ,atq\ dc ca loquordbifccudm pr<e^ <es intcrrogduit , qutfnam ejjct eius Ecclcfhc cdput. \cfm Chwtuf, rcjfondttAymondus.Non autcm Vdpal juhdit prjjcs.Non ,inquit. QmdigiturlMtmflcrfiVir bonm efl:qucmddmodu ejEpifcoptnii- nijin funt,vt tcflaiur cdput qudrtum prioris Epifl.ad Cortnth.Sic nos cxtjbmcthomo^tmiiiiflros & dtffcnfttorcs arcanorum Dci.Koga- nts dutcm an crcderct Vap£,dixit nejarc fe quifna illc effct . Itcrum rogdtus ,annc is cffet fucccfforVctri. St, inqutt fnmlis cji Vctrofun- ddtus fupcrvcram Vctram \efum Chnflumxrcdo opera tpflm atque ddtuta optima cfje. H/V pra:fcs,Miferct?nc tui,inquit,quia nnfcrho- iloexitio dcuotm cs. Q^id?.exitio deuotus aisjnqutt Aymondm,ey remcl atque tterum rcpctcns ea vcrba , exclamauit^O qualcm mihi ftc affcrt cbfolationcm l at cgo contra ffcro vidcrc hodie Deum mc- wt,ac Vatrcmmeunv.ey quis rne feparabita charitatcDct*. angla- iius,anjames,an nudttaslnon, mhilmc ah ca diucllet: fedme omniu veflru?n valdemifcret . hisdiBis illi cgrefli funt ,Aymondm cum monachtsfolm rcltclus cfl.Nontta multo poflexiutttpfe adfupplicij iocum ducendm:atquc in egreffu canere cocpit Vfal. \n cxitu \fracl de hegypto, fubflttit vcro ante cuflodtam Valatinam,ad captiuos rcfj>i~ ciens, ^damans , Eratrcsmet ,fj>eratetn \efumChnflum , ponitc w eoffcm veslram . nec vos quicquam pcrccllat . Locutm fum dc vobis cumfecundo Vraflde , oslendcns eimijerias quas toleratis bropter procraslinatwnes tudiciorumiqut mihi promifit fe vosbrcui expediturum: fratrcs metfvobis tam Vdle-dico, Abeo ad Dcu,qui ey mem %f vefler esl communis Vatcr. prccdmint illum mccum , vr fua ruegratta dtgnctur . Domind cuslos ,gratia<s ttbiago pro tuis tn me ojjfici)s,tibiquc commendo mifcros captiuos ,vt tc ipfls mitem cxhibc- 4$. \ht conjccyidit rhedam ,atquc egrediens Valatium orfus efl islud: Ofl funtey duccs cxcorunt , aures habcnt, ey non audicnt: oculos hahcnt,ey non vtdcbunt ,atque ita Vfalmum abfolutt vfquc ad S. A«- l dtta^biillumiucitabantvt vcniam pctcrct a Dco, VtrgtncMaria, I dtquc\uslitia. hnplorabat quidcm vcntama Dco ,ipjiHjquciusli-* I tidfed Manam nulla in rc je ojfcndifjc dtccbaf.atq; tn quo nulla cjfct

M.

AyrnaniiVia. ACT. MARTYRVM,

offcnfa } nullam quoquc vcniam requiri. Inde duclus fuit ad S. Le

gicc j totoquc itinere non dcflittt concionari populo , fctpfum confir

mans , atquc exultans qubd pro Qhriflomoriturus efjct } quipro ip^

fhorrcndos mortis dolores pcrpcjjus erat . Tumquidam fatcllitum.

. I l Vergc }Pcrge} inquit aurigcc: concionum plus fatis habcmus. Ad hoc

jtknff, t&* v \Aymondus dixit , Qw/oc Dcocsl Jtbenter auditfermoncs dc Dco.

»'4*ff^ fe]Qiuim autcmprcetcnrct quandam efftgicm Dtua: Vtrgims } magna

<*«M y^^Magna ra- homtnum turba non fine contutnelijs m cum voctfcrabatur.quia ima~ folO; Cy ties ldolo- r i rf • <* r 1 n n

7 hcrarum. gincm non JalutaJJct: ey quia \nicu lcjum Qbnjtum aftduc inuocd-

£j rct}non autcm V/ rgincm Manam. Qao vifo dlc vocem extulit } Pre-

co f te Domine Dcm}nc vnquam pcrmittas} Vf quenquatn pra:tcr te%

folum , adauxihum implorem . In ipfo fuppliaj lam loco , cum vellct. \

condcmnattonis fua rationcm cxplanare, non licuit pcrfatcllitcsfcd

ferc a tortorc in terram dctrufus juit : dcfccndens autcm dc rhcday

Dominimei}inquit,moriorpro EuangcUo kfu Qhrjh,^ vcrbocius:

ac plemus diccre ^olcns yo;fus cslboc paclo: Qhnslutnc ,audimei

Quodvtimpedircnt appantorcs ,magnos cxcitarunt rumukns , cum

huiufnodi clamonbus, Tollc, tollc y nc quid loquatur . Qutci } mquit

ille}an non per vos liccbitmihi dcdararc populo, mc no vr hxrcncum

fed Qhriflianum morilMimme }clamabant Cdetcn.Ehcu } quidml Ac

tum locutus cfljubmijfavoce adaurem parui illius Carmeltta } que

ante conucrtcrat. Qarmfcx dein arreptum infit conjcenderc fcalas:

Trecario Htf illc clamare coepit: Dotmney ad auxtliandum mihifcflina} ^ ne^

1 quid tarda:opus manuum tuarum nc defj>icias. IgnoJ ce tflis}quia ne -

jciunt quidagant. fratres mei , Domini jcholaflta , obfccro vos \t E-

udngcho operam detisfolum enitn vcrbum Dei manct in cctcrnu. Di-r

fctte notitiam ^ooluntatis Dct. nc timeatis cos penes quos tantiim esl

poteftas in corpusjton autcm in ammatn. Voflremb dixit } Qaro htc

viirifice cum Spiritu luclaturjed cam conttnub abijctam. Domine, in

manus tuas commcndo antmam mcam : Domini met orate Dcum pro

me . ac fubinde itcrabat hanc precationem : Domine Deusmeus } in

manus tuas commendo antmam tncam. Tandctn carnifex eum tn jca-

lis quafjabat v£ pr&focaretur.atq; ita vtr ptus cxpirauit}corptus au~

tcm pojlmodb ignc confumptumfutt.

MARTI-

ance rogu.

LIBER II. U M ARTINVS HOEVRBLOC, Gandauus.

GAndauu Y-landria metropolts, vrbs amplifiima,inter alia qua ac- FUndris ccpit bomtatis cliuvuc tcjhmoma,maximum boc mcrito numeran- dum csl , qubd plurimos vcre Cbnflianos pios homincs habucrit, qui rcclam falutis viam3lefum Chnslum fcdicct3 docerc ommno co- natifunt. llU vcrb, vtplcmque omnesfaciunt, nomodb nullam cx co gratiam habuitfcd vcntati pertinacifime fcmpcr rcflitit, vtquos plaCidc exapcrc dcbucrat,crudclcm in modum trucidarit. Quod cum tmltis conflet cxcmplisjum fuppliciumdc Martino Hccurbloccio pi- fcium mcrcatorc ,rcligionis ac mslitia: pratextu fumptuoBauodic Maij. M. D. XL V, turpifimam illius vrbis ingratitudincm,atque in- figncm crudclitatcmfatis ey fupcr tcflatur. Nam quumdlein tcne- bris adhuc manens, omnis generis voluptatibus indulgerct, libidinum atquc aliorum pcccatorum , quorum ibi cffrccnis ad pcrmcicm esl: li- centia ,particcps cfjct: obfcruautifnnus intcrea traditionum atque dccrctorum Anticbrifli, omnibus quidcmgratus crat}ac pacifice fine inuidia viucbat,jub imperio nimiru fortis dlius cj-' armati prin- cipis dcgcnsNcrum Domtnus illcfortior mifcri iflius hominis mifcr- tuSj a tyranmde Satafhceum Ubcrauit, ciujquc oculos cccno dlo bar banco opplctos^apcruit.id vc rb opcra pnmum cy concionc cuiufdam Varochi,qui nonnulla fubvnde cx purtoris doclnna fontibus bausla, cociomb9 ' Juts tntcxcbat, populbquc gclide fatts ac trcpide mimflra- bat.Martinus quidcm cx tfsfruclumfacicbat} & qutcquidbom di^ ccbat,tam auidc ampicbatvt ab dlo immutatus fuerit , ac deinceps abimproborumcoifuctudinc rcccdcnsjefc ad mclwrcmvitamcon- uertcritpaupcrum domos tam nociu quam interdiufrcquctabat,co~- folando rcipfos iuuas,ncc Jibi hccjacultatibus parccs qub ccgroto aut inopi fubucniret.Dominus autemin hochominc mvnfice fuagra- tiam cxtulit ppujque fuum projccutus esl.nam cx quo cor dlius ,Vir- tutc Spintus Jia in quada couaone tadicli Varochi tctigit} domu dle reucrjus rcs Juas omncs copojuitfumo jiudio, quippc ingctcfitim iu- fliticc cxplcrc cupiens, inuejligauit pucacjaiuc doclnna: homincs , d qmb^ampli9 i;i pictate erudinpoffct. Ac quo melfinjl ituerctur vrbe egnjjMjpertres mcnfcs vicrna loca circmmjtdn qmb9viros pios atq,

M. ij.

Mamn.Hoeurb. ACT. MARTYRVM,

fidelcs degcrc intcllexcrat .Voslquam vcrb Gandauumredijtmultb quam antca in vcra: rcligionis doBnna inflruBior: fummam admira- tioncm ciuibus attulit tam fubita ac noua in boc homine vita: muta- tio.Vauci admodum noute crcaturw cffeUorcm agnofccntcs Chnslu, gloriam ci dcbitam cxbibuerunt: niaxima vero hominum pars,vtfit, diuinum isludopus cahtmniantes , quodaSpintu DeiprofcSlu crat, erroriatquc fcditiom attnbuebant . TumetiamSatana admimflri reliquiqui Anticbrisli injignia gerunt, ac prcefertimsligmanci illiFrancijcani, quibusre Jalua ey incolumiMartinus ,adhuc idolo* latra cum efjet ,profuerat^identes tam opimam prxdam vclut efau- cibus ipforum ereptam , conffirarunt aducrfus ipfum , cb qubd cum illorum fupcislitiombus idolomamjs commumcare nollet ,feda\ critereas rcprehendcrct.dewdc qubdfidcles in vinculis audaclcr ad-> iret , e$ conjolarctur ,eojdemquc ad fupplicnmi quumdw:crc;:turr pijs admonitiombus profequerctur , neque ccjjaret vfque ad locum pcen<£ deslmatiun confolan,atque \erbo Dci eos confinnarc : idquc publice atque in ocuiis omnium . Monitus autem perVarochum xt ad facramentum altaris jumcndum Meniret: refpodit fc vcllcfumcre fa- cramenta Domini nosinlefuChnfh ,Jcque omnes ccckjias h.ibcre pro fanclis, vbipurevcrbum Deiannunciatur . quare ,'inquitVaro- choflribi placet (yt isliufmodi ccckficc mimfirum dccct pium pa slorem) ad?mmsl:rare faCramentum ex mandato Cbnsli ,gratifimu mihifcceris,<($ libcntifime acceda.ldautem fe nec pofje ncc audere reffonditVarochus : verum multis apudeum preabus inslabat , vt contcntus confuctomore,cum cateris adaltare accederct. Hisitaque rebus cotnpcrtis, ey ad Antichnsli affeclas qui Martino affidue in\ fidiabantur,dclatis , tandcm comprehcnfus ry in carcerem comcclus fuit:pauloque pbsl lam in \inculis interrogatus fuitper ludices,qui- nam effent fuce fcBw , eofque \t nonnnaret precibus mimfque incita- hant.Kefjondit ipf, qubd ca ratione illos in odium &graue pericu- lum Vocare fbi videretur . id quodnon putaret licere v//o modo per fecundam Lcgis tabula. proinde graucs tormcntorum cruciatus pcr- peti malle,qudm illorum nomina prodcre : Attamcn fi veslrum ali- quis, inquit , me hac in re aduerfus pnoris tabuU pwcepta pcccare,

m

vlartin.Hoetirb. LlBER II. 87

>er Scripturam oflendere pofiit,no rccujo cquidc Dei honorcm pr<e- toncrc fratrumeorum cmnmoditattbus: paratus facerc quicquid no~ ns in ca pntfcriptum eflferuatis fuo quibufquc ordinc rebus. Inter- ro^atus dcinamonachis quid dc jacramcnto altaris fcntiret.rcfjion- iit mcrumcfflcDeum panaceum,fl ex dccrcto Papa: admimjlretur. Protinus cxceperunttpfl, Non igitur crcdis corpus lcfu Chrisli effc m mambus facerdotis ,quum Mijflam celcbrat*.Cum autcm Martinus ad hec dudum taccrct,ncc tamcn cucullati illi afim , molcsli cfjc de- (hicrcnt, incitando cum vt loqucretur.dixit , Chrislum tam male ab ip/jrtraBatum , vt in manus eorum redire nolit amphus . Tum isli icbuloncs {toti in hoc vt feruos Dci omnibus imquitatibus exerceant, tnolcsliam moleslia cumulcnt ,atque afflicliotiem affliFtioni addant: huodcontra Dominus vertit in fuorum confolatione , quandoijs fjn- I itum prudentix largitur , quo aduerfarijs reflslant,eofque attomtos yeddant) projecuti junt pnorcm defacramento altaris quxflionem. y^uandoquidem ,inquiunt ,ais nudum cflfleflacramentum, curtantifa- yisallud jub vtraque fjcae recipcre \ Ad hcecille : Ydementa quidem her fe nuda remancrc panem fcdicct panem, ac vinum , Vinum :fcd fi l:x pneccptolcfu Chrisli cxhibercntur ■,clcmenta tum flbi effleinfla- \yoflancla figna magm dlius myslcri^quod nobifcum communicauit rummus dlc ammarum ?aftor,lcflus Chnslus . Quod autcm exbibi- I Honc m fub vtraquc fljeae tantiflaccrct, idiccirco fc vrgcre , quia ne- mmcmputarct mortaliumtamarrogantemvel tcmcrarium eflflc dc- bcrc,qui vdaraiione Chnsli mflitutioncm immutarct , atquc adea ahquid addcret , aut ex ea demeret quicquam: quoniam ipfc Deus W verushomo ,flttis fluijflet fapiens ad prdcuidendum incommoda, qucc acuti Ecdeflheiflorumdoclores poslmodb efflnxerant. Tandcm Vir pius,poslmultas habitas magna tormentorum vi qu&slioncs , vt homines fuac opinionis accuflarct , nec quicqua cxtorquercnt camifl- ces fiilauo yvt fuprapofuimus ydie Maij }dcduclus cftad confcffum co- flhariorum ]rlandna,qui in ea Vrbe f %am fcdem habent, in Casldlum quod Comitis appcllatur.ibique qubd flepemunero clandejhnos,pro- ptermctum Vhariflcorum,conucntus & piorumccctus adijjflct: quod- que jimslrc demaicslate flacramcnti jcntirct : purgatorium Y?<tpat 0*

M. iij.

Mamn.Hceuib. ACT. MARTYRVM,

preculas pro defunclis prorfus reijcerct , dtq;fubinde de errore dd- monitus non dcftitifict, ncque mutdre animum vnqudm voluiffct:h: dc cdufis Utd esl dducrfus Mdrtinum f ?ntcntidy vr dublus dd forum Je-vtrUpiay <{m& VoCdtVhduehdis \yiu9ineo comburerctur, dtq; in cinere corp redigerctur, cu dmifione omniumfdcultdtum.Cumcp iamtnthea flaretalligandusadpalu, mondchis cin&us yquidam Francifcanus illum dixit}Martineynifi Conucrtdris modb, ex hocigne tranfibis adi gnem aternum.Cui ille modcsle admodum,Non eHyinquit}tuH uidi - cars. Importuna autem hxc monachi ad Martinum oratioytantampo- pulo offoifioncm attulit y vtposlmodb carmina ad ignominid tsliuf modi rdforumcompofitdyVulgb per platcas decatatafucrint. Hceur- bloccius itaque crudclcm hanc & probrofam apud homines rnone, pretiofam verb & gloriofam in cor.fycciu Fihj Dci cy Angelorum mirabili conflantia pertulit } ad confufioncm hoHiumveritads , confirmationem Ecdefig Domini ncfclri lefu Chrifti, qui e cincribt fuorum martyrum ( quicquid Satan cr mimsln eius machinentur) tanquam e bona femente yfrugem ac meffcm vbemmam producit.

IOANNES DE BV CK ipfiufque vxor ,0* NICOLAVS VAN POVLE.

W^^Oflridie aut>qui dics erat non9Maij yibide cdpite obtruncatifu- $M§.erunt,Gandaui vidchcet, eiufdem Confihj Flandria: fententia, JoannesdeBuck profcfioneSartor^alterquidam nominatus Ni- colaus van Voulc. Vxor item iam diBi Nicolai de Buckyviua in terra defoffafuit, ob eafdem caufas, quas in fententia pij Martyris Hoeur- bloccij rccitauimus.Atq; omnes ifli prafentifimo animo mortc obie- runt. Deo autem tmmortali honos (fgloria tribuaturya quo folo vzr- tus hxc admirabilis proficifcitur.

LIBER

88

Liber tertius A&ionum

M^RTTRVM.

Hiftoria cxcidii Merindolii.Cabricrx, vicinoriiniquc Iccorum.

^■f^^^^Sffi V O D priore huius bifloria Martyru cofcBio- > ne at1ue cditione,daturos nos diximus plcmorc

ac perfccliore de Mcrindolii ac Cabricra:, Vici- norumq; locorum excidw hisloriam , id nos iam vtcunque prccftare Voluimus . Itaque tcrtius hic Atlionum hbcr non immeritb ab i\s fumct exor- dium,quun VrouinciaGallica,ca loca incoluerunt in quibus non duo aut trcs mcmorandi cognofccndi funt ob Euangclium morte muU clatifcd populus ccrtus,<z$ maximusnumcrm vtnufq, fexm homi- nu,atq; ctiam pucrorum & infantiu, qui omnes malorum acerbitatcs ommaque gcncra mortis pertulerunt. Ea vcrb tantu attingcmus quai ad cogmtioncm inflitutioncmq; fideliu pertinere vidcbuntur.

Qui ahius horum hominugenus repetunt,aiunt a CC.ferme annis e Vcdcmontw in Vrouinaaprofeclos,vtibihabitarct)0' multaloca inculta ac deferta cmphyteufis titulo ac perpctua: locationis nomine accepifjciqua ab lUis ddigctifimc excuka,maximafrumcti,vini,olci etmygdalaru , alurumque frugum ac frutluu copiam protulcrunVin rc etia pccuaria,grcgcs armcnta bona £f copiofahabuiffe: priuf- quam aute dli eb fc contuliffcnt , locum Merindolu inhabitabihn de- J^p;ou, fertum atque ftcnlemplane fuiffe.Scd bom homines,Dcum ttmentes, inProidn. in qmbus Deus fempcr exiguum aliquod pictatisfcmcn conjcruare — : Voluit, quanuis dif>ipati,atque ab hominum focictatc jcgregati, cum beslijs interris defcrtis vitam degere coacli fuerunt : quas tamcn Domim bcncdiclione (f laborc improbo fertilcs rcddidcrunt . \n- tereatamcn mundus cos maximc dcteslans ,ita cxhorruit ,incof- Vluldef; - ^ que omnia probrorum %f criminum genera congcfit , Vt indigni ^ plane quos terra fuslineret , vidcrcntur . Varijs autcm nominibus funt appcllati ,pro vanctate rcgionum ac locorum ,qua: incolue- <-*^_<h ^ l^-£#uT« runt . Nam in regione Lugduncnfi , Vaupercs dc Lugduno vocati fucrunt : in extrcmis Sarmatia: Lmoniaquc partibus , Lolardifunt X. XZy- ' t

M. ujj. ! '

Merindoliiincolae. ACT. MARTYRVM,

-r^- ^ c nomtnanr.n Flandria & Arthefia , a loco deferto , ac lupis cxpoftto,

II. Turrclupimappcllati:inDelphtnatufumoc6teptuChagna^

1/ . aw^// aprtcanj quod in locis apricis fine domtbus tecltfq; defiderent.

V Vvaldenfiu *. ' /, • t ij r-- '• 4 - I II- r

J^- appeiiatio- Appcllatto vero walaenjiu maxtme ommu peruulgata illis remanjit, hSJ**A*i • LuthSanfi ^0Wf£: wow*e» Luthcranorum prolatum^quod tnuidia,odioyinfdmiaq;

— - nomen. c^frTd owiww opprobrta fupcrauit.Sedtn his tatis calunqs & crimt- - V. L ' nibus jeltquus populusyqut ad pede Alptuy qut Mertndoltjy Ca-

**\ brierxquc degitata pie y ac modesle femper vtxtt y Vf 01 eoraw fota

Vvaldcnfu confuetndine ac Vtt<z rattoncjcimor Det maxtme cluxcrtt yjummafi- ccai§niS P1 & lu^ltia perfpe&afucrit. bi extgua cognttionis luceyquam Do- minus eis dederatan eam \nam curam incumbebant y vt td quod ha- bcbantymagisquottdtc acccnderent, mdlis rebus autfacultatibus fuis parcctesfiue LbriScriptura: facra: paradicjfcntfiue honnnes opttmo ingenio pra:diti} tn doBrina ptetatis ins\ttuendtftiic huc illucq; mtt- tedtyettavfq; adextremas mudi partes ,vbt alique lucts ftlutarts ra* dtucxortu effe audtucrat.Na anno M.D.XXXycum tntcllexijjcnt y ^ d Legatio in qutbufda Germanoru atq\ Heluctioru ctuitatibus Euangcltu amiu- | ^fjf. ''InGnmj- 'tM&d cos duos ex fuis mtfcrut fieorgtu Maurcluy¥rcfiineri£ natu iJU ( l^tf~' L. w^fiwatUtCpuiapudeosconcionatorismunusobtbatfa ^/Xli^vf j C %um in fiholis erudiendum info-rmandumque curauerant}& Ve- Wam*; A^HiA*» 1 trum Latomum Borgundum, vtdefidet ptetatlfque doBrtna cum fi- deltbus ac prudcnttbus ecclcftarum mintslris cQmmuntcarent y co- rumque formamrationemque totamtn colendo Deo cognofcercntyac prtuatim eorum fcntenttam exquirerent de qutbufdam rebus , qude tum tpfts nonnullam dubitattoncm adfcrebant . Quum ttaquc hi duo abunde omnta communicaffcnt cum prtmarijs tn Ecclcfia Dct Vtris, "vtdelicet Bafilca: cum OEcolampadto y Argentina: cum Bucero & Capttone$erna: cum Bcrktoldo Hallcro , ac per Borgundiam redttu er B inflituiffcntyVctmsLatomus Dinione captus , tn carccrem conicclus esl:Georgtus vcro jolus Mertndolium cs~l reucrfusy cum hbris ©*' U- tcris ac mandatis ,qua: ab ccclefiis Germanorum adfcrebat.Eo autcm cum venijfctyomma lcgattonis fua capita cxpofutt , c^f«e dcclarauit publicejn quot quantis errortbm verfarcnturytn quos vcteres ip- forum mtmslriy quos Barbascorum idtomate yidcsly Auunculos

yocabant

Vvaldenfiu

Diuionc

capitur.

Merindolii incolx. LIBER III. 89

\ocabant , cos comeciffot , atquea retla pietatis Viaabduxiffent. ^^0?+ .v Rcr popidus cumaccepifjet ,tanto sludio ccclcfo cmcndaricLc contr l™"f^°f motus fuit,vtcx foci\s quosin Apulia cjCalabriababcbant,natu arandiorcs,^ \fu rcrum grauiorcs peritiorcfque acccrfiucrmt , Vf cumbisdc cmcndatione corrctlioncquc ccclcjicc confilium capcrcnt. * Kcs autcm itafuit tra&ata atque agitata , vf v/^#e ad Aquas Sex- A ^** *U tias,qu<£Vrbs curialis esl totius Vroumcia* ,pcrucncrit , aurcfque E- pifcoporumfaccrdotum , monacborum , quifunt in Vrouincia,y>cbc- mcnti r commoucrit. Intcr dcteros prodijt quidam monacbus cx ordi- ne Domimcanorum , \oanncs dc Koma appcllatus ,bomo adfcuiti-

crudel llsi-

am & crudchtatcm natura difciplinaque imphcatus , qui ab Epifc pis Jc^atoquc Aucmoncnfi inquifitionis vema poflulata aduerfm c- os q-.aftcix waldenfis Lutberance nominc fufj>cc~li effcnt , ex co tc wporc nunquam deftitit fidcles bominesvexare & afjiigere om- mbus tormentis ,qiue ad fummam doloris accrbitatcm excogitarcat- quc cxquircrc poterat. E multis ab co exquifitis tormcntis ,boc vtium fuit fmgularc , ciquc imprvnisvfitatum . iwpicbat ocrcas adipefcr- ucfcentc, quas tibijs eorum aptabat.quos jcamno alhgato$_&_Jupi- •uuUcum. *

710S vnjjr(Qg<tbtf-rO nindn \>t tilv.r rnrum Juprr exiguun\ jgnrm Jub-

icclum dcpenderent . Vrimi quos boc tormenti gcnerc cruciauit,fue- runt Micbclotus Serra Cabnercnfis 3 Marrus appcllatus , & Guli- clmus Melius,cjx' multiposl: illos ahj , quos poftremo grauifima at- que accrbifima mortemulctabat. kaquc Francifcus rex Gallia? dc e- ius monacbifingulari atque inaudita crudelitatc ccrtiorfaclus,ad fu- prcmam Vrouincuc curiam feu parlamcntum literas mifn,quibus iu- bcbat dlum quam ddigentifime comprcbendi , caufdque eiw infor- mata & cognita eum ita condcmnari , V£ ipfe quamprimum de illius Condcmnatione certiorfierct . Hicloannes de Koma , intellcclo pcr fugflS* fautores periculo fuo , Auenionem fc recepit , vtfrueretur ca pra:da confulju

rapina quam vifignis latro in bonis fortunifque Mcrindolcnfium fecerat. Ycrum prjctcr ffemjuam ipjcprxdoa domcTlicis fuitex- poliatus , qui eiopima illa ffolia, latrocvno parta,cripuerunt.Vaulo itaque pojl inadit in morbu ita grauem & accrbum,vt nulla adbibita fomenta aliquam dolons leuationcm adfcrrc poffcnt .nullus crat,qui

Menndolii incote. ACT. MARTYRVM,

ob fcctorcm qui ab ipfius corpore manabat}prope cum cofislere pof- fetine ipfi Jbdales Dominicdmferre poterant ,imb nc ipfe quide Ho ren h ftnc Potcrat tcterrc>num Mum odorcm,qui c carne corporis cxulce mors pcl- rata,ac\crmibus fcaturicnte cxbalabat. Dolorc cum cruciante a vcfiraci/. prcmcntc ,fcpe ita cxclamamt, Quis me libcrabit aut occidetl neq cmm voluntds nccis fibi confafccndcc dceratjcd xis facultas.lta- qucinhis tantis cruciatibus doloribufquc corporis , atque in Jumma horrcndaquc ammi dcffcratione ,homo impius & ficuus,qui alios cru delifime nccaucrat \itam fuam mifcmme fimuit.Vix ctiam inucntus quifquam csl, qui cum vellet attingerc , vtmandarct fcpultune, mfi monachus cius ordinis e Nouitioru gradu,qu:pro optmio fepultune iure atquehonorc , correptum & ligatu pedibus cadauerinfoueam adidparatam pertraxit . Vosl mortem huius nefanda:bcllua,epifco- pm Scxtioifis perjccutioncmexcepit continuauit ,vtcns adcam opera Vcironcti ojficialis fui,multofquc in carcercm comjciendos cu- rauit,quorum nonnulli, magnitudine tormentorum ac dolorum, vcn- tatem abiurarunt : alij vcrb qui firmiores cy conslantiores inueni- rentur^poslcaquam hxrefis damnatt effcntanmanus tradcbaturor- dmarij iudicis,qui tunc crat Meiranus,homo in hoc crudchtatis genc- re nobilitatus , quifinc vlla caufe informatione & cogmtione , cos quos QfficialishxrctiCos pronuciaucrat,vltimomortis Jupplicioaffi- cicbat.ls non multo pbsl tcmpore, reccpit mcrccdcm Jiue imuflitia: ac Curi?sex- ficuititf mcritam,qucmadmodutn poslea vidcbimus. Vorrb posl obi- ales ali- tum Cuifineti,optimipncfedis,parldmcntum Scxticnfc complurcs fi- dcles morte mulclauit ^quandiu Dominus Kcucslian ea fumma curia locum pwniprdfidis obtinuit.quiqmdcm ca lurifdiBione ac potcjla- te abdicatus^Kcucslum domum fuam fc rcccpit : vbi ca vi morbi & fcuitia corrcptus atque agitatusfuit, proptcr quam vxor ipfius,c#- tcriquc propius acccdcrc ad cum non audcbant. Ita rabie acfurore mortuus, dignas fua: iniquitatis & crudclitatis pccnas dcdit. Eius officium & munus in ca iurifdtBione,magifter Bartholomxus Chaf Jancus excepit . Quo pr&fidc , anno a mortalibus falute rcjlituta vidlcfimo quingcntcfimo quadragcfimo , Vrocuratore gencrahRe-

gio in

<}UOt

Merindoliiincolas. LIBER III. <>o

gio infuprcma Scnatuscuria ,poslulante,diSla fuitdd jislcndum

tudiaodics Andrca? Maynardo \oanni Cambrio ^rancifco Maynar- pf^ I^0"1*'/

doy loanm Bonio , Antomo Valenco , Guihclmo Amiantio, Michacli ^*-**^ ^ ^J^^^i

Maynardo, loanm Valcnco, Mondono Brumerollo, Facio Bernardo, ± ^lJ^JSI^ ^-Kc^'-

Mcrindoh/ pagi ciuibusyt quibufdam rcbus dc quibus tn cos inquiri

cccptum ejfct ,refJ>onderc pojjent , adslatum vttcmpus vadimomum

obircnt.Ac omncs quidcmaddicm praslitutum vtvadimonium obi-

rcnt Aqua>s Sesiias profccli funt: cgeruntque cu doFlifmiis quibuf-

quepatronis,vt habcrcturforcfi ritu dchbcratio, Vidcreturque quc-

admodum ipjos fcgcrcre,quomodo negotium admimflrari oporterct. i Quibus patroni procuratorefquc rcfjondcrunt , minime fibi liatum \ effc cuiquam ipforum copiam coufilijfuifaccre , quos a rcligionc dc-

fciiiiffe,atqucin imptctatis Luthcrana? fufJ>ictoncm incidijje cogno-

uijjait: tanirtfupuidem patronorum vnus aliquis appellatos fcorfum ji^**^ ^<

fmuerjbs ac femotis arbitris admonuit ddigenter , non del

omninoin Scnatum vcnirc,mfiforte fcnfim igm concrcmari ,

quamjhramincojdqueipfum indiSlq cauja [siudejrcntafT^ vCv ; twjJvc jVk* V,

fic cmm ab eodem Scnatu cautum atque conftitutum ejfe . Hacora- "^* ^*** £""p«.<tv««4 ■ tione pcrculfi Merindolienfes \>chcmcnterobslupucrunt,maxime ve- ro cum plcrofquc viros bonos torqucri tam inhumanitcr , ac cruciari fuis ocuhs ipfi vidijfcntinullam ob aliam caufam damnatos,dcpre f>6f quc ad fupplicium , quam quod fcrmones habuijfcnt Lutheranos, animaduerfos a Thcologis doclonbus , eofque ad cxtrcmum \fque I tutati ejjent: cum hi quidem fcrmones omnes (f cum verifima ef fcntcomuncli pietate locupletifimo Scripturarum tesltmonio confirmati . Itaque cum patroni ilhus orationcpim co jJ>cblacu!o pertemti Merindolienfes , \adimomum deferuerunt,eoque nomi- nefaBum posleaScnatusconfultum csl , inde fempcr Merindoli- enfe Senatusconfultum appcllatum-.de quo maxima diuturnaquc fu- itLutciiaiin Senatu,interpofitafcilicetaprocuratore Kcgio prouo- ^ ' catione^contentio . Hoc Senatusconfultonon modoMcrindolienfcs

if, quos appellatos a Scnatu docuimus , tanquam delati conuifli- ^T^^V^V jfcsHif quc imminut#human& diuin<equc maieflatis flamnne , quamorimmn ^xA^ ^w^ltf^^cU,, comprehcndi pojfent }adiudicati 3 eorumque projcripu pojfe^iones > »

Merindolii incolae. ACT. MARTYRVM,

fifcojtddiBce : verumctiaomnes quicunque Merindolium ipfum(quo in loco fuiffe ocloginta circiter vrbana prafdiafcruntur ) tu Viri tum mulleres incolercnt ac inhabitarent yne paruuUs quidem exceptis inm fantibus,eidem incendio traditi damnatlque fucrunt. Eodem Senatuf confulto dccretum^t omniayqua tumillic cffenty cedificia deturbare- turMcus totw cxcindereturomnes ad vnum ab eo vico lapides, tam oliuce^uam aUusgencris arbores{\t ea defertavagaq; colonia y ha- bitationis in poflerum occafio t>rtfCideretur)radicitus interlucarentut ac interadercntur. Ac / cnatuj confultum quidcm illud omnibus homi- ?uS^adeo nurabde \ifumfuity nullus vt effet in Vrouincia tota locus, quo non in loco de eo aliqua fempet a patronis ac literatis homimbm cxcitareturmaxima contentwne diffutatio. Nec dcerant qui mi- rarifc yprofiteri publue non vererenturyScnatum illum in tantam in- famam inaderc potuifeydccretum vti tale faccret ytam perfficue in- iquumfam ab omm non modo ciuili wre & rationefied etiam a*qua~ bili vittf <slatuipfoycommuniqucfenfu humanitatis alienum. Wiolato praterca jolenni iurciurando illo y quod in omni Curia fuprema ab hominibus muneris alicuius forenfis publici funclionem petentibus fieri confucffet: luslc fe videlicet xquabditerque y ex prcefnpto di- uinahegis }popularwmquc rcgni cons~litutionum ejje iudicaturosy eoqueiudicaturos modo.vt fuisfcntcntijs Deo quidcm ipfi phmmum ad honorem dcferretur, ius fuum vnicuique conferuarctur ac trikuc- tetur.Alijcontrayqm decrctum illudgquum affirmarent fvn omm Lu therana caufa nemincm teneri iudicem turi ac ratiom locum dareyLe gum aut confiitutionu ratione habcre ydiccbat'Aiidices^tram in par- tem slatucrcntferrcntquc fententiam y errore duci non poffe : nimi- tum id agentcs y vf qui Lutheranorum nominc fufyccli effcnt oppn- mcrentur. Lxcipicbant patroni y c^terlque non indoili \>iriy cxeo quod hi lam in fcrmonem intuhjfentjacilc confequiyludiccs huius ai- tatis eandcm vfurparc plane rationem in profequendis iudicp Chri- ellovUv . slianis eisyqui vulgo Lutherani 'pnftufairur , quam olwp Sacnficos, Scnbasfiharifcos in infeclando^condcmnadoque D.noflro lcfu Cbri- floffccutos Luangelium teflatur. Atque eo fane modo dlius decreti fama momcto pcrcrcbrcfcebat: neq; vfquam aut conuetm ficbat v//9

aut

Merindolii mco\x. LIBER III. 91

\aut celebrabatur conuiuium, vbi de co non agitaretur vkro citroque r c 1

crrr^o. Qwtnctiamduodccimocircitcrdie postca quamintcrpofitu ^T^^T . "* ~ *ff*'<' [ dccrctui!ludfuit,jfilcndidijumum cbnuiuium in ca vrbe apparatum f aiunt:eoqiic acceptum Bartbolomaum Cbajjanaum pncfidcm , com~ Barthoio- [ plurcjquc tu Scnatorcsjum alios viros clanfiimos Jummxque apud SSuf | popnlum authoritatis: Arcbiepifcopum etiam Arclatcnfcmapfumquc ^jfSSS AqhcnjcmEpifcopiim : dcmquc fceminas vrbe totanobdiorcs:atque n"™dBoT~ vnam quandam ex cis.qutf mtntio rumorc popularijcortum Epifcopi terprcs. Sextienfis vulgo tcnc rctur . Ha?c ipfa , Vixdum clim cffet accubitum Qc l [pp $ bis vcrbis Vrjcfidem adortaficait: Domine pnejesynum fenatuscon- c^jl^L . fultum illnd quod in Mcnudolicnfcs iflos Luthcranos fupcnonbm diebus r :rl.i!;icn}cxccutionimaudandum iubere vis?.Adh^c,connir Wtns , 1 ibtt onvnno pnejcs . Mox nobilis vir quidam petcrc ccepit, ~ j h:c{ 01 \tandemfenatusconfitlmin Ucnndolienfes faBumcffet. llla ^^^jS^^lM I vc: 0 cod, m quofaBum cfjct modo a capite progrediendo ad calcem ^ c^r^o ; j^Jc/^p memontcr ac iucudc rccitauit nihil obhra, haudfccus atq: (i mcniori-J™*** *fn atmpjius longc antc recordari ccepijjct . Audicbatur intcrim a coui- <[f>'fy. uis fumma cum attcntionc ryfrientio , dum fcnnocinationi fua finem latqhcmodujlatuit. Ac tunupudem Vominus Alcnaus, vir & pie- 'P-AU^ .

tate mfignis , & in litcrisminime contcmncndus bomotDidicislian- qmt, aur banc ab aliquo fabu\a,qui rem in illud vcllct adduclam tam ejfe dijcrimcn: aut dccrctuhuiujmodi ab aliquomilicbrifcnatulofa- Bu(j profcclum csl.Bona vcrba domine Alenci,wquitfenatorSe- ncnfs : non id , non id inquam , commcntitium cfl , quod audiuifli, fed plane dccretum Senatus.Nec vero tibi crcbnus csl vtcndum ca- dc hbcrtatc diffolutioncquc vcrborum, mfi Vrouincix quoquc Curia Conalium fcnatumque fceminarum appcllan mauis oporterc. Alenci- us tum ipfe locum cxcufatiom quxrcre, dcquc fua pcrpctua crga vi- ros illos voluntatc polliccrvprofitcri palam nihiljc quicquavclle di- cercvndevllius fupremai Curitf digmtati dctraclum cfjcvidcnpo- fct: adduci tamcn omnino non pojfc,vcrum id vt ejfe quodmulicr illa commcmorauiffet, arbitrarctur: dccrcto ncmpe Scnatus(qui quidcm in Vwuincia baberi cceptus fit)totam Mcrindoliorunationem:fccmi- mrum,proh dolorl impotcntianumifcre vagicntcs in cunis infantcs,

Merindoliiincola:. ACT. MARTYRVM,

hos inquam vniucrfos gladio crudclitcr adiudicatos:vici totius cedifi- cia omnid,nc qud cius in poslcrum mcmoridc vis cxislcrct,ruinis inccndw.culpa pntfcrtim ac vitio duodccim ncfcio quorum bominunt^ quos in Scnatu pncslo maturc nonfuiffe} vadimoniumquc defcruijfe conslaret.Nec ipfe quoqucfmquit D. Bclloiocius }perfuaderi mihifa- cilc patior}tale decretum,tamalicnum a ratione}tam expcrs omnis hu manitatis }tam impie Turcicum}taGcticum crudclitercx Curiapro- ficifci potuijfe: pncfcrtim cum quantum ego dc Mcrindolijs}quos iam olim me noffc mcminipermultos fiudxmc fane pofum}nihdin cis cffe mihi videatur non cum integritate ~vit<£ fingulari, natur&cp, bomtate quadam maxime coniunclum. Eximcretque huncnobis}fi vidercturf fcrupulum omnium optime D.prxfcs .fcitum cfl emm,muhebri tcsli- momo slarifcmper}ac fidem habcrinon oportcre.hlulicrintcrca qu& Senatufconfultum aperuiffet }expcclandum fibi minimc putauitdu apncfide rcfjonfumauferreturfedconuerfa quamprimumad Epi- fcopu Aquejem, Mirarer}inquit}nifl profiluiJfcthicahquis}qui jccle ratorum illorum fldtim Cdufam dcfenfioncmque fufaperet . Sublatif- que oculis in c<t\um}ac mulicbris iracudidc tumorc fcruida : Vtinaan- quit.omnes quifuntinprouincia Luthcranijpfa dcnique tota Gallia, cornua in frontifficio gcrercnt : non dceffcnt ybique cornuii . Cid % «llr[i>uy . dominus Bclloiocius extcmpore , Vtinam fcorta\accrdotum omnia loquerentur ea vocis articulatione T quaanferes. tum illa , Non eslt ^c^rfiv^n . o Belloioa ^fic obloquendum tdndcm mdtn noslrce Sanclx Ecclc-

r- . ^ fitf : nullm vnquam canis crucifixo oblatraffe reperitur , qui non i

^^pluo^ ^cm in ra^im d^m dkquando jit. Aquenfis tuncEpifcopus arridcre I Jlatim cccpit } leuiterquc mulicris humerum percuticns }ac pctens di- cerc: Verordines facrofanclos mcos,gratifiimum nuhi fccijli }mea lux.llla tepcrslnnxitclegantcr } 6 domine Bclloioctjrctincto^qucefo, ' 1HG{^a^ Mttibiprxleclufidchterdc pncceptum cH. Nontnoror,

e. ^o<y Tj|^ \nc^it Bclloiocius irdpdulo concitus magis }\cslrum vtmfquc gym- nafiu:nihilemma\>obisambobus quodhoncslu quidc fit}ajjequi pof- fum. Itaque licct Epifcopos vtplurimum dtquc facerdotcsflagi<ioJosy adultcroSjCcccos, idololatras, raptoresfallaces, latrones , dcpccula-

toresy

leriiuioliiincolar. LIBER III. 92»

■>res,nnpoftores appcllarcm,mhdalicnum me diccre, dutommno co- itutm Ecilcfut catholiccc faccre arbitrarcr: infcclarimc quidem in- csli fimum ac importumfiimnm luporum , cdnum ,porcorum , eittf- 'cmqnc gcncris brutorum ammantium quoddam agmcn & grcgcm onfitcrcr: ncc vcro proptcrca rabicm mihi pertimcfccndam puta- cm , mfi forte in rabicm impetu quodamanmii fcrimur co tcmporey wtcflimomumvmtatisamplcclmiur dtqueconfc&amur.ActuE- ^jfa • nfcopu4mipotentcr&furiofc,Md£tulocutus cs,6dominc Bc//o- f^f* t*$cU oci y loco ac tcmpore rcaaitums rationcm corum ommum,qucc tu T nulta dc vins Ecdcfiaslicis intuhsli .Vcllcm profctlo, inquit Bcllo- 'Jj U ocius ,primo quoque dicislud dccidere , ncquc molesliam adcam ' J

mam tu putctSjtemporis aliquid nnhiprordgari . rccipercm emm me yluralongcvitu ftccrdotum ,grauiores Epifcoporum noxasinlu- , m cditurum ,quam Cctfintadhuc quas attulimus . Supcrfcdeamus , nquit pncjcs Chafjancews ,hoc toto gencrc diffutandi^o bclloio- ■ijque vcjligijs,quccmaiorcs noflri jixerunt ,infislamu4. CuiBcl* oiocius, Ncjcio mcfiliumcjfefiiccrdotis, bcmfiaum vtdludhuicho- mnnm gcncrt dcbcam,vti /cclcra quibus affincs funt ,mdn tucndct ?xijhmcm hoc tcmpore.Vcros autcm Ecclcjice paslorcs acminislros, '.ruditwic , vitaquc confirmatione pr<£S~labdcs in honorcm adduccn- os cjjc facde , mimmcquc contumcliarum aculcis compungendos

latuo. Vcrumjxus tu dominc Arclatenfis , tuque rurfumo Aquen- *B cJl^o J> jWcU-to^ is , cum Dominus noslcrlcfus Chriflus Hicrofolymcejacerdotes^ ^ A^^^-cn^ • lypocritatyCcccosJatroncs , imposlorcs cjfe diceret , hifquc nomim-

m dlos honcslaret ,Vobifne contumchojus ergcxeosac malcdicus

cctitificvideatur • Minimc,iuquiunt . Necipfe quoque , cum Epi-

fcopos islos atquc faccrdotes islo modo fum exccutus, eis iniuriam x

obtuhjjc Vidcri debco . Sic cnim ad corum jceleratifiimce vitce com-

memoratwncm obs~lupefco horrcoque totm, vti nc mcdiam quidcm

pdrtcmearumrerum quas dc ncbulonibus dlis intcllcxi,audcamin

luccm apcrtumque profcrrc . Itaquc fi ad comprimcndammerctricis

ahcutus improbce loquacitatcmvcritati fubfcnbo ,nonvidco quce ^

ta;:dcm cx co facerdotum animis ajfcrruure pofiit offcnfio.Obfccro S <i-*~cufo Y 3<£**<i* ,

viiffa islhctcfaciatnus , inquit Scuator Senenfis ,memincnmufque co ^ ^ ^b^" •

Merindo^ mcolse. ACT. MARTYRVM,

confilio conucniffc nos in hunc locum, no vt ipfi nos xgritudim dcdc- remttsfed vt pcrfuntli neceffarijs occupatiombus,ad animi rcmifw- $ l^c^< ^ . i ■ <U vic , netn ludumquC dcfccdcrcmus. itaquc pro ea qua tc complcclor bcnc- u j(\o*+v> tll^ o. uolcntia, Domine Bclloioci , non pigcbit admoncrc tc tnuprxccpto- " 0 Jf y ^ ' rum, qnc-e fi qucmadmodu quidcm ego ffcro,tu tenucris, & te fum-

mumdnobis accepiffe bcnefiaum , & tms omnibus rcbus optime confultum cfc iiidicabis.Primum illud csl, ne quos acccpcns cfic Lu- thcranos,cos vlla rc vnqua autommno cofilio autverboiuues.Sccu- dum ne mulicrcs in co quod illis collibuiffc , in dcliaifquefuifjc fcn- tias/ibiccnfcndas vnquam palamyitqucreprchcndcdas putcs.Tcr- tium, ne quid in vitccgcncre facerdotum , quantumuis tmbuto jcclc- ribus.quantumuis ChriftianxmLprofcfiioni contrariojion folum ani maduerfionc dignum tufcd ne tantum quidem ncfas animo concipic - , dum effe arbitrerc : fcitum esl enim,Nohtc tangcre Chnftos mcos.

{P d(* |i iMii Cui D.Bclloiocius ita rcffondit : Quod adpnmum attinet , ego neo ^ryPo x}L (jp£*>k v//oi. n0lu Luthcranos, ncque quid Lutheranifmus fit intclligo: nifi forte Luthcranos cos cffe dcfimtis , qui doclrinam Luangclicam pu- blice profiteantur.Nccvcro Senatusconfultum illud vnquam,quod in abfentes, indiclaque caufajnaxwtcfccminds ey pucros , ipfos ctiam Vixdum in hanc humana: vitct luccm editos tnfantcs,faclum ita fit,vt populumillum vniucrfum immanifimc trucidandum exurendumque cenfucnt, ctquabilc ac legitimum ejfc mco mdicio potesl . ne quid hk dc vlla Gdllice totius Curid fuprcmdcommcmorcm, de qud ficsla- tuo, nullam vt inuemri poffc profcFw qu<e dccrctum ciujmodi fixum dc ratum fit habiturafacdc mihi pcrfuadcam. Quod autcm muUcrcs rcprchcndi non putauifli oportcrc ,fanc ficundc rcfciucro confan- guincamvWam mcam adco tranjuerfam atque fraclam , vt omiffa rci bcnegercndcc occajione vitium inferrifibi a faccrdote aut clcrico qucm vocdnt, ( Cdrdindlis illc fit,dut Lpifcopm ) Idquc quod anti- quifimo loco duccrc dcbcat , fibi turpitcr cnpi pcrmijcrit ,non di- tj, ■ g"^0 Y rcprchcnfionc mulicrcm : fcd aut cuulfo ccrtc, aut illiprxcifo

Tfc L *d yw^t^Hv ' naf°> teflatum aPHd ammos owmum relinquam quid cgcrit . Poslre- v-\JL%* k\J±Jj$%mo , quod in vitam irrucre faccrdotu,alienum quoquc d vinprudcn- » 1 tis ojjicio ejfe voluijli , non impcdio quominus eddcm omnes impu ni-

tate

Werindoliiincola?.' LIBER III. $3

I tdte ©J licentid viudnt,qud \clint:ea tamen lege,dum mcam mihi li- \bertatcm ipfi concedant, atque ita poftbac in domum mea venire dc- Ifmant.Certum efl enim,ibifi quos offendcro ,detonfum cis fic,rafum- que iri coronam facerdotalem , minimeposlca laborandum eis Vt fet, vndc porrcclum adhumeros capitis amiclum inuenire pofiint Ane- andcm fere cum Senatore fententiam prxfes Chaffanaus ratioci- natus dicitur. Cxterum egregia illa Aqucnfes Epificopt amica, quam ^ lam altercationis initium introduxijfe oflendimus^Nondum mihipla - $ ^y^* ' cebo, mquit ,donec verbum adhuc vnum cum domino Belloiociofece- ro: Arbitraris 0 Belloioci ,tot Cardwalcs ey Bpifcopos, Abbates & facerdotes ca:tcr6fq,fiacrofanclosviros, ecclcfeaflic&religionis alu- nos ac mimflros, qui in hominii illufiriu quotidie domib9 ,rcguq,- ipfiorii ac principum palatijs maxima famiiiaritate verfantur , omnes hoc a- mmo illo profiafci, vt mereripefiime de prindpibus , & in Dei 0- ptimunaximi offenfionem incurrere pofiintl Equidem fifemper i- Shusordinis fententiam tucri vis ,necab opinione vnquam , obfir- mdtoque iflo ammo facere difcefiionem, nondubitem te vocare (fi Deo placet ) ex lure manu confertum, accufiareque plane la-fie & hu- manz %f dium&maicslatis . Suntquehoc in ccctuviri mimmefanc Verituri,inftitutitui rationemate aliquandorcpofcere .Vixdumeo fy^' ^ ^t^c ferinoneconfumptoflormchabudmhelloioc^acferuenSyAbiyinquit^ £2^* ^'v9f- 6Hcrodid4,fcortumimpurifiimum atque impudentipmum .ficcine ' \,

tandem hifcere te Jbochominum conuentu decetl Yntelligercne potui- sli quid effet humana diuinaque Ufa maieslas*. Non debercs fatisfa Bum tibi iatn effe duccte, ?ieque tanto conuitio fanguincm humanum effundi curarcl His vcrbis pcrturbaiior aXiquanto muiier,Concertandi fincmfaclura videbatur: lamquefaclum omnes qui aderdnt exifli- mabantnncu mbcbant in ea cura,vti nulla mora interpofita adfaccti-

as vrbamtatcmq^ couerfo fermone ab isliufinodi coteniione difcedere-

tur. At mulicr impaiiens contumeiixiyt interpretabatur)fuperioris, *$ <^4<T

qua fibi fanguinem innoceniium obicclum meminerat ,ommum inter-

rupto fermone vociferans ait,Si perinde vir ipfia effcm,atquefa:mma

natura cffc voluit, experirerego mehercule ducllo tecum , Bclloioci,

iurcque vmdicarem extremo , neque eam effe me quam tu tuis verbis

N.

Merindoliiincok. ACT. MARTYRVM;

cjfe voluifli ,nequc cupidamvllomodo reff>ergendifangumsinnoce- tium. Quod vtita quidem fity impiorumne tufanguinem Hlorumfce- leratorumq; Merindoliorumjnnocentium hominum fanguinem inter - pretaris* Defidero profcclb, meaque omnia in banc rem \>na pollice- riac conferre non defino y vf peruerfiftim& nationis illius ftatu con- uulfopmnes ad\nu illi nebulones corumque fubfcriptorcs de mcdio tollantur.idque Videre aliquando vtpojfemyeorumque cum corpori- bus extinSlam plane mcmoriam intelligereyquantumgratiayquantum fubfidijs amicorum efficcre licuit,dcniqj quoad efferre fc mcac viress facultates ejfunderepotucrutytantumartificioylaborey ddigetia mihi perpetuoconanduexiflimaui. Internecione igiturO3 d<*de Luthera- noru,o Bclloioctfanguinis innocentis effufioncm appellari placet. cia perge Vidclicetvtinftituiftnego \>erbyfrematomnes licet ,honoris mei falua dignitate ypr6q; eo mre quod ego libentcr matri noftnt S.Eccle- Jice debeo}quotics intcrdiu atq; noclu aut ad facerdotes exire aut do- mos Epifcoporu celcbrarc mihi hcebityno prcetermitta: ateos viafiim ipfa recipiam in domu omnesfamdiaritery cu cis initura rationc que- admodu islos Lutheranos vniuerfbs ad cade & vaflitatem, deducerc J\ AA«.f ttx % d JLlhc poftiwus . Belloiocius mulierisgarrulitatefaslidiens,fuperfcdit.erat {tte+^ <c& icjLrvr"» enim nemo.qui non eaia nunc incontemptione adduceretyac audiedi J fatietatc defejfus ejfet.biterquicfcere tu omnes occcperat, cum ecce

nobilis quida adolefcens iocb illa adorf ydicere ftatim ccepit^Nccejfa- riu eftfi dominaynefarios illos ac perditos homines in offcnfa effe \e- hementerapud tcyquibus tu tam grauiter infenfa profctlb fis.At illa, <y c^t4»TT E quidc omni ajfeueratione confirmare poffum,cx mifcris illis ac pro- \ ftigatu hominlbus effe planeneminemque egonouerim}que viderim: longeque libcntius in cacodcemoncs ipfos decem, quam in illoruvnid* incurrenm.nam fic esl eorumfermo vitiofus yfcelices vtcxijhmcatq; cum eis agipraclare\quinunquadeeoquicquaintelligere potuerut. mequc no mcdiocritcr erraffefateri debeoy atq; mcd? culpa imprudc- ii#pr&slarc,qubdD.Kquenfcm Epifcopumfemcl ahquado conjj>i- cata perturbatu & anxium co modoy\t abi ac potionis vfum amififfe \ideretur yvix precibus acminis ab illo tade exprcfl. caufam <tgntu- dinis ac£[urbationis fua. quaintellexifuijfc hac, Kcgnare videlicet ■

hodie

f

Mermdoliiincolse. LIBER IIL 94

hodie pafiimgewts quoddahominum baercticorum, noflramatrcm S.

Ecclcfiam pctulatifiimis maledihlorunotis inurcntiu.Hac fopita co-

certatione,deduclaque tande ad otiumjnagna poslca confccuta pcr~

turbatw atquc contentioytcrrorcfique non contemncndi propofiti vcr-

boru.de quibus ha&enus. hongiorcs enimfunt }quam V£ hisloria: Jp~

pofiu anguftusy includipofiint.lnterca prccfes Chafifianxus&fcna-

tores fimul ac nobiles illinc digrcft diucrfis itineribus proficifiutur.

Exeo tcmpore Archiepificopus hrelatenfis } Epifcopus Aquenfis ,

Abbatcs nonnulli ac P riorcs^rcepofitus Aquefi.cum qmbufiiam fiem -

onbus Canonicisjion prius conquicficendum fibiputaueruntyquam in

locu aliquem \muerfi conucnircnt,vbi de rebus quce accidcrant 3de\i- ~>

berationc haberc poficnt.Quo in conuentuconslitutufuityy>tVnuf CCw*vLf c^jb^^

quifiq; eoru pro re nata fiuficeptayMcrindolienfiSenatufcofi.mcmo~ A^toj ^^n^C^-e,

riam charifiimam atquc commcndatifiimamhaberet : perfiequerctur- ^ AH * ^ ^ ^tU^L»

quediligenteromncs Viasyquibus dlud ad cxtremum dcduci poffiet: \"C^^<p^ ^yS^i

Compararct nouas infieclationumfaces , eafique ipfias \>iuidiores atq;

torrcntiorcs , quam cx fiuififient quas loannes de Koma Dominicanus ^ ^

de quo antea diximus, excitafifiet. Alioqui enim agiturjnquiuntfia- v4Uwk

tus ac dignitas ommum noftrum:nemoque reperietur,cuius in repre- — ^ *

hcnfioncm atque luAibnwnmnvncurramus . Atqui leuis ac momcta-

nca res fiitfi prattcrMcrmdobos }eiufique gcneris idiotasac ruslicos

ncmo nobisinfiultarct}non etiam effentquifereperniciem Rcipubliae

noslr* molircnturfed ^rcctcr ordinem esl}emergcrc quotidie non

paucos Thcologos dociorcs virofique religiofios y nonnullos etiam fic-

natorcs ac patronosyaliofiqucreconditioriseruditionis acingenij mo-

mmcntis prjcftates Viros ydcmque bonam partemfi dici licet) illuftri-

oris nobi\iratis,ficdeius quoque nobilitatis qu<£ altifimto loco fitafit

in omniu hjmnHconfficc{uyac Europaz totius oculis^ a quibus omni-

bus dcfficatui ducipaulatim incipiamusjninimcque ven Ecclcfix pa .

florcs extjl '*iemur:vt mfi diligctcr occurrimus caucmus, non mo- * do vr omrmfacc, Jotwrum qu<e nos ampla aclauta pofiulcmlisynau- fragiumfaciam9 ,ip 'ique prjjcnbamur: vcructiam^fiiis~orb~a pare- tibus atque pajhnbus lcclcfia, adtnflcs mificrabilesq; cafius poftca propcratura fitynemdu cfit profcclo vidcatur.Qiumobrc in diligc-

N. //.

Mcrindolii incolae." ACT. MARTYRVM,

tia & ccleritate pofita funt omnid hoctepore. Hachabitainteripfos ^\^XL AiLfc*{»i : oratione. Archiepifcopus Arelatenf. Hifpamcce calliditatis nondu ob - ei^ >4. *Lu+***>J Htus,retulitin eafententia-.Aduerfus nobilitatemhiltemerefufapie- • ^J^T^ ° dmn,fed applaudendu omnino. illam enim omnium Ecclefiafticoru cffe pro pu^naculumac^sfidium. Quod quauis nemini dubiu effet pU- rofque nobiles exiflere,quipefime de eis & loqueretur & exiftima- ret: nec ipfi quoquc dubium haberent illos ex eorum hominu effegene re, qui noui Euagelislx vulgo dicerentur.caucndum effe tamen ne eo rum arrimos cotrouerfiaru anfraclibus aut delationibus exulceraret: fcd plus iam fatis immutatos ,largitiombus recolligere potius acrcti- nere fludcrcr.hoc artificio potifimum,eorum fe patrocimo ,quafi quo- dam \allo,tutos ac mumtos fore.certu emm effefi quxd aduerfus n&* bilitatis authoritate ffkndoremque molirentur ,ciudium mdices cau- farucius cognitionead fe reuocaturos, nullumque fe hacin re compe- p ^ diufatluros ipfos , queadmodum quide clanfimis antea monimentis (j>v^lw JtrfA^^j^ . & exemplis probatum .itque corfignatumfit.Ekgantcr idquidee^' | r rec^e4nquit,Aqucnf.Epifcopm\atipfem.dicma7nafferamnon vul- garem qua morbus ifle fmarifacik pofje vidcatur. Vrofuridendafunt omnia,amicitentandi omnes,in eo demque cogitationes omnes noflrx figcndaaclocand^fi tanta Merindoliorum ruflicoru cxdesef- fiaatur, nemo poflhac \>t fityquantumuis affinitate ac fanguine regio, quiadmale denobis,aut EcclefiaflicaViuendi confuetudine loquen- dum,vel os ipfu aperire audeat.ldq-, vtminori negotio confequamur, antiquifimum effe videtur Auenwnem concedere:qua in vrbe repc- rire liceat Abbatcs & Epifcopos complures , aliofque in Keipublicce luce amplifiimos \vros,non dubitaturos fe nobifcum adnoflrx matris Ecckfitf maieslatem tuendamfusiinendamqueconiungere.Hocco filium cum omnes approbauiffent , Arelatenfis Arcbiepifcopus, Epi- i\ . - c — fcopus ipfe Aqucnfis,c£teriqueconiuratorcsmhilpriushabuerunt) ^Co^ tjUuk£\w <c«!U.ta S.mm y{ nic^ls ommbm rebus , Auenwne quampnmum propcijcc- -kjKWtr^ ^ [rcntur. Qup cum veniffent ,Epifcopos ipfos celeriter , virofquc totius \v ^cV«V<^Ky<l Wjj HUus ciuitatis opibus & gratia florenfifimos atque potcntifiimos > Wvut ^4* * Y ' vti mature de negotio delibcraretu r,vnum alique in locum cogere co- flituerunt.OrandlqucprouinciaAquenfis forfitus Epifcopus, tradi-

tionum

Merindolii incolx. LIBER JII. 5*5

tionu patcrnarutn acerrimus propugnator, in hanc rationcm exorfus Cr*Mo dicitur: No ignoratiSySpatrcs fratrcfqi charif.aduerfa maximetc- pcflatc vcntorumiaclari lcfu CJ)rifli nauiculam : proccllafque conci- tatasan illam eoimpetuferri,\tflrangulata propemodu,parum abfit quin obruifc flutluum inundatione reforbcrique patiatur. \pfc turbo /Qucreii ab Aqmlone profiafcitur,quem eundem maximus motus reru omniuj „^^'1' c pcrturbatioque confcquitur.torrctes vndique procurrut acprofluut^ f^ixa^ fmmnaque iaclura \enti,ac prope naufragio nojlrarum omnul rcrum pafim rcflant, inque domialium noflrum fwuiunt. Nam oblationesfe nantur pcrcgrinationes deuotiones refngerantur, charitas apud nos otiofere congclauit, quodque pcfiime nobis cedct , authoritatis nofirx magmtudonon mcdiocnter inflccli , iurifdiclio prwuancari, rci ccclcfiaflica' fantliones infirniari perfnngiq; cceperut .atipfihoc potifmtum loco conf\ituti,populoruregnorumq; ditionihmprcefcBi quodamodo ac prjtrogatifum9 , vf etiaabrogare ac diffoluere omnia, acjpcrrumpere foh poffemus . Quamobrcmferio qu<tfo expcrgefia- tnus/wq; pojfcfionis noflrce uire confiflamus^t Luthcranorumfami liam tota:Lutfaranorum,inquam,dloru vulpiu?n,vinea D. no dccuf fantium fcd fubuertcntium^alenarufiifDeijnauiculam non conflitu erium fcd fubmergctiumfundit9 ,cx hominu omni mcmoria dcleamus, hccpimus quidc ccrtc iam non inaufpicato mco iudicio,atq,\t in Lu- thcranos illosimpws Wcrindoios,Sendtuscof.horrcnduminges, tart- diu Vrxfiduac Scnatorumpccloribus inclufum, aliquado tandem em perctfirafq; jpijccretur ,maximo Kcip.bono pcrfecimus'. eoque rem plane dcduximus , nihilvti cogitadum hodicnobis fitjnfivt cocinna- tuam opcris rcliquias fortitcr ddige^erq;pfequamur.Quapropter,o \iriJaborcmus ,cffliaamus,occurramus,ne quod interim rcbuspra:cla regcslis impedmicntum mfcratur ,dcnique caueamus ncfuntampij, xhrifliaywque faciundo facnfiao pecumcc paramus ,aurunoflrum Q3 e Jil

/ dic nos pcrflringerc fuo tcflmto-

stcrcntum cxtremo illo diuimiudiai di<

o

mo pofit.Ego quidcm pro meaparte polhccor ,in?ncq; recipiojne tu maturum eritsctumhomir.es annatos rcbus omnibus diligctcrinflm clos Kcip.curaturuniy cijque flipcndium,quoad exitiu & internccio- ncm pcrditis ilhs ncbulomb9 intukrmt propria pccunia numcraturu.

N. uj.

r

Merindolii hicoLk." ACT. MARTYRVM,

/T) 0,- . /0 .\\&c oratiocum\e\Kmetermu\iitudamp\acui{[et

* ^ WcJra . . . r (i J £ — > ^ .

vi* * <T«^ mcanusy D.theologus y refcrrc Jic wJtttutt.-Ccnfilif magm rcm l JJe. i-

\ U* vui ( taque in ea verfan religtofc yncque temere qutcquam cjftccrc oporte-

<^+? LZti"' X** YC'^1 imurld mfiros ac *rimnojos homtnes morte mulclet, ^nuf^Ti ^l^eaqucfacinorisatrocitasad KcgeVrincipefque pcrueniat,penculum ^V* Nt****^. J #,\ €Jfc nc ln lpfos tikm jidtuatur yquod in Saccrdotes Baal mcmintt reli- [ptti vittvtv*^^0^ dntiquttas.Cogije nunc demum ingenue fatcri(quod ipfi tame wA*f»v. confcfioms vtce diclucxtjiimem) corum qui hxrcjcos accufatt ficpe

fintyp\crafque caufas atque htes a Jl lcuiufcule profcSlo fubfignatas'. Deutame qui <& nos tntueatury&omniunoflrum corda jcrutetur yob- tcflaripofJe,vtprimum Jubfignationu juaru trijics eucptpfe vtdcntfe \idclicetfuique fhnilibus doclonbus referenttbus yciuiliumiudicum fentcntia capitis danatos eos,quos ipfi bdcrcticospronuntiajjentjmpe ditum cofctenria rcquiefcere cx co tcpore ho potutjfc.Vcrturbationis illi9 ammtfui caufam haccfeyquod paucis abhinc mcfltbm Scnptura- rudcfideno cupidioryeaspropi/*s iaflficcrccccpiflfctyex quibus copcrif fet maxima oarte eoru propofluoruyqu£ tueretur ijqui Lutheram vo- carcturMeo coflentaneam ej afflme Euagdioy v; ijfc quidc.inpofle- ru ei reclamarc no pojflet,mfi florte de indufiia Dct.opt.mapru:ccpri- ones impiepetere,atque hoflditerinJcBarivellet.se tamc.quod S.m jlr#matris ecclefue, S.patris ywjin Vap&yac ordinis commodo faccre potuerit ydoc~lorum Theologoru opimonibus haclen adjlipulatum:id cjue tuignoratione y tum ne quidalienum ab Ep>tflcoporu?Jicarioruq; generaliuvoluntate aclibidine quacrere vidcrctur.lavero comutan- damplane illa totam vtta ratione ydeltgcnduq; aliud hac in rc quodda drttficijgcnw flibi videri.Satis eJfleyeos quifuerint in ecclcfiaj\icisypo+ iifiaifque cbfiitutiontb9 jyerslrtngedis inteperatiores ,pecuma extlioue multlare.de ca>teris ita cosittucre vt qui blafj>hemiy hdcrericiq; pcrti- naces Scripturarutefiimontjs aperte coutcli dcprchedentury ad morte profcBo illi qucmadmodu crimims ipflim ratto poslu\abity autpcrpe- tuos certe carcercs mittatur. Vetere autcfle tadem ab tl\isyvt fuam o- pnione aquibomq; cbfulerent.HaSlenus Bafinctus:cuius admonitio cumommuanimos vchemeter ytum Aquef.Eptfcopimagna cuadmur nurationc prcecipue concitauit . Itaf, Eptfcop9} O homo paruafidei,

quare du-

Merindoliiincolar. LlBER III. 96 quarc dubitauisli* Ha ha magislcr.n. adeori tc rcclefecijfe poenitetl hitiitasli quxda bic tu palam fafaculos fulphuratos haud dubie re- fipicntia. bjtcrejfcne tibi videtur aliquid interharcfes e<r blafj>hemias c c • qucc m Scnpturas affcrutur,Z!f opinioncs matrinoslra; S.ecclcfia ap~ cc fiqLAiuoV.noslroD. Vapaan terra Deo vcrifeimocotranasltuma- C-c gislcres inlfrael,^ isibxc ignorasl TuArchiepifcopus Arclatcfis, \\agiftcrnoftcranquit,tibmevidcturde lefu Chrisli nauicula difpu- tan pojfc rcciius a quoquam quam eft d D. Aquefepifcopo difeputa- tu\Sanc\inquit Bafiinetus,Epifcopireucrcdifimi cocio cxprefit ele- gatifimc morcs yVitxqi coditionemhominuEcclefeasiicoru:fuitq; re~ prehcdcndis etiam mortaliu buiwatis vitijs&bwrcfibus accomoda- tifima. Maque cuprimum de lcfu Chrifli nauicula fieri mentione intcU lexiytum demq; rcuocare ccepi memonafacrificatoris illpmaximi Hic rujale }Saccrdotu}Dotiorum lcgis 3Scribaru}Phanfcoru, qui coftituti pajlores in Bcclcfia Dei,ahquo certe tepore adgubernaculuilltus na- tttcuLc f}dcrunt:at poftqua lcgem Dei repudiantes }hominu corisiitu- f.o nb9nferuire volucrnt }iratus ipfc hypocritas illos operofos omni-* , bas rcb\euertcdos cauir.tu vcro mifcrtus bominuqui ad ouiu fimili- ■ tudine deflituti paftore vagabatur}demifit fedulos pifcatoresyvt homi ncs cxpijcarcntur.in mcjjcm fuam opcrariosan vinea inslitutores cul torcfq,:quiC omma cofecutamaturitatelegitimos *tatisfrucl9ajfcret. Secudo locOjD. epifcopi oratione audies ,fuccurntslatim ^..cap.i.ad Timoih.Emcrgct,inquit}cxtremis teponb* defcifcetesafide}Jj>tritus immudos O3 diaboli dogmata fcblatesfobijritj: siatim Vaulusfegna quxdam quib9dli cognofci pojfunt. bi eandc quoq, rationc D. no- fierlcfus, ait Hattha:i y,[fcudoprophctas, qui vcniunt adnos indu- tivcslib9 ouium ,intnnfccus autlupirapaces } cxfruclib9 cogmtuiri. Ex his duobus}aliifq;fermhbus plcrlfque locis intelhgcre procliuc cft9 qdinadcmum i]fint}qui Chnfiinauiculacucrtcre ,ac machims omni- bus pcrfiiiojc dcprimcrc conetur.U Vidchcet omnindyqui illa cccno luto,aq.ujqur putredinc tabcfcctibus pcrfundunt;qui Chrislo}aqu& viuce fonti limpido atqucpcrpetuo}vt putcos intcrajos ac hiantcs fibi dcfodcrcnt, nunnum rcmittcrcnon dubitaueruntXi certc, qui fc fcr- i rafalcjfc{japons babcntcs mhu)vulgd iaclitant ,qui jc PaTiores

N. liif.

Mcrindolii incol*.' ACT. MARTYRVM,'

appellitant,cumnibilminus ipfifintquam certe paftoresjjuiiifq; co~ gnomenti profcclb longifiimt temporis prxfcriptione ius amiferint. jT^f If1 No» cnim paftum lcritimum ouibus impertiuntur.non ipfum yerbi di-

^k*W5 • ww pancm dijcindunt atque dijtnbuunt. Ac fi tati myltem piaculum

efferre plane licet.nunquid ciufdem hodic miraculiprodiguquc fit.E^ 'jSjtf • pifcopum nos vnum aliqucmconcionantem audire, ac_afinmn pcgafco . . . t™l&fu peraera \olitantem Cnnj])iccre?.Nunquid a Dco diris omnU t^M^^Ck\jt^< ^ ^cfixos eosac dcuotos intelligim9 , qui fc claues regni c&lorum har l » » bere glonates,nccingrediunturipfi,neceos qui\eniuntingredipatir> untur\\nnoteflcnt illifuis fanefruclibus, abiuraucnmt cnitn fide, e$itididum&f rrit/cncordtajiecji m illis pneter veftimentoru ac linc- orumfuperficiem f flfieciofiumjflquiccquam ac candidum : mtrinfiecus autcm luxuria ac mulierofitate dehbuta omnia . Extw.fccus mtidi ^ q. <quidemilliplus fatis,inreceffu verb rapinis & ingluuic fordidi fu~ vvz^ u f«wUU-A pramodumac vttioJi.Nempe fcpulchra fiunt dealbata qua:dam,qu£ l^v+tdrk ffilendorem atque venuslatem pm feferetia,intnnfecus obfcoemtate

V turpitudineque deformata diffluunt.\nnotefcet,inquam,fuisfruclib9 7> ilh lupi rapaces^guipra^textu longifiimaru orationum,fuperJlites fu- y> gunt ipfos ac mortuos . Itaq; quando progrcfii cb fumus vt coccdendii \>eritatifit,meque magiflru in \fracl ipji dicitis }Scnpturarum teflimo nijs aficrere noverebor,magnu illum gubernatorem Vapajpfofq; vc- Borcs ac remigcs Epifcopos,fimi\csq; nauiculatores , qui vt fcaphas confcederentf[efu Chnfti nauicula impudetifiime dcferuerunt,pyra- tas,pfeudoprophetas, imposlores, no Ecdcfiue Chrisliana paslorcs exislere. Vix abfolucrat Bafiinetus fennonem inslitutum fuum , cum yniuerfa multitudo circufundi slatim,editbq\ murmure in illum inuchi ccepit.At Epifcopus quidem Aqucf.inclamans atq; vocifcras,Exifo~ ras, inquit,aposlatafcelerate:nec enim dignus es, quinobifcum hic fis, Differeunt inccndio quotidie quaplurimi,fcd eodem tu inccdio digni- or.ltaque Videmus nullum hominugcnus pafiim in fide conslatius,in fide feruentius canomcis docloribus:eslq; primo quoque Generah co ciliofuturum operxprctium ,ediclo publico fancin ,ne quts pw- ter Canonicos doclores viros rdtgiom manum admoueat, ab islis e- nim monachis nebulombus omma peffundatum, omnia conuulfum iri.

Mcndici

Merindoliiincola?! . L I B E R III. 97

Mcudia tum rclujia doblorcs audaclcr dluincufarc , cxposlularcque

cwn co cccpcrunt de imuria,qua ordmcm \>mucrjum homo concitus af

ficcrct.nofmc maximo vtnnquc motu ac tumultiocoquc tato, vt tum

qtudc dc ncgotio cofici mimme potuerit.A pradio vniuerfi dlivenera-

diPrxfulcsmcdiuhabuerut,Mcdicis rcicBis mimmccp conuocatis -

ac monachis, mfi fi quis intcr cos Abhas exiftcrct : tandcmque

intcrpojito iurciurado confjiraueruut daturosfe quapnmu operavt

Mcrmdolicfifc Scnatufconf.cxpcdirctur : pollicitiq-, funt ad vnu om^

?ics,ccrtu fe numeruarmatoru hominu fingulos cjfecluros ,ac propar-

tc,quantuquidc ad Mcnndoliu cuertcdum fatis cffet ,slipcndiu effe

foluturos.Madaucrut Aqucfi Epifcopo, Vrxpofitoq; canonicoru, vti

rc fumptihus comumbus perfequcrentur: omniq; artificio pnefidi atq>

fcnatoribus pcrfuadcrct ,mctuminimc prcmcda Senatufconfulti quod

■ ipfifecerint expeditioncifed imperterritis animis ,adbibito tubaru ca-

tUyprolatis fignis,c6diidis in re prafcnte machinis ac tormetis,in acie

quafi jpdeundu.Wac ita conflata cojhtutaq, coffiratione ,Aquerfis e-

pifiop9 Aucnione ftatim Aquas Sextias,madatucjfcftur9 j>fcclione

vwlichatur. Intcrca tamecu rogatus \>tlautij&mo ciuda comuio,quod

poftridie domi Kiuicfis Epifcopiparabatur ,intcreffc vcllct,expeclat. . -

Eodc conuimo cf mulieres Aucnionenfes ea?,qua cateras pukhritu- C^tn-vi ^t*L{tuvJl>

dine,exisliniatione£m , adrcficienda ex ol^U*

tot quotidiams Ecclc[iaslicis lahonb 9 pmfulu isloru humanitate <*r

cofcicntia^accipmntur. Co?ifcclo pradiojuclischorcis , alca ludcdi

rcpcrto^nej^alia mcnfas Epifcoporuvulgo fuhfequutur ,rcuc redif-

fimi Vm cccna cxpcclantcs3 in ambulatwnc Vcniedum fihi putaucrut.

Itaq; tranfeuntes \ia Mcnjularla^duccntcjq; jubaxdlis finguli domi-

ccllas,quas \ocat:c6Jj>icati quenda itnaginu inhoneslifimarum vafr-

torc, cam Jcriptur£ vwi pra:feferetiu,quaanimi adlibidincinccdifa

cdc pofiet,ad dlu yniucrfi cofluxerunt.Cocmpta: omnes ab Epifcopis

imagines,acplures quoq-y,fifuijsct:tametfi quide eratea multitudine,

Vi muli lcgitimum onus hominum opmioncpcrficcre poffc \idcrctur.

Quod fi quid autamigmatc obfcurius ,aut difficultatcjubtdius ea pi-

ftura contincrctur,totum ab eruditis ingcmofifq; prafulibus in prom

ptujucundcqs deridehatur.Erat in cadcmvia etiam hbrarius quida

fcrcgnnusffaclurus auclione Biblioru3quorundam Latinoru3 Galli-

Merindolii incok. ACT. MARTYRVM,

ni £ Kih>b coruyquorum ipfe numerualique venditiom iam expofitumhabebat, JN/ . Bibi^ a - \foros aM pr<cterea multos. que prafules intuentes jnirati funt ,ab eo- "vcdicaTx- q- pctiuerunt,qua audaaafrefeas merces tali in vrbe venales propo ' fuifiet. nu talmm auclione iibroru interdicla mcminiffct.quibus libra iU-m^ tX rius^Nuquid dfvos jnquit>Bib!iafaltc in tanto bcncfiaj loco ponitis, j1* ' l tamgue bona cxcellctia putatis,quam illas imaginesxf piclurasy

quas ad harudomicellarum \oluptate coparaftislVix poftremulibra- rt vcrbumabfoluerat^cumepifcop9 Aqucnfeodem vcftigio intonuit, Abmro paradifi partc meatota, nifi Lut1?eran9 isle fit . Hcus, beus, inquit,coprchcndatur. Mox abrcpt9 in carcercm cotumeliofifiime dc duclusfuit.nacohors quceda ganeonum ac latrunculoru3qu<£ pr&fu- les jpxnne cofequcbatur,vt illisgratificarctur^ociferarijlatim ccepit, \n Lutheranum,m Lutheranumyadignem,adignemMox v»9 cipu- gnum impingebat,alter capillis abreptum prxcipite fere in tcrrada- bat,terti9 ei barba auellcbar.adcb w tot9 cruore maderetmifcr, ante-, qua in carcerempduclus effct.Voftndic adduclus in ludicium prafen- tibus Epifcopis , in hanc rationcm interrogatus fuifie dicitur :Jfcna~ ^ lianc propofuifti h<xc Biblia , atque ha:c Teslamenta GallicalFeci an-

quit.Nefacbas in toto Chriflianoru orbe j>hibitumtne3lblia excudc* . returaut vendereturalia hn^ua, quam Latinal Sacba oio aliud, in-

' f qutt,quibnperatoris priuilegio Gallice couerfosBiblioru codices pcr- multos a me dislraSlos eftc mcminerainec Imperatoris pyiuilegio fo- lumfed &Kegis ipfius,Lugduncfib.typis cxcufos\nu\lufc\ocumvn- terChnslianos audiuijfc ,nu\lamejfchodie regionem fare dicebatpi qua no idtomate populan Scnptura loqui cccpifct . num qui Auenio- J ne comorarentur,jolieffetex Vniuerfa Chnslianorum rationc , apud quos Vatris c a:\cslis inftrumetum odio inuidiaq; prcmeretur. cur im- pcdirent yquominus authentica monumenta literaru,quib9 ajfcrtio di~ uina cotinerctur '}vtiq; $ferrenturaci\\us\rarentur. idne interdicere ac tegere niterenturyqubd CfrrcH9 ipfe dctcgcndum }Jpfcrendumque mandarct . ncfarent permifific Chrislum Aposlolis omm Inguarum loqui varictatc,vt omm creaturcc nuutiarctur Q3 innotefcerct Euan- gclium.quin hbros atquc pi&uras yquibus omnc gcnus objcccnitatis ac L fiagitij adparendum libidini, Dcumq'} ncgligcdu coprchcderetur ,in-

terdicercnt.

lerindolu incolae, LIBER. III. 98

liceret.Qudttade drrogatiayquodfaslidiuintolerabui* fit,quam Dci pt.maxjcnptura^quib^ ammi paulo magis tcncbris obducli,dd vcri- vtislucc adduci:vdgi difpcrj iq-,yab crrorc dd via falutisxquabilc tra- iuapofmtantcrdiclo publicoprohibcrilQuce feuitiayqiu.c crudcLtas mfcris animj.b9 caquibm aluturyqu.b^cducatur cripcrclAtquircd- iituros dc co ratione rcuercndos pnefules qui fuauib rcb° amaritudi- '■ m \anuris dulccdine fuauitatcq-, tnbuantyqui dcprauatifimoru libro- rupicluraruq;voluptatcm aucupctur.qua: funt fjnntus atq; veritatis % * facdccotcmiiant.ActuquidcmEpifcopifurorcimpotentcrimpiodif % { . rumpcba;;tur>cnpituq; dcntium intcruallato mimmevcrebantur ani <£z$: f. F4 ". 1 mii fuum ipfa malcuolctia iciunum & indncm infam j)dcre \udicibus. 1 Qui cumfu roris impetu dhusfcrrc non pofienty concldmdrunt omncs *rhi vnrr^Ouid npus illum mtrffngari plunbu^. mittcndus rchldin tC... n«t 71 . igncm efljiequid ipfide rilovcrbofeus.Labcrius iudcxyaluque non- nulli qui ludiciu illud cxerccbantan cdndcm cum Epifcopis jcntenti- tiam ddduci non potcrant. intclhgcbat emm mininic tusla Jatishdbe- rc fc caufm rei condcmnandi , mimmcquc ex cequo &bono Jatis bac virevcrjaripolfc.ltdq; ccnjcbautirrogan Jolum ei mulclam honora-^^^ bv^v^C* . liamjpjumquc Prafules eos a quibus m ludicium vocatus ejfityveros efic Ecdcjiu? paftorcs yagnofccre pwfitcnquc oportcrc.At hbrarius id fc jalua co cientLX. jtta rehgione }faccre non pojjc cftcdttyquadoflagi- tiofas ab illis fuftincrt piSluras atque hbrosyvcrbu Dci habcripro dc- ^ ^Uy^j

rchclo confficerct : eaque fc dc caufa facrificos illos pottus quofdam KjLf** [+ c^ji^ ^ $ 1 Baccht dc \cnensyqudm Ecclcfue carhohcce paslores e fic exifttmarey *^mw >*£^ % > quamobrcm riico poslca adtudicatus tgmfuityac eodcm ipfo die mor- k * T** * ' te ?nulclatus.Geslabat autcm in fignum caufiecondemnationis fiibli- orum codiccs duos : vnumagutture porreclum dd slomachum, dlte- rum d ceruice ffcclantem ad humeros. At in his afjeritdttbus re- rumy\tti6que temporum,eijolatium dabdt Diuini vcrbi commemo- ratw ,qudm fixam in cordey in ore promptifemam habebdt.Nec verd ccfjabat in ipfo itineris curfujeoque loco ac temporeyquo dd fuppiici- umrapcrctur mifcr ypopulum hortdri ac monere vt Scripturas p>cr- luslrarct ac euolucret : cuius orationeyplcrique permott y vcritdtis, quam oppugnabant sludmm accurati fiimeposlea perfccutiputantur.

Merindolii incoteJ ACT. MART YRV M>

Mifcebatur interimpopulo motus ac feditiofubofcura quxdam , cum qubd eius virc mors iniquifimo iudicio pronunciata \>iderctur,tum ve rb qubd facrofanclos \triufque teflamenti libros ignomima quodam- modo notaricceptosmagnapars hominuexifiimaret. QuodcumEpi- —if£]fcopi animaduerterent pmorcque propofito populofacilius imperare tv lilr C^y^wpojfent,prodanidndum prxconis voce in vrbe quide}comitatuquc Vc- H-t^, w«. ^Jcfi c Uj- toto CUYduerunty Vft quicunquc librosljabercnt vllos Gallicos, ^J^^lL ^^L^t*-wmcnmnc dHquaomnino lefu Chrifiifacietcs, cos ipfi libros afporta- ^Jj £Z Y&^liUgCi^ -rent,manibufque fubijcerent coru, qui dclegati nommatim ad hanc re '** "* * »1^1 ^^^€JJcnt:d^}:er flfiicacnt >dtc{uc pencs eos hi libn reperirentur ,fore Vf ^fytfjrA ; » \ - m ■ morte quoque ipfiplecleretur.Comparatis igitur a D.prcefidibus,at~ * ' que compofitisad Chrifiianorum wfehlatione omnib9 rebus, Aqucf.

■ Epifcopus Scnat.Mcrindioliefe perfccuturus ex vrbcprofkijcitur. Aquas Scxtias vbiperuenit,accumt quamprimum ad prxfide Chaf ■ fanxumj huic mohtioncm quam Ancnioncfeccrint , oflendit: mirifcc de prwfubim eorum qui quide in Vrouincia,Auemoneque fint, omml crgaipfum \olmtate pollicetur,fiqmdcm Scnatnsconfqubdfaclum iam fit,nec non ad opus tandem deduBum iriplane fferctur., cxtrcma perfequi velit.Obieclis eo modo magnis ab Epifcopo,ac infmitis pro~ pc pollicitationum molibus ,Chaffanaeus prafcs refpondityemncque paruinegotij effe,ncquemcdiocn$deliberationisatquc cofilij: itaque qubddecretumipfi talefcaffent^coconfiliofaSlumpotms, vthuthe- ranis,quorum multitudincm augeri quotidie intclligcbant ,metus incu tcretur ,quam vtrcueraidejficerctur quod ipfius dccreti capitibus cotinebatur.Tum Epifcopus,Video inquit ,nobilcs eos qm adcrant no bifcum nuper in conuiuio facultatc diccdifua cofecutos apud te pht rimumjaltcm inicctfe tibifcrupulum. Cuiprdfes, Mermdolicnfc de- crctum nondum plane diffimtiudc efi fcntcntuc^t qucmadmodum res eflitaloquamur: deindc Kegni cofiitutiones cius executione abfquc plunbus litium infirumetis minime patiuntur.Mox Epifcopus,Si qu& te leXyaut confiitutio impeditjndemnitatc ipfi \obis,culpccque pra- f\sft, Z»r £ flttione pollicemur. Vrccjcsverb, Atimpium,ejfundific fanguinchu- V-a/U • 1 7 • f • manum . Mejindolienfiumquidem fanfuis,ait Epifcopus , nobis tpfis nofirifquc fucceffqnb^s adfcribatur. Kurfum VraJfes, Non dubit

Merindolii incolx. LIBEk III. 99

qmn fi co progredimur, Kex tantam fuorum hominum calamitatem indignifime laturus fit. Si Kex impetu primo commouebitur , habe- mus vnde Vrincipis animum teporis decurfu molliamus. Accedit om- nium Cardinalium, maxime verb Tumonifftudium ac \oluntas:que cum jiojbce caufe defcnfionem vltrb fufcepturumfacile mihi pcrjua- dco, tum mhil eigratius , quam Lutheranorum interimcndorum oc- cafionem acadcre pojje certb fcio. Quarene dubitcmus , quin cius fi confilio prxfldioue hac in re egebimus, eo nos vtifacile commodeque pofimus. nam quishutheranorum oppugnandorum artifexatque princeps cum rcuerendifimo Cardinalc Turnonio comparadus*. His *V «.yJuaAu ^j**^ fy\ omnibus , ac alijs huiufmodi ratiombus argumentandi Epifcopus A- ^Ji^J^ i**+*H+*4kr quenfis Vrxfidibus fenatoribufque perfuafit fenatufconfulti Merin- r ^ dohenfls executionem . Vndehaud itapbsl multb dcleblus tota Pro- S^ju^u- e^iXu; ^ uinaa habcn ccepti: imperatores conflituti: equitum peditumque ma- *V ~-^o*jc/

xima multitudofublatisfignis Aquarum exvrbe paulatim cgreffa, proccdcre,Merindohumq; perpctuis itincribus proficifci cccpit. Qui- JV.o*^ kcV t*UJ &k bus de rebus Mermdohefes fahli certiores,collachrymari,feque cau- ^ f <* «j*^

famque fuam Deo fummis precibus commcndare : hoc \mm pcrfugij^ "^^* *{* flbi rehquum effc ducere , vttanquam oucs ad carnificinam adducl<ex fic ipfi je hoftium explendce crudelitatiprapararent.ltaquc infqua- lorcacfitu mifcri mortales , pater videlicet cumfilio fuo,filia cum matre, \xorcum viro \erfabantur ,quum rcpentino motu nuntiatur, aciem rctrocefliffe: & quorfum tandem res euaderet, intclligere ne- minem . cogmtum tamcnfuiffe poftea ,dominum Alencium , hcnninc \<W« \ in Theologia , ciuilique iure verfatum , adduclum iuslitia* quodam J^J ^**' 'P**^ 'A^Ej' ardore cum Chafifan&opr&flde audabler locutum: Aduerfus Merin- > ^ ! ' JiwlU $ taS?** dolieyifes minime viribus (j3 armis , indiSla caufa,nec innoccntium k^i^ <U^'W> c> C u*l* nocentibusfacla diflinblione, contra communemfori confuetudinem ^ f ' dimicare oportere : optare vehemcnter eum Vfi pmfles fui cuiufdam co?iflhj recordetur , quod illeei hbro conflgnarit ,quem Catalogum glori<£ mundijnfcripturcliqucrit, quo in loco perfecutusfmt htisco- tcftationefacla a pntfeclis lurifdiclioni Epifcopi Heduenfis aducr- jusmurcs.Namcumm iurish&ioneferetotaLcujfenflmu^ jLsSL v

merus infimtus erupijfet ptius ilhus regionisfrumenta corrodcnttu^j . ^W^* *t ^

Merindolii incolae. ACT. MARTYRVM,

flatutumfuit,Wi res ea Ojficiali Heduefi fignificaretur, mmcfque- qui tantam patria: vaflitatem intulijfent,cxcommumcarentur.ltaque f i audita Vrocuratoris fifa pojlulatione , decreuit Officialis antequam

JU f *»» W* H « 4**3. £XCO>numcationcm procederetur , ex lujutix jormula momtione o- i ^ ' caultque ca de caufa vt Heduefi in vrbc pubkce facla pro-

clamatione ipfi mures ad tertium poflca dicm citarcntur.Qubd in iu- dicio fislcrent ,procefium in aduerfus eos , ^fc. Tnbus illis elapfis diebusfiifu Vrocuratoripfe fis~lit:aduerfus mures^quod idem ipfi non feciflflcnt yadimonij dcjertionem obtinct: caquefrctus poslulat vt ad excommunicationem procedcreturXterum ex cequo cautum , vt quo~ niam murium tanta: multitudinis exittimatio atque falus illo ludicio difceptarcturfequeipft exclufos exceptione qucripoffent ,curaretur eis aliquis ,patrocimo cuius eorum caufit fuflineretur.ltjque Cfxtffa- n£um prxfidem eam caufam totam egifie ,patronum tum l\cgium a- pud Heduos:fuperioremque citationem irritam varijs nomimbus ofle diffe. Decretumpropterea fccundamcitationcm qnam dc fuggcflu pronuntiarioporteret.Qua reperfe&a , Vrocurator idcm fifcififlit} quemadmodum initibfeccrat . atChzffantfum ipfumfiflcndi, tempus n - muribus pneslitutum breuius cjfe docuijf : , quam rei tantx magni- > xudo poslularet : tot prxtcreafelcs in villis excubias agetes^t mu-

^vTZtt. t^^S^^reL^^effenon ^nmeritb cogcrcntur: itaque nullumefje contumaciai lowm.Quare non temere munbus infercndam litemffed ea de re to- taconfulendas Scripturas ,cx prcefcnpto quarum intc\\igeretur,que- admodum ipfos Jegerere oporterct.Adduclos autem ex Scripturis ab eodcm Chajflajiazo complures locos y vt ipfe quoq; in ilio fuo libro me- morice proditum reliquiffct. htquc copatrocimo quidcm , quod alio- quiparui momcnti \ideretur,magnam eum laudcmfuifjc confccutu: pcrfecutum emm illum iuris anfraBus om:\es,quos ludiccs criminali- bus in caufis ex officio fcqui maximc teneantur. lam vcrb , eum qui cceteros ipfc docuerit,num codcm dlo fuo libro velit ejfc prudcntior: quolibro opprcjfus confdcntiaiOv.mcVfquc teneatur ,fiquidcm v/- tcrius progrcdiatur , mijerofquc Metindolienfcs, qua cccpcnt inhu- tnamtate ffibi pcrfcqucndos arbutrctur ? Namq^m habcant mifcri, quarc Chnslianivw idemof-

fkium

Menndoliiincolar. LIBER III. 100

fciumipftmcrcantur,quodohm aliquandoin caufa murium,prdfes \ confcruadum cxiftimafict*.Hac orationc vchcmctcr illumfuiffe pcr- : culjumjxcrcttumquc, qui iam tribus a Mendoho circitcr rmlharibus ^abcfct/cgrcdtiufiiffe.QiwdcumMcrindohcrfcs intcllcxtffcnt ,Dco i^i*^Ae\ii*»^ ^ 4p I quident pnmum gratias cgerunticonfolatione fe tnuiccm juslentan- K" <^«**vi I tes:hortantes,Dcitimoremfcrnperob oculosftatucndum, cuius pr<c-

ccptis obtempcrare, volutatt parerc dcbcant fubijcientcs fe prouidc-

tixfu^expcclantcfqife fruclum bcatorit acfcrlicium, Salutis fcihcet

(etemceque vitce poficfiionemftbi proponentcs cxcplum D.noflri lcfu

Chnfttfiltj Dci,qut quidcm affticlionibus multis & anguftijs tnglo-

riamfuamingreffusftt.Hocmodofe Mcrindolicnfcs ad omnia para- l bantgcncra tormentorum cy cruciatuum , qux accidcre potuijfent, j eratquc fcmperhuiufmodtrcfponfum illorum ijs ,qui aut Vtcemip-

forum commtferattonc perfcqucbantur , aut qui pcrntcicrn cis occulte \ mohcbantur.Manabat autcmcafama quotidic latius , cum propter

Senatuscorfultum ipfum , quodque non defuiffcnt quiillius executi-

onem aggrcdi non dubitauifct : tum vero proptcr Mcrindolienfiu a-

nimtfortitudincm ftngularc \atquc conftatiamiadco vt pauci effent in

Galha,paulo magis cunoft noua rum rcrum,quorum ad aures eafama . ^

non pcrueniJfct.Nec vero tam lcuis hcec caufa vfafuit ,quinperlata

quoquefucritadFrancifcumRcgcmbaudttadiuanteeiusobiturn, ""' * '

Rcgem,inquam,exccllcttfiimo ingenio, tudicio grautfiimo fanepra-

ditumiqui Gudielmo Bcllaio Langeto,Vroregi Thaunni,Vrbc Vede-

montanaftgnificandum ftatim curauit,vt quo ftatu Mcrindohenfium

res eficnt,maxtma dihgcntia fcfcitarctur.ltaquc Lagctus expediuit

in Vrouincia homincs duos,probitatc infigncs illos , tntcgritate ac fir

de praftates:quibus mandauit vt c xcplurn Senatuscof.Mcrindohcfis

etdfe deportarent ,acftmulde omnibus rebus quce poslca confccutce

efient jnqutrercnt : intdhgercnt dcmquequa Vtta ,qu:busmonbus

Merindohenfes tum tpfijum alij quibus in Vrouincianegotiumex-

hibcretur,institutiejknt. Quce cumomnia dthgehtf mcfidclf- fimcque curautjfent ,exempLm fenatufconfulti ,rcrumpic ommum

quaspoftcaconfccutas intcllextfjcnt,ad Langcium dctulerut . Com-

mcmoraucrunt tniquitatcs, exacliones,opprcfi.ones,furta , rapinas,

Merindoliiincolse. ACT. MARTYRVM,

tyra>midcsy crudclitates , quibus fingulisfere diebus ludices 'Eccle- , fidslici yamlcfquc aduerfus cofdemMerindolicnfes abuti confucuif- • ' ^frWj Quod autcm dd ipforum Vitam morefque pertineret , retulerut ex cdcterorum Vrouincidlium testimonio ^ffcntentid y eos opcris ld- Y J boribusquemaxime dcditos : duccntlfque db hinc dnnis cxrcgione

^V^*^- ^^^VedemontanaprofeBosyinVrouinci<e partemillam commigrajfeyqua ^a' ^^fc^&Acc^^acuambominum confuetudineiniuriabcllorumplancque defcrtam, ch| . emphyteutico nominc tenere fofteaypofidcreque ccepiffcnt. Eamque

terram ex eo tempore tdntis corporis labonbus fudonbufjue fubegif feyeo artificio coluiffe y\t confecutafoecunditatemyfrumentoyvino^o- leoymelleyamygdalisypccudibusyarmentis abundaref.ex qmbus rebus maximarumfrutlits commoditatum ad Vroumciam totayaliafquere- gioncs quotidie perucnirent. Quinetiam antequam ibiconfedijfent> Merindolium nunquam pluris annuis quibufque cenfibus yquam qua- tuor aureis conducifolitumicum ante vrbis tpfius vaftitatem quotan- nis fupra trecentos qmnquaginta , dijfolutis aharu ommum rerum o- neribus y a domino loci conducerctur. Tantundcm & de Lormarino dlilfquepermultis Vrouincice locisvulgbdtatur yquitot latrocinijs antequam eos hi Viri cclebrauiffent yinfeftdbdntur y\tfummo periculo illactranftrctur.Ajfirmabat ctidm Vrouinciales yMcrindolienfcs ipfos caterofque ad quos illa calamitofa peslisy tempcslafque peruafijfet, amatores maxime pacis &tranquil\itat\s:morum fuauitate cofirma- tionequcfingulariynecnon cequabilitate Vite quadam ac perpctua- tione praditos: diclorum conuentorumque veritatc & Conslantia co~ mcndabdes : nomina yfi qua fccijfcnt y autexpungerc omnino fi tum quidem pojjent, aut certe tranfferre y eos vero qm in cere ejfcnt ipfo- rum} nunquam in ius cducere fuctos: atquehacde caufa potffimum ornatos honoribus y & amoris vinculo fingulari cum vicinia con- iunclos. Si manfuctudinem ac humanitatem quis defidcret: & elecmo- jynarumbeneficioviatorum difficultatibus commodantcs y^fuoru egcftatcm, quatcnus illi nccefiitatc premercntur y quantumquc in hU fitum cfctyhumaniterac pie fuslcntantcs : Intcrnofci qmdcm fohtos cosyab alujque diftingui his nomimbus, qubd temere nunqua ad ius- iurandum adigi,aut ommno proferendum Diaboli vocabulum eorum

v//«

Merindolii incote^ L I B E R 1 1 1. 101

\>Ili pofiet:qubd nunquaad fermone adduci obfcccnu ac \itiofum: quin . I auoties alicubi \crfareturjtbi aut lafciua alicuius comemoratione ,aut - tplafphcmiaru altquogenere Deuoffedi ab homimharbitraretur^llinc ^j^n^ | $ofcj}im fc fubmoucret. Vcrum quide cffe(qucmadmodum ijdem Vro- fjj^u" L I mnciales ojienderent) cum aut ad nundinas ad ncgotiadum,aut in vr- Ql^^j. 1 bcs animi gratia proficifccrentur , Vzx vnquam eos in templis conffi- t v.aut fi conffiicercntur qmdem,tamen Deum oratcs ,obuerfas habcrc perpetub ccruicesab imaginibus ,quibus nec ccrcos offerrent ,nec ofcur \a pcdibus figcrcnt:rcliquias Sanclorum aut Sanclarum adorarepla- tie nunquamyac ne dignari obtutu quidem : fi peregre profcBi in cru- ccs aliquas ligncas inciderent , illis quoque nunquam honorem exhi- bcrc confueuiffe.Teftabatur deinde Sacerdotes fuo loco, eos nullas V7f- quani fibi aut Miffas. aut Libera me. aut De profundis iniungere: a- qua lujlrali nunquamfe refyergerc: qubdfiquando in illos ab aliquo tnittercturygratias ei nihilo magis agere: imb animaduertifacde ,fa- flidin ab cisgcnus hoc totum conjfcrfionum irrorationumquc jtantum abeffe vf eo nomine dcbcre fe qukquam exiftimarent.Sufapere vero peregrinapioncs ,SanclisVota nuncupare ,peccatorum remifiones oerc propofito compararc,quanuisobolo rcdimi potuiffent Jborum omnium mhil cfficrfe.Vorrb^cum tonaret.cum corufcaret \nuquam fefigno cru- iis inaugurarc:tatumex jwn fujfimtp^nnjlosin cAualios attollerc* \ quofdam flcxisgcmbus orare Signumcru cis aut luflralem aquam mi- nime requirere.Dcnique pro luminaribus ,pro confiratrum fodahtio, pro rcfc ciione :emplorum,pro juperslitibus ac mortuis nihil in pcluitn imjccrc,nullas oblatwncs ojfcrre.harum rerum cxpenfas nullasfacie- bantficdfacultates in fubjidium affliBorum ac pauperum feruabant. Atquc hxc funt omnia,qua de Merindohenjium , alwrumque eandem cum illis vit* rationem infequentium p\ane,moribus acritibus a fupe- rionbus lcgatis mifis ad G. Langccum pcrlata fuere fideliter: deque Saiatufconfulto , cifque rebus quapojica confecuta: dicebantur,fin- Franeifcus gulatimquoquc eirelatafuerunt . De quibus rcbus Yrancifcus Kex ^allia™™ LangctiUterisfaclusccrtior, exoptimi Vrucipis officio cxpedienda mmoLin-

¥ • •/ r r- ■ i r t- • v g^ocertior

omata curauit ,quibus nonjolumeos qnidcjertovadimonio capitis Htde Me-

damnatifuiffcnt s ^erupietiam omnesquorumin tampopulari caufa a^!ud.

O.

Mcrindoliiincol£ ACT. MAkTYRVM,

eadcm viderctur cffe defenfio , ab omni imposlorum iniuria fartos

Diplomau . iT ^ ■> , f . . * . . J. ' ,

fcu litcras dc tccvos mpit ejjc: Scnatuiquc Vrouincia: mandauit , ac nominatim Rcsis' etiam iniunxit , caucrct ctiam atquc ctiam diligentcr , ne quid Mc- rindolicnfium Kcjpubhca dctrimenti caperet : neue in eodem ncgo^ tijgenerc, tantamin poslerum xim acerbitatis vfurparet , quantam o . . fuperioribus temporibus feciffe dicerctur. Quod fi quis rcperire~

^«^eftrs ^cM^Ji^ tur , quem pos~l lcgirimum inquirendi munus atque tempus igno^ ^•*Jv+ ^S^jy. ^i, rantia hallucinatum , aut cacodccmonis alicmus aslu circunucntum , AXo -vwV > a vera rcligionis Chrisliana? profcfiione dcclinaffe conslarct, huius ^ i^*-**» K animus ex informationc diuim \crbi , ac vtriufque TeFiamcvti lo~.

Corum indutlione recolligcrctur :coquemodo jenfimadhibito \er- bi gladio,vir is in Ecclcfiam Domini noslri lefu Chnsii restitui curaretur. Sic emm fibi placcre,vt qui bccrefcos infimulati , co, quo diclum esl: , modo conuincerentur , errorcnij quo dua cccpmnt, abiurare cogantur .Adcxtrcmum ^erointcrdixitVnnccps ommhid cuiufuis ordinis hominibus , ne quid aducrfus Mcrindolicnjcs ip~ fos^eorumque fubfcnptores alia via molirentur : ficd abrogatis om- mbus iudicum condcmnatiombus atque fententifs ,ijs etiajn erga* 9lula foluerent ,quosin Vinculis fcBce Lutherana: nomine fiff>e~ clos retinerent. La diplomata temporis interuallo quodam ob- fignata dclituerunt: tandcmquc Aquas Sextias perlata quum cficnt, pctitumfuit a captiuis, num diplomatum eorum{ quorum exem- plum aureo propofito ipfis exhiberctur) ture vti vellcnt. Hac ra- tionemiferi homines carceribus emifii fucrunt ,dcduclis fumptibus, faclaque fide iudicio fie fislendi , quoties Curia mandarct. Scri- ba interim,c&tcrique pragmatici fibi inuicem diplomatum dlorum Dipiotm*a nomine gratulabantur , quod eorum beneficio magnam fie pecuniai ancnda. vim conflare quotidie Viderent, fpcrarentqne quinque circiter millia. cxcmplorum cxaratum a fie m oportere : quem numcrum totidem nummiaureiad'£quaturi aliquandoputarentur . CaterumMerindo- lienfies pnmum quidcm cam Kegis \olnntatem effe cognouerunt, \>ti diplomata ea m omnibus op pidis ac pagis totius Vrouincia: , pu- blicc pronunciarentur.ltaque fupphcem hbcllum fummo Senatui obtur

lcrunty

Mcrindoliiincola^ LIBER III. 102,

lerunt,quo eorimt diplomdtum promulgdtwncm cx Kcgij mandati

fcntcntiapoftulabdnr.quorumitem cxemplum pctiucrunt ifimuldco-

flcndcrunt}Rcgis ipfius ammum eo minimc pcrtinere,vt umncs quos

■ odium aduerfariorumin Lutbcrang doclrinx fufticioncm Vocarct,

I fvigididiplomatumeorum cxemplum accipcre cogerentur. edm enim

exigendi rationcm iniquam cj? nouam} minimcque ab eis,quife homi-

vcs effe memimffentfanefcrcndam. Valuit libcllus : neminem videli-

cct ad cxcplum accipienducogipojfc: fi qui tame requirerct}quinque

faltcafibus auferrcf.fi quiplus foluiffcntjcliquum cx cdiclo rccipe-

rct. Conflitutum ab codem Senatu quoque,Vt infrci tres apromulgd-

tione diplomatum mcnfes y vniucrfi qui tum quidcm in Lutheranorum

futyicionem veniffcnt,cuiufcunquc cffcntipfifexus quamcunque e-

tiam xtatcm dcgcrcntfiuein vrbibus fiue ruri agcrct }iudicio fe fifte-

rcnt. Huic fcntcntiai vclxmentcr ab vtroque Syndko Merindobenfi

rcclamatum fuitdibcllufque fupplcx fecundo propofitus,quocontine- Secundi ; 7 1 1 ■ rr r j" - £ ' • "■ libelli^p-

batur,rcm maxim<e molis aclaboris cjjejumptus propcmodu inpmti, pUcis cxe-

\t vinyfo?miK<£}pucri}quipartimMcrindolii}partimruri commotd- plum'

rentur}in Scnatum vcmrc necefie hahcrcnt.Orare Curiam , id vtper

procuraton m ( fficerefibi hcerct : exccptis ijs dducrfum quos Vrocu^

rator rcgias ipje condudcrctf quorumquc potifimum cxccptione de-

fidcrarct.hos enim viros promitterc vadimonium oportcre. Acquieuit

Sendtus .itaquc ocl.iuoposlcd die incoU Merindoluduo vcncruntin

Scndtum tumfuo,tum omrtium nomine Mcrindolenfium, quorum ipfi

nomcn cy cognomcnmprocuratio)icfua diligcnter cxprcjfum atque

xonfignatum fecum dcportdrantpoRuldntes } vt fcruato mdiciorum

forenfuim morc ,hgrcjcs quarum nomine fufyecli haherentur, in medi-

wn adducerentur : his cnim fc promptifime vcrifimcque in tcmporc

ddoco fatisfatluros . Quodfi quid a fidci Lmngcliae Jynceritate,

ojftcioque virorum Chrislianomm dlicrmm ajfcruijje conuinceren-

tur,cxpcdiros fcfc ac paratos vmucrfos cancre palinodiam (vteH

inproucrbio)abiurarcque omnia qucc quidcm cx prxfcripto verbi

Domim Dei nos~lri hxrcfcs ejfe conflaret . genus enim hocdifccptd-

tionis totum dd ilLud vmm} tdnquam ad certdm normam} cffc dirigcn-

O. it. *

Merindolii incol*; ACT. MARTYRVM,

dunu tamctfi co fcclemfefe progrcffos minime profctdb arbitrentur4 Omnino tamcn obire vadimonium cos , \t quibusde rcbm accufarcn* tur,quarumque barcfium infimularenturintclligerepoffet.Vorrb Se* Decretum mtus cum n€1ue ^omatum Kegiorum fententiam percepiffetjiequt curi^ a- Vrincipisipfiusmeteniconfiderajfet,multb \erbminus eorum,qua:ft facluros Merindolienfes Vrocuratores ffoponderant, rationem habur iffet,decreuit vf qui crrores fuos abiuraturieffcnt, bcncficio Vrincipis Vf/ quidem illipoffentireliqui vero qui maneret m fenttcia,codem fup* plicio quo bdcrefeos conuicli afficcrentur , nulla amplius informaiiont habita.Quod decretum cum Merindolienfes contra ius ac rationcmfa clum animaduertiffent,miferunt Vrocuratorcs fuosAquas Sextias,vt eorum nomine fuppliccm libcllum Senatui fubijccrcnt in hanc rationc: soppiex )i Suppkcant Vrancifcus Chay, cy Gulielmus Armantius tum fuo tum *rSS*Mer lnco^amm Merwdolii nominciqubd cum ex Kcgiorum diplomatu pro* niuu mulgationis fententiapoflulatihccrcfeos,auto?nninofecla hutberar n<s nomine fuffeclijudicio fiflcre tencantur infra mcnfcs tres po?l e- andem promulgationem,ipfiquidcmprocuratorionomine\t & Kegis "voluntati obtcmperarent diplomatum cius fententiammaximi du- xiffeyidercntur^muncrcfuolcgitimeperfunclifint :tame Senatus ne- glccla diplomatum mente fcntentia, negleSio Merindolicnfium iure, quodcumdiplomatc Kcgis prorfus conuenicbat( qui aquitate vere Kcgia confilium attulerat , quo Merindolienfes autaffines culpg , aut ab eadcm libcri dignofccretur.)Senatus , inqua, ipfc tamcn dccretum fecit alienifiimum ab omni eo iure ,plancquc diplomatum Kcgiorum quitaticontrarium,ncmincm\idclicct diplomatum ipforum bcneficio vti poffe , pra>ter eos , quife ttatim harreticos effc profitcantuK Itaquc poftulare eos,vt decretifupcrioris fcntcntia reuocetur: fimuU dc legitimis inquifitiombus ojlcndatur-, quanam demu harefes ca: fint, propter quas ipfi in iudicium hoc tcmporc Voccntur.lde cos hoclibcl- lo pollicerhquod illo fuperiori feccrmt. qubdfi in tanta atquitate cau- fie cos Senatus iure deSlitutos effe patiatur ;profitentur cx diplomatu fcnicntia,quercltm fuam ad Kcgcm ipfum fe delaturos,prcbatuwfque proprU 'vit^ptriculo^uicquid aducrfus cos&atuaturjd ncttAb u//o yeligiow Fmdio,fcd tti ambitionc auamaque proficfci:eaquem4xiz.

Vlermdoliiincola^ LIBER III. 103

mc pertinere \tifacu\tatum , quas maximo labore temponfque diu- turmtate confecuti putcntur , iacluram iniquifimo iudiciofaccre pof fint . \d cmmcx omnibus litium inslrumcntis qua: quidem dducrfus 'Jv^Vum^^vTt * eos fcri pta fvit,c fie perfticuum: quorum inslrumentorum ex emplum ^*** ■ipfi pctant,nccnon huiuslibellifupplicis ,cyformula qua parfit, vt ]Rcgi ciufque conflio fdcmfaccre pofiint contcmptionis & dcffiici- entue,in quam addu&a diplomata fint ipfius , quibus ratio maximc contincretur qua caufie propofita: veritas cognofa poJfet.Eamque \critatcm plerofque Seuatores ludicio niti confundere ,quodfalfis dcUiionibus obtinuerint, \ii bonorum qua:aboptimaparteMerin- dolienfium hommumpofiideantur ,adcos , autipforum confanguineos profcriptioperueniat: idque ipfum indicla caufa , ciuilifaltem cya^ quabilificut ncgari mimme profcclo pofiit.qumetiaaffirmare poslw latcs ipfos optimo iure libcrcq; poffe ,non habituros quofdam ex Send- toribus ,eorumque confanguincos \nde\ihlum \itamque colerentjfi bona non effcnt miferormn accufatorum, quorum in pojfefionem olim xrrupcrint.coquc confilio mifcros homines quocunque artifcio poffunt, dccufareycalumniari,appctere ignominia contcndunt, \t eos aut cucr- tat omnibus rebus,aut certe in exiliu proficifci cogat:fic emm fore,\ti bona libcre pacificcque teneant , quorum pojfefioncm \furparint. Quamobrem pofiidant etiam atque ctiam, Vf Scnatus miferabilis ip- forum caufairationcmhabcat,eifque ius ex prafcripto diplomatwn Kegis conftituat: cuius optimiVirincipisvoluntas ea madatumque fit \t ipfo iurc primum adhibitis inquifitionumformulis ommbus hqueat, qulnam demum crrorcs hairefcfque fint,propter quas in iudicium mi- feri rei dcferantur.Deinde Euangclica propofita veritate commone- antur.conuicli abiurare teneantur.demque eo ordinc conferuato,qud- fipoflliminio quodam}Lcclcfia: refiituatur.Scndtus tu cenfuit,vt libcU luspatrono procuratoriquc Kegio communicarctur, ipfique poflulan- tes oclauo poftca dic fcfc fiflcrrent , vt quidhac de rc tota decernere- tur,intclligipoJfet.Audito pdtrono procuratoreque Kcgio,exhibitoq; pojlulatibus cxeplo injimnctorum litis libellique fupplids , eode ipfo dic Chaffanccus prafes ac Senatores delccli quidamprocurdtorqj Rc-

O. pj.

Merindolii incol£ ACT. MARTYRVM,

gius poslulatcs fcorfum allocuti^oslcdere coeperunt ,nihil opus effe im quircre in errores quos tucantur.neminem cmm efifie nejcium , alient eos ducere fiolitos vitam ab ccclcfiice conftitutionib9 ',nibil6qucfere plus ' P<t •£ ^^fMt-rc Saclifii.Vatri,diuo¥apce,quamcudibethominipopularidcfim G^oJr*i** 5^^fs'. T obrem eos in errrore aperte verfari,extra controuerfiam ejfeiabiura-

rc ty^WfQ^ique occaftonem mimme difficrre oportereiqubd jifiaciant, vitam cos

'tfVj v^P f Jt£ w omm 1Mete trdnquillitateque Ubere propagaturos. His Voftulantei rcffonderunt,quod etfi literarum ne tenutfiimam quidem pamculam "\>nquaattigijfiet,tame ji Prcefedi Senatonbufique videretur,fie libeter fideifute capitucp, ac locorum quosipfe Vrccfies obiecijjet -jationc cjfe reddtturosndq, fie nulla mora interpofita.omn icpfiublata difiimulatio* neopthneverifiimcqucfiaBuros.Tum Prafes atq; Senatores ,Eius rei promnciam a Senatu minimefiibttnbutam effe: longe verd fibi videri prdejlacius,vt ficnptu cofkcrent,quo vitccfiucc genus totu ydoVinn&q; rationem quam accepifjait a maiorhus ydiitgcterexcqueretur.aufer-* rcntq, d Merindohcjibus lommbus procuratonulibdlu ,quo eandc illos Vtftc ratione perpetub fiecutos cjje nominatim mtelUgeretur. Voftulan* tes id fic curaturos ,perfiefturofiq; refipoderunt.profiecltque Mermdoliur omnia quce gefitjjet,qucc Chaffian&us pr&fics Scnatorefiq; coftituijficty ordine recitaueruntprotulerut etiam libelUfupplicis cxeplum a Scrir ba fiubfignatu.itaq; magna Merindolicfeum admiratio confiecuta,quod mmquahaclenus vlluinslrumcntorumhtisexcpluaufierrc ab ilioSe- natu potuifiev.qumfiuerat etia intcrdiclujie quisaut Scriba 3 autta- be\lio,vlltucfiorcficsadminis\ri inslrumetum vllulitis illoru accipcre defcnbcrcue tetaret. Quo nomine ^cgijs quoq, diplomatio9 cautu cis fiuit: quibus madabatur vtommulitis insl:rumetoruexepla,quce Me- rmdoliejcs poflularet,eis quaprimum ex pediretur,vt fi quid inefjet in illis Vitij ad culpxprccftatione Senatus ipfie cogi pojfiet. Kegis igitur di plomata poslulates obtinuerunt ,a Scnba Curi&fiicutinitib dtximus, fiubfignatamecno ab edde Curid madatu , quoTabelliombus omnibus imungebatur,ne litis inshumeta Mermdolicnfeuacapere , deficnbereqy dubitaret:quicquidSenatuscofialiterante cautufiuijJct,quod in hocge nere Senatus ipfie rcuocauiffict . Itaq; repete Mcnndohejcs tabellione yuepiam cx oppido quod vulgb Malemort appcllatur ;acciuerunt:que

admonuerut

Mcrindolu mcolx. LIBER III. 104

admonueruntfc cx Vra-fidis Scnatonup fcntcntia libcrcprofitcricon- i flituiffc doShina mflitutioue qua haujifct a pucris ,cultumq; rcligio- i\ nis cius quam a Maioribus quafi pcrmanus acccpifient >ab hinc anno I posl Chnfliincarnationc millcfimo ducctcfimo,qucmadmoducx omni I tncmoria atati* ac tcmporum a vctcribus intellcxcrint.Quarc tabcl- ij Uo qnidcm cum & diplomata Kcgis & Curiac fimul alligatum mada- I tum injpexijfct, nihil veritus hominum inuidentiam,facilc corum fidci » capita omma atquc cofc fiioncm fcriptura fiu-c monumctis comcndauit: fidtq;paulo po$l ipfa cofcfiio ab ipforum ficuratonbus dclata in Cu- I riafimulac hbcllus fiupplcx, quo capita quatda codcm fcre pcrtinetia 1 cotinebatur.lis omnibus rcbus cx Senat0 prafiripto dihgctifiime co- 1 fctlis ,nondefucrut qui cofcfiionis corum illuftnorc comcmorationem I dcfidcrarcnt . Itaq; Mcrindohcfcs cxfiimates opcraprctiuforc requi \ ■ ^4-* * 1* *tf .fctibus otnnib9 fidci fua rcddcre ratione: rcputatcs pratcrca , quicu- « , . , que Cbnjtu tuagcliique ventate (yamplituainc abiurauent coram homimbus }eos ab codc Chrifto coraVatre cadcfti cj-'Angclis abnega- tuiri:dcmq; mcmoriatenctcs maiores coru in Bohcmiain capitisad- duhlos pcriculuidc ipfos aIiquadofccifc,fua:quc fidci cofcfioncm ad Vladiflau Hugarice cy Bohcmia: Kcgc^a quo prcmcbatur,mififjc\ha:c inqua,omma cogitatcs fecuMcnndolicnfes 3 \beriorc fidci fuat decla- rationcm Cardmali Sadolcto} confuhbus Auenioncfibus fipificopoCa* haglwncrfi curauerunf.necnon ommbus hominibu6,quipublicepnua- timuc illud ab cis cfflagitauerunt . Quin ctiam Franajcus olim Kcx, Merindolicfium Vita: rationem noffe voluif.cuius in confficclu Kcgio ipforum confcfiio pubUccper Caslcllanum cim Anagnoslen recitata fuit. qua ad verbum fcre pcrlebla tota, Kcx ipfepctcre cocpit ,ccquid in illa confcfionc de qua & audiuiffct antca pcrmulta , £F nunc ipfo cxitu cognouiffct ,dcfiderandum viderctur.At conticucrc quiaderat. Sequitur omncs , ncquc quifquam profiluit qui in illam quicquam auderct fidd£in adduccrc. Confcfio autcm fuit eiufmodi. ' dolefium.

&jffi$^Kcdimus corfitcmurvniucrfi,fanc~lam Scripturaminclufam De kcra \$&£vetcnnou6q; Tcflamctoydiuino afflatu planc inftmcluq; cadv Scn^cu^a, tus infufam : ncquc humana aliqua \oluntatc demerfaminhaster- -v^. ras y ficd ab orc fianElifiwiorum honunum Spiritus fiancli bencficio 7 O. iiij.

Merindolii incolas. A C T. M A R T Y R V M,

impulfuquc profeclam. \pfumque Dcum ex omni memoria vetujlatis Heb.i.a.t Vrophetamm fuorum ore loquutum : verum extrcmis kifcc tempori- bus loquutumprofcclo pervnicum Filium fuum, cuipraflandam mo- dis ommbus attcntwne imperaucrit-.pereundum ci vf fit qui doalita- tcm & attentioncm illi minimc prxsliterit. Itague qui ex Dco esl%

'' 4-7 ' faalc cius fcrmonem audit & aufcultat : qui fermoformula qugdam

fola,certa,perfeclaquc es! ipfius veritatis y\it<cquerccic irtsiituen- '. j .i C dcc, WilisAd omncm eruditianem , ad omnem ammaducrfionem , ad

reprehenfioncm y ad iuSliti* informationem,yt qui cx Dco cfl,ad inr tegntatem opcrum paratus flt Mincconfequitur y Scripturcc fancla \>olumina fatis effefufa amplaque ad reflitucndam falutcm homimbus: ad verum Dei cultum illuflrandum: ad depcllcndum crrorem eorum quioppugnant \>eritatcm:ad hccrefes ey vitiay dcprauatofque homu num cenfcndos atque corrigendos mores. His de caufis fanclcc Scrip* tur<£ fcientiam auro &gcmmis longe magis expctcndam effc.eiufque difciplina omne hominumgenus ad pmceptorum omnium obfcruatia- ncm erudiriyad eius leclionem affuefleri oporterc.Nccvero quicquam effe tentandum extra cancellos verbi Dci , cuincc adiungenjum ali-

(Vt 4- . ~l ' quidjiec dctrahendum omnino ff.ne quaDci animaduerfio in nosyaut impofloria noxa maximo hominum incommodo confequatur. i5c Dco Pa £X eiuftejn Scriptura difciplina confoemur,(j' credimus in vnum ■ Deum, Vatrem, Filium Spintum fanBumpibus diftinclum pcrfo- nisfid cadem ynayffiritua\iy£quabi\iyperpctuaynu\\um nequc prin- cipium,neque diumitatis exitum habente cffentia prxditum: qui ma- xima potentiafuajnfinitaque bonitate creant omnia, caque vegetet,. tueatur, conferuet. Et quanquam maieflas eius efl plane tanta, V£ eaminhac humanct vitcc luce , cogitatione nuUomodoconfequipof- fimus ( quicunque enim eam inuefligare fupra fortem humance condi- tionis y adipfamque perrumpcre conabitur , gloria cius opprimetur) tameninanis prccslantifimarum rerumtefiimonijs & infignibus rc-

Qcv* >.\.\j.ie- non efl. Inuifibiles emm Dei aBioncs/iufque Virtus £T diuinitas

r „ . . immorta\is,ocu\is animi facile fubuciuntur cumcx orbis vmucrfi con- ^ stitutione ,ex harmoma & quaji conccntu , conjcruatione dem-

que omnium rcrum quas admirabdi y & incomprchenfibiU confiho

Merincfolii incok. L I B E R III. 105

fuo £}° fapicntia creauit } confidcrantur.llluslraturjuoquc cadcm - Dei potcntia iudicijs fuis mslis & cequabilibuTJupplJcifs^mnhium pcrnicioforum} prwfidio libcrationeque corum omnium , qui ipfum l amorc "vcncrationcquc compiccluntur . Quod ipfum ciufdcm yer- Q tH. 7 I bofacilc dcclaratur, \bipcccantium hominumdiluuijtemporefup- J iplicium animaducrfioquc }Noah autcm eiufque familice totius con- \fcruatio defcnbitur. Declaratur itcm Sodomccfubuerfione , ey ere-C\<L\: \j ■ ptione Lothi: poslrcmo }\aslitatc fubmerfeoncquc Vharaonis cy^vyio-k • \4- , Acgyptiorum } & contra liberatione ifraelitarum : aliifque com- plunbus hisloriarum monumcntis (j1 cxcmplis } quibm homines mslituti Dominum Dcnm cetcrnum} Kegum Kcgcm ac Vrincipem a-> ' gnofccre confitenque dcbcnt . Ac tcflimonia quidcm hcec omnia ciim ad prcecidcndam hominibws excufationis occafionem fi minus De- um cognouerint }nec in gloria qua par esl , ipfum quoque pofuc- rint, optima loCupletifimdquc funt: tum prohxius adhuc ac fami- lianus nobifcum agens } exprimere fe mortalibus in perfona Vilijfui \oluit : quemadmodum nos in his quce fequuntur} pie vereque confi* temur.

Certum habcmus,Dci Filium in hunc mundum \eniffc}& huma- J0cIfiSer) n£ carnis inuolucro tcgi voluiffe : qua in reyna Chrisliancereligionis Cy { ; 1 . iC. mysleriu esl conslitutum .coque nomine fyemnoflra totajyfidcmin , . eVy,. %/\ ^4. lefu Chrislojfilio Dei}Domino noflro}Deo admirabili>authon ceter C^{\ \. . n<£ Vitce}foIo faluatore }iuslificatore }fanclificatore }folo interpretc }& patronogenerishumani}folo Sacrificatore }cui fuccefforc non fu opusi cumque vere Deum } ac vere homine exiftere. Deeoncepti

Crcdimus atque confitemur Dominii noflrum lcfum Chrijlu conce °<>e. ptum effe cxSpintu fanclo}opere vinh in totum detrablo fublatoquey . c quemadmodum Angclus antc conceptionem ipfe nunciauit } idque eo '' v ' ^ ' confilio potifiimiim } vti Sanclus integcrque nafccrctur ^cuius pro* creationcm ab omni labe dcformationcc[uc vacuam effe ncceffarium ejfet.

Credimus & confitemurlcfum Chrislumomnidctraclacorrup- Deincar- 1 c tione ex yirgine Maria natu in Bctkke ciuitate (cx Hichcea Vrophe i^fffl \ ^ w ' x ta)corpufque jumpfiffe ad noslriplanc fimilitudine3cxceptopcccato^ G\cX\ ^ 7/"

Merindoliiincolse. ACT. MARTYRVM,

, q t cui obnoxius cjfe nunime potuit : Angelorum autem naturam noluijfe fufcipcrcfcd fcminis Abrahami, quodtcjlimonio Vrophctarumomni- unt prxdiBumfuit , \>t in peccatorum humanorum expiationem fa crifictum offerrctur.

De Pafsio- Crcdimus f$ confitcmur lefum Chrislu fub Vontio ViIatopaffumy trucifixum.mortuum yfcpukum pro peccatisnoslris . lllnm enimv- num Agrmm \>ere Vafchalcm e/fe y inviclimam oblatum y vtnoscx Diaboli faucibus eriperet 3 qucmadmodum adumbratum idfuitper Jerpentem Acneum in defcrto ereclum : quoniam qui in Chrislum crucifixum acicm oculorum dircxiffct yomni morbo leuarctur,malcdi~ cliomyac morti eriperetur: pafiioneque fua ijs qui in eum crederent fa- lutcm & vita?n reslitueret.

Dc defcefu Credimus ey confitemur dcfcendiffe illum adinferos : non tantum cnimcorporea morte defunSlus cfl Chrislus y\crum enamoportuit eum cum infcrorumcoptjs aterna:.que mortishorrore quafi confcrtis mambus luclari.

Dcchrifti Credimus ey confitemur Dominum nojlrum lefum Chrislum tertio poslca die fufcitatum a mortuis yad iuslificationcm npslram, verifiinmmque tcjltmonium falutis confccuttonis atern^vita co- rum qmlibcnterin Chrifiofideliterquemoriuntur.

Crcdimus,ey confitcmur Dominum nojlrum lefum Chrifium qua- dragtntaposl rcfurrcclioncm fuam diebusin calum afcendtffe ycor- p.oreamque pfxfentiam fuam ex his infenoribus locis fubmouiffe9 quemadmodum prajdixerat dtfctpulis fuis loa.i6.cjfiicut Angcli quo- . que tcslattfimt.

De fefsione C rcdimus , ey confitcmur , federe illum ad dcxtcram Dci Vatris-

addexteram . 3 ^ J r ■ 1 -11

Dei pa tm. ommpotentis ■: tn omnia qux funt in terra & in ccdo impcnum haben- tcm , conflttutum Dominum omnibus ditionibus ac dominationibus: hojles fuos noslrofque duxijfc captiuos in triumphunv.ctfque extnani- tis ommbus rebmypopulum fuum diuitijs omnibus ey opibus auxific: ingrefium ctiam in Sancluariumyhumano artificio minime faclum at- que conslitutum ; \bipatronus ej> mediator gcncris humampcrpe- tuo confijlitzj apparet.

Credimus y \efum Chrislum iudicatum vcnturum fuper slites

ac mor-

sfurtetttio-

De afcenfio ae.

Merindoliimcolae. LIBER III. 106

dc mortuos fcmci dliqudndo cxtrcmo ipfo ludicij die.qui quidcm foli

L n J„ L. / r _f • 1 * ; n Deftc-nJo

Deo pcr pcctus cxpioratusquc it: V cnturum anquam^cum in Re- chniuacu

\ . f J ri i ' r J ■ i ■ / • llentu«

\gidjua mdiestdte }Angclorum comitatu jcptum yaci ludiciumorbis Wmuerli conjhtucndumatquc pronunciandum.

Crcdimus m Spintum Janctumjcrtiam ciujdcm cum Vatrc ey Filio f-ntt0- I diuimc cffcntue perfonam , ex codcm Vatre Eilioque manantcm, xtri- ^ quc corum xqualcm^dcpulforem molcfiiarum omnium , confolatorem Mmcum bumam generis : c«i«5 inslinclu fanbli Vatriarcbd? , omnes Vropbctce Aposlolique Domim nofln lefuCbrisli loquuti funt :per qucm fantla Ecclejia omni tempore conflituta <& gubcmata fuit. Hic csl doclor fynccrus,cuius affiatu omncs Cbns~liam vcntatis co- gmtioncmbabcnt:bic Spintus in ipfis babitat,rcgencrans eos in \ntam nouam,vctercml?omi/iem inijs mortificans, eojdcmquc viuificans ad omnc opus bonum, in affiiBiomlwjonJolans, confirmans in arumnis, ■ \^ , \C. quifuis adesl m rcbus aducrfis jcflificans cos cj]e filios Deipcr ad- J*0 ^ . $ , \ optioncm,ctflcsl:is bgrcditatis cum \efuChnft o participes.

Credimus ac confitcmur Janclam Ecclcfiam catho\icamyqu& esl 5232! congrcgatio cr cectus omnium verc credentium yfidc\ium , & clcSlo- rum Dciquifucruntapnncipio mundi,& eruntvfque adfinem: cui9 qiudcm Ecclcfue lcjus Chriflus cf? caput^concdians eam fibi perfuu Spiritum,eamquc fceptro vcrbifa rcgens3vna eadanqucvoluntate ac fpiritu cam comungcns vinculo fidci cj? cbaritatis.Qmnia itaqucEcde fue membra comunclay vrium Deum y caput \num acmediatorem lefum Chrisluagnofcunt, vnam fidcm ac legem babenty\nus ijs cfi B# ptifmus yzj eadem menfa fpiritua\isyin qua idem cibus ac potus fjvfi- tuaUs propomtur.Vrobac EcclefiaChrislusfcipfumtradidit vf eam z?h.5.d.26. fan£lificarct,mundans lauacro aqua: in verbo: vf fifierct eafibighri- ofam Ecc\cfiamynon babentem maculam aut rugam^aut quicquam td- le:fcd vt cjfet fantla e_T irrepnbcnfibilis.Sola corporisycarms Zjofiii ipfius mcmbra w fancla ccnjcntur Ecdcfw.cxuUt hincfupcrbi Vbara- oncs ypertinaccs Vhanfci , SimoJics magi. nuilum cfl mcmbrumpu- tridum,corruptum)auta\ioquiinfcc{um:ncc in ca locum habcnt lu- da: jimiles , Caino , autmab Diuiti : recipiuntur in eam tantumoues & agmputidtvcro acfcctidi hccdi ranouctur cxduduntur.Atque

1

Merindolii incolfe ACT. MARTYRVM,'

hctc differentia eftinter Ecclefiam quai alias capitur pro congrega- tionc bonorum & malorum , Ecclefiam quam nos credimus} quai fancla vocatur } fanguine Agni illius immaculati mundata atque fanblificata}extra quam non eslfalus . Quare in eam quifuntvcre „ n Chrisliani conuenire debcnt > nam eadem Ecdefia esl communio fan-

Sanftorum n . r , . . . J . J .

communio ctorum}qui omnes Junt mcmbra capitis Jui leju Qhrish : ita coaau- nati^t fimul coram Vifuri fint conjfeclum Dei. Uac cs~l egregia fratermtas , in quam cooptati & confcripti funt quicunque vere funt fidcles }vocati a Dco adcommunionem VilijfuilcfuChrisli.

Remifsm Credimus %f confitemur remifiionem pcccatorum ?ratuitdm}a I

peccatoru. ,r . J. J . . -J . -rj «-> _ . 1

mijericordia & mcra bonitatc Domini nostri Chrish profeclam} qui i \ ■ ^Or : 3 • i ^.mortms_cBfimcl pro peccatis noslrisjuslus ille pro iniuslis }qui tu- I lit peccata noslra in corpore fuo ad cruceiqui eslhgnusDei^qui tollit J pjXMtammdLlscft^ ' *<U\is 1- tus apud Deumdpfe csl prctiu reconciliationis noftra".fidclis tuflus CAn.- < 4- . vr nobis omncm iniquitatcm condonet }flanguis cius dclet chirographu quo obligati cramusgf mundat confcientias noflras ab operibus mot tuis^tfcruiwnus Deoviuo}quifolus peccata condonat^ abolctini- quitates hominum , V£ conuertantura vita mala , 0° dcponar.t iniqui- tatcm qua in mambus ipforum cjl , vr tnflitiam habcant , qu& cfl fe- cundum Dcum}quagignit ccrtam pcenitentiam ad falutem . cuius rei cxcmpla hctbemus,Dauidcm} S.Vctrum.filium prodigum^cccatriccm /LA%. t. r- 4-. illam3 ac phresalios ludwos.Vtnon eflintcrhomines qui mdcula ca- y< ^ * rcat, & fc ihflum prabcre pofiit natus ex mulierc. xta ncc cfl quifqua pcrjemnoxius cora Deo. Quu flclLe non fint muda in coflpcciu eius: quato mirfi homo in fua putrcdine}& fili9 hominis,qui nihil cfl quam (\ t ^ q . \ermis. Omnei£a£liJim & iuflitia noflra quafl pa-

J n9 mulieris meflrualis, ^fc.proinde finguligratia Deipcr Chriflu ob-

lata opus habentyquifo\us pro fidelibus faii$fecit> quibus peccata non imputantur,quemadmodumincredulis atque reprobis. furrcdio. Credimus refufreBione carnis benediclorumDci,ad pofidcndure- gnum cadcfle in aitcrnuimaledicloru vcro Dci , adignc & cruciatum perpetuum^bi erit ploratus &c.Credimus itc animas efjc tmortales: fidcliu autem ac filiorit Dci animas quaprinmm exhoc corporc migra-

runty

vlerincloliiincolce. LIBER III. 107

funt ,ad gloriam cclcslem tranftrcjn qua Dominus noflerlcfus Chri- flus rcfidet . certi entm fumus ciim kcc noflne commorationis in terra domus dcHruSlafuerit /eslare habitdtionem diuinam , ac domum <t- 1 ternam in ccclis,quce non cflfaBa mambm .hfidclium vcro dc repro- jj^ ^ xx borum animas , cum e corporibus difccdunt ,ad infcrorum cruciatus \ fe confcrunt vfque ad diem iudicij & refurreclionis cdrnis^t ibi cor-

orc

animd in pcrpctuum torqucdnturingchcnna ignisincxtincli.

Credimus vitdm ceterndm, nobis grdtid Dciper Chrislum obla- De vitaa> tam,quivere vitaesl}ac mortem confecit ^tfidelesVitce ceternce hce- terna* rcdcsfiant.namquotquotinipfumcredunt&mandata eius feruant, nunquam morientur : ncque esl vlla condemnatio ijs qui funt in lefu dinslo,quinonex cdrne,fcdex Spiritu ambulant.ij nonfubcuntrea- w0 • 1 • tumfied trdnfeunt a morte ad Vitam . Qui enim creditin lcfum Cbri- ^ •. c\ 1 4 . flum non condemnabitur.qui verb non credit iam condcnmatus efl.Hd? jj^., <3 • a ? ♦ • jvt *y C:JL •. , C, funt du<e(quas nobis ob oculos Scriptura ponityict, nec vllam nouim9 tertidmiqudrumal^ quidem esl cy fj>atiofa,atq; ea ducit ad . interitum,qudm magna midtitudo&Jrequetid hominu cclcbratialterct ^ xM'~7' ^' Vero dr&drfuaTducit ddvitd,dcpduci ddmodum peredmingrcdiutur.

Credimus ej° confitcmur,Dominum noflrum lefumChnflum ab~ De Baptif- olitd Circuncifionc inflituifie Baptifinum 3 perqueminpopuliDeim°' Ecclefiam recipimur^tDomino confecremur, & fcgrcgcmur ab alijs ommbus qui varias ey diuerfasreligiones colut: qu<e nota esl & fi- gnum vifibile. Baptifnus vcro exterior } alium quoque intcriorem no- Uscxhibetygratiafcilicet Dci,qu<e cernihis oculis non potefl^ be-> neuolentid qud nos profequiturpropter lcfu Chriftu,qui nos fuo Spi- rttu baptifat,lduans,purgans acmunddns dnimds noslms db omnibus pollutiombus & iniquitdtibus } renouans corda noflrd :dtque edscx- plct confblationcyfiduciapatern<eipfius bonitatis,cx vetcrinouacf- ficicns crcaturam^afa ir<£ invdfit mifcricordice mutans. idque^ir- tutc Dci inuifibilific m nobis operdnte . nctChri/lifdnguis Idiidcru efl 1 - 3» \ • 7 • animaru noftraru ,no aute elcmcntum dquce. Yormd dutem baptifadi prcefcriptd esl a lefu Chnsloyqui dicit:lte)Q' doccte omncs gctes Jbdp : S . y • tifates cds in nomine Vdtns & Eilij <&Spiritus faEliAoannes Baptifl. Apofloli dtquealij mimflri Ecclefice baptifant ? prolato verbo Vci

Merindolii incolx. 1 ACT. MARTYRVM,

w ■ v6 . •} ? . fiacramcntum,ac fignum Vifibile tantum donant: Dominus \crb le - i . c*> : 3 . Cbrislus «fxmitttwjblus incrcmcntum dat 'fiacitvt res fignatas percipiamus: gratiis cy donis qua: fub vifium non caduntfuos ornat. Qudc facrifici cid Baptifinum addidcrunt ,pr#ter facra Scriptura: au- thoritatenvMfunt^aqua: coniuratio,cbrifima,fial& fputumjtnera funt hotninum commenta.Errant ctiamgrauiter quipueros Chriflianorua Baptifino rcmouent. Defacra: ' Crcdimus confitcmur Dominum noslrum lcfum Chriflum , deinde ordinaffe facramcntum Cozna* , qua: gratiarum efl aclio} memoria mortis acpafionis lefu Chnsli,in ccetu populi Dci ritc ccle- brata. in quo quidcmpanis & vinum diflnbuuntur & fumuntur , V£ vifibilia figna mommcta rcrumfiacraru: corporis videlicet £7* fam guinis lefuChnfli fufifenfl atque in cruce oblatipro peccatoru noflro- rum remifiwne , gcncrishumani cum Deoreconciliatione . Quif quixjypciii- irfuty Chffl"™ tr^di^ffc corpus fiuunu ^profiudife fia-

gnirirnt *J rnfjjfiimir ' pprr^nru. , ille mn^Ait cqrnc Cfblblt fiangUint

Domim& vtriufq; fit particeps:confiderans conuenicntiaearil rcru

iqua: oculis fubifciuntur. CT cibi quo corp9 iflud fuflcntatur, cu ijs rcb9 qua: non\>identur,atq; cibo fyirituali.Etemm \>t corp9 in hac vita pane corroboratur ,Vinuq; corhominis recreat: ita etia corpus lcfiu Cbnsli mortitraditu,eiufq;fianguisj> nobis effufius nutrit ,cofirmat,& rcficit sa^a.*u>**>vj. dmmam trislem & afflitlam.Cwterum ne quis exislimet fignum vi- fiibile cum rc perid figmficata , qu£ cH inuifibilis, adcb coniungi aut conglutinan, \>t dijiungi aut difijolui nequeant, quin \nuni flne altero ejfie pofiit. Nam ludas fignum quidcm cccpit,rcm verb figmficatam firuclum non percepit , nec vnquam corporis & fianguims lcfiu Chrifli \ M C"i Sifl PdnKCP sfa&us cftfed irfidelitate fiua partem fibi apud Satbanam cfl - J y confiecutus&mcmbrum Diabolifaclus. Vrobetitaquefeipfium homo^ anfynccra fide pozmtentia cum chantate Chrifliana coniuncla.ad hanc fanclam menfam accedat : nam alioqui reus erit corporis ey fian- guinis Dominii dummortem lcfiuChnfti , zjcorflilwm Dciproni* hxlo ducity qui non tcmcre fiacrofianc\um islud fiacramcntum in- slitmtfcdnoshac rationc excitare ac pcrduccreyoluit ad ardcntcm fui firatrum noflrorum drfeHionem , vt verc efficiamurtcpla Dci,

qui

vierindoliiincolx. LIBER III. t:8

m in nobis habitare dignaturrfucmadmodum apud loan. tcjlatur Do £°*B-'4 tinus ,Siquis mc amtt feruabit vcrbum mcu , cy Patcr mcus illua- \tabit,cjX vcnicmus adeum,atq; cum co habitabimus. Atqui iftudnon* o modo accipiendum quo nonulli opinati fiut>vcrum Chnfti corpus cy. I uaturalc, carne ojjj m panc illoCcena; cffie ac dclitefccrc,aut in cu"X merti.na htc opimopugnat cu Vcrbo Dci^fidci noftra articulis cft orranajn quib9 clarc habcmus 0ms\u afcendiffc ad cadosfcderc adl icxteram Dci Varris ommpotcntis ,v?idc cy veturus es~lad iudicadu mos CT mortuos .fcd Donnnus \cfus Chnsl9 fiacramcto Cccnx adcft wtetia,vrrtutc, atq;pncfcntia Spmt* fia m cardib9 clcBoru fuorum. y fidclmm . Nullus igiturChnftianus carnalcm quanda intcr Chn- CT' eii-s ( L clos lomumrare atq; vmtate imaginetur , quauis rcucra padunatifint corpon acfianguim illius y vtpotc carnis <&ofiium eius ncm r& . niyjlerium emm coniunEHonis cjy commumoms lcfiu Chrifti fVgnum efie norunt fidelcs,atq; hxc ratio copuhc cum fiit fipiritualis, jomims ingcmo ncc pc rcipi ncc wtclhgipotcft. Chriftiani aute corpora t Domim prxfintia non opus habcnt. Incamatio ciusc^ pa ftw>ad fit- \utcm mortalium prorfius ncceffiariccfiuerimt\id quod ipfc teftatur ,di- :ens,Exiui a Vatrc, 0J veni in mundum : rurfius rchnquo mudum cy Ioan J6 d vado ad Patre : quarc certu cft impoftorcs efije qui docct pane Ccence *8- ejfe jppnum ejrcalc (vt loquutur) Chrifli corpus.Errant ctiam qui iffwnant jn Cccna Chrifluorp9comcdi corporahter.caro enim comc- fta mhdprodejhSpintus cflqui viuificatJidelcs igitur vcre lcfiu Chri fli carncm edunt^ fianguinem bibunt fifintuahtcr in ipfiorum cordi^ bus.Quapropter fiacnlegi meritb ccnfiendi fiunt,qui i$zud Sacramen- tum contcmnunt :pijverb credunt 0 confitcntur vno orc omnesy Ccenam Dominicam publicum cffc conuenturn ad teftificandunt V.flum Chnslum pancmeffe vitaf,qui de ccelo deficendit. \n Ccc- na complcmcntum esl ac vcritasAgm illius fiolcnnitatisVaficbt: participatio nempc corporis fanguinis Chnslr.mcmona mortis ey pafiioms cius: conficfiio fiidci fiub fymbolis atque infigmbus Ven Re- gisfeparatio cy fegrcgatw ab ommbus fcBis : coadunatioin Vnum corpus: mutua intcr Chrislianos charitatis obligatio ,neruus acvin- atlnm firaternce illius coniunBionis : cxemphm ac monimcntuvt

1

L.

Meiindoliimcok. ACT. MARTYRVM,

pofleris:arrhabomifericordicc Deifigura Cccncc ccterncc. Dc cuiw Credimus & confitemurfyncerum Dei cultum confiflere in eoy w Dci \>oluntati eius pareamus yatque omnem noflram ddigentiam, operam, dc ftudium conferconus in hoc vtyquoadin nobis erit , eam fcquamur. Kegula Vero obfequij quod Deo prccflandum e?lyin Vrccceptis diuin<t Legis nobis prccfcriptae^quibus docemur quid Deo primumydcmde i t Jmoth 1 u*d proximis no$his debeamus. Vorro finis prcccepti eir Deo obedirt 1 •* f in vera charitateyex puro & integro corde)o> confcientia bona^ fi- denonfimulata.Hcccdcmumeslratiofuum Deo honorem tribuendi, qui necexnoslro ingcnio aut hominum traditiontbus coli ynec quod cuique bonum {fccquumvidebitur yfed quod ipfe prcccepit tantum fie~ ri vult.namomnia bona opera.quccpr<fparauitDeusvtin ijs ambule- musjn Mandatis ipfius habcmus. De Legc. ConfitcmuryagnitioJiempeccati ab ipfa Legis intclligentia profici- fci,qucc noslram nobis quafi digito oftendit imbccillitatem, quum ne- mo fit mortalium qui eam implere valeat. Omnes cnim homines pec- catores funtiLegis neutiquam obferuantes:natura filij im : iuslo Dei iudicio obnoxijy (y quouis reatu ac mortcccterna digni.Vnde fequitur nullum reslare aliudremedium quam vtadgratia Dei & mijericor* diam veniamus, qucc nobis in folo Chriflo ojfertur: ficut fcriptum cfl, Rom . i o .b \erbum prope efl in ore tuo y & in cordc tuo: hoc esl verbumfidei, jS.p.io.n. ^Q^^^^^^^Qj^^jiY^Q^^^j^^Q^^ confcffus fueris ,

& credideris in corde tuo quod Dcus fufcitauit illu cx mortuisfalu9 eris.cordeenim crediturin iuflitiayorefit cofcfiio infalutc.omnis qui creditin eum non pudefict.NaDeipromifiiones fidc apprchnduntur, Quid fit fi- c€rta eft cogmtl° am°ri* crga nos,ingratuita DciprGmifiio- <ies. - neyquam in lefu Chriflo habemus yfundata:dcinde per Spiritum fauclu in cordibus noslris confirmata atque obfignatayqua gratis falui fimus: C^X-.-x ■ g.q . riec id a nobisfcd dono Deijion autcm operibusjte quis gloriaripof '1-2 fe' ^roln^e ^du^m omma foi detrimeto effc duxityncc pluris quam fi- ') mu ccflimauit, vt fibi Chriflu lucrifaccret vtq; in Chriflo inuenirctut ^ indutus non iuslitia Lcgis yfedfidei, qu<e quidcm iuftitia a Deo cs~l. Vrccterca idcm alibi infert: Nos itaque jcicntcs homincm non ex operi- busfcdpcr fidcm iuslificari:credimu6 ctiam in \cfum Chnslumyut per

fidcm

1.« >

Vlcrindoliiincol^ LlBER III. 109

idcmincum,non cx openbus Lcgis iuflficcmur. Eadem esi doclrina . ^omini noslri lefu Chrisli , qui quccrentibus difcipulis , ecquis igi- JJfc-1^ vurfaluus ficrcf.rcfpondit , apud homines id quidcm cffc impofibilc: tpudDcumvero }omnia cffc pofiibilia. Vbiitaquercflat gloriatio* worfus cxduditur. Qua tandcm legdOperum-nctNonfcd per lc- ^om- c' ?em fidct,qx<£ reputaturad luslitiam.

Confitemurbonaopcra^quxDcusprxparauitvt inijs ambular peribus.S°" rcmus,qua?quc in \>crbo cius propofitafuntficri debcre atque fiudio- Q admtplcrr.non qmdcm fl>e promcrendi aliquid apudDeum ,aut mctu cctcrni cxitij :fcd ex officio atque amore quo communcm omm- itm noftmn Vatrcm complccli oportct}vtobfcquium noslrum adip- irusgloriam ^Xproximi ccdificationcm fecftet: vtque \cra ac\iua fi lcsfanquam arborabonisfruclibus^dignofcatur. Huc tendunt vcr- w Vcm,cu?n ait, Quamobre ' firatrcs •> date operam vt bonis opcribus lorrcddatur clcclio vcfita, conuerfationemveftram intergentes j I habentes bonam > \>t in quo detrahunt de vobis tanquam malcficiSyCX I bonis opcnbus \os ceflimates,glorficct Deu in die Vifitationis. Quo i\ «3 ^ug{ <pi I niam autefngidi ry pigri ad omne op9 bonu impij in hoc fe excufant, ^^-^ I ~+ «^. ^ I quod Lex fit impopibdis carni}atquc ita duBifalfo gaudiofibi in pcc ' \ catis placent.certum cft quod qui veram fidem habebunt ^JthQusjL- ; 7. >C a7. 1/ 1 lius & opera quoque producet: incrcduli vero mala opcra perpctra- Ybunt ynecnon hypocntce quitantiimfidcmmortuam laclitant >quoS'^zkr, v I DiuusVaulusinquit, ore quidcm confitcrife Deum noffe, opmbusy i Vrro ncgare: quandoquidcm abominabdcs funt } infideles & ad omne \opusbonuminutilcs. ~ . . .

IX .... Dciciubio

Credimus ey confitemur, fobrietatem & continentiam nobis ex praiccptisdiuinisjn omnibusrcbus fcruandam . lciunium quoq; nobis in Scriptura miuntlum efyquodcorporis affliElione atque humihati- one conslat^non id quidcm Vt tantuntmodo caro affligatur fcd \t ala- cnoresymagjfque adprecandmn idonci reddamur. Vnde facilepatet, "verum leiumj vfum his tcmponbiis ncgligiamoprorfus abolcri quod quidem Ifaias reprehendit in ludais^atquc oflcditqumam ieiunio ab~ mmtiw ^dkCjinquitjeiunarcquQmadmoduuiad huncvfquediem EiV^.a.* • Jcdflis^c,

V.

Merindolii incolse. ACT. MARTYRVM^

tro-U- : u • Dc cib rfi Q$fitemr cticwi in veteri quide Teflameto certos cibos fuiRc pro*

quorudam J rf ^ . . '.. _ J J l

abftinetia. hihitos ,quoru tame apua Omjtianos liber majit vjus per leJumChri ftum3quinosplane immunesac liberos fecit iftiufmodi ceremonia at- Gi-.- \C- if- queferuitutehegis. Quade re omniamunda mundis,contraqueim«.

puris & incredulis nihilpurum effe potefl , quorum mens & confci- l ■ &r .• p. p. impura esl. Atgufcjhiios Deo gratiores non reddit. nam quod JVLiM'.if« \\> per os intratjicquaquamhominem inquinat : omnis creatura Deibo- i Hh*-. «f _ 4-. »4 esl:proinde ncc afpcrnanda , modb cum gratiarum aclione vta- mur.fanclificata enim eft verbo Dci oratione. Sed diligenter nobis videndum esl,ne libertatem hanc ad carnis voluptatem traduCamus, atque in pnmis cautio adhibendajic corda ingluuie aut ebnctate 3aut foliatudimbus curis huius feculi impediantur 3ac penitus obrw antur.

n ^ ^ Mag. Confitemur Keges,Vrincipes3ac magiftratus perfonas effc a Deo

' \ 7- fc^b™ • conslitutas^tgladiumgeftent ad bonorum dcfenfionem 3 atquepu* nitionemfadnoroforum.\dc6queijs obcdientia dcbeturnon modb pro* pteriram,fedetiam propter confcientiam .Keddendum enim fuum cuique.tributum,\eSiigal 3 honorem & alia pro fuo cuique lurepcr- \ ■ (VU 13 • foluendacenfemus. Ad Kegem in primis obedientiapertinct, vtpotc qui cceteris dignitate praftet : ad Duces verb qubd ab illo mifiifint. Qmntbus demquc proceribus ac magiftratibm parendum, qubd De- us inhoc ordinauit3vtpra:mio bonos 3 fceleratos verbpccnaafficiat. ]'. Lu-.+t • Dc paftori Confitemur -miniftros O1 Bcclcfia: paftorcs.cxemplo gregi&fide- n • » r- 1 6 • * mi - efft 0portere3in fermone3confuetudine3 charitatc,fidc casli- monia alijs prjducere,condonando Verbum Dci, & pcrfeuerando in H4. \\.\o . fyncera doblrina. Contra verb paftores auari 3 qui turpis lucri caufd fub pra:tcxtumhdominus cultus Dei3falfas dotlnnas comimfcuntim isliufmodimercatores ,propola , quifuarumrerum affcclum atque eandemremplusmillies vendunt, quitcmplum Dci prophanant ,vt fpciuncam latronum cffiaant:quipecunia fe animas,e Vurgatorio \t Vocant, redimere poffe confirmant 3atque acccpto prccio veniam & peccatorum remifionem promittunt,qui mala opcra venditant : tales inquam,imposlores facrdegi 3atque idololatra:, de gradu demouen- di Kegumac Hagislratuum authoritatc 3 alilquc in ipforum locum

fubftituendi

Merindohi incolae.' LIBER. III. no

I fubslituendi forcnt . Quanquam hoc tempore plcriquc fc a Vrinci- • 'Pu • . mpum obcdicntia non modo fubtraxcrint, eorumque iugaplane cxcuf- ^w-X. *°* ' • I ferint.fcd ctiam amlytione ac tyramde diabolica totiusfcrc orbis do- I minatum fibi attribucrint. Vrincipum potctia atq; authoritate vfur- mparint}dcrcliE}o proprio officio, quodcratgregc Deipafierc,proui- I dcrc ci noninuitofcd alacri prompto proptcr Dcu ammo:non aute I occupare impcrium in Qlcricatu } qucmadmodum fatis dedarattri~ plcx illa Antichrtsli corona , rcgnum ctiam Epifcoporum atque Ab- l batum ,quitandem slipendium iniquitatis fu<e recipicnt. Sed cum I «fxmniw illc vcnturus cs~l,quifideles ferui inuentifuerint}coronam I glorue incorruptam accipicnt.

Hiec confcfiiofidciprimum oblatafuit Jumma Curi<efcu Varla- mcnto Vrouincice,deindc additis aliquot articulis tradita ej3 cxpofita latiusfuit Epifcopo CabeWioncfi^t ipfemetpeticrat.Tuctiamtoti- demcapitibus dcfcnpta cy exhibitafuit Cardmali Sadoleto Epifico* po Carpentoraclenfi}afcripta quadam poftulationeinhanc fcntenti- am:\ncolas Cabrienein comitatu Vemffie,officiofe poftulare ,\t aquo animo reciperet atque pcrlcgcret doclrinam 3 in qua patreseorum ej1 ipfi a longa tcmporu feric inftruclifucrantquam quidem iudicabant, cum vcteris ac noui Teflamenti doclnna congruere.Acquontam Car dmalisiWe peritus ey ftudiofusfacrarumliterarum habebatur> Car brierenjesabco petebantvt notaret propofitiones eorum}qua:fibid doclrina Dei difcrepare viderentur y & fi quidcffe contranum vcra? rcligioni probare pofiit: fe non modo non rccufare quin ad cius abiu' rationcm adigantur }verumctiam fubituros vcl capitisvel fortuna- rumomniumdifcrimen. Adhxcfi quis effctiudexin comitatuVe- viffie qui ccrta inquifitione affirmarc pofat,eosfouiffe doclrinam im~ piam^aut aliam religioncm coluiffequam in articulis Confcfionis eo- rum contmcrctnnrogabant Vf is cum ipfis commumcaret ffeque Vicif fvn a:quo anuno obtcmperaturospolliccbantur.

Ad hanc poslulationem , Cardinalis Sadoletus reffondit epi^ slola manu Secretaru fui fcripta propria vero manu obftgnata}atque ipfius figdlo confirmata, quam plures yeiiamnum fupcrftites^ingra- ues lcgeruntjn hancfcrefentcniiann

Merindoluincol*: ACT. MARTYRVM^

aidum dc Voflulationcm Veslram rfcccp/, 0» confefiionis veslr<e dftl Mcrindoii perlcpiuimpla profcclb es~l materia ,ncc \>os de alia doclrina accufc

•rum do- * & . ,/ . J .r . r i . . . . .•'

$rvu. \nquam Mtcllexi,ni]i quam ipp conptamm. Cettum quiclem est le homines quccdam de vobis ffarfiffe in Vulgus, qucc reprehcfioncm crem merebanturfcdvbi accuratim inquifitum esl de re ipja , mer calumnias (ffaljas criminationes fuijje Compcrtum habuimus . terum in veftris articulis nonnulla verba rccle mutaripoffcvidentur ita tamen vt ne quid vcslrce confe fiom dctrimenti accidat. Vtcctcrea non ncceffe habcbatis(meo quidem mdicio)tam apcrte in Vaflores ec- clcfice inuehl Quod ad me attinet,ego vobis bencficri cupio ,contraque male me profcBo haberet,ac vehcmenter ipfe angerer, fi, quodalijs de vobis vaslandis dccretumefl ,exequcrcntur. Atqnevtquantum \obisfaueam ccrtius cognofcatisiego brcui profcclurus fum ad prcc- dium quod habcoprope Cabrieram,cb Vobis wtegrum crit ad me ve- mreiidque fiue pauafiueplures numero,abfq, vcslro mcommodo aut malofacere poteritis,\b'iqucquodin rcm vcfbram , quodquc ad falw

sTtS V ' iemtucn^amfacicn^umcenfeo^%emc^

tStirf4' ^ * iu^cm tcmpore , anno fcdicet M. D.XLII. Vicelegat-us kue-

monenfis, hortatu Cabcllioncnjis Lpifcopi delcBu militu habcbat ad deslruendam Cabricram : cumque exeratusadmdliarc vnum prope Qabrieram accefiijfet , Cardtnalis Sadolctus fummafcjlmatione ob- uiam iitit Vicelegato , eique oslcndit poslulationem Cabricrcnftum: Ofidei corum confefiionem cum eo commumcauit,additis conditioni- bus,quibus dhfcslaturosreceperant.Qubfaclumesl vt ausroga- tu excrcitm inde recejfcrit, nec vlla fitnc tum Cabncrcfibus iniurict illatafuerit. Voslea verb Sadolctus Komam ituruspriufquam fe vice daret,plures Cabrierenfiumcum fuisvdhcis quos faebat cx eorum nu mero cffc qui Lutheram appellantur , accerfi iufiit ( nec enim alios in minro ad tota ^ltlonc fua ^dlicos fibi dari optabat) his ,inquam,polliatus efl fe Cabriercn- ipforum memoremfore 3 ac quamprimum Komam peruenijfct, totam confcfiionem, corumque articulos communicaturum cum Cardmali- bus . hacque ratione fiperare futurum vt Concdio aliquo melior insli tuatur reformatio: qu<e res adglorice Dei amplificatione,& ad Chri sliana: concordicc confcruationem perquamforetvtdisacneceffaric\>

ncQ

• vkrindoliimcolx. LIBER III. in

hec dubitarc quin codem modo abuflus faltcm qui nimU funt crafii & moti ommbus ycorrigcrentur.lntcrca ctiam moncbat eos, vtprudentcr Yegererenr.vigilandumipfls dihgenterquc ac fcrio precandum,quoni Itm botlibus vndiquc cingerctur acemmis. Hxc autcm Sadolcti ora- lio Cabnerenfibus magna Confolationifuit,qui buius fcdulitate Jbrc- u ahquod rcffonfum adconfcfwncm ipforum rcdditum iriffcrabat: ittamcn poflqua Koma reuerfus effct Cardinalis 3intcllcxerut cuillic <es omncs vjqucadco dcprauatdsojfendijfe ,vtnullainde reforma- uonis ac corrcclionis ffcsforet Jcdpotius crudehs bclli apparaiiis iducrfus cos qui Ecclefla: Komanccordinationcs atque traditioncs no Cequercnturifacilc quidcm pcrffici abufus tam craffos diu durare no t>ojfc,cum prxfcrtim multitudo hominum cuiujlibetnatioms qui facrce dotirina notitiam funt confccutijn tantum numcrum cxcrcuent.Ta- tundem quoq, diccbat Thcfaurarius Carpentorahlenfls } qui licetpe- cumam Juppeditaret ad perfolueda flipendia militibus, quoru delecl9 habcbatur adcuertcndam Cabrieram,occulte tamen ipfi opemfere- baf.vcrumnon potuit adeoteSle rcm gerere ,quin adViccfcgatude- latus fuerit ;qui illumfcflinantcr rccedcre cocgit.

Epifcopus autc Aquenfls & Cabcllioncnfls fedulo injlabatvt de- crctum Mcnndolienfc cxccutioni mandaretur.Vndc a Scnatuac Var lamcnto Vrouincice conflitutufuit fccunduKcgis diplomata, \t loan. Durandius conflliarius Curice,cum quodam Sccretario cy Epifcopo Cabcllioncfi ,ac Doclore aliquoTheologi£,W[crindohuipfum adiret, tiufq; incolis crrorcs <y bcercfcs,quas in cofcfiionc fldci ipforuagno ucrint,oflcndcrcnt,ccrtifquerationibus faljas corum opimones argu ercnt,conuiclosdcindcperVcrbum Dei,abiurarc cogcrent fuas hce-* rcfcsud quifaccrent , ipfos omnipcena acrcatuhberarent.QuodJi Mcrindohcnfcs harcfeos conuicli,oblatam abiuruticncm prafiare rt- cufarcnr: i um corum omnium qucegcflafucnnt dicam fcnbi oportere, Vf tandem Cuna quid agendum firflatuat.

Vromulgatohoc dccrcto^EptJcop» Cabcllioncfls no expeclauit die cxccutwm a Scnatu prccflxum,Jcd ipfemet dohlorc Theologice affum- pto Henndohu vcmt,vt cos adabiurationc adigcrct . Qua de reper Merindohefcs rcprehefus fuit yquod prater authontate Sznatus, ne-

Merindolii incolse." ACT. MARTYRVM,

gotium fufciperct}dicentes id eum non habcre in mandatis. Nihilo- | minm hauddeftitit eos vrgcrc vf abiurarcnt,idqucfifaccrcnt ,aicbat in tutcla fua ac protcclione ,velut fub alis gallince latcnt pulli ,fore tutos, ncCamphusabvllo hoflduncurfuipfismetuendum. Mcrindolij incoU petierunt^t ca cxplanaret quorum abiurationc ficri volcbat. Kcfpondk E piJcopus,non opus cffe vllam iufiitucrc difyutationcmfe . folum poftulare vniuerfalem quandam errorum omnium abiurationcy qualemvclipfemetfaccrc non admodum grauarctur . idqueetiam ip- jos fine v//o fuo incommodo facere pofje . At Merindolienfcs nega- hat fe violaturos vlla in re Senatus arcftumyaut Kcgis litcras,quibu$ i illc ddigcntcr caucrat declarandos primum errores quorurci agun- 1 tur.Vtverbo Dci cdocli,Kcgij diplomatis argumcnto fatijfacercre- Be pofint.alioqui enim fimulatione tantum & turpcm hypocnfin fo- rc,imb contcptum iuris fibi a Kcge pmfcripti. Itaque quod antea fie- pius profcfii funtjd etiam nuc confirmant.nempefi idonea inquifitione habita probenturin aliquo errajje3aut ex verbo Dei hctrefcos conuin canturfe abfquevlla cunblatione abiuraturos effe quicquidin ipforit confcfiione repcrietur quod cum facrofanSta Dcidoclrina.nou*con- fentiat. contrafnpfos nullo crrore duclos, nullaue hccrcfcos nota vel rnacula infeclo': 3conftct puramEuangclij doclrinam fempcr docuiffc %f coluifjc: non ejje confcntaneum Je ad canendam palinodiam erro- rum,quib9obnoxi] non fintjmpelli aut \>lla V/ cogi.Tum Epifcop9 Ca- hellionefis mirum in modu cxcaduit nullam admittens mcntionc vcrbi T>ci3quo errorcs Merindohcnfium argucndos Kcx & Scnat9 ipfe de- crcuerantfedtanquam amentia quadam corrept9 }dirts imprccationi- hit deuouebat qui primi hanc raiione cxcogitdfient . Tande Doclor thcologus ,qui illuc cum E pifcopo venerat 3 rogabat quina cjfent arti- culi, quos Merindoh jincolce propofuiffent ( Epifcopus cmmeos cum Theologo non comunicarat)Hic MerindolicnfesiEpifcopus, inquiut, Cabellioncfis cos quidc habet:attamennobis alteruadmanuefteorim txcplum.TuEpiJcopus Cabellioncfis tradiditTheologo doclori con- fefionemintegra: vixquc cam perlegerat, quuipfe Epifcopus incla- maret:Quid quceris tcftimonialaut quid diJJ>utationib9egcmus*.omnt hcecfunthcercfcos plena.CcdoJuquiutMcrindolicnfes, quonain lo Epifcopus aute nonhabebat quod rejjoderct. DoBorverbthcologus

lAcrindoliiincolxl LIBER III. \ii

I oftulabat ftbi tcpus dari, quo articulos iftius confcftionis eXaclkex- mendcrefatquc cxaminarct num a Scriptura dijjoitanei cjfcnt.quocir I j Bpifcopus fummo cu animidolorc ittinc rc infecla digrcffuscji.Vojl m&tduum mftit Lpifcopus acccrfi Doilorc^tex eo cognofccret qua m>otifimumviavti pojfet ad dcmonftrandas hxrcfcs quccinillacon- i cftionc babcre?itur.Ad hoc Doclor aiebatfi nunquam ita fmffc atto- I ntum quam quum articulos cxpcndijfet} & diligentcr contuliffct tc- I hmoma facrarum hterarum,quce ad conftrmationcm ciufdcm confcf- | ionisadducla in ca fuerant .fatcbatur ctiam \iberc\tota fe vita tan- | um in diuinis fcnptis no profccijfe, qua illisoclo diebus, quibus Scri

0H4.H

I nurcc locos in ijsarticulis citatos cxcutcre coaclusfuerat. Vaulo autc \ ^c*^?? | ?o/? Epijcopas Cabcllioncnfis y conntatus tantummodo famulis fids% \<^>*x** ^«^^ V I Wcrindolium vcnif.iblque pueris grandiufcuhs fnnul cyparuis ad fcl?? ^cVxt**' ^

I vocari tu jus, pecuma Jingulis largitusplarAc prceccpit Vf oratwncm \ c\. s ^ ^ ^ J^f^\*£ I Domimca cufymbolo Apcftolorum Latino idiomate cdifcerent. Vlcri- 1 A*^**, V , * Yquc corumcxcipicbatjc Latinc quidc ncffcVatcr noftcr^ Crcdo: I non poffc tamcn reddcre rationc corum quce rcatarcnt mji f uojd eff tGallic o idwmate. Quibus tunc E piftopus dixit , non requm tatam i I ipfts fcicntiamfatis ejfe modo ca Latinc tcncrenf.ncque ad falutccon \duccre tam exaclam fidci rationcm atque intelligcntia:multos Lpift copos, Varochos, qum etiam Dotlores thcologia: wucmri,quibus jatis negotif exhibcrct vc/ tenuis ac rudis cxpofuio orationis Dominccc,aut fymboh Apoftolia. Ha?c audicns Merindolicnfts Vncfcclus An- drcas Maynardus, Qiud,qua:[b inquit .proderitvcrba nonintel!ccl/i^^.([^ ^X^y*^ profcrrc, cf pfittaa morc rccitareVaternofleraut Crcdol mentitur tfe Jc^* c

ccrtc , Dcum irridrt quifquis abfque intclicBu vfurpat hxc Vcrba % * - 1 - A.*

Qrcdo in Dcu:& quid ipfa valeat ignorat.lntcilmfnc tujnquit Epi* fcopus } quidnam valcatCredo in Dcum.Cuiprgfcclus jnijerii fane me deputem,mfi intclligerem:ac tu ordinc rationcfidci rcddcre ccepit. Qua quidcm rc Epifcopus penulfus , ci dixit, Non putaffem meher- culc >x lerindolium tantos haberc doclorcs. Qujdl inquitVrrf clus, ctiam inftm<£ fomshomuncio qui Mcnudolium incoht ,rcBius mul- to quam ego fidci capitatibi cnarrarc potcrit: fcd pcriculum fac, ac pcrcontarc , amaboypucros iftos } aut islomm cdiquem : vr rcFtcnc

P. iiij

Matt.n.d

Merindolii incoke. A C T. MARTYRVM,

an perperam inftituti ftnt Jxpfe iudices. Epifcopus qui ncq; rejfodendi neq\ interrogadifcietiam tenebat ,frcmitu atq; indignatwnepudorm obtcgcs mhil reffodit.Quodfacde perjficies alter Syndicus Merin^ dolij cui nomc erat Verronius Kegius,Donune,inquit,ft velis vtpar- uuloru aliquis fuos intcrroget foda\es,no cegre id prccflabit . Vermiftt Hpifcopus. ibi tuvnus cpucris interrogare ccepit alios jumma graui- tate,acfingu\arigratia:dixifjes plane prceceptoris partes illuagere. Ahj \erb viafiimpueri, qucereti adeb apte & commode rejfodebat, Vf ea res auditoribus non mediocre admiratione afferret . gefta emm fuit h<ec res coram multis.inter quos erant etiam religiofi quatuor,qui non ita multbantea Varifiefi Academiaredierat,quoruvnttsftcEpi fcopu allocuf cft, NeceJJe efl,inquit,vt verum fatear,me fiepius qui~ dc diffutationibus theologicis Sorbonct interfuiffe \nuqua tarnc ex ijs tatumj)fcciJfe,quatumnuncaudiedoiflos pucrulos fruclus perccpi. Quitum quida Gulielmus Armatius dixit , Legiftine vnquam quod apud Matt.fcriptu efl de \efu Chrifto,Gratias ago tibi Vater,Domi- ne cccXi & terrce,quia abfcondifli hcsc a faptetibus & prudetib. & re- uelafli eaparuulis:Sane Vater,quontam beneplacitu tuu cft,eiuJmodi Omnia hxc verba,atq\ rcffofa,quce dabat Merindohj incolce , cunclis fumrnce admiratiomfuere.Epifiopus curnhac no fuccedcret, aliaag- greffus efl via, & conatus efl bladis \erboru lenocmus Merindoliejes in fuapellicere fintetiarn.Kernotis itaque cxtrancis fiorfimfaffus cft perjfeSlu quide habereminus in ipfis mali effe quam multi arbitrarc- turjfed vt perfequetibus fatisfieretjeui quada abiuratione opus ejfiy quamgeneratimcoramipfoprcefeclus & jyndiciMerindoliefcs co^ municiuxunominefaceretynu\\o adhibito aBuario autnotano, quiea fcripto exciperet. Ita ipfos amore atcp,fauore \>el apudhofles cdfecu- taros cffe,nu\\a inuftainfamtce nota.nam ad VapatantummodbCuri- amquc Vrouinctalc negotiurelatuiri.Quinetiam fi qui poflrnodbfa- Slum illud vitto vcrtcrent ,autforfanhocprcetextumolefltipfiseffi Vehntfane ommno negaripoffc quod nec htcris nec teftibus vere jr- barctur.Atq;vtrecliushcectranfigeretur,rogabat vt couenircnt ($\ interfe deltberaret.Vrcefcclus aute ac Jyndici,alnque plurcs cx femo- Tibus vicijlim rejfoderunt, tandudu dehberatuac conflitutu fibi cffi

non

rlerinclolii incoke. LIBER III. 113

\ion cofcntirc v//i abiurationi,nifi\qucc ficmpcr coritfuit cxccptio)cx •>crbo Dci hccrefics argucrcntur. mirari quoque admodumfc diccbant, juod Epifcopm cos adigcre \>ellet ad mcnticdum Dco hominibm. Ais diclis Epifcopus maguis animi pcrturbatiomb9 agitatm illinc dif :efiit. Vauas vcro poft diebus Epifcopus Aqncnfis afiiduc inftabat a- oudloannem Durandium fumnict Curix in Vrouincia confiliarium^t madatum quod a Scnatu habebat pcrfcquerctur: dc quo mandato lam ante fiepim^ mox etiam diccmm.Duradim itaquc incolas Me nndolif ccrtiorcsfecit de die quoilluc cu Epifc. Cabcllioncfi,eiufdcm - que comite dotlore Theologo^ quodaScriba vcturm cffct, ne quis flatodicibidcfidcrarctur.Accurreratetiam tnnctcporis vndiq; Vi- ri nobilcs docli, aUi cuiujuis ordinis homincs, eo tantum confi- lio \>t huius executionis fi>cclatorcs effent.Mcrindoliefcs quoq, prcc- momttfucrantne fc ~vna oes fiftcrct,jediuxta tcmpluftarct^t voca- ti eo ordine acnumcro,quo ipfis indicarcturan mcdiu prodirent. Vofl- quam Duradim cofcdiffct vbi ludiaa fiua excrcere folcbat Mcrindo- liefies yiuxtaque illum Epifcopm Cabcllioncfis Jlheologict doclor^ Scriba:acccrfiebatur AndrcasMaynardmprcefcclm: lenonm Koma- nus Michelinus Maynardm Jyndici: loanncs Cabnus,cum loanne ValcncofcniorcsMcrindolij . qui cum accefiiffent ,\mcuiquc hono- re cxhibito : Durandius orationcm fuam ita cfl cxorfim, Non ignora- tis ,inquit,arcfto fummct Curice Vrouincialis^os cu vxonbm atq; ip- fis pucns ad \>nuomnes igni (f incedio adiudicatos , domos vcro vc- ftras fcdibus fuis coucllcdas ac dirucdas ,vt pagus ommno wutdis ha bitatiom rcddatur,cj'c.attamc placuit Kcgt,clcmctifiimo nofiro prin apijiteras mittere pcr quas rcbm vcftris cofuluit ,ne fummo lure a- clio gercrctur Jfcdcx dccrctifui modcrationc: qitod titm ibiprcelcclu fuit. Voft muliasitaque consiitutioncs ,\ifitm fuit Scnatui,\t ab Epi- ficopo CabclhoncjidoclorcqueThcologicccoramme dc crroribm ad- momti,conuiclLjuc hcercfcos>qua\osfoucrcdicimini,doclrin<£falfic rcnunciQtisiimo publiccac folcnnitcr abiurctis crrorcs pnslinospro- ut rcs ipfa pojiulat.Quod fi fcceritis ,gratiam a Kcge pnncipc noftro in voj collatam confiqucnnni. Quare ncceffc cft vf nunc obcdicntiam Dco,Kcgi,rj> magifiratui exhibcatis . Quo diBo, rogauit quidnail- li ad ca qud propojira crant /efyondcrcnt.Vrcefcclm autem AndrcdS

Merindoliiincola^ ACT. MARTYRVM^

Maynardus fatlo figno indicauit fyndicis Merindolij vf reffodercnt: Jyndici cotrajd ex Vr<efec~li offiao effe fignificabant.Tum Cofiliart- us Durandius ad Vrafeclum}Tuum efl}inquit}pnmb rejfondcre qui magislratumgcris. Vrwfeclus vcrb} dixit negotium ifiud ad comune totius pagi pertincre:proinde fyndicoru forc primb reffonfum dare. fed quoniam}inquit} tibi ita placct }velimus aliquem nobis aduocatum dan}qui}vtmos eflforcnfis }de toto negotio certiorfaBus caufam no- pramagat.nam nos homincs illiteratifumus £7* rudiorcs quam vt pro rei dignitate reffonfum reddere poffimus. Confiliarius autem dixit fe nec fcripto nec pcr aduocatu caufam hacfed ex ipforu ore audirc vel- le: haudrecufare tamen }modb nullus extraneus det eis confiliwn, quin intcrfe dchberaret quid ditluri cffet} ac dcin Vicifim ipfidicat. Vrafeclus conditione acccpitjpfeq; cum fyndicis & femorib. aliqua- diu confultatum feceffereynec aliud illorumfuit confihu^quam vtfyn- dici primb}deindeVr<£feclus}pofirembfemores}quodcuiq; Deigra- • tia jiiggereret }eloqueretur:ac quamprimum redicrut. mitabatur Co- fihanus}qubdtam citb dcliberajjent. Michlinus Maynardm fyndi- cm Merindolienfis }rogans Durandium & Epifcopum fibi ignofce- rcnt }vtpoteru$lico 0 1 rcrumforenfium impentofimmus ekgartr ter diceret: in hanc rationcm rcfj>ondit}Magnasprofeclb Dcogra- tias agere debcm9}qubdadaliabeneficia qucein fummo difcnmine ab illo acccpimuSy tslud etia dedcrit maximu}quu R egis animu ita affc cit,vtiurenobifcum agi pr£ciperct}omnem vim & Violetiamfuodi- pbmatercpnmcnsujuicxcmplo Dauidis Solomonis non dcdigna- tus fubditorummiferrimos rcfyicere }\\s prouiditvt bonum pnnapcm dccet.quo quidcm nomine nos illifunimam inChnslofelicitate opta- mus}deinde gratia habcmus fummo Vrouincia: Scnatui, quia ius ad- mimslraritnobis ex mandato Kegis,principis noflrh^Xtibi quoq;do- mine Durandi, qui huc cu madatis Curia: venifii prcpterea qubd vi- am nobis moslrarisfacdc}qua: in hoc negotio tcncda fit. quocirca ve- lim equidcm hxrcfes declarari,de quibus accufor.ac fi vllum mc fc mone in quo Dci maicslatem laferim}vfquam habuiffe conslet, hbei rcuocabo^ pccnamprotuo arbitratu noninuitusdabo.poslhuc\e~ nonus Romanus,vir admodumgrandis natu}fyndicmMemdohenfisy

dixit

Merindoliiincolae.' LIBER III. 114

dixit jcfcntcntictCollcgct fuiaccedcrc, Dcoqudaude tribucrc quod , in cxtrcmo cttatisfua: tcporcjcttos ifios nuaos & audirct cj\idcrct quibusallatuerat vtcaujarchgioniscx Sacraru htcraru autboritatc tranfigcrctur.idenim lunsnuqua obtincrc potuiffc maiores,apudy>l- los ludiccs contra pcrfccutorcs fuos. VrctfcBus autcm M ayna rdus dixit Commijfario,Scribam ipfius ftultum adokfcctulum ynhil quant ndcre,nec quicquam coru qucc diccrentur chartcc mandarc. Qucd cc - grcfcrcs Comiffarius ,acntcr Scriba obiurgauit 'fingulan memo- naqiutcunquc ante d&fucrant rcpctcs dcfcnbuufiif.ac poflea to gauit 1 nunquid aliud vellct diccrc. Cui Vntfcclus, Qutm mihi po- teslatefacis libcrc diccndi quod fcntio,nulla profchlo hic mihi Vidc- turcfic ludicij forma,cunojit qm acaifatoris partcs agat, vt trifi J>- 1 barc pojjhcadc quib9 nos accufamur ; pccna ajficiatur quafalfosac- cujatorcs pumn lubctScriptura.ln cadem rationcm locutuscsl loan. Brunerollus Mcrindohj juppntfcclus ,pojlulas cxhiberi inquifitioncs certas,quibus cofiaret incolas cius loa in crrorc verfari. aut fi id non faccrcnt aduerfarij ,ipfi vt innoxij iudicis fcntcntia abfolucrcntur ,i\li \cro molefli cjfe dcjislcrcnt , ac deinccps ncc capitibus ncc fortunis ipforum manus intcntarcnt.Comiffanus autcm co quod prandij tem- pus inslaret,rcm in horam primam pomcndianam rciccit. ibi cum vr~ gerent Merindolicnfcs ijdc qui manc rcfJ>onderant,vt errorcs & hce- rcfcs de quibus accufarcnturjn mcdio poncrct aducrfanj.Epifeopus Cabellioncfis& thcologict doclor ,rogati pcr Ccmijfarimn fiquid co- trahabcret,autfiarticulos ab ifiis propojitosimpugnare\ellcnt'. E- pifcopus non aufus a pertc loqut^diu multumque m aurem Corfilianj fufurrauit. quosquidcm fujurros cumdiutius fcrrc nonpojfet,Con- filiarius ad Menndohcnfcs fcrmonctncouertit,Epifcopumchcerem- hil opus cffcinquifitionibus ,fcd ciufmodi de ipfis vndique J]>argi ru - mores. DoBorvero theologict nullu articulu cofcfiionis, quct tum rc~ atatafuit, impugnauit,fcd pleraq; Latinc cuni Comifjarioloqucba* tur.Mcrindohenfcs qui adcrant iniudicio,pctcbantvt Confiharius infuarcnuaationc,quam procejfum verbalcvocat, accuratc dcfcribi curarettamipfius Epifcopi quam Doiloris tergiucrfationcs.Vromifit Confiliarius mhil fe omijfurumquodinrcmcorumforc cxifiimarcL

Mcrindolii incol*; ACT. MAfcTYRVM;

dddebdt infupemonneceffe effc rcliquos Mcrindolienfes Vocdri^fi nibildUudcontra cos djfcrri vc/ probdripofit. Hdbeshkfummdeo- riiqu<£ in hdc difccptdtionc gcfldfuerunt. Quotquot dutc dudtenda difjutationis flfe duBi vndtque concurrcrant ; mirabantur admodum videntes Epifcopum & doclorcm Theologum viclos plane obmutuif fe.Atque ca rcs multis vtihtatifuit ,qui cxcmpla confcflionis Me- rindolicnfium fccum afportantcs ad fanioris doclrince cogitatione a- nimu appulerut.prjccipue verb trcs dli dohlorcs ,quifieptusMcrindo- licfcs dddcfeclionemcivcrd fidefoliatarat,vi\critatis conutcli,pri- flinis fuperj\itionibus abicclis,fyncera dmplexifunt rcltgione ,corum quc ??iimflcrio \flus cfl poflca Dominus ad Euagelijfuiprfdicatione.

Vofl tam varlas graucs has forcnfes co?ifliclationes,ta?idc?n Deus grata ocij cy rcquictis viciflitudincyMcri?idolicnfium ac focio- fum animos rcfccit : Idque incujjo hoflibus eoru terrorc proptcr ex- empla qu& in fcelcratos cius populi vcxatores adcb luculcnta cdi- dcratjion tantum inrcpentina prncfldis Chafiana:imorte,veru??icti- am in plcrifquc ahis Vrouincialis Curice primariis viris ,quorum qui- clcm horrenda mors ??tultos pertcrrefeaf.inprimis vcrb ea quam \o- axni dc Ko??ta i??ipurift?no ho??iim o??ines accidijfe noucrant:quc?nad- modum antea co??imcmoraui??ius. Itaque crudclis aducrfariorum ra- bics multis intcrpofitis impedimentk aliqua?idiu reprejfa fuit : vif que atque exccutio crudeliflimce illius aduerfus Mcrtndolios Ut£ fentcntketantiflpcr intcrpcllata fuit, du?n loanncs Mincrius rccutiti patris vt fcrcbatur ,foboles,munus pri?niineaCuria pra-fidis ob - tinuit. \s cum antca papah magi?iratu,qucmViguierum dicuht, Ca- bcllwnc fungeretur , ex dcprcffo loco ad fumtnds opcs ey digmtd- tcs rcpentc cucdus csl. nam adprtffidenticc authontatc accc fiit etia pntfeBur<£ Kegia3 digmtas , qud abfcnte domino Grmano ac in Gertnania legationcm agentc fungebatur. Is fane omncsvircs opcfq; fuas eb contulit,vt fanguinolcntu illud Curixarcflian antcafaclum, non cofirmarct folum, dtque ipfd rc praflarev.vcrnmctid vt Sdthana ad?niniflcr infe?Hfltmus cdrmfcxddcius crudelttdtctn pcrmul- tum adderer.quctnadmodum tpfa cxecutione declarauit . \taque do- mino Griniano, a, Vrouinciatum dbfentc,cgrcgi9hic prafcs Minenus,

Merindoliiincolapr LIBER II £ ii 5

obfcruatis omnibus rationibus atquc occafionibus , quibus pojfct quod fufccperatperficercomnes copias Kcgis(qua tum e Vedcmon* tio in Vroianaam venerant vcla datura Mafilut ad expcditioncm bcl Anglici)coegit y eafque coniunxit cum co exercitu quem Vapa le- j^jnerii Si \\gatus Auemoneatque in totoWemfce comitatu contraxerat.Atquc [^rlinam* ita maqnanimus duxfiblitus fui offiaj pfeslis fignis progrcdi cccpit, ad cxcindcndum vaslandumque Mcrindolium cy Qabrieram , aliar queoppida, & pagos numero viginti duos eucrtcndos ac dclendos» Atque vtidfacdius cfficeret,mihtibuspoteslatcmfecit dirificndi omma inccndcndiyatque ctiamhomincs,mulieres, infantcfque tm cidandi. Antcquam autcm pcruenirctMcrindolium,mcendioatqut \dircptiom dcdit oppidum Kupem nominatum y San-Stephanumf 1 Villclaurum, Lormarinum, MottamyCabricrettamySan-Martinum, ; Vipinum y aliaque loca vltra montcm Lcbror.cm pofita. Eorum au- tcm locorum incolce y quorum maior pars fe Menndolium receperat, cum vidcrcnttantaminimicorumimmanitatem^eccjferuntin fyluam Lauram appellatam , quoad eorum \is 0* furor , quafi tempesla* qutfdam feua violcntaque illatapneterirct . Sed videntes eos magis magifque confirmariyatque adjcfe propius acccdere,omncs vnum i- . ! dcmqucfc?ifcruntyatqueflatucruntmhilmelius cjfe,quam fi coniur ges cum hberis rclinquercnfMri alio altqub concederet.fic enim exi- fhmabant ipfis abfcntibus faalius easplus mifcricordia apudhoftcm quatumuis barbaru inueturas. Nulla oratio ex plicare pofict gemitus, A uu[j.o ^ dolorcs animiflet9 yqucfliifq; promifcuos, qui in hoc acerbifimo difcef £ r^a, fu digrcjjuquc cditifuerunt: cum vir a chanfima vxore ,pateraiu- cundi fiimis libcrisjta abslrahi aucllique cogerctur.Tamen habita co- cione aMiniftris preabufq; vfitatisveJJ>ertinotemporeadhibitis , vi* rica notle difcefjerunt,vt maius incommodum ac periculum vitarent. Voslcro die mane\copia pcdeslres propius accefferunt adeum locum vbimulicresdvmsrchcla erant,plcnqueeorumqui in Minerij ca~ ftmerantjbeneuolentia in eos autmifcncordia aliqua pcrmotiyab cx- crcitu prxccdentes y eum in locum properarunt, vt eos , qui ibi erant, dc infcflohofliumaducntu certioresfacercntyqicos quidcm omncs of- fendcrunt , vnantmiteroranteSjpoH confuctam concioncm,qaaj ma-

Merindoliiincok.' AC T. M A R T Y R V M,

nehdbitdfucrdt.Vorrb\>tprimum exercitus eb^enit,omnidbona, quamiferi hominesfalua ex prioribus rapinis immicorumac latroci- nip referuarant ,slatim direptiom expofitafuerunt: mulieres ac puel \<£ expolidta ,quaddm \io\dta, a.c verbenbus cafe, dtque omm i contumelidpetuldntiaquc tra&atxialiccverb vcndita,dtque omn opprobrijs iniu riifque ex pofita . Interea Minerius \ja,quam vocdttt, dO-V|W*y{ rcgia Cadenetijum equitatu Merindolium contendcbat ,per mcdiam

Laurcnfem fyluam. Qub quum effet perucntum,prafes quendam nd- clus ddolcfcententyiufiteum dlligan ddokdm ,globulifquc tormcn- torum mifiilibus, crudclem in modum d fuis confodi & confici. Hoc in fupplicio zfmdrtyriojuuenisaculos femperfuos habebdtin calue- reclos & intentos,cum mdximo clamore pia tnuocdtionis indiccNlti- md eius vox hacfmffe dicitur \Domine Deus : ijli quide homines vi- tammilyjfYum^ ptifcr^mqyr eripmtfied tifpcr \efumfilmm tu- j n o Meritjdo- UmVltdm mh\ trihuet fempiternA. Mermdnlium iaiturpnr \>IL repu

tus Heftm- gndntia cdptum dc dtreptumjuit t$tncenfiim,dc per jofiores belli dj- 3- ur' feclasfolo aquatum. Vaslato igitur Menndolio, pofica vicefima die Aprilis eodem dnno,Cdbrieram omnibus viribus obfederut , quam cu vehemcntermachinisbombardifque oppugnaffent,nequc poffent cx- pugnarc.Minerius cum domino ipfiusCabriera Volino earu copi- arum ducednterpofitafide promifcrunt ,fe curdturos , vtcorum cdufit in iudicium duile,db omni armorum Violentia y>ocarctur,neq; vlla eis vis & iniuria adferretur ,ft portas oppidi vellet apcrirc.Ea fidc data propugnatores flatim portas aperuerunt,Vo!inumq,(f Dopedacum Cabr ? era cxeratu receperunt, Sed homines no minore perfidia,quam ammi [a*

pcrfideca- .. . 1 v r> < •ir (T ri^rrii ~ ••

pitur. uitia praditi,cum tngre fi in idjuij j ent, omnem jidejejcllerut ac vto • larunt.Dopedaquidem vigintic[uinqueex ijs quos fclegerat,compre hendi iufiit^inclofque extra 'vrbem in pratum quoddam deducijub- . urbanutufvEi militfs_eni£rudclifiimejmm^ Ac ne quid

■o .J\U Vtvcs ^ Cn.dciit.is Ccc\eru dHt crudelitatis intentatum relinqueret, infexu quoque mulie \w/W • fcythlZi- brt expcnn Voluit.mulieres ctcntm quadraginta,quarum quadam e- rantgrauida,comprehendi iufiit, edfque tnhorrcum includi: dcinde quatuorex angulisignem fubijci . Accumiam flamtna inualuijje C horrcndum in modim clantorcs vndique cxaudtrcntur 3tatum ab-

4erindoIiimcoIa& LIBER IIL ii9

sl vtboslis vlla mifericordia tacl9fuerit , \t etia mulieres qua: fcmi- flulata: ab inccdio fefe proripcre conabantur,contis haflifq; militum mdiquc propcllercntur ,atque in ignetn adigerentur.Qomplurcs etia Vcpertifunt in caueis,qui bini vinculis conflncli,in aulam arcis Cabri rcjis duclifucrut,vbi accrba ey indigna ca:de ,militibus ludibriafu* runt. Voflremo duclorcs lenonum latronumquc Auenionenpum tem- i nu mgrepi&f maximum mulierum}injantium,pueromque numerum imperato- xacli,nullum crudclitatis genus pra:termifcrut3nulfiq;fexuiauta;ta- rc "^1""* ipepercerunt.Kcliqui vcrd,qui eodem tempore aut deinccps , vario nortisgencrc intericrunt,circiter mille numerofucrunt: in quos qui- \ lein omncsfine v//o difcrimine a:tatis, fcxufquc infcsla inimicoru //- \ndograffata cfl,vcl potiusfummacumpctulatiadcbacchata.Admo- Ytumcntum autcm tam pra:claraz rcigcflw partasq; "viSloria^adminiflii yap& columnam Qabncra: crigcndam curaueruntjn qua dies ejann9 bppidi capti ac direpti,per loanncm Minerium Dopcda: dominu,Qu- Tro^jetf yue Vrouincice primum pr<£fidcm,inafis litcris notatusfuit ,admemo- nam tamfccda: atq; horreda: immanitatis, no jolum noua: acinuflta- j >a,fcd etiam inaudita:. Ex quo fanc poterit ipfa poflcntas intclligcre. imbtis ratiombus Komanus Antichnfl9 fcdrm illa impictatu ' atq\ ab- ArmaAnd minationumtucrijoleat,qui tam acl cumommum Jcelerum cumulum vemtyt omm dccpuitatc juflitia^eritdte poflhdbrti rdufrfu* dcfen (inncmin armis jerrore atqur opprefionc conflitutam habeat. htcrca iijrfuipaulo ante e Merindolio Jcccjjeratjocifque in circuitu \icinis> i ber montes ac rupespi fumma inopia @> rcrum omniu ad viBu pcr- tmcntium deflitutione \>agi,aut abditi vcrfabaturqia quide ante eam calamitatcm importatampriufquam immid cofcclcrisfurorifq;pro- %refli,a prgfldc perhomines apud eum aliqiiamgratiam authontatcm q; habcntes contcndcrant ,vt ipfis itcrpacatum ^ tutu daret, quo re- cipere co fc poffcntcum vxoribus aclibcnsyquo Dominus ipfos \elict condncere ,folum indujium habentes, quo carnc fuam aliquo modo co- tegeret. At prccfcs amicis fitis ita rcf^odit, Ego,wquit,jcio quid mihi DopctJje dgendufit.Nevnus qmdcm mcas cjfugicivwms > cgo mittam cos in rcfpomur* regione infcrorurttibi cum diabolis habitct.His aliijq; minacibus a- troabujque vtens verbis,quibus ditces exercitusprajctes^ad omnem

Merindofa norumpo- ftulata.

Merindoluincoh& ACT. MARTYHVM,

dcerbitatem & flceuitiamincitabatyeofldefortis illeimperatofhortd- batur vf omnia oppidaydomosJocaque apertajmfirma & iam dirutd, hoflditerinuaderentydiriperenty\aj\arentyin quibus ne minimci qui- dem ad refislendum viV aderat . Sed cgregim flane V/V y qui a iudicio floro adbellum atqueimperiumytoto animi impctu je contulerat, quanta cffct fua potentia y vc/ potius naturce ferocia & immanitas in hominum innocentium y Dcumque pie colentium imbccdlitate ino- piaque experiri voluit. nam cadem crudelitas ac \>as~litasy ejab iflis oppidis & pdgis inCoftam oppidumyquafitempes~las qucedam flce- uifiirna calamitoflfiima dclataefl. Eiusoppidi dominus auibus an tea fuafcratvt omnia arma in arcetit conferrcnt&murum ctiam ah- qua parte diruerent, vtin eosprceflidio deslitutos y clementius hoslis ageret.Quum vero ipfe Cosla dijafljfet ynon longe progrefflus,obui- os habuit htinerij milites, rccla iu \rlcni tcr.deutes. mhiltamcn pri- 7uo impctu eflflecerunf.poflero tamen dieanccnfis circum ccdificijs flk urbams-yrbem cruddius oppngnantcs,\v capiunt:plcerique cnim pcrion noFte,defirta vrbe profugcrant delapflflunibus . Qapta \ ac direptajyoji ftragcm editam cxcurrunt mihtes in locum caflro Ximum, \bimu\ieres acpucllas qucetrepidanteseoconfugcrantp mifcue coiisiupranf.&quum ahquandiu detinuiffcnt yadeo inhum niter traBarunt y\t ece qucegcrebant \tcrumy & natu minorespw lce non multo posl extinguerentur. Sane impo flibde effet omnes a- cerbos ac luBuofos cxitus euentufque fufceptce tam crudclis pcrfccu tionis in Merindolios dc focios enarrdre y adco nullum jceuitix gen ■ ; pr&temififlumfuiv.ac quieuafcrant perq; fyluas & rupes obcrraba. interceptiyVel ad triremes mittcbantury\elconflodicbantur:multi qui jfeluncas ingrefiiflub rupibus latitabant^ahjinedia^ali] imecloigne e- necatiacfumo fuffocatifucrunt.quce quidcmamplius cognoflcipofl- fent exjorcnfibus aBis yaducrflarufquc oratiombus in primari* claf- fis Curice Varifienfls auditorio y apertis \aluis magnaque hominum frequentia habitisya duobus celeberrimis&frontisprorfus panegy- riccc Caufidicis^altero quidem cui hubrio cognomen erat, Mincnum fircefidem in vincula conieclum accufante : altero vero qui Kober- ti& nominabcxtur , defendente. Hcec yero omnia mffu atque authori-

tatc

lerindolii incolxl L I B E R I II 117

tteHcnricill.Galliarum Kegisea potifiimum gratia Lutetiay\e- iti in fummo tottus rcgm tbeatrogcri ducbantur } \t patrem Fraei- jmi rcgc,cuifuccejfcratyab ea crudclttatis nota vindicarctyqua mul- 11 orum Vrmapum animos offcnderatyyt ipfc Carolus V.impcratorin Mcis ommum ordinum Gcrmanut comitijseum perfirinxijfc dica- ur.quodfubditum populum nulla fexus aut ztatis ratione babita itcgrum vaflajfct. H#c Verd caufa quum quinquagtnta plus minus 'udientijs xltrd &citro babitis pcraginon poffct ,in fumum Valatinu >bijt,tandcmquc Mineriusvinculis folutusan tntcgrum rcflttutus fu- t ea condittone ac fide data Carolo Lotbaringo Cardinali , vt nouos ftos Cbrisiianos(ftc enim appellant veritatis Euangchca fludiofos) ota Vrouincia cxpcileret.Keucrfus itaq; in Vrouinciam maiora quam CvC tntc crudclitatts fyccimina dcdiv.ncque prius extrcma quxquc in bo- Jfc^j9 nincs innocentes tcntare defltiit quam morbo corrcptus horredas pce- cxitm. tas admtrabtlt Deitudiao dcdit.Ltcnmt inufttata per poflica corpo- \is partem fanguinis emifione,ac graui Wywtt* paulatim illttngui- tta computruerunt.Ac quum nullum morbo remedmm inueniretur iam intefttna xermibus arrodcretur,accerfitusfuit clari ttominis Cbi~ rurgus natione GaWus qui Arclatc comorabatur cognomine La Mot- teVtrnonmtnus pictate quam arte inftgnis, qui quum Uy^a mo- leslia Minerium leuaffct , ac iam plurimum authoritatis apud eum conciltajjcf.antequam alias putidt cadaucris partes attingerct ' V£ pemtius exquirerct morbi caufas y petijt y>t qut Mtnerio in cubi- culo adcrant .paululumfcccderentXllis fcmotis ccepit pIuribusMinc- riumhortanaam tcmpuscjjc vf obtam horredafcelera,maximeyerb ob mnocentem fangutne mambus ipftus cffufum^cniaa DcoperCbri fiu pofcercV.eam dcmumeffe caufam inufltata profuftouis fanguinis qucm cmittcbat.Hxcfane adeo tmpuramhomims cofcicntiam pupur gsrunt vf morbo grautore molcsla tulerit.Adcflc ,tncUmat -,coprebe- d<iturChirurgushcerericus.Lamotteus,bas monittoncs tyrano dtSias quauis mcrcede pottorcs cxiftimans ,protinus Arclatc fc rcccpit. Re uo.atus tamcn precibusacpra-fldio ab amicisfidc obfirmato Lamotte- us ad Minerium redijt. quu iam omnia cot lamata cjjcnty crudeles ac horrcndas yoccs impuro ore animam agcns emittcret.

!

MELDENSIVM PERSECVTIO;

Infignis Euangelica: dofrrinx confcfsio , & perfccutio fidelium apudMeldenfes.cjuo- rum Quatuordccim extremo ignis fupplicio sffefti fuerunt.

P^pffl N T E R multas regni Galli* vrbcs,quibusgratia cale- *{eUx ,. slis perverbum Dei communicata atque impcrtita fuit>

Euangeho ♦JWf * j\ f i i r • i t n i •

iiiuuratx. |v^[i<^j oppidum Mcldcnje primo loco numcrandumcft ,quodin Briapofitum ad Matronamfluuium , milliaria dcccm Lutctia abcjl. nam pcrpauc* reperientur ciuitates fub impio Antichrisli dominatu, in quibusyeritasyerbi Dei tantafidc amtunciatajanto sludio ardo* rcque reccpta3tanto aucla incrcmcnto,ac fubitb amphficata3tanta conflatia defenfa conferuatafucnt.Katto aute qua Dominus hac Vrbem illuminauit ,qu* nullofere alio hominumgenere }quam opi- ficum ac mecharncorumfrequentaturfruiufmodieshGuiliclmus Bn-

Brkonetus connetus cius vrbisfuit epifcopus , homo optimis htcris eruditusyac

t^fcopur lum <luv&em ddmirabdi quodam fludio veritatis tum cognofcendgjtu etiam alus declarand* inflammatus.lsinittb epifcopatus ,cum ecclcfir asdioccefis fu* adiret}atque Vf verus paflor 3tnflfeclorem ageret/e- peritpopulum cognitione Deiplane dcftitutum}eumque a Franafca- nisc*tertfquemanticariisme?idtcisea folum doccri3qu* ad cceno- bium illorum, ac ventrem cxplendum pertinerent. Itaque Lpifcopus eorum imposlurisacfallaajs intclleclis Janclifiimo animi sludio pcx-

Francifca- motus,eis inVniuerfa dioecefi fua prxdicationem interdixit . atque in

nisinterdi *• • »• ■ r • 7- L •

fta concio. eorum locum mros alios vocautt ^Jumma cum w* prooitatatum eti * am pietatisdoclrinaatque intelligcntia probatifiimos. In quibus- fuit lacobus Vaber Stapulenfis ,Mtchacl hrandcnfis , Marttalis Gerardus Rufus.quorwn cum fide & diligcntia, tum ctiam fingulari Jludtoferuorcque Epifcopi(qui ipfe tum yentatcm Dci annuntiabat, nulllq; parcebat fumptui, quo libri adeam rem vtiles paranpoffent) cogniiio Euangeltj longe lateque ccepit propagari, prwdara huius tanti boni O3 jolattj a Dco profeclifama pcrtotam Galliam diffundi: quibufdam.m fuaucm vtta? odorcm,altjs vcrb contrain offenfior nem.Tamen hoc femen Euangelij ea in ccclefia iaclum, quotidie magis. cfflorefccbat\ atque ad eleciorum confolationem?falutemquemaxi-

mum

deldenfes: LIBER/ tiffi nS

numfruBum afferebaty donec fathan , princeps tenebrdrum, utanshuiusluas inimicifsimus y cumvidcret ruinamrcgnifuiinsla- • vy vfitata fua incitauitmancipia, ipfos nempe Francifcanos , qui epi- I rcopum hricometu in iudicium & crime h&refeos ad fummam Curia tvocauerunt: cum quibus Sorbonici dotlores ceterique veritatis ini- \mia fe facile coniunxerut. ¥rimuminturfatbanbisvtcnsins\rume- B«c6ncws

J J -r • r l i t r n- i i tuangc

nsfacileEpifcopi fidemexpugnauit,eumque ad defeclionem addu- lio dtfick. xit. deinde cateros maiore vi aggreffus efl.quosin fide firmiores confiantiores inuenit.horum qmdam fuerunt combufli: quo in numero ^ ^ fuit ille de quo in fine primi hbri egimus y lacobus Vauaneus.qui qui- uaneus, dem tanto aniymardore&fludioveritatemdocereccepit^ vtprimus \Lutctia crematusfueritynomine eius potifimum doclrin* quamde Ccena pauci tum cognouerant. Alij verberibus c<tfiyaut in tlieatro cum Perrccutio ignominia conslitutt, aut mifii in exilium, atque ipfo cx regno profli- m Mcldefcs \gati. Deniquehoflcs Euangelij nunquam de?iiterunt,quoad libertas ' veritatis publtcahda erepta y eaque lux & cognitio falutaris , qua paulo antc eratexortayplane oppreffa extinclaquefuerit. NaEran- cifcani quidcm^cum concioncs maximis sludijsyambitiofifque rationi- hus folitas rccupcraffentfua vfiratamcndaciacceperuntiterum po~ pulo obtrudere . Ncque tamencumomniamaxime quidem conaren- turjd funt affequutiyvt cogaitione vcritatis in multorum cordibus in- fixamimpreffamqueevAlerent^aut eam planc ddercnt. Nampij ho- mwesjn quorum animis timor Dei cum illa cognitione infedcraty cum Vidcrcnt vcritatem publids ex locis profligatam , Vna cum Itbertate Dci pureinuocandi.cceperunt conuentus inter fcoccultos haberc/x- Sjffi^fc cmplo Vrophetarum , quifub Achab extiterimt^ eorum Chnslia- EE^T' norum , qui in ecdtfia primum nafccnte y proptcrhombiles perfecu- ■ tioncs hniufmodi loca fecrcta ad orandum opportuna quwjiuerunt. \ta islihotuincs Dcum reuerentes yvt opportunitas facuhafque cis dabaturjnodo aliquam in domum y modd in redutlam vallem autfpc- luncamjnterdum in dumetis aut fyluis conuenicbant. Eo iu conucn> u ac coctu is qui in Scriptura fancla maxime omniu vcrfatus atq> exf r- citatus videbatur,vcrbo Dci alios corfolabatur ydoccbat fiort ■ba.tun eoq; munerc pcrfccloyomncs vmnimiter ardctcra; Zcum comprcca-

Q^ij.

MeldenfesJ ACT. MAPvTYRVM,

bdntu r. dtcntes perpetub dcfouentcs eatn Jfcm, qubd ipft Gallia breui reciperct Euangcltum^nequc dmtius impium ac jcclcrdtum hntichn- flidominatumpcrferret.Vcflremb y cum pofllongam cxpecldtwnem \iderent tantum abcjfc vt religio rcpurgaretur db inquinamcntis, Vt fccditas Jupcrflittonum atque omnium aboniinationum a Pdpa in Ecclefidm introducld } mdgis in dies mdgtfque augcretur & con~ firmdrctur : plcrique corum qui flpintu erant ferucntwrc }eyquia primo doBrm^rcceptce tcmporc }fepuros atquc impollutos ab om~

Eckfiola ni Mijftrum idololdtria conferudrdnt , dnno M.D.XLVI. dchberd-

ftlcuta!111 runt ccrtdm inter fcpt<e ecclefioU formdm inflituere. hdiddutem fdciendum y imprwm fuerunt permoti excmplo ecclcftce GaUtcdna qu<e tum Argentinct prwclare inflituta r dpudomnes fama religionis celcbrabatur}«y quam quidamex tpfis adierant } dcdihgenterinfye- xerdnt. Vrxapui duthores totius eius negotij acmodcratores erantf

M.inginus Steplnnus Mdnginus}\>irfdnebonus,grdndifq; ndtu^ ?ctrus Cky .

«c Ckncus ricus^dYt.e £ua m profcf>Lone carminartus }fed in ftcns lixcris appnme exercitatus }eoqmdemgenere fermonis} qui Gallorum propnus csl. Hi cum dlus quibufddm quddrdgintd dut quinquaginta confdium ce- perunt}miniflri alicuius cx ipfis ciigendi} qui cisverbum Dci dnnun- tidret^ Sdcramentdddmimflraret. Quod quidcm db ilhs non tcmere leuiterquefdclum t?H: ndm cum \>no eodemq; animo dliquotdics tem- Tjijs precibufquc impendiJfcnt}Vctrus Clericus fummo omniu confcn- fu minifler elcclus efl.qui munus fufccptum diligctifime obire ccepit, eojque in domum lAangim dicbus Dominicis fefltfque colligcrc. Eo in conucntu exponcbdt cis Scnptum}pro cdgrdtid & facultatc qu* ei a Dco tributa crat.ibioesvna preccs atque orationcs adDeum adhi- hcbant^falmos canebant & cantica fjxiritualia. ]bi pofleaquam tcfli-

asvfus" ficdticffent fcnunqua. Vdpiflicis idololatnjs adhdcfuros^JacraCxna femeldutbis celcbrarunt^t d Chriflo Domino eflwftitutd.Itdquc hcec parud ecclcfid, cxtguotemporis JJ>dtiohuiufnodifccitincrcmctum}vt trcceti aut quadnngeti repenrentur,tum v/n tum muliercs ac cuiufq; atdtis homincs}qui eo confliicbant: no ex wbc modbfcd ctiamex pa.- gis quinq; dut fcx millidnbu^ incircuku,qu£ fuk c^fa^tfldtimde- &£hdtqfte obferuati j?cr qiiofda. hQmineswiprobos fuerinLEad^re

MeMenfesI LIBER IIlJ u9

admoniti quidc fuerut ab dmicis quibufidam & bencuolis hominibus, \t ab infidijs }qua eis parabatur fibi cauercnt.vcrum hi rcjfondcrunt "Btia capillos capitis fuinumeratos cfifie^atq; idfiuturu quodDomino . placerct.Oclauo igiturdie Septebris }anno M.D.XLVl.que dic Va- fi pifla: natalitus virginis Marice celebradis confiecrarunt, hora fieptima I matutina accefiit quidadclator ad magiflratuyeos ccepifife tam congrc- ,; gari. Eo nuntio allato }magiflratus eius vrbis}^ypra:pofitus cu fuis fatellitibus atque mimslrisfimul eria is qui tota in regione latronib9 coprchendedis puniendifque prcefeclus ejljnagna fatellitu cateruafti- patus,ad domu ipfius Mangini acccfferunt. Vetrus Clericus3tum cx - j ponebatcoinccetulocuquendaprimaz episloUVauli ad Corinthios. j Satcllites ccenaculu ingre fii in quo oes cogrcgati erat,aliquadiu quafi attomttfummo cu fdentio cbfliterut. Tandc Qucefitorrogduit,quid a- | gerct ibitot homines }quifuas parcecias non adircnt.ld quide quod ip- fe videsjnquit Clericus.fedcequo animo cxpecla } quoad nos ifla ab- foluamus. Tu c&ten e magif}ratu}Eundic vero Jnquiut }cfl in carccre. Eam9anquit illcfe ita Domino vifium efi.Etfimul fe ligari coflrmgiq; paffus eflieademq; mafuetudinc cceteri oes} tum homines tu multeres, ■numero fiexagmta duofunt imitati. In his puella erat}quce propter a: - tate intelligere nodu potcrat}qua odij magnitudine veritas verbi Dci prcmerctur.ca cumfie propterca duci ab ilhs videret vinclam}quod in ccetu & conuentu ta fanclo honeftoque deprehcnfa cfifict3dixit magi- HJ , j\ratui}$ivosme inlupanari deprehendifictis }aut inloco pudendo, bcrayox^/v nunqua me his vinculis coflringenda curafifictis.kt magiflrat9impofito tipro authoritatc fua fiilentio }tota multitudinem in vrbis carccrc duci ■iufiit.Kes digna admiratione \ifa cjl, cutothomines in vtroq; fiexu3a ^ tam pauds fiumma voluntatc ac manfiuetudinc ducerctur. Nam fi ali- & tomi <qua rcfiflendi voluntate declarafficntfacile a parctibus 0* jppinquis, randmn. ' qui in ea vrbe erantfiheraripotuifificntfcd tantu aberat3\t hi vim a- liqua aut rcbcllicnem cogitarcnc}vt cotra lceti atquc hilares^per vicos yrbis irent Vfalmos canctes3in qiubus praicipuc LXXIX,Dcm,ve- ??crxntgctes,clatis vocibus cancbatai.Wis in carcerem inclufis/ceptit efl anquiri in eorum fabbatha & iouenticuia3ita entinuidiosc ac crimi nose /anclifiimum eoru coetu a ppcllabat. Intcr alia crimina,hoc ipfiom

Meldcnfe* ACT. MARTYRVM,

iudiciograuifimum obijciebat,qu6d Ccenctm Dominifacere dufifuif- fent Qua in rc,quid opus cfl qucererc ,quantoperc ordo monachorum . ac facerdotum hoc vno vcrbofuerit offcnfus & irritatus , quum vi- dcrcntjuam cxiflimationcm aboleri , atque authoritatcm, quamtan- diu tamquc fludiofe inuiolatam cofcruaffint }dclabi in manus impcri- torunv.opimumque facrifiaum 3 nontamadmemonaChrifliccicbran- dam ,quamadculinamventris colendam tucndamque comparatum, iam infumum euaneJccre*Poflquaomnia,qua: ad caufam innocctiam- que corum premcndam pcrtinebant Ailipcntcr effcnt expifcati.curri-

McWcnfes / . „ *. r * „ r *. rf n JJ . rj J 1

Lutetiam ous vinctos impojucrunt nullo Jupenecto Jtramine,in quo pojjcnt alu abdu£U. mQ(j0 qUjefcere. dtn-ue lta jjne itinens intcrmijuone ac rcmif- fione Lutctiamfumma celeritate portandos curaucmnt . Ac tamctfi plerique corum lam cetate ac labonbus confcclnpfaque itincris con- tcntionc currufque agitationefracli effent, non tamc dcflitcrunt in via fefe mutuo adhortanatquc cofolari : ac cum Varifiefcm \>rbem ingref- fi cffcnt Vfalmos canere dum ad Valatinum carccrem pcruemrent ,quo cxcepti noitis tormentis mifcrc diucxatifunt . La autcm non lema rc- mijja'queextiterunt,fed acetrima maximcque exquifitaprctfcrtim in rcos quatuordecim, qui a f mtma cu ria Parifienfi ca pitis damnati fue : n«us p«i yunt{Kut fdtls confldt c* ed iudicum fcntcntia }quce dcinde Lutetice ad\ fieniis. perpetuam rci memoriam publicatafuit. id quidcm arcflum fummam iudicij acerbitatcm compleftitur , prccfcrtim in quatuordeam viros, qui,vtfirmij$imim confcfione fideipiceque doclrin<£,ita ctiamgrauif Nomini fim? omnium accufati.Hi autemfueruntfietrus Clericm ,Stephanus Jjjjjjlxu" Mangmus }\acobus Bouchebccus ,loa.BriJebar* ,Henricus Hutinot9 Thomas Honoratus, \oan.Baudouinus,\oa.Flcfchus,\oan.Viquerius Vctr9Viquerius, ha.Mateflonusfihilipp9 Varu9,Michael Caillous

Franafcus Clericus , qui omnesfuerunt candemnati , Vf crate ad i locum fupplicij pcrtrac~U,Viui cremaretur apudmagaumfomMelde- fcJocoManginicedibus propinquo.bi reliquos^qui indohlrina pietatis fufcepta minus firmi & conslantes cxtiterut, pcena nonita acerba,cx - tamen varia conflitutafuit>atque in vtruquefcxum peruagataN dlij fuerunt cccfi virgis atque m exilium mi fii,alij vcro eorum XIIIL quos fupra nominauimus^acerbij^mce mortisj^eSlatores,fumma c

ignom

Meldenfes. LIBER III. 110

ignomvna conflitutian quibus ctiam \nus fub axillis flufpcflus, laque- um habcnscollo Ugatum,grauifiimum illorum cafiuintucriiufifus csl. Mulicrcs vcro quada funt codemnata:, Vf fiuppliciu in viros coyiflituen duyivnommiofe jfreclarent.Deniq, ab cadcm Curia dccrctumfuit& co7ii}itutu,\tdomus ipfius Mangini, in quam illiconucmre foliti cffe Barbara fV diccbantur, ad fiempiterna memoria tantifcelcris^t ipfl tudicabantfi dificiV." *z lo p\anc&quaretur,e6que in loco faccllumextrucretur, in quo Mijja adcultummaximiillius VapiTlarudei que infacramentoaffingunt, mflituta fnguhsdicb9louis celebraretur.cui prouctus necejfaru fiupfe,, ditarentur ex corum bonis ac fortunis ,quibus omnia cum vita crude- lifitme eriperent. H<ec funt illa pra^dara hreopagitica Curix Vari- ftenfis monimenta,qua: quam fint imqua}etia qui aliquid habct fianiiu- dicijfacdciudicare poterit. Sed Videamus qucadmoduba-c res ab illti ita dccrcta& c6flituta,poflmoduadmimflratafucrit.hacjententia a Cofiliarijs cius camcrjc pronuntiata, Sathan non cotentus innocetum chimiK2 fanguinc, Videns mhil planefatlu cffeyquod regno prodejfct fuo,fcd ftesmorie* potius fe viclu ey cofufum,fi hi coslates in cofle flwnc fufceptdc veri- viftorw tatis pcrmancrcnt,eos omnibus rationibus a propofita jententia abdu u J ccrc,corumq: conftantia inflcBcre conatus csi , cum nulla vi ca pof- fctmfringcre.ltaq\omniu maloruauthor acfabricator PetrusLifetus primus tu Curia; prafies icliquis SenatoriViudicihperfuaderc cona- batur ,vt quatuordcci,qui capitis crat danati,per monaflcria ficpara^ rcnturalij ab alijs,atqueitafcorfimfwgulorufidcs cy coflatia perffii- ccrctur.fcd cuomma cxpcrti vidcrcnt infraclos ejfc,neq; cos pofije vl- Jo modo a fufcepta fiententia deduci,tande Aegidio Bertheloto,qui \a- trunculatofis tum offlcio fungebatur ,Mcldas ad fupplicium redu* tcndos tradiderunt, quatuordecimqueillosfcorfim in curruimpofuc- runt.Vtautcm cos omm molcslia afficerent ,ac priuarct confolatione, duo Sorbouia doclores,Madlard9ejr Vicart9 , mulis infidctcs, currus corum obcquitabant mui non dcjincbant odiofifinnis latratibus aurcs Maillaraus

. ., ~> t i \l ■ f , ■ ■ &Picartus,

illoru obtundcrc, vt a \cntatc abduccrct: adco vt vctrus Clcric9in- Achiiie^ dignatione commotus Vicarto dixcrit, Kcccdc a nobis fiathan , neque impcdias quo minus memoria recolamiis Dci noflri crga nos bcncfi - <ia.lnterea cum hociter ommum tnolcsliarumplcnumconficcrcm^

Meldenfes ACT. MARTYRVM,

res diuinitm accidit plane memoranda,qua> mfieros homines , omni- bm tum animi tumcorpons labonbm ajfeSiot <($quafi viribm ex-> hauflos erexit & confirmauit.nam cum trarfirent per fyluam Liure- ibuSum feni,qi\£ ab \>rbeLutctia tribm milliaribus abcft,obuiam eis prodijt e pago proximo,quiCouberon appcllatur, quidam telce texendaarti- fcx,qui currusfequcns ,eos ad confcfionem veritatis retinendam hor ixWta- tari cccpit$ono,inquiens&fortifitisammo,fratrcs mciatq^amid, S£m ruS nequefatigemini,vt tcftimonium,quod voj dcbctis Euangelio,confla- citominij. fer dctis .Quoniam autcm currm fumma celeritate fercbantur,vt ab ijs qui pntcedcbat,nonfacile poffet exaudiri,fublata in ccelum manu exclamauitfratresfitis memores eim,quifiupra in calo esl.Tumfa tcllitesjaterlque adminiftri,qui Latrunculatoremfequebantur, arbi trati illum effe LutheranumjiuWa inquifitione habita conslrinxcruntt atque ita vinclum in currum in quo quatuordecimVtncli erant coijci- Mirabiiis unt. W& funt vice Domini admirabiles ac nullis cognita^nifiijs qui eim ?cm£.0lU~ Voluntatem & prouidentiam experiuntur ,quibm ipfe infirmitatem fuorum in maximis arumnis confolarifolct . nam hic homo eo ammi Xplo ac recenti ardore diuinitm in ipfo itinere oblatm non modo eoru \ires refecitfedetiamnoua promifiionuDeipradicatione animured- didit ,confirmauit ,ac plane inftaurauit. quod fane quidam ex ipfis co- Nouh po- fefa funtjnexpeclato cim hominis aduentu atque occurfu.quafi An*

minusfuos^ J { / } « ■ rr , < 7 J 1 11

i tematio- Qeliecoclo miStnouas colleqi e vires : quimccrore tacebant op-

nccxipere. 6 ff. * . 6" , • T, • • r Cl (T

prcft,caputtum erigere acgaudere in Spiritu Jancto cccpijje . a- deo hic homomcchanicm ,prodicns e folitudine fylues~lri,eosadcau- fam Domini noftri lefu Chrijli tuendam animauit. Vaulb poftadpagu Liurium nominatum peruenerunt, \bipopulm ex locis Vndique pro- pinquis,adviam qua ducebantur, effufm hominem eum quife obtu- leratfacdeagnouit.Quidametiamex illis Lutheranumeumefjecla- mauerunt juppliciumquc ignis magis meritunty quam cos quibm tum additmfuif]et,idquod Latrunculatorem atque eim fatellitcs commo uitvt arclim eum conslringerent.Confimilishuichisloria mcmora- turin primitiuaEcclejia,de quodam Martyre,qui fumma voluntate fc obtuht ad mortem cum ijs,quos ad pccna mortis duci viderat, rj?quo-~ tuam illc homo incogmtusfuiJfct,Adauclm cft appcllat? ,quod numc*

rum

1 - '

j|vleldenfes. LIBER. III. Ilz

•«w fancltfiimorum Mdrtyrum tesliwnque lefu Cforifk adduxiffet. Zum pcruenijfent Meldas,in cdrcercm omnes inclujeruntutc tu quct- •crc tormentis cxtraordinanjs,\t vocant,cccpcrunt:prctfertim in illos KUll.ad accufandum cos qui eadcm doclrinamfoucrcnt,quorum ta- nen nullus eorum orc accufdtus dut nomindtus fuit. In cd quctslione . „. ,

t 1 J 1 J-tl 1 Virtusfcu-

umcrudelcm inmodumtortoresmcmbTdeorum aijtraberent,actan- mana iupe tum nodddcerarent,quidam ex ipfis dnimo confirmatior,carnificibus damaffc dicitur,hortatufquefuijfe,ne mifcro corporiparcerent,qubd tantopere jfiritui Voluntatique Creatoris fui rcjlitiffet . Voftero die quo crantjupplicio afficiendi,diffutdtioncm cum ifs doclores theologi rcnoudruntpr&cipue de fdcrdmento Cocnce Domini. Sed Viedrtus & ctteriancerti quid diccrent,plane obmutefcebdnt cum Clcricus quct- reret db eis,in quo fundatd effet ipforum tranfubftaniiatio,^ dn cum JjjJ^4' pancm edcrent aut vinum biberent ,aliqucm carnis fanguinlfue guslu oercipercnt.Vofiremo hctc illisconditio oblata csl,\>t qui \ellent in au rem Jaccrdotis infufurrare ,quod rflis esl peccata cofitcriaj aliquid gra iut obiinerct,nec linguct eis prctciderentur.ltaq; ex XII II. quos fuprd nominaum \fepze ea conditione acceperut, autqubdid no magmmo- menii ejfe arbitrdrentur ydut qubd eo paclo benefciumvoci{ redimere fe poffe cxislimarent.idque maximo dolore Ccttcrorum, qui nullis nec mmisnecpromijlis ficcliya fententiaq, deduavnqua potuerut . Hora aute po*sl mendie fecuda,quce fupplicio dicla erat , cu e carcere edu- cerentur , carnifexlinguam primuma Stephano Mangino poftuld- ^"g£"s uit, quamille prctbuit libenter atque exeruit:quaprcecifa,fangui- linguaio- nem euomensjoquutus esl,ita \>t jdtisintelligcrctur, huiufmoch ver- bis ter prccdtus,Sit nomen Dci benediclum.moxquc fupcr crate tra- ciusfuit, quemadmodum Clencm: Cctteriverb plauslro impofiti deportabantur.quos quidem ij qui nonfuerantdamndii capitis,pro- ximipedibus fcquebantur vfque adforum mdgnum. Quo in loco qua- tuordecim patibula formd circuldn crccla erant , atque e regione do- mus Mangmi poftta . Ef ahud patibulum feparatum ab alijs ac pdulb longius remotum y in quo jub axdlis feffendedus eratadolefccns,Mi- Fiddes o- chael Viquerius nominatus, qucm propter cttatcm qub minus crema- tioni defti- rent,pudore impcdiebatur. Tum vero carnifices ,eos nonfccus atque nata:- agnos facnficio deflinatos alligdruttt . Quomam autcm ij quibus hn~*

tnh

t.

ma,

Meldenfe* ACT. MARTYRVM,"

gua crdtprxciflt, ctUm bltfa vocc Dominu inuocdre non dcfincbdnt cccteri vcrb qui lingudt bcncficwfrucbanturVfalmos canebat. Sacnfi- culi £r' monachi quubi adcrant quafe amentcs furoreq; correpti fccrifiailo CdnLtrc lffi W0 cccperunt,0 ftlutaris hoflialdcinde ,Salue reg ru boauis . dliafq ue huiufnodi Uaffihemids ,ncque ante nefdrium hunc ey infanu cantum intermifcrunt, quam fanclifiim<£ hosliain fuauifiimumodore < igne confumptcefuerunt.Vorrb fcqucnti dic,quifuit dics ohlauus eius ! mcfis ,dduerfianj ,quafi rem juam benegefiijjcnt , ac veritdton vicldtn \ Suppika- cdptiuamquc in triumphum diiccrent,magnificam iyflituerunt potppa • unwia dc- m 1ud panaccu illud fuum idolum circunfcrebant,innumcrdbilibus U I omm* dis cereifque medio die dccenfis comitdtum. Quum dutcm venijfcnt dd r fupplicij locum,in quo ddhuc ignis drdcbdt , idolumibifuum collocd- rut. Tum Vicdrtus in mcdwforo fuggcjlum dfcendit obtcblum conopeo fcuintegumcnto dureo quo fylcdidius & fine vlld molcflid dclicdti ho minis cdput obtegeretur.lbi theologus isle infignis cccpit pro fiw mo- re in eos^quifupplicio ajfccli erant,debacchan,& quodfjlcndida bi- ihadans* ^s dittabat ,plane affirmare,neccjfarium cjfcdd jalutcm crcdere qubd thus. iJli vfiquc in profundum infernu damnati ejfent^Angelumquefl dc c<£- lo vcnicns ficcus diccrct ,rencicndum cffe,imb vcrb Dcum ipjum nofo re Dcum,mfi cos in perpctuum damnarct.Veruntdmen vxorcs corum qui combuflifuerant, adeamde maritis cxiflimdtioneadducinunqua Muiicrii in potuerunt,etiam cum e carcere dtmitterentur. Hoc cnim rcfjonfo pc p!ctas!r°$ tim contra pugnabant ,qubd eo totovita tcmpore,quo cum i. lis vixe- rat.corum fummam integritatc in timore Dci ac vera pictate pcrjjt -xiffcnt,quce potius vitce cctcrnce comcs cjje folet. Horum autem hau- flofanguinc inimici no contcnti dtquc cxatiati, omnc fuum ftudiit \ conatumeo contulerunt,vtgrcgc7n Domini difiiparentwcadcrcntydi planc dclcrcnt.ltaque multi cx illis magnitudinc <& jccuitia eius per- Jccutionis profugi fcadvrbes tupropinquas ,tum remotas cotulerut TiGipatioX difj>crfio ac difiipatw,no finc magno Euangehj incremt

ne fideiiu . tofacla csl. Nam vnufquifquefuum officiu ^jiudiu praflabdt,V.t ol lata occafwnc dd cofcfwnc dc tcfiificationc veritdtis vtcrctur,quc<i woduVaronus Maginus,virmaximo fjiritus ardorc,Aurc\\dc alufqi tn loas facicbat'ficVetr9Bopaniusvocatus ,ficgcrcbat Aubigniaci^ pdulb poji Lutcticecombuj \us cfi. LIB.

Libcr cjuartus Adionum 11

M ~>1 RT T RV M.

FRANCISCVS S A N-R O M A N V % H I S P A N V S. Vanqua HiJJ>ani pnetcr cceteras Europa: toti~ us gentcs ypapis\icis fupcrftitiombus fupra mo- |' duaddiclifuerint, adco vf c Bafilifcis Komanis 'J^ Vnusaltquando dixerit ,Gcrma7iiam atque An- gham fc quidc amififiCyHifJamam Vclut Vnicam fliam casla (fintaclaVirgincm adhuc rctincrc: Dominus tamc(quiia Antichnflu jfiritu oris fuipcrdcre cccpit ) na- tionc etia ifla rcfpexitjfuceq, bonitatis ac tnifcricordice tcflimomu locn t>les edidit in jangume Martyrumibipro vcntate affcrenda profufo. Fuit autcinter alios quos in HiJJ>ama Chrifl9 habuit Martyres Fraci- fcus San- rom.natus Burgi oppido in Cafldia Hifyamarumprtus pa- rctibus vitce honcflate cixrisfed omm difciplina Hifyamca.Lonmis gc ncns idololatria adcodchbutus^^tipfius coucrflomaionadmiratione digna cffe vidcatur. Anno hLD.XLV, quida. mercatores Bremcjes}cit flato die ad niidmas Antuerpianat novcmffcntperfoluturi certam pe- cumaru fummam,quam mcrcatonbusHifyanis dcbcdat^ifumfuitijs aliqnc Bremam Oftladice oppidum mittcre .qui nummos a dcbitonb9- exigerctjicc Vero adobeundumncgotw promptiornec magis idone- us quifquam inucntus cst, quamfrancifcus islc cui mercatores Bre- mcjcs noti erant.ls igitur cu altero quodam HiJJ)ano,qui idem in mada tis habcbat,Byemam profiofcuntur.Brcmce cuut eJfcnt,pro more folito templum adcuteo ipfotempore quo M.lacobus cocionabatur >qui olim Antuerpue Pr/or Auguflinefiu fuerat,vir ccrte pictate doclrm in fignis.quanruis autcm San-romanus nocxatle linguaGermanica te- neret,magna tame animi attetione cocione aufcultauit} curiofc fcire cu '■ pits qu<ena illa cffet Gennanoru doclrina,a qua tantopcrc abhorrcrct Hifym . Dominus aute tmris modtfiflu hominc affeat.nec emm folii y * »

£oncionem ipfam inteUeyut:fed concione abfoluta}poslhabitis ncgotiis *b fkc ilhtc yencratjad mimftm acamifMintflencro bcmgne illum

FrancifcusSan-rom. ACT. MARTYRVM,

excepit}domumque fuam deduxit,vbi Vrancifcus concionem ipfius ad \erbum memoriterrccitauit.Vera narramus,qu<eetiam homines fide digni ab ipfo Bremcnft mimflro acccperunt. Atqui Fracifcus tato ve- ritatis fludio flagrabatypofleaquam ea in concione primum eam degu ftauit,vt ncc difyutadi necpercontandi de ea doclores,quo amplioreco gnitionem fibi compararet,finem faceret .Minifler vero.ardens iftud fiudium fubitamque hominis mutationc admiratusy monuit vtmode- slius paulo atque prudcntius fe gereret y & fimulei fcientiam falutis pedetentim inflillauif.quam quideta auide ampuit,quafi diuturnapt fitim explere cupiens^t totum triduum apud ?as~lore hefcrjtficgo- cium quodcum Brcmcnfibus habebat, foao comittensXpfemtereaa- deo sludiose ddigenterque dc pietatis doBrina cum paflorc dijfere- *• t"*'°«-'\fttf vt qu£ illiproponebanturycunhla mcmorice mandarct.ln quo Va- . ftorfaale pfyexcrat y iftius couerfione extraordinaria quada & inu- fitata ratione acadiffe .Nam quum communis hominu natura fit fcn- fim in cognitione progredi: hic nosler exiguo temporis Jpatio ac mo~ mento prcccipuos religionis articulos perceperat: quotquotibi repertt Ubros Gallice aut Germanice fcriptosydiligenter pcrlegit.frcquentes etiam fermones habuit cum D.Machab#oyqui tum ibi erat y a quo fe plurima dedicijfe poslea profeffus csl.lnterea mifit illinc adHifya- nos fuos Antuerpiaprolixas hterds yquib9 Deo gratias agebat quod ipfumadca loca perduxijfct y vbi & cogmtionem Chrisli Saluatoris fui & facrarum literarum intelligentiam adcptusfucrat.quam certe multis laudibus ad cadum efferrebat. Dcplorabat infuper crudelita- ' temWiflpaniarumjty uatatem fuaegentis qudcnecoculos ad luccm Euangelij aperireyncc aures prahcre Deo cun&os adpcenitcntiavo- cantidtgnarctur. ideoqucfibiin animo effediccbat Antuerpiam re- dire y vt amicis quoque gratiam diuimtus fibi datam impcrtirctur: deindcHifJaniam cogitare , vf parentes fuos, Dei fretus auxilio dd veritatis notitiam y Deique purum cultum pertraheret. Scripfit pr&tcrca \nam atque alteram epislolam ad Imperatorcm Caro* lum V.quibusilliKeipublicceChris~}ian<e calamitates , Ecclefiwque miferum Hatum explanabat : ipfum deinde Cxfarcm hortabatur vf \triufque rationibus confuleret atque prcfyiccrct : mfi turpitcr

gratus

Francifcus San-rora^ LlBER II II. mj

gratus in Dcum cffe velit , cuius bcncficio ipfc ea qua hominwm opi- yionc Jnnt maxima, monarchia cofccutus crat. officium cmm Ccc- farisejjc tumultus Kcip. Chrifttana; componcre: gloriam Dciinom- mbus tucri:Hij}>amam , dhafque fuo impcrio Jubditasrcgioncs, ho- tninum pcruerjis traditiombus dcprauatas j ex verbo Dcicmcndare

atque corrigere. Confecit ad h&c tbide Catechtfmum & nonnullos li^f^ «-* ^ < I bcllos HiJJ>anicc\in quibus vcrce rcltgionis articulos exponebat. Qua qiadem omnia}vnius menfis Jj>atio copofuit, dum fcilicct fuarum htc~ ranirefyofumab Antucrpitftbids expcclabat.UIi vcro cx litcris re xt ' accideratperfjeclajohndis illuvcrbis rcuocarut ydolis jctlicct %f ar- te Hifjanica injlruclijfem eifeccrunt,qutffcripfcrat}modo quapri- wum ipfe redirctyfacile £T retle curatum tri. Hac itaquc fjeduclus San-romanus kntucrpiam rcucrtitur.Hifj>dm mtcrca Antuerpia? iL li infididsjlruu7it>zx Jubdolc mondchos Jubornant,qui ijlum aduente- tcm cxctptantyac dc fidetnterrogent^t mfi in fingulis confentirctjn- terfictendum curarent,aut in dirum carccrc conucerent, vbi viuum in terram dcfojfum lenta nece trucidarent.Mifer tlle , horum omnium i- gnarufylattus fj>e fua Antucrpiam \>cnit}\txq; vrbcm ingrcffus erat, <puum illt quijludiofe dicm quo xcturuseffet obferuabat, & monachi quos fubornaratan homincm ruunt} atquc cx cquo dcmiffum abducut in domum cumfdam mercatoris. Francifcus autem ardore quodam a- mmt infiammatus }quum fc prajter opimone ac ffcm captum videret, magishocfaclocjferbuit.Do}?tu?nquumvemfSetxbtdetinendi4serdty H«c v- ofrc* monacht raptim manus pedcs ct loris conjlrinxcrunr.farcinas cius aperuerutjn qutbus libros quofddm Luthcn,Mclanchthonis& Oe- colaynpadij rcpcrerunt y & nonnullas etiam imagines adignominiam Vdpx dcpiftds. Tum mondcht oculis dd tpjum conuerfis 3N ere jnquiut > magnus hic cjl Lutherdnus .llle non mcdiocnter commotus negauit fe Luthcrdmtm cjfe,fcd doclrinam fihj Dctprofiteri 3 qua hoflili ammo cdpitah odw profequerentur Vapx admimflri.contraque fe depra- uatam eorum rcligioncm}tneptias xidclicct tynugds quibus fibt adeb J^Jfffi S "j^ ^"N pkcct yprdrjus deteflari.lntererat his difyutatiomb9 altquot Hijj>anif . T£ ~ 4 . ' qut monachisfaucbant : qu& rcs fane nebulonibus animumaddtdit y°vt | hberius m hunc feuirctfiifque cauillis hominem vexartt vchemcti9.

FrancifcusSan-rom. ACT. MARTYRVM,

Q««w a noflrafinquiunt ,abhorreas religione,^ te ChrisTianum di- C4S , quamaefl tua religiotyu* fidesl\a,inqmt,fajfus fum me tatum- modb Chriflum eumque crucifixum pradicare. meafides ejl ea quam Chrisli Ecclefia pervniuerfumorbem difterfa 3omni temporecon- feffa csl , atque inslituit.Vos autem corrupiflis £F plane peruertiflis ■ -H: fynceram doclrinam quanobis lefus Chriflus crucifixus proponitun atquc aliud vitagenus abominabile fufecpislisyeslraque impictate . ntagnam mundi partem in extremas mijerias conieciflis. Sed qub ple- ~ \ s ' nior mcafidci conslet ratio,Crcdo in Deum Vatrem,qui omnia crcar * . uitiCreddin DeumVdium lcfiim Chnslum , qmfuofanguincgcnus

humanum redcmit,dum dlud efaucibus inferprum ey diaboh tyran- nide eripiensjn Euangclij Ubcrtatem yindicauif.Crcdo in Deum Spi ritumfanclum,quiocculta quadam cjf diuinayirtutc credentes fan- Eltficat.Credo proptcrFihum mc gratuitb peccatorum omniu remif fionc potituiCrcdo mc folius Chrisli mcdiatons bcneficio, nullo mco mcrito ,nu\\aque operumfatisfaclionc ,aut VapaU indu\gentia prx- munitum atqueprxfukum^ita cetcmafruituru. Uis diclis,Cuculla- tifcifcitatifunt an credcrct Vontificcm Komanum,y>icariueffcChri- fti,caputEcclefi^interra,qui omncsEcclcJi^thcfaurosin potetta- te fua habeatypcnes qucm fit arbitrium ligandi & foluendi quicquid ^ >^ <+C r- libitufuerit,cui etia nouos articulos facere :, ejfeosquos nuc habemus dbokrefasfit.Eraafcw rcffoditfc nihilcorucrcdcrejfed contra af- firmare Vapam Anticbriflum ejfefatum patre diaboh, quippc qia fit inimicus lefuChriHi,fibivendicansdiuinum cultum , quiqucccslro patris Sathan<e pcrcitusfurfumdeorfumomma\crfat,^ffacra pror phanis mifcct vtfaUacias fuas tucatur , quibits velut ht pus rabic agr tatusgrcgcm Chrisli dijjipat , ipfas denique oues Domim dilamat 'Y^H*^? C deuorat.Ac tum pnmum Hiffani rcueraUaffhemum iudicarut.

nam haclenus in cofc fiione fidci mhil a monacbis dijfentirc \>id( batur, donec Vapce ma'icflateUderet,MiJfam cyVurgatoriu paruipedcrcu bullas atque indulgcntias acriter inJcHaretur.Monachi porrb illum mortis & ignis fupplicio tcrrere cocperunt .Quibus lUercffondit, Non equidcmdubitomortem fubire ad defcndcndam Dei meic famjmb id mihi magnagloriafore flpero qubdfanguine mco dc tcy

momi

:rancifcus San-rom^ LIBER III I. 114 nonium doclmut FilijDei ,qui fuumpro memifcro peccatore fan- mnem in cruce profudit. Scd quamnam exijlimatis effe \efhram po- tentiamh;on potcslis fane altudmihi cripcrc quam hancmiferam car- ncm 0*' pcccatricem,eamquc(fi \>elitis)igni tradere. at ego timere di- dia cum qui in colpmfimul animam poteslatcm fummamhabct* Bcatumcerteme dcputem,fi quam cclcrrimevcslra tyrannidc hbe- /cr,vf \eS\ramconfuetudinem impuramre\inquenSy in cctcrnam Dci gloriam & Angclorum focictatcm recipiar. HcecveroFrancifci in- trepida oratio tantum dolorem monachis attulit^t igni accenfo coram hbros ipfxus exujfennt . \pfe \idcns impuros islos homincs nc noub -. < quidetn Teslamento parcere , mirum quanta in illos diBa ingeffcrit.^ ^ \Hifpani htfce auditis ,homincm mcnte captum effe rati curarmt in ^ tumm quandam deducendum, qua Antucrpia fcx milliaribus dtflat, . \bun profundam foffam dcmiffus oclomifercruciabaturmenfibusT^^^fo -8 \hiterea plurcs iliumvirigraues inuifcbant>quihortabantury>tmut4--tfF" ' \^;. rct opimoncm^ modeslius loqueretur.Keffondit Yranafcus fe nuU lam fimslram opinioncm habcre, nec vllam hxrefim tueri velle. Tan- dcm Hifftani jillum ad faniorcm mctem reduffe arbitrati^dimittendum cenfucrunt: dimiffufquc fuit circa id tcmpus quo lmperator comitia Ratifbona? habebat . Liberatus itaque hac moleslia San-romanus vi- -' J"***"- ^ -U-^i-? gintiplusminus dies Antuerpia; commoratus cjl . Inde Louaniu pro- -K" *"

feclusad quendam amicum & ciucm fuum Francifcum Dryandrumj ; 4* *^ £ . — multa cum co de varijs religionis capitibus diffcruit : quiviramicus ^f^'^ \ - 1 s^i • hunc hbere monebat ne temerc mcrcatura flatum,quem ante fufcepe- ratyCum alio Vitce genere commutaret: cumpmfcrttm mercatura ho- nesle cyfalua confacntia excrcere-y eyprodcjfe plurimis ea pojfct. Quod ad religioncm attinct}Jcdulo ac ferib hortatus cfl^ ne quid aut diccrct vnqua autfaceretin gratia velfauore hominum}quo quidcm Dcigloriam imminuipoffe fcirct: attamcn etiam in hoc requin fanum reclumque ludicium ad nowiam Verbi diuim conformatum: ne fibi v- fu ^enirct id quod plerifque folet accidcre^qui inconfiderato xploa- Sliydeferentes vocationem propria ,dum aidtficare fludent^omniapror- fus dcslruunt yfeque temere in penculum conijciunt . San-romanus hanc bcneuolaxn annci momtioncm non repugnanter acccpit: fcd reie-

Francifcus San-romi 3 ACT. MARTYRVM,

Sldculpdin mondchos qubdprimo impetu concitdtior pdulb fuiffety poslmodbfe dttentius omnid & confideutius dblurum promiftt.At- quipromtjfo non Hetit.etenim poslqudm a Drydndro dtfcefiiffet (v£ quidamitinerisei comites ndrrdrunt & exitus ipfe comprobdUtt)e vcsligio Kdtisbondm profeclus esl.Qub quum peruemjfct > ac tem- pm bnperdtorem conucmendi ndhlus ejfetjtberd ordtione tpfum com pcllduit}dc monuitvt regiones fuasfalfd rcltgione foluerct,ac \erum Dci cultum reslitueret.Demonslrabat ctidm > Vrindpcs Gcrmdnix, qui tum Vroteslantes diclt funt jncliorem tuen caufamyeorumque de I ^pietate fententiam tnfinitis parttbus retliorem effe quam Hifyanoru, qui dcnfis ignoratice tenebris immerftprorfus ad lumcn veritatis aecu tirent.Addebdt (falia eodem pertincntid. bnperdtor patteter quidem ipifum dudiuit,<& refyonfum deditfdtis pldtidum,fibi nempe totune- m 'h * , tot*m cor^1 cJJcJdque dtltgentcr curdtum tri. Hac Ca^faris tdm lenis roiiv :U-YeJ^onftononmediocrcm¥rancifcojj>em attulif.quam licct excmpla San-romS.a crudelttdHs a Ctffitridnis in Cd vrbe edttdfdctle imminuerdnt, non ta Km^; co v-u ^kJU a men dnimo dcicSlus cslfeditcrum dc terttb Imperdtorem ddijt, hbere i c*!_r t\ *~ ivu^SU . cum illo dgens}nec vnqudm certe dfycrius vllum a Cafare rcfyonftm accepit.Tdndem cum dudentior tnsldret^ idm qudrtb Cafdrem co- uenire \el\et yexceptus futt ab HiJJ)anis ,qui ( vt funt impotentt ani- ' md)proitnus hominem ftne vlla caufe difceptatione tn Danubium dc- iecijfent, mfi bnp erator ipfe Cduijfet ne qud tum illi tniuria ficrct, at- que iuxta legcsbnpcrtj tudicandum pronuntiafjet. Inclufus itaqucin * cuslodidmfuttjdonec cum alijs rerum capitalium condemnatii tn cur-

^ ru catenis ligatus hac tlldc non ftne fuo mdgno malo circunueclus c j}y

r) deportdtus csl. Ac primum tllt Yrancifci in fpecum fubtcrraneam abdiderunt,\>t ipfum horrore tam dtri carce- ris terrcretit.Sxpius quoque tllum tnpubltcum produxerunty \>bi pa~ Vtmipforum & tniurias & contumcltas pattcogebatur . Acccjfcrunt ad bxcmald tndoclt mondchi}qui tdtfua importunttdtc qud pollet ntaxime impudehtid dfitdue moleslt erdnt^t ft fiert pofitt, d \erd fide deducerent.Scdtlle tantis cruciattbus nonmodbnec Vtblus necdebtli-

tdtus

Francifcus San-rcm LIBER IIII.

tatusfuity\t contra multb quam ante conflantior }atque in dies ffiri- tu fcrucntior cuafcrit . nec emm \>nqua bofltbut fuis cefit}quin quas illt nugas adcxlumlaudtbuscffcrcbant} ipfead inferos vfquedcpri- \merct:qujc verbaduerfarifhxrefeos condenmabant}¥rancifcus\tor- khodoxa dcfenderet. Doclrtnaautem quam adcxtremum vfquefpi- ritum palam atque aperte profitebatur}futt eiufmodi : nempe}qubd ss-romani

doclrina <juam condemn» tuseft.

ncgarethomincm virtute propria vitam &tcrnam confequi, aut bonis 9£ opcrtbus falutc potiri, aut fuo merito iuflum aliqucm in cofjteclu Dei ftare poffe:fcdfolaDcimifericordiaaffimtabat falutem mortaltbu* exhiben: non ope humana }fedChriflt Mediatoris fanguincy quo nos impuros mundautf.cuius denique facrificio vnico & aterno Vater caz- leflis nobifcum pacificatus cfl . Vraterca Miffie facrificium}quo viuis (fmortmscx opere opcrato}\t loquuntur}remifiionem pcccatorum acqum dicunt Vapisltejtwrrendam abominationem effc dicebat.Con- fefiionem \erb auricularem adcnumcrandam omniumpcccatorum fe- nan inslitutam, Satisfaclionc?n}Vurgatorium paptslicum,\ndulgen- tias ,Sanclorum inuocationan}bnaginuadorationem}meras in Deum \iunm cffeblaffhemuis: manifeslam quoque profanationemfangui- nis Domini nosln lefu Chrisltfieri in illis Vapai prashgijs contcnde- batatqucaffcucrabat. ^ mquifito- Inquifitores autem cum \iderent homincm nulla rationede gradu} K% s_an- rB

rr r ■ ■ r 1 1 \ i ■ manucon-

quod aiunt }dci\ci poffe Jentcntiam ipfi publice tulerunt }\t\tuus pro ^emnant, ' h&rciico obslinato atque in fua opinione obfirmato comburerctur. /bsdimit- Vlurc s \crb qui huic tam tnfli fft claculo adcrant} teflatifunt qucm- tuot - ■tdmodumalij fcelcrum admijjorumrci flmul cumipfo intheatrum^h^TtA^ .Uw*-h- *d populum producl:fucrint}quibm dimifis in ipfum folutn ignis fup- plicium cor.ftitutum jit. Hic igitur folus Euangelij caufa populo exo- fus} adlocum fupp!icifcxtra\rbanducitur}coronam chartaceamin capitc gercns }atns cacodxmonum figuris \ndiquc piclam . Vortam \rbis cgrcfii quum \eniffcnt ad quandam ligneam crucan tuxta itcr, \t mos esl in Vapatu}crcBam: ibi Franafcu \t crucchac adoraret co* gcre \olcbant . \erum Francifcus nullo pacio mducipotuit \t idface* Tcnquin prompto atquc intrcpido ammo rcflpondit } Chrislianos non tdorare kgnum:fe \crb dorislo nomcn dcdiffe, Delque opemintm

R.

1

Francifcus San-roS: ACT. MART YRVM,

fentirc , quem corde fuo fumma cum reucrentia adorarct. proinde\r- f gebatinquifltores vtpergcrcnt ad locum pccna dcflinatum. Magnui tum populi clamorortus cfl^quod ligncaz crucinullum cxhibuijfet ho* I ingcnk m norcm .atque Vf procliues f»* ^ ^dnc^ jdnlnLtfr* crun diuimtd- Jm^ii" em tcm rcpcnte affinxcrunt ^quod fe ab harctico adoraripaffa non ejf<&[ | walialii" dcmdc quafincfcio quodi^eantir^rulum Jiuwitu* appiru.jfct. flrir 1 Bis turba gladijs certatim accurrens cruceminfrujlajCcucruntMco xt fc quifque bcatum iudicarct. quipdrticuldm i msjacn ligmaufer- \ ret.Qaztcrum inipjofupphaj locoFranafus cum Cjjct,nccdcfiftcrent j ipfum monachi Jolicitare ad pahnodtam , prccfenti animo rogauit cos | Vt mox fcntcntiamcxccutiom mandarcnt,m & tcmpus pcrdcrent, opcram vocifcrando ludercnt.Vrotiuus itaquc Vranajco inligno- rum flrucm\mpofitomiis vndiquc acccnditur^tquc fjammam /fwtt-j

re rn-pitfrruiftM ^^^•^ffaff/fYV.fr)^//-^ aut alu 7 cp ,Xpcdi-

tus. Quo yifo inquifitores raptim ab ipfaflruc attojli iub?r.t,fj?( i untes \ i ipfum doBrinam^amfucratprofcfus.nkocare^lle.FyahCijcus ita i ab igne j <+H*tfM^nu.fft(lffljnqutr, ^mpdo dementia cepit* imndctu ne magno mco bono*j\dHCrftPj tltiU ffcfmfxu^rAtl\1in mcdiam flam- 1

mam itrrun, r^ijqiuffrru^ ^ qu,, H.fln ttftfp ^f,fl»»ptuxfuit i I-

Yofl mortcm autcm huius Martyrisjnqhifrores publicc affirmd- ♦ hant eum infcrorum cruciatibus addiRum,acproptcrcancutiquaf&.w, ejfe vllipro eo orarcquinnno hxreticos eos cenfcbant qui de cius exi-m tio duhitarent.monachictiam fcquebanturopimoncm inquifitorumjdim <entes fantlos patresnon poffc errarc,quia quifccusfacerct, dircclm Vtloquuturan dccrcta ecclcfix pcccarct^qua: rata habcnin cAo per- 1 indc atque in terra nccefjc fir. Fucrunt tamcn aliquot fatellites & ™\\$ ft*7v<pC*ti.Ki{ \mpcratoris ,qui Vrdncifci cineres collcgerunt.quinlegatu. ipfe Rcvis An^li^aui tum dderdt.curduit fibi ajferri pdrtkula ojfom tius quc ^cri.Qhriih martvYemeffc rngnnucrat Sed rcs iflorum adci tcclegeri non potuit,quin ca ad aurcs inquifitorum atque ipfius hnpi \ ratoris pcruenerit /uius madato jatelhtcs in carcercm inclufifucrc:L gatus vero Kegis An^lice ad tcpus ab auld reccderc coaBusfuit Ud beshiflurup.tr^m vt^j^^cu & oculati tcfles mcmoria tradidcrunt partim Vtpq homincs db dlijs,qui yiderdnt^dccepta fidehtcrnarram

Koditt

LIBER I IIL 1*6

B Of H V g ^M^rnic ^jH|^r^v^'

Rarum & mcmorabilccxcmpIuminquifitionisHifpanienfis.

3 T inquifltionis Hifpanica: horror, ac furor poti9 omnibus notior % at^gregiu hic ponemus exemplutn fummxfieuiiutyquam inqui • torcs Hijftam cxercueruntin quendam nomine Kochumynattone Bra- antum , cximiu in fingcdis flatuis ac fignis artificctnjhomincm pietate Ctnorumintegntate infigncm. \s quuttt anno M. D.XLV.w maritima rhe San-lucar vocata non procul ah Hiffali Betica regionis commo- -areturyvt primum vcritatis notitiattt confcquutus cfly rio amplius fla,- uis adidolomaniam conficicndis yfed cffingendis fignis operam dahat, Xjttinebat quidem in fua officina DMaria itnaginetn affabre fculpta ichtt artis flatudria fycamen.lnquifitorquidam Hiffanus quumfor- kc ojficinam Kochiprtftcriret,artificium dlius flatua fufficiens }quaz- luit quanti vamirctiStatuario ccrtum pretium diccti , Inquifitor viyc. iimidium ohtulit . Quid } inquit Statuarius , quum tantum laho~ ris ^ftemporisin cius imaginis confcBione itnpenderim }fi quanti ojf rs vcndercmyvix aquaintcrea epoLe mihipretium perfolucrctur. hqmfitor vcro acrius inflabat Vtco ohlato prctio fuamfaceret. Tua erit}niqi{it,Kochusfiquidcmiujlamlaboris mcrcedem atque aflimor Uonem dcderis yalwquinilltm potius confinngerem. CuiinquifitoryEia confnnge jodcs . Vrotinus alter arrcptum fahnlc injlrumcntum in faaan imaginis ivtpcgityquam jhriclim attingens nonnihdalhfit.lnqui- fitor & cadum £T tcrram inclamans taquamgrauifiimo fcclere admif- fo lufiit mox Kochumabripi atque in carccrcmdcduci.Quidyvictfiittt acdamahat illc.an no pro mco arhitratu fingerc ac rcfingcre opus mca- rum manuum po\fum\haud rccle mihifa&um vidchatur y quid ad vos attinct\S-:d mhil hxc vcrba profuerunf.infania etenim corrcptis carni- fiahus ifthccc duchantur. Trihus itaq;pofldiehus fcntcntia capitis il- lipronunciata fuityQuia fcdicct Diuam Virginelccfijfct^ crimen diui- na: maieflatis Ufic in jumma incurriffcyatque oh id ignis fupplicio ple- clcndum condcmnan cxccutorihus totnmitti. Igncm itaquefubi- turus Kochus ficblata Vocc rogauit,an in mulntudmc qiue circuflabat quifquam Ylandcr adejfct. Quidatn rcffondcrunt adcjfc ¥landrosyac

R. H

cuarn cxi tus.

Ioan-Diaz. ACT. MARTYRVM,

duas naues Tlandricts in portu San-lucareo ejfe y quct ^entum fecun~ dum ad remeandum in Elandriam expeclarent.Vclimyait Koihusyro- gatum corum aliquem yvtpatri meo qui Antucrpicthabitatfigmficet' fiodufta- me inhacvrbe exuftumeffe obeam caufam yquam omnes audislis. Hic deinde prafenti animo Dominum precatmyintrepide mortem op- petijtyhabuitquehunc vitctexitum \irptus in Hifyanienfi terra. Ac ne quis in tam raro ac inaudito crudclitatis Hif]>amcce cxeplo de fide hisloricedubitety\>irquidamgrauis acfpeclatce fidei ynatione Hifj>a- vuSydiligenti inquifitione Antuerpice habitayatque indicio eorum qui funt artis slatuariceyparentes Kochi reperityqui rem totam ~vt a nobis prxdicla esljConfirmarunt acipfiusKochi patrempaulb pojlacceptu detam crudelimorte filij nunciumydoloreinteriiffe..

IOANNES DIAZIVS.

Hiftoria memorarwia de mortc Ioannis Diazii Hifpani ou,cm ipfius frater germanus Al» phofus Diazius,cxeplum fecjuucus primi parricida; Cain, veluc alterum Abe- lem nefarieincerfecit.

m.d.xl Jpif^?0 ^ N N E S Dia%ius ynatus invrbequcevulgb Cuen- ®* Jal!f2 ca dicitur^quce eft fedcs Epifcopalis in ea parte vltenoris Hif- panice fita y qucefimtima esl BctiCce regioni ,paulb fupra fines rcgni Toletani : cum tredecim toto r annos , aut eb amplius Lutcticc vixifi fet y Geneuam tandcm fe contulit yvt eius ccclcfics ftatum Vidcret, quama viro doclifiimo loanne Caluinoyquiofficio pasloris in ea cccle fiafungituryab tnquinamentis idololatricc paulb ante in Dei ecclcfiam inueSlce Jcicbat effe repurgatamyfuoque prislinojiac efl Aposloltco niton reslitutam . Manfitmca vrbe ad menfes aliquot , \tccclefia ac reipublicceformam confideraret : quo tempore cum ipfo Caluinoy atquealijs ccclcfia?Geneuenfisminis~lris yfuamdc fingulis Chrisiia- n<g religionis articulis fententiam communicauit , quorum iudicio lo amiis Dia%ij doftrinam atque intcgritatem conslat fuiffeapproba- tifiimam. Dcinde & rehquas benc conslitutas in Germania ecclefias Videre voluityin quibus fciebat fonare vcram Euangeltj Vocemy\t re- gionem perluslrarct y mores hominu cognofcerctyey cum viris doc~lis, cumdc omnidoclrinaytum prcecipuede religione coyiferret .Vrofe- Slus igitur Geneuay Bafileam venit y vbipaucis diebus commoratus, posleaquamfidclcs Chrisli miniftros , qui fcholce tyeccleficeislhic

$4"

1

v oan.Diaz. LIBER II II. 117

| ir&funt i6.icmj]ct,ac omncs pcramantcr falutaffct}Argctina cogitat, "uain vrbc, quoma prouctu dotlifiitnorulxmnnu eamflorcrcarbitra^ atur,fimiorcmibifcdcnifigcrcconflirucrat:tantiJfcrfane\doncCdd tkum vtdiorem locum Dominusipfum cuocaffct. Wixitergo Argenti- n<£ partem fuperioris cefiatis vfqucadipfamnr-^'bruma\cm}ommbus mterm gratus , qui cum proptcr infigncmintcgritatcm acvtrtutcm, tanquam vcrumfingulifratremcomplcclebatur.hnpnmis autcm cla~ rifiimo viro^domino Martino Bucero chanfimmfuit}cuius ipfe cofue tudine proptcr cxcellctem bominis doclnnamfamiharitervtcbatur. Deniquc cuminfine penc fuperioris anni } colloquium dc religionc a Cafarcamaicflatc mdiceretur Ratisbonx cclebrandum}vifum cjlfc- vuxz-m$ natui populoquc Argentinenfi, loannem quoque Did%ium publico ci- ^nKT uitatis nominc mittere, vtcuius fidcm ac intcgritatem probatam fatis JjJjjjJJJ^ atque fjjcclatam habcrcnt }ciufdcm quoquc opera in hoc publico ncgo- fk mitcicur. tio vtcrentur. Mitriturergo loannes Dia%ius Ratisbonam, vna cum domino Buccro , addito infupcr public<£ fidei commcatu} ne quifquam corum qui Vontifiaam digmtatem dcfendunt } ac Veritati doclrina ca-leslrs aduerfantur , tcmere auderet publica authoritatc miffum Vioiare.

Voftcaquam KatisbonamVentumes^} Did%iu6 conuenit Vetrum de Malucnda HifJ>anu,qui aduerfe partis, videluct idolomamce Poh- tificis fuit nomindtus colioquutor dc defenfor. ifte Mdlucndd cum pnmum illum vidit, qucm alioqui noucrat Lutctice famihariter, non feius admiratusesl quam fi rcm aliquamprodigwfam fibicordmo- cuhs propofitam vidcrct . Tandcm vbi multis fanis dcclaraffct ad~

, n Cl „7T* ~ Quopa&o

miranoncm, quam cx co inopinato conjpcttu conccpijjet , dggre- ^Quenda ditur homiucm, dixitquc vidcnfibi fommum vidcre , non re ipfa cum prcefcntcm intucri , prxfirtim in Gcrmama , quidcm in focietate Vrotcslantmm , qm magis glonatun cjfcnt fi vnun Hifyanum in fuam jententiam pojjcnt pertrahcrc , quam fidcccm mdlia Gcrmd- mmtm , aut innumcros aliarum gcntium homincs conuertcrent . Ro- gat Dia^tum , quandiu in Grrviama Vixiffct '■ quo cor/fiho in cam rcgionem veniffet: an BucendoHrinam & ahoru?n Gt rmanorum dp~

R. m.

Diaz.excc perit.

Ioan.Diaz. ACT. MARTYRVM;

probdret.KcJjondetpkcide ac moderate Did^iusjid quodres erat,Ji i quidcmhabitaffe in Germania fexfcrme menfcs , nec alio confilio eam profcBionem fufcepiffc ,quam Vf rcgionem pcrlusiraret , inslauratam rcligionis doclrinam probe cognofccrct , & cum viris doclis fuam de rcligione fcntentiam confcrret.kdhxc Maluenda ,vukuad fupcrsli- tiofam quandam admirationem compofito,VrofeBb (inquit ) fex men- i fes in Germania, non menfestantum ,fedintegrianm,autcertetch tidemfeculavideri poffent homini pioivfqueadeb inGermamaviue- \ re miferum cH ei^qui vmtatem ecclcfice Komana amat, authoritatem- que Verctur.

Vos~l hanc primam collocutionem , bis eum conuenit fo\us Diazius, multacumipfo Maluenda dereligione contulit. Voslrcmo collo- quio rogauit Dia%ium Ma\uenda,cuius rcigratia vcwjjct Katisbond. Dia%ius rcJfodit,pubkco feArgcntinefium nomine cfic miffum^t hoc publico inco\\oquio,etiam fuaspreces cum ecckfixChrifli precibus co iungeret,& concikationcm articu\oru,qui hodic in dijccptatwne ver* fantur,proyirikpromoucret.Vruflra,inquitMaluenda,huc\yemfli.nd in hoc toto colloquio nihil omnino conslituetur . qubd fituam operam dd pubkcam \tilitatem conferre "volebas, ad concilium quod Vapa \ inslituit Tndenti ,erat tibi proficifccndumivbi conuementCath-k liciprcefuies, ac in eo celcbrando pcrficicndo fummo sludio eld- i borabunt.Qu.um igitur audiffet Maluendam diferte profitentcm,nihtl i omninoficn dcbere in colloquio Katisbonerfi ,facde intcllcxit om-\ nia Vontificiorumconfika efjcfraudulenta,a quibus(inco\umirc\igio- 1 nisintcgritatc)nulla effet fyeranda concordia.Vroinde \akdixit Mal-\ I uenda*,nequefuiti\\idnimus poflhdc eumampkus conueniendi.

Voft id colloquium Diazjus non amplius conuenit Ma\uendam.fed s\\e exafferatus libertate Dia^u, ab eo tempore ccepit infidias slrue- refiraudes neclere ,atquc inhocprorfus incumbere vthomincm inno- centifiimum pcrderet. Quod aperta v/ aut tuslcc caufie pra-tcxtuface- nusqlifS re non potc^at^an^in^ confilijs, & impudenter afe conficlis mcn- fcfsSlni C° ddriis ,negotium aggreditur.Scripfitkterasin aulalmperatoris admo^ riuserat, nachumDomimcmum 3 quiab auribus erat Cafarifin quibus fv-

gnificOf

oan.Diaz^ LlBER IIII. 11S

nificabat effe Katisbona loanncmDia^ium H^iflpanum,qucmcum ^rPel ofeolim Lutetice nouiffct Sludiofum catholicce fidci, & obfecjucn- «usdeSo~ em eccleflx filium ( eccleflam isli appcllant , quam exKomanis olumnis flagttiofomm hominum ipfl fabricamnt ) nuncKatisbonce nderet acrem dcfcnforcm partium Vrotcslantium ^quifc iam in- miatm ccdcfit catholtca , Lutheranorum amicum ac propugna- "orem publica profcfione dcclararit . Vrceterea incendit multis e- hiamfalfis dclatiombus ( vf eucntus rerum posleaosl:cndit)ani- mum perucrfi proditoris alioqui ardcntcm , atque ctiam tnflamma- zum^propm fua malitia odio cctcrnce Dei veritatis, quam ne- cpue ipfe noucrat yncque audircfuflincbat.Vrgct infuper atquc obte- latur,vt tantum malum violcnto aliquo rcmcdio conetur aucrtere. ruturumenim augurabatur ,fl crefccrctmalu quodiamtum inher- \a cffcputabat^t Htfjamatadem aperiretoculos,\ideretfuammi- feriam & ccccitatem,vtdcrct femitutcm actyranntdcm^tdcret igno- rationcm cummagna fuperbia ejffuperftitioncconiun&am.

Lecltsamonacbo ConfcjUonano literis, qucm tlle affctlumindue- rit , quid in ea caufa facicndum putarit , affirmare non poJfumus.Si quid autem licet ex prcetcntis eiusfaclis ceslimare ,y>erifvmle esl^pro ^ua confuetudine mhtlleue, nihil vulgare ab hominc ncfariofuiffc excogitatum. Cceterum quum Maluenda expeclarct Confe fliona- rium,diutius opimonc fua cunciantem,vtderetque loannem Dta^ium Katisbonce^quiin officto fuo fedulam acdiligentemnauarct operam: non contentus pnmis literis,fccundas ctiam }fed multo acerbiores ad Confcfionanum fcribit.Kem candem inculcat,acriter 'contendit atq; obtcslatur, vf aliquam inucniat viamfqua hunchonunem, qui ipforum confllia & aclioncs aliquando poterit euertere, de mcdio tollatpriuf ■ quam vcl ipfe vtres fumat, vclin negotio lam tu incocpto vltcrius pro- grediatur.QuumfortehasliterasMalucnda Confeflionarius acci- M , perct^aderat Bruxelhs legenti quidam Hifjtanus nomtne Marquina, na Hifp*j qui in pubhcis quibufdam negotijs Komce \crfabatur, ^nde paulb ante nus'' m aulam Xmpcratoris vcnerat. Isle Marqutna , qni olimfamilianter noueratDia^ium^cum audiretnunc quce dc tpfo a M.tluenda fcribe-

K. iiij.

Ioan.Dia£ ACT. MARTYRVM;

rentur , grawtcr ac permohfle tulit amici quem vnice ddigcbaffa- mam & cxiflimationcmnotari: pr&fertim hcercfcos cnminc :q vt esl grauifimum , ita etiam ommbus bonis esl ( ficut cjfe dcbet odiofifimum. Et quia eum fami.iariter nouerat ,fciebatqucbo minem cffc integcmmxvite ac Virtutis approbatifiim£,ccepit cu excufarc apud Confcfionarium , quam idfacerc potuit dihgenter. Dicit clare , non ejfe adhibendam fidcm verbis Malucndx , qui vti aliquo priuato odio,vclalia quacunque occafione induclm ■Jimites inea parte veritatis tranfiliret : credendumque potius effe publi* co pteslantifimorumhominum teslimomo ,quiloannis Diazyvir* tutem atque integntatem fcmper approbarunt.Vroindeorabat Cow- fefiionariumvt eam rcm apud fe occultamreiineret }fuamq; ipfc fuf penderet fententiam , tantifter fane,donec aliqmd ccrtius audirc- tur.Fertur dixijfe Confefionarius ,Si loannes Dia^ius maneatapui hxreticoSydabitccclefice magnum malu : idcoq; modis omnibus pro- Jj>iciendumesl,y>tqudCunque ratione vcl conuertatur }vcl tollatur.

Vaulb pbsl ccleri curfu profcclus Komam ifie Marquina , rcm v- niucrfam fignificauitfratri loannis }Alphonfo Didzio,qui in controuet ftis iudicij Kote logo temporc in ca vrbe fe exercuit.quale inter fe co- filium iniuerint cy Marquina & Alphonfus frater loannis } nondum plane cons~lat}ncc recle affirmari potefliquanuis cx eo , quodpoftea- fequutumcfl}nondifficultcr licebit aslimare. Ommno aliquidmagni facinoris tam tum fuit intcr cos conflitutum}vt fcclerata eorumflagi- tid poslca dcclararunt. Hxc omnia,Vt antea gefla funt,& hic a nobis narrata,ipfe Alphonfus Dia%ius fuofratn ordine}vt diclum efl,Nco~ burgi narrauit.

fifcoSo^uii ^ntcrcd tcmporis Katisbonefe colloquium}fatis dcriter initw incoc- abruptio. ptum } abrumpitur , cy fubitb quafi mutata colloquutorum volunta- tc in dltum filcntium conucrtitur. Cdufam huic filcntio pmbuc- runt aducrfarij vcritatis nouo atqueinaudito commento, quod ipfi in fuo ccrcbroveladfraudes fuas occultandas, vclad veritatcm oppri- mendam}nonminus callide quam impie cxcogitarunt . Ywgunt ab Impcratorc miffas literas,quibus mbcntur vniuerfam dc nhgione dijfiutdtioncm clanculanjs fufurratiombus tranfigcre. Id autcm qub

magis

ian.Du£ LIBER IIH. 119

ugisratumac firmum ejfct iuxta corum voluntatem y iuhcnt col- Kutorcs vtriufque partis lurciurando ads~hringi , ne quideorum qux n colloqitw traclarentur , vclfuis principibus ,Vcl vlli mortalium igmficarcnt. Eam conditioncm, quoniam abfurda nimis crat , 'unquam antchac in hbero colloquio \cl audita velpropofita ,110- Iri honnncs accipcre noluerunt. quafi verb difj>utatiodc articu- is CJjrisliana' doclrinw fint Elcufinia facra, dc quibus velvnum ver- mmcoramhomimbus profcrre nefascjfe vidcatur. Scdita omni- 10 natura comparatum ejje vidcmm , vt mcns fibi male confcia } cj3 uccmvcrcatur & ludiciabonorumhominum pcrtimcfcat.

Sujfienfis hunc ad modum ncgotijs colloquij in vrbc Katisbo- ^f^f™" idproptercam caufam quam modb narrauimm ,profcc~lus csllo- loan.Dia- imics Dia^ius Neoburgum , oppidum illuslrifiimiprmapis Ottonis plofeftus. Hcnnci Valatim,adripam Danubi jfitum, vtpra:ejfct ecktiom cuiuf- iam hbri doclifiimi viri Martini Buceri , qui tum in ea Vrbc imprime- batur. Dum hcec aguntur in Gcrmama , non esl otiofus Alphonfm fraterloannis,quierat Koma^.Etenim cum isadmonitm effct a Mar- quina de literis quas Maluenda fcripfirat ad defaris Confefiionari- umfine mora in Gcwianiam profcclionem adornamt^t quibufcunque poffct modis fratrcm ab infiituto vera? rcligionis curfu conaretur re- uocare.Adducitvna fccumnebulonem qucndam ficanum yquivtpo- ftea compcrtum cfi,Koma;fueratpublicm camifcx : cuius atque ter- tij cuiufdam fodalitiocomitatus,cclericurfuequorum Augufiamper- ucmt.lnde Katisbonam fe contulit vna cum fuo carmfice , vbifratrcm inuemripojfc arb\trabatur.Katisbon<£ primum conuentt Malucndam apud qucm fiapccloris confilia depofuit : a quo vicifiim rationcm \cl dccipicndi vcl conucrtcndifratrcm pofiulauit. Quodnam illi confilm dcdcrit Malucnda, nondum plane confiat,paulb pofifortajfc fictma- mfcfiius.Eertur dixijfc Hifyano cuidam, Vtina vcniat illa dics,in quo JJ:

Malueu • ocuni

ego corpus loanms Dia^tj combufium vidcrc pofiim^t vc/ eojuppli- ^jjj^

cxtmcto corporcjnelius amma: confultum v.dcatur.Quod fi veru cfl,vtcertc vcrifimilc vidcturfatis dcclarauitMalucnda Sorbomcus doclorislavnajionhumana fcd plufquam ferina prorfus diabo-

210.

Ioan.Diar AC T. MARTYRVM,

lica fua \oce yfc ctterna ir<t Dei reum effe y in quem tota culpa iflius innocentis fanguinis effuflytanquam in verum parricidamytransfera- tur. lllud fine controuerfia in confeffo efl y inter fe conflituiffe modis omnibus inquirere, vbigcntium loannes Dia%ius pojfet reperiri. Mittunt ergo quendam HiJJ>anum>qui in Jbdalitio Maluendtf habita- bat, ipfi non abfimilem, vt de Dia%io vbinam ejfet interrogarct ab a- mico quem pr<c cateris id fcire, ac eius confilia tcnere arbitrabantur. narrat vemjfe quafdam literas magni momenti ex aula Imperatoris ad Dia%iumy cuiuspcrmagniintcrcjfetfidelitereas accipere: acpro- inde orabaty Vf locus in quo ejfet indicaretur. KeJJiondit ille amicus nonplane conflare \bi tum ageret Diazius-.^f tamen fi quidad eum cuperctperferriyfe curaturufummo sludio vf fideliterad ipfius ma- nus perferretur. AbijtHifyanus eo quafi rcflponflo contentus : fed paulo posl reuertitury narratque effe in diuerjorio Coronce quendam yirum nobdcm yfummum amicum Dia%ijyqui ad eum literas ex aula bnperatoris ab alijs amias adferebaty in quibus negotium magni mo~ mcnticontineretur.proinde ipfiusnomine perfludiofe amicum Dia^ij orabatynegrauaretur vc / locu vbi Dia^ius effet indicarey Vf/ eum in hofpitio conuenire Allcvt officium pncflarct amico, cuiusncgotia cupiebat diligeter curata^cmt cum Hiflpano ad diucrforium yvt quid omninoejfetyquod ad Dia^iumpertincret^ropius cognofcerct.lbi in- uenit qucndam Hijjianum, vf ex cultu vultu Ucuijfct ceflimarcyho- minemnon vulgaremy quieum perfidem atquehumanitatemyperque omnia facra & profana impenfifiimc cccpit orare atquc obfccrare^t locumvbi Dia^ius ejfet illiindicarct . ejfeenimmagnumncgotium, quod cum co deberct peragere . Nam & literas a fummis eius amicis cx aula Imperatoris ad ipfum adferrc y & prxterca rcs cum eo non \ulgares dcbere tranfigcre y qua? maxime ad \tilitatcm loannis Dia~ %ij pertinerent.

Hicvcro amicus idempcne huic dcdit reflf>onfumyquodpau\o an- tefamulo dcderatifc nonprorfus fcire vbi ejfet Dia^iusfcd tame ab alijs id \clle pcrcontari y a quibus aliquid certifj>erabat pojfe intelti- gcre. Domum is rcuerfus rem omncm cum domino Buceroycu domino Brentio @> cumrcliquis colloquutonbus communicauity confihum

quodin

o&n.Dnz. LIBER IIIL i$o

quod in eo negotio fequi dcbcrct, ab cis poftulauit . Varia ibifuerunt fententid', dum ahj locum \bi Dia^ius cfjct indicandum cenfent, alij Contra ncgant: fcdvtrinqueraiiones jatis idonea ad confirmationcm fucc jententia adfcrcbant. Dcnique valuit ea fentcntia, \t locus indir- carctur, qui ahoquilibcr fccurus crat, ne quidpropterignoraiio- nem negotij,quod magm momcnti diccbatur,aducrfus \tilitatem Dia- %}j lmprudentcr peccarctur. bitcrcapriuatim fcriptis literis admoni- tnsfuit Dia^ius , \t fi quod pcriculum ab eo bomine impendere pu- tarct yprudcntcr fihi actempcfliuc caueret.Hocigitur confilio & Vo~ luntate indicauit illc amicus Alphonfo(quinondum patcfcceratfefra trcm effe hannis Dia%ij) eum effe in auitate \icina, quce \ulgo dtci- tur Neoburgum.Egit illi ingcntcs gratids pro hoc nuntio, & impen- fe orauit vt cum eo ad amicum vcmrct: quam adrcm dicebat fe habe- re cquum inpromptu, & rcs omncs ncccjfarias. Kefpondit ille non efi. feintcgrum eo temporc Katisbona difccdercfedtamen promifitfe ad Dia%ium daturum hterds, atquc ipfi ctiam figmficaturum quo in loco eumpofjctwuemre. Scnpfit crgo literas ad Dia^ium quds Alpbon- fo dedit, in quibus nihil aliud, quam quod finepericulo pubhcum effe poterat,coniinebatur. Scripfit \erb alias quas priuatim tradidit nuntio pubhco, quicumAlphonJo profiafccbatur: eumque admonuit , Vteas literas fcorfimacdiligentercuftodirct}nccalteri quamipfi loani Dia- Ziotraderct.lnhisliteris copiose adcumperfcribebat quicquid cum >d> eo \iro dli accidij]'ct,fimulque eum admoncbat , Vf ab eius mfidijsfi i\ a monet quas\>clletftruere,caueret diligentcr.Scripfit etiam pereudcmnun- tium dominus Buccrus,fcripferunt ahj amici^qui omnes eum dili- gentifiime de periculis,quce accidere poterantyddmonebat & quomo* do eapoffet depellere figmficabant . Acvt res totamagis careret fu~ fyicionc, data funt nuntio aSla in colloquio Katisbonenfi ad Secreta- rium illuftnftimiVrmcipisOttonis perfcrenda . Addiderunt feorfim pecunias, \t res a nuntio fidchuscurarctur, qui alioqui rccepit fe to- tum illud ncgocium curaturum, non folumlibentcr,fcdetiam\aU de diligentcr . Hoc negotio ita conslituto \alcre iufiis nuntio at- qucetiam Alphonfoupferurfus Annco fratris agit gratias ingentes po co officb j ac fimul gratitudincm bencuokntiam integro acfi*

.Ioan.Diaz." ACT. MARTYRVM,

deli amico dignam , plufquam officiofe pronuttit. Sed priufquam fe dtmitteret amicum fratris , denub cccpttobtcslari, perque amic tiut fidcm (fChrirlianamcharttatcm adurarc ftloannis Dia%j gmtatem acexiflimattonem integram atquc tlhbatam (uper< t9ne qu ommno earum rerum,quaz intcr cos cjjent conflttuttf,tum \lh mon artifidofr Hurn , tum vero nominattm Maluenda: v//o modo fign.ficaret . etemi omi°- non dubitarc etus animum aduerfus Dia^tum ejje \aldc tnfcnfumy qubdeius confilijs noluiffet obtempcrarc: ac proinde ad \tihtatem i>ia%ij omnino pertinere \t ea res , quam apud eum agere \o\cbat, i- gnoranteMaluendaperficeretur . Qmd multis ? tanta cfl vfusora- tionis vehementiajam ferib in hoc incubebat, vtmhtl eius rei Malue^ d<£ indicaretur, quinetiam fidem faceret ,mhd abeo fimulategerijed prorfus ex antmo loqui.Sedo facinm tnfandum peruerfiproditorisl Ni" v/x ab eo digrcfs9 erattlle amic9,cumjpfe ad nunttu venit,eumq; ommbus hteris ey fcriptis Jfoltauit feq; ad Maluenda cum eis contu- Ut.tbipoQeaquam omnia perlcgtfjcnt ,atque inter fe cofdta, haud du- bicCaimca,cepiffcnt:omnes eptflolas lacerauttfolum fcnptum aclo- rum,quod Secrctarto prtncipts Ottonis erat tradedum, retmuitiquod ahoqui feruaturus non erat , nifiad parandam concdiandam cius viri amicitiam id fibi perneceffarium fore putajjet . Amicis loannis Dtazijpaulb pbflfutt figmficatum , Alphonfum apud Malucndam futffe: & quce cum nuntto cgiffet , ipfe poftea loannes Dia^ius Neo- burgi anncis narrauit. Cum autem amici loan. Dia%ij intellcxiffcnt hanctam infignemhommis pcrfidiam, qut tam accurate fidcm atque integntatcm fimulabatdn fujfnaoncm venerunt omnes,eum ahquod tnagnumfactnus mohn.Vroinde rurfus pcrnuntiumproprium , loan- neDia%iumadhortati funt , vtab mftdtjs tlhus homtnis omnino fi- bi cauerct . Tandem profictfcitur Alphonfus Neoburgum ,per quem Maluendafcripfit literas ad \oannem Dta^ium, qutbus eum horta- batur vt fratrtreSla monentt obtemperaret . Promifit ettamft cum in Italtam fequt vellet^ Germaniam cum fuis Gcrmanis penttus re- hnquere,vt qui effent corruptores bonorum tngemorum ( tslis e- mm vcrbis in juis hteris vtebatur) fc apudCxfarisConfefiionari- um curaturum , Vf ea mala , quaj de tpfo pnus firtpfijjet, rccens nunc

in altam

ban.Diat LIBER IIIL 132

n aliam foitcntidtn fcriptis literis, ab ipfo cjnejidarcntur 3ne in poftc-

•um

ijjnoccntibojninifraudicjfc pofit quod antea parum confidera-

•fuerat jcriptum. Itaqucin juis propnjs litcrisfimul impietatem , Hdchrarrmqnc prodcbat,& pcnc difertis\crbis fuam perfidiatn-con- Htcbatu r. islts litcris Malucndx, ac fimul ctiam camijicc fuo comira- tus , pcrucmt Alpbonfus Ncoburgum : qucm cumfiater loanncs co- doioDia- ramvidcrct, cummagnaadmirationc( ficutcsl confentancum) pra- ^01"1 * Centcm mtucbatur,a quo nullas logo tepore htcras acceperat3quem- que Kottuc tunc ejfc putabat . Vercontanti caufam tam fubitaf atque nfycrattfprxfcntLt/efyodetveras caufas ,vt antcadiElumcfl, qui- husimpuljus labortofamtllam profeCtioncm fufcepijfet. Victatemin ?ratrem fimulat itnpius parricida, latcntia in animo fcclerata con- filia pr-ttextu amoris occultat. Quid bic jujjncari poterat Wr integer- nmus l arbitratur \crefratcmo amore pcrmotufratremadfe\cm- rc: cf quanuis tnultain eodcfiderat, ajfcclumtamenprobat3atque eius amorcmmagna pietate cotnplcclitur . Excipit igitur fratrcm a- manttftime jignorans interitn fe vtpcram in finufouere, cuius effrend- tusfuror,paulo pofleius fanguinem dcbebatprofundcre.Vbifatmlid-r rius interfeagcrc cccperunt ,paulatim prodit Alplwnfus fua impictd- tis figtnficationem . narrat eam tantum ob.caufam laboran illum diu- tumutn & periculojum fufcepifje^t eum ab inftituta vita ratione dd fdniorem profefiioncjn3 atquc{yt isli loquuntur) adgrcmium ecclefiai rcuocarct. Speciofujnccclcfiajnomen pratexit fcclcratus parricida, qui in Kotnana impietate cfl vcrfatus atque educatus , ^ <{uidfit Ecclcfia prorfus ignorat. Comemorat pericula terrtbilia, qua Ji diu- tius in Ixtc inftituto perfisleretjequutura videbatur.Obijctt illifum- morum ordmu cxecrationes,qui odio Lutbcram nominis3fupra quajn credi facile queat, exarferunt. Ponitob oculos ingens dcboncslamen- tum totiusfamdia, priuatas miferias^carccres^cxiliaprofcriptioncs, gladios,inccndia*)& quicquid alioqui pcriculorum eos plcrunque co- mitatur qui verafuntEcclefi^Cbriflimetnbrafquique puramatque :ntcgram EuangeltjdoHrinam pio & jlagranti ajnmiftudio ample- Eluntur. Multaprwtereainbanc & fimilcmfentcntiamadducebat^ ytce/islajitem alioqui} &jimiis Deipromifiionibus munitum fratris

Joan.Diaz; ACT, MARTYRVM;

. dnimum Commemoratione pcriculorum labefaBarct. zn mitis Ad has rationesflratris , ctfi deplorabat in animo fuo hannes de- refponfio. ^rdLmtmi Alphonfi iudicium , qui pcricula furores hominum profleflioni vcr<e doShina^ antcfcrrct , refyondtt tamcn illiblandifii me, Nec errore mcntis ,frater , nec vlla priuata cupiditatc addu Bus,flcd certo cy firmo mdicio eam doclrinam fum amplcxus, quam exfontibus facrarum literarum(diligcntcr pcrucftigatis initijs progrcfiionibusverxrcligionis) clareagnoflco ejflevcrumacperpe- tuum confenfum Vrophctarum ©° Apoftolorum . Hanc igitur do- Brinam Dei beneficio apprehcnfam fine ncfario fcclcrc abtjccre non pofflummequevlla mundi pericula me ab hoc inftituto dctcrrebunt. Confidcra, qudcflo tefratcr , vtrum fit prudentis, momentanea pcri- Dcfkere a cula \itare } vf incidat in aternam condemnationcm . atqui nullunt gnitone profleSB aliud esl pcccatum blafphemice 3 quam agmtam vcritatem cuiofum rf flagidofe injcclari , cuius criminis necin hoc fcculo , ncc in fcmpiter- num vlla fiet condonatio . Magni crgo momenti res esl , qua mc in hoc inccepto curfu ey in hac profcflione rctinet. Ac ego quidcm ve- hcmentcr optarcm,miflrater , vf in\oluntate Dci cognojccnda -tan- tum tibi opcris ac fludu poncndum putares, quantum alwqui folcrtia ac fcduhtatis inncgotijs humanis vcl perucsligandisvclexpedicn- dis hailcnus pofluisli . qu£ tua eslingcnij dexteritas , qucc vnnicnfla es~l cetcrm Patris miflcncordia , non dubitarcm Deum Vi lle thejau- ros ccelcslis fapicntice flua? tibi patefacere: tequepofflefiadefflet labor & induHna , \ohmtatcm Dei ex diuinis Uteris cogaoflcerc atque d- luHrare . Vtinam vcro cam cognitioncm tibi ego,mifrater, vclmeo ioS.i7 a.3. janguvacpoffcmcomparare. Nam,vtteftaturipfe filius Deijicec es~l vcre vita &tcma,cognofccrc Deum verum, & qucm ille mifit lcfum Chrislum . Et proflchlo illud in primis dcplorandum esl , tantam i cffc in re omnium maxima ^fgrauiflima homimm ncgligcntiam ey impietatcm,\t hxc oracula Dei(clara tfterm numinis vocc dc calo flo- nantee^ adomnes creaturas promulgata ) vclotioje ncghgant ipfi Ve/ fluperbe contcmnant. Etenim fi rcm ipflam tccum rcFia rcputcs \ia} quam aham, amabo te, rcpcrics caufam quarc nos ab impijs ho- mimbus condcmicmuTfacpenc quotidie morti tradamur ;quamquod

vmucr

oan.Diaz. LlBER IIII. ijz

miucrfam fipcm noslram in Deo \iuoy non in v//o homine, non in v//tf w bmanis rcpofuimuSy extra qui m nulla esi homimffcranda fa- \ Cognofcc igiturprius caufam tioslram, mifratcr.quam \bifenb perdidiccris , tu ipje ludicabis proptcr nulla \itdc pcricula effe defe- rcndam . Ccrtc quodad mc attinet y itamcum ammum gratuita Dci mifcricordia & bomtate conftrmaui yvtnullaratione mc abinflitutd docrrma profcfiionepatiar rcuocari.

Cum videret hiphonjus conflantiam fratris y nouum arictcm in* tendit: quod ab ~o pc riculorum mctu cxtorqucrc non potcrat,pro- ^J™"* il pofitaprurmiorhvi jj?c Jcpojfc cofiuit impetrare . Dicitfiehaberefin- guhs anns cx bmcfiu ij> ccclcp.jiicis proucntus quingentorum duca* torunr. quos omncs in c um cupittransfcrre, modb ipfe Komam Vna fie- aon prop . .

Ad hoc rrfy,.d:t\oa;mcsy Now fum tam auiduspccuniccyfiratery quamtu fortaffe arbitraris . nam fi diuitiarum aut honorum Viam vuhi wfcquenaam propofuijjcm ylonge alitervita? meaz rationes in- SHtuiJJem . Nunc \cro islam qualcmcunque ccclcslis doclrma: cogni- iioncm^quam Dominus gratuita fua bomtate in me contulit}pro fium- mo honore habco : ftc animus } nullius ftbi criminis confaus y mihi quouis thcfauro prctiofior esl.

Voslremb cumne hac qiadem illi fucccderet y aliam aggreditur Viam y ac extrcmam Vim machinarum proditionum admouet y qui~ bus fratreminnoccntem y candidumatqueomnismaliticc dolique ex- pertemfwmo pcfiimm fraudukntcr oppugnet . Victatcm ftmulat im- sJmuIatio. pius homoy\t fanclum \irum,qm totus a Dco pcndcbat ,opinionc re- {j^aJj^ lirionis facilius dccipiat.Ac tandcm ex imo pcclorc fufbina trahcns, prodkione

• r ri 1 1 j r r '■ 7 machina,

tngemtjccns & quaji lacbrymabunclus jratrem aggreaitur innanc fentcntiam , \ideo,firatcr , tantam cffe tuam conftantiam yftdcm at- queintegntatcmin cognofccnda atquc retincnda Euangclij doclrina, Vf mc quoquc in tuam fcntentiam cccpcris pcrtrahcrc . neque enim fumadco rudis autfcrox,fratery vtego vcl mirandam atquc imitau- dam tuam ifiam intcgritatem non vidcam %X agnofcam ,vcl wgentcm illam mlitatc cupiam impcdirc, qua ex tua ijla doclrina proficfiio- jiCjCum ad Vmuerjamccdcfiam Dcixtum prajapue adnoflros homines

Ioan.Di'az; ACT. MARTYRVM,

fyero ddhuc poffe redunddre. Quinctidm toto peBore , qudfi comun- tlis viribus hocdgamus ambosatque in hoc potifiimum mcumbamus. VtveradoclrinadeFilio Dci,qudmmdxime ficri poterit ,toto o terrdrum Idtifiime propdgetur^ profefio Eudngchj etiam in $his finibus^ apud noslros homines fficut apud altas orhis m nes } floreat ac promoueatur. Sed ad hoc tantum Dci opus , O impro- rcsfratcr , nonfolumprudcnter.^fedetiam diligcnterdiffenfdre lommti- mm ^ci3quod in te pr£ cceteris noslra: gentis hommihus cxlcslis «ificcm ! fitfas contulit. Etcmm dum in Qermania manes^ apud is~los hond- nes viuis cpiorum Unguam ignorasyquidaliud,qu<£fb tc ,facere vide- ris}quamtalentum quod a Deo copwse dccepisli , humi defoffum fi- nevtihtatehominum tenere* Vidcs in hac regione effc plcrofque Viros doclosin literis & religione prxdare inslitutos ,quituaope- ra non indigent.dtque ddeb non indigent , Vf fi reBe illorum virtutcm nouidlli ipfi tibi duthorcs crunt vtedm doclrindm quam ah ipfis didi- asli , adxdificationcm ac reformationem noslrorum honnnum , wo- slra^que patria vtilitdtcmconferas. Sedquonidm illdin hoctcm- poreancrcdibili tyrdnnidc idcet opprcffd , nec in ed tibi habitdrc cffet fatis tutum,non dcfindm tibi effe authoratque hortator , vt mccum in ■Itdliamvenias. Exhdcprofeclionetdntummihi vtilitdtts dudco poU liceri m promouenda gloria Dci} illustranda Euangclij doclrina, quantum nunquam tuvel in Gcrmania , ve7 in alio locofferarepo- Comme- tuiffes . Vnmumigitur Tridentum venicmus ,vbi multi pra-fules dentinam ma&n<t duthoritdtis congregdti funt , qui in fduorcm Euangclicat ga- doclrina? prorfus wclindnt : & fi tehdbcrcnt ve/ sHmulatoremva hortdtoremyquod rceltfiime in dmmo fentiunt, nccimpcditi poitificid tymnnide dudcnt euulgare, clara voce profitercntur. Expcndc nunc apud te quantahinc vtditas exorictur ,vt intcgrum concdium^alio quiad tyrannidem impiorum hominum flabdicndam inslitutum , ac (ludium inquirendce dc patcfacienda veritatis per te rcducatur. Confcres tuam fcntcntiam cum dlisviris doBis: & fijmd mclius quhn ipfitencnt , didiasli, habebis illos(quod eorum iiombiCdudeo promittcre) dttentos acdociles duditorcs . QuinO3 tuam doclrmdm alioqm firmam^ cxprefiis Deiteslimomjs Jtdbditam,puritatc vita

ac

[omDiazT ACT. MARTYRVM; jjg£

tc fanclitate ,qua femper excellutsli, O* reliquas tuas virtutes doBri- idmquc ipfam cxornafli ,qudmque illiquoqueipfi ,quitibinonom- rino bcne \olunt, in te amant ey \cnerantur , multb magis confirma- jis.DcindevcniemusKomam,NcapoIim, & inalias ctuttatesltalia', n qutbus magna esl cognitio cy fludium vcritatis \ \bi crit ttbi ncgo - tium non cum infimg nota homtmbus , fcd cum "viris principibus quos n vcra doSirina confirmarc^ publtca pcne vocc tuam fcntcntiam Ii- cbit profitcri.

Vcrculfus loannes Dia%ius noua orationc fratris Alphonfi/cepit Jjjjjjjjj? manimo fuo mirabiliter cxultare , exisltmans fratrcm Alphonfum cx JjIS rcr-"' - tmmo loquutum . Vroinde multb blandtus tlli rcfjondct qudm folitus «tatjeqntdcm paratum effc quacunquc poffctrattonc ,ettam Cumvi- \e fua dt/]>cndio,gloriam Chrtslt promoucre . laudabat animum fra- y.ris ,comprobabat conftlta, atque ad ea pcrficicnda, \t ipfc voIcbat,fu- wn quoque fujfragiumnunquamdcfuturum promittebat. Caterum^ moniam crat ncgotium magni momenti , arduum cj? pcricult plenum, naturo etiam confilio & delibcratione opus cffe , vtiudtcio bonorum atquc prudcntum id tandcm flatueretur, quod magis ad \tilttatcm rci- mblica^ad promouendamgloriam Dei vttle ac neceffarium Vidaetur. Quarc hocftbi prxtcr caitera Vtdcbatur Confultiflimumjot haic tota de- -Peiibratio. libcratto colloquutoribus , qut crant Kattsbono' ycommttterctur , quoru Diazius ad arbitrio fe totum pcrmtttebat. Hoc confiltum non omnino dtfplicuit Al- n^S^i

honfo , qutafortajfe cxisltmabatfungos aut lapidcs ejfc, qui dc hoc vulc ncgotio dcbcbant tudicarcncc fieripoffc arbitrabatur, \>t quifqua Ger manorumfubttlcs eius fraudesac proditioncs intelligerct . Scripfltt- giturliteras loamies Dia%ius ad collocutorcs ,qut crant Ratisbona:, in quibus aducntum fratris fignificabat, qui hoc ab co fummo sludto po- flulabat Vf ipfum in Italtam fequcretur.Addcbat quoquc rattoncsfra- tns yquibus id fieriomnino dcbere contcndcbat. poflrtmb fuam etia \o- hntatcm fcripfitjta in animo fuo conslituiffc ^t tn hoc toto ncgotio ni- Ixl aliudfacere velit,qudm quod ipft re dchbcratafaciendum effe iudt- carcnt. Scripfttquoquelitcrasincandcm fcntentiam adBcrnardinum Bernar<n-

~ , • r * n t t- t. v • ; nus Ochi-

Ochimtm,qm in ctuttatc Augujtana \talis huangcltum conctonabatur, nus . kqnoetiani fuhm dchacre ludicwm poslulabat. Dcnique vbilttcra:

• !" -"" S.

IoanDiaz. ACT. MARTYRVm;

Did%ij pcrkSiafucrunt Kdtisbona, omnes colloquutores funt cogfem * gati y Vf in cd caufa fingulorum fcntentid audirentur . bi hac deliberd- tionecmnesvno orc confcnferunt ', nullo modo crcdendumcfiefalfis^ fratris ratiombus:quem in hoc tantum incuberc Vidcbat,\t prxtextu pictatis fratre innocentcm decipcret.ncc defuerunt in eo confcffu, qui

'i parricidium^ quod fddnorofus ille in animo fuo conccperat , lam tum

-

>

rrxJicunt nonnulli

parncidiu. jp^g^^ Itaque communi ommum fcntentia ad Did#m fcripfc- runt&f quidomnino dc toto illo ncgvtio Fratres vno confcnfu^ fcn- tircnt & con$litucrent,diligenterfig7iificarunt.idcm quoque Bcrnar- dinus litcris fcriptis indicauitXam vero vbifratcr Alphonfus \idct fe Vndiquc cxclufum 3 neclatere fua confdia diutius pofje : ctfi ingentcm dnimoconcepitdolorcm^tamequoniam fratris beneuolentiam ddper- pctranda facinora qux dcsl-mauerat ffibi perncceffariam effe vide- bdt jioluit eum dcerbitate verborum Udcre ,fedpotius mccrorcm ani- mifummo ftudio difiimulauit . Dicit fe quidem <equo animofcrre fen~ tentiam illam doclorum hominum 3 quam propiia ipforum manu Vide- bat configndtam ifcdtdmen vtdliqud ipfigratia pro tdnto labore re- ■poticrctur^mpcnfifiimeorabat loanncm vtfaltem Auguslamvfque cumcovenirenon grauarctur , quainvrbe extrema quafi fentcntid totum illudncgotium dejimretur. Ucecnonfineingentimahtia a ne- fario parncida dicebantur,qui bladis vcrbis conabaturinnocentc fird- trcm, in libcrum & patentcmdgrumextraauitatcm producerc ,vt in aliquo dcferto loco eum interficeret. Omnino idfatlurus erat \oan- nesfiifi buccrus,quiforte interuenit antefratns profeclionem, nc id ficretprohibuiffet. Etenim cum Katisbona: nihil agerct colloquutores, fvlartinus slatuercntquc domumrcdirefiuceruscum Martino Frechtio concio- & Man i - ndtorc Vlmcnfc, voluerut Neoburgum vcmrey\>t quod pcr litcrds lo- tius F rech annm Diazium admonuerant3ne 'videlicctfratri Alphonfocredcrct, ncc eum in Italiam fcqucrctur , id magis magis praefentes inculcd- Aiphonfus carcnt' Conuentum igitur csl mter ¥rdtresrvt Alphofus proficifcerc* ws trUltra tuf f°!m>die XXVMdrtij: hoc cHtriduo posiquam dmici Ncobur- giimveniffcnt. Earesquanquani pcraccrba cratin animoAlphonfi^ Jimnlabut tamcn extcrnm leuciam qud?itum potcrat ^tmodisot n.bi,- jidcm facerctfratri,Jemi.uUiud >>cik a>a optarc qiumquoi

haiini

wn.Diaz? LIBER II II. 134

tanni , qucm fe mirifice amare prxdicabat ,gratum atquc optatum •iderctur.Vndic ante profcclioncm , posl arnam}hoces~t vigcfitno •uarto dic Martij , quum poftridie futnmo mane effet profeclurus} onucnit fratrcm Jcorfum , cumquc ad conslantiatn in profcfione

Irr* rcligionis adhortatus esl. Vromittebat quoque fe ey fua omnia _ d arbitrinm loannisfore pcrpctuo paratifima . Quin £f nolenti ob- rufit qudtuordccim coronatos , vt cmcrct nouas vcsles : quos inui- um dc repugnantem pene vioknter accipere coegit . Itaquc additis ?ltrd citroque plunmis verbis } qu<£ tcneritudincm fratemi pcclo- isac vcrum atnorcm tcslarcntur,non fine tnagna vilachrymarum andctn vtrinque difceffutn eflcubitum. Voslndic futnmodiluculo, yocesl vigcfimoquintodic Martif , paratur currus Neoburgcnfis, nquo Alplwnfus cum fuo carnificc Auguslam vcherentur .ibirur- iuindifceffu nouct lachrymct profunduntur . fedtamen recefiitom- Difceflire mro frater Alphonfus , & loannes manfit cum amicis Neoburgii A1Phonfi- jui profcclo feno fibi gratulabantur }quodeo tandcm homine cfjcnt ibcrati } qucm Jcmpcromncs habucrant fujftcclum. Denique cum B«- :erus Vrechtius exislimarcnt lamefie in tuto omnia}voluerunt (_y pfi eodem dic posl prandium proficifci.

Vbiadportam auitatis vcmt Alphonfus }nonpaffus cslvtau- riga vrbem intraret , fcd cocgit eutn pcr metnid circumire, donec tandem in domum ,ui jntt cfjc Volebat , tuagno quidem diJJ>cndio 1- Q^\m_\_ tincns }fcd tamcn magis occulte duceretur.ne vidchcct invrbeab liquo cognofceretur 3 qui pojlca ingcns illud facinus itnpediret, quod in animofuo patrare conflituerat .Tandcm vbi eum in hoffntio bo dcpofuifct auviga}dixit illi Alphonfus } vclle fcposlridie fumtno manhnltaliamproficifci: fcd tamcnvclle quoqueante profcclioncm cribere litcras ad fratrcm , C7* proitide orabat eum }vt priufquam Ncoburgum rcucrterctur}vcnirct ad fe,apud quc inucturus eratpo- slridic paratas htcras.Vromifit auriga:^ fcquenti dic fumtno maney hoccsl vgcfimo fcxtodie Martij ,vcnit ad hojfntium Alphonfifcut antca promijc rut}vt hteras ab eo ad loatmcm fratrcm accipcrct . Ke- fjofitn ejl aurigz, Alphofum cjfc in lctlu'. zjquiaprctcedetc noclc h

S. if.

lt ocJit lucem.

IoaaDiaz: ACT. MARTYRVM;

longum tcmpus protraxerat compotationem ,dltumddhuc dormirel Crediditdurigd3 rogatus a domeslicis vt intrd vnam aut alteram horam reuerteretur 3recepit fe fa&urum . Sed hcec omnia intc r ipfos

gnorante auriga de compofitogereLyntur3^tifliuJmodifraudibus a< riga diutius detineretur Augusla , qudplus ejjct JJ>ati) parricidis fuumfadnus magis impune perpetrandum . Cum igitur aunga fecun- db rediret ad Alphonfum> diclum eft,illum iam ejje profeclum in Itd- liam 3nec potuijfe Augufta: literas fcribereijedtamen promififfefe cx OEmponte fcripturum.ltaque numerata aliquapecumola.dimife- runtaurigamplaCatum 3quiplaneverumeffecredebat quodde Al- ■phonfo ftbifucrat narratum.Ac ipfe quoquepaulb pofl cum fuo Jocio, qui pndie in eodem curru cum Alphonjo venerat Auguflam , rurfus Neoburgum proficifcuntur.Circa horam cius diei duodccima peruc-

fcothmes P ■ i i n i i • i r \ ■ • * -

pppiduia. nerunt in oppidulum Botbmes \quoa in mediofcre itintre inter Au- guflam <&Neoburgum cft pofetum 3 & abesl fcrmc tribus milhari- bus ab vtroque. Ibiprxter opimonem inucncrunt in diuerforio Alpbo< fum>qui adhuc erat in menfa , & cum eo a fidcbant qui cum ipfo ve- nerant3fuus carnifcx eytiuntius Auguslanus qucmfecum adduce- batignarum fuorum confiliorum : pratcrca cius oppidi facrificului quidam3& alij conuiuw.Alphonfus vbi aurigam cum fociovidit 3 not leuiterfuit perturbatus:quorum opera futurum vcrebatur 3 vt quoa ip>fe tam in animo fuo patrare propofucrat 3\cl impedirctur^elper- turbaretur.fed copofito adhdantatcm ~vultu>orauit aurigam vr ipjc cum fodalitio menfie aftiderent.Quodprincipio ilh,quia multicrant & domumpropcsrabant3facere recufauerunt. cum vcro illc magis in aii o r &aret>tdndcm ajfederunt omncs.lntcr prandendum , nouo atque in- ad menda- dudito commento 3quodtum primumin mentem venit 3 auriga aggre- oa con u faur^ ^ ^prat€r Opimonem oblatum cffe negotium magm mome* ti >de quofratrem loannem ex eo loco deberet facere certiorem. Sec quoniam prius effent qua:dam,qua: ad hanc rem pertinerentin eo locc perfcribenda , in quo illo dic manere conslituifjct 3 orauit \a\dc of- ficwse aurigam cum fuo fociojie grauarentur eodcm die cum ipfis tm ncre , & quidemfuis fumptibus 3\>t poflridie pcripfos videliccthomi- ncs notos fidcles ea qua Vellctfratripojjet nunttare . llli vcrb ctft

libcntm

loin.Diaz. LlBER IIIL 135

m 'ibentius eodcm die domum perucniffcnt 3 tamcn vt gratificarcntur

Jta Pilphonfo,qui anxte hoc poTtulabat pcrmagni eius intercffe puta-

p/oj bant , manere cum eo illo dic volucrunt. Poi7 prandium autem^bi boc

m i intcr cos fuit conslitutum , Vtrinquc difccffum cH . Kuriga curauit

4, quccdamfua: Alphonfus cumfuo carmficc ad alia multb hombilwra

m ncpotia fc contulerunt . Confultabant inter fcrationcm cfmodum, Securisad

■ r £ J 11 ■ 1 r 1 Parricidil3

W quo in fratre interpcienao \ti acbcrent: ey qma longo \jitatogla- perperradfi c dio non bene id fieripoffc \idcbant yfccurim ad hoc facinus perpe- cmpu* " t ' trandwn accomtnodatam, in illo oppido cmcrc conslituerunt. Sed rur- -i. fus hic noua adhibetur cautio. etenim ab artificc qui cas \cndcbat3 e- mcrcfecunm noluerunt,nc hac occafioncin aliquam ipfi venirent H fufyicionem.fcd cum forte fabrum qucndam lignarium ffccuri ligna :r< dolantcm \idiffcnt ,cum accedunt,^ rogant \trum fecurim aliam ha~ h beret \<enalem . fabcrillis propofuit aliquot , ex quibus \>nam clcge* U runt, quam adfacinus quod insiitucrant aptifimam cffe iudicarunt. rfj Dcinde numcrata pecumafabro, quipoflea rem omnem prodidit ,ipfi vi domum reuertuntur, in qiia prceter hoffitcm domcflicum & nuntiunt «H Augus\anum, qui cum eis venerat, neminem inuencrunt . Ibijigmfi- k earunt hofyiti, e vesligio fibi efje aliqub proficifcendum , Wt? citb e- > rant reuctfuri : & quia nolcbant fuos equos in co itincre dcfatigaret w iufferunt \t nout ,fcd celeres ey boni , ipfis pararcntur. Vbifuerunt tt paraticqui, confccndit Alphonfus3 confcendit camifcxitcrtius etiam f comitatur nuntim Auguslanm , ignarus rcrum omniunv.fed quia li~ ', beralitcr illifolucbantjcqucbatur quanuis ccgre parricidas.

* htcrca temporis Alphonfus cum fuis ,posicaquam cquos con-

* fcenderuntantra pauculas horas peruencrunt adpagum^qui \ulgo di- v^ ,

f Ctur Vcldkirchen , propcipfum oppidum Ncoburgum fitum , ibique Vcldkir- f- illa noc~lc pcrnoclarunt. Sequenti die, hoc cH XXVII. Martij,ante- rc Neobuv 4 quam portcc apcrvrentur perucncruntKcoburgum . eycumnondum §um' a plane diluxifjct ,ac porttc oppidi w.m patcrcnt, dcfccnderutde cquis, P eojque ad fcpem alhgatos, in c uflodi 1 nuntij rcliquerunt. ibi carmfex I Alphonfifamulus>acccpit Vtfic O pdeum nunttj, \t minus in oppido agnofcemur: eoque modo dcfonnatus, ingrcditur cum fuo domino m oppidum.Qaimfcx praxedcbat,pamcida fcquchatur . na fic intcrcos

S. ///.

lomDiaz, ACT. MARTYRVM,

conucncrdt ,vf carnificis manuyqui alioqui dexterior eratfarinus per^ pctraretur.ipfc vcro parricidaprxslo adeffet fuo camifici^t fi ncce^ fitas aliqua po$lu\aretyaut parum f o:\icitcrncgotm fuccedcrct, ope parricida ferrct facinorofo ncbulom.fcmper itaque fequcbatur Alphonfus pa\ &l «rmfcx r'lCida ycsligia famuli carnificis. \slo igitur modo deformatiingrcdi- tu? Sofpici untur oppidum^ in ades concionatoris yin quibm loan. erat hojbi '

umDiazii. ■ »-' i / • ■ v ir c c

exceptusperucmut.m primum puljatcarmjex&intcrrogatp Concionatoris,qui ianuam apcruit y\>binam ejfct han. Dia%usyad que litcras abAlphbfo fc adfcrre pra:dicabat. refj>6ditiuucnisdomcfticus, tjuiantca quoque probe noucrathuncfamulum & Alphofnuiyloanne (puidcm effe adhuc inlcclojedquidfibi vellctrflanouaformaMeftitus, aut quidftgmficaret illa veftis mutatiol Carmfex autem ne ibi prode- returycocgit afiendcre iuucncm, & loanni nuntiare,fe ibi adeffe cum literis fratris . Vbihocintcllexitloannes Diazjus yexi\ijtcummagno impetu de lcblo auidus agnofccndi quidfrater figmficaret. Acprx ni- \ miafcftinatione nullas acceptt veslespraiterleuem quadam penu\amt quafolateclus egrediturcubicu\umatquehypocauslumy quod ere- gione cubiculipofitumeftyingreditur, in quo venicntem famulu ex- aperct.Afccndit carmfcx, a iuuene,qucmantea nominauiy dcduBus: ad ianuam infcriorcmyqua gradus c\audebaty manfit Alphofus, vf in- greffum obferuarety nc quis afcendcret quifacinus impedirct.Cum i- giturinhocftdtucjjent ncgotiayfatis vt apparcbat perturbata pro- pter prjcfcntiam mucnis quiccleritatemfacinoris impcdicbatjmffus e(l iuuenis adfonteyvt inde adferret poculu aqucc. Dig rcfio igitur ad hunc modum iuucncycarnifex,quifo\us cum folo manfcrat ycxhibuit U- terasfratris,quasex Augufta mifias diccbat: cum aUoquiparricida improbus lUk cffet proximus ingradibus. loanncs acccpitliteras y ey quonia \ixdum dduxeraty accefiit adfcncftra^teo lumine pauiatmt inclarefcentis dicifacdius lcgeret,quod in litcris coutinebatur. Senten- tia autem epiftolcey\t poftcaamicis compertum eslyqui eam lcgerunt, fp"!okeU td^ eraf> Dxebat fibi cfje nuntiatum} cumprimum Auguftam pcrue- p? ai"' ™\fct->l?fum effc invidgno pcriculoiac proinde fraterna pictate motunt ^honfus . cum admonere voluijje , vt ddigenter fibi cauerct ab wfidijs Maluen- da confcfforis , fimilium, qui omnes tanquam immia Chriftiprcr

oan.Diaz? L I B ER IIIL 13S

tcrvcrx rettgionis profcflioncm,eius fanguinemmodisommbus pro- undere conaretur.Alia etiam qucedam inhanc fentcntia fraudulcnta ?erba fiElitU literx coniinebant. Tandem cum intentus effet leBioni itcraru loannes Dia^tus,carnifcx qui a tcrgo flabat,excrutt fecurim, juam haBenus fub pallto teclam oaultaucrat ,eamque in dextrulatus fecurim ■apttiscirca temporavirifancli,totam\>fqueadmanubrium tnfcruit. ^«"um Erquoniavnoquafi momcntofueruntUfa & phne dcflrucla omnia ^PltlsDi rtgana fcnfuum in ccrebro, nullam edcre voccmpotuit vere gloriofus jicmartyrChrtflt.Deindcyne corpusiam pcne exanimatum fuafyonte :onctderct ,fuaque rutna jlrcpitum in xdtbus excitaret , qua occafio- te in ipfofactnorc dcprebendercnturparriadtf , carnifcx , qutfacinus Krpetrarat ,vtraquc manu prchcndtt corpus ,achu?ni recltnatum, y fecurtm tn tpfo cdpite infcrtam , in medto hypocauflo reltquit. ^oslca ad fuum herum parrictdam , paulatim gradus defcendit, quce ■ptidem omnta tanta ccleritate& filcntto gesxafunt , vt nullusin- ; •ertm vcl tntc rucntre , vel exaudtre rem gcslam potuerit . Qlaudtus vero ScnarcUus , iuuenis nobtli loco apud Sabaudos ortus vna cum Diazio tum cubabat ,atqueinleclo remanfcrat : ftnislra tamen nc- Qioqua fuflptctone perculfus slattm de leclo extht , &arreptis Vt*- sltbus tngredi voluit hypocauslum ,\>t quid agerct Dtaztus vide- ret . cgrcffus igttur cubtculum , audtt primum calcaria parrictda- rum , qui erant inipfis gradtbus : quoniam dubttabat vtrurn d- fcaidcrent dn vero defcendercnt , cldufit idnudm grdduum , O1 r&lct ingrcdttur bypocauftum ,\tibi veftes tnduerct . Qum primumillud ingrcfjus csl , i& fycclaculum quodin ed humt rcclinatum iaccbat, Vidit , totus cohorruit , cyprx flupore ceadcruntveflcs demanibus, Voxque ipfa fauctbus hxfit mterclufd. Tandcmvbi fe rccollcgit, acccfitt ad amicwn,quem bumiproflratum vidcbatjn cAum conucrfis oculis, copltcatis nwtibus orantiftmikm. pertenuis reslabatin co v/- talis fl>irttU5 qut ad vnamfcrmc boram durauit. Intcrim ipfe quando aliqmm de Df 0 mentioncm audicbat,fc tntdligcre tcnut quodam ocu To« lorum mdicio prahebatfigmficationcm.Claudius vero mox couocautt domcsltcosomnes, quiadfuerunt trtsltfiimiffcciaculiatquc horren- difaanons ffccclatorcs Allifdcmus pcrpctrdtum inter vtcinos diuuU

S. tiij

loansDiazi ACT. MARTYRVM,

garuntea celeritdtc,ytreigcfta effet pcrvniuerfam platea iampe: Udgdtdfamdypriufqudm parncidx effent egrcfi porta ciuitatis.Va latim quoque res deldta efl dd mdgiftratum oppidi ad pr&feilu o*ce Hcn arcis,qui nomine illuslnKimi principis Ottonis Hcnrici Valatini l

licusPala- . J 1 n> • • 1 n o • •

liuus. cum ' gubernationemtenet.\JU quontamerantviri honejtifimi, in vera religione praclare inslituti}fcicbdntquc lodnncm Did%i< propter excellcntcmVirtutcm atque pietatemfuiffe Chnslianifii principi Ottoni charifimumfine mora conslitueruni aliquot cquit qui celeri equorum curfu parricidas infequerentur . Itaque po$l cai- dcmfaclam vfquc adtcmpus quo cquitcs infequuti funtfacmorofos> v/x fcmi-horxffatium efl interpofitum.Varricid<£ qukos pracede- batjOtm audircturhora feptimdyiatn erat in oppido Bothmes^bi re- iiclis equis iam prorfus delaffatis-fuos qui erantpulchrc habiti & re- quieti^onfcenderuntjn quibus celeri curfu huguftam contendcrunt, lam vero equitcs Neoburgenfes,quipdrncidas infequebatur^bihn guslam perucniffcnt ,iblque certb accepiffcnt multb antca vlterius tffe progrefios ,confultare inter fe cccperunt de redeundo yquia fc df nSu r^e jequipoff ? prxcurrentcs difftdcbatfcd inter eos cxtitit quida c£teri& Sdo cefuu **ate mi"or>cui nomen erat Michach Hcrpffer3 quip ra rcliquis in- tanr. acnti zelo pcrmotus Jicit amicis ciui fccum vencrant . Kmici ,vobk

Michacl 6 ^ / * L J \j ■

Herpffcr. quidcm Ji itd videturantegrum erit redire domum . nam quojl attinet ad prafens negotiumjdntum mcoiudicio Vc/ vnusfolus prxslarcpo terit }quantwn alioquimdgnd hominummultitudo. cgo ifta curam ad tne recipio>dc fancle vobis promkto me in hoc ncgotio extrcmd om- nidtctdturummec prius curfum intermiffurum ffi fuppctent vires O"' vitaperftabit yquam parricidas ipfosfuerim aff ecutm. Et cum Jyoc diclo denub confccndit equum^facinorofosinfcquitur.cucurnttoto illo die vfque ad noBem,donec pcrucnit ad oppidum quodda quatu- crmilliaribusdbOEnipontcfitum, quoinloco intellexit pdrricidas ddeffc.lbi m fitdccerfm hoffke^cuius in diuerfbrio pdrncidas cffc in- tellcxcrat. Hoffcs aduemcns narrauit eos dormirc , ac mandafjc fa- milice^t antcquam hora intcgra elabcreturapfos c fomno cxcitaret. Michael admonuit hoffitcmjiomines cffcfacinorofosyquitantum fa^ dnuspcrpctraffent,quantum a memoria hominum posl primum par-

ncidiumr

?arricid£ rcperci.}

ban.Diaz. LIBER IIII.

J37

cidiumy?ndlum extaret-.mandauit autem hoffiti filcntiumydcindc vt w duas integras boras dommrc pcrmittcret . Ipfe vcrb lintcis & \annis ohligauitpcdes equorum}nc fortc slrcpitu folcarum in platcis jxcitarcntur c fomno pamcida', magnaque celeritatc ad OEniponte o Enipons \ontcndit}vbicosaliquot horis anteucrtit . Cum primum ad ciuitatc nandoSb >crucmt ymagifhratum admonuit fagitium pamcidarum narrauit, cjf dlu* \ius fidem atque duxiliumynetantu?nfacinm manerct impunitum} mplorauit. Magislratus fuum auxdium & ddigentiam in hoc fce- crc pumcndo promifit .admonetur prxterea hoffcs in diucrforio}v~ u diucrtere cogehanturyvt fi quando tales viri ad fe vcmffent}non pri is illos ahire pemmtteret yquam eos adcffc magislratuifigmficaffct. ^aulb pbfl aduemunt parriada? , eofquc tam aducniffc mox indicauit yoffes.ibi tumahquot armaticquitcs mittuntur yqui xdcs ohfcderut, le quafacinorofi clahcrcnturyalij pcditcs minislri puhlici ades ingre- - iiunturyvt pamcidas comprehenderenfqui cum vidcrentfehocmb- io circunuentos jncocperunt clamare calum & terram , tcslan omnia CoPreilen (acra & prophanafc nohdcseffc viros Ccefarca? maicslatis lcgatos} tSe. Fr quiadpcragenda negotia grauifima totlque Reipuhlictf falutaria dhipfo bnperatore mitterentur.Sed apud ccs quicorum parriadium wn nouerant, & vamflima effe qude diccrcnt omnia fachant-^nihil ifli- ufmodifalfi clamores £T conficlanu:ndaciavalueruntMmiimitaq3 klphonfum^qui virihus mimftrorum non potuit refislcreycoprehcnde- runt.Carmficcm vcrb, qui virihus & audacia valchat } mimslrif puhlicis audacipme ohfeHchat^vix tandcmpofllongam pugnamjicc tne aliquot vulncrihus com prchendere potucrunt. Tadcm vhi ad huc modum pamcidcefueruntin carccrem detrufi}MichacI quincgotium berddigentcr curaucrat -celcn curfu cquorum figmficauit rcmgcsla • Neohurgofihus.llli vicifiim dlufirifimo principi Ottoni Henrico Va - NcoBurgc latino , qui audita capiiuitate pamadarum } difcrte mandauit } vt in Prinapis perfequcnda dla caufa in ludicio contra parriadas}nullis fumptihm} kShimm nulhs lahonhmparceretur. Sunt igitur conslituti duo Vin prceslan- dmim * tes yquicNcohurgo,nominc principis OttonisOEnipontem profia- Lcgatijrnc fccrcrinqucrum altcr uobdis Thomas R cd\vit% y altcr iuris vtriuf- nipontcm- quop cclor} GJielmus vocahatur. ifli duo pcr cclcrcs equos profecli

I

l6tn,Di^ r ACT. M AR T"Y R V m;

OEnipontcmprimo die Aprihsperuencrunt,tanquam aBores,\tin- tcndcrcnt pamcidij crimcn aducrfus captmos , & fecum attu pileum noBurnum Dia%ij ficlitias litcras fratris fccurim fang\ nc fanftifiimi martyris Dia%ij \>ndique rcfferfam, Vf fifortepa d# inficiarcnturfaclum,certifiimktcslimonijs euincere pojfent.bi Aiphon ru$ rm dutem conccffum Alpbonfo parriad* futt, vtfcriberct Utcras ad auxiiiu pc- Qardinaks Tridentinum & Aug-uslanum,quimhil omifcrunt , Vf a

titaCardi- . r .. . • • r 1 7

aaiibus. mcnto Juppucio paincidos libcrarcnt.

Sccundo dic Aprilis lcgati Ncoburgenfcs poslularuntw fupplici- umdc parricidisfumerctur,abijs qui KegisEerdinandinomine prce- funt gubcrnatiom OEnipotana.Hi refponderuntjion effc fuarupar- tium capitalc fipplicium dc quoquam fumercfed mandaturos iudici $uneburgcnfi,vt is affcforcs fuos finc mora conuocarct ,quorum au- tboritate mdicium erat inftituendum.Eodem die a prandio guberna-

A&a mdi - tores OEnipontani curauerunt pcr duos,quos ilh fecrctarios vocant, denuntiariparriadisaducntum £T accufationcmlcgatorum Ncobur- genfium.Audito nuntio & accufatione , apudislos duos Secrctarios xterqueparriadafaBumnegauitfcdtmmslcrconslantiuSjAlplffli- fm vero timidius mutatione coloris acvultus figmfcationem vul- ncrata confacntue clare oslendcbat. Supplex tamcn orauit} ne quid pmpropere de fe slatuercnt. Eodcm dic intcr primam fccundam boram pomeridianam, tranflati funt parricida? a publico illo loco fu- premi iudicij ,vbi primum fuerantcollocati ,adcuslodiam auitatis OEnipotan£„quo in iudicw breuiorfcntctia jferaripoffe \idebatur.

Parricidi* Scqucnti die,qui tcrtius erat Aprilis ,Ecgati poftularunt vr parri-

pacroni & c^a totmentis fubiicercntur.ld verhion folum non cfl faclum^eru-

aduocati /J* t . . . . r . ... j r ' J.

Jantur . ctia aduocati no mine R egiminis funt pamcidis dcfignati , nobiles v* - ri O0 iurifconfulti,Vlrichus Scbmatzcr,cyGcorgius Hipp^vtriufq; iuris doclores^ Michacl Scbcnck&Cbnslophorus Gmmpergcr. Kcclamabantad bocfortiterlegati , affirmantes neque bumario ture neque Diuino conccfjum cffc,vt in tanto tamquc mamfcfio fcclcre pa- tronus rco conccdcretur. Scdb&c dcuorandafmt lcgatis imuria , qui caufam iuftitia ac veritaris volcbant defcndcrc,nc tantum faanus mi ncrct impumtum,adco ludicumanimosfrcgcrant improborum hominu

fohatatio-

wh.Dia£ LIBER XIII. 138

)Hcitationes.Co7;flituto igkurdie, rciproducli fiint in curidm oppL \iy \bi legati Ncoburgcnjcs cos accufarunf.piteum cum Iiteris &fc- uri cxhibucrunt..Aduocati\crb dctrcclantes rcfpondere ad lcgato- um Neoburgcnfium accufationcmforum dcclinarunt exceptfone cle •icatus ,pctiucrmitque illos tradi tudicados cim loci ordinano cpifco- >o hrixienfi,qutes~lidcm Tndentinm ,homo ea \itce dijfolutione y vf fSfS i ncrito fit creatus Cardinalis.LcgatifeduIb inftabantypetcntes iudici- ^j^* m fecundum morem eim prouincia ficutpar eratyquia nolcbant cam nus- iijfiutationcm ingredi de competenti foro & priuilegijs ctericorum3 juibus aduocati extrahere illos nitcbantur.

ludices per interlocutoriam pronuntiarunt yaduocatos cum patricU Xis dcbcre dc rcjfonfioncad acCuJationem legatorum inter fe coslitu- 'reycamquetertio indc diefboc eslyx Apritis yadhoram feptimam an- rc mendicm in iudicio exhibere.Etfiue rcjfodercnt fiue minus, iudi- :cs mhilominm faccrc dcbere quod iuiiseffet de more regionis. Eo die ixceptlo cum rurfm in tudicium ventum cft,aduocati cceperut vrgere excepu

dedinato-

ua.

onem de clcricatu tradcndis reis ordinario tudici. Legati cotra vr- ^cbantfupcrim diblam fcntcntiam interlocutoriam . ludices itaq;Je- cundo pronuntiaruntyreos & aduocatos citravllam exceptione aut \lteriorem dilationem rejfondcre dcbere adaccufationem legatorum: fedalterum illis terminum dejignarunt 3dicm Aprilis xuy^y quanuis co tempore non rcJfondcrent}dcbcre tamcn fieri quod im & cojuetu- do prouincia poftuIarcntXam vcrb xn die , qui vltimm ternnnm ad reffondendumin iudiciofueratco/ftitutm, non folum mbilaclum esl ab aduocatis rcorumfed ne Legatos quidcmNeoburgcJes adagendu iudices admiferuntjContra id quod ipfi de iure ac more regionisante iudicaucrant.Uxc vidcntes Legatiprotcftatifuntnifiin indicioma-

Protefhtlo

ture tj3 ordincftcut pat erat,proccderentfc vclle grauiter dc hac in- Neobi^gc iuriaconquerifuisprincipibm,non folum propter Jumptm y quiper- fium- magnificbant{nam impcnfs ipforum atdiccs conuocabantur y ejf dum iudiaj cdufa aderant,fuftentabantur)fcdetiam qubdnulta fierctapud iftos parricidas matura inquifitio corum cofilioru, qit£ aducrfm E#- angclij profcjforesKoma: aut in alijs locis capta cfjcnt. Audtta ^ptcfta iwnc boru, Kcgetes illis rcjj>6derut3 iudicc habcre madatu^vt poflri*

ti qui p.irn cidarum caufam a- gant.

5

Joan.Diaz;. ACT, MARTYRVM,

diCyhoc cfl , decimo tcrtio Apnlis 3 in iudicio progrederetur . h tcm iudcx pdulo pofi condixit lcgatishoram fequcntisdieiduodt ?nam:ad quam in locum iudicij lcgati comparueruyit.adeo nullam oa fioncm prcetermittebant , quanuis ludibno jehabcn a mdicibus vj rcnt:quipuerorummoretnisla caufa pro fuoarbitno ludebant. idone' fa %ltHr fonslituta adcrant legatifed aduocatiparriCidarum neque ne aduoca rantjieque inueniri poterant . quos cum iudcx jatis diu expcclaj

lufittandem eos voce prceconis e cuna vocan . cumque necjic vocatt adejfentjudex in caufa procedcre volebat. ibi dcmum aducncrut ad- uocati,& primum conqueflifunt grauiter de vocatwne pcrpmconem fahla . demde pctiucrunt fjatium rejj>ondendi vfquc ad horatertiam: quodiudexillis permifit. \ntcrim aduocatiapudconfiliumregjminis egerunty Vf iudex hora demum fexta reftonfum daret: atque, \t aie- bat,ex mandato Kegentumjegatos debere fuam accufationem contra parricidasin iudicwante propofttamy curare vertendamin lingu< Latinam &HiJJ}anicam: eoqucfaclo, tum demum imponendum <?, reis Vf refjonderent.quod apcrte contrarium erat prinice & fecund<e viterlocutonce fcntenttce:maxime autem Jccwidce >quce dijerte omncm \ltenorem dilationcm ^ exceptioncm prctctderat.Cumitaque lcgati Vidercnttamindignismodis protrahi iudicium.} aliam rurjus poslu- lationcm cxhibuerunt m confilioKegiminis ,circa horam oclauam fc^ qucntis diciyqui Aprilis erat XIIII.*» qua de ifla ludifcatione iudicij, & iniuria quce fuisPrincipibus toti caufe fieret ^grauifimc que- rcbantur.

Lc&adla petitionelegatorum , confilmmKegiminis, hora inter nonam ey dccimam eius diei y legatos in confihum admifcrunt : atquc illis prccfentibus lcgcruntfcnptum Imperatoris }quod per vercdarios ScrJptum eodcm die fe accepiffe affirmabant. lllud autem datu erat in vrbe im- profS- pcriah VinckclJjihdJUL Aprilin quomadabatlmpcrator \yttotum bnus parricidij iudicium fujj>enderetur : de quo ipfe cum fratrc Ko manorum rege in prafntibus comitijs volebat mdicarc.Auditis igitui iflis literis ,alter legatorum Ncoburgum rcdi[t}quia nullam fjcm con- fcqucndtf tuslitice reliquam habcbant. Valam cmm qiadam pontificice impictatis fc^:atorcsyprcecipucautc Hifpani}m wbc OHmpote dice*

Imperato ris) tux

>an.Diaz; LIBER III I. 13^

tnt,parricidd6 feciffe quod tuslum ejfet . nam qui baxcticum intcrfi- ■atfum iam cjfe a Vontificc abfolutum.ScripJcrunt interea illuflrifii- jiprincipcSjEleclorPaldtinM &OttoHe?iricusy ddregentes OE- I ipontcnfes, vr parricida: fub cautione conflitucrctur in oppido Nco - urgcnfi, quo in loco perpetratum erat parricidium }aut ccrte pcrmit- ercnt s vtipfullos ludicarent prout iure gcntium dccerct.At illifine iia rejfronfionefcriptum bnpcratoris obiccerunt. Communcs dcinde latm Protcftanttum Rdtisbona: ter apud Impcratorcm infliterunt, fStFum >t permitteret ad fincm islius iudicij ficut captum eratperueniri. Sed jyjJjJJZ? ■ullumab corefifonfumacceperunt.QutfomniaVapxcum fuis Car- linalibus accepta fercnda funt ,qui ad defenfionem fuorum carmfi- umjtotam iflam caufam inslituerunt.quibus ctiam debemus refpon- um datum gubernatonbus Neoburgenfibus Ingolsladij , adlibdlum upplicem qucm ipflobtulcrunt Impcratori , cum hoflfes corum effet ^eoburgi : in quo rcucrcntcrab co poslularunt , vr mandaret iudici- w in O Lmpontc }ante quorum tnbunal isla caufa pendebat^t wdi- :ium maturarcnt . Qmbus nihil aliud rcffonfumfuit y quam Impera- *arcm non haberc potcflatcm mandandn in ea rcgwne quaz ad^atrcm rcgcm Komanorum pertincrctiapud qucmfi quid effctimpctrandum^ mslare oporteretyciim alwqmpaucis ante diebus mandatum cffet da- tum in vrbe Dinckcljfihcl nomme Imperatoris } de fujfoidcndo iu- dicio.

Inhocigitur flatu crantnegotia parricidarum: cum quibus etiamfi eoi V,.pa abfloluatjio poterit non agipcfiime.bitcrea habctfideles cx-

iplumin islis duobm fratnbus coramoculis propofitumjnultisno- ^J^jjj. ntnibus admirandumyplenumfraudis} crudclitaiis jnaXiti&jmpictd- ^ mDu- tis: rurfus plcnmmnnoccntia:, manfuctudinis } gloria.grauitatis , con- flantia-,vera: rehgionis.Dcnique totum cxcmplum tale cs~l,cui Vix fi- mdc vllumin bislorijs mcmoria: proditum rcpcnri qucdt^pncterex- emplum primifratris pamcida: Cain , quipropter candcm vcra: reli- gionis profcfiioncm , innoccntifiimum fratrem Abelcm intcrfccit , ad. quam imaginem ha:cipfd pkncfd&a dtque exculpta Vtdctun

MarciXIII.

Tradetfratcrfratrcm in mortcm.

act. martyrvm;

STEPHANVS POLLIOTVS.

T Ephanus Volliotus inoppido Saint-dauberuille nat* v g&S vrbi Caudebek qu& in efl Neuflria armorica quam Nom diamvocant/eliclonatali folo in Meldarum oppidufe cotulit. Eo loco diu non defedit quin ab hoftibus \entatis Euangelicw acerrir^ vexaretur,adedvt difcefum adornare (yparare^atq; vrbeexce re cogeretur.Haud ka multb pbfl reBa inde contcndit Fcram,Trett~ neflium oppidum ,quod a Sueflionibus dece millium interuallo abes~l. ' ibiporrd comprehenfus efl &Lutetiam deduclus,atquc invmcula co \ ieclus:inquibm diumultumq; afferuatus inmagnofqualore &pa~ I dore verfabatur.Tandcm quando in mentem Senatonbus venitallius amplifm£ Curice decretu faclum cfl quo lingua ei amputaretur^i- uusq; cremarcturinaudito planenouomodo.farcina cnim libroru illius humeris impofita efl,cum qua cxuftusfuit.Cum vero e carceri- busCurice fuprcmx adfupplicium duceretur^antcquam linguapneci- fa efjct,his fere verbis locutus cft^Hctbeus boncjnundufne adhuc in tencbm^ denfifima Vcritatis ignoratione idcct?.Exisltmabat enim vir piusydum tctro carcere indujus folem huncno intuttus eflfletJZhri flum^erum iuflitU folcm hominesverbifui cogmtione tUuminaflfc .Hic Stephanus clartfitmus lefu Chrtfli?nartyr,fuppliciumortis atroafti* m& patienterplacide^f fedatepertulit Lutetice in platea Mauberti- na3anno circitcr M. D.XLVL

SAINTINVS NIVETVS.

Hic extremum yitx fpiritum acerbifsima mortc profudit Pariiiis,aliquanto poft Polliotum marty rem.

EfPpI quis hifce noftris temporibus \nquam extitit qui cultus dtui- \j§^ niprofanationemferuido animo dcteslatus es~l, & cui h<sc vi- ta iniucundafuit proptcrhorrendam Ecclcftce ruina qu<efub crudclif ftmo Antichrtsli dominatu conftpictturft quis prxterca prcefcntipa- rataque voluntatcfe vnquammorti obtulit pro tucnda & dcfcndcn* . daDeiglorid-.iscerte Saintinus NiuetusMcldcnfts fuit . Cum enim XIIII. dli infignes Martyres quorum hiftoria flupra defcripta cfllibro tertiOjMcldis combuftifuere^quafitus fc rcccptt aliquattffler cu vxo-

rein

0

|nt.Niue£ LIBEPL II II. 140

.1 in eas regiones tn quibus publicc eyfumma libertate "Euangelium mnunatur.Ammaducrtes autcmfc Mombclidrdiinutde effe ^reccle r tantum oneri:erat enim membris penc omnibus captus ac debilis? nftituit ad certamen rcucrti: a quo wftituto nullis neque Miniftro- im aus lo<j, neque ixorisfua: ddmonuiombm abslrahi potuif.imb ?rb vxon refpondebatfe commodius tutius ilhc agcre , quam ob ufam ignaui & inertcs reddcrcntur : breuiter rurjum fcpcriculis Kpofitum cupicbat.ltaque Mcldarum in oppidum redijt^atque in nit wisqu&ibi ad dicmfcfium S.Martini cclcbrantur,nonnullas exign- s merces publicoforo vanalcs expofuit.Mico agmtusfuitQ3 in car- :rcm coynpaclusupfius deniquc caufa finc mora ey confcftim inftm \a coufcclafuit.mhilcmm opus crat inquifitiombus aut tcftium roducliombus.Natu longcplura ipfe ffontc confitcbatur,quam iudU cs yel poftularcnt vclaudire cupercnt.lam vero cum aliquod doctri- £ Chnfiiana: caput p roponerct, £r' iudices ei dicerent his vcrbis, Yif e hoc tueri ac dcfcnderclfidenterrcffondcbat, Etvos ludices,dude~ >itis pernevare quod tam apcrte verum esl teslatum*. Qua: quide effonfio inprhms digna cft mcmoria & accurata obfcruatione.Enim- ' lero tantumabcftvtfibigratiam ficripoftularct, vt etiam Meldis & ?drfus iudices prcabus obfecraret}vt tadem aliquam fuarum anima- wn raiionem habcrcnt}<& falutis fua: curam fujcipercnt , fccumque ttrpendercnt quantum fanguinis innoxijiam crudelitcr cffudiffent, 'uotidiebellum fufcipiendo aducrfus lefum Chnslu ac cius Euange ium.Equidcm dubium non eft quin aufmodigrauifwiis exhortationi- ius dchcata: Senatorum aurcs magnopere offcndcrctur}pra:fertwi ve - ro M.Petri Lifeti qui tunc temporisSenatui Parifienfi pra:fidcbat,qui tum Meldis Kcgis \ice ius diccbat,confficatus illius hominis conftati- amfupplicibus verbis orauitprafidemvtcumMeldas non rcmittcret adfuppliciumjic Vf dicebat^ virtam pcruicax 0* obttmatus longe dctcnorXlUl.dlis prcediclis darifiwiis Martynbus 3 omnium ciuium fidcm pergeret labefaBare £j corrumpcre Jboc csl}populum xdifica- re vcntate adfjncerum Dei cultutnformarc. Quoctrcacurauewt iudiccs \>tpra:clarus tlk Domwi noftrt lefuChnfti martyr Lutetia Va> rtfioru \>ita pro dotlw/a Euangclica rcddcrct:annofcrc M, D.XLVL

AnnaAs/^: ACT. MARTYRVM;

qua in morte nullum crudelitatis ( quam accrrimi vcritatis ho quotidie aduerfus feruos Dei excogttant & exerient)genui tcrnvjjinicsl; * •/

jliff. ANNA AS K E W Anglice decus.^^

<pf@ Ntexuit Doniinushuic tamfragrantiMartjirumcordn* gines &matronas infignipietate praidiitas , Mtmagnanin tis atque inuicl<e conslantice exempla etiam in muliebris Jcxus im cilhtate ederet.His etenim temporibus abdla totoorhe duafa Britan* inaregnante adhuc Henrico eius nominisYWl.adhunc teslium fuct yentatis chorum euocauit Annam Askeuam puellam <etate integra:\ q\Lt cumgcneris nohilitate ac morum fuauitatc fumma Vit<e integri- j tateincomurixerat.Vatremhabcbatnjbdem ac praslantem virum D, ' Guilelmum Askeuum ex equejln apud Anglos ordine in ditionc Lw- colnienfi ,gcncre cum primis Jluslrcm. Sane fi quis ea qu<e tufcbius I BlancHna •rWWSW mcmori<£ trddidit cum huius Arma acliombus conferat, I Jwnam ad longc interfc dijferre intelligct .Namhcec quidem omncmfm fexus f Aikewcoi- htfirmkatem fuperans , nnrahilem confefitonem edidit ad deferi- dbndam Dci \eritatem yipfiufquegloriam: acrcfellendam Miffatici facrifictjhlafphemiamatqueidolomaniam. JnuiBo quoque animocar- \ ceris horrores tulit : aduerfariorum contumclias tniurids- fortiter r pcrpejfa esl.Ac reuera Dominus in iuuenis islius fcemin<e infirmitar te virtutis fu<c documentum exhibuit. Dum tormentis cxamtnare- turfanguis ruptis per vim \enis pafiim effluxit, carnifices qui ca his cruciatihus affecerant^tjdemerant & iudtccs:quodjnufquam genti- umetiam barharifiimarum fieri licitum ejl.ipfa tamen barhariemjflo- rum %f truculcntiam plufquam belluinam patientta Vuit.Quum ip~ fi iudices tam intmanem qucefiionemexercuiffent, mulierem ad carce- rcm deduci Curarwit, ipja tamen in his nnferijs non dcfiitit fe in Donn vo bbkBarefirmamquefjrem concipcrcdeeius bonitate, quiillam ad cxtremumfortcm conjlantemq; in ajferenda veritatis caufa redderet acconferuaretXnterca duminvinculis detineretur 3 literis mdndduit quce in prima mdicum pcrcontatione aduerfus ipfam dtSla aut geftx fucrc .fcripfit etiam certamen quod contrahoflesventatis poslr6- ■ mum fuslinuif/idque prtfftititrdgatu multortm vtriufquefcxus fir

dclium

lAnnaAsAew.^ LIBER II II. i4i melium qm i\\am,qudndiu m cufl odia mancbat, inuifebant ,atque \>t id Maccrct ad Dcigloriam & Ecclcfia: \tditatem,impe\\ebant.fed ipfam, I? ijs qua: fcriptareliquit ,loquentem potius audiamus :qua:\oanncs l:0X/tf Anglus evernaculo \attnc ,optime cxprefit\tjcquttut. /; ^

Prirru difquifitiofeu ex.iminatio D.Anna: Al"keuar.

Yirifratres,ac comunclifimiin Chrtfio commilitoncs , \>t va- is vejhris ac fiagitationibus rcftondeam , Anno m. d. xlv . menfe \Urtio,primuin prxtorio ephippiario, vbi adcjfc iubeor,\>cnitadme wus e duodccim cogmtonbus , qux quxfiiombus excrcendis pra:erat, chriftopj,© Zhnjbphorus Danus,rogans num crederem facramcntum, quodaU ras Djn^* an impcndclat , re ac natura corpus cjfe Domininofin.huic Viciftim -efpondi,rogans fimditcr ipfc mihi oftcnderct ,quamobrcm bcatus Ste- ihanus lapidibus olim ccedcretur. quod quwn Hk fe ncjcire dicereti ita nec egoanquamfiutdt quxsliunculetua: fum refj)onfura.Sccundby v<jcmina: cutujdam fermone dicebat tcfiatumacconfirmatum cfie, qua iiccrct,ita lcclum ejfe a me alicubi , quemadmodum Dcus in manufa- clis tcmplis nonhabitarct : produxtiUi cap. Acl.vn, cy xvu,oflen- dens quid Stcphanm & Vaulm ea de re reliquijjcnt . Scifcitatur tlle, quo paclo hunc ego locum acccpifjcm ? Non funt, inquam ,margarita loras proijcienda:,quibm multo magisglandcs qucrcina: conuemrenU ?etit detnde, quur diccrcm malle me verfus quinquc in biblijs Dci fa- cris lcgcre^quatn totidcm mijj&s audire in tcmplo ? Ita quidemame di- Butn c/Je non ncgaui: haudtamcn proptcrca qubd de cpiftola ac cuan gelio minus fentircm bencfcd ob hoc , qubdindlis plurimum fcntiam dificattonisjiic vcrb ommno mhd.Cuius rci Diuus Vaulus1.C0r.14. idoncm acccdit tcsiis,qui ait,Si incertam voccm dct t:tba,quis para^ ntjc adbc\\um\

Vergen r tum d\c: Dixijli,inquit,fiquidcm malus acimpurus facer- dos facramcntum conficcret, Sathanam idcjfe non Dcum. Kcfpondi, nunquam id a mc dicium cjfe: fcd hoc affirmajfe mc, Qutfquts cfjct, aut quacuquc wtahutm adminislcr Sacramcnti,idmhildcrogarc mca fidci , necobslarcmihi , quinfipiritu mhdominus fumcrcm corpm (anguinemChfrh.Quwto loco, quiddc Confcfiione fcntircm wtcr- Togaf.ldemprorjus, inquam ,quod Diuus lacobus, qui nos mutub pcc^

"•• " T.

AnnaAsW. ACT. MARTYR VM,

cata confiten,ac precan inuicent monct. Pof? h<ec ^entum ejl ad lu quem rcgium nominant , de quo quid habercm ammi requirebat . Rc jJ>ondi,Nihil ejfe de eo quodiudicarem,quando?iodumvidcrim. h ame qucent ,an fjnritmn Dei]->abcrcm\ Cuirurfus, Quodmfihabec inquam, Deinonfu?nfcdinterabieclos planetiumcranda.Tumill Sacerdotem adduxiffefe ,quime exanimarct dicebat.Moxque Jacnj custfuiprxslo ad manuadcrat,fic mcipit,Vritnum quid de facramc~ to altaris dicam ac fcntiam,id fcirc a me cmxe cupere fc.Atcgo filcn- tium cxcufans, de hac matcria ne quid vcllet anxic moucrc, aut acri- us vrgcre rogito . Neque enitn animum cffein hac matcria , quomam pap&am effc pcrfenfi ,pluribus vcrbis cum eo difccptarc. Voslrcmo huc redtft meus percontator, quidde priuatismijjis , anpofthanc vi- tam ammulis corponbus folutis eas Jolatio forc fentiam ? Qua de re refpondi , idvlolatria ac facnlegio non carere ,fi quis cis fidat mam gis quam fanguinc Dcnniniquipro nobis mortum eS.

?oslquam hxc ita acla funt, demum ad fummum vrbis prxtorem (maioremvocantnosln) mc pcrducunt . Cuitumeadcm h&conmia, eodctnque ordine pcrcontanti, cifdem &ego verbis pcromma rc- ffondt ,qiubus fum pnus apud cos vfaimfi quodaD. Vr&tore dlud mihi obicclum cH ,quodtamcn abipfis ortum , amc nunquam pro- fcclumfucrat.id autcm erat ciuftnodi, nempc fi tnusin libumilktd <ro- fecratumcafuincidens corrodcrct ,an Deumcdcrctnccne ? Atenim hiiusego fententix nunquam author fui.llh vcro ciufdemmodi cdi- qkidjunt a mefafcitati.ad quodvcrbum quidcm nullum rcjfo?idi,ta- tnm ad eamfubrtfuntorogationcm.Adcratibi tumcpifcopi Canccl- laruis, qiume feuis cajligabatverbis , ouod quum mulicr efjcm ,fa- crasDei fcnpturas rcatarc?n,affirmans interdiclum c[Je a diuo Vau- lo, nefocmincede Scripturis fennocinentur.. Ad hoc reffondi, Vauhnce moitis ncquaquatn ita me ignaram effe , vtncjciam quidadCorinth. fcnbens prcccipiat,cap. xmi; vbi prohibet ille ne tnulieres in ecclcfia. loquantur, velutin ccctu virorutndog?natislas agcntcs. Ac ilico per- contata ah illo rogabam hoc??uhi diceret, quot vnqua?n vidifjctfccmi- nasin fu^gcslu?n confcc?idcre cocionaturasl idque quum fe nunqnam yidijjc fatcrctur: Ergo,inquam, nohmijcras tnulierculas hiopncwdx*

aaonc-

.toiia^Aefc UfeER Ifit iii

io oncrarc , quaslcx abfoluit. Cumque ijsdotiiinus Vtetor mccu- -loditctnatidabat ,aquotum dcpopoJci,an rccipere dignaretur qui yfomc ffmdercnt-.ld quum itnpctrariabeonon pojfct , in carccrcm \lico abnpior , \biaddies xn.nulli atmcorum ommum adtnedaba- >ur adittts. Interca tcmporis vemt adme ftcrificus , quicummatu daris cpifcopimiffum fe ad difjuifitioncm mcatu diccbat,ac confuj \mparticndigratia . At illc ad intcrrogationes quam ad conflia tnul- toprediuior , cdufam incipit primumpcrcontari^quurineamVcnif (cmotflodiam.Ego mc ignorarc diccba.Tum illc}dolendum id fibi qui- dem vidc rifi immcritb , prxtcrque caujam ca tmhi calatmtas mi ponc- rctur . Cccterum audijfc fc aicbat , negari a mc altaris facramcntutn. Quod dixijnquatt^ dixr.interrogata dcinde num crimina apud faccr- dotem exoneraffetn* ncquaquam ptquam . Tum ille 3adduBurum fe qm confcfioncm excipcrctdiccbat.KeJfondi,modbcx ijstribmad- duccrct aliqucm ,fme doBorcm Cromum ,fiuc Gillatnumfiue alioqui Huntyngtonum , hccrc id quidcm: quoniatn horutn maxime tmhiJJ>e- ^™^11^ clatacjjcttutnpictds , tumfapicntia. non qubdvel teipfum\>el c<ete- ros contetnptui habcam ac faslidio : fcd qubd pcnndc notus tmhi non fis, Submtulit poslhcc uiterrogationcmciufmodi: Sihojlia, wquit, huttn forte collapfa , a mure aut bcjlia aha corripiatur , quid ais , bc- fliailla 'Ccumnccditnecnc\ Cuiego: Quolaborc,inquam, amgma hoc propofutsli, codctn & ipfc tibi Joluaslicct . Mihicmmnon iibct hic rcffondcre quicquam,quando tcniatum huc te vcmrc vidcam.At- enim ,inquit,confcntancum non cft, (f prceter fcholarutn morcs, \>t idc fimulopponcntis & rcffondctis partcs obzat. Atcgoyinquam,mukcr fumftholarum \csirarwn rudis otntntio & ignara . Quintb rogorab eo,an decrcuijfctn w anitno ,pafchatc hoc facraadvre fynaxim\Alioqui} inquamandignafmi qu<z inter Chnfiianos habear. adcoquclaztornon parum hmcipfum dictn fic itnminerc. Skque difccfit mcus dlc cofilia- nus,non fine vcrborum tandcm fbblanda quadam coronidc.Voft hcec 13 . Martij,\cnu ad carccran conjobritius tncus Britannus^quarens tiumvadcaut fforfione tntcrpofita pojfcmrcditm. Atquc indcrccla \ia ad prcetorcm contctidit,pctcns ab co vr honcslorum homimtm ej1 fponforutn fatijdationcf<$a,pcrnutterct c cnslodia tne cmancipart,

T. v.

AnnaAsAev. ACT. MARTYRVM,

Tum ille , non illuhentcrfie quidem dtcebat faBurum omnia, qub mtU gratificaripojjct.fcdremeiufinodiejjeinquaparum ipfius valcretpo tcslas,nifi jjnritiialisforifimul acccdentc calculo. Suadere ttaque , m Canccllarium cpifcopi Londinenfis fupcr ca rc compclUrc vcllct. fejc emm,\t fine iurtjdiBione jjirituah,carcen me mandarc non pojjetjtti mfi cx eadem authoritatc Jine JJiritualt miniflro, mc nuc eximcre ne- quaquam pofe . Dimiffus cum hoc rejjonfo rncrn aduocatus , reEla Cancellanum petit3opem in hac re illius implorans. Cui m hunc modit Cancellanus : Caufam permagniefje momentireftondit ,an longc infcrior cius cffet vmus authontas . nec audcre ctiam in rc tanta, ac tali m fuum interponereiepifcoptjiquidcm proprium hoc munus ejfc, ac proinde necefianb accerfendam eius huc confenfioncm . alioqm m- hil efie quodjolus ipfe fineeptfcopo pofiit , audeatuc conficcre . pol- liceri id tamen , epifcopum eo de negotio conuenturum fe obmxe & diligcnter . Itaquc crasltno ad fe redire iuhet , fufius plcm ' que de illius tunC \o\untate auditurum . Breuiter , ad diem ac ram indtclam reuerfm cognatus meus ^trumque pariterconuemt pifcopum cum cancellano , res denique eb redut , vf dicerct epifcop exituramquidem me adcommunicattonem,ficcnimappellabat'> dic que ci horam dieifcquentis tcrtiam pomendianam . addltquc infu " adhihiturum fe collocutiomtllivtros maxtmc eosquibus ipfitmet p tifiimumfauctemivt omnihus videripojfct quam nu\lo rigore,ncc pro fummo fuoiuremecum agerct. AdhocverbrcJJonditillc,Neminem fe fcire , cui cjfem prae cxtcris addiblior . hnb funt, inquit epifcopus, quos peculianter ftbtpra cateris eximios Ixtbeatjdoclorcm Cromumy vuiiithe - Gillamum, Vuhithedum , & Huntyngtonum . hos enim Q1 doBos d~ Himtyngto gnofcit,<& fynceri iudiaj homines.VrcetereamultisVerbistnslatapud Confobrinum hunc meum, \>tmihiperJuaderet,tntimos rccejjus animi mei atque latebrat omnes libere auda&crque apud ipfum exponcrcm. quodfifacercm , fidcm-obslringitjuam,nullo pacloidmihtvelfrait- di vc/ mtertrimento forc, necqutcquam cuenHtrum mihi in ca dtjqui^ fitione capriofum . Quin fiquid fcrupuli aut erroris cjfct in quo imptn- gcrcm , ipfc cum fitis doclonbus facilc difcutcrct , ac confilijs me tm- bucrct rcfttoribus.

Vofiri-

AnnaAsAew. LIBER IIII. 143

! Voftndie itaque acCerfita per epifcopum hora prima vcnio , quutn 1 atncn tcrtia cfjet cottslituta.Vbi vc ro aductn,magnutn fe dolorctn ca- \tere cx mca hac calamitate dicit ;quid autcm illudfit, quamobrcmab \tducrlartfs accufcnac porro quxcunque in ammo habcrcm libcreac

I^ntrepide illi vt aperiam fine omm tnctu tnonct . ncmincm effe qui nc- rotium nnhi vllo dc verbofacejfcrct , quod intra eim cffcm panctes ' iiclura:cui rurfm:Quomam,wquam , celjitudo tua horam nnhijlatu- mt tertiam ad quam adfuturifunt mihi aduocati,vemam mihi tantif xrflagito abs tc dan , quoaddlorum expe£lo aducntum.Quin ergo, nqiat.quatuor illos quos antc dixcra,quam primum aduocandoscen- co,qm huic interfint aufcultatiom. id autcm nefacerct rogaui : ncque •mm opus cjfe,eos hoc laborc fatigari, quum duo illi vingenerofi ab- \mde teslcs cffent idonei , quantum ei negotio fufficeret. Pofif hcet Ypifcopmin porticum intm je recipity vbiaduocatum ad fe D.Sptl- i nanum lubct ommbm modis apud me inslare,ne quid rctUerem }quitt kdam haberem qu&cunque in animo effent. Acinterea archidiaconum \tdmefuummittit,quiprimo mox aduentu accufationis ame caufam \ rcire pctcbat.ldcgo ab accufatonbm tneis poslulandum effc,mepror* \ rm ignorare dicebam.tum ille ercpto mihi libro,quem habebam in ma- \iUjHic ,inquit,talefque libclh hucte calamitatis pcrduxerunt . qua- ! vroptcr ab his vchcmenter vt caueas , moneo . Qui etenim huim libri authorfut in circoSmythfildianovslulatm efl. Kogo numprobe) Compertum habcret,quod diccrct . Maxime verojnquit , fcire cnim fe Io£. hbrum cjfc loan . Frythi. Vide , inquani , an nonte pudct tam tcmere iudicium ac fententiam de re pr&apitare ,quam nefcias.fane vero h&c ™™orai,i Uminconjulta (yviolcnta imudicando tcmcnta-s, ingenium arguitin honincnon pmdcntifimum : fimulque exphcato libro , oslendcbam qualh cfjct.Atquiputaramjnquitjuijfe ahum . naminconihil potu- it rcprchcndcre. Dcmum admonitm a me nc poslhac tam pra^properm acinconfultm in ;udicar:do cjfe vclitjnfi rc prius diligenter pcrfpccia y dequaccnjurafcrcnda Jit,rchquit me archidtaconm ac abijt.lnde ad mcvemtirytannm agnatus mem ,vnacutn D.Uawlo lurcconfulto, ^u'sBrytan~ ac quibujdamalijs.ibitumepifcopm confbrinum meum anxieapudDHiw[us- mcinflarcmonct,vt fcnfm ammimci omncsillt audaSlcr exponerem:

T. tij.

AnnaAsAev. ACT. MARTYRVM,

idemque infuperpluribusverbisme hortatur^teainrc confilij corumacquiefcerem ,fibiquein eo quod iubebat obtemperarem . nii quippe fore periculi. Quod enimmihiejfet atqueillis fuprapollkit indubitata fide prafiaturum fe in eo quod diceretjieminemfore qui mo lesliam mihi -vllam exhiberet de his qu&cunque apud fe diblura effe Ideoquc confidenter apud fe profcrre ,qu& laterent in animo iubet . fyondeonihileffe in peclore ,quod patefacerem. confcientiam(fit gratia)vndique ejfefine omm fcrupulotranqmllam ac requietam. h, que illeadhibita fimilitudine.Quemadmodum, inquit , chirurgus peri- tus ac doblus vulncn malagma adhiberenon pofiit, nifi cwus latebras ipfe atque altitudinem priusrite accurateque exploraritiita neque ego confilia agritudini tua accommodare potero}nifi confcientU mihi mor- bumprius aperias. Dixi rurfus confcientiam meam nulla rc mala Ubo- rare.fanx verb ac integrx cuti emplasirum admoucretdementice Vzc/e- ri. Cogis me ergo Jnquit ,tuis te \erbis premere . dixeras enim, Qmf- quis abimpuro facerdotefacramentum perciperet , Sathanam cum no Chriftum percipere.\tajnquam,non dixi. Caterum illud D.prxton ac qudcfitoribus dixiffc me fateor3quod^y tibinuncfaffura fum.nem- pe quantumlibet impurus contingat minifier,mhil id obfiare mibi,qum ftintu & fide corpus Chrifii & fanguis a me percipiatur.Epifcopus: Quidnam , inquit, hoc habet } quod adds in fyiritu*. quanquam agc, tiolote\>rgerenimium.Scitjnquam,tua dominatio,S'meJj>iritu fidt nulla esl facramenti huiusdigna ac falutaris pferceptio.Vofi hccc venic- bat^quoddicerem facramentmn quodin loculo inclufum contincbatur. panemeffe.nego me vnquam dixijfe , verum a quafitoribus fuperct reinterrogataquidfentirem,poslulabam\>icifiim ab illis , quur lapt datus fuifjet Stephanus . quod quum iliife ignorare dicerent , ncc m illis dibluram quod quccrerent/eJJ>ondi.Obiecitdeinde > citatum a mi cffe locum Scnpturx quendam.Nullum,inquam,omnino, pr&ter illun modb ,vbi Aposlolus AthenicnfibusolimdeDeoin tanplismanufa blis non habitante reffondit , A£l x vn. Elquo pabloymquit,tua fide. in hac facramentimatcria fe Ixtbetl Crcdojmquam,quod mc docet Sai ptura Dei facra . Ecquid fi Scriptura corpus cffe Chrisli doceatlCre

lam

nnaAsAcv. LIBER II II. 144

7, inquam,quicquidiubentfacra: ilU Iitcra.Epifcopus: Quid autetn fi dicat Scnptura effc corpus DotnintiSequor ; inqua ,per omma Scri- tur& docentis authoritatcm T huicque aliquandiu itnmorabatur qu&- :'• Mlmncidx ,fubindc refncans , atquc inculcans qubid tandcm a mc liqua ratione elicerct quod venabatur. Atcgo fcmpcr intra eum te ctrculumcontincbam,vt quicquid pracipcrct Euangelicce Scriptu- <e canonjd me tota fide fcquuturam reffondcnin . \bi tum quxreba- ur, Cur tam parca verbomm cffem , adcoquc rcslritla tn rcfyondcn- lo ? Siquidcm donummihi intclligetia: datum cffc diccbam fermonis >on itcm: Quid qubd Solomo nobis laudi id vcrttt, quod tu cnminaris, nuXicrcm temperatifermonis &paradonum effe Dei affirmanSyVrou. ux. Dixifiiporro ait epifcopm, Mifia cfie idololatria. Ego id inficior t mc diclum effe.Caiterutn fafcitantibus nuperprxtorianis, num Mif as priuatas falutarcs cfic pofl bacvita animafa a corporibus exolutis ifiimarcndololatna diceba no carcrefiquis Mifiismagisfidat quam anguine Domini quo redcptifum9.rurfusq; ille ,Qucefoanquit ;qualis hac crat rcjf>6fio?.Etfi,inqua,n6optima fortafiis,nec doc~hflima,at qua fatis tamc illoritdignainterrogatisviden poterat. pnetcreafacerdote qucnda ibi tum adfuijfe diccbam , qui coru omniu qua coram prwtore acla funt,tcfiiscffepotuit.Tutn Cacellanus(is emmfuit) vbi hxcau dit,Ccrte vcrbyinquit, hcecipfa verba apudtne atq; pratorc ' ,ea habuif fe mcmim.hter caiteros quthuic interfucrunt quxjhom,crat D. Stadi- cius cum ciufdetnfarinafacrificulisnonnullis^qui multaacfepius in- terrogandoyOmni circmbant via fententiam mcatn de facratnento dd- nus expifcatun,quos otnnes vmcohoc reffonfofcmperrepulifvtcXice- remfatis dc hac re D.epifcopo tne rcJJ>ondiffe:aclum,quod aiunt,age- re mhil opus effc. Standidus confcflimfufurrans cumcpifcopo , rogat Vt tmhi liccretplamus de co Vauli locofentetiam edicere.reffondi, Vld ne aduerfan Vaulinxdifciplinx,vt qua muliercfjhn, munus acpcrfo- nam dogmatislx in Scriptura interpretanda tmhi fumcrcm, in eo prx- fertim ccctu virorum doblrina tam exccllentium. PoH hxc deinccps ingerente epifcopo aliam criminationemjietnpe qubd appcllata nupcr a quodamjiumfacramcntum pafchali dla cclebntate fumptura c p m, Vidererrembabercludibriopetcbaproduci mihiaccufatores : hoc t&~

T. iiij.

AnnaAsAev. ACT. MARTYRVM,

tne ille ncc velle nec pojfe dicebat^erum quum quendamille cofilij h partiedigratia ad me mitteret,primo verbo paptslam illum meaicl nominajje . quod ne negabam quidem . perfenjcram ttenim talcm ej fe eum quem dixcramycui tamen ad id quod quxrebat ne verbum qi dem refyondi . Vcrgens porrb cpifcopus y acrtter me fuggillabat , quod dicerem ahquando fexagintafuiffeLincolnig facrificosyqui con- iuratis confilijscapittmeopericulumslruercnt.Nequeid ctiam nc- gauific enim tum mibi peramicos fignificatum eslyLincolnice cjfe qu% deuotis animis in mc coniurauerant , palam etiam minantes ncfao quidfi aduemffemXd fimulatque intellexi,propcro recla Via Lincol- niamabique commoror ad nonum vfque diey certius quid ejfct rci c x- phraturaXnterea dum in fummo eorum templo slo, letlitans in fxcris Biblijsyaduolant nunc bini^nunc terni-,nonnunquam cy fcm , quafi qui interpellaturi Viderenturyatijdem nulla cmijfa Voce, rurfum difceffe- runt.Koganti tum cpifcopo yaninter eos nullus ibi fcrmonem mccum habuijfctyvnumfuifie aiebam inter c&tcros, qui demum paucula me~ cum verbaagitarat.Et quidis tibi tumaiebat ? Vlane tam exiguie- rant momenti qu<e diccrct^t memoriam cis non intendcrim . Tum ■pifcopus&untjnquitipermultiqui Scripturas legunt ^itatamcnac monbm non cxprimcntcs qux legunt. Equidem \erbymquamyo reuc- rende^optanm vt palamfieret omnibus Vita mea acmorum contcm- platio-.cum certb fciamyneminem cjfe qui inhonesla? conditionis ma- culam vllammihipofbt imptngere.Si quem ipfe noueris qui poj&, rogoplurimumjbuceum coram adduchmi^elis.

Moxque difcedcns cpifcopusydicebat fcripto fe mandare Vclle par- temeorumnonnullamyqu£ rcjfondijfem . Quod & feat. Ego vero fingula complecli mcmorix haud quibam y vel quia tam rmlta eficnty vel quta cxcmplar mihi adlcgendumnon concedebatur. Qua autcnt EpTcopus ^ofdaripotcramjLn hancfere fummam tendcbant.

palinodia: Rcfcriptum cpifcopi.

A°nnxUpro- t^||GVe yinquit, omncs volo quotquot funt mortales.fidei mca hanc P°mt $i$&firmam certamque ejfe jpfcfiioncmyquantum\ibet mcndaxfama fecusde me pcruagatur.Vrimumyquodego hnna Ashcua indubitata crcdam ac tencam , eos qui fynaxin a mimslro quocunque aut quan-

tumlibet

J.nnaAsAew. LIBER II II. i4S

imlibet impuro pertiptant}mhilominus corpus eyfanguincm Qhri re atqttc fubftantia tpfa pcrctpcrc. Crcdo tnfuper hoc ipfum facra- tcntu m , poft confecrationem,fiuefumaturyaut ajfeructufperdurare htlominus corpus & fanguinem Chrtsii realitcr tuxta fubftamtia entatcm.Credo dcntque tum in hoc, tum in catcra omnia ccclcfix fa- ramcnta yiuxtaomnes articulos ,\btcunqucin cathohca Chrifti ec- Jcfiareceptos. InCuiusrctfidem Anna Askcuanominis mei atqyma- ius adhibui fubfcriptioncm.Vlura in hoc rcjcripto contincbantur \, qua juoniam cxcmplar peruidere non hcuit fingula mente coplecli acme- toria madare nonpotui.Uac igiturordtne omnia quupcrlegiffet,qu£ <tnum ijs qua recitaffet, affentin ve//w. Ego vero in hunc reffodeo mo u^quantumfacraDetfcripturapcmitterctjatumijs me ajfenfuram ffe . itaque hoc tpfum fimul annctleret cum fubfcnptione ycfflagito. lcjfondet : Docerifc a me non velle in ijs quw ipfe agere fcnbercque ebeat. Ac continuo inde in aulam conuolat cxtenorem, \>bi in publica ■tultitudinis frcqucntia hocfcriptum recitat , compluribus ibi me hor- intibus \>tmanu fubfcnberem : affinnanttbus porro, prxdare etiam necumacluminfivelficrespojjcttranjigi. Subinfert ad hgccpifco- •>us: Quodtantum apudfe cxperiar fauoris } non idtam mea cauft ieri, quam amicorum . intelligcre autem fe, ex tlluslri ac generofa me >rtamfamilta,atque amicos habcrc confficuo fflendore \>iros , quibus )oc dcbercm ferre acceptum bcneficium . hd hxc verba interfatus nf Chrislophorus quidam D. Dencifamulus : Atquiftnqutt ,tuum rat,6 cpifcope , Deicaufapotius quam hominum hoc ei contuliffe be- tefictum. Confcdens dcindc cpifco prn fcnptum mihi tradit, mandans ei fubfcnberan . Subfcripfi ttaque tn hanc quidcm formulam } Igo Anna Askeuacredo omnia quxinfide ecclcfice catholicxconti- ientur.Qupdvbt\>iditille,ojfenfus non parum iraque inflammatus cubtculum intus quantum potcsl irrumpit .Nec mora confcquitur c Ksligio dominus Brytannus , deprccans per facra omma cclfitudi- I nem ipfius ,parceret irdcundia? veniamquc mihi eius tribueret ig- nofientia.

Kefyondct tlle,Mulierem quidcm cffemejiec ammurn ipfius quk~ quam fefellific . Tum aher-.Vcrum quidemhoc affinnat > ideoquc

AnnaAstev. ACT. MARTYRVM,

mc wfceminam afsiimdre }ne muliebrem fenfum meum excellenti

ptcntia ipftus metiri \elit.

Vofl h<ec fubingrefius ad eum doBor wcflonus y caufam ex ritt curddderem illud de ecclefta catholtca, cdm fuifie qubd nefa\ eiusfaclam fuperius fuiffe mentionem . Demum vtx multa prece eo impetratum c*sl } vt rcdirct denub nomen meumacfidetufion exccpturus,quorumalter crat D. Brytannus,alterD. Spilmanm e iuriflarum collcgio Graio , quod appcllant . HaC vbipcrfecla ef- fent }fj?erabamus moxfuturum\t cumhac tranfaclione ft>onjione-< quc accepta ilico dimitterenturjuxta tuns aquitatem.At epifcopus id concedcre mimmc \olcbat} itcrum me relegans in carcerem }vn fe- quentemvidclicet dicm . Voslcra deinceps lucc inadem pratorianam \>ocor.\>bi nihil etiam pcrfeEIum cfl, mfi qubd fcriptum illud dunta- xatcpifcopi vt ante profcrcbatur: quo perleclo }tn Cuslodtam denub remittor. lufiitque fronforcs poflndie inadcdiui Vaidtcomparerc* ji ' quod eyfahlum esl.Necmultum abfuit qutn ibi tterum fideiufio* \> res nteos refruftrata dtmififfcnt }co qubd nomtne alterius ftrmina: }c% l ius ncque \itam neque caufam habcbant cognitam}pro ipforum libi^- I .; dine fefe obslnngere recufarent . Demum poslmulta \ltrb cttrbquel agitatajnterpofita fidctufiorum fattfdatione ac fide } qua me produ* cercfi rcs itaferret}tencbantur}e cuflodia rcslttuortn hbertatenu

S ECVNDA DIS Q_V ISITIO ANNAE ASKEVAE-

Anna Afkeiu Amico cuidam.

'p^Ntclligo (chare in Chriflofrater ) nondum plenc tibifatisfa* ^MSBumefie in caufa cccna? Dominica } eb qubd dixerit A pofio- lis Dominus } Accipite } comedtte } Hoc cft corpus meurn, quod pro \obis trdditur.Chriflus verb tn eo exhibendo pdne id Volutt} exter- num ob oculos proponere ftcrdmcntum } ore quidem fumcndum . ctt- ius ddmonituinfidem pafiionis fwe pro populo obcunda pleniorem pcrduceremur }ac falutis tnde in tntcrnas animas noftras propagan da. Cuius qutdemfalutis acincomparabilis beneficu rehclus eftno bts panis pro monumento ac facramcntalt communione: in quaparti- cipanda gratos nos illt pro neceffaria rcdcmptionis noftra gratia

f

rai

hc-

■maAsAew. LIBER IIII. 146

Mrabercmus. Siccnim Dominusipfefquctibusvcrbisnosadmouct, Mtquiens , Hocfacite in commemorationcm mci . additque infupcr, c uluotiefcurkjue dc panehoc cderitis , aut bibcritis dc calice } Luca: k mndccimo : itcm prioris Corinthior .vndccimo capite . Nam alioqui tierifortajfe pof]ct}\t obliuw nos tantarum rcrum capcrct, ac ingra- r mitudo ctiamfcqueretur. retuleritnonparum , vf commumbus votis 1 1 luunam imploremus clemcntiam, vt vcram huius mjslcrij cognitio- icm, ac metem Spiritus fancli nojlris inferat pcclortbus. Litcra et- mim, vf docet beatus Vaulus }occidit: Spiritus autem \>iuificat}poflc- f noris Corinthiorum tertio cap.Verpende etiamatque ctiam caput • loannisoclauum }vbiad fidem omma referuntur . item epiftola ad Zorinthios prioris caput quartum^bijubfinemcapitis rcperies,ea ju£ videnturjemporaria ejfcqua autcm nonvidcntur }<eterna} &c. Vr&tcrea capite ad Hcbrceos tertio } in bcecvcrba legcs } quod Cfoiftifs nontanquam feruus }fed fiXius erat in domo fua } qu<e do~ mus fumus nos,non templorum parietes :fi fiduciam (fgloriam ffiei vfque adfinem firmam retineamus . Quaproptcrficut dicit Spintus fanclus , Hodie fi voeem eius audicritis > nolite obdurare corda ve- slra&cVfalm 94.

De concaptiuis meis} quod poflulas} tuo in eo deftderio fatisfdf ^ ccrc non habeo,quorum cxaminaiioni ipfa non intcrfuerim . Ad me- am vero quod attinetfic res habct:?rimum ante confilium perdufta, atque interrogata a D. kymo} rejfiondeo iam fatis animi meifentcn- D • Kymus tiam D. Cancellario , quod ad eam rem attincbat } explicatam a me effc}ac tcnerl At illi fatis idquidem effc dcncgabant }Kcg\s eamejfe Voluntatcm} vf ctia ipfis quidfcntircm in ca rc exponcrcm . Contra yero id me faSiuram prorfus negaui. quinfiita Kcgi Vidcretur, me coram audire , cupide lubenterque idfaccrem . Kurfufque illi minime id aequum effc diSlitant } Kegis ottummea caufa mcique fimdium pertu rbari. KcJJ>ondco } Solomonem quondam intcr fa- pientifiimos rcgcs mcrito cenferi ab omnibus , qui quum dua - ruminter fe dditigantium paupcrcularum caufamaudtrc ac cogno- fccrcnon dubitaret-juhil mc Kegjx diffidere pictati , quinper<equc me humilaer ^.fidclitcr fubicclam illi ancdlam ftt auditurus.

■i

AnnaAsAe^. ACT. MARTYR.VM,

Exquirenti deinde meam de facramento Euchiriftia opinioncm Canccllmo in hxcVerba reffondeo: Fidem meam ac fententiam ejfe,quoties in Chrisliano fim ccetufacramcntum corporis & fang\ nis mefumere in pafitonis Dominicamcmonamfnmdque cum gratijt iuxtafacram eam mflitutionem peraRis ,fruclum quoque falutifeu wintonie- €fifc pxfiioms participare. hibet tum wintonicnfisme fimphciter, citraque circuitionem omnem , in alterutram reffondere partcm. Cui ego , Nouam me recinere cantioncm Domimin tcrra altcna non pofft dicebam.lbiepifcopwfigurate mc atque in parabolis loquutamdice- bat. Nempefic quidem maxime aiebamei conuenire.namque fi fyn- cete ipfi quod rcs effet enunciaremjiequaquam haberct dicenti fidcm. Tum illeme Vfittacam appellitare. Egononverbafolum dhus)fed(^ qucecunque porrb in me slrueret , wquo atque etiam lubentiammo perpetivelle dicebam.lbi \>erb multis me conuitiis onerant confiliarij, quod ad eorum \>idelicet interrogata rcnuerem cxplicate rcffonde- re . quanquamnecdum aliquidegoVicifiim pro mea deferfwne pr pofuijfem. Verumfingulahicreferre quum tammulta fuerint ncque attinet ynec paucis id fieri poterit . quippehorisnon minwquinqueme detinuerunt.Vosl dcmummultamdifccptationema protonotario con- filij jnde adxdesD. Garntsha: deduci tubeor. Poslndtanaluce, pro conuentu rurjus fenatorio , \>bi fis\or ,contcndunt ame ac vrgent ve- hementery\tfidemmeam clare de jacramento edijfcram: rcffondeo diclum hacdere quantuma me dicipojfet. Vosldcinde fermones ali- quotfccedere mc fcorfum tubcnt . Nec multb pbs~i accedunt ad me D. Lyfiw, D.Eficxicnfis yeyEpifcopus wintonicnfis ,jcrib folicitcque mccumagentcs,\>tfacramcntum confitercr ycarne,fanguine ofiibus corpw cjfc Chnsli.Tum ego D. Varro , & D. Lyjjo diccbam , turpe diBujd fe mihi fuadere ,qubd ipjorum ccmfcientia aliter habercnon ignorarct.Cui tum illircffondcntes ,cupere fi hoc modo aicbant , Le- ne\>tfintomnia.Tum v/intomcnfis y\>cllefe aicbat famihanw rk cnm agere:Sicyinquamyludas quum Chnfium cffct proditurus. Vctcbat tum cptfcopus vt feorfum me conucnirct. at cgo id rccufabam. Cur nott, i\ quit illc.Quia, inquam, in ore duorum aut trium ftabit omnc verbu Vt ait Domvnw cap . Viatthacidecimo oSlauo y ©■* Vaulus fccund<t

Cor.

\nrwAsAev. LIBER IIII. 147

Zor. x iii. We cccpit rurfum Canccllarius mcum dc facramcto iudiei- im rimari. qucm cgo iterum , quoufque w \tra?nquc partcm claudi- arct rogabam. \llud,inquit,\bma babcs l Tcrtiojmq uam, R cg. x v n r. Woxquc difccdentc illo,dixit cpifeopus mc combujium iri.Cia rurfus hto\ut,wquam,ac rcuolui Scripturas omncs jiunquam tamcn baelc- luscomperire licuit Cbnslum autAposlolos qucnquam dcdiffe ne- dodrinam Agc,age,Dommus \>os minafque \cslras cludct accncruabit. Vfitl non occldlt 1 1. Voslquam \>ero inde concedcrc mc tuffcru?it, aducmt ad me doclor Coxus, doclor Kobwfionus.bi fumma wtemos coucmrc fttis non wtuitMoxquc ilhfcriptum quodda dc facramcto concinnabat jior- 'antes vt mxnu cifubfcribercm^quod ego tamen rcnucbam. PoH id die cquctc Domimco grauiter pertculoseque ccgrotaba, mhilminus qua icfitlutefi>crans.Eaquc caufa expctcbammtbi adduci Latamerum Uumerus \>t co?iuenirc?ii:i?iwwie tamcn conccdcbatur. Dcmumin fummo cegri- ■udmis periculo in carcercm Neopyhmi traductiuffafumy\fquc adco *X infirmitatc langucns }\t nunquam aquegraucs in \ita dolorcs fcn- Qrtm.Dominus te in vcri cogmtione conoborct.Ora,oraaterum atj; \teru?n ora.

Exemplar confefsionij.cju.Tm Anna Afkeua in carcere Neopy Io fcriptam reliijuic.

Lcgo ac repcrio in Scripturis}quemad??ioduCbrifius pa?ie?n fu??i- pfit}dcditque difcipulisjiccns : Accipite, manducatc, boccclcorpus mcu?n,quod pro \obis fra?igctur:wnuens \tdclicctre quidem ipfa at- ue fubslantia \>erum corpusfutwi } cutus \tique pantsille fy??ibolu??i extsltt ac facramcntutn .Neque e?ii?n difimuli loquutionis gencre di~ ccbatfetemplum dcslrucluru?n,xtquein trtduo re<cdificaturum effes wtelligens ftne dubw corpus ipfius proprhmi,que?nad?nodum ex \oa\ u.clxre co}ifiat.V?ide in facramento boc corporis & fanguinis Jjecla- dus cslmyslicus quida fy??ibolifi?ius,grattfque commcmorationis fit- cra??icntum,quo fimul^illi comugimur^ tpfi mtcrnofmet per ?m- tuxm Cbriftianamque communioncm. Ef fi pcrmultifint ■ }qui fynccrum haus facramc?itl intclleElum ??unus affcquatur pb \cla??icn quodMo- jcs fuperfacicm poncbat,\tnoni?itc?idcrc?it filij \fraelin claritudincm eu^.Exod.xxxuu.u}Cor.ui.Quin c^idcm \clamcnadbuc ma?icre in cordibus quorundam wtcUigo.cum autcm conucrfi fucrintadDo-

AnnaAsW. AC f. MARtYRVM,

mbmmfuhtatovclaminc tum videbunt c<eci .Liquidd enim con$M cx hiftoria Bc/, nulli rci materiata ac manufabrefahla ineffc diun tatem.Danicl itaquc.Ne errcs ,inqutt,6 Kcx. Dan. xim. quippcc1. cclfus non in manufaSlts habttabit.Aclor.vu, Ohquam dura ccruict populus islc,vt fcmpcr reftfiant ftiritui fanclo .ficutpatrcs ipforim fic er ipft,-quia prccduro funt cordc-.

Ycftra Anna Askeua,qit£ ncc opto morte, ncc valdc vim cius ex- titrtejcojam Lcta ©*' aIacris,qUam queat effc qui ad calos tcndit, ve rttas in carcerc comcEla eft,Luc. x x i. Lex verja cfl in ahjynthtum^A- mos vr.Et ludiciumconuerjttmeftretrorfumyLfa.XLix.Varcc Domi ne , omne aufcriniquitatc propiiws cfto^ reddcmus vitulos la- biorum noslrorum.jicc diccmus vltra , D// noFtri opcra manuum no slrarum,quia in tc mifcricordiam confcquctur pupillus.quod fi ficfa- cerent , dicit Dominus ,fanarem contnttones eorum 0-' ddigercm eos Ltbcntcrquc bencfacercm. Ephraim ,qmd mht vltra idoia\ Quis fapl ens cy tntclligct tsla,intelligens &jctct hcccl qma rtclce via: D&- mim& tusli ambulahuntin eis,pra:uancatorcs vero corruenttn eis Ofc<e xiin. Salomon auteiyt ait bcatus Stcphanus)cedificauit dlt do- mum :fcd excelfus non in manufaclts habitat ficut pcr Vrophetam dt- cit: Ccclummihi fcdcs es~} ,tcrra autcm fcabellum pcdum mcorum quam domum cedficahitis mihi,dicit Domtnus, aut quis locus requt etionis mca: csl^.Acl.vu.Chnslus Dominus ad Samaritanam , Cre de}inquitjnihi mulier,quia venit hora , quado nequc tn montc hoc,ne, que Htcrojolymis adorabitts Vatrcm. Vos adoratis quod nefcttis, no. adoramus quod fctmus, quta falus cx ludccis cs~}. Sed vcntura cft ho- xd,£fnunc csl , quando vcrt adoratores adorahunt Vatran m ffiri tu veritatc, \oan.^.Opcrammi, dictt Dominus,cibum non qui pe ritfed qui vitam cctcrnam pant^qucm ViUus hominis dabitvobts.hun emm conftgnauit Dcusjodn. y-.

Deiudicio necifquc fententia contra mc lata in prxtorio.

Dicebant primum hcereticam me cffe,ac lcgihus vltimum me mane re fuppltciumfi pergam cas tucrt opimones pcriinacius . Ego rurfus hcreticam me effe perncgaui,quippc qux nullius cffcm hxrettca do- Elrimc confciw.ncque vcrolcgtbm DeivIIummthi dcbcnfuppliaum

Defid

uim corp. &fang.

IjiaAs&eV. LIBER IIII. 148

fidc autem illd & confcfiionemea , quam dominis & fatrapisfic- torijs conj cnpfcram , quoniam in ca mhd fit cuius me dcbeat pccm- r ,woM clfc ammum pcrmittarc qmcquam . Tum liii fcirc a mc con- idnnt,ancorpus Chnsliatquc fanguinem in facramcnroncgatura rcm.Vrorfiusncgare mc rcjfondco .fiiquidemfiiiusdicDa, quem Sacrjmen Maria \irgine natum omnes confitcmur , fuhlimis nuncin cdo re- tat ,inderurfiusrediturus c cxhs ,qucmadmodumin caios fiubue- uscSl, Atlor. i. Erfi\>crbfacramcntum hoc Jacrofantlum cffie,iu- aque vencratwnc dignum haud abnucnm , tamen qiaa vos jacra- cntorum non contenti hmitibusjn tantam excumtis fuperflitioncm > ■ quod facramcntum fitpro Dco etiam habeatis C' yencrcmmi.con- eorproptercG pancm cfic quod \os pro numinc cclitis.Quoq; magls ics adhibeaturverbis ,eius rci ccrtum habeat ludiaum quivolct. tippe fi tnmcflrifjatio ajfcrueturata muccfatfitu ac putorc corrc- *u,Vt /m mhilum tadc trimcTiris illc dcus euanefcat. qua fitne res faz ihipro argumeto eslpanem cffic Jacramcntum cffc, Dcumyerb ne- uaquam. biapicntibus demwn dc fitcrifico accerficndo mccum agc- '.j&dexapiendam confcfitoncm/ubrifidicb. Quid, inquiunt, an non iumeTi criminafiacrificoconfitcnlMihi,inquam ,fiatcnt Dcoconji- fri3de quo nihil addubito qum audirc pofiit confitcntcm, £r igno- :ere vcht pccmtcnti.Tumquc lata fcntentia dc nobis ludiciali, capitis aritercondcnmamur, atra duodccunuiralcm omncm inquifitioncmx rxter lcgitimamfori confiuetudincm.

De fidc autcm cjf confcfiionc quam Anna hccc e Rcopylo carcerc nfcnptam mifitfenatui,iam ante commcmoratum eF?.

Exemplarcpifto!cV<iuam poft latara comiemnarionis fcncentiam ad D.Canccliarium mifcrar lacro. ChriiK martyr Anna Afkeiu.

Iw Domino reru omnium coditore,pcr quc \niuerfic fubfislut crea- ur<£ falutc,ac fialutiferx veritatis ipfim agnitioncm, Amc.Subrufiica hac mihi,nimijq; fortaff c molcftam compclladi audacia, quatn partim 1 tieccffanb res ipja iwpomt,partim fiduaa quada tua: bcnignitatisad- I auget,celfitudo tua ignofiat prccor.atq; ne multis fublimes occupaho- JLnes tuasdetincaiquoddfiubhmitatetua rogatuvc!ierr.fmoch efljpt pie~ I tas tua paucuks has hneas Kegix maieftati de ratione fidei mea: a me

AtmztekcW, ACT. MARTYRVM,

confiriptas exhibere veltt. Quas fi pro aquitate fud ac fidefita vt es~l,appendat,cumque acerba fententia illa contukrit,quam in mc lcrunt iudices , mortime adiudicantes yfatis confido maieftatemi facile intelleBuramycaufam fupplicij mei non afquifiimaprofeclb tina libratam cffe. Ctetcrum vnmerfum hoc quicquidefl ncgottjfi mo aciuslifiimo ommumrcrum aslimatoriacvindici Deo permii Itaque vtfiniamyopto cclfitudincm tuam in Domino valere,qui te cum fanclis fuis foftitcm cuflodiatydirigatq; in omnibus ,Amen.T uainDo- mino anci\\ayAnna A s kcua.

Exemplar ac ratio fidei ad rcgiam maieftatem confcriptae.

Hgo Anna Askeuay mentis acmemorne bencfana:tametfipancn, dduerfetatis,&aquaaffiiclio?rismihidederit Dominmjdo tame qua tum mca promcrucrint pcccata ,percupiam id maicHati tuce innotef cere: Qubd quum legibus fim capitis condemnata, tanquam malcficc cyfaanorofa: calumhicacterramappcllo , immeritbmc ac innoCcn- temmortturam. Quodque initio dixiadcm poflrcmb nunc rcpeto tota voluntate ab ommmehxrcfi abhorrcre ffemperque ablwrruifft\ Dc Cocna autem mysltca quod attinct ycredo ,teneoquc quicquid eak rc p ratfcribit Dominus Juoque facrofanclo confirmauit janguine. Cre do pra:tcrca,ac profitcor ,non foluin hac re,fed in ahjs omnibus ,quic- quid vcl Vox ipfim yvc\ecckfia catholica diE\auity nobifque ad creda dum propofuit . Neque enim animus vnquamfuit a verbo oris ipfiut vlla in re,quodfaam}deficBcre. Brcuiteratquein fumma,quicquidoi Domim vfqiiam pra^fcnbit , certum ei-? firmo peBoris propofuo am plccliatquc rctincre}pro Virili ,vc\mu\icbn potius facultatc mca. Ua quc ne pluribus maieflatem tuamdetincam,his vcrbts voluntatis mea aclitcrarum fincm claudo cruditionis ampliorismopia,Anna As kcua

Qiubus tormentis excepta cft & excruciata,e carccre Neopylo difcedens.

. Die Martis c carccre tn diucrforium corona pcnfili infigne cxtra d Rydiq ^°r> V^ D* ^yth&us yt$ epifcopus Lond.ad me vemutymultis vcrbo ™- rum blanditijs me a vcn defenfione impcllcntes.fcd firuslra.Vcnit po

Epifc.Lon a J / , f . 1 h o

diaenfis, stca Nicolaus Sbaxtonus ,qui in cadcm pnus cum fuipct opimcne re- xtonus. jjfaip^ fuadcns vtidcm fuoexcmplo facercm.Cui rcfipondi,pra!s\art non natam cffc y aliaque idgenus fimilia.Nec multb pbfi D.Kychaus

indc

InnaAsfcev. LIBER. 1 1 1 L 14

Mde in drccvi Londincnfim tne transfert , \>bi ad tcrtiam demum lx>- mm commoranti, D.Kychccus cum altero e fenatu regisadme accur- •ns, mandatpro mca crga regcm fdc & obfcruantia , \t fi quos fii- tn \irosautfocminasmcafaclionisalios,apcrtosfacercm. Ego\e~ ) prorfus me quenquam fcirc pcrncgaui.Tumdli, de domina Duci- t Si.ffulcia , de Comitifja Suf]exia?,dc Ccmitiffa Herfordia?,de vx- re D. Denet fmul & D. Eitzuudiamiffcclatce nobditatis heroinis crcontantur . Kefi*vndeo,fi quam \ellcm in eas cnminationem deru areprobarc fane mc \budfecijfcm,non poffc.At rexjnquiunt ,pro mperto nouit,wgentcm effe tuafaclwnismultitudinem , quos fi li- eatfiacdc proferre ac nominare poteris.Nimiru, inquam, rex m hac e ,quemadmodum in alijs multis rcbus fallitur. Vorro ingenti dli slu- 10 a me contendere Vt palamfaccrem, quorum maxime bencficio in- ra carceresfuka,atquc in fentcntia confirmatafuerim. Kcffondinul nm effe ommno mortaltum cuius inslinclu ad cam doclrince conflan- \am animatior fimfacla & cofirmatwr. Vorro quod ad \iclus attine - ydtratwncm ,cam nullo aho paclo nuhifuppctcre diccbam, quammi- jislerio anallcc qucc pervrbis platcas nonmnquam inccdcnsbono- •umhommum ,meo nomine, auxdia imploraret . Mlique acfamuli co- 'um pij quidam mittunt ad me qux dcfcruntur , at nomina eoru pror- ^us mihi ignota funt.\mo,wquiunt,cx magnatibus non dcfunt,quipe- mniam tibifubmimflrant.Atnomina,inquam,prorfus ncfcio. Atquc \ntcrcos,inquiut,funt ctiam primatcsfccminx, atque adco ex prima- rianobditatcnonnullce, quxidcmfaclitant.Vcnit, inquam,admc fd- midan \eslc quidam dono fercns florcnos duos quos ab dluslrifiimd ComitiffaHcrfordicnfi adme nuffos diccbat.ltcmque alter fimilitcr tumcatus, quifrancur.inummum joleinfigncm nnhi defcrc.bat dono, \t diccbat, cla riff. hcroince D. Dcncce. quod an itafucrit.ccrtum equi - dcm no habco,mfi duntaxat cx prazdicatione ancdicc m$#. AdhccCin- fupcradduritdh,fuijfe cx fumma fcnatoria nobditate , qunn hoc ► me adammarcnt opimonum gi ncre .Atcgo conslantcr pcmcgabam, Voflremo,quiaconfitcri nolcba quojdam e nobditatchcroas hcroi- nds tnmca panterfuijje opinione,in ncruos mc wq; tormcta mittunt, \tfic dolonbm a mc cxtorqucrcnt , quod pcr quccjhones non poffcnt,

V.

J

AnnaAs&evV ACT. MARTYRVM,

demum vbi longo iam tempore mc in tortoru equuleo habet,nec tnm r'mt^ocemcmittereynec corpus quicquam mouere, autdoloribus eicciUri ^nt eederejrati atquc inccnfi magts D. Canccllarius CF D. Kych rius & d. us, ilico exutis tons wfitormenta capcffunt , tortorum perfuncli

Rvch.rus ■ ci ■ Sn . \ , J. J . .

torwrcs. mimsterio, tanta ajperitate , vf ruptispene artubws , ab ipja mim\ minus morte abfuenm.ld vbi prwfcnjit -arcis pr&fc&us, monct vt me e tormentis exoluercnt. exoluta concido flatim in vttx ddiquium,vi- ribus vndique membris dcflituta. llli tamen adhibitis fomcntis , "vi- res tandcm acvitam fugientem redintegrant , ac recolligunt . Poff id humifedens horarum fyatio duarum, dctineor a Cancellarioiqui blan dis verborumillecebris hortari me cccpit, vf repudiata fententia in il- lorumdecretaconcederem. Scd Dominus Dcusmeus(gratiam habeo aterna? ipfius bonitati)ea me muniuit conflantia,vt de euagelicce pro ■ fefiionis fynceritate mhil remittere,idemque porrb dabit perfeucran - di(yt fyero)vires ad finem . His itaque cruciatibus hablcnus %f tor- mentis dcfuncla, ducor poflhxc inaediculam quandam ,atquc in leclu collocor.Kurfus Cancellarius pcrnunctumadmemittit,vtfiopinio- ne difcederemye nulla egercm . ftn minus facere,futuru vt in carccre itcrum,atque inde ad fupplicij locum dcducla,facibus acflammis de- niquc torrcfiercm. Kemitto iterum pcr eundcm reffiondens nunaum, nullam effc ta diram infcflamque mortem, quam no fajpius fubirc mal lcm,quam femel datam religioni fidcm abnegarc. Dominus dlis apcri- at prccor cxcos mcntis oculos ,vt ventatem aliquando agnofcant atq, tanplcciantur ,kmcn.Yxcne Valc chare in ChnRo Domino fratcr, ora.

Exemptarepiltola^qua literis domini Laffcllii concaptiui fui rcfpondet.

Charifimc in Domino falutc.Satis demirari nequco , qux tandcm res ea tibifujjncione moucat ,dc pufillanimitatc ac Vcecordia mea,qua fi mortis adcb horrorc cocutiar, quxmaloruomniufinis cflactcrmin9. Etiam atq; etiatn Domino te prccor,ne quid huiufmodi in peBus tuu dc me altius dcfcendcre, aut diutius infiderepatiaris. Nihd cnim ad dubito,quin opus fuujquod ccepit in mc Dominusadem porrb fitperfe Burus.Audio nunc agrc habere confiiiumregispoflquajnvidctefp. palam,qubdobrcligioncmtormentis mein arce dcdcnnt . Caufantm mnc,id fepertcrrcdi caufafecijfc : vcl qubd ipfosfaBitande pudeat.

vc

IknnaAsAew. LIBER II II. J50

I >cl id vcrcntcs po tiui nc qua rcs dcmu ad aurcs rcgis promanct. Itaq; MwtKediSiis caucnt,quo rcm omnibus tcgant modis : \crum cnimucrd, luodadmcattinct yDominus ipfis ignofcatprccor. Bcncvalc. Ora.

Apologia de falfo illi afcripta recantationc.

Vcrlcgi mcndax & infame fcriptumyquod vicc & titulo mca rc- antationts pcrmultorum pafimmanus circufcrtur. \tamcamct Do- mnus,mhil vnquaminammu hunc admifimirP yquam \tvcrifidc rc- autandodiffitcrcr.ldtamc fatcorjn pnma difijnifitioncqua? mihUu -pifcopo Lodincnfifuit,multa mihi obicBa ah illo dc facrameto^ac vi- ifiim a mc refpofa effc. Qui tamcn pr&tcrhoc nihil a me aliud extor- juere potuit, quam quod \idclicetin ea re tantu me crcdcre ac tenere iiccbam,quantu diuini verbi iufiit pr<£fcnptio:pr<eterea nihil a me a- ind cxprimi quitucfl.Tu illc inflrumcntu cofecit,quod nuncformulis :xcufuextatin manibm ycique cofeclo lufitfubfcnbere. Kcnuebam. Tu duo illipatroni ac ffoforcs mei} nullo no perfuadcdi gencrc infla- hant acritcr \tfacercyrc lcuiculi cffc momcnti di&itantcs.Vofl multa, (ubfcripfi tandcy in hanc videlicet fentcntiam: Ego Anna As keuaycre do affentiorq^fiquide diuini \erbi & Ecdefia: catholicaz nodiffcntiat nitutio. Ea tu fubfcriptione offenfus no paru cpifcopusyme in carce- reitcruac cuflodiam mandativbi aliquadiu comoratay amicoruopc- ra V/x tande reflituor.Atq; haclenus \>era certamq; habcs huiufce rci narrationcm . De ea vcro1 re in qua potifimu tibi cffe fatisfacium po- ftulasjclego te ad cap.loa.fextum, quodtibipro ccrtif imo effegno- monc peruelim,quodfane ad hanc rem attinet. Benc vale.

Oratio ad Deu, qua Anna Afkeua mortc cofefsione fua: fidci obiignatura habuir.

O Domine}plurcs habco inimicos yquam capitis mci capillos numc- ro. Da tamcridementifiimcDcusynecubi \erborulenocimjs viclafuc- cuba.Verum tu (p mc pugnayproq-, me rejfondc 6 Domine. h tc cmm I \>mcc omne curamea iacloyac fiducid colloco. Viribus ac tclis omni- busimpctuinmefaciuntypaupcrculacreaturdtuaoppugnaturi.Ad-- flt qua-foroburgratiattuce, \>tne quid cxtimcfcam eosyqui tibiaduer fantmXn te cntomms ffes mcaac fortitudo fita fixaque cfl.Vrxterea ex animo te obtcflor mitifiime atcp> tdc facltff.De9->pro wfimta pictate tua}hacipfis inmeviolctia^iniurid codonct niifcricordid tudfimulq;

V. ij.

AnnaAsitev. ACT. MARTYRVM,

pro eadem bonitate tua , dignetur qua>fo tua pietas occacatas & mentes aperire, vf qucc tibi accepta funt fcqucntesfimphci verbo Slrina: tua:,fine afciritijs kumana: inuentionis nugamcntis,fefe reg dospraibeantin omnibus,Amcn:o Domine,Amen.

HaSlcnus de carcenbus tormcntis laudatifima: huius fccmh diclumcfl. Kcftatnunc quaide exitu, vltimocius juppliciofub fequuta funt ,attingamus . Voslquam igitureonata loco& genere Anna A s kcua, in quo magna cum dignitate viuere ci hcuifjctfi mun- dum maluiffct quam Cknslum fequi, ita tormcntis confccla cffct, \t neque Viuere in tanta tgritudine diu > neque occulte mon per aducr- farios pofjct : ditlo tandcm fuppltcijdie, inforumcquwum produci- tur,fcila quidemfulta, quoniampedibus ipfaincederc pra: tormentis kaud potuit.Sic itaque ad palum peruentum cfl,\bi catcnafcrrea pcr medium rcducla corpus affxam tenebat . Vrxparaiis iam rebus quce &d incendium pertinerent,allata: tandem regis literx qua: veniam re uocatui "a:\itamque offerrent,proponebantur,quas illa tantum abcsl V£ amplecleretur , vt ne af]>icere quidcm fuslineret . Adhibcbatur Skaxtonus , quipublice reuocatis eo die opimombus ,fimul Q1 ipfa reflcclere adfuam leuitatem longa oratione fatagcbat: cui non minus fortitcr illa reclamabat. S:cq; tot cxercita molcjhjs,tot perfunBa tormentis fiiitolongo agonum curfu,facra Dci Viclima flammiscif- cundata obdormiuit in Domino.anno m. d. x l v i:fingularis coslaniia vellaude rclinques pofleris , quam admiraripofjcnt: vclexcmplum quod dcbeant imitari.

IOANNES L A C E L LV S, IOANNES ADA- mus,Nicolaus Bclenianus. RANT w codem rogo cum dla :mpofui,pariterquc cxusl £^fj Nicolaus Bclcnianm quidame comitatu Salopicnfi facerdos loannes Adamus vesliarws loannes Laccllus , V/V gcncre o Vvrtutc nobdis ,tumctiamcxaula&famdia Hcnnci regis. Huiu: cdi.apoio- cxtatfuccinclaquwdamdecorporis crftnguwis facramcto e carcc- rc fcripta cpifiola apologetica,qua tum crrorem illorum, qui non co tenti jjmtuali Cccna: pcrccptionc ,panis nullam rclinquunt matcridh in fxcramcnto,confutat: tum ctiam jimslrayn quorundam dc fc inter

pretationcr»

■■nzinasT LIBER V. 151

s yrctationcm propulfat.lslis non infclicitcr id accidit , quodcum An~ mu As hua fimul commorarcntur. Stqutdcm huius exemplo ac oratio - I ic adammari,viri licct perfc cyfortcs & alacres jnaiorts tamen con- 1 olattonis matcriam ex fcetnina}tn tam triflt hoc mortisgcnere perapi- \mt:dum non folum cius intrcpidam conflantiam fufjfictutjed & vcr- \bis fubindeilhus appellati,magis magtfque omnem exuuntformidtne. Itaque mutuis fefc hortatibus communicntes3 Itclore atquc ignes ex* pcclat qut demum per circufufam materta grafsantes,beata coru cor- pora fclici haufcrunt martyrto Jinq; cineres redcgcrunt3 anno Domini &falutisnoflraM.D.XLvi.circamcnJemlumum. ' '

Quorumpos~l aufticatifimamartyria yHenricus Kexfexto pbsl rexAigii* mcfe morbo tmphcttus morituranno m.d.xl vii. menfe lan. anno au- momur; tccx quo rcgnare ccepit }xxxviu.cuius mors optatafane Brytanfii- 1 c<£ ecclcfix tranqutllitatem attult, quadoquidem permulta in catalo- tgo exccpta hominum nomina , atque ad rcgem eo tempore dclata per i yffintomerfcm & epifcopos dtcebantur.quorum breui fcquuturum e~ * wtfupplidumjiifi mors interuemfjct Kegis. Hcec ex loan. F0X0.

ILiber quintus Adionum

M ^4 r t r r v M. N. ENZINAS BVRGENSIS Hiffanus,

Romx pro fanfta Euangclii vcrnate exuftus.

I \f'^&Gj (^*p^f tc rurfus ad Hifyanos orationcm noflram reuo- m.d.xl 7f M \$jcdt mcmoratu dignummartyriu inflgnisviri/ui VI- - / E; ^tras populart lingua }a qucrcufly cognomen

erat. Huiusfratcr Trancijcus cogndminis illius -^r ^jffi. p^appcWationc Crace rcddtta^Dryader dtclus efly ^ * ^St-tscJ s,Jfr3{j> apud Germanos ob ptctatcm atque eruditio- ncm clirus cxririr,dc quo id obtrcr dicedum efl. Q uu inuftrqta lingua. p anc. . hoc e(l^HiJj>anicnfiChis~lmloquiccepifrct^ tdnullo modofcrre potu- D 0 iuder> it aurisHifj>amca. Bruxcllis etemm tn aula Brabantica quum Euan- l^*i^x TT *~ •< 5, , gcltj m Hijfumcam linguam verfloncm Caroh V. Cajm obruliffctjn*^ TjO ^ £&Lj ' « carccnm cowtlus fuit, quumque totos xv.mcnfes tn fummis avgu- ^3

V. itj.

m

r m

i

JEnzin^ ■ ACT. MARTYRVM,

slijs detentm fuijfet,nec ahud quam prafentem mortem expecJarety tandeminfficrato Dei bcnefiaoinde ereptusfuit i.die menfu Fcbru* rij.anmM.D.XLv.oHauahorapoftccenamoffenditianudS carccris a pertas qua eum ad hberationcm inuitabant: ipje vero tantum tamq optatum Dei beneficium amplexus ancolumis euafityatque in Gtrma- mam redijtyin qua quod relujuum vitxfuitym ccetu fidchum cum fum- mavirtute percgitupfius frater de quonunc dicere wslituimus, slu- dionoinfenor,quumuhisfu&nationishomimbus eaquaa Dco acce- pcrat Euangchj luce praduxiffct ac profuijfet ,(in quorum numerofuit : i v 0« hannes Diazius cuius hisloriam fupenon libro cantzxuimus)alid tan dem a Domino euocatus fuit.namvtftultis parvntum & propinquom sludusmoremgereretyKoimeviJenda' gratia profeclioncm inslituit, qua in vrbc(qua? impietaris fentina,^ malorum ommum lcrna mcrito habetur)vir pius ahquandtucumfummaantmimoleslia vixitiac que- ».p.e-i b-8 admodum dcLot quumSodomx htbitarctyScriptura dicit : quotidie a- nimam iuslam iniqua rflorumfaclayty Videndo.& audicndo ,excruci- abat. Attamen qua immenfa Vatris ceterm eftbomtas hominum iniqui- tate infidiris partibus mawr,etiam in ea vrbe{cpix abominationu omm- , ; um eft fedes atque k^i^ nefanda fchola) voluit Dominus hunc veri- tatis fuce tcflem proponere ,qui ante ora patrum y Kom# fub mcembus dlrispulchram mortem oppeteret y ac ignis fplendore quo viuus con- crematuseft , purpuratorum & wagna? ilhus beftiaioculos perftrin- geret.Captus ttaq; ^proditus a fuis Hijfianisan arShfiimum carce- rem comeSlus indufusque eft,ac deinde in maximo amphfiimorum ho- minum conuentu interrogatus , cum adeffent Cardinaies qui tum Ro- tn* erant,ac totacohors Vontificia , intrepide conslanterque defendit spuram Euangelu do£lrinam:omnes etiam Komanenfes impietates at- que imposluras c ondcmnauit. Itaque hac cius libertate e^conslantia offoifinonCardinalesfolum, verummaxime ipfi Hiffani<tcquifan- gmne coniuncli erant,clamare omnes vno ore cceperunty comburendum ejfc iplcr/quc Cardinalium- vt homms conslantiamfrangcrenty ante- quam morris fentem.i fcrretur Jbancdliconditionem propofucruntyvt Hiffameuji moreeam reconcdiatorumnotam<acciperct,qucea San-bt- nito pana nomcu habet. ea in formam manticce Vtrinque pcndentis cofi

dtut

cin.Brugerius. LIBER. V. 1U

•itur,antica poflicapartecruasrubr* fignumrcprwfintans.frc- jues in \>fu cftiniudicijs inqiafitioms Wiffanicce,quum aliqucm ccclc- i* rcconcdiatum populo dcclararevoluntnd csl,quum aliqucmfurci- habitu multitudim cxhibcre ,atque cxauclorationc iudiaahpcr- ^etux infamus tradere volunt.lpfe verb En^inas nullam conditwnem KCipere voluit ,contentus ea vmca quatnadebnobilcmilliDominus tum proponebat incmpe vtfanguincfuotcslatam reddcretverce re~ ligionis doclrinam.Eo tandem res deduila cft impijs aduerfariorum co- natibus,vt optimus virac Chrisli feruus fdchfimus , illuslri marty- rio ac tcslimonio vitam fimerit in ea vrbc in qua fcdes non Apoftolica, (ed impia cyfcclcrata perditi illius Antichnsliaduerfus omnem Dei maieslatem fe cjfercntis ,erctla esl:anno m.d.xlvi. nonmultbpbsl Dia%ij mortem.

IOANNES BRVGERIVS Aruernus. % MDXL gpS T IA M apud Aruernos fcqucnti anno Dominus veritatis vu- 5^ fu<£ tcslimonia extarevohat ,quafi qui genus omne hominum quantumuis wdocde ac difitcrjum motibus altis componere velit,ac ra- dijs fux lucis illuslrare. Itaquc \oanncm Brugerium natum in quodam Aruemi* pago, cui nomen csl YormaUdonatum huangchj luce in haC Martyrum arenam cuocauit.Bis Comprchcnfus fuit iuf]u atquc autho- ritate magislratus rcgij,qui Monferratiprxcipuam babctfedcm,hoc foh nomine qubd Lutheranus babcretur.Frimb quide crupcrat e car- cere cum quodam ciufde accufationis reo,qui pnormurum tranfibcrat abfque vllo corporis incomnwdo.Brugcrius poslcrior illum (ccutusy altcrum crus fregtt,adeb vt cum fumma dtjficultate manus infequcn-* tium aducrfa norum cuafcrit. Atverbp rwtcr ru pti cru ris dolores ,alios longe grauiores mentis cruaatus fenticbat ,qubd vocationem tam ex- cellcntcmad ferendum provcritate teslimomum a Dominooblatam refugiffct.obid fepenumerb ingcmifccbat & apudfamdiarcs lamen- tabatur \fcipfum accufans,ac lufled Dco puniri^ prcciu ob ignaui- amfcrrc aicbat.fed fi uerum Dcus profua boniratcad confcfone fan Bi fki nominis eum vocaret , magna cor.apicbat ffc, vxcordiam isla proptaacvoluntariaobedientia copcnfw<H . idquodrc ipfaprobauit. nam paulb pbjl percofdc ludiccsMofcrratifecudo captus ,proptifiima

V. mj.

IoanJBrugcrius; ACT. MARTYRVM,

dtque ampli^intam fuce fidei confefiionem cdidit , tanta dnimi critate locutus efl, vtipfi iudices adeius vcrba flupercnt: plura em quam voluijfent aut fferaffcnt >audire cogebatur: ex quo fatis inte gere licet>dolores illos quos prius diximus3nec Vanos nec ficlos fui Compendiana igitur cognitione a ludicibus condemnatus }curiam Va* rifienfem appellauit:ad quam comitante multa fatellitum cdterua non multo pofi dedublus efi. Quum vero in carcere eius Curue ahquandiu fuifietjandcmexcujfocapitalium caufarumvolumine , Vetrus Life- tus natione Aruernus }primm tum Curia prafcs, quum mtellcxiffet Brugeriumejfc Aruernnm acconfianter tueri Hudngehj duclnnam mirum diSiu quam indigne tulerit patriam charam ea lam labe infici: coaclo confcffu tholifeu clafiis quccfitori<c }cuius ipfc dublor crat ,cum afententiaBrugerium dimouerenon poffent }tandcm condcmnarunt Yf viuus lento igne vftularetur in \rbe Ijforenfi, qucmadmodum ple- nius cx decrcto aduerfus ipfum lato patebit: quod quidem dd verbum htc ideo inferendum duximus > vt omnes intelligere pofiint qudnto co~ natu quantoque molimine nugas veritati Dci opponantij quijcpri mos rerum omnium putant , qui Cdcco animi impetu acgigantum more cum Deo bellare non definunt.

Excmplum Arcfti excerptum ex archiuis Parlamenti ParilIenfIs,tertio dic MartiiM.D.XLVII.

WjSMLl S Oper Curiam proceffu faclo pcrBailltuum Monferrati , aut eim ^j^locumtenentem, contra loannem Brugicre captiuum in carcere Pala^ tij , propter bla fphem ias & errores facramentarios, eidem tmpofi tos per con~ clufiones Procuratom generalu RegU :yifts omntbmacconfideramadrepa- rationem blafphemiarum h&reticarum , & fermomm fcandaioforum , atque errorum contranorum fantldt fideicatholic&i<& dotlrin& ecclefue, diclorum, prolatorum, &fcrtptorum pernominatum captiuum contrahonorem Dti &* ftnclt Sacramenttaitaru, matrifque noftrm fanildt ecclefi&^ & confittutio- num eiWy ytplanedcclaratumefiin procefjucontraipfum faclo:dicia Curia tllum condemnauit, & condemnat yt yehatur plaufboacarcere yrbts Iffo- renfis yfjuead magnum forum &locum publicum eiufdem yrb'm\biponetut ac erigetur trabs lignea ad quam ipfe attolletur, & circaillam fiet magnm i- gnis in quo ardebit & yretur totus yium : & ipfitts libri cum quibws inuentm fuit, infuapr&fentiaproijcteturtneundem ignemj&incoardebunt & com burcntur. Declarauit itcm ac declarat pr&dtcla Curiayomnta&fingula bona diili captiui conjifcata effe Regi . Prxterea decernit, yt certt qutdam reifatli pcr dt£tuprocejjum(quorum nominaponenturinarmamcntariumcaufarum

enflent

>an.Briigerms. L I B E R V. 153

ufdeCuri£:&ddbmurperexccrpta & cxtracia regifrorum ciut)capiatur >rpore vbtcunq ] inuentri potcrunt in hoc Regno, ettain locofacro(faluo quod 'dintegrabuntur ,fificridebcat)&ducentur captiui ad carccrcm Mon- rrati, vt tbi flcnt iuri,audianturquc & inte> rogenturper dicium Bailliuum w fuum iocutenentefuper cafibws quibns oncrati erut per diclum proceffum, rovt ratiopoflulat. Sed quia dicia Cttna dcbite fuit informata quod dc dic in lem ifld mdledicid <&damnata fecia Luthcrana £7* ali£ fimdcs hdtrefes iam lagnoperc pullulant in ^ruernia , & maxime in vrbe Ifforenfi , &plu- ibitsaljslocts & vrbtbus, dc prdtfeciura Monfcrrati^occulte & latcntercum xgno dolore bonorum homtnuhabitantiu in tlla regione, vt obuietur ne dicia 'sciapefttferaygladiws infccitonvs & contagion'vs,crcfcat & augmetetur ma - is,&nebonicatholicifideles fntautejfe poffntinfecii &corruptiperpu- licds dut fecretnsfuafiones mfclicium hdtrtttcorumfcd poflint viuere m pdce traquillitate, m vera vnita tefidci catholicdt c ccleftdt V muerfa Ivs tordtnauit 'p* ordtnat areflum publtcandu & prodamandutam in vrbc I fforcnft quam alijs vrbibus principalibw dicldt regionis ^lruernidtjn quibws eflfedes Re- lamedtatevel immedtate addtilam Curiam appcllans ,ad fonum tubdt & roclamatione publicam per omnes platear.quo areflo dicia curta prohibuit &* rohibetexprcfle &fub poena ignts ,ommbws habitantibws m regione,loqui,di- c rejeney e,aut proponere publice aut occulte, dtrecie aut indirecie aliquas do %inas dutfermones blaffhemosfeditiofos contra honorem Dei ,gloriofifiim<£ virginvsfudt benediHdt mairvs^fanciorumque ac fanciarum Paradifi,& con - tra noflram matrem ecdcfiam & fuam docirinam : maxime contra fancia Sacramenta eittf,& ffecialtter contra fancium facramentum altam,&for~ nam viuendi qudt fcmperfuit rctenta&obferuataperverosfidcles &ca- tholicos Chnfltanos.E contiarto intungit omntbws jub eadem pccna , loqui & viuere fecundum doclrinam nosfr-dt matrti ecdefldt , &fecundum mandata Det , & diciit ecdefidt catholicdt, nondando autfacio aut vc rbo aliquam oc- cafione fcandaltam tnfeciionvs vertsfidc libwscatholicts.Prohibetinfuperre- tine rejcgere , aut facere legc re aliquos libros Gallice aut I.arine, contmentes docirinas erroneof & hxreticas , impreffos in Gencua aut alijs vrbibws fitffe- .^Acne aliqui poflmt effefeducii ,aut pvdttendere quodperignorantiam ipfi peccarint 5 ordinauit & ordinat dicia Cuna, quod articuli^propoflttones , cenfurdt facultaw Theologidt vniuerfiraits Partfienfis,approbatt & confirmati pcr edtcium Regvsfcciil <& publicatuin dicfa curia:qudt qutdem cenfurdt funt cwitraridi mfelicibus pcflifcrifque propofitionibm produclis per Zutheranos &alios hdtrcticoseorum complices & adhdtrcnteSypubltcabuntur perftngtt- las dies Dominkas tnfuggcfio omntum parochtarum,in di&a regione^iruer^ ni£,tam indioccefiCLtrimonw quam fancli Flori,aparocho autvicario en- rumparochiarum : &exponentur populoin Itngua vulgari , in modo vtquif- qtte pofa intelltgere quodcontmeturin dicln articulis diHdtfacubaivs Thec<*

loan.Brugerius. ACT. MARTYRVM,

logi&,fic authorifatis per Regemftcut fupra dtcfum eft, Etprohtbet dtcla Cih * ria,fub posnts cjutbm ante,omntbm habttanttbm tn dicfa rcgione, ta fummtf \ fe cjuam afie locjui , fuftinere,aut dtffutare fue publtce fiue pnuatim, conM ea qu£ continentur tndicfpsarttculvs ,&alijsrebusiamdtuobferuatis,pr, dtcaius ac publicatis ineccleftacatholtca . Ettntungtt dtcla Curia &dituvs luminarijs dtclarum Parochtarum fub pcena decem pondo argenti , cum co\ poris puntttone ad dtfcretwnem dt£l& Curt&^vtfoltcitent effecfualtter,^ tenus publtcatiodicfoi-um arttculorum&propofitionum dicf&facultatpsfut) exponatur , declaretur infuggeflo dtclarum Parochtarum , ftngults diflis dtcbm Dommicvs. Et ftmtliter exhortaturdt&os Parochos&V tcanosftc facere:& vbt ejfent contradicentes^ negligentes, aut contemptoresadmoni- tionvs dtcf£ Curt£,iniungit eadem Curia dt&ps &dituk & fingulvs eorum,fub pcenvs cjuibm fupra , i>t factant informattonem de hus per proxtmum I udtcem (< Regtum, & mtttt tnformationes ad dtCfam Curtam, vtprocedaturcotra de-\ . lincjuentes & culpabtles, provt oportcbit.^idmonet &exhortatur epifcopu>\ CUrimontus <*?« fancHt Flori,eorum Vicarios & Off.cia.ies, vt eafen curent,r perdicfos Parochos aut Vtcanos , & eos cogant ad td . Ordtnat ettam tn- K tungtt dtcfa Curia &dttuis,& admonet dtclos Epifcopos , eorum Vicartos & • Vfficiales,vtfaciantfcribicatalogumin vnacjuacjue Parochta omntum pa-\ f rochialtum cjutfuntin &tate adrcctptendum fancfum S acramertum altarit\ s •, d'e Paf h& , & notent eos cjut non venertnt diclo dte: & dent ects notationes\ > - Parochuac Vicarijs cjui tenebuntur mittere regtftros fuosad Procuratorem Rcgps proximz ftdus rcgi£ : cut dt&a Curta intungit vt continuo fe informei & ftciat proc edere contra notatos . Et hoc fub poena fuffenfionvs pcrannum red.tuum ac officioru n pro primaculpa -.priuattonps veroeorudcm profetun- da.Et fub ijfdem poents imungit Iudtctbm regijs dic?£ regionis , vt tnfamLcnt dilig^nrer vntuerfis negotijs pcftpoftips, contra omnes cjui funttnfccli a fcla y blafphema , h&retica , Luthcrana , pcrturbattua trancjuihttatv, & cjuteits fibiecforum Regts :&faciant:pfis fuum proceffum vftjue ad tudtctum defi- nitiuum , aut tortur£ exclufue . E: hocfacfo mtttantdtcfos capnuos in cufto- diam diti£ Curi£, & tpforum proceffm , vt procedarur,ficuropnr'ebtrperra- ttonem;t&> certifcent dcinceps fm^ufts trthm mendbm di&£ Curi£jjuidf - cerintineamatcrta ub posnts cjuibit*fupra:& tnfuperm repurenrurfautnres aurreceptorts h^reticorumferturbatores pacis public£,&pro tahbm punian tureapoena cjua £cjHum eft.Iniunclum etiam erit pr^coniopubltco^^fmitH tub£ omntbm habttantibm &commoranttbm indtcla regione ,wirtert ad ndnariumproximt tudicis Regij,tntrarresdies poft publtcatiaccm hutm or- dinationis,nmnesltbro$ cjuo^apud jc habebunt,concernente$ fdcm & doclfri- nam catholicam ,facfo<perh£reticos , & tmpreffos Gencu£, aut tn ahcjuibui locisfuf]ieclts}fub poenacjmd rcputabuntHrh£rettct3 ^punieatHr taiipcena

an.BrugeriW LIBER V. 154

a iuftum eji . Erfub ijfdem paenis tmunchm omnibus ijs qui fcient aliquos bere &rennt;re dtcio* ltbro< ,&* non apporraffe addtcluaciuarium tntra- Uosdies poft pnbhrarioncm hmus ordwanonis ,eosreuelare dtci£propin- idtjedt regi£,< umsojfkiartjs Jicia Curta iniungitvt procedant conrra de- tquenres ^culpabtle* ^&iwbcdientcs prohtbittontbus iniunchontbus cl&Curidty&ipfisfaciant fuum proceffumextraordtnarie ,vfque adtudi- um dcfintttuum cxclujiue, vt dtcium eft.^4tque fx>c facio remttrant captt- m ad cuftodiam diclx Curt£,cum dicioproceffufequendoedicittmRegis. mungitquoque dtcia Cunaomntbus habtrantibus & commoranttbus in di- hs regtonibus,quifctunt autcognofcunt, aut quifciuerut aut cognouerunt ali uos infcctos a dicia Jecla,vtfignificent magiftratui,ac magis proxtmoiudici ejrto , vt is inqutrat, &* procedat contra culpabtles, vt fupra.Infuper iniun- it Subftttutis Fracuratoris generalts tn fedibus Regus ,reforttentibus im- tediate tn dtclam curiamy vr obrtncant lireras montrorias in forma male- i£toru,&tubeant diuulgart ftngnlis dtebus Domtnicts tnfuggeftoecclefia- •im parochialtum , quibus admoncbuntur omnesqutfciunt aut cognouerunt liquos lnfeclos hac pefiifera dochina, vt vcniatad reuelationem verfws Pa- xhum auteius vtcartum^ in prdtfentta &dituorum, aut vnius eorum: qu£ re- tlatto fcnbetur & fgnabirur a diclo Pa rocho aur Vkario , diclvs ^dituts m vno eorum.cut dtcia Curia iniungitfub poenis quibus fupraferre aut iube- perferri conttnuo ad officianos proxim£ fedis Regi£,refortientts in dtciam uriam fine medio , cut dtcia curia tntungit examtnare per inquifttone teftes mt vt nerint ad reuelarione:& procedere,vt fupra^ cotra eos quos tnuenertnt leltnquentes &* culpabiles fub poents fupradidis: omntbus alijsnegocijspoft- >ofiti$.^4'que vr mandci ur tftud prxfens areftum executioni fecundumfor- nam fuam & renorem, conrra dicium incarctrarumy dicia cuna eum remi- & remttrit in fiatu quo eftapud Bailhuum aur fuum Locumrenenrem.Fa- %minParlamento tcrttodie Marrij ^innt M.D.XLV 1 1 . &fubtusfi- ?, Malon.

H£Cpronuntiauit CuriaParifienfis Zifero^iruernopr^ftde dignalocura.

Zruverius itaque remiKus fuit adprioretn iudicemytin vrie Ifforenfi

J J 1 c J * • r>L Matrf,*us

zxecutioni mandaretur areftum Senatus quocl mocto recitauimus.Or- on-ius Do nus autem inquiftor , profefus iampridem \>eritatis hos~hs,ibi tum e- JJJJJJJS1 rat,quem non puduit in differtoforo eius \>rbis ,quiritari ac \oafera~ Jjjjpjjjj ri vt fibi quifque caucret fique muniret aduerfus Lutheranorumr Vf tor fidei. \ocahat Jallaaas.nam rcifja^inquit ,quicquid affrmant illi, verum cftfed quo . ij iem negant ,falfifimum . Qonjcntiunt quidem no- bijcumin lo quod crcdimm Deum ejjc ommjJOtentcm} ^ vememL

Scri

loan.Brugerius. ACT. MARTYRVM,

ac Dominum noflrum lefum Chriflum cffe Saluatore mudifacra pturam pcr Spiritum fanclum rcuelatam effcprfterea itt omnib9 noslrum Credo continetad esl in fidei noflraz articulis.a nohis non dif- crepat.fid hicyaiebat /7/e, latet venenu, in negatiua fcdicct ipforum o ratione.nam quumnegantDcumeffeinfacro cruflulo-.Vurgatorium^ firmaciua^ indulgcntiasfanclipatris noflri Papa? promhilo habcnr.adoratiom nor!lmp"ro atc[He iwocationem SanSlorum dctiftantur ya\iafque traditwnes uas Saf con^ltHtlones decretales pcrmatrcm noslramfanclam ecchfiam fa* tlas ac confirmatas,reijciunt.inhis y inquit,falluntury atquc hi prxci- pui ipforum funterro res.quocirca momtos vchm vt ne vos ifli dccipi- ant prazcauere pofitis.Sic autcm pfcudoprophcta dle Omus populu \forenfm esl adhortatmiqucmadnioduni in ahjs locisyper quce va gabatur faccre cofueuerau Voflqua decrctum iflnd aduerfus Brugeriit pronunciatumfuifjctin auditorio Ifforcnft pcrfupprxfclum Monfer- rati,quifibi habcbat comites,aduocatu, procuratorc & alwsadmini- slros rcgios eiufdem prarfeBuw.ne fuoetia officio decjfet organum islud Sathanaz Ornm^omnia expertus esl,vthunc a vcra conflfiio- ne abduceret finculcans p rarcipue articulu facramcnti altaris. Quu aut afiidue inslaretvt eiperfuaderct ,panis ac vimfubslantiam tenuese- uanefcerc in auras,cuim in locu fucccderct fubslantia corporis (j fan guinis Chnsli , eadem longitudinis & latitudinis quantitate , qua in cruce prpedit.Brugcrius eiadid rcffoditySinudis if dctraclis a fub- slantia qualitatibus nutriricorporanoslra pojfcnt, capriofa profeblb orationis tua: efflt tfbabditdsifcd cum idfiemio pofiit ,q:ixmm dabi- tur intcrfvgnum & rem flgnatam conuementiat.qux qmdcm in facra- mctis ommno dcfidcratur ,mfi vchmus fiagcre ncfcio quod plxtnrafmi autidulum,a quo Vihcmctcrmcm abhorrct animus. cxcepitOrrim, Si ncgas corpus Domini nosln cffe in ftcro cruflulo ,po\~\caqua facri- k ficus jacramctalia vcrba pronunttauitiaio mchcrcuk tepotentiam Dci negareyqui quod vult.cfficcre potcfl.No ncgoanquitiIle,Deipotetia. J ncque cnimia diffiutamm ,poflt-ncDcus idcfficcre nknc ,fid qmd ille in fitnbla Coenafecerit yatque a nohs ficri vclit . Ornus autc huic fincdifj>utationiimponerecupics:He,inquit,quin ita Varifuscum cf fcs Vraifldi loquebaristnccfanejnquitBrugcr.fcc9 Vrxfidi fumlocut9.

Tum

12,

i

iloan.Brugerms, LIBER 1111. 155

TummdgificY noflerOrrius cdpite tntervtrumque humerum ( qui etus crat <reslus ) contraclo, homtnem dmufit . ac qutbufdam fibi, Wamdianbus (quthuiusrcilocuplcs dcdcrunt tcsl;imonium)magnam\ \mifcrohomim vnuridm ficri ,fc'queobidnon mcdiocntcr dolcrcaic- ! bat, qnid lpftus de fdctdmcnto opinto fibi non ommno mala wd^retur. hic qutdam famtltarium, Ecqutd igkur , Orrijubjcnpfifli fententta ddncrfusipjum perlatw, cj' confcnflfli ,qui dcbucras hxcdeclaraffe J Soutni,ncc cius pcrpcti cxcCutioncmlQmd faccrcmltnquit Orrius, nopofim \llum rcmcdium aflficrrcdabo quidcm opcram,quoadpote- ro,vt fentcntix rigor mitigeturjte igncm jcntiat.Attamcn nc id etidm impctrarc potuit ab Offictarijs rcgiis, quinegabant fe quicquapra- tcrflummcc Curia fcntcntiam faBuros ,nc forte poflcd turc repichc- dercntur.Adh.ee venerunttn cnflodtce duditorium facnfici,cxhorta- di Brugenum atqucinfuam opimonem pertrahendt gratia.attulc- rant emm fccum longam cruccm , cid quoddam flmulachrum affixum erat , quam cruccm rcucrcndi Vatres populo vidcndam cxhibcnt ma- gno tllo dic Vcneris, qucm vocant,\>ttota Jfcclatorujn multitudo ac- clamct Mtfericordiam:hanc,inquam,iflt,Brugcrio ob oculos ponentcs: Tu, tnqutunt, qui lefu Chrifli nomen adco prcedicas, atque in eo folo fiduciam tuam locatam profteris : mmc id reipfa vt oslcndds ncccffe cH : Nonneigiturproslratushauc vcram ac digndm cruccm adora- re vis, in qud ille communi noftrum nominc pcpcndit ? Brugcrius eos obliquc intuttus, ejfmoto nonmhilcdpite exccpit his vcrbis: O mifcri mortalcs, haudquaquam adoro opcramanuum hominis:verum Dcitm acVdtrcm adoroin Jjiritu (fvcritatc .Vrgebant ctiam aducrfarij \t \ianam Virginem inuocaret:in quibus eratqutdam fatellcs,dicens ipfumyirgincm quce aduocata cjfet mijcris pcccatoribu6,baberc dcf- ptcatui,atque in nullohonorc . Obfccro, inquittlle, vtmc finatis, dum parumpcr antequam moriar cogttditoncs mcas ad Dcum crigamicon- tentus fum \mco aduocato qui a Dco pro peccatoribus coflttutus efl. in quoVirginc mininic dcdccoro,quqdfleret,fita fcelerato ftcrilegio confentire,quodd me comitti vultis prtudndo charu ipfius filtuofficio aduocati^atq; ad cam tanquarem furttuam dcfcrendo . quod ipfanc dcjidcrat quidcm.Quod fi vos mihi coccdttis vt ad populum dica^quce

Ioan.Brugerm ACT. MARTYRVM,

in facrts literis didici.tumfacilc intclligetis quantae fitdpud tnc fitnl virgo exiftimdtionis .fed ncqudqudm hcuit per ddminiftros regios}qui ir.Jlabat.yt in mdnusfumerct exigudm qudnddm crucenncldmduit verb} Non hccc mibi ligncd crux feredd cftjcd logc dliam (fgrduio mox intoto corporc^DcifulPopc fuftincbo.Qmdaitaq;dicfabbat\ frcqueti tu in ca vrbe mcrcatufduclus fuit dd locu fupplicij, vbipatl buluextrucluerdt}c quofcrrcd dejupercdtend}qud pefilis tcncretur, pcr diidrum trochkdrum orbiculos trdietld dcpcndcbdt : duoquc fuh patibulo no ita altiftabdntftipitesfuprd quos dffci arSius clduis dffi- xus eratycircucircafafcs cuftramine pofiti}quib9 cxuredus erat Bru gerirn: qui quidc hoc trifti dppardtu adeb no perculfusfuit}vt ipfe d- nimum dddiderit cdrnifici , qui cccidit duipfum ia catcna alhgandujn affere locaret.Brugcrius aute porrecla ei manu}Bono dnimo fis}mquit 6 mdgfter Vochete } lccfifline te quicqudm*. Deindc medid fui corporis pdrte catend ligatutjnambus gfpcdibus vinclis, oculos in ccelu fuflu litjdicens-.Supplico tibi Vatercceleftisper Frfium tuum, vt me virtute fipiritus tui fuftaes atq; cofirmcs}qub fic opus quod in me ccepifti}per- ficidtur ad gloriatua & Vtilitate Hccleficc.Voftqud prccdtus ejfctpro inimicis fuis }dnimamque fuaDco comcnddJfet}fijonte fc dd igne quc a tcrgohabcbat}vertit.carmfcx verb ajfcrc dcpulity qub fiebat Vt pcdu lusin aerc ^fmedia ftama vftulareturhomo}nec fe moucs}nec vocifc- ras quicqudm}donec dcmijfo Cdpite pldcidc cxpvrauit. Tur,i in populo ' pJJ>cclahac corftatia virtute admirabiliyingctcs & varij clamores. cditijutialij miraadu diuinu effc diccbat }alu gratidsDeo agebat}qubd fua <£tate martyrc extrcmo fupplicio affici vidi fiet. Hoc tumultu popu laricxortOjddminiftri rcgtj & Orrius ipfe mctupcrtcrritijio fec9 acfv ia certd mors impcderct3fuga fibi quiq; cof ilere quam dd hojjitia re- uertifati9 ejfeiudicarut-.rcBaq; Mofcrratu cotcdcrut }quodoppidu ab Ijforenfi fex mdliaribus diflat. Carmfcx cu vidifjct cateros aufugiffc, homine fcmiuftureliquit. Varoch9 aut ifforcfis }qui adfucrat brugcrio dd fuppliciu cuti, quanuis mfignis haberctur hypocrita,rogatus tame quoda}quid de eo fentiref.pala multisq; audictibus dix if.faxit Domi- nusyt in fidc Brugerij moriar.

FLORENTIVS VENOTVS.

Con^lanti

::..

LIBER V. 156

^ Onflantia Tlorentij Venoti ,patria Curgiuotenfis prope Scda- ^ namin Bria,perdigna esl:, qu<z memoria' flcmpitemx commede- Ec* cnim in Chnslo profitcndo & cofitcndo ita infignisfuit vf ini- nrifomisatd; infcflifiimis veritati hominib9 , fumma admiratione at- dcrit.nullucfltormentigenus,quod ipfe no fucritppeffus,jj>atio qua- uorannoru(y noue dicru,quib9 Lutetixtn carccrebabitus cs\.\ntcr utc c&teracarceris tormeta , Itoc \>num pafius cfl flngu\ate,inclufus \uodain loco,vbi circiter feptc bcbdomadas ita colIocatusfuit,vt ncc acerc,ncc flare potucrit.Huiufmoditomicntu}magis~lritortores ap- CaiigaHip JcHant Caligam autocream ad ncclar Hippocratis, eoquodfigura cfl nfima in parte acutiorefupra vero latiore atqj> ampliore } inflar cius ["Jc p"rS" nflrumcti , quo pbarmacopoU Vinum aromatitc coficiut. \taq; ijde c nfi- amificcs rctulerut ynullu reum criminofum bominem fuiffe y qui id otmctu vltraquindeddies perferre potucrityquinautde\itapericli atus fuerit,autinjania corrcpf ac mctc alienaf . portb cofiliuinimi- :oru eratjn primifqiPetriLifetiju pr#fidis,qui(umma ci9 V/V/ cofla Ufai ma-

Wt>. ■ 0. ■ r 1 *»'• • ■ I /7 >r 7J • lamensma

Ha imquijSimo ammojerebatj \teu tn maxnnis acerbijUmijq; laguon- Jm animus.

hus atq;dolorib9 diutifime teneret3vt hoc modo ei9 animuinfringe-

ret aut cu intra carceris parietes vita priuaret,ne fuauifiim9odormor

tis eius pubhcc fujceptg ,fruclusque adahoruadificatione pcrue-

nirct.Scdis fingulan Dci virtute munitus ac fleptus ommbus eorum

cor.filijsacconattbus coflatifime fcmpcr rejlitit, itavt cu aliquando

effet in ipfa curia, cj? ea camera}qucc hrdesab illis cfl coj Yituta &ap-

pcllata^crba fuaad Lifetu atq; ad alios quofda dinges,diyLcritx cos

quidc idagere^tdiutumis tormctisatq; cruciatibus virtute ffimtus

in co dcbilitet,autmori ipfum cogantin carccrcfed opera perdcre.na

(e eaa Deoqraiia (berarcyt \>fq; ad Rnc perfeucrct , eiufqi fancliKi- Fioremius

" r 1 J 1 1 1 xt / * ^tl publiccmo

mu nomenin Jua mortc,omni laude & gloriacelcbrct.Non multo pojt £ optat. optimis eius optatis Dcus jp fua bcmgmtatc rcjj>odit,tcpufq; ad eam tofcfiionc^quam optabat.paccomodatucidedit^t bommcs hui9 mudi omniumaxime plonoft,intelli^crct^eam\>ieffeveritatis,cui ccdat opor Vcritatis

• » Jrr - • r * r n h VK^uanta-

tct onmia bominu cojuia,quoru quiae magmtudincp injitma atq; Jtul ta huius mundi Dcus euertit.Quodam igitur die,quo pompa [olcnnis IntroitUJ a Kege indiclafuit, aliquanto posl cius m \>rbcm Vanficnfcm mtroi- xegis Hm tum} Florcntius Yinotus, cum alijs qmbufdam captiuus proptcrvcr-

Leonard.Galimard. ACT. MARTYRVM,

bum Dci}a)m morc ipforumjegradu illo facerdotali motm , \ pitis damnatus fuifet,produclus csl,vtviclima Deo ojfcrretur. quc vteummaiorcdcdecoreauttimore afficerent^eclatorem cxte rorum , qui codie martyrio dmerfis inlocis vrbis erant defmclw ' conslitucrunt . Elorentius autcm quum lingud prxafa loqui n poffct ,fignis tamen,& oculis in cglum crchlis , aliifque omnibus qi» bus poteratratiombus ,c&terorum animos excitabat.ipfe ctiam cA in illis admirabilem Deigratiam vidcret, magnopcre confirmabatur Fiotentius ^ ^dcm poslremus fupplicio affcclm csl,cum maximis corporis la- fu°ppiic?o S ^on^m dc dolonbus affliclus & confcclus effct, \iuusque in platea affedus . Malbertifuit \>slulatus tertia posl mcridicm hora,nono die lulu^an-

WOM.D.XLIX.

LEONARDVS galimard.

m.d .xl gpy^E O N A R D V S Galimardus, Vendomij natus, comprehe {&SM}[US e<^ Cherij'propc Bldi<xm,circiter x v. diem Mai\,anno m. d, xlix. htde Lutetiamdcduhlus, £7* in carcerem conicclusfuit. Edita deinde fidci confefiionejn qwa puram Euangelij dotlrinaw integre ac fidelitcr dcfendit,ab ca curia cfxcondemnatus,vt \fitato fuppliao affi ccrctur \>iuusque crcmaretur ,quam quidcm pornam fumma virtutc lo slantiaqucfuftinuit,codcm die,quo Florentius Vcnotus, cuius fupra mcntiofacla esl^anno m.d.xlix.

ANNA AVDEBERTE.

m.d.xl -p O D E M amio Anna kudcberta ,Aureli& nata^ Vetri Genesli pharmacopoU viduaan ipfo itincre cum Gcneuam fe ad ccclcfiam Dei confcrrct , in oppidulo Caslro rcnardo nominato, capta esl vna Srepiianus cum Stcphano Vcloquino ,teslc lefu Cbnsli fidclifimo : cuius mentio hoc in libro poftca fict. Cum his autem alij quidem comprchcnfi fucrut, quimetuhominumdoclrinaLuangelij confitcrinonfunt aufu E Ca- slro-renardo Lutctiam abducla fuif.ibiquea fuprcma curia damna- ta,\>t in ciuitatc fua Aurclitf \>iuaigni crcmarctur. Quamin Yibem cum \>cniffetdie Sabbathi,xxvuuScptcmbris,pridie aus dici quifa- CcrMichaeli(olitur,nonmulto poslhora fecunda pomcndiana Juppli- cio affcbla csl. Cumc carccre cgrcdicris, ad locum fuppliaj, Martro-

Peloqu nus mar tvrCiiri fti.

'SartorVefl L I B E R V. 157

ium appcllatum,duceretur,funcque , vf fierifokt huiufmodi homini- \bus vinciretur , quadam cum gratulatwnc & lartitiaita loquuta di* citur^Quam pulchra harc zona,quam ffonfus meus mihi daf.dies erat | Sabbathi quum primis mcis nuptiis dcffonfata fui ,fccundis Vero his nuptijs meis,eodcm Sabbathi die,\efu Chrifio ffofo meo nubam. Cum H^f^ ^T"A > * autcm adduclum vidiffet plauflrum , quo deportanda erat & quo \u /* j "tjJ tum exportari folet , animo \<tto , hilartque vultu ita ait , Efl ne islud jfr-*1**" quo mfoi cfl confccndcndum \ atque hwc dicens,il\ud alacriter confcen ditieximiamque conslantiam ac virtutem fcemina (j3 Vidua \fque m finem ita rctinuit , vr Aurelianenfis populus qui eam Videret,fum- ma admiratione afficeretur: fideles vcro Deumque metuentcs confir- marctur eius morte , qua pr&dare cH defuncla eode anno m. d. xlix. SARTOR VESTIARIVS.

Huic coram Henrico rege Gallis de religionis Chriftianse capitibus diiTererc,& regi at- que auiicis Gallis ventatis pra:co efle contigit.

P auloj ofl triumphaiem Henrici Galliarum regis invrbemVarifie- fem ingrcjfum,vt diximus quum de Florentio ageremus, in eorum numero qui landudum carcere inclufi adferuabantur, erat quidam Sar tor vefliarius.cuius conditio juanuis homimbus obfcura propter ino- fxamfuerit ,adec vtnomcn ipfius quafi filcntio obliteratum fuerit, Veus tameninidtempus hunc adfcruarevoluit,vtHenrko regife- rio cumfuis fatrapis triumphanti veritatc eyiudicia fua(quod quide vix vllianteacontigerar)coram intrepidc annunciaret.is quuminpla teaillaamplaqujej .uFt: Antomj dicitur,noprocula regia domoqua: a ludis equeflnbus nomen habctparuas adiculas inhabitarct , a Sup- prxtorianofcu dotn regia: Supprtfeclo captus cfl,q;:od opificiu cxer cerct co die qui in Vapatu fcslus obferuatur. Vriujquaaute ducerctur in carcerem^upprtffeclus ex eo quxfiuit,qua: rcs eum ad opusfacien dum impuhjfety tn non fareteum dicm ejjc in quo laborarc non liccret. Cui dle rcflponditfe xitce fua: tuenda caufa \aborare\neque alium diem fe intclhgcre pratcr Domtnicum , m quo arte operdqnc mccffaria vti non pojjet.Tum Suppnefeclus a Sartore muha alia quafiuit, ad qu<e i\lc ita rcfj>cltGit,\>t m ca,xcrcmabeo slatim duclusfucrit. Supprcefe Bus dcmde cumm ^drcerem dlumconicaffetfad rcgiam acccfittiat^ue

X.

Sartorveft. ACT. MARTYRVM^

Vt bonifcrui minislnque officiofungi videretur}quibufddm eprm ribus ctule figmficduit fe quendam Luthcranumnaclumejje3q, quum diefeslq laborantem comprehendijfct^dtque ab co multa qua fiuiffetfe tuliffe humfmodi refj>onJa,quibus nulla ab homine v//o pe- wra fieri poffcnt . Id autem cum poflca ad Kegem delatum effet^ slulantibus quibufdam procenbus ab eo esl accerfitus ,ac coram ad duclus , vtillum loquentcm audiret . Qui quidcm nobilibus ,a\nfcp adminislris c cubiculo remotis , paucifquc primarijs viris rcliclis, huncSartorem intcrrogari voluitperVctrum Caftcllanum tum Ma~ tifconcnfcmEpifcopum , qunnter omnes aulicos ad eam dtfquifitio- nem atque interrogationcm ingenio ^ydoilrina maxime aptus effe videbatur.Sartor autcm eo cum vemjjet, Kegi honorem,quemprin- cipifuo debebatjbabuit ,gratias agens Deo pro fummo honore db eo fibi tnbuto , quod cordm tdnto Vrincipe adteflificanddtn fidem fuam produclus ejjet. Cumvero CdslelUnus multdex eo qugfiuijjet de ntdximis acgrduifimis Chrislidna religionis cdpitibus : illc finc v//<* animi conslemdtione dtque titubdtione itd commode apteque reflpo- i I dit,vt pura,flmplcx>fynccraque doclrinaposlularevidebatur. etfi MerbCaslellanus ac cateri auUproceres,\teum terrerent ,omnibus probris contumcliifque infeclabantur.ilk tamcn a fumma illa conflan tid^fanimi magmtudinenunquamdcducipotuit,neque vllis propo- fxiis minis yterroribmpenculifque impediri,qub minus pietatis dotlri- nam quam amplexus crat, libere confiteretur. Qutf quidemrcs Jum- mam admirationcm ijs qui aderant attulit ,cum viderent hominem in- opemtantahbcrtate ©" conslantia , ad ea qux quxrebantur coram Kege rejjiondentem. Sed egregiusEpifcopus ,aulic\que proccres, cum vidcre?it obsl:upcfaclum Kegem^t omnem melwris cogmtionis cogitationem difcutercnt y dixerunt eum hominem nihili,inopinione obfirmatum,ad ludicemque rcmittendum, V£ pcena mcrita afficerftur. Ne itaquc diutius Henrici aurcs dctineret, mandatum efl Supprafc - &o,~\>t in caufaillius informarctur.id quod ilicofatlum esl. Vaucis e- nim pbsl diebm^t \iuus cremarctur ,a VrafcSlo aulceregix damna- tus cfl. Nuttum antea coram Kcgc audiuimus prodijjfe, qui Cliriftum ciufquc Euangclium.ita.confeJfusfucrit,. wbicSartor co in canuentn

L

(rlannonienfes; LIBER V. 158

iaulicorum ac procerum reffyondit.Ac nc aliqua dc tam exccllcntiho- vminis consljntia exislimatio in animo Kegis rcmancret , plerique *ex dlaCardinalium&Epifcoporum catcrua improba aicbant,hu- iufmodi hoimncs Lutheranos mlmfifumos orc cuomcrc, quipropius igm admotislatim cuanefcunt. Itaque Kcx fyehlatorfupplici] crude- hfiimi ( quod poslea de Sartore fumptum csl ante vafiam D. Virgi- ms xdem)effe voluit,vt Videretnumhic confefionem illam doclrina, atquc adco dlam animi conflantiam adextrcmum vitw fyiritumre- tinerct \ta vero auxit Dominus & roburac vircs huic Juo Martyri} ttin meduftamma immotus confpiceretur. quo quidcm Jf>eclaculo Kcx vchcmcntius quam ante obftupefaBus dicitur.

MARTYRES QVID AM apudHannonienfes. -^ullumJjodie angulum terrarum quantunuis remotifimarum Do- M D,X ^minus fu&bomtatis acmifcricordi<t tesltmomjs expertem relin- IX* quit, dum vbiquc gentium fidcles ad caufe fuae defcnfionem producit tcslcs^quibus & ignorantes erudiri, qui cognitione cakflidonati wnt confrman , denique omnis homo kva.m^ytTV atque inexcuftbilis ejfe pofit ,quicunque veritati quoquo modo rcfislit. Anno u. D. xnx.orta quadam apud Hanonienfcs perfecutione , interalios capti atquc in carccrem inclufifuerunt quidam M. Nicolaus natione GaU lus jciufdemcp, comux Barbara: AuguftinusTonfor & Mariona eius \xor, nati in pago quodam non procul a Bcrgis Hannoni* . quiposl:- quam Geneux aliquandiu commorati effcnt,vna je in Germamam re~ cepcrunt, illacin Angliamtendentes. Cumquein Hannoniam perue- niffent, Auguslinus rogauit Nicolaum,qiaeratnonindoclus, vtpu- fillumgregcmvrbis hergenfis inuiferet , qu&quc fyiritus Dei infe dona habebat ,cumfratribusbencuoleCommunicaret. quiquidcm tam aqutf pctitiom libens affenfit,cum prccjertim hacratione regnum Frfij Dci propagarinon ignoraret. Ingrefi vrbem benigne afratribus fx- ccptifuere,qui non medwcrcm acceperunt confolatwnem ex pijs /fjf/'- us honunis admomtiombus . ibique cum dicbus aliquot manfijjenf, Tomacum profeFnfunt pcrfequetes iterAyglicumfed in ipfo itinere Auguslinus cum vxorc fita agmtifuerut atq; e vcftigio ad Vrxfc&ii \rbis dclatiyqui dlos infccutm}cu quatuormdliarib9Tornaco abcffcnt

X. ij

Hannonienfes. ACT. MARTYRVM,

omnes cepit ,pr#tcr Auguslinum, qui tum nefcio quo modo manus i Jlorum euafit,de quopofleadicemus. Satcllites autem quumnufqu ifle appareretyM.Nicolaum cum duabus mulieribus reduxerunt,q a Vrxfeclo contumelias in \>ia pafli funtXnterdum quando menfie cumbehdum eratjM.Nicolaus Deogratias agebat, \tfidclibus ris esl. Vrtfeclus dli conuitia multafacicns , varnfque mramentis Deum blajfhemus dixit,Videamus nucamprobc b&rct\ce,an te Dc, tuus de manu mea eripiet . Nicolaus modcsle admodum ci rcfy dit,Qu}d,qu<efoyin te commifit Chnflus,quod eum tu\s bl affbcmijs in frufla quodammodo feces-.definc^qu^fo^maledicerc.aut fi tantofuro- re ageris in filium DeiapfiuJ q; verbu,vt ab tmurijs abflinerc non que- as:in me iram tuam conuerte vtme tudendo}illam euomas: longepro- fehlo mihigratius itafeceris.Uaq; in curru impofiti mambus& pcdi- bus vinclis Bergas perueniut^bi in imum Cafln carccre catems con* flricli includuntur . Dum ficmifere detinerentur accefiit ad eos Dux ArfcotusjnultisfacnficiSj&Vracifcaniscomitatus >cu eoru antiflite (puem Gardianum yocant, doclore Tbeologo . Abhis M.Nicolaus in medw conslitutus & rogatus , cuias effet, qubnam tcndcret, quaip- fius fides effef.alacnfane ammo rcfrondit }exac~lamque ratwncm red diditadomnia \ vt flkpius perfncla: alioqui Vrancifcanori,m fronti, ruborem afferret : atque dum illos turpifimcc ignoratwms conuin- ceret ^noore omnes advcterem illam actntam coaxationcm coufu- gjebat,Dccmoynumhabet}adigncm ducatur Lutheraiius.Exccpit M. Nicolaus}Quid,domimmei , \ud<eo etiam acTurcce datur pro felo- quiimbil efl quod timeatis ne quis vos feducat aut Vincaf.fi vcram do- arinam defeditis&veritas ipfa vcflras partes tuetur.T adcm wtcr- rogationibus fine impofito,petijt ipfe vt fibi liceret confefionem •fidm fux defcnbereiquodilli vtin carcerefaccretnon recujarunt aducrfal rij.lntcrea dum in cuslodia efjet^extrcmumque fupplicium in dies ex pehlaret , hoftibus in mentem venit vtillum rogarent vbinam diucr tijfet quum Bergas aducnijfet.AdbocilledixitJeante id tempus nu quamin ea vrbcfuiffe.proindelocum nominarenon poffc: aducrfan quum ab eo nibd fe extorquere poflje vidrrent, adurti Junt fiarbaran \xorcm ipfius }atque in pnmis dux Arfcotus illa mambus prcbedens

bhmdi

fannonienfes. LIBER V. 159

iandis \erbis fic esl locutus fiarbard, rogo te vt vitdm tuam fcrues. orenti enim adhuc es wtate muhcrfimihi nomines eos apud quos di- ertifli , cfficiam equidcm vt hoc carccre foluta & hbera dtmittaris. ifera autcm hacfccminablanditijs & pollicitationtbus Duasfacile ?iclay mhilnonfccit. quceresmatoris perfccuiwnu aducrfusfideles ■aufafuit, quorum plurcs in Vtncula comcclifuere . Ntcolaus autem •jofleaquam omma tentaffcnt \eritatis hoftes, tandcm e carcere Am~ Wonenfiadludices duBus cftqut illum condemnarunt ,vtviuus exu- rctur,atque tncineres,vt tbiferc foletfieri,corpus rcdigcretur. Qua (cntcntia pronunciata Nicolaus continuo in Domino cxultans dixit, . Benediclus fit Dominus Dcus noflcr qui me tato dignatur affcere be nefiao , atque ad cum honoris gradum cxtollcre, Vf me adhibcat tcfte l in caufa chanfiimi Fthjfut . Quo diclo eximio Spiritus ardore VJahnu I canere ccepit ,flupetibus Jatclhtibus qui illum a tribunah in quoddam carceris cubiculum duccbat dum adcjjct hora fupphcu in illum confti- ; tutv.ibi cum efiet,pulucrcm e vcftibus excutiebat palcas qua tuni cae adhcerebant ,manu dcijcicbat quafi ad ornatum je componeret: dt- . queijsqui aderant locutuscsl. Amici,ne miremim cur nunc itame ddomem nanytnuitatus jum adnuptias epuhts Agm ilhus immd- culati.lntered vemtquidam fatelles qui Jupprxfecli vrbis nomine intcmninabatur ne quod vcrhum ad populumfaceret.llle Vero refjio- ditcupere fc fupprwfcclo loq\d,quum vcro ide cbfirmauit ,acnifi pare ret,pila ipfi os obslrueretur. Stquide, inquit ycus 3 tu ipfe mihi fer- mone ad populum interdicis,obcdiam:fedvnum vicifiim abs tepoflu- lo. Eloquere ,inquit fupprafcRus ,quid vehs.faltc vt dum ad fupphcm accedo hceat mihi inuocare Donunum (jlaudibus nomen eius cele- brarc intcr eundum. quod dh conceffumfuttjnodo nihd ad populu di- ceret. Vofl horam itaque a mendic jccundam vcnit ad tllu magiflratus \t jcntcntia cxecutioni mandarctur Apfeper chuume Cdslrode-^ fccndcns ,Jub\atisincadum oculis achdari vultu Dominum inuocd- uit. Vlurcs autem ipfutn fcqucbantur F rdncijcdni \fitdtd Sathana: ftd- bclla , vtimpedircnt ipfius preces . Vbiad locum fupphci) ventum efl } cernens ingentcm popuh multitudincm^ nulld tum intcrdiBi rd-

X. iij.

Hannonicnfcs." ACT. MARTYRVM,

tione habita , ad populum conuerfus aka voce exclamauit: O Caro- le,Carole }quoufque tandemtibicor adebinduratum erit\ at pluradi ccre volenti fatellitum Vnus impegit colaphum. Hic iterum Nicolaus, Hamiferpopulejnquit^non cs dignuscui \erbum Dei proponatur, Hac dicens ad palum deligabatur. Francifcani qui circunslabant^mul- ta ipfi conuitiafeceruntfolitam catdenam fubinde^t funt vere cucuh\ ocdnentes }qubd da^monium in fe haberet. Quibus Nicolaits hoc verfu Phi.t.b.9 Dduidict Pjahnivaledixit,Difcedite a meomnesqui operamini ini- quitatcm,quoniam exaudiuit Dominus vocemflctus meuac de- repc te slramen accenditur,quum ille defixis in cadum ocultsfcmel atquc iterum vociferatus eH,Domine \efu,Vater aternejn manus tuas to- tum metrado atque commendo. atque ita fccliater ex hoc mundo mi grauit pia anima.

Sequitur mors Marionx,vxo i; Auguftini.

VoTl hanc executionem, ludiccs ad caufam Mariona? venerunt v xoris Auguflim de quo fupra}qu& qmdem de varijs rebus mterrogau ac pr&flertim quid Geneuafieret } quomodo ibifacrameta admimjln ientur: vtrum ipfa ccenam Domimcam in ea vrbe celebrajjct : conft faesl:omnia hbere\nempefc ibi Ccen£ partiapemfuijje ,ajfirmans ram Domini noslri inslitutionem Geneux retineri atque Jeruan. Ad alia qua>percontabanturaduerjarijrefponditpromodulofidei atque cognitione quce illi a Domino tradita erat:adcb vt ncc precibus vllis, nec minis a veritatis confefiione deduci potuerit. Vaucis pbsl diebus caufa in iudicijs confec~la}cons~litutum efl inillam fupplicium quodfe- refidelibus matronis aut puellis, qua> ob caufam rehgionis ijs in locis capiuntur ,ferendum cfl: vtfcihcetviuaintcrram defoderctur. Hxc auteminflgnis mulieradislud genus Jupplicu ducla,eleuans adcalum oculos prorupit in laudes Domini , eiquegratias egit qubdje miferam c defls tenebris eripuiflet.lnfoffam flmulac demijjafuitangenua pro- cumbcns Domini opem implorauit } £f priufquam proslcrnerctura tortore,petiuitfibidari Judariolum aut linteum quo facies eius tcgi poffet.Voflquam itaque projlrata ejktfaaefque primum fudano!o>ac deinde cum ca rchqua? etiam corporis partcs tcrra cooperta cficntp-

culcauit

■ [annonienfes^ LIBER V. 160

\i\cauitcaw pcdibus carnifex:donecfic mifere trucidata Deoacce- mtum reddiciit ffiritum.

AVGVSTINVS TONSOR.

Maritus Marionx iftius qui interfectus fiiic BeI!imonte>qux vrbj fcx millianbus Bergis Hannonix diftat.

-^iximus dum Nicolaus cum Martona caperentur,Auguflinum mi- -J rismodiseuafiffe,quificliberdtusopeproculdubio diuwa 3dedit : mcrcaturx aromatum dtq; aliarum reruminutaru quas per merca- 'is vrbium circuferebdt,vt ita finefraude yiBupararet.Quiim venif- ^Bellimontcm oppidum Hannonice ymercefque fuas ibi inforo \enum ropofuiffet yagnitus fuit a quibufdam,nomenqueipfiusadmagislrd^ •4tn delatw.ipfe vcrb perfentifccns infidias, reliclis mercibus fuga fi- i confulere volcbat.Dum hoc paclofugeretyvidit proculdomuin qua iuerteratfatellitibusanclamidcmdgis tumquamantea fibi mctucre xpit (erat enim illc homoperpufiUi animiyadeb vt ad conffeclum ve/ ccurfum vnius fatellitis totus tremeret atque horreret)Eo itaq; cor- eptuspauore atquc trcmore vrbem exitfeque in dumum mox prori- mt ff>eras ibi tutb latere poffe. Sed lam aderat hora ipfius, Deoq; ali cr vifumfuit. Etenim cum fc pbsl: dumum abfconderet^ erdnt quiddm n muris vrbis qui illumfdcile potcrant videreydc quaprimumfdtclli- ib9qui infequebdtur indicdrut. Vroinde coprehenfus ilicb dcducl9fuit krgas,vt in ea vrbc Hanoriia ?nctropolita?iaycaufa ipfius difceptare- ur. Ibi rogatusfuit dc tota vitce fua acfidei rationcupfe vero quaflio- 'ibus ommbus plene fatisfeat y oflcdcns aducrfarijs fiduciam fuam qua n Chriflo pofitahabebat ,id quod a fe conflantcr praflitum ipfe amicis ]ui eum in carcere iuuifebant,narrauit.\n quo fane mirabilc Dci opus ernimusyt quifempematura timidus extiterat, tande Diuina: volu 'dtife totum tradens yinuicla conflaniia & patientia aduerfariorum nmas & truculentiam fortiter contempferit.Re ipfius in Senatu per- &,ldta eft de eo fententid vt viuus tgnifubijceretur.Oclofere die- W ante fcntcntia executionempriufqudm Bellimontc?n.reducerctux y antislcs Fr,ancifcanorumyGardianum voca?)t,profeffus Eudngclij ho- : longa ofdtwnc dpud illum egit Vt ei inculcaret, mfi renuntidret do~ foMayipfumha?reticucffe,perpetuifq; inferoru cruaatibus dcflmatu.

Hannonienfes; ACT. MARTYRVM,

Auguflinus verb interea nonobmutuit,fedgarrulitatem hominisfit^ percprchendityacfcrmonemnugatoriscoram ommbus quiaderatin* ■ terrupit,dicensyVroba,quafoyvcrbi Dci authoritatc qua: dicisyvt ver- ; bis tuis fides habeatur^multaquidem garris fed nihil probasjn quo fit- \ tis conslat te mendacij doblorem ejfeycui nulla fit omnino habenda fi- dcs.His ditlis Auguslinus indiuerfonum Angelo penfihinfigne ex- trahituryvt in equum confccndens Bellimontem reduceretur. \n eodem bco diuertebat quidam vir nobilis extraneus, quihuic potum obtulit in phialaplenaVino3fichunc affatus yMifereat temet tuiyacfinon dubitas Vitam amittere yanima tua faltem rationem habe.Qui A ugw • ftinus hocpaclorcJJondityDetuaerga me voluntatehabeo gratiam: i atqui vides quantum mihi anima? mex falus cura fit, vtpote qui cor- \ pmhocfigniconfumimaXmquampcaarealiquid contra cofiientiam. W&c locutus yatque in equum impofitm , Bellimontem ducitur magna fatcllitum cinclus cateruafimulac in vrbemingrefius ejjct in vincula . conijcitur. Q<eterumyquia tum ibifunus filij ducis A rfcoti curabatur, quiinterfeclus fueraf.multi ebvndiquevcnerant vinnobiles &?rin f. cipes,quicertioresfaclideaduentui$lius capiiui yinuifunt homincm k

defide ipfum acreligione interrogat.ipfeverbfmgulis iucude ref- podcns fatisfcatpr<e cxtcris autemQomcs Alainius diu multuq; cueo \ familiariter dijferuit. Vic pntflituto exccutioniycxtra vrhem m collem - qucndamcJuciturvtibi immolarcturMaiorpars populnntantamra- k bicmada&ac?lorGprcrhomi>nscorijlantiam,vt clawanr pcdcs cius j ad caudam equi aUigandas ejfeyatqit? ita ad locumjuppln , pcrfahen j dum.fcdDominus eam crudclitatem injcruum fuumexerccri haud- r quaquam pajfus cfi Qum::UocuJupplrif peruenijjctyfuppkx De- \~ umprccatus cflyacdcindt ad palumalligatus. necinttrea quidever- bum vllumprotulit^fedcum lamacccnjo firamine igncmfenjit , ccepit Dei laudes prtfdicare.Voflremb in mcdio ignis cltra voce ex lamauit: Vater carlcslis yinmanustuas ammam mcam commendo ,quampaulb poH acceptam reddiditDomino.

Leonardus

entatism tramque

LIBER V. 161

LEONARDVS PRATENSIS. g£ eonardus Pratenfis,apud Lemouices natus, homo \alde in lite- vn. " risexercitdtiis,ciratcrmcfcm \uliu,ano M.D.xivu.inoppido %arri,quodeft ad Sequanam in Burgundix ducatu, captusefl,prodi- Pericuium tusaduobus falfis fratnbus ,quieum Diutonevfquead illudBarri !ribiw.S&a oppidum fuerant comitati . Quum igiturapud Vr<efeclum eius \>rbis depr<£cipuis Chrijliance rchgionis capitibus copiofe refjondijfct ,mo~ nachi ccetenque homincs ficla? rchgionis profcfforcs hominem funt dggrcfa- 4 quo cormiclifaljarum atquc impiarum opinionum,\>i vcri- MagIU vls I tatis exprefja confefiione , eum Euangehj tejlem agnofccrc ^ffateri v coatlijunt. Hoc tamen non impediuityquo minus ad fupremx Parifien p«tem . fis curice cognitioncm rcieblus fucnt.ac tandem condemnatus , Vf vz- wus igni cremaretur ,menfe Augufto, anno m.d.xlvii.Ncc verb ipfe , \nquam deflititfuo tcflimonio vfque ad extremum \it# jj>iritum, do- iclnnam Euagchj quoad potuit profitcriac confirmare. t APVD LINGONES COMBVSTI obEuanPclium.

r ■ m »t- r , % M.D.XL

ttft^ntcrea grauis perjecutw grajjabatur apua LingonenJes,aaco vn. (JStte! menfe Septcmbriciufdcm anniyproptcr\>erbum Dci plurimi I exufli fuerintwnter quos mcmoria c6fcmatafuit,ncmpe loannis Taf- wfignon , ciufque \xoris loance Sciourna,Simoms Marefchalcum vxo- \re fua loanna Bailli, GmliclmiMichautjlacobiRoulereau&lacobi I Bretcnay ,qm omnes in ea vrbe Lingoncnfi nati,finguldn Virtute^X co- \ft.intia qua in confcfiione fidci prccditi fucrunt ,mu\us\eritatis flu* I diofis confolationem & Utitiam ,immicis verb offenfionem atque in- I digiiationcmcumadmirationc coniunclam attulerunt .\nter cxtcros , I loanna Badh ,Simonis coniunxfinfexumuliebnvirtutem plufquam ^ I Vmlcrn dcdarauit. Nam cum tam fup phcium cjfct fubcundum,ea cac teros ,impnnnfque maritum fuum ,magno ammo ad paticntiam con- foSi" ftantiamque Chriftianam hortabatm . Atque intcr alia pie tum ab ea di£la,hoc pradarc dixijJefcrtur,Eam comunclioncm vit<c atque con- \ fuctudincm corporu,qua ahquandiu \fifuiffint in coniugio ,quxdam quafi ftonfaha promijjaquc halvajjc: at nunc Dominu?n lcjum ipfos \ere dcjj>onfaturum co dr,quo mortc fua fidci tcjhmonium eiprxfta- rent, Quomam autcm ea natu ontmm mulicrum qiix captiua: dctine-

Y.

lieris virtus ma-

Lingones. ACT. MARTYRVM,

bantur, minima erat, idcirco in po9iremum fupplicij locumfuit refer- uata , vt aduerfarij pr&dara qucedam polliccntes , animum eius in- flcclcrent,atque a {itficpta fententia deuocarent.Sedea&cceteri vitm tutc fpintm Dei roborati , in veritate confitenda & teslificanda cW Hantcs permanferunt.

Ladem in caufa ^fpcena verfatifuerunt, Micbael Marefchalus loanncs Camus,ipfi quoque Lingonenfes, Magnus loanes Camus Dt- uionenfis^ loannes ScraphinusT urone>ifis,qui omnes eodem prope tempore Lutetice crcmxti,con7iantiftima confefione doclrina?n Luan- gebj confirmaruHtprnaucrunt ,dUHrarunt.

lOANNES ANGLVS. mj).xl ^jttdco inualuit pcrf^cutio vta Lingombus vicinosBurgundos ea- fj?'f}- d&ikfuaferit yplurimi coprchenfi fueruntanterquos vircumdo- clus tum pius loanncs cognomcnto Anglus,in vrbe Scnoncnficaufarii patronus propterChaftianam doclrinam ,quam fua cu>ff:one com- probauerat Lutcme a Jumma curia pos~l diiiturnam dcteuxniem con- dcmnatusesl vt igm viuus crcmarctur\ ea vcrb peena apudcojda Senones conftantiflime defunclus c9l,menje Mart.anno m.d. xlvii

HVBERTVS CHERIET. yjVBERTVS loanms Chericti filius ,patria Diuionenfis fartc annos natus circiter xix.combuslusfuit Diuione',menfe Maio, anno m.d. xlix. Isnullis Vnquamnec mortis terroribus,nec paren- tum bUndisilleclamentis ,qmbus dlum a pura Chnfti cbfc ftione deuo- care conabatur ,jppofttufidci fuaacteftimomuEuagchi depofiat ,fcd illud morte fua wquifiimo animo fuJcepta,obfignauit,

MICHAEL TORNACENSIS. '^^lsdem temporibusMichaelcognomine dimwutiuo, vtapud illos &Mirrcquens 'ji}Michclotus diccbaturjiatw Froycnna apud Ner- uios,homo admodum iuuenis,& fartorprofefione,captus propter con fefionem Euangelijjententid tudicum condcmnatus fuit,vtcapitetm careturfiquidcmfententiam de religione ,quam profeffusfucrat retra- clarct.fi vcro in gpofitopermaneret viuus cremaretur . Itaq; cum iu- dices cxcc yqudcfhiijjent ,vtrumcx hisduobus mortis genenbus wal- lctfufopere }Jumma amicomitate atquehilaritate vultusrejjjondit'.

Quj

3M.D.XL

ClaudiiisThierry. LIBER V. i6t

Qui cammihigratiam impcrtict V£ patienterpro nominc ipfus mo- riar ,is quoquc gratiammihi largictur vr ignem pro ciujdemhonorc fmc vlb dcgcncris amminota perpcti pofiim . Hanc virikm ca cttatc toiflantiam cum fumma omnium admiratione ad extrcmum vitx fjiri- ' tum Dco \ircs fuppcditantc rctinuit.

CLAVDIVS THIERRY- j8jgp5 L A V D I V S Thicrriuspatria Qarnutcnfis , homo iuuenis, M-D-XL jS^tf arttinferuies pharmacopolw,cum Gencuain Gallia rcdirct,ca- IX# ptus eflAurclice ,\bifidem eam,quaminEcc\cf\a Dei cx doclrina Euangelit accepcrat ,maximo pictatis jludio tcjhficatus fientcntiafiu- itco?idcmnatus,vt \>wus comhurcretur . A qua quidcm fientcntiaap- pcllarc nunquam animum induxit ,fcdvt parentwnatquc amicorum \o\untatifumm&*quc jolicitudim fatisfiaceret ,Lutctiamad fiuprema Cunam prouocauit. Vndepnore fcntentia decrctoeius curice confir- mata^Aurdiamramffus \slu\ationem corporisfuifumma conflan- tia pcrpcfiuscfi eodcmanno m.d.xlix.

FANINVS Italus.

Memorabilis vita & mors Fanini I:aii,kfu Chrifti veri martyris. ^ ^

.p Aninus natus Fauentia: Italixoppido , in ea regionc,qutf Komai- 1X< * gnavocabido corrupto appcWatur , cxfamiha ortus Eamnorum. Romaigna; Is auidem primis xtati ? temponbm nullam doclrina? falutifcra coQni- S

\cm

idempnmis xtatis temponbm nullam doclrina? falutifcrg cogni hahuit :Jcd poslea Scripturam fianclam fummo sludio cy di- ligcntia legerc cccpitjibris adiutus inlmguam vernaculamconucrjis: propterea quod Latini fermonis nonita cratperitiis , v? eimfacukate in facrislitcris vcrfari pojfet: verum optime vitdligens cam efjc Vir- tutem Dci,optimi maximi \t cumhomwibus vult rcudari,adcamco~ gmtioncm ccrto aliquogcncre fermoms non Mtatur , commoditatc Un- guzpatricc adiutus yddigentcm operamadlcgcndam Scripturam con tulit. Vosl diuturnum autem sludium, fcnticns in fcipfo optimu fuaui-

t> > r Cl- 1 Ct J • ^clio fa-

jkmutnquejructu,qucm ex ea lectione atquc mcaitationepcrccperat, Cra scriptu fiatuit profingulan pictate ac gratitudine,thcfiaurum tam hbcraliter J^^jJ a Deofibi comjnuyiicatumjioninfiipfoocadtarefcd ahjs communica- rcatqueimpcrtire.Erat entmplane pcrfuafus nullomodo humimbus Cogn;ta hccrcfnequc aqunmejjc ,poslquam Dcus cosficmclSpintufuo illu- j^JJJiocw

Y. lj, cultatida.

Faninus; ACT. MARTYRVM,

minauit ,dtque in agmtione voluntatis fuaz inslituitjognitam occult<t re veritatcm qua mbilesl: eipreciofius }camque quodammodo fcpcli- re.ltaque cccpit paulatim diucrfis in lo:is dwulgare , ac pluribus pate- facere bomimbus eamcognitionem,quamtum quidemex Euangclio Domini noftri lcfu Cbrifti adcptus erat . Non quod pnmum ommbus quidfentirctypublice declararet : fed fatis effe arbitrabatur,fiinitio priuatimaliquemeiusguslum dare potuijfet . Atfatellites Vontificis Romani,ciufque admimslrijCum hoc eim sludiu?n intellexijfent , om- nibus modis operam dederunt,vt Eaninus caperetur.Cumejjetin car- cere,vxorliberique eim & amici eum continuis prccibus itafolicita- ftantS dou runt , Vf bomo Viclus eorum sludijs } patrocinium ventatis fufieptun, fta' depojuerit }tcs\i??ioni6que iudiajfui, quod Euangeho dederat, impro- bato}venia?n} & carceris libcrationcm fit confequutus . Verum fimul- atque carcere dimiffus eft}ita animofuit perturbatus }menteque affe- &us}\>t dcfyerare plane vidcretur. Et ccrte mji Deus cum fuapreber, diffetmanu } atque eum pro fua mifericordia retinuiffet-, in horribilen, deffierationem confufionemque prolapfus ejfet.faebaUnim fe Chnfth lefum quem & fummo sludw amplcxmfuerat^magno cumgaudic fj>mtus profefus }perfidiose mdignequc abieaffe vt cumfuis inhac . . vita remanercf.atque ita charitatcmfuorum pictati Chritto dcbitd,

Ventatis j*, . * y J . *■

abnegauo prattuh c :Co cietia aute eum itapremebat , vt pcrpetua perjidix re- crux animi cordattojummu?n C7* acerbum ammo cius cruciatu aie noctcq; adjer- ret. Itaque grauifimunulludpeccatumfuum gemcre pcramart dcflcre ccepit^quod Chriftu\cfum}Do?mnu glona3 yac pro Jc mortuum. verbum eius prodens } abncgare aufus effet : vitamque ita tnflcm a- ccrbamquefufccpit,\teumnemol<etum alacrcmque pofiea vidcrit: Faninus a- do?iec eum animum rccepit}quo officiumfiudiumqucfuum Dominofi- firmatur." delius quam antcafecerat }p mslare conflituit. Cum igitur animo ita ejfct cofirmatus ac perfuafus}vt caufam veritatis , quam turpiter de- feruerat, omni ammi contentwne tucretur , abieclo omnium penculo- rum tnalorum metu>cccpit palam dicere, vtillamfuamabnegatio- nem ac proditionem prxclarifiima confefione refararet , fc tanto ma- gnificcntius DeumChrifiumque Eilium eius confcfurum}quato tur- pius indigniufque antea illum abnegauerat. Itaque hoc ffimtus ftudic % fummoque

1

H Famnu& L 1 B E R V, $

ptmmoque ardorc hifUmmatus , omncm tllam regioncntKomaignam h pcragrans ftngulas vrbes adibat , i» qutbus pubhce puram Euangelif doElrmam tanta viffnritus cy conflantiaannuntiabat,Vtomnes maxi- ma admirationc afficeret.Si vcrbum Dciquibufdam tn oppidis ac locis I publicc noneratita reccptum ,tum pnuatimad certos hominesali- I quos acccdebat,vthc modo experiretur qui effent dociles capacefq; I pcrciptcndt cius doclrina? ,qua in Euangelio continetur . bt qutbus quidemdoccndis atque inflituendis quantum poterat ,elaborabat,Vt eos ad cogmtioncm voluntatts Dei & jalutis viam adduceret.Dicebat autemfc in ijs inflituendis,qmbufcumverfarctur ,huiufmodi ratione Snufai Vtt ordwc ,vt primumcxcorumanimiscuclleretprauasimpiafque ff**xcnx opimones ac errores quibus crant occupati atque pcrfuafnquo intellt- gereac fcntire poffent eamimpictatcm inqua erantiandiu confirmath dcindc paulatim eos admeliorem difciplinx vitgquc rationem adduce- ret. Atquc ita cos erudtcbat,vt temporis progrcfju ad maiorcm vcrita • tis cogmtionem deduceret.Hoc qmdcm ccrte magni cesltmabat , cum exahquo locodifcederetfi duos auttres in vcra pietatis doElrinain- formafjct: proptcrea quod vnufquifquc corum rcBc inflitutus >alios ip fe doccre atque inftituere poterat\c<£tcn idem fifacerentjnaximumfi dclium bonmmmnumerumfuturum.Vorro cumb<ec ttagercreturpi- usbomoFaninus captus cfl quodam inloco cui Bagnacauallolmgua ^3a-mmti Italica nomcncslanquo cum capitisdamnatus effct vtigni cremare- g"3"»^ tur,gaudc-reccepit,dicensJhoram fuam nondum vcmffe ,fcdhunc cffc tantummodo doBrtna fuce tntroinm, Vf plus ahjs prodcffe poffet^ in co quidcvcrudixit.nam paulo poflFcrrariadcducli-is efl,vbt multi Fernm.im fidclcspifs cius cxhortatiombus no mediocrem confolationem acccpe- ducicur- runt tnagtj que in timore Dci ac vcra pictatc ab co wslituti fcipfos in prowfitogratiadiuina: confirmarutjcdVapaKoman.quifua fcntper cogitat veritus huius homtnis parrhcfiam mandautt vt Faninus arcli- ore ciflodia teneretur. Itaquc tntenoribus arc is crgaslulis inclufus o- clodccim mcnfes fuitjbiquc grauia io;m:nta perpe fius ,grauiora etia paffurusfi Domtnicam cius vrbis cum apud jchabcrc potuijfent. Et quanquam carcercm etus fiepe mutarcnt,cumquc nunc in hunc,nunc in illum locum tctrum atque hornbdcm includcrcpt : hxc tamcn animum

Fanxnus." ACT. MARTYRVM;

metemque ipfius non mutarunt.fed idem qui ante extiterat,eoflans in ea fide qua \cfum Cbriflum amplexus fuerat permanfit . Includeba- turaliquando folus in carcere, ab alijs feparatus: aliquando cum alijs captiuis coniungebatur. Sedperxque illi erat , propterca qubd vtra-- J quc in rationcfruclum aliquem femper adferebat.nam @? alios,quos : in confuctudincfua babcrc poterat,cum cxemplo v/><e modcsla?,tum : optima pietatis doclrina tnslitucbat . Hac verb pnuatus vitx focie- tate,in folitudine coflitutusperpetub Jcribebat aliquid,fuifquc fcrip- faftioiisCU tisdemons\rabat,quodcoram fermonc declarare nonpoterat. Deni- inciudicur. quc inclufus fuit m quodam carcere,y>bi erant primaru duces ac prin- cipes hominum fatiioforum , qui in Italia plerunque partes fcSiafque facicntes , magnorumautbores motuum exiftunt.a quibus pius homo pepe atque aflpere diuexatus csl ,proptcrea qubd J celerati bommes^ qui vidcbant illum ita hquentem, arbitrabantur aliquem melancholi* cum bumorcm,vt vulgb dicifolent, in ccrcbrum eius ajcendifje ,atque ita mente effc alienata. porrb etiam bomines cauti ac prudentes3 offi- ciomonitorumapudeum vtebantur,demonslrantes eam opinionem ei effe deponendam , hbere cum hominibus \iucndum,nequefatigan- dum ammum ,fed quicfcendum ejfe quoadde buiufmodi rebus eccle- fiasiicis ahquidcommum concdio decretumeffet. Tum Faninus,vte- ratbomo admodum modefius (jifummacomitatepr£ditus,prim;)m dc foliatudinc cura quam haberent de falute ipfius gratias egit. deindeeamdoclnnam, quam consianter tuebatur, oslendirnon efie humorem aut opinionem in fuo natum ingenio,fed puram Dei veri- tatem , in verbo atque Euangeho lefu Chnsli reuelatam hominibus, & bis maxime temporibus reflitutam: fe nullo modo conslituife hanc certifomam veritatcm abnegare , Vf mendacijs hominum adharefce- chriftuni ret. qubd verbad ammam .quxfanPuinefilijDei rcdempta effet.

folilibcri: r %■ r -11 i~f 3 V6 \ J 7 C 11 1

ctiiii carce Juauijkma frui libertatc . De conciliovero aicebat Jenullam aliam fentcntiam authoritatcm expeSiarc aut \>elle , quameam quain Euangelio dcclarata ei consiarct. nam Chnfium lefum, cum illud Ar- tumgratice falutisnuntium atiulit , concdium ac decretum huiuf- modi annuntiaffc ,atque morte fua confirmaffe, \t nulla confirmatione\ alia opus cfjet. Huiujmodi verbis illorum animos ita comrnouit^txos

<td

re dccine antur.

Faninus." LIBER V. 164

adrationcmvitamelioris reuocarit ,ad camquc adduxcrit admtra- ttioncm,vt cum fanclumVtrum appellarent . Quod cumille ammad- | uerttffet, cos ita confirmauit , Equtdcm ,fratrcs ,fcto agnofco mc \mifcrumeffepeccatorem\fcd fide, qua de gratiaDominir.oftri lcfu \Cbrifli pcrfuafus fnm , peccatamihi condonavtur : qucmadmodum \eslra xobis quoque ignofcentur , fi Euangelio , in quo ccrtifimum \esl gratta Dei tcjlimonium , firmam fidcm habeatis. Erant prwte- rca alij captiut,qui molliori ac laution Vinc affucuerant: qutbus com- mutata wn conditio maximum dolorcm affcrcbat .fcd corum die- rum conjuctudine , quam cum Eanino habucrunt , itafucrunt rccrca- pcTSe- ti,vt cam \it<e rationcm moh ftia atque accrbitatis plenam , ncn tam !jl°Fanfni grauitcr indigncque ferrent , ncque libcrationcm ita vchcmcntcr ap- e^Mtu petercnt: fcd huiufmodi Captiuitatcm fibi quodammodo gratula- rcntur, dc caquc gloriarentur , pcr quam in meliorem Lbertatcm, juam vnquam antca cdoclt fuerant , vocati effcnt . Vorro paren- tcs cius , dc tpfius ftatu ccrttorcsfaBi ,facile intellcxerunt co illum \n difcrimme vcrfari, \>t devita cius aclumcffe viderctur. Itaque vxor fororque Eamm , ad carcerem acccfcrunt. Kes erat plane a- cerba , cum ha duar mulicres , quarum ahcra amore fratcrno , altcra matorc bcncuolcntia: & chantatisconiugalis vinculo apud eum plu- rimumValcrc poterat , amba? mccslce acmccrcntcs , cum flctuacla- chrymis eum orarent, obteslarcntur , moncrcnt, vt ft fm nollet ratio- nemaliquam haberc, mcmoriam ccrte & bencuolcnttam curamque crgalibcros fuos fufciperct confcruarct. Atverd Eaninuscisi- ta refpondit ,ac tcnerrimo natura fenfut admirabili fidet conslan- tia ita reslitit,vt qut vidcbant & audtcbant, admirattone tantx vir- tutis atque magmtudtnis animi , attoniti vidcrentur . Dominus, tn- Faniiiicon quit, mcus (ymagtsler ,mihinon mandauit vt ipfum abnegcmfa- fti"ru' milia caufa tuendx mca.vobis quidcm fatis effc debet,quod proptcr Vos fcmel in eam perfidtam fum delapfus quam fcitts. Quanquagratia Da non ita turpitcrlapfus futffcmfi hanc tantam cogmttoncm ,quam poslillum lapfum mihi dcdtt ,habutffcm • Scd,obfecro , domumvos rccipite in pacc . cgo emm planc fcio , Deum vfque ad hunc dicm

Y. iuj. .

Faninus. ACT. MARTYRVM,

opera mea \fumfuiffe : nunc finem meum appropinquarey \>t ex hac \itamead eumconferam. TummulieresiUce cummagnoeiulatuac multis lachrymis difceffcrunt. ipfe verb fine v//<* animi perturbatione in illa fua admirabili confiantia firmitateque permanfit . Vorrb Vauh luiias iii . x>ontif{ce mortuojuccejfor eius lulius tertiusfid temporis Vapa crea- tusy mifit hteras, quibus tubebat vt Yaninus Vita priuarctui . Itaque minifier quidam magislratus eum conuenit}ac fignificauit ipfum ve- fferi in communem ducendum effe carcerem 3propterea qubd capitis damnatus effct. Tum vcro Famnus miniflrum eum nuntiumque mor- tis futf amplexus ac dcofculatus , pro allatonuntio buiufmodi tam grato atque exoptatogratias eiegit,acdixit,Ego ^erbymifratcrymo-r tem quamnuntiasmihi, cequifiimo animo fufcipio propterDominum & faluatorem lefum Chrislum , qui Vt mc a morte redimeret , vifve nonpepercit fua. Deinde perlongumfcrmonem habuitde felicitatc Vitce fcmpiternae ycoram ijs qui tum ibi aderant. quorum quidam ei di~ xity Quoinslatu nunc difccdens liberostuos rclinquisl qucmtuto- rcm&^icarium tuiabfcntis mortiaque'wfiitui<sli?. obfccrote,mi¥a- nine , vtpamulorum libcrorum tuorum rccorderis , \xonfque tu<ey 1 quam tantopere diligis,miferearis. EgojnquitEaninus , optimum o- 1 mium tutorem curatorcmque illis reliqui , in cuius quidcm certifima Q3 fidelifiima cufiodia tutelaque cos perpetub fore tibi affirmo.Tum ille quafwitqulfnam ille foret.Dominus,inquity lefus Chnslus , fidc- ^s 'opi~ Ufiimus eorum tutor & corferuator futurus esl.liadigrefius exeo mustucor. \Qcojn manum ciuilis magislratus esl traditus : cumquc tn cubiculc quodam inclufusfuiffet y compedibus cum conslrinxerunt , hancque folam imperticruntp-ratiam, Vf manus folutas liberafque habcrctire-

Faninusar^ /\ <^> n C1 r ■ i 1 11

ftius con- Uquo vero corpore toto vinttus cy conjtnctus juit. Intcrca nullus ex nngitur. ^yfe eum dfcre poterat , nifi ij qui ex domo (f familia Vrxfecli c~ ranteiufque fatcllites ,aut ij qui apud Pra:fc&um gratia valebant. qu autcm potuerunt ad eum accedereyquorum magnus fuit numcrus. diccbant eum diabolumhabere in corporcca etenimvi ipfum loqui Vf eumadiabolo occupari oporterct.namhoc quidcm modo profan homines,dc vcritateDcicontumeliofe loquifolcnt . Verumcum exl miam eius conflantiam propius aducrtcrcnt }fummamque animi

quita-

} Faninus; LIBER V. 165

quitatcm atque tranquillitatcm aduerfus omncm mortis horrorcm ^ I comparatamvidcrcnt inoremhileum nift vcrbum Dcihabcre, cximma-

I 1 ^ ■ • 1 n- r • n bantFani-

I & totum ardorc Spintus ccekstis acccnjum atqucinjimmatum, ccc- numdcmo

l r • , 1 /r 1 *\ nium liabc

■ pcrunt vt c<£tcny oculos in eum Juos intendcrc , aurcjque aci cum at- re>ii i5 ip^ I tente audicndum adhibcre.Mulieres qutdemeorumquierantinma- audumt* I gislratu,cumaudirenteum tanta fuauitate & gratia Iqquententp I fietu ac lachrymis continerc fenon potcrant. quinctiam ipfc carm- fcXjCius mortis adminislcr } non potuit fe a lachrymis tempcrare.Fa- mnus antcmcis diccbat,Fratrcs mei }Dcus quidem vobifcum fif.fcd venislifnc vos huc ,vt mccum vna gaudcatis qubd cxhoc mundo \ dcccdcnSyin calum ad Deum mcum conccdol Dcinde furfum oculos | attcllcns fuosytanta vehemcntia ardorcquc precabatur, \>t quafi t- I gncus exardefcerctotus videretur . Tum paulb pbsl animo %y vul- I t u ita htlarcfccbat } \>t omnium oculos in f : conucrtcret, omncfque ad I feallicercty vt ctiam ij qui adeum acccdcbant vtipfum confinna- | rent , confolationem ab co acciperent.Futt quidam ex amanucnfibus j publicis y qui eum monuit yfiquod profcffns crat retraclarc vellet, j confilium Vap<£non effc \>t ipfe moreretur. Cui Faninus tum fubri- I dcns rcfyondit, fi quid habcrct falfi aut praui } pofie facile coargui atque conuincv.fed cam yim cffc vcntatis,Vt quanuis laboret aliquart- do , opprimitamcn nunquam pofiit. itaque Jcnullo modo velleita li- bcrari , vt veritas obfcurarctur atquc cxiingueretur . Sed amanucn- fi illo reliclo , quomam idquodab eo proponcbatur noneratitama- gnimomcnti ,cccptt exponere multos facrce Scripturcelocos\ac qub maiorcm authoritatem habcret oratio , Latinum tcxtum profere- bat }ac mcmoritcr pronuntiabat . quceres cratnon parua admira- Tf^twx^ tionc digna: proptcreaqubdhomincs JatisfciebanteuminlinguaLa- C°J0S cx?!i tina exigue verjatum atquc cxercitatum cffe. is tamc magnum nume- rumlocoru ac tcfiimornoru adduccbat }fingulaq; capita ita allegabat} Vt in nullofallcrctur,vt omncsfacde animaduertercnt cu Spintu Dei regi i&gubernari . In his etiam pronuntiauit quofdam vcrfus , quos dc xufiificaitone , dc prxdeslinatione , & altjs quibufdam grauifti- mis fidci capitibus compofucrat . Scd quoniam paulb Utiorhilariorqy cffe \idcbatur ycxultarequc immodcratiusiquidam cx tjsqui ibiade-

Faninus.' ACT. MARTYRVM,

rant, ei dixit,Quid caufe e# , qubdtu nunc tantopere Utaris ? nam fi Chrislus ,cum mors ci tmpenderct,pra: animi trittitia [anguincm & aquamfudauit, Vatremque orauit cumfummo animi angore ne more- QuarcFi- retunquid habestu,curlxtctanta Utitiaeffcraris lEitumFaninus re- morte adco JJ>ondit ,Dominum \efum,quanuis nullum vnquam pcccatum babuiffct: Hc lxtus. ^ - cumJWjira CdUfd juc(lcl0 dci y,ellet fatisfaccrc ,omncs noflras in-

firmitates fufcepiffc,pcenafque omncs luiffe ac perfolutffe ,qu<£ pecca- tis noslris dcbebanturjta vr cum in borto cfiet in crucc jufjpenfus, \>crosmortis dolores fenferit,eafque inferorum poenas,quas nos mcri- tiiure perferre dcbcbamus.it aque eam caufxmfuijfc cur inborto tan- to ammi angore ajfcclus affliclufque fucritiquomam in carne noSlra mortem noflram infernumque fentiebat.Ego vcrbtinquit,quivcra fide Fiducu in P°fl^eo benedtSlionem lefu Gbrisli, ea nunc perfrucns , maximopcrc ciiriftum Utor planc perfuafus ,qubd moriens in vitam transfcror fcmpiternam &. bcatam.Cur igitur ego non Utarer,cum buiufinodifiduciam atque

Jfem habeaml? orrb cum Eaninus bac cofolatione perfuf/s ita loquc- rctur,ecce tribus boris ante diluculum duxcrunt cum inplateam vrbis ne populus poffet adeffe,eaque audire,qu<£ ipfe antc mortcm dicere co Crux lig- Hituerat. Tum verb de more crux ci allata cfl,quam cum vidiffct,Ob- ruraPa?ilU fecro ^osjnquit <ne tantumlaboris fufcipiatis , ancxifiimatis x>os me ■ moriamDomininofln lefu Cbrisli in cccloviuentis ac rcgnantis ,hoc fragmento ligneo mibi magis renouaturos ac confirmaturos, quam cgo incordcmeomfixambabcolEt fimul genibus in tcrram pofitis Deu?n fummo animi sludio precatus esl:,verbis maximi ardoris plenifiinus, quibus aDco petcbatvtipfe profua gratia ^ mifericordia mcntes cordaqueocc&cata miferorumeorumbominum quubi aderant, dlumi- naret. Deinde cumfcipfum ad trabemac funem,quafujj>endedus at- que slrangulandus erat,compofuiffet ac prwparajjet ,bdaris dixitcat mfici^t quod eimandatumeffetpcrageretXtafcmperfe commendans Domino lefu Cbrislo,eumque orans \t animam fuam reaperet, laqueo yitam finiuit.circiter verb horam prandij confuctam,in codcm loco quit corpus eius combureretur ,plenque dixerunt ipfum vaporcm , qui ex. ram^odor CoYpore em cxbalabat ,quafi gratifiimum mortis cius odorcm,in mc- mortispio - tcs multorum hominum penctraturum y maiorcmque vim ad hamines

admo-

Dan.Godxust LIBER V. \66

tdmoncndos & confoUndos habiturum,quam \erba illius habuijfent. Conjuctudo autcrn m ca rcgionc csl , vf offa ry cincres rclicli, cxtra vrbe dcfcranturjcd r.cc Vnvfeclits}ncc inquifitor3ncc E pifcopus3nec magnus cius vicariusy ncc vllus Theologus id negotium fufapcre vo- luir:vnujquijque eam curam a fe reijcies & conferens ineurn qui mor tis dhus caujafuiffefplane omnes aperte dcclarabant quid de co bo- mine fentirenr ,quem innocentcmfatebanturjieque mortcm huiufmodi commcruiffe.Tandem populus ncgotium fufccpit Vt ojfa eius vjlulata cum cincribus ex platca dcportaret.

Quodautcmadcaufasattinet,propterquasfuit ita condemnatus atque hocfnpplcioajfecluS) noncsl magnopere neceffe cas hocloco rcfcrre,qua: ex illius fcriptis melius cognofapojfuntun quibusapcrte c ^

copiofe exponit ea qu# eyafe dicla (j1 ab aduerfxnjs obiccla fu- moni adiu trunt quemadmodum omrna a fe difioluta rcfutata fuerint. Is ninus. " fcripfit complurcs epislolas ey multa alia, tum curn in carccretentre- tur. Inter alia eius opera,duo funt hbri de Vroprictate De/, ahj duo de Coufcfiione ,tondcm ctiam de Modo ac rationc qua fidclis homoco gnojci }atque ab infideli difcernipofiit. Praiterea funt eiufdem centum bomilia dc maximis & grauifiimis fidei Capitibus ,multaque alia fcri- pta,qu£t hic fanBus Martyr Famnus pos~l mortcm fuam reliquit.

MACAEVS MOREAV.

~E QV ENT I anno qui erat posl tmllcfimum quingentcfi- j^d.l. mum quinquagcfimus , Macwus Morccus Trecis Campanis (Troia in Campania a Gallis nunc nominatur ) combus\usfuit,atque inconfcfiwnc huius pia falutarifque doBrina; conslantifiimus fcmper permanfir.

IO. GODEAVj ET GABRIEL BERAVDIN-

O A NN E S Godceus ,Chinone Turenenfis Gallueoriun- M'D'1' &du*,&GabrielBeraudimtspatrialuliodunenfis^um Gcneua Werquehabitaret,captifueruntChamberiaci,quodfaccrdotemquen- wr. dam,normne Dci contumcliofe in fermone abutentcm reprehcndiffcnt amiccque admonuiffcnt. Goda-uscum doBrinam Euangclij purifiime integcrrimeque defcndiffet 3 ea in vrbe cotubuslus esl ymenje A-

unum ic dicir-

GabrielBeraudin: ACT, MARTYRVM^

prili^anno M.D.L.GabrielaHtemBeraudinus , quanuis inirio }borrori tormentorum fenfibus percepto, in confitenda veritate nonmbil vaaU Sfirmamr, lajfet: catamcn morte quamloannes pcrpcfiuscratjtafuitanimoco fantil °5 firmatus vt paucis posl dicbus idemgenus mortis conflanter fuflinuc- riv.adco vt aducrfarijycum fummam eius conflamiam cemerct } ncpof fctloqui jlinguam ei prxcidendam curaucrint. Istamen fanBifima quadam W ffintus prxditusjiunquam loqui deslitit, adco vt fatis in- telligeretur: Vr&pofitusque qui eum ad vltimum fupplicium ducebat, carnxficcmvehementer accufarit }quafl non bene ci linguam ampu- taffct.Cui ille multts audientibus fatis afyere refyonditan fua noneffe morSs pio - poteftate V£ eum loqui prohiberct.Hi autcm duo^multos veritatis ig- rum. naros &dificarunt,cum fummam fidei conslantiam diuinitus datam}ad cxtremum vfquc fftritum declararent ac prceflarent. hoc vcro exem- plum imprimis memorabile esl corum,qui cum in ecclefia Dei Gencu* pie vtxifcnt ac Deum cohuffent ycgrcfi poflea } doclrinam Euangelij in quafuerant inslituti}grauifimo conftantifimoque teslimonio qg* martyrio comprobarunt.

THOMAS SAMPAVUNVS/ M d li. T ^omas Sampaulinus,patriaSucfiionenfts}cum ano m.d. x l i x.

cum matrc , ac fratribus } aliijque multis p ropinquis fe Geneuam ad Deumpure colendum contuliffct } reuerfus ef? in Galliam propter quxdamfua ncgotia > anno m.d. li. quo initinere magna inpertcula incidit } cum fpiritu Dcipcrmotus ( qucm purifime tn ecclcfia alue~ Thom*s2- rat)blaffhcnnas fcrrenon poffet fedhbcre eas reprehcuderct afquc iusUhm ze" aha vitia.quain eo Gallicc rcgno diuturna tani confuctudinc cjr Ucem tia, vduti ius quoddam obanucrunt} vt non fine fummo pwrum pcri- culo rcprchcndi pofiint. Dcus tamcn eum ex omnibus eripuit, & pro fua fingulari prouidentia}alium in locum theatrumquc a lcbrm rejen- uauit}quod ci Lutctia: ad Euangchj doclrinam confitcnduvipararum erat <& conflitutum . Isigiturineam vrbcm cum vcmffct , arq.nbt quafdam merces vendcret }fcrre non potuit cuiufdam blafphcmtas, quin cum eum libere redarginfjct, comitcr ctiam pro ca qua prxditus

Suauiras ' f K JJ . ' 1 r J 1

Timm r & erat humamtate acnaturxj uauitate}monutt vt buiufmoatvcrbacon* kumannas. imcil0^d fan£lifiim0 Y)ei nomvnc indigm}cuitarct.quarc offcnfus m

le

ThomasSampauI. LIBER V. 167

lc tam fanhla admonitione, atque inter Vapislas inufuata quibus ho- nos Dcipw mhdo ducitur, fufjncatufquc cum cJJcLuthcranum, (vr Luchcrani inuidiojo nominc appcllant cos ,quipic de Dcofcntiunt)cumcurauit f^Jp'nin ddtgcntcr objeruandum ,ciujque vcfligijs wfislcndmn vjque addo- Pifta>- mum in quamdiuertebat.qua notata ac dcfignata,eum$\atim ad\o- io.Andrea, anncm Andream detulitjxnninem nobditatum ca crudchtatc ,quam in jj^Slfp. JcruosDeiexercuerat ,in quaad fiammas illas cxcitandas inprimis £jjjjj2cc faces fubdidit. Captus dcmqueacduclus eslincam comitialcm cu- rfionifla- nam, qux Casteilctum Lutcttx appellatur: V01 per conjihanos cms a:rLe,magis ex ore ipfius confcfiionc , quam cx chartis %y com- mcntarijs quos fecum habebat ,caufa ciusfuitinformata atque irflm cla. Poylremd ab ca curia fuit condcmnatus vt Viuus igm crcmarc- tur.cuius qiadcm fentcntuc cauft,fuit cximia quaidam dhus corflan- sampauiini tia in confcfione fidci ac ventatis cognita atque pcrJJ>ecla:quam ne- c°n ant13, que vllt tormentorum mincc ei propoftta infnngere vnquam potue- rut, nequc pronufioncs huius fuainjlinuc iucudiflnmcquc \>ita*,quam iudices flnevlla ignominia atque cmcndationc pubhca,ei promitte- bant dcferebantque, fi}quod fcnferat actcflatus fuerat,vcllet apud ipfos confcfione fuaimprobare . Hoc autemdh cum confuetudine quadam adducli agcbant vt cum pcrdercnt , ipfique religioni hac iu- dicij varictate , omnem dctraherent authontatcm , tum etiam pcr- ntoti commiferatione quadam cctatis , in qua v/x annum x v 1 1 1 egrejfus ejfe videbatur . fcd fingulans Dabomtas £T veritas , qua mdlis rebus Vmci vnquam potcsl , contra impetus omncs cum infra- hlum inuiclumque effecerat. Nam cum quzftio de eo tam vehementcr atque acriter,quam de vllo vnquam latroneaut ficario homine,habi- tafuiffct,vtfocios fidelesho?mnes qucrum confcius cjfet, nominarct'. Deus tanta animi VJ eum confirmauit , V£ nullum cam in partem ver- SamPaul1;

J * % £ nus nemi-

bumexprimi potuerit:necvllamentiofaclafueriteorumquidan,qui nemni° iQ maximeab aduerfanjs pofcebantut .eosvero folum nomnauit , qui ricuiumad aduerfariorum manum, dominatumque Anttchrfli tjfugerant,ac lam inhbcris cuntatibus degcbant.ita Deus Sampaulmum gubcrnauit, coque robore muniuit , vt fuo indicio ncmnem in pcriculum adduxc- ritmamiudicibus qui inslabant,cumquc prcmcbant, ita dicebat, Cur

ThomasSampauT. ACT. MARTYRVM,

nte tam atrociter torquctis3vt vobis tot probos bomincs nomincmlqui \tilitas dd vos rcdibit , cum eo modo eos quo me nunc torquetis ,cru- cidueritislfidnefircferrc vcftrd exiftimare \eoru nomind quemadmo- dum (f Cdeterorum^nunc profcrrcm:fcd certo fcio vos in eos ,fi in Ve- ftrd poteslate babcretis ,maiorc feuitid atque atrocitate fiupplicioru, quamin meipfium , vfiuros ejfc. Nibilominus tamen tortores carnificcs in illd immdm crudclitate obftrmatipia od'ufui,feuiti£ ac furonsinslrumcntaadeumiam fatis dffliclum prope confehlum, mxgis adbuccrucidndum O3 lacerandum adbibucrunt atquecxplica- runt3cum fummis tormentisjum ctiam clamonbus cum vrgcntcs pre mcntcfique vtfocios indicarct : aut fc eius corpus in frnsla dificer pturos.Dcniquc tortorum manus inhuiufimodi quaftione excrccnda

M.iillardus doftor J -fconicus

doftor sor fucruntfatigatce . Maillardus vero , egregius doclor & Sorbona di-

gnus,ac plerique eius fimilcs,a curid dcccrjiti vt Tbomdm conuerte- rent,pcrculfitanta in mucnc conslantia , exdamarunt, vehementius arftiufiquc torquendum . Homines fide digm dudiuenmt ex Kubcrto, quivnus eratchumcro vrbdnorum conquifitorum vrbis VanficnfiiSj qui tu ei qu<zflionipnccrat Jiomo adfieiatia procliuis,tuvcrb maxime cum de rcligionc agerctur.cutdme tanta atrocitatcfierre non potuiffe n?mcmde- coaBumquefuijfe prce lacbrymts fearfum rccedcre : eundcm porro di- Sm^iisodi^ Xlfa fhtriw* audientibus fc multis de nbus cumpriuatis , tum etia ofa- ad difqufiuoncm Lutbcrdnam pcrtincntibus loquutum cfife: ficd eum fibi luucncm probum intcgr mque vifumfuifije. Cum dute eorum im- mamfiimd crudditasfingvlan Thovia* fidc ,conslantia ,animiquc ma- giitudinc ita nclafuijjct , tmdcmfuit duBus ad platcam cclcberri- mam Malbcrtinx appeilata,\>t ibi viuus crcmaretur,habcs in comitd- tu ad confolationcmfiua doBorc Maillardu,vt cum ab inuocatione no- minis Deiauocarct, atque ad omncm aliam fallaccm fibcm cogitatio- ncmquetraduccret. is Tbomx fepius dixitfc ab ip{a Cuna manda- tumhabcre, vtvitamci ofifierretfi pnftinamfidci corfcfioncmvel- let coiitrana tcftificationc improbarc. dd quod cum altcr rcfpondijfet fc millics mon mallc ,ftatim in acrcm fublatus csl: \>k fiimulatquc ccc- piffct populum dcgratia Dct fj ipfim fialutc admoncrc, ignis fiubie- Huscxarfit. eum autemcumvehemcntcrficntireaepififct,Jubit6cx

eo

um

Claudius Monier': LIBER V. 168

rofuit extrd&us hortatu ipfius Maillardi, qui ei affitmando incolu- St titatempromittebat,fi commutata fententta vellet fummam Curiant impiorum ^ajypella rc. hoc autem ille dgcbdt,exislimdns fe de co triumphaturum, conftantix cum horrorc mortis ipfum acfenfu tormcnti,de fcntcntia dciccijfct.Sed £anc.Ca Dc us \crus fidclfque in fuu promifiis, oculos ei apcruit^t contcm- plarctur cxcellentemipfius gloridm,ddqudmvocdtus ,toro dnimiftu- dioacdcjiderio dfyirabat. Itaque maxima voce eis dixit y Cumego facrim in viavt irem ad Deum,remittite meineam acmeire fimte. IraThomas Sampdulinus,cumforttteryvt cgrcgius nules lefu Chnfti, caufinn rivs cjfglorid Dei propugnaffiet,atq; admirabdi conftatia de • fendiffct ,Litteti£ corona. martynj eft ddept9 ,xix.Scpt.a7ino m.d.li.

CLAVDIVS MONIER. Jp^^atidiusMonetMsjidtus invrbefipicti Amandi,Talandaap- W&^p Hdtd, alio dictd vomine Cathedrajtnbus millianbus ablfiio- ^s^um loro 1,1 A 'ucrnid, mm ea in Vtbe & Clarom6te,qu# Gcrgobia a Cce mons Ar- Wt *?ow»tdrd,Mctropo!is esltotius ArucrnixJchoUs dperuiffet: ac luucntutcm uiprMis in timore Deiciufqueverbicognitioneinftituifi Jttjnfufytcio tem vcnit apnd cos qui huiufimodi integritdtcm ac pie- tatcmferre no 1 poffunt . Itaquc cnm d munere fuficepto inftituendai iuucntutis rcmoucrunt. Voftcd rcgioncm Arucmiam lockque junti- ma obmit , docens fiempcr & annuntians vcrbum Dci , donec gra- ui pcrfiecutione cicilus illinc , co fie contulitvbi & doclrinam Eu- angchj receptdm, & ccclcfidm verbo Dei emcnddtdm cfie dudiuerdt. Itdque Laufannam cft profeclus,vrbcm in ditione Bernenfium pofiitd: qu<£ quoniam non sludijs folum religionis ac pictatvs ,verum etiam om v*^"^, nis doclrince elcgantis liberalfquc ftorebat , in ea aliquandiu sluduit. „ ° • ^er ' Inde Lugdunum profc&us ,aliquorwn puerorum curamdificiplwam- quc fiuficepit: quos in literis fiacns ita erudiebat , vt multis homimbus pijscogwtus,&in fiai£la modesldquevitce confiuetudine probatus gratufque cxtitcnt. Erat cnirn fuaui,placido mitlque ingemo, quem- Inocnjlira admodum complurcs homines teslcfquefidelcs rctulerunt : qui omnem f^ua^ cius (j3 vita: & dohlwia: rationem , cain vrbe cognouerant .. quam quidcm ipfc ctiam maxime decldrauit ea nota,qua vcra: pixq; do&ri- - Vrtpropria fcquifolet.Namcum aliquandiu m ea vrbe ita viuens do- wiffic verjatus cjfct^accidit vt die Dominica,xv. hlu cum ffe do-

CbudiusMonier. ACT. MA.RTYRVM,

mum cuiufda?n amici acfatniliaris bominis venijfct nunciaturus illi a&~

7.

uentum Vrxfecli \rbis,\tpericulu?n xitaret : ac quum amicum cxtra portas dcduxiffct ,reuerjus redijt adcedes a??iici,vtvxoremeius familiam confolaretur.hoc officio annci Chrislianique hominis perfu hlusjn ea domo Vrccfe&us eum quadam fufficione motuscomprchen- dit>ac deinde ad Officialem adducit,a quo mterroyatus de pr<ecipuis Cbrifliang religioniscapitibus,receptifque in Vapatu fuperflitionibus ita refyondit ,\'tfubito periculo mbilplaneterrituscfje vidcretunfcd hJiudku? potiusparatusadea ommaqua^hominiChrisliano Euangcliumpro- »dduaus fitenti propofita , funt expcBanda . Sed in iudicium poslndie addu-

veritaccm j / •; i r ■ • J /

tuetur. ctufyVt de pluribus rebus interrogatus juit , ita ae ommbus non mi- nus conslanter quatn prudcnter commodeque reffondit , ac y>entati huiufmodi dcditteflimoniutnan quo fumma Jacrarumhterarum cogni tio^f pietas cutn panmagmtudine animi comunBa ejfevidebatur. Cum autcm ab eo vehcmentifimeflagitaretur , vt eos nominarct, qui eam doclrinam fequerentur ,?m\\ius vnquamfecit mentionemynifi eori quiebprofecli crant vt nullum penculumeis pertimefcendumvidc' rctur.Sed quandoquidem incarcerc cumdctinercturnacluscs~lDc, beneficio occafioncm fcribcndi cxemplar quoddam aclionum atquc percontationum ludicialium aduerfus ipfum babitarumulludtiic in feremus \t ipfe in fua ad fideles Lugduncfes epiflola loquens audiatur

Claudius Monerius captiuus Tefu Chrini^omnibus.fratribus pauperibus fimul & d/uinbus, eleftis aDeoadhatreditatem immortalitatis perpetuamquc- indomoeius habitationem /mto. cluTafX4/'««:Gratiam & fiduciam per vnigcnitum Filium eius.

Antea quidem advos fcripfiffcm,mfi papyrus aliaqucad fcribendun neccffaria mitii defuiffent . Gratias ago qubd \?obis adeb cura fim Vf & certis homimbus & literis ad me mifiis facile perffcxi Dominus in regno fuo compenfet vcslram operam . Non latctvos, ? fallor ,quomodo comprehenfus fuerim : rcuerfus fcilicct in domuma mici qucm deduxeramfex autfeptcm fatcllitcs in eam irruunt infcfl, fane animis ,ncc qucnqua?nibircperiuntpr<£terme extrancutn.ln fu?n ma , pradapetitafruflrati,me\clutfuffcclu?narripiu?it:ad Officia lem deducor . Is vt primum ingrcfjus eJfem,rogat cx ??ie,num corpu lcfuChrifliin pane efiet . reffondeo ,?nc adorare lcfum Chnslumfe

dcnta

(CiaudiusMonier. LIBEk V: i

mtm in calis ad dcxteram Vatris fui . Df purgatorio autcm quid ais*. mQuia,inquam,poslmort(m nullus cfimifcncordia locus}nihiletiam Mopus csl purgatwne. nam antcquam cx his corporibus migremus, mburgatos cffe oportet. De Vapa Verb quid fentis \ inquit ille : Epifco- \pum eqmdcmdicercm aque atque alium , modoDiuiVetri imitator I vjfet. Sed quia eo die Dominico nempe,pau ci babiti erant fermones:po t ftriiie ad auditorium ducor}\bi a me fludiose contendebant , vt dice- rcm fi quos in hac \rbe noffcm , qmbus familiaritcr \fus effem : quod ^enus \ita aut quam artcm profiterer,faJfus fumfiquidcm illc quem dixiamicus iam notus erat ipfis pro Lutherano^t \ocantjne ecdes d- I lius fubinde frequentafie , necalias infuperquhn abobloautnouem I iiebus diuerforium meum oliua penfili infigne celebraffe: in quo ego U iiuertercvi, qubd in meditullio ciuitatis fitum effet 3 qubfaalius illic \trtemeafcite fcribendifcdicet}qu£slum aliquefacerem. dludautem Xiiuerforium mimmeipfis fuJJ>eclumesl. Sequentidie yencrunttria I teligioforum genera,ac tum ego accerfitusy cum illi fupra modum vr- |fcre?tf vt nominarcm mihi notos homines , Vimagna coaclus , cupiens Yvitare durioratormenta ytandcm duos nominaui qui iam a duodccim 1 9t minimum diebus difcejferat,alter in Angliam^alter Geneuam-.cuius quidem rei mihi tefliscfi Dominus.Nam reuera,fratres meijrubil meu immum adeb cruciatyquum coramipfisslo^quamfiquayidodevobis ihquid cx me audire \>olunt. Inter rehgiofos islosyinquamy \arie Ve - Katusfui, hincinde mepupugerunt aduerfarij fuis aculeis \enenatis. Sed quomam pluribus Vapislarum articulis rcffodendum cratyQua- fiuit ex me Officialis quid de votis fentircm . dixi tanta \ouen haud pojfe quin multb plura prxftari a nobis Lex ipfa requirat . Dcinde, an inuocandi efientSancli , ReJJ>ondi ipfos precarifine fidencquire, acproindefruslra quos ipfos obtunderct : Angelos enimaDeo con- slitutos vtnobis objeqmum praslent ex pracepto eius.Tum ctianiy annon oporteret recitare MeMariaadfalutandaVirginem.Quum \ in hoc mundo,inquamyverfaretur yfalutatione egcbatAngclica, quia , falute opus habcbat perinde accaterimortales. nuncautem quum ple- I nc bcata fitjiulla ilh maior optanpoteft falus. Kogatus praterea an i habaidj effcnt imagines . refeondi, Quum ingemum hominum adco

Z.

ClaudiusMomer: ACT. MARTYRVM,

p rocliuc fitad idololatriam,ac magis femper omnes occupatifimus \ intenti ijs qu& oculis cernimm yquam qu& no videmus, Ckrislianis no I proponendas effc eiufmodi imagincs.Scitis cmm fratres mei, adoran- - dum cffcquodoculisnon fubijatur: Deum nempc folum^qui Spiritus e H . hunc itaquc in Spintu & veritate adorare oportct . Vifus mhil prodcftjCortantummodo illc dcfiderat. De Voto autcm rcligionis ,re+ ffondivnam nos retinere^ feruarcreligionemChrisiianam.Quod adhoras canonicas attinct 3negauinos ccrtis horis anxieaslnclos, fcd quotizs nos ffiritus Dei impcllcretyprecari: ac tum quidcm atten- tius cum nece fiitas aliqua vrgeret.Ventum esl ai olcum illud facrum^ falem , aliafquc ciusgeneris nugas , quas aicbam merum effe Marra- nifmum . Hic cum Vidcran Officialcm hctfitare in \oce Marranifmi, declarauiilliquid eafibivellct ,diccns isliufmodivngucnta ty fal- famenta yprorfus redolcrc lcgcm Marranorujn^acfupcrslitioncmhi' daicam . Adextremum penontati funtnumprobarcm fiqui Vfabnos Dauidicos lingua vcrnacula canerent publice . QuidmUnquam ego, modb idcum rcuerctia fiat: omifiis nimirum putidis cati\enis> quarum putore atque ffuratietotus aer pafiim infcclus efl.Vaucisdiebus pbfl rcuocatusfui^t quid haberem ammi cognoJcerent.lUi mhil mc immu- tatum offcndcntes3a percontationibus prorfus abflinuerunt. Tum c- go rogaui, qumam cffent aduerfe partis. Officialis autcm fubridcns, Sunt yinquit yplurimi qui diucrfas partcs tuctur. Excipicba c^o}qnbd optarcm dcfidc mca interrogari . ludex vcro dixit fatius cfje vt con- fcfiioncm meam in fcripto cxhiberem, quemadmodum Kichardusfc- ccrat. HisdiBis,me rccedcrc iuffieruntfc de ea, re dchbcraturos.nec ip ■ fc eos dcinceps Vidi. Spcro autcm{fi Dco placet)me ad vos mifiurum confc fiioncm meampoflquam illam nitidius dcfcripfero. Haclenus de teslationcmea. Keliquumcslvt nunc inquo slatu fintresmeae}0 quidvalcam cognoficatis\meque wbifium confiolerin hacnoslraca- ptiuitate.Noflram dico captiuitatem, quandoquidem vf m veflrami fic cyvosmcam fcntirc oportct.biter fratres cnim omma communic funt bona fimul & mala,

Vrimum, amici mei,fiquidem Dominus \>cflris impulfiuspre.cibu< me paticntiafulfcrit) nolim indomo Kegis effe,atque hunc carcercw

regk

J^laudiusMonien v LIBER V. 170

mfgis palatio prwtukro , ac potiorem duxero . namibijifueronte~ wuens vcritatcm profitcri, pungctme atquc intus accufabit ccmfaen- wiaiquihaud mcdiocris esl: cruciatus } fed ipfis inferormn tormcntis muodatmnodo grauior . cuius rei mihi tefles cffc potcslis } quicun- wiuc inter Babylonios "vitam agitis . hica }inquam }dctincminica- Ebtiuitate }qtuemea mhiloefl lcuior. Corpore quidem libcri cslis: tCcdanimw veslrcenon fme gemitu fcrunt } non ferendum fane cui- tquam iugum Antichrisli. Aclicetcorpusmcum intra quatuor pa- . rietes inclufum ft :Jj>iritus tamcn habct quod fe in Domino obletlct: . quumismctanto honore dignaturvtmein foaetatemTilij fuiad fc- I fendam cruccm afafcat . Orandus csl prxapue Dominus, Vf quam mllacarmcsl tnslis & amara }fj>intui contra tam iucunda eyfua- mtis rcddatur, vf quo maiorc mctu illam antchac Jubire recufaui^ I mwcfortiori ammo complctlar . Eheu ,fratres mei,fi guftu percipi Ypofiit fuauitas quae fubhac crucc latct ,nemoafe dlam reijceret, ifed certatim omncs contcndcrcmus } quo primus quifque eam hu- ' mcrisfuslineret. Multitum inucmrentur Simones Cyrenceiquicru- \cem portarcnt. Verum caro noslra tam dclicata esl}vt ne cxtre- I mitate quidem digiti attingcre velit . Vreccmur igitur }preccmur, ynquam } Omnipotentem}vtnoscorroboret Spiritus fuivirtutepro- pterFilium fuum,ad incundum ccrtamen pro Writi: quo fupcrcmus omncs hosles no^shos , carncm, mundum cum principe eius Satha- na}mortcm , ipfos deniquc inferos. Scdprx cateris non reperio ca- pitahorcm hoslem ( qucmadmodum fepc inprccibus mcisdiccbam ) quwi proditriccm illamV oluntatcm noslram quae pcrpetua nobis Comcs cH . \pfa cum fttdomcslica &famihans , aluquc omncs exte- ritantumhcftes ,p!usnobis abilla ynctucndumcsl . Non enim caret dolis , probcque nouit inefcare homincm.Siquishuic veneficce indul- gct & affcntaturfique placerc ftudctfi mifcreius maritus Spiritus aftutia ej- arrogantiam i lius difimuiat tolcraf.tota rcpcte domus tumultu ardctjfubit diabolus quo dla vclut mtido fidit adultcro.a quo tcntatafaak fc patitur oppnmi, ncc fidem f]>onfo datam rumpcre ve- retur.id multumcuratfalicct . Nonne ipfajcclcratis parentibmfilk

ClaudiusMonicr: ACT. MARTYRVM,

"ift2il,sf' ficleratior^.Quo femeleftimbutarecensfcruabitodorevtTesla dii neceffe ejl vtortus fui naturam referatyatque adingcnium femper deat improbum, nifi tllam Deigratia conuertatfot patriam,fami< parentes, omnia denique qu&pofiidcbat prius, reXmquat: atque a* femet ipfa abneget. Sedquis tanti operis effeclor exiftetl Quis nifi le- fus Chrislus, nouus maritus ac ftonfus omnium piarum animarum \oluntatem fyncerarum.is eamde-integro immutabit ,eamqueli- beram , obedientum ac placidam dabit.tum demum caslus erit leflus, rudlis diuulfus querimonijs : nequaquam metuendum erit ne Sathan 1 eius tentet pudicitiam . quandiu fidelis erit Spiritui fanSlo ,procul e- runt omnes malignifyiritus. Quapropter ,fratres meiyprecemur a fii- due Vatrem cale$lem,vt creet in nobis cor mundumydet nobis corno- uum,gubernet fempcr \olutatem nofiram finritus fui duclu , ne adul- i ter ille Sathan eam fuis prasligijs illudat y qui vf illam ad nequitiam abducat,nthi1 omittit , eamque afiumptabom Angeli formapetxt . O terque quaterque fcdkem D. Vaulum, quiprobe huius nouerat infi- dias& quo tati nebulonis calhditas tenderet exphratu habebat. Con- fideiate ,qu&fo ,fratrcs mei & forores, an \llus locus fegniti£ aut fo- cordi£ fit,ac non potius afiiduas in fipccula excubias agcre debeamus, cum tam cautos habeamus inimicos , maximeque periculofifiimum omnium in nobisipfes domicertamen. Dicatnunc ahquisnos acruce liberos ,ommque mokfiia & prdio vacuos. nonne confiat in hoc quam

lob 7 a i Venf' dixerit lobus ? militia esl Vita hominis in hoc mundo ? Quod qui- : dem bellum perpetuum (ffuneslum iure dici potesl, fiquidem in eo ad cxtremum vfque vit£ fipiritum nobis dimicandum fity nec \lla ante mortem pax aut induci£ iniri queant. Adkxc nonne horrenda <^ffe- roxpugnaefi,quandoipfinofinet petimus & nobisipfi infcttifimi I hosles fumusl Atquifi nofin nofinet haud miferet,quis quafo nos re- fipicietl Vaternimirumomnis mifericordia ,eifividcbitur : quietiam inimicis fuis benefacit , atque iniuria accepta beneficium reddit.faxit ispro fuagratia, vf & noslri & aliorummifericordia tangamur.A- gite ergo comilitones mei, ad pmlium accingamur, ad arma,inquayad ama.Bonoanimoeftevinfortes,&audaclerinmediuprocedite.Ne~ cjmd timeatis hosles .facilc ipfos fuperabimusiduce emChrifto nihil

defpe:

;Jaudius Monier. LIBER V. 171

cflferxvAum,<pdcos omncs pro nobis Vtctt.Spcs itaqucviBorice eius obis jit loco Vdlca.dcinde clypcum dffumamus qut tfltbus tclorum fuf ktatfidcm Jcihcct vtuamfirmam £T conftantcm.V tdcdmus ctidm at- ]uc ctidm ncgladtus nobis e mambus cldbdtur: cnfls, inquant, Spiri - us fanclt vtrtnque incidens,qut esl verbum Dci \iui , quod pcnetrat ■orda animdS,cogitationes omncs & voluntatcs , dcniquc nibil ei rjilcre potift.cuncld illipdtent acccdutullud projlcrnit inimicos fu- is,ettamfineslriclim quidc dttingdt.Soloverbo, "vtdit Vdulus,inter- icicndus esl Anttchrislus.Seddiligertter cduendum ne quis bcecarma 'ommutctfcrro.nec cnim fcrrumjacerti , equitatus ,ncc dli<£ huma- ice \trcsin militia Chrtsliana adhibendct funt. rclinqudmus hcec mma tyrdnnis dtque Khodicnfibus equitibus,quinthilnondrrogant Rhcdief« trmis fusltbm inculcare fidem homtnibus conantur . ScdVtdetis dempapffti uid proficiant & quamfcelicttcr res ipfis fucceddt. idem Hlis impedet ^opagaT" luodTcmpldrifs^tvocant ydccidit ,quivna noSle omncs profligati volunc- ?ucrc.Cdpta iam ejl Khodusmdximumillorumprccfidium & mumti- Rimum propugnaculum. dtque itd pauldtim amittent quicquidhabet reltquum. esl cmmplanta quam non plantauit VdterCceleflis ,qudpro- t)tcr etiam conuelletur. Vapa cumfautonbus nequitice fuce nonne ro- Vjore fjypotentia humana vtuntur, dum nos volunt cogere Vt abiure- \mus \ejum Chrtslumicontrkque credamus Antichriflo falfamque re- \kgioncmampleclamur?.Vinculd,ignes ,ey dliacorum tomentarccle { dici poJfuntypotentid tcnebrdrum & vis tyrdnnica . quce quidem ty- ranis, etiamfi omni alio crtmine vacarentfitis tamc drguit ipjos ntd- cipid cJfeAntichrts}i,totumque pdpdtum plantam cjfe non bonam qu<£ tandcm eradicabitur.Turca fi cum paptftis comparcturplus fane ha- bebit humanitatis.nccenim qucquam cogtt ddreltgionis fuce abncgd- tioncmicuius etidin oratiombus noflris tmmemorcs effc no dcbcmus. Vtdctis crgo crudchfimos inorbe tyrannos ejfe eos quinomen Chn- ftiani vfurpatcs falfb prcctextufanclitdtis^i occupantlocuFthj Dci. Tcmpus breui ajfore mamfesld funt prcefagia,quod tam Vapce domi- tiatus multum unmntuitur,alceq; tpfi prccctduutur , dum fc exoftm rcd ditVrintipibus.Vtina Deus regnu F//i/ fui leJuCJmJh uflauret, Anti- chrtslum vcto fede fua peUatfiet quando illi vifumfut nt.noflrum < fl

Z. itj.

ClaudiusMonier. ACT. MARTYRVM,

orare & optaretatam gcncnhumano foelicitatem . Ctterum ne co- z .Thcff.t. gitemus hec humanis vinbus perficicnda. Dcus cmm , \t ait PaJus, fillum illum pcrditioms fyiritu oris fui confiact.i.virtutc Verbi. Quc tos ammodo progrcjfus fcccrit in vanjs regnis icnisdlc JJiritus on Dci } verbum iftud Domim amabile fupra modum}abfquc vllo tumuU tu,nullaque vi cxtcrna , res ipfa pafiim loquitur. Hoc ipfumdiuinum Verbum docet, handquaquam ccrtandum cuminimicis noBris robo- Matt. n.d. rc corporis autfcrro. Di/citc a wc, ait lcfus Chnftus, qubd mitis fum 19 - humilis cordc. SanBis igirur armis contcnti fimus,de quibus fupra,

locuti fumus yfide fahcct cj' f}e quam in lefu Chnslobabere dcbe- muSjVcrbo ipfius tantummodb prcefulti.Kcftatfratres mei,vt de cha- ritatc dicamus , cnius praxis wtcrhomines parumcBinvfu. Kunc etcnim funttempora.quibus Chriftus charitatcm plurimorumlabcfa- Batum iri prccdixitffruslra nomcn Chris\wiorumyfide\ium & eu- angelislarum vfurpamus }frusl ra ctiam Ubros Scripturai euoluimmi fruBra Scripturam fcmpcr in ore habemusfi charitasfriget:mMa- gimus , inquamji illa non excolitur. Anfides dare luce potcft abfque charitatclnon Jccus quam ft lumini no inftdlctur olcum. Charitas fm- gularis csi nota qua veri difapuli lcfu ChriBi dignofcuntur . Chari* tas ccrtifiimus esl noBra: fidei tcftis. Chantas dc pluribus vnum cor & Vnam animameffiat . Charitas pufillum grcgcm compdht inv- num.Charitas commumoncm SanBorum concdiat. Qui. chantans ex- pers eft, inquit loannes , in mortemanct , in tcnebris verfatur, atque i.io.4.b.s. homicida cfl.P^csipfatam excelles efl^vtloannesipfum Deumchari- tatcm cfie fcribat. Cum tanta igitur tamque neccffaria fit charitasyvt fine ea mortuifimus }quantunuiis nobis omnia profpere ccdanf.oran- dus cft afiiduc DominuSjVt in nomine ddeBi Filij eam in cordibus no- slris acccndatvirtute Spiritus fuiy\ttotiardeamus cius amore }%e\o glorice eius^ dcfiderio eius vidcndi : qub tandcm prafentcs cum co in aternummutuo conJJcBu fruamur ,feBumque cclcbremus per^ pctuumin pcrfcBa Utitiajjymnos & cantica fi>iritualia inccjjanter canentes in honorem (ygloriam Dei noBri . Amen. Fratrcs, nc ccctus Veslros cckbrare omittatis , etiafi paruo numero oongregati: neut

vfqucadeo

■ CJaudiusMonier. LIBER V. 171

1 vfjue adco vcjlcs aut anulos rcfjiciatisfcitis quod Diuus lacolus eam \curam vt inanem rcprehcndat. ALslimet je quifjuc minoris quam mcwteros. Yrcqucntcr inuicem inuifitc ac prxjertim imbeallos a- I mmo corpore : vcflrafijuc domos ita conflituitc , vt mcrito eccle- EfioLc dici pofiint : atque dum corpas ciho cyviuo reficitisfcrmo- wines babetote fanclos .hac aumratione familiam totam adificabitis mammaque paslum fimul & corpon prabcbitis . Nc mcavos tcrreat l\ captiuitastjuo minus in officio fitis , jcd potius mco cxcmplo firmio- resnunc rcddamini quam vnquamantea . Hic emm fumvt aficram vcritatcm Dci in mc operantis }precibus etiam veslris afiiduis ad- I, mtus , qmbas me plus milhcs commendo. commcndabo itidem me ec- GcneueTes 1 clcfiis [upcrionbus. Qucd ad me attinetjneminislis quanta mea deji- Laufa"* Ideria vim habcant. Kcliquum csl }fratres mci^vt Dcumorcm, "c^g^,1"* I quo bcmficia quaavobis inme adhuc in dies proficifcuntur , fua I bomtare compenfct } quemadmodum lam imtwdixi: fupplicansvo- | bis coram Domino } vt mihi ignojcatis quod ea prudentia atque con- \\ flantiaintcrvosnon cgenmqua oportuit. Nam rcuera probcmihi nconjaus jum imbccilhtatismca ,quod rcccfjcrim quumme progrc- diopus cffct.idque feci pra mnno mctuhominum }alufjue infirmi- | tatibus , quas nnhi condonct Dcus mcrito \cfu Chnfli Filijfuiobe- dientifiimi }rogo . Mmjlns honorcm exhibctc,nonvelut idolis }fed mntijs Domini. Dc mcautcm ne alias foliati fitis quaminoratio- mbus veftris. nam £7' me & mca Deo trado omma}cui honos , laus, gloria cxhibcatur cum gratiarum aclione pro omnibus bencficiis inatcrnum . Amcn . Kogo vos vt hanc cpijiolam in multorum ma- mis tradcndam curctis:non quodillius digmtasid mercaturfed vto- I mncs fimul fratres gauderc pofimt, & promcDeiopcmimplorare. Saluto vos cfamplcclor omnes in lcju Chrislo. Veslerfrater Claudius Moncrius.

bicarccrevcro Lugduncnfis Archicpifcopi quandiufuit, C fide- les homincs Dcumq; timcntcs litcris magnopcrc infidc vocationcqitc Chnjliana c6firmauit,ej magifiratws ludictjquc Lugdunejes dc ipfo- rufiauitia crucblitatc injilios Dei3 atquc mtolerabdi dbmwahone

Z. iuj.

CliudiusMonier. ACT. MARTYRVM,

grauiteradmonuit . quxfuit caufd , \tin locis carceris profundiori- bus atque obfcurioribus demiffus fueritivbi cum maxima corporis mo lcftid & cerumna^fque ad xxvi.dicm Oclobr. inclufusfmt,patien- terconftanterquepcrfeucrasineafidci confcfione quamantea pra- Tcmatio- claram ediderat . Quanquam fepius maxvma v/ impctuque tentatio-

numimpc- > 17 ■ n i 7 i

wsi num moueretur ',quibus Jatban cius jidem oppugnabatitum etiam ad- uerfarij,qui\>arijsmodis ac rationibus eum apropoflto auocare co- nabantur.fed fumma Dei benignitas eumfemper in puritate fidci eiuf que conslanti confcfione conferuauit. \taque eodcm Oclobris die,qui fuitdies Lun<£ yinmaximam plateam fummitempli nonnne fanbli hannis appellati , dedudus eflnblquc b&reiicus palamdeclaratus: deinde a Vicario Arcbiepifcopi Lugduncnfis motus dc eo gradu,quem facerdotibus fuo clero confccrare confueuerunt : ac ita ca gradus necefiitudinc folutusfin manum ciuilis magislratus cfl traditus.inde- Roana.Rc que Ixtus^quod turpifima illa nota hberatus effet,ad alium carcerem Gjgduni" Koanam appellatum traduclu* ;mfoffamque obfcuram miffus \fq

ue

ad diem Sabbatbifequentemfuit,pridie cius diei quemfeslum omni- umSanclorum appellant t& celebrant . Eo autem profeslodie fen- tentiapronuntiata}capitis damnatus \>t viuusigm cremaretur anlo- cum, Sacel!umappellatum,deduclus cfl,\tibiexpcclaret dludtem- pus quo mdices pranfi fuiffent. ibiparum pifcis & panis vimque tillatum eft ei vf pranderet . Itaque cum diu flcxis genibus Deum o- raffety atque ahquantum panis coepiffet fumcre , duo Yrancifcaniad eum dCcejferunt : quimultis & varus fermombus cumeo babitis , in quibus ab illo prxdare repuljirefutatique fuiffcnt , aho tandcm ten- Fracifcani t(ltl0n^ gcnere aggreftl funt ,cnmen edacitatis eiobijcientcs ,tcm- cjachatis pufqneilludnon cdendi effe demonslrantes ,fed aba maiora manf-

cnmcnMo* J l ■ j / /; / r f ;

ncrioobii- quc necejjana cogitandi . Quibus illc cum Junvnamanjuetudine lc- C1'im ' nitatcque reffondit,fc non \cntris ac xoluptatis caufa comcdcre ,fed corporis tantummodo aliquantum confrmar.d vic ipflm ,cumfltin- firmum , promptitudincm flpmtus intcrturbant m grauif.mo at- q".e affcrnmo certaminc quod eiflatim /ubcumium eflfi t . Hoc rc- ffonjo tam manfucto Jummccque cequitaris picno , bomncs impu- denrcs maximo pudore affcca coram honunibus qidbujdam quieo

inloco

Gillot.Viuier. LIBER V. 173

in loco aderant . Horam arater fiecundam , fiuis exutus veftimcr.tis. curru ad locum f tpplicio conftitutum duhlus fmv.cuius conTUniiam, marfuctudincm ffiummamque patientiam cumiudkes vidcrent ,ccn- tincrc fc non poterant quin gcmcrentiquidam etiam lachrymas , eius innocenticeindices ac tcslcs, emitterent . Nam priufiquam indc difce- dcrct}pctijt ab illis vtjibi licerct Dcum orare arquc wuocarc. Id quod eaconditione eiconceffum c*sl ,ne contra ipfos vllo modoloqucre- tur : auteam fibipccnam effe propofitam fiirct, vt lingua ci amputa- rctuf . A carcere igitur duclus cH vfique ad cum locum , qui a ma - gnitudine terrce congesla: , atque ad Khodanum vfque in amplam & longani platcam complanata: ,Tcrritoru nomen habct,mntlis ma- Adlocu^ mbus vultuquc fcmper in cxlum creclo , ajfccluque Uto atque hila ^JjJjjjj^ ri . Vorro cum duccretur per vrbem magna hominum multitudine oc- & qu* con currentc aut comitante , quidam obuius eifaclus , cum his verbis fit- eat Monc- lutauit ,ValcinChris~lo . Quiftatim wsiinclu duorum Franafica- nus" norum qui ibiaderant, comprehcnfius esl. Cum igituradlocum Ju- pranominatum dcmonflratumquevemffiet , dcclarata fidci fiua: ra- tione,cy oratione Domini \cfiu pronuntiata , catena prxcinclus csh deinde accenfio igne in aercm fiublatus : diu pnUjquam morcretury flammas eius perpefifius esl,ficmpcr orans atque hccc vcrbaitcranSj Mi Deus ,mipatcr:atque ita fifintum Domino rcddidit.

GILLOTVS VIVIER,

& alii Vallencenis ob vcrbum Dei exufti.

PErfecutionum tempeslas, rurfus nos ad Hannonniefes reuocat. P«&cutio J ... 1 v- memorabi

Nam arca ulud tcmpus , muln nomine Euangchj in carcercm con- u?;

icclifiucrunt , grauemque perficcutioncm pafii in ea inferiore regio-

nc Flandnca qucc ad Hijfanu Rcge pertinet, impnmifique Yallence-

nis Hanonix vrbc,comtte Lalaino acernmo eius perfiecutionis authore LdSnw *

ac pnncipe. Intcr ahos ifli fiunt,quoru memoria eft coficruataiGillotus

Vuncrus, natus in pago que vocat San-fialuatoris tribus milliaribus a

Torrtacojwmo pa>iitcxediartifex:v Michael ¥aber,cx codcmquo-

quclocoaffnisipfius Gdloti ,annos natus xrx,patcrque eius laco-

bm F.ibr,.vihos lx. natus ,pater Annce qua Gilloti vxorfuit,qua -

pa.tiopcjl propter caudcm Euangclj caufam in carcercm conictta eft.

Michella; ACT. MARTYRVM,

Eorumautcm vnufquifqucfufceptam Euangehj veritatcm conftan- tifiime defcndit.lacobus vero Eaber cum in fumma cetate ad agmtio. nem veritatis deduclus effet,tn eius profcfione ac confefionc adcb permanfit,vtnullis impcditus aducrfanorumqu^sl:ionious cauillif que obieSlis,ab ea vllo modo dimoueripotucnt. Si minus aduerfario- rum argumentu fatisfacere autrefyonderc poffet , conslanter tamen ad Ventatem Eitangclij prouocabat.Nequevero minus infgnis atque trxconM admirabilisfuitvirtus AnnceEabra, Gdlotivxoris , qu&praidarum t13, patris,fratris,maritiquc cxemplum fideique tcflimomum imitata,eo- rum quoquefupphciumacmartyriumahquo tempore ypucrperio V/- dclicct abfoluto,posl: f cquuta csl. Nam capitis damnata proptcr cofla tcm Cbrifli eiufqitc Euangclij cbfcfiionem, eandem ignis pocnam mu- licr virik animo cum fumma omnium admiratione fuflinuit.

MICHELLA de CAIGNONCLE. JfiSSJ Odcm quoque teporc fuit fccmhia prtmaria,Michella de Cai- ^M^A gnonclenominata,viduaque rchclaa lacobo Clenco , quiex eadcm vrbeVallencenenfifuit ex qua Micbclla eius vxor. Ea autem antequam in manus eorumincideretqui Euangelium perfcquuntur, fucratposlulatain coniugiumaquodam fideliatquehoncjlo homine, vt cam fecu in ccclcfiam verbo Dci emcndataac purazrchgiom rcsli- tutam adduccrct.Quod quidemilla recufauit,modcsliJ$imeque cx- Cufau\t,non quod in cum homincm amicam no habcrct vohtntatcnv.fed quod Spirttu Dci nondum fe impulf xm eo dicerct , vt patriam fiam txc£lT relinquercf.at contra in propoflto gratice Domim atquc eius vocatio- recufaric nls cofirmatam^vt pura^f integra ab omm idoloru atque abominatio - num pollutionc conferuari pojfct.Quod fi in hmufmodi ratione vifa capcrctur,Dominum profuabcnigmtatc & confuetndine , virtutcm eam daturum, qua prcedita confiten fanclifiimum cius nomcn pofiit, id quodetiamfummo cumhonoreDemy finguUrifcemina cxcmplo praiflitit.Nam cum capitis damnata effct , vtcum Gilloto acctfteriSy quorum fupra mentiofafla esl,viua comburcrctur,ad jupphcium du cla caiteros ad conslanttam hortabatur, oslcndcs ipfos iudices a qui- infignis bus crant condemnati & qui addludfupphciu consliruendu aderant, no pojfe aliud habcre quam horreda ^ppctud cbfcicntia carmficina:

cum

ms

Michella

couiblatio.

Vlauric.Seccnat. L I B E R V. 174

cum ipfi qui patcrcntur,placidifiimaammi pdcc fummaq; ccrtitudine \falutis fuafrucrcntur.ltaq; Vfahnos cancns & laudcs Domini}ammo non folum cc quo.fi d ctiam lubcnti Ixtoque fuum rcddiditfj)iritumei} I cmus nomine pccnam mortis propofuam fuslincbat.

MAVRICIVS SECENAT.

BSjEff j Auricius Seccnatus fuit natus in ijs motibus ,qui quoniaPro- m.d.li. Sk^S uinci^Narboncnfi adiaccntyGr£ce\identur cffc appellati^ w°iyGebcnni nunc Vulgari Prouincialium Imgua appcliantur. Propri- Gebcnni us tamcn eius patria locus S.Saturnimnominatur \propc montcm Co momcs. lctum inDeza^num ex ijs montibus quipaulo ante nominatifunt. Is igiturMauricius cum Nemaufi sludcrct litcrisfiudiaque humani- tatis cum pictate coiungerctan qua eos quos poterat in afdibuspriua- tis inslituebat y captus cslanno m.d. li. atque inarccm cius vrbis in- clufiisjn qua cum a Locumtcncnte cius curiaf quadam arte & fumma prudcntiahumanamodcratione dcfua fidc interrogdtus fuiffct fita reffondit^t difiunulata veritate quam dcbcbat cofiteri, incolumita - tem vita adepturus cffc videretur.Nd ita folent averc afiuii homines Aftutia ru-

■ r ■ rt ,, i\ ■ 1 ~> ri 1 1 dicumqui

vr artipciojc & callide totam intcrrogationem moderatesjidctes bo- cognoue- mines a vera Chnfii confcfiione abducant.Sediuterrogationea ludice ["tcm"1" pnmano repctita,Mauricms tanto dolorc difiimulatx vcritatis affie- cluscsljVtCdmpcrfididm Chrisliand teslificdtione corrigcndam fibi cffccxislimauerit.ltaqucaprimario ludice interrogatus fita libere1 conslanterque refipandxt ,vt ipfius confefiioncm fentcntia capitis & pcendignisfitconfccutd3qudmfummacumI<£titid fufcepit dc pcrtu- lit. Eius dutcm mors prwclara & bcata omncs fideles Vrouincia? Narbonenfis maximopere in fide Chrisli ac vera rcligionc confima- uityXvi. Auguslijpoflridie cius dici qui Virgini Maria confccratus inVapatucolitur.

IOANNES a PVTEO,

Hic vulgo Mcdicus appdlabatur. "*M D Ll

Sppj Cctice in Vroumcia Narbonefi,eode tcpore ac mefic quoda die Vzcz in t&MLunamenfis Aug.nominc Euagclij aC rcligionis crcmatusesl Proimicia' loannes}cogncmcnto diilus Mcdicus 3 homolitcurum ommuunperi-

Ioan.aPuteo." ACT. MARTYRVM,

tuSyin ea \rbe artificio wens co,quod ad ligna cadcnda traclanJcqne pertinctAs autem doSbrina Euangclij tum imbutus fuit quum Epijco- puseius \tbis,ubus quictis actranquillis fime \>lloperjecutiohis ve- riculo ^eram pietatis difciplinancfcioquomodo amplcxus }eam cura- rat & Vcctia &in tota diccccfi anunciandam, ita \>t ab ijs \>crbi mi- niflris,quos ad concionadum afaucratforma quadam & ratio pic pu rcque docendi conficruarctur.ltaque Medicus cum eotum conciones di ligcnter atque sludiofie frequcntarct yin agiitionc Veritatisfuitwfth ■Ciufa cur tutus . Scd caufia cur dclatus ad Vratorcm \rbis fucrit ,atque in carce Mcdicus ? rcm coicBus }bac fuit. Isputcu m babebat cotrouerfum cum alio quo- dam ciue Vcetieji, qua in controuafiia aducrfanus \t caufam mcliorc facerct,con?ugit ad ca rcmcdia,quibus plcrique hodie caufa dijfiden tes fiua vtij Jentjtt eos crimmeharcficos coficlo obiehloquc oppnmat quos non poffunt iurc atquc aquitate caufia fiuperarc. Hacigiturca- lumniavtens ,nonmodo inrc priuata ^fparuaaduerfiariusfficdinre- ligione inimicus ,nonputeum fiolum^erumetiamcaput proximi ac \i- cinipctcre cocpit Atque\t faciltus qua intentabat teslimonijs com- probaret,omncs vinitores ,quoru opera Medicus in vinca fiua vfiusfu erat,conduxit,ac quid illc jenfiiffiet aut dixijfet de rcligione }exquifiuit atque ad Vratorcmdctuht.ltaquc Medicus caufia infiormata appro- batdque ijs tcslibus,in carcerem conieclus cfljn eoque de fiide fua in- terrogatus de cccna Dominijta rcfifondit homo illiteratus,vt a doclo & litcrato nihilpurius dicipotucnt . nam & difciplinam eamjn qua fucrat Mitutus allegauit , ex qua didiccrat Chrislum Dominum in chriftus cofruflo panis nullo modo effie inclufium^ illud caput fidcifiua protu< nis non fn- lit, in quo illum ad dcxteram Dci Vatris ficdere confitebatur . iaque ciudnur. ^ ficntcntia a iudicibm efl condcmnatus , vr slrangulatus primunt, ignc dcinde crcmaretur. Interea aute cum in fiaccllo quoda ajficruare- tur ydu adfiupplicium duccretur ,quidam fiacinorofius ,qui ob malcficia fiuafldgcllabaturpereumlocum ducebatur ,qucm cum vidiJfictMe- flota. dicus yCaufiamque cur caderetur intellcxifiet yS~latim exclamauit jbca- tos cfifie quipropteriuslitiam patcrentur carmenquoddamfifiri- tuale in eam fiententiam compofitum^fque adlocum fupplicw coifli- tutum cecinit

Ante

Ioan.Ioery. LI B E R V. 175

Ajite \eroquam laqueo prafocaretur, orans Dominum memori- [ terpronunciauit eam orationemyquxGcneua die Mercurij inpreci- [bus folcmbus ad Deumhaberifolet.Deindepropofitam pcenamfum- ma cum xquitate animi & manfuetudine yquafi agnus fusiinmt. Hu^- I ius v/ri conTlantia atque integritas tantafuityvt plurimos qui ab ipfa veritatc alienicrantyad ipfius cognitionempertraxerit.

IOANNES IOERY, o> Famulus ipfius. ^jj]p5 O A N N E S loerius natws in quodam pago Sancl-ioerio no minatojnbus mdliaribus ab \>rbe Albigefi jnaiore partc ata- tisfu<£ Montalbam educatus fuit. Ex ea \rbe Geneuam fe contulit ad tnaiorem pietatis cultum capiendumyatque in ea ecclefia pure Deuinr uocandum. vbt cum aliquandiu cffct commoratus ymenfe lul.anni m.d, n.atque atatis fu£ xxu.iterin patnam inslituit Jbabens fecum itine- ns comitem quemdamadolcfcctem,qut eiferuiebat.Vtautcm aliquem profe&ionis fu&fruclum& confolatwnem fidelibus adferrentjecum libros pie de religionefcriptosy deferendos acceperut. qu<efuitcaufa> \t cum effent Menda in Vrouincia Narbonenfiycapu fucrint con- demnativt igni cremarentur.Ab eafententialocrius (qui fiepe ami- Iocrii votS cisacfamiliartbus dixerat yfiDommusipfum\ocaretad teslifican- vati^nio

1 J ^r \ , rfJ n. . .r ' , lunaum,

damvcritate Je maxime cupereTbolo]<e tcstimonium eiluum aarey morte fua objignare)appellauit.ltaqueTbolofam ad fupremam cu riam mifsifucrunt: \bi loerius amplam confcfiioncm fideifua: edidity eamquc confirmauit authoritate Scriptur#yin qua cratnon mcdiocri- ter Verfatusun omnibufque fuis refyonfis fe valde modeslum & tem peratum prxbuit.Neque \>ero adokfccns feruuspro cetate & cogni- tionequa praditus eratjninus gratix habebat^eandemfidem profcf- fus yquam\ocrius illiusherus declarauerat.Quanquamtum propter atatisinfirtnitatemjumetiamignorantiamcarum rerum qu& incon trouerfia agitarifolent , non ita commode poterat diffoluere ea argu- mcntayqua?adaduerfarijs obijcicbantur . quare cumvideretfevehe- mentius premi ab hisquiquaftioni exercenda,cauftque informandx prafecli erant,eos ad loerium herum fuum magifirum remittebaty teftificans fe quidcm velle in edita confcfiionc omm ratione permanere Cmautemillidtcerentapfumnondcbcre vllam fidcmadhiberehero

Godefridus.* ACT. MARTYRVM;

fuoy quihxreticm cjfct dc plane reprobatus : eis reffandebat \ scmi de hc- eum cognomffe virum bonum & fanciitatc vita p raeditum : certu xojii. oPi- p e^c ay co prcetcr yeritatemqu* vcrbo Dci continctury diajfe. Vorrb eo die quo hi duo capitis damnatifueruntymultifaccrd tes 0* monachi vemcbantin carceremyvt cum loerio diJJ>utarent:q bus ille ita placide ac fedatc reffodebat,quafe folutus vinculis in ju malibertatefmevllopericuli terrore effet. Cum autcm duBi effe ad locum fupplicioconjlitutum an plateamS.Georgijappellatanr.ad- olefccns poslrcmb intcrrogatus ,ad slruem lignorum adduclusefl, dum loerius poslremis interrogatis reffonderetXbi complures hypo- crita> adolefcentem cceperunt joliatare vt virgincm Mariam muoca- rctfufceptamque fcntentiam deponeret:atqueitaimportum extitcrut Vtiuuenis velimbcallitatc quadamaitatis^ vel importumtate aducr- fariorum & moleslia motusallachrymancceperit. Tum Verb loerius, i qui cum altjs loqucbatur ycum couerfus illum ab aduerfarijs folicitari dnimaduertijfetalicbfeslinauit eb ajccdcre. Et ctmi eu ita fletcm re- * p>eriJfct,Cur anquit ,mifrater ,tu fles?.an nefcis nos nunc quidem acce* dere adoptimum benigmfimumque Dcum nojlrum&quampnmum I forc hhcros ac folutos his arumnis quibus afjiigimur?.Cui adolcjccnsy Egojnqiatflcbam qubdmecum non efies.Noneft^uquit^oerius te- pus quo plorcmus,quin potius canamus Domino.Tum cccperunt Pfal mum cancre.Atcum fiamma ignis exarflffety ey lam ipfum \ocnj cor- pus inuafiffct fillc quafi fui oblitm^ magis dc adolcfcente quam de fefohcitusfc quatu potcrat ad poflcm crigcbat yrcffiaensvt adole- fccntcm confirmaret cique animum adderet.deindc cum ammaducrtif- fct illum tamcxtinclum, ore apcrto flammamigms haufuycaputque dcmittcns ftintum Deo rcddidit .

GODEFRIDVS DE HAMELLE. M. d. l ii. QOdcfridus HamelUus,nat9w vrbc Brabantia' Niuclla nominata,

^rabancu Tornaci vbi agebit ,arte vc fliu confi icndarum farcicndammquc cxercens,propter Euangelif doclnnam captus cft. Et quoniam cx luis litcris quas tn carcere Jcripfit,acla mdicu er confcfwncm dc pluri- mis &grauifiimis rcbus adrchgioncm pcrtincntibus complcxus cs~l, nos cxijhmauimus dignas qux in Latinufermoncm conucrfa: ad om-

mum

■ lodefndus. LIBER V. vj6

miumcognitioncmperuemrcnt.Namquantum cx illim epiflolis intel- mgere pojjumus ^idctur vir fuiffc cummagnitudine fyiritui amorcq; I? Chriftum cxccllcnti,tu?n etiam fludio ey cognitionc facrarum lite- aru fingulariitametfi nullius altcrius higuxfacultatc, quam yerna- ScriptaMar uiccs GalliCtfinftruclus effct.Hanc autem primam cpiflolammifit tyni tefti-

.. rj i /r i r i r moniagra-

td quanda muhcrcm jiackm^t eam c<£terojquc pios bocjidci Jua^cj3 tix Dei fur. rratL£in fc Dcitcflimonio;, in doclrina Euagclij fufcepta cofirmarct.

Cratia & mifericordia oprimi Patris noftri pcr Icfum Ghriftum Filium. eius.lalutemtibiimpertiatur.

Ego chariflima atquc amantifiima foror3toto animi sludio tibi gra - hias ago pro ca mcmoria %f cura,quam tum corporis tum ffiritus mei ycepisli.Ccrtc huiufmodi amorcm Veslrum ita mei memorem, quafi yucndam Dei nuntium atque etiam fuauifiimum odorem accipio.fum Ttiam magnoperein ff intu recrcatus vestris predbus atque oratio- mbusyquasadDeumcumafiiduamci mcmona adhibctis } quasfcio, qucmadmodumvos dicitis,non inanes & frutlu vacuasa confjfeclu Altifimiabituras.Quare tetoto corde rogo,ne inhoc pietatis officio fathifcas atque orare dcfinas^t hoc excellens certamcn, ad quod me Dominus deduxit, ad iffim gloriam & ccdcflix aidificationcm obire pofiimad quodeiw gratia ffero & cofido.nam is quidem optime fcit^ quatopcrc cgo dcfidcrcm \t ncme ipfiw per me exiguum cius inflru- DefTderm mentumglorificcturfieoquidcmtumad^itam ytum ad mortem vti GoJdrKil- Y#/f . Ego enim nihd aliud cupio atquc appcto, mfi Vt fanclifiima eitts Voluntas dc me pcrficiatu rynon folum Vt in infimum obfcurumque ali- quem carceris locum demittar.^crumctia vt pro ipfius nominc moriar, fi illud meamortc poteslvllomodo illuslrari ,perfuafw eiw yerbo Chriftum mihi effe lucrumjum ad vitam tum ad mortem.

Ego\erb3charifiima foror }nodum plane cbflituerahanc cofcflione S^Godc* meam ad te mittere,quoad fcircm an ifli ex me aliquid amphus vellcnt fridl' qua>rere:fcd quoma hic tabellarius vnhifignificauit fe ad biduum aut triduumdomoprofcclurum aliqub,camobrcm mittcre coaBusfum. Ncqtic vcro hanc confcflioncm adtemitto vttuca quafl cxccllcnti quadamperfcclaquc fapicntia erudiaris atque inslruarisifcd \t con~ fefiioxc fcrui Dei minimi}qui nohcrim defodcre talcntum qttoi

Godefridus: ACT. MARTYRVM,

a Domino mihi commiffum dcceperam , V£ tu tdntummodb intelligi tnein fimplicitdtc meaDominumlefumChrislum coram hcminibut non abnegafiefed pro menfura fidei tnihi ab eo tributa confeffum eflfle, Qua in re confido Dominumhocmeo sludio atque officio contentum efe3quum Vita non parcam tnea Vf eam confiruemjed eam negligam perdam,quoniam Dominus eam dignam cxislimat qu<£ coram ho- minibus amittatur.Sic hdheto3meafloror,cor meum,flmulatque a fit- tdliribus mctgno cum impetu & vi comprchcnfusflui3cxclamafie3 O Domine3ego paratus fum non modo in carcerem conijcifcd ctia mor- tem pro nominetuo perpeti,fl idingloriampotesl tuam redundare. Afque hac quidcm erat \oluntas mea 3 qua in confeflione quoquc mcafuit&critvfque ad \ltimaguttam mei fanguinis 3po?lrcmum- que os membrorum meorum, qua igne combusla in cinerem fluntre- \ digcnda. E quidcm ipfius fum 0* dd vitam & ad mortcm.flaciat de me i quodslatuerit. ego enim fiue vwendum fltfiue moriendum }mihi pld- \ ne perfuafime ipflius fanpcrfore 3 propterea qubd filij cius fum leflu Chrtfli,d quo permagno pretio rcdemptus fum3 ita w iam h&res Dei, & cohatres lefu Chrifli flm.ltaque nunc quidcm perfuaflumplane hd- beomedeffe omniajiuevitamflue mortcm,fmc prafentiafiue flutu- ra \ omma finquam ,mca cfle : me autcm Chnsli, Chrislum vero

^«v^nica efie ' dtcLue ltcL f€rfm[m > ipfim Chnslum cum ad Viuen- faiutis. dum tum etiam admoriendum lucrum cffe. Neque vero me pudet coram hominibus confitcri eum folumfuiffc (fnunccffc inquoom- nem ffiem falutis mea Vitxque beata rcpofuerim : quo cum me per- pctub Vi&urumcjfle flfcroXtaque quoniam nulla alia inre ffcsfidu- aaque falutis pofita mihi efl, quam in eo facrificio \efu Chrmijn quo fcmel crucifixus corpus fuum Deo Vatri pro mcis peccatis obtulif.id- circo adduci nullo modo poffum, \t ijs affentiar qu<e ex me quafiue- runt ,approbanquevoluerunty cumprafcrtim Spiritus Deiccrtifli- mus fit teflis & comprobator huius ammi mei atque iudtcij, qubd ea quw fentio credoyera funtjZJ qua ab aducrfarijs mihi proponun- turfalfa,atque ab omni \erbi Dei veritdte abhorrcntid.lllud etiatn Rom.io.b certofciensjn meque experiens 3corde crediddiuflitiam,oreverb co- 10 fefiioncm ficn ad flalutem. kaque Dominus hoc exiguo volcns \ti in-

flrumento

'ram \iuo nam

Sodefridus. LIBER V. 177

^brumeirtojnedignumiudicauit \t\ocarer ad hoc genus excellentis onfefiionis & coram homimbus producerer, vtex abundantia cor~ lis ore ter intcrrogatus ipfum confiterer . Vrima confc fiio a me edita yit vui.dic Martu anm m.d.li. circiter tertiam Iwram pomeridia- ,cumDccanusOffiaahfque adeffent , %f praterealnquifitorcs cum notario qui fcribebat . Vriufquamin prxcipuam cylegiti- confefiionismex rationem ingrederer ymulta funt exmequa:- ita&agitata)qu& longanimium efient adfcribendum. Neque vero goomma vcrba his litcris committerefcd breuitcr ac fummatim tan~ ■umprxapua capita fcriberc conflitui earum rcrum qua: ad fidem ac- eligioncm pertinent.

Ac primum \t ad rem ipfam \cniamus }qu&fiuerunt ex mc,qnan- liu tam yw cofeffus fuiffcm.Ego ab illis primum poftidaui,\tm'ihi no- Hameiieu lum darent Teftamentuman quo reftonfa mea grfidemfundare con JJJJjjj Jcft* Htuercquc plane poffem . idcumilli rccufafient,atque inftarcnt vf ftui«« •efponderem adidquodrogauerant, ego eis dixi} vtrflud quide mihi oncederejrt.Qudcfwerunt^an no crederem facerdote ab ecclefia Ro- nanainslitutum,cum peccatorum confefiio adaures eius ficret^offe gnofccrc pcccata,atquc abfoluereperpocnitentiam.rcffondi me nul- am pcccatorum vemam nccabfolutione expeblareymJiafoIa Deimi- ericordia,per gratia F/7// eius lefu Chrifli. Qu<efiuerunt,an non cre- ierem inccdcfiam Komanam cuius Vapa efjct caput fucccffor Ve- ri j cui Chnftus claues dediffet : multaque alia quai ad illum wtpiunt iominatum confinnadum nefaric vfurpata omni v/ tucri foIent.Qui- hus ego dcliberato animo refyondijne Ecclcfiam fantlam crcdere per e cc\e^ ,, Spiritum fanhlum inftitutam t$fundatam}qu& \num Chriftum caput ra>9ua^ oaberct atque agnofceret: dcindefuccefjores eos }quidoclrinam Apo %lorumac Vrophctarumfequercntur .ecclcfiam verd Komanammc non habcrepro vera ecclcfta)qua' potius ejjet fynagoga quaidam An- tichriftian qua tatum abeft vtoues lefu Chriftt foueatur & falubcr- rmo verbi Detpaflu nutriantur, vt potius ab immanifimis voracifii- tmfque lupis deuorentur, aut erronbus doElrinarum humanarum per- maofifiimis pafcantur.Skcine aislinquit Decanusifcriptis haic man- dentur.Deinde quafieruntex me qutd deipfa Mifftfcntirem^cgo ve- De U} a>

A<t,

Godefridus.' ACT. MARTYRVM,

ro eos monui, \tdc tis rebus, qux in fcriptura fanSla contmentur lo- qucremur.nam mc illud nomcn Mijft nufquam ncc in nouo ncc in ve- teri Tcjlamento repcrire',q.uantum quide lcgere autmcminijfe pote- ram. \ta fanefvnquumt Dccanus £F cateri murmurantes: ac mbcbant idnotarium Jcnbere , qubd Mijfam mtfquam in Scriptura umemrcm. Tranfub- Tumxlico exme quxfwit, antranjjubftantiationem panis in Corpws ftamiaLio. chnfli credercm : Cui cgo rcffondi , me Mijjam corum crcdcrc me- rum effe hominum inucntumt^ commentum cummaxima contume- UalcfuChnsliac dedecore comunclum: propterea qubdipfum po-

Impius er- , ' . . . . . r, ■ i f .

ror.crede • pulumin cum impium pcrmciojumque errorem tnduxerunt, vr Chn- ffuft^pa11 Hum credat in fnSxo panis inclufum ,panemque ipfum adorct : non oisjnclufu. qugyatchrislum, \enerctur, colatque inccelis addextcramDeiVa- trisfupraomnes creaturas clcuatum ey collocatum . Qubdvero ad tranfjubflautiationcm ipforum dttineret,dixi libcre\mihi quidem eam \ideri impofcluram quandam ^fludificationcm huiufmodi , qu& ad tnagos atquc incantatorcs pertincrct. R ogarunt me ,crcdercmv.e fep- tcm effe Sacramcnta.rcffondi, meduo tantummodo tenere.Qux?.in- quiunt illi:Baptif?num, inquam,^ Ccenam, qua Vos Sacramcnta ap- pellatis . Tum quafiuerunt ex mc , quidjcntircm dc ipfa Ccena,cum eamSacramcntum appellarem. Ad id autemfimphciterego reffondi, ficut a Domino accepcram , ipfam Ccenam , cum ita adminislraturW eSi irSlituta a Domno, conuiuium effc ffnrituale fdeli animx propo- Vems vfus fltum fH^ jfccic panis & \im,ita Vt quifideeum panem vinumquefu-

Sica.D° mlt > ls corPm quoque Chriflifanguincmque eius fumat : non qubdin eo pane corpus Cbrisliftt,aut fanguis inVino autcum\ino: fed qubd credam id omne mc [firitualiter accipere ad falutarem rcfeclioncm a- nimaz mc& 0* confolationem : ita Vf edens eum pancm vinumque bi- hcnseoquodiximodo jCorporisCbrisli eiufque fanguinis vercfim particcpsinequcoculos mcos defigo folum in eacaduca elementa qua Eiementa corruptioni funt obnoxia, fcdlotmus oculos fidct mea reucio in \cfum

ducun nos . ln / ■> . P. r 11 t

ad Ghriftu. Chrijtum Jcmcl pro peccatis mciscruajixum & oblatum-.vulnus con- tcmplorlaterisy cx quo purifiimus fanguis emanauit, vtab ommbus- vitiorumpeccatorumque meorum maculis purgarcr > ac ealibcrarer debito quo meiudicium Deiobjlriclum obligatumque tenebat.Quce- fiucnmt.cx me,an panis ita fuam naturam rctincret }vt mancret panis

( Sodefridui. ' LIBER V. 17$

Vine aliqua immutdtione codc^qucmodoVinum*.rcffondiymhilpla~ *ie inhis clcmentis immutarhfed qucmadmodum ca corpus alcrcntac I uflentarentjta fide, qu<c camcm & fanguinem Chnfii fumcrct ,ani- wnam ali , \egetari, confirmari: ncquc \>ero opus cffc aut ncccffe dixi> tvt Chnfius Dominus a dcxtcra Vatris in hac infcriora dcfcc?:dat clc- fmcnta , quo fe nobis commumcct atque impertiat: fcd potius vt mentcs I ipfi noslras & cordis cogitationes , ah huinfmodi rcbus qux f mt a- I fbcclabiles atque ad tcmpus propofit£,ad aha a:tcrna & ffmtualia I qwenoncaduntfubfenfum %f affcciumpaducamus.aniniofqueno- fhos rcuoccmus & crigamus ad dextcram Dci Patris:\nde nullum. [ cius corporalcm aductum cxpcBamus antc illud tcmpus quo ad iu- viicandiwi \iuos (fmortuosvcnturus cfl.: tumfancChrifiusDomi* 1 nus xcmct non occultus & obfcurusjed illufiris eygloria fua orna- tws . Cum ha:c ita vtrinque traBarentur acdicerentur , fcptima hora \iani appropinquarc xidcbatur. Itaquccam difquifitioncm atque in- terrogationcm.*umquidcm progrcdi longius nolucrunt.mc vtro in a- lium carccrcm obfcurum inclujcrunt : vbi cgo f m adhuc , quoad op- \timo Dco mco placucrit . Ab co igiturdie Martij, qucm fupra fcripfi, ab illis co in loco fa rchclus vfque ad xv.dicm ciufdcm mcnfu:co \ quidcm die tanta molcslia affeclus ,quantam \>crbis nonpoffem fatis Trifhttur . cxplicare.non propter obfcuritatem carcens, autquodvcrcrcrin co- ^jjjjj rum conffcclum venirc: fed potius quodmc amplius rationcmfidei J^^f mea: dcclarantcm audire nollcnt.cgo cnbn multo vchcmcntius cupie- fionem non bam fidcm meam coram illis tcslificari acplane confiten , quam ipfi me audire . Itaque Domimim orabam, vtnnhi cam daretfacukatcm, qna fimplicisacpune coyifcjlionis mca: muncre officibquc pcrfungi poficm qua in rc ipfe pro fingulanfua bcnigmtatcfiudio animi mei ac dcfidcno cumulatc fatisfccit. Die igitur xv Martijhora oBaua au- diui \occm lanitons mihi nuntiatis dominos lam aducmffe, yt me prapararcm admoncntis. liludnuntium,\t fueratmihi optatum, ita penucundum accidit.tum dixi^Vcrfice^Domine^quod in mc lam cccpi- \ Hi,^ quodpromiffii mihi confcrua acpra:fta.na hccc quidctud c.w.fa efiyin qua oportct Spmium tuu mihi cfic adiutorc . Cim in ca feciida intcrrogatiom coram cis produclus fmjjem, qiufiuerunt cx mcan

A a. ij.

V

Godefridus: ACT. MARTYRVM,

effem baptiz^tus.dixi quamobrem id a me qutrercntidn uero me A- nabaptSlam cjfe cxijlimarent.Sed cum illi inslarent }refeondi }me tam inde prima ab infantia,non alw tempore aut aliter bapti^atumfuijfe. Ac cum quxfmiffient ydn cgo cum Baptifmum approbarcm atque am- plcclerer ,dixi me co qmdcm contcntum ejfie.Voslea qucefiuerunt , an ego BaphfimuminScripturarcpcrircm. hocautemrogabanteoconfi- hojtt nomine Sacramcnii a me expreffo cauillatorie atque infidwfe ad PaplftalTm ^dCrdmcntd TeUqua^ commenta ab ipfis introducla , comprobanda in homine abutercntur.egovcrb eis fimpliciter refpondeo yCircuncfiionem patri noslro Abraham datam fiuijje y\t ipfe ac femen eius oSiauo die circu- dderetunci poslca Baptifmumfuccefiiffeyquo Chnsliam in ecclefia \tuntui ' fi>apti%antes in nomine Vatris & hlij Sptritus fianclu De- inde quwfwerut cx meyan vlla prxterca eius approbatio effet in Scri- | ptura . ego eos rcmifii ad x.cap.i. epislol. ad Cor.vbiab A poslolo di- ■ citur , Vatrcs in mari rubro fub ipfa nube bapti^atosfuifje . ea autem ' deberc cis fatisfacere.Tum vcrd cupidifiime arripuerunt , quod ego (nuUdsedruminfidiasfufj)icans)de Sacramentis dixeram atque ita nominaueranv.moxque quxfitrunt , vbiillud nomen Sacramenti inue nircm . cgo tum ita circunuentus y confiteri coaclus fum quod verum ^acramenti eratyme illud Sacramcnti nomen propterca \furpaffeyquod inter ipfbs

aomCqua- , . ,,. ^ . ■ rr r u ni

rc ia v fu. ad maiorem intelligetiam magis cjjet vJitatum:nolle autem pojtbac co appellare nominefid Baptifmum &Ccenam Vf Scriptura nominarct. nam fi illud nomen eis cocefiiffemaut recepiffcm,magnopere eos ar maffet contra mevtperaccommodatum ad Miffam, Vurgatoriumy& dlia huiufimodi multa comprobandayqua? ab ipjis introducla y nufqua in Smpturanominantur. itaque dtximc inhis nominandis nullo alio nominc \furumyquam eoyquo Scriptura vteretur.Tum dixcruntycxi~ slimantes me cauillis fuis implicare aut protelarcJTu quide tam fie- pe diciste nihil plane velle credere aut refifondere mfiiid quod in Scri ptura contineturquid ais de coniugiolhabcfine pro Sacramentol Egoy

laus con- iyjqumfiicslatuoyconiugiumfianBumDeiinsl:itutumycubdcqiic iatij maculatum^eamque coiunBionem acfiocietatcm \>it<£ tantacfjc vt ho± mo patremac matrcm fiuam dcrelinquat, adhxrefcatque vxori fiu& vt fiint duo in carnem vnam. Itaquc hocgcnus vita atque inslitutum ta

neceffiari

Attedc eraf fam vel

> Godefridus. L I B E R V. 179

neceffarium & honcTikm maximifacio:quod ipfe Chrifius tantoperc I approbauit,cummCanaGahUcettuptias & ' pr^fcntia^ miraculo \ibi pnmumcditolionorarc Voluit.Tum quidam.y quifatis verfatus in \Scnptura videbatf4r,Credifne yinquit y verbis ipfi9 Apofioh* kbfityin- vt cl m0^° cotradica.Tuyinquity duo recipis folum facrame- lta:Apoflitameti ad Ephefios coniugium facrametum appellat, dicetts, j Sacramentum hoc magnum cfl. Quid tuaislinquit.Cui ego reffondiy gno"nui ' mc nullotnverboveile diffentire ab Aposiolofiquidem ille coniugiu nominafctSacramctum.Sanein ommbus qugmihipropofita qucejita quefucrumynihilme magis contnrbauitfiec maiore molcslia affecity yttam hoc vnumyin quo mhddiccrc contra poteram nec audcbam . Sed Dominus me in hac difficultate ac obturbationc non diu hxrere volu- ;t:mox emm Spintus eius me commonuit rem no ita fe habere quem- ldmodumabdlisallegabatur.ltaquememoria meaeiusloci ita duu- ntus rcuouata^is dixi non ita legendum effe in ea Vauli epiflficut ab pfis citarcturfcd pro facramento Secretum effc lcgcndum yiuxta po. jj"ramC tiremam traflationemyqua nouum Tcsiamentum ex Graco in lingua f° Gallicam conuerfum efl.Tum vcro ira atque indignatione vclxmen - terin me commotifueruntpim propofitum locum in iibro noui Tefla menti Lugdum imprefo inffexificnt y atquc \t dicebam repenffent, multa tum dixerunt,qua: longum cffct fcribere. Ac quomam duodeci- ma tam hora appropinquabat yhxc omnis ea coliocutiofuit intcrnnffa. Poslero autem die,quidiesfuit x vi. Martijyab dlis fum reuocatus ho fam circiter oclauam y& 'interrogatus an Sacramentum confirmatio- Confirma-' iis credcrem,quod cpifcopus homimbus in legitima coru a-tatc admi- ns~lrare folct.Egoveroreff>ondi,buiujinodi ccremonijs fidem meam mcuim' ton confirmarr.jcd tantummodo ca ratione \irtutcquc Spiritus , quce mtin Baptifmome regcneraret ac nouam crcaturam cfficcret yaut me in Ceena communione iorporis Chns~ii in fide alcret & confirma- ret.Cum autcm dli ex oclauo capite Acluimi protuhfent excmplum Apoflolorumtqui bapti^atis hominibus manus imponebant'. dixi mc id quidcm quod a Vetro atqueAposiolisfaciumfuiffctyapprobare:c- lufqueimpofitiomsauthorem acmoderatoremfuific Spiritumficd cam cercmomam poslea finem habuiffe. Kogarunt auSacratncntum cxtre-

Aa. iij.

nomen fal- refertur coiugiu.

1

Godefridiw. ACT. MARTYRVM,

m<£ vnttionis credcrc.rcjfondi mc crcdere \erbum DeUffe \erum\ fancium oleu quod homim penculose agrotanti aSibendu eff 't, quoi que omm crcdcnti falute ajferre poffet. lllud vero oleum,quod tfgro** tis hmimbus applicare folct ,inutile plane cjfe,vt obnoxiu corruptioA m.Tumdli, vtcamvnclwncm probarcnt, propofuerunttrituilludcx, cpiflola,qua Diuus \acobm fcripfit. Quibus ego,Vos quidem,inquam> De ftftis videtis quid ca de re fentiam ej1 crcdam . Voslca dcfcftis diebxs t»- \ terrogatus, refyondi, Dominum fex dierum laborcm populo fuo prx- cepij]e,necvllumaliumdichcbdomadis quamfeptimu anegotijs Vrt- cuum aclibcrum inflituifJe.Eode modo dc Quadragcfima & quatuor ipforu teporibus alufquc hominu comcntis intcrrogatus , refpondi,ea j De femnio. man(^atd hominum adpopulum onerandum wuenta, nufquamin Sen- r ptura inuemri.fcd alia cffe rationc & difciplinam mortificandce car- nis nojir<£rtotumquc bominisvita: curjum perpetuum quoddaejfe ie- iuniunv.non vt comedamusfemcl in dic,fcd vt in tota nojlra vita funu je cibora mam fobrietatem ftne vlla intemperantia confcruemus. Item deabfli- ckau' nentiaa carmbus & ouis in dlo quadragenano tempore rogatus,dixi me quidem ex quo Dominusetenebris ad veram luce& cognitionem Veritatis tranfluhffet , nullum difcrimen dicrum ac tcmporum facere,. |, atque Jine v//o confcientiai fcrupulo poffe bibere accomedere quicquid a Domino creatum adncccffarium hominisVic~hmtribuitur. fodes L tantiim adfityqua his Dei beneficijs cum omni gratiarum aclionepure \ ac pie perfmamur : [icut Apoflolus in i<fua ad Timothcum epiflola j prxcipit. Tum illi, Ergo, ihquiunt, tamfacde carnes comcderes die magnoVcncris qui Pajcha pracedit,quamipfo dtc Vafchatis.Ego ve- ' ro , inquam , hk quidcm nullum difcrimen dierum planefacto , acftue Quadragefimaejfetfiuealiudtcnipus,nihil afyernarcr eorum quaf adefum mihiefjent appofita : fcdliberebisvefccrer in fide ey cum- Sndih.m gMfwum atiione abfque v//o animi fcrupulo.^Quod fi quis tnfir- tnus cicm Videretmevefccntem , offenderetur , tumnollem mea /i- bertate wi, ne hoc modo non tam ad <edifkationem , quam ad offen- fioncm proxinu mci ambularcm. non enbn regnum Dei in cibo ■ csl conflitutum, ncque cgo fiue comedam, fiuenon comedam,melior Of faitlivrfum . pie tamen ampleBor eam libertatem , quxper ver-

bum

prox

hodefridus; LIBER V. i$o

umDei bcnignijsimc offcrtur^tommbus cius benefajs cumgratia- um ailwne vtipofiim.

Deinde qu*fiuerunt>anprcces ad virgincm Mariam adhibcnda JjT^JjJ Iffent^teapro nobis aduecata apud Fiiium intercederet.Ego autem fcnticndura I td id rcJ}>ondi}me quidem credcre eam apud Deum plenamgratice re- I lertamfuijje, ac benediSiam inrer omnes muhercs : Dominumque ita I lumditatem ancdU fua: reJJ>exijfe, \t Vdius Altijimifaluator mim- I ii in eius vtero rcjcdcrit-, w humanitatem noslramfufaperet: quctn Dosleafwc \lla corruptione eft enixa . candem etiam verbis Angeli iDeomifiifidemhabuijfe: & propterca beatam ludicatafuiffe. \c- 'um vt honorem Fdio Dei debitumin cam transferamus , abfit a mey ^abiis omnibus quiChrtSli nomenvere proftentur .Nam ne ipflt juidem me docuit dare ei vllum titulum honoremquc adorationis^aut nuocare^f orare vtmihiapudFdium patrona fit & aduocata: fed totius me monuitloqucns dc Tdio fuo in nuptijs in Cana Gald<£&} \>t i0annis % ! ipue ille praaperctac mberet facerem. hdem qitoquc quxftueruntde De \Sanclis ,qui hac vttafunt defunclijnuocandis & orandis }\>tincuria «■ nmocx zadcsh. juo nos patrocinio atque hoc aduocationis officio profequan- Kur.reflfondijne nullum alium aduocatum agnojcere authabere}quam I lejum Cbnfium ipfum mftnm, qui merito mortis fua vtfolus purus ttque innocensjwc offiaum honoremque adcptus csl:}in quo \no Va~ ter fibi benc complacuit } in cuius ore nullus vnquam dolus esl inuen- tus . Itaque me eum folum Mediatorem, Aduocatum, htercejforcm- queagnofcere:qucmadmodumi.\oan.u.capfcriptume?l.

Quccfitu etiam efl dc imaginibus } num liceret cffigie habere cru~ De imagi- cifixum rcpra:fcntd7}tem.refpondi}quomodo idex me qu&rerent }cum nibus' legcrent Scripturam tum veteris tumnoui Tcflamentijn quahuiufi modifimulacra tam dijertis verbis prohibcrcntur.Tu igitur}inquiutt mllas \is imagmes \ Hon } mquam:nam ex eius verbo didiaeum in jjtiritu ac veritate adorare:^ qui volunt a Dco cxaudiri,oportet cos ocuhs fidei Vatrem caleflc m in cado quarcre.

Voflrcmo intcrrogatus ab us}num crcdcrcm certum cffe locuman De purg*- qucm amm<t cx hac vtta deccdcntcs concederent, vt ibi purgarcntur: itcfipodi tato animifludio ac gaudio , quato cfuricns cibu vnqua fupfi}

A a. iiij

Godefridus. ACT. MA&TYRVM,

itdvtintcriord \ificerd nteu qudddm\bluptdte perfundividcrentur, cum itd commode dc bonore ,grdtid £T fitlutc Domim mci lefu Chri- sli loquerer. refyondi igitur menullum dliudpurgdtorium dgnofce- re} quam fdngumcm lcfu-Chrisli ftludtoris mci.d qUo credebama;- ternum fidcrificwm faclum cfic , faSld omnium mcorum peccdtorum purgdtione.cumfirceficrtimeo pcrfinnBus fitcrificio,nuncdd dcxteram Dei Vdtris viudt in pcrpctuum,dtqucpro nobis interccddt.Nequc ve- ro dubito quin Dcus pro fiua mifericordid homini peccdtori pldne i- gnoficat,tum cum illc rclicld p nslinx vit<e rdtione dd ciusgratiam i- td ccnfiugit^t cumpccnitentid mclioris vitce propofitu fufiapiat. Nc- que enim Dominus<tliqua cx pdrte peccdtd ignofatified omnia plcne perficElequc rcmittit . Atquebaic quidem fiunt , qu<e in hdcpofircma interrogdtionecxme quwfi ucrunt : adikne prxtered fint qua>fituriy pldne ignoro.Vnumpcne oblitus fium , quod vt me frdudulentcr cir- cunuemrcnt Vurgatonunxque fiium dpprobdrcnt 3 exmefcirevolue- runt quofinam libros facjg Scripturce ego recipcrcm atquCdpproba- remquibus ego refij?ondi,vetus dcnouum Teflamentum.Tum /7//,0- ,-blIS niniane3inqmunt,crcdi>.; cfie bond fianclaque?.Maxime3inquam,cxce- scriptura: ptis ijs libris ,qui Apocryphi appellantur , quibusfiundamcntum fidci iniS de" mc<£ 0i n°I lcm3ncque eorum authoritatem pro cd pitibus fidci dut fir mdmentis cdlegareicum c$teros,qui fidei me<e fittisfiaciunt,dpprobcm. Cur j, incyuiunt, 1x>s potius quam dlws hoc ludicio fidei amplcclcrisl Qjtoniamjnqudm, hi habent tdm infignem duthoritdtis notd,\>t Spi- rit umeorum dutborem cfic dubitdre nullo modopofiim: de cneteris "tero,<quoru certus non esl duthorjdem dfifirmare non pofifium. Qua- I quam illos qiudcm proptcrmultdbona cxcmpld ey prwceptd qu&in | lis continentur , non omnino rcijcerem , ficd medm in ns fidcmfundare nollem.ltdque hdc med refiponfiione impediti,Vurgdtor\um fiuum coni- probdre non poterdnt. Intered ipfit inter fic Latinc loqucbantur. in quo quidemvt nihil d mcmctuercnt , cxmc ' qncefiiucrunt , an egotatine fiircm.id cum negdffiem, iuficruntanotanoficribi . Hxcjbror charifi fimd,funt & db illis intcrrogdtd rcfiponfid a me. Ex c o temporc ne~ Quintinus tninem eorum vidi, mfi canonicum qucnddm,Quintinum Charldrdum

Charlard. » • r • T ■ • r r

nomindtunv. quem ad me idm dhquotics mi]crunt3 vt mc in ipjorum p-

dcm

mc ror.

Gociefiklus. LIBER V. 181

ie wduceret. Maximafuit mihi cum eo diffcutatio quatuorhoras ha- bita.ltaq; maximopcre dolco in eo generc vita atque errorc eu adhuc verfarijicquc deduci adhanclucem admirabilem , quamaliquomo- do afyiat.ftudium emm quodda Dei habetfednon fecundum fcientia: cum illorum caufam tueatur, mhil magis cupiens, quam \tego cum i- pfo confentiamjmprimifque in ca doclrina^quaillc in Sacramcnto cor pm Chnftiin pane inclufum effeftatuit.Affert ille quidencfcio quas rationcs de defcenfu Domim ad nos: quas cgo nullo modo approbare pojjum ,propterea qubd & a natura \eri corporis, quod Chriftm in calucxtulitjg a ventate \>erbi(y fidei ratione cofefioneque abhor- rent. Itaque ci vfque ad hunc die accrrime rcftitifyeroque Deigratia rcftiturum adiuuantibm vcflris prccibm.Te autc ' ,charifimafo- fogo^ cos omncs qui fummoftudwverbum Dci amplccluiitur , vtfimul prome Dominu orctis^tipfemc puruatquc intcgruminfide Filijfui confcruet ,atque ineaconftantia & perfcueratiaconfefiio- nis qua ego haclenus edidi , mihi impertiens eam \iBoriam, quaad- uerfus omnes inimicos tum carnis tum \crbi fui promiftt . Qubdjihoc corpufculovultvti, vtadobfignandam Luangelij veritaton fanguis mem effundatur, atquein cincrem offa mearedigantur : is mc confir- met virtutc Spiritmfui vfq ; in fincm, \tfidci mea teflimomuftne vllo Tum pudore,fidele illuflreque adipftmgloriaatqueeleBorumfalutccx- tumvka^ tare pofiit.Siverb \ultmeadhuc retinereiniBaVita, eyadgloriam LtDcTgio fuam^atquc Ecckfta Vtilitatcm referuarejpfefurorem tyrannoru mi- n* tiget , acmeexore leonum eripiat. Equidcm advtruquefum para- tus,\t mein facrificium Domino in ommbm offtram. Meafororac catcn Euangelii amatores ygaudete mecum.nemoverb offenda^ tur & perturbeturiis pcrfecutionibm, quxhifce diebus acciderunt: qucmadmodum illi qui femen miffum inter faxa recepcrunt . fed potim huiufmodi perfecutioncs ad confirmandam fidcm \cftram cum fumma ammi aquitatc a vobis fufcipiantur , & cum patien- tia pcrferantur, cumin hoc qmdcmad imaginemeim conformcn- tur,qui dixtt,Si mc pcrfccuti funt ,\os quoq; pcrfequcntur. Hac enim Pcrfccutio_ csl conditio propofita ijs ommbm , qui Chriftum vere profitcrivo- m~l vtUfta». luntjin coquc pic viucrc.Neque verb hoc donuni Dei eft vulgarc cum

Godefridus. ACT. MARTYRVM,

multtfque commune:fcdtjs tatum tributum ac datum,quos Deus Vo- cauit non folum Vt in Chrtflum crcdantjed etiam vt pro eius nomine patiantur moriantur . Orate pro me , nec pro me folum,fed etiam pro qs qui vos perfequutur.vtfterrorc atque ignoratione co funt de- lapft,mifcricordtam Dei confcquantur yatque ad hancvtam ftlutis ad- ducantur.ltaque benedtcamus eis,&non maledtcamus. Salutate eos qui mc amat.Qratia Dommi nosln vobis adfit. F rater vcflcr Godef. S°iidkM T ^m ^dtfnd"* cum adbuc in carcerc effet^aliascpiftolas fcripftt, «piftoia. tntcre<tsvnam,quammifitadeos qui eo tempore Tornaaiudicia exercebant.in qua quidcm accuratiftime fc purgauit atque defcndit aduerfus illud cnmeyquo ablnquifitoribus fidei tmquifiimc grauatus fuit, vf h&rcticus declaratus anpotcflatcm iudtcum traditus. Ita - que integritatem fidci fua eo modo atque ordine declarauit , quo tota fidci Chnsliana: ratio in fymbolo A poslolorum efl comprehenfa, at- que a pijs doSloribus exphcata.Ea autcm tn confeftione ommbus eti- am imquis alienifque hominibus fatis oilcnditfe in rehgtone talcm no effe,qualcm aduerfarij arguerent atq; damnarent: fed ea pietate at- que fidcyad quam deciarandam^f teftificandam non modb nullamin~ terrogationemjcdncc tormentorum perpcftionem dcfugeret,

Sunt prazterca altaz eiufdcm epishU ad pios homines mijficjum- mazconfolationk plcniftima: ,quas vt prolixitatc euitaremus , hmc li- bro minime opportunamyomifimus. Keliquum cfl,vtftiictftimum cius exitum acgenus mortis ,tefltmonijs hominum certiftimorum appro- batumydcmons\remus.Dte igitur Sabbathi,quidiesfuit xxm.W^, codcfridi dnni m. D.ui.fententia capitis pronumiata , in qua ipfc Godefndus condcmiu- r€t'icus €$} declaratusjhis verbis tantum exckmaffe dicitur , Heuy tton hcerctuus ,fcd fcruus Dci inutilis . Deinde pofttis in terramgeni- bus, Dominum teficm caufc fua ac vindtce 'magna voce ita appcllaf fe,Domine Deusytu folus caufam nosli,propterquam cgojum condc natus.Cum autem vcmffet adlocumjn quo fupphciam pajjurus erat fatis dtulocutus esl.populumque adhortatus vt in Chrislum lcfum

Godcfrid. J , , r i r t •

popu lum crcdcret,totamqu£ pauctam Jalutis tn eo vno poncrct ,cuius morte ac adhorutur. paj$lone rcmfilorl€m pcccdtorum per folam ftdem in eius nonnne co - fcquuturus eJfct.Loquebaturautem ea conslantia, vtomnes cim o~

ratio

iGardmetm LIBER V. 182,

ratiograuifiime dfficcretacpermouercv.adco w Vulgus diceret fe ig- i norare cur hominem buiufmodi mortcmultarent,qutdeChrisloDo- l mtno cum tn modum loqucrctur. lamquum effct intheatro ,fc iu kgcnua abiccit^capttafidci Apoftoltccc tnmodum confeftonts pro- ttuntiauit ,tn qua cum dlud caput pronunttaret : Credo Ecclefidm Jan- cldmjdtholtcdmi&fuprddiclus canomcus ciuitdtisTorndCcfis Char hrdus cum monuifjet Vf ccclcfwn Komdndm diceret . Minime vero, inqmt Godefridusfcdccclcfiamcrcdofolumcatholicam. Tu propi- us acccfiit adpatibulum ,tn quo erat alligdndus : dc dum carmfex eu adfupplicium dccingcrct , catcmfqueligaret,dixit,Vatcrcalcftis,ex- audigemituferuitui.Etcum Chdrldrdus dixiffcteijtt JeVtrginico- mcndaret.Solus,inquttGodcfridus ,aduocatus meus apudVatrem chriftus pro mcintercedenseslChrislus kfus,cuimevnicommendo.Ha:cau 1^%^ temcumdixiffetyCdmifcxhumdnitdte qudddm ddduclus\>olenseum Patrera- fublcuarc ,crucidtumque iguis minucrefe compdrdbat\tcum slran- guldret.Sed Godefridus hoc eius offictum affernatus , Sinc 3 inquit, fine amicc,cgo fententiam, vt esl pronuntiata, fequtdc pcrpctt vo/o. Deindemdximd voce excldmduitPdtcrxtcrne, in ntdnus tuas ffiiri- tum meum hodtc fufctpe.lgne \>cro dcccnfo } cum dngorem mortis tdm fenttrct ,itcrum ddDeum cldntduit,Vdter cceleslis, recipc mcinrcg- GodcfHdi num tuum.Tum vtfus esl obdormtfccre mcdto m ignejwn tninus pld- or3tio- cide quhn fi quisfomno naturalt quicfceret: dtque ita fdctemhSens in ccclumcrccldm expirdutt.

GV LIELMVS- GARDINER VS Anglus,

Vlyfsipona* primaria Portugalix vrbc, ob-Euangelium immanifupplicio affeclus. Cuius conttanufsimi martyni adeo apud Lulitanos recens etiamnum vieet recordacio vtinhodicrnum dicm viua illius memoriatarKjuam fcelix femenrruc~turn vberemferat.

WjM pudljifitdnos rdrum&memordbtlemdrtyrtjUfce temporibus ^ - Ljj £§|§ exemplumdedit GuXtelmus Gardinerus ab cxtremis Angltx fmtbus Bnslolice vrbe apud Anglos mdritimd (jemporidlt mtus: iuucnis , ndturd ad grduitdtem compofitus , sldtu corporis medtocri &*qudbtli,\>ultUdffeBdPiluclcgdnfque:fcd nufqudm elegdntior, (juaminternis dnbm decoris ^inon%us quos fcmperillc a pucrofi- Tieomnireprchenfionis nxuo mculpatos retinuerat . Augebatporro

Gardincrus; ACT. MARTYRVM;

hctc ornamentadoft-rinct dcliterdrummedwcris dccefiio. Adolcfcc- teiamcctate ,quafolcnt iuucnes ad aliquodvitce inmtutum ammos nppellereieuenit vt is mcrcaturcc operam exercendce daret3fub aufyi cijs (j1 duSiu cuiufdam quem Bnjlohenfes Mag. Vagctum cognometo appcllabant,profefiione mercatorem . A quodcmum Guilielmus hic xxviMatts fuct anno,autnon multo fecusjn HiffamameH miffws. Quitum Lisbonam primum,forte\>t fit , appulja naui,quct \>rbs cs~l Vortugalicc primariaiea invrbe mercaturcc rei caufa cft commoratus, ' \>bidcmum perccpta facde dlorumlingua3monbufque confucfatlus, Vtilem tumfibijumhero, aliifq; operam nauauit m negotijs ac merci- monijs,qucc adeius artis difciplinamfycclare \>idebantur.Quibus d> le rebus ita incumbebat , in exterorum commercijs frcquens , vr mhdominus rcligioncm patnam, qua effetin Avgliaimbutus ab eo~ rum fuperslitione fcmpcr integram illibatamquc retineret.Nccdefu- erunt altj item A nglt in ea \>rbc mn bonv.codices non defucrunt facri> ac vtiles honeftorum hominum cogreffus ,apud quos crcbro imbcaUi- tatemfuames~ldeplorarefolitus\quippc quinecpeccatorum fuorum odio,ncc pietatis amoreflagrarct fatis.lnterea dum illic ageret ,folen- nes interccdunt nuptict inter pnncipcs nefao quosjtn ea \>rbe ,ingenti cum apparatucal.Sept.cocelcbrandce.ltaqueaduentante iam nuptia- rum diefrequensfit ordinum,ac nobihtatis omnifque generis cocur- fus.Ncc defunt epifcopi mitrati,quin nec Cardinales galerati aliquot fua prccfentia rcgalcs nuptias boncslaturi. Quid multisl magna cum pompa,maion multitudine ,maximaque ommum cx peclationc ad nu- , ptias proceditur.lngenspertotamvrbem cclcbritas ,apparatus(\tin rc tanta confucuit)maximus , publica & fcftiualcctitia pcrs~lrepunt omnia.in hac igitur longe omnium maxima totiw regni panegyri ad - • cslinter ccctcros Guiliclmus hic Gardinerus ,qui luet fycBacula hu- iufmodi non magmfaceretfiama tamen & conff>cBu tatcc cclcbrita- tis attraclus,abcffe \>nusintcromnes noluit.Vemt crgo fummo manc cfuo locus effet fyeclandi facultas intcplo commodior.vcmtbora. In templum folennipompa afcenditur. Rexprimumychqui dcinje fc~ quunturordines.Quo maior erat pcrfonarum digmtas ,hoc minus dccrat cercmonijs. Posl bcec}ordinatis nte rebus,ad Mificc liturgiam

pcrgitur

i Gardinerus. L I B E R V. 183

pergitur(quoniam hec vna omnibus feruit rcbus)qiue plunma fym- \plx>ma,\>oec,cantu,orgdni5,admim$lrante Cardmalc peragitur.Stat infan".. iAo- i' ntulto filentio £F rcligione venerabundus populus orans fycclas ,ad- ^^u' IgemadansjundenSt&oculis cy animistotus haircns acfuffenfus, I Vf mos cfl in extremo facramcnto. Dia non potesl,ca rcs quam mifc- I re altcquepio iuueni pcrculfit animum ,partim rerum miferandam ab- furditatcm,partim \ulgi ineptiam contcmplanti : nec vulgifolum,fed i quum ipfum maxime Kege, tum tot fapientifimorum bominum fena- tumycommum pariter idololatria cumplcbc feduci ccrnerct.Varum- quc abfuit quin boc ipfo dic infignc ahquid m confyeclu Kegis totiuf- quc thcatri dcfignaffctju confcrtamultitudo.qua \>ndiq; claudcbatur obslitifct quo minus ad aram pcnctrare potuiffct. Quid hic \erbis exphcem,quodvix quifquam asiimando confcqui poteritVmcrim du bxc contcmplatur ,quas intus in ariimo curas vcrfatlquos igncsl quos aculcos fcntit mens confdif inopsl Quid enimfaccrct?.abirct e templo* -> — prx turba non Ucuitimtmslrum prohibcrctbnulto minus potuit&pu dor & locireuercntia vctabant . quidergo ,voce abominationcm de- Q^m va_ teflareturle vejhgio vladius miidi huius ceruici immincbat.Tacezct*. "* °bu"fc at bicvladium metuebat Dci. Qidd multislfinitis or?ijs,rcdit domum f^J iu„"

n • r> r r \ v ldololama

mccsxo ammo prorfujque pcrturoato ,vfque adco vt commilitones fu- conQ>icitu. os in magnam fuiadmirationcm omnes rapcrct . qui licct CT ipfi non- nullam trislitice huius caufam comeBuris conapiebant,attamen quam pemtus pio animo hcec infideret pcrturbatio,nonintclligcbant : nec is cuiquam confilia cdmmunicabat.fcd fcceffum captans & fohtudincm coram Deo proslratus ymuhis lachrymis dcplorata prxtermifi officu neg!igentiaydchberat de populo ChriHiano ab ea impictate cjyfupcr- slitione reuocandoud quod ^ffcat. \n ea igitur dcliberationc mes pe nitus obfirmataynec diutius rem producendam putans, mundo fepror- fus abdicat,rationes omnes,quid fibi, quidahjs dcberctur, ad calculu fubducit tam acurattyvt ncmo baberct quod de tcruntio quiritaripof fet. Qua confcla rc,totos dcinde dics noclcfque in afiduis precibus^ inuocando Dci pra^fidio.aciugi mcditatwnc c6fumityv'ix fcmcl inter- diu cibipanlulttmfimmetiam minus noclu capicnsycui vna^adfummu duxnoclis hora:quictidabantur.cuiusrciteslis ctiamnum viuitVc-

Gardinerus. ACT. MARTYRVM/

£usfgra" digratius ,\ecli eiufdem fwml hoj^itijfocius.Kedivdies iterum Do minicu4,\e\pari,aut non multb inferioripompa celebrandus. Adesl ZfGuiliclmusfummo mane ,quam cuhifime veslitusdc induBriiy nimirum qub faciliorfibi locus iuxta altarium fine rcpulfa permittte- retur.Neonultbpbjl Kexcum fttrapaUcomitatum templum ingre ditur.ibi tum Gardinerus altan fe adiungit quam proximc\ in ww»z«| •. busfcrens Euangclium lefu Chriftian eius incumbcns lcclioncm,pre- cibufque ardcnti jlime infiftcns quoad inftaret tcmpus quo ncgotium dggredi conftituiJfct.Eit igitur Miffaancipit facerdos(qut tum & ipfe quoque Cardinalis crat ) fedct adhuc quietus no^ler. Proccdit porro , MiJ]agog!ts,facrificat,cofecrat,fublime procul fublatis brachijs qua- tum potcft tolUtacoflentat popuio.demque cx facrameto idolumfacit. ingcns in plcbe vcncratio. Atquc nc adhuc qindcm mouct illc. Vc;itu efl tandem ad cum Mijfe \ocum,vbi facnficus ceremomofam hosliam - altcra manu accepta,circa patcram in cirados quofdam ac fcmicircu los crcbro iaclatu circumucrfat . Hic Guilielmus nonfcrcns amp\iusy- t: impigre adCardinale accurrit.lncredibile diclu: pra:fentc acffccld" j tc Kege, in tot nobilium ac ciuium oculis^altcra manu libum adore- ; um facerdoti eripit,acproterit pedibus-.altcra pateracucrtit. Habu*4 it primum ca res omnes attonitos\mox ingcnti orto tumu\tu,exc\ama- re populus: Cardinalis tantumnon infamre ,nobdcs cuphbciis concut rere,e quibus vnus eduBo pugione fcapuUm ci akeram ingcnti per- fodit vidncrc /urfufquc repetito i&u ccrtamiUi cadcm parabat,& pcrfccijjct,ynfi Kcgis audita Vox bis iufiffct feruari homincm .ficq; a cade tepcratum cft.Scdata tadem rabic,Gudie\mus ad R cgcm per- , duQitur. a quo interrogatus de patria ,quaque audaciamaicftatcmip i fius,ac facramcnta ecclcfU facra afficcre ca cjfct aufus ccntumelial Uluftnf. (inqMt)Rcxtfatrid:mcd:n;h>lpudet,qui&natione re- ligione Anglus fum ,vnde huc mcrcaturcc facicndcc caufa adueni. quu autem tantam vidt in tam cclcbri conucntu idololatriam ficri :pati no potuit ncc dcbuit conjaentia,quin hocfacerem quod maieftas tua hor die amefacluvidet. QuuautemaudifentAnglum ejjcjncmimficnt que rcftauratce pcr Edouardum rcligionis factlcm inde arripicbat fu- ffrcioncm quafi nobdisifthicfuiffet^uiffia^atquc pcr Avglosfubor-

natus .

i ;ardinems. LIBER V. 184

i diusad ludibriumfu<srcligionis,eb ??idgisfciredbeocontendcbant, muotandcm autborc induccrctur.qmbus re ffondit ille,ac orat,Sc nul Yius impidju huc adatlitm cffe^pratcrqua pta duntaxat ipftus cofaen u'ke:ahoqm nulium cjje fub cAo ?nortaliu?n,cuiusgratia in tatum fe- Ye tamquc mamfcflum dif nmcn conijccrct.Vcrim Dco primumjum Waluti ipjorum hoc Jcfc cbfcquiu dcbuiffe.qua in rcjfi cpuid cjfct quod I pjis difj>!iceret,nulh id magis imputandu quam fibi ipfis qui facrati- \y??iaLhnfti ccena tamintcmpcrantcr adtatam idoloiatnam abute- xntur.idquc mon fvie ?nagna tu ccclcftc ignominia,tu facra?netoru vi- I dationc , tu?n ctiainfalutisipforuaca^imiarupeiiculo, nife rcfipifcat.

Uu?ninhanc fcntc?itia?n?mdta profe & grauiter cy?nagnofbiri- m u diccrct ,dcftucntc vbertim e vulncrc reccntifanguinc/orpori pene uam dcfacnti adhibctur chirurgorum ??ianus:quo ni??iiru?n curdto(fi I ieri poffct)vulncrcrad prolixiorcm difquifitioncm,grauiorcfque cm I -iatus feruaretur.prorfus enim cis inharrcbatperfuafiofaclu hocfuis iiequaquam duabus cy mipulforibus caruifje.qua caufa fuit ,cur XX y&teri omnes eadc?n in vrbc Angli in nonullam eiifdc pcriculi partcm nieuenirent, atq; cuftodut mandaretur, hitcr quos crat V endigratius y Yjui quod lccli effetillifociusjngrauifimas qua-fliones & tormentct wrra: cwtcris vocatus cftqm vix de??ium poftbicmiale cuftodiam do??iu I ndc rcdijt.rcliqiu Ducis cuiufdam intercefiio?ieymultbfu?it prius folu I i. Quinnec ijshaBcnus cotenta pcrtmax fufJ>icio,vcnitpoirbin cu- ibiculumfiquidforte literarum rcpcrinpoffctcxploratura, vnde con hre aliquid de inccepti huius authorc potuifct. quum neque hic quic- jua inucniri quitu eft,adfauciu\teru cu tormentisredcut,pri??iu?n vt ie wipulforeji que haberct,cognofccret:tH vtgrauifi?na eum hairc- eos reum facerct, quoru ille vtrumq; qiuapotuit dexteritate remo- iebat.Na licctfatis dextre Hijf>amcamtenerct lingua,ta?ne certius yexacliut fcrmone eft Latino vfusNerum quuvcrbisilli nohabcrct fidc,adtor?netadc?nuitumcft quibus ctiaipfis fifidem ddhibmfcnt ^mugalefes ,etfifattsquidc ' accrbos ,minus tamc crudelesfc iudices dedarafcnt.quaqua no erat rcs ta ambigua: coicclunt ,quin ratio ip- f<f gr co?n?nunisfenfusfacileVcl abfquetormcntis,vcrumviderepo^ tuifiet.Nam an qmfquam tdm dcmcns esl mortaluwi,qn.i alienoper- fuafu ac dnBujn re tanta caput atque fortunas tam ccnis pericuUs

Gardinerus; ACT. MARTYRVM,

obijceretjdqueintaliloco^binulla elabendi non ntodo copiafed minima ettam ffes poteratfupereffe}ni res ipfa}m religio ac confcien- tiahominem huc folicitdflet*.Nuncncque\erbis ipfius, nec litcrarum indicio}nec fociorum tcftimonijs, nec ipfis denique tormentis contcnti, altudfuperaddunt cruciamcntigenminauditum, quodque fuperdto- pinor Vhalaridis tauros^ne quid tam reflet amplius quo humana cru- ^muapud ^tas d/riW po fiit afcendere. Curant confui Imteumfere in modum t.ufitanos. pifa orbicularem/lludpcrgulam vi tratjciunt in imumflomachum}te- nui alligatum chordulce quam ipfi manu tenent:traieclum rurfus ad fe trahunt,retrahuntque peroccultas ciborumfiflulas fic natura cx- carnificaiites^tminon cruciaturumpiipfa poffcntdia.

Ita dcmumfatigatis machinis ommbus ac tortonbus }quum nequic- quam proficerent: co dcfcendunt denique , rogantes ecquid facli tam intempcftiui}ac pcrturbationis eum pcenitere?.De faBodiccbat adco fe mhil pcenitcrc , \t ctiamfifaclum nonfuiffet, debuiffe tamen id a fe ficriputarct.Caterum demodo quidem aclionis nonmhildolcrefibij maxime quod prafente Kege } tantaque cum omnium pcrturbatione ferct . quanqua non ta fibi id imputandu } qui id ea caufa neque fuf- ceperit nec cogitarit, quam ipfi potius regi afcribendum ejje}qut tam fccdam in ciuibus fuu idololatriam }quum poffct }non prohiberet. haic \ero ille magna cum parrhcjia.llli aute confumptis tormcntis om- nibm , quum nequeab dlo plura expcEtari, neque ille ex vulnere a- liifque tormcntis pofle diutius Viuere videretur}poft triduum v/rtwo Gardincrus afficicndm fupphcio ducebatur ,primitm quidcm in fummi templi fa- martibus crarium } vbi manus illi dcxtra amputatur : quam mox ille finiftra ad mincatur. QS fll0\dtam dcofculatur . Dcinde produclm inforum detruncatur

altcra: qui ^fhanc fimiliterhumiprocumbens ofculo profequitur. Qmbus rebus more humanitate Htfpaniefi cofcBis} rcligatispo- ftea brachijs pcdibufquc fub equi \entrem,ad martyrij locum pertra- hitur.erat eo in loco machinajvnde canabinmfunis ex trabe trafuerfa per rotulam dimiffm volubdem Chrifli martyrem medio corporc ar- cunligatum}primbfublimearripit. infra quam\chcmcntifiimc pyU acccndcbatur: in quam fenfim dimittitur ille, non toto corpore }fedita Vf pcdibm tantum ardores fentiret^Deinde fublatm,atquc dcmerfus

itcrum

Gardinerus. ' L l B E R V. 1S7

terum inflamnds fubinde trahitur ac rctrahitur3\clut per interuaU 'a rcdeunte cruciatu.bt quo tamcn illc magno ac hbero ffiritu jjerdu- t vuit,quant6quc ardet Vchemcntius,tanto precatur ardcntius . Tan~ j ian conftmptis iam pedibus^ truncatis mambus ,rogant inccndia- hijccquidcumfacli dcmum poenitcredfmulque ad Mariam,diuofque linuocadoshortatur.Atillc,vtmhiladmiferit,cuius cum \aldc paeni- Xteret: itaminus effe quod Mari* diuorumque pr<efidiomdigcrct, re- Ifyondit. adderentilli quantum \>cllent extcmis tormcntis ^eritatem ramcn femper cadem effe ac fui ftmilcm, quam vr \>ita prius confitcre- tur.ita nec morte nunc ejfct negaturus.proinde defislere ipfos ab hu~ •ufmodi incptijs rogat. Quado autem defwerct effe aduocatus Chri- ij flus , Mariam tum dcmu adhibiturum fe aduocatricem. Attcrnejn- •i juit} Deus,Vatermifericordiarum , refpice quwfo fcruum tuum} & C. iQuumqucilliprccantetn huncin modum ^flaudantemDeum , qtti- Ibufcunquc poffcntmodis & conuicijs impedirent: magna voce cxcla- mans ille,Vfalmum ^.recitauit,\udica mc Dcus,^1 difccrne caufam meam dcgcntenonfancla^&c.Nondum peruenitad pfalmifinem. dum dlinunc demerfum in ignes, nunc ritrfus admaiorem cruciatum fubleuare niterentur ,quum exuflo rudente in mediam concidcret py- ramjvbipr&bito in Mocauflum corporc, temporarium dolorcm atcr- nafiniretrequie

HicfuitGardincrij exitus , quovoluit Dominus Vortugalcnfes ddfynceriorevifui agnitionem expergcfaccte . Ipfevcrd Kcxtertio aut quarto pofl menfe ab huius Gulielmi martyno , morte dicitur ab- reptus.

Liber fextus A&ionum

M^i RTY R V M.

MARTIALIS ALBA Montalbanus. PETRVS SCRIBA Bolonienfis in Vafconia: BERNARDVS SEGVINVS Reoknfisin BazadoL. CAROLVS FABER Angolrfmenfi $. PETRVS NAVIHERVS Lcmouix.

Bb.

Quin^Schol. ACT. MARTYRVM,

QVINQVE SCHOLASTICI gymnafti Uufannerfis*

Qui pro nomine Dei confitendo mortem in igne propofitam & oblatarn, Lugduni conftanter pertulerunt.

^p^N G R E D I M V R tam Annum quinquageji

fc/S), TO) mum tertium, qui \>t variarum rerum hiftoriaji

W^^a) a tvnjlt-rtYuvii *vtsivf"\ifir\ tvj/i/T*)»r fuif- t>r\fu Wffrt ttt/f

uagefi-

ita

multorum martyrto inftgnis fuitieoru vero maxi me qui Lugdum nobtltftmo tottus Gallia empo* ^r-Mrio mortem oppetierut.De quibus primivt pa$i W~zzL i ^AJJp»<3 J«wr , zta wobtf w fo*c htstorta occununt qutn- que Scholaftichrbis atquey>niuerfitatisLaufannenfis}Marttalis Al- bajtatus Montalbani in QuercyoiVetrus Scrtba.patria Bolonienfts in Vafconia:Bcmardus Scguinus ex vrbe Kcolain Ba%adoia: Qaro- lus Taber,Blanzaci natus in regione Angolifmenfr.O' Vetrus Nauthc rus Lemouix:qid omnes ftmul Lugdum captifuerunt3atque in carce- remconieBipnmodie M^m.d.lii. Kos eorum confcftoncs, quas finguli edtderunt.ac resperpctua dignas memoria ,fuo quafque loco ordtneque retultmus ,cumaliquot eorumeptslolis fclcBts cx multis ahjs,quas tum tpft inter fe alij ad alios in carcere fcripfcrunt.tum cti- am ad ccclefias atquc amicos fuos miferut. Katio autem inftttuta: eo~ rumprofc&ionis CT captiuitatis huiufmodt futt.Cum hiquinqueLau fann#sludtorum caufa egiffent,dlij diutius quamahj , Ittertfque tum Diuinistumhumanksluduijfent,posl: fcftum VafS.t conftttuenmt cnnncs fimul,opttmis Dci aujficijs in patrtam fe qutfqucfuam confcr- rcydij \crfus Tbolofm>alij Burdtgabin, ahj ad SantonesyaItj ad Le- moukcs^nufqutfquc ad ea loca & oppidajn qutbus patria natiuita- tisfucehabebatieo qutdem confilio animo}\t gloria* Deiferuirent eamquegratiam,quam a Deo acceperant jcumparcntibus fuiscommu nicarcntatque tmpertireyit^tftpoffent^eos adducerait ad eam Chri sli cogntttonem.qua a Dco tllumtnatifuerant. Neque "verofolum hoc\ sludtum pictatls plcnum in parentcs ac propinquos fuos fufccperunt\ fed ctiam in alios\quos opera ipforum^Dcumad agnimnem vcrttatis I vocaturum Jferabant . Hbcautem profeclionis ad fuos fufciptoida confilium communicauerunt cum ccclcfta Laufanncnfts mintslrisac fcbolt pr-ofefforibus,qui iliud vtpiiwi ac fanclum nragnopere proba- rilt/xmi tHidadhonorcm Dci amplifcandumque rcgnum Chnfti etus

J^uinq.SchoL LIBER VI 1S6"

i Hlij pertineret. A tque \t eorum aductus maiorem haberet approba- mionetnyca ccclcfia tribus illorum tcfiimomum dcditfidei ac probitatis wius qua: ca in vrbc perfjjcclafuifjct^t fidclcs bomincs yquos ita pic mnuifcbant,eo tcjlimomo quod affcrcbant adduFtiycos libcntius cxci- mcrentaneliufque de illorum & Vita cjdoclnna cxiftimarct ycui qui- liem tcflimoniOjloannes Caluinus a Vctro Vireto rogatus yfacde fuu \:oniunxit.Ct£teri vero duoya\iquandiu in eadem \rbc fcruicrunt y al- Iter nctnpe Vctrus NamJxrus apud ipfunNiretum,altcrvcro Bcrnar- dus Scguimis apud ThcodonwiBezam^cdque in conditioncac vita { ratione ita intcgre vcrfaiifueruntyvt fidcm yofficium ej? modcflutm "cclcficc fuam probancrint. Vaulo pofl Gcneua: aliquotdics comora- , li, iter fufccperunt \t Lugdunum proficifcerentur . Atque in itinere juendam Lugdunenfetn nacli comitcm }rogat!que ab co vtipfum quu Lugdutucm peruen\JJentyinuifcrcj\tfc idfacluros promifcrunt. Itaq; qnomam nullum alutd diuerforium repericbant , in quo ad vnimi aut altcrum dicm Lugduni commode pofjent commorari, ad infignc triu >pifaumdiucrterunt:ac poflridic duabus auttribus pofl prandiumho lispmncsfimiddomumciusa quoinipfo itincre humamtcr fucrant inuitati acceficrunt.quai esl ad Khodamtman ea vrbis rcgwne quaza vuigo Em- quibufdam Athcnxm appcllatur.Vbi cum in hono aliquandiudcam- ™\\^' bulaffcnt yinuitati ab co amico,adhtbitaquenominis Dci tnuocatione inter pios prufquam cibus capiatur \fitataycccpcrunt accumbcrc yfe quc ijs rcficcrc,qux ipfis appofita fucrant.Citm autcm ita in mcfa do nis picfrucrenturja:tarcnturqucin Domino,Latrunculator Lugdu- ncnfu vrbts yVou\\ctus cognommatus, cumfuo fatclktio aducntt, qta fimniitque cubiculum in quo illi erant ftngrcfins fuijjct ynomcn co- gnomc vniufcu\ufqucypatria,rationcmque vitxab cis quafmt ya\idqj muiufinodi ad indagincm rcorum vfitata.ldcum fcajjct, quatuorcoru Wnctcndos curautt binos acbinos ,quintum vcro medium intcr fatelli- tes collocauitynidia parte aducrjatricecxprcjfa cauficuc mformationc hibita contra otnne tus in carcerem Qfficialis ducltfueruntan locuq; Jpfmdu^fobfcuru coicBiyatquc hora prope poft finguliordinc coram Offtctalt acccrfittfcodcq; dieinterrogatidc ijs rcligionis capitib9 qua: illimagnt cotetione eyvi tucri folct-.adqua: illiprocximiis Dci do~

Bb. H

Quinq.Schol. ACT. MARTYRVM,

nisyquibus pr&diti erant , conslantcr fccundum verbm eim refipon- t 'derunt, (fgloriam ei dederunt, confitcntes eius nomen apud cos,qui etiam a mentione eius maximopcre abhorrebant . Voflero autem die> itcru mtcrrogatifuerut, (yfequenti eam adeptifacukatem vt confef fioncm fuam cx fcripto ederent^quam illi fcripferuntifcd ita fubitb vt V/x eius exemplum rettnere potuerint.Sequenti etia bebdomade qui- Domhuca ^am corum ad examen reuocatifunt: in quo quidem de religionis em Francifca- filt^m cum tri^m monachorum gcneribus erat eis difyutandum , carm li Voslremb cum eos adhuc ad fe vocauifient , vt yidcrent an in priorc ws. fententiapcrmancrent:cognitaeorumhominum conslantia,confef I fionequeipforumobfignata , eos infojfas carceris jingulis feparatim afignatas remiferunt.Voslridieautem,qui eratdiesVeneris i$Maij, j fingulos eorum fcorfim in auditoriuOfficialis produxcrut.a auo ciim ' in maxima hominumfrequentia hcerefeos condemnati effent, atque in manum Magiflratus ciuilis traditi: quifque corum,cum huiufinodifen tentia contrafe pronuntiatam audtuifjet , prouocauit dc eo quidcm, qubdvtha>reticus condcmnaretur,poslulauitque vt adparlamentum Varificnfe ducerctur.ldautem cim Officialis magnopcre effctadmi- ratus, tamcnappcllationem eorumadmifitln quo cum quida qui Of . ficiali afiidebat, audiuifietvnum eorumita appcllantem , quxfiuit ex \ eo,an de reliqua quoquc fententia idcmfaceret. Ad id altcr rejj>ondit, j fe qubd intclligcret prxapuum fentcntia caput in eo confislcre, qubd | ha:retici effcnt declarati , ca quidem in parte vt iniqua appellare , in | rcliqua verb fe non intelligere quid vellent. Tum Offiaalis fatis cfic I dixit,qubd illi ita appcllajfent.lta his trcdecim diebus ab aduerfarijs j caufa illorum fuitcognitajniudicwque ^erfata.Keliqua autemqug I abillis dibla &facla funt,ex ipforum fcriptis cognofcentur : cx \ quibus nos ea fcrmoue Latino exponemus , qua grauem ali- { quam confolationcm , iUushrcm Euangchj fidclque confcfiionem continere VidcbuturMartialis quidem klhtmdlum cxtat fcnptum, quod ad illudtcpus caufamque pertineat.Neq-ue vera in fcribendo ita fuit \>erfatus vt cwtcwin orado mcditadoq;magisoccupatus:adque coftcri cius foajpropter huiufmodi mcditationcs officium oradi intcr ipfos dcfcrcbat. Vetrus verb Scriba £7 Rcrnardus Seguinus no fludio

folum

foiuiq.SchoI. LIBER VI. i

iblum pietatisfed etiam ingenio doclrinaquc exccltucrunt ,muhafq; mpislolas in carcerc jcripfcrmv.qua: oslendunt illos non modo in ja- I ris litens ddigcntcr verfatos fuiffc ,verumetiam ad mortcm pro cau- MmChrijli Euagebjque fufcipiendam toto animijludw paratos.Quod i?tfacdius perjf>ictpofiit,ws primum confcfioncm a Vetro Scnba kniudiciocditamacLatino fcrmonc expofitam hoc loco inferuimus.

§ Fctrus Scriba pro vcrbo Dei captiuus.omnibus fiJelibus Chriftianifque hominibus I ,raciam,pace,falutcmciue a Dco Pacre,& Domino lefu Chriito etiam atq; etia exoptat.

^ ^ * e&° frdtres 111 Cbriflo charijsimi, animo mccum perpcn- dercm cumfruclumqui ad vniuerfam ccclcfiam vcnturus cffct, iea argumenta ,qu& de fide aduerf trij in carccre Lugdum mihi pro- | yofuerunt,cj' fimutqua: funt a mc reffonfa vobis cxponcrcm : ob id Yonfcfoncm mcam ad vos fcribere volui , tum vt omncs fideles I mfoiarcr ,tum ctiam vt rcgnum lcfu Chrijli amptificarcun qua qui- I lem etiatn compleclar ea capita,qua traclaui ac pofui in ea confefii* \me,quam cgo ?nanu mea fcnpfi,atque aduerfanjs dedi , cum eam ex I cnpto rccitaffcm.Cum igiturnos inclufi effcmws in carcere Archie- Infcopi Lugduncrfisfeparatique atij ab ahjs ,Dcumque fummo animi I hdio orarcmus vtad nomcn ipfius cum ommfiducia %f hbertate co~ luendum nos Spiritu fuo confirmarcf.venit adme ianitor carceris ,qui iuobus oflijs apertis etus infimi lociin quo cra,comitatus lcgato Pra- eEli mcducit adauditorium coram Ojficiali }alifquchomimbus qui bimaxvna frequentia & authoritate adcrant.Tum Officialis ex tne ywit^Quomodo appeliaris* Pctrus ,inquam, Scriba. Quajnquit, 'S vit£ profcfionelSihoiaf\icus,inquam.\nde,inquit,nunc VcmslEx )abaudia,inquam , cr ditione pw.apum Bcrnarwn . Quaex Vrbel 'uiufd>mdanquam.Quidyinquit,ibidgebaslVcrbo Dci ,mquam, flu- icbdm.Qudm ,inquir ,Ldujanna: doclrinam amplc ciururlVerbi Dei, inquam.Quomodo, inquit dlcjdstu vcrbum Deicjje , quod illiam- plccluntur* Quomamanquam ,iandiu in ea vrbcjludui^concionibufq^ interfui,quaibi quotidic hibcntur ,vidi & audua eos ahud mhil qua purum Det vcrbum pradicarc , & *ta crcdo, proprerca quod Spintus fanclus animo mco cius rci teflimomu dat,atquc ita affirmat,Vtnullo mododubitarc pofiuu aut dcbcam . Vijnc , inq.ut , amptccli corum

Bb. tij.

Qiiinq.Schol. XCT. MARTYRVM,

lcgcm ac ficundum cam viuere ? Ego vero , inquam , Vo/o : ^z/om- <hm ven/w D« verbum esl . Nhwi crafe , inquit ille , rorp//* kfe Chnsli iw Sacramento altaris effi\ Mimme , inquam : nam id quidcm Span"™ rcpugnat ffli fidci noslra? capiti , /» <po dicimus ac crcdimw cum fide?s ym fidere addexteram Dei Vatris , nec inde ante venturum , quam dies bol°- iudicij dle magnus $ illuslris venerit . Diuinitatcm quidem eius per totum mundum diffufam efie fateor. Sedne vos exislimetis mc fan- Slunegare facramcntum3a lefu Chnslo infiitutum:cgocredo cj? con- fiteor, Sacramentum facrofancla Ccena , in qua comedo corpus lefii Cbnsli ,fanguincmque eius bibo , non eo modo ac ratione carnis ab- furda qua Capernait<£ (fVapiflce arbttrabantur: feditaftatuomc capiendo eii pane acbibendo Vmu , vere corpus Chrisli cdcre ac fan- guinemeius bibcraidque pcr fidem atquc injfiritu. TumVrocura- torfijcalis, homo doEhts (quemadmodum ego intellcxi) Clepierius nominatusyqui proximus Ofifiriali afidebat xTuyinquitxah tecmn franem ac \inum in Cccna fumisyfimul corpm & Janguincm Chri- slijumerel Sane inquam :fid ffintuali quadam ratione, non carnalL nam quamis Chnslus nunc in ccelo fit, \>bi eum fide quaro : Vurtu~ JsJ@ TnmnAnr. tamenSpiritus fid quireslongointeruallo rcmotas Jeparatajque j^f"^" conhmgityanimas nos~lras aUtyfouetyreficit admirabih quadamra*- turne: qttxe ab humano ingenio minime comprchcndipotesl-.atque hoc modo efficit^t nos corporis ipfius membra3 os ex ipfius ofixbus ycaro- quccxcamefimus.

Credifncjnquit yVurgatorium effiy \bianim<e purgcnturypro qui- Eur bus nos orare dcbeamus ? EgoVcro , inquam , crcdo fanguine lcfu iam. Cbrisli.nos purgari, omniaque peccata noslra clm.nam cam ob cau- fam effufus esl:ncque aliam credo , habeoque pcccatorum purgatio- x tantii nem.Scnpturaenbn duas nobis vias proponit:vnam fidei ad vitam a?- fita .' F tcrnamyalteram increduhtatis yperquam omncs infidcles }quinon cre- dunt in Chriftumyad mortcm cetcrnam dcducuntur. na ita fcriptucft, Qui in Friium Dci crecVityvitam babet <eterna:quivero in hltum Dei non credit^is iam condcnatus cs\iraque Deifipcr eum manet. Qua* r-ro mor- re Pro mortuu nu&° m°do orandum csl. nam Ji mparadfo Junt yJu- o:'m£im ~ pMuacdncacftorati°>£kne<iue ^utilis usquiiamfruBumfintiunt

moTtis

{Pet.Scriba, LIBER VL 188

macpafiiojjis lefu Chrifliotnniumqucpromifionum, qucein Euangclio ''Mcfferuntur. findanmati funtjuloratio potcji dlts pYodcjfc,qui a Dco Mjunt nulcdicli in pcrpetuum. Num crcdis ,inquit fjaccrdoti cjjc confi- y I tcndum?. Ego vero,inquam,fentio vm Dco confitcndum cffeficut Da~ coniutndti i I uid multis locis dicit,acprcecipue Vfalmo xxx\\,Tum dixi, Qonfite- • I bor aduerfumme prceuaricationes mcas Domino tytu dimfisliini- I quitatcm peccati meMac vera cfl confcfio ,quam slatim abfolutio I pcccatorumque gratuita rcmifio fcquitur.Ergo,inqmt ,tu non crcdis confitcndumcjjcfaccrdotibuslMinimc, mquam. nam id quidcmpla- ne pugnat cumvcrboDci, inquo doccmi.tr vnum Dcum ejfe apud qucm pcccatorum confcj^iofacienda fit,quemadmodum Dautdoslcn- l dit Vjalmo l 1, Tibifoh peccaui, malum coram te fcci. Quid tu,in- I quitfentis de ecclcfia ceremonip ,vt de campanis ,alufque rebus ab ea I wslitutis*. Quoniam,inquam, noshaccarnecircundaunon pojfumus t comprchcdcrc rcs Diuinas ac ccelefles ,fentioadvfirmtatem yioflram i • fubleuandamhuuifmodi adiumentis atque adnmriculisnosopusha- I here . itaque in Ecclcfia Domini noflri certa ccrenu?ma funt objcrua- Ccrcmo: I da, conucniendumquc vnum in locum,tum ad audicndum Dci verbu, vUm ?d- ■ tumadfacramcntaaDomino inflituta admimflranda celcbranda: lnhcadx'- quas cgo cercmonias approbo . QuaVcro a Vapa in ecdefiam funt introduhla ,cas plane rcpudw, vt pemiciofas ahcnafq; a verbo Dciy quibus hominesavero Dcicultu pietatcquc abducuntur . Credis,in- quit ,virgincm Mariam oranda ejfe,catcrofqueitem Sanclos quifunt in caloicofque nobis cffe aduocatos patronos\Nuilum,inqua,cre- chnfrusfb do alium cjfe aduocatu , quipro nobis apud Deum V atrc intercedat, ^sl'a:ro" quxm \cjum Chnflum,in cuius nomine ccrtifima habcmus promifiio- ncm, nos in noslris precibus a Deo Vatre cxaudiri.ls etiam folus es~l Mcdiatorinternos cr Deum,qucmadmodum diat Apoflolus-.ncque i.Timo-.h. vllus efl alius. Qudd vero ad Virginem attinct, crcdo cam intc r omncs J ' muhcres maximc beata cjfe,proptcrca quod ea crcdidit, atquc Chri- ^!g£is fium tn vterofuotuht,virgo & antequa cum pareret poftqua pe- &*mu. penjfct: ciufdcmque fidem ac confuctudinem vita imitandam: Deum Vero folum eius exemplo inuocandum atquc imitandum : qucmad- tnodumin untico fuo nos monuit. Idcm de Sanclis qucque fcntio.

Bb. iiij.j

Qumq.SclioI. ACT, MARTYRVM,

quos quidan exislimo effe beatos , eorumquc excmplum imjtandi ey laudandum Dcum , qubd tantis cos bencfiais affecent atque naucrit. vt vcrb cos inuoccm adoranquetnulla ratione adduci poffu nam nc ipfi quidcm humfmodi honorem Volunt. Cum autem anunad- uertcrc notarium non fcnbcrc ca quct a me dicerentur^ac locos Scri- pturct qui a mc citarentur, m fcribendo prcttermittere , ea de rc Of- ficiale admonui,ab ebquc papyrum atquc atramcntu petij, Vf confcf fione meam cdcrem, atque ex certis Scriptur* tcflimontjs fidcm me- am declararcm , demonsl rarcmque eammeam teslificationcm a ve- ntateverbi Dcinullain parte difcreparc . idcum mihi ilk dffenfif- fetychartamque & atramentumfe poslridic mxhicuraturumpronn- fiffetjiufiit V/ meam coi ifc fiioncm fubfignarem : atque a ianitorc lcga- toque Vrcefe&i in car cerem meu reducerer.vbi gratias Dco mco. pcr lefum Chriflum eius f ilium cgi,qubdme ita ad confitcdum coram in- imicisfianBum ciusi nomen \irtute Spiritus fui confirmaffct ,cumquc rogaui Vf in cadi/mfidei confefiione perfcuerantiam \fque in fincm ikx in tc- tnihiprwslaret.Vjofi hanc precationem , quanuis in loco effcm admo- JjJ^ju?" dm °Hcmo d c tctro, in quo V/x rcffirare potcram : tamcn Spiritus eordc . \irtutc magn "mpcre fui recreatus confirmatus , ckquc confolatio- nc ac Utitia.affeclus,quccomncm triHitiam, angorcmfnolcftiamquc fuperabat . Voslcro aurcmdic,qm eratdics Lunccac fccundus mcrfis Maij,cuHos carceris hora o&auame alium inlocum traduxit.m qua tdiquanto plus lucis ad fcribcndum babere poteram , partcmqne folij dimidiammihi dedit ad perfcribendam confcfiioncm mcam. idquod cgofoiyinuocans Domnum vtauthor modcratorque totius confcf fionis mecc effe vcllet. Voslridic tanitor fiepius ad mc vcmt, valdc vr- gens vtfcriptumquaprimum conficcran.cuiegorcfi>ondimcnonpofi fiproptcrca qubd ad fcribendum non multum lucis habercm .Vorrb duabus horis pofl meridicm legatus Vrccfe&i venit,mequc in amplam auhmadduxityinquacratOfficialis, cyiudcx Cortrcnus , aluquc plurinii magncc authoritatis aduocati,ciues,mercatorcs,ccttcnquc aL terius gencris atque ordinis homincs , multi pr&terca m&nachi tuni Domimcani tum Francifcam , aliiquc pfeudoprophctcc qui irfigma bcslicc in capite atque in toto corporc imprcjfa h/ibcnt. Tum Ofi

ficiaiis

iQuinq.Schol. . LI B E R VI. W&J

^pcialis cx??tc qua>fiuit >mm \cllcmin fufccpta fcntentia pcrmane- mre,^ quod cjfcm confejfus dcfcndcrc . Ego vcro, ittquam, cum nihil

ahud quatn puru?nDei\>crbu?n fcnfcnm ac dixcrim ,volo idomni I tationc tucri , atque in co quad jum confcffm ^iuerc immo- iri. Scripftstinc fwquit , confefioncm tuam ac pvrfcaslil Vdrtem, I inquam , wam tantum fcnpfi : fcdvos rogo , vf conccffu \>cslroah- I folucre mthi Uceat ,ad tdquc facicndum tuffu quoquc Veflrd tani- I tormthichartatn fuppcditct. Eege jnquit ,id quod fcrtpfisli . Tum

cgo magna \>occ, quod a mc erat fcnptum lcgcrc cocpi , quo lcilo at-

que rccttato , Offictahs cx vic qiucfuat, mim id quod fcripfjjcm tuc-

ri vclietn ac dcfcndcrc . Ego vcro , inquam \ ctiam vjquc ad mortcm,

ciim id purum fit Dci vr/bu?n,tucri paratus fum. Et poftca cum is

iufifct vtcottfefioncm mcam obfgnarcm, idfcci fummo cum flu-

dio acvoluntate . Dcindc illc, Hic adfunt , inquit, doBores, quijcn-

tcntiam tu<£ opinioni ccnfefionique contrariam tibi dcmonftra-

bunt. Imiptant tgitur anquam. nam ego cis rcffondrre pdrdtm funj, i/<r^<<r £<?yp™Jm

Tum Wiusex illis movachis, qucm Ccctcri dominum Do£lorc?n ho- Duxgrcgij fjj "j% ;>

■ r -n • }■ ,,Ji • ; • a • ipfccaper. ~*7H OJC&r

norijicentiji>i??iis verbisappcllabdnt,co:pitmccumitaloqui,Age ,m- ■ in £erra,\

quit, a??ncc , tu in confcfionc tua dicis Vapa?n non cfe ecclcficc caput.

at ego co??trariu?n ttbtprobabo : Vapa csl fucccffor fancli Vctri , ergo

ccclcficc caput cjl. Ego, inquam , pritmmt nego dtitcccdcns , quod Va-

pa diutVctn fucccfjorfit. Ego,inquit, tibiprobo,?apa esl m loco fan-

Bi Vctr^crgo eius jucccjfor csl.Ego ve/o, inqua??ifieutrum concedo.

neque cnim Vapa annuntiat Vcrbum Dei , qucmadtttodutnfcat dium Papanon

Vctrus. Vorro oportct euttt qtiiS. Vctrovultfucccdcrcullutn quoquc. fu/ctiS!

imitari,y>t (Jatmunttct vcrbu Dci,cy oues Dottuni noflri leju Chn-

fli pafcatud quod Vapa nullo ?nodofaat , ficut ego in co?ifcfio?ic ?nca

\obis oficndo.

Vrxtcrca ctiatn fi Vapa, vtvcrus Verbi Dci doclor pajlorquc Ec- clcfix^cxc?nplu?n Vctrifcqucrctur , atque ci ita fuccedcrcf.non ta?>icn caput effct Ecclcfce Domiui nofln lcfu Chriflijcd ??ic??ibru?n ta?itii?n, dut??umslcrO' Apoftolus Ataque nullumcsl: aliudcaputEcclcfa: chrifttls fo vcquc altcrmn cgo ag?tofco ,qua?n Dotttinum lcfum folutu fine \icario acjucccjjorc . Na?n duw Vaulus cumYiiutn conslituit hngchrum

Quinq.Schol. ACT. MARTYRVM,

caput ^hominum.T 'um monachus JEquidcjnquit >fcio Vaulum cere Chriflum totius Ecclefia' caput conflitutum: verumtamcn vic<t- rius qui vices eius fuppleat,efl in terra conflitutus.Minime , inquam chrifto iui ego . nam cumille magnitudine ac virtutc Diumitatis fu<e omma m- opus y ia jffctf^tqne spiritufuo Ecdcfiam fuam regat,vbt ille ita prxfens esl9 nullum vicarium cffe eportct. Ego y inquit monachus ,oflendo c^ij slum,quauis totius caliactcrra: rex flt ,plunmos tamen vicarios ha- hcre inhocmundoyTcges ac principes,quos vult populo fuo prcccffe. Aliud efl,mquam,in rchus auihbus ,almd in jjnrituahbus . nam in ///<* rctltone rcrumpubhcarum atque rerum humanarum admimslratione reges vultcffc ac prmcipes qui ad focietatcmgcnenshumaniconfer- uandam donnnentur: in ecclefia vero CT* regnoChrisliquod csl fj>i- rituale,non eadcmcsl ratio rcgendi(y gubemandi.T umis mihi ali* as fimilitudines affcrebat;quas ego vt leues & ineptas pra-termitto. Qum autcm in hac mihi cum illo monacho inslituta diffutatione c&te-. ci movi U emflcmfanrilX Mrafur* homines Viderent illum magnum doblore feus vmccre ita viclum:tum contra vt mc clamoribus fuis confternarcnt , bim aut mltT m° terniinterdum Vocifcrabantur.Exillisvnus fuit Eranafcanus , do~ clor Qumbanus appellatus,quime hunC in modum aggrcfus csl, Tu ais,inquitjauclum Vetrum ccclcfue caput nonfuiJJe*Maxime,m quam.Ego vcro,inquit,contrarium probo^Dominus noflerdiat Ve- Cephas do- trofTu es Simon filius \on#,tu Cephas vocabcns.porro Cxphds,ca~ Wquh" PutLatine dicitur.Ynde,inquambanctuinterpretationcmaccepis~li\ U^rfcz ft ^nes iuidcm in Euagchofuo ahterintcrprctatur ,cum in primo ca- vo.ant. pite cius Euangelij ita fcribit,Tu Cephas vocabens , quod dccUra- turVetrus . TumiudexVdardusnouumTeslametuminmanu fu- pfitjVt videret anea interpretatwitacffctqucmadmodumcgodice- renv.qnam a mcis verbis difcrcpare nullo modo compcrit. Itaque mo- nachus damffo capite fummoque affchlus pudore conticuit, ac plane Concidit.Tum Domimcanus interruptum fmmfcrmonemhocmodo Dc Hbcro contiwauit:Tu,inquity tua confefione dicis homincm nullum habere ar^ur.odif kbcrum arbitnum: epovero contranam fcntcntiam probo .namita,

putatio. o 1 \ ■ r i • •

jcnptumen inEuangclio ,hominem quendam cum Wicrojolymis in lcncho dcfcendcrctan latrones inadifie , a quibus fuit ffohatus ac

vulncratus

omnes fu- mus mor- tui.

!?et.Scnba" LIBER VI. i<>o

twlncratus femimortuufque rcliclus: Thomas autcm Aquinas, eam moarabolam a Domino propofitam intcrpretatur delibero arbitrio, lyuoddiatin parte quidemUfumfidnon plane commmutum attri- writmquefuiffe v/ nulla vis amplim hominis remanfcrit. Hanc ego in- Itcrprctationcmanquamyullo modo accipio.Quidanquit dlc, ejne do t&ior S.Thomat.Egojnquamjwn tantum mihi arrogo^t mc eo dofti- I orcm cffe dicam.fcd hanc parabolam ita cxponcndam effe ncgo : fcd > potim eo propofito a Domino lcfu exemplo nobis cam charitatcm co- vicndari,quam nos erga proxvmum noslrum fufaperc & habere de* betnus.De hberovcYoarbitrio) nosomnem cius facultatcmacvima- mifimm yquemadmodum cgo in mea confefione declaraui . Nos enim ja Adam j planc mortuifumm & non aliqua in parte ,ficut ait Diuus Vauks. Quod fi bene agimusad nobis non esl attribuendumfcd Deo, quiper j Spintum fuum in nobisagittqui etiam } \>t idem Apoflolm teftatur, facit vtnosty velimm & efficiamm.ita fi Deus huiufmodi volun- tatis (jfacuhatis largitoreffcclorque in nobis eftjmllo iure eam pof ; fumus nobis arrogare. Tujnquit^ais in confefiione tuajios fola fide iuftificari.Maxime\inqua.at egoyinquiti\leyprobo nos operibus iufti- ficari: Nos operibus- meremuryergo nos per ea iuslifumm . Ego ncgoy inquamyanteccdens.Egovcr6}inquit}dlud probo:Dium Vaulus vlti- mo capitc epiflolce ad Hebrxos ita dirit,Beneficentia'(f communica- tionis ne oblimfcamini:talibus enimviclimis promeretur Dem:Vidcs, inquitypromcrcrifigmficare mercri . ergonosoperibus noflris mere- mur. Ncgo y inquam y in eo textu ita legi : fiquidcm veram tranftati- oncm fequi vdimm . Tum Ojficialis ac monachi catcriyDic tu ipfey inquiuntilli } quomodo eo in loco lcgendum fit. Si,inquam,proprmm fermonis gcnusquo vfm esl Apoftolus /lufque fcnjum fcquamurjta legendum esl:Talibm viclimis Deus dclcclatur}autgratas acceptaf que habct:huiufmodi boslix ci placent.ltaque ludex Vilardus in no~ uoTcftamento Francifcani mox inffexitratque ita effc vt ego dixe- umcomperit. Tum vcro Pfcudoprophetceilli vebemcntcr pcrtur- batifuerunt}tantoque pudore affecli } vt loqui • on poffcnt nec au- derenthomines alioquiaudaccs atquc inipudentes . Ego autcm }fra- trajVobisvercaffimarepoJfum}mequum dfyutarcm cutn tmfcris

Qmnq.Schd. ACT. MARTYRVM,

huiufmodihominibusjta liberum,alacrem,paratumqucfuijfc , vtad

omnia quaimihiabtjs proponerentur ,plactde comiterque rcjfondoml

rcm.llli vcrocrantplaneconflcrnatixf attoniti . Alif caput dcmitteMi

bautydlif frcndcbant denttbus ,qucmadmodum egofactlevtdcre

tcram,inprtmifque ^miafcameatndtffutationc cum maxima ammi

indtgnatione ,molc9lta confufionc verfabantur . Ex quibus \>nus

quafiuit exme,quid dc confefwnc fenttrcm.Cui cgo cum rcfJ>ondtf-

Dcconfcf. fem v»i Dco conftcndum cfic,eofquc locos quos adprobandam auri-

ilonc' cularcm confcfiioncm affcrrct,vt \acobi Apoftolt , non dcbcrcde e<t.

intclligi dut exponifid pottus de fratcrna reconctltationcmifcri bo-

mincs obmutucrunt.Tum Offictalis,Equidcm,amice,inquit,Vidco ca

qwt isli adte admoncndum dfferunt:jedtuin tuo crrore obsltnatus Vcdutis ir ^ -ii n r

dekiioper jempcrpcrmdnes.Qudre cogttd,quemddmodum restua caujdqueje

miacua-0 hdbedt.Tu verojnqua,optime perfyicis cas dcmoftrdtioncs^rgume-

ducitur. td,rdttones quas vndtquc affcrunt,non valcrevt me de eo quod ajfir-

mo,reddrgudntdtqueconutncdnt,neque\>er6cos }qutf a me fecundu

Vcrbum Dei dicuntur,poffc refellcre ac refutare . quare ego non fum

pertinax,ncque vllo tn errorcncque dltud quidqudm dffero qukm pu-

rum Dei vcrbum,quodcgo vfquc ddvltimum Vttwjftritum tucnpa-

ratrn fmnTum istufit vt cgo in Cdrccrem mcum reducerer, vbt cgo

fui vfq; dd dicm Mdrtis fequctcm,qui dies dccimus crdt mcnfis Matft

Dominum ordns,vtme dd caufamfuam defcndendam virtutc Spiri-

tusfui corfirmarct.

Ef quoniam in poslremis dtffutdtionibus de facramento Cccn<e ni-

hil obicclum mihtfucrat,pr<£paraui mc vt rcffodcrem ad ea qu& ab

illis dici dtq; obtjci poffent contra ca qua cgo tn conffwne mca pro-

fcffus fum. Qua in re Deus benigntfjtmus voto mco ac dcjidcrio rc-

Jfondtt fattsfcctt.

Dectmo igiturdie Matj, eodcmquc Martis , circitcrhoram fcpti-

mamianttorme acccrfit vtdd Offtctalcm adduccrct ,quocumctiam .

crat Officialis Vrimatius , vtvocdnt ,primus in inimtcis \cfuChn-

sli infcfltfstmufquc hoflispr<etcrca Clcptcrius procurator ,cum qui-

bufdam alus Antidirtfti admimslris,etufq; impiafctla caufedcfc

foribus.

Corpns* Chrifti eft inc;elo»

■Quinq.SchoI. LIBER VI. j$i

mfonbus:in quxbuserdt DotmntCdnus doclor , qut noPirts intcrfuerat mdifoutatiombus ,fcdmecum congreffus noncrat .Cumigttur adcos \efjem produBus ,Anucc ,tnquit Offictalis ,\ijnc pcrmancrc m ca fcn- wtcntM C7 confefiione,quam tu antea nobis cdtdifiil Sanc,tnquam . na I e a qmdem a mc fabla csl ex Vcrbo Dct,pro quo cgo tuendo & Vtue- I re (j- monparatusfum.Tum Domimcdnus,Numcredis,inqu'it,cor- \pusChrtfltcertdcorporis loctque ratione in Sacramcnto tnclufuml Mtmtne\mquam.nam \erbum Dci nos docet cum efje incxlo , tbiquc tandiu futurum quoadiudicaturus viuos mortuos veniat . Atque hoc quidem vnumfidci noflra caput eSljn quo credimus eum in calic afcendife^ac federe ad Dci omnipotentis dcxteram . Quare fi Chri- |j flus efl in c<clo,quod ad ipfiushumanitatcm attinet ,atque ibi, que- I admodum dicit S. Vctrus,\jque ad rcfittutioncm omnium futurus cfl, Ador ■ $ - | non oportctin Sacramcnto eum qu<crere,quafi quodam m loco inferi • I oris tcrr<£ inclufumXcfus Chrislus }inquit,fumcns pancm dtxit,Hoc • efl corpus meum. bt pane ergo corpus efl.Non ita esl,inquam.Neque Verba Cgi I enimChrislitsdiceycvolcbatcutn pancm quem difapulisfuis dabat, JJJ""^ j fuum cfic corpusfcdfignum cius tantumodo .neque enim EST fub- |^nd*ofi flattuc accipitur tn fua propria ftgnificattone,\t naturam rci exifletis gmLae. ; figmficetfed fignificationcmreijignificantis notat ,genere fcrmonis j p Script. \fitato,quo notnc pronomine acapitur ita fignunomine rcifignificata appellatur , aut contra nomcn figm cu re qua ftgntficdt, communtcdtur:vt in GenefiDominus Qircuncifionem feedus fuum ef f^ff^ fedicitmequetamen Ctrcuncifio fcedus erat ,fedfignumac figillum foederis ,qucmadmodum co m libro nominatur: £F a Paulo figillum in- slitice Abraham dicitur. Dc agno ctiam in Exodofcriptum esl,eum cf fe Vafchajd cs~l tranfitum Domini . Neque tamen dgnus erdt trdtifi - *8»ns rzf tusfed fignificdtione reiprceterita habcbat illius prcecldrce mcmora- btltfquc redempiionis ,qud Dcuspopulum fuum ex ALgyptocduxe- fdt. Itdque \erbum fubsldntiuum EST his duobus loas pro Stgnificat 4ccipitur,prceferttm cum fermode Sacrdtncntis esl tnslitutus. Tum ntonacbusyb\aximd,inquit dtffercntiaesl mter Sacramenta vctcris Tcftdmenti&nout.Neque enim SdCrdmcnta vetcris Tcslamenti gratiam confercbantftcut ed qu* in nouofunt ius~htuta.Nec vcttm.

Sacr.vete re no

Quinq.SdioL ACT. MARTYRVM,

gSf ."n noiti T \ftameti facratfienta gratiam cnnferunt: fedfa*

confjjmut. l})m eam £ Qkriflo in nos confcrri oslrndunL Nam minislcr quii dem tatummodo facramenta nobisadmimflratifed lefusChriftus vir- tutc Sptritus fuigratias dat } eaque commumcat quapromiffa nobis inSacramcntis proponuntur & rcprafentatur . Vatres,inquit}Vctc- ris tcf\amcti}n6nnc emfdem gratia promifionumquc participesfuc- runty quibus nos hodic participamus* Maximc finquamMam Vaulus ad Connthws fcribit, Vatrcs vctcrftcslamcnti cundcm nobifcum ci- bum JJjtritudlcfH Comediffe}eundemque potum bibiJJcffiritualcm.Ex ftris timi- cfficitur eandcm gratiam nobifcum %f promifiones tuslitia ac vita conimuncs habmjje per fidem } qua Chnslum ipfispromijjkm ac mutis fignis pramoyisiratum expcclarunt . lefus Chrislus}inquit}in "Euangclio loannis vi. cap. itd loquitur, Vatrcs vcjlri in dcfcrto come- dcruntmanna ryjuntmortui.ergo eiufdem gratia nobifcum pariici- pcs non fucrunt.lcjus Chrislus }inquam}co in loco dc ijs loquitur qni man pcr fidcm non acccperunt JymbolumQ' ftcrdmcntum eius pam% qucmipfc dc calo mijfum acviuificum largitur: fcdnon dcijsloqui- tur quifideillumcibumacceperunt, quoinnumcrofuit MoyfcsfAd- ron}\ofuc}Cdlcb } & alijpij qui fub illisfiguris Vmbrifque vctcris tc- slamenti Clmslum venturum}qudfi eminus afpcxerunt . Nam dc A- Abraha dic brahatn ipfc Dotmnus dicit in Euangelio loannis } vidijfc fuutn dicm dit. latatumqucfuiffc. Abraham autcm vidit lcfutn Chrislum} non cor- poris,fcdfidcioculis.ltaq\ dominus doclor tum magnopere eratpcr- turbatus}atqucita inccrtus}vt quid agcrct}aut quo fe vcrterct plane ncfoset. Et fimulatque ego aliquoteius argumentutn diffolucra, qua- rcbatfempcraliquid}qub poffet cjfugerc, ne v/H* a mc cffeplanc vi- dcrcturfapc mc his verbis intcrpcllans}Audi}amice}ne tatopere in- calefcas}ncquc ita clamcs'. cxpccla parumaxpccla. Egoanquitpro- bo hotmnes vetcris teflamctiaius gratia puusnos fumuspariicipes non fuiffe.Diuus Vaulus ait}Lcx irarn operatur.cyalio loco}QmciM que funt fub Lcgcfub tnalediclione funt. Quodfi fub ira funt & ma- lediBionc,fequiturcos gratia nobis comunicata pariicipcs nonfuif- fc. Diuus Vaulus,inquam}oslendithis locis }Lcgcmnon pofje nos m jiificarc , proptcrca qubd cam ncmo prajlare pptefliatque otnnes qm

Vohnt

I <f\ non iufUficajc

'juinq.Schol. LIBER VL

^MvIunt pcream coram Deo iufli effe , in iram Dei malcdiSlionemque r^Micurrere-.fcdad Cbrisium ejjc confugicndum }qui cam ommbuspar- tbus complcuit,perfidcmque in ipfum canobis uftitiam donari} qua: uftitix Dci rcffondcat ac iudicio Dei fatisfaaat . Itaquc Lex iram i fficitjiof cpue omncs condemnat , non natura fua qu& ad \itam falu- ■eniquedata cfl }fed culpa noslra, qui non pofumus eam implcrc* :nk Pdtrcs autcm vctcris tcftamcnthidcmus luslitiam non in Lcge qua~ fiuijfefedin CbriHo \cfu}qui ipftus Lcgis finis cftun quem ipft credi- dcrunt.Dtuus Vaulusanquit}vn.cap.ad Kom.ofledit m \eteri tcfla- mcnto mbilprcetcriram ac minas fuiffc.in nouo vero gratiam eymi- rericordiam nobis propom & commendari } cum ita dicit , Egomifcr bomo}quis mehberabitde corpore mortis bui9?.gratia Dciper \efum Cbriflum. Vaulus, inquam} eo m loco non loquitur dc vetcri & nouo teflamcto:fed-de pugna & ccrtamhie carnis atquc ffiritusjn quo bo- mo \>erfaturSpiritu Deiregencratus,quod c^rtamcn carnis Jfiri- tui rcflslentis Aposlolus in fcipfo oslendit. Vnetcrea in iis libris qm dc Grxco in Latinum Gallicum f ?rmoncm rcBc funt conucrfi, non cgitur } Gratia Dei,fed} Graiiasago Deo perlefum Cbrislum.ln^ tcrca dum cgo cum boc monacbo diffutarcm } Officialis Vrimatius i- pr^£s raindignationequc furebat }ej 'magnis crcbrfque damoribuslxere- rabies- ticitm mc appellabat . Cum igitur viderct donunum doclorem os ha- crc claufum , nccpoffe mihi rcfpondcrc : aducrfum mc vocifcrans, Tu,inquit}fce\cs\c ba-retice, ncgas fancium Sacramentum ?. Minime Vcro}wquam :fed credo & ampletlor flicut aCbrifto Domino efiin- Witutum , atque Aposlolis ipflus impcrtitum. Tuyinquit} corpus le~ ruCbrisliinSacramentocJfcnegas} & panem\ocas Sacramentum. Scriptura}inqua} admonct nos} vf Cbnfli corpus in aelo quaMmusy imprimifq; Vaul9 Coloff.m.Si vo; cum Cbriflo rcfurrcxijlis }<puairitc non qutf Junt in tcrrajcd qu& furfum in cAo funt}vbi Cbriflus cfl ad dextcra DcicoUocattts.Quod vcro egodica facramentunoneffc cor- pus Cbrifliyfcd pancm, qui fuam naturapropria rctmcat }idcm quoq; sacramen : facit Vaulusn.Cormtb.cap.xi.Nam quatcraut quinqutes facramcn- nSlklvlr. tum Ccenajfianc appcllat.Tu monachus, lefus Cbnftusy inquh/ticit fc clfc pancm mte* Lt Vrimatius Offiaalis, Scdcflc hcn ticc, w ^ ui t3

Quinq.SchoI. ACT. MA.RTYR.VM*

Ie/^f Clrrislus dicit fe vitem effe %f oslium : \bi quidemfigurate ac pcrfemilitudmemloquitunfedverba Sacr&nenti nonita funtintcll^ genda.Teslimonia, inquam,qua: \os allegatis ,pro me potius, q pro vobis faciuht. Agc fcclcslc ? dm tu panem Cxn^at^ue eum inyitlu quotidiaw vtimur. eundem effe % nequc quidguam intercj nx"in <Juo " Ntfwtf, inquam , fubslmUnihil plane differunt: qualitat€ vero differt i £j» VC marrndm habet diffcrctiam.Vanis enim Cccn& cum eiufde fit

cjuotiduno -X — f . o rVr- — jr. ' .. J J .

natune cum co quo quotidic vejcimur , aham tamen qualitatcm aca- pit,cum ad facramcntum ddhibctur , atque adobfignandam promif fioncm Vita flpiritudlis aterndique proponitur . Tumille furens,A- bifcelcrate hxreticeju ignc crcmaberis , atque addiabolum ibisl Si 1 ego , inquam , comburar pro \>erbo Dci tuendo s non propterea ibo l addiabolum. Vos quidcm nunc mdicatis ,atquc omnia ad mdicium ar* i bkriumquc\esl:mm rcfcrtis:fcd Vidcte quid agatis. Nam alius cH L fummus ludcx^qui dccaufa noflra "verc acfine acccptwne pcrfonarum iudicdbit.ls innoccntes Juflos pronuntiabit, quod caufam dc veritate < fudm defcndcrint:improbos&fceleratos,qui impie aus verbum per: j fequutur,condemnabit. tum ille Vf infanus furorcque correptus excla , mare cocpit ,AbifccU§ie ,reducite eumin carcerem. Egoaute Offici- j dli Budtherio dixi,Ohfecro teydomine , V£ concefu \>eslro liceat mihi 4 confefeionemmeam abfoluere.Scdisatemquemonachus ■ yatque alius j Officialisjufferunt ego meum in locum me recipcrem. Itaque di- greffus fum ab illismaxima cum moleslia ac dolore animi}eorum cau« fa accepto,quibus meam fidem cumulate approbare autcerte declara rc non poteram.Scd in locu reuerfus mcu,cccpi Deum inuocare ,ammo que reputare, qua de impijs homimbus, admimflris Antichrifli atque l^Ldz hoflibus 'veritatis reportaram vicloria, quos verbo Deiplane confe- vmtas. Cera.Tuvero Spiritus fanclus inmcmonamihi reduxitidquodChri flus \cfus ijs promifit, quipro caufa ipfius dcfcndcnda coram inimicis eius prodirent.Vos quideanquit Dominus ,corarcgibus pr&fedibus , iudicibufquc producemini inteflimonium cis:fcd cgo vobis dabo tum os huiufmodi fapientiam, cui aduerfarijrefeslerc non poterunt.O SptfiuT. fummam confolationem t$\<ttitia,quam ego,fratres charifimi,ani- % . spirtru . mo mco accepijim vidi illud Chrifli promiffum m meipfo complctu

effe

I

iet.Scnba LI.BER VI. 193

fife >\crhumque Dciaduerfus fathanam & Antichrifiumciufq; ad- ■tintslros fupcrius extitiffe* Equtdcm magnas confolationcs Spiritus )« antca pcrccpi, ex quo Dominus me ad cogmttoncm \erhifui vo- autt amprrmtfque dum in ecclcfia Dci, in fanFlo fidclium ccctu <& co - tentu v/x/ : jcd minima confolatio & Utttia , quam paulo autc in his nciswtcuhscepi 'nunc capio , omniafolatia gaudtaquc fuperat jux vnquam in tota Vita mca hahuerim . Nunc enun Sptntus fanclus cducitmthiinmemoriamtot&tam fuaues promifiiones faclas iis juipronomtne ipfius pattuntur ,gufiuqne ac fcnfu cxlcflium gaudio-

t afftatiTu quidcmjnquitjiunc in his locis ohfcuris tctrtjquc hea- ^tf^ul™ w cs,quanuis a toto mudo vt mifer & irfclix rcijdaris ,dctefianduf- cfs lue cxijlimeris ,non oh aliudjiifi quod nomen meum confiteris :Tu nuc ftils ■ n angorejachrymis yfqualoreque verfarisfed tcmpus esl \>t teipfum rigasan Dcoque authorc hmus tam cxccllentis Vocationisgaudeas^ 'xitumque huius ccrtaminis fclicifimum , atque ampltjbmum \>i£to - ia: prcemium tthi pro ponas : Quod fi hoc tcmpore tu ducaris ad tor- ncnta cum fumma ignominia ey dedecore}6 heatum hominem qui co Deo emfque Angelis omncs reges atquc hnpcratores huius mun ii honore ac digmtate fupcras l Nam pnmumtoc modo imagini Tiltj Dci confonnisconfimtltfquc fis , \tcius quoqusgloria: atque immorta iatls particcps fis . dcindc Spiritus glona: in te hononficcntifime ^qidcfciticuius quidcm ca v/> esl atquc prceflajntia xvt cxtera omnia buius mundi vclornamcnta veljolatia gaudtaque cum cius commcn- atione atque confolaiionc comparata enanefcat: Dcnique nunc tu es carcer \n fchola cr dtfciplina F//// Dei , in qua Vatcr cdcfits omnes diuitias {jjjj* FiIn ac thcfauros gratta: fu^ f acrctaque fapicntiw fux admiranda, iu- diaa alttfitma exphcat : in qua omnes Vrophcta', hposloli, Martyrcs verfatifuerunt, ejiniutias }opprohrta, contumchafque perpcfit, in~ lartgnis in foruace prohati atque cxplorati cxtitcrunt pnufquam adipifccrcntur coronam tmmortahtatts ,paratam propojitamquc iis ommhus qui caufam Chrfii cy dignitatcm vfque ad mortctueri vo- lik. Hxc ejUeclio fratres chan fitmi, in qua Spiritus fanclus optimus Hltorum Dei doBor, fuauifiimus corum qui affitgutur confoLtorf nos quotidic infyis nofiris trumnis conJolatur(fhortatur.

Cc

QuinqSchol. ACT. MARTYRVM,

Voftero autem dieyqui erat dies Mercurij, \ndecimus eius menj fupranotati,egotraduclusflumin alium carcens locum non ita ob fcurum: vbieratfrater& focius buius noslra captiuitatis proph communem caufam Euangehj-.quocum meipfum perduos dies mag pere fum confolatus . fumma autem Dei prouidentia eum inloCt tranflatus fui. Nam cum effcm ibi cum eofratre,admonitifuimus; appellaremus ab iniquitate eius flcntcnti*, in qua nos hcereticos pn Appeibndi nuntiarent . Cuius qutdem reinunquam mihi vcmjfetin mcntcm , ne- confilium. ^ue alterifratri qui in carcere erat infenore, mfl hoc modo corfllium nobis datumfluifjet. Itaque cum vcfyen in meum prislinum carcerem reducerer iper latrindt idconfllium commumcauicumeo fratre qui in loco fub me inferiore erat conslitutus . Vorro die Venerisflcquoiti, xiii. eius menfisjamtormeaccerfitvtadOjficiaLm adduceret : Cum quonullus erat alius prxter ipfumiamtorem& alium quendam qui exme qntffjuit^anegoin oppido nomine Chantatis appellatoy\>n~ quamfuijjcm. Cui egoy Minime inqua\ neque fcio vbmam flit ea ^rbs. Agitdc Ri Numsinquitjucumrisfuisliqui Kichardumeripuerunt, cumisLu-

durdo le . . J. 1 . . 1 .

Fcurccuius tetiam captiuus aaparlamentum duccretur. No>7, inquamjieque vn-

hiftorta hu n-1 j ■ i riC r

ic martyro quam Kicbardum cognoui aut \>idi,mji Laujannatranjeuntemiquem' aSpucft %uidam eumeffe mihi figniflcarunt . ac flic habeto, dominc, credafque tnihi pro eaflde ac rchgione iunflurandi quo obflnclus me \erum di- Burum Vobis promifl , me nunquam ibi tum interfluiflfle , nec eam rcm verbu Dei mo^° appr°bare • Ncqueenim ea esl ratio,qua vcrbum Deiyaut armata ma eos qUl u%dtuentur dcflendcre debeamus.Vis tu igiturjnquityerro- tiS nopro- remtuum&fluflccptam opinioncm retincre l Quod ego ampkclor, pugnandu. ^um^ tueor ^ mfci es~} a[m^ ^m ^eryum Dei } cul eg0 nihilre-

pugnans ajflcro. Qui, inquit ,flcis tuyidquod afferis , purum efle Dei biDcicer- Vcrbum*. Quoniam jnquam , idcumdoBrina Vrophetarum, Aposlo- tnudo • lorum ac ipfius lefu Chrijli conuenit, & S piritus flanblus ccrtiflimum mihi de eo teftimonium rcddit,(^ego ita pcrfluaflus fum. Vraterea tu ijyfle , domine , perflfexisli & perfficis aduerfanos nullam rationem, qu<e quidem \>aleat ycotra afferrcnecme reuincere qub minus id quod dico verum flt . vidisli cmm eum qui mecum de Sacramento £7 aliis quibufdamrebus difjjutabat^iclumfuiffc.Tujnquit dlcjanblum ne.

gas..

Pet.Scriba: LIBER VI. 194

g&s facramcntum. M/w/W, inqudm :fcd deco ita fentio, \t Ch rislus

Dominus ihftituit^ Diuus Auguflinus in loanncm fcrihens expomt.

Cwn dutcm vidcrcm Officidle alia vcjlc indutum quam \>ti Conjueue-

rdt^ quia id mihi antc dixcrdt putaham cum tum laturum cam fcn-

tentiam,qua mc hccreticum declararet^atque ita denohis hrcm aBum

forc. tumcgo eidixi, Nos cum Lugduno tranfiremm, atquc aho iter

haheremus , captos cffe fine \lla caufe inqmfitione , cum mhil contra

Kegis ediSlu dixifemus aut fcciffemm-.quod iurigentium repugnat.

Tu interrogafti nos de fide noflra , quid de tota rcligione fentire-

mus : nos tihi ex vcrho Dei rcfyondimus . Conceditur Turca: aut I#- ^¥ cc6

d<£0,\>trationemreddatfidcifu<£y eiufquc doShin<£ quam profitetur, rior il,-m r 11 • f V 3 j r -i u Turcarl;m

jine v//o vittt penculo. cur nobis quoque non conccaetur ,qui mbil ai-

cimusnifiquodverho Deicontinetur*.Nos quidemcertofcimmnote-

merc acfortuito ,fed certifima Dei \oluntate (f prouidentia in nid-

nus veflras incidiffefed v<« quoque a Deo eslis conflttuti,vt de cauft

noftra^quctiusldqyttqua es~l,iudicctis.Quareconfiderate,quidnam

de ea slatuatis dc dccernatis . nam fi aliter quam oportet iudicaueti- ^

r / 1 1 1 . . ,. ri ftiprcmum

tis , atque optimam caujam ventatemque condemnauentis , alius est d« mbu- fupretnus iudex,ad cuius trihunal vosfisli aliquado oportehit^tt fcn- na tentiam quoque contra Vos ipfos audiatis,finunc quidquam inique in nos cius ventatis teslcs conslitucritis.Cum autcm haic a mc ci maxi- mo animi sludio cy fumma Spiritm vidiccrentur,homo mifcrattoni- tus atquc cxtcrritm inccdchat,\t nullum verhmn loquipoffet. Non e~ sui rat illi cademfacies ac \ultus latus aut compofitus quo me dntca in- terrogare confueueratfcdtriflis^ pallidus andcx Jumma perturha- tionisplane nullo loco conflslere poterat. Cum ego ciproponcrem iu- dicium Dci, mhilomnino loquchatur ,ncc tamen a mc digredi potcrat. htcrca Dominus incaput eius fulminahat : nuhi vero fummam in lo- quendo lihcrtatc & audaciam cocedchat. Ac cum diu poflea loquutus tffet,ad poftremudifcedens dixit^verhum Dei quide tuendum cffe. Id ctim ille dixiJfet,ianitorme in meum carccre reduxit: quarta hor<c parte p6Ji,mc acccrfmit vtin auditoriu ad Offiaalem,ali6jque iudices jpduceretjvhi maxima hominu frequetiacrat . Tu Buathcrius legere cocpit ac jpnutiare meafetctiadn qua mc V£ hxreticufchimaticumquc

Cc. u.

tur.

I

Quincj.SchoI. ACT. MARTYRVM,

condcmnabat . Tum dixi me ab ea [cntcntia appellare , qua ad opri p auocatio fttitm caufam meamcondcmnandam abutercntur: itaque ab buiufmo iudicumU di <&ufu prouocarc . Tum Offcialis , Cur3inquit3 tu appellasl modi non ita loquebaris. Ego 3 inquam 3 in mea confe fione contra abufus ' j non contra vcrbum Dei locutus fum.itaque a veslra fcntentia appcl lo vtabufiua & iniqua.Vorro posl eamfententiam appellationen ^ennM_ noflram 3 aducrftrij ira indignatione cozpcrunt furcre . Officialv. ss&kutig. quidemvicarius Lugdunenfis Archiepifcopi3poslquamnos condcm- najfetjdomum maximo cu tremore ac terrore reuerfus ejliita \tcu)i de prouocatione noflra loquerctur 3 in fumma perturbatione atq> ani miangore verfaretur. Cumautem domum fuamita attomtus con- slernatufque fe rcccpiffct ,fefquihoram pbfl vcnit ad eum iudex Me lierus^qutfe a Supprxfcclo Kcgis miffum effe dkcbat3 V£ eos Luthe- ranos ad Kouanam Kegium carccrem traduceret y vt poslridie fup-\ plicio afficercntur.Cui Officialis refJ>ondit3non ita futurum,quonian nos appellaffcmus, eamque appellatione repudiare fe non pojfe.Tum\ tlle, quafilco rugiens3 Tu igitur, inquit, non \is in hos fceleratos ho-\ mines animaduertcrelSane volojnquit Officialis: fcd conflium antc nobis capiedum cfl^ Lutctiam fcnbendum3\t fiamus an eorumap\\ pcllatio ft vahtura.lta Deusmirabilitcr defenditnos pcr eumy qui\ paulb ante nos condonnaueraf.leoque nobis ad tcmpuspaflorfuit3vti \ S^00** nos aducrfus rabkm caeterorum lconum tutarctur . Quainre Dcus\> manum fuamfortcm ac potcntcm cxhibuit, atque in Cor/JJcclu r.cjlm\\ opusadmirabdeejfccit3Vt in ipfius bonitatc, mifericordia 3 ventatei totam fiducidm noflram reponamus 3planequc nobis pcrfuadeamus, cum optimus Vatcr huiufnodi amorem^curafohcitudincm in nos Juf~ Cipiat 3nul\am vim tantam diaboli aut mudifore3qu# nobisnocerc poj~ fit^acne pilu quide capitis nobtsperituru.Quamobrc maximas Dco ©ei crgl gratias a?ere dcbcmm pro huiulmodi liberatione3 in qua mirifice nos 1

fuosproui- ° S n j. ■ r ■ r i /r ■ 1

dcncii, tutatus c)t3noJtra in ipja morte vitam conJeruans3 multoj quc pios bo- \ mines fufcitans 3a quibus magna & corporis leuamcnta 0° ammifo- latia quotidie acciptmus. Confidamus igitur & fj>crcmus3 Domirum quutanobisaffiut 3 nullo vnquamloco, tcmporc3ac rc dcfuturmtr.at* que cius bomtatcm^O3 gratifiima animi mcmona^ & ccrtifiima fidu-

cict

pet.Scnba LIBER VI.

cia in co vho collocata illuflrcmus.Nos quidcm haciCXt* ciusfingu- larcm gratiant opcmque expcrtifumusyapudquos ncc periculaacer- hifiimx mortis propofita,ncc magna huius fuauifiimx \itx commoda abaducrfariis promiflfa^qmdquamvalueruntjiec \nqua cfficere po- tucruntquo minus nos fidcm in Deum,Chrislu?nque purifime fiufce-

ptam fumma coftatia rctineremus ac dcclararcmus . Itaquc nos totos

i in eius fidematque opc permittamus ^quicauflamfuam, honore}glo- % riatn nohis tucndam commifw.ciquc nofirum ftudiumcy officium^om* l m conffantiafidc,ohfcruantiaapprobemus.

Eiuflem Pctii Scribx epiftola qua confolatur quendam amicum vna captiuum.

ryOslcaquam optimo Dco acVatrinoflro placuit nos coram inimi- cis producerc ^tfimus tefies veritatis cius: noslrumnuncofficiu es~l,\>t ei maximas agamus gratiasjaudcfque fempitcrnas trihuamusy orantcs fempcrM hoc praclarum atque admirahilc opus in nohis in- slitutumpcrficiat adgloriam nominis ipfius}tum in \ita tum in mor- tc ilhislradatn.Nos quidemfratcr charifi?ne,pau!o ante magnos ad- uerfariorum impetus fiiflinuunus ,fcdleucs adhuc ficum ijs compa- rcntur,quos fathan iamfaccrcin nosmoIttur.Nosprogloria Dci \fi quc ad hunc dicm dimicauimus ,fcdno vfq\ adfanguinelefum Chri* ftum eiufque ^eritatemcoraminimicis crudclifimis atque infcflifii- mis confcfifuimus. Kcflat igiturji voluntas Dei efl,vt eandem jan - gmne noflro ohfi^nemus ,atquc ita confinncmus \taque quoniahuiuf modi ccrtamen nohis cfl propofltumfin quo inimicus adnos oppnmc- dos ac perdcndos yOmm cxparte virihus omnihus f : armat ac rohorat: adpugnandum contra nos quoquc magnum animu paratumquc fufci- piamusMuniamus nos tota armatura ffirituali\caq,inftrucli ac pa- rati ccrtamc propofttum fuheamusfcquentes rcgcm ac ducem noslm tefum Chriftu,qm vf corona immortalitatis ohtincret,cruccm mortcm pgnomimofam perpcfius csl^opprohriummundiafjicmatus v/"Vo- cSmfC0- ImtatcmDciVatrisfuiprxftarct^atquehacViapcrducerct adVitam Pus- ttcrnam omnes elcclosyqui ah omm cctcrnitate ad hanc tam exccllc- temhlij eius imagincm m \ita morte cxpnmendam prcedestinati fucrutipro qmnos ctiampatimur,\t infoactatcmgloria: ipfius ali-

Cc. iij.

Quinq.SchoL ACT. MARTYRVM;

quando yzziumus . Quod fi mundus , mors , diabolus \>ohnt pcr- dcrenos & abforberc ,audiamus lefum Chrittum optimumMagi- j

ioaa.i^. Slrum ita loquentcm }Vos quidem in mundo afflSlioncm habebi~i tisifed confidite } quoniam cgo Vici mundum. Qui crcdit inmey cx mortc ad Vitam tranfibit . Nam Chrislus moriendo perfcat,vt mors iam amplius non fit mors,fcd via qua ad vitam fummamglo- riam perducdmur.SifluSlus maris huius mundi ad nos fubmergcndos

Ux rci 4 attolhnturifi immici nos quamphrimis atque infcslifiimis copus ag- grcdiuntur \damcmus cum AposloliSyDomineJibera nos: & is omni- 1 busex penculis eripiet. Quemadmodutn Dcus ctiam piomittit pcr

pfaim .50. Vrophctam fuum Dauidem , Inuoca me in die affliftionis tux, & cgo

3&kn.ji. eripiam tc&tuhonorem mihitribues.Cuminuocabis me3ego tibirc- fyondebo , eroque tccum m affliclione: liberabo te y atque glorificabo Omaximam & fuauifimam confolationem , quam nos in huiufnodi Dci promifiombus habcre dcbemus l quarum fidcm ac \eritatcm noi tam fcpe in his noflris vinculis expertifumusplancquc fcnfimus eum V£ promifit}nobifcum cfie \>elle,vtnosinipfa affliclione cofolctur>at queomnimalo liberet .Namcumabaduerfarijs damnati mortis fu mus, atque afocietate hominum tanquam quifquilia rciccli, confide rcmm admirandam Dci bonitatem & mijcricordiam , qmnosvarie\

Sio/aDd cfl conf°latm '> tum in corpore tum in animo}noflra corda perfundem huiufmodi Utitia, qua? omnem fenfum atque intcllcSlum Jupcrat }qua. nonfolumtrtjlitiam "vincit & abforbct fcd etiam cfficit Vtinnqfbu affliclionibus , atque ctiam inipfamorte gloricmur } omncmque inimi- corumfurorcm in nos incitatum defyiciamus . ita V£ flngulan Dcigra- tia vidcamus nojlros immicos infimtis partibus magis captiuos & af fliclos}quam nosfumus . Etenim fihoc corpus inclujum carceribus te- netur }ammus quidem ccrtc iucundifinna libcrtate pcrfruitur}pcrfu- fus omni Utitia confolationeque cceleslipcrSpiritumfanclumiquifuo tcslimomo nobis affirmat nos filios Dei effe ac fratres \cfuChnsli} certofque reddit defalutc nottra , liberationequc beata , tum futura, cum auimus ab hoc corpore fcparabitur >ac tum dcniquc cum inglo- riofa refurrc£lionc rcfurgemus . Atvcroinimici noslri , quanuis inxta figuram huim mundi in fumma libertate acfclicitate cjfe \idcantwr.

Vcrraij tmen funt mifemma fatharktmancipia,£erpetuum \ermcm habent in

PetScriba. LIBER VI itf

Confcicntia coripforum corrodoitcm atque cxcdcntemjgncmque pcr- l^iowm petuo ipfos cruciantcm-.vt quanuis omm ratione Conentur omnem fen~ fum ludicij Diubti in animo dclcrc, inmti tamcn infcflam Dei tudtcis dCVindicismanumfcntiant.Quamobrem Apofto\ufequentes,in cru- Gaiac^. ce Donum nojiri atque afflicliombus noflris agamus gratias } quod ab ipfo nunc casligemur, ne cum mundo condemnemur ac pcrcamus. Af- flicliocmm noftraleuis esl ,nob'fque ad exiguum temporis ffatwm vnpofita : confolatio vero fempiterna . O fi nos animo reputarcmus glonair.fhntajnnnartalcmque coronam qudenobis poftvicloriamre- pofita in Ccelo affcruatur Ifjilla tata bona,gaudiaq; cogitarcmus, illt aternam hxrcditate qua Chnslus \cfus mortcfuaacquifluit Ifl mc- tes ammofque noslros erigcremus ad camfchcitate ^glonofam im- niortahtatem, inqua corpora noslra hdc humilitatc liberata,gloriofo corpori Chnfli conformid erutitum in hdc captiuitate noslra,atque e- twn inipfamorteUtarcmurjaudcfque fcmpiternas Deo caneremus> dcgratiasimmortalcs optimo Patri agercmus, nominehuius tantiho- noris actcflimorij,quonosteftesventatisac procuratores caufefu<e Cxate conslituit.Hcu,charifmiefratcr,Chnflum lcfurn mimme puduit co- procurato-' ram DcoPatre caufam noftramdctcftandam Jufapere ac fuftuiere ,tot rcs' tdntafque iniurias^opprobriajontumcliafque pcrferre,ita vt cruciaf fixusinter duos faciuorofoshmines ipfe ir.nocentifimus conslitue- ^ltbis retur,tota Dci iram atquc indignationc nobis dcbitaman fc vnum cf- fufam exapcredc tolcrare,cu tatodnimiangore,vtmagmtudine Di- uini tudicijprefjus cxdamarit ,Deus meus,Dcus mcus,cur me dcreli- qmfll An vero pudcbit nos nunc quidc caufam eius tam uisla cequam quc tucrtiuslitwn atque innoccntiam eius conftcr?: mortc acpaftio- ne m qua falus totfmudi cotinetur imitarvlan dubitabimfinfislcre ci9 \efligijS, ac faucloru?rophctaru,Aposlo!oru,Martyrumq; plurimo- tmn?.qui hanc via ingrcfi,VtgloriaDei 0* fanBam Euangchj vcntd- tm tucrentur ,graiaftimis pcricuhs tonnentifquc vitam juam expo- JdYu,rUc"m Jutrunt ,vt adillaexcellcnte gloria pcrucmret ,in qua iucundifimc fc- *d giomm. Lafimicq; regnatcuduce capite fuo lefu Clmflo, expeclatcs bea- tdrefurrcBionc ,in qnaomnes elccli Deiin rcgnuFiIijcius colligctur. Tum vero intelligemus quam fmt bcati ij qui pro nominc lefu Ch fti

Cc. iitj.

Quinq.Schol. ACT. MARTYRVM,

ciufmodi tormcta atque opp robria perpefiifuerunt,\>eslefque fuas m Apoc.ii. flangUine purifimiiagm dcalbarunt . Tum denique illas ChrtftiDo- ', mim fententias intelligcmus , ac veras effecum maxima noftra betitia copcricmus,Quipcrdctvitamfuamproptermc atquc Euangelium meum,is eamfcruabit: Quipatrcm,matrem, \>xorem,liberos/lomos, Vincas , agros amittet proptcr me, is vitam wternam pofidebit: Qui \incct hxc omnia incomoda,dijficultates,offendicula,eutn ego in thro- 710 meo caiesli conslituam . Tum denique Vatrcm noflrum cxleslcm facie adfadcm Vidcbimus , 0. cognofccmus ficut ab ipfo cognitifui- mus, qui tum omncm extergetlachrymam ex oculis filiorum juorum, coronas eos gloria atque immortahtate ,\>t cum ipfo inperpctuum vi- * uant . Tum erit vnum ouile & vnus paslor: tum ffonfa comunclifii- rne Viuctcum fuo ffonfo, tumDcus omnia eritinommbus . Omnis tum tyrannica potentia , altitudo, pulchritudo,opulcntia, pompa inimicorum Dcieuancfcct : qui quidcm dignam infidelitatts, idolola- tria , impictatifquemercedem rccipient, quitumgementfindcbunt- quedentibus , cumnos optatis atque fyeratis gaudiis fuauifiimepcr- fruemur. Tum fcnticnt maleditlionem Dci, luslipme in fe effufam} deprcfii ac demcrfiin.abyffos infcrorum cum-diabolo ipforum patre ac ducc.cumin rcgnoc^lcfli Vatris noflri,omnifclicitatcbcatitudinc- que perfruemur. Quid autem hismiferis malcdiclifquc hommibus tun. proderitgloria,pulchritudo,magnificentiaque huius mudil Quidin- quam,praderittot actantas. opes diuitiafque comparaffejantum au- ri (fargcnti cumulaffc, liberos^xorcfqueforma prxjlanteshabuif fc^omnibus.dcnique voluptatibus inhoc mundo affluxiffc.cum poftea cogantur hax rehnquerc ,iftamque \>itam commutare cumea ad quam Ivcx i s. Dommm lcfus dicitin Euangelio,illum homincm malcdiuitem tranf latumefidHxc omnia ipforum commoda atque oblcc~lamcnta,vtfunt fluxayanaque, ficut \>mbra aut fumus, euanefcent wflar fbmnij, quo ■ foluti figuram huiusmundinon minus fugaccm quam fallaccm in- tclligent. Tum plorabunt, ingemifcentfrcndcbuntque dcntibus ,con- iccliin igncm qui nunquam extinguitur,a quo pcrpctuo. torqucbun- Apoc- r tw nc^ue tamcn confumcntur .Tum}inquitDiuus. laannes, caufa eui- AF0C • J 4, tandaLcuis pxnatmortcmrequirent^cqHC cam inuenient. Ipfi vcro vi-

nent

retScriba. LIBER VI. w

uent cum diabolis in inferno,vt in cctcrmtm ibi crucientur. Quarc cba~ nfbmifratrcs & amia,hanc nos~lram conditionem,ey felicitatem im- piorumne tam grauiterferamus ,noslramquevicc dcploranus.Nunc Luc*,u. quidcm tcmpus efl,vt capita noftra ad illum tam optabilem rcdcptio- % vis noflrx dicm attollamus . \llud tempus ent hbcrationis noTlrce cum

fiimmaUtitiaconiuncla?,inquo(])onjus flponflamfuamincctcrnagau- Ma| t , dia,folatiaquc recipict. Acccnjas crgo lampadcsnoftras babetes,ex- cmplo fapientum illarum quinque virginum ,fimus parati,vt obuiam leju Cbnfto ftonfo noflro prodeamus,cy vna cum co in ipfas nuptias ingrcdiamur. O beatos feruos , quos Dominus^ rcuertens offcndetin operc laborantes ,atque in eam Vnam curam imcumbentcs ,Vt talcntum commijfum augeant acmukiplicet l Quamobre cum Cbriflus Domi- nus noflcr taletumnobis fuum tbefaurumque veritatis inxflimabilem coniiE. commifent ,dcmus operam vthoc tantum3ac tam pretiofum bonum o- ptima confcientia conferuemusjueamur ,augeamus ,omni ornemus il- Juftremufque ftncliftma rationeidcnique vjque ad vltimam noslrifan guimsguttam nc diminuatu r aut eripiatur nobis ac Ccetcris fidelibus ef ficiamus. Imprimisvcro caueamus^ nc ilh malo fcruo jimiles fimus,qui Mat - talentum a domino fuo acccptum dcfodit in terram , argentum do~ minifui quodin quxsium confcrre dcbebat,abdidit.Netanti commo- ditatcs,honorcs ,voluptates buius mundi ces~limcmus,neque parentes, hberos,vxores tanto amorc Complecla)nur,non deniquevita noslram itacbaracypretiofam babeamus^vteamgloria: Dci & Domininoflri lefu Chnsli anteponamus : fed potius omnibus huiujmodi rcbus , ac mundi commodis oculos claudcntes, Vocationcmquc ccclcflcm intucn- ies^arripiamus clypeum fidei , gladiumque verbiDci,quo tela ignita fathance ,hoflis nobis infcslifimi, repellamus.Ommbus impedimentis folm maximcque cxpediti fumma cum alacntate ad propofitu certa- men prodeamusfcmper ducem ac principem lefurn Cbriflum intu ctes. Simus. ci fidcles , vf jue ad mortempro caufa cius gloriaque dimican- tes,atq; it.a corana vitce , omnibus flrenuis ipfiusmilitibus promiffam txpeclcmus; Ex pcclcmus , inquam;omni cumpaiitntia Dominum,vt ausfrlorum potcntiamque confj>icia?mts:Tum enim tadem cognoflce-* jnus curn in affliclione nqflra.nullo mododormutijfcfcdtcxijfe fuba-

Romio.b

Quinq.Schol. ACT. MARTYRVM^

lis fuisytiec minus dccurdte atquesl:udiofc,quampupillam oeuluo- feruaffc . Qupd fi hanc ccrtitudincm habcmus & fiduciam, nidla funttantgminccaut blanditid ,nullum tortnentimortisquegenus, de~ nique nulla inferorum vis in nos inatata & illatd}qucc pofiit nos a fe- tcntia fidci fummaquc conslantia dcducere ,aut ab amore ac dilcblio- ne Dci Vatris Domim noslnlcfu Chnsli vnquam dujellerc.

Scquitur BERNAR.DI SEGVINI fidei confcfsioiubicibus Lugdunenfibus iu eadem caufa: aftione oblata.

i.Pet. 3 . S<|§^ Viritus fanhlus per os Vctri Aposloli loqucns , nos admonet, vt fimus fempcr parati ad reffondendum vnicuique rationcm a nobis quazrenii cius ffci qua eslin nobisjdque cum omni manfue- tudine & rcucrcntia.Veros ctidm diui Vdulidicit}corde crcdi ad lusli tiampre vero fieri confefiioncm ad falutcm.ltaque quoniam ita pla- cuit Deo me in Jx-ec vincula conijcere,no propter Ccede, furtum,fcor^ tationctn^aut alia huiuftnodi malcficii flagitiaque a me commiffa :fed quiaintcrrogatus de mea fidc, nolui certis capitibm .affcntin , qug hodie funt in controuerfia\nec ea vcra effe confitcri, vcrbo Dei mca- que confcientia repugnante fequens dlud Spiritus praccptum , meo officio deeffe nolui.Et quoniam toto co tcmporc quo interrogatus fui non potui commode fcnptam confcfiioncm meam vobis darc , vt pri- mumpotcslas mihifacla esl,& cotnmoditas oblata,eam pcrfcnberc Volui,vtvosinte\\igatis noneffe vanam opinioncm & pertinaciam quandam temere in animo meo fufeptam atque obfinnatam, qu<£ im- pcdierit me quo minus ea rcligionis capita approbarimfed futnmam Veritatis ccrtitudinem ,atque ammimci perfuafioncm , qua certo fcio ea plane verbo Dci repugnare,id quod cgo ffiero Dco adiuuante> me perfingula ordine dcmouslraturum , rclinqucntcm ea quce mihi cum omnibm tjs funt communia qui Chnsliam appcllantur ,vt eslSymbo lum Apofioloru, in quo ea otmiia fidei capita amplcBor atque appro- bo qux in eo contincntur. Ac pnmum dc hbero arbitno}qiwd tnbuut homimfuo proprio motu perfe poffefaccrc bonum <& malumiego di- EpKcf. t. co hominem{ quoniam Vt Vaulus tcflatur.posl lapfum pnmi parcntis Adam,ma\ediclus fuit, filiufque ircc ac tnortis) fua natura mhildhud poffc quam ojfcndcre Dcum&fcipfum damnarc.Scnptura cnim tc-

slificatur,

Delibcro Arbitrio.

Bernard.Scguin; LIBER VL 158

Shficatur ,cor hominis iam inde ab adolefcentia atque infantia prauu ejfe,ad malumpuc propenfum ,ncc quicquamboni pojfe tnde profici- fciantcr tpfos hmtncs ne vnum quidcm tusluejfe^aut qut Deu quce- pfaIm-H? ratfcdomncs tnutilcs ,corrnptos ,ac timore Dei Vacuos 'propterea omm malttta atque tniquttate abundittes:omncm cogitattonem atque djfcclionem hominum effe Dco immicam , hominc ita cjfe abominabi- lcm,vt ivjlar pifcis aquam forbentis iniqiutatcm forbeat,eumque ipfa iob. 15 . wvntate vaniorem cjfe.Quce cum vcra fint omma,quid csl quod ho- mo ex fcipfo aliud pofiit producere quam peccatum, non aliter quam malaarbor malum vittofumquefruclum profert ? Quare cum huiuf modifit,mhilboni,ne minimum quidcm,perfc potcflfaccrcfed Deus in co cjftciat ncceffe esl. Itdquc cius totius boni.quod Dcm in homine efftat3ntdla nobisgloriaesltrtbuenda.Qutdenimhabcs attVaulus, t Cor quodnonacccperis*. fi verb accepisli,cur gloriaris ,quafi non accepe- rislTotaigtturgloria bonorum omniu qu<e facimus foli Dcoauthori cji afcribcnda.Vrceclarum opus eflfidcsfcd ea ftngulare donu Dci ejl. Nfwo cnim3tnquitDomin9yad me potcslvemrcynifi Vatcrtraxcrtt. ^fttcrum^cmo adme vcnircpotcfl,mfidatumfucrit a Vatre.Diuus \erb Vaul. apcrtc dtcit,nos ne tdoneos quidcejk , vt altquid ex nobis ipfis cogitemus fcd nofirafujfiaentta ejfc ex Dco:Dcu cjfe qui cjficit in nobis & vclle (fperficcre pro fua bona voluntate . Demque cum vnum ejfe,qia quodcceptt in nobts,ctiam vfque ad extrcmum dic pcr- fictt.Quarc pnma^mcdta,poslrcmaque in noslra falutc ,funt ad Dcit referenda.Ex eoemm ej origo progrcfiio 3adcundcmque exitus falutis noslrce rcferendus csl. Vrcetcrca Hicrem. dtat , Scio Dominc, ukt.i c.a. qubdnon eslhominisviaeius }neque hominis grefusfuos dtrigerc: H' Et alto loco 3 Qonuerte me Domine ad te & ego conuertar. E%echi- e/ autem,quemadmGdum Dauid,plane teslatur ,proprtu Dei op9 ef~ fe.cor rcnouare /tuflque mollire duriticm,Lcgem fuam in cordibus no 8ns infcnbcre.caque tta tmmutare3vt cx lapidcisfiat camca: demq; xn via prceccptorucius ambulare, timorcq; nominisfui tta infigcrc in ammis noslris, ne vnqua ab ipfo declinemus. Si igiturnos credimus in Dcum,%? mcafide acvitcefanclitateperfeueramus3 tdnonnafcitut Jn nobisfcda Dcoprofiafatiir^ vfque tnfinemcontinuaM.Nam

Quinq.Schol. ACT, MARTYRVMi

nos quidcm priufquam crcdamus^mhil aliud poffumus qudm peccarc, quemadmodum ait A poflolus , Qidcquid non cfl ex fidc peccatu cft. Xtemfidcs donum Dei eslycrgo ctiam bona opcray ipjdque Vita cetcr- tta,proptcrea qubdea omnia ex fide y vfex caufa ongineque Jua cxi- slunt.Hx quojatis intelligipotesly quafitfacuHts hominis propria, C vis in eo libcri arbitrij>cum nihd pofiit per fe nifi male agcre.quid- quam vcro agcre non pofiitymfi Dcus idin eo cfficiat y vfque adipja Voluntatem (f cogitationemyquam homo bonam innatura fua rchcl9 cocipere nonpotesl,Jcdvt antc dcmonslratum csl , Deus eam in eo cxcitat yatque ad reclitudine veritatemque conformat . De iuslifica- tionc autcm,ego credo hominem luslificari fola fide,qu# per ddcclio- nem operatur,ita vt nulla pars eius iusli!i#yqu<£ apud Dcum valcre dcbct,opcribus dcbcatur.Namficutoportet arborcm antequamvllic fruclum bonumferatbonam cffcyita hominem fidc iuslxe(Jeypriuf- quampofiit vllu?n bonum opus facere^cum ipfa quidcm pcrjona prius Deo placcatyquamadvllumeius opusrefjitiat, illudque gratu ha* bcatjicut fatis notum esl excmplo Abclis,adquem Deus ante quam admunera eim reJfcxit.Sola crgo fides esl , qua nos coram Deo iu- slos cfficit,nonopcraficut Vaulus inomnibus fuis epislolisoslendit, imprimijquc in ijs quas ad Komanos ^fad Galatas Jcnpjitm quibus omnem hominis gloriam ab ea iuslitia excludit,atque intcgraut laude grati* Dei ac mijcricordig tribuit. Etenim fi iuslitia, vt ait ide Apo- jlolusyefl cx Legc,ChrislusJruslra mortuus esl.Omnes autem pec- cauerunt ygratijque nunc finc ipja Lege iuslificantur,gratis per gra- tiampcrredemptioncm leju Chnfli,quem Dcus propitiatorium pro- pofuit intercedente eius fanguine.Wxc autem iuslitia nobis donatur, cum ea in Euangclio rcuelata atq\ oblatajidc a nobis accipitur, ve- nidque peccatorum credcntibus nobis in Vilium Dei datur. Namhtc qmdem iuslitia in gratuita peccatorum rcmifiione csl pojita y cum ea nobis non imputanturynecin conjfeetlum Dei proponuntur yfcd cius mifericordia obtcguntur.qucmadmodumDauid pronuntiat bcatos ho mines3quibus rcmifix funt iniquitates y & quorupeccata teda Junt. Itaq; nos oportctfi Jalui cfje volumus plancque beati,omncm propna opcrumiuslitiam, eiufique fiducidmabijccre,fioldque fidci luflitia niti

yt

I Bernard.Seguin, LIBER VI. \0

Vtgratiam apud Deum incamus,eamque hac fummifiione achumilita I t e tueamur,vt nobis ipfis diffidamus, totam vero ffc jalutis noslra ac I fiduaam ,in fola Dcimifericordia fixam eflocatam habeamus\ncque I Vharifai illitfed Vuhlicanupotim vnitcmur, \>t omnis noflrct iufliticc mopcs J?umiliter adcius ,qui mifcricordia diues cfl}gratia iuslitia conjugiamus .neque vcro fcquamur exemplum luda:orum}qui cum jlu dcrcnt fuam iuslitiam flabdireauslitia Dci nonfueruntjubicBi.Ba- ptifmum \ero crcdo introitum ejfe nobis in Ecclcfiam, qucmadmodum Circuncifio ludccis erat} eiufque adminislrandi mandatum Aposiolis datumfuiffe ,cum diclum csl cis,vt ircntac docerent,baptizantes in nomine Vatris Eihj & Spiritus fancli . Qui \cro adaquam a Deo in facramcntum inflitutam aliquidaliudadiungit, vt igncmfibutum ftlcm}ahafquc huiufmodi quifquilias }is loanncm Baptijiam atquc c- tiam ipfum Domwum lefurn non Jatis fapientcm in co irflitucndofuif fe exijlimat. Neque \cro falis & aqucebenediclce,eius qua isli vtu- tur,\>lla mentio in nouo Teflamentofacla eflfcd quod loan.Baptisla ad flume lordane baptizabat}(fquod Vhdipp* baptizauit Eunuchu regince Candaccs ad primam aquam quam naclus csl .H<£ autem cu ejjhit aquce pur<c,atque adeo Vf creaturx Dci bona? ad vfum tam pi- umfanclificatd>}quidopusfuitaliaaddcre qucc tantum corruptelam ajf rtrc po jknt*. Quod autem ita arbitranrur infantes }qui antc Ba- r>en(mbs. ptifmum moriuntur \damnatos efie,autconJfcclu ipfius Dcipriuari f^"£,in qucegrauis damnatio cfl: cgo huiufmodi opinione falfam atquc impi- am cjfe dixi . nam ita & potentia Dei minuitur} quafi non pofiit alio modoquam queminflitucritfaluarc.^ffaluscius fymbolis atquee- lcmentis corruptioniobnoxijs alligctur.cum potius illagrauis jolen- mfquc promifio effet confideranda }qua Dcm primumkbrahcc acfc- mim ciuSjdcindc ommbus fidchbus, quiin locum corum fucccdercnt, feDcumfore affirmauit. Itaque ?aid.fidcliufanclacjfefoboledicit} etiamcumcfludhucinmatris \tcro.\tdcHicrcmia loanncBa- pttsl.i legimus}qia ctiamin\tcro}cim fanShficationis expcrtesne- paquafucrunt.Quinuis igitur Dcus hoc facumcntum inslitucrit} \thoc modo infantesin Ecclcfumfuamintroducerct,atqucadfalute ^".^6 perducc rct^ in co tamen non c jl tam accrbx ncccfiitatis lcx ,\t beni* alli£awr- '

Quinq.Schol. ACT. MARTYRVM,

gnifimus Deus non pofiit aut nolit eis falutem dare3quibus benefici umhuiuslucis acvit&non impcrtieritvtfacramcntum Baptifmi ca-

D R ■ ■ Pcre P°fint'

Ccznx Do- Orna verb3 efl facramentum a Domino in Ecclefia inslitutum , in quo ipfe vultfungi erga nos domeslicos fuos officio optimipatrisfa- milias 3nutnens no modb corpora nofhra Jedetiam animas carne fua C fanguinciin quo \>no faluberrimus animorum noftroru paslus efl. Eo autemtumvere pafcimur3cumoculosmentis no*slr<e in cadumat- tollimus ad contcmplandumChrislumlcfum quiaddcxteramDei Vatris confidet3atque in memoriam rcuocamus illud benefidum rede^ ptionisan quo fe pro peccatis noflris infacrificium obtulit.ltaque ve- re participamus corpori ac fanguini Domini 3 cum fidepanem & vi- numyvt figna monumentaque ffiritualis refeclionis ad animum perti- netisfumimusi&credimus Chriflum Dominum3vtejlpro nobiscrw eifixus ac mortuusyno minus nobis impertiri & comunicariyquam eu panemqui a mimslro fidelibus difyertitur . Quamobrem tranffub- Slantionem illamyvt huic fancla Domim tnslitutioni plane contraria, atque aSathanafallacibufquc jjnritibus inuentam (&in ecclefiam cu maximapernicieintroduclam3prorfus rcpudio. nequeenim panis il- le corpusChnfli vllo modo effe potefl,quod(ytin fymbolo fidei noflra credimus 3atque ab SpiritufanBo in Scriptura doccmur)refufcitatu in calumquc rcceptum ^fad dexteram Dei Patris fummo cum hono- re collocatumjion amplius in terra corporc fuo.vcrfatur 3 nccantc re- uerfurus csl3quam ad iudicium omnes tum Viuos tum mortuos voca- uerit.Neque etiam huiufmodi tranffubfiantiationem autprafentiam Chrifli corporalem in eo paneyaut corporis naturayaut ipfius figm ac facramentipati pote$l. nam verum quidemcorpus nopoteflcfje eo- dem tempore nifivno in locoicorpus autcm Chrifli quanuis gloria at- que immortalitate fit ornatum3ncque amplius obnoxiu illi infirmita ti carnis quam noflra caufa fufccpit3in c&tcris tarne naturam corpo ris retinet,vt pro magnitudinc fua certo hciffatio fit circumfcnpt, non eode tepore vagu3locifqy infimtts diffufum. Vr&terca cum corpus Chrifli fitgloriofum atque plane incorruptum 3panis vcrb tcmpo* ris progrejfu corrumpatur >qu& tranfmutatio ac transformatio huius

inillud

$ernard.Seguin. LIBER VI. zoo

millud ficripoterit*. Ndtura vcro figmaliudoslenditejfe quodfigni Hcatyaliud quod co figmficatur.illud cffe afyc&abile quod jub fcnjum Cdditjem autemipjam natura &fubfl.wtid plancdiucrfam,quanuis diquam confimilem rationem cum figno fuo babcat . Itaquc qucmdd- modum aqua in Baptifmo in fanguincm Cbrifltyquo lauamurynon co- ucrtituntd panis in Cccna in camem conuerti non pote£l,cum eadcm btratio vtriufquc Sacramenti , tynaturaomnium fignorum atqnc rymbobrum huiufmodi^t ratione fubftantia? ab ijs rebus diflwgua- :ur.dd 'quas figmficandas £f repnefentdndas ddhibentur. lllamvero

■ , i r i t ■ ^ ~ . Commu-

mpwn conjuetudinem & Jacnlcgam audaaamyquaCocnam Domi- nicatio fub ti diminuerunt, cjlucos altera parte priuauerunt,nullo modo probd- ' M fpccic' •e poffum.pugndtenimcum inslituttone Domtniy qui omnes ex eode alice bibere voluit: cum Vauli tesTimonio, qui dtctt rattoncm cele- i . c or" ! war.da Cccnaj Corinthijs fe itd tradidtjfe^t a Domino acceperat.Wo uit enim Dominus integram fui communioncm propoftto hoc \>tro- megenere fignorum demonslrari . Quare vr corporis ac fanguinis< Zbnflifimus participesymbdes~tneceffeeainisl;isincludi ekmentis. ^uanuis enim corpus Chnflt in cAo fit y tdmcn fide qucc res abfentes yerapit atque apprehendtt}& ^irtute Spiritus qui comungit ed quaz ongointerudllo funt fepdrdtdyeo plane participare pofiumus. \\ccc gitur vcrba,Hoc esl corpus meumfigurate funt intelltgenda y quem - tdmodumyAgnusyDominitranfitus appellatur: & VetrdfZhrts~}usy :um tdntummodofignd cjfent edrum rerumyquarum aut pntteritdru ncmoridm renoudbantyautfuturdrum flfem aliquainfigmfignificati- jke pncmonflrabat.De Mijfayquam a Chriflo trflitutam efje dtcunt, *f facrificium tum Vtuis tum mo rtuis \tile:idfalfum cffe dtco^cum mbo Deiplane pugnare . nam ipfa lcfu Chrisli inflttutio aliud ad- wnet ac iubet vt comcdamus & btbamusynon W tpfum Dco in facn- ficium offcramus.Detnde boc officium offcrendi adnullumkominem mortdlem pertinetyfed \nius Chrisli proprium eH, quo ipfc c R per- fmBusyquumyvt ait Apoflolus y feipfum fcmel obtulit yatque \>na Heb.n. oblatione fuos inperpctuum fanclificauit :hac autcmftnclificatio- rte perfccla^nulla alia rcslat oblatio . Nam ob eam quidt m caufam conslitutus fuit jacerdos fecundum ordmem Nlclcbifcdcc ,Vf

Quinq.Schol. ACT. MARTYRVM,

lum cius muncris dtque honoris focium fucccfiorcmque haherct. \taq; ChriTtus \cfus fumma fitcerdotij dignitdte jpolidtur, qudndo ius fd- crificdndi m alios trdnffcrtur, vf eis illud jdcrificium repetercdc re- noudrc,autconflrmdre^ddd\i6fquedpp\iCdre\icedt . Denique nemo, \tinquitApoflo\us,debcthonorcm \furpdre,nifla,Dco \ocdtus fu- cnt.Atnon kgimus \\lum dlium prcetcr Chnslum dd eam dignitdte vocdtum cfje: pr&tcrcd cum pro mifiio qu<£ his \erbis cutinetur, Hoc cfl corpus tncutn quod pro vobis trdditurujs foluni offerdtur quifd- Mortui iu cramcnto communiCdnt,eius \ti\itasQ' vis no potcfl dd mortuos per-

ncSan*° tmere ^tiam mea communionc no verfdntur. Adde ctidm,qubdfr'u-

non v tur

krJfc

ra&n ftm Mijfic,qucm dd mortuos volunt peruenire, in Vurgatorw} inam fiimohominum inuento figtncntoquc confislit ,contra omnc \erbum Dei inquonulldm aliam purgdtioncm qudm fanguinislcfuChrisli lcgimus.Hcec cgofentio & credodeijs fidei ac religionis capitibus, qu<£ hodic fiuntvn controuerfld,vn quibus quidcm\os fdrile perfyickis me nihil ex mco ingemo affcrrc dc diccrcfcdpro cdgrdtid qudm Dc- us in me contuht.omnid duthoritdte \crbi eius dpprobdre. Quod fi his neglcclis fprctifquc id dgitis,\t mc hccrcticum cffe conuincdtis ,ficut a vobisdntca fium dedardtus : \idctc quam pcri.ulofumfithoc modo progrcdidducrfus cum qui purum Dci\crbum\obis proponit.Scd cgo totdm cduftm \critdtis Dco duthori vocdtionis mccc commcndo, ciufque fidci committo,cum orans \ttmhipaticntiam cj? conflantiam pr&flct^qub animo non fo\umccquo,fcderiamhbcntiidomne pariar quod mc pro fuo nomine perpcti volucrit : cui honor & gloria in <t- tcrnutn.Amen.

' Ipiftola eiufckm Bernardi Seguini.quam mifit ad quendam amicum fuum de mcmorabili admirabilicjue conuerfione Iatronis Ioan- nis Chamboni apptllati qui ciim inhorrendis tum cprporis tum animi tenebris inclufus.lxtum Euangelii nuntium audiuirfer, ad veram Dei cognitioncm , pornitcntiam , fidemcjue lefu Chrifti opcraPetn Bergedi.tum ob Euangclium captiui(vt poftca fuo loco dicetur)conuerfus cft.

SBSxkw litcris,frdterchdrifiimc,poterisintclligerc cum cui x&^icdufiinosin his \inculis fumus , co nos fcnflufiduom dmonj- 1 que patcrni afficerc , \t cutn omnia qu<c ad fubleudndam corporis ^fft^ ccfiitdtem pcrtincnt,cumuldte db co fuppedttcntur, nthil prcetcr con-

foldtonem*

m h

e ::::

rif

tttf." p

Bernard.Seguim L I B E R VL zot

folationem atque confirmationem animi dcfidcrcmus.Non qubd hac tn parte cius opc dcslttuamur , qui teslem Deum adkibere poffumus earum conjoLttotium, quas ex eo tcmporc } quo ipfe nobis os ad jan~ Slunomcn fuum Confitcndu aperuitancredtbiles acccpimusifed qubd oportetnos magis acmagis confir?nari,ar??ufquchuiuj?nodt muniriy quibus zrauifimos impctus cius ho$hs rcpcllamus 3cutn quo nobisdi- vucadum esl.Neque cmmpoffcmus vnquam fatis effe muniti rypd- rati aduerfus inimtcum}cum prccfertim qui non potentia modofed e- _ ^ tutmaslutiaomnlque calliditate prceditus 3ac millc nocendt artibus ainoccnaa inslruclus nos oppugnatjVtfummanobis cauttofit adbibeda, neim- ^*^' baratij atque armis Spiritus ac \erbt dcslituti fubitb ab eo opprima- mur. Itaque pracipuum noslrum officium csl^vt dum inducia-s habe- mus nobis datas 3?tos ctiam atquc ctiam ??iagis confirmemus Wcum bofltlis impetus, cuius die?n horamque ?icfci??tus, ingruertt .jeum pof - fwtus ?nagno acforti aititno exciperc ac Jufitncre }atquc etiam vtclo- riatn obtinere . Hoc autctn ajfcqucmur}non Vtrtute noslrafreti3qua hoc tngencre nulla csl, fed ope illtus adiuti acplane moniti3 quigrd- mfittnum fuum.initmcutn atque ttoftrumfuperauit 3 de coque trium- phauit : \>t nos quoque cum eodcm aducrfarto dimicatttes, m etus vi- xjtonai focictatem vcnircmus . Hac igitur pradtti virtute armtfque iucis ac rcgis noslri lefu Chrtsli tnftrucli confidimus nos3 vt Dauid Quibus *r confcctt Goliath gigantctn irgcnti corporis magttitudine dc robore ffceditum , itagigantes tslos dcutBuros, qui bellum audcnt fufctpe- re ac gcrerc aduerfus cum.qui cosvjquein profundum tnferorum folo nutu verboque fuo potesl deijcere:cum tpftus mctnbra tantofu- rorc pcrfequantur . Qua in re de ttobis qutdcm nthilpromittere debe- mtis:fed noslra conftdcrantcs itnbectllitatcm , cum tirnore ac tretuore m hoc ccrtamtne verfari.tamctfi haElenus sletcrtmusjirtmque dtquc ^^^1." biuicltaducrfusomnesinimiciconatus tmpetufque fuerimus 3tamcn 44c- cutn vcrbo Dci3 tum exemph multorum qut hac tn cauja tndtgne ini- mco ccffcrunt,admonemurvt nobis ipfis dtffidcntcs3nos in ctus fidettt totos permittarttus qui nos ad tesltficandam & tuendam verttatem futm vocamt. St tgttur infirmitatetn noslram cofidcrcmusjiihilaliud <puam \crfan m metu poffumusfic \incamur ab eo qui haSienus nthtl

Dd.

mis opor- ceat nos te- gi aduerfuj Gigances &

kdtfd

Qninq.Schol ACT. MARTYRVM^

a\ucrfus nos potuit . Si vao oc#/oj noftros conuertamus in eum qui hanc vcritatis fucc caufam nobis commifitjn eaque dcfcndenda opcm fuam nobis ita p romifit y vt non adiutor modo ac propugnator yfcd e iiamVvidcx libcratorfuturus fit yconfidamus nos co?islantiam vfi que in fincm rctcnturos omma incommodaydifficultatcs ypericula Pfii.jx. q!iC fupcraturos. Nam cum is promifcritfc affuturum iis omnibus qui Calamitatu magnitudinc oppre fii ad cius mifericordiatu confugiet, eumquc inuocabunt frctigratia eius in quo vwo optimus Vatcrfibi 3* complacuit, cumque inprimis huiufmodi opem achberationcm pro- | tuiferit lis, quipropter nomcn \erbumque ipfius patienturjion cfl cur diffidamus y autde optimo buius caufe ac dimicatioms noslr* exitu dubitcmusac dcfyercmus . Idem enim efl in nos futurw, quifcmper fuity£quixatisyiufiiti<zyac Vcntatis fludiofusy memorque eorum qu<t promifit . Hius quidcm fidei,iuflitia , bonitatis illuslre iam documen- tum dedit in iis ommbus qui cius \>irtute opeque confifi , conslanter ipfius noiven funt confefi:quos quidcm etiam in grauifiimis tonnen- tis ea animi magnitudinc ac robore fcpfit & firmauitytaducrfus om ncs immicos viclores reddiderit. Quare tdeminnobis quoqueefft Slurum fftramuSyCum ipfe nos adhunc tantmn honorem vocaucrityvt coram principibus ac fa pieniibus huius mundijcsles veritatis fucc fh tnus jecimque aduerfus omnem hominum iniuriamymcdaciumycalum- niamque dcfendamus . Waic Dei authoritas optima \oluntas , ipfius caufce aquitas ac fumma dignitas, nobis maximam in his affli- iiionibus confolationem afferre debet . Cum dutcmmulta& grauia fint verbi Dei teflimonia } qu&hac quidcm inparte & caufa ccrtifii- mum eius auxilium nobis promittunt, tum Vcro non ita diu benigmf pmus ac fidclifiimus Dominus yprai.clarum & memorabile exemplu nobis propofuity&quotidic proponityinquoipfenobis (fgrauifii- mum veritatis fua; tefltimonium&f fuauifiimum in his vinculis #fum- mfquefolatiumy (2'Verbcertifiimum quoddam pignus fuapcrpctUi Ordicurlii dcfenfionisfalutifquc dare ^oluit. Kes autem huiufmodi efl. Quidi ftoriicha- homo iuuenis y in eodem carccre cumfratte noslro Vctro Bcrg «ii. " mdufus conflriBufque habetur, accufatus qubd duos aut tres abr ihinc annos latrodnicL qu&dam exercuerit 9 atquc pannum holofcr

ricm

i> r.

mst

■pfft

Bernard.Seguin]" LIBER VL io^

ricu in itinere cuidam mercatoriper V/w eripuerit . Quam oh caufam decemiam funtmenfes ,ex quo in carcerc tum pedibus tum mambus cbflriBusfuit^tfemouercnullo modo poffet, alidq; in calamitate ac fccditatc pxdoris iacerettfu* honcfle dtcicommemorarique nopotefl. Eo autemtepore , quoVetrusBergierus ineacarceris partc fuit }pw opportunitate quam Deus ei dederat vr hominem confolaretur } illum miferumarumnofumquefepius compcllauit. cuiusquidcmfidcli atq; opportuna opera Deus ita efl vfus,vt infelix homo,qui omne vifte fua iojnis chi tepus ad Deum maleficijs fu is dedecorandum cotulerat,ob qua; etiam niTii «r- in tam artla acerbdque captiuitate tcnebatur3ad agnitione lefu Qhri- ^ndJt™!" flifaluatoris fui couerfus fuerit. cuius quidem cognita in miferos pec- j£r<io_ * catores mifericordia^eamanimoconfoUtionem accepit,vtproeoquod yt fuosma

ji ^ \ j rr v^l f i°ri conftl

tntea ^ Deu parentes a quibus ejjet natus,(f die horamque or- da muni, "us fui execraretur, maieflatem Creatoris fui contumclijs ladens per- rct* letuis propter grauiftma tormeta in quibus verfabatur.nunc perpe- uas eigratias agat quodipfum ad cognitionem peccatorum fuorums ttquc JJ>em falutis vocauerit:toto autcmanimifcnfu fumma cu hurni* itatefuapeccata recognofcatjeipfumgrauiteraccufans coraDeopa knterq;perfcrens ea tormentaftn qutbus adhuc grauibus efl-.tametfi ^ominus eailli nonmhil alleuarit.ltaq; vtprimum deillius conuerfio* \ea fratre noflro Bergiero certioresfaclifuimus,officium einoslrum }uantu poffumus ,pr#flamus ,\t pro extguagratia quaDominus no- is impertiuit, eum confotemur. Nam ipfe vt hoc faccremus ,d nobis xr literas cotedtt,quas manu fua ad nos fcripfit ,quanuis manus cojlri }as habeat . Vetiit etia Vf fl alique libru habemus ad cef i\andu acco- todatu , ipfi eum mittamus.YLt quonia metuit ne breui fupplicto affi- \atur, conftliu quoq) a nobis pettjt queadmodu in ipfo fupplicio fuflci* iendo fe gerere dcbean ne quid contra \>erbu Dei faciat,cuius gratia s°i>cmid<j mgulari ad cognitione eius vocatus ftt. De eo nos,Deo adtuate noflra ™ m deSPrQ tntctia ad eu perfcrtbemus,quid nobts pro intelltgctia ftcra? Scriptu- \t qua Ixtbcmus,videatur. Ego aute hac in re tibt narrada diutius im* Not*> T nororeo quodin ea extatfummu Dei miraculum acexemplum mcmo- vndwn ,o\tgnumque quod adomnem pofleritate ' perferatur.Nos qui- hn hoc ems cxemplo, magnoperc in gratia Deinoftriauthorifque

Vd. ij.

■QuinqSchol. ACT. MARTYRVM,

huius noslra? \ocationis confirmamur. N<rw fi Deus ita benigne c/e- tnenterque cum boc mifero latrone agityquomodo cum us aclurus cfl quorum opcra adtucndam verbifui veritatem vti vultlTe etiam atq\ etiam vcbcmcnter fogo^t fi babes aliqucm hbrum}qui idoncam affliclis hominibus opportunam confolationem compleclatur^eum ad nosmittas-Meum buic captiuoconfolando^atquc ingratia Dei con* firmando dare pofimus \llud poslremo a tc peto,vttu noslri in pre- cibus tuis mcmor fisficut nos in noflris cam memoriam beneuolentia- que quam dcbcmus }tibipr#slamus.\s cuius fine Voluntate (Jproui- dcntia nibil fit^quife & mibi & tibipatefecit}nos in tutela (fprotc- clione fua perpctuo babcat & cuslodiat,quoadin regnumipfius ct- lcsle rccipiamurxi.Febr.anno m.d.liii.

Epiftola ad eum Chambonum confolandum, cum is in grauifsimacorporis affli&io- ne carccri inclufus etlet, fcripta a Petro Scriba: & notnine cxtcrorurn fociorum tiusac captiuorum miffa:qux quidemoltenditeam curam & folicitudinem, qu» illi etiam in fuis vinculisdeeo miferopeccatoread Dominum conuerfofufcept*

lubebant.

^jlp Andiu nihiUttcrarum ad te mifimus frater cbarifimc , impe- J^lgJ diti certis quibufdam rcbus noslris^m quibus ratio fidei nofifdt nobis coram aducrjarijs dcclarandafuit. Deinde quod \idcbamus fra- trem noslrum Vctrum Bcrgerium,qui propter Euangclium captiuus cH >euminlocumcarccris miffum fuiffe ac feclujum, vtnibil tccnm comunicare poffit yncc litcras ad tefine maxima dijficultate pcncu- loqucmittcrc. Scd tamcn gratifiimumiucundifiimumque nobis futt^ cum ex Bergcrio fummavi tuam Conflantia intellcximus } & confola- tioncm quam Dominusvirtute Spiritusfuiin his grauifiimisvincu- lis cfrumnifque tuis tibiimpertit:quam ctiam cx ca cpislola, quam ad Chamboni ■ipfum hergcrium fcripfijli,cognouimus:cum is cam nobis mifilfct tu cpiitoia. confolationisnoslrcecaufafum vt cognofcercmus eamfidcm atque Jfcm quam in Dco babcs,?yfummam affliclionem quam tu iflis co- pedibus ac Vinculis conslnblus magnacum patientia pcrfcrs. Itaquemk^ baz tucc litcrce firatcrcbarifiimc , mxximam nobis in his vinculis no~ slris confolarioncm attulcmntan quibus admirabihm Dci,tc ita l&- l . k fol.tntis confinnantlfqucgratiam pcrfpcximiis.ncc vcrominorcm mo~ deBiam dolorcmjue acccpimus ex isla tua grauifiima cerunva diu* tlumacjuc xaptuatate^in cpua ita xonQnclus.atque afjhtlus taictis^

tor-

m

nn kl

Pef.Scriba; IIBER VI, t

tormetaque ifiorum \tnetthru compedum, vt eiufde corporis me- brajn nobisipfis fenfmus \Etfinos a te difiunc~lifumusycum lociintcr* ualloyquo maximedifcludimur}tumetiamratione caufie propter qua tios patimuryqmcum tua maximam habetdifiimilitudtnenvMnculum tamcn fidei charitatis quo in Chnslo lefu quafi mcmbra ciufdem corporis coniunciifumusfixique vnius Deipatrifquehabemuryfacit \tiflorum vinculorum quibus tugrauiter affligeris,participes fimus quafi nos eodem in loco inclufi acemmeque confiricli tenercmur.lta- quc congcmifcimus ^condolcmus quodam xrumnarum tuarum fien* fu ajfi clr. Deumque ac Vatrem omnis mifericordix oramusyvt te Spi- ritu fuo confinnetyquopaticnteratquehumiliterislas pcenas faluta- tesycafligationesque paternas perferre pofiis ^te cequo ac manfueto animo eifubmittens3a quo \t ab optimo parente casligaris . Cogita, fratcrycogita hanc manum effe Vdtris calefluyqua in hoc mundo cor- rigcris yad eumque clementer reuocarisyne in altero abeo abieSlus damnatufque intereas . Cogita te nunc ab ipfo diligiamore quodam fingulari.etiam tum,\t ait Vaulus yddcclum fuiffejum effes eius ini- micus . neque enim F/7/o fuo vnigemto percharoque pepercitfcdcum protuisnofl/ifquepeccatismorticrucis ignominiofe acerbaque ex- pofuit. O admirandabonitatem,mifericordiamycharitatemy quam hu- mamfimus DeusergdnasinmorteFdufui lefu Chrisli declarauit prxsiitit l in qua vna esl certa confolatio & falus cmnibus affli-> Slis calamitofifquc peccatoribus propofitd, qui cam quidem vera fide amplecli volunt. Etenim Chnslus morte fua mortem ac diabolum ei9 authorem vicit,cffcdtque vt ea qu<t ternbilis ac formidabilis esl ijs qui in Chrislum eiufque Euangelium non creduntyiam non formida- da pcrtimcfccnda fitfed potius \>t via ad vitam <etcrnam & bea- tam expctcndd atquc ampkclcnda.Mortc fua \efus Chnslus omne malcdiclionem cxitiofumquetcrrorem a morte atisiuXit yatque omnc gratiamybcncdiclioncmcaileftemqucUtitiam in eam cjfudit:itayt fthj Dcifolatiagaudiaque amphfiima repenant in ea,(y fentiantme- que v//o pericuh mctu tcrriti vnquam a via propoflta dcfleclantfcie- tes coin effe fincm mifemruni omnium , atqueofliu zffcliccm intro- itumadcamvitamjcmpitcrnamyqutfjpfis mortchlu Dcipartdcsl.

Vd. iij.

^inq.SchoL ACf. MAKTf HVM,-

Etquanuis carceribus inclufi}ac vinculis^compedibus^catemjquefer rcis consl 'itii } nmlta grauia acerbaque patiantur } tamcn mortis crucisClmsli participesfentiunt eafuaui&mabcatifimce "vitcefola tia&vaudia^quibus Chrislus huiufmodi ctrumnas expcrtus atque mccs pio pcrpcfus yomnes fidelium ccgritudines }acerbitatcfque affergit : ita Vf I c°6dila?10 fi magna fint in eo afflicliones, maiores tamen atque vberiorcsin co- danconfolationes rcpcnantur.Nam Filius Dci}Dominusgloric€} Cctli terrxque rexyomni iuftitiafanSiitatejnnocctia pr<editus}in ma- nus hominum impiorum traditus efijigatus \inclufque,atquc ita vr homoommum fceleratifiimus coram magislratibus }principiblfque produBus}imfusyconjfutus}ccefuscolaphis & flagellatus, corona^ quc donatusfpinca}omnia quctdiciaut cogitari pojfunt accrbiflima atquc indigmfima tormentaopprobriaque pertulit , primum vr filios Dci vincuhs Diaboh}peccatiacmortis}quibus conslruzli tencbantur, folueret}carcenbufque inferorum, ad quos propter 'ipfoum pcccata in ctternum damnati erant}hberaret:deinde vf omnes carccres }oppror bm,af)ltclionesgratia}benediclione}g!oriaque fua afficcrcf.in quibus quidcm fili\ Dcijiue pro verbo eius confitendo tuendoque eas fufcipi* \ antfiuc ctiam pro fuis peccatis perferant , vchemcntius Utantur t gloriantur}quam pnncipcs ac rcges huius mundi in amphfiimis diui tus}opibus,boncrnbus,dclit!js acvoluptatibus gauderefolcnt. Huiuj modicnimcarceres, vincula & compcdcs funt quctdamfchola dijc ■phnaquefidcliumac piorumhonnnuman quaipfi in vera Dci cognir tioneinftituuntur}atque ipfo vfu vitct fuct,gratiam & mtfericordt cius cxperiuntur^chnquc opcm & conjolationcm quam Spmtusfan klus huius fcholct optimus magtslercisaffert . \nhacfchola filu Dci bonis ijsgaudijs p>erfruuntur,quct nullis verbis exprimi , nc cogttatio- nequidcm comprehendipoffunt}cuminterimdiuites ac potcntcshu- iu<s mundi hommes}quip-rjedards magnificaf jue acdcs fibiparaueruty amiflcina inlachrymis fitpe &fummis ammt angoribusvcrfentur,ommqucco~ >nfcicci?. j- 0iatwne dcjlituaturpropter ea confctcndct tormenta, qua flcnflus ira\. vindiclctquc Dimrut excogitationevit<e anteaflct actimorc mortis futurac fuf :eptus eis affc rtfln hac fchola fidclcs homines peccata w fo 1 ta\ntacontramai61atemDei admifia fenb recognofcunt } gcmunt

tfet.$criba: LIBER VI. xq

damantquc ad mifcricordent Deum}ab eo veniam peccatorum peten- tes fuorum.Dominus \cro eorumgtmitus queslufque hitelligcns }at~ que a-rumnas&miferiasperfficiens, ipfos cxaudit } ac per Spiritum fanclum ad atemam confolatwncm ommbus fidclibus promiffum ,ijs calcslibusgaudijsafficit atquc perfundit }quorum magnitudo eyfua- uitas omnemdolorum cruciatuumque acerbitatem non folitm tnitigat, fedctiam plane abforbet.Hoc autem nos, qui nominevcrbi Dci ca- ptiuifumus ,in nobisipfis expcrtifuimus } tcqueidem cxperiri intelli- gimus. Quanuis enim non eadcm fit caufa tua qua: noslra , quanuis tu tnbumaniteraccrudeutertracleris in carcerctamen Vatertuus cade- 5lis,quipropetcefl,quiincordetuoper Spiritum fuum habitat3non permittit \>t a magnitudine affiiBionis opprimaris }grauiufque tente- ris quam ferre pofisfed te virtute fua confirmat,confolatur,animum- que tuu ca explettum gratie fuai falutifque fiducia}tum Spiritus fatt- Sli Utitia, quafenfus iftorum grauifiimorum tormentorum minuituv ac mitigatur.Si tu nunc quidetn a mundo prorfus es abieclus , atque omnihuniana tum ope tum confolatione des~litutus , Dcus tamenpa- ter tuus te vt chanfiimum Ubentifime humanifiimeque pifcipit} com- mendatum atque gratum ea fide & ffe quam in Tdio eius lefu Chrjr fto faluatorenoslro omncm fixisli ac locasli , Tua quidcmcaufa, n tu ipfe confitcris } esl iniqua (p3 iniusla : fediuslitia Chrisli } at- jue fumma obedientia qua Dci iudicio pro nobis paties ac moricns fa-> 'isfecitfacit \ttotius caufe tu£ iniquitas tibi condonetur ,atqtte in -ofltcclu Dciplane deleatur. Quare confide gaudeque in Chriflo Do- mno,tibique perfuade ,eius iuftitiamJanBitatemaimocetiam tua cffe: 'iu(quc caufa & {?ratia te nunc a Vatre cailcfti in numeru filioru ipff tc ipi. nulla igitur carccris afflitliomfque diuturnitas atque scerbitas initnu tuu infringat,mceroreque coficiatfedtu potius in iflis accrbita* ibus gratia,opc,beneuolcntia Dcifre? cofifus ,fummz conflatiam wicntiamq; adhibeas atque retincas ,ante oculos Jcmper hbigpones ton vitam quaj morte Filij Dci partapi cado tibi affiruatur }in quap- ktub cu Dco iucudifime ac beatif;mc v/Bar' es.Cofidcra afflictione nqua tu nuc verfaris,breue cffe & mometanea}c6folationc vcrb acU itia tibi£mifsa nullii \nqua fmem habttura.qubd fitu tnolcfle fcrs tc

Dd. iuj

Qumq.Schol. ACT. MARTYRVM,

non diligentius fitcris literisfluduiffe ; in ilfque magis Verfatum effey fic habcto, te tum denique perfcclam omnium rerum cognitionem ha- biturum, cum Dominus te apud fe in tllam luccm caleftem y qua nullis tcncbrispcrfufa cfly collcgcrit. Ne igiturea res^autvlla alia animum tuum tffligat: \olutatem potius Dei cum ommpatientia, atque xqui- tate animi expeSla.Si eriim Dominus voluerit tc^t eiferumyin isla adhuc Vita retinere ytibi perfuade eum contra omne ffem liberaturum : fin te \ult ad fe ex hoc malo £7* mifero mundo euocarc.gaude cius rei nomine , atque eipro tanto beneficio maximas gratias age . Nam hoc quidem modo bcaiiorfuturm es quam fi in hac\ita remaneres.Tc i- giturin omnem para euentunv.fed in eum}qui te potius ad falutare ac felicem mortem vocet, quam in hac Vita retineat . Neque vcro te pu- deatin ipfa morte Chnslum Dominumconfiten,eiufque virtute mu- Orc c8fciT. mtus fahana atque omnes eius adminiflros forti animo rcpellas. Co- fit id fiiu. fitere, inquamy Chriftum lefum faluatofcm ac redcmptorc tuum efifie, eumque protuis peccatismortuum : quorunullamagnitudo graiiam eius tam certam & illuftrem in Euagclio promiffam impcdire nccde- bet nec potefl.mifcricordia enim Deipcr eum declaratayfua magnitu- dine illa longc fuperat. Si tibi aliqua in corpore tuo pocnarum tormcnta, funtperferedayne ob ea perturbcris:fed in cadum caput attolle,atque ffiritum tuum Deo Commedayfidclifiimo cus\odi>excmp\o Chrifti dur cis noslri qui ipfe fuummoriens in manus optimi Vatns tradidit: ne- cjuc dubites quin inhcercditatcm regmfuifitrccepturus,

Ha:cfiuntycharifiimefrateryquaadtehoctemporevoluimusfcri* | - bere , Deum orantes Vf fummam tibi patientiam c^ perfcucrantiam in fide lefu Chrisli vfiquc in finem prxslare velit. Omnes fratrcs, qui Vna mecum proptcr verbum captiuifunty tibiin nominc lcfuChrisli, plurimum falutis dicunt yperpctub pro te orantcsyficut tu mutubpro ipfisfacis . Dominus tecum fit in pcrpetuum . Si vlla re tibi cfl opus, tnitte adnos^ te ommbus yquibus potcrimus rebus luuabimus.

S uperioribus horum martyrum fcriptis lunc ctiam cpiftolam hoc loco fubitingere y luimus, quaipfe loanncs Chambonus in loco carccns obfcunfsiino, etiam mai . cis vinclus conftrichifquc, toiam conuerlionis faae rationem ail ;Uos fratrcs fcri plit:inqua (ingularis Dei gratia,&. virtus admirabilis Spirirus fancli animum fi dck-minfummis arrunis ac iniferiis cri^cntis, confolantis, conrirraantifijue cl* rifiimc pcrfpisitur. &

Eratres

Chamboni epift. L I B E R VI. 105

FKatrcs charifiimij ac verc Chnsliam}primum Vobis ommbusja • lutcm in Chnslo \cfu cxopto acdico : quodcgoiandiu quidcm cu~ picbamfaccrc}fed vfquc ad hunc dicm> nullam vnquam fcnbcndifa - cultatcm habui: quanuis alitcr faccrc cupcremfi ca optimi Vatns no - slricadcsiis cjfctvoluntas , vtcgovobifcum coram communicarcm. Sedtamcn vos rogo}vthoc quodnunc perlitcras fado}tavobis gra~ tum fit, quam fi coramfaccrcm } ac meita vobifcum confolarer Allud quidcm vere vobis fegmficare poffum } mea quarto die Augusli y quo dc vcslra captiuitatc a Vetro Bergiero fratre noslro cum magno ani- mi mci dolore certior fumfaclus, nec vcslri , nec illius in meis prea- bus, quas ad Dcum interdiu nocluque adhibco^obhtum vnquam fuif fe:fcdmcmoriamquamdebco} vobis pr&slare. Nequevlluseslcru- ciatus morbufque }qui hanc veslri memoriam bcneuolentiamque im- pcdiat : non magis quam eam , quamfratri meo debeo & pra>s\o,qui propter maleficiumame commijfum & perpetratum eslin carccre, Chambo . cum co in crimineplane fltmnoccs }non minus quam vos qui mhilhu- fracerob de iujmodi vnquam admiflflis.Hdec autcm iniuria eifaElajmhiplus do- Per fufpido hrisaffert,quamvlUa:rumna:} tormentorumque acerbitates quasin cJrcerc dc- his vinculis perfcro.Atquehuius quidem reitotius Deus mihiteflis tmcbatUT' ejfe potes~l.Sedgratias}frat)-es charifimi } vobis agcre Volo pro ca e- mslola^quam ad me confolatoriam plane Chrislianam fcripfiftis, ac perfratrcm noftrum mifislis:cum cgo huiufmodi fludia ey offida^ qua mihi dcfertis }nunquam promeruerm.Clua ex cpislola ego tan- tam confolationem & Utitiam accepi}quantam nullis verbis explica- repojfcm. Itaquecumhoc ves~lruminmeofficium atquebeneficium nullo fiipientice sludio aut alio benefido compenfarepoj&m}& parem Vobis gratiam referre:rcliquum efyvt Deum henignifsimimque Pd- trcm orcm}vt Spintu fuo ita vos rcgat guhernet}vt aduerfus ini- micos vcritatis}quifuntnos~}ri quoque} Vtclores permaneatis }quem~ idmodum Vos quidcm dcfideratts}vel vt mclius dtcamjficut VoIunta>s Dei}qu# omnibus in rcbus non potcfl non iuflabonaq, ejfe} conslituit <tt<j; decrcuit. Si ego ha:c Vobis proponens & f :rihens} aliqua in re er- rem}vos rogo vtme admoneatis . neque enim fum vobts fapientia illa ukfluoparandus^vt qui ab incunahulis in viaflathanaifumm inflitu

Cliambomepift. ACT. MAHf YRVM;

M a c<tds hominibus ,qui adhuc viuut,a reila falutis Vw fempe r dc- crrantcs,quaM illis nunquam monslratafuit.Neque enim illi impoflo* res , ac potius degrege porcorum qukm ordine facerdotum homines, huc pretiofum veritatis thefaurufoluu t : fed potius claufum in obfcu- ritate abdunt, incurretcs in illam Chrifli execratione qua v<£ iis denu tkt,qui claucfaetitf auferetes, ipfi nec introcut, nec voletes ingrcdi permittunt.lta fit Vt mifer populus nec prima,nec mcdia,nec poslrcma falutis intelligat.O fi ego efiem apudeosjpfam \critatcm eis demon* slraremjiec vlla m re illis affcntarer l Sed fatit a me dehuiufmodi ie- bus,quas vos quidcmclius intelligitis quam ego 3 quem imperitum ac fatuum in lis exiflimare poffctis . Nunc aute oportet \t ad vos etiam fcribam de fingulari gratia,quam Dem inmefratremquc meum co- tulitpro ea miuria,qux ei illatafuit. Is cacus, id cfl,Dei veritatifque ipfeusplanc ignarus in carccrcm Koana ingrefusfuk.fed opcrafiu- dio ac diligentia Vetri Bergierifratris nofln inflitutus,peradmirabi- lem Dei mifcricordiam falutari veritatis luce dluminatus cx ipfo car- ccre egrcdietur ac dimittetur. Quod quide cgo plurisfacio , quam fi ille totamcopiamauriquodcslinmundo,adeptmefiet.Quaquideni kiinuoiws! ex re ego maximam Utitiam atquc Voluptatem capto . Ccrte fi Ber-

W

■

gierusin his carccribusnihilaliudbonicgiffct,isludquidcmquodin >. -■• fratre mco cgit,maximum esl.Scd cum multis ahit falutaria huiufmo di officia pr<eslitit ,tum vero mihiipfi} quem maximis ?nolcsliis affli- hlu?n fubleuauit ac recrcauit ,cum literis vcslris ad mc mifis,fuauif- fimx confolationis plcnis,tum ctiam fuis^na cum librts ad confolatio- nem mcam accomodatis : adco vt omnia officiorum gcnera mihi dctu- lcnt yfaclurumque quoad pojfct,promifcrit: ftcut vos quoque aman- ter humanitcrque obtuhslis. quorum nominc maximas vobis gratias ago , Deumquc oro vt eorumgratiam cumulatif imc reddat . Scd in hac fumma cojolatione mea, maximaineslmolenia,quam cx eo quod fratcr mcus.qui vna cum Bcrgcrio cubare folcbar^b co nunc difwn- •tlus csl3atquc ita difclufus,vt altcr altcrum amphus vidcre non pof- fit.ltaque fratcr mcus ea re no mcdiocn dolore affcBus csl,quema modum fuis mihi literis ftgmficauit : inquibusfuam vcsln mcmoria^ in fuis prcabus declarautt . Nequc vcro }fratrcs,fikntiopratcrirc

debeo

Chamboni epift LIBER VI. 106

icbco tum ea bcncfiaa^quibus Deus me in carcere affccit y tum ctiam grautfma corporis & animi tormcnta , in quibus fum verfatus, priujquam \oluntatem Dci Cognofccrcm y mcque eifubmittcrcmyac Itbcntir obtcmperarcm . Nam duobus primis menfibus y quibusin hancfojjam objcuramac tctram fum demiffus y huiufmodi vinculis fc rms compedibuf que ccvftnclits fui , vf nullam me in partem ver- p^"1^ tere ynecdie necnocledimouere plane pojfem: adeo vt neccjfaria- miferia. tiatura in eodem loco, in quo ita detinebar yfuh me ipfo reddenda ef fent-lt aque in huiufmodi caUmitateacfccditate pafdorisy malediclio- nibus ommbus atq; exccrationibus eos profequebar '}a quibusitatra- hlabar : etiam patrem ac matrem y quorum beneficw hanc lucem vw- quam affcxeram.Scd cum ego itadamarc??iyDo?mnus me non exau- dicbatyJed meos dolores dupliCabat. Accedcbatetiam alia pcenayqu£ accrbitate cateraotruiiacruaamenta opprobriaquefuperabat y quod tanta vis pcdiculorum in corpore extiterat yvt digitis duodenos in carne vesleque meacapere pojfem . Quam quidcm pccnam ego farie meritus fueram y etiam fi mhil vnquam in Wa commififfem prater cas b\afj>hcmiasyquds impic in parentes meosyatque ipfum Deutn ia- cicba. neque cmm hacratio probanda & adhibenda e!slyqua diabolu diabolo expellamus, autincendiumitaextinguamus >vr illudmaius oleo copiofc infufo acccndamus . Sed Dcus in his tanttsmeis miferiis mfcrtus mci , me admonuitac doCuitnonita agendumcffe.Nam citm Vidcrcm huiu r> wdi hUffhcmiis ac malediclis dolores cruciatuumecu lum in dtes res fk n cy acerbiores y mutaui planclus qucflufque mcos & ratio?ihnoderatiouemqu€ Cljrifliano homine dignd ddhibui, qucc mibiattuht maximaomnium malorum lcudtioncm, vt recolhge~ remeipfum atquc rccognofccre ymemoriamq;totius vittfmea' prate- rita-y in ommfcclere impietateque traducla;, rcpcterem y atque omnidL meapcccata cy malcfiaa mihiproponere 'iqu& magmtudine atq; atro citate omnia, quibus grautfime affligcbar ytormcta fuperabant.ltaq; td Deum couerfusymea?mferiadcplorare coepiy\>enia??tqyab eo peccd~ torit meorumpetereyac orarey\>t dhquameimifericordtd cdperet. hdc autmcd in conuerfione atq> precatione Domirfrcff>txit??ic cxau- diuityita vt poftea non mediocre anitni cojolatwne & doloru lcua- tjoncm fe?tferim yeamque fufccperimpatientia qux me nunquadere-

Chamboni epift, ACT, M A R T Y R. VM, I

bctfeficu" ft<¥*tf.Vr<ttcred codcmipfo die compedibusyquibus dr&ifimc VwSn.

^i? pod a- tencbdrfolutusfui & hbcrdtus.Vcdiculiverb,quibus coopertus ermi

gokivcrt- . J rr rr • r r 7

utsinviau amc cmncs aijcejjeruntyvtidmjeptemjint menjes yex quo nevnutnt

fcnfit?0"5 qmdcm in corpore mco rcpcrenm dut fcnferim. Frigus quidc percx*

lguum fcntio y qudnuis ncc lcBum , ncc intcgmucntum vllum praiter

pallium meum habcam.Qianetiam in ipfo \iclu quotidiano Dominus

mci non cfl oblitus.nam antca quidcm huwfmodi pancvi mbi. prabe-

batfa quo,y>t mimflri caccris retulerut ycdncs ipfi equi abhorrcbat

vunc vao bcmgnitdteDci,dlbus pdnismihi tnbuitur,portwque op

foniorum duplo mdior quam antcd darc conjucucrdnt. Acccdunt cri-

dm nonnulU clccmofynx yquds Dominus pro juagratia & bencfice

tid dd me mittit: itd vt nuc quidcm hac m partc fatis hene nutriar at

quc rcficiar.Scd mmiu loga cffct haicmed eptflolafi ftngula folatia £j

hencficia commcmorare vobis vellemyquibus Dominm me afficit,qu>

mhdhoru fum meritusfed fupplicid tormcntaque multo maiora quan

fcrre pofiim. Itaquc maximds eigratids ago cum nomine iflorum be-

neficiorum,tum ctiamqubdmcpaternesgt fummacum clcmentidlc

mtatcquc in hoc mifero mundo casliget : ne in altcro ab co dantnattk

pcredm. Si pccna quds nunc luo funt grdues dtque dcerb&peccdtd ad

huc mca funt buiufmodi, Vf fupplicid infinitis partibus grauioraek

dcbeantur.ltaquebas pcendscgo virgafque optimi Vatrisnondfiper

nor vt alicnasfcd fummd cum paticntid atque a-quitdte animi ample

cloryDeiq; mfcncordiam potius admiror,qubd mc tdm benignetrd

clct. Quarctfddmmoparatus fum,vt paticter ommafim fufcepturu

acpaffurus ,qua: ipfe imponcrc mihi volucrit . Vos dutcm magnoper

rogo Vf dd me fcribatis ,qucmadmodum in ipfa mortcfi condcmnatu.

fueroymegercre dcbcamytadcum diem pdfdtus efje pofiim y caqu<

dicere qu& tum adgloriam Dciytumad falutcm mcam pcrtineant:ho^

magnu \cflrubcncficium cffc putabo. Ego me intcrca vcfhris prccibu

comendo ypro mutuabcneuolctid & chdritdtc qudmin meisctid vo

bis pr<£S~lo. Si egograuiter pcccauificut fcci,illud quidcm antcf

cf? quam Dominus cognitionemfuivllam mihiimpcrtiuiffct. Ac

lcficiumilludproptcrquodincarcere nunc tcncor yiam trcs db hin

dnnos totidcmquc mcnfes dcfigndtum d me cfl. Si vos dliquos habcti

Itbro

>et.Nauiher. LIBER VI. 107

bros y eorum confolatione \elim me iuuetis . Eos fimulatque legero, ' eddam noslrofratn Vetro Bergerio.Nulla mibi re alia opus esl boc 'uidem tcmporc.Dco gratias.Hcec autem funt qu<e nuc ad vos fcri- <crc voha . Vateromnis mifcricordia , ac Deus omnis paticntia onfolatwnis confolctur vos , firmamque patientiam vniflacaptiuu atc Vobis impertiat ,virtute Spiritusfui vos confimians ,Vt conslan- eromma fcrre tolerarcque pofiitis qua ipfe vobis immittere volue- -it,per lefum Chrislum hlium fuum,Dominum noslrum, vmcumque laluatorem: cuihonos & gloria imperiumque fcmpitcrnum, Amen, kmcn . Si epislolamea incommode, £f cum molcslia lcgitur, vos me n eo excujatum habcbitis . neque cmm lucem habebam, mfiperexu ruumforamcn,quo manus tantum tranfmittipoffef.nec calamum,qui tdfcnbcndum mhdvalet ,parare poffum. Hacautem maiore cum mo cfliaymetu,difficultatcquc fcripfi,quam vospoffetis credcreipropte- rea quodoccultemihi Jcribendum cH . Nam nealiquidomninofcribe- rem,mihi interdixerunt,papyrumque atque atrametum mihi ademe- runt. Hcc autcm maxima cum difficultate Comp>arauifiequc cfl vllus pratcr Vnum fcruum confcius.

Vcflerhunnlis fratcr & amicus ,Vetrus loannes Chambonus ,pro- pterpeccata fua captiuus,vos vcrbpropterveritatem.

PETRVS autem NA VlHERVS, quum fidci fux confefsioncm in- terrogitus coram iudicibus Lugduncnfibus ediditiec.eandem fcnptam cjuoque hunc in modum propofuic,codern mcnfe Maio,anni M. D. LHI.

fj-jj Vobis interrogaf de mca fide,domini ac ludiccs,cxifiimaui me S conucnicns huic mc<£Vocatiom fatlurum , fi intcrrogatis Vc- jhis rcfjiondcrcm ac fatufaccrcm. Ac quonia plancfcntio me in Scri- ptuns facris non ita cffe verjatu, vt pofiim hocitafaccre ficut rci ma- gnitudo dignitafque pos~}ulat,a vobis peto &oro,vt mihiignofcatis> . fi in ca quidcm vobis planc non fatisfacio . Ego tamen puto m rM diclurum.quod a vcrbo Dci difcrcpct ficut omncs fidclcs homines in» I klhgcnt,& vos quoquc cog)fofccrc potcritis. Vrimum igitur crcdo in Vnnm Deum immortalcm,imtijibilcm, tnbus dislinclum pcrfonis,Va- ^riSiCyFdij^cySpiritusfancli: quorum vna eadcmquc cslfubftan- iia^ ^cfjcntia atcmaiad cuius Dcicognitioncm homo ndturafna

Quin^SchoI. ACT. MARTYRVM;

Homo in di uinis rcbus

dl tw potesl pcrucnirepropterea qubd in Diuinis rebus carcus c$t,ncc

cxcutit

Comunc? noririx in konuuc.

potcFl dc ijs iudicdreyficut ait Diuus Vaulus i. Corinth.ii. cap. ani~ malcmbomincmcaqu<efunt Spirttus non pcrcipere ynec 'v//o moda pofic comprcbcndcre atque intelligere , quoniam ffiritualkcr diiudi* cantur. Namprimus homo cumfe a Deo fuo aueritffct atque abalie* naffet3 ita in feruitute peccati cfl redaclus 3vtvcnudatus fub co quafi mancipium quoddam tcncatur. Ne tamen vllam ignorationis cxcufit- tioncm obtcnderet, rcliclufuitin animo eius teftimonium quo Deum cfe fcntirc poffct.fcd tantum abcft vf ad veram eius cogmtwne qu<t eftperlcfumChriflu\>eniat,Weum tantumodb agnofcat iuftumitt* \ dicem eorum qui tllumoffenderunt.Quaredico hominemvniucrfam quandamnotiiiam intelligentiamquehabere naturaliterm corde fua imprcffam , \>t fit incxcufabtlis . eam vero cogmtioncm quaeft per Chriftum \efum,qua pofumus eum Vatrem appellare, cu nullo modo habere :fed oportet ad eum vere cognofccndum, \>t ipfc nobis oculos dperiat 3 cornoflrumita immutet s vfex lapidco carneumefficiat3aU que in co \>erbum fuum imprimat. Hoc aute omne bonum d folo Dco Lib.de bo- proficifcitur y non ab homine 3 qucmadmodum ait diuus Augufli* -t MttfeSp! nm> Nampoftquamjnquit, homo pcccato fuofea Deo auertit, vnius i * • iamgratict Dei efl eum conuertere ad feque reducereiatque ita in obe I dientia ac reuerentianomimsfuiretinere. Vr<etered crcdohominem { non poffe nift fola fide iuftificari : qu<e quidem donu Dei esl 3 fine I FicJes.Dei qua quicquid homofacit nihilaliud eft quam peccatum.Voftquam du~ I doaum eft. temclommfideiobtinuit:quicquidis agitDcogratumcft^ proptet j eam iuslus exis\imatur:qu<e in hominc minimc otiofa ac mortua 3fed \iua & efficaxfruBus Spiritu Dei in eo inhabitante dignos podu 1 cit.dtquc ddco fi Deus hos eius fruclus compenfet3idcertefacit fola fua gratia3nullo omninonofiro mcrito adduBus , Namnos quidcm naturanoftraex nobisipfis mhil bom proferre vnquam poffemus.\ Bcus fui quum ergo Deus coronat bond operd 3 qu<e funt in nobis , mhil no-\ toTttnobis ^n coronatfcd idfolum quod ipfc in nos per Spiritum fuum contulitJ. Quodvcrb aitlacobus de operibus n.cap.vosfcitis cum loquidc ijs s°cxpofi- quifidem fehabere gloriabantur,quamnullis operibus ea dignude- darahant. Uaquc qui fidemfuamiaRat bonorum operuminanem3h

plam

Iacobi lo cn Cttl

'et.Nairihen L I B E R V L 108

lane illndit . ncquc enim fides potesl cjfe mdgis finc honis pitfque o- >ertbits ,quatn bona arbor fine boms frucltbus.Credo etiam cumDcus I k frtntus immortalis & mn dfj>e£tdbilis,eum non poffe nec debcre dla rccorruptibihfedin/J>iritu&veritateddorari.Qvarequieum DcusIma. m.igi nbus fimulachrifque effingtt,atque in illis coltt,agit contra ma ^nennd°un htum cius,quodAchuiufmodi veneratione datum eH:qucmddmodu ;x cap. xx.Exodfittis confiat . Qui citam coram fimulachro ahquo c abucitac pros~lcrmt,ci honoremtribuens jsidolum colit. Ncque e- nm,vtmquit Paulus l.Cor.vm xap.fimulachrumin mundo altquid fl^c.loanncs in pnma fua epislola^xap.diligcntcrnos monet^ Vf naufmodifwudacbraeuitcmus. Quain reilla cxcufatio nihil plane taleredebet^quadkitur^idquodfitimaginibus non fieriearu Cdufa, , ed potius eorum quiper ilks reprcefentatur.nam quetnadmodum ait \ugMslinus,Vfdlm.cxiu. ipfit cffigies a ccclo magis cor hominis ab- Perkuium ^\uatyquamincaium erigit atque attoltit : propterea qubdcumeam j£J1,maguu ndeatnus ita exprefidtnjnfiarque noslri efficlam,babentem oculos- )s jdures }brachia tibias xxtflimamus in ea aliquid Diuinitatis ef- ' ~e,elque magno cutn errore adbxrefcimus.ldem etiatn fcnbcnsin pri-, numcap.EpisloLadKomanoSydiat impium efiejn tcmplis Chriflia\ cSkm? lorumfimulachrumformafiguraque humana fiShtn ertgerejie illud lindisna- tuidetn fas efie quod Dei aliquatn effigietn baberet . Alto autctn loco n lib.de ciuitate Dei. 1j.cap.51> Omma^inquit, fitnulachra funt pef ludngeltum profltgata,obliuiomque mandata3quafifcpu\ta iacerent. De veneratione autem Sanclorum poH ipforum tnortem, nos mbil De fan€t}s

* , lJ ^ f- inuocandis

tabemus in Scripturis fanctismec repcrimus quicqua prwceptutn no- nihiifcripta m & tnanddtum^teorum auxiltum ac patroanium imploremitsfcd 'antum ad Dcum acccdamus per lcfutn Chrislum^qui Vnus aduoca- ■:US noftcr & pdtronus esl.qui quidem non prceapit v? adVetrum> tut ad Vaulum confugiamus :fed Matth. xi.humamfitme omnes ad fe vnuitat qui dffliBtombus opprefifunt xelfque malorum leuationem amctcmqueprotmtttt.Deindeloan.i^. i^. iC.plunbus \erbis nobis promittit Vatrem daturum qu<£ in ipfius nomine petiettmwxxtero.ru Verb Sanclorumnominis autpatrocinijnulLt vnquammetiofaBaefl. ^l"^^ Diuus qMdcAugufl.6xap.l^br.fcribitfolu kfumChriftu Mteoi

Quinq.Schol. ACT. MARTYRVM,

qui hac carne bumana induerut pro nobis interccderc. Et alibi in P mu cxm.fcribens,ait orationequ<e per folum \ejum Umslu non c fablajion pojfe peccatadelerefedpotius in peccatum redudare.Vo- firemb cum in veteri Teslamento pij bomines petunt aliquid a Deo, proponentes ac memorantes nomen Abraha? , \faac , & lacob : illud quidem faciuntreuocantes'anmemoriampromifiiones faclas a Deo Variarchisjion eorum nomen inuocantes . Qubd ad mortuos attinet, Pro mor- Vaulus l.Theffaloniccnftum cap.^.nobis prxcipit ne nomine eorum Madum.°" mcereamus quemadmodum gentiles atque infideles bomincs,qui nulla fipc habet eos aliquado rejurrecluros. A poftol9 no praapit \>t pro il- lis precesvllas adhibeammquodprofeclonon prxtermifijfet ,fi tam , prodefie eis intellcxiffet quam Vulgb homines dicere folent & crcde- re. Ad h#c fi ita ejfet Vf precibus eorum falutem iuuare pofie- 1 mus : oporteret vt Chriftus lefusmediam tantum partem redempti- onis noftr* cjfeciJfet}nos reliquam perficeremus .At verb mamfeHu LVfchri* e^ & certum}eumplene acperfetle eam obligatione dcleuifjc, qua fio. nos diabolo obftnEli obligatique eramus. Diuus enimVetrus ojiendit ' c tios non auro & argentofed pretiofo fanguine Agni immaculati le- fu Cbrisli redcmptos effejieque in alio nomine falutcm effe. Diuus e- tiamCbryJbftomusftribitinhomiliau.inVfitlmum i.cum mifcricor- dia a Deo poftulaturjidob eam caufam ficrijie acerbius examinemur rigoreque mftitia ab eo feuerius traclcmur.Nam vbi eft miferkordiA ibi amplius necgehenna}nec examenjiec rigor aut \>lla pcena cfl^aut fuperefie potejl.Quare quifemel mifericordiam pcr lefum Chriftum j obtinueruntjj iam hac vita defunclijwlla purgatione cpus babcnt} neC vllam pcenam cruciatumqne expcclanf.fed ommbus malis libera- i ti in vitam Utitiamque atemam transfcruntur. Quod autem dc mor- 1 tuisdiElumeftin Machabxiswos fatis cumlibrumnoneffe CanoniX- cum,quemadmodum Diuus Hieronymus oslendit .Duo in Ecclcfial Duo tatum habemus Sacramentaa lefu Chriflo injtitutafiaptifmum & facram ficrameti. ■Qanamtj$aptifmus efl Sacramentum poenitentia 'quafi quidatn introitus in Ecclefiam Deiyvtin ipjo corporc lefu Chnflt infiramm. feTuf&fi f 1* €0 <Mtem nobis proponitur remtfiio pcccatorum}tum praxeritorun gtuficatto. tm etiamfutnrommiqua vna mors lcfu Clmsli nobisplenc ac per-

'et.NauihetC LIBER VI. xc$>

'etle acqmfiuit. Vraterea fignificatur nohis in eodcm demonTira- morttficatiocamisnoflrw^renouatio \it<e in pietate inslitue- ac degcd&quarum Vtramque aqua repmfentat fupcr infanteaf- i yerfa, in qua efl fignum notaque infignis Spiritus fancli,vitia anima - um m^sharumabluentis ac purgantis . Atqueitaadmoncmur, qubd jucmadmodum magnus ille Vharao in man rubro fubmerfus esl y ita wflrum veterem Adam,atque id ornne quod habemus ab eo fummer- \toportet. Et quemadmodum aqua fuperinfantemiaciturynonytis ummcrfus pereat,fed Viuat: ita nos debere in nouitate \it<£ ambula- •e,vt non nobis ampliusfed ipfi Chnfio \efu,cum quo ita fumus con- . uncliyiuamus. Aliud vero mhil legimus in hoc Sacramento a Chri - Baptifnu { "io lefu tnslitutum aut traditum , quam aquam ^fformam in Eccle. a™£ "* : ia\fitatam,qu£ innomineVdtris , eyFdij^Spintusfancliad fa- .ramentum adhibetur. Qubd autem ad chrifma & alias ceremonias tttinet,nos nihilde iis in Scripturd fitcrd legimus.Nec \erb illudpro- •>are poffumus ,Baptifinum extemum per aquam faEium atque admi- lislratum , effe adfalutemitanecefjarium , Vf quicum non recepe- i 'it , ftlutis plane expers fit: fed illud vt iniquum improbamus . Nam D i toc qutdem modo gratia Dei rcbus externis alligaretur, quafi ea fine Sacra.noeft .. llarum adiumento falutem afferre non poffct.bi vcteri quidem tefla- ° Ynento lcgimus Circunafione, qiict figura quctdam erathaptifmi,cum Xiclauo tantumodb dic ilh tu \tercntur ,nulla tamen autipforum culpa, Ytutinfantu periculo omififamfiepefuiffe . Idcm etiam poffumus dc in- I eantihus Chrifiianorum & Jentire dicere . neque emm Sacramcta wu£ Legis maiorem vhn m iis habuerunt, quam \eteris:quemadmo- I du Vaulus fatisoflendityi.Cor.x.dm ait Vatres eundem cibumcome- I ^JJe fpmtua\e nobifium, eudemque potum bibiffe. Si aliqua in his Sa- Yctame ntis cratdifferentia,ea in tcmpore erat non in re:qubddla fj>em [ Chrisli redeptoris aliquando venturi oftcndebant, hac taveniffe de- moftrant ,ficut Augujlinus in loan. dit, Conteptus Sacramcr.ti tantu- modo abfitfinfantcs fidclium in promifiione lila comprchcnfi fiunt,qud Dommus Jc tum parcntu, tum ctiam hberorum poftcrorumque Dcum futnrum ctiam vfque in millt fima progenie confirmat :fine vlla dubi - tationc participes funt eius fa\uti$3 quce a Deoyqui metiri non potcft,

Ee.

Quinq.Schol. ACT. MARTYRVM;

promiffa efl. Ndw ficut ait Ambrofius in epislolaadCorinthiosfatis notum esl Spiritum fanhlum finemanuumimpofitione datum , atquc eum qui non fuerat baptifatus , remifiionem peccatorum obtimajfe. at qui donum Baptifmi acccpit 3 vifibdifigno esl bapti^atus. Ef A«- Li.j.quqft. guslinus dicit fianclificationem effe aliquando fine Sacramento \ifu jcjV.ls bili , ipfumque Sacramentum extcrnum fine fantlificatione interiore. Quamobrem ego fiatuo concludo cxternum Baptifmum,qui aqua admimftraturmon effe neceffanum ad falutcmyneque aqua: adiumcn- to hominem faluamfed eo bonx confcientiae tcftimonw,quod aqua re* pr&fcntatur,de remifiione peccatorum permortem lefu Chnsli nobis partaicuius quidem mfi fimus participes, nos plane perire neceffe cft. Keslat V£ dicamus de altero Sacrameto ,quod esl facrofanbla Ccena, quam ficut quatuor Euagelislw Vaul. i. Cor. lUeflatur^ominus

!i mtk.In" m^u Priufiluam p^terctur y inslituit ,panemque acceptumfregit/tc Difcipuhs f uis prcebuitjnquiens ; A ccipite,edite:hoC efl corpm meum quodprovobistraditur. Et quumgratias egiffet '_, calicemquoqueac- ccpit, dicensy Hoc eflnouum Teslamentum m meo fanguine : omnes ex eo bibite . Hoc quotiefcunque Vosfeceritis, mortem Domini3quo- ad veniat annuntiabitis . H&c quidem e*sl facra Coenai inslitutio , in qua primum vos videtis, quemadmodum mandatum bibendi de cahce

Kondene" eftviolatum, cumlaicis denegetur Omnes quidcm^eteresDoclo*

g^ndus. res dijertx veflis pr&cepcrunt , vr omnes vtraque parte Sacramcnti atque Jfecie panis & Vini vtercntur, vf ita corporis ejf fanguinis

5corP I' ^omimpaTticipes effe poffent. Chryfoftomus ait y inhocSacramen- to non ita habere , \>tin veten Lege , in qua facerdotes porrionema populo feparatamaccipiebanf.fed m Euchanslia omnia populo cum facerdotefu?:t communia . nam idcm corpus omnibus proponitur & idcm calix . Gelafius etiam epifcopus Komanus conslituit vf qui-

Dccofccr. ;rr v j vr jj

Aftrina.i. cunque absunerent a calice3a Sacramcnto ommno repellcrentur.quo- *imus!pe* niam3 inquit, diuifio huius myftcnj finefaailegio fiennon pot<ft. Sed loquamurdeiis, qucein IwcSacramcnto ficnfolent. Vos diciris in eo corpus ac fanguinem lefu Cbnfti rccipi. idquidcm cgo coyifteort fedVideamus quomodo.Vosccnc mihi non ncgabitis nosnonpoffe vlla alia ratione participes jkrt kfu Chnsli , Vf falutcm adipijcar - " mur3

\ Pet.Nauihei\ IIBER VI, feo

mur yquampcr fidcm: qua cimtnon fttrts corporci ynonoportetvt ad acctpicndum lcfum Chrtftum £T cdcndum y dcntes carnis affera- I mmifcd tantum fftritum antmamque ctbt tam falutaris auidam:quod I qutdcm fit pcr fidem, qua fola lcfurn Chrtslumad falutcm recipi- itnus. ctus autem offtctum esl crcdcre. itaque qut crcdtt inlefum - Chnslum ycuminffiritucomedit . Inquo plane confcntio cum Aur t gusltno , admonente ne dentem ac \entrem praparetnus yfed crcda* mus ,atquetta manduccinus. Neque abeius fententia cy authori- pe{,oc^ tate dtfcrepat Decretum depccmtentta . Quarc ita fentio atque sla- ftm& *. tuo , Qutcunque crcdtt lefum Chrislum defcendtffe de calo ypro fe paffum z$ mortuumfuiffc y per etufque mortcm y morte ccterna Ube- ratum , atquc havredcm calt faclum : eundemquc rcfufcttatum in cadum afcendtffe y indcque ad tudicandum viuos & mortuos \entu~ rumeffe:eumy inquam,dico plane participarelcfu Chrtslo,atqueeius camem edere ac fanguinem bibere. Atque hoc quide modo vf ait Au* gufttnusyChrtslus habitat in nobis,eynos in eo . Ha:c esl cnim vera communicatioyquam nos habcmus cum eoyqua per fidem fit. Nam tlla Comunfo

• I Cl ■ • n r C1 rv a i " noftra cutu

quidcmcontunctio & communtoyqua Cbn\ius jacxus plius Adam cu chnfto. totogcnere humano fe coniunxtt , \eramque humanttatem fujcepit, mhil plane prodertt y nifi alia fftntualts qua: fit per fidcm y injlituatur atque adhtbcatur. Qua vna nos regeneramur y & tn numerum fihorum Dei adoptamur , & Cuius tantummodb funt participes, qut clcSlt a Dco , in Chnslum credunt . Scntio igitur tllam man- ducationem carnalcm corporis fanguints naturalis lcfu Chris~liy inqua dtcunt pancm ac \imm conuertt, nullomodo fiertinCccna: fedcredo cum ad dcxtcram DctVatris fuifedere: fi caput tllud communis fidci noslraey htsloria Afcenfionts eius non me fallit, quemadmodumjallcre nullo modopotesl.jcd eo fymbolo tantummo* db admonemury qubd ftcut corpora noslrapane ac Vino nutriuntur fuslcntantur yita ammas noslrascarne eius acfanguine akfoucri, confirmari,tumcum per fidcm atquetn fftrttu ea junumus . Sed Vt hoc apertius dcmonslretur cy confirmetur y \eram interpretattonem \erborum lejuChrtslt cotiftdercmus . Is aityHoceslcorpus meunu Obfecro \w,wc altquid de noslro ajfcramus ,fed tn noslras confdcn-

Ec. ij.

Qninq.Schol'. ACT. MARTYRVM;

w!? Marci ^ imocdmUS'Tertullidnus quidem hctc verbd itd exponit: Hoc eft cnem. fignum corporismci gffigura. Diuus autem Auguslinus, Dominus, inquit,non dubitauit dicere, Hoc efi corpus meum:quanuis mhilpr<e- tcr figuram corporis dijjjcrtiret.lit deinde,\efus Chnslus ludarn cum dificipulis in conuiuiumrecepit}quibusfignum ^ffiguram corporis fui commendamt atque exhibuit . Omnes dcmque Doblores \ctcres idettt j fentiunt & dicunt. Diuus Irenaus ait panem tcrreslrcm , qui benedi- \ clionem Dci recipit,non iam amplius effe communem ,fed Euchariflia * Compleclentem duo,quorumalterum terrenumefyalterum Diuinum..' \dcm Auguslinus loqucns de eodem facramcnto , in eo libro qucm de doclrina Chrislianafcripfit. Quemadmodum,inquit ,feruilis e£l in~ firmitas literamplane feBari ,ipfaque figna pro rebus qua illis figni- ficantur acdperc.ita fignainuiiliter intcrpretari erroresl permcio- fm.Si hoc \>obis non fattsfacitmdeamus rem propius ^os confitemim facram Ccenam effe fitcramentum.Videamus igitur fimplicem facra- iomflcio1 mcntl<lefinitionem alibipofitam ab AuguslinoySacramentum,inquit, esl rei facr<e fignum,autfymbolum \ifibde gratitfinuifibilis. id igitur illud ipfum cffe quod fignificat nonpotefl:ncc enim lam amplius facra- menti nomen autnaturam habere pofict.Ccena autem efl facramentum* ac fignum huiufmodi , quod rem aliquam demons~iret: fedita, vf illud quod co figmficaturac repr&fcntatur , \ere tribuatur atque imper' tiaturei,qui idper fidem recipitialiternon. Vraterea, \>os fcitis ver* m ro fi ^mn fabflantiuum E S T,fepe in facris literis accipi pro vcrbo Signi* gmficat . ficarcfuut ohlauo capite Gencfis ,Scptcm vacc<e & feptem flpic<efru~ mentifunt fcptemanm.Vctra autem erat Chris~lus:loannes erat Hc- has . Vuto \os mihi non ncgaturos omnes huiuf modi locos dcbere de- clarari^f exponi pcr verbum Significare . Quid autcm impediet,- qub minus idem faciendum fit in his verbis lefu Chrisli*. cum prafcr- tim \>etercs Doblorcs itainterpretatifuerint.Voslremd fidicunthanc tranfhbflantiationcm panis & Vini in corpus & fanguinc lefu Chri fli,miraculo quoda ficrvin eo quidem non magna ratio cfl. Nam quod' miraculum ex omnibus Scripturis fanBisproferetis ,quod non ita fu in scnpt* fenfus omnes corporis ceciderit,vt omnes qui illud viderent aut aud> ouaiu. fcnt,m admiratwne ncm conuerterctlcuius generis funt ea,qu<t Moy

fcs

Pet.Nauiher; LIBER VL ui

fes m ABgypto admirandaedidit.At\croinCandt;ovidemuspdr

ncm ac \n:um immutari,atque in alium colorcm Japorcmque conuer

ti,vt ita ficn magnopcre adtmran dcbeamus. Itaque nullum in eo mi-

raculum cfl.Wos dicitis illud totum fidc Comprc hcndi} qu<£ de verbis

\eju Cbnsli nondubitat}cu\us\i altifiimamysleria ccmprchcndun-

tur.equidem Vobis in hoc ajfcntwr.fcd illud etiam slatuo ac dico }fi-

dem non ita ejjc craffam }atquc in hac carne inuolutam } \>t in hoc fd~

cramcto}acmyflcrio quidquam carnale tcrrefircque percipiataut fa-

t>iat.ctct:im myflcrmm fpirituaie plane cfl ey ccelcfk.mhd igiturco-

Titare dcbemus in eo cum carne terraque comunFlum } nec quemad-

nodum fuit conflitutuminconcilio Niceno in primo canone , oculos

olum noslros defigere in pane in \ino}quce nobis in Ccend admi-

uslranturjedoculos mentis acfdei noflrce altius in ccelum attolle-

-e y vtdgnum pro nobis fcmel immolatum atque addcxtera Dei col-

ocatum contemplemur.Vos rogo per nomen Dei } \t ipfi confidcretis

tn rcs non ita fe habeat,\>os etiam fcitis canonem de tranjfubslantia-

■'lone non alium ante autboremhabuifce, quam Greg-orium Komanu JranfTub- r r ■ \ < i r / ■ • "antl,luo-

tonttficem Jeptimum.Namhoc quodidem facramentum ab antiquis msauthor

tcpijs docloribus Sacrificium appellatur }id fit propter commemora- Ccena fa.

■ioncm ilhus fummi atque cetertn facrificij , quod Chrtslus lefus pro ^"f"uin

teccatis noshis femel in cruce prregit.Nominatum es~l etiam Eucha- Eucharifiia

'isliaadeftgratiarumaclio^qkodvnumnobisvt illud Deo offera-

nus facrifiaum rehBum c$i:qnemadmodumin epislola adHebrceos,

rruclus labiorum }(y a Dauide. Cor cotritum & humiliatum appeU

atitr.Ccetera vero facrifiaa ommafinem acceperunt in Chrislo lefu}

juif ipfum Deo PatriJemdobruht}nequeahuseumofferreiam po-

rji.bi bic autcm tota insiirutione facrofanSice Cocn&,atque in \ni-

'terfa Smpturd fanSlanulla plane fitmentio Mijjce eiufque inHitu-

ionis^quxhodie tantopere celebratur . Quare ncfcio qnam rationcm Commenl

\\ babeat qm aiunt lacobum Hierofolytms eampnmum cclcbrajk. d- dc *?

t lij dicunt Pctrum fuifc^qui Antiochice celcbrarit . ahf Qregonum eim

Wtutboremrefcrunt . quidam etiam Ambrofium . Ha;c quidcm parum

I funtfirma ad autboritatcm eius rei declarandam^quamintcrmaxima,

f\ prcecipuafidci Chnfliance capita habcri volunt. Diuus Vaulus di-

Ec. uj

Quinq.5choI. x ACT. MARTYRVM,

citfc Corint.tradidijfe quodacccperata Dominoi Necdubiucfl^quitr c<£tcri omncs Apofloli idc fecerint.Certu autem esl Chrifli nunqua Mijftm inslituijfc .fcquitur tgitur lacobum Vctrumfieayn tudi- derunt ,fidcles feruos lefu Chnsli, Apoflolofque no fuijfe, cum aliui tradidcrint aut celcbrarint, quhn quodaDomino Magtslroquc pr&- ceptumfucrat.quodquidcde tllis minime esl cogitandum. Octerunr

MiiTeorigo yos non igmratis Mijfam initium cccpijfc fuum a \ctens ccclcfia co~ fuetudinejn qua altqui Vfalmi canebantur,aut aliquod Scnpturcefan- She caputlegebatur, dumpopulus introirct & conucniret. Ea autem <pi£ nunc offerutur ortum fuum habucrunt ab illis colleclis, quas dia- conipro pauperibus facicbantNidete quxfo yqu& poflea mutatioeo- rum ommumfacla fuerit. Ego vero nulla alia Sacramenta^pratcr ca duo qu<£ ante commcmorauiy tn Ecclefia a lefu Chrislo tnsluuta, tra-

Ceremo- ditaque efjfe fcio. Nam confirmatio quidcm. atquc impofitio manuum.

»ie.exolete. * /J J a- * v* • 17 r

extremaque vnctio } curtantopcre rctineantur y nulla caujaratioque. Videtur cjfccum idproptcr quod huiufmodi ccremoni& fucrant infli- tut£}donum?niraculorum tam dcflcrit.Ncque enim vos confertis Spi- ritum fanclum^ cum id vmus Dei donum fit^t ait diuus Ambrofim in tertium. caput prim<c adCorinthios fcnbcns. Vnclione verbnullant agrotis ajfcrtis fimiione^qiiemadmodum Aposlolr. fed poiius fignum. mortis aut morbi ?nortiferi3ac cum prorf '46 omniafunt deffcrata. «aput E«« Credo etiam Ecclcfiam nullum habere caput prwtcr lefum Chri- ^Uae* slum} cuius omncs fidcles membra funf.ex quibus nullus in aliu pr&~ jlantiamaut poteftatem vllamhabet, vteum fibifubijciat,fed wnncs- in Domino ita funtfratres , Vf mutuam obedicntiam atque obfcruan- tiam intcr fc habcant acprceflet, aliique aliis inukcm pareantyqucw- admodum bi prifca Ecclcfia obferuatum , ac monumentis literaru pro- ditum,facile cognofcipotefl. S. Cypriani inepifl. qu<£ in coalio Car- tbagincnfifcripta esljmufinodifunt \erba, Nos quidem omnes con- ucnicmuSyVtopinioncm noslram & fententiam exponamus. Quod ft altus quijfiam diffentiat contradicat , illum ex conuentu conjefju- qu£ non eijacmus.Neque enim in nobis csl quiffia, qui fe fummum c- pifiopum audcat dicere , aliosin fententiam juam cogat.Vos vidctii tum quide nulhmt cpifcopumfuiffe , qui in alios dominatum vfurpa?

Gypri.ini fententia.

Pet.Nauihe? LIBER VI. u%

\t ret,nedum in reges ac principesyqucmadmodum Vapa fe haberc Iwdic

iaclat. Vos fcitis diuumGregoriumhoc nomenrepudiajfe yciimdicat, Ad Mauri* cuquifibi illud affumeret atq; \furparct ^prcccurfore Antichrifii ejfe. Epift" k Ide dicit Amianus Diaconus de loan.epifc. Conslantwopolitano, qui ^fj6' % illud nomc arroganter volebat \furpare. Neque vcrb ignoratis quod ii crat officwn veterum cpifcoporum, & qux vit&jnorum ac doclrina? i ratio a Vaulo dcfcripta: quodnome canum mutorumaS.Grcgorio l.Tim.j. cfi cis attributum,niji officio fungantur fuo. Nequc etia ignoratis of- fcium facerdotu ac presbyterorum^ quam vim illud nomcn habeat. quo nomine folo homines hodie (otentifunt, vitam prorfus puramque doSlrinam negligentes.

His ommbw addo & confitcorfolius Verbi effe,peccata hominib* ^VcmSv j rcmitterejjotninc verbficutait diu9 hmbrofius y eius remifiionis tan- fione-. tumodb mimfiru cffe. \taquc fi is condenat,ca non cfl eius vis(f pote- flas,fedVerbiquodab co anmntiatur.Hoc aute plane congruit cum ; quada fententia diui Augufiini in Dccretis pofita^bi aitnon ficri ho- minum meritis qubd peccata remittantur ,fcd virtute Spiritus fancli. Nam Dominus Apofiolis fuis dixeratyAccipite Spiritum fanclum:& dcinde addidit , Si Vos remittatis fua alicuipeccata:non \>os quide fed j Spiritus fanhlus, que accepifiis : haic Augiflinus.Cyprianus verb ait feruumnonpojfe remittcre offenfam aducrfus dominumfuum com~ miffam. quare nullam aliam ego confcfioncm noui ypra?teream quam Sef*0; i Deo nos debemus y ^fraternam reconcdiationem publicam co- ra Ecclefia confefwne eoru qui aliquod fcandalum admiferat, quem- admodu omnes veteres doblorcs docct.Poftremb ego ab ommbus fidc- libus qucero auditoribus, quiin hifioriis Ecclefiafiicis vcrfatifuntyan no eafuerit confuetudo veterum Vatrum,vt hccreticos perfequeretur nxm-icl no admorte yfcd pcr Scripturas, Vt earuauthoritate ventateq; con- ^°™p°^e uincerentyac fi poffcntan rccla viarcducerct. Qubd fi erat in [ufcepta twncur . opinionc pertinaccsfumma cratpccna vtin exiliu mitterctur, nc reli- (juugrege cotagionefuainficerent.Hocvcrb tepore in ecclcfia tata fitmtia adhibetur, vt honuncs mhilaliud plane vcllc ac fiudere vide- <tntury quam violcntutyrannicumq; dominatuin aliosexerccre. Neq; verb hoc ego dicoyqubd vllucnme hxrefeos in mca confcfiione agno^

Ee. iiij.

Quinq;Schol. ACT. MARTYRVM,

fcam . ndm Dcus primum teslis efl, mhdame dtftum effe, in quo \l* lapraua atqueimpiaopinioperfpiciatur. Deinde omnesvere Qbri- fliam fi kec lcgantjdcm de me tudicabunt : etiam vos ipfl , domini.fi parumpcr in confcientias veslras intrare vultis , ac vere finc immo- derato animt fludioiudicare ,cognofcetis.Glona Dco fit.

Epiftola eiufdc Petri Nauiheri ad quenda amicii mhTa propter vcrbu Dei captiuum.

I minm,chariftmcfratcr ,offidovnfcribcndofimgor , necte pcr literas confolor , a te peto ac rogo Vf mihi tgnofcas . nam fi mihi plusotii & commoditdtis effet ,mhl hbentiusfaccrcm,mc~ que vna tecum confolarcr.Nunc autcm tu exisltmarc dcbes^nobis cf~ fc cogitandum quomodo ci rcffondeamus ,apud qucm nos propcdicm prodituros } rationcmque fidei noslrai reddituros arbitramur atque expeclamus . Et quoniam ad defenfionem nulld drmd funt mcliord atqueaptiora,quamgladiusverbi Dei , non oportet nos torpcrcac iaceieffcdcum arripercjiofque munirc ,tametfi nunquamcamdtli- gcntiam ddhtbebimus quam magnitudo rei poflulat :fed tamcn con* fidimus,eum cuius cdufam nos tucmurnudos & incrmes in hoc ccr- tdmine non rehclurumfcd verbo fuo ita muniturum, \>t cius honorcm %\ any res gloriamque dcfendamus ,cuius tcsles ac procurarorcs coram homini- twltoTcs.0 ^m Con<^ttuit ' Dominus autem fc nobis adfuturum fuo facro ore promtfit,cum nos admomit , nc anxii ac foltciti fimus , quid w fyna* gogis aut apud magiflratus potcslatcfque reffondcamus aut loqud* mur . ndm Spiritum fanclum dotlorem noslrum futurum , ac de- monflraturum quid & quomodo loquendum fit . Hccc promifio nullo modo nos potcflvnquamfallcre.itaque Dominus tantummodo orandm esl,vtprofuamifericordia & fidcnosopus manuumfua- rum rcfficiatftt quomam nos coram homtnibus produxit,ey confcf fionenominis fui orenoslro fatlainluccm protuht ,nos Spiritufuo confirmet^atque ea conslantta muniat , Vf quod haclcnus profc fii & confefitfumusjd \fque ad cxtremum \>it* ffintum tueamur. Ego & tu proptcr eandcmcaufam tcncmur in Vmculis. eaautcmnoslrano: es~l,fcd Dei.ltaquedcmonfhremus nos non nofirafcd ipfius caufa n mncquc dimicarc.fimuletiam ci nos~lraminfirmitat( m ,fummamqi fragtlttatcm proponamus ,qu# tanta csl , vt nc punclo ac momtntk

- tcmpo:

t1 Pet.Nauiher. LIBER VI. z:y

tetnpons coram inimicis noftris confiftcre pofsimus . Vetamus igitur i nb co vr pro fuagratia virtutcm fuam in ?!obis}vaftsfragihbus}oftai I dat , m twjlraque infrmitate fuam potcntiam dcclarct} vtper cnicem \\ lcfuChrifti,qux> flultitiabommibus-vidctur, prudentia ipforum fjuciscon. I fapientia confundatur. Confidercmus }charifii?ne frater,eam optimi j-JjJJ^" I «Da noslricjje voluntatcm^vtita conuerfanurmtermfidelcs^vtcon- 1} fuctudototius vita? noslra reluceat ahis ^tnoslrocxcmplo cedificen- tur}ahis vero vt ciufdcm vitce ?ioslra: ac doclrma: tcslimonio conuin- cantur }nu\la??ique cxcufationc babcant. Cogitemus Dcum ohm,cum populum fuu?n affligeret }eumque in cxilium tnitteretadfcciffe}no fo- liimvtcum casligaret}veru?uetia?n vtin ea populicaptiuitatcmultos ad cognkionem fui vocarct. Quantum enim Danielis foaorumque eius ■ cxdiu?nadgloriamDeiilluslra}ida?nprofuit*.Necemm dubiumesl} vkarexem- qummfidelesbomines cumvident bonaopera, fancla?nvitam}hone- p'a mouec* slaquc sludia eorum quos arbitrantur quaft ??ionslra qua:da?n}coga - tur confiterippmionc qua?n de nobis babent }efje falfam,Dc6quc glo- na?n tribuere.ltaque cumpatientia aquitate anitm fcra??ius quic- quid ab eo profeclumfucrit : opti?na?n cius Vo\u?itatem ex pcclem us, pcrfcutrates in preab%vt tela ignita inimicifathana: repel\amusy qui j inslar lconis- rugietis nos circuit.Oremus,orcmus optimu Deu,\t pro ! fua gratiabrachiu fuwnforte ac robuftu cxeratyquo nos hutniles }ino~ pefque fcruos fuos tueatur, gloriaq; per nos in o??imbus confcquatur.

Hxc funt prxclaraatftaeorum quinque Schohlhcorum cjuos fupra memorauimus , di- claque eorum & rcfponfa & fcnpra quoad fucrunc in carccre : quibus dua< nos e- pifto!as fummar truditicnis atque opporumx confolntior.is plenas adiunximus, quasfidtlis Euangelii minifter loannes Caluinus ad eos fcripht , accomroodatas adconfolandosomnespios, quipropter eandem caufam Euangtlii tadtm vin- cula tormentaque patientur.

G Ofratrcs charifim^baclcnus nihil ad vos fcribcre Volui ve- WlMritus ?ic fi litcrx mex in tnanus wcidcrent alie?:as} noua idcau- fam durius vos afftigcndi inimicis afferrct. Vrxterca intclligcbam Deu?n fuagratia ita agere in vobis, vt non magnoperc litcris mcis o- pus baberctis . Intcrea ncque ego ncq; c&tenfratres quifunt hic} ve- ftnoblinfumus}o?nnibujque in rcbus quibus potumius }officiutnftu- diumquc tioslnm vobis pra:sliti?nus.Na?n fimulatque vos captifuif- fetis}\os dc c o ccrnorcsfucli}cognoia??iHS qucmadmodum id acctde~

Caluiniepift; ACT. MARTYRVm;

rit'S\atftmque ac diligenteroperam dedimus, vtduxiliumVobis tnir* tcrctur.Nunc refponfum expeEldmusyvt intelligamus quid impetra* tum fttdbtllisyd quibusopcm veslrd caufa petijmm. quidutemdli- qutdpojfuntdpudeosprincipesyquorumin manum Deus vitam ve- Slram tradidttyea in re & caufa veslra fummam fidem, sludium ac diligentiam adhtbueruntfed quid effccerint atque impctrarint , nibd Prcc« pio- adhuc plane fctebamus. Interca qutde omnes filtjDeiprecesfaciut pro .capdi£° \obis yqueadmodum dcbent:cum pro mutua humanttatc ac mtfericor- diayqua: intereiufdem corporis membra effe debety tum etiam qubd intelligunt atque optime fctut \>os fua cauja laborareycum caufam ft- lutis fu# procuratis acdefenditis.Quomodocunque fit ynos qutdem fiperamus confidimus optimum ac benignifiimum Deum feltcem exitum captiuitatis veslr<£ daturumjta vt inde habiturt ftmus qua- obrcm magnopere Utari debcamus.vofipfi videtis quo ille vos Vocet. Ne igttur dubttctis yquineain reyinqua ipfc opera veslravtivolet, vobis eam vtrtutem daturus ftt,qua opus tam in vobis inslitutum in- choatumque perficiatur.hoc enim fefaclurum promiftty & nos multa praslatis fidci eius exepla documetaq; habemus yquibus plane co- gnoutmus Deum nunquam vlla in re ijs defuifie qutfe illius Spiritu duci ac gubernaripaftfunt. Quinetiam id in vobisipfis iam fttts ex- ■perti eslis ac fenftslis. nam in eo quidem fuam opcm acyirtutem de- clarauityqubd eam vobts conslantiam dedityvt primos inimicorum im iafigni* petus fortt animo fus~lineretisye6fque propulfaretis. Confidite igjtur

conlbUtio. 1 J p 1 . 1 r rt in tt

eum opusmanuumjuarumnunquamimperjcctum relicturum .\os fcitis quid Scriptura nobis proponat,vt nos ad pugnam atq; dimica- tioncmpro caufa Fihj Det fufcipiendam (ffusltnendam antmet,om- mque ftudio accendat,qu& vos vidflis antea audxuiflis meditemi- ni vt ca nuc in vfum coferatis. Nam qutdquid ego vobis poffem dtce- re ataue fcriberejd vobts omne paru p rodejfetynift hoc exfonte hau- riretur. Et certe maiore firmioreque prafidto, quam homtnum folatio atque adiumento opus esl y vt nos immicis tam potcntibus > dtabolo, morte ymundofupcrioresac viclores cxtslamus , fed firmttas tlU qu# cH in Chnslo leju y ad tdaffequendum fatis magnam vim habetM aduerfus ea omnia pericula , quibus perturban factle commoue-

Caliuniepift. LIBER VI. £14

rique poffcmus ,nifi ipfius gratia ac Virtute niteremur, cy plane con- fideremus.ltaquc cum vos fiiatiscui credidcritis ,eam ei tribuiteau- « thoritatcm qttam mcretur. Scd quonta ffcro me poflbac ad vos adhuc fcripturum,hoc tcpore hanc epiflola longiore nonfacta.Tantum ref - pondcbo brcuitcrijs ctpitibus^de qutbusfrater Bernardusmeamfen tentiamrcqutfiuit.Acprimum devotis hcec regula tencda eft:Homi- rti non liccre quicquam Deo vou ere,nifi id quod ab eo approbetur. at Vo£. \ota monaftica eb tantum /feSlant^t purus Dei cultusplane corrum bacusimpi- patur. Secundo loco obferuandum 3 arrogantiam effe in homine plane diabolicam, Vouere altquid maius quam ratio vocationis patiatur. Scriptura autem nobtsdcclarat,donumcontinentia effefingulare,non vulgare aut cum multis communejum Matt.19.tum 1 .Cor.j.Hx quo efficitur reos qui huiufmodt vinculum fibi imponuntac necefitatem vt tota vita a coniugio abhorreant, non pofle in eotemerttatis crimine 01 ' vllo modo excufart,atque ita Deum tentare.Kes quidcm hxc plurib9

po fiet explicarifi diceretur tria in ea quxslione confideranda efie. Tna in vo-

1 < \ 1 . ~ . . ;-i • i J tis nuncu-

primum quis estis cui votum nuncupatur.aetnde quia voueatur: po- pandis con- flremb auis ille qiii votumfactt. Nam Deus quidem maior es~l Do mi - fiderandju nus quam vtcumeo iocandum efie videatur. homo autem quid pofiit confiderare debet.Sacrificium vcrb offerfe fine obedientiajnera pol- lutio cftfummaque abominatio.Veruntamcn hxcratio vna pro omni- bus fufftcietfi demonftretur 'fctpfum continere donumDei efefingu- lare,atque tta ftngulare vt non perpetuutn fitinplerifque ffed eis ad tempus concedatur.ltaqutqui trtgintaanniseo cotinenti& dono pra:- ditus fuerit ,quemadmodu ifaacallud in reltquotepore vita no habe^ bit. Ex eo concludere poteftis,quod monachi,qui feeoobftrmgunt Vo- JJ£raa ™°do to ne vxorem Vnquamducantffine vlla fide audent id Deo promittcre Dei couw«j quodipfis conccfium no cff 0» datum.Vaupertas verb corum pugnat omnino cumea quam Domtnus \cfus fuis prxcipit. Ctterum de cor- De pere tn altcra vitagloria ornando: qualttates quidem eius innnutabun -ribus gio- tur,fcdnon cnnnes. oportct cnim diftinguere qualttates quaacorru- "kt ptione peccati cxtslunt,ab tjs qu£ natura ipfius corporisproprice fut necabeo pofiunt fiparari.DtuusVaulus tertio Vhilipp . dtctthocno- "" " flrucorpus abietlumautinfirmum^ fore conforme gloriofo corpp-

rificatis m

Gilumiepift. ACT. MARTYRVM^

ii lefu Chrisli.Eo ctutem nominc 1*™^™ aut humtlitatis,Apofto« corporum lu* notat eas qualitates ,quas gffiamus hodie in his corportbus , qua reOurcaio tum f11^1 immutabuntur:hanimirum qux fluxx^f caduca in y4 8 " "U. ai 1 n°i c mun<^°3 ^ conuPtlom obnoxi* funt . A tque in hanc fentenitam

^ efa fr- **m diuus Augusltnus tncpislolaadDardanum lvii. <*tf, Venturusesl in eadcm camis forma atque fubslantta , cui profcclo tmmortaltta- tem dcdtt,naturam non abslulttyfecundum hancformam non putan- duseSl vbique diffufus . Hoc autcm argumentum dle doclor profe- qutturhngius^dcmonslrans corpus Chrtsli fuis dimenfiombus con- tineri. Ef certe corpora noslra eam glortam tum non habebunt, vt v- bique diffundt verjarique pofiint . Eamtamen habebunt fimrittudi- nem atque conformitatem, de qua Vaulus loquitur . Quod autem ad locusApo- locum illum ex Apocalypfi pertmet^verba in co ita habent v.cap.Au

calyp.cxpli ... ^ 1 ^ • i Cl r ri

cuus. dua omnem crcaturam , qua in caclo est(^ Juper tcrram ^fjub ter- ra, ey qua funt in mari,omnes audiui dtcentes, Sedenti in throno (f Agno bencdiBio,honor & gloria.Vos quidcm perff>icttis,quam pue- nlis,incpta,leuifqueftt cauillatto ,ea verba ad animas purgatortj ac- commodare.Nam loanncs potius intelltgtt figura quanda, qu& pro- fopopcciaappellatur, qubdipfiettampifces Deu benediccrer.de locis 3>ftimQ- \yerd tcftimoniifq; Doiloru ,rcmittite aduerfarios vcjlros ad cpiflola ^oocto- dtui AugiSlim ad Bomfaciunt. x vn.vbi in fnc ita fcnUt,Qno<i Sa- cramenta ftmtlitudincm quandam habent carum rerum quas figurat. quo fit , vtfccundualtquemodum Sacramcntu corporis Chnfli corp9 Chnflifit.ltelib.iu.de doclnna Chnsltana , vbiintcrca-tcracap.v. ita ait> Ea dcmum miferabilis csl anima- fcruitus ftgna pro reb9 acci- ^erc,(f fupra creaturam corporcam oculum metu ad hauricndum ai- ternum lumen non leuare.ltem capite nono,Agnofcitfidclts,qub refe- ratur myftertum Baptifmi %y corporis ac fangnmis Domini cele- bratio,vt ea no carnaltferuitutc ,fcd ffmtuali poti9 libt rtate venere- tur. vt aute litera fequi,^fftgna pro rebus acciperc fcrutlts tnfimuta- tiseftata inutditer figna tnterpretart, malc vagatis erroris esl.Alios cgo locos plures no colliga,quomahi vobisfufficere poterunt. \taq;fi ne fcribedifacicsJDeu orovt cugratta; fuxfcnju tn ammisvcftris ef fktat}vt modis omntb1- \ognofcatts ,plancq;fcnttatis,quantu valeat

dehfiim

nia rum.

Caluiniepift. LIBER VI. a

P ilelifiima ipfius pro fuis fufccpta protcclio atquc dcfefio: \ofque fan-

>fl Ho fpifitufuo repleat }prouidentia Mqfutemquevobis impertiat ,pa~

<* \ ccm,Utitia^ <wnfmaj> afferat}qub nomen Dotnim nojln lefu Qhri-

H f?i per voj ipfos ad adificationcm Ecclcfia? omni glona cclcbrctur.

■■■'• Qenctkc x.die htnij,M. d. l i i.

Alia eiufdem Caluini epiftola ad eofdem captiuos miiTa.

m~ ffiW; Hanfimifratres } hoc tempore neccfiitas voj etia atque etiam i^Mmagis quam antea hortatur^t omnes fcnfus ^eslros in cdo co- • slituatis ac firmetis . Nondum quidcm nos fcimus quis caufe vcslra

■ i (y captiuitatis exitus futurus fit:fed quoniam "vidctur Deus ad obfi- mandam veritatem fuam fanguinem veslrum poftulare ,mhil tnelws

i ?s~l quam Vos eam ad rem comparare } cumque orare vt \os ad fuam k voluntatem ita confonnet, Vf mhil impediat, qub mnus fantxam eius

\ocationcm fequamini. Nam vos fcitis,fratrcs} nos oportcre ita tnor- 10 tificari, Vf ei in facrificium offeramur . Neque verbfienpotesl:, quin a:« Vos dura atque afyera certamina fuslmeatis } \t quod Vetro diclutn i f f?, in vobis quoquc compleatur , Vos eb qub nolletis trahetnini . Sed

Vos intelligitis ac fcitis } qua Virtute vobis dimicandum fit . Quius fi~ a iucia qui pugnabunt}nunquamfe tcrritos & conftcraatos,mu\tb ve- ix rb nunus confufos fentient. ltaque,fratres}confiditc vosjum opus erit}

Spiritu Domim noslri ita firmos conslantefquefuturos } vf nulh tcn~ ri tationum oneri} quantumuis fit magnum (Jgraue } oppre fifuccum-, ip. hatis,non magis quam ipfe qui vicloriam gloria infignem illuslrem-

■ que retulit . in qua quidem in fummis noftris miferus ccrtifiimum no- i fbri triumphi pignus cfl conftitutum. Quum autcm opcra vcftra etiam \t xfque ad mortcm vfi velit ad tuendam caufam fuam , manuforti vos ■'■ tenebiUneque patietuf vr vllagutta fanguinis veftrifruclu inanis ef-

■ fundatur. Quod fi fruclus no ta citb exiftat aut appareat, proferetur • tetme maior & v berior aliquado ,quam nos \llis vcrbis nuc declarare i- fofiimus, Nam quoma Deus vobis ia eam largitus cftgratia^tfama :oj nnculoru veftrorum longe latcq; ftt peruagata, oportcbit etia inuito

jffo fathana^t mors veftra maiore adhuc fonitu cdat, & clarifimam Voce vc ntatis Dei tcftc,in qua fuamfiimus odor, advita multorum ' j falutaris}ad ornnc poftcritatcm diffundaturMquide non dubito}quin

Calumiepift, ACT, MARTYRVM^

Dcusfi eiplacetadfevos euocarey\fqucadhuncdicm refcruauerit Vtdiuturnior in hac vita retenyfypr.tparationcm quandam haberet ad excitsndos magis eosyquoslpfe vcslra morte adificare confirma- reque conftituit.Ego autem \os neque confolor^eque exhortorxcrto fciens optimum Deum Vatremque ccclcflcm cogratia? fua fenfu ani- mos veslros affeciffey\t quanta & quam fuaues fintipfius confola- tiones percipiatis ac fentiatis fummaque diligcria ca meditemini qua: ah eo in vcrbo ipfius vobis proponunturAam rcipfa fatis declarauity quemadmodum virtus ipfius in \obis refiderct,\>tduhitare nullo mo- do debeamus yquin fuamgratiam ad extremum \fque tueatur.Vos quidem optimefcitis noslru ex hac Vita exceffumynonfortuitu que- dam atque incertum effe curfummon modo propter certitudinem, qua perfuafi eslis vitam aliam effe cdes~lcm:verumctiam quod verifiimo gratuita Deiadoptionis teslimonio obfignatifita ex hoc mundo dece- ditis^t harcditatcm veftram adeatis.Quodautem Deus Vos Tihjfui martyres teslefq; coflituit fmgularis quada \$ eximia honoris nota €?l,quce adcomunem illam omnium filiorum Dei adoptione accefiit.

Reslatipfa dimicatio,ad quam hortaturnos Spiritus fanclus : non modovtaccedamusfedetiamcum omni animi alacritate curramus. Molefta quidcm & acerba efl tentatio ^idere tantam tamque immo- deratam eorum qui veritatem hosliliter oppugnat fuperbiam £F au- Iddium. &dClcim 1U(£ nulla vt cadcsti reprimatur: videre feuitiam eorum & efudclitatem finemodo incitatam, cum Deus fuorum nullam ratione habereyneque ita affliclos opprefiofque fubleuare vidcaturfed fi nos memoria tenemus id quod esl diclum,Vitam noslram nunc efje abf conditamynofquevidcrimortuis fimiles yatque etiam doclrinam non \nius c fte dieifed temporum ommum: nobts alienum aut nouum mu~ fitatwnque minime vidcbiturfi ita affliBwnes calamitates conti- nuentur.Cuenim Deo placeat tandiu habenas laxare immicis}noslri ■fl °fflcll ££luo aniMo has acerbitates ferreyatq;in patictia animas

CurDcus

immicis habcn.is la

flras pof idereyquauistempus noflra redcptionisrctardctur.Voft icc.cu,iS " mofiis promifit fe eorum iudiccmfuturum}qui in fcruitutcm popu fuu redegerinf.ne dubitemus quin horribilcm vindiBahabcat paratS ijs^qui maieftatem ipfius cmn tanta fuperbia audaaaquc f^rcuerint%

<tt$

«71

Caluiniepift; LIBER VI. »4

stque cos quipure & cafte emn culunt ,crudclifime perfecutifuerint Expcmrmmigirur,fratres,eam Dauidis fcntentiam ,qubd legis Dci mimme eftis obliti, ctiamfi vita vcflra veluti in manibus fit , \t eam omnitcmporclinquatis.CumautcmDeusvitam vcftram impcndat in rc tam fancla ^pr^clara^cuiufnodi esl Euangelijteftimomum3ne dkbitctis quineadlicharafit atque pretiofa. Tempusiamillud ap- propinquat,quo terra fanguincm cffufum abditumque deteget,atqu« s u tn luccm proferet:^ in quo nos cum his corporibus caducis exuiifu- martyrum: erim9,plene ac perfcclc reftituemur. Intcrea dem9 operam, vtnoslro cum opprobno nomen Frfij Dei omni honore gloriaque afficiatur dtqueiUuslretur,e6quetcslimomo contentifimus,quo certifumus nos nullam aliam ob caufam nec opprobria nec perfecutiones pati,ni- fi quod in Deo viuente fiperamus.Eo autem Yno-conjcictia noftrate- flimomo nos poffumus totum mundum cum ipfiusfaslu cotcmnere at- que dcfjncere yquoad in illud regnum recolligamur aternum, in quo flene & cumulate ijs bonis & gaudijsperfruemur,qutf nunc quide bt fipeduntaxatpofi>idemus.Ego,fratres,cumme vcftris precibus fu- tno animi sludio commendo,tum etiamfuppliciter- Deum oro vt Vos in fua tutela cuslodiaque perpetub habeat,ac Vmute fua magis maglf- que confirmetplaneque perfuadeatde eacura cy fblicitudine quam optimus Pater de vobhs habet,vos ommbus Spiritus fiui donis ita au- geatjvt ea adgloriamnominisipfius amphficandamatque illuslranr dam vfquein finem confcratur.Cateros autcmfratres noflros fingn- los nonfaluto ,quddexiftimo hanc epiftolam eis \obifcum fore com* munem . Ego cum ignarus incertufq; effem quo in ftatu effcntres Ve- slnt,vfque ad hunc diem nolui ad vosjcriberejie fine caufa moleslus effem.lterum Dcitorabo, vt manu fuam ad vos protcgedos O" cofer- uados parata exertamq, habeat.Vefter humilis frater loa.Caluinus. •

Exitus quinquc fupra nominatorum Martyrum.

Vw igiturilli quinquefidclesEuangclut(ftes,quorumetiofu'- Ku°fJ"j!1~ pra ejifacla,omnesimpetusimmtcoruveritatis fummacofta fticorum- tia juslinuificnt$ ab co die qia 1 . erar^ Maif m. d. l ii. quo in carcercm coicclifucrant ,fempcr cundcm antmum iruonfcfiionenominisDeiy ftudiumquc inoptimacauja retwiu ruht ,fiipJo< ccmtinuis ad Dcum

Quin<j.SchoIf ACT, MARTYRVM;

mutuisqueprccibm confirmantesjvfquc ad emn diem,qui anno exahlo fuiteiufdemmenfis Matj xvi. quifane dies gratm fauslufque ve- mt liberationis eorum3ac corome cius quaipfis a Domino pofl infigne dimicationcmpropofita paratafuerat. Itaque circiter horam no- nam matutinam eius diei.cumin canccllorum area carceris Koane- fis fcntcntia recitata capitis damnatifuificnt,cuim fumma erat: \tad locii Territorij nomine appellatu duceretur ;ibiqi fcpuhura ignea ab- fumercntur collocatifuerunt quodain locoan quofaanorofi ac dam- jiati capitis fup plic.um ex pcclare folcnt.llh itaque eo in loco locati^t primam autfecundamfuppliciodiclam horam pomeridianam expe- Cataflro- clarent,cceperunt Deum inuocare & orare maximo cum ardore fipiri phe marty- ^^que eorum admiratione qui cos inJJ>e£labant : alu fe in terram profterncntes^alijfaciem in cxlum attolletes: ea demum comprecatio- nefacla,inDominogaudere aclcetari^iqi Vfalmos canere cccperut. Cum autem fecunda tam hora appropinquaret }eo ex loco educli funt Veslitu fubcinericio induti^ac vwclifumbm Jefe inuicem hortantes adconfiantiamperfeueranfque sludium }atque ad eumcurfum vitx- que exitum}qui ad poftem cui mox alhgandierant propofitus eraty- * bi Dominus infignia ornamentaque \tcloria eis cunsiituerat . \mpo- fiti igiturcurrui nonum canebant Vfalmum fZclebrabo te Domineto- to corde meo:%? quanuis cis per aduerfarios non licerct canticum in~ slitutum abfoluerc ,Deum tameninuocare nunquam dc (litcrunt, mul tafque Scripturx fententias tranfeuntes pronuntiare Anter catcrai autcm ciim perforu trafirct ohtoriuM exitum pontis quiArari iun- Bus e$},\>nus ex ijs muhitudincm alloqucns , maxima \oceprecatm e H- in ea fententiam qu<£ esl in fine cpiftola: ad Hebr. Deus paas,qui eduxitemortuismagnumillumouium Vaslorem per fanguinem fcc- deris ceterni Dominum lefum Chrislum^oun omni opcre bono con- firmet^teim voluntatem factatis .Deinde pronuntiare ccepcrunt fymbolum Apos~lolorum,pcrcafidei capita , quibus dislinclum cs~it ita vtcum vnm eorum incepiffet ;ahm quodjcquebaturonhne cxci- peret acpronuntiaret.Cuiautcmille articulm obuomt<Zonceptm de Spiritu fanclo natm ex Maria Virgjne-.fublata quam maximc potuit, Vocepronuntiauit,\tpopulmfalfam imquamquc cdumraam intclli

geret,

Quinq.Scho]. LIBER VI

gerct}quainimkift>arfcrantde ipforumfide, quafi id caput negarent, ^1;! , ' ac de \irgine Maria male & fentirent & dkerent. Satellitibus vero} fil»os pc qui cos pc rturbabat3ac nifi tacercntjmnabanturfnanfuetc bis refjon °C fp° ' dcrunt }SlcctnC vos agitis^t nos impediatis yquominus in boc brcui cxiguo fj>atio quo in hac vita futuri fumus , Deum noTtrum inuocc- tnus laudemusl Cum Vcro ad locum fupplicio conslitutum perue > mffent ,fumma cum animi alacritate confccndcrunt ingentcm conge- nem Itgnorum, qu& circa poslem ereclum coniecla erant: duo eorum qui mmimi natu erant primi afcendcrut: quos pofiquam carmfex ve- sltbus exuiffet 3 adposlem conflitutum alligauit. Voflrcmus afccndk Martialis Alba3 natu ommum eorum maximus.qui diugenibus fupcr flruem hgnorumfofitis Dcum orabat . llaque carntfcx3 cum cateros ttd pojlem alligaffet,venit ad eum adhucingenua prolapfum3qucm c- rc&umpcr axillas Volebat adetlios eius focios dcducere . ^um Mqr~ tialis Pr<ffcclo Kegis in ca \rbe Tignacio dixit^domine Vr$fc?ie lar-

^renahi ynum Cui ilki^jdnamlli^defilYt pnfim^nquitMartia- ^ \is .ante^MmmoriarJratres m.eQS dfofadariik>c autem ei cumpra- . fcclus conccfiffet 3 illeex fumma lignorum fbruein qua erat feipfum \nclinans fratres fuos reuinclos atque alligatos ofadatus cfi,corum v- nicmque amantiflime dtccns} Vale mifrater . Eum autem ccetcrt qua- singuiar;s \quuit funt, atque ahj alws ofculati3 rctrorfum rcflcclentcs col- jjJJJ^jj^ \um>acfuum quifque ab alio digreffunt ex hac quide \>tta verbis vere figmfkatio cratcniis profequentes dicebant 3 Vale mifrater. Eaamorischarita- ifque figmfcatione fatla 3 Martialis, cumfratres fuos Deo com- wndaffetpriufquam defcenderct , vtadpoftemipfe quoque alltga- fctur 3admonuit tortorem ne corum quaei dixerat obliutfceretur. Dcinde flatim vf cateri quatuor ligatus fuit^omnef juc Vna \incli ca- Wpa qu£ arcupofie ducebatur . Porro carnifcx cummandatu alu- iicibus habcrctptmortem eorum acceleraret 3fwgulorum collofunem iligauit3ita vf quinque illifunes reciderent in ahum maioremfunem, fti trochlcisvolubiltbus verfabatur,vthoc modo slrangulando eos I itius nccarct.ltaquc carnifex^cum adipe \nxiffet eorumfacics 3ful- wjhurque atque flramen circunicciffct3putabat fc covcrfattltinslru- I noito mortcm cis celcriorcm allaturum .fcdfuncs vi ipfius i^nis con-

Pct.Bergier. % ACT. MARTYRVM^

Uxc vox fantptofewrtM quwqne lAartyres exauditi3aliquandiu fe inuicem aon homi- huiufmodiverbis cohortantes3Bonoanimofratres3bonoa)iimo. Qui pkw onac. ju€rfe p0flrem£ipforiimyoces}inipfamediaflctmmacdit£at(}; ex dittfjeftcs eius ConSlantix ac fidei Chri$lian<£ , quampro num: ne \e fu Chnsli \>fqae adextremum fjnritum retinuc runt & conferuaruni.

P E T R V S BERGIERVS, \rbis Geneuenfis incola* 8gp5 ONIVNCTAM habet cum fuperioribus quinque marty* yMM ribus caufam atque hislonam Vctius Bergierus 3Barfi natus vutgTco °PPl^° adflumen Sequanam pofito \mercator annona nus atq\ ccnopo* |nomiua.- laprofefiione.ls cum Gcneux babitaret,fubinde Lugdunum vbi ali~ quandiuartocreaticamartem exercuerat 3commeabat atque vxoris fu£ parentes inuifebat. Anno autem m, d. l i l cum effet Lugdum m domoeimcuimfororeminmatnmoniohabebat 3captus es~l circitcr quartumMaij diem quatnduo poft quam tlli quinque Scholaflici capti fuiffentXs autcmcum cjfctin carcere3purifiimam doclrina Vilij Dei confcfionem edidit3non folum coram ludicibus adquos produclut fu jtrfed etiamyt erat ingemo alacri vehementi3apud omnes qui ab eo rationem eius fideidifcijdinaiqiie Chnflian£3quamprofitebatur,qu£~ fiuerunt.Quin etiam cum apudeos ludices fepius eandemdoclrinam declarafct3qua omma fideifua capita compleclebatur3 ad eam magU tdhuc teslificandam confirmandam 3manu fua fubfignauit confef- fioncm Bernardi Seguini3in fupetiore quinque Martyrum narratione pofitam^quandoquidem vnam cumillis eandemque Euangelij ac reli gionis caufam confitendam O3 tuendam fufcepiffet. Itaque Leclor eam htfloria, qu# omnia illoruacla copleclitur3repcterepoterit3imprimlf que vf admirabile latronis loa. Chaboni conuerfione cognofcat: quem jjatro chfri diabolo mancipatum3 &tatumnondefi>erationisvoragine abforptum <fius. Bergierus fanclifiimis fuis exhortatiombus ac precibm Chnflo Do

mino in vinculis fuis genuit. Atque vt prxslantifiimus pietatis fru- .. Slus perfyiciatur, quem illc Geneua: inecclefiaverbo Deiemendata optimeque conslitutaceperatjn quavxorem & ' famtliam habcbat, nosvnam eius epislolamhocloco pofuimus3quam is horam mar\ fui tam expeclans3adconiugcm fuam non mmus prudentcr quam ieracfideliter mifit} cum eamcaptiuusrmdtisalijsliterisante confo

ffj

Pet.BergterT JUBER VI. n8

Gratia & pax tibJ per Dominum noftrum Icfum Chriftum.

W3> Tfi,charifiimafideltfitmaq; vxor} crebrisiamliterisadtefcri-

ptis,quafi difcedens ex tsla Vtta te valcre iufit, qucmadmodum quidem Deus ftgnanobisdabatnon obfcura eius Jua voluntatis, qua nos adfe euocarevidebaturjmprimtfquehonorem actimorem Dei^t propria chariorem vita tibi dtltgenter atque fludiofe commendaui:ta- men cumDominusposlcaintmicorum conftliaeuerteritjtoUfque vz- f <*w prceter omnem nofiram opinionem atque ffem,ad altquod tcmpus - ororogauerit^ ad nouum deinde vocauerit certamenytfanclam ip- <ius veritatem fanguinenoflro ita objignemus,vtnulla\>ismundinos mpcdirepofitt^mtnime fuperuacancum fum arbttratus }ijfdem de re- \us adhuc fcnbere ,teque rogare Wglortam Deiomnium maxime co- nendatam & charam habeasjnaiorefque in dies fiudeas in fancla ei9 :ognitione progrefius pietatisfacere,quo eum integrc 0* cafie colas anclifiimumque ctus nomcnoptimaac modeTtifitma v/te morumqj attone ornes atque illuflres.Vtereifs rationibus 0* adtumentis,qua '.ibtaDeo adfalutem,nonadcondemnationemtrtbuuntur:in qutbus ntelltgo imprimis verbum Dct,quodtu quotidie audirc potes maxi- Duofaiutis na cum efftcacia 0 puritate annuntiatum.deinde tot prtclara exe- adraimcul* i tia cum optimorum Deumque timentium hominum,tum vero tot le- ^ifiimarumatquehoncfiifiimarum fccminarum } quas Domtnus tibi tnte ocuIoSyquafi praclara quadam lumina cj fancla* vocationis fua loclrina-que ornamcnta conslttuit >co in loco quem ipfe omni bonom ic folattorum genere ornauit £f cumuUuit. Et quoniam Dominus obis libcros dcdit,cura\t in timore ipftus ac pictate inslituantur fuo cmsglorix aliquando feruire pofiint. Equidem cumB&ntnus me td fuum nomcn fanguine mco tesltficaduvelit pro fingulari fua gra- :ia adhibere,co tam onerc folutus fum ac hbcratus . Nunc onus toti9 i? pixeducattonisatquc inslituttonis tibt incumbit.Quaredaopc- mt,vt ea in re officto fungaris tuo.Nulla melior aut prafiantior ha- T;mor D<r reditas eis reltnqui potcsl } quam fiate ita pic cducentur atque m

ftantifsima

mshtuantur , vr Deumvnum imprmis metuant >\enerentur 0 hsredius. colant . Tu quidem in ea cura , quemadmodum debes , tuum of-

F/. ij.

PaBergier. ACT. MARTYRVM,

ficiumfiudiumquepraslabis. Quod dutem tui foldttj proprium cft3 cum Dominus mead fe Vocdueritje cofolaberis in eojn quo v«o fir- mum vtduis pupillifque pr&fidium es~l conslitutum. Qubdfifentis in te a Deo tibi dari continentmdonumjnanebts in viduttate tuajeques illud conftlium quod a Vauloptjs viduisdatum esl. Nam hac quidem ratione maiorem commoditatem habcbisadmeditandas res diuinas ac calesleSyplane libera folutaque ijs curis quibus homines cotuges dif trahunturatqueimpedtuntur, quominus plene acperfecleDeofcr- nire pofmt. Atque h<£C quidem viftf ratio,fi continentiam cdiun&am habeat,ebminus tibi esl afj>emanda}quodDei benignitatc ea adhuc bona habeas^quh9 te cu liberis noHrisfacile tueripofiis. Qubd fi nc Wdus quo f° fii* teipfam continere ,tibi confulo vf cum alio Vtrofocietatc coiugi) icndum coeasjnodo nihil fufcipias eyfacias nifi de fcntentia atque autloon- tate parcntum tuorum^aliorumque amicorum qui ea in re non minm ■ tibi.,quam fibi vellentconfulcreiatque imprimis eam diltgcntiam cu- ramq; adhtbeas^t ei virote coiungas, quicum in timore Dormnipu 4C fancle viuerc pofiis.Vt autem liberi nofiriperpetuam mci memorl &n cuslodiant ,temagnopere rogo ,\>t rccupercs omnes cpislolas tum eas quas ego ad vos fcripfijum etiam HLis quas alij ad mc mul tas miferunt }quarum in hac vrbe magnus numerus apudfratren tuum}quas omnes defcribendas atque vnum in librum rcfercndas cu rabis. Dcindc eas ita dcfcriptas potcris cum ccctcris homtmbus fideli bus commumcarc atque impcrtire }vt aliquis confolationis frutlu ex illis ad Ecclefiam perueniat.Egoverb hcectibieb vehementius co% mendojquodtempusdijfolutionisnoslrxmagis quamvnquam appn pinquare vidctur.Na vf tu tntclltgasyquinquefratres nosln Berna- tum principum ScholaWici dic Luntz,qui diesfuit x v . Maij hora no na matutina,alij pbsl alios,ad ludiccs produclifuerunt>quos ego po slremusfequutus fum.Hoc autem ludiccs co confilto fecerunty\>t vi derent an nos apud ipfos rcfipondere vcllemus. Quibus nos omncs re ff>ondimus,cis tudiciu in nos minime copetere , ipfos ludices plan c re- cufarcyatq; ad ecs appcllare, ad quos tudictu pcrtincret . Tum Sujt p pr^fcclus(quem Locumtencntemvocant) dixitfe mandatum a Kci habcre^tde caufanoflraiudicaretjac de nobis dccerneret,dtquc ctt<k

multdi

.:

Pet.Bcrcier. L I B E R V I.

multds Itcerds ab Co miffdsiquas nobis ita cfiedebdt^ttamc no lcge- ret. Scd nos ,dcprcecipuequinq; Scholafiici ,ab ea impctratione atq; au thoritatc htcraru<tppellauims \quafi easfalfo intelligetid? prartextUy y"ae*J"

acfauorc CardinalisTumonif impetraffct,auipaucis pojldiebus in Cardinaiii, # 7 * r - ■• ■ r \t rr *>i vt r ar^iepifco

hanc vrbc \cmtjotnos Jutnmo ignisjupphao djjicicaos curct.Ne Jim pusLugdu

longior , ludiccs multa & varia cum vnoquoq; noflrum loquutijunt, ncn 1S'

vf qmfque priuatim ac feorfem ad cos produclus esl . Sed nos omncs

eam Deigratutm atque opemperccpimus acfcnfimus , Vf nemofue-

rit,quinon fe mirabfttercdnfirmatum fofcrit.Equidem vcre nonpofl-

fim diccrc mc a Deo dcrchclum deslitutumque fuijfe }fcd ea Virtu-

te Spintus & conTtantM femaium , quam feimma tempons nofln

nccefeitds poslulabat ac flagitabat . Erater quoque Dymonctus ad

-.ttrceres Archiepifcopi duBus fuit palam hcercftcus ab Offe-

nali dcclaratus . Etquamds ab eafentcntia appellauent vt iniqua:

■amcn flatim in hunc carcerem regium Koanam adduclus esi, vt ta\

iem in caufa & pcena nobifcum effet. qua res fatis indicat dppclla-

ioncm eius non valituram . Vaulo posl adludices produSlus , qucm-

tdmodum nos fuimus , non magis quam caten os claufum habuit xt

~)eogloriam darctfcdeam virtutcm in verboeius declarauit acprcc-

litit , vt non Qfficiales modo attomtos reddiderit } \crumctiam

ummo pudoreaffcccnt concionatorcm qucndam monachum ex eo

-um febla qui bifumati a colorc xcflis quam gcrunt ,appellantur ,qui *'2

>ac quadragcfema in templo S . Crucis cfi conaonatus , ea exislima-

ione atque authontate ,vr impenti homincs cumprobc adoretXs tc-

nenita ajfccius planeque confufus abcoOfficialiu covjcffu difcej-

it,vt ne coclufioncs qmdc ,quds aducrfus Dymonetum fratre noflrie

ofecerant ,vnquam fignare voluerit. Defratre noflro Dionyfio Velo-

mino mhd plar.c Jamus. Rumor cfl hac tota vrbe feparfus ,nos feque-

e hcbdomadc vitam noflram jupphao ignis vfitato fimturos ,eodcm

imul dic aut diucrfis dicbus.fcd mihi crcdds vcli,nos co fermonc nuU

oquchuiufmoditerrorcconflcrnari, ncqucammo itadcbditari Xte-

im dcffondcamus:fcd Dcus nos jua virtute magis magifquc atqitc in

Wds fingulds confetmat, admirdbilem conflantiam nobis dat,

am^u: ammi fiduaam,qua ipfum in nobis opus inflitutum abjolutu-

Ff. iij-

Inrairiitus cionator

Pet.Bergier. ,ACT. MARTYRVM,

!.cceMaCrtXy ™ fterdmus & cofidtmusdta vf ex eo Ecclefid maximu adtficationis ruiu. 0» confoldtionisfruclu fit percepturd. Nam is quidempro gratia fint facit}vt nos iam ammo cernamus eumfru£lumyquem ntors noflra om- nibus clcclis afferet: qua nobis cogttatio non medtocre confolationem in his Vtnculis noflns affert . C&terum hacpojbrema eptftola iubens tc ac hberos noflros valcrc yDominu oro vtvos in omnifancla Volunta- tis fu£ obcdtentid retineat&f mihi \>fqy ad extremu eam praflet Vor luntatey\t me ei in facrifictum volutartum, maximequc odoratum of- fcram 3 vtque tandem yios recolligat tn tlludfuum regnum ccclcfle, vbi nos alij alios tnuitis veritatis tnimicis y cum maxtmogaudio vtfuriju*- mus.Cxteri omnesfratrcs idem fentiunt dtcutfimulque te ro- gamus,\>t noflro omnium nomineplurimum falutisfidelibus tfltus Ec- clefttf mimflris dicds,& praterea cxterisfratrtbus ac forortbus yqui propter comunclam Euangeltj caufaminfctpfis affhcliones noftras fcntiunt.nunc quidem nos prcctbm ecckfia: m commcdamuspropte- rca quod antequam has hteras acccpcris yfferamm nos cumDomino futuros in tllo ccaufanclorum ffiirttuum perbcato^bi nullts opus e- rit pro nobis prcctbmycum Dominus omnibus lachrymis abflerfis nos fummis ac fuautfimis gaudtjs explebit.Tatum hoC vnum te rogamus, Vf cum Miniflros noflnsverbis falutaueris, cos noflro mandato roga- AgedzDco gatuque admoncds yvtfimulatqueintcllcxcrintgratiamyqua ffcrd- marlymm mm Vominum in nos vfurumy tpfi cum tota ecclefia maxtmds ct pra -couftantia. tant0 benefido gratias agant. Quanquam fciebamus id tllos per fefa- Eluros, citani finihtlad te fcrtpfiffemus , id tamen ttbt voluimus man- dare y \ttanta gratia Dei atqueope omnibm cognita & prwdtcata, magis-vniuerfa ecclefia xdtficctur y & quifuntadhuc infirmt tn fide ita confirmentury vt totam tn Deo vno fdlutis fua: fiduciam reponant, gyfixdm plane habeant.Eius gratta e^paxfittecum.HocdicLuna;

XV.Matj.M.D.Llll.

Aliaepifto!aad€undcmPemim Bcrgicrum miffaab eoquiin carcerem coiettus^can- dem caufarotuehatur.

Reiiu irrc- (^^IfratcrchdrifimcJnterChriflum (fRclialantercommimio*

cociliabilc f^>O^N J . .~J . . ■ i ri r

inter chri- $tMM"em Chrtsttanorum & tmpiam hntichnmjynagogam , pa% ftum & bc- ^ prodamatdjdcde crudelttas modum-aliquemfinemquc jccpe-

rety

Pet.Bergier. LIBBR VI, ito

ret, tuque <xc nos omncs quiin \inculis proptcf communem Euangelij caujam fumusfolnti (j libcri carccrc dimittcrcmur.fed vtpartesad- uerfarithuiufmodidifiidiMn hahcnt, quod nullum opinionumvolun- tatumquc confeyijumbahere potcfluta non oportet nos cxpcclarcvl- lam moderationcmeius inbumanitatis^fccuitia & crudclitatts , qua immici funtinflammatifcd patienter tolerarc quoad Vnnceps ac Kex nofler omniumpoteniiflimus corum immanitati fincm imponat. quod quide fuo tempore,eaq; optima rationc quanouitfacrfe cjficiet.No- flru igiturofficiucfl,vt tum fllentio cum cxitum atq\ euentum expe- tlantes cuius Dominus cfl moderator ,oculos in calum noflros attol- 'usjtnde ope ac falutc}vonaliundc flpcrcmus. Hoc autcpropterea dico^cbariflimcfrater^quod mfivirtm tibi Diuimtus e cwlo mtttere- turfacde in tanto inimicorum conatu atq\ impctu ccdercs atque fuc- Tentu

ioa

finiftris & i dexcris.

cumhercs^cum horrendis minu qua- tibi quotidie intentantur,territus (f conflcrnatus:tuvcro dlcclus lit magnificis promifiis,quibus bomi- tc a propofuo fidei volut ahduccre. Sed maximam Dcogratiam & \abemus<& agimus, qiu te ac catcrosfratres noflros itacoferuauit, vt inimici noshri vicli, vps vcro vicloresfuentis. Equidem non duhi- ?o,quin tu mterdum fenfu carnis,vt ea cfl infirma, ea pcrcipias qua a- %' wmo magnum terrorem afferre folent :fcd qucmadmodum guherna - f ■"' *.orfumma maris tempeflate agitatus ,maximopere refiatur acre- -.reaturfimulac portum vidcrepotcfl,ctiafi fuum coappulfum non ita "Xploratum habeat, ita oportct tc atque etia multo magis in hoc cer- ■aminc ,quanuis difficili 0" aflpero, ammumerigere ,con!blari fttslen- arcque ea vna fj>e,qu# prxmtu pulchcrrimx corona Viclonbus pro- >ofltumfcertius quam ea qux oculis cernunturfyiritu intuetunflcuti s qm illud propofuit,ea efl fidc ac veritatc Vtfallere nullo modo pofi it. obfecro vox, confcrte paulum veflram cum eorum conditione qui ws crudcliter pcrfcquuntur . Hi quidemoptimc fihifunt confcu eius niquitatis atqnmuna?, qua vos in optima caufa vcflra afficiut. Cru- khtas ipfonhnaudita fingulari veflra patientia fuperatur : flua ipjis m xfcictianofolmnefl grauis quida accufatorjeflijq, vn9pro mrfle, ve- Ccfdemu . ; . i -umetiam ludex eos pcrpetuo condenans^atque etia Carnifexgrauitcr mi!lc teft" fcxans (^crucians.Wclinttiolmtyfentictntoportct Dcum accrrimum

F/. m,

Pet.Bergier. ACT. MARHTYRVM,

ipfis efifie. aducrfiarium.Cum vero iniquifisima ' caufiam fiuam vincere pro ammilibidinc non poffiunt ftiident dentibus:t$qumuis iibernn ha: vita-effie.videantur , magistamequamvos, capttut fiunt . Ete- niw ccrtdquidemficins ,vos inhunccarcercm comcclos conclufioi cfie fumniacim prouidcntia quiVobis eftpater.pro caufia illtm omnis potcslas esl data in cado & in tcrraicmm finc voluntate,di boli ne porcis quidem nocere po fiunf.tantum abejl vt aliquid maii a, incommodi vobis abjque eim permifiu acdutlu affierant.Confcienth vcro veslravobis pacem affert & fummam tranquillitatem pari m Idetitia comunclam.Et quanuis in carcere inclufi fitis, in maxima ta - mcn cslis libertate . nam verbu Dei quod habitat in vobis,ligari nul- lo modo potefl. Demq; immici vefin rebus ommbm fiunt vobis infe - riores ,nifiifiurorc cj violcntia,ad qu<e poslrema fiua prxftdia arma* que confiugiunt,, vt fita mcndacia tucantur. L Sanclandreanm.

Scquiturprxdarus &beatuscxitus Pctri Bergieri. ^

p ETRVS igiturBcrgierm cumfientcntiamcapitalemcontrafie sergieri in pronuniiatam accepifijct,cduclm esl e carccre,vultu tranquillio- reacLetiorc quamvnqnam anteain eo vifius fiuijfict , adeovt multi qui-eum antc cognoucrant,cuni ita compofuum Utumque mtuentcs:* jnmma admiratiGncafficcrcntur.Vrius autcm quam currum confccm derct^a ludice fiamdiarem inmodum petijt vtvnamfibigratiam ifft-A pcrtirct.Quemcum ludexreiccijfiet.Tu quidcm ,dommc jnquit Pc-i tru<s,hoc vnum mihicocedcs,vt mihi liceat dicere mcum Vater mer< um'Cfedo,vtcns huiufimodi vcrbis qua\in vfium quUidianum acvute garcm rcceptafunt.Cuidlc,DicfivoIucris ,fied intcrcundum. Ego, \rro,inquit,Vctrus\maxmkts tibi donunc gratias ago,acmco6 pro te ad Deumpreces pronutto.Tum fiateilites ,qui ibiaderant,CMnirride- teSjSaxe ,'.nquiu?itytuis prcabm- valde-opm habet. Cunt autem cur- rui impofitus fuifict zpctcbat ab onmibus ' vt fibngnofiercnt.ommbuj- quc ipfie ignojccbat. Ac ptipfa via pfcct-ericns^ vmtmqucmqueiubcbaf valcrc ca vultushilarttate e3'oris modc$lict,quam pdulo antcfi ficauimus^ab ommbw pofiulans vt pro fic Deumorarcnt.Porro m ceeteros cx turbafiuit quidam ficnexjaccrdoslril.is^qia eum pnete

moratio

morte ala-

SaccrJotis

DionyfPeloq. LIBER VI. m

moratio erit.Cui VetrusJDominus Jnquit >tibi ignojcat. Adplatcam vero dlamyqu& ad Rhodanum vfquc producla complanata ,vulgo Temtoriu appelatur,cum venit,m4gna voce cxclamauit }0 copio- famatqueingente mefjcm l bonos JDomme ,opcrarios mitte.Dcinde cum paratam ad fupplicium slrucm lignorum afcendijfet, & caufam quam tucbatur declaraffet /omuclam cum fidcifutf confcfione,qua~ ji cxultans fummaquc Spiritus hetitia feipfum cffcrens y magna cum cxclamatione & clarifima voce dixit}Quam fuauep Dominc ^atque amabileesl nome tuu\ Posleacum carmfcx alligarct cu.ac ficut ca- tcros martyresff Mimem attolleret ,-Vctrus fe totum in fide Dciper- mittcns tradens 3Domine finquii h,ego tibi commendo animam mea: eadcmque verba repetiuitfepius.Deniqueintuens in cadum intentis ac dcfixis oculis vultuque immobili, exclamauit, Ego bodie caflos apertosvideo . Id autem cum multi ex turba non intelligcrenteum oculis fidei atque ftiritusvidere ,coymexumCadum fufficiebant .Vo- slea slatim Vir pius placidifimc moricns , ffmtum Domino fuum reddidit.

DIONYSIVS PELOQVINVS. mplifima Dei dona atque ornamenta,quibus miferos bomines :§±affiat:tantam virtutem (f conslantiam quam Dominusfuis impertit \hunc honorcm tribucns , vt ad tribunaha iudiciaque ho- minum eos producat,atque tcsles ,procuratores ac dcferfores veri- tatis fu<e conslituat^qms fatis miran pofitlHic csl Dionyfius Pe- loqmnus ,gcneris ac nom.nis familut fuafe&idusjn quem Deus hac Cummam gratiam (f dignitatcm contuht.NamaliqHoante tcmpore ' iiioqSs fraterhuius Stcphanus Veloquinus eam crucis viam ingrejjus , qua JgJJJjJ cxr foliusDei ac Dominus gloria? in carne fua coufecrauitfratremque in quo iib.5. :a prcecedcns,eo vfque progreffus esl,vt pro fanclifimo Vilij Dei no habi« cdm mine crcmatus Jcntoque igne conslantifiime confumptus ,praclara dcbtrS Au martyrij infigma adeptus fuerit . Wocfraternum rdigionis sludi

imn

Hluslreque excmplum Dionyfius Veloquinus imitatus , cum Geneua in ccclcfia pie modcslequc vixiffetfuit captus Eicutheropoli , quce Vrbsfex milliana Lugdunoabesl}xix,dieOclob.anni m.d.lii. cnf o-raxlara cofcfitofeqHitur^coiuncJa cuijs atliombus , quxiudicialitcr

nurtyno agerctur.

Dci prom-

dentiain

fuos.

DionyCPeloq; ACT. MARTYRVM,

in eum tum Lugdunijum EleuthcropoIi} in qua tandanfuit comhu slus^conslituta; fuerunt.

Epiftola Pcloquini ad qucndam ipfius amicum roiiTa.

V M ego memoria repcto eam offenfionc }quam tihi carccrty mors Stephani optimifratris mci attulit^erens etiam ne fimi lis cafus meus,qui in codem verfor certamine atque difcrimine , code modo animii perturhct tuu,cxislimaui non alienum ah officio meo f turuyfi caufam tihi dcmonslrarem eam,propter quam & rfle tam co- flater mortc ohlatam fufcepitacpertulity zycgofumma patietia at- q; animi aquitate fcro easmolcslias atque <erumnas quihus Deus mnc mc prohat} expeBans eum exitu atque euctum qui Dco autho- ri vocationis mca videhitur. Hoc eofacio lihcntius}quod eam fcnhcdi ad amicos commoditatcm acfacultatcm haheo,qucefratri meo dcfuit A cprimum \t omne offcdiculum tollatur ,illud te fcire oportct, mhil ficn in hac \ita noflra} ncc quicqua nohiseuenirc finc prouidctia Dci noflri &voluntatc:ncque verohomines ^llam in nos hahcre potcfla- tcmynifi cam quam Dcus illis trihuit}ac tatum quidcm quatum pcr- ■ mittit y concedit. \s autem huiufmodi curam noflri hahet,\t nc pilus caufa fidc- quidem capitis nofln fine eius -voluntatc cafurus fit . Vraterca nos no lium a fcc- ptfwinY homincs facinorofi ac malcficiyt homicidadatronesfures

lcratis di- X J ' r i n ■ »

uerfa. dtquc bonorum alicnorum appctfntes,Jed vt Chri)tiam}quemadmo- dumfacde cognofccrc poteris , cum ex ijs quai aduerfaru cx me qua- fiueruntytum Vtro cx ijs qua cgo eis reffondi. Pdoquini ^vimum igitur ex me quafiucrunt }num crcderem Mijfam effe hona eonfcfciQ ac dwna qua audiretur. Quibus e?o rcfhondi,mc crcdere eam facri-

fUeiiudici- . <b 1 . 6 J 1 . n. -J Z

aiiterad in- ficium cjje ab bominibus inuentum atquc mjututum cum maximo co- ncVuFdicu- tcptugloric Dci3ad aholedamortisChriflimemoriamagnopere ac- ks fctta. comodatuy£pterea quod id ei attribuitur quod ad ftguine lefu Chri

flipertinet}pro fatisfaclione }purgatione ac remifiione noflroru pec~ IlficJ papl" catorucffufumXtaq; UiJfamflatuoidololatriaejfedctcflanda,quam *

omncs Chnslianieuitare dchent 3nifivelint infummam Dei offcnfi- 1

onem atque indignationem incurrere. Interrogatusdcindc ah ijs>an fantlum altaris facramentum crede- .

rcm. re[pondi,non co quidem modo quo Vapa illud inslituit ,fcdSa-

cramctum

Dionyf.Peloq. LIBER VI. tii

cramcntum facrofancla? Ccena Domini noftri lefu Chrisli, \t csl ab

. ~. J , . J . , , Sacramcn-

eo institutum}atqucinScri^turaacclaratum}pracipucqueac lucu- mmCanj lentcr. i.Corintb ix.c. Quodnimirum in Ccena panem ac vinumac- cipicntcs de manu ipfius minislri,vcre corporis ac fanguinis Domini participes ejfiamur.Ncque verominusquamnoslracorpora quoti- Effcftlim diano^iclualuntur & juslcntatur }anim&noslrce co faluberrimo pa Ca£"$ Do' i slu carnis gf fanguinis Domim noflri nutriuntur fiouctur }confima- M ®i tur. atque ea vcre manducamus ,non quidcm ore ac ventrefed ffiritu cy fide}qua mhil craffum,terrenum }caducumq; in eo myslcrio qu<z- nt autpercipit. Itaque nihil eft opus vt ad eum cibum ffintualcm ca- picndum }Chnslus de cado in tcrram adnos defcendat,autnoflroso- culos in pane %y \ino folum dcfixos habeamm: fcd potius \t mentes animofque n&slros in ccclum attollamus Chnftum ad dextzra Dei «fli fedetcm fide contcmplcmur}quemadmodueum ibi effe, nec inde an~ i t e ludicium reuerfurum in fymbolo fidci noslr<e confitcmur }cofirma~ tt tcslimonio Angelorum, Acl.i. cap. Quarc illam tranffubslantiati- oncm quam Vapifi& cxcogitarunt }plane repudio ,credoque panem ac i vinum fuam naturam retinere }abfque vlla mutatione conuerfione in corpus &f tnguinem Domim. Qganquam depane eo &vino qua fira in Cccna adhibentur & confccrantur ita fentio,vt a ccmmuni aho ac i» potu multum diffcrre dicam}cumipfo \>fu}tum etiamVipmmfiionum adquas confirmandds atque ante oculos conslituendashxc jymbola proponuntur.

biterrogatus etiamjium peccataadauremfacerdotiscficnt confi- c

tenda.negaui}cdmque ccmfefionem a Deo minime traditam & prcc- ceptam cffe dixr.quoniamhuiufmodi peccatorum confefiiofieretho- wim,qui nullam habet poteslatem peccata remittendifed hoc ad \nu Deum}quem offendimus pertinet.Tum mihi illum locum Diui lacobi Scgaruntfin quo fideles admonentur "vt alij aluspeccata fua dehcld que confiteantur.Quib" ego rcfrodijllud prarceptum atq; admomtu hcobi ad hac auricul.irc cofcfiionc no effe rcfcredu ,fed adfratcrna moncdiationc^qua wututfoffenfioncs peccatis amater humaniterq; codonaris dcponutur : ahoqmfi dle locus de ifla infufurratione in au- fefacla intclligcndus ejfctMporterctfacerdote \ cum mulicre eipec-

auricularh.

tyionyCVcloq. ACT. MARTYRVM,

cdtd confitcntem dudit,fud Vicifiimillicofiteri. Vrcctcredhcee confef- fio tyrdnnis quctdd esl didbolicd, tetcrritnd dtrima rum carmfiana, proptcrea qubdin cd requiritur pcccatorum omnium cnumeratio ,qu<t d nemine,nc a iuflifiimo quidem prcefldri potcft,quctnddmodum vide-

pfjimo 1 9 ■ nm Dduidem^qui integntdte Vitce erdt qudfi quiddtn Angelus ,pete- re tdmcn d Deo,vt db occultis peccdtis ipfum purget. Qudre ego fta-

Dco canfi- tH0 peccdta non homimbus Jfed vm Deo quemoffendimus,confitcndd

tenda . effe ,non dicbus modo,fed etidm horisfingulis , fi fieri poteftficut vi- dcmusdpdtridrchis cyVrophctis Cccterijcp, hominibus pusfaclitdtu.

Purgaton u etiam ex mc qucefitum cfl t num crederem purgdtomm ejfe,

vbi dmmce poft excejjum ex hdc \itd pdterentur , 0* num proiis effct ordndum . Ad quod ego reffondi,me no credcre dut fldtuere vllum d- liud purgdtorium ejje qudm lefu Chrifli fitnguinem , quiMtcftdtur \odnnes pmnid \>itid noslra cypcccdtd eluit.Prcetcred S cripturd Ja-

Duplex ani crdduplkem tdntum dnimdrum curfum , \numin pdrddifum, quo pij

marumcur r i r , • • r • ••»•■/ i

fus. propajcuntur , dltcrum in injcrnum , tmpijs bomimbus dc rcprobis compdrdtum slatuit . Hoc dutcm facile intclligcrc poffumus ex co quod diclum esl lodnnis 1 1 i.cdp . Qm crcdit in Filium Dei non con- demnabitur : qui vero non credit , iam condcmnatus cft . Vreccs verb promortuis fdcere,MiJfafquccelebrdre(fdqudm dfpcrgere luslra- lcm : dixi cis in co non foliim opcrampcrdi , verumetidm impidtn Dei bltfphcmivn & Contumcliam Chrifti conftitui . propterea qubd de i comhil cft prxccptum verboDei,fcdctiam contrdomfie\erbuma falldCibus ffintibvs inucntum dtq; introduflum. Hicilli quidcm, mi- hi dliqud ncfcio qu<e nugdtnetd allcgdruntfcdmtnimc dignd quct d no-

d» viroine bis commemorcntur.Vofted qucefiuerunt cxtne quidde virgmc Mdria

Mana. fentircm . quibus refyondi tnc quidem eam credere matrcm ejfe lefu Cbrislijecunducdrncm,eumque pepenffe \irginem,ftcut nos in fym- bolo fdci noftrceconfitemur.fimul etidm omniumfixmindrum efjc bed-

Lucccap.i. tifiimdm ,qucmddmodumSpmtus fitiiclus de cdtcsldtur.Jcdddord- rc ca dtq; in necefiitatibus noslris inuocdre : regina cceh , dduocdtdm ac patrona appellarc,aliaq; huiufmodi ct tnbuere, crcdo dc iudico his rcbus cdm non modo non honoranfied potius vttuperari,contume\io- fc dtque indignc ab hominibus traclart . Ncc cnim illd Vult dut \>olmt

vnquam

DionyCPeloq: LIBER VI. 113

\nquam eum honorem qui ad folttm lefum Chriflum pertinet, ei aVa~ tre vm datus , raperc atquc ad fc transfcrrcfed contrajios ad illum mttit, vt nos ci obedtamus, & cafaciamus quce nobis ipfe mandaue- ntjloannis fccundo capite. Quarc ij contumcliofi in Deum funt3 eum- quemagnopere offcndunt , quiMariamvirginem adorant, vencran- turfmuocant, aut alios Sanclos ey Sanhlas, cum mhil dc corum cultu m Scriptura fancla a Deo praceptum fhi fed contra,vt Vnum Deum adorcmus colamus ,oremus atque inuoccmus pcr nomcn Vnius \cfu Chrifti,qui a Dco Vatre aduocatm mediatorq; intcrnos %f Dcu csl conslitutus . Vorrb vera ratio , qua virginem Mariam & cteteros San&os honorare pofiimus,ha:c csl optima pr<£$\antif>ima,Vt piaj ac fanclce \itce eorum exemplum nobis imitandum proponamus , in co quidcm , qubd \cfum Chnslum Dominum fcquuti junt ,ficut Vau- lus monct i.Cor.io.De imaginibus vcrb ac fimulachris,quibus Deum Sanclofque cffmgunt ,dixitneo fupcrslitioncm effe deteslabilem a Deo vchementifiimc damnatam ,qucmadmodumin fecudo Legis pra- cepto fatis conslat . Scimus ctiam Deum maledicere tum mtaginem, tum eius cffeBorem atque artificcm,ficut ex Vjalmo c x v.fatis na~ tumcsl.

De Vapa etiam quafiucrunt an non crederem illum caput rffc Ec- ^uVeccI» clcfia; quibus reff>ondi me longe fccus dc co fcntire , ac crcdcre eum fi£* Vcrum efje Antichrislum qui aducrfus Dcum f 1 extolltt, ac quodam- modb (f numeney nomen Deifibi tnbuit. Dcniquedixime crcdcre ^ , illum cffc fccleratum ac filium perditum, de quo Vaulus ad Teffalom- diuonis. cenfes fecundo capite loquitur . Voslrembcam ccdcfiam cuius Vapa caput effet,vera non cffc Ecclefiam, citm verx Ecclcfidc notar,vt pr<£- dicatiovcrbi Dci & legitima Sacramcntorum adntimslratio , nulU in ea,ne vesligia quidem Ecclefix appareant.

Atquehac quidcm funt, quxilliex me quafiuerunt^leuthcro- viiiaFra-* |po// : zycgodlisrcffondi. Vosleaautemcum Lugdunum deduclus pdfir°. a? tffem ,\nquifitoe cy Offiaalis ahique eamihi legcrunt , qucefiue- runtque a me vcllcmneiniis crroribus, quemadmodum appellabant, pcrmancrc . Qujbus ego refi>ondi, me quidem id cupere , Demn- que quotidic orarc , vt mihi eam conslantiam ac perfeucrantiam im~

DionyCPdoq; ACT. MARTYRVM;

pertiretycum eamgratiam iam impertierit^i ex Scriptura fanfta co« gnouerim quid fitveritas y (finquo fidesmea fit conftituenda & fundanda . Tum inquifitor me rogauit quid Scripturam fanclam ap* pellarem. Cui ego rejj>ondiyeam efie ^entatem certam perfeSlam, qucc nullo modo potejl fallere , quai in veteriac nouo Te&amento continetur , ad quam nefas esl quicquam addete aut demere , in qua etiam nihileH plane pr&termifum eorum omnium y qu& ad falutem noftram pertinent . itaque slatuo eam \nam religionis Chrisliana: normam effe.lnquifitor autem eo refponfo valde conturhatm ymagna- impii & dc que moleflia affeclm y Quis y inquity tibi dixit eam ejfe Scripturam scripfuJa fanclam: 0 quomodo id fctre potes, nifi ecclefia te de eo certum red- ndadubi- di£erit\ Jigoautemoptimefaebameum intelligere Vapaecclefiam, Itaque ei rejj>ondiyecclefiam non effeyqu£ mihi id perfuaderetfed fo~ lum Spiritum fanhlum y quimihi verifiimum ac certifbmum in con- fcientia mea teslimonium reddcret ,ita\>tcupiam \iuere ^fmoriin eim obedientia.qua quidemyinquamyauthoritatem fuamaveteri Ec- clejia non accipit . Nam hoc quidem effet prxposlere atque peruer^ fe ordinem inucrtere : quum Ecdefia potim fit fundataindoilrina Vrophetarum atque Aposlolorum Domininoflri lefu ChriTii y ficut Vaulm fecundo capitead Ephefios teftatur .Vorrd cumilli intellc- xijfent me monachatum abominabilem aliquado profeffum effeyqua- fiuerunt ex me yquid me commoueritvtilludvitainslitutum reli- querim . Quibus ego refpondi y gratiam Deifuijfe y camque fecijfe Yf illudgenus v/fcf impium effe cognouerim ac depofuerim y vt a ver- bo eius maximopere alienumy ab hominibm tantum inuentum : quod quiprofitentur, operibus nefcio quibusyLegi quidem Deiplane repu- gnatib9 paradifum mereri \olut. De Votis interrogatus , num ea red- denda efient ac feruandayrcJj>odi ea quide quai Deo aut hominibus ex \erbo Dei nmcupata funt : ea vero quat fine \erboy aut etiam contra Verbumfacla %p fufcepta funty minime prceslanda effcy neque homi nem obslringere atque impedire y quominm ea fufccptapie cjfan Be pofiitomittere. Intertogatus autem cur vxorcm duxijfctn, cum go caflitatem ante vouiffem.reffondi caslitatem donum Det effe fv» gulare yficut fatis conslat ex Uatt.x i x.cap . quod quidcm ommbm

monachu

u- m

Diony£PeIo<j; LIBER VL 114

momchis rmnime conceffum esl, quemadmodum experientia & con- fuetudo impudica ac flagitiofe Vit* ipforum nimium oftendk.Mc au- tcm,cum ammaduerterem ac fentirem huiufmodi gratia Dciac Virtu- tc non effe prxditum ^confugiffc ad remedium, idcfl^ad coniugiumftt libidincm impudicam cuitarcm,atquc ita mandatum Dei fcquutum ef - fe , fcientem quidem, quodncc adulteri , nec fcortatores, nec cinadi, impuriqtte huiujmodi homincs vnquam in regnum cwlorum vigrcdicn- tur. Vrxterca coniugium efl perhonoratum , & cubile nullamdcuh afjpcrfum (fplane impollutum: fcortatores vero & adultcros Deus jcucre iudicabityt Aposlolus Hebr. xm admonet . Ac ipfeus coniu- gij proh.bitio certisfaEla hominibus, doSlrina eftdiabolorum & /J>i- rituumfallaaum,i.Timoth. 4. Alia ex me no funt quafita,digna qui" dem quwfcribamur.lnquifitorqutdem bellis quibufdam blandttijs me- cum cgit,vt me a propofito fufceptaque fentcntiadeduceret,cum mul- ta magmfca mihi promittens, tum vero aftatem iuucnilem mihipropo- nens. cutusjtnquit ille, maxima erit iaclura,fi igni confumatur : quod certe fict }fi tu inpropofito tuo perfeueraucris . Confidera igitur \ide : nam in tua qmdem eft poteftatc y \tf tluus euadas atque inco~ hmis:atque anima, inquit , tua in tuis eftmanibus . Ei ego reffondi, quodammamea \aldemale cuftodiretur, atque in fummo verfare- tur difcrimine , mfialius prater me eius curam, tutclam , cuftodiam- que fufcepiffet.Me vero alia in fcholafutffe Domimnoftrilefu Chri- ui j in qua quidem aliud abe&Magiftro dtdiceram: eum qui ani- mam conferuare fuam voluerit , perditurum: qui vero perdiderity conferuaturum . Scd non contentus eohiquifitor , mifit adme ma- nachum fuum,\t per cum id mihi perfuadcret > quod ipfe coram non poterat . Qui cum "venijjet, optimam Cardtnalis Turnonij erga me voluntatem declaramt , vt me depofita mea opinione fententia inpriftmum \>ita mca ftatumacmonachatum reuocarety cum huiufmodi promifiis ,\tmenouavefte optima donatum ina- hcjuam domum fuam monafttcam mitteret. Liego rcJf>ondi,me \cflcm nigramntmiumdtu tulijfe^nuncauteoptarealbamferre, ?ionilla qui- <lemobnoxiamcorruptiom,Jedhis fimi\em,quarummcntiofexto ca- A\bi vdtk Jtitc Apocal.ficret.Haxautem caufdejt, chariftmifratres acforores, in Af ^1)'-

DionyfPeloq: ACT. MARTYRVM,

cur omncs filtj Det pcrfccutioncm patiuntur.imb verblcfus Cbrtttus in illisyproptcrea qubd rion ea caufa nofira esljed ipfius propria qua tucmur.Nos etiam videmus cam inturiam qua nolis tnfertur,cumi- ta acctpcre quafi in ipfum coferatur,qucmadmodum Vaulum Ecclcfi- am perfequentem admonct.Neque \crb Chnfium dk pcrfcquebatut ad dcxtcram Dci tam eueSlum, ab omntque tniuria ereptum , f :d in membrts fuis,cum quibus eam habet fpiritus coniuntiwnem }vtquod fit vni etiam ex minimis ipfiusfibi ipfi faSium dicat.Cum tgttur tan~ tus fit amorlcfu Chrtsitcrganos ,vt opprobna qmbus nos affici- mur3infeipfum reaptat jquanta^obfecro^eritingratitudonoSira posl acceptum fingulare hcneficium, quodin hac declarata nobis verttate pcrj^icitur^nifieam cdamus nomtnis eius confefiionem quam fumma etusdignitds amplitudoque rcquirif.prccfertim pofttot grauifitmas minas tjs propofitas, quos nominis etus atq,- Euagelij puduentlQui, inquit Chriflus^mc Coram hominibus negauerit,negabo eum ego quo~ ijue coram Vatrc meo : qui verb me confefius fucrtt , eum ctiam ega apud Vatrem meum confitebor . Quid autem,obfecro, hoc csl ahud a Chrifio Domino tum non agnofct,fed abnegari,quammortis aternce condcmnarilTyranniquidcmatque tnimici Dei ,propofitis minisac pcenis grauifiimts interdtcunt ne Chrislo tesltmontum quodei debe- musptbuamusifcdea xquitattsratio fempereft adhtbeda ^ffaua dx^texcmplo AposlolorumDcopottus quam hominibus ipfis pare- amus.Nequeverb mctuCndi funtij qui pojlquam corpus occtderint, nullam tn aiitmam habent poteflatem.Ommno iniurtas ,perfecutiones^ contumelias in hac qutdem ratione vtt<e & Chrisliana p rofefio- nepropofitasnobisfcimusatqueexpeclamusfedillud etiam intclli gjmus planeque cognofcimus hanc \nam effe viam in carne ¥tlij Dci confecratam,qua pcr multas affiiSiiones in illam regni calcsits glori- am eundumfit.Vaulus quidem i.Vhtltp.aitnobis datumejfe, non mo-\ db V£ in Chrtfium credamus , verumeitam Vf pro eodem patiamur. Aho etiam loco monuit eosomnesquipietnChriSlo viuere \>olent} vtperfecuttonemexpcclcnt.Adidenimfuntpofiti&vocati,y>t pie in Chnslo Deum colcntcs atque tnuocantcsjnulta (Jtormeta {Jop^ probria patiantur. Atque h&c caufa nobis coniunSia esl cum Izuang

UOyCj

k

f«(i x

\

;a

H i

wij

■1:5 (Jf

lltt.

DionytPeloq. LIBER VI. 115

ta, &qu<edam focictas , qua oportctnosomncs wnw™&wMineo & cum co non confolationes modb ,fedctiam affltcliones communcs babcamus. Sed in Us tantis mtferiis & contumchis Diuus Petrus nos bcatos cflc dtctt,cum proptcr nomcn lcfu Chrisli bcec patimur atque \itupcramur: na hoc modo Spiritum Dci fupcr nos requiefcere. Nunc ergoposltottamque grauta tesltmoma extslimabimufne vitamno- Tlram perdere} cum cam pro caufa tam tusla ey fanSla in manus ini- micorum trademusl An\>erb nos miferos effc dtcemus,cum Chrislus Domtnus fuo orefacro nos beatos cffe pronunitatlaut putabtmus nos mortcm tcmere oppetere vf amentcs z$ infanos ,cum Christus atu- plifimum nobis in c&lo pramium proponatlQuare chartfimifratres ac fororcs , Vos magnoperc horfor ey rogo ne vanam mundi opinio - non confuctudincm fcquamini,qut ita esl occcecatus Janttfque er~ rorum omnium tenebris circunfufus 3acpotius oppreffus, Vtvttam iu mortc JbcncdiBionemin jnalediclione rcperire non poftt.Neque Vero offendamur ftferuosDciVidcmusmulta grauia^y acerba perpeti, ctirn fciamus cam Vnam effe viam & rationem , qua nos captti noslro ac prtncipi lcfu Chnslo conformes fiamus,ft posl eum impofttam no- biscruccmfcrimus . neque enim feruus dominofuotnaioreTl.Exea- mus igitur adcumextra caslra ctufque opprobrium feramus . ne- que emm ctuitatcmhichabcmus pcrmancntcm: fcd futuram aliam quxrimus : ad quam nos Dominus pro fuamifcrtcordia omnes condu- cat, Kmcn.

Nosinfr.itur.um ordinem fequcnrcs, inferuimus hoc Ioco cam cpiflolam, quam Ioanncs Calqinus ad Dionyiium iJcloquinum,atquend Ludouicu Marfacum.cuius men- tio fiet paulo poffmiuY.qux quidcm non mcdiocrem hominibus piis ac fidehbus confolationem afferre poterit.-

jfp^T S Ifratres chariftmi , vos cum ad me fcribcretis , putabatis l^liiw ipfos inimicos tn facnficium \os oblaturos ,ego tamen pree- termittere nolui,quin has ad xos litcras mittcrc, vtfi volutate Dci m anus vcslras peruemrent^os aliquid adhuc confolationis percipe- cx me poffetis.Keclc qutdcm ej? prudcntergrattam Dei reputatis, cum animaducrtttis cum adhuc in vobis promi fiioncs fuas confirmaf- fc , impcrtita vobis eaconHantia , quam vos non ita dtu tn poslrcmis rcj]x>nfisVcslrisfenfistis.Hocautcm proftclb bencfictum ciusesl,

Cahuniepift. ACT. MARTYRVM,

qubd vos ita firmi in fcntentia ves~l ra permanfislis > vt nulla vos res \nquam ab ea deducere potucrit.]taque mihiplane perfuaji , illud fi- gillum,quodyeram atqucinfignemprx fefcrt Spiritus fanclinotam, nullam rem \>nquam dclcturam. Ncque vcro dubito y quinipfi etiam inimicicoganturconfiteri3aut ccrte in feipfis conuincantur hanc tan- tam mutationem ab hominc minime profec~iam cfle. Qub magis ocu- los noslros apcrire dcbemus ad contempiandam Dei manum, quam is mirandum tn modum exeruit ^tmiferum homincm ab ca horribili confuflone}in quam prolapfus fuerat,erigcret,atque adfc rcuocarct. Quandiu isle fenfum fuum iudiciumque fccutws efl 3 arbitrabatur fe multum confequuturumfi aliquam huius vita caducat ac miftr<£ \>Ju- ram exiguam redimeret ,cum intcrim feipfum in abyjfos mortis tter- na? prtfctpitaret.Hocigitur opus efl vereDiuwum, qubdfua ftonte inmortemingreflusfuerit^tadveram ac beatam vitam perucniret, a qua non folum longe feipfum remouerat :fcd quantum in eo quide fuit,plane cxcluferat.Nam hac quidcminpartc praclarius & admi- rabihus fumma Dei bonitas e?i declarata atque exhibita,qubdmife- rum hominem a fe creatum}ex huiufmodi cafu tam exitiofo crcxerity \titaereclus acreflitutus 3in eabonitate triumpharet jciufque glori- am cclcbraret atqueiHuslrarct.quemadmodum iam cccpit ff>ero pcr- ficict. Eius autcm confefiioncm vtdijn qua teslimomum fidci fua: rcdr diditiqux quidcm ctlpura ^flibera^ plane homine Chnfliano di gna. S ed tamen non incommodum mihi videtur^t is in aliquot ccrtis capitibus melius inslruatur y\t aduerfarij maiore pudore afficiantur cum is dislincliusplaniufque illisrefyondcrit.Non qubdea qu& Mi- chaeldixit}veranonfint:fcdquia iniqui homincs femper <& facile arripiunt etiam leuifiimas occafiones /piibws caluynnietur ^ eaqua. \era 01 rcBa funt dcprauent.ldarco rcflponfio qudcdam apcrtior ac magis cxplicata ey dislmclamthi vidctur adhibenda. hterrogatus num corpm Chnslifub fl>ecie panis in Ccena fitjiegauit. Cum autem illi qua>fluiffent,Curhs refyondit^eamopinioncm mcram cffe blaflli miam,qu&mortem lcfuChrifliplaneaboleret.Sed oportcbatcii duo\ difertc in Miffa reprobare : vnu,cjubd in ca idololatriam conflituunt abomhwidam ^dumfruslum pants , Widolum quoddam proponunt.

illud

Caluini cpift. LIBER VI. 116

illudque pro Deo ducunt & adorant :akcrum,quod in eadcm fitcri- Af ficium Dco offcrunt,quohomines ci reconcilient . At lefus Chriflus, qucvudmodum folus a Deo Vatre faccrdos cfl conftitutus ,ita fcipfum femcl ommnoobtulit:cuius quide mors facrificiumpronoftra redcm- ptione \nicu,perpetuumque cxtitit. Quinetiam bonum fuifiet fidcm fuamineoteslificari,quod crcderct in Cccna nos vere corporis ac f tnguinis lefu Chriftiparticipes fieri: fcd per fidem , \t mentibw ani- mifque noftrisin ccelum,y>biChrSlus eflyafcendamus:nonvt ipfe ad nos defccdat,fcque in his caducis elcmentis includat . neque id tamen quicquamfacit ad Mijfam eorum approbandam , qua* Ccenaj Domini planc rcpugnat. Vrxterea interrogatus num \irgo Maria ac caiteri fancli hac vita defunBi,pro nobis apud Dcmn intcrccdant. refpondit VnumeJfe,quiintcrCedit,Cbri$}um lcfum aduocatum rypatronum: &recleatquevere.Nequeenimvllifunt homincs aut Ange\i,quiad Deum acccjfum aditumque habeant,nifegratia atque authoritate hu ius \mus Mcdiatoris commendati. Scd non incommodumfuijfet decla randi caufa iHud addere ,officium intercedendi %f orandi mortuis no ejfe datumficut Dcus nobts pr&cepit vt nos in hac Vita alij alios mu-pS? tuis prccibus adiuuemus.Ctfterum qnontam non pofumus ncc debe- mus Deum inuocare ,mfi certa fidc ac fiducia cius gratia : cateris o- ■ mifiis ~\>na nobis \ia reslatyt ad eum pcr nomen lcfu Chrifti acceda- mus atque inuoccmus. Caterivero qui virgincm Mariam aliofquc Sanclos qua:runt,vt aduocatos ac patronos adbibeant,a recla via de- errantcs cuagantur. Vorro de kbero arbitrio interrogatus V£ demon- flraret nullam in nobis effe facultatem qua aliquid bonipofiimus a- gere ,adducitlocum Vauli ad Romanos fept.cap.Non enim quod Volo p ^ bonumfacio.lnquoqmdemcertumeslVaulum de incrcdulis nonlo- adRoman. qui,quiommgratia Deifuntdeslituti,fedde feipfo alufquc fidclibus quibus Dcus tarn gratiamimpertierat^t ad bonum afjnrarent. In co vautcm confitctur Je fcntire in natura Jua eam repugnantiam , \>t quod cupitjecundum Legcm Dciad plenc acpcrfcile prwftare non pofiit. addcdu igiturerat admawredeclaratione.Sihommcs fidclesjcntiut totanaturamfuamcum voluntate Deiplane pugnarc,qmd mdican- dumesl deijsquunfua malitia acrebellione Deo inimicafunt rcli-

Ggi i/.

hi I

ffi

>tot m tt m

rjfi

Caluiniepift. ACT. MARTYRVM,

Bitquemadtnodum vili. cap.ciufdcm EpiHoU ab eodcm diclum cfl, Omnes cogitationes atque affeclioncs carnis effe inimicitias aducr- fus Deum fufccptas^ z. Epb.idem Aposlolus fatis oftcdit qu£ vis infit in homine. \tem,i. z.cap.pmn* ad Corintb. $.cap.Kom. Ex quo fcquiturDeu?neJfc qiii cfficitinnobisvt£Xvelimus &1perjicia- mus pro optima ipfius Voluritate,quemadmodum i.Vhdippc?ifium </i« citur. De Votis vcrd interrogatus,reffodit omnia nottra promifa ni \ bilaliudejtequam mendacia . Qup ingcnereoptimumfuifet notarc ac dcmonftrare ,cum aliqua eorum vota nullo modo prceftari pofint ; eos plane cum impio conteptu Deo obfiftere:vt cum monachi ac Jacer- dotes matrimonio renuntiant . Ac generatim quidem vota eorum va- naeffeinuenta^f commenta ^quibusverus Deicultus deprauetur: neq; verb nobis licere quicqua Deojpmittere aut offcrrejufi id quod ipje in vcrbo fuo approbauit.Equide exislimo ac pfuafu plane habco eifratri noslro noningratumfore fihis dc rcbus a nobis admomtus fuerit,vt hac ratione veritas Dcifacdius 0* prceclarius vitloria ob- tineat.Keliquumesl vt cogitetis, quod quemadmodu dum in hac vir ta fumus in ipfa morte verfamur.ita nunc etiam cum inpericulo mor^ tis verfamim,ab ipfa vita non abeffc.qua: res vobis magnam conf ?L. ■ tionem afferre debet.

Atque in hoc quidcmfacde viderc pojfumus^t lefurn Cbrislum- fequamur,noslros nobis fcnfus minime fcqucndos effe . Neque cnim quicquam nobis alicmus videtur,qua?n conijcere nos m opprobria Q* plane deprimcre, atq; vfque ad mortcm penitus abijccre,vtadglori~ ^ n amCa:leslcmextollamur.SedtdmcnreipfatandemfcntiemusJtdium : ouesfijeiiu Deinoluifie nosfruslrari ,cum promifiteum qui vitamfuamin hoc mundo amiferi.t,eam reccpturum,vt perpetub pcrfruatur.quarcfra- tfcs wcifi vos haBenus experti eElis , quantum valcant confolatio*- nes qu&ioptimiisDominuslefits fuis dat ,vt om?ua qu& no?nmeipfi- us patiuntur,dukid atque amabdia effe fentiat, fyquanta fitvis Spi- titus eos adiuuantk confirmantis ne in certamine dcficiant , orate \ eumvtvtrumquccontinuct invobis: itaqucvobisperfuadctc eu vc slnsoptatisrcJ]>Qr?funmplancquefatisfaBM duminhacdimicationcvcr[abimm}eam mcmoriam 0° bencuolcntia

prxslabi-

Ptf

on

( /*

Ht(j M

Dionyf.Peloq. LIBER VI. 117

prcesldbimus qudm dchcmus . Omnesfratres Vobis ntultum falutis impcrtiunt.Deusbenignifiimusy fjVateromnis mifcricordicevos in fua tutcld pcrpctuo hdbcdt: quifi vult vos mortcm pati ad teslimoni- um Eudgehjfui confirmdndum^quemddmodum ea ipfius voluntas ej- ■ :j fe videturtos~iendet eant curdtn dtque opcm fudm , vt vos nullo modo dcferuenrfed cum mdrtyrcs fuos confiitueritjodbitet in Vobis fempcr atque regnctyvt in vobijtpfis triumphetydd confufwnem immicorumy & (tdijicationem ac fdutcm elcclorum.ls nos Spiritu fuo ducat eygu bcmet,quoad fimulomnes in regnum fuutn recoUtgat.BeneVdlete.dic Vicefimo fccundo AugusliyM. d. l 1 u.Vclimme excufttumhd- bedtis yfi vobtscittus non rcJj>onderim . Ndm hen vcfirds literas ac- cepi, x 1 1. dic hutusmcnfisfcriptas. Hunnlisfratcr veslcr loanncs Qdlumus.

Sed rcdcdmus dd Dionyfium ?eloquinumyeiujque prxclaram mor- Pr;ccIara tem demonslrcmus.ls cum decem menfes Lugduni in carcerefutffety "^"p^" dxix.die Oclob. dnniM.D.ui.vbifinnus mutclufque femper pcr- mdnfiv.indcfuit educius die Dominicayquarto Septembris,M . d. liii. Soxdtcrtid matutina ,dtquc Lleutheropoltm dcducius. Vo?ierodtey qui diesfuit quintus ciuf iem menfis ydc grddu dtquc ordine Pdptslico detcBusfuitydeinde condemndtus vt vtuus crcmaretur.Sequutus eji boslcd dics Luna xi.cius mcnfis prwclaro eius martyrio infignis ac mcmordbdisan quoquidem huiufinodi genus mortis cSi pcrpcjfus quodfummam admirationcm omntbus JfecBatoribus dttuht. Nam cit infcriorem corporis partcm iam vftulatam hdberetjiunqudm deftitit manus in c&lum tollere opemque Dci implorare. Atque ita grauifii- mo teslimomo dcclarauit yvcntatcm Dci cygloridm Chrislt omui- \us Chrislidms dc piishominibus propriavita antiquiorem cha- riorem ejfe debcre.

Cdcttrumqudnuis Jtfdtth&isDymonetus boc gencre mortisac imrtyno dntc fit perfuntius yqudm fupra. memoratus Veloquinusyta wen quia in huius fcriptis mcntio Dymoneti ac uterorum qui fe- quunturfaclaefiynon incommodum nobis esl vifum vt hunc Velo- quinum c&tcris pr&poneremus ycum prwfertim tanporis ratio quo ca ptifueruntjhunc ordinem poftularet.

Gg. iij.

Lud.Marfac. ACT. MARTYRVM,

LVDOVICVS MARSACVS, ET ipfius Cognat cum Stephano Lignifabro. V P R A cum ea qu& a Dwnyfio Peloquinofacla funt^expo- \\j^mneremus,mentio Ludouici Viarfacifacia es~l,pu hominis : qui Gallus natione&patria Borbonius, cum diu rationc militarem pro- fefius ejfet,ex equcjlri ordine eorum militum,qui ordinati regij, id cfl confcnpti ac defignatiappcllantur,admeliorcm difciplinam profeff oncmquc Chnflianam traduUus^ praflantiora Chnslijummi re- gis atq; imperatorisflipcndiaamplcx9,ita intcgreac fdcliterfc gef- jitjft caufam eius gloriam fumma animi magnitudine ,conflantid- que propugnarit ac defenderit.Extat pra:clara cius confeflio , quam \ltimo die \ulu . n.n.Liujudicibus Lugdunifcriptam prxfcntauitg- dmque morte poslea obfignauit , quam cum duobus vinculorum fo- ciis,alteroipfiusConfobrino,alteroStephano Lignifabro conslanti- fiime pcrpefius eH. Hisloria autem fic fefe habet. Marfacus \nterrogatus ab Officiah & ijs qui cum eo. aderant,num crcderem deiiberoar inhominibus libcrum arbitnum effe ,nofquchabcre facultatem tam rogatur. dd bcne qudm ad male agendumime quidem nullam agnofcere refipo- di,necvllamcxmeipfo vim habere adbene dgendummfi ca mihid Dco conccdatur.atque omma dona d ccelo proficifa d Vatre luminum, Ttoma meclue P°jfe cum ^aulo dicere, quod volenti mihi facere bonu, ddiunclucflmalu,vtnon quod volo bonumfidquodnolo malufacia.

\tcm,numcrederem Sanhlorum vcneratiomm,e6fque tum pro nobis orare,tu d nobis inuocados effc.denique an noslri no effent aduocati. ac patroni,imprimlfque virgo ManaiEgo autem reJJ>ondi,me nullum dduocatum alium cognof :ere aut habere qudm vnu \efum Chnslua DcoVatre mediatore ' atque intcrccfjoremconslitutu . Tum dlimih dixcruntSanclos,quorum ego negare intercefiionem,multa miracuL edidijje,qua> ex Scriptura probarc?itiQuibmreJfondi,nihilopus ejft probatione ,cum id eis conccdercm.fcd alium miraculorum vfum fuif sum. vfus." fe qu& ab Apojlolis funt cdita, Vf effent qucedam quaftfigilla cius dc Sirtna, qu& abillis annuntiabatur ,Vt virtute miraculorum ac magni tudiine,popu\m ad audicndu atque amplcclendum Dci vcrbum attet tior effetwtin ABis Apoftolorum atque Luangcliohannis vidert

Lud.Marfac. LIBER VI.

licct.ncquevcro mc aliudquicqua credcrc,aut praitcrcam Vcrbi Dci doclrinam allcgarc. Qua in reilli mhil tum contra mc dixerunt, mfifc adhibituros cum doBorem, qui mefacdercuincerct.

Sum ctiam ab ijs uitcrrogatusjium crcdcrcmmc bonis opcribus cornmq; mcrito faluu cjfe,ipfaque bona opera cffe ncccffaria adfalu- tem . quibus ego rcJf>ondi,mejola fide faluari , non \llis Lcgis operi- bus . nos tamcn bona opcrafaccre ,quccDeus in nobis quifumus opus grameius ,prccparauit ^9t inillis ambulemus. MeritumVero non a- iibicffe quarendum quaminvno Chriflo \efu,quies\falus noslra: nequc cH ahudf <ib cAo nomen hominibus datum in quo nos falui cf fe pofimus. Deindc progrefi adVurgatoriumantcrrogatus num efie credercm.reff>ondi me Vurgatonum illud credere ac recipcre,quo fa guinc Frfij Deiabomnivitiorummcorumla.be purgatus cffcm. Tum illi quxfiuerunt annon credcrcm igncm effe purgatorium,quo anima ex his corporibus egrcjfe ex purgarentur . quibus dixi me nullum a- hudintelligere ,pr<£tcr illud quodin Chrisii purifimo fanguine pro peccatisnoslris femcl cjfufo,confislcret:mortuos autcm in manu effe Dci,qui aquus omnium ludcx efl. Quxfiuerunt prxterea, num confefiio pcccatorum in aurcm facer- Confefsio

i ■ rr i e ~ i t rt ■ ■ r r ^"ricuJaris

aotis ejjet defereda, vt nos abjolutioncm ac pccmtentiam aujcrrepoj - fwius: Quade re rejj)ondi,tne cumfenfupeccatorum fum opprefus adnullum ahum confugcre ,peccataque mea deferre,quam ad vnum Deum quem offendi,eumquc nobis profua gratia ignofcere , quam in Chrislo lefunobis declarauit commcndauit.

Tummox quafiuerunt ,numfacerdotes parcccia noslra pro meis pasloribus haberem,c6fque tum dotinna tum vita tales agnofcercm: Ego Vcro refpondieos vtroqueingenerefaljos pajlorcs efeimalequc pafci, duci acgubernari eos omnes qui eorum cuflodia commififunt. Tu,inquiunt,habes eos pro ignarislEgo verdjnquam ,pro pafiori-

nullo modo haberc Volo ncc dcbeo. Tum \>n9 ex ijs ,Tu,inquit,m- Marfieus

r i • \ ■ i f i i > r nin a!iud

mium tc Jare arbitraris: Ego vero inquam,me nihd aliud,quam lejum fe fcire pro

Chnfiumeumquc pro mecrucifixum fcire arbitror.Ego ctiam,inquit quirriiefu

Hle.Nos ergo,inquam,m co quidem confcntimus. S£2m.ru~

Vofihcechommcs fobrif ac tempeuntes de ieiunijs me intcrro-

Gg. uii.

Dc Ccena p©mini.

Lud.Marfac. ACT. MARTYRVM,

iciunia. aarunt, num ieiunandnm efflct . Qwhus refflondi me ea ieiunid p. _ bareyqu& cum precibus coiuncla cfjent, ac tum quidem pr&cipue ad~ hibcnday cum aliquagraui calamitate premimur (f affligimur, aute- tiam vt animum in hoc corpore languentem , ad orandumyper kuiufl- modifobrietate atque abflincntia praparemus.Tuy inquiunt, vis w- iunia protuo arbitrio pmfinire,nonpr<efcriptaabecclefia , certif- que diebus confiituta obferuare . Werum , inquam y ieiunium Chri- sliano homini moderatione totiusvitx ,temperantiayflobrietatequc perpetuum effe debet. Credlflne , inquiunt fymbolum Aposloloruml Sanejnquam.

Deinde de Sacramento Ccerue quafiuerunt, eoque vcrbo vfi funt. Quibusego refbondi y me id quidenr^crcderc, ac cum reBepureq, ad- vumslratur fjuh fflecie panis ac vini carne fanguine lefu Cbrifti \ereparticipare. Sed credlfneyinquiunty corpus lefu Clmfti vere in $opane contineri \ Minime\ inquam : quin potius credoilludw calum eueclumatque receptum, Chrislumque Dominumaddcxteram Va- tris ita federe , V£ huiuf nodi elancntis inclufus nullo modo teneatur. Tum ^nus cx iisyme ludais Capernaitis fimilem e\fe dixit . neque e- nimyinquit,\is credere,nifi corporalem ChrisHpra-fentia in ipfo pane inclufam videas. Nequevero potcs negare, quin Ckrislus dixerity Qui edet carnemmeam^fanguinemmeumbibet.Tu vcrbjnqua, Vide quemadmodum Chrislm dicatfe panem effe Vinum qui de cab defcendit}w vitam ommbus in ipfum credentibus impertiat: carncm. deniquc nihil prodeffe,Spiritum4Utem viuificare . Adkcec illos ctiam admonui y vt ea qu£ d Luca Euangeh9la narrantur 3 tradunturque a Vauloy infificerent confiderarent y cum itadicituryAccipitey editey Hoc esl corpus meum yquodpro \obis trdditur : hoc quotiefcunquc feceritis, inmei memoriamfacietis. ndm itamortemDomini, inquit Vaulusyquoad is y>eniatyannuntiabitis.Tum ego eos diligentcr monui \tcum locum dnnotdrent. Neque verd memoriam rerum prxfentium \ recoli ac celebrarijcd prateritaruminec memoriam Ckriftivfurpa- dam cflfefi eum prafente ante oculos noflros habemus. Sanc inquiunt illiyfed annonvis tu amplccliquoda flacroflanclo Conalio atquedo- Boribus esl c-onslitutum^SaneJnqua^idquidem duntaxat quod cum

verbo

s:

m

6ud.Marfac. LIBER VI.

verbo Dci cofcntiat.prccterea nihil.Na fi cgo ipfc,ait Vaulus,aut An- gclus dc caio vcniat,qui ahud verbumVobis annutiet quam quod cgo dnnuntiaui,anathema fit.Tum illi ex me \bi isla didiciffem quccfiuc- rimtWn fanclo Euangelio,inquam,^f \crbo Dei.Eslnc tuumfmquiut, offiaum id lcgere , cum fis homo mechanicus, nulla fcicntia prceditusl Quomodo vero fcis tu id effe Euangcliu,cy <pM *e docuit*. Deus in- quam,me Spititufuodocuit. Omniumautcm Chnftianorumefl il- ludlegerc, audirecy cognofcercfine quovia advitam (y falutem nullo modo cognofci aut teneri poteft.Foftrcmo qucefiuerunt num In- fiitutionem Caluini vidiffem quce Chrisliana infcribitur appelld- tur . Quibus ego ingenue confeffus fum. Atque hac quidcm quceftta funt cx me in prima interrogatione.

Secunda autem interrogatio per magnum Vicariumfacla efi,qui seeunda dif pro fua fumma infcitia atque sloliditate,multa ex me leuiafriuolaque 3iciaSS.IU~ qUitfiuit , minime digna quce hoc loco ac tcmpore comemorcntur.Vo- slca rogauitme,quam ratione vitw profeffus effem.Cui ego rcffiondiy militarem ex cqucflri ordinccorum qui delecli confcriptiycertds KegisturmdsconfiauntiEorgioautcm duceflipcndia meruiffe.Tum Lor§1Uf* quidam ex lis qui aderant,\llc quidem,inquit,qui prccflantifiimus e- qucs cxtititjtc in hac doclnna difciplinaquc mimme inflituit.Non fa- ne,wquam:neque cnim cgo, quemadmodum paulo antcdixi,ab homi- nibus hcec didici:neque in bcllo intcr pugnandum cdifcuntur. Inter- rogatas num credercm voturn caflitatis^qud-fiuiex eo,quodnam illud vocum ca. cffet.Vt honunesyinquit,fidnt religiofi, & alia qua>damfacianty quce ftltaw$*. - ille nefcioqucc nugamcnta rcfercbat. Tum egaei rcf^ondi,me nullam caftitdtc meliore exiftimare yquam W cum nos aculeis carnis pugimur dtque incitamuryad Dcum confugiamus ,petamufque ab eo Vf prauas at.q;immodcratas carnis noflrce libidinesc6primat^fextinguat}nof- queeas iis rdtiombus qucea Deo noks proponuntur,refrenemus.Re- hgioncmveromenullam aliam intclligereyprcctereamdequadiuus Xtcobus loqueretur.

hterrogatus num Sdcramenta Ecclcftce crcdercm,qucefiui abeo Sacramita quce effcnt dla . Cum autcm illc mihi ea numcraffct , dixi duo tantum ,U a Deo in Ecclefia Chnsliana inslituta traditay Baptifmum zjfta-*

Litd.Marfac. ACT. MARTYRVM,

cram Ccenam.

Dc Mifli. Interrogatus m eo tempore quo illum ordinem militare eqtteflrem- j que profitererac fequerer,ad Mijfam audiedam accedcrcm, corafi- ntulachris atque imagimbus gcnua fleclerem, ac peccata mca facer- doti confitercr. Non negaui me quidcm antca in mca fumma tgnorati- \ one ac cacitate ea ommafecijfc : nunc vero fummas Dcograttas age- re,qui me ab illis tantis crroribus reuocarit, atque in viam falutis re~ duxerit . Tu qutdem, inquiunt, ab ea longe abcs: Imd vcrb, inquam, longius aliquando abfui. Putafne tu,inquitVicarius,tc in ea \>ia falu- tis effel Ego \crb,inqua>n,non folum puto, fcd etiam crcdo ,pcrfuafus iis promifis,quibus Cknjlus dc falute mea certifimu rcddidit. Tum ille dixit fe doclorcm pcrhibiturum , qui mihi oslcderct quanto in cr- rore ego vcrfarer.Cui dixi me quidem ei crediturum^tque errorcm meum agniturum,fi eum ex Scriptura fanBa mihi oHcderet.lllc qui- demjnquit , cum ex Scriptura facra , tum etiam ex conflitutiombus Conaliorumfacillime tibi osledet. Ego \>erb, inquamji cius demon- slratio confentiat cum verbo Dci ,fidem ci adhibebo :fin doclrinam diuerfam a vcrbo Detciquercpugnantcm afflcrat,eamfot diuus Vau lus ait,vt quoddam anathema deteslabor.llli femper authoritatc Co- cdiorum dotlorumque protulcrunf.cui cgo hunc Vauli locumfortiter op pofuijlludque ctiam oflendi,fidcm mcam in authontate verbi Dei, non hominum opinione aut confuctudincfundatam efj ? . Vorrb tribus dicbus pbsl , Vtcarius ffcrans fe p rxdam ingcntcm a mc ablaturum, \enit cum capitaltum caufarum ludicc. Ui pecumam quam habcbam, mhi adcmcrunt, mfi qubd quantum fatis effet ad \iucndum rchque- 1 . runt.Vtcarius autem posl multa incpta & abfurda^qua: tu m mihi lo- i quutusesl:, quxfiuit num ego vcllcm mc plane referread Concilmm \ iudtciumque doclorum, adquos Scriptura facraz interprctatio atque | tSfummp expllcatto pcrtineret,ey num \ellcm magis quam Kcx Galkx fapcre an"iodl' acnonca qu&illecredere: Keftondieimhilopus mihi efjceorum in- terpretatione , mcque fine v//o huiufmodt interprcte acdoclorc facde aperteque oslcnfurum id quod diccrem verum cffcnequc mcam fidcm \ in ipfo Kcgefundatam ejfe ey conslitutam, ncq; etiam hic cjfe V£ de illius fide loqucrer. Tumille iterum fe doclorcm rmht daturum dixit.

Qutd

Lud.Marfac. LIBER VI. 2.30

Quidtu,inqua, num prccftarc idipfc potcs, cum prxfcrtim iuridiciale muyius officiumq; fuftineas ITcrtius coru ad mc aducntus accejfufquc fuit yVbiSupprccfeclus adcrat . tu fummus Vicanus cx me quxftuit, num vcllcm in mcis opinwnibus atq; crronbus ,vt vocant,permanere: Qucego rogaui,vtea qucc dixcra ,mihi lcgenda curaret. id quodipfe fecit,quxrcnsfcmpcrex mc,num meam vcllcm fententiam deponcrc, mifcricordiam mihi promittcs. Ego autc eis dixi, me caufam vcntatis taiuftaQ1 cequam nullo modo vellc deponere aut abijcercneq; verb petere ab lis mifericordiam: fed Dcum orarc, Vt eam mihi impcrtiret. biterea dum intcrrogata & reffonfamca mihi legercntur ,me de Eu- angclio interrogantes, captwje aggrefi funt, num mcucffetofficium illud lcgcre,& quifnam me de eo erudiffet ac docuiffct : Qmbus ego rc(bondi, Deum Spiritu fuo feciffe vt aliqua eius cognitionc adeptus fucrim,ncc me fincgratia ilhus atque S piritus illuminatione quicqua pofje in Euageho coprehcndere atq; intelligere . Tum Supprcefeclux Kcgis dixiv,quod ad quatuor Euangchfias attineret, duos tantum ef- fe,Mattb#um & \oanncm,quipun effent : Marcumvero & Eucam ^^r^ centones quofdam habcrc hinc illincque collcclos: quo in gencrc Vau- SaEfiisfe- lumctiam poncbat.lllud prcctcrca dixitje cpiftolas Vaulijnfi doclo -J^nfof^" res Ecclefice cis authontatcm dedijfent , nonpluns quam AEfopifa- bulasfaclurum. Ego ci dixi, Diuum quidcm Vaulum habcre optimum ccrtifimumque vocationis ftce teftimonium^qucmadmodum in cpifto- la ad Galatas i.ca.fcriptum cft.Tum ille , Vaulum ftbiipft tcftimonium dare dixit.V;detisfratres,qua? & quanta fit hcec blaffhemia aduer- fusfacrofanclu DeiVerbuimpunfiime proiecla . Oremus igiturcum \>t nobis camgratia impertiat, nc vi huiufmodi impietate dclabamur. fed virtutt Spintus eius confirmati,in obferuantiaobedietiaque ver- biipfius Cumomm reuerctia pcrmaneamm .Voftea Supprcefecl9wfit hcrum rc iteru recitarica quceegode Ccenainterrogafreffodera^acquxfiuit \yKY*Q* num vclle credcre veru corpus lefu Chrifti ibi in eo pane inclufu coti- na. .ncn:Ego,inquaad crcdo quod ante dixi.Tum ille,Ego} inquit, crcdo fimuhtquc vcrba facramcnta 'ia fuper panc funt pronuntiata , corp9 Chnsli inco in.ludi contincn:Egoanquam,illudnego ,credoque Chnftum in ccelum afccndiffe , atque ad dexteram Dei patris fui fe-

Caiuinicpifc. ACT. MARTYRVM,

dereMea h<£c quidemjnquitfides cH, tn qua Vo/o viuere mori.Et egoquoque yinquam^o\o & \iuere (fmori in ea^quam fum confcfus C7* prof fius.

Atquc bic quidcm finisfuit fcrmonum noslrorutniin quihus nopo- tuicommode ordincmyquofuiinterrogatusy conferuare .Ego autcm malui aliquid omittere,quam aliquid quod quafitum cx me nonfuif- fetyaddere.Ncque vero hanc confefionem meam propterea f :npfi vj ea in lucem emittatur.fed vt Deus hoc meo teslimonio aliquam gloria confequatur,quemadmodumipfe mehonorauityfuamque\>irtutem in meafummainfirmitate cxhibuityitavtinimicinos~lri\icli, ^ confu- fi nihil plane hahcant quod dicantymfi qubdnos rationem fideinoslrcc ad iudiciumarbitriumque doclorumfuorum referre nolum 9 yquafx fa- pientiores quamillifuntyeffe\elimus~ bitereatamenita premuntur, \>t quoddicantnihilplanehaheantynifiquod pudore impediutur quo minus Scripturam facram plane repudient.Ego autemDeum optimu atque omnis mifericordia Vatrem etiam atque etiam oro Vf fua in nos dona augeat & confirmet}quo nos tumin \ita tum in morte fanSlifl, - mum eius nomen omnigloria illuslrare pofimus,ka vf rcgnum e- ius amplificetur y(y Ecclefia plane \aftata & defolata adificeturyat' que in optimum flatum reftituatur,noflraque falus procuretur: hbc<p ab eo peto in nomine fummagratia charifimieius Frfij Domini no- slri lcfu Chnsli^qui regnat cum Vatre & Spiritu fanSio, A men.

Sequitur epiftolaloannis Caluini mifla ad Peloquinum,& Marfacum,ali6fquc,quieo- dem tcmporc Lugduni in carccrc captiui propter Euangelium tcnebantur.

Cahiini cpi pllp G Ofratres charifiimiycredo vosintellexijfe,metum cum nun- tium captiuitatis vcftttf huc efl allatumy ab hac \rbe ahfuiffe, quo oSlo pofl difcefium meum diehus reuerfus fum . \ta q; minimene- ceffariumeffc puto y\t me \obisexcufem quodadhuncvfque diefcri here ad vos diflulerim. Quanuis autem illud nuntiumfecundum qui- de carne nohis trifle acerhum acciderit,etiam pro co amore & he- neuolentia quam in Spiritu ac Deo erga \os hahcmus , quemadmodu pareslmos tame oportetad voluntatem optimi Vatris ac fummi Do- viini coformarij neque folum iudicareiuflu 0* aquum quod is de n his ftatuitfed ctiavt honu amorifq; plcnu (? ad jalutc noftra acco:

datu

m

IM

Caluiniepift. LIRER VL 131*

datum optimo gratifimoque ammo dcctpcte , paticnter cxpcclantes \t reipja ita ejfe oslcndat.Ca:tcrum in jiimma noslra tnslttia ingcv.s inesl confolatio ac Utitia, qubd Dcus tanta virttitc cy potcntia vo- bis ajfucrit.Ltc nim maximopcrc fuit neceffariumy\t ipje Spiritu fuo \os confrmarct ac roborarct yqubftcrofanclam eius \eritatem \cflra \>ita prctiofiorem charioremquc habcretis. Nos quidcm omncs etiam nimiumfamus y quam difficilehominibus fitfui obliuifci . Itaquetum dcmumDcus robusltjbmum ac potcntiftmum brachhum fuumcxe- nt, cum pro nominc cius illuslrando nullum aut tormentum autop- probriumautctiam genus moriis pertimefamus . Cumautcmis \os fua \irtutehacienu6 muniucrityfumynbqueroborefepfcrity \tpri- mum mipetum fuslineretis: rcliquum csl, \t cumorcmus \t \os ma- gis magifque confrmet pro magmtudine ac difficultate ccrtaminis cius quod \obis esl fubeundum . Ac quum ipfe nobis fummamtotius dimicationis \ihloriam promiferitjie dubitetis quin cum \osiam flin- gularieiusgratia aliquam Virtutis eius partem in \obis fcnfentis Jtn poslerummaius reipfa atque cxpericntia teslimomum fitis habitw ri:ex quopltne intelligere potentis , eum opus quod femelincepit, nunqua impcrfcElu rclinquere} quemadmodu esl in Vfal. c x xx v iii. htprimis \erb cum fuis hunc tribuit honorem , \teos ad \erttatem \erbifuipropugnandam tutandamque adhibcat y atqi admartyrtum quafi manu flua ducat , nunquam inermes eos reltnquet yfed omntbus, qu£ funtneceffariayarmisinslruet.Ta?ttutmnodb eam fufapite cogi- tatione atque opera date y \iin Ccelefle \cfu Chrifli regnuoculos \e- jhros attollatis yatq; animis \cflris pcrpendatis pro qua caufa hac di- micationcm fufapttis ac fuflinctis.Nam hic quide affcclus ynon foliim \mcct omnes tentationes y quibus ab infrmitate carnis attentaripof fetisyfcdctta inutclos \osfaact aducrf omncs fathan<£fa\\aciasyea- que omma qucemfcflifimus hoflis adobfcuranda \erttate machinari terit.Na ccrtb jcioyammos \eflros fingulart Dci gratia itafundatos ' conslttutos cffc y \t non cafu ac tcmcre in hoc ccrtamen incideri- tisjcd certiftmo Sptritus iudtcioy&(\t paulb ante dixi) quafi manu Dei duclt \cncrttis: ita \t cum egrcgio illo lefu Chrislt milite poffctis f \erc diccrc , Ego fcio cui crcdidcnm . ktque ea caufa csl} quo mtnus

Timo.t

nes Marty rum nob debcant

Caiuimepift. ACT. MARTYRVM

ad vos mitta eafidei confefione qua optim9 frater nofler Vcloquinus I amepctijt.NaDeusfaciet,vteaconfcfio qua Vosprocamenfur* I Spiritusque vobis dcdit ,cdidcritis ,maiore 'xdificationisfrucluaffe- \ rat,quamc<£tcraomnia qua: aliude fuppeditari vobis pojfunt.Quin~ | ctiarogatus a piis fratnbus ,qui non ita diu fanguincfuumpro gloria Dei tueda profuderut, vt eoru confefione videre & corrigerem, non folum in ea nihil immutarevolui, f :d ex ca huiufmodi cofolationc cepit qua me in fide magnopere confirmatum fenfi. nulluautc Verbu addere Confefsio- aut dcmerc plane volui,exiflimas quatum in ca mutaretur,tatude au kjuiu thoritatc ac Virtute detraheretur ea quameretur fuma fapictia co- elnfC fl&M>qua videm9ab SpirituDei profccla cffe. Ita igitur flatuatis,vo- bifq;planeperfuadeatis,optimu Deu,qui fe,cum op9 eflpfleditfuani in veflra infirmitate virtute praftaturu,neque vos vnquareliSlurum, quin prxclarc ac magynfice pofitis ei9 nome celcbrareatq, illuslrare. Tatum fuma moderatione<& reueretia adhibete ,certb fcietes Deo fa crificiu, quod eipro portione Spiritus^f facu\tate,quaab co acccpi- flis pffleretis , no minus gratufuturum quam fi omnes Angelorum re- uelationes comprchenderitis , eundemq,faSlurum vtidquod ori ve- - flro infcruerit, tum ad confirmandos fuos , tum adaduerfarios omni pudore afficicndos valcat . Nam quemadmodum vos fatis intelligitis, nobis conslanter rcfislcndum cffe omnibus impijs Vapiflarum abonii- ^nationibw ,mfi velimus Chriflum abnegare , a quo pcrcare rcdcmpti ipfique acquifiti fumus: ita dcbctis camgloriam caclcslcm atqueim- mortalcm mcditari, ad quam Vocamuratquc inuitamur , ccrti nos ad ea per cruce,igyiominiam, ipfamq; mortc peruenturos.Omnino huma ;- ) .70 :dit nu magnopcre videtur filios Dci ita angoribus fatiariy impiorum cum mtcrca impij homines in fuis deliciis ac voluptatib9 cxultet : imb fehcitas. <y£rb teterruna fathanxmacipianos pede gutturumpofitoita prcme- re atq; affligerc , vt fuos de nobis tnuphos agat.fed tamcn in his tatis arunis atq; miferus vchcmeternos dcbemus confolan,qubd poflimus felicifimucxitu,quinobis cfl promiffus , expeclarc,Q' qubd Dc9non modo ex his omnibmalis per Angelos fuos eripietjcd ctia lachrymas pcr ipfos Angelos ex oculis noflris abftergct : atq; ita rchle defficcn potcrimus fuperbiaiflorum honiinu mifcrorum planeque occacator

qui

Lud.Marfac. LIBER VI. %$%

quifuum in cxitiuomne vimfuroris fui in calu conferunt.hterea qui- dem }ctft }nosnonfimus cadc 'conditionc qua mmc vas cfiis}notamen dcfiftmfp reab9}mifcricordia}folicitudi7iibHa borare}ac vobis n^mdttv Vtmcbra vcflra3quandoquidc placuit Vatricakfli sp fuabonitatenos \nire in vnucorpofub Yilw fuoynofiro capite.ltaque fuppkx cum ora- bo cam vobisgratiam impcrtiatyVtfreti ipfiusfauorc, ciufquc ope ni- xiynullain parte vacillctisfed potius virtutis incrcmentufufcipiatis: idt q; vos in fua tutcla cy fidclifima cufiodia tueatur y cu ea certitu- dinc atque ammorumvcflrorum pcrfuafione,Vt quicquid efl in mundo cotemnere pofitis. Yratres mci & alij coplurcs vobis plurimum Jalu- tis dicut Qcneua.quoma autcm JJ>ero hac epiflolamvobis duobus fore comunemyaddam illndtatum} mawrcm cxhortationem mihi apud vos minimc adhibedam ejje. Satis enim cfi me a Deopetere vt id magis ac magis imprimat in cordib9 veflris quod ex literis veflris intelkxi vos optimcguftajfie.Quaquam molcflu cfl tadiu in carcere lagucrejame fi nuWalius extarctfrucl9 pratereu que vobis oftedit,qubd no fine caw favos vfq; ad huc die rcfcruauit 3 in eo quide tuftahabetis caufa nulli- us mokftia propter carccre diutumu fufcipieda. De morbo auXe pru- denter confideras,Dcute hoc modo vellc ad maius certamcn prapa- rareyvt caro bene domtafacilius pofiit in cius voluntatem fe permit- tcrc . Ita omma qua a Vatre cakfiiproficifcuntur,funt nobisin com^ modumacbonum noflrum conuertenda. Sivos poteflis communicare cum catcris fratnbus , vos rogo vt eos mcis verbis faluere iubeatis. Dcus optimus manu fua firmifiima vos prchcndat } tueatur }dirigat3 fuamque gloriamin vobis illuflriorem cfficiat. loannes Caluinus.

EpiftolaLud.Marfaciadquedaamicu fcripta2$.Augu{t-incjua is cjua:da exponit me~ moria non indigna qu<j in carcere paulo antecjuam martyrio defungcretur,afta funt.

M Harifime flraterjiouifiimis hifce diebus ego literas ad te dcdi ** x x v.AuguftifcriptasJimuletiamaltcras ad optimum at~ que amantifwmmfratrem nofirum ey amicnm N.qua an vobis rcd- ditafuerintyignoro. Fratcr noslcr Dionyfius Veloquinusfcripfit e- tiam adnepotem fuum dcijsrebus}quaaccidcrunt}quemadmodum nos expcBarcmus declarationcm iudidakm cius opinionis ac iudi- aj quodhomines dcnobis faciunt . Itaigitureucnitdie Luna proxi- moj quifuit xxi, eius mcnfls 3quo nos ad vos eas liter&s dt ■

Lud.Marfac. ACT. MARTYRVM,

mus.Ndmpoflcamdedarationcmnosomnes adcarceremregiujko- \ dndm dppclldtumytraduclifuimus,pr<£ter Dionyfiutnfratrenoslru, ) quemy\td qmbufddm ifitelleximus^lcuthcropoLm duBurifunty vr tn ca vrbcjn qudfuit cdptus yqudft quceddm viclimd ccedaturiatque i~ Mort^k- tdvariis diuerfifque inlocis nomenDet noslrimortefiliorum fuorum giorificarur illuslretur. Nos quidcm expcclabdmus edmfententidmy qud poslri- dic eius diei quhnhceretictjumus decldrdtiycdpitis ddmnaremurfcd bemgmfimus Deus dd hunc vjque dtem nos confcruduit, vtntdgis ?nagtfque fempercorroboremuryquemddmodu fentimus,virtute qui- \ dem aus atq; opeiitd vt tj qui mdxtme imbecillcs ac dcbtles e fe pu- tabanturynunc omnium frat fortifimi atquc consiantifimi.ltaque ip- fi dduerfxrij nosln mdxima moleflid funt affcSlt propter Confobrtnu meum^qucm iudicdbdninon consldnterin propofito fidei permanfu rumyqudfi nos aliquam opinionem in eius cerebro commoutfcmusfed benignitate Dei ea opimo illos multumfefellit.Widentemm ineo fum- mam conslantiamyquam Deus ad tuendam fidei declarata confcfio- nem ei dedit.Proximo die Mcrcurij^nos a regio Supprafeclo tnterro- gdtifuimusXs perfeueransfemper in fuis blaffhcmtjs \fttatis , multa (f Vdrid d nobis qucefmit , impwmfquc d me qui primus coram eo produSlusfui.Qudfi autem me nuqudtn vidtjfetyitd me interrogduit. OptimusDeusmthtcdm Vim Sptntus ad refyondendum prcejlitit , quemddmodmn & cceteris fmribus y vtillemtfcr mhilquod diccret Scriptara hdbcret,nifi me igrtdrum dtquc imperitum effe fmc \lld fcientid : ne- myftcrionij que meum effe fdcrdm fcire Scripturay qudm tothomines fummis tn-

Cercris. •• n ' ■ O

genijs prccsuntes qui vtgtnti quinque diittrigintd dnnos in eius stu- dioConfumpfijfent,tntelligerc non potuiffent.Cui ego rcf}>odtyid qui- dem mdiori i'Jis effe dedecoridc turpitudini,idemqueScrtbis dc Vhd- rifceis yprtjclfque Legis docloribus cmmffcDcum dutcm ptfcatorib% mulienbus yclaudis yccecisJeprofispdralyticis,alufque huiujmodi ho- Match .xi. mm&us reuelajfeyvt illud quod ChriflusDominus grdtias Dco Vatri . dgcns dixitjn hoc hominumgenere dtque omm tcmpore confcrudre- tur y quod Deus db intelligcntid fapientium doclorumcp, rcmomr at- que abdidit , C pdruulisfimpliabufque reuclautt.Tum \>crotllt ri- dcrc cocperuntfdcmc irridcreicum tntcrea egrcgius V/V SupprcefcBus

U€$

Lud.Marfac. LIBER VI. jyj

loquens cum rcgio Vrocuratore ,pcr fuam fidcm iurauit Htaque eum ego rcprchcndi ac monui , eum quimc docuiffetnon effc iurandum, eundem me docuifje , idquod confitebar ac tuebar, purumeius ver- bum cjfe . Tum illc pudore aliquo ajfcclusfuit, ac dixit,fe in eo qui- dcmfalfum o1 lapjum cjfe potuiffc. Vorrb rcgius Procurator mihi di~ xir,mc ncgare non pofie quin diuus hanncs Epbefi Mijfam cclebraf- Jc'3*m fct . a quo quafiui \binam illud fcriptum rcpcnffet , num id in Euan- origme. gelio extaret . Is tum conticuit fme \Uo rcjfonfo , nifi qubd me igna- rum bcsliamque appcllabat. Ego ci dixi, me quidem faale id pati,Vt ejfcmtalis qualcm ipfc exislimaret , fcd me tamen Chrislum lefum cognouijfe, quiaejjetincognitus . Iraquenos facile viderejummam eorumignorantiam atqucftoliditatcmplanebeluinampofiumus.Cce* terum nos,qubd adhomines quidcm attinet, arbitramur nos cras huc A proce/furoSfVt in facrificium Deo offeramur,camque adipifcamurco- ronamglorirt tftema? atque hxrcditatcm , quai nobis antequam mun- dus conslitucretur parata esl. ln quo quidem magnopcre gaudemus Utamur , oranrcs bemgnifimum Deum vt hoc noslrumfacrtfi- cium eifit gratumatque odoratum, qucmadmodum quidemfore fjre- ramus & confidimus. Nam nos opem eius ac Virtutem in nobis expe* rimut ac fentimus,eb quidem nunc maiorcm, qub finis dierum noslro* rum nugis appropinquarc\>idetur:finis,inquam,huius \ita caduccc atq; nujeriaru plenar.in qua quidahud vidcrc poffum ',quamfumma dcfolationemiaut habere quam materia plunmaru lachrymarum,ma* ximarumq-y accrbitatu proptcrtot tamq, horredat blafj>hemias,qua3 cotra Dci noslrimaicslate fcelcrate proijciuntur ? Vna enim ex parte \idcmus hoslcs Etdcfix mamfeslos , qm aperto marte Ecdefiam a- ^°^5 lc' cerrime oppugnant , acfilios Deiperfequcntcs,atque irmocentufan- guincmfundentes , mhdaliudconantur mfi vtChrisli h^reditatem \aslcnr XX planc d leant . Altcraex parte,inimicosaliosnonminus terniaofosy qui in ipfa Ecchfia vcrfantur , homines inordinatos atque fjfolutos.quife aduerfum verbi Dci mimjlros fidclifiimof j; cius fer- uos cxtullcnres, mhdaliud fludcnr quamomncm ccclejiaslicam difci~ plinam di fiparc,atque e Vita omncm rchgioncm ax timortm DeitoU lerc .Hisac ccdunt ahj, qui in occukis conucnticulis fuis fc rmnant

Hk

n i efl r| 1 "f

M

Lud.Marfac. ACT. MARTYRVM,

Xaniam doBrinafque impias > quibm fimpliccs & imperitos bo mines corrumpant . Heu mifcri ^quiitaslupidi fumus y\thatctan tamalanon fentiamm , qua caufam gcmendi ac flcndi multo maio rem atque acerbiorem nobis afferrc debcrent , quam omnes accrbita tcs quas homines in nos excrcent , qux blajjfhemiis dlis notmnis D comparata>,leuifim<£ funtiudicanda. \taq;fratres, illud quide dcbe- rct maximopere nos hunnliare, cognofccntes ea nobis ab optimo Deo immittiy vtadmoneamur ,paterneque ab co cafligemur atque cmen* demur, atquc ettam probemur, vr inpatientia cxerceamur . Nam fu

iacobi.i . cut dicit Dmm iacobus fummam debcmm Utitiam exisiimarc, cum in \arias tcntationcs inctdimus ,fcientes probationem fidei nojlra' pa- tientia ficn. fed oportet patientiam habere etiam opmpcrft clum^ \t fimus perfecli atque mtegri , nullaque in re deficiamus . Et certe nos in rcgnum Dei intrare non poffumus , nifica vna via qudc a Chrislo

Matt.7. lefu nobis prxmonslrata eH.Ed autem cfl angufla a(j>eratqua per multas magnafque difficultates calamitates perucnicducfi. Actu quidem cum ea nobis acadunt , pojfumm plane nobis perfuadere nos habcre arrhas adoptionis nos~ir£yfilt6fque Dei effcanlibrum vita ia- iam adfcriptos. neque vero aquum ejfet & conjentaneumvt fer- umbenetraBarctur , cumdominm eimirndetur, conffuitur, cola phis caditur,omniquc opprobriommgencre ajficitur. Oportet igitur

a Tim.z. nos,fi volumm cum Chrisloyiuerc^tcum eodcm quoque patiamut, amarcque plorcmm 3dummundm infoleniifimeexultat.Scdtota ra- tio & conditio Vitce ita commutabitury \t impim iflorum rijm in que- slu flctumq, perpetuu , aut dentiu flridore conuertatur.nos \cro om- nibm molefliisatq; airunis hberati,fepiternis folatiis &gaudus per- fruamur . Gratulare igitur nobis , ac Utare charifime frater , quod benigmfiimm Deus animos noflros ita confirmauerit ,\t illum dietam felicem atque optabdcm fumma cum Utitia expeclemm\in quo qui- de fperamm confidimm nos mortenoflra gloriam Dco daturos quamdebemm:eumq, etia nobiseam conflantiaprajlaturu, qua vjq ad vltima fanguinis noflngutta}puramfidei noflra? cofefionem tue murjta vf & regnu Dommi noflri lefu Chrifli augeatur^ fatb< ciufque Vicarij Antichriflidimmmtur atque euertatur : Ecclcfiaq

:. k «fy M

Lud.Marfac; LIBER VI. 2,34

^Krfw fta confufam acdcfolatam ccmimusjn mclwrem slatum resli- tuatur. Harum quidcm rcrum initia iam videmus in ipfis noslris ad- uerfarus , quicumnullofurore fuo poffunt. nobis fitlentium imponcre, adcas confugiuntblaJj>hcmias,vt fanclifiimam Domhnnoflri lefu Chnfti dotlnnam detcsicntur. Qucmadmodum mifemmus ific ho- mo regius Supprxfcclus , qui hert cum interrogarct quandam mu~ lierculam, domim Copifamulam, non e s~i verttus hanc blafyhemiam proferrc,Detcsiandm fit Deus islius Legis. Ego Dcum clcmentifii- hjdicis. t mum oro vt cius mifcrcatury eumque Spiritu fuo dhwnnet, vt mijcr- rimus homo ad vcram pcccatt fui cogmttoncm adducatur. Quoniam dutcm tempus diffolutionis me<£ lam appropinquat , Vos-quaft cx hac \itadcccdens valcrcac jalucre iubco,Dcumquc oro vtVostnpurtfii- tno nomims jui cultu pcrpctub retvwat atque conferuct . Vratrcs mei fc vtslas ac totius ccdcfit pncibus ctiam atque ctiam commen- dant: fiqmdem crunt in hac adhucvita, cum htf htcr<e ad vos perlatae fucrint. Gratia Domininoslnlcfu Chn^siivobifcum fit.Hoc dieVe- ncris xxv. Augusli. Vcfier amantiftimus frater LudouicusaMar- faco. .

Sequitur mors Ludouici Marfaci ciufque Confobrini , atque Stephani Lignifabri , tc- Itata commemoratione eorum,qui a^Ts^curucrunt^ac rem,quemadmodum eft gc- ita,to;am viderunt.

j) A V C I S pbjl dicbus,ipfe Marfacus eiuf jue focij}Confobrinus, * Stephanus Ligmfabcr, qui natusfuit Genabi ad Ligerim, ho- mo ciim arder.tifimo Tiudio ,tutnetiamin verbo Dei optime ins~ii~ tutus . hitres Lugdunicadem fentcntia ,pro tnbunah pronuntiatd, capitis damnattfueruntvt viui ignc cremarcntur. \udices autcm pofi- quam cam fcntentiam pbrnuntiarunt,vchementcrfuerunt perturbati dtque attomti^cum vidercteos tres martyres, nonfolum mortcm pro- pviquam no pcrhorrcfcere,verumctiam Deum omnigratiarum aSiio- nc atq; laudc cclcbrarc, qubd dtgni ab eo habiti ejfcnt, Vt pro jah clifi fimo ipfius nomine paterentur , adcb Vtcx audientia ludtaaria egre- dtcntes,~?(almum qucnda canere ccepcrint.Ncquc vcrb Suppraj tcius hoc diutius difiimulare potuit, corumq; fahcla in Dcolxtitiam atque hilaritatcm jerre:fedmaximaindignationc commoius ,iufit cis fitlen-

Hh. jj.

Matth.Dymonet. ACT. MARTYRVM,

tiunt imponi,egredicnfque inde ,dixit,\tane abiecli ijii homincs,aduer fus tantam Monarchiam fcgm fe extollctlTum Marfacm in exiguu eius loci,in quo crant,angulum fcccf>it,ib{que Deum orare ccepit,que cumvnus ex jatellitibm impedirevellet,Num,inqmt Stcphanm^c. aquum hoc tcmporc nos impcdiri qub minus Deum noslrum inuoce mm & oremuslHis illim vcrbis territus fatclles conticuit fcque ili cb recepit. Vorrb antcquam educcrcntur e carcere, vt ad vltimum fup plicium duccrcntur,c<tteris duobus , Confobrino ipfius Marjaci Stephanofunemfingulorucolloappofuerunt. Ludouicus aute Mar facm,cum idem infigne atque omamentum expeclajfet,neque videret idfibi deferri ,qubd ludices rationem quandam habcrcnt eius qui ex eque&ri eorum ordinefuijfet,qui Ordinati rcgij nominantur: cora SupprafeSlo ac catcns magijlratibm maxima voce quafwitfium caujafratrum fociorumqucjuorumaliaejfet atquc fua.Atquehuiuf- modiverbacumprecibusaddidit,Heu,nemihi torqucm ordinis tam £nis chri- cxcellentis infigne dencgetis.Tum Supprafeclm,Siquidcm ita \ult, m' inquit,deturei funtivt & cateris.ldcumfaclum cjfct}duclifuntad locumfupplkio consl\tutum,comitati quatuor Francifcanis & ma- gno fatelhtum numcro,qui omncs currum cingcbant,vt impcdircnt il- los tres martyrcs ne adpopulum loquerentur. Loigiturcum \cnif- fentfubitb accinclifuerunt atque ad poslcm alligati ,fafcefquc ligno- rum aridorum circuncirca: atq;itacircunfeptihitres,fimulcanticum Simeonis canere cceperunt,Nunc dimittis fcruum tuum Domtne&c. dumcarmfex in circumituignem fuccendcret ,qui paulb pbslcorum corpora confumpft.

MATTHAEVS DYMONETVS. Attham Dymonetm ,mcrcator patria Lugdunenfis ,in fua ig- WNM noratione Vitam in ommbm mundi cupiditatibm voluptatibuj que diffolutam,^f amodcsliapietateque Chrisliana alienam dcge- rat.Nam in illis fuis dchtijs adcb abhorrcbat a verbo Dei atquc slu- diopietatis,vteos qui Lugduminuocandi Deicaufa ccetus conucntuj que haberent,infidiofe atque inimice obferuaret.Vojiquam vcrbfum- ma Dcimifericordia ad cogmtionem Euang. hj vocatm csl,slatim fruclm Conucrfionis admirabilis oslendit. nam paulb pbsl comprc-

hcfus

Matth.Dymonet. LIBER VI. 2,35

henfus cum domifua efiet,ab his quiiurifdic~lioyjem Lugduriihabent , primo aditu, qu& cffctfua fidcs non difiimulanter %f obfcure,fed in- genue ac libcre declarauit:& poslca m tudicio purifiimam eius con~ fefiionem edidit: quamnos literis mandauimus , qucmddmodumfe- quitur.

DieLunaquifuitix. lanuanj m.d.l 1 u. cum cffem domi noflra coram Suppra^feclo regio & OfficialiBuatherio:cumq; illiperfcru- tati effentlibrosnoflros , m quibus nihdplane repereruntquoddam- narcntpraterexiguum librum cantionum ffintua\ium:cgo dc mcafi- de abOfficulifui interrogatus . qui iudex a me recufatus ,rogauit Supprafchlum vt me interrogaret. Itaque ille monuitjne cum effem Chrislianus^debere rationcm fidei mea reddcre. Id quod ego fine vlla dilationefeci,quemadmodumfeqmtur.

Cum igitur quazfiuiffent ex me , ex qua parceciaeffem,ro%arunt deirtde num crcdcrem virginem Mariam ac Sanclos effe inuocandos , eof jue noslros aduocatos effe . Quibus ego refj>ondi} \nrginem Ma- fiamomnium mufierumeffe bcatifiimam ,SanB6fque omnesbeatos, edfquevcram vifce viam nobis commonslraffc.ltaqueeos quidem nos dcbcre imitari.aduocatos verohabcrc pratervnum Chriflum iuflum, debere ncmincm. Interrogatus abiifdem, num cffctVurgatorium^bi anim£ eorum qui ex hac Vita cxccfferunt,purgarentur.reffiondi,\e- fum Chrislum perfcipfum pcrfcclam ommumvitiorum noslrorum Perfefhiu- purgationcmfcciffc,nequc aliam effe requiredam.biterrogatus etiam, cKum. num omnia pcccata noslra fcmcl quidcm in anno facerdotifint confi- tenda.rcffondi,nonf :mc\ foium in anno, vcrumctiam quotidie coram Deo homimbus tcslan nos cffc peccatores oporterc.Vofl autehac rcfJ>onfa,Suppra:feclus iufiit me vfq; ad domum fuam fequi quo cum ^eniffcm ,vidcrcmque eiusmandato eundum mihi effeincarcerem, ab eo qutffiui, an habercteius rei aliqua mandata autquerelas , cri- aninaquc aduerfum me . Ad quod is rcfyondit,fe poslndie mecum /0- cuturum.

Die autem Luna, quifuit x 1 i.eiufdcm menfis, m.d.l 1 1 i.vene- runtin carcercm Officialis Vrimatius(vtvocant)&OfficiahsBua- thcrius,^ Orrius m quifitor , & «fy eiufdcmfama homines,qui me

Hh. itj.

Matth.Dymonet. ACT. MARTYRVM

interrogare vohteruntjn primifque Orrius,qui vt nte authoritate oj ficijfui magis premerctydiccbat je a Kege atque Vonrifice inquiftrore conftitutum cjfe.Cuiego Utcris reff>ondi,eis nullumiudiaum a Bionemque in me competerc.^fquanquam mihi pcenam excommuni cationis minarenturynunquam tameneosiudices agnofcere accipere que voluified ad Supprwfeclum Kegiumfemperappellaui, parat, ei de mea fide rejfondere cum is mc vcllet interrogarc.ltaquedh nihil ahud poffent,me inobfcumm,imb infimum carceris locum dcmit- tere volebanfed ego cuftodem carceris monui vt videret quid ageret. Dieveneris xx.eius menjis M.D.Liu.vemt SuppraffeSius cumOf- ficiah Buatherio mquifitore ,alnfque quune mterrogare volue- runt.fed aduerfus cos refutatione ludtciah vfus fum,conuerfufque ad Suppr^fec~lum,ea quxantea demonftraui,demandaris regift zjquc-* reliscrimintbufqueinmecollatis: prxterea quis aduerfator mihcffet qucefiuv.& quod captus fuiffem atque in carccrcm comctlus >appcl- lauueorumque ommuma£la cum ab eo poj\u\affcm,fe curaturum mi- hi promifit.jcd cum poft multa verbafacia,is dixijjet fc vemjjc vt re- slificaretur inquifitorem & cxreros a Kege ejjeconslitutos ,quibus mihi de mea jide nffoniendum ejfef.interrogatus iterum,dtxi me cre dereea omma,quw Ecchfia jancla fidc vera compkclcrctur-.Credere in Deum Vatrcmomiiporentcm,creatorem c&li ten&^in lefum ChriTlum Yihumeius vnicum Dominum nojlrum,conceptum de Spi- ritu fanc~io,natum ex Maria virgine&c.Crcdere etiam in Spiritum janclumjanclam Ecclcfeamcatbolicam,communioneSanclo:U, &c. Tum veroilh inslabant vt dicerem Ecdefiam Komanam. quibus ego ~Numanquam,fatis esl. dicere Ecclcfiam cathohcam vt nulla fiat me- tiocuiufquam alterius,quamegononagnofcaml Qu#fiueruntyqua cgo intelhgerem Sanclorum commumonem,reffondi, eam communi- tatem omnium fidelium,qui comuncli fidejta vnumcorpus efficiunt ytlefum Cbnslumhabcant:quemadmodum aitVaulu* >Calix bene- t.Cor.io. diclionisycui benedicimus ,nonne corporis \efu Chrifti commumo cft\ nos quidem certemulti vnum corpusfumus} cum vnius panis fimus partkipes. Ex eo progrefii funt ad manducationem carnis £f fan« guinis Domini. de qua vnterrogatm/efj^ondt eam [fintualem effefi-

cutipfe

Matth.Dynionetl LIBER VI. 13<?

cut ipfie dicit fiepancnt Vit<£ efific,qui de ccclo defcendit. qui ad eum ve-

mt,non cfunre nec fttire.t.quiin cum crcdtt.pancm qucmdaturus ef-

fct,carncmfuam cffic.quampro mundi\itatraderet.\tcm,carnem Jua

Vereefjc cibum,W fanguinemVere ejfie potum . qut edit ipfiius car-

nem ac janguincm btbit,mancre in co,(^ ipfum in eo.ldcm dcclarat e-

tiam verba Chriflt quibus Ccenam inslttuit , quce ab Euangeltslis,

dtque a Vaulo commcmorata oflenduntverum Ccen* \>fum Jfitritua-

lcm cjfie,eumque adjalutarem animarum refieclioncm Oj gratiarum

aclionem cjfc reficrendum.Tumilli,Num credis ,inquiunt , corpus &

fanguincm lcfu Cbrijh in pane cfific,^f poflquam facerdos eum cofie^ ^

crauit,\erc ac ccrto ibi loco continenl ^(mujnquam^ vinumvnUic s~~>'s %g i/,v»*«^~

Vtfignary arrhce ad tnfinpitdtrm nnftram adiuuandam ddtdfupt. fiS?*?/* fffi*

ncque vcro mctes nofirx dcfiatiganda funt w his clementis qu<£ cer- rf^^vTs

nunturfedin ccclum erigcndce , quo Chrislus aficcndtt, cvque corpus £^'r A .

fuum ommgloria ornatum cxtuiif.ncquc indc ante ad nos esl reuer- '

furus,quam ad induandumviuos & mortuos vcmat.

Quid, inquiunt, dc Mijfa credis ? ncgo , inquam, a \cfu Chrislo vnslttutam ,aut aliud lamjupcrcjje nobis fiacrificium cum Chrislus fuo pcrfiunclus jit,quo v;;o ccctcra onmia fiacnfiaa abolcuit.Nequee- tiam in Scnptura,vlla mcntto MifU fit :fcd qui illam dicunt , iterum (quatu quide tn ipfis cfl) Filiu Dei crucifigunt. Qutd,inqutunt,annon crcdts Vapam caput cfje ccdcfit£, qut tndulgenttas confierre pofiittE- goinquamfiapamnon agnojcojicque aliud inEcclcfta caputagnofco authabco pratcr\cfiumChnslum,cuius omncs fidelcs mcmbra fiurtt. Voflca ctim mccum multa alta loquuti ejjcnt , egeruntvt qua ipfits re- fpondcram manu mca fiubfignarcm.id quodficci,cum ea mthi omnia tn terrogata Zjrcfjionfarecitaffientjetfltnonomninoea ficribcrcnt qucm- admodum tgo dixcram.

Dic Sabbathi xxi.eiusmenfis redierunt ad me SupprceficBus y Qfifiaalis ,atque \nqufitor,co confilto ammo\t me tntcrrogarcnt. A quibus poslulaut,vt mthi darcnt ficripta ea captta, de quibus vel- lcntfidcmca cognoficcrc ftmulquc tcmporis fij)atium quo adea re- fipodcrc pofic.ld mihi nunqud toncedere yoiucrut.cgo aute id ab illis

Hh. tttj.

Matth.Dymonet/ ACT. MARTYRVM,

propteredposluldui,quod cum vcllem rdtioncm fidei mece decUrare, illi me in eo impediebant ,dicebantque me officio conciondtoris fungi "velle: cum tdmen illi quce a me dicld ejfent mendofe fcnberent. H<c Dymonetus.

Excmplum literarum.quas idem Dymonetus ad quendam amicum fuum mifit.

|J[S| T/i amantifiime frater (f <mtice 3 ego fiepe optaui ddre dd t #}Smiterds,quibuste (ydcmcisrebus ceriiorcmfdcerem (famat falutdrem ,nunquam tame fcribere potui dudbus de cdufis impcditus quarumdlterd fuit fummd expeclatio interrogdtionis dtque refpon- fionis mca,quam dduerfiirij non in longum tempus dislulcrunt.dlterd mdgnd (f Vdrid tentdtio, qudm tum infirmitds Cdrnis mece mihi dttu- litytum etidm pdtentes mei (? propinqui,qui nulldm hdbcnt veritatis cognitionemiquorum quidem s~}udio,operd,confiliodidbolus mdgno- fere eft vfus ,neregnum ipfius (f Antichrifii eius vicdrij vlld inpdr- te diminueretur. quod tdmen nunc vehementer conquajfittur dc ldbe~ fdSldtur. Hocdutemitd habeto, eos nihil plane prcetermififfe quod dici aut fieri poffet dd duertcndum miferum imbecdlumque homi- nem,(f impediedum qub minus fcqueretur tdm exccllentem vocatio- nem, dtque tdm prcecldri operis funclioncm, dd quam Dcus (f Vdter omnis mifericordice mc delegit dc deduxit.Na mihi Vnd cxparte fum- . ma tormentd ipfamquc mortem proponebant,cxdlterd parentum no- Jlrorum ignominiam^dedecusjnfdmiam.His addebdt maxima mdtris mcefiitia,qua dicebant dolorc mcerorcquc confecla moriidlidque muU td,quce longum effct fcribere . qucc quide omnid mihigrduid dccr- bd dd tolcrdndu extitijjent,mfi Dominus me Spintu Juo confirmaffet , qui docet nobis mdtrem,vxorem,hberos ,ftdtres ,fotorcs,dtque etwn \itdm noflrdmrelinquenddejfe^tfcqudmuroptimum duccm nofirum lcfum Chrislum , dtque pro eius cdufd dimicemus . Quamobrcm ego \os fdluto fummd cum humilitdte,(f rogo \>t Deum cy Vatre Domini noslri lcfu Chrisli oretis \t mihi edmgrdtidm impertiat ,\t adextre- mumvfquc,conftantiamfidciac perfeuerantia pnefiare pofiim,omnc* que id mgloria ipfius (f in falutemnosltra atquc cedificationcm Ec- clefice ita dffticlce defoldtctquc redundet. Ego,chdrifiime frdter,mitto adte exemplum eorum , quce cgo interrogdtus dduerfanis rcfyondi,

V|

Caluini epift. L I B E R V 1. 137

vf cxtct apud tc ca fidci mea confc fiio quam Dominus ad fuamglo- am a mcficri \o!uit,pro ea cxigua gratixfacultate quam ipfle in me contulif.nequc permifit,Vt occultarcm talcntum quod mihi commifit gycrcdidit \t illudmultiphccm,qucmadmodum tu quidccx mcisrcf p07ifu\idcrc potcris,in quibus cxiguam doclrinammeamexcuflabis. nequc cnim diu esl,cx quo Dominus me adhanc flui Cogmtioncm \o- cauit,atque cx denfiflimis tcncbris & vmbra mortis eripuit , in qua maximapars hominum dcpreffla tacet . Dominus gratiam pacem Juamtibiimpertiat.TraternoslcrVctrus Bergierus fe etiam atque etiam veslrisprecibus commcndatficutnos hocingcnere \>os habe- mus commendatos ,preceflquepro \obis ad Deum cum beneuolentia V chantate adhibemus. Mttthaus Dymonetus Euangelij nomine captiuus.

Epiftolaloannis Caluini adcundemmifia.

•P Tfi charifiimc frater ,mihi hoc quidem tempore id certamen fufli nendum non fit,in quo tu nunc verfaris:Jfero tamcn ey confido te hanc mcamcxhortationemnon minus libenter acccpturum quamfli ego tecum captium effcm. Ncquc ttudium ad te fcribendi aliundefuit profec~lum,autrcahaincitatum,quam ea communione ac focietate, qucc nobis cum Chnslo,atque eius Euangcho , membrifque eiufdcm ommbus ita consiituta cs~} \tomnes ey confolatwnes & aflfliBio- ncs communeshabeamus (ffcntiamusMagnoperc autemte hortor ey rogo,vt eam fluflcipias cogitationem,qua te in Voluntatcm optimi Vatriscjelettistotum pcrmittas}quivnumqucmque nos~lrumad eum ordincm ac locum,ad quem ci vidctur^ocare flolctXntcrdum filijs fu- is patcrne indidgct, quoad dlos ita traclatos ,quafi longa manu ad id quodvult plane conformauerit . qucmadmodum audimusVetro ore magm Magiftridiclumefflc,Cumconflenueris,te]e6 quonolles ducet. hterdum accidit Vf tyroncs rudcfque accipiatycos quidcmcerte qui xnhoc ccrtaminum genere nonmagnopere aclongo tcmpore exerci- tatifucrant.Vtcunquefit,hoc quidemines~lboni,quodis non minus potcns es~} ad dedarandam cxhibendamq; virtutem in hominibus \n- firmis ac dcbihbus vf eos momcto temporis inuiclos reddat^quam ad candemcontinuandam inijs,quiiandiuca fcnferunt.Neque enimtUj

Caluiniepift' ACT. MARTYRVM;

quemddmodu intclligo, e numero eoru es, qui in primis ad agnitioncm ipfius Dei vocattfuntfed tamcn Deus tc in mcdiutn produat,vt tcjlis ipfius fts.bt primaautembosldtque aggrcftone Dominus buiufmodi virtutem 0 conslantiam ttbi dedit, vtintmtci vcritatis factle in te a- grioucrint eam lcfu Chrtsli notam,quam ipfifcrre nullo modo pofiut. Neque vero ignoro,fed pro mea Jingulari erga te bcneuoletta ac ™i4

quam tibi dcbeo ,planefcntio eos nouos tmpetus quos inimici fathaintefacif.fed oportct confugere adcum, qm lam tampr<eclart cacpit,eumque orare vt opus in tefuum pcrfiaat. Si tu fuflines multas magnds tcntationesjd non dcbes admtrariyctiamft tantam fentias in teipfofragilttatem^vtquodamodo vacillare videaris .Qutn potius cognofce te bac ratione aDeo bumtliariyvt cius auxilium in nccefttate melius perfpiciatur . deinde vt tu boc modo adinuocandum etus no- mcmagis magtfque joltatcris ,coque adducarts yvt adetus vniusgra- tiamatque opcm omnctuum peifugiumabets,qucmadmodu neccjfe efl vt vt quadam nos co copellamur.Ncc vero dubito quin cxcrtnfe- cus buiujmodt bomines adhibcantur,qui ad accendendum ignemfaccs fubijdant yqui prxtcxtu quidem amiatia' ac propinquitatis erunt tibi infeflifitmi ommumyQ> maxtme capitales tmmta.Vt enim corpus con- feruentjtd agent, quantum quidem tn ipfis ertt yvt anmam in cxitium conijcia-nt.Accedtt bisyquod tn tngcnto humanobutuf nodt cfl offictna falactum opintonum & cogitatioyiumyqu<£ nullam altam Vtm babcnt quam vt pcrturbent eam qutetcm quam nos in fartcla Dei noflri vo- fnidlum1 catione babere dcbemus. Is autem nobis pracipit , vt aucrft a cxteris fiducia. omntbus rebus , in ipfum vnum , qucmadmodum csl ccquum, oculos noslros conijciamus yeumquefolumrefj>iciamus . Quarcopus csl ad omnem vim rcpcllcndam,vt tu omni ex parte armatus ac munttus fts. Neque vcro vlla cauja cur conslcrncris,cum Dcus promifertt fc fuos tta armaturum, vtcos fatban aggrcdt vcrcatur.T antummodo te eiusfidet virtutlque comttte, ac dtffidcns ttbnpfi ommbufque tuis vi- ribusfjera ^fcoifide cum ad tc tucndu vim jatis magnam babtturu. Cxterum duo tibiirnprimis funt Jjetlada. primum, qua cauja esl ca quam tu dcfcndts . detnde qutfglorU corona propujita cslhsy quiin conft fiwne JZuangchjfe cons}.>?itcrgcfferint.Eft cnim tota ratto cul-

tus

Caluinicpift. LIBER VI. 2,38

tus Dci Cgratia qua tiobis in Cbnflo declarauit,totaq;regni ipfius gloria,res adcb prxclara ac pretioja,vt mortalis homo ?io molcfiegra uitcrq; fcrrc dcbeat,fi vita vnpcndat fua ad dimicajidu contra omnes corruptelas qua3 in mudum wtroducla', ad ea quw propofuimus abo - lenda fumma vim kabent. Dcinde,nos jamus quis exitus ommu ccrta- tninunoflrorufuturus e£l, & qubdis a quo fumus redcmpti,nunqua patictur vttantuprctium , quantu csl fanguims ipfius pro nobis ef- fufi,vnqua pereav.cum nos eius fignummammis noslris vitaque im- prcfjukabueriynus. Nos autem fa?nus,quosprofuis recognofcat,ae tefiatur fe in nouifiwio die recogmturum ,eos mmirum omncs qui eum inkoc mundo conjcfifueru?it.Nondu?n quide nobis notum efl quidis de te conflitucnt.fed mkil omrano mclius cH, quam vitam tc ei tuam infacnfau?n ojfcrre ,paratum eam l.nqucre cumipfe voluenf.Jfie- rarc tamcn dlum tandiu eam conferuaturum,quandiu adjalutetuam ■pcmnerc ludit abu. Hoc autem qudnuis fit Carm difficile acgraue,esl vamen eiufmodi vt in co pij ac fidelcs homincs poflint conquiefcere, Ac oranaus esl tibi optimus bcmgnifmufque Dcus ,vt idincor- dctuoira impnmat ,vtnunquam exeodcleri pofiit. Nos quidem pro noslro offiao cum oramus , vtea?n vim virtutis fucein ammo tuo cffiaat, eumque ita afficiat , vt plane perfuafus ejjepofis, te fub tuh la eius cfc : idcmquc furorcm immicorum tuorum rcpnmat ,fe- que ommbusinrcbus Dcu?n tuum ac Patremoslcndat. Quomam diitcm mtclligo Vctrum Bergicrum in eodem carcere tecum cjfe} tcrogo ,vtaex meplunmum falutis dicds, cum coque kashteras communiccs .pcrgamu* Jemper ^donec ad metam nobis conslitutam jperueniamus ,atquc in rcgnum a-ternum recolligamur.

Vnuego obhtus eram te monere,vt inimicispro ca fidei menfura, qua Dommus tibi deditjnodcfle reuereterq; rejfiodeas ,koc aute pro- ptcrca dico,qubdfacultas J ubtiliter accurateq, diffutadi no ommbm cocejfa tj data cfl .Ncq> etia martyres viagnopere eruditi ac fubtdcs cxtiterutyvtin aliquas diffcdes obfcurafqfdijfutatwnes quaflioncfq; vigredcrctur . Ita tu modcfictejubnuttes guhernatiom Spintus D«, cum omm fobnetate ac??iodcrationercjfionde,co.:firuans ea Scnptu- ra: regulam^Credidi^propterea loquar. Neque ta?ncn impcdiat, qub

Caiuiniepift. ACT. MARTYRVM,

minustu lihereatqueintegre loquans ,hoc planc flatuens yeum qu promifit fe nohis daturuos^ buiufmodifapientia,cui aducrfarij rc ftflerenon potueruntjihinunquam defuturum.

Alteracpiftolaloan . Cal. milTaadeos captiuos pro vcrbo Dci , quorummentio paulo aucefa&aeft.

ffif^Harifiimifratres ynos cum intcllexiffcmus quid immiri veritatis ygjM.de caufa veflraconclufennt ,atqucflatucnnt: in mawrc animi dolore,cura ac f ilicitudine y qtyttn vnquam antea,vcrfatifumus. Cum autem isdominus , quem vos non ignoratis, hac tranfirct, dumpran- deretyne eius difccjfum retardarem > confcci celeriter cam litcrarum formam,qua mihi ad f znhendum accommodata & vtilis effe Vidcha- tur. Deus autem tam nohis quam c&teris fuis omnihus dcdit ahquod ffaiium reffirandi. Nos quidcm eum exitum expeSlamus 3quem ipfe dare voluenty eumqucfcmper oramus vt vos manu validaprchcnfos tueatur ynequc pcrmittatvt Vnquamdeficiatis , denique vos in fua tutela cuclodiaque perpetub haheat .Equidem mihi plane pcrfuafi nullam vim tantamfuturamyquce cam virtutem, quam ilk in vos co- tulitycommoueat aut lahcfaclet.Vos quidem tandiu ante prameditati eslis illud poslrcmum certamcn^quod fuhituri cslisfi optimus Deus \>os eo deducere voluent.qum etiam hailcnus pro janclo eius nomine ita dimicaWis , vt longus tam vfus ohfirmarc potuerit , vtquod re- flaty omni animi sludio pcrfequamiru. Qua in re ficri non potcsl quin aliquos fragditatis Vcflros aculeos fcntiatis.Sed cofidite cu cui ferui- , tisyita in cordihus vcslris per Spiritu fanBu fuu dominaturu,vt eius gratia fit omncs tentationcs fuperatura.Htenim fi is promifit fe eos in patientiacofirmaturuyquiprojuispeccatis aliquas casligationcs pa- tiutury quomodo ijs vnquam dcerit quipro fua caufa affiguturyquo- rumq; opcra vita in rc ta fanhla ac praclara vtitur vt tcsles vcri- tatisipfius coflituanturlltacp, memona tenctc , qubd isqui hahitat in Vohis,mudo fortiorac potettor cH. Nos officiu noslrii prctslahvmus y eum orando vt nomen eius vcftra conflatia fiat illuslrius acglorio- fius,c6folationeq; eius Spirttus mitigetur atq; amahilc rcddatur quic- quid carm amaru esl: itaquc fenfus ad fc veslros rapiat, vtintuentes cmonailla caleslejitis parati quicquid csl miidi ahijccrc.Ego acccpi

quandam

i?9

Suliel.Neel. LIBER VII.

ntdndam chartaman qua fubtiltd dr?umcnta cor.ttncntur illius mifcr-

1 • (1 l 1 r ■ I 1 1 7 J 1 Orriifophi

tmi ac jtoltaipimi bomtmsOrrit,quibus probarc vult, liccrcidold dc oice.

lachrafaccre.atqut ncfcto}an vos cam mihi mifcritis %f an mc ci <-eJ])o;;dcre vultis^qucefuit caufavtmhil in co atttngcrc volucrtmy cmt dc voluntate vcTtra mihtplanc non conslarct . lllud quidcm cgo cxtflimovosjionmagnopcrc ca rcjf>onftone indigcrc.Scd ficamdcji- icraucritis jmttamvobis pcrcum qut primus advos profictfcetur. E vofrdtres,Dcumnoflrum bcnigntfimumoro Vtvostn Juaprotcclio- ne pcrpctuo rctineat \pmnihus in rchus adiuuct } cffictatque vt ipfum reipfa atquc expcrientia patrcm vcflrum cffe f znttatis , acplanc co- ynojcatis quam pretiof tm cycharam Jalutcm fuorum haheat. Mc au- tcm vcslris prectbus etiam atq; ctiam commedo. vi i. Mart. m.d.liii. /

Scd ad Dymonetum rcdcamus:in quo qutdc faale pcrjjici potcfl , qucmadmodum Dcus elcBos fuos ad fe cxiguo tcmports jjatto 0* momento attraliat.llle enim qutpaulo ante ad cogmtioncm Euangelij adduclus fuerat ,ctufque nominc in carcerem concBus ,cum ihi accr- rimos impctm parcntu ac iudicuyqut tncolumitatc propoftta cum cl fidct propoftto volcbatabducere, corflatcr repuliffct ,ad vltimu Jujp- plicium ducl9 es~},dte Sahbathtyxv.lul. m.d. Liu.lbi autcm cum cjjcty multa populo dcmoslrauttamprimijquc impium Mtjfe Vurgatoruq; abufumutavtplacide (yfummo cum ftlcntio abommbus auditusfu- cnt.Dcindc Utus inuocans fcmpcr Domtni nomen,genus mortis \>ji~ tatumfummaanimi ccquitdte & pdtientia pcrpcfius cfl.

Liber feptimus Aclionu

M *A RT Y RV M.

GVLIELMVS NEEL.

^g. R AE T E R c<£tcros praslantes pictate vtros, ftdclbus Northmantcecumdocirina: fynctri- tatc tum vite intcgritate prAuxcrutfgregfex- : ttnt Dci fcruus Guliclmus Ncclus : qutfcclccayt S^ySfip' tca Augufliniana? monachus,poflcaquam cogmti- onc veritatis donatusfutfjct^nondcflitkomnibm quibufcunquc ficri

GuIicLNcel. ACT. MARTYRVM,

poffet^modis docere atquc promulgare Euangelium Filij Dei. Qui itaque die Kothomago/uius vrbis ciuis erat ,difcedens Jrafijt per pidum Aurinccnfe ,quumqueveniffet adpagum quendam cuino crat Nonancurtuman diuerforium fc reccpit vt vires cibo atque po reficeretyibi reperiens plures faaificos qui fe vino ingurgitabant > taque indecore effoeminatcq; fccerantihos bcncuolc reprehendit que inftituit, quemadmodum pafiim per hofyitia ipfumfeciffe cq Quiim autcm videret iftosf uerdotes adeo impune mctas honeslatis franflire jion folum morcs corum impurosfed ctiam doclrmam infe- Batus cft.Quod agreferes Decanus llicrcfis qui adcrat3diclus vul- go Lcgouxjjuc mox coprchediiufiit,Aurincuq; deducv.quoin locoin carcere Epifcopi coictlus fuit,atq', de fide pnmum interrogatus per Vcenitcntianu Aurincenfem M. Simonem Vigorcmjhomincmerudi- tuiqui hbros eorum quipurcde rcligwne Chriflianajcrip/crutdcgit. fed varijs tum honorum tum pccunice Jiudijs diflrahitur.yitc tame ve- ritatis hoslis aut perfecutorhaberi ncc dui vult. Ncelus cora hoc pce- nitentiario veritatcm confefiut cft non modo in omnibus articulis qid proponebantur.vcrumetiameos quos Vapisla? mordicus defendunt, authoritate Scripturxconfutauit.idquetoto Quadragefim&temporc fvigulisfcre diebusfecit,quoquidemtempore Vcemtentiarius illc,a- nimum Neeli varijs diJJ>utatiombus labefaciarc Huduit: fcd fruslra tamcn: nam isle conslantcrvfquein fincm veritatispartes tuitus cfl. Stfpenumero Vcenitentiarius eum monebat,& blandc admodum hor- iabatur vtfercuocarct,vitaincolumitatem illi promittcns.Cum dif- quifitioni intereffet aliquando Epifcopus Aurmcenflis, necapudNce- lumproficeretquicquam Vcenitcntiarius : Miamice , aicbat hic ,cauc yerbo vllotuamconfaentiayn Uferis.Tandcm poslmultds perconta- tioncs{yt tergiuerfationiso' fuci quo Voenitentiarim ventatem occul tare conabatur ,anfam tollcrct)Neclus poflulauit fibi daripotcftatcm ntandandi chartdequicquid dc rcligione fcntirei '. Vcenitcntiartus non recufauit ,fed illt certos dies pr&fcrtbi optauit quibus juam fcn- tcntiamde religione defcriberet . Ncelmitaquc hanc naclus oppor- tunitatemydiligcntcr prdecipuos articulos de quibus antca difffutatum eratypapyro commifit.Ac primum de Sacramento altaris,qudd vocat,

inter-

SulieLNcel. LIBER VII. 240

iterrogatus fcripfit in hanc rationem.

Vcra Ccr/Af inflitutio cft eiufmodidefus Cbriflus accepit pancm, mdcmq;frcgit, cj-poflquamgratias egiffet, dixit, Accipite, hoc efl orpus mcum quodpro vobis tradctur.facitc hoc in mei mcmonamX- ■idcm dc calu c dixit,Prcbcdite,fumitc omnes:bic efl fanguis me9 qui nomulns cffundetur inrcmifiioncm peccatorum.Horunmos verboru 'Xpcndcre oportct vim atque digmtatem.nam quo maior & praflan- tior res cfl,co curandum esl diligentius vf integra & fyncera confeir- uctur neuc quo modo corrumpatur.Xefus autcm inflituit dedit Ec- lcfi£ confcruandum facramentum^t mcminent fcfc redcmptam a morte peccatiper facrificium corporis ilhus:qucmadmodum ait Apo- rt ftolus quod feipfum obtulerit femel} necamplius morietuf. Confide- remus igiturhxc attentius, \t in mcmoria habeamus ,cumeffudiffc fuum fangmnem 3 qucm obtulit Deo Vatriinremifbonem peccatorum Ecdefitffuce femelfttin pcrpctuum eam faluamfaceret. bi hac facra Cccna Chnflus fc magiflrum ,Ecckfia\ero anallam exhibet: nimi- rum vt palam flat ei dcberiobedientiam&quicquidpraceperitpra- fletur.vt par cfl magiflrum impcrare firuum parere (jfacere quod illc prceccpent. Deinde idem Chrislus fe ffonfum Ecclefia declarat, quam fingulan dutlus amore ff>onfam fibi afcifcit legitimam : officm autem fidclis ffionfie cfl confentire,(&quod ff>onfo placuerit prccflarc m *pfa dcbcf.ahoqui non recle fidelfcjbumMs ac docilis,fcd contrafcedi- fraga ,fupcrbae^ contumax mrc dicetur. Vrxterea Chnslus bac in Ccena patns officiofungitur }quod cfl alcre fuos filios: dum fcilicet corpus cj [anguinem{quorumfymbola funt panis vinum)pr#bet, quicibus cflmcorrupius atquc aternus. Diblum esl quod acceperit panc/uacvinum,diccndo,Hoccslcorpus meum & fanguis meusyco- edite ej? bibite omncs:quibusverbisinslruerevoluitfuosdiJcipulos quorum ignoratiam & tarditatem ingcnij probe callebat. quos quum ea qu£ carnis funt faperct magis quam qux Spiritus , cum fecpe ahas reprchendit , tum etim quum loquereturdc cibis: ea nempe quafper os intrant noninquinare ammam. praterea quuvi fvmlitudinem fcrcn- tis ryalia ipfis ob oculos ponerct , qux capere non poterant.ncc reuc- ra ficri potefl vf quifumus ammales }ff>intualia intelligamusjufi Dc*

GuIicLNeel" ACT. MARTYRVM

qui Spiritus cfl, mentis oculos nobis apcriat vtea qua: ffiritus fu dignofcamus. quodfatishquet exeplo Nicodcmt qmlicet inftgnisno modidafcalus cffet, tame verba Chrifti pcrapere nequiuit,Cfuodq tegnum calorum ingredi\ellet,eumiterumnafaoporteret.Do\ itaque imbecillitatis noflra: rationem habcns , in Cccna fm propo ea qu£ oculis videri & manibus tangi queant ,vtnobisdetno*' tiam rei quce vifu minime percipitur, quxq, in animis noslris habit animafque noftrasnutrit,corporisfahcet & fanguinis fui,qu<e n lis externis fenfibus ,fed JJjiritualiter tantum pcrcipi poffunt.p indeomninoviua fidc opus esl: ahoquinonvita fedalteramors Nuncautem videamus quomodo Chrislus fe Magislrum, Sponfum <gy Vatrem exhibcat his verbis,Accipite comeditchoc tfl corpus meu.Quicunque Chrifli feruus obfequens^ difcipulus,filius aut v- xoreffe vult,neceffe efl fumat ,comedat corpus eius,& fanguine eius bibat. nonquidemex opimonc Scnbarum&Vharifieorum vt denm bus conterant3 atque inflomachum traijciant, quo modoca.ro edi^f vinum bibifolcnt: dc quo poslca latius . nunc autem sludiofe diclum C prceceptum \efuChrislii?ifticiamus,ne fortequis hallucinetur: Chriflus exhibcns pane,demonjirabatcorpus fuu pancm effc ctfleftem quifolus animaspafat , Vt panis materialis corpus tantummodo nu~ trire potcft: prabcns deinde vinum,ftgnificabat fanguinem fuum cffe potum animx laborantis fiti quam ex ceslu pcccatorum contrahtt.fa- guis enim Chrisli reficit nos & recrcat,dum peccatum pcllit,animam accendit bono %elo & affcclu , haud fecius quam vinum fitim reflm- guit,corpufque totum calefacit ,obkclat atq; firmius rcddit.Hxc au^ tem nobis in animo cogitanda funt,quando panem & vinum in Cccna noslris oculis cermmus:quibus indigne vcfcimur, nifi crigamus mcn- tem ad ea qua- nobis offcrt GhnslusjoTpus vidchcet & fanguinem fuumin paslum ffmtualcm.neq) enim animacoquo corpusnoflrum pancmateriahfuslentatur^quoniamipfa ffirituscsl. la dixi Chriflo parendum ob caufas fupra diclas,qui ait, Accipite,comcditc:non au~ tcmfirehendite corpus meum & ex co facrifiaumfaate ad remifiio- ncm peccatoru, ac dcinde ipfum comcditc: id profctlo vctcres Lcgis cercmonias rcferret ,quum Prcsbyten & Sacrificatores oblatas Dco

viclimds

5

fGuiiel.Neel. LIBER VII. Hl

viclimds quafdam edebantipfi,dlias adolebat, nonnuUas dimittebat: inquo figuraextabat facnfiajquod Cbriflus corpore fuofecit ad ttlenam atque perfecla omnumi fidekum falutem. & quia facnficium, quod Chnslus femel fecit, atertium esl,quo fentat elcclos non in boc feculo tantumfed in 'vitam atemam reftituit:Chnftianorum eft acci- pere,comedere,non dutem offerreiftquidem Chnslus feipfum obtu- ltt,qui non corpus noftrum ^etrem fed dmmam pafcit.proinde ta- lem ipfum comprebenddmus qualem fc nobis prxfiat, & ne fraude- mus fjfiritum fuo pdbuloquod fide fumit.Commendemus dutem ani~ mam cum corporc P 'atri pcr ddehlum eius Vdium quifuo facrificio fe- mel plene eifatisfecit pro ommbus peccatis noftris^quorum non recor dabitur in aternum.nam accepto hoc facrificio , nos ftmul p ro iuslis ; ingratiam recepit,adco vf Chriftus cum corpus fuutn fanguinem dedit quo nos reficeretjua & fe totum nobis tradiderit quipeccato- rum noslrorum reatumfubijt.ltaque ipfe qui uSius efi , ac gratus v Deo Vatrifuo,nos quoque iuslos & acceptos Dco Vatri fuo per cundem noslro,effcctt: cuigloria & honor in fecu\a,Amen.

Kogatus fuit annon crederet corpus lefu Chrisli effe in facramen- Dc to alraris rcaliter verc quemadmodum prodijtex vtero Virginis Marit&poftea in orbe concionatus cftjdem qui comedit & bibit in Ceena,dcniquc qui ht cruce pependif.anne eo modo diceret in fdcmne to futnendum. Ad hoc ille rcfyondit fe nulld rdtione inducipoffe Vf i- td crcdcrct.idenim pldne Scripturxac fidei repugnare,in qud habe- mus Chnslum ndtum de Virgine}vbera tnatris fuxiffc.atque dum co cioyiaretur}paffume[fefamemfitim,ca\orem,frigm.tumeiiamma\e^ dicliomcrucisfuijje obnoxium ,quia mortaUs erat,ncc adhuc refurre xcrat.ln hoc slatu dum adhuc efkt,nos eiiam in morte manebamus: quandoqmdcm\tnos e faucibus mortis cnpcret vitaquc reslitue- ret,mon ipfum atque fuperatd tnorte in \itam exatari oportuit. horrenda igiturharcfts efl, quod ita corpus Chnsli comedendum affentis . Atquifi verum pradicarctis,crror cfict manifcslus , quia eutn mortuum ejr refufatatum crcditnus corporc nunc ittmortaU <y ghnofofrui.Confiteor quidcm,inquit }ipfnm in calis ad dexteraVei Vatns idetn habere corpusquod e Virginis \tero cxtuiit , immutatis

li.

GuKcLNccI. ACT. MARTYRVM,

tamen corporis qualitatibus , nec eriim corpus comedimu* qi fumpfitinvteroVirginis ,fedqude nunc refidet ad dexteram Vatris:alioqui nullum efet in Ecdefia Sacramentum . nec enim 1 nec Baptifmus facramenta cenferentur yquorum \isomnis tfcffi- caciainfanguine jnortc & rcfurreSiione Chrifli fita esl. Vroinc ipforum opinionem diccbat merum efic Satkan& commcntum , el- quefe,quia pater es~} mendacij (f omnis maleditlionis ,nullo pa- clo fidcm adhibiturum. De purga- De purgatorio autem fic rejfondit ,fe ad extremum \fque Spirit tono' confiten ac tueri vellc janguinem Chnslipro nobis effufumfolum \ perfcclum effc purgatonu , qui purgatfilws Dei ab ommbus iniqui- tatibus. idque pwbxbxt locis Scnpturcc ad Hebr.i.v.vi.^y Canoni- ca \acobi,oflcndens Chnslianum fvnulac ex bacvita migraret }omni busiam purgatum ac liberatum cruciatibus recldingredi requie quhnpnmum anima ex Corpore difccfitfcriptum cflapud Ezecbie- lem^Quoloco arbor ceadcnt, in eo etiammanebit,idejl,Si homoii gratia Domini riomoritur, manebit in loco omnis gratia experte , in- ferno videltcet . nam gratia Deijnquit Diuw Vaulusjalui eflis pe fidem:donum Dei ejl . non openbus ne quis glorietur. atquc idem < Titum,Secundum mifericordiam fuamipfe nos faluosfccit. Deus ai tem nunquam mifencordiafua rcfl>iatpeccatorem,quin animam pu- riore reddat. Quijquis ergo monturgratia & mifencordia Dei do- natus,quum purusacvacuus fitapeccatis jibnnt •jalutem conjcque- turhnhilprofeclo certius. Kecitantur apud loannem ipfa Cbnsli Verba: Ego jum refurreclio & vita.qui creditin me,etiamfi mortuus fuerit>viuet:& qui viuit & creditin me , non monetur vnquanu lefus ChnBus hoclocofe profitetur effe refurreclionem & vitam, deinde proponitduo genera mortis^namcorporalem alteram ceter- nam. Ac quum fe rejurreSlionem effcfatetur,no degencrali loquitur qua omnes ad extremum iudicium refurgent : non qmdem advi- tamvmuerfi , quiareprobisqmmorte penerunt <eternanu\la vita ffcs esl rcliqua.Sequitur ergo, verba lefu Chnsli referenda efle ad eumqui inviua fide moritur , quemipfe posl hanc mortem corpo- mtraiiucitinvitam^ ,quum di-

cit,

Guliel.Neel. LIBER VII. 2,41

cit,Quicrcditin me etiamfimortuus fuerit \iuct , adeo vt mortuo corporcfjiritus \>ita initiutnfaciat.quce \ita haud dubicccternacfl, in qua Vurgatorij nullus mctus erit.nam id ipfcpofl tcslatur,Qut Vi- uit 0° in me creditjion moricturVnquam mortem altcram,quce cflin- ferno . I;/ codcm Euangcho recitatur^qucd qiajquis crcditin Eihum Dci non vcnturus fit in tudiciumfcd a mortc in Vitam trarfbit. Con~ slat his locis, crcdoitiposl mortcm riulhm^fquam rcslarc Vurga- torium.nam fi,ctiam dum hac lucefrmtur^ita donaturccterna:plena fanc fruitione dom fibi a Chriftoin hac tcrra promifii potitur,pos"t- quam amma cx hoc corpore cuolauit.pijs cmmytpatet cx hac Chrifli orationc,mors corporis tantummodo tranfltus cftad vitam.HucJj>e- clat illud Apocalypfcos,Beatos effe qui in Domino moriuntur, defi- dclibus nimirum loquens,quos folos \>ita manet cttema. quotquot er- gopnuati ca beatitudinc aho concedunt,mifcros atque infelices ejfe oportct.

Cceterum quum nos a pcccatis folo Chrisli fanguine purga- ri affirmo , non eximo plane Chnslianos ctrumnis in hoc mutido fe~ rendis. luslus esl emm Dominus flmul £7-' mifcricors.Si iuslitiam ip~ fiusfj?cclemus,omnesmeritopeccatorum noslrorum, deuoti fumus exitio,fcd mifcricordia qua hbcrc cuius \u\t miferetur , mutatctter- vas pxnas lcuioribus inhocmundoplagis.idque cxcmplo doccmur Dauidis,qui commijfo adulterio fc morti ctternct obnoxmm reddi- derat.iuxtaillud,quod nec adulteri nec fornicatores vnquam regni cxlcslis hcereditatctn accipient: attamenDamdhaudquaquamdam- natuseslfedmifcricordiaDci abfolutus atque feruatus quiillum pccnis tcmporarijs ajfcat,\>tccternis hberaret: Hinc dolores ^fan- gusliagrauesquastulitmortuo infante -.Etalias ob dehclum fuum ingens populi ipfius multitudo pcsle interijt . Idem in alijs feruis Dei perJJ>icipotcsl,quos \arijs miferijs exercet prout ei vijum fucrit . I- gne affliclionumcos \elut infornace refingit , deque ijs fic experi- mentumfacit. Atque Dci nqflri cy Vatris amor erga nos flngularis m eo fjeclatur. casligat cnim ( vf fcriptum esl ) quos amat: nimirum V£ fcnticntesfcrulas , contrito atquchumili cordeadipfum redeant^

If. f/.

GulicLNeef. ACT. MARTYRVM,

mifericordiam ipfius implorent . If aque quum eos videt trisles %f lentes ob dehclay protinus omnium imquitatum ipforum obliuifcitu imb in mcmoriam dcinccps non reuocat , quemadmodum ipfemet p Vrophetam tcjlatur. Quod adfilios Dci attinet abieSios & contrito certum efl eos moricdo vitam ceternam pofidere.quare bono iure D

ffal.it. uid omnes beatos pradicat quoruremiffa funt peccata: ahbi q quemcrito beatum cenfet cum cui Dominus non imputamtpeccatw Dauid his locis de beatitudine loquiturnon qua a leuifyc & promij- fionefallacipendct.fed eam effert felicitatem y quam homo contritus atque humilis adipifcitur mox vt ex hoc corpore dijcefbt: quippe qui merito lefu Chrisliomnibus poenis quapofl hancvitaimpios mancnty exemptus csl.Chriflus enim,vt inquit Vaulus,iuflitia noftra efl qu<e 7ios lusios facitynoslra fanSiificatio & redeptio . adfxec vt Vrophcta

Hab.i.a.4. aityluslus ex fide fua viuet . proinde cum tuslus fit ey in hoc mundo \iuat, nonne rcliSio mundo vitam viSiurus esl longe perfeSiioremlld fane nemo negarepoteft quinf s profeffu veritatis hosle dcclaret. Vo- slremb huc fermo redijt-, vt dicerem me tantum in fanguine lefu Chri- fii purgationem qucerere, quiaidmihiprofeSlbmaximeidoneu ccn- ferem purgatonumieo qui \>ti noletyvaleat.hic mihi obiecerut aducr-

f hiiipp.a. farli vf fuum aflmcrent purgatonum^ locum ad Vhdippenfes : Omne

b.io. genufleSlitur, ctfleSiiumJcrreslrium, & infcrnorum. atque ibi infer- num acapipro ipforum pu rgatorio volcbant: vcrum id nequaqua ipfis concefii.namibiVaulusnon deillo purgatorio fermonem habct:fed egrcgiam Chrisligloriadiuinis laudibus profequitur triumphum canit quo ille potitus csl per mortcm crucis: adeb vt omnis creatura Angcliflmul & homines yatque etiam inferi,qui funt ipfl diaboliyco- gantur confiteri lefum Chriflum propria viSioria ad ulos afcendiffe, atque nunc rcgnugloritf Dei Vatris fuipofidcre noslro nomineyquia carnemnoftram quam affumpfltyeo extulit. Quocirca neutiquamdu- bitare debcmus quin faluifuturi flmusymodb viuam fidc retineamus: fiquidem ille confcicntias noslras ab omnipeccato purgauit: cui h nor & gloria flt inperpetuumy Amen.

DiSium illud Auguslim y quodfcilicetnon credcretur Huangel: mfi Ecdcfiailludpro Luangeho recepiffet : inter alias quxsliones ei .

propo-

Guliel.NccI. LIBER VII. 143

propofitumfuit,\t quidde eo fentirct intelligcre pofient dduer- farij. Ipfc vero in banc rationcm rcffondit, Ea cH Euangelij virtus Euangdfi & dtgmtds vt onvnunt creaturarum ccelcSltum ceque atque tcrre- cloSium- flnum admmtculis facile carere pofiit.tdque propter admirabilem potentiam quareplctum esl.in eo nantquc reconditifunt thcfauri atquc dtuitia: DevMfuntpromifitones de rennfiionc peccatorum, & de qutcte &tcrna per ciufdcm mifericordtam nobis fa&w. Quod ^Mfifide nonficla Euangeltumiftudfanclumpro Euangeltofalutis,vt re tpfa cTt,amplcclamur,non rcpcrietur alibi cuangeltum quod fer uct ammas)qua' esl potentia buius Euangeltj ,\>t tcflatifuntS.la- cobus}S.Paulus}&S.?etrus:inquibus nullacratautboritas, VzVt* neque digmtas antequa a Chrifto \ocatieffent.na)n miferiptfcato- rcs crant ,nullius exiftimattonis homines ,vtpote idtot£ literaru imperitt.Voftqudm Deo vifumefteosvocarevtpro Apoflolisha- beret,tum in magnam dignitatem & potentiam Euangeltjfui V/r- tuteeuey.it ,conftttuens eoslegatos & prxcones ad publicandum nomcn fuum pcr y>ntucrfum orbent terrarum,cum mandatis iftis,lte (f pra-dicate Euangeltum omni creatura>:qui credidcnt^f bapti- Zatusfucntfaluus erit,C qutnon credideritdamnabitur. Vtde- tis igiturad qucm dignitatis gradum peruenerint Apofloli perEu- dngciium.nam in boc Spiritum fanBum Dominusfemelfub \>ifibili flpccxc Iinguarum igncarum dijfeBarum,ijs contulit , \t per omnes populos difyergcrcnt quodtpfis tradttum fuerat,atque in bcatam \nitatem homincs huc tlluc palatos reuocarent.Nec verd aliudip- fos perorbe docerc volutt Cbriftus ,quam Euangeliu quodeflver- bum Det X>atris fui \ dicens, Sicut miflt nte Vater, tta & ego mitto Vos. A pud Efa.certu extat de Clyriflo mifjo tcfttmonium \bt fic lo- quens xntroducitur ,Spiritus Domtnifuper me , me mifit Meu- dngclizentpaupcribus.edderationedc ApoHoIts aperte babcmm Qbriflt nunddtu,ltc cypublicateEuageliuomni crcatura. Atq; exEuangchj doclrmaconflatpenes folunt Deuejfe,remitterepct- Cdta:qui flc per os Vropheta: fut Efaia: de fe ipfc loquiturJEgo fum quidclcoimquttates proptcrme,neccflvllus aliusate S. loan.non recttat Scrthas^3 Phanfaos vnquaeo arrogdntue vcnijfe^t dtce-

I u lij.

GuIieLNceL ACT. MARTYRVM,

rtnt fe rcmittere pcccata: quin potius cam indignatione ita ex- i clamaffc.Qulfnampcccata condonat, nififolus Deus* noncftigi turin homine fitum remitterc alteri delicla . namquodChrisl^ ait difcipulis fuis:Quicquid folueritis foluctur, quodq; ligaucriti. ligarum manebit ,id potcntiae verbidimmipfis commtfi attribuedi eflyin quo verbo falus &vita cdnfislit.Ncquc enim lcgimus Pc, autdifcipulorumahquemantequamadmunus Aposlolicum \oca ti effcnt ,miracula aut figna cdidife,fed tum demum cum a Domi- no authoritas ipfis data cfl pradicandi Euangclu vbiquc gcntium. idquc pubhce & apertc ,vel{yt esl apud Matth.) fuperteclamon yerb tecle aut in aurem.qmmodo facrificis coyfefio infufurratur. Euangcliumenim ad communem omnium falutemdatumesl.proin- de hbere & paldm illud profiten debemus ,vbicunque terraru de- gamus.Vcritas autem verbi Deifaalc perjficitur ex fermonc que habuit Vetrus ad claudum illum ab \tcro matrisfucc ,\n nomine Ie- fu Chnfli Na%areni furge ambula:atque itaprotinusfacluefl. dcindc Petrus videns populum attonitum,negauit claudumpropna ipforum potentia vclpictate ambulare,fed in fide nominis icfu Clm fli(queilli cruafixerant)flabditas homim plantas.ldcm de omm o- pere diuino quod Deus per ipfos pafiim fccit,femper teslificati funtAposlolinihilfibiarrogantes,omnemvirtutcm atque honore Euagelicdprtfdicatiomdefcrentes. Quantu autemabhac fimpli- citate abfint ij quife tamen iflorum fucceffores iaclitant , fatis o- mnibus notum efl.nam quod illi dicunt , NoncrcdercmEuangelio mfi ecclcfia Euangelium recepiffet.hcec verba profcclb abunde de clarant cos fibiplus potentia: afcribere quam verbo Dci.imb hac o ratione profitenturfe id abolere poffc,non fecus quam fi diccrent, Nosfumus Ecclcfia,quodfi nos Euangcliumreijcercmus ,iamEu- angclium effedcfincrct. Quod plane rcpugnat confcfiiom Aposlo lorumquinihilafe,vtpote miferis hominibus profeBum aiebant, fcdnomimlefu&virtutidoclrincefibicommiffd: omncm laude at- que honorem reigeftce tribucbant.Ea quide integritas fuit Confef- fionis Apoflolorum,quimcnto primitiuaEcclefiaccnjentur.quo rumcoctUidCcepto iam Spiritu fanclo3nullus vnqud fmt fanblior ncc

perfcclior

y

fta

V:;: «

Guliel Necl. LIBER VII. 14

perfi. clior. llli autcm nihil nouiaut de f w protulcrunt }fed tantum Euagelij doclnnam populis propofuerut.crant enim prxcones Spi - Titus fa>£li,quo duceagcbant omma}quoque dirigentc linguas ip- forujoqucbantur. qucmadmodu Luc. in Aclisipfos dixiffc referty Wi/um cjl Spirituifanclo,ac nobis.Varticula autcm hxc fNobis ,ne- quaquam arrogatiam ipforum notav.fed contra cgregia humilitate jigmficat}quafidicerent:Vifum cfi Spiritui fan&o,cj> nobisquinos totos voluntancius accommodamus, eiufdemq;inflmcluloquimur. Na fi virtute propna locutifuifjcntjw cogrueret verbii illud Chri- slideipfis pronuntiantis } Noeflis vos qui loquiminifed Spiritus Vatris mci quipcr Vos loquitur. Kcclc ergo fcquitureos omnem au- thontatcm verbo Deiquodipfis per Chriflum traditum erat}attri- buere. nec faneproijciunt eiufmodiampullas >Nifinos qui ecclefia flj fumus fEuangclium reccpifiemusyEuangelium nullum effet. attame jacer ille A pofloloru ccetus omnium extitit perfcBi fcmusfa quibus mhd vnquam diclum aut fcriptum ejl quam verbum vita; atqucEu- angeliumfalutis.Quodquidcmvere dia non pojfct deijs qui tam prophane de Euangelio garriunt }ctiamfi multum abfmt ab autho- qtatcqua pollcbant Apoftoli.Si quid esl inEcclcfia lefu Chrisli potetixjd vcrbo Dei accepturefern dcbct, qua? vnica clauis clau- dit ac rccludit regnum cwlesle ijs qui dlud aut recipiunt aut repu- diant . Nullum ctiam Ecclcfia telum habet quo fcfe dcfcndat quam idcm vcrbum Deiiideoque Vaulus Corinthiis fcribit }armanoslra nocarmsfcd fjintus effe : atq; in epiflola ad Ephcfws }tmlire Chri- flianugladio falutis acangi iubet}quod cjl verbu Dei. Cuius rci ra- tiorcddtrurinepiji.adHeb. nepe quodverbuijludfacrofantlu aci em habcat exacliorc quatumuis acuta bipenm. ide csl cultcrquem Deus Hiercmia:tradidit,ardcs vclutigneus carbo\quemz$ Eja.in orcg fitt vtnnq; inadetem.Os mmiru dlud & fapictia qua Chri- flus A pojiotus juos muniuit ad fuperandos omnes aduerfanos }qui ipfis neutiquam potuerunt rcfijlerc , Vt conjlat cxi mplo Stcphani *&-n(jJ.<rTuvi.idcmqueratum &firmum mancbn inommbus ijs qui hac dohlnna Euangchj irfiruBi nvmen lefu ChrSli confiteri} cau- famquc cius fujctptam defaidere Volcnt . Verbum cmm Dci

li. llljn.

GfclicLNecl. ACT. MARTYRVM,

fceptrum csl quo Dominus Ticclefiam fuam gubernat: pabulum quo oues fuas pafcit: idquenunc facitopera fidelium mimslro- rum quitantum hanc fapientiam Dei pradicant . Quocirca D/- uus PaulusadEphefios fecundo capite,dicit fundamentum JLccle* fice effe docinnam Vrophetarum ($ Aposlolorum. Antichnsli ve- ro(f adminislrorum eius ecclefia mendaciis fcatet , calliditatum . (f fallaciarum omnisgencris plena: qu<e cum deslitutafit verbi Dei regimine , mhil fani habere potesl. neque enim vfquam falus reslat quam in \erbo Dei. Vnde tanta in ecclefiis malignorum cru- delitatis ,fu perbicc atque inhumanitatis exempla^t funt in ve t e- I » ri teflamento ,Cain parricida: lefabel prophetarum ccedc gaudens : fanguinis pijprofufor Manaffes: ($ fuperbus ifraelis perfecutot Vharao* \n nouo teflamento,Scriba (? Vharifiei quiprincipem vi- t£ interemeruntyeiufque difcipulos quifalutem ipfis annunciabat, odio funt profequuti* vnde inquaml mfi qubdfpreto verbo Dei ($ j a excu fio pietatis iugo , mendacio potius fe addixerunt (p patri eius i . Sathanx turpiter feruire maluerunt .quodita effe facranos Bi- :.; blia pa fiim docet,ac prafertim caput illud \eremice x x i n . Quam- obre folo Dei verbo Viuifico adhcereamus: quiprcecepta eius obfet* m uat,eum ipfepro fideliferuo habebit. bi hac ego doclrina permaneo (f mori in eadem fcntentia non recufofciens qubd Deus me non de- z feret. Idque pro pter nomcn fuum , (p honorem charitatemque F/7i/ fui ddeBi, que nobis dedit Saluatorem ac rcdemptorem animarum :; noflrarum.cuigloria (? honorin f :cu\a,Amen. Be iciunio. Ad quxslionem de ieiunio (f certorum ciborum abslinentia fic k dixit Neelus , \eiunium quidem bonum (f fanclum effe , non illud I :, quod certorum dierumfpatio ab Antichrislo circunfcriptum ejjet, \ fed dequoQhrisli mandatum habemusyCum ieiunauentis^c. \ quod addomandam carnisferociam adhibetur ,qub mclius in fcrui- . tutem redacla carnefpiritus Deo obediat.Neque verb confijlit mo db in cibi (f potionis abftinentiayneque opjomorum dclccluf :d vt rebleisludcolatur/equiritur^itceintcgritasfibrict^s non vmus -( tantum dieiyfed perpetua caslitasydilec~tio ($ charuas erga proxi- mum.de quobene ifaiasfrange panem tjurienti,atquc cqs qui te-

Bisca

GulidNecI. LIBER VII. i45

Bis carcnt in domu tud rccipeiac tum fanclc iciunabisjeiumumq; tuu Dcogratu crit. Abftinentia in iciunio no improbamus, dummo - do abfit fupcrslitio cy abufus, quibus vitiis laborant ij,qui dum fc ad iciuma parant,abis dclicatioribus fe ingurgitant,\>ina qiuerunt mcliora,qua' non abflmetia fed vitw ratio Epicuri degrcgc porcis, (vtait dle)dignacft:quitj; intercibos multumdifcriminis ponunt, quafi plus fanclitatis hmc abo quam altcri infit . Nec aiim,\t in- cjuit Paulus ad Komanos,Kegnu cwlorum in*fca aut potu fitu eft. •vefcilicctcumgratiarum aclionc ommbus quce Deus adnutriendK nos largitur. prxfcrtim cum in Euangelio dicatur, Quod pcr os te- tnt,no inqmnare animam.Omni itaque errore remoto,viuaatque ejficaafide credere oportet,vic~lu ad fuflentadu corpus necejfariu a Deo nobis datum,ab eodem quoque benediclum ejfc,nec\etitum ejje quenquam cibum Chrislianis. Interea tamen, monente Vaulo, cauendum esl,ne is qui editpra: fe contemnat eum qui non edit,aut contra.nam firmum imbecdli rationcm habere necejfc esl ne \llam illi in Vitlus vfu offcnfionem afferat : fciens quod multofuijfet fa- tius nunqua camemguslajfe quam eum perdere pro quo lefus cH mortuus. Vitwitdque fuar quijquceum habere modum dcbet,\to- rnnia ad adificationem proximi ffcBent : id quod tum demum effi- ciemus ,ftregu\ain\etcriac yiouo Teftametonobisa Deo&Sal- Udtore noslro prttfcriptam f mimo ftudio fequamur, quomamfun- damentum Ecclefia non esl aliud quam do&rina Vrophetarum Oj Aposloloru. DeVapaipfiufqueauthoritaterogatM,reft)ondit(o- DePa ^ lum Deum effe magislrum ac praceptorem, qui necignorare quic- atuhoritatc quam,nec tn vllofallipojfet.proinde nulli aut ignorantice aut crrori obnoxiu.Opcrafinquit/im a nemine reprehedipoffunt^dumfeat cadum & 'terram,& quccineisfuntiac poftremo homincmforma- uit ad imagine fua V£ p razeffet atteris creaturis . cui ctiam in para- dijo lam lex a Domino data esl,quumpr#ciperet ei,vt omnefru- Bum paradifi libere comederet frutlum vcrd vitceminime:na quo- cunquc dic comederet morte mulclatum in. Hac legepnmum Do- minus hominem in obedientia maicslatis fu# continere \oluit . ai homo Jua conditionc non contentus > Deofumlis ejfe ^oluit , dclus

CuEcLNccL ACT. MARTYRVM

JJ>iritu ambitionis quo illum impulcrdt ingluuies. Ex hoc folo Ad& peccaco tdntd in totum genus humanum ingruit calamitas & ma- lediclio,vt lefum Chrislum,qutesl: Filius ddctlus Dci Vatris cdr- nem noShram affumere atque reatum pro nobis fubire necejfefue- rit.nam alioqui omnes nos exitio deuoti eramus . Atque ea quident illc noslra caufa volens ac libens praslitit : adeo vt malcdiBio illa crucis quam tuht , nobis in bencdiclionem cedat fempiternam a- pud Deum:&cuius antea eramus hofles nunc ab co ingratiam re ceptiflmus, quoniam Fihus eius dilcclus mortuus & refufcitatus eslpronobis,quos pro fyonfa g>'cgefuohabet. Attamen priuf- quam cAos conjcendcret, nobis vcrbum fuum retiquit ,Euagclium fcdicet.(ff posl mortem Aposlolorum conslituitcpifcopos}paslo- res}doclores qui nos in doclrina Vrophetarum Apoftolorume- Yrtdirent&Vita integritate Viam rcSlampramonflrarent. Nc ve- ro me quis tiic loquiputet de comutis aut perjonatis illis bclluisie- qmdemepifcopos intelligoijsvirtutibus ornatos quas in ipfis re- quint Vaulus i.Timoth. 1 1. Non nego tamcquod Chnslus de Scri- lis & Vbarifeis loquens iubeat fieri qu<s dli dixerint yfedea con- ditione Vf fedeant fuper cathedram Mofis. Cathcdra autem Mofis csl Lexiquam remotis alijs doclnnis tantum concionari debebant. naminhoc omnis populusconueniebatvtex leilione Legis fciret quid fibifacicndum effet : quod humanw praceptioncs docere non pojfunt,quia in ijs Dcus xoluntatem fuam non dedarauit.Atquci- deo fancli Vropheta vf fe vcre Deiferuos cffe , nec quicqua cx fuo ingenio exhibere populo proftcrentur , eiufmodifcre v/z funt lo^ qucndi formulis aut claufuhs,Audite \erbu Domini'. Hac efl vox Domim : Loquutus efl Dominus:Sic dicit Dominus. Quos in hoc imitatifunt Apojioli , nec ipfvnquam ahquidde fuo pradicantcs, fed doclrinam tantum Spiritus ftnShproferentes:quod deipfis tc- flatur iefu Chrifli clogiumyNon vofipfdoquimim/ed per vos Spi- ritus Dei Vdtris mci.Vnde fequiturfuccejfores Apoflolorum,ntfi doSirina eoru quoque acquiejcat,aut fi prwter Euangchu ac vcrbu Dei ,aliud quippia pronuctare audentjnaledtSros cjJc.Ac quijquis illefueritqui hoc paSlo Chnflt & Apoflolorum Vcsligus non infi-

&et,

iGuIiel.Neel. LIBER VIL ttf

sletpfeudopropbeta & Anticbnslus iure vocabitur: etiamfifue- rit ipfe ?apa,von tamc Propbetis aut A pofiolis maior aut fantlior ccnferi debct . Sed quicunque pios iflos viros imitaturtamindo- ftrinx fynccritate quam vifcf fanclimonia, is demum veru* Eccle- fue paslor ent.alioqu: difipator potius: velut lupus inter oues. Haud quide inficior qum fn penes Chnslimimslros quipure ver- buDciannutiant ,populo imponcre ieiuma,imugere preces & elee- mojynas ad obuiandum iraDiuina qna: terris immmet tepore bclliy pcfiis,famis atq} aliaru plagaru Dei.Cxterum leges fanctrt perpe- tuas us nufqua coceffum legimus , idque nofieret finc fupcrfitttone ^yabufw.atq; adeo tdololatria nocarcret. De traditwmb9 \erd bu- ^Suma manis fic locutus ejl, A ngclijnquita pfi qm Dei tbrono aflat vtad ms ' nutuilliferuianty quiq, vtrtus Deitn Scripturavocaturycreatura% etus omniu excellentifiimceftn hoc toti vtvolutatt Deiobfequatur^ mifii ad prafidtu eoru quos Deus adharedttate beatx immortali- tatis prxdeflinauit , vr efltn epifi.ad Hebr. nunqua de fuo quicqua bominibus propofuerunt:Vropbeta;deinde excellctia pofi illos fe- cundtps Domim appcllattymbdvnqua exfecomentifunt. Chrtfiu* etta ipfe qui hos fecutus efi> hoc paBo loquitur: Doclnna mea non cfi meajed eius qui mifit me Vatris.atq; id variis locis itcrauit ip- fe qm exemplu fanblitatis erat, Eiltus nempe Dei vtuctis.Apofioli quoq-j mbil prxtcr dotlnna Euangeltj fibi comiffam pr&dicarunt: cuius eaesl potetia &virt9\>tfalute afferat ommcredeti.AtVapa cum fuis Vrxlatis voluit fibiplus digmtatis \>el authoritatis attri- buere.qui maximis Deu contumeliis afficiunt ,qu6 fuas traditiones tueantur.adeo vf non modo nulla poena in Papatu afficiatur quifiu- prum aut adultcrium commiferit ,fedetiam ab omnibus laudetur: verum fiquis forte buccellam poran* carnis comedentdteVe- ncris ,aut craffos abufus eorum reprehendertt y continuo adfup- pliaum pctrabetur mifer.Sed Dominus patiens ac lenisy qui nunc tacere videtur yahquando eos coram arguet . Nectunc qutdem- erit locus excufandt fcfe quod Vatres fuos fecutt fucnnt : maxi- mam & pmSlantifitmam mundi partem femper pro fe habuerint: fenunqua induapotuifie vtcrederent Deum vclletantabomnum

GulicLNecI. ACT. M A RTYRVM,

multitudinc in crrorc vcrfari. hoc aute praztextu dcficcre aver Dci Valdc pcriculofum cfl . na fi in maiori numcro populi cofiftcrct fidus }Scnptura mendax effet}qua: fcmpcr paucis homimbus aut v- m aliquandofamdiaj,popuh Dci verum attribuit titulum: confide- ra quaifo Jfcricm ommum cxcmplorum vcteris acnoui Tcflamenti, & repencs profcclo apaucis iifque abieclis hominibus cultafuif- fe pietatcnv.confer Abrahamum y Lotum cum Gomorrha>is ac So domitis: A Egyptiorum copias cum populo \fraclis:Vrophctas cu cul tonbus Baaltempore lejabclis:conslabit pios femperfuiffe exiguo numero fi cum aduerfanjs ipforum coparentur . Vemamus ad ini tia 0* progrcfius Ecclefia? fub nouo Teslamento , quid Chnslus & Aposloh eius cum Scribi* & Vharifieis, atque infinitis aduerfie partis gentibus co\lati}erunt\ Deniquc Filius Dei \iuentis hac per- petuam Ecclefiafuaj Confolationem effe voluit:quodmultifint vo- cati,paucielecliyquos hac fententiainfuperhortatus esl neobexi- guum numerum animis cadcrcnt^Ne metuas pufille grex>quoniant Vatri meo placuit te donare hxrcditate regni calcslis. ac contra xi. Matth. Deo Vatri fuogratias agit, quod falutis documcnta fit' picntibus & magnis huius feculi no aperueritfiedhumdib9 acpar- uulis.prxterea, quid aliud fignificat eiufdeconcio de fcminate vbi quarta demum feminispars in bonam tcrram cadit quaz adfrugcm perueniat,mfi paucifiimos faluos forel Quapropter ne tcmere mul- titudinifidamus: quin potius ad exiguumgregem Cbnftinos re- cipiamus }qucm is mortc fua reatu liberauit.

De templis quid fentiret rogatus dtxit Deum effe fyiritum qui corpuscx carne gfofiibus coagmentatumnon babeat.proinde Jj>i- rituali ratione colendum , tesle Vropheta Hfaia , \bific vltimo ca- piteDeus lpfeloquitur: Quamdomuazdificabitismihtfnonncca- lumfedes mea&tcrra fcabellum pedum mcorumlNullu fane Deo commodumpararipoterita:dificimn}nifiipfcmctfibiflruat:idquod efficitquandocorhonunisvirtute Spintus fiui purum ac mundum rcddit , Vf illud fubeat atqueineo habitet: ac proptcrea Diuus Vaulusfdcles templa Dei viuentis Vocat, St9 inquit , aliquis tem- plum Dcifanclum,quod vos eslis^aslarit^Deusperdet cum.nam

in

Dc teplls.

iGuliel.Neel. LIBER VII. 147

in co \oluptatcm capit,dicens ,\erfaborinter eos^ ero Deus eorum

' & ipfi crunt populus mcus. Itaq; ne quis pro modulo ingenijfui ma- icftatcm diuinam mctiatur ,fcd rogcmus Dominum vr corda noslra putgct,in iijquc habitet,quod quidc pro fuo arbitratufacit is qui ina-

} j flimabili potcniia cadum ac terram rcplct . Tcmplorum vcro materi- alium \fus crit lcgitimusfi in co habeatur pij ccctus ad verbi Dei au- ditioncm,facramentorum Baptifmi & facr& Ccena perccptionem-M dum ita concorditcr in vnum locum comuenimus per pradicationcm Euangclu ,quce cius cfi visjn mutua ddeclione confirmetur fidelium ammi.

( <. Qjonfe fiionem illam auricuUrem prorfus reiecit:reconciliationem Confcfsi» : iutemfratcrnam dc qua Diuus lacobus loquitur-, omnino dixit inter auricular a- Chriflanos neccffana. nam nifi peccata(inquit)ahj aliis ignofcamus, non exaudiet nos Dominus }qucmadmodu tcslatur quotidiana noflra a- otatio Domimca.atqui exemplo Dauidis foli Deo deli&a cofiteamur i implorantes fynccto cordc eius mifericordia ommbus diebus vzte no-

slr£,vt in atcrnum. cum co Viuamus, Amcn. Ad percontationem de DcMilTa ]• i Miffainhunc modum rejjiondit: Habemusin Scriptura omnia quce (tdfalutem obtincndam obf cruatufunt neccffaria.Vetus teslamentum plcnam nobis Dci voluntatcm duobus his pntccptis comprehendity ■« pnmo vr Deum amemus ex toto cordc, animajotifque vinbus. dein- de,proximum \t nofmctipfosiomncm wfupcr detcslans idolomaniam. Chnslus in nouo Tcslamcnto fuis mandat Vf fcfe mutuo ament , di- ligant immicos ,prcccntut pro perfccutoribus fuis tis benefaciant, ■ efuncntibus cibum ,fiiicntibus potum prcebcant .prcetcrea iubctnos fimplices effc velut columbasprudcntes Vf ferpentes:monet Vf man- fuetudinem atquc humilitatcm fuetm imitemut: difcamus effe miferi- cordcs cxcmplo Patw cailcflis:thefauros in ccelis colligamus,paupe- res fcilicet (frecy confolatione omnisgeneris iuuando , loculos nobis comparcmus qui vctuslate non corrumpantur ; multaque ciufmodi £T vana in Euangclio nobis a Eilio Dci mandata proponuntur . Sed nufquam in facris litcris ve/ minima fit mentio Miffie . Vroinde & e- go dlam rcpudiandam atque abijciendam ccnfco, contcntus monitio- mbus alits & prxceptis ad vitam ceternam comparandam neceffanis.

GulicLNecL ACT. MARTYRVM,

Atque interea Deum orabo vt Legem fudm mentibus noftris tnf : pdt i neforte dliquid faciamus quod ei diftlicere queat . Hoc paSii ingratia Dei viucmus , qua: antcponenda esl tali myslerio abomi nationis yCuius Sathdn inucntor ac fabricator cxtitit , camque tr didit filio perditionis ad cotnmuncmgeneris huntampemiciem . 9c v»us. Sententiam fuam dc votis fic explicuivlngemum hominis pronu inclinatumque adidololatriam magis effe quam ad veram pictate proptcrea quicquidindeprofiafcituryVanum & impium cffe : neq> verbnobis licere quicquamDeo promittcre aut offcrre , mfndq ipfe in verbo fuo approbauit. Votumjnquit } quod omnes recle nun- cuparc pofimus ,eJfetorarc Deumvtnos in obedientia voluntatis fucc retineat , renuntiantes noftrce quce admalum femper esl pro- ciiuior . Idque Diuus Vaulus multislocis declarat>dicens quodnos}o- ptamm ac volumus bonumyprceflare haudquaquam poffe . Optimx autem ratio ^ modus abnegandi nojln3ac dcprimendce Volunta- tis proprice ,forct fyncero corde, vt edocli Jumus a Chnslo Do- mino noftro,dicere Deo}Fiat voluntas tua: (j1 cum vera animi teslifi- cationenos eifoliVelle obfequi. nam qmcunque fuam mentcm fequi VoletsidebitDeum quotiefcunque hunc articulum recitabit.Nosi- gitur noslraque Deo commitamus. ab eo cmm procedit omne bonum, phiiipp i. ^efflclt W&velimus cfficiamus pro bona voluntate . Parea- CAO - tnus eiprwcepto quod apud Mofen Dcuteronomij quinto capite fcri- ptum esliCuflodite <&facite qu&pr&cepit Dominus Deusvobis:no declinabitis ncque addexteramneq; adfimclram .fed perviam (jc. Ad interrogatione de Percgrinatiombus papis~licis~dixit peregri- n^fonibur Chrisliano falutare effe}vitce in hoc mundo fanclnnomafd ticntiam^dileclione^caftitate?n (f charitate.quia duin hacterra pe- regrinifumus ncmo exploratum habct quo die,quauc hora Dominus ^enturusfit . Quod fitemerchucilluc concurfandoin orbc cuius ipfe poffeffor esl} tepus inutiliter confumpferimus}opus Domimnegligen- tes\rationem profeclo cius ocij exiget, no fecus quam princeps aliquis ; aut Kex in fcurram vagum acperditum homincm per agros fuos pa- lantcm ammaduerteret . Quarcrecla adDeum accedamus , vt ab eo folo perfidem in lefum Chnslum remifionem peccatorum & vi-

tam

luliel.Ncel. LIBER VII. 148

dtn aternam ohtineamus: orantcs cumvt in cxtrcmo dicnos inre- rnumjuum rccipiat. htcrrogatus quanam ipfius cffetde facerdo- 10 fcntcntia y confcfjus csl fimplicitcr omncs Cbrislianos effe fa- ■tcrdotcs . idque probauithoc Vauk ad Komanos teslimonio, Quod Dcus nohisdas Edtum Juumyomnia fimulcum co hona dedit. vndeyin- quitjiquct fi hunclxtbcamus pro nobisymhil dccffe. neque enim Edius esl vnquamahfquc Vatrc rj1 Spiritu fanSlo y quandoquidcm h<e tres perfona vnum tantummodb conjhtuunt Dcumyvnam vo\untatemyv- nam ejjentiam y vnam potcnttam y vnam quietem ac vitam atcmam. \pfc cum fn Dcus, Kcx ey facerdos y nos fccum dcos fecit £f rcges conslituit ad fruitionem regm calcTiis in perpetuum . affumpfite- tiam nos in facerdotes vtgratafaciamus facrificiayofferendo corpora "nds\rayammo6,^f corda Jummiffa & abieSla Deo V atrv.quemadmo- dumcpisl.ad Kom. & Hcbr. cj? VJalmiffiiufmodifacrificij memine- ru71t.no loquor cquidem de Jacerdotio Komanoy ncc confundo hic ad- tm>>i$}rationcm Verhi & Sacramentorumyvtdicamidommbus com- mune offi, ium,quod Vaslonhus tantum Ecclefia commiffum eslifed deintcnori quodam ejfctlu & digmtate fipintuali vcn fiacerdoiu a- goyquodadepn fumus omnes per Cbrislumy vt maclcmus Deo Vatri gratas vtclimas: nojipfos fcihcct,vitulos lahiorum & corcontritum. Ktque bccc digmtas animos nohis addcre dchetyVtcum fiducia tmpe- tranda vcma peccatorum ad Deurn accedamus : certb etiam perjuafi qubdvita atcrna barcditatc donabimur per Chnslum Saluatorcm noslrum.qui nos omnium honorum calcslium participcs fccit yvt cum ipfo in aternum viuamm\cui honor ejgloria fit in fecula.

Voslquahanc Jidci fua coficfiione manu fua fuhfignataexhihuiffet} admimfln Epifcopi hurincenfis toti in hoc erat vt hs articulos eyre- ffonfiones barefieos(yt loquuntur) codcnarct. Neelusqubd in carcere Epifcopi affcnus traclarcturypofiulauit a Supprafeblo caufarumca Malium ( quifiepius ipfuminuijchat confolandi gratiacumquodam aduocato ,vir fiane timens Deum)vtipfum adcuslodiamCuriafe- adariSyVtvocant traducendum curaret. Quo audito admimfiri Epir fcopalcs mortwtj exaugurationis fententia contraHcclum pcrferre- tur. At Ncclus fuafu amicorumfententiam eorwn vt abufiuamreie-

4

Guliel.Neel ACT. MARTYRVM,

cit,atque ad fuperiorem iudiccmappellauit.Kationes dutem appcU t Caufae ap- IdtionisVt ipfefcnptas reliquit,erant eiufinodi,quodvocatus incu~ Nedi1.0"15 ^ct^um Epifiopi Aurincenfis dieMcrcurij feriaruPafcba: m.d.liii. dix.it aperte Decani inquifitioncm mhil omnino valcre : teslimonia aduerfariorum non cffe lcgitima . UUnc dcduBusin pr&torium C#- ricc ecclefiaslicwy vt vocant,Epifcopus iu fitt Neelum in gcnua pro- cidere,vbitumrcus dixit confefiioncmfuam quam obtulcrat parui noneffe ponderis: vitamhominis multo pluris faacndam quam pulli gallinaceuattamen Epifcopus nullam ditlorum ipftus rationcm ha- bens ,fcd valde irafccns illi j Quoniam,inquit,in tua opimone obsli- natus atque obfirmatus permanes fententiam aduerfus te pronunti- abo.Sedantequam verbum vllum protuliffet Epifcopus ,ipfe reus di - xttfenonadmittcrcipfumiudicemproptercertas & idoneas recu- fationis caufas,qu6d fi nihdominus proccderetfore ipfius fententiam nullam & irritamquia imquacy abufiua cfietiproinde fe appcllare ddmaiorem iudicem.Officialis autcm his ditlis mhtl commotus per- rexit fententiam pronunciare.Tum Ncclus ad Epifcopum, Memine^ ris yinquit ,quodte vt ludiccm non idoneum iuflis de caufiis rcpudia* uerim,tu vero non aufcultauerisproindc ego appellaui > atq; etiamnu appello iudiccm azquiorem.ktque adeo has recufationum caufas( in- quit)pono.Vrimam,qu6dEpifcopus me affcrentcm caufas idoneas reijciendi ipfum iudicem antequam tuliffct fententiam ,audire noluit. Alteram,qu6d appellatio meaob iniquitatem & abufum , nihil a- pudeumValuit}qu6 minus vltcrim dd condcmnationcm meipro- cederet. Tcrtiam,quodin litequam mihuntentauitipfius Decanus, delationominismcihabcturyacfi dixiffem Epifopum Aurincenfcm hominemefiefcelcratumifiquidcm afinos in facerdotium affumcret. quare equidem bono ture ipfius mdicium accipere nolui , mctucns nc inuidia ac priuatai Vinditl^ cupiditate dutlus vltriccm ferrct dc me fententiamiquod fafclum abeo conslatcx fentcntia exaugurationis, quamedegradufacerdotah demouendum ccnfuit . Quartam,qu6d Decanus illeiyt liquet ex fcriptis noflra htis) fuggefimt hac ver • ba cuidam e teslibus}Eer mdn opem vtfaanorojum hunc hominent e mediotollamus jCultummehercule Deopra-fiiteris.atqucidem De-

canus

SuIiel.Neel. LIBER VII. 249

'.dnits omnibus mc fpoliarat rcbus (j3 pccunijS.Quintdm,quodme vt Sacramcntarium Epifcopus cum fuis iudicarit,quum ipficontra erret :oto ca?lo& facramentum ncgent, terrenishis elementis plus aquo tribucntcs^ adpaslutnhuius corporis ,vdut brutce pecudes,tantu- modo abicBr.quemadmodum fupra plemus diclum esl in confefione noflra.Hisficcoram Epifcopopro tribunali recitatis ratiombus, con~ uertit fe Neelus adcauft fux patronumyeumque hu verbis compeU lauh fdominc ,rogo te proptcr nomen \efu Chrisli vt mea caufam tue- aris aut potms ipfius Epifcopi.Equidcm mihiprobe confcius fum ni- nldixiffe mc quod ad Dei glona & proximi xdificationem non per- tinerct:ncmim conuiaufccifcd hdcc verba fcmper in ore habui, Nw/- ws cgo fum iudtx,nccfidem alterius confitcor.fed loquor velut is qui rci'- in le&o ccgcr efl morti vicinus,ionfcicntiam meam ipfe examinans& fidci quam habco dans teslimomum.

Ncclus itaquc conqueflus dc iniuria quandoquidcm eofdcm habe- ret iudiccs,tcsles & aduerfariosifacnficos nempe quos beneuole ad- mouuerat yquado illos poculis gcnio indulgctes cumfumma Deico tumelia,reperiffct:die Martis(qmm pir.gucm appcllitantVapislce) e RotJiOHU-, carccre c?rcditur,vt ?\.othomavu duceretur . 1« wfo carceris eprcfTu gus ceiebrc

. . 6 , ... S , . . , fJ Norclima-

oculos m populum com]ciens,qui ibi in eum multa (fgrauia conuicia nix empo- ingcrcbat: vir pius mifcricordia ducius eum monebat,eiufque infciti- ^k^'' am deplorabat.Sed cum vidcret nullam fibi fieri audientiam,^ fateU htcs ipfum ad progrediendum impcllcrenf.orfus esl canere Vjalmum xl. Expeblans expeclaui Dominum. In itinerc autcm non deslitit vn- quam je in Domino obleclare obuium quemque falutare. Kotho- tnagum ingreffus, mox ad Curiam parlamenh deducituryvbi dlum cer ti ciufdcm Curia? confihari] bcmgnc admodum de fidc funt pcrcontati ddco vt ffcs effet dcmonslratutn in,Neelum rccle ac bono ture appel laj]c,ahcrum vero male wdicaffe.idque certis de caufls,inter quas e- rat hec. Quod Officialcs Aunnccnjcs pcrfecutifuifent condemnati- onis fententiamhcbdomade quam ipfiftnclam hominantNcrum Ne- 'ff* elus zclum fuu erga vcntatcm nec occultare flccdtfiimulare volcns, :f* 1 in cius confcfionem prorupit , totus in affercnda Filij Dci doBrina: > contraque Mijfie abominationcm ommbus Juis colonbus depingcndo. * K/i.

V

GuIiclNee!. ACT. MARTYRVM,

Quamobrem Aurincum remtffusfuit^t degraduj' icerdotali demo ueretur . Mtntslri vcro affecU Auriricenfls Eptfcopt non dtslu runt diutius pronunciationem flententix ,fed mox 'theatrum extrui c rauerutante magnumtcmpUm^tdegradatio a&ualis }quam vocan executiont mandaretur.ln ipfoautem theatro erant , Eptfcopm cu fuis, VcenitentiariusiWe, quem initionominauimus, qut qupd taclajft fe publtce refutaturu Neeli opintones, notas ac digitis deflgnas reu ficloquicccpitadpopulum-.Vuer quiliberaliter (fblande educat a matrc non folum ei non obfequttur^fedinftdias & exttium molitu 0*<r. tademquc hancfuo procemio fubiecit claufulam : Qualis esli homo ma\edtclus,qui ohm reXigiofus ordinis Auguflinenftu \ nuc per- fequitur Deum 3 etufque ccclefiampromatre nonagnofcit, &C. Ad h<ec\erbafirma voceexclamauitNeelus ,Vcenitenttarium non vera loquifi namque in Deu credere> atq; de Ecdefia fanhla bene fenttre. Vcenitenttartus autcm ff>cranshicegregiamfenac~lum anfam ipfum confutadiymu\tis vcrborum ambagtbusjeimplicauit^tdiceret Nee- \um quidem credere ecclefiam quanda inuifibdem: deindc vt fua p\a- Ceret oratioymulta attulit ad imminuendam authoritatem ver& Eccle~ fice quam profaebaturNeelus: Vapx vero ecclefiamdixit fundatam effe in dohlrina veterum eptfcoporum qui Aposlolos funt fecuti : \on- gaque ferie & catalogo Eptfcoporum recitato, eiufmodt addidit epi- logum: Hcecnoslra ecdcfl&funtfundamenta.Ad cxtremum conuer~ tens fermonem ad reum^ vetutper contemptum affatus efl}Magtsler Gulielmejnquitjquodnam efl tu<e ecckfltffundamentum*.quos cnar- rare potes tu veteres cptfcoposl Cui Nec\us y ChriHus , inquit } cum fuis Apoflolis noflraefunt authores Ecckflae.nec verbum amplius vlti protulit. Non muko poft h&c degradationis mysleria capitis danatus fuit wviuus igne abjumereturypt\a in os inferta ne populo \oqui pof » fe t . Homo aute pius conflatifime omnes cruciatus paflflus efl.ac quum ia in fummo flamar ardorc extslcti dectdtffct ex ore ptla^ox ctus ad~ hucdiuina opc imphrantis audita cjl. Carmfex deindc fuslem capiti imptngcs ypenttus cu proflrautt. quo vtfo populus cotra \octferatm ejl deteflas crudelitatcm carmficis: cernenfque homtnis paticnttajpfum promartyrehabuitrfucanteahccreticumexccrandum exsltmarat. I

STEPH

LI^ER VII. 150 STEPHANVS REGIVS, PETRVS Dencckeus. m.d.u^ Tcphanus Kc^iusnatusin quodampago Bel/i^,Calfurmsni- g"^'*

mirum,qui pagus dislatab vrbcCamutcnfi duobus prope w&- Iwibuswt pnmum vcntatis lux ci affulfit/cliclo natah folo A rgcn- tinam fc contulitjum 'v&ibi in ccclcfia Gallicana maiores in vcra reli- gione friidus faccret ex auditwne Vcrbi Dei, tum vtfine metuSa* cramcntisfruipoffct . Voslquam veroineaecclefia adtcmpuscom- moratus fuiffct, reccpitfe in patriam ,vix(tquein parocciaSancli Gcorgif non procul a Calfurnorum pagoubique Notanjfungcbatur offiaoyhabcbatq;fccu quenda a mambus famulu Vetru Dcnockcu,qui obm quu Gencua' ahquadiu agerct ,magnos in doclrina Euagelijpro- grcfiusfeccratiadco vttalcntufibi commifjum deinceps inpios rfus impcdcrit,doccndo fcilicet ignorates ,ac rcprchcndcndo blajfhcmos.

autcm non diu vna vixerant , quin Lutheramjmi nomine fuffeclci acnfarcnturMenfeitaque Decemb. m. D.iu.ambo perLatruncula- torecapti Carnutu abducuntur, atque in carcere Epifcopi eiusfyrbis comcclifuerunt. \neode carcerc per annudeteti,atq; de fideifuaco- fefiionc interrogati , amplifiimum veritati \terque dedit teslimoniu, Stephanus aute carmina qudfda in carcere copofuit fjnntualia,\>t vo- cant y in auibus fidem fua t& Jj>c qua m Dominopofuerat,decatabat: flatum quoque fuum & conditionem,dgnitatifque gradu ad que Dc- us eum eucxcrat \>t coramkonumbus fidclis ei teftis Ckrijli mar- tyr efict, diuinis laudibus efferebat . ijs cantionibus virille pius dm-* - turw carcerif txdia folabatur, pratdicans femper minfiea opera Dei in quo fe planeobleclabat.Vojlquam Viderent aduerjarij fc mkil pro~ ficerc,nulUfque rebus conflantiam eorum concuti,\>t nec lofigi ac di ■ n carccris korror,nec blanda? pollcitationesfuturxliberationis, nec plurcs dleccbne quibus ipfemet cpifcopus cos adreuocatione pa- linodia folicitabat , vnqua cfficcre potuerint quo minus in fentetia flarcnt.tande capitis damnati,appcllarut jummum Senatum Cuna; Varficnfisjdquenon edfaciebar,vt morte euaderet,fed qub pler.io- re apud magnos fapicntes buius mudi confcfiionem doclnnt ftlij Da cderct. Curia aute Vanficfis cos remifit ,addito arcjlo confirmatc pnorcjcntctia.rcucrfiCarnutu, diro ignis fupplicio affcclifuerut.

Kk. if.

ACT. MARTYRVM,

PETRVS SERRA. -p E T R V S Serra , natus in quodam loco qui Lcefa appellatur i * prouinaa CoXerana , non procul ab vrbc Tolofa , cum facerdo anteafuijfetje Gcneuatn in ecclcfiam Dci contulit^biytrte futoria didicit.Voflea fingularifludio charitatis^amoreque permotus^tfra trem fuum.qm vxorem habebatfe Papatu atq-,idolorum cultu educe retjter ad eam rcm fufccpit hyberno tcmpore3anno m.d. l iii .

Cum autcm in patria vemjfct 3cum fratre fuo locutus efl atque i lius vxore, qux a confolatione verbi,quam Vctrus ei ajfcrcbat, atq abeadifcefioneac migratione \chcmenter abhorrcbat . Itaqueei aduentum illa cuidam mulicn vicina: flatim annuntiauit^qua: quod au- diueratita fecrctum tacitumquc habuityvt ad Officialem eius dioece- fts ilicb dctulcrit. Qui mctuens nc illcfibi elabcreturfine vlla informa- tionc cu copnhcdenducurauit.Neq; verb ea opus magnopcrc fuit,in ta prompta & parata Sarra: cofcfioneiin qua vbi ageret, & quare- ligione tencret dcclarauit.porrb Officialis ciufq;focij metuetes,ne ali. qua appellatio ipfis mora tarditatc^offcrrct^oflio capto egcrunt,vt Serrain man^lnqmfitoris fidci Toloja: conjhtutitradcretur.apudquc Vetrus amphfmafidt i Ju# confifiione cdidit, adcb vt inqiufitore ad fenfu cofciemia: mtcrurem rcuocaucnt ,cumq; monuerit^tpuraDci Veritate qua ipfe cofitcbatu r,a. . imaducrtcret atq; cognofccrct. quaei facde dcmoflrabat &probabat} locosnannotans & capita\tafidcli acrccentimcmona prazdiitus crat.Xdtame mhihmpcdiuit, qub minus ab inquifitore vicarwq; Epifcopi Co^crani codcnarctur, vt degradu faccrdotali dimoucretur}atq, in manu potc flatis ciudis tradcretur. I- taque adeadcgradationc faaeda,ducl$fuit adoppiduluMuretuap- pellatu,prope Tolofd:indeq;tradifiudici}qui appcllationu nominatur in iurifdiBioneTolofana,adque etia cnmina hcereju referutur.ludex tu a Vetro qu&fiuit }quo effct artificio. ac cum ex eo audiuijfet aliqua- to ante arte futoria didicijfe:intclligere ex eo ~voluit}quod artificiu an- tejpfeffus eJfet.Tu Vetrus }Hcu}inquit,me pudct dicere. na illud vitx. inflitutufuera amplex9 quodin mudo efl ommum tcterrimu ac mifer- rimu. Copluresiis verbis in eaopinionemadducebanturvt culatrone queda ficariu,aut falfiemonetai cffetlore effe exiflimdrct. Quare

JPetrusSerra., LIBER Vlf "151

hortabantur eum,\>tflne pudorc actimore vllo hbere diccret. Scd is itd crat affcBus atque impcditus,vt dolor animi ex recordationc pri- slwcc \itce fufccptus , obslruere ei os viderctur. Tandcm importuni- tatc eorum qui inflabat coablus ,maximis cum fuffcirijs fe Sacerdotem fuiffc dixit, rationemque cur illud genus Vttw ita fccdum ac miferum cxiflimarctydttulit.Quamobrem commotus ludex,ea pccna eum con- dcmnauit, vt primum ca afficcretur ignomima , quam emendationem honorariam appclldnt : in qua venidm a Deo, a Kege, iuflitiaque pctcrct: deinde lingua eiprcecifa viuus cremaretur. Qua quide a fen- tentia cumillc appcllaffct ,ad Camcra criminofam parlamcti Tolofa- m adduclus cflnbique conflanter in fua confc fione permanfit . Int cr- rogatus autc cur appcllaffct , dixit fe quidcm eb no feciffe , quod fen- tcntiam capitis recujaretjnortcmquc dcfugeref.nec enim fuam flbi vi- ta ita cffe chara,vt cahonori Dei actcflimonio vcritatis anteponereti Jc ctia fcife cos ad quos appcllaffct,Vita fibi mimmc c6feruaturos:fed appcllatioms caufa cafuxfjc ,qubdfuiffct codenatus vtvenia a Kege peteret,que nunquaoffenderat.Na quod ad Deum quidcm attinerety fe obslntlum acparatum efjc,vtflbi abco ignojci poslularet. Cauft etia curappcllarct ab ca fcnrcntm, hacfuit.qubd eam lingu<£ prceci- fioncm proponcbat, qua Dominus vt illu laudaret eidederat. Itaque iniquu ci atque indignu videbatur yfifacultas cius rci in extrema vi- tcc fuce partc eieriperetur. Ea tamen fcntctia dccreto Camer<e crimi- nofg cojirmata cfl.Sed cum pnmo Vrcefidi madatu ejjct,vt eas Cdufas cotroucrfias ,qu& ad fidc pcrtinerct, curaret difceptandas iudua- dafque in ea camera,quce idonca ci viderctur: quia fupcriore anno fummaCanieram delcgcrat, ipfc Vrxfes demonfirabat ludicium eius caufc apud illos crinunum uidices ficri non potuijfe . quare qui cx V- traq; erat curia ludicespoflprandiucoueneruf.adquos Petrus itcru produhlus cfl. Eo aute cum vcniffet,diu ibifuit ,mhil plane rejjfodens^ dicenfq;fibi mhd cu vllu hominc mfl cu Deo quicqua cffc ncgotij ,cu ed fcntctia fibi tfronutiata ejfct,in qua pcriculu vit£ fua? propofitu intel ligeret.pojlca tadc rcJJ)6dit, atq; m cofc fiionc fideifua> p< rflitif.a qua quidenullis rcbu*,quib<> tuattetatus atq; oppugr;at9fuit ,dcdutivn- qua potuit.Coflitutu cfl igituryvt prius dccrctuin ca pccna c oflitucda

KA. w.

NicotNaih ACT. MARTYRVM,

vimfuam haberet ,fublata emendatione honoraria , ac prtcifione lin- gu&,modb contra ipforum rcligione mhil plane diceret.Vorrb cum ad fuppliciiim duceretur,gymnafiumquefancli Martiilis pntteriret ,\u- dex quoddam fimulachrum ei oflendit virginis Maria,eique dixit,vt yemam ab ea peteret.Cui Vetrm rcfyondit yfc id qiadcm minime fa- Burum effc.necenim fe illam offendijfe , ncque eam cffigiem effevir- gincm Maria,fed idolum lapideu. Id cum dixiffet ,\udex tufiit slatim linguam exhibere ac cxerere.quod ille fine vlla moraftat,& placide linguamfibi amputari pafius esl.Demde alligatus ad pos\cm,vt vi- uus crcmaretur, vfque ad mortem ita oculos in cadum ereclos wten- tofque habuit,vt nullo ignis ardore & Vi commoueretur, non magis quam fi omnifenfu caruifjet.Qutf res populo magnam admirationem attulit^atque a quodam parlamcnti Confiliario diclumfuit , eo modo Lutheranos non amplius effe mulhlados pcenaquc affiaendos^cumea resplus obefietreligioni quam prodeffet.

NICOLAVS NAILVS. M d liii- "VT I C O L A V S Nailus patria Ccnomanus futorio artificio de- ^feruiens cum Lutetia aliquothbrorufacrorumfarcinasdetulif- fetyCaptusfuitdie Martis menfis Februaru x 1 1 1 i.Qui cum puram doclnna' Euangelij confeponem edidijfct,grauifiimis in carcere tor- metisfuit cruciafvt eos quos fciret doclrina' fuat cofcios ac focios, no minaret.Sedquanuiseatormetaetiam vfquead membroruci9 diffo- lutionem fiepiusfucrintrepctitajamc fingularifidc, conflantia, vir- tuteque munitus, ncminem vnquam prodidit aut nominauit. Vos~}ea condemnatus vt viuus igm crcmaretur^antcquam e carcere educe- returad plateamMalbcrti,quilocusfuppliaoeius erat conslitutus, ori eius ligncum epiflomium infcrucrunt,a pofleriore capitis partefu nibus ita conslnclu^vtacerrima eoruvi coprejjum os fanguincvndi- quc cmitterct ,faciefq; horrcnda deformitate demonflrarct. qua quidc in re primusfuit Lutetia:,in quo hocgenus crudclitatis edirueji.Sed tamen egrcgim martyr ryfortis Vir,quauis habcrct os xta objlmSiu, nunqua dcftititfigms afpcSiuq; in cddu pcrpetub crcclo dcdarare ea Jfc,conflantia atq; animimagmtudinc quahabcbav.adcb vt cuad xe nodochiu vcmj]et,quoddomiciliuDei vulgb appdlatur yCogereturcp, i prxtc-

| Simon Laloc. LIBER VII. 151,

pr&tcnens quoddam fimulachru noslra Domina,Wvocat,adorarc7 nunquam vt idfaccret adducipotuit. Sedcxiguisviribus, qui eiad- huc fupcreratfujfultus atque excitatus,fc a tortore,qui cum fuis co- prchenfum manibus tenebat ,aucrtit,dorfumque idolo oHcndit. Tum Vero populus ,quicain\>rbenatura maximccslmobdis , adfupcr- fuperiSia slitionemqueprocliuis,cumidf]}eclajJet,ita commotus fuit^tin eum fi* quanms lam admortem acccdcrctampctumfacere Voluerit.Ad locum vero fupplicio afignatu ,cum vcmjjet, crudclifiime traBatus efl.Na antequamdlealligaretur,\'tfubhmis tollercturin aerem,corpus cius adipe pcruntlum efl.puluifque fulpburis corporicius infjcrfus , ita \t ignis fubieclus vix arfijjet, cum jiamma slraminum jubito acccn- fafummam cutcm corporis eius inuadcrct atq; vflularet fid ad inte- riores partes nullo modo penetraret. SedinhoC grauifimo cruciatu Dominus fummamei confolationem opcmque attulit ', eique gratiam itnpcrtiuit,vt eo in tormento fanclifiimum eius nomen maxima & cla nfiima voce:nuocaret,qucc mcdia cx flamma auditafuit.Namfunes quibus cpiflomium dlud aslnclum tcnebatur combusli fuerunt ali- quanto antc,quam fanclifimus martyr cxpiraret.

SIMON LALOE. I M O N Laloeus patria Suefiwnenfis , caque arte qua per- j^^g^cc///^ coficiuntur,Geneua,\bifua cu familia degebat^fccl9 Xtin Galham quorundam negotiorum caufa iret, Diuione a VrafcBo eius vrbiscaptus csl,dieMartisi7.Sep.M.D.uu.ls aute initwftatim

r \ r <--, ■ ■ r 1 1 * 7 Laloeus cfc

fuit aVrajecw Diuionenji tribus dc rcbus intcrrogatus . Nam pri- tnbYebus m quo in loco ageret qutfitum esl.deindc quam fidem de rcligio- 1™"™^' nchabcret , poslrc??w quos focios & Confcios habcret cius doclrma quam ipfc profitcrctur. Acdc loco quide commorationis fuce rcfipon- dit, (c Gcneua' fedcm ac domicdmm ommum rerum fuarum coflituijfe, famdiawq^e ca in \>rbc babcre,vthberefruereturiis bencficiis fo- latiis,qudc Dcm ibi tot ac tanta pofuijjct, ecclefiamque verbo Dei e- mcndatam co?islitu!jfct. Quidautcm dc rcligionc fcntiret ,purc de- clarauit , plura confljfus -profcjjus quam aducrftrij audirevtU lcnt Qno.i vcro illi audirc maximopere cupiebant , ad id dixit fc ni- hdbabcre quod refyondcrct : ncquc jarc quidfaclum cjfet tis qui co-

Kk. wf

Ioan.Graia. ACT. MARTYRVM,

mitaitineris fuiffcnt.Quos veroipfe cognofcerct , Geneux ejfeat-

jue habitare . Itaque quum aduerfarij fuis interrogariombus , cjwtf-

liombufque acerrimis mhilab eo chccreaut extorquere potuiffent ,o-

mni fludio & contcntione ad eum capitis damnandum pwgnfii

funt. acdie Martis,qmfuit dies xxi.Nouembris,M.D.nu. quunt

fentenriam pro tribunali capitalem pronuntiajfent ,eum e carcerc

ad vltimum fupplicium duxerunt . Tum vero egrcgius martyr lefu ^

Chnfli orans pro fuis inimicis, fumma conflantia £r animi magnitu-

dine mortem propofitafufcepit ac pertulit, co ipfo die xxi.Noucmb.

Diuionen- dnni M.D.Lin.Q«o quidem tortor \acobm SylueflernominatuSjVe-

£ conuw- ^cnicnrer in fi&e ac timore Deifuit confi rmatm ,atque in eamfenten-

fio- riaaddutlm^tilludgcnus vitx deponeret,neque amplius fangui-

neminnocentem funderct W<zc autcmdicla multaquealia vcrapce-

nitcntix figna,quemadmodum c#tera omma funt teslata authonta-

tc honunum fidtiium,ac teslium locuplctwm, qui non fblum in morte Vsc

eius mxrtjiis ajfucrunt, verumctiam qua funt commemorata,ex eo

ipfo tortorc lacobo Sylueflro audiucrunt . quem magnopere dden-

tcm propier cffufuminnoccntum fanguinem ,ac de vcma tantorum

peccatorum conjequcnda diffidcntcm & plane dcjferatem , fuauifi- Ei)

mis Euangehj vcrbis confimarunt , atque in camgratice , mifcricor-

dixque Deifiduciam., %f animifentcntiam adduxcrunt ,Yf is Jlatim fe

cumfamdia fua Gencuam in ccclcfiam Dci contulcnt fedemq; rcrum

fuarueainvrbc collocarit. • » '„ t n A .... ' IOANNA GRAIA.

Hiftoriade D Ioanna Graia.filia Ducis Soffolcenfis : qua: quum a Senatu Rcginaeffct deiignata,conftans in fide Euangelii a Mariacapite plcxaeft.

m.d.liiii TLgrctanteprimumregeLdouardo,Northumbricedux (penes

SS? quem fumma tum crat 0° arbitrana rerum gerendarum pote- r. slas)confiha agitat cum Duce Sujfolcenji ,filiam \t fuam filio ipfius morPte Ren m tnatrimonium daret. Non hic excutio nuptiarum harum mysleria: §is- nec morbum Kegis,occultdJquc Ducispetitiones exquiro,ncc ea con- ieBurisin prafentia tanquam veftigus venor, quafacdius dcplora- ria nobis ,quam nunc emendari poffunt. Verum ita res habuit : Dum illi tam alicno tempore in pubhco omnium luclu fuas agitat nuptias, Edouardus Kex agre decumbens ,fuam propemodum agit ammam:

quali

Ioan.Graia. LIBER VII. itf

uali indolc,pictatc ac literis Vrincipcm v/x fcio an Anglia po9l cum 'thabitura . Nc longum faciam : fimtis demum nuptijs , ac ingraue- fccntc magis magifquc Rtgis morbo,quum tam dc falutc illius omnia vidcrcntur dcffn rata : pcrfcclh m intcrca cs~} uifiinclu quidcm pau - Corum , at nou finc fnffragijs tamcn ordnutm & iurcconfultorum o- ioan.regi- mmum^t Kcx tcftamoitaria Voluntatc fuaj:ccrcditariam rcgmfuc HVn toE - ccfionem m loannamhanc ,quam dixi,Ducis Suffolcice filiam^Hcnri- co otlauo cx forore proneptim dcuolucrct : prxterita intcrim vtra- quc forore, Maria & Ehfahetha . Solus e iureconfultis D. Halcfius euagelicus , £r' ludcx quo nullus in tota Angha tufuit incorruptior, Marixfuffragatusnonjubfcripfit ,cuius vm exitus horrcndus fuif fe dicitur. Hfjue ita conftitutis , ac fubfcriptione omnium confi- gnatis ,paucis posl diebus Edouardus Anglice rextantce fyeiadole- jccns, dccimofcxto fu<e cetatis anno}magmtudine morbi adhuc no fa- tis compcrti,montur:fimuIque cum dlo Anglorum fortunafcre vni- ucrfa montur & dignitas. Hic in mifero fane slatu res erant Anglo- rumrelitlcc. Tumcummultocttam mifcnorcm reddidit patriaorum CT plcbeiorumintcjlina interfc capitalis fimultas.Mortuo igitur ^jjjjf*" Edouardo ,fujfccla cfl in eim hov.oris titulum , exconfenfu qmdem nobihum ,fed ipfius admodum refragante Voluntate ,\oanna hccc: quce Londini mox publicoprcecomo perquecelebriores quafdam ci- uitatcsKeginarecipitur(? falutatur . Erat huius adolcfcentulce ce- tasjcgis Edouardi annis haud multum impar : qucm tamen dla eru- ditioncjitcris aclinguis non folumcequaret,fcd juperarct ctiam ,fub doclifmo viro loanne AElmcro intlituta . Qu<e fi tamfcliccm for- lf^usfl~ ;'/ titafortunam cffet , quam cum fclici ingcnio non infcliccm con- t- iunxit cducationem , non modo cum Affafiis , Sempronijs , Grac- chorum matre , 0-* litcraria laude commendatifimis quibufquc fce- minisjed vins,Acadcmicis ctiam titulis lauroque onuslis ,pari ccr~ - tare commendatione potuiffet . biterea tcmporis dum hxc Londini gcruntur, Maria,fratris audita morte Jatcbns acfuga fibiprocul m Londino cauit ,popu!an potifi mumfauore frcta , quanquam ncc oc- <; cultis intcnm ex nobilitateforjan confilijs deslituta. Northumhncn- fis vbi eius videt objlinatio?ian}ncc omnia fatis ei ex fcntcntta fucce-

loan.Graia. ACT. MARTYRVM;

derent,comparato quantum potcsl cxercitu^tc confcriptis copijs > perfequcndam Mariam moucf.pcrfacile ,vtvidebatur, hocncgoi confeBurusfi Juo fruiimpetu licuifjet. Vcrum quia in recenti re mhdfibiadhuc permittere pnuata authoritate audcbat, cx public fenatufconfulto rem omnem gubernarc cogebatur . Quofahlum esl vt itinerum metce , ac dierum fifaaa , quid,quantumquc quoquo d: conficeret,exformula illi mandarctur}quamprc€tergrcdi nec licit eratei nectutum . Intcr hcec Manahuc illuc varijs taclata liineri bus}ac tutafequens,tandem in Northfolcice,Sujfolciceque fines con tendif.vbt Ducis nomen quam maxime inuifum,ob rusiicorum slra gem rccens editam,intclhgebdt .Vbidemum vndccunque corrogai populi pr<£fidi}s,in caslcllo Fremynghamenfi aliquandiu fe contmuit. Ad quam primi omnium aduolarunt Suffolcenfcs ,quorum femper ac Maria aSuf cemmum fuit in propagando Eua?>gelio sludium , opem opcrkmq' cuangdi-'* fuam ea quidcm legc dc pd&ionc pollicentes > modo nequid vnqu cis adiuta. moueYet contfd eum religwnis slatum quemfrdter rcliquiffet Ldou- ardus. Quid multisl A ccepit dla conditionem fidemque \t quifquam poffct credercfiuam intcrpofuit : quam jiposlea tamconftanter fer- uaffct illa, quam ipfi lubenter corporibus (f armis falutcm tegcban ilhus ,remfeciffct,mcd opmione , & ipfius dignam nobilitdtc ,fimul- quc impenumforfdn fibi ipfi fomius mdion cum trdqUtllitdte & diu- turmtate pepcrilfct.Nam quantunuis per tepoteniia pollcas,diffici- lis tamcn diuturmtatis cuflos pcrfidia efl , difficdior metus : omnium Vero di fficdlima, crudclitas . Hunc itaquein modum euangelicorum maximc fcpta prafidijs Maria , ccctcros quofquecum ipfo Ducead dcditionem compulit. Qucequumita fint,indigna profchlovidctur s ffoicen m^ Vox ^aria ™a <lHa Suffolcenfibus pofica fidem fibi datam, per fmm fuppli fupplicationcm appcllatibus ,reffondtt: Quoma,inquit, mebra quum aa. fitis,rezcre vultis caput veflruuntelligctis tandc,capitifubcffc ment- D Dobus bra,non prcecffe oportcre.Quo tempore porro,eademque de caufajn ob fuppij- generofum quendam D.Dobum, quinon procul ab oppido yvindamo gina: obi.i- habitarat ,anirnaducrfum cfliqui proptcrea in mcdium forum tcr pro- STgJomi- duclus ,publicam fubirc ignomimam cogcbatur. Scdita fitcommuni nuaffcd'. ]?ommum m0Y£ s yt fim^r fcrc fimus , quum officus cgcmus alio-

'rum

4

[oan.Graia. LIBER VII. z54

mm,ad ciuxrendam pratiam, quam poslcaacceptis bcncficijs,ad rc- ftrcndamparatiores. Atenim hoc henc habct ,quod vmm nnferis pacrjci-0rfi mortahhus finno effejolatio gueaf guddaguitas tyfidcs quantum- ^fj^* hhct cxchija a tcrris » apud homincs non rcpcriatur , ccrto tamenin ftinaodia. ccchs rcpcncturapud Dcum . Sedcjuoniam hisloriam fcnbimus ,non de offiajs: Suffolcenfes islos mittamm paululum . Quiquantumfua promptitudwe fedulitate apud Kcginam promerucrint }nonhic I d.fquiroiquid autem illa pra-jlitcrit}rcs ipfa aperta \oce jotaque per~ j fecutionis huiufce hislona tcslatur. Hahetis nunc ergo Manam ex

Ifugitiua reginam faclam . Habetis efummis periculis mctucoe- mergcntem } vf ipfametuenda fit cateris . Habetis denique pofitum cius in manu potcftatis gladium , qucm quo modo poslea cxcrcuerit hocnunc hbro audiamm . Voslquam itaque}vtdixi,percuangclicos fic amplificata,fubaBifque hoslibus cuncla iam tuta vidct,e caslris hondimm, multoru magno plaufu,fcdplurtum maion mctu,omnium ^eromdxima ajjcntationeproducitur .Vbi primum rcgm fuiauJJ>i- ciaafanguineloanncehuius adolcfcentuU exorditur , quam m ipfo viox aducntu cuslodia habcri mandat, cumque marito fecunnon multis pojl dicbus mulclat. Dcinde Northumhrienfem,ncc multopofi SuJfolcenJcm}Duces capite pleclit. Caten vero nobiles fanguinc tan- Nobiles tumpecuniano fuam luunt rebc\lioncm:qucmadmodumJufiusa>io- pecunario his ahoinlocoanvita Cantuancnfis cxphcatum esl. Qcctcrumquod mulftat1, ad \oannam attinct , quatriduum antequam ad f ippliaum cducerc- tui ,\cmtadeam Ycknamus ( quiposlea m ahbatcm weftmonafte- romcnfem allcclusfuit) dcKegintfVoluntate co ?nijfus}vt fcntcn- tiam cius de ijs qu<t ad rcligwnem O" fidem attinent }exploraturm:fi quid a Vontificia difaplina abcrrarct , dcnuo in Viam ( quam ipfi m- dicant)rcduceret.Eius vero colloquij fummam co compcndio } quo ab. ipfa cxccpta cjl (j3 cuu!ga'ta,nos hcJubijciendamjibique^Lcclor,*:- slimandam ccnjuimus.

Col!oc]uium inrer Feknamum & D.loanuam.Ducis Suffolcenfis filiam , quatriduum anacjuani capire pltc~terctur.

p E hnamus: Domina , indolefco tnsli a:riaw:ofc fortuna: tuaf, Jcd mhdaddubito quin accrbitatcm hanc fatis conslanti & ma-

Ioan.Graia; ACT. MARTYRVM

fculoanimofuftincas. \oan. Grdtus cftdCCeffustuus,modb Chrijli dn<e cxhortationis cdufa dducnias . Quod dd cdlamitdtem dttinet{c. Chrislo ldus)ddco mihi molcsla non efl,vt cximij potiusfduoris Dei faCfdmcntum cffc ducdm,qudntb nunqudm alias maiori mc comple- xus csl.Quaproptcr nihil efl quod ea rcs,qu<£ mihi tam falutarisfit, tibi aut ijs qui vcrc mihifauent dolorem panat . Tck. Miffus a Rj gina,ciufque Scnatu veriio,vt te in orthodoxa veritatc irislituam: cti amfi ca mihi dc tc flfes fit,vt nihil cffc opus fcntiam. loan. Equid gratuts habco rcgince fub\imitdti,qu<£meifubmiff<t ipfius fdmuicc velh non obhuifa fimulque confido,tc munere hoc tibicrcdito pic fyncercq; perfunSluru. Fek. Quidergocxigiturin Chnftidno*. loa. Vtin Dcii crcdat Vdtrc,Frfium>(3' Spmtum flxnclu:vnu Dcu, (f tres perfonds. Fek. Qujd,mhilnc dhudin Chrifttano prceterfoldfidcm in Deum re- quiriturliod. Maxime verb.yiam & credere in eum,^ diligcre cunde oportet,toto pcclorejota amma,totiflque viribusfimul eyproximos Fidcfohiu tanquamnosipfos. Fck. KcBcfides crgoperfle folanon luslificat, ftificamur. m^tm% ioa^ [w6fides,vt inquitVaulus folaluftificat.Tek. At idemVaulus confirmat,qubdfifidem omncmhabucro , charitatemno habeam,nihilfum. loan. Vcrifitnumquoddicisanquit. quopdSioe- nim eum dikgaman qucm no crcdam?.autqua ratione dh fidam , cuius nulld diletlwnc dfficioAFides & charitas coniunclim fe comitantur, at charitds tamcnfidc comprchcnditur. Vck. Quonam paclo dilige- dus cH proximus*. loan. Ddcclto proximi in ijs confislit ,vt famcjce- tem cibo,nudum vcTiibusfiticntcm potu fublcucmus.brcuitcr,vted- dcm illifaciamus ,qu<£ nobis ipfis ficn vclimus. FckVroinde ncccf- fario adiungcndum cH pic agendi Fludium ,alioqui flne operibus fi- des fatis momenti non habct. \oan. \lludfaljum,affirm6quefidcm folam adfcrre flalutcnv.attamc Chrtflianos ,ne dtflapulidcgcneres fui prxccptons vidcantur.pijs opcnbus fluderc decet,qu<£ tamen adfa- lutc m ip/a nocotfcrut.Nam quumomma egcrimus fcruifumus inu- tilerfoldque infanguincm Chrisli fidcs feruat. Fck. Sacramcn- taquotfunti \oan. Duo,Baptiflmi,ejy Ccence Dominic<£. Fck. Quid ais,an non flcptem juntl han. Quibus Scnptur<£ drgumcn- tis id me doccbisl Fc k. Dc hdc re dlius ent dgcndi locus . Dic tan-

dcm

Ioan.Graia. LIBER VII. 155

dem quid bis duobus tuis Sdcramcntis fixgmficdturl loan. \n Bd- ptifim ftcramcnto dqud fioris cmundor }intus fyintu rendficor & Sammcn- rcnouor. cslque IdUdcrum boc ceu figdlivice } quo ficidm mein nu- ™m b^ul plj tnerum filiorum Dci infiertam efife . Kurfius Ccena fixcrdmentum Sacramen- tdnqudm certum ficcdus ac fiymbolum dccipio }me fidnguinis illius turacan?' prcao, quem m cruce largitcr pro nobis cffiudit , pdrticipem Vita ce- tcrnce ficri. Tck. Quid ? annon vcrum Cbnsli corpus & fixngui- ^ ?icm in fiynaxi percipis ? loan. Equidem itd crcdoun Coend nec cdr- ncmnec fanguincmCbrisli carnali aliquo modo }ficd jfirituali m<t- gis ratione fiimul cum panc&vino percipi.qui panis quumfiran- gitur,(f vinum quum bauritur } me nte admonent corporis Domini pro mefrdcli, & fdnguinis in cruce profiufi. Cum pdneitdque & Vinofinul beneficia illius & corporis dttnti } ?y fianguinis in cruce exbduslipro peccdtis nofiris percipio. Irek. Atqui annon Chrislus exprcfiebcec habetverba:Accipite}edite}hocesl corpus mcu?.Quce lux clariorhac voce effc poteW-.annon fiignificanter corpus boc fuum appellatl lodn. Cbnslum ita dixijfie,nrgari non potcsl: : at fii tanto- pere extcrnamfiacicm verboru ffeclare ac vrgere velimus, dicit & idcm dhbi}Ego fum vitisyEgo fium oslium.annon Vaulus quoque eum Vocarc quce non fiunt ,tanquam ea quce fiunt , afifirmat ? abfit a me tantum ja:imis,Vt vnquam vcrum Cbnyli (y naturale corpuscar- nah ratione ejitem \ itacnim dut mcdm dufierrcm redcmptionem^aut duo corpora , duofique Chrislos , dut duoviccim ctiam corpora illius slutucrcm. Siquidcm Vnum corpus in crucc fixum eslitum fii alterunt' ilh cxcd.jfcnt, neccffarw cfificcretur }vt avit bina HU corporafiuifi- fie ,aut fii vmcum fiuerit }hoc ipfium aut in cruce mimme fiubaBum firaclumque }dut certe a dificipulis non prxmanfium efifie }fiatcamuro- portcat. Fck.Verinde ejlCbrislo facile pro fiua ommpotentiacor- omnipo- pusinCcena prcebere ad vefcendum ©° bibendum : ac difificilc non tcntli' erdtilli }citrd viri commcrcium de matre nafiavirgine }dut pcdibus aqias indmbuldre }fiue dliudid genus quoduis mirdculum nutu fiolo potentict fiuce edere . loan. ?dteor,fi mirdculumtum illi in Cce- nd exhibere libuiffet . Sed mbil eiufmodi id temporis dccrcuit fid- cere : tantummodoid voluit \ corporis & fidnguinis in cruce pro

loan. Graia. ACT. MARTYR VM,

peccatis atterendi communionem impendere.Cceterum hoc Vnum mi~ hi refyondeas velim }vbinam ChriTlus tum erat , quum hcec dtceret: Accipite,edite, hoc esl corpus meum . annon menfce Vna cum fuis ac cubutt vnus ? necdum enim moitem ante ahcram lucem oppetierat. Age,quid accepitergo dliudmfipdncm?.quidfregit,mfipdncm*. quid porro dedit,ntfi panemlQuoditaque accepit, idfregit : quodfrcgit, dedif.quod dedit,id illi manducabant. Atqut interim toto hoc tempo- re Vna cum illis tnenfe interfuit ,prcefenfque a difapulis cernebatur, dut ipfi egregie profeBofallebantu r. Fck. Videm tu quidem collo - casin cos anzbores ,quorum leuis {finslabilis doclnnanunc huc nunc illuc fluciuat. ex eodcm ore , quod aiunt , fimul @* calidum fngidum ffiransirton autcm in ecchfiam , cuifoli fidere conucmebat. loan. Fidesmea fohdifitmis diuince Scnpturce firmamentis , nequa- Ecckfia. €cchfid> innititur. Ea enim fi vera ^fgenuina fit Ecclefia,fe fud- quc omma ad cemfimos verbi diuini gnomones exigit : nonautcm contra,ad huius plaataverbumDeiaccommodandumefl ,necfdes ntea. An idco cccleficefidam folum antiquitatis caufd\ Autillineego ecclefice fidem fim habitura,qucemebona magnaque ccence Domimca parte defraudauit ,nec quenquam hominum ad vtramque Sacramenti fpecicpr&tcrfdcrificosadmittitl Quodquunobisnegdnt,pdrtcm no- bisfalutis ncgant . Eam igiturnon vcram effe ecclefiam, nccgerma- nam Chrislt ffionfam ,fed flpoyifam diaboh, liquidb dixerim : quce fic ccenam Domim partim aufcrcndo,partim addendo polluit . Dicohuic ccclefice Deum additurum plagas ,partefque eius ahbro vitcedeletu- rum . Hoccinc didiccrunt a Paulo , qui Corinthijs fuis vtramque Sd- cramentiparte tradidit?.An huic ccclcficc me credere poftuldtistdbfit, Vek. Non finegrdui cdufit id ah ccclefiafaBum cfl ad vitandam h<e- refin,qu<£ tum emcrgereinceperat. \odn. Qmd audiolan ecclcfid du- debit Chnsli lcgem dc Mitutd dntiqudre , ob cdufie qucmcunque prcetextumlquamobrem igitur Dominus in regem Saulum tdntopcre offcnfus dicitur*. His aliifque idgenus argumentis perfuddere mtcbd- ' tur,vtecc\eficedecretkdcquicfccrem,fcdfru$\rd. multamternos a- li i dgitdbdntur: hcct dutem prarcipua erant capita.

Vmitishis colloquijs } Ycknamus quum valcre me iufitffetdifcc-

dcns,

Ioan.Graia. LIBER VII. 156

dens,dolere fe aiebat}addens fe certum fcire y nos deinceps nunquam comicrHros.TimcgoyVcrum:i>h]i(am, nuquamnos cpnucniuros ccr- tifimum cs~l}mfi Dominm cor tuum conuertatfcio cauftm tuam cffe pcrditijiimam: itaque rogo Dominumin Vifcenbus nnjcncofdialefu ChnslivttibifanclumSpiritum fuum impcrtiat :vidco enimdlum donaffe te magna dicoidi facultate . Atcptc lta tandem difccffum esl.

Epiftola paracnetica Illuftrifsima: Heroin.T D. lo.innx , cjuam in calcc Tcftamenti noui in/criptam.forori Katharinx miln.pridiana noctc antc dccollataonis fua: diem.

I T T Oadte Katharina foror librum,ctft forvs quidem nullo auro bra- l^^ffeatum,intmtamen quouvs auro & Margaritvs infmivs modvs f*pe~ riorem.Codicillm eftDiuinx legvs,& nomftmi teftamentt foedm, quod no- bifcum mifcrrimvs peccatonbm pepigtt Dem. Cuim ductu^fi te fequace pr& - buervs lectricem ,perducer'vs non adhuim mundt omnibm momenivs nutanti* bonafcdad yer£felicitaivs,atque &tem& ytt£ tmmortalem pofJeftonem.Do- ctbit te & pie viuendt & bene moriedi rattonem.Dentque plm hinc ttbt lu - cri acceffurum efi,quam alioqutex infeltcvs & captiut parennstui ,terns & latifundijs omnibm.Quemadmodum enim^fi tntegrdt tllires manfiffcnt , £i7« incolumvs ftatm,ad te^qu£ iam proxtma es, hxreditarta tlhm omnia bona ob- ueniffenv.it a fi nunc gnauiter & ftudtofefeltcifimum hutm tefiamentt aruit coluervs,eam reperies margriara^eas ttbi opes parabvs^ quevs ncc rapaces auari- ti& manm ertptent,nec fures depr&dabuntur, nec corrumpent tinex.ld ynice ftttibiftudto (charaforor)yt cum Dautdeprofciai & medittm m legcDo- mini Det tui.Stc viue yt quotidte dtfcas morr.qub per mortcm ad yitam con- tendxs}nunquam deinde pcrituram.Nec tefallattencrdt £taivs tu£flos,&tu- uent£ fduciaiquaft hocnomtne longiorem ttbiyttam poUtcens.£queenim citb(ft euocarit Dem)iuucnes &yirguncuU tener£,atque dec repitt abriptu- tur fenes.^fitdue tgiturtn hoc tncumbe, yt mort affuefccvs. Hoc qmdqutd eft mundi,abijce:Di*bolo obftfte ,carnvs reffuecuptdttates, teipfamtotamexue, in Domino yntce tc oblecfa. Stc deplores admiffa tuajie qmd defferes tame. Itainfdefisalacru, ne interim immodtcariixi confdcntia .femj. erquecum beato Paulo dtffolut expete, vt f i cum Chnftoun quo qmfquvs eft,ettafw< or~ tum fucrit,nonpotefltamen non ytuere.Sic te compara}ac yitam tnf\itue}yt cumfdeli feruo omnibm horvs admgdes^etiam nocte media:nequum mors in- g>-uerit}tanqu~am furnocturnm, te tmparatam, ac cum feruvs Sathan& fterte- tem,aut cumfatuvs yirgintbm oleo deftitutam.aut tnrereos quibm ycftvs de\ft nupttalvs ,reperiat:atque ita e nuptijs excludarvs. Te tn Chnslocxhilara,qubd eriamnum faccre te confido . Quoniamque profcfitone &titulo cenfervs inter Chrtf~ianos}huimergoincedeycsligijs}cuimgcftAi nomen } crucemquetol-

Ioan.Graia. ACT. MARTYRVM,

lc tuam-.peccata tua in eim impone humeros,atque eumperpetuo ampletlere. I Quodque ad mortem meam attinet fiortor te (adamata foror) mecum pari- ter Utari vetts-.quando a corruptionc ad incorruptionem me mors tsla tranf- fcret.Perfuafifitmum enirn hoc habeo,momentanc£ huim vitdt iaclnramjni hi cejfuram in vite nunquam deftturn lucrum . quam ttbi etiamgermana fo - ror , opto mecum altquando in Domino contingcrc . Interim cuslodtat te pie~ tas illtm,vt viuens in timore tpfim , ita moriam vt integram fidem Chrtfiia- nam adfinem vfque tuearh. ~4 qua nunquam teabduci patiarts neque Jfe vi- t&ficc monu mints. Nam fivcrttatcm tllim abncgabts vllit vtt& hutmprs,- mijsjille tc vtcifltm abncgabttj& vit& dies contrahet . Sin illt adh&rcbv>,vi- tam tuam in longum producetin confolationem antm& tu£,&glortam tpfim. *Ad quamglortam omnipotcns Domtnm mc modo, tepofthac ^ quum tllt vi- debttur ,pcrducat . V alc , vermana foror ,acfiduciam omncmtn Domtno conftttuejn quo folo vmucrfum auxthum tuum fitum efi, ~4mcn. Tuagcr- mana foror loanna.

VerbaD.Ioinn^ cjiuim ad Uipplicium produceretur.

$M Iri ftdtres Cbrislidni. Sub lege dtqueper legem fummorti ddiudkdtd , non equidem ob fcelus dliquod aduerfm Kcgince mdieftdtempcrpetrdtum,cuiusnullius conjcid fum^tmedm in hdc re innocentidm dpud vosprofitedr:verum obidquid confenferdmilh rei ddqudminuitd cogebdrvoluntdtc.Fdteor tdmen cotrd Dominumde- liquiffe meytum quid cdrnisjum quid mundihuius illeccbris ctifi- ditdtibus nimiumindulfenmtncc vitdm dd prccfcriptum fdnclifiimce Vohitdtis ipfius ,ekmque norma quam e verbo eius edoSld fum>dccom- moddrim. qud dc Cdufd,Dominus hoc mortisgenere me nunc Cdsligd- uit.idque mdximo mento meo . Qmnqudm dgogrdtias beneficcntice ipfius ex intimo peclore , quod fi>daum mihi ad deploundd pcccdtd in hocmundo concefierit. Qudtnobrem etidm dtque ctiam vos rogo, Chriftidni commilitones , dum ddhuc Vitdtn Jj>iro , vt tunclis fimul precibus mecum , (f pro me comprecemim^t pecCdtd mihi condonet diuim clementid. fimulque tefles mihi ddfitis prccor,me fidcm Chri- slidndm consldnter hic dd mortem tueri,fiducidm omnem fdlutis col- locantem non ahd inre ,nifi in fanguinc duntdXdt Domini nosln le- fu Chnslt.ltaqucnunc vos rogo omnes ,pro me mecum prcccmi- ni. Conuerfaque ad Fchiamum: Dicdtnnefmquit,pace veslrd ?fdl- mumbund Kgcfinquitille ,fii hbct.Tum illa cxplicato UbroWfdl-

mum

IfoaaGaiaJ LIBER VII. 157

mu

uMificreremei:aprincipioadfineingentt cordis affcclu recitat, Kurfujque co fimto eretla vbtin pedes ejjet ,thtrothccas & fudarium D. Tylncx anctlU fuxjtbrum D.Brugiofratn tllius qut turri prxfi- :icbatur commcndauit ,moxque vcfles exutura,pallam prtmum eno- iarc aggredttur.lbttumliclor opcm ci laturus accurrit. Quemilla :fe vtjinerctpauxtllulum rogatiatque ad duas vertens ancillas ge- nerofits}qu<ffamulatum ctpt&s\abant,i\lis fc exuendam prxbuit. E- xut*demummundo,tiara,acpcplo,fudarium tlU velandis oCulisin tnanus prcebet.Secundum hxc hclorflcxtsgembus fupplex ab ea ve- mam fltpulatur:cui illa toto condonauit pctlorc ,rogatque ille \tco- cedat paululumco vbtslramwa ponacntur. Quodvbt fccijfet tlla, per eumlocum ,truncum inquo aufcrendum erat ei caput,confJ>icit» Tumilla ad liclorc:Qufcjoanquit ,celerimanure velis coficere.Qui- hus rcbus ita prxparatis ,procumbit tumingenua adolejccntula, ro- gans Jioc modo litlorem, an caput eiprim prxcideret , quam fe fuper truncumrcponeret.Non ait ille ,6 Domina. Tumillalinteo Velamine obdutlis oculis,acobtctlafacie,Quid,inquit,nucagam, quidnuncfa ciam,\>btnam dlud e?i\\bi tum cx aslanttbus quijjnam,caudex vbi ef • fetmanu prxmonslrauit.Tumque illa hutmliter recltnato capite,slra toqucacexporreblo in longum corpore-.Domine ,inquit ,in manus tu- ds commendo fipmtum meum.adquam \ocemimmtnens ceruici litlor, redutlo confeslim enfe,capiteplcxam humi proflrauit ,Anno Domim m.d.l 1 1 r 1. Februarij xn.

Eratloannahtfc quam nos&lanam populari cogno?nento dici- tnuSy tum quum hoc modo moreretur , annorum x v 1 i.adotefcentulay non amplius . Cutus mors hoc mihi indigmor fuiffe videtur, non jolum obcultifiimi ingcnij illius fingulares dotes : quippe quce cumhattnis^ cumquc Hcbraicis ,fic& Gracacoiunxit vf dcclamare etiam in ea lin- gua,eaque in xtatc , idque extepore potuijjct : verum & ob hoc ipfiu unulto magis quodnullaculpa,nullo merito juo, hoc eifupplicium infli- clumfuit : tantiitn qubdtnfeliafato parcntes ipfitm cum ca copulajjent fanulia.

Kogata a D.loanne Brugio turris Londincnfis toparclxt , V/ libro ipfius altqmdfuamanuinfcrtbcret }quod tanquam gratum fui mne-

L/.

Anto.Magtu-us ACT. MARTYRVM,

Vcrba in li- bro Bru xno in

1". mofynon fcruare poffet.hanc illi paucis )incis delmcauit gnomogrd- fcriP phiam.Quoniam ita a meyD.pr^fecle^poslulaSfVt nonnullum in tam nohili lihro tuo calamimeirelmquam monumentum : ohfcquens igi- tur voluntati tuce,primum te hortor proque Chrisltano etiam offcio moneo^elis inuocare Dominum 3 quo cortuum in Legis ipfius obfer- uantiam inclinet Jeque in \ijs adanimetyegetetque ipfius-.ne quando \crhum vcritatisauferatahorctuo . Viueyquafiquotidie moriturus. jlcquemorerc, vtviuas perpctuo^moriturus nunquam .Nete fallat vit* incerta>Vitrea fiducia.Mathufalem,ficutte facr&doccnt litcra quankbct in longifiimos \>itce numeros excefiit ,dcccfiittamcn ,ha- lultque & ipfe fuum exitum.Et vero,vtfapiens ille concionatur Ec- clefiafles^Tempus efl nafcendifempus moriendi: melwrque esl dies mortis die natiuitatis. Sua manu loannajn Domino tua.

ANTONIVS MAGNEVS. M.d.Ldii Ntonius Magncus Orleaci natus in montibus kruernue jiuti captiuitatis Lugdunefiu quifupra memoratifutjecclcfix Ge- neucfi attulit.aliorum etiam qui eodem tempore Lutetia nomine Eu- angelij comprehenfifucrunt^tvnumquenqueeorum precibusec- ckfig commendaret.Aliquanto posl quum propter quadam fua ne- gotia in Galliam rcuerteretur fiitungibus captus esl^proditus a qui- bufdam facerdotibus } qui eumm manus Officialis tradiderunt , tri hus horis poflquam in eam Biturigenfium vrbe venijfet, x v m. Mar tij ,m. d. l ii ii. Pojl aliquot dics e lunfdiclione acpoteflate Officialis a iudicibus regijs creptus fuit ,Lutetiamque posleadcduHus^bi ca pitis damnatus esl,pofleaquam fidei fu& confefiionem edidiffet > at~ que in carcere omma opprohria & tormenta fumma \irtute & con - flantiapertuliffet. Is igitur lingua eiprimumpracija,viuus in pla- tea Malberti crematus esl^xm.lunijydnno eo quifupra, notatus cfl.

GVILIELMVS D* ALEN^ON. D doclrimm Eudngelij noslris temponbus promulgandam dtque illuslrdnddm,infignis extatoperd corum,qui libros eos quibus fdcrd Scripturdpure piequc efl cxphcdtd, in Vdpdtum dcpor- tarunt3atque itaillos qui in tdmmifcrdndd differfionc omnipietdtis

doclrina

i

0

pmi

jk fat

Guli.D'Alen£on. LIBER VII. 2,58

doShrina C confoldtione fiuntpnudtisddiuuerunt . In eorum numero egregid fidcs (yoperd Ecclefia Chnsltmdxime opportundextitit Culichm Alencontj }pdtrtd Monfalbdnt y cuiusmcmorid nobis per~ dignd esl \tfit qua literis mdnddretur. Ndm quum is fiwpe in \drias regm Gdlliceprouincias profctlus cfifiet}tdndcm Monfi^efifiultin GdU lid Ndrbonenfi cdptus esl , a fialfiufiratnbus prodttus, atque conie- diws Sfij- Bus in cdrcerem db tjs qui in ed vrbe iunfidiBtonem habet. Qui quum fls fratnb'' eum de fiide dc rehgwne qudm profiterctur ytntcrrogaffenty \tderent- quein purd Eudngelij confepone firmum & conslantcm efifie ydie Sabbatkiyqut fuit vu.dtes \anuar'tjyM.D.iim.capitis eum damna* uerunt. Eutt dutem alius drte fua pdnni tonfior pro eddem verita- tis cdufd captus dtque in cdrcerem inclufius , quem infirmitdte cdmis debilitdtum}dtquc a \era Etlij Deiconfiefiwneduocdtum , iudicesea condemnarunt pcenay\t honordridm ^quamvocant , emenddtionem fubiret, dtque in morte Alcnqomj fyeclator adefifict . Sed eo ipfio die, qui ad eas pcenas trrogandds crdt conslitutus ,Deus edm Alenconio gratiam largitus es~l,vt eum ita terrttum ac firaclum , quum verbo *nIJ Deiytumfiuo exemplovehementer 1 confirmduerit yatque adconslan- ma reciPk ttam vere Chrisltanamreuocauerit Atdquequum nouam animi\ir~ tutemrecepiffiet ya iudtctbus poslulauityvtautreducereturincarce^ rem,aut V»d cum ipfio Alenconto cremaretur: dixitque fie nulldmer- rons emenddtionem altam fiablurum y quameam confiefi>ionem,qua mortens tandem Euangelu doclnnam y quam Alencontus confitere- turyconfirmaret. Hac fidet firmitate & conftantia duo pr&slantes lefin Chrtsli martyres y Monffejfiult combuslt fiuerunt. Librarius Alenconius die vii.lanuartf.altervcrb die Martis fiequenti, quifiuit dics deama eiufidem menftsyanno m.d. liiii.

PETRVS DV VAL. grggj Odcmanno m.d.liiii. VetrusVallcnftsex oppidoVantillaco, llSli qutnque db vrbe Tolofit milliaribus ydrtcm profitesfiutoriam^ Ncmauft tn Gdllia Narbonenfiynonune E.uangclij comprehcnfius esl. Is quum purifitmam rcltgtonis Chrtsltarice doilrinam conslanttfitme confcjfius cjfct : vf confictos etufidcm dotlnnx homines fidelcs indica- retygrdutfiimd tormentd($cruciamentd corporis perpefifim esW . qui-

L/. it.

Richard.Feiirus:' ACT. MARTYRVM,

bustamenmutilatuSyfracl/is.opprejfufquey nemincm Vnquamnomi- vauit .Voshcmb in eavrbe viuus poenam igms vfltatam fenfit }ai maximo fdrtifiimoque animo fuflinuit,anno m. d. l i i i i.

RICHARDVS LE FEVRE.

pSvpi A X I M A ac ius\ifma esl caufa, curDewn omnigloria Cele ^Mhrare debeamus yqubdnon ita pndem Kichardu Feurumpro fefione aurifabru,patnaque Kothomagefcm pro nomine ¥ilujm leftt Chnsli confltendo actuendo in extremmu certame produxcnt.Nam is antea eadcm ob caufam Lugdum comprchenfus yin carcere diufue- rat,anno m.d.l l.^biventatem Euangelij itacovslanterdefendtf,vt capilisa ludkibus eiusvrbis damnatus fucnt.A quatamenfenten- Rkhardus tla Lutetiam a^ Curiam fuprcmamctuorudam hominum impulju ap- morti cre- pellauit.Cum autcmiamejlct tnitincre vf hutetiamducereturjere-

£tus. *, r ■ \ i 111 } t J I

pfusfuit e manwus eorum , qui cum ad iilud parlamentumdeauce- bant. ac quanuis multa flnt^fjcnpta 0- dicla prceclare in cius pnma captiuitate ac confcfione , monumetis literarnm digna : quia tamen morsyqu<£ iure optimo cflgrauiflimum quoddam flgtilum eorum om- mum diElarum atque fcnptorum,eo tempore non cfl corfcquuta , nos in hac hiflona ea prcttermiflmus , acpro omnibus quct tum abla j unt, ^namtantumepijlolam injeruunm , quamloannes Caluinus ci re- f yipflt, rejfondens ad ea quce Kichardus per Itteras ab dlo quctftue- raty\t quemadmodum Jcrtbcbat , his fublcuatus , inflruclus acmuni- tus ,meiius fuslinere pojfet eaquce imnuci, tum afjpeclabiles, tume- tiam fjhintuales eiobijcerent.ltaquCyCum eaepfihla fummam tum e- mditionemytumconfolatwnem compleclatur 3nos eamhoc locoad- fcripfimus , quemadmadum cctteras omnes eius viri literas ad af- jhclos confolandos mijfas , vf tempons atque ordinis ratio poslula • baty qubaliquis confolationis frutlus ad liomines fideles perueni-

Epiftola Ioannis Caluini Geneua ad RicbarcUim Peurura. miiia,grauifsimique tum coniilii,tum folatiiplenifsima.

I

X}uemadmodum ,frater charifime , Deus te vocauit, Vf Euange* Iiojuo teflimonium dares ^itammme debes dubitare , quin \trtute

Spi-

Caluiniepift. LIBER VII. 155?

Spiritus fmtc confirmet ,ac quod lam in teinflituitperficiatfeque in teviclorcmaduerfusomnes immicos fuos oftcndat . Quanquamtri- Triumpl.i umpbi quidcm lefuCbnsli , iudtcio mundi contcmnantur . Qumnos chriftimfi

IX / ' do contcm

quideminfummo verfemur opprobrio , impij verofuperbia fuaglo- Ptibil«- riaque cxtollantur. id tamcn non impedit, qud minus & illiconfun- dantur potcntia veritatis cius, quam Deus nobis in ore pofuit:&nos in cordibus noflris fuslcntcmur,atque ita confirmemur, \taduerfm fatbanam omnefque cius miniflros glorian \>erepofiimus,expcclan- tesillum diemilluslrem, inquogloriaDeicum impiorum atquein- crcdulorum confufione plenifiimereuelabitur. Quodtuad hunc\>f- quediem dc fingulan eius bomtatc es expcrtus , idin optimam Jj>cm debet tc induccre, atque in ca fiducia confirmare ,cum inpoflerum tibi nunquam defuturum . Interea cum ora \>t ipfius gratia magis ac ma~ gis intclligas & fcntias quantus tbefaurus fit eius doRrin#,pro qua tu banc dimicationem fufcepislvcuiquidem \>ita tua comparata, tibi ruinime cbara aut pretiofa efje debet. Tuos etiam attolle oculos in c<£- lum ad optimum ac fidelifiimum Dominulefum , qui tuus certifiimus vindcxfuturus cs\,cum tu nulla aliam ob caufam,quam propterfan- Bifimum eius nomen Vincula is~la patiaris .Cogitatione comple- Glorh ~ Bcrc eam immortalem ploriam , quam ipfe nobis acquifimt , qub ma- bis 1 chri- tore ammi <tquitate patientia ajjiictiones , in quibus boc tempore verfarisfcrre pofiis. Optimum acbeyngmfiimum Deum finevllain- termifiwne ora , vtpro ea examinis ratione ad quod fidem tuam ad- duxit , eamquoque gratiam tibi impertiat , \>t \>fu virtutem promifi fionum fuarum fenttre pofiisiac cumipfc omnis lucis fit Vater,ita men- tem tuamilluminet, \>t omnesfumi, quos impu bomines tibi offunde- re poternnt, oculos tuos non obfufcent & obfcurent , neque fallacia captwncfque eorum mentem tuam perslringant atque impediant ,qub rninus tu ftmpcr clarifiimum illum ac falutare folem lcfum Cbrijlum, SoI ;uftitIa. \>erum Dei Filium contueri pofiis. chriftus.

Deratione \>erb ac moderationc , qua aduerfariorum argumen- tis rcfyondejidum esl , tu quidem prudentcr facis cum fimplicitate

modeslia dlis reffondcns pro modo fida tuaJ, qucmadmodum fcnptumesl^Credid^idcircoloquar. Quanquamommaquidcm eo- ^uim.hs.

Ll. uj

Caluiniepift. ACT. MARTYRVM,

rum acuta argumenta, qux ad oppugnandam ventatcm afferunt, ni- bilaliud funt quam slolida ndicula hominumcommenta: tu ta- men acquicfcas inea cognitione, quam Deus tibi impertiuit , edque contcntus , tcslimonium eius veritati fine vlla fvnulatione da . Nam quanuis illi irrideant quodabs te dicetur, illud tamen ad cos pertur- bados & confundcndos vim cuiujdam fulminis habebit,quum in Dco eiufque vcrbofundatum atque conflitutum erit.Ncque verb tu igno- raseumquipromifitfeosfuis & huiufmodi fapientiam largiturum^ Luc? 1T* cui omnes aducrfarij refislere non poterunt.pctc igitur ah eo vt te ita regat & gubernct,ficut opus cffc cognofet . Quanquam idquidcm eosmimmeimpcdiet , qubminus,qua funtaudacia ej? temcritatc ,te bdcrefeos condemnent: tamen idaquiore animo ferendumesl, qubd non es~i nouum atque inufitatum:fed ita femper cum Aposlolis , Pro- phetisj Martyrtbufq;faclitatum. Acluarius quide ,qu<£ eividebun- tur, tantum in ac~la referet :fed id non impedict qub minus confcfiio tua cora Dco eiufquc Angelis pcrfcripta cxtet,edmque vim ei dabit, quam communis Ecclcfia <edificatio poslulare videbitur.

Egopaucis aliquot capita attingam,in quibus conatifunttc con- turbare,moleflidque afficere.Vtdemonslrarenttibinos non fola Dei SJdodSi- Krat^a iH<ftlficari> allegarunt Zachariam alwfque multos in Scnptu- mrquidam ra \uslos fuiffe appcllatos.ln co autcm confidcrare conuemt, qucm-

in Scnptu- J JJ ir , m » » 1 .

ra. aamoaum eos Deus tales acceperit, lustojque babuerit. Quoa Ji re- periatur id gratuita cius bonitate ficn , ca ipfis tgnofcentis qu<e in eis requiruntur, nec eis vitia peccatdque attnbuentis , omne lam me- ritum exdufum esl. Etenimquum diciturnosfola fide perChnflum iuflificari,primum intclligim us nos plane effe malediclos,nequc quk- 'erChriftu 1uam a^iu^ ln no^ 1uam peccatum ejjc , ncquepoffe quicquam bo- <juid fit . ni facerc,nifi quatcnus Spiritu Dei fanclo , vt membra Filij cius rc- gimur acgubcrnamur . Vrxtcrca^quanuis Deuseam nobis gratiam impertiat,vt in timore ipfius ambulcmus Jongifime tamen ab co ab- fumus ,vt officio noslro fatisfaaamus ,pr<eslemufque eamiuflitiam, quam is in fua Lcgc d nobis rcquint . Esl aute fcnptu, eu effc malcdi- klum,qui nonomma qux fcripta funt prccsliterit.ltaque nullum ahud iuslitix falutifque perfugium habcmus } qudm ad purifiimwn lcfu

Cbntti

Caluini epift. LIBER VII. %6o

Chrislifanguinem , cuius facnficio , quod in eius morte ai fanhlifica- tionem noslramfatlum cH , omnia \>itia noslra pcccata eluuntur. lloc eodem modo Deus opera qu# nos ipfus \irtute facimus , grata §^ & accepta habet: quanuis ea J cmper alujuibus \ttiorum maculis af- P" • fetla fint. Ita qui voluerit niti fuis mentisjs quafiin aere fuftenfus c- ritutaque de fua falute incertus , Vf quafi omni vento agitari Vidca* tur.Dcniq; qui ahquidfc mcreri arbitrantur ,u Deum fibi dcuinSium atque obligatu huiufmodi opimonc faciunt,cum nos omnia eius bonu tatiplane debeamus.Nos quidemeritis diuites^f abudates erimusfi in lcfu Chnslo fumus ac \>iuimus. Eius vero gratia pnuati , slatua- mus negutta quide boninos habituros . Neque vero dcbes coturbari fiinimianomen Mercedistibi allegant . namDeus mercedemreddit modol^110 fuis,non quod illi ea digmfuntfcd quod ea opera qu<e in ipfis pofuit, ^™**1 pro fua gratia accipit, cum ea in fanguine Filijfui confecrauit ,\>t indc omnem afiimationem dignitatemque accipiant. Itaque merces^quam Deus fuis fidelibus promittit}habet antea conslitutam remifiionem seccatorum, eamque gratiam , qua eos vf filios fuos in ipforum infir- mitatibus profequitur ac tuctur } nonacerbe omnia exigens ,fedcle~ mentcrmulta ignofcens. Ef ccrte hoc luslitia? nomen eam Mm habet, Vtcum Deusnos proiuslis accepit,gratos quoque & charos habeat: id quod f ?kt fide in Chrislujn quo vno caufa falutis noslra? esl con- Iacob. ^ t slituta, confequimur. Viuus quidcmlacobus idnomen alia (ipnifica- <teoperibu»

. J \ i 1 r ri v ■ ■ ci r «pofitus.

tione accipit, cum aitoperibus ipjam fidem adiuuari,vt nos lusupce- mur.lntclligit cnim tum approbariyacrcipfa declarari nos iuslos effe, cum inbonis opcribus illuslria extant teslimonia. Neque \>erola~ cobus difiputat in quo falus noslra efi fundata , quo nofira fidu- cia mti dcbcaf.fedtantummodo quemadmodum Vera fides cognofca- tur ccrnatur , Vf nullus ea abutatur ,folo eius nomine leuiterfe 'jfercns . Si illi ad te rcdeant , vf importune tibi negotiumfaceffant, ^ero Dcum os tibi daturum , quo pofiis eos vincere.

De intercefiwnevirgims Marix , eorumque Santlorum, quiiam \>ita dcfuncli funt , rcdeundum femperc^ adhoc principium , non Dei eft n<>: effe noslrum aduocatosconslitucre inparadifo:fcdeam authorita- [jjjjjjjjll temadDcumpcrtinere,quilcfu\nChnfiumVnumpro ommbus ad- tueiC-

L/. tiij.

Caluiniepift. ACT. MARTYRVM,

uocatum patronumque conflituit.ltem preces noslras debereficri tn fide , atqueex verbo Dei tnftitui O3 adhiberi ,ftcut x.Kom.Vaulm monet.Atin toto Dci \>erbo nulla reperitur fyilaba eius quam perhi- bet aduocattonis.omnes igitur eorum orationes funt profance,ac Deo ingrata:. Quod fi obijciant nobis non effe tnterdtclum,quo mir.m illud Sanclorum patrocimum implortmm atque adhibeantm yfacilis re- ffonfio eft,nihd nobis tentandum aut inflituedum efie ex ingento no- firo ac fenfu propno,ne in re quidem minorr.mimme vero in oratio- 7ieyqu# multo cH maior ac fancltor ,quam vf tn ea inftituenda atque adhibenda leuttatemopimonisnoslr^fequidebeamm. Quin {pianr negare nullo modopoffunt,quodperfugtum fuum in aduocatione San preces ad &°rum conflitutum habeant}idex mcra diffidenttaextflere}quafiv- m£°di[R nm ^efa (^1"tlflusiji)flsnon fufficiat.Quod vero excipiunt,cbarita- 4cntia. tem Sanhlorum non effe dtmtnutamfacile cfl rcffondere^charttatem conformare fe atque accommodare ad eam Dei \oluntatem,qua cet- ta ac defimta \mcuique officta prtfcnbuntur . Is autem \ult , vr qui remanentin hac \>ka fe in ijs precibm exerceat \qutbm alu alios Deo t imuflim commcndcnt:mortuorum vero nulla vnquam mentiofacla efl.Atque ©mnia exi- j» his quide rebm nihil ex noftro ingemo cogitare debemus: fed in eo genda. acquicfcere ,quod in Scrtptu ra propofitu esl atq; prafcriptum.

Quodautemafferuntex Genefi ,nottten Abrahce & ifaac inuo- — candum effe pojl tpforum mortemjcextm quidem ita habef.fed perri- diculum esl eum locum ad hoc propofitum adducere . Id autem fcri- ptum eflxLvm.Genef \bt memoratur Jacobum quum Ephraim & Manafie filios lofephi benediceret, Deu oraffe V£ nomenpatrum fuo- Komg fe,, rum Abraham & ifaac , fuum ipfius fupcr eos duos \ofephifilios $ *uoM^f wMWrtuwdM fuper duo capita earum tribuu qu£ ex ipfo oriren- 5>er aiigue. tur. Hoc autem perinde eft acfi diceret,W illi cenfeatur atque ita ha- beanturin numero duodecimtnbuum^t duocaptta effictant^ quafi prtmo gradufilij tpfim effent.Vrcetereayquumilltnatieffent in AE- gypto , eos fua precattone ad eam progemem adiungtt , quam Deus V. benedtxerat ac fancltficauerat : quoniam eo quidcm tempore externa quada ffiecie ab tllo fantlo fentine ac genere quafi fegregatt effe Vi- debantur.ltahxcloquendiforma mbilaliudfigmficat, quam nomine

Abralxe

ICaluiniepift. LIBER VII. 161

Abrab<£ appc\\ari,atque ex iWius progenie ccnferi ,quemadmodum 4. EfaLc etiam diclucfi,n0men vmfupcrmulicrem coniugeminuocari, propterca qubd ea efi u7wJ)>of,atque in poteflatc gubcrnationcque ma riti conjlituta. De fanclo lgnatio,qucm tibiprofcrunt,non neceffe esl tnultis cis vcrbis refbondere. Extat in eius libro huiufmodi fcntentia, tchrHtl"

1 n n ■ rr • Igrutiopro

in qua dicit lcfum Cbriftum Vnum fioi cffepro omni antiquitate.Hoc °mn[ anti -

igiturte vno verbo arma,vt eos ad puramEuangeh/ doflrinam reuo- ^U1UCC*

ccs.Quoniam autcm cgo ca fcntentia contra Vapislas vfus fum, inde

illi colorcm quendam accipiunt yvt dicant me approbare eum hbrum ac

magmfacere.Ne verb id te conturbet,ego tibi affirmo eo inlibro bu-

iufmodi aceruum nugamcntorum effe adeo abfurdorum ^vtmonachi

hodie ineptiora ac magis nugatoria fcribere non poffent.Sed quoniam

tn nullam habes linguce Latina cognitionc, multb etia minus Graca,

in qua fanblus Ignatius fcnpfitifiquideni ea illius funt quanomine i-

ffius infcribuntur ) mhil opus efi te in huiufmodi dtffutatione ingre-

di. Satis quidem fit tibi ita illis reffiondere^ vt fequendo \efum Chri- -

flum miidi lucem,crrare nullo modo poj&s. Qubd ad veteres Dotlo-

res attinetyij qui in huiufmodi rebus magis funt exercitati,ea poterut

dicere,quibus os dlorum obslruatur . Tu Verb tantumfidem tuam m ,

verbo lefu Chnsli ,qutfallere autmentirinonpoteflfundata & pU-

ne con(litutambabeas. Nam illud vnum efl,quo veteres Doclores re- ^^sm r 1 / >r 1 ■ r y nr • ^^V^

tcrunt omma, aduer anolque remttunt cum buiumodi tejtmcatione tcniadoit.

f « j ' n- J 7i- 1 1 ■ r - t^jodi- "

quod eatenus pdem jwi volutbabert, quatenus ipjorum ratio cum us confentire vidcbitur qua Deus nos docuit , atque in eius verbo con- tincntur. Porrb in quafiiojte de facramcnto Ccen#,quude fua tranf- fubfiantiatione tibi \oquentur ,rcffondere apte potes,omnes eas fen- tentias quas adducut, etiamfi ita cffent intelltgenda vt ipfi arbitran- tur,eastamennon poffead Miffam accomodart.Nam ficut eft dtclum, Hoc csl corpus meum,^f fanguis meus,ita flatim adiuntlum efi,Ac- apite,editc Jbibtteque omnes de hoc calice. At inter eos vnus tatum- Ccen^ abu. modb eft qui comeditpopulo verb dtmtdia pars facramett impertitur, idquc infcfto Vafcbx. Quinetia in hoc ipforum abufu maius ineft ma- lu,qubd pro eo quod lefus Chnslus dicity Accipitc: dli bacopinione adducutur yquafi Deofacnficium vnicum perpctuumq;, offerant. Ita-

Caiuiniepiil ACT. MAkTYRVM,

que vt his facramcnti verbis iuuarentur }oporteret eos habere \>erum Ccena vfum^quemnonhabent.Caterum tudcbes femper tcslificari te nullo modo negare quin lejus Chnslus nobis fuucorpus det}modo illud in cado qu&ram9 .Inomnibus aute argutis cauillatiombus quibus tecum pojfuntagcre,tibiquidem nihilprxterid quod vidifli}dcclara- dum es~l}cumoptimeJcias perfuafumquehabeas }Deum effe a quoid acceperis ac didiceris . Nam fides quidem noflravaldeejjetienuis ac ieiunaji in hominu doBrina atque opimonc fundata cffct. nihil igitur melius esl}quam perpetuo meditari eam doclrinamjn qua tota vis no flr& fidei religionifque Chrisliana conflslityW in tepore loco de- monslrarepaflisftenontemere credidijfe. Ac qucmadmodum initio dixifi inimici veritatis pro honore fuo ambitiofe pugnant}tui esl of- ficij acmuneris inhac dimicatione ttamodesle verfan-pt contra om* nes ipjbrumaslutias captionefque Deogloriam tribuas : neque vero aliud requiras }quam clypeuvera ac jyncera confefiionis}qua id quod Deus in animo tuo imprejiit}ingenue teslaripofiis.Multovero minus debetidteperturbare atqueangereji meaut alios impudentercrimi- nantur & calummantur }cum eam iam Itcentiam funtadepti^t fine v/ laratione maledicant.Feramus patienter ommaprobra <& crimina, qu£ illi in nos conijcient}necemm meliores fumus diuo Vaulo , qui di- cebatynobis perhuiufmodi tnfamias contumelias eundum cfle.A- gamrn id modd quod reclum esl: cum de nobis malcdicetur-dd erit hu- iuflmodi^t in eo conf :ientiam noslram fublcuare f fle.ntarcque pofli- mus.Atque etiam cum Mi in nos huiufmodi calummas confcrunt } nos magnam habemus caufam}cur Dco graiuts agamus , cum ita coram eo atque homimbus confcientiam noslram puram habemus , longeque db omni prauitatis fuff icione abfumus : Deinde quanuis fumus pec- catoresmiferiymultorumquemalorumitapleni>?t ea gemere perpe- tuo debeamus: orandus tamen Deus csl}ne permittat impios homines malediceredenobis }nifimentiendoy\tipfihocmodo fuoore condem^ nentur}quoddenobis ea impudenterconfingantyquc£ vere m feipfls deprehendere poterant }mfl amentia acfurore occcccati impcdirentur. Latemur igitur acgloriemur cum omm humilitate ingratia Dci no- slri}cum huiufmodi miferos homines \idcmus} quafl quofdam temule-

Richard.Fcurus. L I B E R VII. z6z

tos in fua turpitudine glonari. St tibi moWslum cB , cum audis eos de nobis caluniofe detrahere:multb certe molcftius cffe debet, cum audis eos dc ipfo Domino gloritf ac faluatore Chnjlo contumcliofe indignc- que loquaitcs.Nam nos qutdcm tota cum noflra innocentta dignifu- inus \t omm confufione opprtmamur. biterea autem confolare tein o- ptimo Deo noslro, quipro fuagratia ita nos cum Filio fuo coniunxit, V£ omncs inferoru diaboli,atquc omnes mundi imqui t*y impij}ab cius coniunclione atq; amorc nos nunquam diuellere pofiint.Lxtare porrb in eo } quod optima confcientia caufam tllius tueris ,ff>erefqueeum \irtutcm tibi daturum qua id quod ipfc teferre voluerit ,fortiter (f conflanterfcrre pofjis .Nos quidemin precibus noslris eammemo- riam (f charitatem tibi pr&ftamus ,quam dcbcmus. Denique fuppli- ces oramus, vt quipro fuagratia ad verttatem fuam tuendate dele- git}i?iumquc in locum deduxit, idcm tibi omnia Spiritus fui dona ad- lumcntaque tmpertiat ,quce in hoc ojficio tam honorifco ac tcjlimonio requiruntur.fummamque pra^ftet perfeuerantia}eamque prudentiam ff>iritualc,vt incrementum rcgm eius ac nominis tantummodb propo- fitum habcas } illudque \ita tuce anteponasndemque fe tuum defen- foreprotccloremque ita oftcdat, Vf id & tu ad confolatione tua fen- tire pofis^ ccetcrietiaanimaduerterc } confolationcmque accipere. Omnesfratres,quihicfu7it}tibiin Domino plurimum falutis dtcunt, gaudentque qubd ipfc tantam in tc potctiam exhtbuerit: eamque mi- fericordiam cxftis tuisVinculis capiunt , quamfratcrnus amor po- slulaf.a Dcbquc optimo pctunt }\t te fummabomtate fua & nnjeri- cordia complcBaturo' tueatur. Gencu<£,xix.lanuanj. Tuusfrater in Domino loan. Caluinus.

Epiftola Richardi Fcuri.in cjuacxponittotam rationem quemadmodum capcus iuu Gratianopoli.fimul que; abaduet fariis funt propolita quqfitaque,&: ab ipfo refponfo.

fyi voscharifimijratres,mc videtis in hanc captiuitatem reuocatum, '^j&jninime vobismimmvideridtbet ,fi paulum confidettiis JDomint.m lefti mhil adhuc quiein tn hoc mudo mihi coftituiffc , quod maxime expertm fum ex eo tempore, quo me e penculo moriis liberauit}e manuque inimicorum, quos cognofciit4,eripuir^ atque hanc vit£ me& condiuonem ea experiemid c c- gnoui,w qua fathame Jkpe ac varie aggreff (ft, vt ego inde nihd aliud quam noua certamina exptHarc potutrim . Neque verblcfm Chrifttts in hac qui- dem vita^multam nobts pacem promittit^ aut certe longat inducm,tametfxego

Richard.Feurus ACT. MARTYRvm;

magnopere eas optarem. Quinetiam per me non fietit , qub mintn qu£fluerim omnes rationes^quibwi qutete ac tranqutUe viuere poffem . Sed quemadmodii ait Dauid,cum eas optarem ac qu£rerem,bc\lum miht ohijciebatur. atque etia in hvs tentationtbws ttafui excujfws,vt f&piws in terram deietlws fuenm,&i- ta attonitws <& conftematws ,vt qub me verterem plane nefcirem. Quibws in pertculvs,fi Dominws meimifertws non fuiflet,plan'e oppre^ws pcrijfiem . Ego autem Tpcro Dominum,ft h&c conflderaueritvs,pr&fert im cum eo Spiritwsiu- dtcio,quod vobvs dedit^non permtffurum ,vt m vanas ffeculationes & cogtta- tiones incidatvs,quibws perturbati omnem eiws prouidentiam ignoretvf,etijfque confilium &ternum,quo vno tota h&c mea caufa vfque adhunc diem fuitguber nata. Qua quidem in re fpero eum exitumfutumm,qui adgloriam nomtnvs e- iws &* ecclefiA dtdtfkationem atque admcam confolattone redttdabit . Qucm - admodum quidem iam inixium huiufmodtfuit,vt complures qui tn eo exami- neadfuerunt,tum ex magtftrattbws,tum etiam ex c&tervs hominibus , qutvcl in carcere funt vel expertes huius mtfen& Deum tamcn reucrentur , magno - pere &dipcati & confrmati tnfide fuerint,qui omnes tefles effe poterunt eoru qu& in hac controuerfia agitata & acla fuerut.Ego autem,quoniam effet pro- itxum omnia commemorare qu& tum acla funt , perfcnbam qu& vosvelle fcire arbitror, exiflimans vos ea non tam cunofitate quadam , quam ad &dt^ ficationem ecclefi& requirere.

Non ignoratvs ,fratres charifiimi , nos f&pe incidere in huiufmodi &* tempus &locumivt ea videamus,atqueaudtamus,qmbushonos Dei contu- meliofe l&dttur ac violatur^qu& fuit caufa,vtmcipfum excitanm ad veritate Dei defendendam pro eafacultate quamDeus mihi dederat , ebque magvsy qubdomntbus modvs eb me inducere volebant vt confenttrem cum eorum fu- perflttiontbusjpuibus me a vera reltgione & fide chriftiana ad impios cultus fuos traducerenr.cum optime fcirent me Gt neu& in ecclefia commoratum fuif fe.Itaque tllt Latrunculatorcm in Delphinatuconflitutu infltgarut ,vt ad me cum effem tn dtuerforio,prehendcndum veniret.I sautem ctrctterhoram no- €ivs decimam autvndecimam eb venit,mequecomprehenfum,acfunibus vin- €tum(quoniam nox erat)duxit tncubtculum cuiufdam comttis fut autfatelli- tvsBranch& appellati ,vt poftridte in carcerem includeret . td quod fadum futt . Eo autem dte produCtus fui ad iudtcem Latrunculatorem^qui flatim mc in infima & obfcura carcens loco dcducedum curauit, vbi duodecim prope dies fum commoratus cum duobus latrontbus^qut vejpen eum in locum demtfliy impYobiftmvs verbvs mthiplurtmum moleftt& exhtbebant. Qua quide re multi honefliac probt viri,qut captiui erant,cum meamajfliclionem intt Uigcrent, egerunt cum Pr&fecio carcer'ts,vt audtentta miht concederetur,quopoftea a- liqua aervs commodttatefrui poffem.lt aque Pr&feclws carcc ris qutporta Tro- ena appellatur, cum iudice Latrunculatore diligenttr egtt,vt me audtret. Sed quum vs atque Epifcopws totum hoc negotium rccufarent ,ad Suppr&jectum

remiffus

Richard.Feurus. LIBER VII. 163

remifui jut}arque ita primo dte captiuitatis me&^per vibem circund uchs.at- (juc de carcere tn < arccrem rraduclu<jur .Tandcm Suppr&f . mtfit ad mein carcerem PortamTroenam}vnumexaduocaivs confiliariifquefuvs cuaclua- rto,vt me examtnaret ,vbt cora multtff atribus intcrrrogatus fum , cum deno- mine mt oyi um de loco natali,& vnde vcntrem^ quonam trem , cjuid tn vrbe qu&rcran ,flmul ettam qu& caufa ejjet cur captu* fuiffem,& cjuos libros,quof- quejermones tn.diucrforiohabutfjem. C um auttm ad ea multis verbvs rejpon- dtffem. Numjnquit aduocatus ,tu credvs ccclcfiam Romanam? Mintme, m- cjuamjed credo Ecclejiam catholicam & vniuerfam.Qu&nam , tncjuit , eft^ cathohca Ecclefiat.Congregatiojnquamjlhrflianorum&communio. Qus. 5 inqutt,tfla congregatto efl & quomodo exiflit?Ea,tncjua,conflat numero eoru quos Dew elcgu,vt fmt membra Filijfui 1 efu Chriflt , cjut etiam illorum ca~ put efl.vbinamjnqutt^-lla efl & cjuomodo cognofcitur\Ea,inquam,pervni- uerfum mundum efldijjufa in diuerfis locvs ac regtonibtts : cognofcitur verb ec$ recftone (jtritualtjjua rum verbo Det gubernatur , tum etiam ijsfacramen- its,cju& Dominii* I < fus Chrijhti a fe tnjlituta ei tradtdifficut videmws multas ciuitares ac nartones hoc modo arcjue ordinegubeman. Num,inquit,crcdvs ea3 qu£ Geneu£}Laufannx,Bern£, tn c&teriftjue hutufmodiciuitatibus habetur3 magvs ejfe veram Det ecclejiam , cjuam fanclam ecclefiam Romanam f Sane. mquam:quomam ilU certas ver<£ ecciefiA notas habent. Qutd,tnquit,interefl mterecclcfam Romanam,<& eas quas modo memorauimwsi Permultum, in~ cjuam:quod Romana tradtnonibm humanvs regitur: ali& verb ,folo Dei verbo ac mandatogubernantur. V bmam,tnquit jprimitm iflam doclrinam didicifli .? Jn *d nglia jncjuam ,l.ondim,attjue ab tneunte <t tate mea in fanclvs Scriptu- rvsfunns'ittutus.Quandtu,inquir,Gcneu£ escommoratus ,? Decemjnquam3 aut certenouem annouCredifne ,tnqutt ,vtrginem Mariam peccatorum effe aduocatam & patronam? Ego, vc rb, tncjuam , credo id quod verbo Dei nobps tefiatueft,! ejum Chnftum vnumejja Medtatorem & peccatorum aduoca* tum:virginem autem Martam ,effe tllam (juidem perbeatam ,fed huiujmodi aduocationvs ofjicium non vfurpare .Qutd jnquit ^ S ancii cjui Junt in paradifo3 nullamne habent pro nobvs orandi poteflatemiN onjncjuamfl d credo illos be- atos cjje ,contentcfcjue cagratia &gloria}qua fummo Dei benejicio perfruu- tur,vtfnt membra ctus Filij Iefu Chnslt , quo cjuidem nunc cum gratiarum adione ita fruuntur^vt hoc tam fanclum cffctum ac patrocinium,cjuod Deus yni Ftlio fuo cbartfimo commijit , nullo modo occupent . Ecquid , tnquit 3 tu de ijs fentis 3qui rcligtonem eccleftdt Roman& amplecluntur } num eos Chnflianos tudicas { Mintme , intjuam ,fed tnfideles .Curttahncjuitille, Quomamjncjuam ,vt antea dixt ,ea ecclejia non gubernatur verboDei.fed pottws hoftiliter cum eo hclligeratur.*An3 inqutt ^credts eos omnes,qui recedut ab ecclcjia Romana Chriflianos effe\Ego}inquamfiondebeorefj>ondere3mfi de mea fde.de eoque quod mihi tmpoftum eii.l taque mtht qutdem ftrvs esl3 f pro meipfoac non p»o alm reffondeam. Suum entm quifque,quemadmodum.

RichardFeuras." ACT. MARTYRVM,

monet Pauiws, onws fcret . Tum aduocatws me iterum foltcitans^ ac vehemt- ter vrgens^minatws ejl mthi^ niftipftrefponderemjemead reffonftonem co- aclurum. Nonigiturjnquam, hoc quidem modofietcum iujlitta atque £qui- tate. Cdttcrum quodqu^fttum eftexmedeijs>qut Geneu£,Laufann£,Bern£, C£terifque in locis yeram reltgionem ampleduntur , refpondi , eos me credere Chrijltanosejfe. Exhisverbquia Romaria ecclefia dtfcedut ,permultos ejfe Jfurios,omnts reltgionis expertes^nabaptiftas,altofque Epicureosac volup- tarios homines . qui etfteBabylone exierunt, non propterea tamen in vera lefuChrtJli Eccleftafunt ^quemadmodum ij qui tnjolo C hrtfi verbo acqui- efcunt ,feque co plactde ac modefle gubeman ftnunt . Tum aduocatws , ciim illudgenws hominum memorajfem , dtxit me eos optime cognofcere. Ego yerb inquamjllosqutdemDeibenignitate cognofco ,nonvtcumillvs altquam ra- tionem habeam & communionemfed pottws yt ab cts me maxime dtfiungam &caueam.mihi enim propofitum eft ac conflitutum inyera Eccleft£ I efu Chrifli dodrina permanere.Imb verbjnqutt dle,^4ntichnfli.Deinde qu£- ftuit, num yellem tn hacdoclrina ttareprobata & damnata permanere. Ego yerbyinquam/latuo eam quam profteor3 non ejfc huiufmodifed pUne Chri- ftianam &,fanflam. Itaque quoad Dews mtht camgratiam concefferit^ qua Perfeueran jn fjac yita pofltm eum inuocare ,nthtl altud cupto, quam vfauead vltimu vit&

tiaindo&ri ,. 1 J , • i j ri ■ r tl

naChrifti. nte£dtemextremumque Jptrttum tnhacvnadocinna acquiejcereconjtan- terque perfeuerare. Tu qutdem,inquitille , magnopere in tua optnionc es ob- firmatws. ^icquum yideret tempws prandcndt appropinquare ^iufltt reli- quain tempws pomeridtanumreferuari \eaque mthi recttari qu£&abipfo Richardm interrogata effent &ame reffonfa: qu£ notariws adyerbum ftngula excepe- modicam rat .Eaautem ciim ego ipforum mandato fignaffem,poslulatum eflabad- frukionem WOCrfro>"w' 'tliquam Aerts perfruttionem miht concederet, quodtllefectt.mulu- pofcit. que qui in carcere erant,maximopere ea re Utatifunt . Ego autem a Pr&fe- clo carcem cum huiufmodifratrtbws fum reltctws,qut me omnt cojolatione re- fecerunt ac recrearunt.Hora prima pofi mcrtdiem, Suppr&fectws me in au- dttorium accerftuit , qub cum yeniffem , a Pr&fecto carcerts deductws , co- YamSuppr&fcCto multifque alits aduocam ,cum qutbwserat qutdam Fran- ctfcanws ,produ€tws fui . ibi tterum interrogattts fum , qu£ m dtuerforio meo fueramlocutws,pr&cipuequedeeo,qubdhoffitem & hofpttam reprchende- ram,quia liberteorum tn ea precattoneiqu& tn menfa adhtbetur , meltws non effent tnftitutv.me autem quod in Ecclefia Detptorumque yirorum confuetu- dine &* videram & audtueram,maxtme moucrat yt eosadmoncrem , doce- remque quid &quomodo in hutufmodt refectione capienda orandum effct.I- taque hac re tllt offenft me calumntofe dctulerunt,multaque fcctis quam dtda erantin me contulerunt. Qu& qutdcm caufa fuityvt ego ea nec agnojcere, nec accipcre volucrim,co quidem modo,quo Suppr&fectws a me dtcta effe demon- firabatfcd ei expofui quibrn de caufis ac rationtbws ego eos admonutfjem , ni-

miru

RichardFcurns. LIBER VII. 7^4

mirum Chrtftiams omnes debtre ex corde atque in TJiritu orax, & e.i lingua

qu£ ab omnibm mteUtgarur ,quemadmodum apere verhoDci admoncmur.

tdque to fer:,it proximus ahquem ^dtficarionu fiuctum perctpiat. Prtterea

huiujmodi confuctudintm ,quaitngua tncogntta oratur ^proftctam ejjc a fu-

perftirione arque tnrroductam ,qu£ adhuc in mundo maximamvim cum Jnm -

ma ignorarione ohrtnerer.Tum Francifcanus,cum ea qu£ a me dkcremur au -

diuiffcr,poreftarem loquendt poftuhuir,& pluribus mthi verbts demonftra-

uttfuum ipforum Benedicite^gtmits tibigratias,Laus Deo 3pax viuis re-

quies dtfunclis: & alits neftio quas precariones,artjue adeo omnes linguAsDeit

intelltgcre,eccleftamque Romanam hanc orandi formam rerinuijfe, rraditam

a vetere ecclefiaantiquifque Doclortbits,quiea Latirie vffuiJJent.tUud prx-

terea incommodum confequi fi ita Jir^vt non lic.ret nififermone Gallico ora-

reimulraque alia dixir,qu£ commemorare longum eJfet.Ego aurem cum ea au

diuiffem,audiri poflulaui ,arque ea qu£ a me dtcerentur fcnbi. Quod cum mi-

h' conceffum eJJer.reEpondi me non ita dicere quafi nefas effet lingua Latina^ Omni tu»

H ebraica^Gr£ca^aut alia orarefedin confuerudinevit£,conuictuac focie- {^f^f^\t.

tate eam precarionem effe adhtbendam,qu£ cognira ab omntbus & intelletta tatis orarc

fruclum pietatis ommbus afferat ^ficut Paulus eccleftam Corinrh. infiituens [^™'

pr£cipit.Tum Francifcanuscommotusycccpitde hutufmcdire concioncm tn-

te<nramhabere,afferensnefcioquasfubriles acurafque ex phtlofophia rationes

de ordine precum faciendarum laudum^actommodans ea qu£ Euangeltft£

memorant dicta ejfc ab ijs qui inintroituLefu Chriftitn vrbem Hierofolj- Francifca-

mitanamaccUmarunt,Ofianna Filio Dauid^ajfirmans eos quihuiufmodt lau nus °bii«t

dtbus Iefum Chriftumajficiebantgenttsfermoriu nonintcllexiffe,quemad- acclamad-

modum Diu9 Hieronymus interpretaretur.Cui ego refjondt ,H teronymum oncm ofi_

qutdem potutffe fcrtbere,eos qui huiufmodi laude slefuC hrtflo in ipjius in t ro-

ttu tnbuiJJcnt,fgnifcationemacvtmearum & laudum & precum non in-

teUexiJfexiim pr^fertim ea effetDautdts prophetia,in qua aduentm Domi-

ni atque tntrottm ab eo Pfalm.C XV 1 I I .pr^dictus fuerar.Euangtltfas ve-

ro qui illud vanctnium a Chrtfto Iefu compietum futjfe demonftrarur,nuUam

metionefectffe an illt ftrmoriu genus intcllexcrint . Sed Paulus certaprecum

regulaw communemque doctrinam omnib9 chrtftianU dedtt,cum ait eas de- prcccs ea

bere adhtberi ea lingua qu£ ab omntbus intelligatur, & ad omniu^difcatione j^"^^-"

inf}irut:quod apud rne quidem tantum valet vt fubtiles ac philofophicas dtjfu- pi qua: ab

tariones non ma<pwpcre requiram.Tum Franctfcanus dtxir^ me minime effe omm!5U.s •1 Jr % r. 1 1 r 1 7 mtclbgitur

tdoneum adjxnaas Scripturas lnterpretandxs ,cumpr£jerrim lingu£Lattn£

ignarus effem.Nam cum « Lattne mihi multa narraret,poJhlamab eo,nea-

Ita mtcurn , quarn mea lingua vtercturinec enim opus cjfe Latinam eum ad-

htbc re, citm GaUtcamcommunemhaberemus.Iterum tUe mihialtam concic-

nem inftttuit , awhorttates Concitiorum Doctorum proferens , atque alia

qu£dam hominum teftimonia 3 qu£ apud Suppr^fectum plurimum valere vi-

Richard.Feurus. ACT. MARTYRVM,

debantur.Iiaquequumilleiudex conftituiffet profequiqu£fiionem eorum

triminum qu£ accufatores in me conflauerant ^qu£ ad Regts infamiam &fe-

dttionem,contemptumque virginis Maru & S anilorum ,atque ad rebellio-

nemcontraPrtncipes Regefque fufceptamiegodcomntbmhuiufmodirebus

interrogatui^reffondi^eaque flngula qucmadmodum dtxeram, expofut ,

quomodo aduerfarij conatt ejfent me adducerein opimonem earum fuperfii-

tionum ac tradittonumhumanarum,quibm nullo modoaffenttri poteram.Po-

DC*hfMif &ea Suppr^fecfw qu&ftuitex me ,num crederem facrofanclam hoftiam,

fa co fecra- qua m facerdos tn M tffa confecrat. Ego verb,inquam,ncc eam hofltam credo,

tur. n€C yllam huiufmodi confecrattonem * Cur,inqutttUe,non credvi fantlum al-

tarts facramentumquod a Iefu Chrtflo efttnflttutumlEgo verb,tnquam ,cre-

do fancltflima Sacramenta, qu£ Chrtflw Dominm inflttuit,eaque vfque ad

mortem conflantertuericonflirui. Numjnqutt^Mtffam vnquam fide tua es

complexus? Nttnquam jnquam,tn ea fuperftttionefui tnflttuttts, neque quid

fttMtffa atquchuiufmodtconfecratioScto.De Sacramento verb Coenx Do- ViusCccn? J . -% ■ j j ■/ ■ J J -n t

Dominic?- rntninojtricredo,quum eoquidem ttavttmur ,quemadmodum Paulus pr£-

fcrtbit,t.Cor.xi.nos alt acrefci Fpiritualttercorporeac fanguine Domtntno-

flrtlefu Chnfii^ qui verus pafius Tftritualv, antmarum noftrarum & potus

efl.lUeefiverum altare,tn quo vno conqutefo, quemadmodum att ^ipoflo-

lus Hebr.xiii.ncque altud altare Sacrametitmque agnofco. Tum Franctfca-

nusallegauitmtht xi.cap.i.Corinr.adducenfqueeaqu£Vi.Ioanrivsfunrfcri-

pta,vbi dicitur,C aromea verus c(labusj&c. dixit veteres eccleflx Doclo*

res de ijs in Conalijs dccidiffc,Mtffamque moriis & pafltoriu Domtnt noflri

I efuChrtfti memoriam effefantlam. Cuicgoreffondt ,meita credere atque

Memom ^atuere } ftcramentum Cosnx, ad memonam morits Chrtfti celebrandam

pafsionis piamquegratiarum acltonem infiitutum,quemadmodum Paulus docet eo al-

Dormni in [^gatocapite.nequealiamprobationcmdigniratemquerequirt^quamvtvnuf^

quifque vtdeat, num ipfum peccatorum fuorum poeniteat ^vtramque is fdem

& certamfiductam tn mifencordia Det habeatfretus mertto illtus,quifei-

pfum morti pro peccaits noftris expofutt , & certtfltm£ ftlutis nofir£ tUuftre

reliquitmonumentum in Ccena conftttutum , & quaft quoddam ptgnus ea-

, rum promifltonum qu£ in Euangelto conttnentur. Hoc verb tta effe mthipla-

ne perfuafl,quod a Chrifto tnftitutum ac tradttum, & ab ^poftolus memora-

tum<&celebratumefl,vtinhoc Sacramento nthtl ipft offeramurfed benefl-

cia a Deo nobts in Chriflo Iefu liberaltflime oblata cum omntpietate atquea-

nimi gratitudineacctpiamus . Ea autem omnia vt a Norario fcribercntur,

poftulauicummeis reffonfls,qu£ Supprafeclus mecbflgnareiufiit . Etquo-

niam tam yalde adueflperafcebat } a carcens Prdtfeclo ad portam Troenam

remtffus fui.

Diebusoch pbfi Suppr^fcCtus me in £des accerfluit ,vbicertt homines comenerant cum aiijs monachis Dominicanis, & illo Franctfcano^uius fu-

pra

Rkhard.FeuruT LIBER VII. 265

frra mtntio facla efi.Eo in comentu confeffuque Supprtfecltts infiitutum e- xamen repetcns,denuo me tnterrogare coepit ,num purgatortum crederem.E- go vtro, tnquam , credo Iefum Chrtftum fangumefuo purgattonem peccato- rum nojh-orum pcrfecijfe . ^4n,inqutt,non credis vllam alia purgandi ratio- nem,&poflhac vitam locum altum,tn quo antmt commorentur tandiu^quo- ad pro peccarts commtfits fatisfiat? Mtnimejnquam,fedcredovnam,qu&pro omntbu<fufficit^eamfatisfacltonem,qu& tn facrtfictoalefu Chrtflooblato^e- iufque fanguine effujo peracta efl.in quo cjuidem vno ablutio peccatorum no- iirorum &purgario.Tum vnm ex m monachvs,qut tbt aderantLatints verbis mtht protulir eam ftmilitudinem ,qu&extat apud Matth&um dectmo octauo captte,de toqui debt um notutt joao fuo remtttere.Sed Suppr&fc£lm eum monutr^ ne vllo modo mccum Lattne loqueretur, cjuontam ita loquenti ego re- ffonfurm non effem. Franctfcanm autem tum mtht fimtlitudinem expofuit mubaque alia dt xit, tn qutbws hoc demonsTrabat , Iefum Chrifium aliquando huiujmodt fimilitudintbm vjum futffe , tn qutbm certa ret fltgnificatio conti- neretur .Cutm genervs ea du ebar cjfc,m qua dtctum cft^ Eum tnde nunquam difcejfurum/juoad t xtremum quadrantem perfolucrer; atque tnteUtgicertum quendam acmed/umcjfelocum , rnquo fattsfacttopro peccatvs rcltnquatur. *Ad id autem rcspondt, me qutdem ampicctt vnam , qu& maximam vim ha- bearfattsfacttonem , eam tn qua CZhriSim morre fua/peccara nofiraexpiauit, eajque promijltones Euangelij^quibmplenamnobvsquteteojferr.quemadmodti X i: Matrh.vbt nosfuaujiime ad fe tnuirar : Venttejnqutt , ad me omnes qui laboram, &>egorefictam vo^&requiem antmarumveftrarum tnuenietvs. Et loan.x. Ego fum ofltumiqut intrat per mejalum erir. I tem,xtit.Ioan.E- go jum via,veritxf)& vtra.ldemettam Ioannes de mortuvs dicit^poc.xiti. beatos tllos effe,qutin Domino mortuntur , eofque tum dentque alaboribm fuvs requtcfcere.Latront vero qutprope Dominum I efumfuit crucifxm,pro- mrffumcfl regnum ctlefie in paradifo ,fine vlla aliarattone,eo ipfodte quo evita exceffurm erat. Qubd verbad ftmtle quodtu adduxtfti atttnet, iliud quidem nullam altam habet demonftrationem , quam communionem noftri officij^vt fi velimm nobvs a Deo ignofct ,proximvs quoque noflris ignofcamm: mfihanc pr&flemm humamtatem & mifcncordiam , nuUam nobvs ventam a.^ Deoejfe fferandam . Porrbciim Franctfcanm nuUum mihi loquendt locum dare vcUct}ac me impedirens uppr&fccim eum monuit vt me rcfpondere pa - teretur& ea qu£ vellem dicere: fe enim plane audfurum.Tum Dommican9 ait yfi mea refponfa effent vera,nuUum fore purgatorium aut limbum.jdau- tem cumfdc Qm-tfltanaplane pugnare ,ac fymbolo ^4pof\olorum , vbt Chri- flm dtcitur dcfccndijfc ad tnfcros.Tum Suppr&fcctm ,Qrcdifnc ,inquit lim- bum ejfef Ego fane tnquam nefcto quidnam id fir, nequc Scrtptura fancta vl- larn limbtmentionemfacw.ita nt egoquideeumcredo. Domtnicanm fermo- nem e%cipiensyVbinamjnquit, erat vetcres Patres ante montm I tfu Qhri-

M m.

RicIiard.Feiirus." ACT. MARTYRVM,

fti? I n vita >inqu.im,£tema,quam propter femen~4d£,~4brah£,P atriarchift que promifjum expcciarunt. Demde progreft funrad qu^Jiionem dt Papa: irv qut Suppr£fecl^,Credifie,inqur,Papam yllam haberepoteflatenk Maxt- ml,inquam.^4n yerbjnquit,crcdvs eum,yt ytcarium Iefu Chriftt poffe ahfd uere? Minime,inquam. Quomodo igitur ,mquit ,intelhgv> eaPap£ poteflatel Eam,inquam,inteUigo,quam dtuus Paulusdeclarat^.adTheJJal.epifiola^ yt quoniam mund/is ytjeruarcturjftudium & amorem yeritam non efi ample- xus,DeumdediJfe S athan£etufque admtniftm efficaciam lUufionumac er- rorum,vt homines mendaciocrederent,haberentque eos paftores ac docto- res (juos merebantur.Tum Francifcanus mihi osiendit quomodo I efus Chri— - - fius poteftatcm iigandi foluendique diuu Petro dedertt, Papamque tUius ejfe fuccejforem atque 1 efuChrtfit yicarium ,ecclcfiamque hoc rnodo fuijfe femper gubematam^vt caput haberetynum m hoc mundo,quemadmodum in c«e/o ha- bet. Qubd fipaflores vitam fuam non degerent ex yerbo Dei qmd annuntiat, . non tamen propterca docirinam ejfe repudiandamfn ut Chnfius docet inEu- angelio Matthto, XXII 1,captte : multaque alia tn eandem fententiam iocutus eft. Ego eireJpondt,St Papa &ij qui cum eofunt coniun&i,pure acf-- deltter verbum Dei annunttarent ,ytnulla humana inuenta affingerent , le- gefque pro arbitrio fuo tntroduceret ,me amplexurum ejfe pma mlefu Qhri- flipaftorumqueecciefiA doclrinam^etiamfiyita eorum ab eadtfcreparev.que— admodum Qhristus monet Matth.XXll I .Scrtbas&* Phartfaos federein cathedra Moyftsjiortaturque vtdoctrinam eorum , nontpfam yitam fequa- mur.Scd multum tntereftfedcantne ij qui Ecdefiam tenent,in cathcdra Moy fis,qu£efi fedesverttam,an in cathtd<ramendac'ij ac fede abomtnattonu,o- mnifque taiquitatts : quemadmodum Dantel pr^dixit , atque etiam Paulus, fiiturum vt homo perdttus ac fceleratws federet m templo Dei\feque aduerfus omne numen infolenterextolleret.Quodautem Ghrtfius Petro ius ligandt & foluendt dedttjn eo ccrtam ettam officij rationem ei pr^fcripfit , cum eum ac C£teros difcipulos monutt vt Euangelium anunttarent ,eofquc ad fuum exem- plum & mtnifterium yerbi reuocauit.quod quidem Petrus eiujquefocij opti- me mteUexerunr^cum ijyt paftores Ecclefi£ nuUam proponuntaliam docirtna quam purum Det yerbum, m quo vno eft tota vus potefiafque ligandi ac foluen di,clauefque ill£,quibus rcgnum c^lorum & aperttur & clauditur.Leges ye- rb nouas conftttuere ^afque tmponere homtnum confctcntijs,cum eo mmiftc- rio pugnat & voluntate Dei,qui nthd vult ad yerbum fuum addt,aut de eo dc- traht^quemadmodum Papafccit,qui pro fua libidine puram reitgionem yer- bo Det pr^fcriptam atque in Ecclcfia conftitutam deprauauit& corrupttjla- neque peruerttt.N eque verb Ecclefta yUam aliam doctnnam ,qukm yerb: Dei amplcctttur ac proftietur,neque authontate homtnum ac dignitate eorum yita nitttur.fed vt art Paul.in £tewo Dei coftito eiufque yerbofundata eft3tn doctrt

na

Richard.Feuim

LIBER VII. 166

na Prophetarum atque ^ipoftoloru &dtficata, cuim dtdtficij totim Chrtftm efl lapvs kKfo^avtcuof in quo ipfaex£dificationititur,quemadmodum idem^ipo- flolm fecundo Ephef. oflendtt. Ecclefia etiam duo capita non habet,vnum in c&lo& alterum in terrafed vnum tantummodo Iefum Chrtftum,^p* in c&- lo & in terra fumma authoritate ac poteflate pr&dttumftcut Paulm multts lo- cvseptftolarum fuarum docet . ~4d ea Francifcanm me admonuit ac docuit quemadmodum Paulm exponendm effctjne eum non tntelltgerefe verb Ro- m& vidtjfe Papam concionantem, meque quodam animi ftudio incitatum h&c ineumdicere : veteres verb Doclores Scripturasfancfcts &facra Conci - liatnterprttatos cffe ,p\uribmverb'vs mthi demonflrauit . SedSuppr&feclm, cum td quod propofuerat perfecjui vellct, monutt me, ne ita effem in mea fen- tentia perttnax.cui ego dtxi,me altter nopojfe refpondere. Cum autem ex me ^u&ftutjfct ,num alias Lugdunt captm futfjem: rejpondi fuijfe.atque interro - gatm, quemadmodum & quam ob caufam captmfuiffem, de tota ratione at- »• I yue informatione caufe ,qu&fententia pronuntiatafutjfet , &quomodo ego 1/1 1 dimiffm,&per quosltberatus e/fem,& qu&nam res eos ad liberatione meam p. I induxiffer.rejpondi , me eam ob caufam comprehenfum fuiffe , qubd ad inui- lf- I fcndumquendam^quinomineEuangelij capttumerat,adcarceremaccejltf- > 1 fem:& eaqu&tummihtobtectafuerunt propter fidem quamegoexEuan- ca"ceratio-

I gelto fufceptam habeo , in me collata futffe . Cum autem a ludictbm Lugdu- flis caufa. ;» J nenftbm appe\laffem,decemdiebmpofleamappellationem certkhomintbm n- I fui tradttm^vt Lutettam ad fupremam Curiam deducerer.in ipjbque ttinere, I cum fluuium Ltgerim traijceremm ^ereptum futjfeper quofdam homines Ereptusvin 4 perfonatos & tncognttos 3 qut ciim me in fyluas proxtmas deduxtffent, tn vtd- Cl'iis Ri_ w, I que mea conftttutjJent,me gratt£ Dei ita commendarunt,incolumemque dt- homines (iw 1 mifertit, vtfua tpforum nomtna miht nunquam tndtcarint. Tum autem Sup- pcrfonatos pr&fecim mectiddigenter ac fepe egit , vt eos homines tllt mdicarem.In quo citm conflanter negarem me eos cognofcere , tlle nthtl eorum credens , qu&fi- 4ittex me , num ego vellem me referre ad ea qu& Lugduniin ea prima caufa acla fuerant.Cui ego refpondt , me td qutdem non recufare,fed Itbenter vt lle, Poftea au&ftuerunt de confefltone auriculari ,numcrederem facerdoti con- fitendum effe . De quo rejpondt^ me aliam confeftonem non inteUtg: re , ntfi eam quam quoudte debemm ad Deum adhtbere , & reconciltationem fra- ternam,quamlefm Chriftm eiifque ^Apoftoli magnoperenobvs commen- darunt . Tum Franctfcanus exme qu&ftutt, annon legtffem tdquod Chri- ftus docet in Euangclto de confcfitone apud faccrdotem deponenda , citm iuf- ftt Leprofum qut ab tpfo fanatus fucrat, vtfefacerdott oftenderet . I Uudau- tem Dochres veteres Conctltdquc de auriculari confefltone intellextffe atquc - expofutjfe . Ego autem cltm eius longam ea de re inftuutam orattonem audi- uiffem, dtxt Eccleftam Domtnintitrt Icju Chrifti nunquahuiufmodtgenus confejhonu obfemajfe ^vthomtnes peccatafuadefirrcntad aurem facerdo-

M m. ij.

RicliaiAFeums. ACT. MARTYRVM,

w,atcjuefummiffa voce infufurrarent . Quod fi ecclcfia Romana eam conft-

tendt rationem tntroduxit & obferuautt,nontamen propttrea reclam ejfe&*

vtilem.nec enim Ecclefiam 1 efu Chrtfti in ea vnquam fuiffe tnflitutam . De

Mandatum ^eprnf° ver0 quemDominm janauit^et nomandaufuijfe vt peccata fua tn au-

teprofo.Vt rem facerdotis exponeretjed fetpfum tllt ofenderet ,teflimonmmcjue daret f-

oftcndtTc" n,i:dtvsperfwnum Sacerdotcmrecuperat£atreflitut&.c&terumquomodo pef-

cata noftra vnt Deo ftnt conftenda, Dautd fatts fuo & exeplo & ttflimonio

nosmonuitj Pjalmoxxxii ,&h,& cvt,vbt oflendit tjuemadmodu Dt opec-

catafua confejfu<s,veniam ab eo impetranr^Deumque dolorem animt t xfcn-

fu peccatorumfufceptumjta acctpcre ,~>>t eum ommbus facrifcifs anteponat.

Suppr£fectnAaute\cum videret tempus vefferrmum tam adeffe ,remtfit me

per eum qui Port£ Troen£ pr&fectits erat . tjuo in locofatps dtu cum fratnbus

fum commoratm.qui vt rcqutefcerem cum tpjts,ab etm carcem cuftode perie-

runt^vt me cum alttjuo ipfo*um cubare noCte pateretur.tdepuod tUe interpofira

eorumfde & cauttone miht concefiit.S ed tjuonia complures homtnes ex vr-

be,attjue ex eo carcere cuptebant audtre cam doctnnam 3 qu& tbi annunnaba-

„ tur.ea re ad parlamentum,quod ca tn vrbe efl,perlita.Suppr&ftcto mandatum Pieratisfru r n t 11 j n

ftunTirnpii est,vt ego ab tllvsjegregarer^atquc alium tnlocum rraducerer.itacjueiUemem

nonferunt. domum EpifcopitYanftuhv.qui quidemcum ab eo parlamemo 0- abeo Sup~

pr^fccto mandatum haberet,me tn carcevem inclufit 5 tametft me nullo modo

domifu£ habere veUer .tju^futt caufa^vt ahquanto pbft ttcrum a Suppr&jecto

eiiiftjue conf ltofuerim accer'itus,t]u6 Franafcanw & Domtntcam^ ^cjuortt

fupra, memtnimwsjyubicjucalij ordmu facerdotatus hommes comeneranr. ibi

tum mecum fummo ftudto egerunr ,& magnoperea me conrendtrunr ,vt ad

Papalem redtrem rehgionem ,omnemque mtht mtfencordiam obtulerunr.Sed

Richardus ego rejpondi etsjne nullam mtfencordiam expeclare ntfi a Deo meo & Do-

homiuu mi mino jefH chriflo,in cuim o-ratta omncm fbem meam repofut. Francifcanws

fencordia . . J , » Jr . ,r i r

rcfpmt. igiturlongaorationedemonitiauit quantum tnrercjjet intcrecclejiam Roma.- nam,atque eam tju£ Geneu£ eft conftituta . I lle autem ad eam compararione ebaddu&H>seft,nonlictrePap£abfque vUoDet vtrboleges confcientijs tm- ponere.Itacjueadduxit mthi tUud quod loan. cap. vlt.fcnptum efl3mu!ta effe alia,tju£ in eo hbro non extarent perfripta.l tcm ea qu£ chrtftus dtctt tn eo- dem Euangelio,xv,& xvi,captte^vbi Domtnus difcipulos fuos admonet vt confolatorem expectent^ S pintum ftnclum ,tjut eos in omnem veritatem in~ duceret . Dotloresautem Eccl fi£ Qoncihacjue omnta conflttuijfe acdcci- Qmd n6 ca diJfe.Pr£terea Geneu£ ccrras leges efje confittutas ,fme certa verbi Dei pr&- vedutis ho finpttone ac declaratione: idtjue probabat ex hbrqquodam Pfalmorum^ quem apud me habeba: atque exeo ordtne , cjuo preccspubhc£ die Mcrcurij Junt in- fittut£, tjuaft tUe dtes a C£tem fanclitare dtffcrretJ tatjue poflulaui a Suppr£- fecto , vrmiht poteftatemreffondendtfdceret ,tum ad eam calumniamre- fellendam ,quam inEcclefiam Geneuenfem conferebar ^tum ettam adc&~ teraxqu£.ab eopraue dtcla fueranf.autvtipfunter fe toquentes ac dtfftt-

r.

lUcnarAFeurus. L I B E R VIL z6y

tantesjne quietum effe paterentur.Eam autem a)m mihi conceflifJet,ego com momtionem tnftcxi,qu£ ineo Pfalmorum ltbro,quem Franafcanus inmanu tentbat,poftta erat,eique oftcndi die Mercurijm caecclefta fuijfe conjlttutu^ Preces pa- yt ordwts cauft &comoditaw ahcutm ad audtendum Dei verbum3precejque ^^fi folennes & communesadhtbendas homines conuenirent,ftne aiiqua confcicn- Gencue, in- tt£ obligattone,aut fuperfttttofa obfcruatior/e,qu£ mutan nullo modopoftit.Re ftic^ta^• gesettam veteres Detimquetimcntes}hutuJ'modi ordtncm,ac rationem ciuile fcmperctferuaffe^ vtpopulum in cognttione &reuerentia Dci,veraque reii- gione rettnerent,confcientt?fque hoc modo Jubleuarent porius,quam vUa ne- ct flirate obltgarenr. De ijs ve>b qu£ tllc diccret a dcctortbw ecclefi£ conciluf- que dettfa,<& coftituta fine exprcjfa vcrbt Dei aurhorirate^ dixi non ita ejje: Jed verbo Dci omnta pr^fcripta <&tradtta,qu£adgubernationeEcciefi£ at- que homtnum falutcm funt neceflaria-.vt nulla poftea decifione vel pr^fcripti- oneopiKfir.Pauiiitquidem air fcntbiiauderedtterequodChriftwper ipfum ^om tJ nonfecertt^vtgentts ad obedtcntiam Euangclij rum verbo tum opereadduce- ret.Ioannes ettam tn fecunda fua danomca loquens de doclrma IefuChrifti, monct non cffc exctpiendum ft quk veniat neque eam doctrinam aJfcrat.Pat* q^; lus vero Galg>:tutfitme admonet,vt Ji ^4ngcins etiam veniret, aliam docfri- nam quam Euan^clij a fe pr^dtcatt annunttas,vt eum quafianathema quod- dam habeant.Qh. tslus etiam in Euangelio Ioannvs,oftendit fe verum ac bo* num ejfc p tfloremfuafque oues vocem alienorum non audtre : fed qui ex Deo eftaudtre verbum Devjeque ad vitam £ternam ofttum ejje.ltemfe ftcut mtf fws fucrataPa rc^Apoiioios quoquc fuos mitterc.qui qutdem nunquam aliam doctnnam tradtderunr^mfieam quam abeoacceperant,m qua vna pofteak Spintu fiinch iiluminari}inftituu,confi.rmarique fuerunt. Et dtuus Petrws in prima fua Canonitacap.it u. paftores Ecclejt£ monet , cifque tUud ojftcium pr^fcrtbtt, vt verbum Dei tantummodoproponantfinevllodomtnatu,quogre gem Qhnftiopprimant.^b hac aure modcrarione longtfitme abeffeeos pdfto- jj]^*""^ res,qui tnPapatu funnquoruryranps faris oftedit quam eccleft£ recttonehabeat. papalium .

Tum Franctfcanus exciptens^ mtht demonftrauit in vetere ccclejta pref- byteros ac Ecclefi£ mintftrosfolitos fuijfe conuenire ,vr de ijs rtbus 5 qu£ ad ea conslirucndam pertinerent communi confdio deciderent, quorum nihtl in ec- clefta Geneuenft futffefactum fe oftcnfurum cffe dtxit ex eo libro meofTcfia, menti nomine inftrtpto/ptem tn mantbus tcntbar^vt apertius ego veram cc- clefi£ formam cognofrtrem.Ego autem me tdqutdem maximeveUe dtxi , ab eoque pcru^: eam ra t tonem qua ^poftoh in ecdefta conftiruedafwfftnt vft, conftdcrarct ,ncque extfttmaret reformattoncm Gencucnfts eccleft£ remere Eccicfie_Gc fufceptam factamauc fttiffe fine coniilto Ma<nfb'atuum ,ac fenum , mintftro- neuenfis rumquc ecclcji£ ,eaqueddigentia,ordinc <&curaquam ^Apoftoli Paulus & jncaiUmnia StUs m ecdefta Thcffaionic£ ac Btrrhoe£ infiituendx atque ordtnanda adduckur. adhtbutjjent . Inqua quidem nihd nifi tx authornate vcrbi Deiefttnfti-

M m. ir.

RichairdFeurus; ACT. MARTYRVM;

tutumficut ex XV 1 1 .^iil.facdecognofii poteft.Quodftminiftrimagn& ec clefi& Roman& adeam inititutionem non funt yocatt , citifque fponfws Papa: non tamen propterea exiftimandum eft ordtnem c&tem ecclefns ordtnandts pr&termiffumfuijfe.^c ex eoquidem Concilio quod Hierofolymtfad con- frmandam cccleftam^ntiochenam coatlum eftffatvs conftat ^4ct.XV,^4- poftolos nullam legem aut doilrinam nifi verbiDei in Ecclefiam introduxijfe, quemadmodumPetrwsaperteoftcndit , obiuvganseos ,qut conabatur Ecdefi& huiufmodi iugum imponere,quod nec ipfttjiec patribws eorumfuerat tolerabtle. Quinetiam refcripferuntfrdelibws, tjui *Antiochi& erant,Dt ab tdolts abftine- rent ^aliifque huiufmodi pollutionibws a tque abominationibws , qu& inPapattt magnamvimhabent .Tum Francifcanws mthi obiccit , metnecclefiaPapA baptixatufuiffe. cjuodego quide no ncgaui : fedid non impcdiregratiamDeir quo minws me in numero fuorum , quemadmodum iniquitas hominum &pra- uitas^eiws mifericordiam non impedit, quam declarat tn iis quos per Spiritum fuum ad vitam regeneratjanguine Ftlij fui eorum animas afpergesficutPaul* VI Roma.de Baptifmoloquensdocet.Pofteaaliws^qui ibt aderat ^meque de Mtffa parum honorifce loquentem audiuerat, impetrata loquendt poteftate, dixtt mede facrtfkio Miff& cum contemptu & contumelia locutum cffe.lon - gaque orattone difltnxit yetera facrifcia ab eo quod m Miffa offerretur.^ii td autem probandum & confrmandum tandem adduxit pfal. Dauidts C X. Tu esftcerdos in £tcrnu fecundum ordinem Melchifedeceum verfum ad per petuum Miff& facrifkium accommodans , meque admonens,ne dtuinu Scrt- pturis contradicerem:ac qu&renti quid ego fuper ea re yellcm,dtxi ~4poft.dd Hcbr&os fatts pro me refponderefotdmque eccleftam monerejte vlla alia fa- crifcia aut expecfet,aut adhtbeat . nam tllum Pfalmi yerfumab Spiritu fan- £b de nullo alio facrtfcio editum fuiffe quam de yno &&ternoIefu Chnfti qui femelfe Deo pro omnibtts obtulit : quemadmodum ex tts qu& ab^ipoflolo ac~ curate difputanturfacde potcftintelligi . ^ilia qu&dam funtpiorum facrifcia Deo non tngrata^ontritio cordis & pcenttentia^de qua in Pfxlmo L I .& fa- crifcium laudts, quod ^ipoftolws ad Hebr.X 1 1 1 ,frut~h*m labiorum effe dt- cit . c&terumcum ttli multa mthi dcmonftraffent,quamobrem ego ad cccleftam Romanam reuocari deberem , Suppr&feclws qu&ftuit , num ego vcllem mead earef,rrequ& Lugduni inprimamca caufa&confcfitoneaclafuiffent . Cui citm egome velle &libenterquidem refpondiffem:mthipartem quandam eo- rum aclorum, qu& a mcftgnatafuerant, oftenderunt: ftmul etiam fententiam in membranaperfcriptam^qu&poenam meam complecl<batur,vt in cratc po- fttws traherer adcum locum,quemTerritortumappcltant ,tbiquead poftcm aUigatws,pottquamfirangulatwseffemjgnetremarer.Eaautem ciim mihi lecla fuiffent, Suppr&feclufque qu&ftuiffet ,num h&cfcripta confentirent cum ijsqu& Lugdunidemonftraumthipronuntiataquefuiffcnt.refpondi ca qui-

de

Richard.Feuim LIBER VH. 16S

dem acla, qu£ a meftgnata effent , partem quandam illius caufe met conti-* nere : fcntentiam verb nunquam mihi fuifje pronuntiatam: neque tame eam me defugere^ftd acciptrelibenter cum appellatione qua vfus fuera \paratum femper meo Jangmne obftgnare ea religiorits ac fidei me£ capita ,qu£tum Lugduni ,tum Grattanopoli atramento fubfignaffem . Poftea altud Jcrip- tummihtfuit propofnum &> lccium ^inquoregius Procurator concludebat, vt quoniam nolebam eos mdicare per quosad Ligerim ereptus Jueram, in fummam darer qu£Slionem:ac propter imurtam, & contumeltam ^qua Regem ecdefiamque Romanam dicebar ajfecijje , ftmul etiam propter h&- refim qu&mihi tmponttur, adplateam Francifcanorum duccrer^ tbtque lin- gua primum pr£cifa , exiguo ac lento igni vftularer , &c . Qu£ quidem cum mihi effent recitata , & Suppr^fectus qudfiuiffet , quid ad ea vellem dicere: resfondi menunquam potutjfecognofcere nomtnaeorum^a quibus liberatus fuiJJem,quontam nunquam qut ejfent,aut qu£ res ipfos ad eam opem mthife- rendam adduxtffet ,declarare voluerunt, ntftfolo fludto dodrin£ eius ac reli- gionts quam ego ampleclerer, quam illi ex me Lugduniaudimjfent.lvs de cau ftsmenon pojfeeos nomtnare .neque verbdeRege quicquam contumeliofe dtxiffe,neque h&rettcum ejfe ,fed Chriftianum . Qu£ omnta,vt a me refjonfa, perfcnberetur tn conduftombus Procuratorvs regij poftulaui. Tum Supprsfe- &us me in cuftodtam remiftt, vfque ad illud tempus, quo denub coram eo fum productus^arque tefttbus duobus comparatusjpii calumniofe & inique in me confcrebant ea qu£ fupra fuerunt memorata. Sed cum tUiadeffent , Suppr£- feclo demoniiraui eas omnes caufts , qutbus illt ad falfum teftimonium tn me dtcendum adduclt effent . Itaque Deus,qut eft patcr puptllorum ,peregrino- rumque prorector ac defcnfor ,fua proutdcntia eb rem dcduxit, vt accujatores ac teftes,tum aperte tntqua & improba accuftndi ratione, tum etiam propria co \fe\ l one,ftudium fuum& volunratem inimieam dedara rint. Cum autcm £u >pr£jcJus mccum egtjfet vt refjonderem ad ea qu£ Procurator regius de me ftatw r.n jitxi me amplecli eam fentenrta, qu£ Lugdunide meantepro- nunrw,t.x ju crar.cu qua appcUatio mta cratconimcta.Poflea caufa tnter tpfos muku & fape dfceptata,i uppr^fcclus mc acifc, C£ter6fq,omnes qut tbt tu- rfHictioncm habentacctrfiuit, mecumque dihgenttregtr ,confulutt fuafit vt achfforum ecclefiam mc rt ferrtm. Scd e°o etrtfpodt, mihiplane conftttutum ejfe in Ea lefia Iefu Chnfti , eiufque verbofermanere , nc qut aliam religio- nem quam eam agmfcere. Qubd ft alta mclior cx verbo Det mihi ofiendatur, me non ejje ita pc rtinacem vt id non fequar,quodDcusfuo miht verbodecla- r-t.-i c. Tum qutdam tx confdtams me monutt>neita prudentt£ me£ atque opi- ntont adh^rerem, citm pr^fertim ecclej'i£, qu£ effent in Germanta , 4i£ ab abalus diffcntirentac dfcreparcnt : ac ntft tudtcium meum authorttaticon- ciliorum Jubmittcrem ,futurumhoc modo , vtnouus qttotidie Chrifiiantfmus

Mm. uij.

Ricliard.Feurus. ACT. MAKTYRVM,

exoriatur. H tiic cgo reffondt,me quidem meam opinionem fequi nolle}neqtte niti velle alta ftpietia, qux fumma in Chnflo ' efu effet, tametfi eam mundm flultttiam exifttmei. Qubdvcrbdiceretecclefm Germanorumalwab alm in reltgione difiunclascffe , oftendi easquidcm qu<e Euangelium effent am- plex<£, maxtme interfe coniun£f.u effe fine ylla dtffenfitone, qubd adfunda- mentumfideiChriflianc&acreligionvs attincret. Nequevtrbverendum effe yt noum quotidie extflat Chriftianifmm,ntfi authoritatt Conciliorum parea- tur. nam dttlum cffe a Dautde Pfalm. xxxtii. aliifquc Scriptur& locts^ Con- cilia Gentium acpopulorum a Domino difltpari arque euerti . Quare con^- filium Dei ctufque yerbum fcqucndum efje,a:quc etus authoritatem omntbus Conctlm atquetudicmpr&ferendamjnequeita mallc in paruo Chrtftianifmo, quam in maximo <& copiofifiimo Papatupermanere. Pofl h&c aute Suppr&~ fcctws me tn carcercm Epifcopi remift.ybi cum inteUexiff m me Lugdunum reieclum effc^quoniamquidem nulla altam caufam quarepletlerer, ntfi eam reltgtonem &fidem quam in confefitone mea declaraffem,repcrtcbant;ma— gnopere cuptcbam loqui cum Suppr£fetlo:idquc fepe per litlore Epifcopi qu&- fiui.ac ciimidmthi recufaretur, ad Iudices Grattanopolnanos mulias literaA ftripfiptn qv.ibws vna eft b&c epiflola qu& fequitur.

D SupprxfetT:oGrifuodano,eiufque confilio Richardus Feurus captluus.

jfBjp Go fepc jdomine jnterrogatm fum coram te de ea rcligione ac bIBsI fide,quam in Deo ac Domino noflro lefu Chrifto^ eiufque E«- angeliofundatam plane conslitutam habeo.Atque apud tetpfum iuumque confiUumftbi muhi affuerunt qui communem tecum habent teligionem ,edidi eamfidei mececonfcfionem,qu<£ cumverttate ver- bi DeiyEuangelio lefu ChriWi & doclrina Aposlolorum,ac denique totacum vera Ecclcfia pUne confentit}proea mediocri cognitione quam Deus mihi impertiuit . qu<e tamen fatis magnam \>im habet ad fapientiam humana refutandam confundenda. Ncque vero quen- cpuam in Curia veftra reperi,qui caufam meam wiquam fufcipere ac defendere Volucrit-tantumque abcfl Vf quifquam mihi aliquid sludij auxililque fcrat y Vt potim omnes fitismihi eyiudices ey aduerfarij conslitutiiquod quidem fatis oftendit vaticiniu Damdis de lefu Chri- Tlo eiufque membris editum in oculisveslrisvere prctslan^qucm- admodumVfal.i.extatfcriptum,Curfremucruntgcntes , populi mcditati funtinanial^c\taq;mihi quide pro iuftifima caufajnortis poena crudeliterfereda cft. fcdcgo jficro per eam me ad Deu & Do~ minummeum lcfum Cbnslum iturum , ad fummum ludiccm in illo rc-

gno

Richard.Fcurus. LIBER VII. 169

gnoatcrno tycurid fuprcma,vbi nos omncs aliquando flsli opor- tct ad tnbunalmaicflatis cius, \>tius caufie, qu<c nonfolum mcafcd ctiam illius eft,obtineatur:quam \>os nunc \>clxmentifiime oppugna- tis . m qud quidcm Dominus mkilrcfcrctad fumma Concilia, maxi- mamquc midritudincm 7?nmdi,nequc adeiusfallaccm fyccicmacopi- moncnv. fcd ad fuum tantum \>crbum, ficut ait Dauid, euni tudicatu- rum mundum in vcritate, ac populos in mslitia: Diuus loannesm A pocalypfdiat > omncm oCulum Vifiurum, eofiquc qui illum \ulnera- runt.Ncquc vcro eaignorationisintcgumenta, qu* obtenditis ,\>obis aliquid prodcrunt ,nonmagis quamilla aqua , qua Vilatus fuaminno~ centia in fanguinelefu CbrifH cffundcndo tcflata effe \>olebat: Chri- slus enim de ommbus fuis mejnbris,fidelibufque diat,fe in cotum dc- fyiaetia & iniuria dc flpici ac \>iolari,in feipfumque confcrri quicquid ojficij acbencficij in ahque corum minimum colUtum esl.ltaque Do» minum oro ytSpiritu fiwvos illuminet ,atque in veflris rebus guber- net, \>obis gratias agens pro ca humanitate-, qua in me \fifuislis ,\>6f que orans per nomenDci^t quonia dcclarare qu£cupieba vobis non potui,pro veflra humanitate mecertiorc de eo faaatis ,quod de me^f caufa mca coflituiflis. Valetc.Lx carccre Lpifcopi Gratianopolitani, . quarto dic lanuanj m . d. l i i 1 1 . Vcfler captiuusKicha rdus Veurus.

Quemadmodum Richardus Feurus Gratianopoli Lugdunum reic&us fuerir.

Vm autcm ego cum Supprxfcclo nullo modo loqui poffem,cir- ater dccinum horamaut vndecimam quum cjfem in carcere, Latrunculator cum fuo fatcllitio notario cnminum ad me.vcmt, mihlque figmficauit mandato Supprxfccli Lugdunum cundum cffc. Itaquc me flatim in cubiculum fuum duxit catcnis fcrreis conTlri - c7/V,vr ibi tandiu c fi>em donec illucefccrcf.de indc tnbus horis pofl me~ dia noclc ccleritcr difcefimus ,cgocquo impofiius catemfquc fcr- reis vinclus.ltinere autem quo Lugdunum itur rchcloyVicnnam de- fleximus mctu hfidiarum , quas Latrunculator cx rumorc quodam fufjicabatur. Lugdunum quum \eniffcmus ,ille mc ad carcerc Koa- '%& dcduxit, ac cuslodi commcndauit : dandc PntfcFw Lugdunoifi mcum aducntv.m nuntiauit. Duodccim dicbus pofl is Vywfcclus quutf ad mc \>cmlfct ,mc intcrrogauit }ac qua:fimt quifnam effctn }aqud

ParitPaherius. ACT. MARTYRVM,

du&wfuifie, quo nomine dppdlarer , ettam de tlla mea liberatione, atque dc qutbufdam capitibus niigionis. Ad qu<£ omnia rcfpodtpro eagratia acfacultate,quam Domtnus mihi impertiutt.lgnarus plane qutd illt de me conslttueimt , ex peBo fclicem dlum diem hberattonis me<£,Dcumqueoro\tmthi cumpaticntia camfcratopem , quam in- telligit effe nece fsanamfidemque in me ita augeat atque confirmet,\>t ea toto hoc mundo fupcratofupra cdos penetret ad illam Vitam bea- tam regnumque cctlcfte, inquo cum optimo Deo noftro & Patre mi- fericordi<£ yac Saluatore lefu Chrislo perpctuo viclurusfum*

Voslea Kichardus fiepius interrogatus efl a iudice Ttgnaco,at- que docloreSorbonenfi,quem Eumofumappellant,de ijsreltgionis ac fideiChrislian<£ capttibus ,de qutbus Gratianopoli rcfiponderatfot de Ecdefi<£ authorttate,ac poteslate Vap<£, de facramento Ccen<£,de confefiione,de verbo Dei etufque doBrtna intelltgentia , dttertf <\ue huiufmodi articulis, in qutbm acriter tllis resltttt , \eritatemque femperdefendit,ncc vllis vnquam eorum argumentisac ratiombus, nec minis aut promifts adduct potuit, vt fentcntiam fidetfufceptam deponeret ytpfamque veritatem proderet.Dtligenter etiam ab eodem ejlquefitumde tjsperquos tnitenere quum Lutetiamduceretur,e' reptusfuerat ac liberatus.Sed is neminem "vnquam nominautf.quum fe cos plane tgnorare fempcr diccret Ataqucinutclus tn opttmacau- fa&confefiione Euangelij pcrmanfit,aduerfartos fuos appellans vo- canfque ad eum dicm , tn quo Dommus fumma ccquttatc & tuslitia totius mundiiudiciumfaclurus esl.ls tgttur poft fententtam tudicta- lemyin qna capitisfuit condcmnatus yadfuppitcium duclus cft,in quo linguaprimum eifuit amputata: detnde corpus vmo yslulatum,dte Sabbathi vii • lultj,anno fupra notato,u. d. l iiii.

PARIS PANIER. Aris Vanerius e Salinis oppidoinBurgundictcomitatu lurifcon- 'Pfultus^t puram & homine Chrtsltano dtgnam Euangchj confcf- fionemtueretur,mortcm conftanterpertultt, cui caput Dola-eslam* putatum dteSabbatht vn menfis Aprtlis,anno m.d.lilii.

FRANCISCVS

L I B E R VII. 370

FRANCISCVS GAMBAltalus.

jp Kaneifcu* Gamba ltalus,ex ca "vrbe hongobardia: quaBrixia ap pcllatur^cognitione Euangclij adeptus fieneua vcnitvtcoflliu de quibufda rcbus neccffarijs a Viris pijs ac prudctxbus qiaca inccclefla Juntpctcrct.Eo autctcpore incavrbefuit,quo Cccna infcflo Pctcco jlcs cclcbraturjbiq; cufldelib9 comumcauit.Poflca in rcditu cum lacu Comcfe traiiccret, capt9cft}atq^ ad oppidu Comu dcduEr9. vbi cu vc ritate Dci conflatifsima confcfsione tutatus eflfet jdamnatus cft,\t i- gni cremarctur.xu.dic I/////,m.d.liiii. quemadmodum conflat cx ijs literis3quas quidam nobilis Comcnfis anncus Gamhs , ad quendam fratrcm eius fcripflt ,quibus tum Jingularem illius in religionem ani- mum Tludiumque cxponit,tu?n etiam feliccm exitum,in quo pro cau fa Euangclij ea in vrbc combuslus fuit. Earumliterarum nos hic exe- plum fubfcripflmus.

^&Mantifime ac chariflimc fratcr^Dcus quidcm mihi teTlis cffe SMS&potesleius mccroris.quo nunc animus mcus \chcmcntcr pre- mitur,cum de beata mortefratris tui ac ?nci,mihi ad te esl fcribendu: neque dubito,quin confobrinus tuus, qui hicfuit , tibi iam ea omnia narrauerit,qu<e ex me in hac \>rbe audiucratfcd quoniam hinc redire ad \os cogcbatur ,quemadmodum ei confulcbam , nonpotui tum qui- dem onmia ei accurate acdiligcnter declarare }qucmadmodum cupie- bam&fratrituo mcfatiurum reccperam , vr tu , res quemadmodu gcsla cfjct cyfrater tuus ^fquc ad moitcm fegeflijfetycognofceres, caufa?nque pctius Dci Iaudandi,quam dolcndi haberc pojjcs.ltaque naclus tslam fummam fcribcndi opportumtatem practcrmittcrc nolui quin ad te dctota rcficut hicgcsla efl fcribcrcm: tum vt materiam hetitia potius^quannnolesliain Dominotibi darcnv.quiprofua gra tia & mifcricordiafratrcm tuumdclcgit yac dignum iudicauit, qui "veritatetn ipftus fanguine fuo conflgnarct: tum etiam , vf id prasla- rc?n}quod?ncfaclurumcipro??nfera?n, ciufque mandato adtcdcre tota fcribcrcm. Quod quidcm flacio non ita coptofe^t res ipfa merc- batur-.jcd tamcn brcuitcrcxponam ca pracipua}qu<s ego ipfcff Vi- di c/r audiui.Hoc modo iviturres habct.

Ex co tcmporc quofratertuus in carccrcm conieclus esl, quan-

FranafcusGamba; ACT. MARTYRVM,

diu in cofuitynon crcdibilc esl quot homincs huius vrbis cx omnige- ncrc atque ordine , in primifque Doclores, ac nobilcs cum vc hemen- tcr rogauerintyne pcrtinaciter huiufmodi vanas opinioncsyvt illi arbi- tranturytueretur : adquas ita putabant eum adduBum effeyvt mcnte dc rationc omni alienatum effe exis~limarent. Itaque magnopere eum bortabantur ,vt aliquamrci Jux falutijque cogitationcm & curam fufciperet,atque omma humfmodi dcliria abucerct,quibus dlum aflfici ac teneri arbitrabanturSed virpius conflantcr fcmper eis rcfjjondit, id quod wfe protulijfet conslanterque defenderct ,non cffcinancs ali- quas fficculationes aut Vanas opimoncs: ncque fe mcnte perturbatum ejfe,vll6quc humore fantafliCo corrcptum , vt infamrct : fed puram Dci veritatemfanclumque Domim noftri lefu Chnsli vcrbu & do- Slrinam falutarc.de qua quidcm quum fingula capita proponeret ,fi- muletia flatim gramfima Scriptura: teslimoma affercbat ,quibus o- rationcm fuam probabat & confirmabat,teslficans inuicla quadam conflantia fe multo mallc morte fubire, quam lcfum Chriftu vnu Sal- uatorem noflrum atquc Kedcmptorem mundi , cuius caufam & do- Slnnam tueretur,quam dcmque perfidiafua veritatcm Euagclu pro- dere, (f caufam eam quam Deus ipfi commiferat, & commcndarat \team vfque ad mortcm tutarctul . Poslremo quum is dtu cum Do- cloribus huius vrbisjnonachis ac facerdotibus diffutaffet,c#tenf que multis quiad eum accedebant: alij vtdlum ab ea fentcntia dedu-

. ccrcnt : alij verb mfcncordia quadam permoti , quod eum hominem plane bonum atque integrum cognoucrant ,omncs fummo confcnfu fi- mul eum adierunt : qucm quumrogaffcntvt cam opinionem depo- neret ,ciuitatemctiam ei promijcrunt acdctulcrunt cumhuiufmodi commodoruprouifwne quamdle pofjet expetere . Sed quum vidcrcnt

fe mhil pnjje abeo obtinere ,paulo pbsl aliudnuntium mifcrunt , eum mfifufccptam opinionem fententiam dcponcretpcenamortis per-

pcjfurum ■ Ad quod nuntium ille lcetifmo animo rcffondityid quidem "vnum cjje quodomnium maxime expetcret, nequc ahudcoiucudius nuntium affcrripoffe. biterea dum hcec aguntur, litera vcniunt afe- natu Mcdiolancnfi, cum huiufmodi mandato , vtFrancifius Qamba morcrctur,igncq; viuus crcmarctur.Scd quu ludicesiam incocffcnt

vt

Francifcns Gamba." L I B E R V II. 27*

Vf conficcrct illitd mandatum, caque pocna ¥rancifcu dfficerent ,dli<z litcra: Gcnua funt allatjc commcndahti& ,quas Lcgatus bnperatoris muhiqucnobdcs Mcdiolanenjcsfcrtpferant.ltaque conflitutio exe- cutioquc f ■ipplicij in aliquot dics ddata csl . Qjw quidcm toto tem~ pore opttmus frater tuus,in propofito fuo firmus pcrmanfit . Neque diu pbflahce literxmonis aus nuntia?,allatce fucrunt Ataque,cx ea arce,in qua,y>t tu Jcu, captiuus tencbatur }educiu<s csl}produclufq; ad cum Magtslratum quc Votentatum Vocant: qui in ea \>rbe ef? lu- dcxcaufarumtumamhum tum capitalium nblquc huiufmodi fen- tentia lata csl ,eumnifi ad fe rediret,opinionentque deponeret , iam condemnatum cjfc ,vr fummofupplicio afficeretur. Tum dleoslen- dcns fe magnopcre lactum^ mirificd quadam confolatione ajfeBum, wodeslifiimegratias egitPotentatuiproco nuntw quodci allatum fueratXs tamen Magislratus }tum mea caufa,tum etiam quodj qui- bufdam alus nobihbus rogatus ejjet }¥rancifcum in carcere incolume ea adhuc hebdomade conjeruauit. Quo quidetemporc isfumma li- bertate & audaaa cum omnibus difputabdt}permult4s affercns fem pcrrationes atque authoritates ex Scriptura fancla , quibws quod tucbatur confirmarct.ita vr ammus eius magis ac magis augeretur, eiujque conslantia eo maior in dies perfJ>iceretur,quo longior ei vita conccdcbatur.Voslrcmo ludcx cumaccerfiuit,ciqucdixitipfum po- slridic aut certe perendic mori oportcre,ex eo nudato,quod a fena- tu fficdiolancnfi accepcrat.llle vcro idcm quod antca reffondit ,fibi quidcmidnunhumgrattfiimumac iucundif>imum accidere. Atcum ludcx dlum itcrum rogaffctplunbufquc monuijjctfieaqua dixerat rctraclare \cllet,id quidcm certe quod de Sacramento Mi fiaz dicere dufus fucrat ,idquodci cjfet dclatttmacpronnfjum plane futurum: illc huiujmodipromijfa nihdcurabat,nec pluris ea quam leuij&mum \>enti flatumfacicbat.fxpe ctiamdiccbat ea commoda}qua fibi ab il- lis proporiierentur }nuilo modo ejfc comparanda cum ijs bonis,quaz cer tus crat a Domino fc dUepturii ,cuiufmodi cslcorond imtuortdlitdtis Xitaque wternd^ommbvs pie Deum colcnttbus pronnffd & conslttn- td.Ncque Vf ro ammt magmtudine fufceptam ^nquam abiccit dutin- frcgit/amctfi ab. hosiibus writatis ad eum labefaclandum ac plane

FrancifcusGamba: ACT. MARTYRVM,

debilitandum multa ei grauia proponcrentur : quin potim cerne- re quifque poterat conslantiam ilhus ac virtutem in horas fingu- las maiorem fieri,eaque ab illo dici,qu# omnes qui audiebant magno- pere admirarentur . Itaque magislratus quum videret eumita affe- £lum& confirmatum, cons~lituitvtpos~lridiemoreretur . Quod ille quum intellexijfct ,finemque vitce fuaiiam appropinquare cognouif fetjme ad fe accerfiuit,vt ipfe mecum loqueretur.lntermulta alia ma gno sludio rogauit me , vr de tota fua re caufa , quis cxitus cius fuiffetyad tc fcriberem,teque rogarem tum bonoris Dei caufajum e- tiam eius amoris ac beneuoletice quam crga fe haberes,vt nullam mo- lesliam doloremque ex morte fua capercs,quum eam quidem propter lefum Chrislum perlubenter pateretur ,incrcdibilem quandam in ani- mofuo fentiens conjolationem & ktitiam , recognofcenfque tantam Deigratiam,qua ab eo eleclus fuiffet & vocatus ad opprobria mun- di,crudelemquemortemperferendam,vt caufam F//i/ eius lefu Chri slitueretur,qui vita propn&non pepercit ,vt falutem ommbus fide- libus afferret. Voslremo fe tibiforores fuas tuas3nepotes,neptef- que commendare ,ac Deumorare vtvosin optima pace amicitiaque conf *.ruct,eamquc gratiam imperriat,\t totam vitam veslram ad i- pfius cultum confccrare acconferre pofitis. PoHero die mane carni- fex,quinationeerat Germanus^adeum accefit ,vt eum admoneret de fupplido ,quod ipfc co die erat executurus,y>tque fibi ob eam rem ignofceret.Cuifratertuus rcfyondit, ne vcreretur audaSlerfacere quodipfi imuntlum erat .fe quidem non folum ei cx animo ignofce- re ,verumetiam Deum orare vr pro fuagratia ipfum illuminaret,at- que ad cognitionem falutis fua\ adduceret . Addidit etiam,fe fi pecu- mam habuiffetalli daturumfuiffe . Deinde ad Potentatumadduclus eslyabeoque iterumrogatus vt qua dixeratretraclaret atqueopi- nionem deponeret.fed ille non plus quam antea quicquam eorum vo- luitfacere.ltaque iudex quu eum oraffet, ne id quod faceret ,alienum ei Videretur ydeclarauitei fefumma necefitate atque authoritate dominorum adduajvt eum morte mulclaret.Tum Franafcus mode- slifimis verbis eigrarias egit,acdixit fe animo magnopcre dolere quddilh quidfacerent plane ncfdrcnt, Deumque orarevt fua eis mi-

fericordiam

Francifcus Gamba. L I B E R VII. 171

fcricordiam impcrtirct.Simulatque campana fignificationcm fupph- cijfutun dcdit.duo pariamonacborum prodierunt 3 cx corum gcncre ac ordinc qui Capucini appcllantur.V cnicbant autcm co ammo vte- ms confcflionem audircnt: ac prima fronte eummonucruntne molc- $ham ahquamocroremque ammo accipcrct. Sedcis ille planereffon- ditfibi corum comitatum nullo modo ejfe ncccffarium , monuitque Vt fe reciperent.Cccterumfraterculi,Vtmosipforum esl ,habcbant cru- ccm in manuy eamque oftendcbant \t memoriam crucis Chnfti dli re- nouarent.Scd Francifcus aiebat lcfum Cbriftum optime in corde fuo ejfeimprcfjum,eiufque mortismemoriam plane infixam,cuius \irtu- tem fentiebat. Quihnque illi iterum dixijfent,eum mfiad cruccm re- ffkeret indcffcrationcmdclapfurumquum tormenta ignis fentiret: reffonditcor fuum ca confolatione ac Utitia perfufum ejfe^vt iam gaudio quodam,quodomnemfenfummtelleclumquehumanum fupe- rarctfrucretur . Quod vcro adcruciatum attincUque in corpore fuo fenfurus effet ,eu fubito tranfiturumianima verofuam participemfu- turam bcatitudinis ccckftis , in illa focietatc beatoru ffintuum atque Angelorum,cum quibus perfruereturin perpctuuijs bonis quce Dcus filijs fuiscomparauit,quaf neque oculihommum vnquam videruntjiec aures eorum audicrunt. Voslea quum hccc & di* huiufmodi ,fingu- laris cofolationis plcmfima dixijfet,vt ciadimerctur omnis loquendi facultas,neque amplius ab ijs qui adcrant inttlligereturjingua ci cft perforata.lpfe deinde duclus ad locufuppluto conftitutuubi pofitis in terram gcmbus,ocullJ que in ccelum jublatis ,Dcum orabat tanto ani- wi ardore vtomncs admirarentur . Deindequum furrcxijfet ,ita fe adfupplicium compofuit atque accinxit,\t carmfex poftulabat: sla- timque laquco vitamfiniuit . Nam quanuis condcmnatus cffct vtvi- uus coburcretur ,ei tcuncn eagratia impertitafuit,vt fine magno lan~ guore dolorequc morcretur . Ncmo quidcm eorum qui ibi affucrunt, ciufquc conslantiam fummamque ammi ccquitatem Jfcclarunt,fuit, quinon ita admirarctur ,vt attonitus plane incertufquc quidageret, exislcrct . ncque aliud diccre potcrant , quamoptimum innocentijk- mumque homir^m,ac \>crum lefu Chrifli martyrem ac tcs~lem ab illis nccatum cjfe . Atque ille quidcm pius Vir multa alia fanclifime esl

FranciTcusGamba.n ACT. MARTYRVM,

debilitandum multa ei grauia proponerentur : quin potius cerne* re quifque poterat confiantiam illius ac virtutcm in horas fingu- las maiorem ficri^eaque ab illo dici,qua omncs qui audiebant magno- pere admirarentur . Itaque magislratus quum videret eumita affe- Slum confirmatum, conslituit vr poftndie morerctur . Quod ille quum intcllcxijfct ,finemque \>ita fuaiam appropinquare cognouif- fet,me ad fe accerfiuit^t ipfe mecum loqueretur.lnter multa alia ma gno sludio rogamt me , vr de tota fua re cauf t , quis cxitus eius fuiffet,ad tc fcriberem,teque rogarem tum bonoris Dei caufajum c- tiam eius amoris ac beneuoletia quam erga fe haberes^ot nullam mo- lesliam doloremque ex morte fua capercs,quum eam quidem propter lefum Chrislum perlubenter pateretur ,incrcdibilem quandam in ani- mofuo fentiens conjolationem & ktitiam ,recognofcenfquetantam Veigratiam,qua ab eo eleclus fuiffet \ocatm adopprobna mun- di,crudelemquemortetnperferendam,vt caufam hlu eius lefu Chri slitueretur,qui \ita propn&non peperat ,\>t falutcm ommbus fide- libus afferret. Vofiremofetibiforores fuas & tuas ,nepotes ,neptef- que commendare ,ac Deumorare vt\ostn optima pace amicitiaque conferuct,eamquc gratiam impertiat,\ttotam vitam veftramad i- pfius cultum confccrare ac conferre pofiitis. Voslero die mane carni- fex,quinationeerat Germanus^ad eum accefiit ,vt eum admoneret de fupplido ,quod ipfe eo die erat executurus,\tque fibi ob eam rem ignofceret.Cuifratertuus rcjfondit, ne vcreretur audacler facere quod ipfi imuntlum crat .fe quidem non folum ei cx animo ignofce- re yVerumetiam Deum orare vr pro fuagratia ipfum i\luminaret,at- que ad cognitioncm falutis fuai adduceret . Addidit etiam,fe fi pecu- niam habuiffetalh daturumfuiffe . Deinde ad Potentatum adduclus esl ,ab eoque • tterum rogatus vt qua dixerat retraclaret atqueopi- nionem deponeret.fed illc non plus quam antea quicquam eorum vo- luitfacere.ltaque iudex quueum oraffet, ne id quodfaceret ,alienum ei Videretur ydeclarauitei fefumma necefiitate atque authontate dominorum addua&t eum morte mulclaret.Tum Francifcus mode- flifiimis verbis eigratias egit,acdixit fe animo magnopcre dolcre yuodilh quidfacerent plane ncfdrcnt, Deumque orarevt fuaeis mi-

fericordiam

FrancikusGamba. LIBER VII. xjt

fcricordiam impcrtirct.Simulatque campana fignificationcm fuppli- cijfutun dcdu,duo pariamonachorum prodierunt} cx corum gcncre ac ordinc qia Capucini appcllantur.W cmcbant autcm co animo vte- tus conffioncm audircnt: ac pnma frontc eummonummtne molc- sltam aliquamccroremque animo accipcrct. Sed eis illcplanereffon- ditfibi corum comitatum nullo modo cjfe neceffanum , monuitque Yt fe rectperent.Ca:terumfraterculi}\t mos ipfbrum esl }habebant cm- ccm tn manuy eamque oftendebant vr memonam crucis Chnjli illi re- nouarent.Scd Francifcus aiebat lcfum Chriftum optime in corde fuo ejfeimprcfjum}eiufque mortismemonam plane tnfixam,cuius virtu- tem fentiebat. Quinnque tlli iterum dixijfent,eum mfiad crucem re- fyiceret indefjjcrationemdelapfurumquum tormentaignis fentiret: refpojidit cor fuum ca confolatione ac Utitta perfufum ejfe, vr iam gaudio quodam}quodomnemfenfummtelleclumquehumanum fupe- rarctfrucretur . Quod vero adcruciatum attinet,que in corporc fuo fenfurus effet }eu fubito tranfiturumianima verofuam participcmfu- turam bcatitudinis cakftis , tn illa focietatc beatoru fymtuum atque Angelorumycum quibus perfruereturin perpetuuijs bonis quai Deus filijs fuiscomparauit,qu£ neque oculihominum vnquam videruntmec aures eorum audierunt. Voslea quum h&c & alia huiufmodi }fingu- laris cofolationis plcmfimadixijfet}vt ciadimercturomnis loquendi facultasmeque amplius ab ijs qui aderant intelligereturjingua ei cft perforata.lpfe deinde duclus ad locufupplicio conflitutuubi pofitis tn terram gcmbus,ocullfque in cwlum Jublatis }Deum orabat tanto ani- mi ardore vtomnes admirarentur . Deindequum furrcxtjfet }ita fe ad fupplicium compofuit atque accinxit,\t carmfex poftulabat: sla- tlmque laqucovitamfimuit . Nam quanuis condcmnatus cjfct vr vi- uus coburcretur }ei tatncn eagratia impertitafuit }vt finc magno lan- guore doloreque moreretur . Ncmo quidcm eorum qui ibi affucrunty ciufquc conslantiam fummamque animi a?quitatem fj>cclarunt }fuit } quinon ita admirarctur}\t altonitus plane incertufquc quidageret } exislcrct . ncque aliud dicere potcrant , quamoptimum innocentifii- mumque hominfm}ac verum lefu Chrifti martyrem ac teslem ab illis nccatum effe . Atquc ille quidcm pius vir multa alia fanclifiime esl

OtthoCatelina. ACT. MARTYRVM,

hquutm cum eo toto tempore quo fuitin carcere , tum etiam quum . iam ei moricndum effct . qua: quidcm digna funtyquce adommum co- gnitionem peruenirenf.fcdcgo eanon poffum ad te boc tempore fcri- berc.ac vcrcor nc 'paulo longiorfucnm. Hoc folum addam y quod ille fecit quum iam ffmtum rcdditurm effct.nam quucgo feorfum effem posl multitudinem quatuormdlium hominum , oculos f ttis procul in me coniecitymanuque dextra quce non erat ligata fignum dcdit , quo ego admomtus adtefcriberem, (fcaquce promiflcramprcefiarem. Et mox caput inclinans yDeo ffiritum reddiditydie xxi. mcnfis \u\u\ m.d.l i iii. ScriptmnComiyxxix.\ulij ,m.d.li 11 1.

OTTHO CATELINA.

Ttbo Catelina,natm Gandaui ,Flandrice metropoli ,cximius artifex ccelando vario opere vel ctiam inaurando fuperftaem armorum t& cultrorum,apnma cctate in Angliam fe contulerat ,\>t in ea regwne fub magislro opiflcium fuum exerceret.Anno autcm m. d. L.regnanteEdouardoVl.quum Ylandri cim regionis incolce permif fu Kegis ecclefiam Londminfiituiffentcx verbo Deiemendatiorem: bic nofler Ottho fedulo conciones frcquentabat,vt doclnnam Euan- gclij audirct.Sed quia imbutaac prccpedita Vaptftarum fupersliti- ombus mens eim non fatis imtio captcbat faentiam illam falutis : Catelina fc totum le&ioni facne Scnpturce dcdit y in qua breui tem- pore tantos flcceratprogreffm y\t Ecdcflcc Chrifli perutilis opera i- pfius acciderit.Voflqua quatuor annis aut eo amplmsin piorumcce- i tu non fine magnofruclu vixiffct,decrcuit ob qucedam negotia Gan- dauumreuerti.Amiciipfius antcquam fc itineri commflffet , monue- funt bcneuole bominem,vt flquando intcr lupos verfarctur yconfide- rate omma ac modcfte agerctyne fpontc in difcnmen capitis fe conij- ceref.quibus ille rcff)ondit , nthtl fe quidem temere aut inconflderate acluruifed fi.inqutt , incidero in eos quifuis blafiphcmijs Deum eiuf- queEiliumlefum Chnslum contumelia affiaunf.abjitvttalc qutd Luc. ii? audiens,vlla ratione taceam.neque enim lampas vafli fupponenda cfl. In traieclu ipfius maris quodAvgliam feiugit a Elandnajwn fme ma- gno periculo cum multis ahjs nauigans , conutes fuos ex verbo Dei

confolabatur.

OttlioCatelina." LIBER VII. 173

confolabatur.quumq; ia faluiportu ingrc fii cjjent ,hortatus cft omnes ad agendum Dco gratias,at juc in timorc eius permancndum-.fierie- mm po]Je,vt qui illos maris pcnculo hberajjet, is fide illoru poftmodo pcrigncm probarct atquc ita ex hac vita cnperet.quod quidem vcre eH dcje locutm.naferuor ac%clus quo ventatis ftudiu amplexus e- rat,haudpaj]us cflipjumdiu inhis mudimiferijs \iucrc:quiboCpietd tis amon flagras,omm plancmctu rcmoto,nodcflitit ctia publice ido lclatna dettjhn.Kes autcm ficfehabet: Gandauu quuperuemjfct, ccrtior faclus esl ea in Vrbe Domim:anuquenda,cui Viftonus Cogno- men erat,\>eritatis habcrc cogmtioncm, veramque doBrinam populo aw/untiare, ac proptereaingentcbominufrequentiaadcius cociones audicdas cocurrere.Hoc rumore tncitatus Catchna die \ouisantefe- Bum Pafcba ingrcfus eftteplu SMicbaelis(in quofere fempermona cb9 dle cocionari fohtus erat)fibiq; locudelegit e rcgionc fuggcfti,qud mchus quce dicerentur audirc pofjet.Scdecce monacbus conjcejo fug- gcjlopro thejauro carbones affcrt, loco jalubns pabuli dira \enena propomt populo. Etemm multis verbis in ea cocione tranfubftatiatio- nefua cofirmabat ,magnopere cupies perfuadere populo, virtutever- borum Sacramentaliutn(yt aiunt)panc conuerti in fubftantia corporis Cfcr/H/ . HtfCVerba adco Catehnam pupugerunt ,quumtam aper- te populo ilLdi cemeret,\t \ultus eius pra: ammi perturbatione pld- ne immutaretur :atque a:gre admodum fccontinuit dum finem conci- oni impofuiffet monachus ,qucm ex f tggcfto defccndcntcm,Ottbo nu- dato capitc his verlis cxcepit:Hcus,amicc, tota oratio tua manifcfle pugnatcum Sacris hteris,perquas( fiquide mihi fiat audientia)cla- re demoftrabo falfam tepopulo annuntiaffe doclrma. Cucullat9verd animo perturbatus Jhunc aufcultare noluitfed eifecit indiciu vt rjcce deret.Ottho cotra propi9ipfum accefitmagnoq; Spiritus ardorefla* gras,0 Pfeudoprophetaanquit,qui faljo pcrfuades populopane vere effe corpus Cbnsli, quu Sacramentu tantummodo ft Cbnflipro no- bispafi ac mortui l Dii ha:c fiut,ingcs popuh tumultus oritur, midticp, \tnujque fexus homincs ad illum, Heu, inquiunt , amice, quid agis*. Quibusille rcfpondit ,Vfcudoprophcta:Junt isli ,qiavosJfecie ve- n deapiunt.ne crcdite. His diclis, impctu turba: c tcmplo cgredicntis

Nn.

OtthoCatelina. ACT. MARTYRVM,

vnaquoqueipfc abreptus egredicoaHus fuit,ac quanuis plurimicu bortarentur^tfein pcdes conijceref.negauit tamenfacluru fe,quin poiiui eos monebat,vt qu& palam publice dixijjet apud fe quijq; ddigenterexpenderet:ac tum modcrato inccffu abics, quum vixdum lociS- adVortamqua: fercinmeditullio vrbisnon procula pnediclo tem- fatdpL ploUichdelisfitdcft,pcruemJfet,interccptusfuita Vrocuratore ftfci lacobo Hejfelio,qui homincm iuftit deduci ad vetusComitis cafbum circiterboram decimam antemcridtanam x i. Apr. m. d. l i m.Vomeri- dianisboris Vrocurator ille cum Viftorio ciufque collega loarme Bun- derio,alufque eiufdemfarina bominibus ad carcercm fe contulit,qui cum Ottbone tribus ad mtnimum boris difyutarunt de pr&cipuis re- ligionispapislict capitibus ,qua illi cauillis & multis logomacbijs, tueri & afcrere conabantur.tranfubslantiationem videlicet finuoca tione^m SanSiorum,Vurgatoriu,ac c&teras eiufmodi nugas , qu& ta- tum &e)> Zw*- faciunt : Ottho ea omnia verbi Diuim truiina examinari,atque cx doblrina Fjlij Dei, \elut Lydio lapide probari cupiebat.llli vero metuentes ne caufa caderent , ab eo examine ab- horrebanf.tandcmque conflitutum cft inter ipfos vt fententiam fua fcripto dcclararct Catclina,cui Vrocurator papyrum alia ad fcri- ptioncm ncccffariatradicurauit. Nos autcmhic adijcicmus quanda \cluti fummam difqmfitionis. Acprimumdc ccenaDomimfdicebat fubcjje tropum Verbis Chris~li,Hoc es~l corpus meum:neque enim id crafje intelligcndum cffc acfipanis fit ipfa jubsWaniia naturalis cor~ poris Chrisli}quodvarijs cxcmphs acteslimonitsScriptura: oslcdc- bat fic nec pojfe nec dcbcre intelligj. Aducrf xrii intcrrupto eius f r~ mone vencrunt ad quwfliouc de inuocationc Sanbloru. rcffondit dle, ynutantummodo Deumadorandumcjfe inSpintu Cf veritate.nam quu is} inquit, ad fc vocct omncs qui fub oncrcgtmunt, V£ iis alleua- tionem affcraf.quum hortctur Vf pulfcmus }qu&ramus ac pctamus, addita promfione ncquaquamfruftratum in ff>c fua quenquamide- niq; quucertofciam9 Deufumme bonujbaud dubie daturu quidquid in nomine Chrifti pctierhmis yfumma J>feclo ipfi9 maicslatc imuria dfficimusyfi in prccibus noflris ad Deum,ahum mcdiatorc vc/ ad- uocatum adhibeamus quam Chnftu:quocirca impudctcrac fcclera-

te

OttlioCatelma. LIBER VII. i74

te illosfacere dicebdtqui Chriftu mrc fuo priuantesperjuddcnt pkbi Sanclos nobis apud Dcu patrocinari ac pro peccatoribus interccdere: cpiod officiuvm Chrifto comijfum ejl}qui in cruce pepaidit cynoftru rcatum fubijt. ncque cnitn ad qucnquam maion cum fiducia ac ffe fa- lutis obtineda* acccdcre poffumus quam ad cu qui communis omnium noslrum frater esl }hlius ceternm Deiviuentis:qui folus <y vult potcsl bcnc faceregenen humano. Ad quaislionem dlamfriuolam de ignc Vurgdtorij }duas fe tantum noffe \ias aiebat /xlteram qua: ducit ad cxlum vbi quietis beatorum fedcs esl , alteram qua ducit adinfe- rosyreproborum omnium trisle domialium. Ha: Viaznobis proponun* tur Scnptura: exemplis de male Diuite ac La^aro}atque Latrone al- tero cui Chnslus in cruce dixit,Hodie eris mccum in paradifo:no au- tcm}Hodic coijcicris in ignc Vurgatonj \t ibipro pcccatis tuis pecni- tentiam agas. Kogatus etiam a monachis an Vapam agnofceret }quip* pequicaputftt Janclce Aposlohca: Lcckfut : rcjfondit, Chnslo Kcdemptori cumtantumodb honorem tnbuendum} vt fummufit cy \nicum Ecckfta: caput : Vapam verb fe haberepro Vrxfule ecckfta Antichrifli, eundemque detcftari W filium perditionis fcdentem in lo- co fanclo.Deinde redicns ad fcrmone de cccna.quc interruperant Cu- cullati}negauit plane\ Chrislum in ea corporaliter}ac rca\itcr} vt lo- quuntur , contineri , manibufjue facrificorum attrcclari *. diBumque Juum aut potius Chnjli} confrmabat Scriptura: locistam comodis at- que diluadis y \t patronidtgmtatis papislica cytranjjubslantiatio- nis dcfenforcs prorfus obmutefct rcnt } fuamque infantiam cum fum- ma impictatc ac nequitia coniunclam in cauillis & tergiuerfationibus friuolisfacilc auditoribus prodcret. Vrazfes aute Fldudria Helwegh quum vidcrct homincm cordm fe & nonnullis confiliariis tam prae- fenti ammo}magna ingenii dexteritate fermonifque mirabili fuauita- tc intcrrogdtis reffoderc : Otihonc affatus}No licct finquit }mihi per ediclu Vnncipisdiffutare de fide cuhxretico cuiufcunqffecla: fcd mit ta ad tc monachu dut ft mduis facerdote laicumiyt vocant) qui cccpta diffutdtwnem perfcquatur . Ottho dutem reffoditfe pardtueffe fidei fux ratiohe rcddcrcno folum illisfcdetia cx pkbcinfimddbicEhfinio cuiq;.Vra:fidi verb (ycofiliariis qui adcrdtbcne precdbatur,optdbdt-

N n. ij.

OtthoCatelma. ACT. MARTYRVM,

que \>t diu officio fuofungipoffent ad gloria Deiatq; animaru fuam, falute. Scripfit autem pbji ad vxarem fuaChriflina qua reliquerat E- il-. ~u »T&™°miubs medte , cbfolans illa atq; exhortansvt omne curaVit&huius caduca xi. \4rC-o.7. ^.cFnr^ Dominocommedaret,qui\iduat&pupilloswtutelafuarecipiti\t ipfe in Scnpturis teflatur.monebat praterea ea vf quce coiugii pigno- ra habebatSamuele falicet & Sara ddigeterin Chrifliana inslitue- retfide,quam quide quinque annis fimulco\uerat,jp qua brcui morte fubituru fe figmficabatipoflremb tubebatvtduclu Spiritws fancli,cer tualiquod vitcegcnus ampleSleretur.Die Sabbathi qui ij.eratAp. annifupra nominati,Ottho,natus annos circiter triginta , capitis da- natm,fecuda'pomcridianainforuducl^efl,vbifafcesad eu exurcdu dijfiofiti erant. Quum autcpopulu qui ta triflis fupplicu ffeblator a- derat,hortari vellet Catelina, interpcllat9 fuit ab Hejfelio, qui car- nifice fcepius monebat, vt expcdiret fuum ncgotium . Quo vifo,re- us cegernme tuhtfibi nullamficri poteslatem loquendi adpopulum. proinde Hcjfclium compellans,Vidco, inquit ,tefoliatumcfie &an- xielaborare adeffundedufangmneinnoxm fedprecor Deu vttibi ignofcat. Ad qu# vcrba Vroiuratordlc rcffodit,Amc, ame. Deinde Ottho fe conertcs adplebc , multa, incpat ,dccrcutravobis dcclarare, fed imperatur mihi filetiu.quce res admodu mc male habet. Tum car- nifex ,vt mons efl in ijs lods,procubes ingenua antc ipfum , rogauit vtfibiignofccrctquod pereum pleclendus effet : Ottho autem tor- , * tore ofculatus,Ego,\>ero,inquit ,tibi codono ac lubes : peccata tibi tua condonct Dominus opto . Ac protinus fe ingenua proflerncs, in hanc rationc prccatus eflyVaterccelcslis quifccudum jpmifiioncstuasmi- fifti Filium tuum vmgenitum vt fe offerret in fxcnfiaum^p pcccatoru noflrorum reatu.fupplico tibi vnus efcruis tuu etia minimm , Vf nte quoquc gratice tuce ac mifericordicc partiape faaas . Vos autcfra- trcs charif itm, obfccro & obtcflor vtconcorditcromnes Dcum pro tne prcccmim,vt qucadmodum polliatus cfl fuis, in extremahac vi- tce mcce hora mihi adfit,ncc defcrat vnqua?n.Hic rurfus Vrocurator, ad carmfice vt fuppliau maturaret clamauit . ac tu placide vclut ouis f ? Catclina ad palu dcligaripaf9 cfl.dumq; catenis circucirca vincire- tur,ad populubxc vcrba babuit,Caucte apJcudoprophetis,qui dicut

Jicce

FiIicuI.&LeueilIer LIBER VII. vtf

Ecce, hiccsl, autillic Chrislus : neerretis , quoniam incalis esl ad dexteramDeiVatris.AdextremumfublatdjwceSatcr* inquitjcele- slis in martus tuas commendo Spmtum meumjegue oro \tprogra- tia tua jwerulos meosin timore nominis tui coferues. Hisdiclis pri- mumlaquco fujfocatus flammifque aduslus^deinde in patibulo ex- tra \rbcm fujftenfus interfures & latronesfuif.fed haud dubie ani~ ma ipfius m ccclum fublata c?ipropter Saluatore noflru lcfum Chri- jlum,quicorpus etiameiufdcm mvltimo die exatabit ,\>t beata im- mortalitate cum omnibus Sanclis fruatur. IOAN. FILIEVL, ©• IVLIANVS LEVEILLE.

Horum duorum excmplo intclligerc licet.cum quarenns in optima caufa fidcndum fic vel fufpedbs ac pcrditis hominibus :tum v er 6 etiarrr.quata vis fit diuini numinis, cuius alrlatu confequamur vt necjue cafu alitjuo grauiore perturbemur: 0,vel capti mcbrii omnibus,fublime fufpirantcs tamen corporis officio perinde fun- gamur-

NNO Domini m.d.uh l.xvuCalMaij.loannes Vilioliusfd £r^£ bcr hgnanus , o* ^ulianus Lcuelhxus ligularius 3 Sanferrai Burgundionum oppido natus }comprchcrfl fuerunt a Gilho Verflo Latrunculatore prouincia: Borbomofis, aufticio D. Sancla7idreani3 Tribum ccleruiidque ,duobus circiter aNiuemo milharibus qua De- firam itur. Comprchenjufws autc eos Gdlius, Sat fao,inquit,6 frd- tres , quo pergatis . cedite amdbo , nobljquevos aperirenedubita- te. nos emm ij p rofeclo fumus, 6 fratrcs ,qui quidem vos \niuerfos 0- mm fceleratorum hominum contumehajicdum imuriaprohiberemd- Xime vclimus . His blanditijs eos paulatim allicere veterator itte ni- tebatur,afimulat*y>eritatisjj>eae,falfaq; animi ergaillos juiprx- dicatione teclus ,ac fidcm ctiafuamfl egerent^ltro polhcitus.Quin Yf callidi9 exaperetincautos,prccmifltjagittariosfuos his verbisjke prx^inquitate^equofque ddmittiteimhilenim hic ddvos locus . Voft- modum autcm injequens vndique^EiaJnquitfratres^quonampergi- tis ^inquam l Vergimus , inquiunt , Defiram . Neclongiusl Sane quidcm . Num , inquit , Gcncuam ? eodcTmjue^ infdntulum hunc (ffllidm deduatis ? llli ingcnue fdteri . Lt vxores , inquit^ Vf- ftrx Mc ne junt l llh fdterirurfum . Mox ad os admoto pugno flbihns Gdlius dduocdt jagittarios ,atqucVtNiuernum incuslo- diamadducanturiubcf.id quod aRutumcsl faclum. UlodeducH,

N». iij.

loan.Filieui ACT. MARTYRVM,

pluribus ab code verbis fupcr co quod paulo ante cofcfiifuifietjntcr- rogantur : co jc nimirum confllio proficifci Geneua, vtin rem diuina, quampafiimin GaWiatumblafpemus , idololatria,pfeudoprophetiay tum abufu Sacramentorum inexpiabili contaminari quotidie cerneret, incumbere reclius poffent: Gcneuam autcm effe ciuitatem, in quam re diuinaiam Euangelictf difctplinxveritas quafi posllimimj iurequo- dam reucrfa effe viderctur. Quomam aute Sacramcuta nonmhil atti- geratfogabat primum quem Sacramentoru vfum optimu cffe arbitra- rentur: quam item Euangclicam doHrinam 3 quam quidcm aufjicata maxime ciuitatum ommum Gcneua confedijfc dicerent . Ac pnmum quidem,num Chrijlum ipfum hoflia facerdotajific indufum credercnt, Vt & panem & \inum pronuntiatis nonnullis afacrificulo vcrbisid quod funt protinus ejfe deflnere ,ac repente verum Chrifti corpm ey fanguinemeffia conflariquc iudicarent. \llitum\efumChrislum{yt fcriptum ejl)in cAum afcendijfe ,fe credere,ad dexteram federe Dei Vatrisjndeque \enturum iudicatum Viuos ac mortuos:eoquc modo 0* panem ej? vwum natur<cfuce proprietatemvtiqueretinere.Nec vero panem ipfum ej? vinum aliud cjfe quicquam in hocgenere putandum, nififignum acindiciumveri corporis (ffanguinis \efuChri9li: quo- maficutpanc cor humanu vcgctaretur ,vino deleSlareturJic animus pretiofo \efu Chnsli corpore quafi fuilentareturfanguine relaxarc- tur.per illum emm rcceptum habmffe nos ad Vatrem. Ha?c fe omnia fi- ne controucrfia vcrifiima eyfatcri cjfc, & vitapericulo profitericu- pere.\nterrogati deinde quidde Communkatione ftatucrent ,aiebant adminiflraripane & vinu in comcmoratione mortis pafiionifquc lefn Chrisli:ac tu quide non accipi tantum pane tj' \>inu,fedplane etiafi- dei bencficio veru ipfum corpus e$ fangume eiufdc Chrifti, qui ani- muinterpofltofidei \elut inflrumeto purgaretatq; reficeret. Quod ad Mijfam,de qua quoque interrogarenturpertineret,merafuperflitio- ne eyidololatria aicbant eflfejnerum hominu inuentu,meram condcm- natione. Quodaute diuuVetru VapaJAiffieque potifiimum authorcm exiflimarct ,opimonc logefalfum illit. nihilcmm dc Mijja nc cogttajje quide diuu Vetru vnqua,tantum Euangelio nuntiado intcrpretandoc^ prccfcclum,atquc eo nomine vocatu ejJdcclumfuififcXtaque fi quam

Jdutis

/u//an.Leueiile: LIBER VII. %76

falutis partem in HlaMiJfaponeremus ,inanem ac ieiunam Domini nosln lcfu Chrisli pafiionem effe oportere : quod nemo mortalium3 Chnslianorum praferttm hominum,non modo non vfurparc fermo- nefed ne cogitatione quidem vlla comprehendere velle debeat. atque hinceffia quidem id quodesljnhiliplane rem efk Miffam islamime- ratnjnquamyidololatriatn effe Mijfam islam,qu# (nefandam fane rc acmorte piandam)pafiionem Domtmnosln lefu Chnsli pofl homi- nummemoriam improbifiime flagitiofifiimeque conuellens eyobli- teransfeipfam ingerat impudetifiitneycque aliquid effe acplane lam ctiammordicmoportereretincn tranfucrfis quibufdam ffed alienis & exoticis hominibus indignijbme perfuadeat.brterrogatipraterea num facnficus panemin corpus Chnfitreuera conuertendi faculta- tt tn haberetyD eum ipfum neque fubditum homintbus , neque eorum lingms & exorcifmis obnoxium aiunt effe . quin contra Deo fubie- Sia obfcquiofa dicunt omnia:delirumque erroreminfanumcf- fe quendam,attnbuere virtutcm aliquam eis \>erbis,qu# facris in re- bus hominum inuentione & artificio proferuntur.Vtrum autem ea qua pofuimus yaliquid ad manes e Vurgatorio detrahendos conduce- re putarent: num Vurgatoriumetiamipfumconslituerent.reJj>ondety tantum abejfe vt conducercnt \>t ctiatn condemnationem illis accerfe- rent,Dcique indignattonem aduerfum fe prouocarent.Vorro Vurga- tonutn nec cffe vllum prarterquam fanguinem Domini nos~ln lefu Chrisliyt f :nptum eft^ncque purgan cuiufquatn pojfe peccata nifi per cffufionem tllius fanguinis . Interpellationcm igitur Sanclorum e- iurantes,ait latruncidator ,nullo nec honore > nec vcneratione profe- quendos cenfetis. Honorc dcpeculari SanSlorum, inquiunt }mintme \olumus:at debtta vni Deoglomm auferre & Sanclis afcribere > id qmdcm fit vcl ipf irutn \oluntati SanEiorum intemperanterobfisle- re.Satum enim fcnptumque cft^ad Deum honorem <&gloriam vnum refcrri fcmp^ oponcre . Quodvt adtfieSancli nobis (fopitulan pofimt: tatncnhonorctn qui foli Deodebctury\ndeque\is otnnisac potcslas profiafatur ,tmpudenter ad fe rapere p rofeclo nolint. Quod ad po^ulatioms aduocatiomfque JJteSlaret natura,hanc foltmChnfli propriam agnofcere (ffatert fcfe yqutChnflus petitione nullaex*

Nn. iiij.

IoanJFilieuL ACT. MARTYRVM,

trinfec9adhibitay tantum motu quodaproprio fuo ac officio nobis adfit prfftoq; fit apud Patre . Apud que igitur exomolegefmfaccre opor- tcrct,quis dlc tande cffet qui peccata condonaret>an non facerdoti co- fitenduyan ab eode no expcSlanda remifiio peccatoruanterrogati: A- iunt , confcientiw caufam non ad facerdotey que in cade ojfenfa nobif cum effe videamusifcdad Deum vnuu humanaruoffenfionu expiatQ' remfolum iuslum,vt fcnptum cflytantum effe deferenda. Voteftatem igitur ligawlio' foluendi nohabebunt*. Mandatumjyiquiuntydlis eft3 "Buangc Uum vcre profitcn yventatemque qua huiufcemodi ligatio fo- lutioque tam hic apud nosyqua fuperius in c#lo conficituryenuntiare. Ad cxtremumauteminterrogatian res omnes quas afferu\ffent yfibi cbftarent yvcr<zque cjfent.venfimas dixcrunt effey in cifque fna fidem atque perfuafione fuam. Itaque chirographum eis juum appofuerunt: teftificatlq;funt fe valde fibi fortunatos videriyquos Deus dignos ccn~ fuiffet,qui in hanc caufam dcducerentur.Vaulo posl ad Sampetrumo- naslcnanua Latrunculatore ducuntur.oppidique fupprwfctlo cue- bgus &interrogatiombus fuperioribus traduntur.quo in loco eifdem de rebus mterrogatifibi confcnferunt. Quocirca re adforenjcs homi- ncs dclatajnque dchberatione cum quibujda accitisVatronis deducla, tanta Vanetate fentetiarumftt cui potifmu adiudicanfupphcio de- beren ty exputare nullo modo poffcnf.fr cquentes in eam ibant fenten - tiamyvt adnotatis illorum bonis ipfi profcriberetur. Cuifintentia cum a loan.Bergeronio qu&fitorc jupprcefeclo reclamaretur yipfe decreuit Vt tadiferoru habitu perora vulgi traduBi, nudi Miffce opera daret primum^deinde cobureretur. Vrouocaturad curia Varificnfcmiquo in . loco quantb rogantur ddigctius ytantb fc gerunt coslantius. quanqua enim eyamicoru gratia valerent y & diplomatibus quibus fcries ipfa tota caufc de integro injjjici iubebatur yvti pojfcnftamen in fententia permanferunt. Dum Lutetia funty Latrunculatorfanaticus infk- nusmoritur. cuiusvinmorte perculfi quidam , animu conslernan- tur:alijvcrd luslfiimum Dei tudicium admirati yjibi inuicem gra- tulantur. Tandemautemreietlimartyres Sampetrum monasleria.- numLutctia reuerfi xvm.Calendds Febr. \n Concdium vemreiu- bentur^vt quid animi tum demum habeant,oslendant.Verfiueraturos

adex-

IuIianXeucillc. ; L IB E R VII. 177

adcxtrcmufc dicuntejfc-.prauaricatorcs fc ratiforefiquodvcrifii- mutn cffc cognoucrint^abiuroit.TumacluariusVarifienfis curiaz de-t crctum rccitat: quo dccrcto contincbatur,viuos ambos cxuri oporte- rc,fiquidctn fibi pcrpctuo conjcnticntcs pcruicaciam isliufmodinon abifccrcnt : profcrt item dccrctum altcrum memoria tantutn bomi- num,non fcriptoconfignatum : quo conflabat pr&cidi quoque cis lin- guas oportcrcfi pcrgercnt: fin vctcrcmis\amopinionemexcutifibi patercntur,fane fore vt & laquei prafocatione flammam antcuerte- rait,& lingua fcSlione libcrati mcundius vitam cum morte commu- tarcnt.Velktis ipfi quidcm piquiunt yvt reicBa veritatis optima cau- fa Deum nofirum abiuraremus:atfrus~lra vos vniuerfi conficitis.Vix abfoluerant yquum decrcticapita tria recitari dcficrunt: quorumpri- mum illud erat,perperam ac pcruerfe ambos de fanclo facramcnto lo- quutos . bnd verd , inquiunt pptimevcrifiimeque . Secundum,falfh Bapnfmum eofdem abiuraffe . bno confianter affcruiffe s fed infor- majjc ,1/iquiunt.T 'crtium,Deum ac diuosipfos immortales acerbitate contutncboft verborutn injeclatos fuiffc . Quin contra,inquiunt^ Da caufam slrcnuc ffccpiffc, cj diuosin honorefcmper habuijje. Moxfc ipfuontucntcs ambo,inuiccm hortarife ,paratofjue cffedice* Te no tatumvmus alteriufue mcmbnfaccrc laBura , vcrumetia totius 'corporis naufragiu,du ea Jujlineant quce cum ad falutc fuam,tum vc- ro Deiopt.max.decus & ornamentum pcrtincre arbitrentur .genits ennn hoc totumfuppliciorum cy ammaducrfionu motnentaneum3vcl potius ctiam optabdc cjf fuaucfi cum tanti bom quantum ipfiiam ffe atquc amtno confecuti fiut.prajlatia O3 diutumtate coparetur.Sup- praftclus grauifiimapujt homincs natos ilhs gcneratormctoru mdi- cere,mfi di&a rcuocarcnt : contra(pcrgcrct audacier) eis etnm fe tormctis pcrterrcfcrinullo tnodo, quibus hccrcditatctnadituri cffenty quam atnplifimatn & cxpcdinfiimam fibi propofita ejfetmnime du- bitarcnt.Exuutur,vinduntur,Uque a mcridie ad tertiam. Nihilonri- nus oratione pcrpetua Dci bonitateac mifericordia dilaudates ,prce- clarifimc fecu agi tcflatur ,quos in caufatn f w detmfifkt,quos hono- retato dignat* efct.ltaq; fupplicij gcn accrbifimum expcSlatcsyvna canut Vjal.6,Domme ne in -t($c deinceps cant. Symeonis , Nunc

DionyCVayrus! ACT. MARTYRVM,

dimittis feruumtuum Domine. Mox fuppraifeclus infania ^ffurore pr£ceps,Domimcanumpr*mittitaddlos quendam, captwfum homi- nem in dij]>utationey& in comprimenda \>eritate \eteratorc eximium ac prope fingularem.qui ciim multiplicem ac ^ariam cum martynbus dijjputationem inslituifet^exceptus ille qmdem iniriofuitposlea ve- rofrablus atquefufus.Abitejnquitan malam crucem 6 intemperia, o agitata? furia.Succedit Suppra^feclusdigneam crucem in vtriufque coUigatas manus imponitiarripiturdentibus cruxyVique fumma pro- ijcitur ygerendam enim aliam ambobus cruce longe pretiofiore (Jex- cellentiorcmeffc.Hoc faclo concitatus Supprtfcclus linguas edcre ambobus iubef.faciuntincredibdi conslantia.quodque maiorcm in re noua mirationem facit }exeb~l£ iam exdem ilU lingua' poflridie in ip- fa Concdij publici claffc reperiuntur . Itaqueborum martyrumex- emplo duorum liquido o9lcndit Dominus fe loquendifacultatem non alltgaJJ c linguxepraicifa cnim ea conce fit vtriquc bonus ac nnfcncors Deus vt loquerentur.nam ad fuppliaj locumprogrefi^osyinqumty aliquando tandem & peccato carm ©• mundo diabolo poHre- mum \>ale dicimus:nunquam cuillis commune quicquamhabitunfu- mus.Aliaprrtterea qiuedam a fummis illis fane viris intelligenter cx- cipiebantur. Quin etiam liilore eos fulphurco & tormentariopulue- re confpergente & fuccuJfantc.Age yinquitEilwlius yfalle fallc fcrio ' putridas & cariojas hafce carnesMox prorupta infaciem flzmma, immoto corpore confislentes }fchciter fjiritum edidcrunt.

DIONYSIVS VAYRVS.

TQ lonyfiusVayrus y¥ontenij ortus ydiceccfisBaiocenfis Jn inferiori Northmanice partey\>aleiufo prcfbyteratu Vapaliy Geneuamesl profeclus3vbi artem libraridm didicit yatque inde libros fepcniwo inGalliamafyortauit.Tandemininfulis Ger^ets & Gueme^cis domicdiumdelegif.inquibus y qubd Anglorum ejfent ditionis yhaud ita pndemiufiu acvoluntate lllusinfiimi ac Chrislianifinn Edou- ardifexti Kegis JynccreEuangelium pradicaficceperat. ibiDio-

nyfius

Dionyf.Vayim LIB.ER VII. 178

nyfius artem fuam exercuit: aliquandiu verbi Dei mimSler cdn- flitutusJZlmflum annunciauitin quodam Guemezcc viculo.Sed quo - niamanno u.D.iuu.dcfunclo Edouardo ,futtcfferant Marianatcm- pora Au& impios cultus ac Papifticas [uperslitiones in totu revnum MamE- '

K 1 f , \ • /, • /,• J f • n- * douardo

inucxcrunt yaacovt in illis injulis impia rcligio prijuna receperit or- fuccefskin namenta: Vayrus comitatus quibufdam yperNorthmaniamiterfccit ^ngiiS coammo vt fcGcncuareciperct: atqueinvitumqui appcllaturEuU lium perucnit yadferens multos facrtf Scriptura hbros. Et quumab- ijjjct rbcdam rcbusfuis vehendis condublurus yGulielmus Anglus vkecomitis fupprxfecius^cumfratre fuo loanne Anglo procuratore regio aduenit , ac libros fibiat rcliquam fuppclleclilcm cxhibcripra- cipif.cuiobtemperatum efl, atque omniainterdiclo retentafunt yipfe etiaqui ca ajferuabat. Dum h&cgerutur, interucuit Vayrus,qui licet onvuaintellexiffet quce eucnerant yipfofque fatellites oboculos ha- bcrety tamen repente abfque \>lla difimulatione rationcm caufamque interdicli ac retcntionis cx ipfis quafluit. cui reflponfum esljibros ef- fc hderefi refertos:ipfe contra, nihil nifi vera in cis contineri :fuofque effeynon eius qucm cepcrunt . Vroinde qui eos affemauerat moxdi- miffusfuit: ipfe Vero Vayrusin cuftodiaPeriefumadduclusyvbiper duos mcnfes & dimidium ar&ifiimis vinculis conflnclus manflt. In- terea a ludicibus cius loci multis dc rcbusfuit interrogatus y qui cri- mcn proditionis ei obijciebant y quodapud Anglos capitaks Gallo- rum hoflcs effct commoratus . Ad qu<e reJJ>ondit, fe illuc vcniffe non sludio prodendi qucnquam ,fcd vt hberum fibi effct rite Dcum inuo- carey^fcx eius prdfcripto vitam degere.Porro quum iudices Verie- fiyVayri caufam protraftinarent ymandato Cognitoris regij apud Ko- thomagum ,addiic\us esl Baiocum y <y decem dies ita conslriclus in carccre Epifcopi rcmafttyvt omnis aditus ad eufuerit interclufus.ln- dcKothomagum duclus esl ,vbifenatuftonfultofancitum eslyVt\i~ uus comburcrctur yac ter e rogo extraherctur . Hac fententia pronun- tiata,omncsci wslarc vt flu& fcclxfautores patefaccret y alioquio- mma cius mcmbra in qua^lione comminuta in : quibus illc refJ>ondit3 omncs veros Chnftianos a fe jlareyex quorunumero effct faniorpars

DionyCVayru* ACT. MARTYRVM,

CaUiceJmo vero eSenatoru numero plcrofq;: neque vllo cruciatusge nere quidquaaliud a fe eos extorfurosy nec coniecluru quenquam in cdpitis aut fortunarum difcrimen. Quod fi me tormentis enecaueritisi crudeles vcflros ignes non fentiam. Hcec cum audiffent} tanta anim conflantia perfpecla in quceslioncm eum non comeccruntifed ad fup- plicium protinus agi iujfcrunt . Cum e carcere exiretymagna ade- rathominumfrequentiay quam Vayrus prcefenti animo &fingulari \ultus alacritate hortari capit , \>t doclnnam Chrisli amplcclercn- tur} Ucet quidam monachus Carmclitanus qui cum eo in plauslro e- raty cuminterturbaretXbi vnus ex hclorib9 acclamauitad carmficey Kefecayrcfcca ci linguam: quod fine vlla morafaBum efl.Tuc mona - chus crucem quandam ligncam ci obtulit, ac mambus qucc arclifime erant alligatce Jnfcri lufit.atpius itle vir quantum infe erat recufa- hatyvultum a monacho auertensihic vcro bcluino boatu cxclamas yVi- dete iamyvidctc cxccrandum homincm qui refyuit crucem. AdJublus eflposleaante vaslam cedem KothomagenJemyquam vocant Diuce Mariceyvtfignificationem aliquam darct populovencratio;;is eorum idol&rum(quos Sanblosvocant)qui pro tcmpliforibus locantury at- quc ita honorariam quam dicunt emendationem admififfe videretur. Ktipfe mamhus^oculis yvultu,toto denique corporis gcslu fatis pr& fe fercbatfolum Dcum cffe adorandunr.tergum obucrtens eorum ido lis} & aperte declarans ea defficere acdeteslari . Cum ad fupplicij locum vcntum eslyprotinus in igncm comcBus esl y e quo y vt arcslo pronuntiatum eratytererat educedus}quod tameadeffeclum nonfuit perduclum.namvbiprimumignisfuit accenfus yadco fiammainua- luit V/- haslce altitudinc fupra corpus Vayri fefe extulerit: ambo caynifices quantunuis <tdnitercntur,eumin altu crigere nequiuerint. lnterea fatelhtes baculis turbam quce circunslabat adigere conaban- tur vt fubfidio e fiet carmficibus ynec tamcn effecerut vt vel vnus qui - dem manum admoueret.Sanblus igitur Dei martyr ad huncmodu ex - pirauit nono die Augusli annoy m.d.li i i i.cuius rei laus^honor gloriafoli Deoviuentiin pcrpetUum^Kmen.

BERTRANDVS BLASVS Tornaccnfis.

BER-

Bertrand.Blaf. LIBER VII. i8o

Jffgffi Ertrandus Blafus Tornaci Ncruiorunatus,Jericdtorum c la- $1^}) na cofetlorum opifex , quum a Dco veritdtis cogmtioncm acce- pijfet, dcmigrauit wefaliam ( quod oppidum ad imperium ac iurifdi- Slionem ducis Cleuefis,luhaccnfifquepertwct) co animo,vt receptus ibi in ccclcfiam Gallicam , excipicnda concione diuim Verbi , rituque Sacramcntorum vfurpando, Dcum pie rehgiofeque coleret :&fires facultatcm babitura videretur 3 codem vxoremfuam atque familiam adduceret.Quo conftho quum wefalta iam terTomacum profeclus ejfct,mhil tamen cum vxore conficcre, ncque vt fequife quam rema- ncre Tornda mallct ,impetrare ab ed potuit.Voftremum dutem quum ^ffefdlid dcccdcns in iteridm effctmgreffus } cormtdtus officij gratia fuijfefertur a multis ,nominatim autem N.Ludouico ecciefice Galhae mimflro:ab eodcmque monitus vt idololdtndmfugeret3 & qudm ohm \>en inucsligandi rationem iniiffet,in cafortitcr in poflerum conftan- terque pcrfcucrarct .cui Bertrdndus}Verofe quodam ac tacito diui- ni Spintus ajfeclu fenjuquc ccmmouen : fterdre denique mhilcom- miffurum fe,quod quidcm dutindignum co ordine quem duxijfet, dut ahenuma fidci quamhaberet ^prxmdiciovideretur . Vorrb fimuldc - Tornacum attigit,quum vxon perfuadere non poffet vtoppidum fu- perilitiofum idololatnaquc dcditum rehnquerctdn eodeefiipfe dies aliquot ante Natale filentib commoratus . Quo ipfo die Natalis, dnni m.d.lv. domo progrediens ,ab vxore fratrcque pofiulauit vti preci- bus a Deo pcterent,vt confilmm inslitutumque Juum [cuius ipfe ra- tioncm inclufam dnimo continerci)adfelicem exitum ddduci vellet.l-*~- taqueprofcclus in cedediuce Marice vulgb noftrx Domin<e(quodtem plum ccetcrorum ommuqu& Tornaanumeratur, maximum amphf- fimimque cfl)confeclis tnbus circd chorum ffaiusjnagnualtare com modifimum duxit effe,in quo mohtionefua quam optime defungipof fet. Quod quum ci non fucccdcret ,cfictquc facellum tbi paroeci<£ , cor- ripuit intrb Jcfe : quo in loco sletit teclo capite tdntiftcr, dumfiamen curialis deum illum fuum panaceu foleniter attollens , eodem vcsli- gio fibi ereptumfcnfit d Bcrtrado-.hisverbispopulu qui ddcrdt,incla matc,Vt circunfcripti cflis vniuerfi\quid\adcbne cacutitis }ac dementi ruina fefe inflccluntmentcs vcflr^vt iftud cruslulujefum Chnftuni

Bcrtrand.Blat. ACT. MARTYRVM,

verum Deum ac feruatorem effevobis perfiuadeatislEccc ,(jhabitis alijs nonnullis ad ddmonitionem pertinetibus verbis,arreptam(quam Vocant)hosliam comminuiticomminutam pcrculit atque conculcauit. Ad quodinuifium catenus inauditumque ff>ehlaculumcircunfufa mul- titudofdie prtfertim tamfcflo ac religiofo, animo coflttit adeb paui- do atque conslemato,\t Bcrtrando ipfi mhilo fuerit difficdius futu- rum expedire ftlutem fuam , indeque fiepronpere, atque e medto de cado taclorum hominum conff>cblu . Sed illum Dominus ad facinoris fui tam prwchrtprobandam rationem exponendamque referuaffc cb \>idctur,qubd comprchcnfum & captiuum in arcemTornaci mumtif fimam duci permifcrit . Ha?cdumTornaci geruntur ,curator oppidi prouinci^queNeruiorum^Hunnorumprafeclus ,Bicfi tum quidem dgens ,domi fedebat articulariusiquiad huius fiabli mentionem atto- mtus,(fcxcla?nans,Du veflram,inquit,fidem ! Skcine tu tandcm, o bone Deus, hominis irnpurifiimi pcdibus oppnmite coculcarique fu- slinuisltquin tantam impietatemytantumficelus acriter,\t erat vin- dicari multb dignifiimuMtus ipfc es atqut perfccutus?Miferum mc\ Tantumne tc patientia prtcslare potuiffdislane tandcm cffc perpcf fium*Polliceortibi,in meque recipio,6 Deus,ea fieueritate tantumfa - cinoris crimen accepturum cffie me, eiufimodi proditurum exemplum^ \tdefixumadmcmoriamomniumhominum ficmpiterna indicium cffie pofiit . Mox irafiunoje percitus, tantum acerbitatis virus euomuit, verba quadam tam impotentcr effudit, vf ab ommbus qui aderdnt hominibus,exijf]e plane dc poteflate ,necnonimpctu quodamanimi \efianofiern raptarlque mdicarctur . Haud itapbsl multb quum vf - cunque morbus animi rcfiediffict^dcportarifie in caflrum Tornaci iufi- fit:quo in loco decermBertrado quaflionem natahtijs ficriatis diebus, \t indicia profitcri cogerctur,poflulauit . Nccenim cunofius fiaBi confefiioncm cxprimi oportere ccnficbat, quum hoc toto de gcncrc o- tnnes antea longe plura iam ab illo quam autoptarent, autopinarcn- tur,mtellcxif]ent. Etenim intcrrogatus primum,nu quafacli fuipcc- mtentia duccrctur.ac intcgrutn eifi fit,vtrum eo progrcdi vcllctfin- gulari quadam anirni conslantia grauitateque rcfifondcrat , \d ipfium centiesfi liccat,vcllc ficfiacert : mon dcmqte centies, fi totidcm fibi

Wai

Bertrand.Blaf. LIBER VII. i*i

\itafuppetcrcnt:ftquideid adlcfu Qhrtsli feruatoris dmplitudtnem glonam pertincre extslimarct. Tum carnifices quum iudice ex ille poffcnt exprimcre nemine , de-integro quafttonem interminabatur: qutbus tlle, proptum ac paratufe ad nouam pcrpefionr.tndtcaturum autc ejfe nemtne. Quo faBufuit vti ter ei quxftto repeteretur ,quam idem tamen inuicla antmi magnttudine fuperartt . Voftndie porrb fe- riarum, quidteserat uu.Cal.lan.quum ad codemnationem \entum effet,acctdit "vttmortis eifententta in hanc rationem pronunciaretur.

IfSStM ifi procejfu criminali fa&ocoramnobts aduerfate Bertrandumle Blxs,per quern proceffum fimul Q*per tuas cofefltones libcre facfxf no~ btf fufjicienter conftat^qubd tn die Natalus Domini nuper elapfojhora magn£ Mtfft copxruertttn ecclejiaparochtaltin teplocathedraltnoftrx, Domin<e Tor nacenfis:& tbi malo,peruerfo & felonta turgenti animo,propoftto deliberato propitts accefitftt ad Curatttcelebrante pr^diclam magna Mijfam parochia- lem^actenememfanclijlimaacfacrati^imamhoftiam^fanclufacramen- tum altaris inter fuos dtgitosjparatu adeleuandu & oftendendupopulo: quam qutdem hofttatu ab tUiits digttvs yiolenter manu tua dextra arrepta maxima irreuerentia & contemptu proieclam in terrayac defuper tuo pede dextro con culcatamyerbt6probroftsprofequutwes,dtcens,Hocfacioadoftendenduglo- riam tfttws Det,& qubd nullam potentiam habeat.Ettum in promptu per eos qui circunslabant quum fuiffes apprehenfws yt captium conftitucremymulta yerba hxretica pronunctaftty yteos induceres tn tuam damnabtlem intentio- nem:imb in tuis inttrrogattonibwj reTfondiftt defacro facrameto Bapttfmatui prorfin h&etice & contra fancf-tm S cripturam. I tem contraueniendo ordi- nattonibus I mper.ttoris noftrt domini tu futftt plurtes ^WefalidL, tbidem con - uerfando commorando peraltquod tempus cum ijs quti Uam yrbem inhabitat, Pro qtubus omntbus cafibus fupradiclts ex coftlto & refolutione domini Bail- hui Tornacenfts & Tcrnefit ac ipfusLocutencntis: fimul& conftltariorum 1 mperatoris noftrt domint in eode Balltagto,magna &* matura deltberatione habtta , nos te condcmnauimus & condtmnamus yt fupercratem traharts a loco pronunctationts ftntentix yfque ad magnuforum tftius yrbis,yt tbifuper faclo theatro manu s dextera ttbtforciptbus tgne rubenttbus yi euellatur,ftmi- liter & pes dexter,ac deindeltngua pr&ctdatur •: accorpus tuum yiuum per medium hgatumad fummum troihle£ paulatim iento tgne fammtfcetur.in eo den tque igne fcpius dcmtttatur & attollatur ac fnaltttr tn cineres confu- matur.^itque inftperdeclaramus omnta tua bona conffcata ad yttlttate Im peratorts domtni noftri-.aut eius auteorum ad quos perttncbitpernoftram fen- tenttam diffnittuam crimmale& pro iure^clum & pronunciatum tanuts aperttspcr excclfum & potentem dominum Senefcallum Hannonix,(^c.

Bcrtrand.BlaC ACT. MARTYRVM,

Die S ahbtti xxix.DecemhrpiyCinni M. D.L V3prxfentthttsyirfSConfdi4'

' rJj( <td hoc ordinaw & depuratis.

I L L O igituripfo die dum fententiaz executione obcuntymife- rum,fuper cratem afiidentcm ,a Tornacuaftclload forum vfq, nm- dinarium trahunt.ibi contabulationem extruunt : produblum atquc vintlum ccdcre manum qua facnficulo hosliam extorfetat > cogunt: quam cautcrijs tutlis duobus, ignitifquc ferreis cujj>idibus arrtptam eoufque compnmunt , dum in totummanus ipfius fpcaes (fforma detrahcretur.Alia prwtcreaferramcntafuperioribm finullima pro- ponunturignis ardore £r" wflamatione corufcatiaunqux ipfe fyonte pcdem,quo pefiundafict hosliam,tnJerens, mirabile propofuit exem plumamfwgrauitatisatqucconftantiafua'. His Confetlis rebus dif> foluitur. irfra d^fccdcrc ,globulumq,ferreuque caftro progrediens ^eatenus orc tcnueratyedere,i&linguaabfandenda profcrrc lubetur. paret.lnfenturmos rurfum eighbJus,quodne lum quide perpetuis chtmonbus /i\que quibus vmucrfa multitudo vehcmcnter J ane com moueretur jDominumapptllarc deftneret. Mox contabulationem al- tcram dcprcfiiore aliquauro ca, in qua candentibus forctpibus marnt & pedefuerat inuHus ,eadcm alacntate confcendxtyeode anwio,quo fi nequc captus ahquo mebro, nrque v//o propofito vita periculo con- citatus ejfetyplancfaclurus ejfe vidcretur . ibi mambus atque pedi- bus a tergo circundutla per medium corpus ferrea catena reuintlus incumbcbat togofurfum acdeorfum addutlus inclinatus mifeta- bdc populo Jfctlaculum prabcbatiHannomtePrwfetlo intewn mar~ tyrcm ipfum nunc attolli, nunc depnmi tubente, & oculonmmanita- Us fu£ pafcente tantifper ac fatiante , dum via fantlifiimi corpus il- lius in anerem conuerfuman profluentem imjcitur.Hoc confctlo ne~ gotio ta prtclaroyVt facellu in quo res inaufficatb perpetratafuif fet pcduderetur lignuquo facnficus ante arapofito fupergrefius efict,exurcretur, marmorcuslapis quo panter incefiifict ,confrin geretur,impcrauit:interdixitque,quomam Bertrandus ipjc quicquid eruditioms ac vetareligionis habuifet, ecclefiai wefaliefitotum re- ferrefe acceptu dixifict.ne quis aut comcrcu\aut cuiufquam alterius negorij nomiac illo proficifcetetur : alioquifore vt in multlam Impe- ratons (quamilli PLcardum appellant)incurreret.

Liber

k8j

Liber o&auus Achonum

M^tRTTRVM.

Hiftoriadc a&isquinque Martyrum,qui exuftifunt Cameriaci,vbi fupremaeft Curia Sabaudix,ncmpc

IOANNIS V E R N V T I I, Pidauienfis, ANTONII LABORIERII, Cahortenfisin Quercyo, I O A NNIS TR I G A L E T I, Nemaufenfis, GVYRAVDII TAVRANI, Cahonenfis, BERTRANDI BATALLII, Vafconis.

^^^Vy^C^X cotcmporequo Dominus pro fingulariboni- S^r^sSK?*^ fUd Euangelium Geneu* pubhcari \oluit, \ .j i \:\quuw fuos ciratcrwgr/iti annos in ca tutatus cf- ^f^^^)^fct,tandem yelutex Jcptis fuis^ arcnapermuU Qy^f^fi\ tos emifit athlctasfortiJ^imos,qui veritate fuam

I

Ofccy ^XTtelfl (yncerc honnmbus patefacercnt.Ac non ita pri- dem quinque eximios tcflcs doclrin* fu* produxit , qui hanc coram fenatu Camenacenfi conflanter ajfereret : quorum tres nempe han- nes Vernutius Viclauus , Antomus Labonerius Gahorti Quercia* norum natus,ac lcgu peritm , quique mdicij rcgij officio illic dcfun- Bus erar.Cf loannes Trigaletus Nemaufcnfis , turis etiam peritus, ecdcfidc Gencuenfis confenfu delecli adpromulgadum Ghrifli Eua?i- gchu,munus hoc libcnter (j fummfiis animis fufcepcrunt ,Vf qui iam antea fe Dei mandato f$ vocatiom confecrauerant. Etfi autcm non i- ta slupidinec hebctes erant,quinfacilc pcrjjncercnt qua? fuis capiti- busimmxnebant pericula ,&ignes quafnam acccnfos prauiderent: sludiumtamen illud pium quo fcruire Deiglorice cupicbant pro fua Vocationc fanclifiima,illos fic pcrpuht , Vf omncm hoslium vcritatis truculcntiam plufquam barbaram contempfcnnt : atque etiam licet quida virpius dlos pra:monui[Jetquu viam ingrefiifunt,periculucfte ne comprehenderentur in itincre , nullo tamen metu ncc tcrrorepcr- celliaut abslrahi potuerunt quin pergerentquo erant vocati. Duo item ah\,duyraudus fcihcct Tauranus Cahorti Qucraanorum natu^acmcrcator: & Bcrtrandus batalhus nationc Vafco & fcho-

Oo.

V.aGeneua. ACT. MARTYRVM,

lafticus itineris comitesfe illis tribus adiunxerunt, acfi ccgre tuhffc eos adcoronam martyrij accipienda ita properare ,vt wterimpeda non mouercnt ipfvnam Batalhus quum flatuijfctillos tantum comita paulb vhra potcm Aruce torrentis ,qui Geneuce esl vicinus,qub fub leuarct Laboricrum yrogatus \tctiavlterius pcrgeret, tamprompt & alacri animo confnjit^t quanuis aditer mimme cjfct paratus,* \ltimumtamcn vfque fpintum comcsfuerit indiuiduus.Quinque i~ giturilli Deiferui cum alijs oclocomitibus iter fufceptum ,Lctis ani- mis profequuntur . canuntenim Deolaudes , gratias agunt vcra fiducia inslrucliparatique ad profundendas animas pro tucnda cius gloria,cui operam fuam impendcbat ficutipoftea fatis comprobarunt. Qujwi ita proficifcerentur^bi tandcm fimul omnes peruemffent ad eum locum,cui vulgare noinen cft Collum Tamifu montis apud Fof- fmianos Sabaudicc populos : occurrit illis prcefetlus quidam reru ca- pitahum quipaulb ante veneratGcneua,vbi aftutefimulas fe religio- mfaucreiquia nonnibil de ea profeftione fubolfeccraty eos illic expe- clabat,\>t incautos vclut ex infidijs dcprebenderet . Vtautem oftcn- dcret fe palam mancipatum effefuriofe ifkoru libidini, qui odio pluf- quam bclluino contraEuangclium rapmntur , eos in vincula comeat. Atque vbi multa percontatus effet , & quas fecum ferebant litcras libros extorftffct, colligatos omnes rcbla Cameriacu duxit : Idque fecit vt illisgratus cffet,qui velut leones famelia buic prccdct inhia - bant.Vtcunque tamen fccuierint truculcntcc bellua? ,ftngularis ouium Chnsii manfuetudo ac tolcrantia, tantam rabiem ahquatenus miti- gamt,effcc'itque vt non ita crudclitertraclatifint,atque folet alu qui eandem caufatfi tnentur.Sed loge fatiusfuerit ex ipforum literisin- telligere quidcontra eos aclu ftt,qua prudentia reff>6dcrint fuperbis ludicu interrogationibus,^3 quammodcftc fegcffennt intota atlio- ne. quantaporrbconslantiapcrtulerintmortem hominum opinione turpem & ignominict plcnam,cui tandcm adiudicatifuntyrelatumfuit ab his honumbus ,quorum ea cfl fides vt abrogari nullo modo pcfiit,, modum poslea fuo loco dicctur. Ac primb quidem ea propofui- mus fcripta,quibu* abla mdiciaria caufcc progrcffus contincntur, ficutietiamipfi confcnpferunt.

Gratia

V.aGcneua; LIBER VIII. 2,84

Gratia Domlni noftrikfu Chrifti fic vobifcum perperuo.

STS/: A fuit Dci optimi maximibonitas & amor crga nos , tantum^ "to £L&$ipe honoris indulgcntifiimus Yater nobis dctulit ,fratres \>nice jii dilecli , \>t catenis vinSli figillatim ex carcere dedutlifimus in audi - tonum,quod vocant, \>bi tam fedcbantiqui locum ?ra:toris tenebat, M Yra-feclus reru capitahum, Caufidicus regius , OJfiaalis huius vr- w ditionisT<trentefi<£ fidei inquifitor ,¥urbitus epifcopum refe- rensy ahquot etiam monachi <& alij nonnulli coram aderant. lllic rur- . fus quafitu efl vcllemufne noflras quas odiof ■ nominat Jxerejesper- tinacitertueri. nos \ero Spiritus fancli prcefidiofreti expofuimus 1 r. quu imctlce funt in nos manus ,mhil aliud quam Vw placide ingrejfos 1 i trafuffeic&terum quod ad fidc noftra fJ>cBat }eandem eff : quam Ge- neuenfiSy Bcrncnfis, aliceque omnes ecclcfice Euangelij lucem & vera pradicationcm amplcxa yprofitentur ificuti etiam cdita iama nobis '/0 fuerat aliqua confcfiio . nos autem iure non poffe ab ipjis cogi ad e- B am deferenda }vt qu& in Yapatu obtinet vllo modo awplcBamury quu % pra:fertim nemo ob fidem fua vexari dcbcat, modo ne Hatu publicum perturbet aut conuellat : atque ficonslaret eorumfidcm effeveram, i ad illam Cogi non debere yqucmadmodum Hdarius Mhanafius con rjf tra A rnanos pcrJJ)i(ue tradunt. Deinde quanuis , Deigratia3 de no- ftra fidc certi c(J'cmus ,fi tamen ex Scriptura doceamur nos errore la- u- bi,vcl aliquod dogmafa!fum tueri,paratos cjfe ad pr<ejiadu Deo no~ g ftro obfcquium,vt qui sludium hoc J inclu?n,quo ad eius cultum fe- ■\. rimuf ,ammis nojlris um a longo tcmpore indidcnt,ctiam quum in te~ i ncbris adhuc ca:cuticntcs illum tcmere a' pro arbitrio noftro colcre- mus : atque ita nos abeo impuljos fuiffe ad inuesligandum paulo ddi- i gentwt ab vtra parte slaret cius xeritas,^ r<ef :rtim hoc tcmporc quo >. turb.denta dc n hgione di fiidia contcntioncs vbique feruent : t tandcm ludicio ccck fix Gcncucnfis nos ajfnfiJJ c ,Vt qua vcram pie- tatc tueatunnon almd poslulare ,nifivt ftcra Bibhain mcdiu profe- rav.turyCX quibus tota controut rfia dirmiatur & quoniam liberinfti- tutionis Chrfihano' qui >,obis abrcptusfiu ratydlic crat m promptu, nos quidquid obij, tai yjolutioncs a rtifiimas in co mojtraturos'.^ qua uis hbrumrfUm reprobaiu cffc comUmarcnt} in conaho Tndctino

Oo. ij.

V.aGeneua. ACT. MARTYRVM,

cautumfulffe ne v//o niodo kgatur,DoSloribus 1 tincn id Xiccreprct- fertim vero quum agitur dc rcuocadis in viam miferis hcereticis, quo tlogio nos injigniebant . Qubd au?cm damnatumeffepromintiant,dC fhigulis quibufque bxreticis opusfore nouo Concilio : cxcepimus, fi h<£c ratio ad ?ios flcblcdos plus momcnti habcret quam omncs con- trari£ rationes in co libro expofita: adnos in fidenoflra confirman- dos £f rctincndos ,ficnnon poffe qmnlaraati Cr hjpocrita cenfea- tnur , 0* quidem digni quos Dcus f$ omnes creaturce odio profe- qnantur.etidfi hnguafaterctur verum cffe quod affirmant /.onfcien- tiam mhdominus conuiblam , adcbq; rauonibus illis coaEla rchitlari, ncc finere Vf ta impudentcrmetiamur. Adhcec minimc nuc agi de con~ uocando vniuerfitU Concilio nofira caufaifcd fatis acfupcrfore,modb Vurbit9 Epifcopi vicesgcres,qui pro jua liberalitatc vltrb polliccba- turfe effcBuru,Vtfimplici puroq; Deivcrboinrcclaviam nos redu ceretfxn hanc rem incuberetipfe,velahj quos defignare placuifiet.

Qupdattinet ad negotium noflm,quod idem efi ipfius Domtnifiue caufam,quanos mifen homunciones ac terrce vermiculi tuemurjaa- tis velim nos vi.ldus lulij dedutlos fuifie ad eu qui Vroprxtoris locu tenebat , iudice a f %prema Curia deleclum&fiipatum duobus vica- rijs, vnoquide epifcopi Tarentefiaci,altero autem epifcopi Qratia- nopolitanv.pr^terea Inquifitorefidei, itemque alijsmonachis tu Do- minicanis tum Franafcanis, epifcopo Furbito , & alijs patronis qui noftrce caufe uidiees conslituii fuerant vna cum Vrocuratore rcgio. Quumperkcla effct a P nefeiio fidci noflw confcfiio apud ipfuprius edita,rogarunt an veru contineret , ac vellemnfne in ca perfcuerare. quibus omnino itaefic Spiritus fanbli virtute graiiafrcti rcffon- dimus,atq; adcb velle nos quicquidilla coplcShturpropugnare ad v/ timu vita friritu, ey profufam vltimafanguinis noflngutta, vt quce nitaturpuro Dciverbo, quodextattuin veteri,tunouo Teflamcto. Verum quidcme?l ,nos quiaBcmates obtulerant curice Varlamenti libcllu fuppliccm , acnuntium miferant vna tum fcholaftico quodam Laufannefi, qub flatim hberaremur,poflulauiffe vt hoc fcquuti ius no bis dicerent, nec pro lcgitimis mdiabus noftris agnofcere iflos vica- rios fidei inqmfitorem , quos palam conslat effe profcffos Euan-

gclij

V.aGeneua. LIBER VIII. 2,85

gclij & puriorum ecclefidrum bosles: denique coram ipfis nos tmni- me rcfjjonfuros . quodcerte profitebdtnur 3 non Vf fubtcrfugijs elabe- remuryaut \llo modo dedinarcmm ccrtamen ,fed ne tanquatn veros iudiccs admittere vidercmur.nam jiCuria nobis alios dcfignet ac fla- tuat,nos cffc paratos ad edcndam fidci noflra religioms Chnfiia • tia confefiioncm longe amplwrcm,camqueex Scripturis comproba- turos pro gratia quamDcm nobislargitm fuent .Tunc Vropra- tor ille bis ac tcr filcntium imperauit nobis ferociter minatm eft. Scd in prouocationc noslra pcrjlitimus:atque ita in carcercm reduEli fumm,exccptofratre nofl.ro commihtone acfocio in opcre Domi- m loannc Vemutio , qui contramonachos difputauitboras plmtni- nm quinque tum mane,tum pofl mcridiem . Ex co autcm quum idem Vroprxtor fenatui noslra reffonfa q$ prouocationem figmficajjet, proximo dic Domimco , qui erat xilii. eiufdemmenfis ,tn quoddam curi<e ccendculm conuenerut Sendtores cum illis quorum iam tnentio faclafuit,&caufidicorum turbaadnumerum arciter triginta. Eo quum finguli vnm poflalium vemfifcmm, nobis pronunimtum esl fe- natujtonfultum, quo mbcbdtur Vf dticcli ilh de caufa noslra omnino cognofccrent intra triduum , dlioqm dcicBumfuo munerc adannum, intcgrum:dc eodemipfo dccreto prxcipiturvt quicquid quxratur a nobis, dpcrte reJj>ondeamm , idque poHcaquam manibm fubldtis dc more^ intcrpofito iureiurando nos vcra dicluros reccpimm:ed ta~ mcn lcge lurauimm ,vr prouocationi noflrce rnbd boc derogaret, vel cdufc nocerct. Intcrim veyo quod dd fuppliccm illum libellum Jjjcclat, pof\ulauimm\t aliquid ex ture dccerneretur . Quumergo rccitata. mibi cfjcnt qua profcjjm fucram^ breuiter prim rcfponderem de MiJJa, & prxceptis f mSia matns ccclcfia:(ficuti vocabant) &defa cramcntis quce ipja probat ey tuctur , perfjicue illis rtfjondi vtan- tca : nempe Mijfiim in locumfdcrofdvclce cocnce Domwiinucclafuif fe,cui non magisconucmt cum dla,quam luci cum tcntbrls':^ tantum abeffc vtcadcm illa fit corporis Chrifti fdcramcntum^t potim mcra fet & turpisciufde abncgatio:atcp, adeo Mifjam cjjccxecrandum ne- fanduq\ fdcnkgmquu janguis Chnfli pcdibm calcatur,nequeinec- clcfia Komdna v//<* cjje c&naDumim. Cxtcrum rogatus dn credere

Oo. lii.

V.aGetieua. ACT. MARTYRVM,

corpus (f fanguinem Chrisli efie in pane (J vmoCcence . minime verbjnqua. fed quum celebratur facra Ccena (y adminiflraturin ec- clcfiis cx Euangelio rcpurgatis , vbi Dei ^erbum pure annuntiatur,. & Ccena dflnbuitur ex vera & fimplici inflitutione Chnfii, quem- admodum difcrte fcribiturMatthceiz6.Lucaiu Marcti^., (^A- [e»f(Ss* 3e fte** ttorum %. prioris ad Corinth.u.Dum fideles hoc modo illt com- Ui** tffif**' - municantyO' panem ac vinum acciptunt fidepraditt , vera poem - tentia tacliuunhla fimulcharitate^t tamen panis fubslantta (f qua- litatemaneat panis,\>tnum etiamVtnum:tunccos fignaaccipere,ve- titatcmque ipfam ($ rem figmficatam , corpus fcihcct (f fanguinem Chrtflijdquc fyiritualitcr ore fideiiquiverus efl animaru noflrarum cibus ac potus j@ perfeclum integrumque illarum alimentum.Quod auteatttnet ad h&c verba,Hoc eflxorpus meu,dtxi tropum effe Scri- ptur<£ fatis vfitatum , quem Synecdochen vel Metonymiam vocant, ybinomenrei fignificata figno tribuitur : ficuti quum petra dicitur Chriftus,^ columbaSpiritus fanclus.atqutcertumeffe petram non fuiffe Chnftum,neque columbamSptritumfanButmac nuhi perfua- fum efte,quam finguntipfi tranffubftatiattonempanis (fvim in car- nem ($ fanguinetn, "vtfubslantttf \($ qualitates panis'&\>ini com- mutentur xommcntum efie adcb craffum (f rtdiculum3vt quiuis me- diocrifenfu prdeditus me ntb ridere po fiit . Sed quia mundus verita- tem Dei ($ lefu Chriflipoflpofuit Sathanae mendacus (f antichrifii fraudibus (f imposluris ,permifit 'vtjfitritus malignus in illis opera- twfit cumefficaaacrroris 3($ eb amenti&traxent^tquumCoenam Domini acapcre deberentpanis buccellam proflratiadorauerint^ pro Deo fuo agnoucrint.Deinde Sptritu Dei propulfus cxpofui bre- uiter3ex quo in Ecclcfia Domim colleBus fum, me nouos quofda mo- tus interiores fenfifjc ytum ex verbiprcedicatione,tum ex admimflra- tioneSacramentorum . qucz quidcmacceptvelut ab oreDei , qut mi- mslrorum f wrum linguavtttur tanquam inslrumento : atque fi res j isl<£3~vtmihi3com pcrtx ipfis efient3longe alitcr mdicaturos .Tunc ex imonachis \>nus altquis rogauityqui fctretn vetus ac nouum.Tcfia' mentum Dei vcrbumefie-.neque hoc crcdi dcbcre , nifi quatenus Ec- s clcfia admittit ac probat . Quod ad me fycBat , non credo , inquam,

Verbum

V.aGeneua? LlBEk VIII. ^

verbum Dcifacris Scripturis comprebenfum obeam caufdm effe Deir Verbum:fed quia Bylus Scripturarumfermo Deiefl, quem Spiritus< fanBus ?rophetis,Apoflolis EuangehBis dtBauit . Nam ¥etrus<- quum palam effet profeffus Chnflum efic Eiltum Dei \>iuentis, cum-c quehabcrc vcrba vtta aterna : \cfus ftatim reffondit beatum illum cfie,nequc ifla carncm & fanguincm illt rcuclafie ,fed Vatrcm cale- flem.eum ex Dco natu,qut credit lefum efie ChriBum y O" eius \>er- ba reciptf.qutfquis Etlium audttyipfum quoquc Vatrcm audireycyqui \tdct Ei\\um,Vatrem etiam \>idcrc:edoBos cfie a Deo , £F Spirttum fanBum in fe habcreyqui tcBatur eorum jfintui ipfos a Deo efie^ omnes a Dco edoBos.Ex capite 54. \fata, & lcremia 31. loannis 6f V a i^.,\>fquc ad 1 8yloannis fittis conBatefie verbum Dei. Vrophe- ta qui aduentum Filij Deipradixerut,mhilprater Dei verbum me- moria mandarunt.Vaulus S.capitc ad Kom.docct Spintum Dci habi- tantem in nobisteBificari noflro, ChnBi nos efie yac per ipfum fieri vr clamemus,Abba,Vatcr.Atquc tum vcluti canes mihi adlatrare cce- perunt,quod dixificm me Spintum Dct habitantcm in me habereyqui mihi confirmabat fuo tcflimonio c fi>e Dei vcrbum, ($ cordi meo infcul- pebat ac faciebat pronnfiio?ies falutis,graiia,fauoris amoris Dei crga me fingularis: dcmque ccrto tnc pcrfuafum efie dc mea in Chri- flo adoptione,(J dc mca per ipflum falute.Tunc hquifitorLatine ob- iccit quod Vaulus de fc fatetur ,nempe ,Nihil mihi confcius fumy fcd in hoc non fum luslificatus. qucm locum pcrpcram dctorfit Jficuti - quidam ctiam caufidici Nicodcmita qui aderant,coaBi funt eum mo- nere,atque ita ludibno fe ipfe expofuit. Ex altcra autcm parte Eran- cifcanus quida fuo latratu aures obtudcbat, cjymiht obieBabat pra~ fumptioncm cfic dtabolicamata ccrto pcrfuafumcfic dc Spiritu fianclo ac Dcigratia,nequealiud licerc quam ex conieBura aliquid fuffica- ri. Wuic bcllua rcffondifidcm noslram mmiumfngidamforc, fi con- leBuris humariis innitaturifed ncccfie ommno cfievtfulciaturDci promifiiombus cius verbo comprehcnfis:^ qmjquis hac certitudine cyfiducia praditus non cB ,ncque fcntit ccrtum tcBimomum ammo fuorcddia Spirituyeum ncfcire quidnam fitfidcs (f ChriBianarc- ligioy(f qiacqmdde ea loquatur vclgarriatjd totum ab ignaro pro-

Oo. iiii.

ViGcneua. ACT. MARTYRVM,

dire.Quod attinet ad Vapa poteftatem eiufque traditiones , adCoir- ciliorum authoritatcm:qu6detiam maior numerus traditiones eccle- fi& Koman* tuetur, no autem religionis Cbrifliame doblnna ample- Bitur.qubdgrcx Donnm perexiguus esl}& portaangusla qux du- cit advitam detcrnam ,pauclquc per eam ingrediuntur yfed ampla qu& trahitm cxitium ifubicci exemplum paucorum , quicum Noah feruatifuntutemque filioruljrael qui numero perpaua erantfi com- paretur reliquo mudo,qui idololatra finc Dco,& \era rchgione va- cuierant. Hhacrius cxccperunf.Annonvides quot honnnes contra infurgantlVidco,inquarn,Simconis \aticinium impleri,Luc£ i.Chri- slum fcilicet fignu effc cui contradicetur : & ABMtimo^ \U Vaulo refyonderunt ludwi.fibi effe notum, \bique contradici vera rcligwni Cbrislian* . Quidam vero ex caufidicorum turba quum furrcxif fct ydamauit , Nefcis quidnam permultis alijs tui fpnilibm fahlum fitley eos \ltimo fuppliao affcclos tanquam ktreticos ignoras\ Vrima , inquam^esl htc leblio , quam a.Chnslo fummo doBore ac magiftro meo didici , nempe, quifquis vult effe cius difcipulus , illi . fuamcrucem effe fcrendam vt ipjumfequatur.cam autem defcribit poslca ac depingit , mhens W abncget jemetipfum , & Vitam fujtm fyontepro ipfoexponat , quam feruabitipfc : quiverb fcruaucnty eamperdct. Lcgite caput decimum Matthwi,quo pra^didtur qui nos perfcquuti fumnt ,putaturos fe Dcoobfcquiumpraslare ac facri^- ficium offerrtyficutietiam Chnflus,loannis 6{onfirmat.Atque ve- ra e?i bxc piorum omnium conditio,vtnon modb credantin eum fcd proipfo quoque patiantut ,Vhilippenfium primocirca fincm.Ad- duBumfuitetiam qubd Scriptura tum veteris tumnouiTeslamen- tinobis tcslatur de perfcquutionibus in verosDci feruos ad mor- temvfque paratis ,vt exemplum illud trium tuuenum qui inforna- Cemardentemcomeclifunt,quia religionem fuam abnegare nolue- rant ,&ereclumidolum proslrati adorare . itemque Damclis fa- ftum memorabile: mors etiam lacobi^ StephamyAblorum feptima. capite circa fincm,(y initio duodecimi.

Quod autem attinetad Conciliorum quam ipfi vfqueadeb iablant

attthoritatem

V.aGeneua. LIBER VIII. 187

authoritatem rcfj>ondimus }nobis probariquoddecretumfueratac flatutum dc capmbus rcligionis Cbrislian*, modb ex Dei verho, quodintclligatur profidci analogiaficuti Koman. xu^docet Vaulus. lllos vero tantum ea tucri^qua: ad slabdiendam Papa: tyrannidemfa- ciunt,qui vcrus esl Anticbrislus,poslcrioris ad Theffalonicenfes fe- cudo capite colonbus fuis dcpiBus a Spiritu Dei,qui nobis illumper os ?auh defcripfityVt eum deuitcmus }ne cum ipfo trahamurin exitiu. Qiwd fi in hoc mundo ex veslris decretisfj condlijs tanquam b&re- tia a \obis damnamur Jcitote in altero vobisfore negotium cum ludi - dice} qui nos fidelcs & catbolicos agnofcens fua fententia abfoluet : Voj autem ex xtcrnis fuis slatutis mdicabit^ morti perpetua: addi- cet\nifi rcftpifcatis,ac vijs \cftris peruerfis omnino 'valere tuftis in qui- bus Papa Vos detinetfaftinatosfuismendacijsypuramTdij Dci veri- tatcm fcquamini.Tandem ira peratijne tanquam obflinatum remije- runt.

Heri qui x vn. dies erat3monachinos fupremo fuo decreto pronun- tiarunth&reticos,Z$ ab ecclefta Romana- velut membra putnda ex- duferunt.Nos verbUtis ammis profefifumus certum nobis hoceffe tcflimonium}quo fatis conslabat nos effe ex Lcclefta Cbriftiana , qui QhnThim caput noslrumagnofcimus, quu prafertim Antichrislus nos a fua reijcerer: nbfcp \ia qua itur inparadifumfeliciteringrefos, quum Sathana mcmbra ex fuorum numero exclufos teslarentur.Lau dctur perpctub Dominus ob fingularem fuam erga nos gratiam , quce nos eripmt ab horrcnda impietatc islorum fceleratorum , qui diabo- los carneindutos plane refcrunt.Nos in dies expeciamus queenam feratur contra nos fententia,& quem cxitumnobis daturus fit Domi nns noslcr \cfus Cbriftus,qui fiue \iuamusjiue morti tradamur nobis esl lucrum: acfelices erimus fl Domino moriamur , ficuti loannes in ApoCalypfidocet.Literas noslras legite, quasfcripfimus addominos Zffratres noftros vcrbi Miniflros^reUquos etiamfratres,qui nobis fcripferunt.Lgimus quoque gratias magmficis , noblfque multumob- feruandis dominis noftris.Syndicis ac Senatui Geneuenftypro tot bene- ficijs innos collatis , atqucfuppliccs rogauimus eos ,w inftnitaDci

dona.

V.aGeneua, ACT. MARTYRVM,'

donafemper agnofcant, & meminerint fibi \>icloriam ab ipfo dari co- traimprobos , atquewtervltima noSlrafuftinanobis fummavolu- ptati O1 lcetitiafutt , dum tam fanclds lcges ab illis latdsfutjfe , (f eas typis excufds,promulgatds voce prccconis (fpubltce afftxds tn- telleximus . Detvobis Dominus ac reliquts fratribus ey fororibus, \t ad regulam legis Diuin<e mores ac \tta veslra formctis flatu- tis illis jj>onte(fex animo pareatis.x v.Calend. Augufi.M. d. l v. Vobis pofiremam falutem dico ,($ ommubeneuoletia ac pijs precibus me comendo-Mtimum Valejnquam&fHmmuvobis dico ex hac vita difcedens, vt in cceleSlem illam gloriam admittary & accipiam coro- nam quce nobis repofita ejl ac parata per lefum Chnslum Kegem (f Dominum noslrum.

Epiftolaaloanne Vernutiofcriptaomnium nomine , qua confirmantur Adta qux iam breuker expofita funt.

^iSS ^e ^cncns duodecimo fcilicet huius menfis,¥ratrcs charifiimi obfcruadi domim,ad eu deducli fumus quipr&toris locu te- net :adcrant viearij Epifcopi Tarentefiaci cy Gratianopolitani , bz- qutfitor fidcv.it ealiquotmonachi (fcauftdia circitcr triginta.hoc porro faclumfuit proximo die Dominico. lufiit Vroprxtor dle qua- tuor coramfefvPd ■; rxmpe Laborierium, Tngalctium, Batallium (f x Tauranum . nam Vernutius frater, non ita mordicus infiitcrat pro- uocationi noslrw , quam literis Bernatium fuffulta tuebamur.f ?d po - tius cu illis difjcrens de rchgione , multo plura dixerat quam \cUcnt. Dcindc rccttatum nobisfuit Senatufconfultu,quo iubcbatur Vroprx- torintra triduthn dc caufit noflra cognofcere ,alwqutfuo muncreab- dicatum iri ad annum intcgruminec prouocationem nofiram vllo mo- do obslare . Tandem leBafuit confefiofidei a nobis tam cdita:atque togati,an propofitumnobts cffctinea perfeuerare ,fiattmrefj6dimus nosadtd paratosejfe,\>cladvltimamftnguinis noslrigutta profun- dendam, quum illa puro Dci verbo nitatur . Hic conatus cft fidei In- quifitor nos a Dei veritate juis imposluris abducere.fed Dominwir- tute Spiritus fui,(f verbo nos ita infiruxerat,vt conflanter perslite* rimus,ac Utis animis redierimus gloriam dli tribuetcs,(^ gratias il- liegertmus quodnobis eamopem tuliffct. Quidporrd tunc diElutn

fuerit

V.aGcneua. LIBER VIII. 2.S8

fncriti^f a qmbus quorfum^difficilc cffct omnia figdlatim pcrfcn- bcrc,quum cjf otij mimmum fit,rjf co fcruitutis fimus rcdabli, adcvj} in totius aShoms progrejfu tanta fuerit perturbatiovquanquam fufi- us remvt gcslacsl ab imtio ,cxphcari cupimus litcris commumbus adfratrcs omncsperfcriptis.Monachi.&eiufdcmfarince hotnines va- rias quaflioncs cxatabantfcd quidreffiondcretur adfingulas ,mimme cxpcclabantdicet hoc vchemcntius vrgeretur,cy cxpeteretur acrius m ffcciem.lnter alia qu<efitumfuitdc facramcnto{quod vocant)ma- tnmom],^f cxtrcmx\ rnclionis,atque etiam de Mijfa,^ Vapa.quif- quc pro menfura fidcifuat reffondit ad quccfita,^ vt audientia ipfis faclafuit:nonnullipriuatim cx Scriptura,ahj in genere rogarut qu&- flionanos islos ry fjnnofos vt de rebus qucerercnt prxslantioribus quam de Miffa cy ciufmodi nugis,& eas valere iubercnt : quodficu- percntde his diffiutare ,Geneuam concedcrent }aliafq; repurgatas ec- defiasivbireperiret quibufcum difccptarc Uceat fine vllo pcnculo, quanuis difcedant vicli. Qua in rc fatis oslcdunt egrcgia illa fua cha- Yitate,qu# quide vera efl Chriflianoru notaiquupede mouere no di~ gnentur,vt eos in viamreducant }a quibus plaade audirentur } O"' qu* fafaculis ~y i%pibus mimme cum illis diffutarent }vt folet ipfi pro Juo more.Monachi is~li quiritabantur nos minus feuere traclari,ac proin- de reddi audacioresiatque addebant,Geneu<£ omnes effe latrones.fed exceptnmfuit,eos ipfos effe}quiex alieno fagmantur:^ vnumqucn- que Gcneux laboruntcntumeffe }vt ex fudore vultus fuiviuat.Quod ad Papam atti?;ct,ita reJJ>onfumfuit}fi ex Scriptura probetur effe ca- put VcTcf Ecdcfia: } nos ex ammo amplexaturos omnia eius decreta, & quos ipfcfabncauit fidci articulos .fcd nunquam hoc caput obti- neripotuit.His rebus itageslis}eoipfo die flepofitifuimus alif ab a- lijs vfque ad horam quintam feroiina. Die Lunce fequenti mfferunt eti- am anobis fummoucn Batallium(f Tauranum } vthacratione illos terrerent ,&a fenteniia dimouercnt.Verum quat D ei optimi noflri cfl gratia,tam conslantes pcrslitcrunt, vt iudicum mandato adnos rcdu clifuerint.ltaque nunc omnes fimul agimus ,nos mutuo folantes} Uti, ac prcabus Vfabms confirmantes }quos Domino canimus: atq; da- mus opcram}vt frcti cius promifis cxpeclcmus quem ipfi dare exitu

ViGeneua. ACT. MARTYRVM,

Ubuerit fiue viuamusfiue moriamur,

Antonius Laborierius Miniftrisecclefix Gcncacnfis,& omnibus fuis fratribus atquc a- micis,Cjui Geneua: agunt.S.D.

ffi^ftbferuandi domini , ac patres miki vmce dilebli , eyfratres in §M&,Cbrislo cbarifiimifatisfuperque ia reuera fum expcrtus,Dei benefiao,quantinosfaciatis,ex ea ddigetia qua adhibuiftis, vt nobis Vinclis opem ferretis fine vlla exceptione , quum mkil prorfusavo- bis ad koc fit praetermiffum . In quo quidem certe fatis etiam teslati eslis veslram erga nos charitatem fingularcm minime ficlam cfic,nec fimdemmultorum beneuolentice }qut prxfercntes bona ^ycommoda kuius mundi, auxilio quod filiis Detferre pofient, taciti malunt ocu- lis fuis viderc innoxium fangmnem profundi,vt quos pudet opprobrij Cbrifti: & tamen plenis buccisiaclantfe infignes efie Chnslianosy ^eximiee fupraalios cbantatis . Vcrum,Deo meo gratias ago , qui mihi patefeat co toto temporc quo verfatus fum apud vos , ac dcin- dc magis etiam ex quo vincuhs conftringor , idquc in fummam mcam adificationem , Vos effe veros mimslros ,fidcles feruos ac Dci filiosy fide & cbantate prceslanti. quod quidem omnibus ex teslimonio vo- cationis veslne , 0J Dei nosln glona notum es~l . Qni in nobts opus fuumfuum cccpit ,dle dct vtin finem vfq; perfeueremus.Duo illifra- tresnoslri,quiproximis diebus a vobis mifii kuc venerunt , litcris fi- gmficarut a vobis defiderari quam finguli fidei confcfiionem cdidi- mus. Lubenter qmdcm voluntati veftrx fatisfcafjcmus : fedex quo fratcr noslcrLG. nuper hinc difcefit,neque charta, neque bbri,?ie- que alia quibus nos Jolarcmur ad manum fuerunt.ltaque, nulio modo idprxslarc hcuit. Atquenunc ckartanobis conccditur caquamvi- detis menfura, vel potius parfimoma . Vos igitu* rogo vt me cxcufa- tumbabcatis , atque etiam colligere vcliris confcfiionem meam , aut falte eius prcecipua capita ex fupenonbus meis litens, (^fimul ea o- Quinquc mma conipfe&1 11** gcftd funt vfque adeam ludicum fententiam qua. hi marty- mifcrorum remigum Violentce ey korrendce feruituti fumus manci- mcs dauati. pxti . \nterim fatis fit , nunc Vobis a me exponi quidquid acium csl in Scnatu,cx quo itafuit contra nos pronuntiatum . Die igitur Mercu- ru,qui jcdicet x x i csl Augusli , in carccrcm ad nos vcmtfub boram

q.iar-

V.aGenena. LIBER VIII. iS?

quartam pomeridianam ludex illeycuius partes erantnohis fentcntia profcrre ,qua cx Sc?iatufconfuho remigijsillis coaclisnos addixit. Cui rcffondimus gratias Dco nojlro immortalcs nos agcrey quod di- gnos rcddcrcthomuciones ,qui jp fanclo ipff nomine patcrcmur.quia Vero Vrocurator rcgius huicjentcntix interccfit , Vernutiusfrater slatim a Scnatu acccrfitur,qui diu apudiudkcs confHtit.Etquoniam tcmporis anguTvatpremebant ,in diem fequcntcm rcmittitur: atque eovcfycrc jcpofitus anohisfuit Jdque non fine magno animi noslri anxietate cj molc7tia.it aquc ciusnomine noslroqueadpreccs con- fugimus.Voflndic rurfum adiudices reducitur, vhitotum tcpus ma- tutinum ahfwmtur : & qucc jhtguldrii esl Dcigratia, tam slrenue in eorum conffcclu fgcfit , atque ita illis reslitit, Vt nihil ex eius con- jldntia imminuc rnit jicquc degradu cxturhauerint.lnterea autem ne- fciebamus ecquid vakrct,necquid contra euageretur. A rneridie Se- uatus mimme coaclus cs~l.

Die Veneris autem mane fuhhoram feptimam ipfe accerfbr 3 ey incubicuUm quod vocantludiciorum deducor 3il\ic fedehantduo Vrafides , noucm confiliarij ,aduocatus regius, &acluarius.$imul- atqucfumingr^fus,altcr cxprxcipuis attuano mfitvt tahulamihi offerrctinqnd dcptcla eratcruciaffixiimago,ac mihiprcecepit,vtge mbus flexti prochmbcrem.Ytic egOyAbfityinquajn^tme coramidolo & crcatura proslcrvam.Na? tu nimiummordax es,aiut,anputas fe- natui ac nobis etiam cfjc in animo vt imagincm adores ? mhil minus, inquiuutfcdiubctScnatusvtDcumadores, & magislratui honore dcfcras:quod vtfacias ingenua prouoluaris ,vt coram Deo tuo pro- mittas lurciurando interpojito te vera dic~lurum,cy fumma cum re- ucrcntia nohis rcfforfurum.\ludipfumfinquam,Viriobfcruac\i, ve- hcmentcr cxpcBo,vt Deumadorcm,ryhonoremmagislratui defe- Tam,adc6quc illiohfequar.ltaque veslromandatome obfequuturum rccipio , modo hinc facefat & tollatur idolum , alioqui nunquam pr<£slabo}quum id prorfus inDci probrum dedecus cedat. Tunc ergo aBuano iuf it,vt imaginem auferret.

Atquc}quum ca ratione ac Via nonfuccederet 3mihi iterum

prxcepit

V.aGeneua. ACT. MARTYRVM;

prxcepit V£ in genuaprociderem,prxfatus mimme Senatum intclli- gcre^t almm prxter vnicuDeum adorarem} in cuius conffeclu ve/- knt me vcra rcffonderc , ac jolum ipfis parerc , vr quce Magislratui debetur,obcdientiam pubhce profiterer. Ego igitur prxfatusjj pa- lam teftatus me nihilaliud velle ac moripotius malle, ingenuapro- cidi.Statimtufit vtajfcneturidolum}ad quod iuraremnd quumvi- deremmeinpedes engere conatus fum & profcfjusme nunquam fafturum quod volebant. Xtaquepraecepit iterum^t e medio tollere- tur: & ^iblia mihi aff *rrentur,ad qu# turaui me vera diclurum. hinc aute accidit, vf prius quxftio de idololatria quam de meo nomine fa~ tis diu agitatafucrit.Voflea rogauit qui vocarer^nde ortuseffem,<£f quce vocationis met ffecies . quibus ego planc rcfjjondi vt res habet. Deindefqui captus fuiffe}quidcontra me aftumab alijs iudicibus y& quamam effet fententiain nos lata , monens ab ea Vrocuratorem re- gium prouocaffe . Ego igiturtotum aftionis progreffum expofui, (f quod attinet ad fententiam , a me impedin n 6 poj ]e Vrocuratons re- gij prouocationem : fed quod ad me attmct , p.iratum efje placide ad fubeundum quidquid Deo placuerit ,fue folutis Vincuhs abeamftue morti addicar,fiuc remigum mifemmxferuitutimacipcr.quum cius nomine alterutrum mihifitferendum.Vac me rogauit,currelic~lapa- triafieneua me recepifjem. Ego vero caufam finefuco adduxi. Tunc iuffit vt furgercm-.atque quum in eius conffcftu slarem^fus eslo- tatione admodum elegann}venufta}& varus lcnoamjs ad me permo- uendum refcrta , denique jic ehborata,vt nunquammagis appofi- tam nec ita concinnam audutenmiqua docere conarus esl potuijjc me no minus pie fantleque domi mex viuere ^ iJfc Dcum colcrc}quam Geneucei&graucm ctiam ipfi Dco imuriafacere ,quod non jine fcan- dalo a meis difcefijjem.Ncque vero a Scriptura tcfiiynouj* abjhnuit, \thoc fuadcret. Dcniqucjub fir.em oratwms fu# argumenta fum- pfit}quibus probaretyOpcribus nos mslificari: nobis hberum cffe Arbitrium : Vapam^tcunque fcclerata fit \>ita ( vf libentcr Vcr- bisfuisfajfus esl ) habendum cjfcpro Epifcopo : ey inique aeper- peram facere quifquis illum Ayrficbrislum appcllat: Mijjam ef je Ccenam , facrificium gratiarum aftoms : Cercmomas quai

in

V.aGeneua. ' LIBER VIII. tge

in Baptifmo obfcruantur Jicctfint fupcruacanca? ytdmencffc tole- rabdcs^quumVaulus Timothcum circuncidcrit,(f caput Juum ab- rafenti.itqucmultaciujniodi propofuit }quibus me rogabant omnes, \tad fuam ccdcfiamrcdirc non granarer.Hic quanuisin camemca purgcrcr acrius,m:hi tamen fuppcditauit Dormnus quod illis rcffo- dcrcm. Ac pnmum quibus dc caufis mihi non liccbatfana confacntia diutim in Papatu moran,quudlic ry Euangelij prccdicatwne & v- ju Sacramentorum priuarer.Dcindc argumcntis reffodiyqu,tadpro' bandum hbcrum A rbitrium opcrum merita adduxcrat: ratio- ncsprorjus cor.trarias adiunxi. fedillc fcnnonem mcum jlatim abru- pit,\>t coatlus fucrim conqucn & petcrc annon Senatui placcret audicntiam mihi fien . Tunc igitur modcratior habitusfmt jermo y atque ita dc finguhs illis capitibus adhoram vfque dccimam differui- mus.hgoquidem minutius ex parte pojfemrefcrre quidquid ordine traclatumfuif.fed ventus ne nnhi defit charta,£f quia etiam vobifcit rcputare meliut poteslisjantum afcribamno^lrarum diffutationum claufulam,qutffuit eiujmodi(ficlo necne ammo,an feno idfccerit ne- fcio) vt confenjent no cffe liberum arbitnum:nosfide uislifican&no opcribus:Mifja7n mille nugis,adeoqueimpijs fuperflitionibus referta efjemequc eam poffe ccnjcrifacrificium pro expiadis peccatisjedta- tum aclionis gratiarumxorpus Chnsli minimc tanquam inloco inclu di in panejiequc fanguinem in vino,&' qui illicadorant jidololatras ef- fe. quod ad Vapam jfcclat,non efje epijcoporum epifcopunvf zd fiolum cffe epifcopuniKomanum,acillum quidtm ~y alws epifcopos & fa- cnjicos fcclcjieviuere jieque vllain parte ojfnio fuo defiungi:atque Vcra &fa?iclam emendatione vel ccnfuram efic cx pctcndam. Deni- quemhdnon propemihi afjentiebatur^tin hac vcrba prorumpcre coaclfiucrimytina^vir ornatifime ,quotquot funt in Gallia monachi tantum Thcologi^actudidicijfent l nam flatnnfiacilis cjfct intcr nos co>j < nfius.Et fi quidcgj mdico, non esl quod mctuam nc tuis calcu- lis damner ,jnji rcluclantc conficicntiafieccris.Nam firc Vcra fum Ixe- rcticus(<jiwdfijfium csl)tu quoque fis ncceffe csl . Hic quotquot adc~ rant conjiliarij fuhnferunt, cy cx ipfis vnus nominc C R . cuiman- datum crat vt i aujam tfoftram u.fficerct & poflca coram Scnatu cx-

V.aGeneua ACT. MARTYRVM,

ponerct, mihi dixit,Hcereticus,vt ille cflfis oportetinon autem vt tu, fit ipfe. Huic homini breuitcr rc[fondi,me illi nolle effe fimilc.fortc e- nim cffemhcercticus ficlaquadamratione,fed optarim,inquam,vtd- le,ac vos omnes ,quemadmodu cgo ,hceretici effetismcmpe folahomi- num opinione cyfalfomundiiudicio.Tumidcmillecx praccipuis al- ter,vultu rubore conjferfo ,iteru morc fuo mc cccpithortari VtChri- flum abncgarcm. quum vero fe nihil confequi vidcrct,iufferunt vt re - ducerer, qubdhora prandij illorum inslaret ac vrgcret. Ergo inan- guflum quoddam cubiculum abducor ,fepofitus a mcis fratnbus ,quod mihi valde accrbu ©" graue fuit: quum vchcmcnter optarem dlos mo- nere quibus aslutiis ariibm illi ludices agerent.Verum flatim me ipfe confolatus fum^maxime illo fo.a\io,qubd Dominus tam mira- biliter mihi adfuifiet. \taque illi gratias cgi&precatus fumfratrum meorum nomine quos nondum acccrfuos faebam. Et quoma illc alter quiprimds tenebat,ea mihi conccfferat qu<e lam retuli,cum illis Collo- qui magis optabam, vt Dei iudicium ob oculos ponerem . Eum igitur rogaui qui mihi prandium attulit,fi rcdircnt a prandio ludices, vt z- pfis ex me diccret,fupplicitcrme precari vtmihi Uceatiterum cos al- loquiiquodfefaclurum rcc£pit.Statim ergo votis ardetioribm a Deo pctij,vtdlos rurfum alloquercr ,ac mihi daretvt eos offiCij fui & mu- neris probe monercm,dcinde innocentiam noflram probarem, & diui- numiudicium proponerem.lta inprccibm ac meditatione perslitiad horam fccundam pomeridianam,qua mimslerillerenunttatfe ludia- bm expof uffe quod poslulaucram ■, atque etiam vt ad illos vema di- Slurm qux vellem.Hoc tgiturnuntio lcctmfiatim locum illum ingre- dior vbi fedebant ,quemadmodum matutina aciione fecerant.Cum in eoruconJfeSlu slarcm, ille qucm dixi confeffm moderator,Quidefl, inquit ,quodnobis diclucupis magiflcr AntontTumerecload Dcum animo, vtopcm&auxiliumab copctercm,comcmorare cccpiquod- nam cffet illorum munm %f officium: & quorf im Dem eos prtfcce* ritexcubijs agendis propopu\ifuifa\ute:adcoquc fuumipfim nomcn illis commumcaucrit . atqueita fumhortatm Vt fuis partibm probe 'difu/igcrctur cx Dci prwfcripto voluntate. Deindc fratrum meo- ruminnoccntiam, ^ymeam fimulcomprobaui,quamignorarcn6 po-

tcranty

V.aGencui: LIBER VIII. ^

terat,quu illam mane confcfi efjent ipfi,ncq\ poffent eoru numero ee~ feri,qui cx ignoratione fententiasferuntdefiercfibus^t \ocant,pro ludicio & opinione monachorum,quia Dem eosfingulari cognitwnc ad rccle tudicandum inslruxerit . ac proinde Cbrisli caufie rationem haberet,de qua in nobis, quifumus eius membrajudicaturi erant: at- quc bic Deiiudicium feno propofuv.denique palamfeci quatam fuo- rucuraDominusgerat.bi fumma circiter vnabora,Dei beneficiojta fum collocutus ,vt fermo abruptus mibi nofuerit^dixerim qucecunq; Dominus fuppeditauit , & tcslimonia ex Scripturis accommodaue- rim adinfittutum,vt Deo tribucnda fitglona ob eam quam tuht tnihi opcm^ auxilium fingulare.Omnes quandiu ita difierui conictlos in me oculos babucrut, cgo Vicifim in eos-.acquofdam ex iunioribus \idi,qutbus lacbryma cx oculisfluebant.Vbi vero dicendifincmfcci, alter ex duobus prcccipuis Vera quidem ejle profefm efi qucecunque de tpforumunere difjtruerafcd mibifatis cffe notum, diferte Deum iufiifie per Mofcn , vt hceretiCi maxime puniantur : nec me pofie v«- quam ncgare, quanuis nonnulla vere dixifcm , quin proximos meos grauiteroffendifcm, quum Vapam Antichrislum&filium perditio- nis appcllarcm , & Mijtam diaboli commentum,gesltculationem hi- slrionicam,ade6que omnis impietatis caput exccrandumiitaque fan- guinem mcum non pofc innoccntem baberi, ac multa eiufmodi adum- xit. Hcercticos certc Duniendosfacile conccfi, & in cxcmplum pro- pofuiimpurum illum canem Seruetum,qui Geneux vltimo fupplicio ajfcclusfuit:verum fcdulo caucrent, nc in Cbrislianos & Detfilios \elut bcercticos ammaduertaf.ficuti vniuerjusSenatus ccrto Jcicbat, imo confcientice fuce tcslimonio conuiclus erat nos cjje Deifilios:ac proinde etiam atque etiam vidercnt,ne Vdatiiudicio communicarcnty Vtfauorcm Vrincipum huius mundi v facrificorum Bchal fibi con- cihcntac dancreantur. Tandemfccpiusme rogauit propofitisinme- dium vanjs lcnocimjs,\tin ipforum confjcBu palinodiam fimplicitcr cancrem,& me ita dimijjum iri,quum magnumfruBu proferrc pof- fcm : <^f ea palinodiaminime periculofam fore: ac tum dcmu mibi no- ua K\iffamfabricauit,& laruatu quoqi Vapainduxitvarijs coloribus dcp£iu:objccras \t bac probarcm.Exccpi ad Mijjcc cmcndatwncm

Liborierius. ACT. MARTYRVM^

omnino requiriy \>t prorfus e mcdio tollatur.xyVauli exemp\o}ad pi mam Domini mntMohcm venicndum }\t Ccena rcslituatur prijiinx. fux intcgritati }quam lubcns admitto^ agnofco. Quod ad Vapam at- tinetyfi monbus & doclrina Vctru, ey Aposlolos rcferat3me pro e- pifcopohabiturum.Voslea in dnguftumtllud cubiculum remiflus fum, Sub horam qudrtdm Trigaletus frater ad eosproduBus efl}qui Vf i pfe vobis fcribit } Deibenefiao idemillis rejfondit .Voftridic auti Bdtdllius 1l durdnus frdtres ddducltfunt totoeo mane\erta runt,quibus ita Dominus auxiliofuit } *vt mirum in modum cohibue- rint Sdthdnd,& frdudulet&s eius artes difcuJJerint.Tddcm Senatus mdnddtotUti in eundem locum fimul omnes conclufi fumus. die Lunaj .* proximo(qui z6.erat Augusli) fimul etiam omnes in Scnatum dedu- cimur,atque fatis prolixe nos hortdtifunt qui illic fedebat^ot in viam rediremmNernutiusfrater} Deigratiaycopiofe refpondat ommu no- mine }\>t glorid tribuerwius Deo nosho}quod vttlorid potiti dtfceffc- rimus.Cceterum,db co tempore ddmndtifumus nos omnes corum caU culis, & igni,vt fcrtur}adtudicati. Gratias Dco agimus, & hora ex- peSlamus}ac nos commendamusves~lris omnium precibus.

DiIcc~tio Dei nofhi optimi,& Patris:gratiaDomini noftri Iefu Chrifti per comraunica- tionem Spiikus fan&i fit vobifcum pcrpctuo, Amcn.

^^^HariJ^imi atque vnice dtleclifratres , quando minime videtur *£MiSDeo noilro}vt nobis liceat commode quam fingult edidimus fi- dei noslrxconfcjbone quidquid contranos abaduerfarijs noslris aclum eslvobis copiofius perjcribere ficutinonnulh veTxrumexpe tuntffi litcris quas nobisfcribere pLtcuit }ettam flagitdnf.nos omnes aquis dmmis idfcrre conuenit, & Jatis nobisejje debet, qubdtdntum boni adhuc largitur, vt pojkm9 vobis nutiarevelutper laceras partes qucena. fu fummd toti9 rci}pro ea qua? nobis datur charta & atrameti menfura vc/ portione . na alioqui nthil esl quod magis optemus}qua ddre opera. omne} quanitfpcr a Deo vita bac nobis coceditur,\tgrdti tfflemur qudtuvobisdcbedmus pro innumeris tilis foldtijs , eyexhof tationibus plane Diuinis}quas ex veslrts literis accepimus poflqud in^ vinculdcoieclijumus-.cx quibus quide poffumus vcrc n flari nos longe pl^doclrina^fortitudims coslattce cojecutosytlq; veslris prccibus afiduis^qudru cxpcrtifum9admirabilesfruc~lus} & quotidie cxpcri-

mur:

Laboi ierius." L I B E R V 1 1 1. 2.92, munquam toto eo teporequo Dominus \eritate nohis pateferiti^n- de magna cx animogratia vobis habemus: fimulferib obteslamur vt tu w prcctbus Veslris tuetia in fcnbendo pcrgatts,doncc tande ad Dominu colltgamur.Kcddita nobisfuerut poftremx \eftra litera die Sabbathifedtn tcporencc opportumus adferripotcrat.naeo toto dic mtra cojolattone ex earu leftionc percepimus.Curautc fraternofler loanncs Vcrnutius die Dominico ad ludices non fuerit addu&usjiac ratiofuit,qubdtamdteMercurijfine \lla prouocatione teffionderat. ey durcjfonderet, monittfumus \tprouocaremus ,quta Senatus cau famnos~iram cognoucrat antc literas Bernatium acceptas. itaque pro- uocauimus. cupicbamus enim coram toto fenatufi$lt,hacvt ratione ?acilius monachorum proteruiam compefceremus }non qubdreffiondtf- Qmus dloipfo dieifed monachis illis refpondebamus ^ inprouocati- one noslra pers\abamus .Hac igiturde caufa accerftti fuimus die Domtnico. Poslridie vnus poflalium omnes euocamur cxcepto fratre Vernutio,qui accerfitus nonfuif.atqueforfum producltfumus adlu- dtcesnoslros,quitn eum locum coierantvbi rerum capitaliumiudicia exerccntur wpalatw. \llic Vroprator pnmus fcdcbat , aderant etiam vui Kegis partcs fujiwent.itemconfiliarij caufidtctcirciterviginti. nxtcrea Inquifitor fidci cum Officialibus ( quos vocant) huius \rbisy 0-' Tarentejiacx ditionisideniquc monachi quatuor aut quinque par tim¥rancifcanipartimDomimcant. quia verodies crat Dominicus adcrant quoque alij permulii,quicuvtmhtlaliudhaberent quodage- rent ,tlluc comienerant. Ca:terum ,ex Vropratoris mandatonobtsre- citatumfnitfenatufconfultum,quodifcrteillt.O' eius collegis pr&ci- f}itur,\>tintra triduum caufie noslra? finem imponanf.alioquifuo mu- nere abdicatum in ad amium intcgrum . Ex eodem etiam jcnatufcon- fulto iufiit Vroprcctor tlle vt audircmus , atque ctiam refponderemus ids momhombus ,quas \nquifttor nobis crat propofiturus ,mfi conui- hlt hxnjcos yftditiofifacliofiquthomines , cjf obsltnati ac peruica- ces haberi \c\lemus\atquc ita flatim damnan omnium fentcnttjs.Htc inuocato pnus nomine Dei,cxccptmus nos kmfatis a.fupcrrejfodif fc dlis moriittontbus atqUc ctiam nollc nos qutcquam Dominorum no- flrorum Bernatium & Gcneuenftum priutLgij: dcrogare.lterumvr-

Vjp.u.

ViGeneua; ACT. MARTYRVM,

gcmurcodemmandato:itaque reJj>ondemus(poslqudm chrequod di citur Efit. 38 protulimits yDomine vimpdtior}refronde pro mc)nos ca lcgeobfcquuturo^t nihilex eopriuilcgio , & libertate lilorum do~ minorumnoslrorumimminudtur^el derogetur. & modo etidm nihil obslet,qub minus tum apud Sendtum ipfum, tum apud Kcgcm qucra- tur,eyiniuriam fibifaclam perfequantur:quumprccjertim dd hoc v/o- lenter cogcrcmur. Statim ergo acluarius quod a nobis rcjfonfumfue' rat tum coram Vrwtore,tum alijs ctiam ex fcripto recitauit.quum per- lcgiffct jnterpofito iureiurando ex nobis quatfitum fuit ,an persldre in nosiris rcfyonfis vellcmus. nos verb excepimus }quum illdpuro Dei yerbo nitantur,neque ex illo vnicoveritatisfonte,quidquam nobis ad- huccontra fit oslenfum velprobatum,nos nullomodo poffe aliterpro- nuntiare.Vtautem aperte conslarctjios mimme hafrcticos c fie}nec ob slinatos,rccepimus fi ignorantia labimur,aut crramus \llain parte,& ex vcrbo Deihoc doccamurnos fentcntiam slatim mutaturos. Neque enim aliud nobis effe confihum,vclamm:{m}quam crcdere & fcqui le fum Chnslum,eumquc crucifixum }in illa quam ipfe \>erbo fuoindica- uit via. Itaque fi probctur ab ea nos aberrarc,eos precan,\t nos ad il- lam dirigerent,ac \eritatem nobis patefacerent quam fequamur, nofi quehbcnter ey ex animoobfecuturos. Hicfidci inquifitor fermoncm concinnum orditur,\t anteafepe,atqueita contexit, vtfolius Vapx, nullam autem Chriftimcntionemfacerct.Et quonia fuaexhortattone affirmabat quceda in rcffofis noftris capita efie plane hairetica.rogaui- mus vt eanobis comonslrarct.Nuncvobisfingulanonrefercmus ,fed tatu qucc funtprtfcipua.Tu Inquifitor illc obijcit, duo tantu facrame- taa nobis recipi,aha\>erb quinquerepudiari,qu£femperin Ecclcfia locum obtinuerat.ReJJjondimus ,Ji ex Dci verbo palam faceretalia effepos facile affcnfuros cy ita polliceri. Qw.ntum igitur caput ad E- phefios citauif.Quidlan non,inquit,de matnmonio fcribitur ,hoc facra mentummagnum eft*excepimus,\taneverb magisler Scripturas in- 7 telligiSyVt hocadmatrimonium detorqueaslMqui Paulus ipfe ,pro- ■> nuntiatje de Chnfto Ecclefia accipere.itaque genumum Aposlo* iliJenfumprorfiiseuertis.Verumfide matrimomo etiam loqueretur, ^modbliteris gra^cis tinclus ejfes fslaiim deprehenderes vocabulum

illud

ViGeneua. LIBER VIIL 15*5 illud perpcramfuiffercdditum.\mo,inquit}cgononnihilex ca lingudc tcnco.Dtc crgo nobis/i placct }ccqutd Gr&ce Jcrtptiim fit. Tum ille at- <> tonitus obmutuit.Addidtmus igitury Domincfatis videmus te pudo^ re fuffufum non auderc Vocabulum illud cnuntiarc . nos crgo quale fiti diccmusiWox Graca tantudcm Valet atquc fccrctum Vcl arcanu } non - autem Sacramentum.Tum Inquifitor ,lam mmis difyutatu csl,inquit} c quia bxretia eftis : Qutd de extrcma vntlione fentitis lexcepimus }Sed domine }prtus dematrimomodifceptemus)& ordtne progrediamur, Vel faltcm Vttium tefatearis. Hic derepente omnes O3 Offtcialcs^ monachi }cj> caufidtct conclamarunt }plus fatis vcrborum iam profu- fum cffejicc ampltus dtfeutandum.Seuere igitur pracepcrunt}vt re- fJyondcremus.Nos autcm miratt tantameorumfcjlinationem}dtximus mnnu pr&cipites ipfos fem ad damnados quinque innoxios^mor- ti adiudicandos }vt qui nollent ius~la illoru caufam propius expendere, nec vidcre qualis effet aduerfartorum calumnia. H&c crgo paucis fub- iecimus }vos fatis fuperque intelltgitis iflos homines qutnobis aduer- fantur,nthtleoru qu£ dtcutpoffe vllo modo probarei^fquia Vobis hoc moleflu esljbilemveslramin nos cffunditisNerum}finos htcaudire pro Vcslro officio recufeiisaudicum omnium ludicem fupremum habc- mw Dcumnoflru }qutnos placide audiet }acnobts ommbus ius reddet, %X in cuius conffeBu vobts tandem vel inuitis reddenda ertt ratio in~ turicc.quam nuncChriflo vnico ctm Etlio mferre no dubitatis, dunos qmjumus eius mcbra, ta mtfere traclatis.Jujfcrut mhilominus vt re- ffodcremm dc illa extrcma Vnclione. Ea lacobm}inquiut,pra:cepit:ne que hoc chidere velfubterfugere potcflis.Exceptmus nos certe j>fite- ri} quuimttopublicatufuitEuagelii ab Apoflolis , quianecejje erat Vf nnraculis cdttis cofirmareturdoc~lnna}tucfuijfc figna } velfacrame ta qu& mtraculailla rcferebat}quoruvcritasfubfcquebatur: cuiufmo dt crat manuu tmpofitio}qua donu Spirit5 fancttfignificabat } acfimul ipfa vcritas fcquebatur }vt fatts cbftatex Ablorum hifloria. Sic ctiam tlla olct tnunxto adco crat falutaris} vt cam fanitas mirabtliter confe- querctur.Vbi autem Euagclu publicatio cxceptafuit a mundo}tunc Vifibile Spintm fanBi donum } atque etiam mtracula ccffaruntiac protndeilla figna ,qu* citra vcritatcm omnino vanafunt .Deinde

Vp. itj. „

V.aGeneua. ACT. MARTYRVM,

quiconuenit vnclioni illi^ veslra quam iac~latis\ an non palam cfl quxcunque a vobisfiuntftafyhcmijs referta ejfe ? qucenam inde fa- nitas fequiturl nunquam illam circunfertis , nifi quum dcplorata funt omma . Kogarunt iterum y annon illa vncliopeccatorum rcmifiioncm conferrct :Excepimus }in contextu remifiionempeccatorum vnhlioni mimme tribuifed dif ?rtc prcabus cxfide conceptis . remifiionem e- nim pcccatorum noslrorum non alibi quam in CbriHi fanguine fitam efie. Obiccerut bazc omnia prorfus a Concilijs damnata\nos igitur ef- febaircticos . Sedquantainboc toto fcrmone fluerit pcrturbatio , quam confufus flrepitus^dici non potesl . Nam femper feptem Ve/ o- fto fimul obHrcpebant: & interim corum 'slultiham ac ineptias obi- ter perslringebamus,y>t quiadcrant tantam islorum vefaniam ridere etiam cogcrentur . Vrceterea qugfitum a nobisfuit , an non \ellemus fidcm habcrc Concilijs.reflpondimus nobis fempcr proban Concilia & slatuta qucc verbo Dei confentiunt, cy quae illo mtuntur.alioqui mi- nimc a nobis admitti : quin poiius ea nos execrari taqua bumanas tra- ditioncs^ comcnta plane diabolica,& qua Dei veritarirepugnat: ficuti Vaulus Gal.pTiecipiebatythocfacerent: etiamfi Angelus nobis afferret c Ccelo aliam doclnna,quam qu& Euangeho comprebenditur. Hic exorta efl magna quwflio^qua nobis propofluerunt jiepe qui fcire- mus \etws acnouu Tcflamcntu effc Dci verbu^mfi quatenus Concilia & ccclcfia Komana ita cefent, nofque certiores redduttQuibus re- Jfofumfuit,quanuis Deus opera \ud#oru & Vapiflaru \>fus fitin co- Jeruandis facrofanclis Libris yquibus volutate crga nos fua patcfccit, non ideo tamen nos ab illis tcfiimonia pctere,ncc probationcs, quibu s coflet effe \crbu Deified certu ac ratum teflimoniu babcre in confcic - tijs noflris pcrSpirituadoptionis,qui opcraturin cordibus noflris cer- toq; nobis perfuadet}ac fancit Dei ^prmfiiones, %f impellit Vf clamc- mus}A.bbaJ>atcryqucadmodum ait Vaulus 8,adRom.cap.atq; etiam fubiunxim9, quifquis ab codc illo Spiritu non ita perfuafus cft, eu non poffc Deifilium ccferiihoc caputprolixe agitatumfuit,accopiofius traclatu (fpfpicuefimulillis oflefum^Deigratia^quht impio fcelere fcfc obflrmgerent cy horrcndam blafyhemiam \omercnt,dum volunt <$ternum Dei verbum authontati bominu carnahum, adcoque diabo-

lorum

I y.aGcneua; L 1 B E R V III. 154

j. loru fubucere. certuenim effey ncmine qui Dei Spiritu regatur^ a\i- t. qua rationc fit prxditus Jantam mipictatcm fommaturum. Sed vobis d nunc perfcribi figillatim quidquid dic~lumfuitynullo modo potesl. V- tn num tamen non eji omittendumyfuijJe quojdam in eo confeffu^quipd- 1 lam diccrcntyejfe diaboliynon Dci Spintum, qui certiores de bis rebus 1 f. nos redderet. Islos igitur rogduimm yqu6nam Spiritu iuffus fuerit A- idi brabam filium fuum ifaac immolare.Spintu Det reffonderunt. nos fla f. iim excepimusfi Abraham patrare non dubitauit pamcidium , quod y erat contta legcm natura*ycerte perpulfum fuijte oportet interno quo ~ 1. dam & longe aho quam camis j u<£ motuyqu<c quidem potuit illum eo ddducerey\t putarct diabolum quendam effe potius quam Dci Spiri- ft tum . atqui erat idem dle Spiritusya quo certiorcs reddimur y qui im- n pellebat cum vf crcderet Dei cjfe Voluntatem. Sed mirum non efl y fi f hoc prorjus ignoretis . nam animalis bomo de rcbus JJ>irituahbus iudi- 1. c are non potcsl. A c multa alia dc boc capitc ill is expofitafuerunt. Po- slea rogatifumus de Cocnayde Mijfa,de V urgatono,dc cofefione au- riculan& alijs ipforum facramcntis.Atque de fingulis capitibus ita j copiofe vltro citroquc difceptatumfuitjtt perinde ac de reliquis con- slitutum fuent. Nimis longum ejfet ac txdiofumfcferre quidquid boc loco traShtum ejl.ld autem vnum fuffaat jreffondiffe qucmque no~ 1 slrum pco menjura fu& fidei^ qu& Dei eftgratiajwsles ita repref- fos ac cohibitos omni expartcyvt confufi tacuerint. T 'andem pos~lula- utmus,vt dc ?apa nonmhd diceretur,(? quidcm ea legey Vf fi probare pojjent cx Scrtptura ?apam ejfe caput Hcclcfh? Chnjii,nos onvna eius dccrcta admijjuros.vcrum ad hoc caput nunqua attendcrejicque de eo difceptare vllo modo voluerut.Tunc igitur diximus quia probare no- lcbant Papam ejje caput Ecclcfi£y nos cx contcxtu Jacrojanbla' Scri- ptura palam facluros,& quafi digito monslraturos Vapamcjje A«* tichnsiumioiblia tantum nobis profcrrcnt,vt fepius hocabdhs preca tifueramusiquodtamcujtmpcr denegaruv.t . Cccpimus itaquelocum cx r.capitc pofenoris ad Thejf. trablart :fcd aitdirc placide non fu- flwucrunf.qian potius it.jiar luporum vluiare ($vocijcrari,nos magis hc, rttcos ejjc quam wicl<:MimyHufiui7nyLutberum.,£? quofuis ahos : ncquecontra nos diJfutandum:moncre 7nbdommus \i m vum rcdirc-

V p. uij.

aGeneua. ACT. M ART Y RVM,

mus . Quumhxc peraSla effientjm carcerem remifiifumus ,fed alij ab atijs feparati ad horam quintam ferotinam. Voslridie verb Tauranum fratrcm qui vix Geneuce tres menfes commoratus fuerat atquea- xdco anteanunquamde Deo quidquam nouerat}accerfiiujferunt.hunc fubnohlemanobis fegrcgatum atque abslratlum conabanturmodis omnibus in fuam najjam pcllicere. Sed Dei optimigratia beneficio illis ita rcfjondit, & eorum petulantiam fic rctudit,vt islorum turpi- tudwcm ac dedecora omma detcxerit . idque multb melius quam nos anteafeciffe videremur. Quod quidemgrauiter & imquis animis tu- lerunt^eum ad nos rcmijcrunt cum hac exprobratione yEn etiam de ijlo vt de alijs lam aclum esl. Voftea deduSlusfuit ad nos\ vnde ma- gnam confolationem ccepimus& gratias Deo noslro optimo fimul c- gimus ob eamanimi magmtudinem & consiantiam, quam nobis om- mbus pro fuabomtatc contulerat. Caterum,die Mercurij(quixxi> erat Augusli)hora\ quinta pomcndianajLudex nosler,qui Proprxto- ris partes fusliKetjn cubtculum,quo vincli concludimur ,vemt Jenten tiam contra nos fcriptam pronuntiaturusiqua quidem nos tres nempe Vcrnutius }Labonerius , & Trigaktus in totam vitam mancipamur illimiferrinke Jeruituti ,inquam addicuntur quircmos coacli agunt. Batallitts autem Tauranus ad decenmum duntaxat:<& ea quidem lege , vt vetent diferte ac minaciter, ne quis vnquam slationem illam deferat>alioquifore fircpcriamur, vtignts fupplicioluamus: acne e- tiam illincduo illi fratres ante prxfcriptum tempus abeant . Hacpro- nuntiata fententia rogauit ludex anne prouocaremus . Tum ve- rb Labonerius ommum nomine , Ncquaquam , inquitjcdnos liben- ter accipere quidquid Deo optimo Vatri nojlro Vtfum efi nobis da- reyac illigrattas immortales agere } eumqueex animo laudare , qubd nos cenfucrit dignos, quipronomine fuo patiamur. Vrocuratotverb rcgius 3 qui in Curia reorum eH fcopulus } a Senatu perpulfus pro- uocauerat ab ea quam dixi fententia . Statim igitur cadcmhoraVcr- nutius frater acccrfitus esl in Senatum , & eo lff° die , atque etiam poslndte caufamdixitcumanobisfepofitus efjet .Vroximo die Vc- neris Laborienus frater wcatus deduclus jnane & a meridie fa- tis prolixc dixityVt ex eorum ad vqs hterisperjjicere hcef.ac fepara-

tus

V.aGeneua. LIBER VIIL 19%

tus quoque a nohisfuit. Eode ipfo diecgo in Senatum etia duBus fub hord quartamjlhc ad fextam vfque confliti .Totius autem ablionis cotra mc p rogrcj fus eiufnodi fuit, pnmu ommu m iuffus jumin genua ■procubere. quod quu hbenterfcciffem}mihipropofita cfi tabella qu&- da ligneajn qua cruafixi(quevocat)imago vindi colore depiSla erat. Tu Walentierus Vr&fes fummus, vniuerfi fenatus nomine iufiit vt ma vu tabclU imponerciquodprotinus rccufarcnon dubitaui,obea quai exprcfja eratamagine: & teflatus [um pala mcper Dcu viuu turare ereclisin cadumanib9 oadisidcinde vera mc dicluru quidquid de fide mea rogarer.Tuca Senatu petijt,an quod conccpera lufluradudli fatisfaceret.lta cjfc rcff>6dit,ncc pojje mc pcr vllu maiore lurare.Vofl- quatgiturex mco refjofo intellexerut,quodna effet nomenmcu,qu& patna.qm orrus,^ cur vincuhs conflringcrcr:pronutiauitdle}ex meis coraVr^jeclo rcrum capitahum editis de fidc mea rcfjonfis plus f ttis coriftarc ,homincm harfcticum me effeyatque tale mdicatum cefura & fupremis hquijitons ffi DoBorum thcologicorucalculis.Hic cgo a- criter utorfu tos ipfos rc vcra effe haireticos, quu a Chriflo lefu Do- tnino noflm taperfide dejlcerint&ab eius doclrina turpiterdcfciue- Yint: ac Jcje Antubriflo toniunxerint, & impia eius dogmata fmtfe- quuti.it aque ab ilhs me hxn ticum indican non poffcquin foiius mihi facdhmucjfe ex Dei verbo coprobare ,fime xquis ammis dicenteau- di/ent}cos cjfe impios,<&p\ane hcereticos.Tum fummus Vra*fes exce- pit, me prxjertvn duobus confefiionis mex capitibus aperte conuinci hxrcfcos Jicpc duaffirmo Mijja? facnficiu effe deu flandu ^execra- du f icrdegiu3quo fanguis lefu Chrifli pedibus calcatur^quo etiam facrficiumorte efperatlum abrogatur }<&in nihdiiprorfus redigitur: deinde,quuMiffa ccnfeatureffe memoria ccen£ Domim (ficuti re ve- ra efl)id vcro diabohcu ejfe figmentu a patre mendacij excogitatu^ confirmatu,ad cos in aiternu exitiu praapitandos,quifide dh habent, 7nordic\tdha:rent.Quuautcingenue refjfodiffchxceffe veriflima, adiunxi vmcuejfe Jacrficiu ceternujdq; ia peraclu a facerdotc ater- no fecundu ordinem Mclchifedech, nepe Chnflo.quod quidcm ipfe in ara crucis obtuht janguine j uo in remifione peccatoru noflrorufufo: qui ingrefius csl fanila fancloru }hoc cfl,in cadu ad Patrcfuum,quo

V.aGeneua. ACT. MARTYRVM,

etiam acceffumhabemus pcreum, quifolus csl Mediator no?lcr (f Aduocatus apudVatrem , qu& ex 9. adWebr&os cap.confirmabam. Quod autem ad Chriflianorum facrificium attinet }confiare laudibus ^ygratiarum aclione}adcoque totam piorum \itam}quam iniuslitia ejjanclitate peragunt(qux \iua cfl (f rationalis hoJUa) faccificium . effe quod offerre Deo ipfi debeant yfefc totos Confecrantcs } & plane addicentes in eius obfequiumun quo ejfcnt vclut Jocij participes fa cerdotij Chrisli , cuius nomine acceptos habeat Vater , quicquid fecumferunt^tcunque mutilum fit QJ imperfcclum . Tum ille Mif- fam(y Ccenam rem vnam eandem efje pronuntiat, nomimbus tantum diffcrre,non autem fubflantia vc/ re ipfaiad hoc}dijferre qui- de agendi modo}qubd ad externas ccrcmonias Jfieilat. Imo vcro Coe - nam cr Mijfam pugnareex diametro ( vf loquuntur) ingenue re- jfiondi,& non minus inter fe dislarc quam cadum a terra: ac tum de- mum Latino fermonc dijjermmus quid nobis in Cocna qucercdum (f accipicndumfitntcmquefigna panis CJvimqu6nos ducanf.quidfa- cnficus in Miffa fua offerat & Deo proponav.dijcrmen quoque ex- pofui inter eum qui confcrt donum^cum cui confertur.Nobis enim in Ccena Chnslmn dan in cibum}<& pcrfcclumintegrumque anima- rum noflrarum alimentum in vitam xtcrnam } quum fcihcet accipi- muspanem & edimus}ac bibimus vinum}qua \>cra funt ey integra corporum noflrorum alimenta adtuendamhanc vitam:h<ec ftgna no- bis effe adminicula } quibus fidcm noflram flpcm \itct cetcrna' con- firmemus,qucc in Chrifto nobis datur^vt fcribit \oancs6.capite}Qui \idct Frfium}& creditin eum}habct vitam aternam O3 c^n vltimo die a mortuis excitabo . Valamteslatus Jum mcparticipcm fiericor- poris & fanguinis Chrisli pcr fidem3quain Ccelum conJcendo}vtillic ad dextram Vatris quctra Chntlum jalutc meam & \itam : non au- teminpane & Vinoficutifacrificus&Vapiflccfaaunt.Hicergoco- natus ef? probare corporis Chrifli prcefcntiam in pane} & fanguinis in vino: ey vcrba Domim noflri cx pcndit,quum ad in Ccena,Hoc esl corpus mcum.Ego vcro rcfpondiparticuUm E S T,pro figmficat ac- cipiyt altjs quibujdam locis^ciuti quum dicitur,Vctra crat Chriflus*. de columba ctia^ Spintu JanSlo:de agno/j' pafchateiac tropuefje

tritum

ViGeneua. LIBER VIII.

tritum Scnpturis , quem Metonynnam Ve/ Synecdochen appellant, quum fctlicctrei fignificatcc nomen figno tribuitur . atque citauit lo- cum illum loannis 6,£go fum panis vitee . cy,Qui manducat carnem mcam,& btbitmeum fangmnemi^bi de Cccna non agi ,fcd de fide in Cbrislnm cxccpi: quod ex verbis Domim probare promptum fuit, quum inquit, Vcrba mea fjnritm ey vita funt : ry ex xi.cap.prioris adComtb.vb: vocabulaPanis & Caltcis (quce a Vaulo quatcrre- pctuntur)diligenter perpendere oportuit. Hicmultifcnnones vltrd citroque funt babiti,quos referre mmis Iongumforet:atque vt vidc- tis,chart<e pcnurta laboramus.De Vdpa quoque,quem Anticbriflum effc cofirmabam, diffutatumfutt de eius dutborttate ,ejf decrctis vel fiatutis,quce Cbrifti lcgibus plane funt contraria . cttaun.cap.i.ad Tbeffal. & ^..prioris adTimoth.bifumma}quicquid rationum fua- rum tandem protulerint , Deus tamen S piritu oris fiui Antichriflum occidit.Tuncautc longo fermone v/z funt,quo mc \elut illecebris inc- fcarent ,polliccntes )fivelle?n incatholicce eyfanclce matris fiuct cc- clefice finum redire ,?latim fore vt me locofratris haberenf.atque ita mei ipfius mifiertu poffe me magnos fruSlus poslhac edcre quam- plurimis prodeffe. Tentarut denique illecebris omnegenus animum meum cocuterc ey degradu exturbarc ,fi pojfet fieri. f ?d virtute Spi- ntus fanclifitffultvs,conslanter inuicloque animo perfiiti , vt nun- quam \>lla rejfonfione permotus , Dei gratia ,Vdallauerim . Quod quum fittis intclligercnt,ad vlttmum perfugium reairrunt ,acmman- , tur fe pronuntiaturos cotra me exKegis legtbus 0* edtclts.Tandcm "veropaucis rcfjondt ,fcdcre incceloludicem>ad cum tnbunal ali- quando fc fislcrc cogcrcntur, quum fcihcct dlud conjccmet ,fingulos comiocaturus ad reddcndam faclorum diclorumque ommum ratio- nem: ey tumdemum libros acla refignatum & patefaclumiri, quibus explicatis Caufiam fuorum vtiufttfinnam tucbitur,ipforum ve- ro conatus cy audacidmreprimet ac damnabitMeigiturtuc aman- daruntin carccrcm,fcd nonnulli eoru quiritabantur , ey prorumpc- b.xnt in hanc \>occm,Quanta cft iftctc proteruia , & qiutn tntolcrabi- lisfaitus?.alij autem jubfannabant,ac pcrperam in nos torqucbant tl- btd Pjalmifloilos habcnt,eyc. Itaque hanc fcntcntiam in cos retcci,

Trigaletus. ACT. MARTYRVM,

nec enim Verius quicquam in ipfos dici poffe ajfirmdui : nos autem ia Veigratia,oculos fidei apertos habere^t ventate ipfam cerncre pof fimus/idque folis datum effe ijs quibus lumen illud Euangelij adnnta- bile affulferit. Atque ea tum fic gcfla fuere.Subfequeti die Sabbathi, Batallius & Tauranus coraipfls co^lituti^pro conflantia qua a Deo pr&mumti erant,proque fidei menfura qiiam ab eodcm accepcrut,for titer immicis refliterunt,apteque interrogatis refypnderunt. Die L«- n&proximo ad Senatores cr ludices noflros accerfitifuimus vna om nes,qui admonitione blandajongaque verboru circuitione nos in fua fententiam perducerc conabantur3fed, laus Deo} nos haudquaquam commouerunt illa vcrborulenocinia.Nam Vcrnutiusfraternoftcrin eo confcffu multis vicifiimnoflra>,velpotius Frfij Dei3caufe xquitate demoflrauit,nos deinde orationiaffcnfimus omnes,\noq; ore acclama uimus Amen.Ac repcnteveluthomincs inopinione obfirmati atque obslinatun carccrem noflrum reducimur.Vqflea etiam in nos quinque ittorum decreto ignisfuppiiciumconflitutumfuit,cuim nos jcntcntice pronuntiationemheriexpcblabamus : actum Dci bonitatc mifericor- diaqy pntfulti,fupplicium illudlibere quide %f lubeti animo fubire ac fuflinere paratieramus,fedipfe merafua bcmgnitate fyatiuadbuca- liquod conccfit refjtirandi. Qui autc ha-s ad vos perfert literasfamu- lus cfl Sccretarij M.qm vf efl VzV bonus3tata in nos contuht bcneficia, \t plurafi vcllctan fua ipfe caufafacerc non queat.Orate Dominum, \>t illipro tot ojficijs ac mcntis in nos rcfcrat gratiam/emuneretur e- tiam flu& hberahtatis prxmijs eum qui in aula efl3 f$ reliquos qui hic funtfratres . Scriptum die Domimco ipfis Calend.Septcb. anm m.d. Ly.Qommcndat autem fe quifque noflrum vobis omnibusicupimufq; \t in precibus veftris nbfln quoque mcmores fitis. Wcfler humilis fih9} feruus ^ffraterin Domino3loan.Trigaletus._ ffSSfy Ertiores,opinor,facli eflis de rcrum noflraruslatu,qualemq;

caufie noflra exitufore fficrauerimus , nepe vf lata capitis fen tentia poflridie frequenti in ea vrbe mcrcatu 3publicc dc nobis vc lut ViBimisficret holocauflu .fafces cmm & catcnx tam apparati erat: pali tantum rcflabant in terram defigendifirucndufq; rogus 3 cui cor- poranoftra imponcrcntur. Sed Deus probomtatc acmifencordia fua

exaudimt

V.aGeneiia. LIBER VIII. iyj

exaudiuit orationcm eorum quipro nobiseius opem impbrabant: Vndc cffeclus fubfcquutus esl ciufmodi : Qudd fcdicetdie Veneris p roximo bora ficuda pomcridiana ludiccs coucncrint ad im ponedum fincm caufe noslrw.ac duodecim quumeffcnt ,magna inter eosfuit fententiarum varictas : fcx enim innosjuppliciumcxigui & lentii- gnis conflituendum,ahj vcrb ad rcmigium relcgandos yaut in cxilium pcllendosccnfcbant. Qucc caufafuit vteo die mbil certi slatutum fuerit. Poslcro die alijs nonnuliis iniudicium conuocatis ,conslitutim fuit qubd in nobis qui mcmbra Cbrisli fumus , ipfe non comburere- tur velut bcercticus , nc fortc ca rcs popido offenfionem aliquam af- ferrcufcdtanquam fur aut latro ad rcmigcs condemnaretur . diuer- fa tamcn ratione quo ad temporis jf>atium.nam Batallium& Tau- ranum ad deccm annos tantum , mc vcro cum duobus focijs pmnibus diebusvitce noslrx rcmigio deslinarunt. Multum fe noslra caufa fccijfc cxiflimant , qubd nos mortc pcrbcata hbcrarint 3vt vita?u de- gamus miUe mortibus acerbiorcm. attamcn ffcramus Dominum^qui nobis nunquam dtfuit in terra quandiu in mambus aduerfanorum & Vinculis Cameriaci detctifumus ,eunde etiam in marifua mexbausla benignitatc affore inter manus corum qui remigum prxfeBi funt: ncc ctiam diffdimus quin noslra in triremibut manfio aque vtdisfr- tura flt , atque bac Cameriaci in carcere magna confolationi <e- dificatiomfuit ijs qui nobis affucrunt,alufque qui nos quadoque inui^ ferunt .Mcmirii porrb eorum quai mibi ahquando narrata funt de Maioris:fcd caufanoslra}Dei bcneficio, melioresl. Namquod ad nos attinet}nulla funt mali alicuius aut reuocationis indicia: fcd ?mfe- ricordiaquadamtacliac™i*™s&ai erga quinque mifcros bominesdu- cli , metuentes iram Dei ob tantam bumani fanguinis effufionem, boc Paclo nobifcum egerunt . Hac nobis acciderunt posl longam ex- pcclationem volutatis Domini,quiCaufam noflram jufcepitac defen- dit^O3 vocemnoflram temporc opportuno exaudiuit. Hic noslerta- bellarius Vir csl bonus , qui in carcere nos inuifit : audiuit ctiam to- tam rationem mdicij noslnppirmquc ipfum dcferrcf °.cum cius ex- emplum . excorcm totama principio cognofccrc potcritis.Vrecibus vcflris ac totius ecclcflaparcntu^amicorumq; ommu vicinorunos ■

ViGencua. ACT. MARTYRVM,

ex animo commcndctmus:quibus3fi vnqudm, nunc nuncmdxime indi- gcmus,quum dd vitcegcnus dbripidmur cui vcl mille mortes }fi toti - dcm obire liceret,mcrito quidcm prceferripofiint. Dominus Deus Vater omnis mifericordice ac Dcus omnisconfohttionis nqflri miferea- tur , nofque magis ac magis confirmct ,ficutieham magis opus nunc habcmus. Scribit prolixe ad vxorem fuam Laborienus frater ac fo- cius nafter.eiu* Hterds fi legcris, cognofccs quid rcffonderc ftatue- rimusyquum nobis iudicum fcntentia pronuntiabitur.quod bodie fict, vt iam accepimus. Tratres mei te falutant^ fi prcabus etiam cc- dcfi&yac veslris priuatim commcndatos cupiunt.

Qux deinceps fequentur literce fingulares, ab illis quinque vinclis cofcriptdfuerunt in piorum omnium confolationcm.

Antonius Laborieriu<: omnibus in Chrillo fratnbus fuis,qui commuaicarunt vinculis, quibusob Dei veritatem conftringitur, S.

ffif^t) HarifimifratreSygratias ago Deo noftro , qui pro fua indul- gentia voluit y\tre ipfa experirer quam \erax fit in fuis pro- mifits , cr quanta humanitate fuorum infirmitates ferat.Vult fuos o- tnnes crucifubicclos effe:fcdvnumquenquepromenfura fua,vt W- fum efi,ne fupra vires quas ipfe nobis contulit onere grauatifuccum- bamus.Quod quidcm{ Deo optimo gratia) ita in me complctum fen- tioyt nunquam in alio magisfuiffe credam. Quid emm obslitit quo- minusexatauerit fratres mcos ^r5 fanguinemihiconiunclosqui mc perfequerentur ficuti Cainum excitauit Akli,lfmaelcm lfaaco,Ejau lacobo lofepho omnes fuosfratresl Annon ctiam poterat mc per filium mcum difcruciare ,vtfcimusNoah a fuo exagitatumfuijfe, £7* Dauidem ipfumab Abfalone filio* knnon poterat pervxorem meam negotmm mihifacejfcre , quemadmodum pius dle lob f *am fibi infe- • flifiimamjenfit ? annon poterat efficere vf ab omnibus amicis intimis & cognatis dcferererficufiMofes , Dauid & omnes Vrophetce rcie- Slifunt:atque adco Chnftus ipfe omnes Aposloli qui tot iniurids d fuis populdribus dcceperunt ? Denique,knnon poterat me in manus tyrannorumconucere,quiinprofundum carcerem,obfcurum & fceto- ris plenum dctrufiffentlac me detiriuifientilliccatcnisvinclum,com- pedibus confinclum, & priuatum omm ratione,qua mihi latari com-

tnode

V.aGeneua. LIBER VIII. ipff

modc non 1icuiffet:quod certe Vatriarchis, Vropfatis, \t lfaia?,(f lerema , adcoqueipfi Chrislo & Aposlolis contigiffc fatis conslat. Qucmadmodum noslroquoq;fcculointclleximuscomplures pios (f fanclos v/Vw crudehus in \inculisfuijfe traSlatos quam bruta: pecu- des vcVdcombus ^elcanibus )\ellupis,0> aliis rapacibus bclluis tra ftari foleant. Ccrtum quidem eftfi ommbus eiufmodi afftiBiombus me voluijfetprobaread iure,ac mcrito faBurufuiffe fedinterim car ne meanon parum ctuciaffcnt & exagitajfentmulta: durwque ten- tationes . Dominus ergo pro immenfa fua bonitate, dum cffecit vf fc- riomifcricordice fuxguslu tangcrer, acpcrcipcre fruclum \era il- lius fiducid*,qua promifiiones ipfius amplexus fum , tta fe ad captum mea: ruditatis^ mifera tenuitatis accommodauit , vtnon modo me integrum (jintaclum atotinfultibus horrcndis cruciatibus fer~ uaueritQicethis omnibus obnoxijfint pij eius cultores) fed etia ma- gnum inde folatium mihi attulent, animi quoque tranquillitatem,(f roburfuppeditauerit. Namquodad vtrumque parentcmmeumfira- tres mcos acforores ffcclat 3certo fcio(qua Dei eflgratia)fi de cruce mea certioresfaSiJuntyparticipeseius effe adcoque grauius ferre quam ipfeferam^ ipfisvehemeter dolere }quodrmhi fuccurrerea- hqua ratione non pofiint.Viliola \ero mea tantum abcfl vt quidquam molcslide faceffat ,vr potius adme confolandum multo mehus,Deibe neficio valeat,ex quo in carcercm fum conieBusficuticx tuis literis intellcxv.ac fihocmodoad agnofccndas Dei gratias me impdlerct. Quod aute attinet ad vxorc mcajicct rudiorfit^ nccfatis V£ decebat pictatis doclrinam teneat ( quod ccrte dico, \tme accufcmyac dede- cm meumrctegam)an quxfo poffet a me explicari quantum folatij accepcrimpartimcxciusliteris, quibus mc hortatur V/ feriogusle Dci bencficia^ me prdpare ad mortcm adeofclicrpartim \ero ex inmcla cius conftantia^qua prxditam effe tmhi renuntiatum esl^vt Jjhonte ey ( x animo cruci me& communicct ,feque totam Deo in obfc~ quiumaddicatlSide amicis agitur >miror fane & me ctiam pudet, dum tantum corum numerum ammo compkc~}or}quos mihi Dominus concdiauit,\t tam fingulan bcneuolentia me projcquantur. Nam me mifcru ac mhihprorfus homine, qui toto Vitce curfu Dcum meu ad ira

Laborierius." ACT. MARTYRVM^

prouocare non dcflitiy quique ficuti res babet, nulla non dico doflrina Vel gratia cxcello ,fed ne gutta quidem recla voluntatis praditus fum,qua velminimum obfequium cuiqua pofiim prceftare : ego tamen Vidcomcerore affici ob mea vincula quofdamcx clarifiimis Deifer- uis, ey qui hodie exceUentifiimis eius donis polletit >atque in ecclefia prcecipuum munus excrcent & docendiofficiofunguntur:aquibus ccrtefummabencficia , & exhortationes plane diuinas acccpimus* Deindc Principes omniumfelicifimi noftris quoque Vinculis commu- nicare non dubitarunt , quum nobis tanquam filus fuis opem (f fola - tium tulcrunt. Quid totu ecclefice corpus comemoremlnon dubium eft quin illa profudcrit lachrymas ,ingcmuerit ,Deum precata fitpro nobis,ac multa fuffiria ediderit, vt admirabiles inde fruhlus perce- pcrimus.Neque idfolumfedin mcdio ctiam noftri^ qui aliqua Dei notitia imbuti erant,adebque omni cognitione vacui^operam fuam no~ bis impenderuntytum vt nos confolarenturjtum Vt quce nobis eratne- ccffaria fuppeditarent.Quumautan mecum expendo,fratres mihi v- mce dilccli , innumera qucc a vobis feorfum accepi beneficia , qui ni- hil ommno eorum quccadme iuuandum fpcclabant , prcetermifi- slisiriam prceter amplifimas & fan&ifiimas confolatioues veslras, quibusmeferio animasliSyVifccraquoq^ veftra aperwftis yvt abunde mihi ex veftris dmtijs clargiremim > vf ne vit£ quidem veftrce quum opus fuit parceretis)quum h&c jinquamyeputo jtefcio fane vndein- apiamyvtammi mcigratitudinem apud vos tefter.Verum^nouit Do- minus quantopere id ex ammo defidercm , islaquidem omnia fieri conslat ob eam quam tueor caufanvfdinterim efficit Deus^vtincre- dibilem indefn^h»! p- rcipiam . Quod ad carcerem attinet , ncque Verlis veque Jcripto cxplicare pofjcm quanta lcctiticeac dulccdmis voiuptate inco perfufus fim.mihitamenliat vere & merito profi- terif/ie nunquamfdiaus cgijfe ncc meliushabuiffe tum corpore tunt animoyquamhabucrim eybabcam ex quo captiuus tencor.Hoc qui- dent nequeex carccris pulchritudme ,?icque exloci naturapctidet: fed quemadmodnm lam dix't}ex eo quod Dominus omnia in bonu con~ uertit ijs quos diligit.Vobis hcecomniafcribcrefratres charif.libuit ; vt lcetitice mcae partictpes fitisficuti affhclionis mcce partemfcnfiflis:

LaboricnW LIBER VIII. 199

Zfvtmccum reputetisferio quamVcrax (ffidelisfitDeus >\tfimul eunde Deu Patrem opt .prcccmur ,quo nos intus afficiat^ adfeag- n ofccndum impcllat. nam quod ad mc ffc£lat,wgenue fatcor , mihi ,fi c mquam alteri,co ftimulo opus effc , quum me ita fiupidum fcntiam, \t Dci noslribonitatcs ammoconcipere non pojsimjicct in earum ve- lut abyffo demerjm laceam.ln quo quidem certc agnofco,ac libcrefa- tcor mc ter mifcrum cfjc , & infimtis corruptelis obnoxium.Vtinam fratres mci,Deus mihi conccderet,vt cormeum apcrire liceret,quo do- lorem inde conceptum vobis patefaccrcm\Scd vnde fit vt non pofiiml Quanquam faadtds qua id exprimamjmhi dcfit, vere tame affirma- uerim in coprcecipuc culpam cffe,qu6dmmium a fannliaritate Scriptu rarum me fubduxcrim.fcd DcogratUs ago, qui ingrati animi mei ra~ tioncm non habuif.quin potius in fanblam hanc fcholam me deduxit, Vt ita quis fim agnofcam. Neque emm fiitis fao quo prolapfus fuiffcm, mfi me Dominus quafi porrc&a manu \ifitaffct . Quum adpium illum qui Geneuz cfl,c<ctum accefii,confdium erat ommno meftudijs quam tnaxime poffem addicere: qucmadmoductia Dcus dluc fuosin eu fine emittit,dum nos e medio mundo auocat,\>t adomne opus pium prccpa- ret,cyadregalefacerdotium:qu6fci!!cetnobisipfisrenuntiantcs,eius glontnos totos confecremw.htomemiferum l qua?nlonge ab offi- ciomcoabfui Iquam male partibus mcis fum defunBus l Vos ipfi nouislis ,cgovero nimium expcrwr.Satis quidcm otv mihi juppctcbat fed potius ad rcs mhdianimum adijciebam,ncfcio qua diffidentia , (f prapojlcro metu pculfus, qukm adiudicia Dci acftatuta diucj notiu mcditanda,atque diligenter expendenda.Vos igitur obfecro Dci no- mine vtdtjfcndio meo difcatis non efje \obis dornucndum. Nam certo f :w,ac proinde etiam dolco vchemcntcrcomplurcs inter vos effe , qui codcm hocmorbolaborcnt. atqucvtinam in multis non vigeret am- pliusfcd vcslram ipfi quxfo confcientiam cxcutite, ac fedulo difyici- te quo ardorc %elo vcrbum Dci excipiatis-.atque re ipfa compcri- etis verius cfje quam vcllcm:plurimos cffc nimium fngidos . Concio- v mbus quidc publicisfrequctcs adeftisjcd toto rcliquo tcpore quopa- clo rcuocatis in mcmonam qu<£ audimfiisl id \>cro fit vf plunmum de- funcloric.CxtcrumjMc dico,quiafaluti\>cslnc confultucupio($ vos

V.rnutms. ACT. MARTYRVM,

fvigulari bcncuolentiaprofequor . An ignoratis olim fuh Lege animal quodnon ruminabat immundum dCpollutumfuiffc,itd vt carmbus ei9 \cfcipopulo Dcifds non cffetlErgo Dei verbum poftqudm dudicntis rumindtcidtcpy itd publicis concionibus ddesle , & Scnpturdrum le- Slioni ddteopcrdm^tnon immundifed punfitis^t Dominoin fdcri- ficium grdtiodoris offerdmini& dffiiclionis tcmpore inuiclo ammo perfictis. Keputdtc quanto pretiofior fit Deifapientia duro ,drgcn- tOy Idpidibus pretiofis.Ergo fubijcidmini Spiritui Dei y\tilld du- clu eius implcamim,quo pofiitis de operius Dominuudicare . nam ho mo ffintualis omnia iudicat,& a nullo iudicatur.An nonin loco toti- us orbis dd difcendum aptifiimo dcgitislin quo fiihcet velut Dei the- dtro^clpotius fdcrofancloeius Tdbernaculo verfamini. Dcinde dn pdslorum fidclifiimorumoperd^ fedulitas v//o modo vobis decsll Minimc verb:atque id confirmare ^teftanmeritb poffumus,Dci be~ nefiaofi qui vnquam ajfirmare potuerut. Quid igitur pratexere vo- Hsliccbit mfifcnoprofeceritis ,dumvobis induaas concedit Domi- nus,actcmpus largitur quo vos ipfos excrceatisl Vudendum certe\ac , probrofum eritfi tanquam tyroncs depreheddminiy cum Vobis mdnus erunt confirenda . nequc ctidm tdlis ingutitudo impune cedct.Spero dutemyfrdtrcs ydufmodi tudicium in cdpitd veflrd mimme redunddtu - rum . nam certo perfudfus fum vos efje Deifilios.Vigddte mhilominus orate quia non dormit hoslis nofter. Date operam , vt olcum vobis fuppetdt ,dum dducntumfuum differt Dominus ,\tquo die venerit \os rcperidt inslruhlos his ommbus qua ad expecldndum die aduen' tus fjipfum cxapiendumncceffdridfunt.Atqueitd quietem confci- cntijsveslris obtinebitis ,ncque dffiitlionum tempcsldtcs \>os exdgi- tdbunt.Orodutcm Dcum & Vdtrem omms confoldtionis^qui nos op- portune folatus cft, vt quodin vobis cxpitipfe perficiat,qub vos in o- pere fuo pcrfetlos reddat inglonam nominis fui & adificationem Ec clefia? fucc^Amen.

Epiftolaloannis Vcrnutii ad Cognatum fuum.D.L.P. / tantumfpcrare ymi Ccgnatc& amtce integerrime ,hoc turbulcnn tempore aufws non es,vt litem nobifcum poffes comunicare ficuti fcn- bv>:multbcerremmwsidcmnobt6 licebar.Dominus enimadf pulchrnm vfjue &mortu vmbranos dcduxerat,ita yt vltimo die^iugu. certb pefuafiefjemus

* nos

Vernuuus.' L I B E R VIII. 300

nos mortetn obituros.EtDem optimm maximm pvo fua fingularigratia adtd probc nos tnfiruxerat santm6fquenofb-os compofucratvt ad rem longepr&- ftantif?imam^& qua nobts optatior conttngere non poteraf.vtcunque caro noftra obfheperet, tumultuaretur,ac fefe mmtu effenet , Tftritm tamen pr&^ ualebat. Ecce verb pr&ter omnem noftram& omnium homtnum expeclatic- nem Dominm,qui e fepulchro nos ertpuit ,atque copleutt quod fcrtbttur Pfal- mo cxxix,dum funes e iugo tmpiorum abfctdit.Et quanuu h&c mora & qui- dem breuifltma effet(vt nos ad hoc paratos ejje oportet^ac tuttws etiaerit quic- quidacctdat)in eo nthilominus & tantobenefcto,quemadmodum quod nunc quoque ttbt fcrtbimmjatu fuperq \ cofrmatur nobu omnibm h&c Pauli fente- tia,Deum multbpluranobvs elargiri^qudm ffcrare poftimm . Quum pr&ttt verbum eim qui eft tpfa veritas , ore pronuntiatum , accedtt exptrtentta qux oculu ccrnitur in fratrtbm noftris^qui 0* ante nos vixerunt, & qui nunc ad- hucfunt fuperfttte^acnelongim petanturexempla^qu& in nobtsipfts paldrn conftanuadmanum proculdubib habemm inuiclum clypeum contra quafcun- que tentationes,&arcem tnexpugnabtlem aduerfm portas tnferorum ,nem- pequtaDemftat aparte noftra. Jam fi ille efipronobis}qutscontranos ertt? Jtaque inimici6ommbm,&Sathan& eorumcapiti intrepide infultamms&* qutcquid conentur parwfacimm, exemplo Dautdu qut ptorum omnium tnfi- gne fftculum mtntbcenfetur,Pfalm,xviii.xxtii.xxvii.cxviii, &multisa+ lijs.Sed qub infide & vcro Dei timore projkiamm , it-a certe nobvs agendum efl,vt ddigenternotemm eiufmodi exempla, & eorumcircunftanttas,vtte» nactits memori&inh&reant -.deindz comungamm ea ,&referammad Dei yerbum,qub fdes noftra tUim naturam reftptat : vt quemadmodum illud Dei yerburn fixum atque &ternumanct ,ftc ettam perpetub certam fduciam ha- heammtn Dtooptimo,qui poftquam mtra Juagratia &bomtate Jingulari- hm Juts promifitonibm fe obfbtnxtt nobts(quifumm cadauera tantum putrt- da,&creatur& natura execrabtles) varijs acmirts modts illascomplerenon dejintt . Cor tgttur nofirum velutfindatur, yt Domtno vtuajide gloriam de- mm-.os nofh-um apenatur, vt laudes etm vbique refonent.nam eius mtfericor- dta fupernos auclaeft j & ciufdcm vcritoi manet in&ternum Anfeltx& wifera caronoflraomnino crucifigatur ,mortftceturac fepeltatur vnd cum Domtnonoftro Iefu Chffto ,quum eb peruicaci&prorumpat pofttot promif- fiones tot experimentus ettam comprobatas, vt dubitationes de verbo Detno- flrt opttmi fideliflimt fubinde tn antmts nofim audeat excitare . NuUum vnquam argcnrum iraexploratum fuir^vtefl fatrofancium hoc verbum : nos eius ret tefies fumus locuplettjlimt: & tnterim caro ifth&c nimtum imf udens contrd mjurgere audtbit lo Domine,quoi'fque t andtm emi adauge nobts fi- dem. C &rerltm ,amtce tntegerrtme,nos omnes habcmus tibt grattam ob pias &fancl.u admonitiones tuts literts perfcrtptxsAcmdc oblabores quos fufci- pis, & tmpenjas quas noftro nominefacis. Cen e quti h&c apudnos reputamus,

tt.

Vernutius. ACT. MARTYRVM^

iam a mundo cupimut abeffe^ ne fcilicet tot vim bonts onerifimw^ quimagvs (tanta efteorum erga nos beneuolcntia)quam nos ipfi de nobvs funt foltcin, ac tnagis conftricli}& corde vincli tenetur quam nos qui corpore fumus capttui. Vobis Deus optimus rependat , & opes veftrcu fic augeat vt re ipfa fentiatis vos in eiusgratiam diutrid* vefhtts exponereigr quemadmodum tnqmt Ec- cleftaftes}vos panem veftrumtn profluentes aquu proijcere.Interim quia ni- htlaliud tn pr&fenrta pr&flare pofiumus , tUum pto vobis & veihis ommbm precabimur}nofqne omnes prectbus veftrts ex animocommendabimus.

Aliaciufdem Veruutii epiftolaad D D.

!3f§3 Iteras tuas }obferuande domine & charifi.frater,accepimm, fill^ quibm nos de tua valctudinc aducrfa ctrtioresfacis,^ fimul pcris vf aliquidadtefcribamm,quo tuum animum confolcmur.Lau- detur Dem Vater Domini \efu Chnsli , Vatertnifericordia , 0* Dem omnis confolationis3qui nos in omni affiiclione noflra folatur^t eos qui affiiclatur quocuq; mado cofolanpofiimm folatio quo Dem ipfe nos cofblatur.Navt Chnfli affiihliones abudant in nobis,ita per Chriflum quoq, confolatio noflra abudat. Et certe admirabilis eft hcec Deigratia qua in fuos omnes filios cofert, quod quu egtant,crucicn- tur iam tam tllis mors inflct,ita eos locupletat yconJolatur viui- ficat,vt quod alijs largiantur fuppctat. H<xc proculdubib non profici- fcuntur ex imaginana velfanatica philojophta, qux nunquare-vera fuif.fed v fitata cft ac trita pijs omnibus n&lt^qua \tm nobis, Dei be neficio,perfticis(ita etiam in te cernimmficuti htcra tua; fatis oftcn- dut,quibmingenue profiteris morbu quo tu laboras^ vxor ctia tuay foror nobis charifi)nonaliunde tibi quam ex paterna Deioptimimanu profcBa effe.Hoc verb noffe fapietia eft incredibi\is,qu£ omnc huma num fenfum loge fupcrat qua Deus filws fuos donatper Spintum Veritatisque illis promifit.Hocidcmguflarecofolatioefleximia,qu£ pijs omnibus maxime conuenit.Vulgbfcrturfi cui negotiufuerit cum \>iro probo & intcgrx fidei, illu fecure quiefcere}ac mulrb magis fi eu fingulan beneuolctia copleclatur. atquinegotiueftcumiuTtifi.opti- mo omnipotente 3qui propno Filio non pepercitfcd noslro nomine- in mortem adcb crudele probrofam tradidit, cy in eofcedus nobif- Cum fanciuit pcrpetuufe nunqua nos dcferturu^tcunque miferijs ac fordibus omni cx parte fimus referti. Quid maim,quafo,expetimm\:. quidiam impediet quominm ineo plemfiducia coquiefcamus7. obfta- but nc pcccata noflra ? at vbi abudauit peccatufllicgratia magis ab-^

Vcrnutius. LIBER VIII. 301

undauih cy vbiplura remittuntur pcccataymaior eft ctiam dilcclio cr- ga Dcum opt.max. tatum abcsl vt cx cius bomtatc bclli cum ipfoge~ rcndi occajio nobis offcratur. Quidtan mifcria: noflra: ab illo nos ab- Jlrabcm?.quin potius qiuto junt grauiorcs & magis affiera: ,tato ma- ior ac lnculcntior cius mi/cricordia fcfc erga nos profcrct. an dcnique voflra infirmitas auocabit*Atqui in hac ipfa virtus cim clucct acper- ficitur:^?quo tnagis dcfunt nobis vires,tantofortiores in illo fumus. Quod certcfacitjic quisin fe ipfo glotictur, ac multb min flngula- ribus donis,qua: cx cius mauu acccpit: fed potius vt illit velut ciuflde manu ducatur,qub inipfo f ?loglorietur,atq; ita co rcfcrantur omnia Vndcproficifcuntur. Qncmidmodum autem bocesl valdc conflcnta- neum ratiom,ita ctiam nobis maxime vtilc effe conslat,ne fcihcetpu- teosfodiamus qui aquas continerc non pofent , vtfontes aqut Viua C75 fcaturigincm vira dcfcramus ,nempc illum in cuius manu efl omnis fehcitas , ad quam bumanitcr nos inmtat, & ea quidem hberahtate3 vt nobis dare magis cupiat ipfe,qnam nos accipere. Quum igiturffra- ter cbanfeme ,perfuajum babeas negotium tibi effe cum eo ?atreyqui tantam tui ac tuorum curam gcnt ,pctimus abs te vt diligetius cogi- tes quamfclicitertccu agatur, & quahsfuturus fit exitus huius af- fhclwnis qua nunc laboras.Satius verb cfifle crcdimus fi tibi relinqua- mus hoc rcputandum,quamficopioflusa nobis trafietur.bitcrimV- num tibi m mcmoriam rcuoco,vnde magnum folatium accipiasinimi- rum adoptione tuaflrctus ,^fgratuita iuflificationc(qua quidem tum pcrfona tua,tum pice cogitatwnes,affcBus opera tua velpotius Spirit us f anbli qiu in tc habitat ,mdu\gcntif>imo Vatri tuograta funt> idque Cbriili nominc ) lam dicere potcs Ezecbia? exemplo , ac pro- fuj is lacbrymis in cius finum fiamiharitcr cor tuu vclut cxphcare boc modo: Qua:fo,Dominc,memineris te mibi pro tua libcralitate largi- tumfuijfc buncanimum & 1 exacitium,vt mifcros <& afflitlos con- folcr . ncqnc vcrb imbccilhtas fordes ,quas corrupta caro per- miflcuit opcri tuo , impcdiant quomnusboc opus vt figillum pcrpe- tm erga mc amoristin cxcipiam. Etenim fi dona communia ,quce ommbus crcaturis corfers , atque adeo illa quce cxtra mcfmt ad hoc ipfum mibi conducunt , mibi,mquam ,fiho tuo : quanto magts

Q^q. Ul.

Vernutius: ACT. MARTYRVM;

qutfiliorum tuorum funt propria,^? qu& intm ac perme largiris?- Deinde non obslabunt quoniinm certofim perfuafm de tuis promif- fis abs te operi tuo in mefaclis , quum prafcrtim omnes tux promif fioncsnonfintEtiam & Amtn, nifiin Jolo Chriflo, quem tuo bcnefi- cio accepi in pignm,redemptioncm,iuJhtia &fan&ificationem3quum mco nominefaclmfuerit peccatu,vtiuflitia Dei inillo cfficerer. At- Pfal i a 1 1H* ex P?omftlombus tuis hxcvna cjl quam Dauidifcruo tuofeci- fli,eum fcilicet bcatum forc,quiprudcntcr de paupere %j calamitofo iudicabit ,quique rationem eius habcbit: atque illum in fua calamitate abs te fublcuatum iri . proptcrca nobis remenf m iri eadcm mcnfurat quaproximis noflris menfifuerimus . Mibi ccrtc confcicntia mca tc- flatur me ex ammo id conatufuiffe.Et vcro nimium ingratm effemfi quod cfl tuum turpitcr tacere ,quafi ex mco aliquideffc videatur. Ita- que,Dem mifrctus Chrifio tuo non minus fecuro quam fummiffo a~ mmo abs te pcta,vt fiat mihif xundu vcrbum tuu. Hanc fitne prcca- tione concipcre no pofjunt filij Agar analU,qui mcrita,fatisfaclioncs & liberum aibitrmmfabricantfcd folis filijs promifionis cygratia, fihjs Sarac liberx ita prccari datum csl . Quum fis ex horum numcro Z$ ordine,noneft quodbonaconfcientia dubiteshas prcces fundcre, ctiam inuito Sathana calummaru parcnte ,inuito peccato,morte V o- mmbus inferiportis obflrcpentibm . Viuat & rcgnet Dominus lcfm Chnflm,qui dc his ommbus pro tciam triumphum egit.lllicrgo con- fidas:& te quivolct aggrediatur: fatisin eovirtutis cfl,quatcpro- tegat tueatur: non minus ctiam amoris plufquam patcmircpcrie- turxuim quidcm rci habcs multa tcflimomatum cx facro cius vcrbo, tum ctiam opcrc illuftrifimo.Vnum hoc fupercft, vf fupplicitcrab co petas quodtftmaxime optandum ,nempc vt rcipfa fcntias quam vc- ra hxc fint & certaficutifaBurum ipfum certo fcimus , ctiamfi nul- lumaliudfignum cxtaretypra>terid quod in tuufolatium rcfcnmus, tc falicct in ommbus nosiris prccibm quas fingulan Dci bcncficio concipimus,nobis ante oculos fempcr vcrfari,in ammis nofiris & lin- guis cffi: vt corda noflra magis inflammetur,cx quo de tua ncccfita- te certioresfaBi fumm. Quum hic ardor proficijcatur a Spiritu fan- clo,qui in cordibm noflris ingemifcit %f clamat, hoc ccrte indicio csl

iam

Vernutius. LIBER VI IL jga

iam nos tuo nomine a Deo ejfe cxauditosyvt quiperlfaiam pollicca- tumos antcquam clamcmus cxauditum iri.

Alia ciufdcm Vernutii epiftola ad miniftros eccldue Gcncucnfis.

vt.hcmcntcrdo\ctyfratrcsphmmum obferuandiy qubdego iiMax C71 focij mei dc rcbus noslris ccrtiores vosfxccrc nondum po- tucrimusy>icquc vobis pcrjcnbcrc quoammo varios inimicorum no- flrorum infultus fuftinerc datum fitycx quo poftremas yioslras literas acccpislts.Nam fcimus quamgratum hocvobis fuiffet y atque etiam ccfiffctin commuyicmomnmm dcdifcatwyiem^ vfum: quia in nobis multoluculentius Dcioptimiergavos (ypiosomnesbonitatis&fi- dci tcftimoniumhabuifjctis, in quo plaadius quicfccre 3 & ardentius quam \>nquam}illigloria tribuerc \>obis hcuifjet ytum in rcbus aduer- fis tum eria proftpcris,tam in vita quam in mortc.fcdSathainfcftifii- tnus hoslis gloriat Dei t& communis ommum falutis, qmcquid potuit molitus esl vt hoc opus impcdirer.quia minime dubitat intentum re- gmfui inde fcquuturum. \taque fuorum opcrafecit,vt fatis dm hbris, atramento ey charta nudati fimus.Quid fi Vater caleslisvirtute Spi- ritus fui nobis nonfuccumffet yquum nos dcficcrentinferiora b&cin- firmitatis noslrce admimculal certe tnslitia & mcerore confcBifutf fcmus3 quia animisnoslris fuum alimentum ereptum erat : Nos y in- quam,doloreobruti tacuiffemus ,qui,Dci bcncficio,fummamvolu- ptatcm antca capiebamm ex quotidiana auditwne cy lccltone fa- crofar.Bi huius verbiy& ex Sacramcntorum perccptione. Nos pro • cul dubib fimiles cramus auiculis in caueam inclufis , quibus nihil ap- pojtitur quo fc nutriant . Ltfi enim corpori fusicntando fatis cffct ci- bi,qmatamena ffintuali cibo feparatus erat yynhilahud quam nos slupidos reddcre, adeoque wtcrfccrc poterat, non id quidem ex fua naturafed potius ex noslra corruptione ,mfi Deusivt iam dixi) pro fua bomtatc rcmcdium adhibuiffct. laudcturergo nomen eius perpe- tub.hm verb dcflendum esl hoc vnum y quod ctiam nos grauitcr & acerbe cruciauit yncmpe Sathanamyitagraffari y vt qui proftentur fe cjje pios yCorum quoque opera vtatur ad vulnerandas miferasno- flras animas,quantum in ipfis es~lyac fimul etiam corpora noslra: Vf muncra quibus fungunturyopcs yquictem O" dclicias carnis fua pra->

Q^q. iiu.

Vernutius; ACT. MARTYRVM;

ferant glorioe Filij Dei,vit<e atcrnae, ac v/tar tum animi tum corporxs proximorum fuorum: alij palamyalij occulte ynonnulli apertcacdire- £le\\t loquunturyalij autcm obliquis artibus , &> vulpinisfraudibus manus fuas commaculcnt,ac polluant innoxiorum hominum fanguine: quidinnoxios dicolqum potius filiorumDci y & lcfu Chrifti mem- brorum innoxio fanguineNtinam ca prudentiaey humanitate prxdi- ti cflflcnt,qua multi increduli,qui in cxtremo ludicio confurgcnt aduer- fus eiufmodiChnslianos prorfus dcgcntres yqui fibi fabricantferici- um quendam Chnslumyvel eum pro fua hbidine Confingunt, &1 Euan- gelium ab omni cruce& molefiia feparatum yquique pacis aut induci- arum tempore plenis buccis laclabuntfecjfc Chnflr.fledquum ad ex ■ amen vocantur & quum opus efl maximc\coram homimbus turpifii- m.e deficienV.nec aliud quaeret ve7 captabunt quam curfum rcfleclere, adeoque pietati renuntiare,vt vcriflnt Chrim carmficcsyetiam vbi a mortuis excitatus de morte tnumphumegit,quumfciTiccttanta cru- delitatein eius membra feuiunt. Hac aute quenmonia nuncvtorno folumyvtquafiinflinum veslrum quidquidflcrtanimus libere conijci- am,quum prxfertim in ommbus vos mihi ve/ lam ad extrcma redaclo fidos & intcgros eflfle amicos tcslati re ipfa fitis: fcd ctiam vr fit quida velutingreflus ad ea vobis cxponcnda,qu# Deus mirabiliter & pro folita fua bonitate nobifcum egityex quo poslrcmas noslras litcras ad Vos dcdimus yvndc non immerito me conqueri iudicabitis.Ncque Vero fingulareferam.nam (ftcmporis anguslia^ chartx pcnunaimpe- dior.neque ctiamnarrabo quce gesla funt afratribus mccum hicvin- clis.Quumemmeototo tcmpore quonos ludices interrogarunt,alij diflracliflucrimus ab alijsylongeflacilins^f commodim flnguli rcfere- mus quidfleorfumquifqucgejfcrit. Cumigiturduodecimo Calendas Septembris, ea ludicum flcntentia qua damnatieramus adrcmos, no- bis pronuntiataefljct aVroprttore yfubhoram quartama mcndiein Curiam edutlus jum ad Senatorcs, quorum impulflu inSligatione Vrocurator regius p ouocaucut , tay.quam a minima, vr ipfi loquun- tur.Summus Vrxjes lufiit proflcrn librum,\>t manu admota vclutflan cTis Euangelijs , luranm mc x>cra dicTurum : flcd quum animaduerti- ficm ilhc dcpiclum ejjc crucifixum , qucm Vocant, slatim profejjus

, fum

Vernutius. LIBER VIII. 30;

fum quid credcrcm, dcfdcm meam plane conturidm cffc eorum opi- 7iioni,quodddmidginesffccldt.Htc Craffm cdufe noslrce infpcclor citduitwficulumtllumincptumdc ridtculum, NdmDcus cslquod imago docctfcdnon Dcus tpft.Ego vero pdldm rogdui, cffctnc mdtc- rta midginis , anforma quce mibi Dcum rcferrct ,ecquid tntcr v- truque cffet fimile l qutd ctiam confentancum Ve/ affinc habedt \erus Deus cum eo vetulo trtplici corona exomdto , qudlcm ipft pingunt in pulchra tlla fud imagtne Tnnttdtis ? Excipiunt Deuindutfe bomtnis pcrfondm } vdfdclum fuijfc hominem.dtquc itdrepentc fcmtonem bunc dbrumpunt diccndifdcultdtcm rmhi prccctduiit.ldem tllc Vrce- fes quum me dccuratius interrogdffct de mco nomine,de <ztdte,de pa- trid,ry rtdtdli folo,vbi)& qud decdufdCdptus cffcm}quumque inteU lextffet mc verd reffondifje dd rogdtd fua , bldnde qutdcm (f buma- mtcrjcdin ffecicm loqut cccptt , dc prttnum Deigloridm mibipropo- nere : deindc totius Curicc fduorcm^ finguldrem ergd mc beneuo - lentidm commemordre : mdgnumme pofie proxtmis meis dfferre dd- iumentum : fc 0" rcltquos ddncgoctum hoc trdcldndum mtnime con- uemfie , ntfiduclu & aufftcijs Spiritus ftnBt, eo prtus inuocdto: fcvs nonefetantummibi drrogdre ,Vt putem me vnum plus ftpere quam tot bominunt millia, dtque regi potius a Spiritu fanclo qudtttd- lios mortdlcs : denique bortdit & confulere , yt w finum mdtris ccck- fice rcdedm.

Qtuerebdt infupcr Vrcefes^nde mihi tdntd islbccc dudddd, Vtitd in Vdpam dt baccharer , Anticbrislum cum nomtnans : Vf in Mifam fic tnuchcrerjdololatridtncfc affrmdns^ ry idololatras^omncs qui e- am fcquuntur: quum fdtts confict, quod attinct dd Vapatn , qudnuis fit pcccdtor , etus tdmcn munus d Deo efc : Luthcrum & fmnles non dcbcre itd tllt conuttidn.fcd potius ingcmifcere ,non dutem feclcts ctufmodi inucbere, nec turbas cxcitdre:quod fi rccle & propric ve- limus dptarc locos epislolceddThefdlomcenfes&Apocdlypfcos, vbidcanticbrtfto agttur jadMabometum rcfcrcndos cfc.nonau- tcmitd contumeliofe cum Chrtsliauis tmfcris fratnbus noslris a- gcndum. QuodadMtfamffcclat,tantum cfc facrifciumgratid- rum aciionis } £T ilhc cfic corpus Cbnsli, qunm id pofit aut \cltt\

,Vernutius. ACT. MARTYRVM,

iuxta illud, Hoc esl corpus meuw.de modo & ratione quaid fiat, inquircrevclfcrutarinoslrumnoneffe.acproindeslultum^teme- rarium videri cjuod ita nos ipfi ea de re crucicmus vcl tumultuemur. fibi compertum cfc difidium inter Euthcrum,lLuinglium , OEco - lampadiumfe lcgijfe doclorum noflrorum hbror.fcd mhipotius ac- cedendum cffc ac fubfcribendum antiquis doclonbus^j1 fanclis Go- cdijsinos porrommium audaccsin afjcuerando ey wdicandode re- bus altiortbus quce captum humanum fupcrant. Hxc fummaett qutfdam fcrmoyium qui co dic habiti funtiyt ego certe memim)non or ciine quidem, eadem feric fcd quatenus reffondere mihi hcebat pcr fummi iltius Vrwfidis decretum,^3 hbidinem.Ea emm ajlutia va- fritie vtcbatur , Vf me dicentem interturbaret ,ac fermonem abrum- peret}fimulatqucy>elrimulam vnam deprehendiffe fibi videbatur, qua fe putabat elabi poffe,& argumenta argumcntis conneclcbat:vt tandemcoac~lusfuenmteslaripalam,mihi opus ejfe memona plane Diuina^el Angclicafi ad omnia rcffondcre \ellem. Ctftcrum fi per otiumdliplaceretme audirevelmihitempus concedere ,quo rcffon- deremexfcripto }me non modo ad fingula copiofe & apcrte re- ffonfurum Jed illifuppeditaturum aha contra nos argumenta , quce mfipcrfficue diluercm , me paratum effe ad fubeundum quoduis ge- nus mortis, cui me addicerct pro fuo arbitno. Hoc tamcn mihi dene- garunt,ac fimuladicccrunt fe nunquam tantumfauons cuujuam alte- ri concefijfe, \>t ea humamtate illum in eiufmodi crimine audierint.l- taque coaBus fum brcuiter^t rcferam, obiccliones fic foluere,?rin- Cipio me non inficiari , quin confcffus dlorum effet honore quidcm di- gnus.fedfuudicium fiat ab cxterna ffecie, tot vrbes, tot populos,tot regna, totdemque eximios effe homincsy quifingularibustum corpo- ris, tum animi dotibus exccllunt , qui hodie eandem quam cgo do- hlnnam tuentur, mre ctiam promereri, vf eodcm quo ipfi loco & nu- mero a me ccnfcantur : idquc ne moleftum , velgraue ejfct mc orare, Sed interea mihi loge aliud fundamentumfidei me& conslitutum ejfe, quod planu ac perjficuum facerem,fi per tempus hceret. Qitauit il- lud tritum} Multa habco diccrc qux non potcflis, cycdeindc Conci - lium Hierofolymx habitu. Kogauit vnde, quo modo ptrf iafus ef-

Vernutius. LIBER VIII. 3i

fem de Scriptura:addiditin rebus cxtemistonniuendumeffc (j>lice- re Cbnftianis fe omnibus accommodare. quibus \>t abunde rejfonde- rcm obtincre non potui. Quod ad Papatn JjeSlat }dtxi vitam eius do- cumcto efjc quamatn fit tpfius doclrina,fi ad cxamen vcrbicxigatur: non quod ipje doceat.neque emm quadraret facra: eius maieslati}do ccrcfiue reclcfiue pcrpcram:\crum tlltjatis cffe , modb fe ftammis> (fgladto tucatur.eius tamen doBnnam prorfus contraria efie Chri sli vcrbo,atquc adeo eucrtere ac dclcrcipfum & eiusgratianv.quod illis ftatim probaui,imptctate Purgatorij , & Satisfailtonum in me- dium propoftta-.qutbus capitibus tnsltti^quoad de ipfis palam confta- rct.quia lambomihisvafnticm ey aflum dctexeram^ quoproftlire abcquis ad afinos ( vt aiunt ) folcbat . Exprobrabat ille nos in hac controucrfia,cy alijsfcre omntbus} cx contpofito eyperperam ludi- ficari,vel vr ipjc fuis vcrbis dtccbat,nos ccqutuocare tnfaclo:ac per- fuadere mundo vclle ab tpfts dtci qu<£ mimmc dtcunt : \dem tlle Craf- fus,quem nominauijocum illum Pauh adConnth. Quafi pertgnem, ($c.atansyita fe rtdendum propinauit}yt Coram juis collcgis erubue- rit. Quod ad Lutberum attinet pslcndt, quamfancle acjynccrecum Vapa jegcfitfct: ac doclnnae cxame pertinere ad vnumquemquc pio- rum.itaque multb magis ad plures populos, regnaycyc. Optabam mi- rum tn modum acrius impetere eorum Mtjfamfed mihi nonfuit per- mijfum: \nde coahl9 dlos rcmtfiadMiffeanatome a fidehfitmo Cbri- slt mimslro, & vigilanttftimoecdcficc paslore VetroVireto confcri- pra.Tandc mchortatifunt ,ne opintonimcdc perttnactus adhxrcrc. Ego vero exccpi,a Deo optimo me no ita dcfcrtu cffe }cuius\>erbo li- bcnter omncs jcnfus mcos fubttccre paratus eram, atque remgrattf- fimammiht failuros quottcs pcr otium certb probarent me ab illo Vc/ tantdlum dcflcclcre, & btnc ctia pojlridte tnitium diccndtfeci^ac dc tjjdcm propc rcbus difputatum tft. Dte autcm hunai qutproxime fcquutus ejljios omncs fimtdconuocatt fumus tn Senatum,\>bi Do- minus pro Jua bonttatc nnbi dedit , vt apcrte ludicum imquitatem coargucre non dhbitaucrim, quod mtnus audicntix facerent in caufa tdnti momcnti, quam folcant tn qualtbct priuata: deindc etiam, quod nobis faltcm non concedcrent illud tpfum quod olim (fadhuc hodie in

V.aGeneua: ACT. MARTYRVM,

ecdcftis repurgatis facilc datur ijs quipalam funt hderetici : nempe Vt ad manum habeant arma}quibus inftruili funt Chriftianiyhoc eftfa- cra BibliaJ& veterum quoquc Doclorum yade6que fuorum aduerfa- riorum fcripta pofiint euoluerc.Atque hicconfctentias corum appeU lans,qua?fiui annon ita nos rogaffent^tinter nffondendum nuquam nohis licuerit ve/ Vntcam rationcm copioftus explicare , ac muko mi- nws conccffumfucrit tempus quo pluresalias in medium proponere- mus:qua* qutdem nos impcdiut ync momtis illorum parcamus }mfi ve- limus efje pcrfidi hypocrttce. Ca:tcrum a vobis precamur }obferuandt dommi^tnos excujctis.

Alia corundem captiuorum epiftola ad miniftros ecckfix Gcneuenfis mifla.

Ioannes Vemutius.Antonius Laborienus, Ioannts Trigaletus , BertrandusBatallius, Guyraud Tauranus.vinfti lcfu ChiiftiDomini noltri,obftruadis MiniftrisGe- neuenlibus,& omnibus frambus nbftri in Domino vnice diledtis,Gratia & pax a Deo Patre noftro,& Iefu Chrifto Doinino noftro, in vircutc Spiricus lan&i, Amen.

QVum Deus optimus maximus proimmcnfa fuamifericordia nos retraxerit ex mudo hoc corrupto,ac tnfinitts offendiculis refertojwf que ftbi in vafa honoris conjecrauerit^t ipfiusgloria in nobis eluce- fcatyty ad illum^tn eius Ecclcfiam proximos noslros adducamusi aquum cft certe w fedulo f mtmaque diltgentta caueamus non folum ab omnijcandalofed ctiam ab omm fficcte mali: contra vero tagamur ferio, t& eo ^clo domus Dei noftri fcramur y vf omnino ardeamus abfumamur fidque exemplo Dautdis,qut JJ>eculumesl ommupiorum: vc/ potius capitis nosln & ducis kfuChri$li,quem tlle nobis adum- brauit.Omnibus tamcn feculis,atque ctiam hodie Sathan ita graffa*- tus eft tn mundo, & fic vbiqucferc dominatur^t quatunuis ftudeant pij Dei cultores, & foltctte dent opcram ne qucmquam offcndantfed potius vr omnes cedificcnt:hoc tamcn cofequi non poffunt vt decet,& \c\lcnt etiam per Spirttum regencrattonis } qui habttat 'regnatin ipfis-.quernadmodum vtdcmus tn Abraham patre crcdctiuman Loth, DauidCjKahab & alijs fidelibus, qui eofere proruperut tum Satha- namalitia cy eius mancipijs /um etiam propna carnistnfirmitatc^t aliquando obliquisratiombus vfiftnt^ impetu quodam abrcpthquo fcilicct adaliqucmrcclum finonperuemrcnt.Hoc modocerte Domi-

nus

ViGehcua. LIBER VIII. 305

nm illos crudirc voluit nos corum cxcmplo inflituere ad humilita- tcm} cy tvnorcnv.tantum abesl} vt miferx carni noslrx puluinar ali~ quod fupponcre voluerit}cuifuauitcrindormiat:vcl vllam occajionem pmbefc , qua cxultemm in his rcbusquw non liccnt}vt potim coram eim bonitate contrcmfcamm } quu pro fingularifoedcrc(quod digna- tus cfl pacif :inobifcu}quifumm cadaucra putida}cymiferihomun- aoncs)tata humanitate CT indulgentia nos traclct. ifla quidca nobis dicutur,fratres obferuandi cy vnicc chari, no vtfaale nos excufetis, vcl noflra* ignorationi}(^ debilitati indulgeatis }quw proculdubib ma nant a mrma incredulitate,ac diffidentia immenfa fapictix & proui- dentue plufquam paternce Dci noflri optimi,fitpie?itifimi} ($ poten- tifimi}qui nouit abfque vllis mcdijs operari }atque etia contra omnia mediajed vt mfencordia comoti Deu j> nobis preccminijiterifq; Vt> flrisnos confolc?ni?n} (fnoflrodiffiediodifcatis vosexerccreinper- petuameditationehuim tafanciai & 'admirabilis Deiprouidetice: ac detcflcmimfcclcratos iflos ncbulones}quuonantureucrtere caputfi- dci noflra? adcb vtilc, neccffariit & quodnos expertifumm ipfif or- tifiimiicffe gpugnaculu cy inuicliftvnu cotraoeshofliuimpetm :fed no fempcr tamcn ccquah menfura fidev.qux quide caufafuit, Vtquada obhqua rationc ahcubi coaBi fucnm9 vti }quc admodu copiofim nar- rare potcrit hicfratcr qui vobts has literas reddet: ry nos etia breui- ter aliquidattingemm : nepe quurogati fu?nm,annon Vnmexnobis concionatm cffct Barbottatfeneflella-^eyinakjs vrbibm,ac prcefer- tim dic Pafchatis i?i prato quoda: anno etiam cognofccrcmmBarbam Vaulu,cy alios multos quos nominarunt ex literts quas Prwfes Gra- JuSSSl tianopolitanm ad dlos fcripfcrat dc hoc negotw, & omnibm coeptis jjj^Jjy Vcl faltcm maiori partc eorum quw boni rfh vm^ fratrcs ?ioflri fuf ftr°s verbi

* \ I iT r Cl 111 Barbasvo-

ccperant: nos planc cj vno verbo ncgajjcjactum} o1 borum 0- cam. q.d. mmum nouife.ld aute nonfrtimm mfi afratribm perpulfijdque cum patruos' gemitu & precibmad Deuoptimucffufis }quasfimul cu fratribm illis concepvnm ac fuppliccs obtulimm : atque vclut in trutina accu- rate expendimm(quantum falicct wdicij noflritenuitas ferebat }V- trum cx duobiis mahs minus lcuius foret , vel palam me?itiri)vel. gladio intcrimcndos tradere } ac ignibus cxponere totbonos viros um fcnes } tot mulicrcs pueros :adcb vt ?a£lores ipfi quodam-

Geneua: ACT. MARTYRVM^

modo carnifices effent ouwm fuarum,pro quibus ne Vitce quidem par- cere deberent. Quamgrauis & acerbus hc erat dolorl Certefratres nobis charifiimi,quude obijciendts ad mortem coponbus noslris tan- tum agebaturpro fidei confefiione pietate tuenda, Deus \>na cum tanto honore hanc quoque gratiam addcbat, vt in ipjb Utaremur £JJ Vfalmos concineremus:hosles vero nofiri <egernme ferrent^ in ra* biem agerentur.fcd quum nobis renuntiatum csl de his capitibus nos interrogatum iruquia id vrgebat ille, qitcm dixifummus Frwjes}qui in medium proponebat qu& iudices noflri libenter tacebant , tametfi no deeffetillis occafeo inquirendiproptereas quas fcrebamus literas, fatemur tum dcmum nos Valde attomtosfuijje. neque enim occurre- bat quid cogitaremus, nec quidfaSlo vel diblo opus ejfet.Nam fi ta- tumfubeundanobis fuiffent tormenta omnegenus , caro quidemfre- muiffet , ac fuo morefuijfct tumultuata}fedjfiritus eam vicifiet: iu- dicio tamen nofi.ro hoflcs minime cejfaturos profficiebamus: qua- tumuis diros cruciatus perpeti ftatuiffemusfiojlrosin vitw difcnmen Venturos , quia fi palam affirmare no dubitaffemus quod rogabamur^ Grationopolim traRifuiffcmui •, & illic tormentis excruciati , tesles nobis obieBi,adcoque in locum ipfum dcduBi.ln hac tamgraui anxie- tate ,dccreuimus omnes quidquid pctcretur pernegare, recumbentes nihdominus m Dci prouidentiam , & confijieius auf^idjs (j1 dublu, qni ratiombus nobis incognitis vttpotcsl.lam totum hocnegocium ita vioderatus es~}, vt hxc tempeslas aliqua ex parte fedatafucnt, vt a- tnici quoquc diccrcnt omnia fccliciter cejjura: mhil fupereffe pr&- ter fententiam qua ludices nos damnent ad rcmosficuti etiam hicfra- ter vobis narrabitXnterim Dco optimo gratias agirnuspro fua in nos bonitate, atque adeo in noflra Vifcerajhoc esl, miferum noslrumgre- gem.?$ precamurcxanimo , vt eam profcqui dignetur, acin dies au- gerepro fua promifiionc & qua folet vti rationeerga fuosomnes. Quodautemattinetadidquodex noslra corruptelapermixtumfuit eius prouidentix &operii ne in ludicium contra nos defccndat:Jcd nobis hoc, t$ alia tot fcelera remittat jiominc Filij fui lcfu Chriflr.ac nosSpiritu fuo itarefingat , \t quictis animis ardentius ipfum cold- mus^ reijcidmus quidquid eslex ?ios~lro ingehio:ac plaadc finamus

nos

V.aGeneua. LIBER VIII. 306

nos rcgi cius arbitrio volwntate.Si \>ero nos caftigarc tanquam fi- lios vifiumfiuerit,potius remis perpctuis addiclos & ludicum fienten- tia mancipatos vitam tranfigcre pcrmittat ,aut alio quouis modo cur- fum noftrxm conficcrc-.tantumnos pcrcutiat & domum patrum no- flrorum, huic populo parcatur, nos potius in profundam ahyffum detrudat.Scd Domwe,fiat voluntas tuaimifierere noflri,<& ouiii pafi cuorum tuorum,quas cura noslra? commifis~}i:nonaliterquampro- priam animam nobis dedisli: Quod Pctro dicebas,auribus nos~lris cordibus fcmper infonet,Vctreamas melVafceoues ?ncas.Mofis cha- ritas,Vauli, atque etiam lefiu Chrifti perpetub nobis ob oculos verfie- tur.quod nobis ipfi petimus, \obis quoque idemprecamur firatres v- nicedileSli}ac prxfcrtimvobis opiimi patres in Chns~lo,& charifii- mi maximcque obferuandi Vaflores ecclcfiix ipfiusiobfecrates vos vf pro nobis vicifiim prarcemini, quemadmodum nos ex ammo \>obis co - mendatos efic cupimus . Vos~}re?uis autem Uteris quas adnos finpfi- slis in prafientia non rcfijodemws, quia paulo pbjl quam nobis reddi- ta' fuerunt,cas abslulerut amici,ne ab illis inuemretur qui cmnia ex- Cutere debebantvt matma tuceratfiujficio.Hucetiam accedit, qubd difccffium ita maturare cogebatur qui nos~lras vobis perfiert , vr coa- Sli quoquefiuerimus ficnbendi finem pnusfiacere quam optabamus. Gratia & dilcBio Dei Vatris nojln optimi, per Dominu & Saluato- torem nos~}rum lefium Chrislmn eius Fdiuman communicatione Spi- ritus fiancli fitperpetub cuommbus Mobis, Ajne.ex carcere Cameria- ci lS.Cal.Augusli.Vcflri obficruantifitmifiratres iam antea nominati.

Gratia.mifcricordia & pax a Deo Patre noftro,& Domino Iefu Chrifto, virtute Spiritus faneli vobis multiplicetur.

l^raituas^obferuande domine & pater in Qhrtftolefu Dominono- \ff±^\ firo,NoniA Sept.accepimm^uA nobvs maxtmti folanum attulerut. na yeflium^&flatrumomritum ftngularem erga nosamorem teflantur,quodita malonoflrofecundum carncm condoleaiu^vt mrerimnoflrobonofecundiifpi^ riturn Uran non definaris ,cum lachyymanttbwsfcilicet lachrymxf fundentes^ & cum ridcntibut ttiam ridentcswnde magnu yobts orattas agtmws. Quod ad nos atrtner,cjuanuis ex animo Utemur,quia Dominus pro fua bonirate no~ btslargttur vnde fanciam Utittam cap:am,ltcet abtetli , defptcabtles acmi- fert homunciones ftmu*,nobutamcn dolet quod noflro nomtne tot molefttas & kbores vos,&tot tlbifires yiri,adeoque tota ecclefia ,ferati$ . Quanquam

ViGeneua: ACT. MARTYRVM;

1 mult& ingemifcendi occaflones nobvs quotidie offcmntur : tUa tamenpoflrema non efl,tta yt optemm,& preccmur a Deo opttmo,vt vos breui liberet abeaaa sietate^ quadtflringimini afitdue proptervtncula quibm conflringimur.qua- cunque ratione ipji vifum fuerit.St per mortem id efficiat ,commodo niflro ce- det.Tantum ab eo pettmm^vt hunc trinobvs affeHum magvs augeat , quem tpfe pro fua liberalttate dedtt . nam hoc modo eripttmur ex multvs carcertbm ac vin culvslonge etiamgrauiortbm,quamftth&cturrvs qua nunc conciudtmur. Sive rb alta rationc nos veltt ercptos,vt votvs eorum fatvsfaciat , qui noflram jortem multb acerbim ferunt,quam ftmits promerttt ,tdcerie fiert tta cuptmm, vt dlo - * rum expetlationt & veftr& reflpondeamm 3 nempe vt magvs quam vnquam

nos addicamm celcbrando eimfanclo nomim & impendamm &dtficand& ip~ fim Eccleft&.S&pim igiturcum Dauide exclamamus , Domtne Dem exerci- tuumjie pudeftant in me cjui tn te flerant ac rccumbunt , qut te qu&runt, nc pudorefujfundantur m me,Deus ifrael. Nunquam huius vtt& vmbra fru- amur,nifi ea lege , quupro fua bomtate eb nos adduxerit,vt nobvs extre liceat e medio huim generationvs peruerf& & adultc r& , in qua tot blafphemijs pro- fctndttur,vt horrorem fola cogitatioincutiav.vt fcdtcct pergamus ad canendcvs illt pcrpetuxs laudes tnbeatorum coetic.atque vehementer a vobvs pettmus vt veflrvsprecibusapud Deum nos tuueivs , qub ftmus huius voti compotes , & quum ad ecclcftas qu& funtLaufann&,<& Neoc.omifcrtbeivs,vtad tdem pr&- siandum tnciteivs, &grattas ettam agaivsob ftngulare erga nos beneuolenti- am,de qua qutdcmj& veflra mtnime dubitamusjed nobvs dolet,quod ilh re- ff>ondere non poflimus:<& tamcn ad td entttmur , <& fuppltces Deum opti- rnum oramus,vt vobis remetiatur & cumulet tot beneficia tum corports tum animi,qu& in nos tanquam veri parentcs & nutritij noftri ,conferre non de- ftnttis.l nquo certe fatts expertmur fuauem tilam Ftlij Dei promiflionem, quapoUicitus eft^quicunque deferuertt domos,velfratres^velforores,vel pa- trem vel matrem,vcl libcros ,Vcl agros tpftus <&* Euangclij nomine, acceptu- rum in hoc feculo centuplum ,<& cum affttliontbus domos, <& fratres,forores matres^Uberos <&* poffefitones-.atque in futuro fcculo vitam Aternam confecu- turum.Quum hic & altbif&ptus tllum effe veracem, & fbi confiare in fuis promifis expcrti fimus,an non plufquam tngratt effemus^* omniprobro di- gni,mfifixum & perfuafum nobis effet quod fcrtbitur in claufula Pfalmi xl- viit^Hic Deus, Deus nofler tn fcculu & vfque:tpfc dcducet nos vfque ad morte.Ex his qu& perslrtnxtmus tudicare poteftts quo ftmus antmo,qu& Dei optimtfumma eflgratia,&* liberalttoi.

Sequuntur a\i<£ qucedam cpislolce infignes (f confolationis plcnct ex multk fclecl<£,t]uds flnguli pnuatim adfuos cognatosyVXores & amicos fcripfcrunt.

Acprima cft foannis Vernutii ad fororcra fuam,M.D,B.

Dominus

Vernutm LIBER VIII. 307

Dominus Dcus nofter faxit,vt reipfa fentias,non abs rc ipfum vocari Patrcm mifcri - cordix.Sc Dcum omnis confolationis,nomine Domini noltri ac Redemptoris Chrifli.

Q_V«w fatis conslet ^Soror chartft.nos coronam confequinon poffe mji rite ccrtauerimus: operapreciu cslnosfape ac dtltgenter moncri quibus cum hoTltbus nobis fit negotium ac certamen, & qua fint eoru artes aftutia adnos impetendos.Et veromagna pars esl viclorta, hoslcm noutffe,cum quo manus conferenda funt . Omnes quidem te- nent nomen inimicorum communium gencris humanhfedperpauciflu- dentmultiplicem corum malitiam cognof :ere,W ferio illis reftftant.ne- mo certe pcnit9ca poteft animo coplecli,acmultb minus \erbis explica re. nam ftfolus cftDeus ,qui profunda carnis malttiafcrutaripofittj. corruptce 0 pcruerfce cordishumaninatura fcnjuum hominu:ec- qu\s tot aflus (ffraudcs huius mundifuperct,qucmpronunttat loa- ncs pofitum cffe in malo, & Sathan#,qucm Vaulus vocat cum tota e- ius cohortc nempe ommbus malignis ffmttbus ,Votcflates , Prtncipa- tus,Kcclorcs mudt ,tencbrarum huius fcculi,Malitias ft>irituales,qua? funt iri cadcfttbus ,mmirum in aere ? Qubd ad nos ffehlat ,ltcet haicfci- entia captum noslrii excedat,\ult tamen Deus, V£ qitotidie in ea nos cxerceamus ,qub fcilicetinnobishunuliati , ^deslttuti ommbusno- slris wribus quas in nobiseffe imaginamur,adipfum erecli in potente eius manii tutb rccubamus . \am inter diaboli innumeras aslutias, & aliorum hoslm, quibus tanqua organis vtiturjhcec maxime notada eft (f Dommus adeammeditandarumagis quamvnquamte adigit,pro- pofttis pocnis quas tibiinfltgcre in diespcrgit3nempe quacuque ratione Vater tlle optiniftlios fuos tra&ct , vt ad fe propius adducat: callidum hunc & vafrum fcrpentcm cmti , V£ ipfos quam longifime abducat. Si Dcus bona nobis largiatur, quibus tc9iatur paternum fuu erga nos a~ morem^ot corda noflra quce obdurueruntfrangat ve/ emolltat, Sathan vtcturpropria carne noftraftcutt Dalda: opera "vfuscfladuerfus Sam- pfonem , cjf Bctbfaba: contra Dauidem , Vtnos hic fopitos torpetes detincat (jfafctnct, qub dcferamus Deuqutcotultt \>tbcnefiajs illius fruamur ,adcbq; bellum cum ipfogeramus. Si Deus ftagella fua in nos €Xphcet,vel poti9 adhibeat remedia fanadis animoru noftroru morbis aptaiSathahtc pfuadcre conabitur,hucoptimu Vatre nobis infefluejft fofte,atq; ttanosimpcllcre, vr llk obftrepamus cyfrcmanfcotra euac

Kr.

Vcrnutfus. ACT. MARTYRVM,

fi cfudelis effet tyrannus.ltaque fi fdes hofii noftro,qui mendaciorum esl pater,babeatur,nunquam Dcus nos amore profcquiturvtcunque nos traclet,(f quocunque modo nobifcum agat. Quum ex verbo Dci, quod csl ipfamct \eritas,fciamu6 vafernmum bunc hoslcm ita men- tiri}quum ctiam,\bi patn noftro hdamofore ipfum a:qualem,vclfimi lcm Deo promifitic contrario fibi rcddidit fvmlcm,dum in idem fecum exitiumpertraxitijcdulb nobis caucndum eftjie ilhfidcm adbibeamus Jedvifimtis illis tmferijs,quas in nobis ipfis fcntimus,eyin alijs quoq; cermmus mendacio islius perditi hoslis,cautwres fimusin poslerum, & noslro dijjcndio Japiamus , \>t autcm id facere po fiimus , a fiiduis precibus pctimus a Domino ,vt carnisnoSlrx ludiao nos exuat,ey no bis det aliud,ncmpe Jfirituale per \ejum Chnslum qui illud cum omm donorum genere accepit ,vtnobis conpnumcet. Deinde ipfum audia- mus loquentcm in facris Juis Jcnpturis,quas velut literas e cado mifit, Vta mendacijs & prxsligijs diaboli nos absiraheret, acdeduceret ad omnem ventatem.lllic aute clare docet,quicquidnobis acadat,vtpri- mumad feoculos Jcmpcr erigamus : ac prcefertiyn quodad res aduer- fas JJ>eRat,qu<£ vidctur parum cogruere eius naturce ,certb Jimus per- Juafi ab ipjo mana rc &p roficijcunon qubd inde oblecletur, vel capiat \llam Voluptatem:Jed vtguslum ah quem homimbus praebeat eorum, qu# palam editurws cft vltimo die,mmirum fe luftum efje mundi uidi- ccm,cuiius\itiajenb fit cordi, & iniuslitia fummo odioudque non tnodb vt magis inexcuJabdesrcddatincredulos,fedetiam vt pijs omm- bus in maius bonum ccdat.Nam teslaturfe pcenas his infligere,non o- dio aliquo,ftd potius quia ipjos Jummo amore projequitur.cuius quidc rei locuplctifiimus csl teslis vnigcnitus eius Fihus, quem dcmcrfit in nabyffum ommum mifcriarum,quibus erant obnoxij ,imbfere obruti,vt ^eosinde cxtrabcret.Kcbus ctiam aduerfis ,qux Junt peccati fruSlus \, ?vultfuos adodium peccatiadducere,atqueitaexcitare, vtardcntius ) confugiant ad gratiam lcfu Chnsl:i:qubjcdicct ipfc ab eius tyranmdc Mndicet,^ inlibertatc ajJcrat.Vult quoque dum in affliclionc cxpe* ^riuntur qualis Jitira Dci, etiamfi mimmum ex eafcntiaut praiimpijs . ■> quiperpctub diris cruciatibus obructur,^>t tato alacrion ammograti- , as agant optimo illi Saluaton}qui eos a tam tetro ey borrcdo gurgite

hbcramty

Vernutiu^ LIBER VI iC 308

liberauit: quum cxhaufit illorum nomine calicem ira Diuinde:^ qui c etia m ita f inciificauit ac bcnedixit coru miferias in cruce fua^t fe-<* hciterdlis ccdant, quiaerudiunturhocmodoadmagis fcriam refipifit centiam,humihtatem,fidem & agnitione gratia: Dci^ Virtuns eius i inmedijs fuis certamimbus:auocantur quoque abillecebris , ^y\ani- c tatibus huius mundi , vf magis fcdulb meditentur beata Vitam, ex animoad eam affnrent. lamcapiti fuolefu Chrisloconformesred- dunturjionfolum qubd patiantur (fmoriatur ficutiipfe primus,fed ctia qubd hac ratione fanclificatwncm fua illis comumcet,vt fint fan- cli,quemadmodu dle fanBus cfliatque \t his duabus velut vijs,nem- pe crucis fanclimoniaf, cum eo Utitia dla cceleflifruantur , (f vi- lam icternam obtincat.Hifuntcerte pr&clan cy fuauifiimifrutlus , qui ex hacbeata cruce adnos rcdcunt.Sed lacobi exhortatione fequu- ti, petamusa Domino hanc fapientiam, nempefelices nos cffe ac fo- lidam Utitia? matcriam fuppetere ,quum in vartas tentationes & mi- ferias incidimus. Tum dcmum inuita carne noslra cy rcluBante sla- tuemus cum Dauide:Dommc ,bonum esl ac vtile qubd me humiliatte- ris cr" afflixcris , \>t difcam slatuta tua . Si tantus virhoc remcdio 0- pus habuit,qu:d nobis fictl Quanta in nobis,qua:fo,ejl focordia & tor- porin cognofccndu capcffendis Dci madatis*. imb verb qudm bru- taslupiditas prodigwft fupcrbice comuntla }qua Dco loquentiob- slrepimus, cy infanct ctiam contumacue ,qua dlum vclut cornu pete- rc,adeoque ci bcllum infetre non dubitamusl Qualis donoru Chnsli contcmptus\quantairgratitudo\ quam firiofe vanismundi illccebris abripimur djdncla ccelcslium bonorum meditationdQuicunquema- wrcs progrcfusfcceruntin falutis dothina, multb mclius quoddico expertuntur,atque acerbius mgnmjcunt, cxoptates folidd mortfica- twncm carms fuct,in qua eiufmodi monslra refident, & cos ctiam co- jlriclos tcnct,vdut mift rrima qu£damancipia,quantifj>crhic repunt interra. Quionitafit,Sorormihi charifi.rogo te,quia fetimus qudm fitnobis necefie domanacfubiginos hac fantla cruce yVt cequoani- moferamusmolcslias omnes fcrulasquas nobis optimus Pater infligit,qtfo islas abominationes cas\igct,quct nobis & oculos & cor corfguntac vulncrat ,rnfi plufquafcrrei^clclcphatiafi & paratyfl

Rr. //.

Vernutius. ACT. MARTYRVM,

jfiritualifimw correpti:adeb vr dum nos fidc in Chrislum iu&ifica- tosfentimw, ipfigloriemurobiilos quos dixifruclw , eyinnumeros alios quos indc percipimw . Atque \>t mehw expendamw , (y% cesli- mcmwfclicem noslrutn in afflicliouibw slatum , \ideamw e con- trario quam mifera fu omnium incredulorum conditio, quibw noxia funt rcs aduerfe, quiatantograuiwillis exitiu affcrent,qubd moniti nonrefipuerintficuti Dew ipflos eo inuitabat. Admanum percutien- f . tisanquit ifaias.non refbexerunt. Duplex esl prceterea difcnmen in-

Jhm 4*ks' t^o tcrno"ras & ^orum calamitates nempe quod nostrcc tcmperantur '^pi+y, "*pro tnenfurafidei noslra?, &fortitudinis , quam contulit nobis Deus adeas conslanter ferendas : illorumverb miferia carent menfura. Nam vtfuntcontraDeum peruicaces , & peruerfe cumeoaguntd- taDeus mercedcm illis rependit fua peruiCaaa^f obslinatione di- gnam: &,quemadmodum in horrendam fcclerum ommum licentiam fine modo fefe proijciunt : itamodum non tcnetin exigendis poenis deillorum fceleribus : "vtinduaa ctiam ipfe, quas perres proffleras concedit ,ingrauiw exitiumillis cedant. Deinde , qubd mifemeno- slrxtemporalcs funt ,eorunt autem pcrpctua?. Qutdmaiwnunc ex- petimw* Deus nos maximo noflro bono affligiV.Dcw non cafiigat du- riw quam fimwferendo:Dew fincm malis omnibw noslrisimponety ^fUtumexitum dabit. Vlurahuiw rei confirmanda' teslimoma tibi proferrem:fed quia praterexpcclationem meam cogor fcribendifinem facerejantum hocvnum addam ,quofaci!e poterisincredibilc piorum felicitate cognofcere . Omniumiferiaru, quibw obnoxijfunthomines, grauifiima esl mors,& acerbifima. Dominw tatne pronutiat mortem fuoru effe fibi pretiofa. Quodita mifemmw dle Vfeudoprophcta Ba- laa perffexit ,\>t morte iufloruinterire optaucrit, & vltmtu fuu exitu il[is effe fimile.Nos igitur quifilu Deifumw^quidna metuemw.annon perbeatifumw,etia quum nmndw ipfe^caro noflrainfelicifiimos nos effeiudicant l Nos itaque Soror chariflima, in Deo optimo Utemur, in ipfogloriemur,fiue nobis penuriam,morbos,carceres & Vmcula^el quafcunq;alias calamitates immittatfiue beneficia in nos coferat. Inuito Satbanajonuertamw hoc totum in noflram Vtilitate, vf fcilicet tanto tnagis eiw obfequio fimus addiBi . Quu nobisomnia fiuunt ex \>oto in

timore

Labonerius^ LIBER VIII. 309

timore,ty folicitudine ambulemus}ne franuminfana libidini noslra laxemus.contra \>erb in rebus aduerfis ita nos cora ipfo cum \era re- fipifcentia deijciamus ,\tintcrca fynceris precibus ad eum cofugere no dubitemus, ccrtb perfuaflnos exauditumiri , & eumnobifcum effe dum affligimur , & audaclerinfultcmusonmibusnoslrishoslibus, quifuaderenobis conanturnos ab ipfodefertoseffe. SiDominusde- dcrit \t dc bac re tibifcnbam,vcl etiam vf coram prafens dicamplu- raadccrte libenter & ex animofaciam.fancla cius voluntas fldt. Et quanadmodum virtutcmfuamflcinme exeruit Vf quodammodo ipfl reJf>ondeamJta digneturopus fuum adfinem\>jqueprofequi:Q' \e- ro mihino esl dubium}quinhoc cfficiat.Quumdignatus quoquefu- crit fe totum nnhi ddre in perfond Eihj fui, cgo meprorfus illi addiBu iure proflteorfiue nunc Viudflue moridr. Me hoc toto tepore quo Vm Slus hic agojcui morbo corripuit}nempe cotinuo fanguinis fluxu,qui nodumflslipotuit.C^lifcunquctdndefitexitus^iihi maximo \fui futurum ffiero.csl cmm Patcrmeus optimus^ p'fo immefa bonitatc fuatotfignis id obfignduit, vtmeritbfllium illiobfequete & morige- rum prabere mc dcbcd^ vehementermihi dokdt qubdmelius erga ipfum non dcfungdr.huic morbo dignetur mederi. EpisloU quaddm AntomjLdborierufummd pktdte & doSlrina refert£,ex his decerpta: quas dd vxorem fudm fcripflt.

DileftioDei noftri & Patris optimi,gratiaDomininoftnIefu Chrifti , & virtus Spiri- tus fancti tecum (it perpetuo, An>en.

Jp Koximo dic Dominicofiror vnice dilecla}ad te fcripfl copiofe, aaz \t Deus pro fua bonitate rcs noflras rcgat modcretur: fcd fuff>icor literas meas tibi redditas nonfuiffe. Uic bonusfraterqui ti- bi mcds perfcrct ymihipollicitus eflfe inquiflturum an ilLe flnt adhuc in vrbc,(y daturum opera^t eas tibi reddendas curct . Itaque nunc mimme rcpcta qua> ilhc copkclor . huc accedit qubd cx eo mclius in- tclligcs qmcquid haclcnusfaclufuit,quam ego poffum fcribere. Satha # fuo ingcmo conari no dcflnit,vt Dci op9impedtat ,dunos acrius qua vnqud impetit.Scd Dc9 cbfortiores nos reddit,vtilliftrenue reluhle- mur.non qubd dcflnt multx inflrmitates quibus cincli obfldemur , & horrenda carnisnoflr* corruptcla cxpcrimur, dum plufqua^ellcmus

Kr. iij.

Laborierius. ACT. MARTYRVM,

Dominum Dcum ncfiru offcndimus. Werum mifcricordid & bonitas Deinos~iri mdhtiamnoftram fupcratyVt virtute Spiritus fui in nobis opcrarmon dcfinat: ^ fempermdgis dc magisanimos noslros infld- mct dd mortcm pro fxcrofdnclo fuo nomine tuendo libenter oppeten~ dam, Ex quo quidefduore finguldriadnos incredibilis fruclus redit, cum fcilicetcondtuSy turbas^ pcrturbaiiones cernimus quibus Sa- thdn cum f wflabeilis diflringituryiure poffumus dlum cum fuis ride- re,qui nobis bene confiij ,trdnquilld mente (fpacata fruimur , certb pcrfudfi de prouidentia Dei Vatris nos~lri,qui non finet velpdum v- num e capite noflro pratcrvoluntdtcm fuatn defluere\& quod maius esl,hdc confidentid praditi^t pcrmifiurus non fit quidqudm nobis dC- aderejnfi quod in bonum nofiru & falutem ceddt , in Ecdefia' fua rf- dificatione)& regm fmprogrefium , deinde vbigratiam quamDeus nobis confertferioagnouimuSyiam pdrdtifumus ddobfequium eius Voluntaiiprxsiandumfiue moricndum,fiue nobis viuendum fit . Sa- tbdncrgomolidtur quidquidlibuerit eius flabellafurore crepcnt, ac infitnidntfi vehnt . poflqudm fibi Chrislus nos acquifiuit <& fibi comunxit dc Vdtnfuo : neque Sdthdn ipfe , nequc cius carmfices v«- quam poterunt nos ab illo diuellere , ac multo minus ex ipflus manu rdpere.Ndm quantumuis debiles fimus,in Cbrifto tdmen omnid pofi- fumus,qui vf nobis dedit virtutem,qud nomcn fuum intrepidc pdlcim confiteamur,ita etidmVires fuppeditdbit , quibus pro ipfo patiamurr idque pro ea quam voluerit menfura.Nibil efl prorfus in mundo,quod nobis propofltumbac leclionemex memoria,Dcibeneficio , dckdt \>el obliteret.Te igitur vchemcterrogo,vth<ec tibifint folatio, & vicif- fim bono etidm fis ammo cforti,confifd promifiionibus capitis,acdu- cis nosiri,vt cius gaudiofruaris mecum,& Utitia noftra in ipfo com pledtur.Gratias ago Deo noslro optimo quime litcris tms plurimum confolatus eft&tque etiam magispoflqudm mihi db homimbus buius ciuitdtis ,qui tc islhiC viderunt /enuntidtum cfl dc ed quam tibi largi- tur Deus , conslaniid . Peto dbs te V£ agnofcas fummum boc btncfi- cium ex fingulari Dci dono proficifci & fluere , idcoque , magis te eX animo dcucias y (ytotamaddicasineius obfequium: quo fcdicctamo- rem erga te fuum, <&gratias profcquatur.Vcrc enim teslaripoffum,

etiam

Uborieriu& IIBER VIII. Jio

etiam fi nullum aliumfruSlu mors mea proferret Vf Deo fauente pro- laturam fj>cro)mfi qubd te velut dormitatem excitauerit,ficutiad me perlatumesl^ad maiorcm gratiarum Dei agmtionem:hoc folum fatis fuperqueeffe, qub pcrgamalacriter admortcm fubcundam.Oro au- tcm Deumoptimum,vt rcSium hoc eyfdn&um initium intc perficiat, tyadfe fnagis ac magis te deducat virtute Spiritus fui . lam non du- bito,quin memoria mandaueris quod fuperioribus mcis literisadte fcripfv.ac prxfertim vf fynccru Dcitimorcm oboculos fcmpertibipro- ponas,&reuercnter,atqueetiafummoardorefacrofanclu cius ver- bum ampleclaris:& iterum Dei nominc hoc ipfum abs te peto.

Vrimis meis Utcris , quas ad te,foror & coniunx mihi charifi. & fidelifiima}dedi,quuadhuc domi Vra-toris effemus,\bi vinBiprimum sletimus ,tibifcripfi me daturum operam,fi Deus comoditatcm vllam mthi Concedcrct _>vf quidfaBum velim de his qu& in patria reliquimus bona,copwfe intelligeres,Dcus autem,quae esl fingularis eiusgratia, Volutt vf cxiguum hoc chartxfolium in manus meas inciderit,quo fci - licct id nunc efficere . vndegratias ago Deo optimo , & vr idem pr& - fles,abs te pcto vchementer. Quid huc vfque contra nos aclumfuerit iam intellexisli . Nunc vero fcias nos die Mcrcurij proximo ad lu- dices noflros iterum deduclos fuiffe. Ef interim fic Deus nobis femper adfuit, vr in nomims fui confcfiione perslcmus. hoc tempore in horas expeclamus ,dtmt adfupplicium trahamur. Alium enim caufie noslra cxitumminimefi>eramus , quidquid rationum velopis hominesex- cogitent vel inquirant .Te igitur rogo,vt afiiduis precibus nos Deo commendes, qub nobisinuiclaconslantiam largiatur,\>t fctlicet quod innobisccepit,opus abfoluat. Quodad me attinet ,ttbi qmdcm pof fum affirmarc, nuquam me quidqua inmudomagiscxpctiuiffe,quam pro tuenda hac caufa mortem oppetere defideremfi mihi Dcustan- tum hoc benefiau contulent^ ego iam Deigratia adidparatus fum,

crcdo nemine effe exfratribusmeis^ fircnuis connlitionibus qui tantunde profitcri no pofiir:hitc ad te fcnbojot agnofcas (j1 ferib fen tias quantu in nos gratiaru Deus confcrat. Etpeto abs tc quampof- fum maxime\vttoto vita: teporecognofcendis his benefiajs fiepius mcmoria repetendis opera tuam impcndas} %f re ipfa demonfires tibi

Rr. iuj

Laborienus^ ACT. MARTYRVM/

fuiffe maritum quiin numerumfiliorumDeicooptatuseft.diligentcr aute caueas}ne Chrislifententia in te competat 3nepe duos in eode /e- clo dormituros^num vero incolume (ffaluuforeydltero pratermiffo. Sed ex animo des opera difcendx & amplecledce vnicx Dei volunta- tiyVt illi tota vita obfcquarisite tota exerceas in eius timore 0" reue- rentia^ agnofcas tot benefida}qua: ex mera ipfiusgratia accepisli, quo fcilicet eius filia maneas^ cenfearisfuuti femper eo velut figdlo agnoui te obfignata: & aliquandotande mutuo afycclufrui pofiim9in illagloria}ad quanos Chriftus inuitat.Scis porroteadhuceffeiuuene, ideoq; p riuata focictate mea(fi De9 ita voluerit maximo noftro bond) tc ipfam in eo folare , Chrislum loco patris tui, manti fufcipe, donec aliumtibi dederit: %y certo perfuafus fum te ab illo minime de~ fcrtum vriyfed reb9tuis loge meh9proft>eclurum}quam tu ipfit pofiis o- ptare.Afidue igitureum ores,ddigas}metu06 ^ ore (jfdEio: ddfis fdcris conciombus^improbd confortid deuites^cum pijs ommbusDei cultorib9 libeter verjens^idene quid jp tuo arbitrio geras >fed onmia de fentetid&cofilio dmicorunoslrorum fufcipias ,quos eode tn te am- mo effe atque in me fcperexpertd es:dcprajertim D.Caluini/jui non finet vf reb9tuis male cofulaturfi eius momtis pareas:quod certe de- bes, gyvtfacias rogo. na illu homine Dei S piritu regi no ignorasXam quu alten Viro nubes(quod quidem confulo)velim vf ab eo cofiliupe- tas,nec quidqud eo imprudete dggredidris. mdrituporro tibi deligas, qui Deuex animo timeat.Velmdtrimomu ne contrahas.Scd ftpero De- um ficuti cxpediet tibijpffyefturum.Vrimuigitur ac fummu eft^t eum preceris, in efbomtate recubas.illu rogaui tuo nomine^ afiidue etia rogo.Satis vero mcminifti quantus fuerit mutuus internos dmor toto tcmpore , quo ^ifum cft Deo optimo V£ vna degeremus. pdx cius femper in medio noftri refedit: ac mihi m rebus omnibus valde obfccu- ta es.Kogo tc vt eandejempcr^el etiameliorem tepraftes ergd eum, cuiduclu zyaufjncus Dominiconiungeris: Deus tibi aderit, tutcpfo- bollln memoriam fiepius reuoces qu& ex me didicifti pnncipia^.an- quam tiic non ita Vf poteram,officio meo erga te defunhli^f %m) 0. fu- per ea xdificare non definas , vf propim ad Deum accedas . Si patef tuusdemorte meacertior fuerit faElus ,nondubito quin ittbucac-

currat

Laborierius. LIBER VIII. 511

currat^t tc in Vapatum rctrahat : fcd tc fupplcx oro Dci nominc, & quatcnus faluti tua confultum cupis,nc illum audiasieum potius re- pcllc^ qua Dcus intc contulit bcncficia prafcras} dumtc in domit juam dcduxif.annon plufquam mifcra cffcs }fi reliSia Dci domo } ad diabolum dcficcrcsl Quam horrcndum cxitium te mancrct ? potius te in profundamabyffum dcmerfam cuperc . verum mihiperfuadeo viortcm tibipotiorem ejfeficuti ctiam cxpcdirct ^fmagis tibi cffct fa lutarc. Deum tamen ora,vt tc Spiritus fui virtute fortiorem reddat. Varentes quoque mci conabuntur filiolam no^slram adfc pertraherei fcd rogo te atque etiam Dei nomine tibipracipioyne tantum hoc fce- lus patranfinas^quidquid tibi coniingat. Teslor enim me coram Deo exacluru cius fangmnem ex mambus tuis^ fi culpa tua perieritjn caput tuum illius intcritum redundaturum.Veto igitur abs teperillud quod Dco patn noslro dcbes objcquium,& per maternum tuum offi- cium ac munusidenique per illum amorem, quo me Vf maritum tuum, & filiola patrtm profcqucris ,vf cam rite ac fedulo in Dei timore e- rudicndam curesfimulatque ad atatent pietati difcenda maturaper- ucnerit.Libcntcr quidcm patri tuo,&vtrique parenti meo fcripftffe; f rd ncque chartam, ncque atramcntumpratcr id quod vtdes ad ma - num habco}nechabcre poffum . AdeoscrgoVclim pcrfcribas quid- quid Deigratia mihi accidit,ejX illos ctiam confolens&narres incre- dibilia maxima qua Dcus in me contulit dona . Sic Dcm fuagra- tia corum animos morte mea cxcitct ac tangat,\>t melius ipfwn agno- fcant, quam nx viuofecennt mexs monitis & exhortatwmbus .Deus illorummifertus ignofcat.

Alia eiufdcm ad vxorem epiftolav (

'^>':Tltcris mcis }qucis adtc }Annaforormihi charifi.die Veneris pro JgJI&x/wo dcdi ( qui duodecwius crat huius menfis luHj ) ita fcripfi quod volebam, Vf Wx fpcrarcmmc amplius quidquam fcripturumx Donunus tamen qui fuos nunqnam folatio dcjlituit pro fua bomtate W«if,Vf antc obitum mcum [cribcndis adte his literis me poffem ad- hucoblcclarc yquibus tibicommunicmtot confolationes ^quas Dcus optimus mihi confcrtin ipfa crucc bcatifiima 3 qua quidcm me pro fua gratia cxcrccrc ingloriam fuam}adificatione EcckfiaO' falutem mea

LaborieriW ACT: MARTYRVM^

dignatur,*vt mccu Deibencflcia reputes ey agnoflcas,atque obidgra- tias illi agas in precibus afliduis ^ficuti cgofacio tuifcmpcrin illis mcmor. Xnterim rogo te vt innumera Dei erga nos dona flcdulb & ac- curate expcndasAllis enim Dci promiflioncs implctascffle cernimus. polliceturflepropinquum afflitlis fore , & ita adfuturum vt perflo* nam noftra fuflcipiat ,qub fcdicct in nobis affligatur. Quod ad me flpe- Slat ,hoc certe Dei gratia, luculenic fum expcrtus . nam fmgularcm Dei bonitatem ita probe nunquam perccpi,atque vbi comcBus fum in yincula . Etcredo te poffe tantundem affirmare, quemadmodum in- telligere mihi videorex Uteris tuis,qu& maximo folatw mihifuerunt] quum videam Deum optimum tibi mirum in modum adeffle, non mo- db qubdattinet ad animum,quem (Deigratia)\ideo ereclumin floU- tiumadmirabde,fledqubdetiamadcorpusipfum fl>ec~lat.Nam quo tempore tccuageba,mimme tibi licuittot amicos experiri quos Deus ex quo vnnculis coslnngoran tuum auxdiwn exatauit ,qui de te ma- gis funt f olicitijVel flaltem non nunus quam ego eflfle poflim: atquc V£ ex multorum literis & promiflis cxtellcxi , nunquam tibi defluturos fJ)ero,quadiu facultas ipflis aDominofluppetet.Quaproptergratias ago quam poffummaximas Deo mco . Scdvnde id,qu<tfo ,proflciflci- turlannon Deus ipfle tibi conciliat & oflfleri mille anucos , patres fratres loco vnius mariti,quem ex hac vita eripit vt ad fle deducatlan tibicum ipflo exposlulandilocus rclinquitur ,quu ccntuplomaius lar- giatur,quam abs tc auflcrat l Agnoflce, quxfo ,flummam hanc & m* tnenfam Dci noflri bomtatcm, & fimul vide quato pratflantior fit af- flicliocarnis quiete, res adue.rfla' proffleris, o3 opibus egcslas . Hwc exercitia non immentb vocatur in Scnpturis fidei noftra: documenta eyprobationes . Nam certe non ita flerib abflquc fide fentiuntur, mft fiat cxamcn vclut inflornace. Ego igitur & tu laudemus Deum, & il- li vno ore laudes cocinamus, qui nos bcatorum numero ccnfcre digna- tus esl:Felices,inquit,flunt ilh qui pro nomine meo perflecutioncm pa- tiuntur.Atqui,Dagratia,ccrtbnobis conftat vtrumque noflrum pro eius nomme pati : te (inquam)etiam , quia mihi dubium non esl quin ■ multb acerbius quam cgo perflecutione aflfiaaris . Qub tc beatiorcm agnoflcas neccffe efl,acflolcris in Domino^ totam fiduaam tuam in

co

laborierius. LIBER VIII. 5ir

eo colloces . 'Nimhj cxpcrtacs quuin patriadcgcrcmus, & primo- rum cofnctudme vtcrcr fatisfvmliaritcr, apud eos gratia rj? au~ thoritate Valcrem}quam procula Dco optimo tuncabcfJem.Atque c- tiam ex quo Gencuce cgimus , quumplus aborum ahquando fuppe- tebat, co minus tum mcmorcs Dei & cws donorum cramus . contra ycrb quum in patnanon fuccedcbat ex voto nccpromundi hbidine, ad Deum conflugiebamus. Geneux quum immincret nobis egeffasp- culos erigebamus ad Deum,ardetioribus votis cum prccabamur, ob- ktlaba?nus nos afiidua leclione & mutuo nos confolabamur.tunc de~ mque toti ab eo pcndebamus.Difcas igitur,quafo 3potim tc oblccla* re penuria rerum quam dmitijs3otio & dchtifs, contcnta falicet opi- bm quas nobis Chriflus offert,ac prxcipit Vf in crucefua quaramus3 ey noftram ipfum fcquentes feramus.Cteterum fpero Dominumfa- clurum vt quod nunc patiorin tuam falutcm cedatjdq; magis quam quicquid vnquamtibicontigit 3flmodb pcrpendas & contcmplcris quam Deusnobis monslrat bonitatem 3 & p>ercipiendaminteraffli~ Biones proponit. Sic autcm velim cam tccum rcputes,vt nunquam ti* bi obrcpat illius obliuio . Voteris in mentem rcuocarc quod antchac fcripfl,cuius nullam tibi nunc mentiontmfado . Copiofius ad te fcri- bereficuti maxime cupio, non effet mihi txdiofum nccmoleflum : fcd minime licct . nam nec charta 3 nec atramentum nec otium mihi csl} quia multi flepe nos inuifunt , & clanculum vcl furtim tantum flcri - bimus.

t Iteras tuas, A nna foror mihi \>nice dileBa ;xv. Scptemb.fcriptas acccpi vnacum tcla& caligis,quas per fratremO.adme mifesli. Tibigratiamhabeo, & mihipergratumc?l qubd mcinonoblitafue- ris,prafertim hocfrigido tcmpore quo nuncvaldevifcslamur.Vcrum multo adhuc iucundius fuit quod ex litcris tuis qux beneficia in te confcrt Dcus 3perfj>icue intcllcxi . Sic emm pcrapio frutlum oratio- num quas pro te fundownde ad agcndas dhgratias impellorficuti e- tiamfacio afiidue . Scnbis ijfdcm tuis literis , quwn tibi renuntiatum esl de morte mca cm adiudicatus fum3hoc acerbum (fgraue slatim imtibfuiffe^ potioncm valdc amaram :quod quidcflacile mihiper- fuadco 3 qui probc noui tuam dcbditatcm:cui Vt fortiter refeslas^abs

Laborierius. ACT. MARTYRVM,

t e pcto, quum iam a longo tcmpore fatis exercitata meis vinculis effe dcbeas,& de exitufhoc verb efl,de morte,quce mihiimpcndebat)cer- tiorfoBafimulatquecaptus fui,nemeiamplius memineris tanquam mariti tui,nifi forte oculis tuis me iam cxuflum^adebque in cineres re- daBum fubucias & intuearis:®1 hac ratione no amplim tmhi coniun- Sia3mfi vinculo fraterna cbaritatis,qua prd me precari dcbes ex offi- do,quaniifyer Deus in hoc mifero corpore quafnn ergaftulo mc volet inclufummanere.Confugias ad Deu?n noSirum cuslodcm viduarum, vindicem vnicum.Nam prtterquam qubd contra fl>em mcam con- tingetfi hincexire detur,ctiafi Dominus noflri mifertus libertati nunc re<slituat:tamenitafferode fingulari eius bomtate,vtmetandem a- liquando ad mortem pro tucnda falutis do&rina vocare dignetur.Er* go fiaffuefias, eyammum velutobfirmes admetaquammortuumin- tucndumjibigrauenon erit audire ,quum de obitumconuntiumacci- fiesfi Deo optimo ita Vifumfucrif.atque etiam multum confirmabe- risinpoflerum adferenda qua:cunque Dominus immittet.Vt autefa- ciliushoc confequaris, Vchmtccum reputes ac perpendas exemplum ^ proba rflius vidua Kuth, quodmfi intclligas ,frater nosler,V.aut a- lius quifyiam tibi exponere nongrauabitur.Xn ea hisloria fanSla per- fficies probam illam mulierem Kuth,quu marito fuo effet orbata,pofl- quatn natalifolo rcnuntiauerat & cognatisommbus idololatris ,Vt fe reciperet in tcrram vbi Donnnus pure colebatur : quum dluc focrum fuam Noemy effet fecuta,proba,inquam, Kuth penuria coaclafuiffe egredi ad fyicrfegium faciendum in agris,vtfc & focrum fuam tcnui- ter alerer.atquc ita fcplacide Domino commifijjc ,quem j m cuslodem elegerat.Dcusvcrbillamnondeferuit ,fedtam liberalitcr proj^e- xit,vt eam manto Boo% in vxorem dedcrit, ey ex eorum fobole pro- genitm fit 'propJxta(f rex Dauid, actandcm Chnslus Domi- nus noslerexortus inde fuerit . Ex quo vides , vt Dominus eos tra- clct , qui ineumtotirccumbunt . Ego quidcm mimme dubitoqmn e- geslate vel penuria terrearis: fcd expcndc potius ,quanto fit locuple- tior Vniuerfo mundo is qui te in fidcm fuam recipit. An pajfurum ex - islimas vt quidquam tibi defit . nunquam certe idfwet, modbilli

Laborierius. L I B E R VIII. 313

confidas:quin potius efficict}\t in tua necefiitate mhil defideres }fcd omma tibi copiofius affluantyquampofiis ammo complcHi.Nam qubd huc vfijuc yDcigratiaynobis fatis fupcrq,- fcmpcrfuitycum nulla rein- diguenmus yhoc ame qui tibienpiorynon esl profcclumyfcda Deo ip- foycuius ope & prtffidiotutamancs.Satis ergotibi fityqubddle} a quo nobis omnc bonum manat,profiuxit & affiuctytecu manebit, nec vrr quam te dcfcrctyac Ltm ipfcfacit Vf bomtatem fuam experiaris }ante- quam penuna labores.Vriujquam cmm ad fipicilcginm cogaris ficuti proba Kuth yexatauit tibinonvnum hoo^fedingentcmeorum nu- merum,quorum nomma pofircmis mcis litcris recenfui}vt tibiproba- rcm Deu veracem,&fiJum cff 1 in fuis promifiis }qu* magis effica- citcr fcnties quum opus erit.in ncccfiitate emmmaxime Deifubfidium agnofcitur.

Qubdadfiliam tuam attincty pupillarum illc & viduarum cuslos non nunorcm cius quam tui curamgcnt.Namdiuma fua prouidentia fatisofiedit fe patrcmcorumejfe quiparentibusorbatifunt.huic qup- dcm rei confirmanda vel vnicum Mofis cxemplum debct tibifufficere. Quonam paclodefcntur*.\llenon Jolumparcntibm caret}fedapa- tre & matre deslitutus } aquis exponitur } ac fi de eius falute aclum efet.lntcrim patcrna Dei nosln bonitaspro eo excubias agit , a quo ipfenon cognofatur: inde perVharaonis regis filiam cxtrahendum curat^ ita cuchity vtin rcdemptione ALgyptiaca dux ifraelitarum constituatur . ErgoinDcinosln prouidentiam oculos conijce , &a- gnofceaus potcntiam non imminutameffe }acmu\tb minus bonita- tcm erga fuos . Tibif ttis fit y qubd te in filiam adoptaucrit y & me fi- horumfuorum numeroafcripjent . Alterius hauddubie quamipfius non crit filiola noslrayquumfit nosler & liberorum nofirorum Deus, nos\eryinquamyDcus gternus . Confidas itaque fferes illumer- ga te^filiam tuamforc cundem , quem Kuth y & Mq/z, & fr^ ommbus fe prakuit . Ego fane mihi perfuadeo y te &filiam tuamy V- bi ^ita defunclus fucro , multb ditiorcsfore } quam nunc fitis . Nam bonorum quai mihi largitus cslDcus , mihiyinquam^t\ni tertioy vos h&rcdcs critis } ca y>obis reslituet }ac longe plura ctiam dahit

poslmortem

Laborierius: ACT. MAR-TYRVM,'

^poslmortem meam . esl enim verax &fidelis . Ac rogo te \t animo diligenter hoc tnfculpas, ne ft tibi menendum fit,in defiperaiionem in- cidds ob filiam tuam,qua a nobis feiuncla multo erit locupletior quam ftcumeaverfaremur ,modb fuccedat tot Dei beneficijs, qua? pro fua liberalitate tnnos contulit.Tantumcoram Deo fyncere ambules , & filiam tuamin eim timore eritdias , & in illum reijcias catera omnia. Ego igtturperfuafm te mandaturam memoritf quicquid adtefcrt- pfhte & filiam tuam illi commcndabo, qut maiorcm vcsln curamge- rit,quam ipfe po fiim.

• Alia eiufdem Laborierii epiftola ad quend am amicum .

Dcus uofter opt & Pater pro immenfa fuagratia participe te fempcrfaciat bonorum, qux femel nobis comunicauit per manum vnigeniti Filii fui Domini noftri , id- queSpiritusfui virtute.

■p^ E rerum mearum slatu ,fraterintegerrime , V de fvigularibm Dei in me donis ,ficutt alias tibt dixt,& fcripfi ,poffum adhucin pnefcntiaccrtb cofirmare , Deum optimum itamiht adeffe magis ac magis,y>tnunquaingcmuerim ob vincula quibus coflrmgor ,neque ob cdrcerem quo inclujm detineor, neque ob mortem quce mihi tmpen~ det,neque ob vllos cruciatm quicuque mihi accidcrinf.fed Dctgratia, in illis oblcclor, & loge maion Utitia perfundor quam ego Vnquam fenfemn: ^fnonnunquam tnslitia quadam afficiorqubd jiriclim non dtsltncar^grauim aliquid patiar pro tucda Dctnoftri optimtcau- fa,vt ad eum laudandum magts tnciter, & tn tllum prorfm recumbam atque confugiam adeim auxiltum. Non qubd affirmare vchm nullos acarnemea tnfultm , & quidem grauifimos mihicffeifcd quicquid tentet tlla vcl moliatur,fttritm (Dci bencficto) promptm csl, ac vt- hlor jine magna repugnantia euadit ; ~vt conteBis tn Dominum nego- tijs meis omm bm ommno paratm fim ad exciptendum quicquid mit- tcre Vtfumfueriti^f fiue ad mortemfiue ad vitam me \ocet,certo fcio eam mihifuppeditaturumvirtutem,vt mevoluntatiipfim plaade fummittam,quum in me expertm iamfuerim promiftoncm,quam Va- triarchrf lacdbfacit, Genef 3 8. vbi tnquit, Ecce,tecum fum , quo- cunqueproficifcaris tc fcruabo.deindc fubiungit,Nam te non dcferam, donec perfecero qux hbi dixi. Peto igitur abs tt & alijs ommbus mcis fratribm optimts , ne vlla anxictate \el curameo nominc laborctis:

tantum

Laborierius. L1£ER VIII. 374

tantiim vo; oroyx>tp ro megratias Dco noflro optimo agatisy fg- cum precemimy\t cadcm fcmpcr fide mccu agatvfque in fhicmyficuti pro Vobis ommbus cum afidue rogo.Vcrum quidcm csly(* hoc vobisfa- nnhanter etiam reficrre libetyme duabus dc caufis grauiterlaborajjc ex quo in carcerem conieclu* fum: quarum altera Dcus pro fua boni- tatc fujluht , vt lam tranquillo ey quictofim ammoun altcravcro me vclut dcfixum adbuc maximo mco bono rctinet,ncmpe quum Vidco me arcundatum,(y quafi obrutumfummis Dcinofiri bcnefiajs yhic inmc perffiiao tantum ignau\& torporis cjfc in illis agnofcendis y vf me- nto mc pudcat: uprxterquam quod ita fum jhpidus yvidco mc rcfcr- tum cjjetot infirmitatibus & corruptclis y V* ncfciam quid in niundo Vtrfitatis afferre pofim mca operaiquofit ~vt Da gratia,mortem libcn- tius cxpetam , dum agnofco quam fchcitermihi fitceffurum yfi Dcus optimus ab hoc mifero corporc dignctur me liberare . Kam fi Hclias a Domino poslulauityx>t feajfumerct, dicens fe mimme pr&slare ma- ioribusfuis: quid egodicam mifemmushomunao rcfcrtusomni ini- qmtate & ignorantia\Hci mihi,fratresya \obisomnibus fupplex pe- toy x>t Deumeo nomine rogetisy~vt hoc penitius ammo meo infigatyquo fcihcet fruclu inde perapiayquimihi ojfcrtur: itame cxcitet aceri- gata slupore meo^teiusbencfiaamecum reputansydligratias agay V£ dccet.hoc enim ejl caput inquo multum adhuclaboro. Quodadal- tcrum fficclatycertc adtcmpm aliquodmagna tnslitia affcSlus fumy quum vidcrcm tot bonos ac pios viros fc totos impedere ad me feruan - dum^f eripiendunv.deindeetiammeo nomine fumptus maximosface- re:mco,viquaynomine quiposlquam exicro yquemadmodum lam dixi, nulh vfm fimfuturusy mfi Deus pro fua bomtate proiuderit. Ac praz- fcrtim du propius expedoyfi Dominus non finat rationes lam excogi- tatas eum exitum fortin qucm X>os omnes Jfieratisjmpenfas ommno pe riturasy<& fummum dolorem accruciatum Vobis inflitlum iri.Atque in hoc ita fum diflraclus y\>t optarem vos nunquam mihi notos fuifjc,na dc mcis xinculis mhil anxij vcljohatifuijjetis. Sed Deus optimus^qui fuos diutius ammi angore diflrtngi no patitur,ocu!os meos ad fe erexit, Cj* itafaalc pcrjficxi hoc mimme fien a vobis tantum,neq; mea caufa: non a vobisyinquamyquia opeu vcflra fic Wtur^t palam cosletipfum

Laborierius. ACT. MARTYRVM,

exeruiffe & ddmouiffe manum fuam}dc Domini effe opus . Dico e- tiam non med cdufd tantum,quod fiue Dominus me Vocet dd fe}fiue Vobis rejlituat}ckaritdsilla inqua mihi opcm tulislis }in maximam Deinoslrioptimi glonam ccdet \ ac pr<efcrtim quum vos ipfi cduft fueritis Vt non folum fidei no*slrce confefio ,fcd ctiam chantds veflra perferaturad Kcgis ipfius dures,<ty aliorum mu\torum}idque in txi- tium quibufdam}a\ijs vcrb in fahtcmfed hoc totum in Deinoflri lau- dem.Ex quo etiam nchuloncs illifcelerati,quiconanturccclcfiam Ge- neuenfem probris lacerare & ignomimce exponere , dum falfb eant cbaritatc vacuamffargunt } impudentue conuibli Iongc magispude- fient, quum intclligent tamadmirandamcharitatemqua innos v/f c- slis:quce proculdubio non minorcmfruclum profcret , quam fidci no- Hrtf confe fiio . (fgratids ago Deo optimo , qui mihi conccdit Vt iam frublum vtriufque ccrnam oculismeis antequam ex hac vita migrem. Deinde vobis hoc maxime prodcsl:quia certb inde slatuitis Sptritum Dei invobis operan }& proferre fruclus ddoptionis veslra } quum fine fuco teslari pofitis vos effe ex eorum numero } quos Aposlolus vltimocapitead Hebneos alloquitur -}quu?ninquit ,Memores eslote Vinclommjariquam vna cum dlis vincli : & eorum qui dffliguntur, dcfi ipfi quoque dfflicli corpore effetis. Laudetur itaque Deus nosler optmius }qubd fatis luculcnte co?nprobaslis hoc modo vos effe vera Chrisli membra. \d porrb quum in mcdiatrislitia ac doloris meid- cerbitdte viderem, ex prccdaro illo veslro faElo fummam Utitia vo- luptatem cccpi,non tam certc ob illud quod accepi bencficium,<& eam quam fenfi \euatione?n(vndcgratidS Deo ey vobis ommbus dgo md- ximds)quam ob cas quds ia cxpofui raiiones. vos crgo Dci nominc ob teslor rogo,quu?n Dcm vobis dcderit vt probe tencatis quid cha- ritatis vinculum & eius cxcratiumvalcat }ne vnqua?n fatige?nini} f *d continuo curf i pcrgatis } non quidcm crga nos (nam } Dei gratia} fatis fupcrque defuncli eslis ) fcd erga quofcunquc ahos,nonignari nosomnes vnmneffc corpus in Chrislo , ey alios mutuo aliorumeffe mcmbra . neque emm cx vobis opcs £F diuitids habctis }fed a Dco qmcds Vobis largitus esl . Arqui minimcvobiseas contulitvt illic fubfidatis&vclut affixi kcercdtis.Ndmpro fud bonitate 0J gratia

Vos

LabonenW LIBER VIII. 315

\os altius erigit, & federefacitinlocis cxleslibus , Idquein Chrislo lefu.An ergo vultis rurfum defcendere ? nequalquamfratres ckarifii- mufed oculis jcmperaltius ereclis,datc opera \t bonis qua dedit Vobis DeuSj-vti acfrui pofttis pro eius voluntate ,ftcutt decet. A c efficite V£ quemadmodum ccclefia veslra, Dei beneficio , eae^slhodie qux in mundo pra alijs fjledtdtus relucet ob fynceram \>crbi Deipradicatio- nem,& purum Sacramentorum \>fum,qua: in ea rite adminislrantur: ficctiam openbusveslris inomm chantate ttarefflendcat , vteius claritas & jflendor non tantum perslringat , fedprorfus corfigato- culos perditifimo tllt Antichnflo Komanoi&ommbuseiusmembris, ita regnum illtus cuertat ac pejfundet , Vf \>nicum caput noslrum, £F dux noflerlcfus Chrtflus vbique regnum folusobtineat, & im- perct. Dominus Deus id vobis concedat,%$qu&cunque in me confer- tis bencficta cumulate rependat. Is emmefl quimercedem eiufmodi bonis refert, non pari qmdem mcnfura ,fed centuplo maiore . N««c fratcrtntegcmme ,abste peto \chcmcnter ,\>t amicos omnes meos, fratrcs ac jorores plurimufalutes mcis\>erbis,quos ofculo faclodeof- culorieofque rogo ne molefee ferant fe quemadmodum cuperemjingu- lis non jmbo-.atque etiam ab illis poflulo,\>t hanc eptflolam^quam te- cum \>eltm ipfes effe communemffebtfcriptam putent . nam te compel- las,omnes alloquor. Eos aute valdeprecor Dei nomine, Vf ad me fcri- bant,quo fcilicetme pare adobttu quemimminerefeniw.hoc \>erb eSi, Vf ad morte oppetenda cohortentur , nequc amplius meminerintltbe- rationis,dc qua nullo modo cogitare ltbet,necgratum efl.Nam fe Do- minus de morte cogitantem me velutt deprehendat & ltberet} tanto ampHor eius laudandi materia fuppeditabitur , qubd ex numero dor- mientiu excitauerit ,cum qutbus animo qutefcereiucunduefl ^quantif per Dominireuelationem expehlo . Etfe enim Deigratta, mortem ha- Elenus ob oculos miht propofm, \>team jj>onte & alactttcr oppetam, nihtltamen infuturummthi polltceri audeo , quum tanta infirmttate ctrcundatum & imphcttum me vtdeam.Quod fi Vaulus teflaturVhi- lipp. i.capfe nondum tllam apprehendtffe , nec affecutum effe vf tam pKilJp ^ b perfcclus ftt: fedomifts quce funt a tergo ,fead ea quaafronte 13. fmt enitt , tuxtaque prafixum fegnum tnfequi palmam fuperna

sf

Trigaletus; ACT. MARTYRVM^

vocationis per Chrislum \cfum\ego longe nmorem dcbilitatem in me debeo agnofcerc:atque ita nullo reflpi clu habito ad ea qu& huc \fque feci (nifi vf fingularcm Dci bonitatcm fenb agnofcam)mihi colligcn- dus magis ac magis cfl animus \>t sladium percurram , & vitx cur- fum emetiar . Litcraj autem veflra , cohortationes cjf fanBce preces adhoc mihifummopere conducent ,ficuti haclcnus(Deigratia)pro- fucrunt. Vosigitur fupplcxrogo,vtitcrumparticeps fim illarumfi qua fieri pofit.Tibi Utus gratulor ,mi frdter, eam Dei bcncdiBio- ncm,quamtu &vxortua(cuime commcndatum eiufque precibus \alde cupio)cxperti eslis,dum vobis fihum dedit: atque etiam magis Utor , qubd Abraham Vocetur . detilh Donunus W vere fit Abra- he filius, qub fciliceteius fidem & obcdientiam imitetur, ita loca baculi £T folario tibifit quum adfcneclutem peruenerU.

loannisTrigaletiepisloU aliquot adfoccrum fuum.

Dilectio Dei Patris nofrri,& gratia Domini nofln Iefii Chrifti, vna cum Spiritus faudti communica:ione Ln te femper maneat, Amen-

Ccepi Xiteras tuas , mipater ^ fraterin Domino noslro lefu g§£S8 Chnslo,fcriptd4xiui.Calend.Ulij : quibus fcribis te nnra- tumfuiffe qubd ad te non fcnpfcrim,ficuti commilitoncs mci ad dmi- Cos fuos fcripferunt l & metum tibi inicblum ne quid ^r-tuius pdtidt qudm rcliqui.YLec nonfuit cdufit,fed quid tum exfcnbebam libcllum fupplicem quem islhuc mifimus. nos enim tres Cddemcdtena "vinhli e- ramus . Quod autem attinct ad mcerorem quem dicis tc conccpiffe grauiorem quam ex re alia quce iibi vnquam accidcrit in tuis affli- Bionibitsjdquepro fenfu carnis,hoc miht facile perfuadco . Et ccrte bcneuolentiam tudm in me paternam fcmper ego fum cxpertm ,\nde ribigratias ago qudmmaximas. Qudntu ddlcetitidfJ>cBdt qud dnimo tecepiffe confirmas^bitecumexpcndisli qudntum honorisDeuso- ptimus nobis dctulerit,quum nos vocauit dd confcj&onem Filu fui v- mgcmtuin eo ftne perfyexifyncerum dmorem tuum & dffeclum ve- re Chrislianum:vnde etiam me ribi deuinclum ejfc fcntio: ac tc rogo, Chnfli nomine hortor V£ in hac tam pia f mtentia &fanclo ani-

m

Trigaletus. LIBER VIII. y&

mipropofito conflanterperfeueres. Dominum pro nobis ora^t quem- admodum Vircs acrobur fuppcditauit ad bonum certamen incipien- dumjiobis quoque virtutem O1 gratiam largiatur }qua perfeueremus donec foiidam vitloriam confcquuti, triumphum dcindc agamus, & accipiamus coronam gloria quam nobis Chrislus caput noslrutn cj1 duxnoslerincalispraparauit. quo proculdubio magis ac magis a- ffiramus y &in dies votum noslrum & defiderium pcruenicndi au- getur, Idque Chrisli Seruatoris Kedemptoris optimi beneficio. Verehoc dico & affrmo Dci Spintum (qui certifiimus efl confcien- tiarumnoflrarum ?nagis~ler, & qui etiamintus cas docct)ita nobis certo tcslaride eleBione nofira , vocatione & adoptione: itemque de remifione peccatorum noflrorum , de noflra reconciliatione mftifi- catwne , qua? nobis mortc &refurrcclionc lefuChrisli Domini no- slripartaefl ,\>tnunquam de falute mea fic edoblus fuerim}neque ita perfuafus tot ac tam Vanjs leclionibus & infimtis propeconcio- nibiis, quibus adfui dum in eius jchola verfarer , V£ nuncre ipfa fen-> tio^ animo etiatn experiorin hoc affliBionis O3 crucisexamine: a- deo vt cgredi ex hoc peccati corpore ^indui corpore gloriofo quam citifime cupiam. Quodtamcn non fit fine magno carnis certamine aducrfus ffintum qui slrcnue rcluBatur : >ttvenfiimumfiit3corpus hoc vinBum quo fe redmiat expetcrccontra vero ff intum velle tan- «rni^iu^ quam fcedum carcercm defcrcre : illud mundum cupcre 3hunc autem aa* rcfugcre: vthorrendamtcr \>tru?nque contentio cxoriatur\ Siccine, inquit corpusfnoncndum eflWtane vcrbanquit (fnritus ■Jnc clangue- rc cogarlT andcm corpus addit fe longe melioradefiderare. Sedcgo tu cxcipit Spintus Jongefallimur: Solius Dcioptimholutas fat. Ha?c cB \iBoria quam Dominus virtuteSpintus fui ywbis confert posl diutumum ccrtatnen : vt nos totos in Vatris noBri obfequium tradamus \pmnia ineius manumcommktentcs : ^fhac ffe freti non dubitcmus 3quin flcutiin hacWacaduca fc fidum cuslodem corpo- rum^f ammorum noslrorum comprobauit 3ita etiam invita calesli futurus flt . Eum autcm fupplex oro nominc lcfu Chrisli Filij fui, \t nos in hac fidc & ffc tueatur vflque ad vlumum vitanoslrw flfi- ritum.

S n.

Trigaletu*; ACT. MARTYRVM,

De Mafilienfi profeBione iam vobis fcripfimm : ac nifi literas illas perferat qui islas reddet ,forte rwn multb pbsl accipietis. Quidquid fit,Dem Vater Domim nosln lefu Cbnfli , cuim no- mine vincli ey captiui tencmur,gratiam hanc nobis conferet, vtfan- ftum nomen fuum extollamm,^3 Ecclefiam adificemm ,fiue per ig- nem,autaquamexhocmifero& calamitofo mundo commigremm: fiuc nobis yita prorogetur , in eo ^iuemm : fiue mors fit oppetenda, pro illo oJ eim nomine moriemur: atque \>t fcnbitur in Apocalypfi, Beatifuntilli,qui moriunturin Domino.O lmortcmfelicem,laborum ommum quietem,^ tranfitum ex vita mortali ad immortalem vital qua quidem morte ingredimur in folidam & perfeclam poffefiionem immortalis gloriai , quai nobis ab aterno parta efr , &parata per le- fumChrtftumcaputO' ducem noslrum. llle nos tanquam membra fuadeduxitinvia quaipfe adhanc gloriam confcendit. Quamobrem latamurin noslris affliclionibm momentaneis^quce magnumpondm futurtgloriceyquafi fecum Vehunfiqub fitvta mundo slulti & ame- tesiudicemur.fedfatis efl nobisfi Dem pronuntietnos effe praditos Spiritm fuifapientia, quam prophani homines, exccecati a Sathana,

impofluris ve/ artibm Anticbrisli eim filij dementati, carentes o ■ culisfidei,nullo modoperff>icere,nec animo complehlipoffunt. Nos i- gitur,mipaterfrmu\ dicamm ambo cu ptjs omnibm, Tibi Domine fit omnishonor ,fitgloria: nobis hoc concedas ,vtbeneficiorum tuorum femper fimm memores, tumin rcbm aducrfis, tumetiamprofficris. hancverbprecationemin animo &ore femperhabeamm^ne fcilicet ingrati & immemores tot bonorum & gratiarum quas Dem in nos conferrc dignatur fipfumquafi violenter adeas nobis cripien- das cogamm.Clamcmmcrgocum fanSlis martyribm,Sanclefancle, fancle fanclorumjtibivnifitlam,bonor (fgloria, (fimperium per- petuo ,Amen.Certe ,mi pater ,ea quide esl animi mei vefamentia & ardor, Wmibitemperare calamum cobibere non popm,qum adhuc pauca hac verba nunc addam , nempe \incula feu carcerem, lefu Cbrisli Domimnoslrifcbolamejfejn quaplm vwo die profici- tm^melimdifcitur ecquis re-uera fitfruclm \is fidei^o*

quaina

Trigalctus.' L I B E R V 1 1 L 3r7

quanam fitfyncera pietas, idque vfu & experimento , quamintegro armo quifquam dtfcat exfolacogmtione cyfctentia ,qua partimle- Bioncpartim ex conciombus comparatur . F axit Dominus vt fru - Slutu qui ad nos redit tum ex cognitione tum ex vfu, vere percipia- mus abfque fuco & hypocnfr.ac ferio nos intus afficiat , ^fper- moueat fcnfu Z$ pia cogitatione bonorum } qu<e nobis innumera illic proponuntur ,ne vnquam fimus eorum immemorcs:fcd vt toto Vita> no~ flr* curfu agnofcamus accepta illiferamus ex animo,ore & faBis,vt ilhfoli gloria tribuatur, & proximi nofln xdificentur, Amen.

QV I A iam intcllexisli^charifiime patcr %y fraterin Chrislo le- fu Domino noftro^ex poslrcmis noslris litcris (in quibus defcripta e- rat fidci noslra: confcfiio,quam Dci optimigratia <& virtute fimulo- mnes cdidimus coram Scnatoribus fuprema: huius curi&fslatumcau- fie noslr£,mmirum nos igni adiudicatos cffefufiut ea de re tecum non agam . Vcre quidcm hoc Vnum tibi confirmare pofium ex teslimo- mo,quod Spiritus fanhlus confcicntia: mea certo reddit,nempe ficuti nihil mclius pio Dci cultoripotcsl: accidere, quam hac via commigra- rcin vitam a:tcmam: ita tnhil ardcntius a nobis cxpetifiec alacnus expcclariyquamfehcem illum dicm , quo abripiemurad fuauifiimum illud facnficium. Namprccterquam quodhonor eyglona Dei noslri maximijO' Domim ac Seruatoris lcju Chns~li,a:dificatio Ecclefixe- lUs^coyifimatiOyUtitia confolatiofratrumnoflrorunr.deinde cer- tum cxitmm , & wtcntus Sathana , Antuhnsli ommum eius mcmbrorum^hoTtium Veritatis illi mancipatorum , quafi concludi- tur O" contmetur publico hoc cy folcnm teflimonio quoctore no- slro cdimm , & proprio fangume obfignamus : qui certe praci- puus c57 fruSius , qucm mors noslra fchafiima producit : acccdit etiam,fi quis priuatim nos ffehlet , tantum boni ej* lucri quod ad nos indc manat , vtanimo comprchcndi non pofiitiac multo tmnus vcrbis , aut fcriptis cxphcan.An^quafo ,parui momenti rescsl, U - c betan cx quatuor carcenbus ,qmbus nos concludimur,qucmadmodum c ^

Sf. iij.

A^wu ACT. MARTYRVM,

yyos tribus,vtin libertatem pcrpetuam vindiccmur , & affcramurX ^quorum qiadem vnus efl mundus ifle totnnfcrus refertus ^quinobis ftana fua figurajmpofluris & prafligijs oculos prwftringit ejilludit. 7Secundus verb eft}corpus noflrum totfordibus inquinatum^ fccto- j re plenum.Tertius eft, anima noftra cum omnibus fuispartibus , me- ) te jncmoriayatione ,voluntatc & cupiditatibus noTlris atq; pertur- bationibus}quce nos huc eyilluc abslrahunt, & omnino auertunt ab his qu<e Deus nobis prccapit.Annon illa eft velutgurges quidam } dbyffus omnium vitiorumyac fcelerum, qua fuagrauitate horrore in- cutiantlFaxit Deus optimus}vt illis fenb tangamur} qub ingemifca - mus }condolcamus }eorum nos pudeat}ac nobis ex ammo in illis difyli - ceamusicontra vcrb nos totos addicamus Virtutijuflititf&fanclita- thcrucifigamus veterem noftrum hominem^ carnem noslram fubi- gamus }ne perucrfce cupiditates amplius in nobisdomincnturffcdin Vitam nouam refutgamus yvt obfcqmu Deo noftro optimo praftemus, ^ffruclus tuftitidc & intcgntatis quos habeat gratos,profcra?nus, qub palam conftet nos cffc membra Chrifti eius Yih^ac vcre jegemtos ey renouatos a Spmtu fanclo ingloriam ilhus , & proximorum no- ftrorum cedificationem.hcec funt commoda & fruBus quos ex morte ey refurrcBionc magm ilhus Scruatoris&Redcmptons lcfu Chrifti intcralios percipimus. eonosSpiritu* fanclushortatur pcrosApo- ftoloru}Vaulifcilicet6.j.<l}adKom.cap.^inepift.adEpyf.<iyCo- loffenfes. Vetn ctiaduabus episl. in quarum afiidua leBione te cxcr- ceas eyfrequentimeditatione aclcclione ommum Vfalmorununcque vnquamfatigcrisfedinBarCatechifmifemperhabcas , nepc vbi fe- mel perlcgeris}adinitium redeasiatque itaDeo luuante fruclum inde fingularem colliges. Quartus denique vltimus carcer ad nos pro - prienuncffcc~lat}ldquc Dci noftri optinubcneficio,qui nos F//// fui le fu Chnsli vinBosey captiuos dcditin caflellum hoc Cameriacum,in quo pro bonitate fua maiore copia in nos cffudit dona ey bcnediBio- nes tum animi tum corporis ,quam alio quouis loco , vbicunque verfa- ti fimus. Et hoc quidcm de prima qu<e mde ad nos rcdit vtditatc.Ccc- terum fi cxpenditur vita}quam omnes tantopere naturah:crexpctut} s ' annonfclici morte ad veram vitam ingredunur ? A7; lcctitia ej oblc-

Slationc

Tngalctus. LIBER VIII. 3"i8

Bat?one,quam itd cupimus ccrnere & eafrui,perfeSle \nquam &in folidum fru?????ir,n?fihac morte fuaui & optanda \ Teftimonio fatiic amplo nobis ejfe poffunt Vfalmi 90.1 o 3,^ J04. Denique voces com-c mutare non immerito licet^ viiam hanc breuetot mifcrus & cala- < mitatibus rejertam nominare mortem ?pj a?n:contra vero mortem na~c tura\c?n,qm cfl corporis cy animx diffolutio %f abitus cx alicno hoc * domicilw in patriam noflram yocare vitam beatam poffumus^qui- dem iure,?nodb eam mcditcmurac perpendamus in Chnslo lefu Do- mino noflro tanquam ipfius membramon autcm alia ratione . lllaergo \>t nob?s char?fi?mal?betcr a??iplccla?nur, neq; ampli9 vthofle infcjiu exhorreamus.Per eam alacriter & ffionte tranfcamus ,quu?n nos mi- mme vincat fuperct ^tignominix & contcmptui fub'uciatyfcd no~ bis potius lanua flt adgloriam & ingrcfus.Comprehendamus illam quum nunc telum manu nongeflet, adnos lcthali vulnere feriendos} aut <£terna morti addiccdos :fed efl vcluti quwdam c\au?s, qua cceli o- slium nobis aperiatur ,vt dlic lefum Chriflum wtcrnam noslram vita confJ?iciamus. Qu?d plurahios fine eius opera in hoc mudo femper mo~ r??nur,??eque vlla vnquam Lctitia? voluptatefruimur: nunquam pra- fentia fidiflimi & intcgerri??i?JJ>onfinoftripot??nur3 cum quo cy per quem diukcs ex paupertate cuadimus ,fix?;i & incohmies ex morboy Vfftr ex ???ortc,fc\?ces cx ???ifer'us ,dcniq; cx probrogf ?g??o????n?a par- ticipes immortdlis vloria:, vterept?cxfauc?b?ts hosl?u?n noslroru?n, adcoyicdlisdcuiclis , & peraclo dc ?)fdc?n triutnpho corona?nhanc a>rer?r£glori£ cofcquamur, pcrpctuo tmtmphum aga???us fub no • slro hnpcratorc ju???mo yviclorc $ duce pncflant?fiimo leju Chriflo Don??no noflro,qni?nvn?rate Vatris & Spiritm fancliin atcrnum \?uus,nob?s v?tam fuppcd?tab?t,ac cjf?cict \>t in fe , rj? fecum cum Vatre 0 Spmtu fanclojubfisla???us,poslqua?n vnu?n cu?n ?pfis ert- ???iis, A men. Hanc ?gitu r mortcm bcatam & exceilentcm quot?die mcd?tcmur,\t nobis fit inslar ?nagislri,qu? nos a vitijs abducat, & ad \nrtutes dirigit.lllim magn?Jacia»?us, & ?n ea fola toti obleblcmur, quu?n in max?mo prct?o il\a?n cjflc Jc?a?nm apud Do???ir?ti??i.Ncfcct?do fangui^nnoslro,^ innobis corrupto parca???us ,quum Detts nonil- lum ta?it?faciat-XS prxfcrt.m quinn c?i?n requirdt , rj1 mcmincnt &

Sf ??u\

rf.ii.<M38.

Trigaletua.' ACT. MARTYRVM;

diligenterinuefliget: quem vltimo dievlcifcctur.ficutima-nyresjfen teftesilliusqui proveritate obfignandanondubitarunt eum profun- dere yConclamant ^fcxpetunt vt vindicetur A pocalyp.6.Sed quomo- dofanguis nofterrtli non ejfet charus ac pretiofus, quu pntfertim la- pfiLytf. chrymas noslras colligat ,&velut in vtres fuos recodat: Vt neguttu- Apoc.7.& lam quidem vnam excidere vel diffluere fit permijfurus . Quodfinos mi7 33.15 copia fua velut obruant O3 inundcnt , ille abfterget. Annon fuffim f.chro.14. nofira ^fgcmitus, cogitarwnes noslr^ac vota etiam occultifitma rfli perfficuafunt omma C75 reteBal \s efl qui corda noflra pemtus fcru- tatur abditifiimaqu&que penetrat. Annonprecesnoflrce cla- mores ab ipfo quoque audiuntur1. Sumcndus igituresl animus:nemi- ni moleflum fitnec graue ,fuffina cdereangemifcerejlamarejachry- masfunderefbonisfuis pnuanfanguinem fuum profunderejnhilnon ferre ac pati ad mortcm vfque, cam quidcm mortem, qu<£ itafor- midabilis cfl, & tantum horroris incutit carm,cs' homimb9kutc dedi- tis:adco vt nos qui Spiritu Domini regcmti fumus , eamexpetamus , amcmuSyCompleclamurcum omm Utitia & cordis alacritate^eyani- mo infraclo aclibero:quum in ea cernamus tot & tanta commoda no- bis proximis noftris,ey maximefratnbus nojiris,^ Ecclefiae Dei effe rcpojica . \am verb quum janguis noficr , ©° cineres fint veluti quoddam piorum & Ecdefuefemen,ad vltimam vfqueguttam tptum profundamus . Et tamen quietis animis plaade cum ommpatientia Rom\°'dr (fModeratione nobis-expeSlandus esl felix exitus: quoniam hac 5- rationc pofiidemus animas noslras. hac tolerantia nobis valde necef-

Tacob c r ■ n " n 1 1

Jaria ejv.per ea nos Jpcm babemus,per eam examinamur,vt qucepro- batione pariatXd ergofacicmus ad quod Spintus fanclus nos horta- tur peros Dauidis vltimo verfu Vfal. 17. Expecla,inquit, lehouam, eflo forti ammo,%f roborabit cor tuujj expecla lehoua. Quid- uis igitur accidat&quidquid Deo vifumfuerit. Dc9 emm ilte efl De- us nofler in feculu & perpetuoupfe deducct nos vfq; ad morte, Deus opt.max. & Vater mifencordia: det nobis nomine lefu Chnfli Edtjfui, Vt coftaterinnitamur&fulciamitrfaclis fimifiionib9 fuis,cufidc cer ta eyviua,cuiusvirtuteinflrucli ac munitiobfifiamusombusnofiris hojhbus^ infultemus : atque adeo Sathan£,& ommbus infcrorum

portis

i.Tim.4.

Orfuimepift. LIBER VIII. 3ic

portispofiquaomniuvicloresfumusper \efum Chriflu ducc nofiru cum quo mhdno poffumus ,qu* certe nobis eximia ejl cofolatio. Por- ro,kec vita,in qua Dcus opt.nos conferuat^j tueturmagts molcsla- ?iobis cj}obnnramfolicitudincm,anxietatem & trislitiam , qua fci- mus noslro nomine vos & totam ecckfiam diftringi:dcmde ob labo- rcs tnoleslias fumptus, quos fuslinent & faciunt tot pijvirino- slra caufa,qiu mifcnf vnus homunciones nullis prorfus vtdes.his de caufisanquamJ.onge accrbior esl: nobis h<ecvita,quamob vllanoflrd mcommoda,qu£ hicpercipiamus. Deus tibifempcr adfit tueatur. Antequamfehx horum quinqueMartyrumexitus defcribatur,

hic quodmox fequiturinferuimusyex quibufdam I.C. adillos

literis,quce eximiam confolationem continent.

Charitas Dei Patris noftri,& gratia Domini noftri Iefu Chrifti.per communicationena Spiritusfancti fcmper fit vobifcum '•

frtM um primum vos effe captos,fratres Vnice dilebli , (fin carce* !§fejS rem comcclos intellcximusftatim ifihuc nuntium mifi , qui re totam certius nobis referret>atque ddigentius cxquireret fi quidopis O1 auxdij adferrevobis poffemus .Vroximo die louis wgreffus esl iterfubhoram tcrtiam pomendianam :heri dcmum huc redijt quum nox tam immincrct. Nuncrurfum proficifcitur vt vobis Hteras no~ flrasreddat, & diffiaat vobifcum quanam ratwnefieri pofiit vt malis vc*slris,<& affiiclionileuationcm aliquam affcramus . Minime autcm neceffc cs~l copiofius cxpliCare quantopcrc de vobis fimus fo- liritiyty quanta anxictate vincula veslra nos conflwigant.Mihiergo dubium noncfl,quum tot pij Dci cultorcs pro vobis afiidue vota & preces concipiant,quin Dcus nofler opt.max.corum dcfideria &ge- mitus exaudiat. Ac literis veslris lam vidco Vtinvobis operartcce- perit.nam fi carnis infirmitas admixta f : prodit,ita vt grauia mole- slaque certamina vobis fuslincndafmt, mihicerte mirum non cH, fed Dcum laudo ej cxtollo,quod fupra dla vos erigat. Quod adfra- tres Laborierium £7* Tngalctum attinct ,habent quo fe confblentur, quia illorum amici & arcliorc quidcm Vinculo coniunclt, placide fu- mittunt feDei vohtntatiiquamlibenterampleclutur.Scdiamcos jh grcfius in Chrfii fcholafccifiis,vt minimc fit op9literisprolixionbus

Caluiniepift. ACT. MARTYRVM,

a d vos cohortdndos.Tdntum qu& didicifHs antebac ad vfum Vcflrum accomodare \>os oportct: ey quoma, Domino vifum e?i vos ad hoc ob- fcquiu vocare^ buicopendicarejn eo quodccepiflis conficiendo per- gite infrdcli-.Etfi autem Vobis aditus nunc prgcluditur yquominus co- rdm prafentes doceatis illosyquibus labore veftrum confecrauerdtis: quoatamen edetis paldmteflimoniu eofdcm cniinus confirmare no de- jinet: Deus enim virtute illi inj^irabit,vt logius refonetyac progredia - turvltenus yqudm pofiit vox humand pertingere . Quod verb JJ>e£iat adrationes Jfieu media,qu& ex mundo apparet, vtinam quidc eiufrno- di nobis fuppeterent ad vos eripiedos, vt illis minirne cofifiyvobis pro- dejfent: neque conatus noftri ddid efficiendum "vnqudm deerunt: ve- rum Deus nos im pellityvt altius oculos erigdmus. Ef certe boc primum eH ac mdximum,fenfus omnes ve?iros colhgere,vt in pdterndm eius bonitdtcm recumbatis ,certo perfuafi & corpora veflra ammds in eius effe fide dc tutela: "(p fi pretiofus efl illifiliorufuorum fanguis,eu pdlam re ipfa monslraturum in vobis, quandoquide vos in tepes fuos dclegit . Si dutemvitaves^lrd adveritatemfuam afferendam (yfan- ciendam vti velit,pnttcrqudm quddfcitis effe facrtficium illigratifii- mum , 'vobis boc flit fumm<e con/olationi 3 mhil falicet vobis deperitu- rurn,fiquide vos totos vcsiraomma in cius manum <<y objequium addicatis. Namfidumhanc vitamrniferam Viuimus yin fidcmfuam nosrecipcredignatury multbmagis poslquam ex hoc mundo reuoca- uerit/e fidurn ammarurn noflrarum cuflodcrn probabit. Quantum at- tinet ad confllium quod pctitis , vcreorne tcmpus opportunum cfflu- xeritiidm enim amplifiimafldei vefiru: cofe fiionc cdidiffe vos intelli - go.Qwtm Deus optimus co vos adduxcrityvohis retroccdcre fas non eslfid potius omnia in Dei no*siri protiidentiam rcijcicnda funt.lnte- lim date opcram, vtinter rcfjfondcndum prudentum veslrarn a Dci Spiritu profehlam effe omncs agnofcanf.non autcm ex mundi a?iu & calliditdte. Si mihi vlla flpescjfctlibellum vesiru fupplicem adKege peruenturum, minirne obslarcmfcd illum, quivobisid pollicitus csl, credo nihd aliud captajfe, nifl vt vos latlct vana cxpcBatiQnc . ne ta- men pcr vos slarc vidcatur3ego prorfus non rcfragor y quin pcrfcue- rctis in eo quod a vobis illi propofltum cfl. £r quoriia informula qiiam

Tauranus. LIBER VIIL 320

a d mc mififlis,mhil rcpcricba quod cmcndare neccffe fit,nifi forte com- parationcmAchab,^ rcrum fvmlium, quas lenire, \cl cmollirc opc- Tceprctium cffcf.cxcmplarillud apud me rctinui .Ego quidemformula diucrfa libellum fuppliccm confcnberc potuiffcnv. fcd malofi quisof- fcrcdus cfi,mhilahudcxtarc,?ufiquod Dominus \obis dihlaucrit.hac ffefrctus,quod ybcriorcm indc fruclu profcret.Quodfimundogra- ta nonfucrit tam &qu& & fancla fidci veslra: profefiio , faltem Deo probabitur,eius Angchs,Prophetis & Aposlolts^actoti Ecclcfia:a- dcoquepij omncs quu cam vidcrint ,habebunt vndc illum laudct,quod Spiritu fuo vobis illam diclauerit.Copiofius ad vos non fcribam:huc e- tiam acccdit, quodfratemosler G. Earcllus adesl hic opportune\ w \obis fcribat.Finem ergo fcribendt faclurus,charifi?ni fratres^Deum noTvrum optimum fupplcx rogabo , Vf Vos protegat , £7* fubfidio fuo tucatur,Spiritu fuogubemct, virtnte & conslantia mslruat,qu6fci- licetita ccrtare pofiitis, \>tin vobisipfc tnumphum agat fiucmortem fubeatisfiuc prorogctvobisvita?n,& efficiatvtferio fentiatis quid- nam fit ry valeatin co folo prorfus acqutcfcere. Quomam antem co- munes funt ha litcntfratrmn mcorum nominc feorfum vos non faluta- ui. Sed vobis nunime dubium ej jc crcdo,quin non ilh modo fed magnus ctiam piorum numerus , atquc adcototum ccchfht noslra: corpusde falute vcPira fic cogite?it,vt offiaj ratio poftulat obflrtngit.Eratcr vcflcr,quem optime noflis^ veslri amantifiimus.

Epislola Guyraudi Tauraniadquendam amicum.

Grutia Dei Patris noftn per Iefum Chnltum Dominum noftrum virtute Spiritus fandti perperuo tccumfit, Amen.

jPHjl <ju# v?iquam litcnt.fratres intcgemmi folatiumihi attuleruty s^iproculdubiofuerunt Vcflrvf , quo nomine Vobis gratia habeo&x quibusctiam intclligcrc licuit , voj graui tnslitia & anxietate con- slringi,nc?npe infcij cj? anapites ,quam nnhi Deus opthnus opcm tule- fcrat quotidic (cui maximas obidgratiasago) quia fciltcetin mcntc m vobis vcmcbat ccquid in mc fitum cffcfquod quidem non mo- lcslc nccgrauitcrfero.crat emm\nde mccror contrahcrctur.Vcrum habita illius ratwne, cuius ncmine ccrtabam, nihil eratpericuli, quo- num inflruclus cftunmgcncrc armoruyqua neccffanafunf.^f quum

Taurauus. ACT. MARTYRVM,

fuit opus camihi fuppeditauit . Nam Vcl hoc vno poffum iudica- reacterto slatuere , ab illo me nonfuife ereptum ex mifcrri- mo atque horrendo Vapatus gurgite ffub quo in dcnfifiimat tene- hr&s eram demerfus ,vtfemcl in luccm prctraclus,e6rurfumde~ trudar. Ef quanuis culpa mea non leuipar non effcm qui reffonderem totcapitibus qu& mihifunt propofita ,quce'que magnum Theologum defiderabant:Deus tamcn os mihi dcdit quo pudcfierent veritatis ho- fics.Confcius etiam mex infrmitatis, & magno in periculo me verfa- ri videns , ego totus in Dei optimi gratiam paternam eius indul- gentiam omnino recubui,quam ita exeruit erga mc miferum pcccato- rem,vtrc ipfaexpcrtusfim promifiionemillam quamDominwsfecit Apoftolis fuis ,ficuti fcribitur Matth.x,non folumadeos fpeclaffe quum illis dicerct,Quando ad Keges ^ Vrinapes trahli fueritis, ne fitis foliciti quomodo vclquid refftondeatis . tunc enim dabiturvo- bis quid loquamini . lam quum ego videam hanc tam paternam Dei o - ptwu bomtatem qua mecomplcblitui ', vobis Cogitandum rchnquo, an \>llieruntigncs,velgladu, vel cruciatus quanlibet graues 0* acerbi, quibus pofiim abslrahi aut auerti,quonunus quum mc Vocabitjiben- terfequar. Certumes~lnunquam ficri poffe : fed vobis Iwc confirmo, qutfcunque tofmcnta ad mc cruciandum excogitent homines , me illa cxcepturum vt auxilia quaidam fubfidia ,quibus ad Deum opti- mum acccdam.Si me vocet per igncm, mihi fumma efl confolatio qubd certo fciam illos trcs pucros exfornaceignts ardentis extraclos fuifi fe,^f virtutem eius imminutam non effc :fi vcro peraquam, ipfe quo- que ifraclitas per mare rubrum traduxit abfque vllo difcrimine . De- mque ficuti vifum illi fuerit,voluntas eius fiat.hanc placide expc* £lo,paratus ad emigrandum,quoties me vocabit.Atque hic finemfcri- bendifaciam,quia non poffem vel prolix fiimis litcris exprimerc quas in mcgratias Deus optimus contulitullcyinquam, qui non csl impcri - tws artifex,fed qui opus quodin me cccpit , abfoluet omnibus nume- ris.ld autcm vtfaciat eum quotidieprccorcx ammo : ac vos ctiam ro- go & quotquot islhic funt fratres,vt idem mco nominc pratflctis.

Nunc icquirur defcriptio felicisac prctiofa: mortis quinquc Mart) rum, de quibus iam actum eft,

QV O dic adfuppliciu pertra£lifunt,quida vir bonus quum m eoru

ViGeneua. LIBER VIII. 311

gratiafeaffct quidquid potuerat 3dlos adut vf Colloqueretur.Et quum rcnuntiaffct tnonedutn ipfis effepro modulo fuo3 &gratia fibi a Deo colkta eos confolatus csl : & hortdtm etidm , vt inuicla conflantia pergcrent 3 quandoquidc Deus opt.corum opera in affcrendd verita- te fud v/y flatuerat. quetnddtnodum ille opus feliatcr in eis auffi- cdtMfuerdt3itdpcYjldrcntvifra£{i>& palamtntrepidum dmmum in reliquo ccrtdmipefuslinendo commoflrdrent.Wic omnes ^noore^ eademvoceDeogratias egerunt3qubdtantum honorem ipfisdetu- hJfet.Vnus illorum nctnpe loanncs V ernutius 3boc nuncioacceptojni- tib quidetn attonitus mctu perculfus esl, \>t nulla totius corptoris ejfet particu\a3qu£ non contretmfceret3atque cohorrefccretiac proin- dein hancvocem erupit3Sentioinmegrauius certamen3quatn pjofiit ab homine mortalifuslinen: Jfiritus tamen \incet miferam hanc car~ nem:& confidomenon defertumina Deo optimo max.acvos rogo3 integerrimifratres 3ne mcd cduft offedamini:nodeficiaomnino. Deus enimpromifitfe nobis adfuturuminnoslris afflicliombus : fed Do- minushabet variasrationcs 3quibus fuos exerceat.Atquetantus hic pauomos moncre dcbet noflrx infirtnitatis excitare \>t toti ex Dei \irtute pendcamus3 qui \irtutem fuamperficitineorum infirmitate, quos fibi dclegit in peculium^t omdsglona illifolitnbudtur.

Quum dutem ad locum fupplicio dejlinatum VeniJJcntjdcm ille lo- annes Vcrnutius quod fibipolliatusfucrdt de bonitate Dei & virtu- te3confecutus efi3coujldntidm Vidclicet inuicldtn 'fortitudinem ve- re Chriftidno digndm.Vrimus omniutn a cdrmfice trdblus ejl: verum antequam maclarctur^preces ad Deutnfudit:itacxorfus,Domine De us & Vater ommpotcns ego certe cora facrofancla maieslate tua ex animo fyncere agnofco me peccatore cffe miferrimu:<($ c&terd qua initium in precationufortnula recitanturslatim imtib:deinde fidem fuam au- ienmum dtente Vmucrfo populo clare profeffus esl3 quum \erb ff iritu fuum Gcneu*< Deo commendaffetjnortis acerbitateperp>efius3ho$les fuos deuicit.

Antomus Laboricnus imperternto ammo & Utovultu ,perinde ac fi ad nuptias ( quod aiunt) inuitatus,fefe ad tnortem intrepide obtuht.Ac priufquam obiret,carmfex ab eo vcniapetijt,prafatus fe illum no cffe qui morti ipfum addiceret 3fed eos demu qm iun dicun*

ViGeneua. ACT. MARTY.RVM,

doprtficerentur. Tunc autem Laboricrius^Amicejnquit, mepror- fus 710 offe?idis:quin potius opera tua ex miro carcerc eripior.ld cum dixijfet,carmficem ofculatus esl.Ex plebe multi mifericordia comrno- ti lachrymasfundebant.Deinde eafdcm quas antea Vernutius^preces concepityO3 diferte fidei fuce confcfiionem edidit3atque ita jfintuvU timum fumma conftantia emifit.

loannes Trigaletus infraBo quoque ammo admortem progreffus esl-.acproinimicis fuis orauit^ quofdam effe clamans \quincfciret quid facerent ipfi: alws ctiam effe qui ccrtb fcirent ^fafcinatos tamen a Sa- thana^mundihonoribuscbrios^nollepalam necingenue profitcri. Ojni Dcusanquiebatfiro tc V£ eos liberesl T andemfubiunxit >Deus mxaamteffintu cerno furfum in tuo folio fedentcm^ calos apertos Video yficuti Stephano feruo tuo dedifli vf monturus intueretur. Sic fidem fuam profeffusfielicitcr ex pirauit.

Bertrandus Batallius coram omnibus auda£lerh<ec\>erbaprotu- lit,Nos hic no fit mus ve/ ob latroanium^el homicidium,aut aliud fce- lus:fed quia luslifiimam Dci caufam tuemur. Et quum precatus effet Deumfupplicio mortis affcclus fmt.

Voflremus Guyraudus T auranus fifalmum vnum ita cecinit^tab omnibus audiretur:& quanquam erat adhuc iuuents non minore ta- men conslantia quam reliqui excelluit: Deum magno ardore & voce firma orauit-.deinde mortem obiuit.

Simplex hxc narratio fatis indicat,nihilfucatufuijfey fed rcm to~ tam vtgcslacsl expofitam:quaz poffit etiam ex propno illorumore extorquerhqui morti eos adiudicarunt , modb conjcientijs fis non in- ijcerent framumjed plcnam dicendifacultatem concedcrcnt.lmpij ac fceleratihomincs oculos non habentaptos pcrffuicdts infignibus Dei miraculis:erittamenaliquando tempus, quo Jubijcicntur formidabili QhrisliiudiCio,queminfuismembristam juperbe & crudeliter con- figunt.Faxit autem Deus opt.maxMrtute fua^tnobis hcec exempla ficprofint & animos addant ,nevllus impiorum furor impcdiatvel remoretur ,qub minus conslanter reddamus tcflimomum eius verita- ti>quoties vifumfuerit nos ad certamen euocare, Amen.

IOANNES CRISPINVS CHRISTIANIS

LECTORIBVS.

PSpj O L V M E N ifludAclionum Martyrum,quum adiuflam ma- t$@kgnitudinem cxcrcuiffe \>idcremus}Cbnsliani Leclores3oBauo dcmum libro claudendum duximus, ne \>os diutius buius operisexpe- hlatione fufyenfos teneremus , neue rerum prxclarifimarum a 3*<>J>- Jlui7wy cuiufcunque generis3ordinis^tatijquebomimbusgeflaru fru- cluvtilitateque priuarcmus : dcindcvtmaiontumotiotum commo- ditateadea colligendapergercmus ,qu& ia breuun Gallia Cardinalis illc Lotbarmgus piorum Janguine rubens diffcrfit ac difipauit : inter quos egrcgie cordatus Dei Martyr Annas d Burgo fuprema Varifie- fis Curia:fenator,xxui.dic menfis Dccemb.a;nn M.D.iix.admird- bilcmmartynj coronam accepit. Hijbawa' quoqac(cui nuncctiam fol iuslitix ac vcritatis lux ajfnlfit) Wlartyru bis temponbus acliones ea- dcm cditione Deofauente, daturos nos JjeramusAntcrca omnes bor- tari ac per facrofanclum Cbnfli martyrum duds ac principis nomen obtcflan non definam Vf inhocopus tam vtile ac neceffarium diligen- tiam omnem & operam confcratis.

- *• % ........

I

ufr c**" ^ (°7 -Agr ®

1

___________-¥■• ~'

c+dtf

^ _A- 't e. —

<A ; c _dt<j l~t» V-1

^ 1-

>+.

~~ ~- - ,-JU' — - - - fu-

— - - - — g ( .

— — — — S 1

_ _ - —

I ftj^. $»cU . • <*■

<tv£^Sp *«i

-jrr.K^y ---•"• •

.jsr. >>y ^ 'e"

Ei cj^.

£rr * ^Sfc- \~i \ '

L^^C vfy

pru^v^ ^«-^ • — - — • f J> •

pr{> « c * ^Jb* A An - — y d '

J«^t •/

1

VC5

1 6%

. 17*'