tS Enter M NERO TEM TR PERS RESTE TRA H C. Em pua un APTE SUN ae | hi ce AST. Uo STE - = = one Site Se eee ANNALES ACADEMIAE GANDAVENSIS. MDCCCXXIII - MDCCCXXIV. ANNALES ACADEMIAE GANDAVENSIS , A DIE VI. OCT. M. DCCC. XXIII. USQUE AD FINEM ANNI ACADEMICI, PETRO JOSEPHO DE RYCKERE, RECTORE MAGNIFICO, ET GUILIELMO LEONARDO MAHNE, SENATUS GRAPHIARIO. GANDAVI, APUD P. F. DE GOESIN-VERHAEGHE, ACADEMLE TYPOGRAPHUM. 1826. INDEX EORUM, QUA HOC ANNALIUM VOLUMINE CONTINENTUR, 1. Nomina Professorum et Lectorum Academicorum. 2, Programmata Lectionum in Academia Ganda- vensi habitarum. ` | 3. Acta in Senatu. 4. Programma Certaminis Literarii a°. w.pccc.xxrv. indicti. | 5.Series Dissertationum Inauguralium publice de- fensarum. | 6. Petri Joseren ne Rycxxre, Rectoris Magnifici, Oratio. i 7. Garnier, Prorectoris , Oratio. 8. Commentatio Joserar ImmanurLs Rourzz. Q. -------- CAROLI VERRAERT. IO, -------- C. Star Noman. II. -------- Arzxis Lapos. I2, -------- Petri VERHULST. Id. -------- Lzoror»ni Henricr HERDEN. ayron hesk dc ~shase) sieashsod, Net a E nisen os énotonfi anoorf ud maok tatag E s | ole oW. aobo SANIERAX). e xa 3905l em areol. oistcenio0 Bi ET OAI ->an er O HAMUV sare uut Doi OF, vr an codat aril ----- het, verre Vo vetat. T4 gu a" E 1x H 1410402,] - sm BE. . «NOMINA PROFESSORUM, QUI, (Inde a die 1v. ocr. M. DCCC. XXIII. ad diem xv. ocr. M. DCCC. XXIV.,) IN ACADEMIA GANDAVENSI DOCENDI MUNERE FUNCTI SUNT. __. RECTOR MAGNIFICUS, PETRUS JOSEPHUS DE RYCKERE. ACADEMLE, GRAPHIARIUS, GUILIELMUS LEONARDUS. MAHNE. Professores: Ordinis Jurisconsultorum. P. J. DE RYCKERE. J. J. HAUS. B. F. J. VAN WAMBEKE. Ordinis | Philosophorum. et Literatorum. G. L. MAHNE. J. M. SCHRANT. L. V. RAOUL. ! ik G. W. RASSMANN, Prof. Extraord. Ordinis. Medicorum.. J. C. VAN ROTTERDAM. J. L. KESTELOOT. F. E. VERBEECK. J. F. KLUYSKENS, Prof. Extraord. C. VAN COETSEM, Prof. Extraord. Disciplinarum Mathemat. et Physicarum. J. G. C. F. HAUFF. J. G. S. VAN BREDA. AAA AAA ARS Prosector Anatomicus. J. L. BODDAERT. SERIES LECTIONUM, QUE, Q. D. O. M. B. V., IN ACADEMIA GANDAVENSI HABEBUNTUR A DIE VI OCTOBRIS M. DCCC. XXIII. USQUE AD FINEM MENSIS FEBRUARII M. DCCC. XXIV. , Rectore Magnifico, Perro Joserno De RYCKERE, JURIS UTRIUSQUE "DOCTORE. Ordo Jurisconsultorum. P. J. DE RYCKERE. Institutiones. Juris Romani tradet, diebus Mercurii, Jovis, Veneris et Saturni, horá undecimd. ' Pandectas interpretabitur, diebus Mercurii, Jovis , Veneris et Satur- ni, horà decimd. J. J. HAUS. Encyclopaediá Juris præmissà, Jus Nature exponet, diebus Jovis, Veneris et Saturni, hora octavá matutina. Jus publicum et gentium docebit, diebus Lune et Martis, hora undecimá. (2) Jus Criminale hodiernum explicabit, die Lune, hora octavá matu- tind ét secundá pomeridianà; diebus Martis et Mercurii, hora octavd. Historiam Juris Romani tradet, diebus Martis et Mercurii, horá secundá. p. F. J. VAN WAMBEKE. Juris civilis hodierni Codicem interpre- tabitur, diebus Lune, Martis, Mercurii, Jovis, Veneris et Saturni, hora noná matutiná. De procedendi ratione in causis civilibus prelectiones tum theore- licas, tum practicas habebit, diebus Jovis, Veneris et Saturni, hora undecimá. Jus Mercatorium explicabit, diebus Martis et Mercurii, hora ¢ertid. Exercitationes disputatorias singuli Professores in prelectionibus suis, tempore opportuno, moderabuntur. z Ordo Philosophorum et Literatorum. G. L. MAHNE. Hora IX, diebus Mercurii, Jovis, Veneris et Saturni, dictabit Brevem notitiam doctrinarum studii apud Romanos, eàque finità, deinceps interpretabitur Terentu 2Zndriam et Eunuchum, Cice- ronis Paradoxa Stoicorum, et Horarn Odas Selectas. Hora XI, iisdem diebus, 4ntiqguitates Romanas explicabit. J. M. SCHRANT. Historiam Patriae secundum proprium suum con- spectum enarrabit, diebus Lune, Martis et Mercurii, hora octaeá matutina. Praecepta styli bene Belgici tradet, diebus Jovis, Veneris et Saturni, eádem horá. Grammaticam Belgicam explicabit die Saturni, hora II. Eloquentiae exterioris exercitiis vacabit, eodem die hora III. L. V. RAOUL. Hora VIII, diebus Lune, Martis, Mercurii et Jovis, Historiam Universalem, præmissà introductione, inde a seculo XII usque ad nostra tempora tradet. Hora II post meridiem, diebus Mercurii et Jovis Loca Selecta Scrip- torum Gallicorum cum exemplaribus Grecis et Latinis comparabit. ¢ 3) Porro bini Professores, Manve et Raovr, conjunctim docebunt . Literas Graecas. Prior diebus Veneris et Saturni, hora VIII, Anti- quitates Graecas exponet: posterior diebus Lune et Martis, RES IX. Xenophontis. Cyropædiam interpretabitur. G. W. RASSMANN. Prof. Extraord. Præmissà generali in Philoso- phiam introductione, Logicam docebit, diebus Lune, Martis, Jovis et Veneris, horà X. Methaphysicam, si legitimus aderit auditorum numerus, exponet diebus Mercurii et Veneris, horá IV pomeridianá. Historiam Philosophiae tradere perget gratis, diebus Mercurii et Saturni, hora X. — In tertià, quam adjiciet, hora cum provectioribus in Litteris Grecis leget et interpretabitur unum alterumve dialogum Platonis. Exercitationes preterea moderabitur disserendi et disputandi, diebus Lune et Martis, hora XI. Ordo Medicorum. J. C. VAN ROTTERDAM. Praxin medicam docebit, diebus Mercu- rii, Jovis et Saturni, horà decimá. Porro in Nosocomio Academico, Institutiones clinicas ab initio ad finem scholarum, horà mediá ante nonam , re ten a & exceptis diebus Saturni. Denique Principia Therapeutica, Institutionibus clinicis adaptata , in eodem Nosocomio explicabit. J.-L. KESTELOOT. Institutiones Pathologiae tradet, diebus Lune, Martis et Mercurii, hora wndecimd. Therapiam generalem, Materiam medicam ,, et Pharmaciam, cum Methodo concinnandi formulas medicinales; secundum Pharmaco- poeam Belgicam , docebit, diebus Jovis, Veneris et Saturni, eadem hora. Hygienen et Diaeteticam exponet, diebus et horis ulterius consti- tuendis. F. E. VERBEECK. Diebus Lune, Martis, Mercurii et Jovis, hora secundá , Anatomiam exponet. . lisdem diebus, hora tertid, Pirdidanes docebit. (4) J. F. KLUYSKENS. Prof. Extraord. Chirurgiae clinicae, in Noso- comio Academico, diebus Lune, Mercurii et Veneris, horá océavé, va- ` cabit: Operationibus Chirurgicis in Nosocomio Academico icai eisdeik diebus. Preterea exercitationibus Chirurgicis interesse possunt. omnes Medicine: Candidati, adeo ut singuli ad operationes Chirurgicas sub aus- picis Professoris iterandas et exsequendas admittantur, diebus et horis postea pro auditorum commodo indicandis. — ` Eàdem hora, diebus Martis, Jovis et Sdturhity Institutiones Ohitu gicas in ædibus Academicis docebit. Artem Obstetriciam , diebus Mercurii et Veneris, hora meridianá , exponet. De Morbis Cutis, diebus et horis postea definiendis, speciatim "n C. VAN COETSEM. Prof. Extraord. Diebus Lune et Martis, hora X., die Mercurii autem hora II. pomeridiana, Medicinam Josep exponet. lisdem diebus, hora quartá pomeridianà, de Morbis infantum et feminarum speciatim aget. Preterea Tabularum Clinicarum in Nosocomio faciendarum curam, sub auspiciis Cl. Doct. Han Rotterdam, geret. Ordo Mathematicorum et Physicorum, J. G. GARNIER. Diebus Jovis, Veneris et Saturni, hora guartd po- meridianà, Elementa Matheseos explicabit; diebus Lune, Martis et Mercurii, hora quartá pomeridianà , tradet Geometriam descriptivam ( Géométrie descriptive), Analysin Algebraicam Generaliorem eam- que Geometriae applicatam et Elementa Statices : diebus Lune, Martis, Veneris et Saturni, horà noná, Institutiones calculi differentialis et integralis et Mechanicam theoreticam corporum. solidorum et fluido- rum tractabit. Preterea, pro Auditorum commodis, Professor suscipiet lectiones de Astronomia physica et mathematica. (5) C. F. HAUFF. Diebus’ ‘Lane, Mercurii et Veneris, hora undecimá, Physicam; diebus vero — Jovis et Saturni, eddem hora, Chemiam tractabit. J. G. S. VAN BREDA, Botanicam docebit die Jovis, hora decimá matutinà , diebus Veneris autem et Saturni, horâ post meridiem secund4. Historiam Naturalem exponet, die Mercurii hora decimá, diebus Veneris vero ét Saturni, hora #ertid. J. L. BODDAERT Med. et Chirurg. Doct. nec non Acad. Lect. Cadaverum dissectionibus, ab ipsis Anatomiz Professoris lectiones audien- tibus juvenibus in amphitheatro instituendis, preerit, illosque, sub moderamine Professoris, methodum secandi cadavera docebit. Septimo Kalend, August. M. DCCC. XXIII. Ex Mandato Rectoris , Senatis Academici Graphiarius , J. J. HAUS. Bibliotheca Academica unicuique patebit singulis diebus, ab hora noná ad meridiem , et a secundá pomeridianà usque ad quartam. SERIES | LECTIONUM, QUE, Q. D. O. M. B. V.; IN ACADEMIA GANDAVENSI HABEBUNTUR A DIE VIII. MARTH M. DCCC. XXIV. USQUE AD FINEM ANNI ACADEMICI, Rectore Magnifico , Perro Josepno DE Ryckere, JURIS UTRIUSQUE DOCTORE. ——Ó de CRM Ordo Jurisconsultorum. P. J. DE RYCKERE. Institutiones Juris Civilis tradet, diebus Mercurii, Jovis, Veneris et Saturni, hora undecimá. Pandectas interpretabitur, diebus Mercurii, Jovis, Veneris et Satur- ni, hora decimá. J. J. HAUS. Jus Nature exponet, diebus Lune, Martis et Mercurii, hora septimá matutina. Jus publicum et gentium docebit, diebus Jovis et Veneris, eédem hora. Jus Criminale hodiernum explicabit, diebus Lunæ, Martis, Jovis et Veneris, hora octavá. (2) In enarranda Historiá Juris Romani interná , et interpretandis Gaji Commentariis Verone inventis perget, diebus Mercurii et Saturni, eddem hora. B. F. J. VAN WAMBEKE. Juris civilis hodierni Codicem interpre- tabitur, diebus Lune, Martis, Mercurii, Jovis, Veneris et Saturni, hora noná matutinà. De procedendi ratione in causis civilibus prelectiones tum theore- licas, tum practicas habebit, diebus Jovis, Veneris et Saturni, horá undecimá. Jus Mercatorium explicabit, diebus Martis et Mercurii, hora terti. Exercitationes disputatorias singuli Professores in prelectionibus suis, tempore opportuno, moderabuntur. Ordo Philosophorum et Literatorum. G. L. MAHNE. Hora IX, diebus Lune, Martis, Mercurii et Jovis, Scholas Latinas habebit. Hora XI, iisdem diebus, Antiquitates Romanas explicabit. ~J. M. SCHRANT. Historiam Patriae secundum proprium suum con- spectum enarrabit, diebus Jovis , Veneris etSaturni , hora septimá matutina. Praecepta styli bene Belgici tradet, diebus Lune, Martis et Mercurii, eádem horá. Grammaticam Belgicam explicabit.die Saturni, hora II. Eloquentiae exterioris exercitiis vacabit, eodem die hora III. L. V. RAOUL. Hora VIII, diebus Mercurii, Jovis, Veneris et Saturni, Historiam Universalem, inde a seculo XII usque ad nostra tempora, tradet. Horà III post meridiem, die Mercurii, Trageediam Graecam interpre- tabitur. ` Porro bini Professores, Manne et Raouz, conjunctim docebunt Literas Graecas: prior diebus Lune et Martis, hora VIII. Antiquitates Grae- cas: exponet: posterior diebus Lun: et Martis, hora IX. Xenophontis Cyropædiam explicabit. (3) G: W. RASSMANN. Prof. Extraord. Logicam docère čontinwäbit diebus Lune, Martis, Jovis et Veneris, hora X. | Historiam Philosophiae tradere perget gratis, die: Mercurise et Saturni, hora X.— In Platonis dialogo, Phaedone, interpretando pro- gredietur, et exercitationes preterea moderabitur disserendi et dapi tandi, diebus Veneris et Saturni hora XI. rds Medicorum. J. C. VAN ROTTERDAM. Praxin IM docere perget, diebus Mercurii, Jovis et Saturni, hora decimd. Porro in Nosocomio Academico, Institutiones clinicas ab initio ad finem scholarum, hora medié ante nonam, moderabitur , compe diebus Saturni. . : AG obe Denique Principia Therapeutica P je obi en nl clinicis adaptata > in eodem Nosocomio explicabit. J. L. KESTELOOT. Institutiones ya spi arce dicbus Lung et Martis,. hora .decimá;.die Mercurii hora vadecimé. : ;: Therapiam generalem, Materiam medicam , et ne s cum Methodo concinnandi formulas medicinales, secundum Pharmaco- poeam Belgicam, docebit, diebus Jovis et Saturni, . hora undecimá , Veneris autem hora decimá. Hygienen et Diaeteticam exponet, diebus Lune, Martis et Veneris, hora undecimá. F. E. VERBEECK. Diebus Lune, Martis, Mercurii et Joris; “hora secundá, _Anatomen exponet. lisdem diebus, hora £ertié, Physiologiam docebit. J. F. KLUYSKENS. Prof. Extraord. In Nosocomio Aradertito; Chi- rurgiae clinicae, diebus Lune, Mercurii et Veneris, hora media octavae matutinæ vacabit. Operationibus Chirurgicis in Nosocomio cademico vaésbit; eisdein diebus. Preterea exercitátionibus Chirurgicis interesse possunt omnes (4) Médicinæ Candidati, adeo ut singuli ad operationes Chirurgicas sub aus- picis Professoris iterandas et exsequendas admittantur, diebus et horis postea pro auditorum commodo indicandis. Eâñdem hora, diebus Martis, Jovis et Saturni, Institutiones Chirur- gicas in sedibus Academicis docebit. Artem Obstetriciam , diebus Mercurii et Veneris, hora meridianá, exponet. De Morbis Cutis, diebus ,et horis definitis, speciatim agere perget. C. VAN COETSEM. Prof. Extraord, Diebus Lune et Martis, hora X., die Mercurii autem horá II. :pomeridianà , Medicinam forensem exponet. lisdem. diebus, horà quartá pomeridianà, de Morbis infantum et feminarum speciatim aget. Preterea. Tabularum Clinicarum in Nosocomio faciendarum curam, sub auspiciis CI. Dept. Pan Rotterdam, 2 | Beret, Ordo Mathematicorum et Physicorum. J. G. GARNIER. Diebus Jovis, Veneris et Saturni, hora quartá po- meridianà, Elementa Matheseos explicabit; diebus Lune, Martis et Mercurii, hora quartá pomeridianà , tradet Geometriam descriptivam ( Géométrie descriptive), Ænalysin Algebraicam Generaliorem eam- que Geometriae applicatam et Elementa Statices: diebus Lune, Martis, Veneris et Saturni, hora rond, Institutiones calculi differentialis et integralis et Mechanicam _theoreticam. corporum solidorum et. fluido- rum tractabit. Preterea, pro Auditorum commodis, Professor suscipiet lectiones de Astronomia physica et mathematica. C. F. HAUFF. Diebus Lune, Mercurii et Veneris, hora undecimd, Physicam ; diebus vero Martis, Jovis et Saturni, eádem hora Chemiaim tractabit. J. G. S. VAN BREDA. Botanicam docebit die Jovis, hora decimá matutinà, diebus Veneris autem et Saturni, hora post meridiem secundé. 5 (5) Historiam Naturalem exponet, die Mercurii horá decimé, > diebus Veneris yero et Saturni ; hora tertid. , RS RS enn J. L. BODDAERT. Med. et Chirurg. Doct. et Acad. Lect. Cada- verum dissectionibus, ab ipsis Anatomes Professoris lectiones audientibus juvenibus in amphitheatro instituendis , præerit, illosque , sub moderamtine Professoris, methodum secandi cadavera docebit. Kalend. Martiis, M. DCCC. XXIV. Ex Mandato Rectoris , Senatüs Academici Graphiarius , G. L. MAHNE. i Bibliotheca Academica unicuique patebit singulis diebus, ab hora zoná ad meridiem, et a secundá pomeridianà usque ad quintam. ACTA IN SENATU. ET ACADEMIA, D. IV... OCTOBRIS M. DCCC, XXIV. In conventu Curatorum, Rectoris et Assessorum e Candidatorum numero senario in proximum annum Ácademicum graphiarius electus est Vir Clar. F. Æc. VERBEECK. Deinde in Senatu Amplissimo Curatorum Præses Professoribus significavit, a Curatorum collegio ex Cod. Acad. §* 108 et 196. prescripto Assessores Rectoris Magnifici nominatos esse , Ex Ordine Jurisconsultorum B. F. J. VAN WAMBEKE. — — — — Medicorum J. L. KESTELOOT. — — — — Math. et Phys. C. HAUFF. His indicatis, novus Rector, L. V. Raovt, in 2 quem Augustissimi Regis decreto Rectoris Acade- mici provincia delata erat, nec non Senatüs Academici graphiarius F. Æe. Verszzcx solemne jusjurandum præstiterunt. Denique vero Vir Clar. J. G. Garnier, Pro- rectoris munere fungens, in Curia orationem ha- buit, et victoribus juvenibus premia dedit, que ipsis, singulari munificentià Optimi Regis assig- nata erant. Quà solennitate finita, novus Rector, Vir Clar. L. V, Raouz, quum ipsi a Prorectore fasces Academici traditi essent, Amplissimos Curatores, Clarissimosque Professores allocutus est, illis se commendavit, et decessori debitas gratias egit pro cura in rerum Ácademicarum administratione adhi- bita. A SEAS) uo dole mam e ge as PROGRAMMA CERTAMINIS LITERARII, RECTORE ET SENATU ACADEMLE GANDAVENSIS , MENSE AUGUSTO A. M.DCCC. XXIV, INDICTI. Ex Augustissimi Regis decreto (d. xxv Sept. wDeccxvi N. 65, a S 140 ad S 148), a Rectore et Senatu Academiz Gandavensis proponuntur omnibus Academiarum Belgicarum civibus hæ queestiones : Ab Ordine Philosophorum e et DM] E Quandoquidem, apud recentiores historicos, perpauca re- periuntur de triginta viris, quos, devictis Atheniensibus, praefecit . (2) Lysander, quæritur accurata narratio eorum, que Athenis, inde ab urbe capta usque ad libertatem ope Thrasybuli res- titutam, contigerunt. II. Scripsit M. A. Muretus Var. Lect. XIX, 4: „M. Tullius, quamquam. QuAÉAA«y et erat et haberi volebat , Grecorum tamen nationi nonnumquam subiniquus yidetur: non tantum, ubi cause serviens eorum fidem in testimoniis eleyat, levitatem insectatur , instituta deridet: sed etiam cum Romanam linguam verborum copid Grece non parem modo, sed etiam superiorem facit." Que- ritur itaque, ut ex operibus Ciceronis non tantum omnia illa. loca deinceps seligantur, quibus ipse, quascumque tandem ob causas, aut æque aut inique de Grecis judicasse censen- dus sit, verum etiam, ut illa judicii sive æquitas sive ini- quitas argumentorum rationibus probetur. Ab Ordine Meicorum. Exponantur substantiarum aériformium (sub statu gaz et vaporis) in therapia fructus; deinde compositionis et præpa- rationis ratio; porro agendi modus; tandem casus , in Te debitis sub cautelis, indicationem explere. valent. A Ab Ordine Disciplinarum Matheridtióno rum et. Physicarum. kh 1°, Investigationes mere mathematicas de causticis per re- flexionem et refractionem, a tempore Tschirmhausen usque ad nostram* ætatem factas, enarrare. (5) 2», Duplicis hujusce causticarum speciei theoriam deducere ex problemate generali Reperire curvam tangentem alias curyas numero infinitas et legi communi subjectas , vel quarum æquationes non nisi quantitate constanti inter se differunt. Hujus principii applicatione restricta 1° ad casum unius refractionis per superficiem planam: 2° ad casum duplicis . refractionis per laminam aére ambiente magis refringentem : 3» ad casum quo radii e medio quolibet in aliud transmissi, pertranseunt superficiem sphericam. Quæritur insuper, ut, quz dicta sunt de causticis per refractionem, ad causticas per re- flexionem extendantur. Yu. biirro IL. Examini critico subjicere propositionem , qua asseritur, ma- chinas extractis parandis idoneas esse apparatus inutiles, ita quidem, ut 1°, Inter se comparetur series extractorum machinis para- torum cum serie extractorum ex iisdem materiis methodo vulgari, ope temperiei elevate, paratorum ; 2°, Curatius examinetur, quo jure extracta , que pondere spe- cifico non differunt, nulla ratione inter se differre dici possint. III. Quæritur descriptio structure Anatomicæ et expositio Historiæ Naturalis lumbrici vulgaris, sive terrestris. Ab Ordine Jurisconsultorum. Exponatur doctrina de delictorum probatione tam secun- (4) dum rei naturam, quam secundum principia Juris Romani et Hodierni. vul — CÓ Commentationes, Latino tantum sermone conficiendæ, et aliâ, quam ipsorum auctorum, manu describendæ, ante diem xv Junii A. M. Dccc. xxv. auctorum sumtibus , ad Academiæ Actuarium mittantur. Preterea singulis Commentationibus in- | scribatur lemma, cui addatur schedula obsignata, Auctorum nomina continens, inque exteriore parte eodem lemmate conspi- cua. — Præmia vero, e Regia munificentia victoribus decreta , distribuentur primo die Lunæ mensis Octobris A. M. DCCC. XXV. RÉ SERIES DISSERTATIONUM INAUGURALIUM PUBLICE IN ACADEMIA GANDAVENSI DEFENSARUM, Inde a die XX Dec. M.DCCC.XXIII usque ad diem XIII Aug, M.DCCC.XXIV. — — HR DIRE pae — —— D. xx Dec. moccexxim, Dissertatio MEDICA de Peritonitide in genere, et praecipue de acuta, publice defensa ab Evcento Francisco Bauwens, Ostendano, pro Doctoratu Medicine. D. xxu Dec. wpcccxxur, DissERTATIO mepica de Percussione et Ste- thoscopo in Diagnosi Tuberculorum Pulmonalium , publice defensa a Perro Josepuo pe Rupper, Gandavensi, pro Doctoratu Medicine. D. m Jan. mpccexxiv, Specimen surwicum de Jurejurando, publice defensum a Joanne PrnwEgL, ex Beernem, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. x Jan. mpccexxiy, Dissertatio MEDICA de Angina in genere, pu- blice defensa a Leoxarpo Antonio ve Max, Medioburgensi, pro Docto- ratu Medicine. C2) D. xvu Jan. wpcccxxiv, DISSERTATIO PHYSIOLOGICO-MEDICA de Diges- tione, publice defensa a Canmoro VERHEYLEWEGHEN , Sottegemiensi, pro Doctoratu Medicine. ^ D: xxiv Jan. wpcccxxiv, Dissenrario Jurica de Collatione Bonorum , secundum jus hodiernum, publice defensa a CanoLo "VANDENDROUKE, ex Mendem, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. | D. xxvm Febr. uncccxxiv, Disserrario surinica de Donationibus inter Virum et Uxorem. secundum jus Romanum et Hodiernum, publice defensa a Jupoco pe te Haye, Gandavensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. xir Martii mocccxxrv, DISSERTATIO MEDICO-CHIRURGICA , de Hydrocele in genere , et praesertim de specie per effusionem dicta , publice defensa a Livino ve Buck, ex Ledeberg, pro Doctoratu Medicine. D. viu Maji moccexxiv, Specimen surinicum in artic. 334 Cod. Civ. Hodierni, publice defensum a L. J. Campin, ex Dour, in Hannonia, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. xv Maji mpcccxxrv, Disserratio de Testamento Holographo se- cundum jus hodiernum, publice defensa a Josepno vr ta Court, Sylyae- Ducensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. xxix Maji mocccxx1v, Specimen mepicum, exhibens Momenta quae- dam, quibus Phthisis Mucosa ab Ulcerosa distingui potest, publice defensum a BERNARDO ANTONIO DORE, Fi corburgo- Batayo » pro Doc- toratu Medicine. D. xu Junii mpccexxiv, Disserratio MEDICA de Metrorrhagia Gravi- darum , publice defensa a Arexı DE Cæsare Lapos, Bruxellensi, pro Doc- toratu Medicine. — Idem Chirurgie Doctor Arot est die xix Junii MDCCCXXIV. D. xix Junii mpcccxxiv, Dissertatio suribica de Portione disponibili secundum jus hodiernum , publice defensa a Bauruazare Bonrzvur, Gan- davensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. xxvi Junii mocccxxiy, DissERTATIO surmica de Conciliario prodigis (3) dando, publice defensa a Canoco F. G. van Caron, Brugensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. xxvi Junii mpcccxxrv , Specimen suninicum de Juribus Obligationi- busque Usufructuarii, publice defensum a Juriano Joanne AUDENAERT, Gandavensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. m Julii mpcccxxiv, Dissenrario MEDICA de Tinea, publice defensa a Francisco Verrarnr, ex Sassa~Gandensi, pro Doctoratu Medicine. D. m Julii mooccxxrv, Dissenrario surwica de Translatione Dominii secundum Jus Romanum, Statutarium et Hodiernum , publice defensa a Simone Menus, Tornaeensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. vi Julii w»cccxxiv, Specimen surinicum de Revocatione Donationum inter vivos, publice defensum a LEONARDO DE Coëx ; Gandavensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. ; D. x Julii w»cccxxiv, Dissertatio sunwica de Conditione Resolutiva ' secundum Jus Romanum et Hodiernum, publice defensa a LroPorpo Fontaine, Lutosano, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. x Julii wpcccxxiv, Specimen suripicum de -Hereditate vel actione vendita, secundum Jus Romanum et Hodiernum, publice defensum ab Hovenro Leresvre, ew Leuze, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. xvir Julii moccéxxiv, Specimen sunwwicum de Divortio apud nos ap- probando, publice defensum ab Epvanpo van Santen, Gandavensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. xxiv Julii moccexxrv, Dissertatio JURIDICA de Poena Perjurii, se- cundum Jus Romanum, Statutarium et Hodiernum, publice defensa a Joséeno Drrgprenng , Brugensi , pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. xxiv Julii mpcecxxiv, Diarame Acapemica de Phania Eresio, Phi- losopho Peripatetico, publice defensa ab Aucusro Voisin, Bononiensi, pro Doctoratu summisque in Literis Humanioribus et Philosophia Theo- retica honoribus. D. xxxi Julii mpccexxiv, Specimen suniicum, De Legibus Poenalibus , . publice defensum a Hirrorrro Imrens, Gandavensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. ^ C4) D. Aug. MDCCCXXIV, DISSERTATIO JURIDICA de Jactu, secundum Leges Romanas, publice defensa a Freverico Rapazrr, Brugensi, pro Docto- ratu Juris Romani et Hodierni. D. vn Aug. moccexxiv, Specimen suriwicum, de Mutuo, secundum Jus Romanum et Hodiernum, publice defensum ab A. J. G. Doverscme Neerysscue, Bruxellensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, D. xx Aug. moccexxiv, DISSERTATIO PHYSIOLOGICA, sistens aliquot mo- menta de Actione Encephali, publice defensa a Canoro Lupovico pk Meester, ex Sti Nicolai, pro Doctoratu Medicine. D. x Aug. moccexxiv, Dissertatio PHYSIOLOGICA de Educatione Phy- sica: Neonatorum, publice defensa ab Aucusro Wozrs, Divmudensi, pro Doctoratu Medicinæ. D. x Aug. mocccxxiv, DISSERTATIO PNYSIOLOGICA de Morte naturali. et accidentali, publice defensa a Joanne Orrevarre, Gandavensi, pro Doctoratu Medicinæ. | D. xı Aug: mpcccxxiv, Specimen suriicum de Divisionis Hereditatis effectibus, et de praestanda Evictione, publice defensum ab Ameneo Josgeno Laxpas, Cortracensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni, D. xi Aug. moccexarv, DissERTATIO mepica de Fractura: intraarticu- lari colli femoris, publice defensa ab Epvanpo Josepno Joanne Gorruats, Gandavensi, pro Doctoratu Medicine. D. xu Aug. mpcccxxrv, Specimen mepicom de Viribus Naturae, publice defensum a Lupovico Casrerman, Tornacensi, pro Doctoratu Medicine. D. xi Aug. moccexxiv, Specimen surmicum de T'hori Separatione reji- cienda aut ejus effectibus mutandis, publice defensum ab Aucusro Gueysens, ex Harlebeke, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. PETRI-JOSEPHI DE RYCKERE, RECTORIS MAGNIFICI, - ORATIO DE LEGUM INTERPRETATIONE , QUAM PUBLICE HABUISSET, DIE IV OCTOBRIS MDCCCXXIV, QUO IPSI SUPREMUS ACADEMIÆ MAGISTRATUS DEPONENDUS ERAT, NISI GRAVIOR QUIDAM CASUS DOMESTICUS INTERVENISSET (1). Hy. LE $i gx PUR SE CLEM ES SET f x SN RAN PS bab TI SSES AMPLISSIMI VIRI, ACADEMIZ CURATORES! CONJUNCTISSIMI COLLEGÆ! CARISSIMI GOMMILITONES! VOSQUE CJETERI OMNIUM ORDINUM AUDITORES ORNATISSIMI ! Porc Magistratus Academici actum aggressurus, experior verita- tem adagii, eam esse suavissimam navigationem , quum littoris oram in conspectu habeamus: ita nempe fit, ut labor ex quietis vicinia et quasi pregustu exhilaretur; utque, in ipsa non ignobili quiete, que res bene: gestas sequitur, crescat nostra felicitas, ex secura preteriti laboris re- cordatione. — Cavendum mihi superest, ne in ipso ferme portus ostio naufragium patiar. Quod ne eveniat, egregia quidem exempla mihi legaverünt doctissimi viri, qui, superioribus annis, ex eodem hoc loco, non facunde minus, quam erudite, ad Vos verba fecerunt. Sed hec sunt ejusmodi, ut æmulari quidem et sequi, nullatenus vero adæquare et assequi possim. Habet tamen argumentum, quod me confirmet. De tione hujus materie, ipse ego de æquabili interpretatione orator, non iniquam mei propositi interpretationem apud vos experiar. Nullam esse artem interpretandi totamque Jurisconsulti, ex hac parte, peritiam natura et exercitatione contineri, plures videntur sibi habere persuasum, aliisque persuadere conantur; Aé mihi quidem, “unde talis opinio quibusdam insederit, perpendenti, id pluribus ex: causis oriri visum est. — Primum enim, quum ingenii solertia, judicii sagacitas, atque illud veluti mentis acumen, quod in ipsa rei viscera penetrat , multaque alia interpretationis adjumenta, liberali nature manu non raro dispensentur; plures, totius rationis ignari, quid arti relinquere- tur, non animadyerterunt: merito comparandi pueris, qui hortum cul- lissimum ingressi, tantam rerum amoœnitatem e terra, sponte: natam arbitrentur, si colentis manum et culture instrumenta non videant. Non levem etiam reprehensionem incurrit ars interpretandi, quod sepe fluctuans et ad omnem auram versatilis, nulla lege certa nitatur et immutabili; sed obsequens circumstantiis, nihil fere præcipiat, quod variis rerum momentis non convellatur. — Quam parum tamen funda- tum sit illud convicium, vel exinde patet, quod id interpretationi com- mune sit cum maximis artibus, bellica, medica aliisque compluribus, qua etsi commonstrant, quid fieri plerumque oporteat, non angustis tamen incluse formulis, sed et artificis consilio et rerum utilitate sus- pense, id etiam precipiunt, ut a legibus suis in loco discedatur. Ad id accessit, quod fuere olim ex legulejorum grege, plurimi, et nonnulli recentiores, qui, methodo nimium diffusa et more, ut ita dicam, pedantico, de interpretatione disserentes, tantam regularum et adminiculorum farraginem somniayerunt, ut ipsam prope artem, adul- terini apparatus pondere oppressam, sepeliverint; stirpium quarumdam haud absimiles, qua primo iis, quibus adnascuntur, arboribus adrepen- tes, ipso deinde complexu enecant. Ingenerato ita, ut fit, pluribus fastidio, paucorum ingenii vitium in ipsius pulcherrime artis crimen conversum est. Quasi vero. Rubeni yel Raphaélis tabellam ex inepti alicujus artificis delineatione oporteret æstimare. : Verum banc inter alias maximam esse causam cee Le cur artem ab interpretandi facultate quidam remoyeant, quod huic erreri sanior interpretatio, quantum potest, ipsa suffragetur, et artificium. suum (5) sedulo- occultet.. Ut enim quisque solertissimus est interpretandi artifex, ita: maxime elaborat, ut naturali legum sensui proximus, ab arte autem aliénissimus--esse videatur. Inde sapiens et sobrius interpres in interio- ribus. legis venis herebit, eam commonstrabit unam ipse se substra- het, (2). Etenim quum Jurisconsultas nihil. sit aliud ,. nisi interpres, imo vox ipsius legis , quie si per se loqueretur, supervacanea foret opera Juris- consulti ,, legem ipsam sollicite interrogare debet, nec quidquam effari, nisi quod ab ea subjiciatur. — Quod si prestiterit, si integram legem , cum aliis ejusdem vel similis argumenti collatam, penitus pertentarit ac perspexerit, non ea- solum ,. quz. yerborum cortice continentur , facile apparebunt; yerum etiam quacumque in interiore, ut ita dicam, legis anima latent, non velut peregrina et adventitia intrudent sese, sed tamquam innata atque insita, ultro sequentur, et in locum quaque . suum subibunt atque succedent, ‘Ut autem feliciter eo perveniant legum studiosi juvenes, oportet ut per plures cognitiones pravias vividam indolem circumferant. Cum enim. officium recte interpretationis sit, ut nec in verbis, quibus lex concipitur, nec in rebus, quas illa comprehendit, nec in ipso denique legislatoris hanc. scribentis promulgantisque consilio, obscurum quid- quam aut impervium relinquatur ; necessarium inprimis est diligens linguarum studium; Grammatices generalioris auxilio suffultum ; haud leviter quoque degustandæ sunt elegantiores litteræ, et accurate notande verborum proprietates. — .Cujus quidem studii momentum probe ani- madverterunt celeberrimi Jurisconsulti, quorum aliqui, velut Antistius Labeo, tantum opere litteris impenderunt, ut, teste Gellio, Gramma- licos paene hac sua solertia superarent. Digestorum vero leges evolven- ` tem. res ipsa docebit, Ulpianum, Paulum et reliquos juris interpretes, admirabili sagacitate nativas terminorum significationes eruere, ambiguas distinguere , obscuras illustrare, nullum denique vocabulum Edictale, aut in legibus, senatusconsultis constitutionibusque usurpatum, sine congrua interpretatione relinquere. Tnutiliter. proprio verborum sensui detegendo allaboraret interpres , (6) si huic litterali legum cognitioni intentus, rationalem earum: scientiam negligeret, et ipsam legislatoris in ferenda lege mentem aspernaretur. Hoc scilicet consilium legislatoris, summi in republica juridica viri, Cujacius, Donellus, Grotius, Daguesseus aliique, tamquam ipsam legum animam consideraverunt, et firmissimum interpretationis, quam doctores extensivam, restrictivam et declarativam vocant; funda- mentum. Hee interior legum ratio est interpretis quasi cynosura, ad quam perpetuo oculos convertere cursumqne dirigere debet. » Que » enim lex, ait Cicero, quod senatusconsultum, quod magistratus edic- - » tum, quod foedus aut pactio non infirmari potest, si ad verba rem » deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et ratio- » nem....... relinquamus"? Inde philosophie disciplinarum , ac Logicæ inprimis, necessitas; unde incredibilis ad omnem interpretatio- nem argumentorum copia scaturiet, et planior substernetur via ad latentem legis rationem detegendam. Neque id quisquam mirabitur, ‘si perpenderit, interpretationem potissimum consistere in ipsius recte ra- _ tiocinationis ad germanam legum decisionem explorandam accommoda- tione. Ex iis igitur philosophorum artibus commonstrabitur Jurisconsulto , quomodo inyenienda eruendaque sit vera legis species; earumdem-auxi- lio et solutionis principium reperire et casibus, lege non expressis, ipsius aptare sententiam edocebitur; hinc denique, ut omnia paucis complectar, hauriet potentissimam illam, iu quolibet interpretationis genere, ratiocinandi vim, que etiamsi a natura multum mutuetur, solius tamen dialectices ope ad requisitum robur et firmitatem perdu- citur. i } 003 Adversus hanc optabilem Litterarum et Philosphie cum Jurispruden- tia conjunctionem tota semper insurrexit rabularum gens, que empi- rice legum tractationi dedita, pulcherrime artis pretium’ ex “sordida lucri consideratione admetitur. Arceatur vero hec proletaria turba, tamquam profanum vulgus, a Jurisconsultorum c&tu; nec preclarum interpretis nomen sibi arrogare audeant, quicumque, insalutatis illis disciplinis, ad ignobile mercenariorum opificium Jurisprudentiam depres- serunt, nimiumque precipitantes spes suas, ipsius juris, in quo versan- (7) tur} causam nesciunt et rationem, Tantum scilicet veritatis habet in interprete , Maronianum illud, Felix, qui rerum potuit cognoscere causas! In tenebris tamen persæpe oberraret he philosophica legum. rationis disquisitio , nisi historia, facem. preferens, necessarium lumen inter- pretationi affunderet. — Frugiferum profecto est et nobile studium, quod in cognoscendo homine et natura humana consumitur. Juyat, duce historia, obseryare, quem in modum. quibusve studiis humanum genus, lento quidem sed continuo progressu, perrexerit ad sui perfec- tionem. Sed si hiec contemplatio digna sit philosopho, si plena sit uti- litatis, ut recte de populorum genio et institutis judicetur, ea certe non infimo loco erit habenda in explicandis legum causis et rationibus. Est enim leges inter atque mores gentium mutuus quidam respectus et quasi concatenatio, ita ut. priores dilucide intelligi nequeant, si pos- teriores ignorentur. Scilicet populi sibi leges scripserunt sue quisque civitati adaptatas, cultui suo morali convenientes, attemperatas denique ad civium rationes formamque regiminis. Sic vero aliter fieri non potuit, quin sensim cresceret aliarum super alias coacervatarum legum cumulus , quæ singule ex temporis, quo prodierunt, annalibus, interpretationem re- ciperent. Procedente enim cultu humano, mutantur hominum. necessi- tates; alia oriuntur subinde commoda , aliæ propensiones, alia studia ; evanescit paulatim legum anteriorum cum hac mutata populi conditione consensus, et nova instituta, morum elaborationi atque mentis humane progressibus congruentia, non obscure desiderantur. Inde apud recen- liores, historica disciplina, ad Jurisprudentiam illustrandam admota , produxit artem. legum Codices exarandi, exactis ad seculi indolem anti- qui juris argumentis, seryatoque singulorum nexu cum presentis ævi utilitate et necessitatibus. Testor inprimis nos Belgas, testor hee ipsa, quie in statuum generalium consessu jam aguntur, quibus ea est man- data. proyincia, ut Belgico regno leges ordinent cum provectiori gentis nostræ,cultu atque usibus conspirantes, et proinde vere patrias (3). : Si itaque hec excellens historiarum veterumque ac recentium morum (8) scientia ipsarum legum formationi presideat, si in ipsa juris constitu- tione tantopere dominetur, quis dubitet eamdem agnoscere tamquam fidelissimam interpretationis comitem et administram? Hac sincera æta- tum omnium testis aperit fontes, unde leges emanarunt; indicat cir- cumstantias, quibus originem debuere; in abditissimos consuetudinum recessus penetrat, et excusso seculorum velo, sepultam profunda anno- rum nocte veritatem eruit, atque avulsam quasi ex temporis faucibus predam ab interitu et oblivione potenter vindicat. Hanc viam inivére summi veteres Jurisconsulti, qui auream Jurispru- denti: ætatem exornarunt. Hzc sunt preclara meditamenta , quibus præ- luserunt insigni illi fame, quam, per coævos eis decretam , equa poste- ritas incorrupto suo suffragio consecravit. Romana enim juventus, legum studio dicata, decurso artium liberalium stadio, non crudam, non per- functoriam juris interpretandi scienti& operam navabat, sed primum perlustratis gnaviter historicis, sedulo auditis philosophis, sic tandem, rite initiata, in Jurisprudentie sacrarium penetrabat, et tanta animi contentione interiores ejusdem recessus scrutabatur, ut, post accurate perceptas ipsius artis regulas, sese preterea formandam daret uni ex egregiis illius evi Jurisconsultis, qui mereri honores, quam iis fungi præferens, pulcherrimam sui muneris partem arbitrabatur, perficiendo juridicam adolescentium institutionem , serere arbores aiti seculo pro- futuras. Ab electi hujus vie ducis moderamine erectioris illi indolis juvenes per plures annos numquam discedebant, hunc sectabantur , hune auscultabant; et sive in ædium vestibulo didis responsa daret consulentibus , ae. in forum prodiens magistratibus consilio, clientibus voce adessét, semper ejus lateri hærebant assidui comites: in ejus verba et exempla, tamquam ‘in extersum aliquod speculum, continuo intue- bantur, acuentes ita sibi polientesque idonea interpretationis arma, quibus deinde, in forensi conflictu, ipsi aliquando non degeneres nec inglorii uterentur. Inde effloruit hee nobilis eminentium Jurisconsulto- rum seges, quibus Trajani seculum non immerito gloriatur. Eodem postea consilio præstantissimi adolescentes Romani, Papirius , Celsus , Pomponius Atticus et ipse Cicero certatim ad illustrem Sczeyolam con- (9) fluxerunt, virum , ut ipsius Tullii verbis utar, jurisperitorum eloquen- tissimum, eloquentium autem jurisperitissimum. Ab ejus ore pendentes colligebant. hee purioris doctrine semina, que preceptoris mox fcecun- data exemplo, et propria deinde exercitatione ad plenam maturitatem perducta, tam magnificam demum fructuum copiam attonito orbi obtu- lerunt. Ibat consularis senex, splendente . illa. j juvenum. Pleiade cinctus , non mortua, non sepulta in scriptis, sed viva et spirantia in discipulis ingenii monumenta relicturus. Nos vero æmulemur et, quantum per mores patrios licuerit, reli- giose retineamus. saluberrimum , illud Romane sapientie institutum. Ament Jurisconsulti nostri principes, adolescentes, theoreticæ partis studio defunctos, inter obeunda pulcherrimi ministerii officia auditores ac testes admittere, eisque ad practicam legum interpretationem, tam- quam Mercuriales statue, regiam yiam commonstrare. Amet juventus ab illis patronis mutuari ultima artis, quodammodo animate et ad exercitium deducta, subsidia ; amet boc severo discipline cultu cor- roborare vires, quibus non infimam, inter Jurisconsultos , Belgici nominis laudem postea tueatur. Sed ut redeat illuc, unde utilitate materiæ allecta. paulatim aberravit oratio, vidimus, auditores, quanti ad SUBE interpretationis virtutem. intersit eonjunxisse litteras et philosophiam, cum historiarum cognitione. Vidimus perlustrandos esse omnis ævi ac patrie presertim annales, et quidquid ad privata vel publica majorum instituta pertinet, alto animo esse infigendum. Memoratis vero scientiis præterea adjun- gendum est jurisprudentie naturalis studium, qua inter omnes philo- sophie practice disciplinas tam rerum argumentorumque pondere , ` quam utilitatis ubertate maxime excellit. Nullus certe veram interpretis laudem sibi polliceatur, nisi imbiberit illius Jurisprudenti& precepta, cujus non alius est fons, alia scaturigo, quam hec primzva lex, quam non didicimus, accepimus , legimus, verum ex natura ipsa arripuimus , hausimus , expressimus; ad quam non docti, sed facti, non. instituti , sed imbuti sumus. Hanc legem., indubitanter principem , exosculetur omnis sincerus Jurisprudentiæ cultor, ut eamdem pr legibus po- ( ro ) sitivis dijudicandis et explicandis prudenter adhibere, atque omnia ad ‘eterna equi et boni principia revocare possit. Efficacissimum tandem recte interpretationis © subsidium mutuabitur J urisconsultus ex diligentiori Juris Romani meditatione, quippé quo innitur, tamquam optimo fundamento , omnis ferme legislatio recentior: hanc enim novellam et adhuc in cunis vagientem, quum patrio pastu vix sustentata et barbarica illuvie i inquinata jaceret, excepit ulnis Romana Themis fovitque cibo salubriore. Nec susceptam semel desiit veneranda educatrix erudire ad æquitatem, faustamque indolem instruere præ- ceptis et exemplis. Hanc preclaram legum recentiorum adjutricem si quis sustulerit, eadem opera interpretationi potentiores nervos 'succidet ; eamque, subductis melioribus alimentis, ad glandes et horridi sæculi rude pabulum propulsabit. Non desunt tamen, qui leviori illo igi; quo seculum nostrum mirifice abundat, affluentes Juri Romano bellum indicunt, illudque avito regno spoliare conantur. Quid iste, aiunt, peregrine argutiæ tibi pro- ficient? Conjice te in usum forensem, jam volitabis per ora omnium ; de te in foro, de te in judicum subselliis, de te in politioribus circulis certabunt homines; clientium turba fores tuas obsidebit , aureo ue pluente intus. Hunc deplorandum adeo errorem propagavit superba ignorantize pro- pugnatrix, pigritia; nec profecto incallide id ab inértia jam inde anti- quitus excogitatum est, ut iis artibus, quas desudando assequi nollet , pretium suum et utilitatem detrahere conaretur. Ut enim supino et somniculoso judici, incognita causa, condemnare facilius est, quam singula rei momenta pensitare; ita aspernari temere, quæ dude nolis, quam eadem studio complecti, est oper profecto levioris. Huic cause accessit inexplebilis illa habendi cupiditas, que plurimo- rum animos veluti pestilenti quodam sidere afflayit. Inde fit, ut plures eo levius armati, quo velocius procurrere gestiunt, posthabita veri Ju- risconsulti scientia, statim praxi sese mancipent; parum memores, quod si armorum supellex gradientes remoretur et retardet, pugnantibus e converso salutem, honores et victoriam largiatur. Hanc perversam plu- (11) rium propensionem facete non minus, quam vere, suo more, notavit Horatius : » Post finem autumni, media de nocte supinum » Clamosus juvenem pater excitat: accipe ceras, » Scribe, puer, vigila, causas age, perlege rubras » Majorum leges." Hinc apad nonnullos urbanitatis loco ducitur Jus Romanum con- temnere. Intueamini, auditores, unum ex illis beatalis viris, omnibus tenuioris elegantiz flosculis redimitum. Vix degustato quodam juris compendio, solam praxin crepans, in forum prosilit. Quam sibi videtur lepidus, quam sine studiorum fastidio eruditus! Leniter sibilans canti- lenam ex novissima fabula theatrali desumptam, molli gressu tendit ad curiam. Ibi quam belle garrit, quam belle agit formularum cantoris personam ! Omnia belle, nihil bene. Audin’ quam venuste noverit ad singula verba inclementer evocare manes alicujus auctoris, ut. plurimum non perlecti, qui si in vitam rediret, exclamaturus procul dubio esset cum Socrate dialogum Platonicum legente: « Proh! Dii immortales, quam multa de me mentitur adolescens!" Quod si forte lex Romana per ad- versarium objiciatur , : » Improvisum aspris veluti qui sentibus anguem » Pressit humo nitens .... .. .. Quid mihi, inquit indignabundus, cum extrinsecis illis subtilitatibus? Solius praxeos hodierne laude glorior; huic ego intentus, alienam illam Juris Romani glebam numquam arayi, judicium scilicet finium regun- dorum metuens. Peregre querere quod domi habeas, laboriose stultitiæ est. Admiremur; auditores, eximium illius instituti (nus audiamus hominem eleganti sua le citantem leges hodiernas vel minus in- tellectas, vel ad rem nihil facientes, quin et aliquando causam, quam defendendam. suscepit , egregie jugulantes: ridiculus profecto imitator avicularum industrie, qui legum quidem verba decantare didicit, nec tamen earum tenet vim et potestatem, deficiente hac optima Ar CO ` tationis ratione, que ex interiore Juris Romani scientia suppeditatur. C12) Hee admirabilis Juris Romani dos ab exteris quibuslibet populis tan- tam extorsit venerationem, ut spontaneo gentium moratiorum consensu , per totam ferme Europam, in juris patrii subsidium. advocetur. Inde enim hauriuntar fcecunda illa et luminosa principia, insignes ille regule, que omnes propemodum decisiones vel continent vel præparant. Ibi queruntur, ut proprie nobis fiant atque in succum et sanguinem ver- tantur, germane ille et præcellentes juris notiones, qus potentiores multo, quam ipsa arma Romanorum; et latius -viguerunt et hactenus etiam dominantur; dignum scilicet populi, terrarum penne monu- mentum ! : Firmam profecto ac vegetam oportuit esse illius Jurisprudentize con- stitutionem , quae ante viginti secula jam robusta, nunc etiam super- vivit, non fracta tot barbarorum incursibus, tot gentium migrationibus non disjecta nec divulsa’, tot ruinis non sepulta cadentium circa : se populorum. Fuit illa; fuit Romana "Themis sua gente valentior; nam Romana gens barbarorum armis edomita succubuit; Romana Themis ipsos victores edomuit et suo submisit imperio (4). Fruere vero, fruere hac praeclara sorte, o nobilis virgo! Dereliquisti 'suspirans Capitolii verticem , gloriosam pristine majestatis sedem, unde tamdiu, tamquam e focis tuis, purissimos doctrine radios propagasti: sed ex ipso quasi tua gentis funere potentior, per universum jam orbem latius triumphas, rediviva et victrix. Agnosco matronalem dignitatem pudice frontis, laurea velatæ immortali! Agnosco grandes sonos, incor- rupte æquitatis interpretes! deposuit augusta tua manus gladium, læsæ tue castitatis vindicem, illudque terribile tropheum populi tui tumulo suspendit; sed perpetuo conservabitur æquissima tuis manibus librata lanx, perpetuo sanctissimæ tuæ voces, tamquam ipsius justitiæ oracula, in remotissimas ætates resonabunt. Valeant itaque et Jurisprudentiæ limen e longo tantum intervallo sa- lutent, qui ignava mollitie diffluentes severiorem Juris Romani disci- plinam negligunt, et inclusos in eo sanioris interpretationis thesauros sibi vindicare non allaborant, prepostere opinati eosdem ex solo legum recentiorum studio totos ad se et illibatos deferri posse. Nos vero, ferrei (15) mortales, in intimas Romanarum divitiarum yenas penitus descendamus, multas inde ac primigenias Themidis opes plena manu relaturi. Absit tamen, auditores, ut suffragandum esse existimem insulsis illis doctoribus, qui non. nisi vetera et Romana mirantur, Romana colunt, preter Romana nihil laude et industria sua dignum reputant , subinde ingeminantes illud Crassi apud. Ciceronem: incredibile esse, quam sit omne Jus Civile, preter Romanum, inconditum et pæne ridiculum. En vobis e museo, tamquam e sepulchro, prodit vir ejusmodi heresi infec- tus, manuscripto veteri quam. homini similior. In legibus Romanis ver- salissimus, peregrinus in nostris, hospes videtur in ipsa patria. Codicum antiquorum rubricis assidue impallescit; umbram dicas Jurisconsulti Romani,“ aut priscorum temporum reliquias in evum nostrum dilatas oblivione fatorum. Sedulo rimatur ipsa, quibus Pandectarum leges, suæ deliciæ, concipiuntur verba, et modo syllabam, numquam de republica male meritam, in exilium agit, modo expulsam ab alio ac velut depor- tatam. restituit in integrum; modo assumpto hypercriticorum supercilio antinomias, consectatur, vel detecta quadam interpolationis fraude statim expediri jubet virgas, quibus vapulet Tribonianus miserrimus. Nullum ipsi jus placet, nisi edictum prætoris; nullum sibi jocum permittit, nisi eruditum , optimis. etiam institutis repudium missurus, nisi, viginti saltem seculorum beneficio, omni. novitatis suspicione probe careant ; nec certe deest voluntas, quominus legislatorem hodiernum . conveniat interdicto unde vi ob dejectam possessione legem duodecim tabularum. Quid hac ridicula præoccupatæ mentis aberratione, quam levi peni- cillo adumbravi potest excogitari ineptius? Ita nempe continuo, larvae ac lemuris instar, oberrans inter mortuos, viventium et sui ipsius misere obliviscitur, .dum operosa inanis scientie consectatione infrugiferam eruditionem colligit omni usu et utilitate destitutam; plane immemor eam esse philosophie, ut verissime ait Euphrates, et quidem pulcher- rimam partem, agere negotium publicum , cognoscere, judicare, promere justitiam , quæque ipsi discamus doceamusque in usu habere. Est. sane laudandus tediosus eorum labor, qui castigandis emendandis- que legibus antiquis operam navant; est utile, est necessarium diligens NT UE Juris Romani studium, quod pretantissimas nobis offert prudentiæ legis- latoriæ reliquias, recentiorum legum interpretationi apprime inservien- tes: sed in hac nuda Juris Romani theoria non est acquiescendum, sed precipua illius juris disquisitio traducenda est ad utilitatem presentem. Nobis enim delibandum est aliquid ex eodem illo, quod ipsis Romanis insitum erat, otiose sapientie odio, unde disciplinas omnes non ex opinione, non ex solo etiam pulchri amore, sed presertim ex utilitate metiebantur. Testis sit, inter alias, ipsa eloquentia; quo tandem eam retulerunt? In Rhetorum Sophistarumque scholis inaniter tinnientem , ad vitam et actum deduxére, eamque, in aperto aére constitutam, in foro, in curia, in rostris collocaverunt, ut esset libertatis egidium, pa- trona innocentie et perversitatis terror. — Esse, fateor, Jus Romanum quasi clavem, qua pretiosissimi civilis sapientiæ thesauri recludantur ; ludibrium autem debiturus est omnibus, qui in limanda perpolienda- ‘que clave omnem ætatem contriverit, neque istam ad depromendas ad- hibuerit latentes divitias, aut depromptas suis aliorumque commodis ignoraverit applicare; avaro, mehercule! similis, in media opum affluen- tia ad saccos tabescenti (5). rin Vigeat igitur ac floreat Juris Romani studium , sed ita, ut semper oculos reflectamus ad leges patrias. Has enim negligere, has exsibilare eisque status questionem movere, non dicam Jurisconsulti, sed ne qui- dem sani hominis est. Ex hoc optabili utriusque juris connubio assurget magnificentius novasque sumet vires nobilissima interpretandi ars, dum foecundante animatur afflatu Jurisprudentie Romane, que jam senii et mutationis expers, stabilita in perpetuum et immortalitati consecrata est. Sic profecto juvenis, ad solidam Juriscofisulti laudem aspirans, post- quam, Demosthenis instar, tamdiu conticuit, tamdiu in acerrima me- ditatione delituit, donec omnia scientie subsidia assiduo conatu fuerit adeptus , locupletato jam ingenio, corroborata ad practicum interpretandi habitum judicii maturitate, ex hac umbratili disciplina tandem in solem et pulverem animosus egredietur. Descendet, annuente Themide, in arenam forensem novus Athleta, integrum ejus ambitum collectis studio viribus gloriose decursurus. ` Virili gressu incedentem non anticipate (15) Trossulorum acclamationes, sed perpetuus peritorum omnium applausus approbatioque. comitabitur. Famam consequetur fortasse minus præco- cem, fortasse minus garrulam; sed certe latiorem , robustiorem , viva- ciorem. (6). Hac. ratione jura docentur in Academiis, ut nihil juventuti, ad ma- jora nitenti, ex necessario eoque previo recte interpretationis apparatu sit desiderandum. Vivimus enim sub imperio Principis scientiarum fau- toris et omnis politioris culture patroni, cujus notam munificentiam in promoyendis ingenuis artibus et disciplinis, hoc iterum anno mirifice experti sumus. Inde non tantum soliti stipendii concessione novum accepit. incrementum . pulcherrima Academia nostre libraria supellex , verum étiam ad coémendos codices rariores ex. celebri Meermanniana bibliotheca extraordinario nummorum subsidio dotata fuit. Ex eodem Regie liberalitatis fonte opulentas hauserunt accessiones Hortus Botani- cus, Nosocomium Academicum, et omnia generatim nostra Musea, ut Physices, Chemie atque Historie Naturalis, in quo ultimo non imme- rito admiramur magnificam illam Conchyliorum collectionem , nuperrime huc advectam. Cum hac eximia favoris Regii demonstratione ad ornandam et ampli- ficandam Academie dignitatem | enixe conspiravit insignis. Curatorum benevolentia, quorum numero summopere lætamur adscriptos esse duos amplissimos hujus civitatis viros, tacitis. nostrum omnium votis diu exoptatos, quos augustissimus Rex, veri beneficii instar, Academie , sibi hoc donum gratulanti, recens præposuit, Defraudarem certe exspec- tationem vestram, conjunctissimi College, nisi hac solemni occasione testificarer gratos deiüemin sensus erga nobilissimum Curatorum Præsi- dem, qui multiplici administrationis mole; major, Academiz quam colit, et a qua.colitur, vocem in medio rerum gravissimarum strepitu quasi vacuis auribus exaudiens, ejusdem et præstantiæ et utilitati constanter ( 16) invigilat. Neque vero grates minus debitæ persolvende sunt excellen- tissimo viro, Regis administro, ad quem hocce anno supremum institu- tionis publice omniumque adeo Academiarum regimen translatum est. Amabit ille profecto, sicut illustris ejus decessor, amabit dici defensor atque vindex Academic et eruditorum vocari pater: amabit esse medius quodammodo ac sequester regem. inter et Academiam, per quem et Academie voia ad principem, et principis in illam beneficia deferantur. Ex hoc unanimi ad Academiz decus et emolumentum concursu uber- rimi fructus pullularunt. Professores religiose et gnaviter nobili suo munere functi sunt: Academia civium numero ita increvit, ut numquam antea tam insignis fuerit; unus, me Rectore, præmatura morte ereptus est ornatissimus juvenis 2ZZexis Decamps, Bruxellensis, inter ordinis juridici discipulos adscriptus. Caeterum inter Academic nostre alumnos viguit morum disciplina, viguit bonarum artium studium: testor exa- mina coram singulis ordinibus habita; testor conscripta ad gradum doc- toris capessendum specimina, testor denique hanc lectissimam juvenum cohortem, qui ad propositas per Academiam nostram quæstiones adeo egregie responderunt, meritisque præmiis jam ornandi sunt. Ut vero hoc gratissimum Rectoris officium rite exequamur, prelegendum est quid singulus ordo de commentationibus ad se transmissis censuerit: JUDICIUM .FACULTATIS JURIDIC. Ad quæstionem ab ordine Jurisconsultorum propositam accépta est una responsio, hoc lemmate insignita: Credidi, propter quod locutus sum. Que quidem dissertatio cum propter ipsam questionem minus accurate pertractatam , preesertim quod ad jus hodiernum spectat, tum ob styli minus exercitati vitia, ordini non ita placuit, ut eamdem præ- mio ornandam censeret: quoniam vero hujus scriptionis auctor plura eaque egregia industrie et studiorum specimina in elaboranda illa res- ponsione dedit, eum publica laude citandum commendandumque exis- timavit facultas, petiitque idcirco, ut auctor nomen suum profiteretur. Apparuit autem ex litteris ad senatus actuarium missis, commentationis (17) illius scriptorem esse Simonem Merlin, Tornacensem, mense Julio hujus anni gradum Doctoratüs utriusque Juris in Academia nostra pu- blice consecutum. Li JUDICIUM FACULTATIS PHILOSOPHLE THEORETICE ET LITTERARUM HUMANIORUM. . Ad questionem Philosophicam de Doctrina Carneadis, Philosophi Academici , tres acceptæ sunt responsiones : Prima in fronte gerens verba Phili apud Ciceronem : Carneades sæpe optimas causas ingenii calumnia. ludificari solet, exilior erat et levius velociusque conscripta, quam que cum reliquis comparatio- nem. ferre, nedum certamen de praemio acrius sustinere posset. Secunda, symbolo insignita ut a modestia valde laudabili, ita ominis quid habente: in medio tutissimus ibis, magnam prodidit auctoris in colligenda scriptionis materia industriam diligentiamque ; sed minus bene aut feliciter auctor partes suas egit in digerendis, disponendis et ad ordinem clarum atque idoneum revocandis locis testimoniisque vete- rum. Plerumque enim vestigia decessorum nimis anxie pressit, et loca potius e libris eorum integra transcribere, quam summatim et cum judicio pro consilii sui ratione excerpta et pertractata dare maluit. Qua in re prestare multum visa est responsio tertia, hoc lemmate distincta: veniam pro laude petimus, que etsi brevior et subinde magis, quam cupias, succincta, egregiis tamen commendatur compositionis dotibus , -erdine dilucido ac continuo, diligenti fontium usu, rerum et senten- tiarum dispositione ac pertractatione judiciosa, dictione denique concisa atque haud inelegante. Quapropter heec responsio magis, quam relique, queestioni satisfecisse et palmam disputationi emule, quamvis acriter victoriam urgenti atque brevissimo intervallo subsequenti, præripuisse visa est. Aperta schedula prodiit nomen Josephi-Emmanuelis- Ghisleni Roulez, Nivellensis, Academic Lovaniensis alumni, qui super com- mentationis victricis argumento secundum legem interrogatus, se verum ejus auctorem comprobavit. 3 (18 ) Accedas igitur, præstantissime juvenis: en debitum solertiæ præmium ` quod tibi lubens elargior. Perge et in hee et in reliqua tua studia ita incumbere, ut omnium vota impleas et TETTE aliquando fructuum copia ad te tuosque inde redundet. Præterea ad propositam ab eadem Facultate rit F iglii ab Aytta Zuichemi, quinque responsiones oblate sunt: Prima, hoc lemmata conspicua: Vita mortalium Vigilia, elegan- ter et concinne scripta est, continetque præcipuas quasque res Viglii, cujus merita in jurisprudentiam et rem: publicam sine ullo partium stu- dio modeste ac docte exponuntur. Secunda epigraphe est: quamdiu litere in honore sunt, et sancte casteque coluntur, tamdiu ille amor illudque studium, quibus ad illarum culturam excitamur, integra manent. Hæc commentatio item bene scripta est, quandoquidem illius auctor ordine procedit, orationis suavitate delectat, et non modo loca insigniora ex vita Viglii complec- titur, verum etiam apte intermixtis observationibus ex historia desumtis lectorem tenet. Tertiæ in fronte hec leguntur: On peut reconnaître son caractère par ses ouvrages mémes. Habet hee scriptio multa bona, sed subinde nimiæ festinationis indicia pre se fert, duabusque prioribus commen- tationibus rerum copia cedit. Quarta a reliquis hac inscriptione distinguitur: Non civium ardor prava jubentium , non vultus instantis tyranni mente quatit solida. Hujus opusculi auctor in scribendo quidem diligentiam adhibuit ,. sed passim nimias digressiones interposuit, nec ipsas res Viglii satis copiose explicuit. ; Quinta denique, cui prefixa sunt verba: Tenues grandia conamur, meritis quidem omnino non caret, sed tamen ejusmodi est, ut cum antecedentibus conferri nequeat. Diligente autem illarum scriptionum inter se instituta comparatione, Facultas duas priores dignas præmio judicavit, quarum auctores esse apparuit Carolum Verraert, Gandensem , Academic nostrae alumnum, et C. Star Numan, Rhenotrajectinum, in ejusdem nominis Academia ( 19) Philosophie et Litterarum Candidatum. Sorte vero ducta, nummus au- reus assignatus est supradicto Carolo: Verraert, Gandensi; alteri autem ` juveni honorificum testimonium dari decrevit Facultas. Ornatissime Z"erraert! Ordo Philosophiæ et Litterarum dissertationem tuam premio dignam esse censuit. Suffragante porro ipsa sorte conse- queris hoc nobile metallum. Undique igitur existis victor, nec victor tantum, sed in certamine acri et cum æmulis ad vincendum bene com- paratis. Sit tibi hoc aurum calcar diligentiae et honoris obtenti pignus. Tanto majorem laudem adeptus es, preestantissime Numan, quanto potentior fuit adversarius, quocum tibi erat conflictandum. Adæquasti ejus virtutem eb pari eursu ad metam pervenisti: in eo tamen infeli- cior, quod cum tu tibimet ipsi non defueris, defuerit tamen fortuna et numisma aureum æmulo tuo adjudicaverit. Sed in certamine litte- rario non de pretio palme, verum de honore dimicatur. Accipe ergo honorificum illud ordinis Philosophie et Litterarum testimonium , unde tibi non deerit, quo leteris, nec nobis omnibus, quo tibi gratulemur. Denique Facultas Philosophie et Litterarum quoque censuit tertiæ et quarte? commentationis scriptorum honorificam mentionem in Anna- libus nominatim faciendam esse, modo bini illi juvenes litteris ad Aca- demise Graphiarium scriptis declarent, hoc ipsis non injucundum, nec ingratum- futurum esse, JUDICIUM FACULTATIS MEDICÆ. Ad propositam ab ordine Medicorum quæstionem unica reddita est responsio , eujus erat tessera: Ornari res ipsa negat, contenta. doceri. Unanimi autem suffragio digna reperta est, cui preemium attribueretur. Schedula porro aperta, exiit nomen 2Z/exis Lados , Bruxellensis, in Academia Gandavensi Medicine Candidati, qui examine deinceps insti- tuto, se esse verum commentationis auctorem, ordine Medicorum egre- gie probavit. Ascende et tu, ornatissime adolescens! Fruere honore tuis meritis decreto. Omnes qui artem salutarem amant, in te talem agnoscunt, de quo in generis humani salutem bene sperare licet. Satisfacias indefesso ( 20) labore huic preeclaree exspectationi, et strenue — "—" quod tanta cum laude es ingressus. JUDICIUM FACULTATIS SCIENTIARUM MATHEMATICARUM . ET PHYSICARUM. Ad quæstionem Mathematicam una tantum. est accepta responsio cum epigrammate: 2£ccedo viribus impar. Hujus commentationis auctor Anventiones de hac materia a Joanne Bernouilli ad nostros usque dies factas lucide et exacte in priori parte enarravit. In posteriori, prin- cipia methodi variationum nec non ejusdem calculi ad. integralia indeterminata applicationes adæquate : exposuit. Tandem formulas supra inventas et in suos usus rite accommodatas, ad solutiones quæs- tionum a Geometria et Mechanica desumptarum applicuit. In hac pos- trema parte nonnulle occurrunt quæstiones excerpte ex ejus commen- tatione premio ornata ab Academia Lugduno-Batava; sed et locum. perexiguum in hac dissertatione occupant, et auctor non nisi quod suum erat sibi vindicavit. Reliquæ majoris et gravioris momenti quæs- tiones‘ egregias formularum generalium, applicationes pre se ferunt. Itaque heec dissertatio præmio dignissima visa est. Aperta schedula, patuit auctorem esse Petrum Verhulst, Bruxellensem , in Academia .Gandavensi Matheseos et Philosophie Naturalis Candidatum, qui in examine ex prescripto legis Academicæ habito, ita se gessit, ut nullum reliquerit dubium, quin ipse dissertationem exaraverit. i Ad te igitur me converto, eruditissime juvenis, qui geminam in ejusdem anni decursu palmam reportasti. Luculento doces exemplo morum modestiam ac veri honoris studium amico inter se vinculo co- pulari. Impense tibi gratulor hanc duplicatam victoriam. Ab egregiis hujusmodi initiis futuros successus eosque præclaros augurari, imo exspectare licet, Ad quæstionem Physicam unica vicissim responsio exhibita est, sed ita comparata, ut revera instar omnium esse censenda sit. Quippe auctor non tantum in ipsam cause. arcem felici conatu penetravit, et responsum quæstionis ex limpidissimis fontibus hausit, sed praeterea iis, quæ quaesita (2) fuerunt, multo plura exposuit, et sic quidem exposuit, ut vel lectionis copiam ac varietatem , vel adorngtionis et connexionis seriem ac ratio- nem, vel judicii nemini mancipati suisque viribus de summa rei decer- nere vindicantis, maturitatem et constantiam spectantes, non juvenis, ad carceres curriculi Academici constituti, sed veterani cujusquam opus perlustrare nobis videremur. Quapropter unanimi consensu nostrarum esse partium duximus, illi: palmam adjudicare. Aperta schedula, que pariter atque ipsa commentatio hisce verbis inscripta erat: Manibus carissimi patris, nuper vita functi sacrum, | auctorem prodidit Leopoldum-Henricum-Josephum Herden, Mechli- niensem , in Academia Gandavensi Scientiarum Mathematico-Physicarum et Philosophie Naturalis Candidatum, altera jam laurea insignem , qui instituto examine, personam auctoris ita tuitus est, ut ne levissimam quidem ‘dubii umbram Facultati relinqueret. Superioribus jam inde annis premio nobilitatus, denuo, doctissime Herden, nec infeliciori conatu palmam preripuisti. Trado tibi iterati triumphi monumentum, ex animo vovens, ut acuat tuam industriam simulque te excitet ad nova eaque grandia in scientiis, quas amplexus es, tentanda. Vos autem, cæteri commilitones , qui necdum in palæstram descendistis , vel quibus hoc anno res minus ex voto successit, alacri animo ad sub- sequens certamen litterarium vos accingite. His enim studiis formabuntur | vestri animi ad laboris constantiam atque interiorem rerum investigatio- nem. Neque ipsis etiam victis in tali certamine deest sua merces, quae ex perutili virium exercitatione et optimorum conatuum conscientia enascitur. Agite ergo, juvenes; en! Rursus laudis aperitur stadium, denuo palma in medio ponitur: instantis autem concursus he proponun- tur quæstiones (7). Sic tandem magistratu meo feliciter functus, supremum Academic munus tibi, Clarissime Collega Raoul, lubens cedo: trado tibi fasces rectorios, confidens eosdem nihil in me sui splendoris amisisse. Floreat, te Rectore, Academia, floreat studiorum honos, floreat cum Augustis- simo Rege cara Patria ! 4 (22) NOT JE. (1) Vix adumbrata erat prima hujus oratiuncule delineatio, cum superve- niens dilectissimæ Matris adversa valetudo et, brevi post, luctuosa ejus mors, impediverunt tum ultimæ manus impositionem, tum etiam, id quod caput rei est, Orationis pronunciationem. — Ex hac causa arbitrabar, nullam ipsius ,nsertionem. Annalibus nostris vel debere. vel posse fieri ($. 185. Legis Academic); 4 quum. vero plerique tam ex nobilissimis Curatoribus , quam ex clarissimis Col- legis contra senserint, eorum opinioni, si non assentiendum , saltem obtem- perandum esse duxi. (2) Vid. Lebeau De eloquentia. vai dae os (5) Arntzenii oratio De cultus humani progressione. (4) Lebeau De lingue latine prestantia. (5) Heineccius De jurisconsultis semi-doctis. | (6) Vid. Lebeau loc. cit. (7) Hic legatur programma questionum. anni sequentis. JOANNIS GUILIELMI GARNIER, PRORECTORIS , ORATIO, PUBLICE DICTA A. D. IV OCTOBRIS MDCCCXXIV. ACADEMIÆ CURATORES, VIRI ILLUSTRES! QUI CURATORUM COLLEGIO AB ACTIS ES, VIR EXPERTISSIME! ARTIUM. DOCTRINARUMQUE PROFESSORES, VIRI CLARISSIMI, COLLEGJE CONJUNCTISSIMI ! VOS ETIAM, STUDIOSA JUVENTUS, PARENTUM, PATRIZ, PRO- FESSORUMQUE SPES HONORATISSIMA ! o — Clarissimus Rector, defuncta matre, pii doloris causa in publicum prodire non potest, nec ideo solemnem orationem Acade- mico more habere, et victores in certamine literario juvenes concessis praemiis ornare; Prorectoris titulo, hanc saltem ejus officii postremam partem, agere meum est. Clarissimi profecto Oratoris locum, nec quoad dicendi copiam, nec quoad eorum narrationem, qu Academia hoc anno prospera autimprospera successere , tenebo: at, quamquam temporis angus- tiis pressus paucissima dicenda habeam, duos tamen insignes Viros non si- lebo, quibus Curatorum Collegio adjunctis, Rex noster Augustissimus manifestum denuo fecit, quanta benevolentia Academiam Gandavensem complecteretur. Hoc enim non meo tantum, sed et collegarum omnium nomine, inter faustissima repono, que nobis unquam contigerint. Vir doc- tissimus et prestantissimus “an Toers, jam ab instituta Universitate lec- tus, qui in res et studia Academie inspiceret, munere suo ita functus est, ut nullius: nostrüm existimationem, amorem , animi gratitudinem sibi non comparaverit: evocatus, utsapientissimo principi in administrahda republica a consiliis esset, quamquam relicto non indigno successore, magnum sui desiderium fecit, nec possumus non Augustissimo Regi novas habere gra- tes, quod nostris illum votis tandem reddiderit. Vir eruditissimus ac doctri- narum amantissimus, an Hulthem , antea Academie Lovaniensis Curator, animi quodam affectu et prædilectione Universitati Gandavensi non fa- vere non poterat, sicuti omnia instituta promoyet, quibus urbem suam aut ipse amplificavit, aut aliorum beneficio florere semper gavisus est. Cum jam ex Curatorum nostrorum, ac potissimum ex eorum præsidis Cura, diligentia, benevolentiá, tot beneficia in rem Academicam redun- daverint, quid non in posterum speremus, cum tam egregiorum virorum coetui tam egregii Collegæ accesserint ? Precipuam nunc muneris mei partem aggredior, quam gratissimam habeo, cum praemiorum distributionem jubeat. Accedite ergo docti, eximii, prenobilesque juvenes, quorum diligentia, doctrina et thar. virtus unanimi consultissimorum Academie nostre ordinum sententià digne judicate sunt, que hoc anno coronarentur. Ea itaque judicia facultatum de Commentationibus eorum, qui certamen literarium inierunt, nec non victorum nomina promulganda: JUDICIUM : FACULTATIS. JURIDICÆ. Ad questionem ab ordine Jurisconsultorum propositam accepta , est una responsio, hoc lemmate insignita : Credidi, propter quod locutus sum... Que quidem dissertatio cum propter. ipsam quaestionem minus accurate pertractatam , praesertim quod ad jus hodiernum spectat, tum ob styli minus exercitati vitia, ordini non ita placuit, ut eamdem præ- mio ornandam censeret: quoniam. vero hujus scriptionis auctor plura eaque egregia industrie et studiorum specimina in elaboranda illa res- ponsione dedit, eum publica laude citandum ,commendandumque exis- timavit facultas, petiitque idcirco, ut auctor nomen. suum profiteretur. . Apparuit autem. ex litteris ad senatus actuarium missis, commentalionis illius scriptorem esse Simonem. Merlin, 'Tornacensem , mense Julio hujus anni gradum Doctoratüs utriusque Juris in ps ann nostra pu- blice consecutum. . (5) JUDICIUM FACULTATIS PHILOSOPHLE THEORETICE ET LITERARUM HUMANIORUM. Ad questionem: Philosophicam de Doctrina Carmania weeded Academici, tres acceptæ sunt responsiones : Prima in. fronte gerens verba Phili apud. Ciceronem : Ghoendie sepe optimas causas ingenii calumnia ludificari solet, exilior erat et levius velociusque conscripta , quam que cum reliquis comparatio- nem ferre, nedum certamen de premio acrius sustinere posset. "Secunda, symbolo insignita ut a modestia valde laudabili, ita ominis quid habente: In medio tutissimus ibis, magnam prodidit auctoris in colligenda scriptionis materia industriam diligentiamque ; sed minus bene aut feliciter auctor partes suas egit in digerendis,. disponendis et ad ordinem clarum atque idoneum revocandis locis testimoniisque vete- rum. Plerumque enim vestigia decessorum nimis anxie pressit, et loca potius e libris eorum integra transcribere, quam summatim et cum judicio pro consilii sui ratione excerpta et pertractata dare maluit. Qua in^re prestare multum visa est responsio tertia, hoc lemmate distincta: Feniam pro laude petimus , quee etsi. brevior et subinde magis, quam cupias, succincta, egregiis tamen commendatur compositionis dotibus, ordine dilucido ac continuo, diligenti fontium usu, rerum et. senten- tiarum dispositione ac pertractatione judiciosa, dictione denique concisa atque haud inelegante. Quapropter heec responsio magis, quam reliqua, quæstioni satisfecisse et palmam disputationi emule, quamvis acriter victoriam urgenti atque brevissimo intervallo subsequenti, preeripuisse visa est. Aperta schedula prodiit. nomen Josephi-Emmanuelis-Ghisleni Roulez, Nivellensis, Academiæ Lovaniensis alumni, qui super com- mentationis vietricis argumento secundum legem interrogatus, se verum ejus auctorem comprobavit. Accedas igitur, præstantissime juvenis! En debitum solertize praemium , quod tibi lubens elargior. Perge et in hæc et in reliqua tua studia ita incumbere, ut omnium vota impleas, et amplissima aliquando fructuum copia ad te tuosque inde redundet. (6) Preeterea ad. propositam ab eadem Facultate Laudationem 7^ iglii ab Aytta Zuichemi, quinque responsiones oblate sunt: Prima, hoc lemmata conspicua: Vita mortalium Vigilia, elegan- ter et concinne scripta est, continetque præcipuas quasque res. Viglii, cujus merita in jurisprudentiam et rem publicam sine. ullo partium stu- dio modeste ae docte exponuntur. Secunde epigraphe est: quamdiu litere in honore sunt, et sancte casteque coluntur, tamdiu ille amor illudque studium, quibus ad illarum culturam excitamur , integra manent. Heec commentatio item bene scripta est, quandoquidem illius auctor ordine procedit, orationis $uavitate delectat, et non modo loca insigniora ex vita Viglii complec- titur, verum etiam apte intermixtis observationibus ex historia desumtis lectorem tenet. Tertize in fronte heec leguntur: On peut vecannalire.« son caractére par ses ouvrages mémes.: Habet hee scriptio multa. bona , sed subinde nimiæ festinationis indicia præ se fert, duabusque gis commen- tationibus rerum copia cedit. ; Quarta a reliquis: hac inscriptione distinguitur: Non -civium ardor prava jubentium , non vultus instantis tyranni mente quatit solida. Hujus opusculi auctor in scribendo quidem diligentiam. adhibuit, sed passim nimias: digressiones interposuit, nec. ipsas res Viglii satis, copiose explicuit. Quinta denique; cui præfixa sunt verba : Tenues. grandia conamur, meritis quidem omnino non caret, sedi! tamen ejusmodi est, ut cum antecedentibus conferri nequeat. . ET Diligente autem illarum scriptionum inter se instituta tamer Facultas duas priores dignas premio judicavit, quarum auctores esse apparuit Carolum Verraert, Gandensem, Academie nostre alumnum, et C. Star Numan, Rhenotrajectinum, in ejusdem nominis Academia Philosophiæ et Literarum Candidatum. Ductá vero. post habita examina sorte, nummus aureus assignatus est Carolo 7^erraert, Gandensi; alteri autem jüveni honorificum testimonium dari decrevit Facultas. . Accipite igitur nunc jam, optimi juvenes, premia, que Vobis Regia (7) munificentia assignata sunt, eaque illa ad animos vestros vim et eflicaciam habeant, ut eàdem diligentià et eodem discendi ardore studia vestra absol- vatis, quibus illa hucusque exercuistis, et semper Vobis hujus diei recor- datio pu et mu sit. yUDICIU M FACULTATIS MEDIC. pa à propositam ab ordine. Medicorum quæstionem unica reddita est maisar cujus erat tessera: Ornari res ipsa negat, contenta doceri. Unanimi autem. suffragio digna. reperta est, cui preemium attribueretur. Schedula porro aperta, exiit nomen lexis Lados, Bruxellensis, in . Academia Gandavensi Medicine Candidati, qui examine deinceps insti- tuto, se esse verum. commentationis auctorem, ordini Medicorum egre- gie. probayit. Tibi itaque, optime adolescens, ex animo gratulor de reportato præ- mio, sperans fore, ut illud premium te incitet ad reliqua studia Aca- denies tua strenue ac viriliter persequenda. -JUDIGIUM. FACULTATIS SCIENTIARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM. n Ad quæstionem Mathematicam una tantum est accepta responsio cum epigrammate: -4ccedo viribus impar. Hujus commentationis auctor inventiones de hac materia a Joanne Bernouilli ad nostros usque dies factas lucide et exacte in priori parte enarravit. In posteriori, prin- cipia. methodi variationum nec non. ejusdem calculi ad integralia indeterminata applicationes adequate exposuit. Tandem formulas supra inventas et in suos usus rite accommodatas, ad solutiones quæs- tionum: a Geometria et Mechanica desumptarum applicuit. In hac pos- trema parte nonnullae occurrunt quæstiones excerpte ex ejus commen- tatione premio ornata.ab Academia Lugduno-Bataya; sed et locum perexigaum in hac dissertatione occupant, et auctor non nisi quod suum ‘erat sibi vindicavit, Reliquæ majoris et gravioris momenti quæs- (8) tiones egregias formularum generalium. applicationes præ se ferunt. Itaque hee dissertatio præmio dignissima. visa est. Apetta schedula , patüit auctorem esse Petrum. Verhulst; Bruxellensém į in Academia Gandavensi Matheseos et Philosophie. Naturalis: Candidatum ; qui im examine ex prescripto legis Academicæ habito, ita se gessit, ut nullum reliquerit dubium, quin ipse dissertationem exaraverit. Ad te igitur me converto, eruditissime juvenis , qui geminam in ejusdem anni decursu palmam reportasti. Luculento docés éxemplo morum modestiant ac veri honoris studium: amico intér se vinculo co- pulari. Impense tibi gratulor hanc duplicatam victoriami. Ab egregiis hujusmodi initiis futuros successus eosque P — - exspectare licet. Ad questionem Physicam unica vicissim responsio éxhibita est, sed ita comparata, ut revera instar omnium esse censenda sit. Quippe auctor non tantum in ipsam cause arcem felici conatu penetravit, et responsum queestionis ex limpidissimis fontibus hausit , sed’ prætérea iis, quae queesita fuerunt, multo plura exposuit, et sic quidem exposuit, ut vel lectionis copiam ac varietatem , vel adornationis et connexionis seriem ac ratio- nem, vel judicii nemini mancipati suisque viribus de summa rei decer- nere vindicantis, maturitatem et constantiam spectantes, non juvenis, ad carceres curriculi Academici constituti, sed veterani cujusquam opus perlustrare nobis videremur. Quapropter unanimi consensu oasis ca esse partium duximus, illi palmam adjudicare. Aperta schedula, qua pariter atque ipsa commentatio ihia — inscripta erat: Manibus carissimi patris, nuper vita functi sacrum , auctorem prodidit Leopoldum-Henricum-Josephum Herden; Mechli- niensem , in Academia Gandavensi Scientiarum Mathematico-Physicarum et Philosophiæ Naturalis Candidatum, altera jam laurea insignem , qui instituto examine, personam auctoris ita tuitus est, ut ne levissimam quidem dubii umbram Facultati relinqueret. Ergo tibi quoque, humanissime juvenis, læto animo premium offero, cujus te dignum denuo præstitisti. Perge eadem alacritate ‘et virium in- tentione absolvere ea, que tibi adhuc agenda restant; ut, finito Acade- (9) mie curriculo, studiorum tuorum uberrimos fructus percipere aliquando possis. n Vos vero, ornatissimi juvenes, qui nondum gloriæ intrastis stadium , aut quibus ab aliis palma erepta est, nonne ad aliquid præstandum aut denuo tentandum vosmetipsos commilitonum exemplo stimulatos sentitis ? Ecce rursus vobis aperitur palestra! Instantis Certaminis he proponuntur quæstiones (1). Te denique, Vir Clarissime, L. V. Raoul, Facultatis Philosophie et Literarum Professor, qui ex Regio decreto Rectori De Ryckere designatus es successor, in proximum annum Academic Gandavensis Rectorem pu- blice dico, renuntio, proclamo. Salve, Rector Magnifice! floreat, Te duce, Academia nostra, sitque Tibi annus felix atque faustus! (1) Vid. Programma Certam. Liter. m. Aug. 1824 indicti. TANTUM. MORE cae ia: As cas ^ Nu s « ign hi JOSEPHI IMMANUELIS ROULEZ, NIVELLENSIS , IN ACAD. LOVAN. PHIL. THEOR. ET LIT. HUM. CANDIDATI, RESPONSIO AD QUZSTIONEM az ORDINE PHILOSOPHORUM ET LITERATORUM, IN ACADEMIA GANDAVENSI PROPOSITAM, anno M. DCCC. XXIII. « Cum in fragmentis operis Ciceroniani De Re Publica a Majo cum » recens e codice palimpsesto erutis, tum aliunde diligentius , » quam adhuc factum erat, conquisitis, nonnulla reperiantur , » gue facere ad illustrandam | doctrinam Carneadis , philosophi » Academici, possint; desideratur, ut, sumtá inde occasione, » totius philosophie Carneadeæ summa accurate, plene et concinno » lucidoque ordine ex ipsis fontibus exponatur." QUA PREMIUM REPORTAVIT DIE IV OCTOBRIS M.DCCC. XXIV. = à d pz + Å “A : & >” ` ^ ^ e . 7 E B VAE IM LET E P ^ = wen zt 2 z í = i 5 » "n » AU & P E I - VI dE COMMENTATIO DE “CARNEADE CYRENÆO, PHILOSOPHO ACADEMICO. D traduites Cyreneus divine eloquentie fama non. solum inter equales, sed in tota antiquitate clarus fuit, Quod si autem, ut is magnus iz historia populorum vocatur, qui motus conversionesque ingenio suo dirigit , sic magnos liceat dicere, qui apertam aliquam vim in universam. philosophiam exercuerunt; nemo, opinamur, hac laude magis. dignus fuit, quam Carneades. Unus enim omnium maxime contulit ad introducendum in orbem Romanum philosophia et cum ea Grecarum disciplinarum studium: atque altera ex parte Stoicorum auctoritatem. infregit, quorum licentiæ (ut ait Cicero de Divinat. II, 72.) nisi restitisset, soli forsitan philosophi postea judicati essent. Z'erum quod omnibus fere philosophis antiquis, idem Carneadi accidit, ut doctrina ejus manca admodum et mutila ad posteritatem pervenerit. Ut enim taceamus innumeros historie philosophie serip- C4) tores, quorum opera, magno literarum detrimento, communi veterum librorum naufragio immersit fortuna ; in primis desideramus Clito- machi Commeníarios, Ciceronisque librum A cademicorum , qui Catulus inscribebatur, et in explicanda Carneadis sententia versabatur (vide . Goerenzium in introductione ad Ciceronis Lucullum). Et que in Lucullo occurrunt de illius doctrina notitie, ee, ut jam antea co- piosius et accuratius exposite, paucis tantum verbis et obiter indi- . cantur, nec semper diserta hujus philosophi facta mentione , quippe que ex reliqua ejus ratione facile possent agnosci: Cum) autem in fragmentis operis Ciceroniani De Re publica a Majo , Cum recens e codice Palimpsesto erutis, tum aliunde diligentius, quam adhuc factum erat, conquisitis , non nulla reperiantur, que faciant ad illustrandam doctrine Carneadis , eam maxime partem, que circa mores versatur; sumsit inde occasionem Amplissimus Philosophorum Ordo proponendæ questionis , qua Carneadeæ philosophie summa desideratur, accurate, plene. et concinno ordine ex ipsis fontibus exposita. : Cum vero nos ad hanc questionem pro virium nostrarum medio- critate tractandam accinxissemus , collectis ed, qua per temporis angustias fieri potuit diligentiá , veterum locis, in quibus aliqua. de Carneade aut de ejus doctrina mentio occurrit, materiam in hunc ordinem distribuimus ,' ut bipertita esset nostra disputatio: ac'prior quidem pars res et vitam Carneadis contineret, altera ^ iterum. in quatuor capita distribueretur, quorum in primo de rátione philosophie Carneaded universe ageremus, reliqua vero in — Wikis a pie y Physicis’ et Ethicis versarentur bio 9 DE “() Nobis, in hoc opusculo conscribendo, nonnullis libris carendum fuit, e quibus deside- ravimus in primis Levezow. Commentationem de Carneade, Diogene et Critolao et de caussis neglecti studii philosophia apud antiquiores Romanos. Stettin, 1795. Tennemanni autem ac Buhlii aliorumque recentiorum apud Germanos Historie Philosophie scriptorum opera, licet- pleraque ad manus essent, iis tamen, utpote lingue Germanice plane ignari, uti non potui- mus. Quare, si quid in hac juvenili scriptione subinde aberratum, aut minus recte disputatnm fuerit, quod melius jam docuerant viri docti, id nobis facile ab aquis judicibus condonatum iri Speramus. | PARS PRIOR. De Vita et Rebus Carneadis. S I. nie consuetudo, ita ferat, ut, qui de veteris alicujus philosophi reli- quiis doctrine exponat, vite etiam ejus aliquam enarrationem adjiciat ; non reprehendent,.speramus, clarissimi hujus disputatiuncule judices, si, hanc, consuetudinem, et ipsi servaverimus. Et habet. profecto brevis de ingenio, institutione , moribus ceterisque Carneadis rebus expositio per se aliquid jucunditatis, nec parum illa facere videtur ad perspicien- dam. accuratius. dijudicandamque peculiarem philosophie ejus indolem. Neque vero exigere quispiam a nobis potest, ut nostra hee descriptio justo modo formaque contexatur. Que enim in tanta scriptorum, qui philosophorum. vitas. explicuerunt, jactura de Carneade occurrunt men- tiones, ejusmodi sunt, ut ex iis brevis tantum ejus. vite adumbratio obtineri queat, in qua etiam delineanda nos, quoad ejus fieri poterit, brevitati studebimus. l $1 Ut autem via et ratione progrediamur, in ipsa operis fronte definia- mus necesse est, quis fuerit Carneades ille; de quo agimus. Cui officio satisfactum a nobis esse arbitrabimur, si ipsius patrem, patriam, ætatem (6) designaverimus. Ad patrem vero quod attinet, nihil de ejus vel condi- tione vel genere nobis innotuit: tantum nomen proditum habemus, de quo tamen non omnino inter scriptores conyenit. Diogenes enim Laërtius (1) Epicomum eum nominans, Philocomum quoque ab Alexandro dici tradit ; quod etiam Suida (2) auctoritate confirmatur: ad cujus locum quoniam plus una vice provocandum erit, eum hic apponemus: Kapyeddys, Aífduc, cero Kupývys vide Diaonuou, Pirdcodos, &Q' obmep ý vía Hpkaro Arg- dyuia Qari di redeutycavTos awrod Thy ctAWyw» ExAureiv, xa} Tov YAsoy auvdpry yevérbas, De patria vero etsi quoque ambigitur, ex innumeris tamen veterum testimoniis (3) intelligi potest eam fuisse Cyrenen, Libyæ urbem. Ut enim Atheniensis a quibusdam (4) nominaretur, inde factum esse videtur, quod Athenis docuit, maximamque vitz partem ibi com- moratus est. Nam semel e patria egressus, nunquam in eam revertit (5). Ceterum quam late in historia philosophie pateat veterum mos a patria naturali simul et adoptiva unum eumdemque virum cognominandi , vix est cur hic moneamus, post ea, que de hae re alii scripserunt (6), Superest, ut de ætate agamus, de qua non item est perfacilis questio. Habet enim varias, easdemque maxime inter se discrepantes viroruri doctorum sententias. Earum tres potissimum commemorat ac dijudicat Bruckerus (7), quas, ne actum agere videamur, inutile duximus hoc loco recensere; rationes nempe eorum (8) secuturi, qui Apollodori (9) í (1) Lib. IV. segm. 62. (2) In voc. Kapyeddye. T: Ti. p. 246. edit. Kust. Néc ab eo discrépat veteris statuas a truncate imscriptio: KAPNEAAHE | d1AOKQMOY, KT9HNAIpZ. (Apud Fulvium Ursinum. Elog. p. 66.) (3) Diog. Laert. l. c. Cic. Tuscul. Quast. IV, 3. Strabo lib. Xvi. p. 858. édit. Amelov. Suidas. 1. c. Plutarchus Symposiac. lib. VIII. p. 717. D. (4) Philostratus vit. Sophist. lib. I. p. 490., eumque secutus Synesius in Dione, p. 55 B. (5) Cic. Tuscul. Quest. V, 57. (6) Ex iis indicasse sufficiat nobilissimum: Lyndenum in elegantissima disputatione de Pa- nætio p: 20. praecipueque Jonsium de Script. Hist. Philos. I, 26. (7) In hist. crit. philos. t. I. p. 760 sqq. (8) Horum precipui sit Jousius oper. Ll. IL, 14, Baylius. iu. Diction. v. Carneade. net. N. Corsinus Fast. Attic. t. IV. p. 112. sqq. Simsonius chron. hist. cathol, part, VI, p. 1441. edit. Wesseling., Fabricius biblioth. grec. et quos ibi laudavit Harlesius. t Ill. qa 166. (9) In lll Gis apud Diog. Laert. lib, IV, segm. 65. (7) testimonium amplexi sunt. Ex eo itaque colligitur, natum esse Carnea- dem Olympiadis CXLI, exeunte fere anno tertio, die septimo Thargelionis Attici, quo Carnia festa Cyrene agebantur, in quemque Platonis dies natalis inciderat. (1). &. Il. Si quis vero a nobis quæsierit, quibus magistris , quaque juvenili institutione ad humanitatem efformatus sit; huic ejus questioni, quo- minus respondere possimus, facit scriptorum silentium, qui, quomodo prima ejus vitæ pars acta sit, nusquam meminerunt. Relictà autem patria Athenas se contulit, ibique doctore usus Hegesino Pergameno (2) Academie sese applicuit. Qua in re eum minus casu, quam natura et ingenio, ductuni esse probabile est. Neque tamen alios in aliis sectis præstantes philosophos audire neglexit. Dialecticam enim, in qua egregia quadam exercitatione (3) excelluit, a Diogene Stoico didicisse fertur (4), ceterorumque Stoicorum, in primisque Chrysippi, libros diligentissime perlegisse (5). Cum mortuus interim esset Heseginus, et in schola ipse successisset (6), nove sive tertie Academic fundamenta jecit (7). Munere igitur inito, bellum contra dogmaticos majori ardore renovavit (8), eosque ita profligavit, ut pristinum brevi splendorem schole restitueret, qui sub Arcesilæ successoribus subobscuratus erat. Ad refellenda autem Ze- (1) Florus apud 'Plitarchum Sÿimposiac:, p. 717. D. (2) Cic. Acadd. 11, 6. (5) Cic. de Finib. III, 12. (4) Acadd. II, 30: (5) Diog. Laert. lib. IV, segm. 62. Eusebius Præparat. Evapgelie; libs XIV. c. 7. p. 757. A. edit. Viger. (6) Diog. Laert. lib. IL, segm. Go. i (7) Sextus Empiricus Pyrrhon. Hypotyp. lib. I. c. 33. p. 156. edit. Fabric. Eusebius I, 1. cap. 5. p. 726. D. et cap. 7. p.736. D, Auctor Historie philosophice, que tribuitur Galeno opp. t. IV. p. 424. lin. 44. edit. Basil. Augustinus contra Academicos III. 18. opp. t. I; p. 220. A. éd. Monach. S. Bernard. y (8) Numenius apud Eusebium 1. 1. p. 757. B. (8) nonis“ Tarsensis, præcipueque Chrysippi, scripta fortiter incubuit atque desudavit (1) : sed de hoc non item ei fuit perfacilis victoria. Chrysippus enim, qui singulari divine . providentie beneficio, ut Stoici censebant’, inter Arcesilam et Carneadem exstiterat, suis adversus illum disputationibus effecerat, ut vis eloquentiæ, que in Carneade maxima fuisset, debilitare- tur, ipsique tuti præstarentur ab acerrimi adversarii impugnationibus (2). Sed id altera ex parte aliquem certe Carneadi fructum attulit. Non enim parum contulit ad ingenium ejus acuendum, quod. talem nactus esset adversarium. Hinc ipse dicere solebat: Ei py Y iy RE» oUx Ey *» byw (3). > i ! 4 | bs. enoiiadita: . 8 IV. Cum igitur su& sectæ famam amplificaret, sibique omnium concilia- ret admirationem, e schola excitatus est, ut cum Diogene Stoico et Cri- tolao Peripatetico legatus Romam ad senatum mitteretur, ad deprecandam ab Atheniensibus quingentorum talentorum mulctam, que ipsis propter Oropi direptionem (4) a Romanis dicta fuerat. Romam igitur venerunt . nobilissimi tres illi philosophi Olympiadis CLVI anno 2., A. V. C. 598 P. Scipione et M. Marcello Coss. (5). Cumque, senatüs responsum exspectantes, ibi aliquamdiu commorari cogerentur, scholas interdum (1) Tanto quidem apparatu ad eos refellendos progrediebatur, ut se antea helleboro purgan- dum curaret. Hujus rei locupletissimos téstes habemus A. Gellium N. A. lib. XVII. cap. 15. Valerium Maximum lib. VIII. c. 7. p. 527 edit. Kapp. Plinium H. N. lib. XXV, c. 21. et Augustinum contra Cresconium Donatistam, lib. I. c. 19. Opp. t. IX. p. 275. C. Videatur Menagius ad Diogenem Laertium, lib. IV, segm. 62. j G (2) Vid. Plutarchum de communibus notitiis ady. Stoicos, p. 1059 B. (3) Diog. Laert. lib. IV, segm. 62. - (4) Vid. Pausaniam V11, 62. ' (5) Cic. Acadd. II, 45: » Legi apud Clitomachum, cum Carneades et Stoicus Dhupia’. ad Senatum in Capitolio Malent; A. Albinum, qui tum’ P. Scipione et M. Marcello Coss. prætor esset,'eum qui cum avo tuo, Luculle, consul fuit, doctum sane hominem; ut indicat ipsius his- toria scripta Grece, jocantem dixisse Carneadi: Ægo tibi, Carneade , prætor esse: non videor, guia sapiens sum: nec hec urbs, nec in ea civitas. Tunc ille: Huic Stoico non videris. Adde eumdem de Orat. II, 57. f (9) habuerunt mox studiose juventutis concursu et frequentià celebratissi~ mas. Sed Carneadem unum omnium maxime admirationi fuisse, docent Plutarchi yerba: MéAiwra Ó' ý Kapreddou xdpisy ýs duvéuus TE wAciory xa d6ba ris duvdmews ovx droddovca, peydawy imiraBoutvy na} Diday- Opéra dxpourypiur, dec Tveüpa chy TÓAw nxiis evérayoe. Kad Abyos zarete, ds dvÿp “EAAW elc Exordytw drepQuÿe mávra xyrdyv na yerpod- pevos, Épura dewdy tuPéPayxe Tois vois, OP oí rüv LAAwy ydoviv na iar piPiav kxmérovrec evboucidios mept DidAoroPiay (1). Sed cum omnium animos eloquentia ad se raperet , Catonem terruit, præsertim justitia, quam pridie laudaverat, contraria disputatione sublata; ita ut severus vel potius ambitiosus iste censor senatui auctor esset, ut de legatione continuo sta- tueretur, philosophique honeste ab urbe ablegarentur, ne juventus ad Græcas disciplinas omne studium convertens, leges institutaque patriæ negligeret. Profecti sunt itaque philosophi, sed que ab ipsis præcipue- que.a Carneade injecta erant philosophie semina, brevi in felici Latii solo germinantia, uberrimos fructus protulerunt (2). S V. Athenas reversus Carneades pari laude in Academia docuit, innumeras- que victorias de dogmaticis reportavit. Antipatrum autem Stoicum acer- rimum nactus est adversarium, sed non item felicissimum. Hic enim narrante Numenio (3), ad eas disputationes, quas a Carneade haberi quotidie audiebat, nunquam in lucem ac publicum prodiit, non in schola, non in deambulatione ullum unquam verbum a quoquam proferre auditus est; scriptis solum quibusdam illum confutare studebat, latebras- (1) In Cat. Maj. p. 549. E. (2) Veteres præcipuosque ex recentioribus, qui de hac legatione egerunt, dabit clarissimus Lyndenus in Disputat. de Panætio p. 5o. Quibus adde A. Gellium N. A. lib. XVWEL gap. 21. Viros doctos ad Ælian. V. H. lib. III. cap. 17. et Conradi ad Gellium VII, 14. (8) Apud Eusebium Præparat. Evang. lib. XIV. cap. 8. p. 738 C. conf, Cic. Acadd. 11, 6. Nonius in voc. Digladiari, et Plutarchus advers. Stoicos, p. 1072 F. 2 ( 10 ) que captans libros posteris relinquebat ; sed ejusmodi, qui ne postea quidem, tum vero multo minus, Carneadem illum , qui tantus tamque admirabilis ejus ævi hominibus videbatur, sustinere possent. Neque Numenii testimonio repugnat Plutarchus, qui insuper Antipatrum hane ob caussam KakauoRBéay cognominatum refert (1). § VI. Carneades autem scholae prefuisse videtur ad extremos vite annos, qua ad longam senectutem producta est (2). Sed neque senectus suis caruit infirmitatibus. Narrat enim Diogenes Laértius (3), oculos, ipso inscio; caligine offundi solitos , jubereque eum solitum puero lucernam accen- dere; quam ille cum attulisset, ac diceret, Attuli: respondebat, Lege igitur. Non equo tamen animo vite finem appropinquantem vidit, si- quidem dictitabat: ‘H everáeaca Décis na} diaadres (4). Diem obiit Olymp. CLXII anno 4, ætatis autem sue XC (5) vel potius LXXXV (6). Ipso vero ejus mortis die defectionem lune factam, solisque faciem tenebris obscuratam esse, fama est (7). g. VII. Carneadem natura ornavérät ominibus fere, quibus perfectus orato? censetur, dotibus. Erat enim in eo divina quedam: ingenii celeritas et (a) De Garrulitate, p. 514. D. (2) Vid. Cic. Acadd. 11, 6. de Orat. III, 39. Augustin. Epist. ad Hermogenianum Opp. t. IL p. 5. A. Valer. Max. VIII, 7. p. 526 Kapp. (3) Lib. IV. segm. 66. (4) Diog. Laért. IV, 64. (5) Cic. Acadd. II, 6. Val. Max. l. L (6) Apollodorus in Chronicis apud Laërt. IV, 65, et Lucianus in Macrob. c. 20. t. II. p. 222. Reitz. (7) Diog. Laért: 1, l. Suidas 1. $ 2 apposito : quibus addatur Hesychius Milesius in libello de iis, qui eruditionis fama inclarñere, adjecto Stephanianæ Laërtii editioni, p. 4o B. (u) acumen, mirabilisque dicendi copia (1). Porro vocem maximam habe- bat, adeo. ut Gymnasii princeps aliquando ad eum mittere cogeretur, ac.ne ita clamaret, admonere (2). Accedebat etiam insuperabilis laboris constantia et assiduitas (3), quibus id consecutus est, ut nullius philo- sophie partis esset ignarus (4). Ac tantum quidem fuisse perhibetur illud discendi studium, ut cæsariem et ungues nutriret (5), atque non solum coenas declinaret (6), sed, teste Valerio Maximo, » Cum cibi ca- piendi caussa recubuisset, cogitationibus inhaerens, manum ad mensam „porrigere oblivisceretur. Sed eum Melissa, quam uxoris loco habebat, temperato inter studia non interpellandi, sed inediæ succurrendi, officio, dextram suam necessariis usibus aptabat. Ergo animo tantummodo vita fruebatur, corpore vero quasi alieno et supervacuo circumdatus erat,” (7). $ VIII. Quandoquidem Carneadis doctores paucis supra retulimus, eadem brevitate de ipsius discipulis hoc loco est agendum. Si quis autem con- siderayerit, quanta fuerit schole ejus celeritas, facile conjecerit, per- multos ad eum confluxisse discipulos; quod etiam veterum constat tes- — _ P " p ; Trey PPPppp (1) Gic, de Orat. I, 11. p. IIL, 18, p. 495. ed, Harl. Lactant. Divin. Instit. V, 14, » Car- neades Academicae sectæ philosophus; cujus in disserendo, que vis fuerit , que eloquentia, quod acumen, qui nescit, ipsum ex prædicatione Ciceronis intelliget, aut Lucilii, apud quem disse- rens Neptunus de re difficillima, ostendit id non posse explicari, nec si Carneadem ipsum Orcus remittat.” (2) Diog. Laért. IV, 63. Idem narrat Plutarchus de Garrulitate, p. 503 C. — Ceterum quanti vocem in oratore facerent Athenienses, docet Isocrates in Panathenaico, cap. 4. t. I. p. 254. ed. Coraj. otra yàp indes áuporipav yeon TÀy piyiebyy Dvapesy ixávruv map npir, Qavis ixus x«l! ronuys, de ovx oid’ tí ris AACS TG» morir. Conf. Coraji not. ad h. I. t. II. p. 177. Ciceronis locos, ubi eadem res attingitur , indicavit doctissimus Majus ad ejusdem de Republ. Fragm. p. 177 ed. Paris. (5) Diog. Laért. IV, 62. (4) Cic, Acadd. I, 12. (5) Diog. Laért. L c. (6) Diog. Laért. IV, 65. (7) VIH, 7. p. 227 ed. Kapp. ('#a:)) ^ timoniis (1). Inter ceteros vero maxime eminuit Clitomachus, qui post- quam ex Africa, ubi natus erat, Athenas appulisset, Carnéadi se in disciplinam dedit, ab eoque Grecos mores edoctus est (2). Post præ- ceptoris mortem autem ei in schola successit, doctrinamque literis illus- travit (3). Clitomachum a Diogene Laértio non nisi leviter memoratum, 'collectis veterum notitiis ab oblivione et ignobilitate vindicavit Heynius V. Cl. in Commentatione de philosopho Clitomacho. (In memoriis ml demiz Berolinensis ann. 1748.) Fuit et inter ejus discipulos Mentor Bithynus, quem forsitan in sdhioln successorem relicturus erat, nisi cum pellice sua repertum ejecisset. Hic ex Academia expulsus, propter iras — conceptas magistri doctrinam oppugnavit (4). Alios, qui Carneade doctore usi sunt, memorat Cicero: » e quibus in- dustriæ plurimum in Clitomacho fuit: declarat multitudo librorum: ingenii non minus in Æschine, in Charmada eloquentiæ, in Melanthio Rhodio suavitatis. Bene autem nosse Carneadem, Stratoniceus Metrodorus putabatur" (5). Multos etiam e Romanis eum nactum esse auditores, testatur Crassus apud eumdem Ciceronem, ubi, de Carneade locutus, addit » Cujus ego etsi multos auditores cognovi Athenis, tamen auctores certissimos lau- -dare possum, et socerum meum Scævolam, qui eum Rome audivit. adolescens, et Q. Metellum L. F., familiarem meum, clarissimum virum, qui illum a se adolescente Athenis jam affectum senectute multos dies auditum esse dicebat" (6). (1) Vid. Diog. Laért. IV, 66. Cic. loco mox proferendo. (2) Plutarchus de Fortuna Alexandri, p. 323 D. adde Diog. Laért. IV, 67. (8) Carneadem enim, nobilissimorum philosophorum, Pythagorae, Socratis, Acusile exem- pla secutum, nihil literis mandavisse, testes locupletissimi sunt Plutarchus L. 1. p. 323. A. B. et Laërtius IV, 65, atque iterum in prooemio segm. 16. (4) Diog. Laért. IV, 65 sq. Numenius apud Eusebium Preparat. Evang. lib. XIV. cap. 8. p. 758. D. 1 (5) Acadd. II, 6. conf. de Orat. I, 11, ubi vide Harlesium, p. 37 et ab eo laudatum Frid. Car. Wolf. ad versionem Germ. : Cic. libr. de orat. p. 459, qui uberius de istis philosophis dis- putavit. Conf. etiam Fabric. in catalog. Platonicorum Bibl. gr. t. III. ed, Harles. (6) De orat. III, 18. ibique Harles. p. 495. (15) Amicitia quoque principum virorum regumque floruisse videtur. Me- morantur enim ejus epistolæ ad Ariarathem, Cappadociæ regem (1). Restat, ut ejus cognomines recenseamus, quorum tres ad nostram no- titiam pervenerunt: Carneades, philosophus Cynicus, non inceleber tem- poribus Apollonii Tyanæei, de quo Eunapius in procemio (2): Carneades Anaxagore discipulus, memoratus Suide (3): et Carnades obscurus ele- giarum scriptor, quem ut cognominem Carneadis solum indicavit Laér- tius (4). (1) Diog. Laért. IV, 65. (2) P. 3. ed. Boissonad. (3) In. voc. Kapr t. IL, p. 246, Kust. (4) IV, 66. — De Carnead. autem Epicuri perfamiliari, ut perperam vulgatur apud Cic. de Finib., V, 31., videndi sunt viri docti citati ab Harlesio ad Fabric. Bibl. gr. t. III. p. 166. PARS POSTERIOR. CAPUT PRIMUM, DE RATIONE PHILOSOPHLE CARNEADIS UNIVERSE. —_— SL Cum e difficillimis totius philosophie quæstionibus una sit, que de veri inventione atque judicio agit, eademque gravissima (1); haud mirum profecto est, de ea maxime inter se discrepasse varias philosophorum sententias, atque inde magnas fuisse inter eos discordias et contentiones. Eos in tres classes dividit Sextus Empiricus(2): prima est Dogmatico- rum, qui et esse verum, certoque cognosci ac percipi posse pronunciant, ad quos referuntur Peripatetici, Epicurei et Stoici. Secunda continentur Philosophi medie et nove _Æcademiæ, qui quidquam sciri ac com- prehendi posse omnino negant. Ad tertiam denique pertinent Sceptici , qui nihil statuunt, sed dubitant et querere pergunt. Ac nos quidem Academicorum rationem nunc attingemus. Carneades enim non secutus modo eam est, sed illius quoque summus defensor præcipuumque præ- (1) Conf. Cid. Acadd. II, 9. p. 105, edit. Davies. (2) Pyrrhon. Hypotyp. I, 1, 2. Coll. Wyttenbachii Precept. Philos. Logic., p. IIl. c. 2. § 3. p. 87. edit, Maass. (15) sidium exstitit. Quatenus autem ad Arcesile rationes sese accommoda- verit, quantumque, jam magis ipse in dogmatismum inclinans, a per- fecto scépticismo recesserit, ex totius doctrine expositione patebit. S II Carneades vero, auctore Numenio (1), $73 Erwixác Pidovesrnias elg Tb Qavephy nux, mpés ye Tove éauToU éraipous Oi &mopffruv monde TE nak Wribevey xed &reQaívero, & ugy KAdos täy EmiruXóvruy. Sed hec si ad verbum accipiantur, omnino Carneades sententie indoli repugnant. De hoc igitur. ut statuamus, Academicorum universe ratio spectanda est, quam, qualis ex veterum testimoniis erui possit, jam videamus. Ac primum occurrit locus Sexti Empirici (2) simillima fere de Arcesila, et determi- nato quidem dogmatice doctrine genere tradentis: xz) me} tay éraipwy dmbrespay tAduPave dix ths &mopymarings, ci &Quäs Éxoucr Tpbc thy dvdaybw räv TlAarwvindy Doy ruv y dai avrov &mopyrindy sivas’ Tois uéyro, ye edpudos tay Éraipuy, Tk TlAdrwvos rapeyxeipelv. Quo pertinet, quod prodit Cicero (3), Academicis morem fuisse occultandi sententiam stam, nec eam cuiquam, nisi qui secum ad senectutem usque vixisset, aperire consuesse. Cum igitur disputationem contra Academicos ad finem perduxisset Lucullus (f), » Restat, inquit, illud, quod dicunt, veri inveniendi caussa contra omnia dici oportere, et pro omnibus. Volo igitur videre, quid invenerint. Non solemus, inquit, ostendere. Que sunt tandem ista mysteria? aut cur celatis, quasi turpe aliquid, senten- tiam. vestram? Ut, qui audient, inquit, ratione potius, quam auctoritate ducantur, Hinc Academicos a Favorino laudatos Galenus refert (5), quod, cum in utramque partem dissererent, discipulis permittebant, ut, (1) Apud Eusebium Preparat. Evang. lib. XIV. c. 8 p. 758. D. Conff. 759. A. et Augus- tin. contra Academicos III, 18. op. p. t. I. p. 219 F, (2) Pyrrhon. Hypotyp. lib. I, c. 53. $ 254. (5) In fragmento, quod servavit Augustinus contra Academ. lib. III, c. 20. (4) Apud Cic. Acadd. II, 18. p. 140. (5) De Optimo docendi genere. (16) quod verius videretur, eligerent. Quod. si autem hoc loco in mentem revocaverimus, quibus ex incunabulis Arcesile scepticismus . prodierit , animoque perpenderimus, illum omnem philosophie rationem .et mate- riam a Platonica doctrina arripuisse (1); facile conjecturà consequi pote- rimus, illum cum quibusdam discipulorum, quorum et ingenii prestan- tiam et in sectanda doctrina constantiam per longum tempus explorasset, Platonis disciplinam communicasse, non eo tamen consilio, ut de ea dogmatice pronunciaret, sed ut latentia in ea suæ dubitationis semina ostenderet, atque ita interiorem discipline rationem: ejus tutelam. ali- quando suscepturis aperiret. Cum igitur hie mos a ceteris Academicis esset retentus, facilius rumor irrepere potuit, eos dogmaticam doctrinam tradidisse : et hoc quidem modo accipiendum esse videtur; quod supra retulimus Numenii de Carneade testimonium (3). Q) De optimo docendi genere. (2) Vid. Degerando in Histoire comparée des systémes de philos. cap. 16. t. IL. p. 64 sq. (3) Hee testimoniorum diversitas historie philosophie scriptores, quorum sententias hic excutere. non attinet, varie vexavit. Nec est profecto quod miremur, cum jam tempore Au- gustini, ubi libri adhuc prostabant, res dubio non careret; quod intelligi potest ex ipsius Augustini loco contra Academic. IT, 15. opp. t. I. p. 206 A. » Itaque responde, quæso, utrüm «tibi videantur Academici habuisse certam: de veritate sententiam; et eam. temere ignotis vel non purgatis animis: prodere noluisse. An vero ita senserint, ut eorum disputationes se habent? Tunc ille, quid illis animi fuerit, inquit, non temere confirmabo. Nam quantum ex libris colligi datur, tu melius nosti, que in verba sententiam suam promere soleant. Hic autem; de “me ipso consulis, inventum nondum verum esse puto." Ceterum Thorbeckii V. CL verba, quod mire cum nostra sententia congruant, nos continere non possumus, quin hoc loco apponamus: » Hanc autem controversiam et antiquitatis velut traditionem de Arcesile doctrina, alia tan- quam esoterica, alia exoterica, dijudicari non facile posse P. Baylius censuit, Stiudlinus v. cl. "verum esse et accipiendum vetustatis testimonium: arbitratur. Nobis et traditionis origo «expli- cari posse videtur, et ipsa suspicio quodammodo vera esse, nec tamen inde effici, Arcesilam non ex animi sententia scepticum philosophandi genus professum esse. Etenim cum hoc proprium nomini videatur ac naturale, ut, quemadmodum in agendo momentis, ita in cogitando certe cujusdam. seutentie rationibus pareat, nec videatur adeo perfecta dubitatio in hominem cadere posse, si qui tamen. hanc fluctuationem affectent, eos facile suspicamur .sententiam suam hac velut nube obduxisse, Insuper dogmatici vexatam auctoritatem suam eximie restitui putabant arrepto sparsoque rumore, qui uni omnium maxime vite tabernaculum collocasse viderentur in dogmatismo aspernando et exstirpando, eos clam, ‘et in familiarium circulis abditos, ad ejusdem dogmatismi praesidia reverti, Hæ causse memoratam traditionem gignere potuissent , etiam contra nitente rei veritate, Nunc opinio aliquatenus verisimilis est, et Arcesile rationibus (417) § m. Carneades nullam in philosophia constituit sententiam , et recte Clito- machus affirmavit, se nunquam intelligere potuisse, quid Carneadi proba- retur (1). Cum igitur varia dogmaticorum philosophorum decreta con- traria disputatione tentat, eavendum est, ne putemus eum his sua tan- quam totidem dogmata. opponere. Id enim si fecisset, in eosdem errores lapsus esset, quos adversariis objiciebat. Ut recte in omnes ejus dispu- tationes illud transtuleris, quod de illa, quam Rome contra justitiam habuit oratione, judicat Lactantius (2): » Intelligere mihi videor, inquit, qua mente id fecerit. Non enim vere existimavit eum stultum esse, qui justus est: sed cum sciret non esse, et rationem tamen, cur ita videre- tur, non comprehenderet; voluit ostendere, latere in abdito veritatem, ut decretum discipline suze tueretur, cujus summa sententia est, nihil percipi posse." Porro Cicero asseverat eum ita multa disseruisse, ut excitaret homines non socordes ad veri investigandi cupiditatem (3). S IV. Quoniam autem in omni philosophià preter materiam sive argumen- maguopere accommodata. Scilicet potuit Arcesilas, ipse e scriptis Platonis ad dubitandi disci- plinam formatus, discipulos ex Platonica doctrina ad Scepticismum iustituere: et, ut successores, cum Sceptices studio aliquam occultatz sententie probabilitatem conjungere. Quam probabili- tatem, übi Academicus tanquam Academicus disputabat, explicare, nihil attinuit , et philosophiae ingenio fuit contrarium : sed hanc potius rationem cum amicis et intimis, iuter quos philo- sophi severitatem reliquerat, communicare, sententiamque quamdam suam indicare, quam non philosophica consideratio, sed affectuum, quos rationis imperium frenare potest, evellere non potest, impetus, et aliqua verisimilitudinis species definivisset.” In Responsione ad Quest. philos, de eo quod in dogmaticis oppugnandis inter Academicos et Scept. interfuit, p. 59 sq. (Annal. Acad. Lugd.-Batav. 1819 - 1820.) (1) Cic. Acadd. I1, 45, p. 252. Unde non mirum videri debet, quod idem Cicero tradit de Divinat. I, 57. » Carneades concertationis studio modo ait hoc, modo illud." Conf. ZEneside- mus apud Photium in Bibliotheca, p. 544, lin. 47 sqq. edit. Schott. (2) Divin. Instit. lib. V. cap. 18. (3) Cic. de Nat. Deor. I, 2. ( 18 ) tum, in quo versatur, forma quoque consideranda est, ejusmodi consi- deratio non abhorrere prorsus a nostro instituto videtur.’ Academicorum vero dubitandi disciplina suapte natura non suum habere potest ordinem effatorum, eorumque inter se nexum, ceteraque ejusmodi, que propriam dogmaticarum doctrinarum naturam constituunt. Necesse est igitur, ut forma ejus universe ab opposito dogmatismo temperetur ac dirigatur. Unde, quoniam ipsis maxime cum Stoicis res fuit, omnes eorum rationes ad illos. profligandos comparatas animadvertimus. Carneades igitur, qui Chrysippum precipuum sibi adversarium sumserat, omnem disputationem ad illius doctrinam componebat, argumentaque , quibus quid in utramque sententiam dici posset, postquam Chrysippus expromserat, ssepius ad illum aggrediendum arripiebat (1). S v. Proinde ipsa forma methodus philosophandi disserendique continetur. Cum jam autem Acusilas instituisset, ut ii, qui ipsum audire vellent ; non de se quererent, sed ipsi dicerent, quid sentirent; quod cum dixis- sent, ille contra: sed qui audiebant, quoad poterant, defendebant senten- liam suam (2): Carneades illius in utramque partem disputandi, et que ab aliis dicerentur refutandi morem non retinuit solum, sed etiam con- firmavit (3). Verum ad hee accuratius intelligenda egregie facit locus (1) Plutarchus de Stoic. Repugn. p. 1056 B. "Oz; Ò auros (Xpérummos ) ovx £v Gniyois , «22d morrayod rovs tvavriovs ois Oonimacer Aoyous xurtoxtvanty éppamevas, xal mera rroudÿs xai Qinorupelus rocadrys, dors ph martis tivat xatapadeiy rò apicxoy, aurot grov Atyourt, THY Niveryra Devpetlovres rod cvdpos’ xai ròs Keepyecdyy oUdiv osoueevos atysiv (Quos, aaa t% ay mexelpyos Xploimmos sis rovvavrioy cppeapesyoy emsridecSas rois Aoyoss avrop. Unde iidem Chry- sippi sectatores dictitabant ab eo armatum esse Carneadem. Vid. Cic. Acadd. Il. 27. p. 176 et quos landavit Baguet in Commentatione de Chrysippo, p. 19. (Annal. Acad. Loy. 1821-1822 ). Ceterum de Carneadis cum Stoicis contentione, pluribus in locis testatur Cicero, quos collegit Creuzerus V. Cel. ad eumdem de Nat. Deor. 11. 65. p. 481. (2) Cic. de Finib. Il, 1., de Orat. III. 18. p. 418, ed. Harles. Coll. Diog. Laért, IV. 28. (5) Vid. Euseb. Preparat. Evang. lib. XIV. c. 7. p. 736. D., Cic. de Nat. Deor. 1, 5., 'Tuscul. Quest. V, 4., De Orat. III, 21. p. 502, ed. Harles. ( 19) Numenii (1), qui totam Carneadis disserendi rationem explicat: Toryapoty &ráyuy roùs &AAous, ards Éuevey dvetardrytos, b wh Tpooÿy TQ ' Apxe- cA éxsivoc "yxp Tepiexcuevos Th Papudter rors awyxopu(Qavriévras , Vale) éaurdy mp@rov tEyraryxws wy forni, remcicbas d'&anlÿ elves, & Abyer dix ths dwatamdyrwv dyaupéaeus xXpyucdtov, Kandy dà jv àv xaxd) Vravaxsiqueyoy , 6 Kapveddys tO’ ApneriAdw’ wy xaddous Ti opinpry, Ud’ od oUx krpaxros EjsAAcy Yoerbar, naty rhs &Tb ToU mibavod Agyo- pévac avrg Oerinds Te xa) dpuytinus Davraciag, ToU elvan réder: ior, à yum Cio. elvan, "Tovro ody dravels , Bomep of dvaxdfovres bpes, Prcubrepov, xal paadoy éautods isis ele ths alxurs, ngutos Evdods, duyarérepoy tmgabev. Erei re drocraiy te xo ed Exot, tyvimaira yoy na) ob mpodé- doxro, éxtov yucrss xa Epéuvyro. Td yup &ànlés re na} Tb Wevdds Ev roïs Tpéypasy Evelyau cuyxwptiv, borep Covepyatouevos The Cyricews Tpérw, maduary devo Ani. QoUc , repieyiryvero Evbev. Kar% ykp Ty rod mibavou for éxérepoy mæparywv >; oùdérepoy sime PePaiws naradopPdverban. “Hy yoŭy Aga Tije na) yóys coPmrepoc. — Kad péyros Aéyuy 6 Kapveddys puya- yéryes xc yvdpamodi€ero’ hy dE xAémTuy uty &Qavito , Pawbwevos de Anorie, alpav xa dbAm xo) (Qm rods xol mdvy a dpa maupernevarpévous. Mara yo)» Kapveddou didvorm Evinæ na} oudeuiæ mriroüy aws Eme} xa ole mpocemoAcus:, Hrav sireiy &duyarérepor. Ceterum Carneadem disputando sepissime soritibus usum esse, exemplis, que infra proferemus, intelligi potest, et eum precipue perstringere yoluisse apud Ciceronem (2) Lu- cullus videtur, cum hunc usum Academicis vitio vertat. S VL Sequitur, ut de dicendi genere moneamus. Ceteri philosophi, in pri- mis Stoici, parum orationis nitorem et elegantiam curabant, durumque et exile disserendi genus sequebantur; Academici autem divini Platonis ubertate completi, et suà ipsi natura et ingenio ad dicendi splendorem (1) Apud Eusebium 1. c. p.757 C. - 758 A. (2) Acadd. 11, 16. p. 129. ( 20 ) et celebritatem facti, subjecta vel eloquentie philosophia, in dicendi exercitatione omne studium consumebant, Academiaque quasi Rhetorum officina habebatur (1). Atque hac in parte Carneades, ut erat majoribus ad dicendum dotibus præditus, longius quam UNO progressus est; ita quidem, ut oratores quoque, teste Diogene Laértio(2), scholis dimis- sis, ad eum audiendum venirent. Quapropter cum Sophistis affinitatem quamdam habere visus est. Hine Philostratus duo Sophistarum genera faciens: unum eorum, qui proprie Sophiste vocabantur; alterum philo- sophorum, qui, quoniam philosophando eloquentiæ flores sectabantur, vulgo in Sophistarum munero habebantur. Ad posteriorem classem Car- neadem refert (3). Ceterum Carneades erat in dicendo suavis, et ejus oratio mirâ se varie- tate commendabat (4). Sed in elato et vehementi dicendi genere presertim eminebat, ibique omnis ejus oratoria facultas conspiciebatur. Tunc enim, ut refert Numenius (5), e&yyelpero A&füpoc olov moramos poddys, cPodpas Péuy, wavra »aTomiTAM; Tu THdE xo) Tu "xri, xal ElTÉMITTE, xe cuvécupe Tods &xoboyrac dix ÜopiQov. § VII. Reliquum est, ut videamus de ipsius philosophie in partes distribu- (1) Vid. Cic. de Fato I,2., Synesius in Diogene, p. 36. A. B. *Q» (r&v ZuQ! Kepyeadyy xal "Eudwfev) Goria dv Aye vmoderiv, Qrrsrois tors peraxeyerpiomtyy coPiorinws, TODT tort Aupempas cmnyyearutyy xal debis, xal morargy syy &Ppodiryy Emayopet vy. Idem Cic. de Nat. Deor. II, 1. » Que cum Cotta dixisset, tum Vellejus, Næ ego, inquit, incautus, cui cum Aca- demico, et eodem rhetore, congredi conatus sum." Ad hunc locum Wyttenbachius hec an- notavit: » Rhetor non modo dicitur is, qui orationes componit, sed etiam qui eloquentiam docet, quod utrumque erat. Academicorum." In Selectis Scholarum, p. 741, id. Creuzer. (2) Lib. IV, Segm. 62 in fin.. (3) Vid. Synesium 1. c. p. 55. A. B. (4) Cic. de Orat. I, 11. p. 4o. If, 38. p. 278, ed. Harles. (5) Apud Eusebium Præparat. Evang. lib. XIV. cap. 8. p. 737. C., A. Gellius N. A. VII, 14. » Tum admirationi fuisse aiunt Rutilius et Polybius THERE RE: trium sui cujusque generis facundiam. Violenta, inquiunt, et rapida Carneades dicebat, scita et teretia Critolaus, modesta Diogenes et sobria.” C21) tione. Et licet Carneades nullo pacto putandus sit aliquam ipse consti- tuisse divisionem, eam tamen illum secutum esse, que tres facit phi- losophie partes, hoc potissimum argumento colligi potest, quod sic jam diviserant Academiæ conditor Plato (1) illiusque adversarii Stoici (2). Quod autem ad ordinem attinet, in quo tres ille partes collocande sint, nos hunc servandum esse existimantes, qui Carneadeæ doctrine maxime sit congruus, initium a Logicis faciemus , deincepsque Physica expone- mus, Ethicis ad finem rejectis. Qua in re auclorem sequimur Sextum Empiricum (3): ‘Hypes de T» mtv &xpfo tv TQ mpéypari Tavüy où oxerréweba: exeivo dé Dauer, we Eirep &v maTi sper QuAoroQíac Curwréov bar) T'&AwÜic, mpb mayTbc dei Ths apyus mal ToUc Tpérous THs TOUTOU dyaryyóo tuc Exe Turroûs. “Ó dé ye Aoyinds Toros, Tip mepi Tay xpiTmpiuy xa) tiv dmodeiËewy Oewpiay mepiétyév. "Amd todrov Apa momréoy tcTly dus thy &pxýv. _ (2) Sextus Empiricus advers. Mathem. lib. VII. $ 16., Cic. Acadd. 1, 5., Coll. de Orat. I, 15. (2) Sextus Empiricus 1. c. ubi vide Fabricium. (3) L. c. $ 24. ( 22) CAPUT SECUNDUM. LOGICA CARNEADIS. § TI. Stoica ratio eo spectaverat, ut stabilita veri existentia philosophiæ mo- ralis auctoritatem communiret, et totius doctrinæ ædificium in Phantasia, tanquam fundamento, exstruxerat (1). Academici contra éxarzayliay seu incomprehensibilitatem , que nihil aliud est, nisi contraria enunciatio definitioni Stoica, universe dubitationis principium statuerunt (2). Et Arcesilas quidem oh cum Zenone omne certamen instituerat (3); Car- neades vero longius progressus, non Stoicis solum, sed etiam omnibus, qui ipsum præcesserant, de veri falsique nota contrariam sententiam opposuit, rationemque et sensum (4) et Phantasiam ceteraque omnia in judicio veri nos fallere affirmavit (5). (1) Diogenes Laértius, lib. VII. Segm. 49, ad eumque Aldobrandinus. (2) Vid. Cic. Acadd. II, 9. p. 104. (3) Sextus Empiricus adv. Mathem. VII. § 155 sqq. Conf. Cic. Acadd. II, 24, p. 161 sqq. (4) Academici et Carneades, ut sensuum fidem labefactarent, argumenta M solebant, cum ab aliis rebus, tum maxime ab exemplo remi inflexi; seu colli columbæ. » Remus enim integer (ut explicat Seneca N. Q. lib. I. cap. 5 et 7. Cf. Cic. Acadd. II, 25. p. 165.) in tenui aqua fracti speciem reddit; et colorem columbarum cervix et sumit et ponit, utcumque deflec- titur. » Hanc in rem alia veterum testimonia attulerunt Davisius ad Cic. Acadd. II, 7. p. 94; et Fabricius ad Sexti Empirici Pyrrhon. Hypotyp. lib. 1. § 119 et 120. Hoc autem disertis verbis de Carneade tradit Hieronymus adv. errores Joan. Hieros. p. 464 D. »Carneades aliquis ab inferis excitandus, ut proferat remum in aqua fractum. — Columbarum colla ad singulas conversiones colorem mutantia." Conf. Augustin. contra literas Petiliani. lib. III. c. 21. t. II. p. 210 B. (5) Sextus Empiricus adv. Mathem. VII. § 159. Et in universum quidem Academici ad defendendam incomprehensibilitatem suam philosophorum rixas et contentiones tamquam ar- gumentum arripiebant. Vid. Augustin. contra Acad. III, 1o. p. 213. C. (25) S I. Ac primum quidem verum ut everteret, hoc modo disputabat : Si quid est veritatis criterium, non potest tamen consistere absque animi affec- tione, que nascitur ab objecti tvapysíz , hoc est perspicuitate aut eviden- tia (1). Quandoquidem enim facultate sentiendi differt animal ab inani- mis, omnino et se et externa per eam apprehendit. Sensus autem nisi moveatur, nec mutetur, nihil comprehendit, nec sensus quidem est: mutatus autem et affectus ab evidentium incursione, tunc demum res indicat. In affectione igitur animi, quam objecti evidentia gignit, quæ- rendum est veri criterium. Hzc autem affectio, que eadem est ac Phan- lasia, debet. indicare et se ipsam, et objectum unde profecta est (2). Quemadmodum enim lux et se ipsam indicat et res, quas collustrat, ita etiam Phantasia, cum sit dux princeps cognitionis, que est in animali , debet instar lucis et se ipsam ostendere et rem effectricem. Sed non ita semper, qualis vere est, rem indicat, sepius autem fallit, et, instar infi- delium nunciorum, discrepat a rebus, que eam immiserunt. Non quæ- libet igitur Phantasia criterium veritatis esse potest, sed sola illa, si quae vera est. Iterum, quoniam nulla Phantasia est adeo vera, ut non possit esse falsa, et cuilibet, que videtur esse vera, invenitur aliqua falsa similis (3), criterium erit in Phantasia communi veri et falsi; atqui hujus generis Phantasia non comprehendit res, ut sunt; ergo nulla Phantasia (1) Cic. Acadd. II, 6. p. go. (2) Phantasiam hoc modo definit Chrysippus apud Pieds de Placit. Philos. lib. IV. p. 900. D. Darvracia tors médos tv ry Puxi vivégetvov, (d'tixyégityoy tavra xal vd memoimnés. ^ .(3) Hoc loco profligare conatur Stoicam Phantasie definitionem. Quod ut melius intelli- gatur, hic adponendus est alter Sexti locus l. c. $ 402. “Hy ydp xeraAsymrix) Quvracia, iva Tis Wm) ravrys dpyyrai, à dmi UmdpyovrOs, xal xar avrò rò Um po» ivarouspaypisn nal iva- mir Qpeyiopelyy, émoie ovx d» viverra amd pe) vmdpyorres. Tourar Qi rd gi» 4AA« Adyoursy of wtpl v)» Kapvecdyy cuyxapyoesy rois amd ris Drous, rò Ol ole oux ay yivorre axe pun] Umdpxorres > drwyxepyro» ives’ yivovras ydp xal amd pe) vmapxirro» Qurrariai, as awd Uwapyévrwy. Conf. Cic. Acadd. I1, 9. p. 105 et 14. p. 122, et Numenius apud Euseb. Præparat. Evang. lib. XIV. p. 758. B. : (24) criterium erit. Si autem nulla Phantasia yim habet judicandi, nec ratio erit id quod judicat; ea enim deducitur a veritate. Nam primum quidem ei debet apparere id quod judicatur. Nihil autem potest apparere abs- que sensu experte rationis. Neque ergo sensus expers rationis, neque ratio est id quod judicat (1). Unde necessario sequitur, criterium veri- tatis nusquam esse. S UL. Illud etiam Arcesilas tuebatur, nihil omnino esse, quod sciri possit, ne illud quidem ipsum, quod Socrates sibi reliquisset (2); » Antipatro enim, quum diceret, ei, qui aflirmaret, nihil posse percepi, consentaneum esse, unum tamen illud dicere percipi posse, ut alia non possent, Carneades acutius resistebat. Nam tantum abesse dicebat, ut id consentaneum esset, ut maxime etiam repugnaret. Qui enim negaret quidquam esse, quod per- ciperetur, eum nihil excipere: ita necesse esse, ne id ipsum quidem, quod exceptum non esset, comprehendi et percipi ullo modo posse" (3). Aliud quoque, quod est omnium evidentissimum , multis rationibus everlere eum conatum esse, refert Galenus (4). Concedere enim noluit magnitudines uni tertie equales, etiam inter se esse equales. Quo sensu autem hzc accipienda sint, recte docuit philosophus gallus, Degerando (5). Non enim ipsam ratiocinandi formam oppugnavit, sed tantum ostendere voluit, nihil esse in materia, quod veritatem formularum mathematica- yum possit æquare. (1) Sextus Empiricus. l. 1 $ 160 - 166. Ad banc antem disputationem illustrandam non inutiliter conferri potest Ciceronis locus Acadd. II, 15. p. 118 sqq., ubi totius Academicorum rationis fundamenta ex Luculli persona exponuntur. (2) Cic. Acadd. Il, 13. p. 57. (3) Cic. Acadd. II, 9. p. 104. Coll. 34. p. 205. (4) De optimo dicendi genere in med, (5) In opere laudato, t. III. c. 15. p. 84. Conf. et qui illum prægressus est, Bruckerus Hist. Crit. Philos. t. I. p. 768 sq., recte Baylium reprehendens, qui hinc eliciebat , negasse Carneadem , qua conveniant uni tertio, convenire inter se in Diction. v. Carneade not. C. (25) , § IV. Ceterum, cum nihil percipi posse statueret, non omnia tamen incerta (&dyAw) esse dicebat. (1). Quod etiam significasse videtur Cicero(2): » Alii autem, inquit, elegantius, qui etiam queruntur, quod eos insimulemus omnia incerta dicere; quantumque intersit inter incertum, et id, quod percipi. non possit, docere conantur eaque distinguere." lllud vero nihi] sciri posse tantum accipiendum. est de rebus, que inter philosophos inquiruntur: cetera enim curare se Carneades negabat (3).. Hoc quoque loco monendum esse videtur; incomprehensibilitatem magis in mentis imbecillitate, quam. in ipsis rebus eum posuisse, in quibus aliquando verum esse concedebat (4). a Sed ex hac incomprehensibilitate oriebatur ultro omnis assensionis re- tentio (5). Dupliciter autem, auctore ipso Clitomacho, (6) dicitur assen- sus suslinere sapientem: uno modo, cum hoc intelligatur omnino, eum rei nulli assentiri: altero, cum se a respondendo, ut aut approbet quid, aut improbet, sustineat, ut neque neget aliquid, neque ajat. Nos vero de priori nunc, de posteriori infra agemus. Carneades quidem fieri non posse dicebat, ut, qui homo esset, is omnibus in rebus assensum inhi- beret (7). Itaque apud Ciceronem (8) sententiam rogatus Catulus » Ad (1) Eusebius Præparat. Evang. lib. XIV. c. 7. p. 736. D. (2) Acadd. 11, 10: p. 109. Eadem res tangitur 11, p. 112, ubi videnda est Fabri annota- tio. Rursus 17. p. 154. (3) Ut intelligitur ex Augustino contra Acad. lib. II. c. 5. p. 199 F. lib. III. c. 10, p. 213 A. (4) Numenius apud Euseb. l. c. p. 738 A. Conff. Wyttenbachii Præcept. Philos.’ Logic. p. IIL. c. 2. $ 8. p. 95. ed. Maass., Buddeus in Compendio Hist. Philosophic. Cap. IV. § 19. p. 150 et ab eo laudatus Ger. Joan, Vossius de Philosophor. Sectio. Cap. XIV. $ 2 et 3. (5) Cic. Acadd. II, 15. Galenus de Optimo docendi geuere init. (6) Apud Ciceronem Acadd. II., 22. p. 195. (7) Eusebius 1. 1. p. 736. D. (8) Acadd. II, 48, p. 260, vide etiam 21. p. 147. et 35. p. 205. n (3236). patris, inquit, revolvor sententiam, (quam quidem ille Carneadeam esse dicebat), ut percipi nihil putem posse, assensurum autem non percepto, id est, opinaturum sapientem existimem ; sed ita, ut intelligat se opinari, sciatque ‘nihil esse, quod comprehendi et percipi possit: parum (1) troy illam rerum omnium comprobans, illi alteri sententiæ, nihil esse quod percipi possit, vehementer assentior. » Hinc Carneadem reprehen- dit Lucullus (2), quod, opinatione admissä, non tam bene quam Arcesilas in assensüs retentione sibi constitisset." ‘Si enim, inquit, pereipi nihil potest, quod utrique visum est; tollendus assensus est. Quid enim est tam futile, quam quidquam approbare non cognitum? Carneadem autem etiam heri audiebamus, solitum esse delabi interdum, ut diceret, opi- naturum, id est, peccaturum esse sapientem. » Sed Tullius ipse; cum illum ab hoc inconstantiz crimine defenderet, dicens: Licere nihil per- cipere et tamen opinari, se minus quidem credere fatetur Philoni aut Metrodoro, quam Clitomacho, qui hoc magis a Carneade disputatum, quam probatum tradebat (3). Potuit igitur hac ratione scribere Clito- machus: Herculis quemdam laborem exantlatum a Carneade, quod, ut feram et immanem belluam, sic ex animis nostris assensionem, id est opinationem et temeritatem extraxisset (4). S. VI. ; Hec vero assensüs retentio precipuam in. Academicos- aggrediendos Dogmaticis ansam praebebat. » Videbatur enim, ut monet Augustinus (5) (1) Parum pro vulgato per nos recepimus ex Davisii conjectura ;' Pariter enim , quod suadet Goerenzius, minus bene Carneadeæ sententie adaptatur. (2) Apud Cic. Acadd. U1, 18. p. 139. (5) Ibid. 24. p. 168. (4) Cic. Acadd. 11, 34. p. 202. — Antiqui Philosophi ingeniosis acutisque comparationi- "bus uti solebant, quibus res obscuras a cogitatione ad sensus traducerent. Idcirco Carneades (teste Cicerone ad Attic. XIII, 21. Ubi sequimur emendationem P. Victorii) semper apoBoayy pugilis et retentionem aurige, similem faciebat £ trogen: (5) Cont. Acad: lib. II. C. 5. t. T. p. 200 B. Conf. Cic, TI, p. 126 et 19. p. 142. Tangit etiam. Ibid. 51. p. 190, ubi vide Davisii notam; . c» esse consequens, ut nihil ageret, qui nihil approbaret, Unde dormien- tem semper et officiorum omnium desertorem sapientem suum Academici describere videbantur, quem nihil approbare censebant." Huic igitur objectioni , ut occurreret Carneades duvéwe: dravayndlera: na) yal wórdy rép} vodrou (xpirypiou ). duardrrecbas, mporaaufBévuy Tí, re mibaviy Qevraciav, nad tiv mibaviy Luc nad drepiorarroy na) dielodevpévay (1). Probabilitatis itaque theoriam, quam yocant, primus condidit (2), eam~ que comparavit non solum ad vitam traducendam (3), et ad acquirendam felicitatem (4), sed etiam ad sciendi cognoscendique facultatem guber- nandam (5). Quæ sit igitur hac de probabilibus doctrina, nostrum est hic enarrare: et hac in ré Sextum Empiricum maxime sequemur, qui eam dedita opera explicuit. § VH. À Cum Phantasia rem duplicem repræsentet, objectum nempe, quod Phantasia apprehenditur, et subjectum, quod illam accipit: duplici quoque ratione illa potest considerari (6). Et objecti quidem ratione habita, Phantasia est vel vera ( dns)» ; vel falsa (Vevdys). Vera, si cum ipso objecto congruit, falsa si non éongrüit. Subjecti vero rationem si habueris , alia est quae apparet vera (ý Qamopévy adaybys), alia quae non apparet 1 T (1) Sextus Empir. adv. Mathem. VII. $ 166. p. 405. (2) Insigniter enim errant, qui ejus originem ab, Arcesila repetunt, Sexti loco (adv. Mathem. VII. $ 56.) maxime in errorem inducti, ubi rå söaoyoy idem valere quod probabile , seu. verisimile , arbitrati sunt. Quem errorem recte notavit Fr. D. Gerlach. V. D., qui hauc Arcesilæ wep? evacyias disputationem acute et docte explicuit in Commentatione exhibente : Academicorum Juniorum, in primis Arcesile atque Carneadis, de probabilitate disputationes, denuo ..recensitas ,. examinatas, ct. cum récentiorum tatem qui probabilitatis causam susceperunt, sententiis comparatas. P. 10 sqq. Z (5) Augustinus cont. Acad. III, 1. Opp. T. 4. p. asi E. (4) Idem contra Acad. I, 3. p. 189. F. » Placuit enim Ciceroni nostro (item Carneadi ut ex precedentibus colligitur) beatum esse, qui veritatem investigat, etiamsi ad — aa nom valeat pervenire," |. (5) Cic. Acadd. IL, 10. p. ao dec uli de Nat. Deor. 1, 5. (6) Cic. Acadd. II, 51. p. 190. (28) (sp où Pauvouéry &2nbÿs); quarum prior ab Academicis (1) appellatur emphasis , et probabilitas , et probabilis Phantasia ( EuQacis, xo mila vôTys , xd mibavy Payracta ); altera autem apemphasis , et improbabilitas , et non probabilis. Phantasiay (dmréphucis, ne &msilipo, "o &milavos Qavracían) (2) Hee quidem rejiciénda- est (3), illa autem bifariam di- vidi potest, Est enim, vel. minus evidens (pvp) propter objecti tenuitatem , aut propter sensuum; qui illud percipiunt, imbecillitatem ; yel ea est, quae cum eo, quod apparet vera, hoc quoque. habeat , ut valde evidenter appareat esse vera (4 ody Th aiverbou &A«fye y Eri xol cQodpby Exouca 19 QaívsoDou avri &23405). Ea quidem tamquam criterium veritatis admitti potest (4): Porro. probabilis Piles divisio. fieri potest. Primo, ut sit verum et videatur esse verum (7d &Ayhés re dv nad Qauvépevoy &Ax0sc); secundo ut falsum sit , verum tamen esse videatur (rò Pevdts piv xafea Ties , Dauvémevoy &Axféc); tertio denique ut sit verum commune utriusque ( T$ aaybis xowdy &uQporépov ). Criterium quidem est Phantasia, que vera esse videtur, et que probabilis ( 7/0234) (5) appel- latur; ita tamen ut necesse sit aliquando uti Phantasia communi veri et falsi. Quoniam autem. ea, quae veri speciem imilatur, rarius occurrit, judicium vero per id, quod plurimum fit, dirigi solet, fides non est deneganda ei, que plurimum est vera (6). § VIE Hucusque, ut criterium obtineretur, Phantasia per se tantum spec- tata est. Quandoquidem autem. nunquam «sola unius generis. existit (1) A Stoicis etiam (Diog. Laért. VIL, 51), quos inter et Academicos solam hoc loco in~ tercedere verborum differentiam pronunciat Degerando Op. laud. T. IH. p. 8o. (2) Sextus advers. Mathem. VII. $ 167. \sqq. (5): 1d. Ibid. $ 170. (4) Id. Ibid. § 171. sqq. i 2 (5) Ciceroni dicta: ea quae cuique occurrit et primo quasi aspectu probabilis Vidotur. (Acadd. 1I, 11. p. 114) vel simpliciter: probabilis visio. (1. c p. 111.) ! (6) Sextus Empiricus 1. l. $ 174 sq. (29) Phantasia ; sed catenæ instar altera pendet ex altera, secundum accedit criterium, ut probabilis simul sit Phantasia, et quae non impediatur ( riba Suc nor dmepiorarros Pavragia).(1). Fit itaque judicium, veri- tatis ex Phantasiarum concursu, cum per nullum earum homo distra- hitur, ut falsum se putet imaginari (2). Porro Phantasia, que nulla re distrahitur, latius patet dix Tò ZAAyy &A^xce moy arepicracroy evpic- xera Earum vero illa perfectior et ad judicium faciendum magis fide digna, quae praeterea quod in diversum non. distrahitur , est quoque per diversas partes examinata (3), (ý cov të &repir maa Toc sivari, Er xa duekudeupfyy xabferyxe, Sed Qie£udevpéyg Phantasia ab ea differt, que drepicrurros vocatur, eo quod in hac tantam queritur, ut nulla ex iis, que sunt in concursu Phantasiis, tanquam falsa nos distrabat , omnes autem sint, qua et videantur esse vere et non improbabiles : inilla vero examinati concursus, attente consideramus etiam: unamquam- que concurrentium Phantasiarum (4). Si hee igitur in uno sint omnia, criterium habemus Phantasiam probabilem , et probabilem simul et: que non impediatur, et probabilem: que non impediatur et per partes exa- minatam (5). g IX, Tribus itaque probabilium gradibus constitutis, reliquum est, ut eorum usus indicetur. In hoc autem determinando duplicem , Carneades rationem habebat , rerum et temporis. Scilicet, in rebus levioribus, sola probabili Phantasia judicium faciendum est; at in rebus alicujus momenti, ea quæ non impediatur; in iis; denique que pertinent, ad bene beateque viven- dum, examinata per partes (6). Altera vero ex tli probabilem Phan- (Q0) Id. Ibid. $ 126. Conff. Cic. Acadd. AI, 13. p. uu (2) Sextus Empiricus 1. l. $ 179. - : (5) Hane recte quis cum Cicerone vocaverit: ex circumspectione aliqua et accurata con- sideratione probabilem. Acadd. II, 11. p. 114. (4) Sextus Empiricus I. 1. $ 181. sq. (5) 1d. Ibid. $ 124. Conff. Pyrrhon. Hypotyp. I, $ 12. Ibique Fabricius et ab eo laudata docta Fabri disputatio ad Cic. Acadd. II, 11. adde Davisium ad eumdem locum p. 111. sq. (6) Sextus Empiricus adv. Mathem. VII. $ 184. ( 80) tasiam sequi debemus, cum tempus non suppetit ad rem accurate .con- siderandam ; reliquas autem in iis, in quibus datur tempus, attente sin- gula persequendo ac traclando res que nobis se offerunt examinandi (1). E E Huc pertinet alter assensionis sustinende modus, quem supra indi- cavimus. Ex verbis autem Clitomachi, que servavit nobis Cicero, col- ligi potest, Carneadem sine assensu probabilia sua secutum fuisse. Cum enim de priori modo locutus esset, » Alterum; ait, tenere, ut sequens probabilitatem, ubicamque hec aut occurrat, aut deficiat; aut etiam, aut non respondere possit: nec, ut placeat, eum, qui de omnibus rebus contineat se ab assentiendo , moveri tamen et agere aliquid, reliquit ejus- modi visa approbari , quibus ad actionem excitemur : item ea, quz interrogati in utramque partem respondere possumus, sequentes tantummodo quod ita visum sit, dum sime assensu: neque tamen omnia ejusmodi visa approbari, sed ea, quz nulla re impedirentur (2). » Verum his opposita non solum de Carneade, sed de ipso quoque Clitomacho, tradit Sextus Empiricus (3): tredy of ur» épi Kapyeddyy ne) Kàeirópaxov, mere mpornricews a Qodpác reiberbai re nai ribavdy civar Tí Quoi fpes dE zarg $$ árai diem y yev "pot ralletue" nu hard roro By ary Diapéepoiper. Nos quidem de hac’ controversia non’ audemus pronunciare: ^ ne! quid tamen dissimulémus, presplacet Sexti testimonitm , quippe quod^ Car: fieadex sententie indoli magis congruum esse videatur. Qui enim, euin E nihil posse statuéret, assensurum aliquoties sapientem concesse~ rat, quanto magis is assensuti quemdam invexisse putandus est, post- quam varia probabilitatis genera ita constituerat, A a et i. á " E PT Md (1) Id. Thid. $ 185 — 199. Quod si quis Carneadis de probabili dipl acchratius excussam atque dijudicatam desiderat, adeat is Gerlachium V. D. in commenta. and. P- 25 sqq. EU RE T2 (2) Acadd. If, 52. p. 106. TEAN TGE. C e Aude (3) Pyrrhon. hope I, § 250. Coll. BJ 228, et ‘ady. Matheni. vir, 5 ge: (3i) quasi verum ipsum obtineret. Et his præfecto rationibus facile adduce- remur ad Sextianam auctoritatem plane amplectendam, nisi Tullius (1) rürsus alio loco diceret: posse sapientem, sine assensione, ipsam verisi- militudinem non impeditam sequi (2). $ XI. Academicos et Carneadem in evertenda Stoicorum dialectica multos fuisse, et tacentibus disertis veterum testimoniis, conjectura assequi possumus, et indicavisse videtur Cicero (3). De Carneadis quidem ratio- nibus nihil ad nostram memoriam peryenit, nisi argumenta quzdam , quibus Chrysippi sententiam de 'HevxyCevr: Aéyw refutaverit. In ea disputatione ansam arripit Stoicorum fastum et impudentiam retundendi, qui magna eum difficultate premebant, quod in rebus obscuris assensum sustineret, cum ipsi in rebus illustrioribus idem facerent. Sed juvat ipsam disputationem “Ciceronis enarrare verbis: » Placebat Chrysippo, eum gradatim interrogaretur , verbi caussa, tria, pauca sint anne multa: aliquanto prius, quam ad multa perveniret, quiescere , id est, quod ab iis (Stoicis) dicitur, cvy éCe (4). Per me vel stertas licet, inquit Carnea- des, non modo quieseas. Sed quid prosit (5)? sequitur enim qui te ex sommo excitet et eodem modo interroget, quo in numero conticuisti , si ad’ eum numerum unum addidero, multane erunt? Progrediere rursus, quoad videbitur. Quid plura? Hoc enim fateris, neque ultimum te paucorum , neque primum multorum respondere posse. Cujus generis error ita manat, ut non videam, quo non possit accedere. Nihil me ledit, (1) Acadd. M, 53. p. 201, cum eo facit Augustinus, qui rem exemplo illustrare conatur contra Acadd. I1, 2. Opp. T. I. p. 204. C. * (2) De hac Carneadis assensus cohibendi ratione videndus est Thorbeckius V. D. CIn Comment. De eo quod in Dogmaticis oppugnandis inter Acad. et Scept. interfuit p. 68 sqq. ) qui eam copiosius explicuit, neque tamen divisione facta, qua quidem nos aliquantulum lucis rei attulisse nobis videmur. (3) Acadd. II, 29. p. 180, (4) Apellatur etiam Tzzaeéas et éwizsir, Vid. Sextus Empir. Pyrrhon. Hypotyp. H. $ 255. et advers. Mathem. VII. § 416, Conf. Davisius ad huncCiceronis locum, et Baguetius Com- ment. de Chrysippo. p. 74. (5) Ex Dayisii conjectura pro vulgato proficit. (32) inquit: ego enim, ut agitator callidus, priusquam ad finem veniam, equos sustinebo : eoque magis si locus is, quo ferentur equi, praeceps erit. Sic me, inquit, ante sustinebo, nec diutius captiose interroganti respondeo. Si habes, quod liqueat, neque respondes, superbis: si non. habes, ne tu quidem perspicis. Si, quia obscura; concedo: sed negas te usque ad obscura progredi: illustribus igitur rebus insistis. Si id tantummodo, ut taceas, nihil adsequeris. Quid enim ad illum, qui te captare vult, utrum tacentem irretiat te, an loquentem? Sin autem usque ad novem, verbi gralia, sine dubitatione respondes pauca esse, in decimo insistis; etiam a certis et illustrioribus cohibes assensum. Hoc idem me in obscuris facere non sinis (1)? Nihil igitur te contra soritas ars ista adjuvat, que nec augendi nec minuendi, quid aut primum sit aut postremum, docet" (2). § XI. Sed Carneadi, qui dialecticam a Stoicis didicerat, cujusque artificiis tam frequenter utebatur, hoc sepius accidere debuit, ut in eadem ar- gumentationis vilia incideret, quie Stoicis exprobrabantur. At viro acu- tissimo, ut se ab hac diflicultate expediret, non animus erat. desponden- dus. Sic enim ludere solebat: si recte conclusit, teneo: sin vitiose, minam Diogenes reddet (3). Ostendebat itaque, se tantum. disciplinam. sequi, cujus se. magistri Stoici profitebantur, atque omnem ; p | vitiose conclusionis culpam in eos esse rejiciendam. Hee prorsus sunt, que de Carneadis Dialecticis dicenda s. De hac igitur parte disputandi finem | faciamus , memorata prius Car- neadis dialectices cum polypo comparatione, que occurrit apud Sto- beum (4): Kapveddys thy diadextixyy EAeye moàúmodi Ecuxéyeu. Ka) "yp bxelyoy adkybeioas Tus wAsurdvag xaréobiew’ no) TodTous, mpoiovays Ths duvdmews , xa re oérepe &vaTpfmEw. (1) Conff. Acadd. IL, 33. p. 201. (2) Cic. Acadd. H, 29. 82 sqq. (3) Id. Ibid., 5o. p. 189. : (4) Serm. LXXXI. p. 473. lin, 25. ed. Tigur. 1559. — Est autem Polypus piscis ex ge- nere ray paraxod’peay, id est eorum, qui molli cute teguntur, a multis pedibus appellatus ; hujus descriptionem, naturam, et genera vide apud Plinium H. N: IX, io. (55) CAPUT TERTIUM. PHYSICA | CARNEADIS. S'I Postquam primum locum Carneadis Logicis dedimus, ibique exposui- mus nobilitatam illam in historia animi humani de judicio veri senten- tiam, qua caput continebatur doctrine ab Academicis constitute , cujusque unius confirmande caussa, reliquas illi philosophie partes attingebant, de Physicis proxime est agendum. Ad hanc autem partem quod attinet, in ea tractanda breviores esse poterimus. Naturalem enim philosophiam non valde curasse Ácademici videntur; quod quidem disertis verbis de Carneade tradit Diogenes Laërtius (1). Satis longas tamen reliquias ha- bemus ejus disputationis, quibus precipua quedam Stoicorum decreta funditus evellere, haud exiguo cum successu, conatus sit. Has maximam partem nobis servavit Cicero, quas probabile est ipsum ex Clitomachi Commentariis hausisse. | EN "Earum autern 'pritá'in censum venit disputatio de Diis, qua ostendit Stoicos" de^ divina. natura "nihil explicare; et ne esse quidem Deos, quales ab iis describerentur. Cum hi erim Jovem, sive æthera, ceteros- que Deos velut animata corpora sibi informarent, nullum ad eorum (1) Lib. IV. Segm. 62. ( Kapriad'es ) ty pir rois Qurixois Wrro» Qtpópstvog , ir DÈ mois nimes | IA 5 ( 54.) rationem evertendam rate certinsque reperiri poterat argumen- necessario | conjunctam pris morialitatem. Carncedia liane i in rem YA ra gismos, quamvis sint longiores, operæ tamen pretium esse duximus huc ex Cicerone apponere. Ciceronis autem locus hic est: » Illa autem, quæ Carneades afferebat (1), quemadmodum dissolvitis? Si nullum corpus immortale sit, nullum esse corpus sempiternum : corpus autem immortale nullum esse, ne individuum quidem, nec quod dirimi distrahive non possit. Cumque omne animal patibilem naturam habeat; nullum est eo- rum, quod effugiat accipiendi aliquid extrinsecus, id est quasi ferendi et patiendi necessitatem. [ Et, si omne animal mortale est, immortale nullum est.] Ergo itidem si (2) omne animal secari ac dividi potest, nullum. est eorum, individuum , nullum, zternum, Atqui omne. animal ad. accipiendam. vim: externam, et ferendam paratum est: mortale igitur. - omne, animal, et dissolubile et, dividuum sit, necesse. est.. Ut, enim, si, omnis. cera. commutabilis esset. » nihil esset cereum, quod, commutari. non posset : item, nihil argenteum , nihil. eneum, si, _commutabilis., esset natura argenti et æris : similiter igitur, si omnia, que. sunt, e quibus. cuncta constant , myth sunt; nullum corpus. esse potest . non. muta- Bel igitur corpus mutabile est. At si esset. corpus aliquod immortale, non esset omne mutabile. Ita efficitur, ut omne corpus mor- tale sit. Etenim omne corpus aut aqua, aut aër, aut ignis, aut terra est, aut id, quod est concretum ex his, aut ex aliqua parte eorum.. Horum autem nihil est, quin intereat. Nam et terrenum omne dividitur, et humor ita mollis est, ut facile comprimi collidique possit: ignis vero, et aér omni impulsu facillime pellitur, naturaque cedens est maxime, et dissipabilis. Preterea omnia hee tum intereunt, cum in naturam aliam conyertuntur : quod fit, cum terra in aquam se, vertit, et cum ex aqua. oritur aër, et cum ex aére ether, cumque eadem vicissim retro com-. (1) Cic. de N. D. II. c. 12. (2) Sequimur nos meliorem lectionem ergo itidem si pro vulgari et si, ab Heindorfio et Creuzero revocatam. j (55) méant, Quod si ea intereant, ex quibus constet omne animal, nullum - est animal sempiternum. Et, ut hec omittamus, tamen animal nullum inveniri potest, quod neque natum unquam sit, et semper sit futurum: omne enim animal sensus habet: sentit igitur et calida, et frigida, et dulcia, et amara, nec potest ullo sensu jucunda accipere, et rion acci- pere contraria. Si igitur voluptatis sensum capit, doloris etiam capit. Quod autem dolorem accipit, id accipiat etiam interitum necesse est. Omne igitur animal, confitendum est, esse mortale. Praeterea , si quid est, quod nec voluptatem sentiat, nec dolorem, id animal esse non potest : sin autem quod animal est, id illa necesse est sentiat: et quod ea sen- tiat; non potest esse æternum: et omne animal sentit: nullum igitur animal est eternum (1). Preterea nullum potest esse animal, in quo non et appetitio sit, et declinatio naturalis. Appetuntur autem, que secundum naturam sunt, declinantur contraria : et omne animal appetit quzdam, et fugit a quibusdam. Quod autem refugit, id contra naturam est: et quod est contra naturam, id habet vim interimendi. Omne ergo animal intereat necesse est. Innumerabilia sunt, ex quibus effici cogique possit, nihil esse, quod sensum habeat; quin id intereat. Etenim ea ipsa, que sentiuntur, ut frigus et calor, ut voluptas et dolor, ut cetera, cum amplificata sunt, interimunt. Nec ullum animal est sine sensu: nullum igitur animal est eternum. Etenim aut simplex est natura animantis, ut vel terrena sit, vel ignea, vel animalis, vel humida; quod quale sit ne intelligi quidem potest: aut concreta ex pluribus naturis, quarum suum queque locüm habeat, quo nature vi feratur (2): alia infimum’, alia summum, alia medium. Hac ad quoddam tempus cohærere possunt: sémpér autem mullo modo possunt. Necesse (1) Ad hee accuratius intelligenda recte mos amatidat Creuzerus V. Cl. ad Sextum Empi- ricum adv. Mathem. IX. $ 142 - 148 qui et § 140 sic habet: Tliprrroripus ydp eieShrus ixur é SS pores , dgetivay avroU yevyotrat. diow madden, ds treyeré Kapreadys , or ras rérœis vraprolrais mivrt Tévræis dteSérers, xal “Arras aira Wi piororipas T por HAT UPSIT, ty x» WAtiivay drrihapBdricda: mpaypdrar, «AM pi vU» NA dQaipti». (2) Feratur pro vulgata lectione efferatur conjecit Lambinus. Hanc conjecturam , defen- dente Ernesto, in textum receperunt Heindorfius et Creuzerus, quam nos etiam amplectimur. Preterea Creuzero V. Cel. legendum esse videtur, quo nature suc vi feratur ( 56 ) est enim, suum queque in locum natura rapiatur. Nullum igitur animal est sempiternum" (1). $. III. Stoici altera ex parte vulgarem religionem rationibus e philosophia desumtis ornaverant. Quod igitur quam esset absurdum, ostendere stu- dens Carneades, qui argumentationibus usus est, ut vocat Sextus (2) srov- deorérois nat &yurimwrérois. Earum vero hic quasdam attulisse sufficiat, ut ex iis ceterarum ratio perspicua fieri possit: » Si Dii sunt, inquit, suntne etiam Nymphae Dez? Si Nympha. Panisci, etiam et Satyri? Hi autem non sunt: ne Nymphe quidem Dee igitur. At earum templa sunt publice vota et dedicata. Quid igitur? ne ceteri quidem ergo Dii, quorum templa sunt dedicata. Age porro, Jovem et Neptunum Deos numeras? Ergo etiam Orcus, frater eorum, Deus, et illi, qui fluere apud inferos dicuntur Acheron, Cocytus, Styx, Phlegethon, tum Charon, tum Cerberus, Dii putandi. At id quidem repudiandum. Ne Orcus quidem igitur? Quid dicitis ergo de fratribus (3)? » Plura in eamdem rationem a Carneade disputata reperiuntur apud eumdem Ciceronem (4) et Sextum Empiricum (5), que apud ipsos videnda sunt. : g IV. Preterea, ut Deos esse probarent Stoici, argumentum etiam sumebant ab eorum providentia, quam cum alis rationibus, tum hac maxime confirmabant, quod omnia animantia hominis caussa essent creata. Ad eos autem aggrediendos ansam sumebat. Carneades. ab hac Chrysippi (a) Cic. de Nat Deor. lib. III, 12- 14 (2) Adv. Mathem. IX. $ 182. (3) Cic. de Nat. Deor. lib IIl. cap. 17. (4) L. c. cap. 18 sqq. (5 Adv. Mathem. IX. $ 182 - 191. Adhibe Ci deol Alexandrinnm Protrept. p. 284. (5) sententia, quam profert. Cicero (1): » Sus vero quid habet preter escam ?. Cui. quidem, ne putisceret , animam ipsam pro sale datam esse dicit Chrysippus", quamque sic ab absurdo ducebat: "Exazerev Täy Dice yeyoórum, bray To) mpbe ò méQure xat yéyove Tvy X éyn y dDenetr au. Kouórépoy. de. this aperdias, hu: evxpyrtiay obra: Aéyoucw, dmouarTéoy. ij Jt Us Dicer yéyove pds Tb charyivas xar nar aPpwhijvan’ na} Tovro ré die ruyxdver ToU mpos Ò méQuze xo) aQeAeira (2). ex. Quæstio de Natura Deorum duas tanquam appendiculas habet, alte- ram de Divinatione, alteram de Fato, in quibus pari acumine contra Stoicos disputavit Carneades. Ac primum quidem de Fato videamus. Chrysippus cum statueret omnia fieri caussis antecedentibus, hoc eo confirmabat ; quod omnis enunciatio esset vel vera, vel falsa. Epicurus contra metuens, ne, si hoc concessisset, concedendum sit, fato fieri, quacumqueé fiant, declinatione atomi vitari fati necessitatem putabat. » Acutius' Carneades, qui docebat, posse Epicureos suam caussam sine hae cómmenticia detlindtibad defendere. Nam cum doceret, ésse posse quemdam animi motum voluntarium , id fuit defendi melius, quam introducere declinationem, cujus presertim caussam reperire non pos- sunt (3). Quo defenso, facile Chrysippo possent resistere. Cum enim concessissent, motum nullum esse sine caussa, non. concederent, omnia, qui fierent, fieri caussis antecedentibus. Voluntatis enim nostrae non esse caussas externas et antecedentes" (4). Ex hac igitur sententia ultro sequebatur poen qua quidem arctius adstringi rationem non. posse, allirmat _ipse cero: » Si omnia antecedentibus caussis fiunt, omnia a) De Nat. Deor. II. 64. Conf. Baguet de Chrysippo p. 182 sq., ab eoque laudatus Creu- zerus ad h. 1. p. 477 sq. (2) Porphyrius de Abstinentia, lib. n. $ 20. p. 261 ed Rhoer. (5) Ita pro possent editionis Ernestine rescripsimus: quam lectionem egregie defendit J. H. Bremius ad h. 1. (4) Cic. de Fato. cap. 11. (38) naturali colligatione conserte contexteque fiunt. Quod si ita est, omnia necessitas efficit. Id si verum est, nihil est in nostra potestate. Est autem aliquid in nostra potestate. At, si omnia Fato fiunt, omnia caussis antecedentibus fiunt; non igitur Fato fiunt, queecumque fiunt (1). » Sed hac de Fato hactenus; continuo accedamus ad questionem de Divina- tone. . § VI. Ad divinationis aversionem se accingens Carneades, ejus fundamenta primum labefactare conabatur, docens, nullam ei dari posse materiam, in qua versetur. Nam nec est earum rerum, quz sensibus percipiun- tur, nec earum, quz artibus continentur, nec earum denique, que in philosophia aut in re publica tractantur. Unde consequens erat nul- larum rerum esse divinationem (2). Novum etiam argumentum ad de- bilitandam divinationis doctrinam ex iis arcessebat, que contra Fatum protulerat. Etenim, qui, que futura sunt, ea vera esse ex eternitate ` dicebat, non item necesse erat divinationem comprobare, atque iis, qui omnia fato fieri statuebant. Contendebat itaque, ne Apollinem quidem futura posse dicere, nisi ea, quorum caussas natura ita contineat, ut ea fieri necesse esset (3). § VII. Verum enim vero non majori difficultate Carneadem in hisce dispu- tationibus adversarii premebant, quam quod earüm rerum vita plena esset, quarum quidem quisque eventum videt, caussam tamen exquirere, rationemque explicare non possit. Cum autem optime perspiceret Car- neades, sua ipsum vineta cæsurum, si in his rebus naturam quamdam (1) Cic. l; 1. cap. 14. (2) Cic. de Divinat. 11, 3. sq. (3) Cic. de Fato. cap. 14. ( 89) inesse concederet aliquid significantem , et, qua per se ipsa certa, cogni- tioni- autem hominum obscurior esset, illis objeetionibus alio: modo oc- currendum sensit, et hec omnia casu fieri pronunciavit (1). Quam vero sententiam ut confirmanet, fingebat in, Chiorum: lapidieinis, saxo diffisso, caput exstitisse Panisci (2). Ad simile quoque hujus rei argumentum pertinet illud, quod Cicero refert: eum requirere solitum, Jupiterne Cornicem a leva, Corvum a dextra canere jussisset (3). Ceterum quandoquidem, teste Cicerone (4), multa contra Diyinatio- nem disputavit, probabile est, eum varia, que constituebantur, ejus genera oppugnavise. Quarum tamen disputationum tantum ad nos pervenit breve aliquod et facete dictum, quo Sortes irridebat, dicens, nusquam se fortunatiorem, quam Preneste, vidisse fortunam (5). (1) Cic. de Divinat. L, 13. (2) Id. Tbidi (5) Gigs la € cape 7: (4) L. c.. cap. 4.. (5) Cie. de-Divinat. II, 41. ( 46 ) CAPUT QUARTUM. ETHICA CARNEADIS. S I. Expositis Logicis, Physicisque, restat ut tertio demum loco Ethica ex. plicemus. Quamvis autem tractande huic philosophie parti multam operam dedisset Carneades (1); nihil tamen nobis servatum est, preter quasdam ejus de summo bono et de justitia sententias. Ac primus qui- dem locus, summi boni questioni dandus est, in qua quippe totius doctrine morum cardo versetur. § IL Disputationem vero sic inchoabat, ut dispiceret non solum, quot fuis- sent, sed omnino quot esse possent philosophorum de summo bono sententiæ. Dicebat enim nullam esse artem, que ipsa a se proficiscere- tur; nam semper illud extra esse, quod arte comprehenderetur. Sic medicine valetudinem, gubernationis navigationem, vivendi arte com- prehendi prudentiam. Cum autem fere inter omnes constet, id, in quo prudentia versetur, et quod assequi velit, nature? accommodatum esse debere, et appetitum animi (ópjuj»v) per se allicere; quod vero a primo ortu natura appetat, de hoc sit omnis inter philosophos dissensio : exquirendus est igitur totius bujus quaestionis fons, in quo sunt prima (1) Diog. Laért. lib. IV. segm. 62. be invitamenta nature. Hune primum appetitum alii in voluptate ponunt, alii in doloris vacuitate, alii in primis secundum naturam. In horum igitur trium aliquo, cum nihil omnino preter hee tria possit esse, ne- cesse est illam prudentiam. versari: hinc existere debet ratio recti hones- tique, que cum istorum trium aliquo congruat. Atque ita fit, ut, quanta differentia est in principiis naturalibus, tanta sit in finibus bo- norum malorumque dissimilitudo. Cumque ab iisdem principiis triplex quoque. sit officiorum relatio, sex obtinentur simplices sententia; junctze antem et duplices expositiones summi boni tres omnino sunt, nec plures esse possunt: nam aut voluptatem, aut doloris vacuitatem , aut prima nature, ad honestatem adjungere licet (1). § m: Hac divisione constituta, ipse quidem introducebat, summum bonum esse, frui iis rebus, quas primas natura conciliavisset ; non tamen quod probaret, sed ut opponeret Stoicis (2), ostenderetque non illis caussam fuisse, cur ab Academicis et Peripateticis discederent. Quare Stoicus Cato apud Ciceronem (3), » His igitur ita positis, inquit, sequitur magna contentio: quam tractatam a Peripateticis mollius (est enim eorum consuetudo dicendi non satis acuta, propter ignorationem dialec- tice) Carneades tuus, egrégia quadam exercitatione in dialecticis saum- maque eloquentia, rem in summum discrimen adduxit, propterea quod pugnare non destitit in omni hac quaestione, quz de bonis et malis appelletur, non esse rerum Stoicis cum Peripateticis controversiam , sed nominum." Ceterum ex multis, in quibus probabile est Stoicam ratio- nem Carneadis acumini cessisse, hoc ex Cicerone scimus, coactos eos ut evdokiay ex rejectis in praeposita transferrent. Sed quibus rationibus id effectum sit, nusquam proditum est. Ciceronis autem verba hee sunt: (1) Cic. de Finib. lib. V. cap. 6. sq. (2) Cic. de Finib. 11, 13. in fin. Conf. II, 15. IV; 16. V, 7. Acadd. 11, 42. (5) Cic. de Finib. III, 12. 5 C42) » De bona autem fama (quam enim appellant edJof/ay, aptius est hoc loco bonam famam appellare, quam gloriam ) Chrysippus quidem 'et Diogenes; detracta utilitate; ne digitum quidem ejus caussa porrigendum esse dicebant. Quibus ego bili cade assentior. Qui autem post eos fue~ runt, quum Carneadem sustinere non possent, hanc, quam dixi; bonam famam, ipsam propter se præpositam et sumendam esse dixerunt | esse- que hominis ingenui et liberaliter educati, velle bene audire a paren- tibus, a propinquis, a bonis etiam viris, idque propter rem ipsam; non propter usum : dicuntque, ut liberis consultum velimus, etiam si pós- tumi futuri sint, propter ipsos: sic future post mortem fame tamen esse propter rem, etiam detracto usu, consulendum" (1). i S IV. Jam eo progressi sumus, ut nobis solummodo excutienda restet Car- neadis contra justitiam disputatio. Cum enim Rome legatus esset, lucu- lentissime: pro justitia disseruit , eamdemque postridie non . minoribus: viribus. funditus. evertit. Cicero in. tertio libro de Republica Furiuni. - Pilum introduxerat :Carneadis verba recordantem , injustitieeque partes: agentem (2). Sed ejus orationis non nisi aliquot particule, eædemque mutila. codicis Vaticani beneficio nobis servate sunt. Fontes vero ube- riores.nobis exstant Augustinus, et presertim Lactantius, qui etiam con-: fectam a se totius disputationis summam reliquit. Ne igitur quis iniquius ferat, si in ea explicanda illorum. scriptorum. pedissequi simus, et qua, ab iis. sunt tradita, ipsissimis verbis transcribamus. Carneades vero, cum. refelli posse intelligeret, qua a plurimis philosophis , maximeque a Platone et Aristotele pro justitia dicta erant, verisimilibus rationibus exemplisque ostendere conatus est, istos justitiæ patronos nihil certi , nihil firmi, de ea disputavisse (3). Quam fortiter autem hanc in rem incubuerit, . (1) Cic. de Finib. III, 17. c (2) Lactantius Divin. Instit. V, 15 et 18. Conf. Cic. de Republic. ur, 5: p. 149. ed. Paris. (5) Lactant. Epitom. cap. 55. Idem Instit. V, 15: » Carneades autem , ut Aristotelem re- C45) intelligi potest ex Lactantio, cujus huc proferemus judicium : » Arguta, inquit, hac plane et venenata sunt, et qua M. Tullius non potuerit refellere. Nam cum faciat Lælium Furio respondentem, pro justitiaque dicentem , irrefutata haec , tanquam foveam , prætergressus est.” (1). Neque vero hoc loco repetere attinet, quod supra monuimus, scilicet Carnea- dem nullam in philosophia constituisse sententiam; itaque non injustum hominem esse putandum, quod justitiæ se prabuerit adversarium (2). s Y. His quasi ad loci constitutionem præmonitis, jam exponendum est, quam viam inierit, quasque rationes attulerit, ut id, quod voluit, asse- queretur. Primum quidem dicebat, jura sibi homines pro utilitate, sanxisse, varia itaque pro moribus, et apud eosdem pro temporibus sepe mutata, jus autem naturale esse nullum (3); nam si esset, ut calida et frigida, ut amara et dulcia, sic essent justa et injusta eadem omnibus (4). Quod etiam ipsa , qua invenitur in legibus, varietate non le- viter confirmari putabat. Hujus igitur sententie interpres Furius, »Quæro, inquit, si justi hominis et si boni est viri parere legibus; quibus? an quecumque erunt? At nec inconstantiam virtus recipit, nec varietatem natura palitur, legesque poena, non justitia nostra comprobantur. Nihil : habet igitur naturale jus: ex quo illud efficitur, ne justos quidem esse: natura." (5). Porro cum ipsa ducente natura omnes et homines et alias > felleret ac Platonem, Justitiæ patronos, prima illa disputatione collegit ea omnia, quz pro ' justitia dicebantur, ut posset illa, sicut fecit, evertere." — Etenim cum ea esset Carneadis dis- putandi ratio, ut nunquam ipse diceret, quid sentiret ( Vid. P. II. c. 1. $ 5.) necesse erat, cum nemo esset, cui contradiceret, ut ipse ea, que vellet refutare, prius in medium proferret. (1) Divin. Instit. V, 16. Conf. Nonius voc. Calumnia. (2) Vid. P. 1I. c. 1. $ 5. Conf. insuper Quittilian. Inst. Orat. lib. XII. cap. 1. (8) Lactant. Divin. Instit. V, 17. Cic. de Re publ. IHI, 10. p. 156 sq. ed. Paris. » Genera vero si velim juris, institutorum, morum, consuetudinumque describere, non modo in tot gentibus varia, sed in uma urbe, vel in hac ipsa millies mutata demonstrem." , (4) Cic. 1. 1. cap. 8. p. 154. ed. Paris. (5) Apud Cic. l. l. cap. 11. p. 157. (44) animantes comoda sua defendant, exinde sequitur, aut nullam esse justitiam , aut si qua sit, summam: esse stultitiam , quoniam sibi noceret alienis commodis consuléns. Quod si igitur omnes populi, qui imperio florent, et presertim Romani, qui totius orbis potiti sunt, justi velint esse, id est, si aliena restituant, ipsis ad casas est redeundum, et in eges- tate ac miseriis jacendum (1). His igitur efficere volebat, injustitiam utilem, justitiam vero inutilem esse rei publicæ. Cui rei non repugnat hic Augustini locus (2). » Quoniam cum prius ageretur pro injustitiæ partibus contra justitiam, et diceretur, nisi per injustitiam, rem publicam slare augerique non posse; hoc veluti validissimum positum erat, in- justum esse, ut homines hominibus dominantibus serviant. Quam tamen injustitiam nisi sequatur imperiosa civitas, cujus est magna res publica, non eam posse provinciis imperare." Quanquam vero esse aliquod jus civile concedebat , nec omnino injustum sit, ut in civitate alius alii, ordo ordini imperet, eam tamen justitiam ab imbecillitate, non a natura aut voluntate proficisci contendebat (3). $ VI. Sed hac quodam modo ad solum jus gentium et civitatis pertinent : superest igitur, ut de privato videamus , ad. quod explicandum opera pretium esse duximus Lactantii. locum apponere, qui sic habet: » Tum omissis. communibus ad propria veniebat. Bonus vir, inquit, (sc. Carneades) si habeat servum fugitivum, vel domum insalubrem ac pestilentem , que vitia solus sciat, et ideo proscribat, ut vendat; utrumne profitebitur, fugitivum servum , vel pestilentem domum se vendere , an celabit emptorem? Si profitebitur, bonus quidem, quia non fallet, sed tamen stultus judicabitur, quia vel parvo vendet, vel omnino non vendet. Si celaverit, erit quidem sapiens, quia rei consulet: sed idem malus, (1) Lactant. Divin. Instit. V, 17. VI, g. Conf. Cic. de Republ. IN. c. 12. p. 160. (2) De Civit. Dei XIX, 21. Coll. Il, 21. (3) Cic. l. c. cap. 14. p. 162. Conf. cap. 8. p. 154. (45) quia fallet. Rursus si reperiat dliquem , qui aurichalcum se putet ven- dere, cum sit illud aurum ; aut plumbum, cum sit argentum : tacebit- ne, ut id parvo emat, an indicabit, ut magno? Stultum plane videtur malle magno. Unde intelligi volebat, et eum qui sit justus ae bonus, stultum esse, et eum, qui sapiens, malum. Et tamen sine pernicie fieri posse, ut sint homines paupertate contenti. Transcendebat ergo ad majora, in quibus nemo posset sine periculo vitae justus esse. Dicebat enim: Nempe justitia est, hominem non occidere, alienum | prorsus non attingere. Quid ergo justus faciet, si forte naufragium fe- cerit, et aliquis imbecillior viribus tabulam ceperit? nonne illum tabula deturbabit , ut ipse conscendat , eaque nixus evadat; maxime cum sit nullus medio mari téstis? Si sapiens est, faciet: ipsi enim pereundum est, ni fecerit. Si autem mori maluerit, quam manus inferre alteri, jam justus ille, sed stultus est, qui vitæ sue non parcat, dum parcit alienæ. Item, si acie suorum fusa; hostes insequi coeperint, et justus ille nactus fuerit aliquem saucium equo insidentem, eine parcet, ut ipse occidatur, an dejiciet ex equo, ut ipse possit hostem effugere? Quod si fecerit sa- piens, sed idem malus; si non fecerit, justus, sed idem stultus sit necesse est (1). Ita ergo justitiam cum in duas partes divisisset , alteram civilem esse dicens , alteram naturalem , (nos jus gentium et privatum diximus) utramque subvertit; quod illa civilis, sapientia sit quidem , sed justitia non sit; naturalis autem illa, justitia sit quidem, sed non sit sapientia." (2). (1) Mis exemplis addi potest aliud ex Cicerone de Finib. II, 18. » Si scieris, inquit Carneades, Aspidem occulte latere uspiam, et velle aliquem imprudentem super eam assidere, cujus mors tibi emolumentum factura sit; improbe feceris, nisi monueris, ne assideat: sed impune tamen: scisse enim te quis coarguere possit”? Ad hanc quoque disputationis partem pertinere videtur illud Carneadis dictum, quod idem prodit Cicero ad Att. VIII, 2. » Bene eveniat! inquit Carneades, spurce; sed tamen prudentius, quam Lucius noster et Patro; qui cum omnia ad se referant, nec quidquam alterius caussa fieri putent, et cum ea re bonum virum oportere esse dicant, ne malum habeat, non quo id natura rectum sit, non intelli- gunt, se de callido homine loqui, non de bono viro." (2) Divin. Instit. M 17. Hausit autem hac Lastatins ex Ciceronis de Republ. libro IM. diski solebaint teite Cicerone de Offic. MI, 12 et 24. 7 ( 46 ) S vir Ad hunc locum reservavimus aliquot Carneadis dicta, que ad univer- sam ejus doctrinam referri non possunt, cum ad meri dogmaticorum decretum evellendum tendant. Primum servatum habemus apud Plutarchum de Adulat. et Amic. discrim. p. 58. F. Kapveádue taeye, Sri mAovaluy xol (QuciAéwy aides immedew povov, Adwy de ovdev ed xa xaAde maybéyour. xodaneder "yp adrodc ky Tails diarpiPaic ó diddonaaros tramway, xo ó mpormadrulwy, üro- xatanàmópevos 6 dE mmoc oùz tidie oddt QpovriQuv, Baris idiérys jj &px,wv , Ñ TAoûcioc, Y) mévys, Extpayyaller Tove py duvapévous byeïiche. Alterum nobis prodidit Themistius Orat. XXVI. p. 330: B. Kaíro: Xapifvroc ye axotouev &moxpívac0cs Kapye&dyy pds Tb peipdxov Thy Epbwevov, ei xoà coQbe mæidixyy eparbycerar "Ori dewe pry t ày rélorre jjL8ie of mano}, ei jedvor mepi duets crovddlovew of &yóuroi. Ultimum denique, quod nescimus, an desumtum sit ex ejus Epistolis ad Ariarathem , Cappadociæ regem (vid. Diog. Laért. IV, 65.) exstat apud eumdem Plutarchum de Tranquillitate animi p. 474. F. ʻO pk» ody Kapvéadys Em) mTpary rev uey&Awy. oreuluyyonyy, ri rv xoY $Aoy sorry ele Admyy xoà dbuulay vb &rpordéxyroy. Quocum conferendus est locus Hieronymi in Epitaphio Nepotiani (T. I. p. 22. ed. Bat. 1553.) » Ubi illud ab infantia studium literarum, et Anaxagoræ ac Telamonis semper laudata sententia, Sciebam me genuisse mortalem? Legimus Crantorem, cujus. volumen ad confovendum dolorem suum secutus est Cicero. Pla- tonis, Diogenis, Clitomachi, Carneadis, Posidonii, ad sedandos luctus, opuscula percurrimus, qui diversis Rein. diversorum luctum vel libris, vel Episroxis minuere sunt conati, ut — , si nostrum areret ingenium, de illorum posset fontibus irrigari.” Et hic quidem finis huic opusculo est imponendus, d Amplissimi Philosophorum Ordinis indulgentiæ commendo, eique ut non onnino displiceat, opto magis quam spero. | ‘VENIAM PRO LAUDE PETO. CAROLI VERRAERT, PHILOS. THEOR. ET LIT. HUM. IN ACAD. GANDENSI CANDIDATI, RESPONSIO AD QUÆSTIONEM as ORDINE PHILOS. THEOR. ET LIT. HUM. IN ACADEMIA GANDAVENSI PROPOSITAM, anno M. DCCC. XXIII. » Conscribatur Laudatio Viglii ab Aytta Zuichemi.” QU PREMIUM REPORTAVIT DIE IV OCTOBRIS M.DCCC. XXIV. Quamdiu Literæ in honore sunt, et sancte casteque coluntur, tamdiu ille amor illudque studium, quibus ad illarum culturam exci- tamur, integra manent. G. L. Manne in Critone , pag. 10. / PROOEMIU M. Qv Annales Historiae pervolvimus, quot Duces » Reges, Impera- tores non invenimus, qui jura populorum pedibus proculcantes, et immoderatá accensi ambitione, omnia sanguine, caedibus et gemitibus repleverint , et quorum fama tamen vulgo ad nubes innumeris laudibus extollitur; quam paucos contra, qui laudabili in patriam amore concitati , omne pro illá periculum subire non dubitaverint, illam- que sapienti consilio sublevare, et in libertatem vindicare studuerint. Plures quidem invenias, qui patriam diligenter ament, sed plerique C4) — timore perculsi et temporibus cedentes , Reipublicæ saevis jactatæ procellis succurrere non audent. Omnium vero bonorum amore et admiratione et immortalitate omnino sunt digni, qui tyrannidem detestati miserias et calamitates civium suorum sublevare conantur, et in omni periculo pro illis versari non dubitant. Inter hos praeci- pue numerandus est Viglius Zuichemus ab Aytta, Ut vero laudationem clarissimi hujus viri suscipiam, illam in duas partes veluti dividam. In priore parte in illo virum doctum et juris- consultum laudabo, et quam eximie de jurisprudentia meritus sit, exponam; in posteriori vero eum ab illo tempore, quo ad Rempu- blicam accessit, excipiam, et quanta fuerit ejus in rerum adminis- tratione peritia et auctoritas demonstrabo. Inter auctores, qui privatam Viglii vitam scripserunt, nominabo Suffr. Petrum de Script. Fris. decad. 12 tubert. Miraeum Elog. Belg., Valer. Andream Bibl. Belg. in voce, et vitam Viglii ab ipso scriptam, ut quidam opinantur, quae vita invenitur.in Anal. Belg. Corn. Hoynck van Papendrecht, tom. I. pars 1. Quos auctores. hic citare satius duxi, quia aliter crebrior inde annotatio oriretur.. Quod ad publicam vero vitam attinet , illius. maximam partem ex. historicis Belgicis excerpsi. LAUDATIO VIGLIT AB AYTTA ZUICHEMI. M inten Zuicnemus As ÁvrrA natus est apud Leovardiam anno 1507, 19 Octobris, in predio paterno, a quo cognomentum induit, nobilissimä et antiquissima familia (1). Patruus Bucho ab Aytta, qui omnium Frisiorum doctissimus habebatur, illum in disciplinam tradidit Jacobo Folcardo, viro sapientissimo. Puer quum esset docilitate insigni, memoria tenacissimá , et judicio acutissimo, tantos fecit progressus, ut brevi amorem præceptoris sibi conciliaret, omnesque condiscipulos ingenio superaret. Ratus Linguam Latinam Græcamque omnis solidioris institutionis esse fundamenta, iis tam diligentem operam navavit, ut vix quindecim annos natus Græcis Latinisque Literis satis eruditus esset. Ac deinde Lovanium profectus, ibi celeberrimos utriusque linguz professores maximá cum diligentia audivit. Jam, ut in herbescenti segetum fructu certa prope spes future messis apparet: sic nemo tunc erat, qui non eum a puero, qualis postea fait, talem facile auguraretur fore. Eximie enim dotes et clarissime virtutes : (6) in juvene eminebant, facultatesque nature singulari pietate et ingenuis moribus ornabat. Hujus Horatiani memor : Quo semel est imbuta recens , servabit odorem testa diu, et intelligens nos tales plerumque fieri, aut saltem haberi, quales ii sunt, quibuscum familiariter versamur, pravum consortium angue pejus vitabat, iisque condiscipulis sése maxime dabat, in quibus magnam solertiam laudabilemque studii assiduitatem perspexerat. Præceptoribus sese morigerum et attentum præbebat, assiduaque lectione et quotidiana scribendi exercitatione stylum in dies elegantiorem ac politiorem asse- quebatur. Ciceronem quanti faceret, ex eo collegi potest, quod ad patruum : Buchonem scribens dicat: « Cicero. autem quomodo non adfert utilitatem, quem omnes judicant acutissime, doctissime et divinissime scripsisse? Ex quo etiam authore felicius quis discere potest sive eloquentiam , sive sanctimoniam (2)?” Talibus instructus virtutibus jactisque solidioris doctrine fundamentis, ad majus studium, jurisprudentiam scilicet, animum applicuit, quae scientia illo tempore in lectionibus et scriptis juriscon- sultorum barbaro dicendi genere involuta erat (3). In quo depellendo et pristino nitori restituendo haud parum Viglium attulisse mox vide- bimus, tum bene latine scribendi facultate, sine quà verus jurisconsultus evadere nemini licet (4), tum ordine et perspicuitate in lectionibus adhibitis. Sed antequam ad illud veniamus, quem cursum in studiis suis tenuerit, et quibus honorum laudibus a celeberrimis viris condeco- ratus fuerit, exponere non extra propositum judicavi. Gallia illo tempore presertim jurisprudentiæ studio preclara erat. Viglius, qui per annum integrum in Academia Loyaniensi jurisprudentie preceptorum lectionibus interfuerat, Dolam in Burgundia urbem profectus est, ut majorem ingenii fructum capesseret, ibique tantam sibi existimationem inter auditores peperit, ut sodales, quibuscum cohabitabat, ejus morum honestate et eruditione commoti, illum tanquam præceptorem suum . haberent, et precarentur, ut sibi privatim Institutiones pralegeret. Quam eximiæ vero fuerint juvenis virtutes satis probant tot virorum doctorum amicitiæ. Nam, ut plures alios prætermittam, quorum familiaritate usus est, vel C7) unüm Erasmum Roterodamensem nominabo. Quum scilicet illum Basileæ non longe a Dolà distantis morantem intellexisset Viglius, illi scripsit epistolam elegantissimam et politissimam, in quà ipsius candor, ingenuitas, egregie animi facultates, simul et pura latinitas, mirum in modum spirant (5). Erasmus talem adolescentem sud amicitià non indignum judicans, intima familiaritate receptum, tanti semper fecit, ut illum postea heredem suum constituisset, si reliquam apud se, jam senio con- fectum, degere vitam voluisset. Jam vero eo pervenimus, quo juvenis ingenium solis instar inclarescere incipit, et quo simul cum aliis quibusdam celeberrimis jurisconsultis, jurisprudentiæ ex humo sublatæ vetera ornamenta nativamque dignitatem reddidit. Sed ut lucidius splendescat Viglii imago, et melius appareat, quantum de illà meruerit, quinam jurisprudentiæ status illo tempore fuerit, prius exponendum esse censui. Barbari cum Romano imperio artium et scientiarum monumenta deje- cerant, et Europa eternis tenebris obducta videbatur. Jurisprudentia, que temporibus Justiniani summum ascenderat gradum, communi etiam fato abrepta fuerat. Quidam vero fuerunt viri, qui repagulis ignorantiæ perfractis, et facem veritatis ac scientiæ pre se gestantes, illam ab injurià oblivionis assertam , flore juventutis insignem, perculsis admira- tione populis exposuerunt, et vinculis liberatam per sublime volare dederunt. Inter clarissimos illos precipue numerandus est noster Viglius: Jurisprudentia quidem initio seculi decimi sexti jam paulatim inclares- cere coeperat, sed literis latinis neglectis obscuriora erant jurisconsultorum opera, et illa scientia humi repebat, quoniam barbaro dicendi genere auditores suos abalienabant. Nam homines abhorrent vulgo ab iis scientiis, qua. sibi non clare: et dilucide exponuntur , et idcirco jutiiprüdéntil rubigine obducta exiguos tantum progressus facere poterat. Sed quum operà et studio Erasmi Latina virgo oculos ad primordia reflectens in novi luce revivisceré coepisset, tum jurisprudentia illius alis subnixa sublimia petiit, et illam rubiginem exuens pristinam gloriam pristinum- que splendorem reeuperavit (6). Primus egregium hoe consilium sus- cepit celeberrimus Alciatus, qui in lectionibus puram latinitatem et | (8) ordinem adhibendo magnam sibi famam conciliaverat, sed simul multo- rum invidiam in se concitaverat. Etenim -omnes illi, qui nova inducere conati sunt, invidiæ obnoxii fuerunt, propterea quod semper homines antiquis adherent, nova odio habent.: Alciatus, timens ne inceeptum in nihilum abiret, virum sibi adjungere statuit, qui preter perspectam. juris cognitionem Lingue Latinæ studio floreret. Mox inter suos discipulos Viglium super commilitones omnis generis animi facultatibus eminentem animadvertit, illumque. omnino dignum judicans, qui se in arduo illo tramite adjuvaret, adeo dilexit , ut Biturigibus egressus, omni ope atque opera enixus sit, utin suum locum subrogaretur discipulus. Quod ex voto ipsi successit. Nonne vero honori summo est juveni vix viginti tres annos nato locum excepisse viri, qui tum illustris- simus suc talis jurisconsultus habebatur, praceptoremque -éxstitisse in celeberrim& Academia (7), presertim. quum in eadem essent praclari professores? In hoc novo munere juvenis Alciati vestigiis insistens aspe- rum et hirsutum jurisprudentiæ sermonem expurgavit, adeoque mox ingenii soliditate lectionumque perspicuitate inclaruit, ut brevi magnam eopiam auditorum haberet, multique viri docti ejüs amicitiam complec- ferentur; cum ad eum, inusitatà quàdam dicendi facultate. de obscuris dilucide, de confusis ac perturbatis ordinatim ac disposite, de dubiis enucleate disserentem , etiam ii, qui diu magna cum laude docuerant , discendi causa quotidie convenirent. Maximo amore et benevolentia illum jprosequebantur discipuli. Nam quum præcipuas Germaniz Acade- mias perlustrare. constituisset, proficiscentem usque ad proximum oppi- dum, honoris causa, comitati sunt, illique non sine dolore ac desiderio vale dixerunt. In omnibus urbibus, per quas Viglius iter faciebat, (fama nominis prevolante) ab omnibus viris doctis humanissime excipiebatur; quotidie multi preclari et nobilissimi cives, salutandi causà, accurrebant, ad pran- dium eum invitabant, catenis numismatibusque ac aureis annulis aliisque cimeliis munifice donabant. Sed Patavii maxime illius ingenium eluxit: Etenim Institutiones Justinianeas tanta perspicuitate et diligentia pralegit, ut magnà cum approbatione et plausu auditorum exciperetur, italique tantam: facundiam in homine extero ac Belga cernentes stupere, et ‘C9 ) admiratione perculsi essent. In hac eadem urbe præclaros fecit Commen- tarios in decem Institutionum titulos (8): quo libro universam Italiam eruditionis et doctrine fama replevit, Alciatique illam laudem promeruit : Magna spes, altera Roma. Ex quo apparet, quanti clarissimus ille preceptor suum discipulum faceret. Ab hoc inde tempore Viglii celebritas magis magisque crescebat, et undique illi munera offerebantur : sed intelligens, ita difficilem fore reditum in patriam, honeste illa recusavit. Amore enim patriz, in omnis boni civis animo penitus infixo, mirum in modum flagrabat, ita ut in patrie commodum et utilitatem fructus ex itineribus perceptos aliquando se collaturum. posse speraret. Omnes nervos in illud intendebat, ut jurisprudentiæ studio prodesse posset. Nam cum facultas illi data esset inspiciendæ Venetiis Bibliotheca, quam Bessario Cardinalis illic reliquerat , Institutiones Græcas Theophili ex ea eruit, illasque Basilee cum præfatione erudita imprimendas curavit (9). Quo facto optime de jurisprudentia meritus est. Brevi illius fama ad principum aures pervenit, qui ipsum ad se allicere studebant; et varie Academiæ, lucubrationibus ejus visis, eum magnis promissis ad se evocabant. Inter preclara munera, quz Viglio oblata faerunt, unum silentio præterire non potui, quod ex eo, quam egregie illius animi et ingenii virtutes fuerint, judicari posset. Quum enim Carolus V filium suum Philippum maxima benevolentià prosequeretur, illumque successorem 'sibi similli- mum instituere constituisset, diu quæsivit virum, qui illius: educationem suscipere posset, et aliquando dignum efficeret, qui tot tantorumque dia- dematum , quz pater illi relicturus erat, pondus sustineret. Quis homo tam sapiens, ut juvenis principis animum efferat, ut illam superbiam, cæcam illam sui fiduciam, quae in ipsius corde jam altas radices egerat, stirpitus evellat? Quis artis politicae et pectoris humani cognitionis tam peritus, ut illi ostendat, quà ratione tam ingens imperium gubernandum sit, et diversi populi secundum diversos mores tractari debeant? Imperator, qui æquus virtutum judex erat, in Viglium oculos convertit, quasi omnirio dignum, qui munus tam difficile obiret. Talis honos juveni viginti quin- que annos nato summum est glorie cacumen, et nihil ipsi gloriosius excogitari potest. 2 ( 10) Affirmare non dubito, quin, si Viglius principis institutionem susce- pisset; et ejus mentem optimis preceptis, quibus ipse instructus ‘erat, formasset; Philippus non illas subiisset calamitates, quas superbiáà. et superstitione postea sibi ` paravit.“ Viglius , qui Belgarum. indolem bene noverat, ostendisset illi, quomodo gubernari deberet populus jurrüm sua- rum anxius, qui dominatum equi principis lubenter patiatur, at vero indomito equo similis jugum excutiat,: quum libertatem suam: aggredi quis audeat. Sed ne quis putet me inani conjecturà ductum talia augu- ratum fuisse, meam sane sententiam confirmat omnis Viglii agendi ratio illis temporibus, quibus in rebus publicis versatus est: et Philippum ipsum postea poenituit, quod sibi praeceptor non datus fuisset , dicens, se non paulo melius, quam fuerat, instituendum fuisse. Hic, quanta nostri fuerit modestia, animadverti potest, quippe qui naturali verecundià præditus, se tanto muneri haud parem, et rerum non satis peritum, arbi- tratus, benigne honorem deprecatus est. Quum tamen operam suam Cæsari non omnino negare vellet, assiduis hujus Principis flagitationibus cedens, accepit assessoriam conditionem in judicio Camere Imperialis, quae Spire degebat, ratus ex usu suo fore, si in supremo illo judicio per aliquod tempus versarétur, ibique disceptandis quotidie maximi momenti negotiis, firmiora et solidiora sapientiæ fundamenta jaceret, seque illi præstantium virorum. caetui quasi recoquendum et expoliendum daret. Ibi. vero par- tam sibi antea juris intelligentiam assiduo tractandorum negotiorum usu ita perfecit ac perpolivit, ut brevi tempore principem inter y jueiteatiutitoe locum obtinuerit. Spire degenti multa oblata sunt munera, et praesertim a duce Bavariæ, qui Viglii fama commotus; illum magnis promissis adducere ad se conatus est, ut in sud Academia Ingolstadiensi professoris vices expleret. Hac conditione acceptà, provinciam tanta cum laude administravit, ut magna juvenum multitudo ad illum audiendi gratid accurreret, quamvis in eadem Academia doctissimos et celeberrimos collegas haberet. Nec mirum illud, quoniam omnibus iis dotibus preditus erat, que in perfecto juris professore requiruntur (10). Erat ille quippe cum in theoria, tum in praxi penitus versatus, ita ut utilia et necessaria ab inanibus scholasti- (n) cisque subtilitatibus, quibus tunc juvenum animi imbuebantur, facile discerneret, et in usum discipulorum converteret. Historia: et Chronologia peritissimus erat, callebat linguam: Graecam, Germanicam, Gallicam et Italicam, ita ut nullam difficultatem: offenderet , quam non admirabili sud eruditione superaret. Quid dicam de Latini sermonis facilitate et ele- gantia, que illi ad. jurisprudentiam expurgandam adeo profuit, et Al- ciati familiaritatem conciliavit? Accedebat ad hec omnia vox suavis, limpida , canora'et aures auditorum mirum in modum titillans , quam commendabat vultus plenus hilari quâdam auctoritate, ac gratiam spirans, qui aspectu sui in amorem rapere juris studiosos posset, ita ut, quod nemo inficias ibat, non solum inter clarissimos jurisconsultos, sed etiam inter perfectissimos juris professores numerandus esse videretur, et vel hoc uno nomine ad immortalitatem illi pateret aditus. Nunc veniamus ad illam Viglii partem, quá publicis rebus interesse coepit, et quà constans illius amor in patriam, magnanimitas singularis, in republicá gubernandà sapientia et peritia, denique omnes virtutes, que virum immortalitati commendant , luce clarius enitescunt. Nam quum Philippus, furori frena laxans, patriam gemitibus et fletibus impleret, quum humanitatem et jura populi crudeliter pedibus proculcaret, quum istius furorum minister, Dux Albanus, patriam sanguine civium cruen- taret, quum sævum istud Hispanice Inquisitionis tribunal, cujus capi- tale odium omnium mentibus inhærebat, tot millia hominum capita, tot libertatis patronos et propugnatores proscriberet (11), quum urbes, pagi et rura ubivis non.nisi maxime lugubre cædis et vastationis: spectacu- lum præberent: tum Viglii in patriam amor ardens. sese: ostendit, tum omne, periculum , modo civium suorum miserias et calamitates sublevaret , subire non dubitavit, atque navem Reipublicæ, diris jactatam procel- lis, in portum salvam et incolumem deducere summa sollicitudine , summoque studio conatus est. Sed quum illius viri ratio agendi arcte cum historia illorum. temporum cohereat, opere pretium erit, per- spicuitatis causa, statum rerum Belgicarum illius setatis saltem obiter attingere. Carolus V de convertendo rerum Belgicarum statu serio et cogitaverat, (12) et cum consiliariis suis egerat: sed quum mox animadverteret, Belgas suis moribus, institutis et legibus adeo addictos esse, ut difficile et pe- riculosum foret nova introducere, mutatà sententià, istud consilium suum deposuit, Belgas postea semper summà benevolentià prosecutus est, et prae ceteris gentibus maxime dilexit (12). Itaque tractandis rebus publicis viros Belgas integra probitatis et maxime prudenti: præfecit. In quibus eligendis quanto cum judicio versatus sit, vel ex eo apparet, quod unum ex illis reipublice moderatoribus Viglium fecerit. Testimo- nio.enim omnium auctorum, qui Belgii historiam scripserunt, Viglius illo tempore non modo multarum rerum peritià florebat, verum etiam et erat et habebatur vir spectate virtutis et fidei, qui ad omnia in republica munera cum dignitate et integritate obeunda aptissimus esset (13). Quam egregia autem fuerit Viglii in rebus difficillimis tractandis fides et prudentia, declarant tot amplissimæ legationes, quas obiit, tot seditio- nes ipsius quoque indefesso studio sedate, tot controversie ab ipso transacte, et alia negotia impedita, e quibus Imperatorem feliciter ex- pedivit, et in quibus omnibus probe et fideliter officiis suis functus est. Hinc Imperator Viglium quoque magnis honoribus cumulavit, et Eques- tri dignitate Aurei Velleris condecoravit, Præsidemque privati consilii Bruxellis constituit (14). In hoc autem munere hic vir tantam vigilantiam et constantiam adhibuit, ut propositi sui tenax neque metu cujusquam sese ab officio suo abstrahi, neque laborum multitudine defatigari passus sit. Vita, dicere solebat, non nisi vigilia est. Preterea ita se gessit, ut semper publice rei commoda privatis necessitudinibus potiora haberet, et facile appareat; ipsum non ambitione correptum; séd virtute et bene faciendi studio ductum ad honores et dignitates accessisse. Cives porro suos semper ita dilexit ; ut pro illis apud Cæsarem sepissime intercederet. Et quamquam ‘religioni Romano-Catholice valde addictus esset, tamen ipsi Inquisitio Hispanica omnino non arridebat. Erat nimirum in eo milis sapientia Laeli, et ipsius animus nature bonitate ad miseri- cordiam propensus erat. Quocirca potius lenitatem et persuasionem, quam ferrum et ignem adhiberi volebat in rebus religiosis, putans, homines potius a nove doctrine placitis amplectendis praeceptorum (15) gravitate, quam persecutionum crudelitate deducendos esse. Unde haud difficulter, opinor, ratio intelligatur, cur Viglins, quum Casar edicta contra hæresin et hereticos: quovis modo per vim publicari jusserit , illi jussai non quidem plane obstiterit, sed ista, quantum in se esset , mitigari voluerit (15). Jam autem, licet Carolus V in religione Romano-Catholica integre conservanda severior fuerit, tamen instituta et jura Belgarum maximo in honore habuit, atque sub ipsius dominatu duo præcipui reipublicae saluberrimi nervi, agricultura et mercatura, in Belgio floruerunt (16). Sed quum postea abdicata Imperii dignitate, reliquam senectutis partem privato otio transigere constituisset, regnumque Philippo filio tradidisset ; tunc omnia omnino in deterius vergere coeperunt. Iste enim princeps juvenis, ad mores Hispanorum formatus, et preterea superstitione mi- rum in modum obeæcatus, ideoque ad quevis scelera paratus, nihil suc voluntati resistere posse jactanter arbitrabatur (17). Inflatus istà inani superbià, ante omnia leges et instituta Belgarum evertere sibi propo- suit, ut sic deinde magis impune tyrannidem exercere posset. Preterea advenis magis favere, quam sorori suz fidere coepit, et inter ceteros Granvelle, homini ambitioso, callido et perfidià pleno maximum hono- rem habuit. Qui, quum a rege in Belgium minister missus esset; ‘sensim paulatimque reliquis magistratibus potentià adeo antecellere ccepit, ut ipsam Margaretham , gubernatricem regiam, veluti gubernaret , certe omnia ad suam voluntatem dirigeret. Hinc per quatuor deinceps annos inter istum Cardinalem Granvellam et reliquos magistratus gravissima dissidia sensim exorta sunt, Viglius regi ex animo addictus , et publicam utilitatem supra omnia ponens, probe sciebat omnes dissensiones inter magistratus et populum , vel solos adeo magistratus, semper Reipublice detrimento esse, omni ratione studebat, ut diversas partes, quantum posset, conciliaret. Atque tandem , quum se frustra laborare, nec quidquam proficere. vide- ret, et istee pérpetuæ rixæ ipsius animum ad tranquillitatem et pacem propensum quotidie lacerarent, munus suum deponere statuit. At vero Philippus, haud ignorans, quanta fide et probitate Viglius, ' regnante patre Carolo, suas partes egisset, et quanta huic officia prestitisset , (14) noluit ei missionem dare, imo eum adhortatus est, ut in munere suo permaneret, quippe ejus ope maxime indigeret, et simul pollicitus est, se ipsum in Belgium venturum, et suo adventu omnia dissidia, ut spe- raret, sedaturum esse. Itaque Viglius, cui rex admodum carus erat, quique intimo corde nil nisi pacem et salutem patrie desiderabat, istis promissis regiis deceptus munere sese suo non abdicavit, existimans regi. felicitatem Belgarum reapse cordi esse. Interim augebantur dissensiones in dies magis magisque, et adminis- tratio : Granvellæ omnibus, nobilibus | pariter atque ignobilibus , adeo odiosa fiebat, ut Margaretham libellis supplicibus undique. adirent , ab eaque peterent, ut apud regem eo rem adduceret, ut ille. Granvellam, Belgii pestem, revocaret ad se, aut certe ab administratione rerum pu- blicarum amoveret. Philippus itaque non amore Belgarum ductus, sed . necessitate quodammodo coactus, et temporibus callide serviens, Gran- vellam e Belgio in Burgundiam,. ubi natus erat, specie honoris abire jussit, ibique ei aliarum rerum curam mandavit. Sed vel sic tamen, quod Belgas regie suæ voluntati reluctantes crederet, nihil a suis edictis remittendum jubens, in persequendis hereticis potissimum Margarethe perseverandum esse severissime commendat. Illa itaque ab omni parte querelas Belgarum | audiens, nove doctrine sectatorum numerum in dies crescentem videns, et probe sciens omnem disciplinam civilem et juridicam , nec non vectigalium et tributorum reique numariæ admini- stationem misere perturbatam esse, post Granvellæ abitum. veluti ex alto somno cum terrore expergefacta convocat tres Curias Bruxellas, ut cum consiliariis et curiarum sociis de ratione consuleret , qua patriam e. calamitatibus suis extraheret. Plurimi sentiebant, legatum mittendum esse in Hispaniam ad regem, qui ipsi persuaderet, ut edicta sua mitigaret, quique simul eidem indi- caret, acta Concilii Tridentini magnam partem ejusmodi esse, ut, que in illis statuerentur, non modo libertati Belgicæ, verum ipsi siden digni- tati regiæ contraria haberi deberent. Viglius autem, omnis mali caussam in ipsis magistratuum moribus potissimum positam putans, calamitates quidem, quibus patria premeretur, magnas esse concedebat, sed illas (15) tamen sanari posse contendebat, modo jurisdictio religiosius administra- retur, et magistratus civiles sacerdotibus in coércendis hereticis debitum -auxilium præstarent, et omnes, qui muneribus publicis fungerentur , legibus sancte obedirent, et reliquis: civibus bonum exemplum adimi- tandum preeberent. Ex qua Viglii sententia luce clarius apparet, ipsum propositi sui tenacem, constantem sibique i in amore erga regem et pa- triam semper similem mansisse. Sed vel sic tamen, quod plurimis pla- cuerat, Comes —— in a eo, quo’ dictum est, consilio aiveabitas Inde redux, quum parum; ;profecisset, adveniebant littera Philippi ad Margaretham , in quibus ipsi disertis" verbis injungebatur , ut non modo summa severitate in hereticos sæviret, verum etiam curaret, ut edicta Concilii Tridentini, uti in Hispania’ et Italia; sic quoque ‘in Belgio, sine ulla° mora ad unum omnia vim suam exercerent. Quantopere Margaretha istis mandatis perculsa fuerit, facile ex eo percipi potest , quod statim omnes consiliarios suos et Aurei Velleris equites convocat, deliberatura eum illis, quid nunc agendum foret. Consiliarii et equites in diversas partes abibant, et vehemens altercatio inter ipsos exorie- batur, nec rés ad exitum perduci facile posse videbatur. Tandem: vero inter consiliarios assurgit senex Viglius, et sua sententia maximam par- tem auditorum in admirationem sui rapit. » Tantum abest, inquit, ut putem regis jussa: cum populo. communicanda esse, ut potius illa secreta habenda esse judicem , donec regem de vero rerum statu certiorem fecerimus. Statuo itaque Inquisitores admonendos esse , ut ne potestate sua abutantur, imo omni lenitate in rebus religiosis utantur." Longe aliter vero sentiebat Guilielmus, princeps Arausiacus. » Regia , inquit, voluntas nemini nostrüm ignota est: quid fieri vellet , rex disertis verbis quam accuratissime jussit. Omnis ulterior cunctatio non nisi nobis culpae dabitur : regis odium in nos solos, tamquam in totidem contumaces , redundabit. Frustra nimirum in eo laboravimus, ut regem a sententia sua’ deflecteremus. “Frustra litteras, frustra legatos ad eum misimus. Quocirca - censeo j^ regis jussa non amplius in .tabulis reclusa manere, sed ad publicam ( 16 ) omnium notitiam perferri debere, et simul provinciarum. praefectis mandandum esse, ut curent, ne quid detrimenti respublica, contra voluntatem. regis, capiat." Quibus dictis, quum reliqui. consiliarii ta- cerent, senex Viglius, » Si rex moram nostram ,. inquit, iniquo animo .feret , uti principem .Arausiacum vereri video, ego omnem regis: iram in. me unum. recipere , et ultro. caput meum isti periculo ; objicere: paratus sum.” (18). | Quid majus, quid gloriosius in. Viglii adio ditis dites po- test! Hoc uno omnis ejus vitæ integritas et animi constantia eminue- runt. Luculento exemplo. ostendit, se neque laboribus neque. periculis deterreri, quum de patriz salute agatur. Adde huc, quod illo tempore non modo annis, verum. morbo etiam premebatur, atque intelliges , ipsum animum. fortem in debili corpore gestantem adeo naturam ipsam veluti: superasse, ut patria. prodesset, et civium. saluti contra supersti- liosam. sævitiam regis ejusque Inquisitorum. consuleret. Sed. vel sic tamen. Margaretha, spretà Viglii sententià , ut Philippo gratificaretur, seque ab ira et odio fratris liberam. servaret , omnibus Provinciarum prefectis mandavit, ut regie voluntati obedirent, et in hereticos non. modo. debita. vi grassarentur, verum. etiam..Concilii Tri- dentini edicta ad unum omnia rata habenda. esse populo indicarent. Viglius suæ consilii lenitatis nullam | rationem baberi. dolens , . futu- rasque patrie. calamitates. probe perspiciens, crebris epistolis petebat, ut a munere suo diutius exercendo, liberaretur, et honestam missionem acciperet, pre se ferens, sese jam senio confectum provinciam sibi man- datam non, amplius ita administrare posse, ut, nisi aliis, certe sibi ipsi placeret et.satisfaceret. Hæc publice agebat: sed. privatim amicis intimos animi sui.sensus aperiebat (19), dicens, se non tam parvi esse animi; ut pro republica. quaevis pericula subire recusaret, sed se ægre ferre , quod. videret , ejusmodi consilia capi, que, secundum suam sententiam, patriam non ad veterem prosperitatem reductura, sed in summam calamitatem. detrusura essent. Quam multis interea. offensionibus et injuriis —, oe acus bonus senéx. expositus fuerit, vix credibile est. Invidi omnia, que C17) Viglius ex animi sententia dixerat, et patriæ salutifera duxerat, in deteriorem partem interpretabantur. Ipsa adeo Margaretha, que antea senem Viglium de rebus difficillimis semper consuluerat, nunc eum tamquam unum e multis tractabat , ipsiusque consilia, tamquam illa rei- publicae potius perniciei quam saluti essent, ne "me quidem zstima- bat. Quam injuriam mira quadam animi nedgilitudine senex Viglius fortiter pertulit; secum reputans illud Horatii, Zib. I. ep. I. 60. Murus aéneus esto, Nil conscire sibi, nulla palescere culpa. Neque diu fuit, quin luce clarius appareret, quam salubre fuisset , si Viglii consilia digna judicata essent, quorum major ratio haberetur. Populus enim sub ferreo jugo gemens, et ad incitas redactus, subitaque rabie efferatus, frena tamquam equus indomitus rumpit, et fæx plebis in templa irruit, et quidquid Deo divisque dicatum videt, non modo perfringit, proculcat et disjicit, verum etiam religionis ministros , ommibus bonis spoliatos, e sedibus ejicit et miserum in modum vexat, impiisque manibus omnia sacra profanat. Margaretha ista rerum perturbatione perculsa, et, quo se convertat, nescia, tandem oculos rursus in Viglium convertit, licet multis magnis- que contumeliis affectum , eumque timore et necessitate coacta cum lacrimis orat, ne se ipsam in magna consili capiendi inopia derelin- quat, præteritorum obliviscatur, et ex animi sententia sua, quee præ- senti tempori remedia adhibenda putet, secum benevole communicet. Viglius, semper sibi similis et constans, seposita offensione, magna animi magnitudine gubernatricem alloquitur, dicens, se quidem per biennii tempus satis animadvertisse, quo multorum consiliariorum actio- nes tenderent, et quantopere isti homines ipsum odio habuerint, sed se nihilo secius tamen ‘omnia preterita lubenter silentio preterire velle, dummodo in populo coércendo justa moderatio adhiberetur, et vetus rerum status, quoad ejus fieri posset, in integrum restitueretur. Quam candida et laudabilis hac optimi senis agendi ratio fuerit, quis est qui non videat? Summa sane animi magnitudine preeditus censen- dus est, quicunque , spretus et contemtus, teintes injuriarum imme- (18) mor, rogatusque ab iis, a quibus se maxime lesum. scit, denuo ad rempublicam accedit, et posthabita propria causa, nil nisi salutem publicam respicit. Quantam itaque laudem hic rursus sibi pepererit Viglius, quo lectori et neutrarum partium sectatori dijudicandum lubens relinquo. Possem multa alia etiam haud minus illustria exempla hisce addere, _nisi vererer, ne nimis longus forem. Attamen unum est, quod silentio preterire plane nequeam , quippe quo egregie docemur, quanta pru- dentia laborantem et prope cadentem rempublicam sustinere studuerit. Plebis nimirum furor, ut contagiosus morbus in dies magis magisque creverat, omniaque misere miscuerat et perturbaverat, quin. etiam effrenatæ multitudinis temeritas eo proruperat, ut Margaretha ab istius injuriis sese non tutam existimans, Bruxellis clam egredi statueret. Viglius, qui secretorum omnium particeps erat, illam jam itineri ac- cinctam videns, et formidans discrimen , in quod Respublica abitu: ejus adduceretur, omnem eloquentiz et rationis vigorem intendit, ut illam a fatali isto consilio revocaret, orans, ne metropolin; sedem principum, tanto dedecori periculoque exponeret, neve consiliarios ministros, qui ipsi a Rege adjutores dati essent, haud præmonitos desereret, ipsa vero potius omnia subiret, quam in tantam infamiam incurreret: rebelles enim, tantum timorem in illam cernentes, nullum audaciæ modum habituros, et patriam penitus diruturos esse (20) et (21). Talibus atque aliis dictis adeo persuasit Ducissæ, ut, consilio mutato, animum reciperet, omneque periculum fortiter subire statueret. Quin Viglius hic patriam a summo periculo, ne dicam exilio, serva- verit, nemo dubitare potest. Etenim multitudinis rabies, qua semper extra modum vagatur, regie Majestatis dignitate paululum adhuc coér- cebatur: si vero Margaretha urbem reliquisset, tum nullo freno reprimi potuisset, tum Respublica sine legibus, sine principe, in dyap x (zy delapsa; violentisque concussibus quassata, procul dubio eversa et penitus diruta fuisset (22). Mud Viglii factum satis per se commendatur, ut hic a me laudibus exornari non debeat. Verum enim vero omnia fere illius viri facta adeo (19) preclara sunt, ut vel sola illorum enarratione, quantus ille fuerit, facile judicari possit. Illud vero in summo viro admirabile, quod quo magis senectute et corporis infirmitate gravaretur, eo magis animi et ingenii robur invalescere et in dies corroborari videretur. Etenim quum uni cum aliis optimatibus partim severitate, partim lenitate, exacerbatos animos in officium redigere conaretur, summis in periculis versabatur, quin etiam neces ei intentatæ fuerunt. Sed nec minis, nec conviciis , frangi se passus est; operi vero proposito constanter instans, nihilominus in sedanda rebellione pergebat. Ejus opera factum est, ut Margaretha prædi- cationum libertatem concederet, dummodo armati illis non interessent. Jamque tali modo cernebatur nova rerum facies, populi furor, ut maris fluctus post tempestatem, paulatim sedabatur, et nova felicitatis lux jamjam patria illucebat, quum orta ex Hispaniá gravida cruore procella, subito in Belgium erupit. Albani ducis adventus terrorem et consternationem omnium mentibus injecit. Quas inter Reipubliez calamitates summa Viglii gloria, ut ful- men inter nubes, splendidior evasit, ita ut ejus animus cum ipsis patriæ calamitatibus crescere et augeri videretur. Nam quum dignus iste Philippo minister præcipuos libertatis antistites exsilio aut morte mulctasset; pu- tans, neminem voluntati adversari postea ausurum esse, omnium rerum mobilium decimum denarium civibus imponere statuit, certum atque statutum habens crudeliter sævire in illos, qui sibi resisterent (23). Cujus consilii ubi fama percrebuit, vix credibile est, quantus dolor omnium j animos invaserit. Undique desperationis exsecrationes, ire, fremitus, querele et lamenta audiebantur, et patria jam tot millium hominum fugà fracta et debilitata, extremá cum morte luctabatur. Tyrannus ni- hilominus in incepto perstans, in consilium Statuum prodit torvo et minaci vultu, ita ut potius jussa dare, quam consilium exponere, videatur. Omnes senatores tanquam fulmine perculsi stupore manent immoti, altumque in concione regnat silentium. Nullusne igitur pre timore consilio audebit obsistere, quo Respublica omnino interitura esset? Nullusne tam forti animo preditus, ut sententiam libere proferat? Jamque dux viribus ferox illud silentium pro consensu habiturus erat, quum Viglius vultu ad gravitatem Cao) composito sarrexit, et illa facundia, qua vel durissima pectora molliret , exposuit omnes calamitates, quibus jam affecta fuerat patria, quibus rursus infortuniis afliceretur ; quantum precipuus ille patriæ felicitatis i et prosperitatis fons, mercatura, aresceret, si noyo et inaudito tributo populus vexaretur: magnam inde pisi cilii mercatorum ingrato labore desperatam industriam suam -alio transportaturam , Belgiumque sic brevi horridum solitudinis et mortis spectaculum oblaturum esse (24). . Egregia illa oratio ceteris consiliariis animum addit; sed tyrannus den- tibus infrendens et tabie efferatus, fulminantesque coton in Viglium torquens, sævas evomit minas: neminem regiæ voluntati posse obsistere, suum esse, qua essent gerenda, præscribere ; aliorum vel invitos jussis parere et assentiri; omnesque, qui a suà sententià discreparent, tanquam Regi inimicos habendos, ideoque castigandos esse. Has Viglius minas despi- ciens, ut rupes inter exæstuantes maris fluctus infractus. manet, et imper- territà voce respondet: semper consiliariis concessum fuisse liberam dicere sententiam, neque unquam poenam illis irrogatam esse; verum quod ad se atlineret, minis se numquam. retentum iri, quominus libere et aperte sententiam diceret, et pro illà caus& mortem subiret. -. Pulchrum sane erat videre, hinc seyum et furore frementem tyran- num omnes vires et. nervos intendentem, ut patriam opprimeret et deleret, illinc senem. venerabilem sedato vultu omnes eloquentiæ expandentem thesauros, ut Rempublicam sublevaret et yite redderet; hinc rabiei et insaniæ fremitus, illinc sapientie et rationis vox, audiebantur. Tandem Viglii fortitudo de. Albani crudelitate triumphavit, et summus ille vir ex istà terribili luctatione victor et gloria cumulatus abiit. Etenim omnes consiliarii illius exemplo excitati certatim crudeli consilio adver- sati. sunt, et. dux. necessitati cedere coactus, e concione fremebundus egressus est. Quid quaeso Viglii laudi nunc deesse censeatur? Nonne illud slate veluti cumulus gloriæ summi viri accedit? Etenim ut altissima virtutum est amor patrie, ita ille, qui hunc amorem. summo gradu in corde gerit, supra omnem laudem constitui debet. Quid enim pulchrius, quid humaná natura dignius, quam non modo consequi laudem gloriamque, sed etiam (2) propterea consequi ; quia pro patrià gravissimos labores susceperis, et pericula maxima subieris? Quis unquam majori patriæ amore incensus fuit, quam Viglius? Quippe qui maluit in periculum capitis atque in vitæ discrimen sese pro patrià inferre; et omnes cum Reipublice nave pro- cellas subire, quam otiosam et curis vacuam agere vitam. Summus tandem ille vir postquam omnem suam vitam patriæ sérvandæ impendisset, quum senio et morbis magis magisque gravaretur, ultimam vitæ partem sapientie consecrare voluit. Multos quidem invenias, qui; quamdiu omnium oculis expositi sirit, vir- tutum splendore oculos offuscent, et suis partibus liberaliter fungantur, magis existimationis quam virtutis ipsius amore concitati, sed qui simul atque e scend abierint, multum de glorià sud amittant. Ut veram igitur hominum mentem dignoscas, non illos dignitatibus et honoribus conde- coratos aspicere, sed in privatam; in intimos veluti domüs recessus pene- trare debes. Ibi medios inter familiares sine dissimulatione veras animi cogitationes explicant. Et sepe illi, qui magnam sibi laudis et virtutis famam conéiliaverunt, tunc. nihil nisi pectus vitiis inquinatum oculis | philosophi prebent. Verum enim vero, ut Viglium in publica vità præ- clarissimis virtutibus excellentem yidimus, ita non minoribus laudibus privata ejus vita nobis digna apparet. Ut in homine publico virum in administratione peritissimum, contra tyrannidem strenue reluctantem, patriam omni modo sublevare conantem animadvertimus, ita in privato homine senem venerandum , pietate et humanitate insignem , miseros sublevantem, tenuiorum inopiam sustinentem, magnam fortune suce partem in juvenui studiosorum progressus concedentem , uno verbo , veri sapiéntis nomine ominino dignum, miramur. ` Quis: unquam Viglium humanitate aut beneficentià superavit? Quippe qui non sine dolore et commiseratione videbat miseros illos senes, qui postquam vitam medios inter labores peregerant, jam laboris impotentes et morti proximi miseriis obruebantur; quibus pro virili sua parte pro- desse voluit, et domum suis impensis fundari jussit, in quá saltem ne- cessariis non indigerent, et mortem tranquillam oppetere possent (25). Quam nostra admiratione dignus est homo, qui magnam pecunie sum- (22) mam ex laboribus perceptam non in suam utilitatem et commodum impendit, nec avarus in sinu terre condit, sed in miseris sublevandis liberaliter consumit. Hic verus sapiens, verus humanitatis fautor, cog- noscitur. Quanto autem amore juvenes studiosos prosecutus sit, testis est illud Collegium, quod in ipsorum usum Lovanii exstruxit, et non minus liberaliter, quam munifice, dotavit (26). Quanta vero diligentid rem familiarem administraverit, ex eo colligi potest, quod, quum nume- rosam prolem fratres sororesque ejus reliquissent, ejus fidelem: curam gesserit, omnesque nepotes partim ad ecclesie ministeria direxerit pro- vexeritque, partim literis humanioribus institui curaverit, ut Reipublice munera cum dignitate obire possent. Jam et in eos et omnes domesticos ac familiares suos tantà erat facilitate et comitate, ut communis videretur omnium parens. Pietatis autem et religionis in Deum plurima toto re- liquo vite tempore testimonia dedit, quippe qui jam senex, munus sa- cerdotis amplexus est (27), et juvenes, qui penurià impediebantur, quo- minus sacris literis operam navarent, omni ope adjuvit, illisque, quantum in se esset, subvenire conatus est. Inde cum testamentum benevolentiæ ae caritatis erga omnes suas plenissimum condidisset (28), quum jam sibi ex hâc vità migrandum esse sentiret, familiam suam advocatam ac lacrymantem his verbis ad concordiam adhortatus est: » Rogo autem enixe vos, quos ego propriorum liberorum loco semper habui, ut amo- rem benevolentiamque fraternam inter vos colere ac conservare studeatis, mutuoque vobis, si opus fuerit, auxilio sitis, ac unusquisque vestrum honoris promotionisque alterius curam eam, me mortuo, gerat, quam ego vivens erga vos semper exhibui." His verbis moribunda voce dictis, summus ille vir post longas vigilias, post indefessos labores, plenus die- rum, plenus honorum, patrie carus, utilis omnibus, injurius nemini, magno sui relicto desiderio, diem obiit supremum (29). TANTUM. ( 23) ANNOTATIONES. (1) Grotius scripsit Annal. , lib. 1. pag. 14. Viglium haud magna domo natum. Sed constat ex Valerio Andrea Bibl. Belg. et genealogià Ayttaná que, in Anal. Belg. Corn. Pauli Hoynck van Papendrecht, tom. I. pars 1. pag. 257 et seqq. invenitur; Ayttanam familiam inter Frisicas spectabilem et non ignobilem fuisse. De quà etiam Suffr. Petrus de Script. Frisicis. decade 12. Est autem familia Ayttanorum , apud nos perantiquá et olim inter nobilissimas reputata, (a) Vid. Anal. Belg., tom. IL pars 1. Viglius ad div. ep. 1. (5) Bayle, Diction. hist. phil. et critique in voce Ælciat. (4) Doctissimus nostre Academie professor G. L. Mahne in præstantissimo opusculo, de Literarum imprimis Latinarum studio recte colendo pag. 24, veris- sime et elegantissime dixit: jurisconsultus rudis et expers literarum latinarum, forte rabula aut legulejus evadat, sed verus et germanus jurisperitus appellari nunquam merebitur. « Ad hac refer, que dicit Joh. Gravina i in præfat, de ortu et progr. jur. civ. pag. 13. (5) Vid. Anal. Belg. tom. II. pars 1. Viglius ad div. ep. 5. (6) Joh. Vinc. Gravina lib. laud. cap. 169 et 170. (7) Joh. Gravina lib. laud. cap. 175: Eo (Biturigas) enim viri doctissimi ex universis regionibus ad jus civile docendum confluxerunt, ut Romanum forum in Galliam videretur esse translatum. Et paulo infra : ita ut Cujacius nullam adhuc scholam dixerit similem inveniri Bituricensi Academia, in eâque omnes jus docere; caste, pure et cordate, sine fallaciis. (8) Ita de his Commentariis loquitur Aubertus Mireus in Elogiis Belgicis in voce Viglius: Quo quidem libro, si molem spectes, in specimen fortasse exiguo, sin rerum utilitatem ponderumque momenta æstimes, diffusis aliorum volumini- (24) bus anteponendo (magnum enim librum magnum malum Callimachus appellabat, Domitius vero Piso non libros, sed thesauros esse debere judicabat), Italiam, quá patet, doctrine fama conturbavit ; et præclarum illud Alciati elogium promeruit : Magne spes altera Roma. Valerius Andreas citat etiam quatuor versus Guilielmi Marteni in hos Commentarios :- | ^ BARUR Sæpius in titulo memoratur Viglius uno Quam levis in totå Magnus Jiasonide, Viglius hinc Zephyris, et notus Viglius Euris Et sua cum Viglio fama perennis erit. (9) Vid. Guido Panzirolus de claris legum interpretibus lib. a cap. 174. pag. 287 et seq. Terrasson, Hist. de la jurisprudence, part. 4. $ 4. pag. 589. (10) Vid. encyclopédie in voce jurisconsulte. (11) Le tribunal de l'inquisition, formé par les moines EROTA sur l’idée du tribunal de la pénitence, est contraire à toute bonne police. Il a trouvé partout un soulevement général, et il aurait cédé aux contradictions, si ceux qui vòu- laient l'établir n'avaient tiré avantage de ces contradictions mêmes. Ce tribunal est insupportable dans tous les gouvernemens. Dans la monarchie il: ne peut faire, que des délateurs et des traitres; dans les républiques, il ne peut former que des malhonnétes gens; dans l'état despotique, il est destructeur comme lui. Montesquieu , Esprit des lois, cap. 11. Vid. quid de i eerste -dicat Helvetius, tom. IV. cap. 18 et 19. M (12) Vid. Strada lib. 1. pag. mihi 28. Grotius Annal. 1 Bá. pag. 6. Simon, Styl, Opkomst en bloei der Vereenigde Nederlanden: pag: 85 et ivi d , ubi præ- clarum de Carolo V elogium invenire est. (15) Vid. Grotius Annal. pag. 14. Hooft, Nederlandsche Historien , pag. 508. Styl lib. laud. pag. 88. (14) Huic consilio permissa. erat legum cura, æquitatis temperatio et in pu- blicis nationum controversiis judicandi potestas. Grotius lib. laud. pag. 6. Pieter Bor, Christiaensz Oorsprong, begin en — der: pum Mena lib. 4. pag. 118. coda (15) Quid de illis edictis et de inquisitione cogitaverit Viglius ex ep. 148.' ad div. colligi potest, ubi ita summus ille vir: Permittere autem possim omnibus , ut hic vivant in eå religione, quá velint, absque ullà indagatione; mihi non ad (25) heresum exstirpationem, sed plantationem potius pertinere videlur... severa nimis ac acerba consilia mihi nunquam placuérunt. Quoad autem potui, mitigavi, que mitiganda videbantur. (16) Wagenaar, Historie der Vereenigde Nederlanden, tom. V. ‘lib. 4o. pag. 441. J. M. Schrant, Kort overzigt van de geschiedenis der Nederlanden, pag. 85. (17) Vid. Grotius, Annal. pag. 6. Styl lib. laud. pag. 94 et seq. Wagenaar tom. 6, lib. 21. pag. 5... (18) Vid. Joach. Hopperus, Recueil et mémorial des troubles des Pays-Bas, du Roy, in Anal. Belg. tom. II. pars 2. pag. 59. Hooft, Nederlandsche historie, pag. mihi 67. Schiller’s Gesch. des Abfalls der Vereenigte Niederl. von der Spanischen Regierung, pag. 198, 220, 221, etc. (19) Hooft, pag. 54. Viglii ad Joach. Hopperum, ep. 5, 7, 8, 10, 11, etc. Ex illis Vigliis epistolis magna utilitas ad historiam illorum temporum rectius cognoscendam percipitur, quoniam, ut ait van Hall, in opere cui titulus, Va- lerius Messala, pag. 56 : Een briefwisseling tusschen bijzondere personen was altijd belangrijk: daarin. toch stort de. vriend aan zijnen vriend zijn hart en gevoelens meer onbewimpeld en opregt uit, dan in geschriften, welke ingerigt zijn, om in het openbaar en algemeen gelezen te worden; men kan over per- sonen en zaken daaruit derhalve met meer zekerheid oordeelen, de vleijerij heeft daarin dikwerf geen doel, en de waarheid. behoeft daarin uit vooraigtig- heid niet verzwegen te worden. (26) Vid. Strada de bello Belgico, lib. 5. pag. mihi 206 et seq. Styl lib. laud. pág. 107 et seq. Dewer lib. laud. lib. 4. pag. 245 et seq. (21) Hooft pag. 108. Pieter Bor, Christiaensz , lib. laud. lib. 2. pag. 95. (22) Styl lib. laud. pag. 109. (23) Vid. Strada lib. 7. pag. 549; Styl pag. 116; Schrant lib. laud. pag. 92; Dewez lib. 4. cap. 17. pag. 281 et seq. (24) Hæc omnia excerpsimus ex egregio Commentario quem scripsit Viglius de decimi denarii impositione. Qui quidem Commentarius invenitur in Annal. Belg. Corn. Hoynck van Papendrecht, tom. I. pars 1. pag. 287 et seq. Ex illo libello Wagenarius magnam ad historiam suam scribendam utilitatem percepit, ut ipse testatur in præfatione, tom. VI, pag. 9 et 10. ubi ita. « Onder dezen ( 26 ) 1 (h.e. inter illos fontes, e quibus hausit auctor) reken ik de brieven en het leven van den beroemden Vigliusvan Zuichem ab Aytta, président van den geheimen raad der Nederlanden te Brussel, benevens zijn verhaal van het in- voeren des tienden pennings ten tijde van Aft: Uit deze schriften ontvangt de historie van den aanvang, onzer beroerten een licht, welk er tot hiertoe niet aan heeft kunnen gegeven worden. Viglius, schoon spaansch gezind , hadt gemaatigde inzigten over zaaken van Godsdienst en regeeringen. Hij verschilde wegens "t stuk des tienden pennings vierkant van Alva, en opent zijne gedagten over den toestand, der Nederlandsche zaken. in zijne brieven aan Joachim Hopperus bescheidelijk en openhartiglijk. Wij hebben veel lichts geschept uit deze brieven en schriften, die te voren of niet, of niet zoo volkomen: waren uitgegeven." Hunc locum integrum, quod egregium viri elogium habeat, hic apponere non extra propositum judicavi. (25) Vid. Annal, Belg. tom. I. pars 1. pag. 278 et seq. ibidem a po 538) ad pag. 348. (26) Vid. Ánh Belg. tons L pars ae ‘pags 20i €t sd. (27) Vid. Aubertus Mirteus i in voce Viglius : Valeriüs Andreas. in voce. (28) Vid. Annal. Belg. tom. l pars. 1, pag. 197 et seq. gbi preis illud Viglii testamentum invenitur. (29) Mortuus est Viglits anno -- , Matis 70 annos, re est ju Cathie drali ecclesia Gandavensi Divi Bavonis, (ut constat ex Suffr. Petro, ‘ex Auberto Mireo, ex Valerio Andrea et aliis.) Ubi in umo e .sacrariis exstat monumen- , tum marmoreum, cujus inscriptionem retulit: C.: P. Hoynck van Papendrecht in analectis, tom. I, pars I. inter Elogia. et Testimonia in Viglio. C STAR NUMAN, PH. THEOR. ET LIT. HUM. IN ACAD. RHENO-TRAJECTINA STUD., RESPONSIO AD QUÆSTIONEM 4» ORDINE PHILOS. THEOR. ET LIT. HUM. IN ACADEMIA GANDAVENSI PROPOSITAM, anno M. DCCC. XXIII. » Conscribatur Laudatio Viglii ab Aytta Zuichemi.” QU PREMIUM REPORTAVIT DIE IV OCTOBRIS M.DCCC, XXIV. £n Am A 4 35! draft ac (reet Gasitévengi Divi Boris, Mao, i Valusio ; E A RAT Rip LAUDATIO VIGLII AB AYTTA ZUICHEMI. D A m M 9i Esr illa profecto temporum nostrorum felicitas, ut nec patrie his- toriæ studium unquam floruerit letius, nec celeberrimi, qui in eå eluxerunt, viri, diligentius veriusque sint dijudicati. Omnes enim nos- trates amor veluti cepit proüvorum res gestas cognoscendi, et summi, "quibus patria nostra gaudet, Historici, Oratores, Poëtæ, in eo pluri- mam sibi laudem posuisse videntur, ut eos, qui patrie gloriam olim maxime propagaverunt, hodie popularibus et posteris tanquam virtutis exemplaria commendent. Quocirca mirum non est, sensim sensim- que partium studia interire, hominumque invidià sublatà melius per- spici veritatem: Itaque, ut preclarorum virorum, qui antea fuerunt, indolem integra mente cognoscere adgressi sumus, ita nostrum etiam de iis judicium libere possumus proferre, nec est quod timeamus, ut nostra de iis sententia male explicetur, et inique dijudicetur. CSE Inter omnes autem, qui patriam juventutem ad proävorum facta cognoscenda et imitanda excitent, principem quemdam locum merito obtinet Nobilissimus Literarum Humaniorum Ordo in Academia Gan- davensi, quod quæstiones publice ab ea proposite abunde testantur. Uti enim antea Simone STEVINUM, Brucensem, virum egregium, qui in Hol- landiam profectus, omni ingenii vi eximie usus est ad civitatem recens conditam firmandam, et ad doctrine fines prolatandos, celebrandum proposuit (1), ita hoc anno, preclaro consilio, Belgicos juvenes ad merita Frisii patefacienda excitavit, qui splendidissimis honoribus in Flandria et Brabantia functus, unus omnium , multarum scientia rerum, patrie amore, et multis aliis magnisque virthtibus excelluisse videtur. Statim igitur post lectam a Nobilissimo Ordine propositam quæstio- nem, quo flagrabam patria amore, et quo aliquam diu ardore historiæ ejus- operam dederam, meum esse putavi in gloriosissimum certamen des- cendere, non ut palmam, veteranis tantum tribuendam, tiro peterem, .sed ut clarissimis judicibus publice significarem, quam dulcis hee mihi fuerit occasio ad virum, quem semper plurimi feceram , celebrandum data. Primum vero hac de re cogitanti tantæ tamque varie sese obtule- runt difficultates, ut scribendi consilium abjecissem fere , nisi mirifice me recreasset cogitatio, clarissimos judices non nisi juvenibus quaestionem hancce proposuisse, qui, modo probarent se non sine fructu. eos, qui Academias patrias ornant, eloquentiæ professores audiisse , non inglorii ex arena essent discessuri; atque ejusmodi esse certamen , ut vel expe- riundi voluntas esset laudabilis. Sed omnium me maxime, qua semper Vicrn As ÁÀvrrA ZuricuEwr nomen prosecutus eram, reverentia ad opus alacriter. suscipiendum incitavit. Quare tanti viri laudationem benigne, queso, accipiatis, judices clarissimi ! ab adolescente conscriptam : ita au- tem conscriplam , ut eandem, quam Viglius in omni vite ratione pro- didit, referat simplicitatem; meque probare conantem, Viglium, cum esset perfectus istius ætatis JCtus, et tam virtute, quam sapientia excelleret, omnes suas, quas a natura acceperat, vel institutione sibi comparaverat, animi ingeniique dotes hominum saluti promovendæ adhibuisse, benevola mente audiatis ! (5) » De vita ejus tantum monebimus, quantum a proposito nostro non erit alienum : inprimis, cum.suam ipse vitam conscripserit ea simplicitate , eoque. candore; ut fidem prorsus fecerit Taciti dicto : « Plerique suam ipsi; vitam narrare, fiduciam potius morum, quam arrogantiam arbitrati sunt (2).” Prouti autem in tragedia, ejus, qui principes partes agit, virtus et animi indoles ultimis scenis maxime elucescunt, prioresque actus eo tantum inserviunt, ut spectatoribus viri fata innotescant, et atl rei eventum audiendum eorum animi preparentur, excitentur : ita quoque prior vitæ Viglii pars non fuit nisi prolusio quedam ad periculosissima illa tempora, quibus- ejus ingenium et virtus omnium maxime conspicua fuerunt. Quapropter nos, eadem quoque ratione procedentes, primum de ejus institutione, scientia, moribus: monebimus, ut ita deinde; quam preclare omnes hasce facultates in amplissimo theatro explicuerit , magis etiam videamus. j i Natus est: Vieuus A» Ayrra Zuicuemvus (3) eo loco, ut inter nobilis- simos. Frisie. viros. merito. censeretur, iis parentibus, qui ipsi morum exemplum essent informandorum, ea regione, que ista ætate, ut Erasmi verbis utar, claruit magnis viris, et felicissima fuit ingeniorum parens; iis denique. temporibus, quibus summa adhuc multas Europe regiones barbaries occuparet, sed quibus hic illic gravissimarum florerent doc- trinarum et sapientie antistites, qui meliorum temporum spem exci- tarent. Inter omnes autem, qui maxime Europe ad humaniora quævis studia reducenda profuerunt, non infimo loco ponendi sunt, quos schola protulit Dayentriensis, que non solum in bisce terris, sed per uni- versanr etiam. Europam. tantam nacta est celebritatem, ut pares illi haberentur. paucissimæ, superiores nulle (4). Quotquot igitur e Belgica juventute eleganti literarum amore et cognitione erant imbuendi, ad unum bi.omnes in hacce schola erudiebantur. Quo factum est, ut, qua (6) Erasmum aliosque informayerat, eidem Viglii nostri institutio manda- retur. Qui profecto neque Daventriensis schole gloriam imminuit, et magnis viris, qui olim ex ea egressi fuerant, dignissimum se. gessit, vehementi ardore literis operam navans. Itaque postquam Hage apud patruum suum BucuoxEw as AvrrA (5), virum. non minus munerum dignitate, quam eruditione et virtute conspicuum, magis etiam Grecis Latinisque literis operam dederat, brevi tempore tantum profecit, ut inter cives Academiz primum Lovaniensis, deinde Dolane, magna cum laude versaretur, ibique per tres annos strenue in jurisprudentiam in- cumberet. — Consideranti autem isto tempore huius discipline in Europa conditionem, dubium est, utrum in Viglio diligentiam magis et laboris constantiam, quam rationem, qua studia sua iniit et perfecit, debeat admirari. Antecedentibus enim seculis, altera jurisprudentiæ secta suc- cesserat alteri: quarum illa, que a BanrHoLo pe Saxo Ferraro nomen habuit, quaque subtilem et effusam commentandi disserendique rationem in hanc disciplinam immisit, usque ad Alciatum et Cujacium fere vi- guit (6): qui diversa longe via procedentes, istas sophistarum nebulas tandem dispulerunt, et cum literis humanioribus jurisprudentiam con- junxerunt. Horum igitur quam magna fuerint de universa juris scientia merita, non est quod doceamus, cum de iis consentiens eruditorum vox sit, ut de splendidissimis. ingeniis, qualia vix quoque seculo natura gignere solet, quumque ab eo inde tempore tota mutata sit hujus dis- cipline facies, et, que antea in scholasticorum tenebris versata fuerat, jurisprudentia, ab eo inde tempore in hominum lucem prodierit. Quid autem de Viglio dicemus, qui, cum Alciatus omnium intelli- gentium applausu Avenione jus doceret, eodem prorsus modo in Aca- demia Lovaniensi et Dolana jurisprudentiæ operam navaret? — Merito enim putabat tam arctum vinculum jurisprudentiam inter et literas esse humaniores, ut, qui illa excellit, in his plane hospes esse ne- queat. Quocirca ita ibi utramque disciplinam coluit, ut inter auditores primam facile laudem referret (7), et commilitones eum urgerent, ut pri- vatim eos jus doceret. Ex quo confici potest, quanam ille jam tune cum scientia excelluerit, tum morum elegantia et comitate: quod postea (7) magis etiam declaravit. Nam cum tanto flagraret præclarorum virorum amore; quantus a juvene, penitus in studiis versato, possit exspectari, non solum præsens presentium ; sed absentium etiam absens principum in republica Literaria virorum amorem sibi conciliavit. Ut enim ceteros taceam; Erasmo, tunc temporis Basilee viventi, tales literas misit (8), ut eum’ statim in admirationem et amorem sui raperet, et responsum ferret honorificentissimum, et maxima benevolentia plenum (9). Itaque nihil antiquius habuit Viglius, quam ut Erasmum salutaret, qui eum tanto amore complexus est, ut non prius Basileam, quam in ejus ami- citiam perveniret, que per totam eorum vitam integra mansit. Quid? quod Erasmus idem, quod de se puero vir quidam eruditus tulerat, in epistola ad Hoxwirium (10) de Viglio judicium ferret? « Aut enim, inquit, omnia me fallunt, aut illi si superi vitam dederint, futurus est aliquando Frisie magnum ornamentum." Quod profecto deinde et usu venit. “Ea igitur cum esset Viglii discendi agendique ratio, nihil tam avide eupiebat, quam ut se ad Alciati notitiam proferret, quem tanquam jurisprudentie in Europa instauratorem ignotus colebat, inque oculis ferebat. Itaque primo quoque tempore cum aliis quibusdam commilito- nibus Avenionem, et postea Biturigas in Alciati sese disciplinam contulit, et tam dignus ejus discipulus et fuit, et habitus est, ut inter principes jam JCtos adnumeraretür, et, Alciato Italiam petente, omnium consensu tanti viri locum occuparet. Quin tam magna ejus per universam Europam fama viguit, ut cum per Galliam, Germaniam, Helvetiam et Italiani iter faceret, tali ubivis honore exciperetur, qualis vix prin- cipibus tribui solet (11); cumque Paduam veniret, ibi , Italis viri et divinam scientiam et latine linguæ facultatem obstupentibus, publice privatim- que jus doceret. Nihil autem ad nominis, quam nactus erat, celebrita- tem eognoscendaim magis valet, quam quod ipsi in regno Cypri splen- dida (quam tamen recusavit) provincia mandaretur, quodque Carolus V, cum tantas ejus animo facultates inesse perspiceret, cum pari humanitate, morum probitate: et elegantia conjunctas, neminem habere, cui potius filium Philippum instituendum traderet, quam ei, qui ab optimo quoque (8) discipulo maxime colebatur: sperans fore, ut si a Viglio informaretur Philippus, ea moderatione et politica excelleret prudentia, quibus gra- vissimo postea. munere rite posset fungi. Cum vero Viglius non magis doctrina valeret, quam modestia , seque ad tantam provinciam adminis- trandam imparem sentiret, conditionem. omnium maxime honorificam accipere noluit. Utinam vero accepisset ! Alia enim omnia . postea egisset Philippus, nec sua aut Granvellæ, sed Viglii secutus fuisset consilia, plena moderationis, constantiæ et prudentiæ plena! Quid autem, queso, illi magis honori esse potuit, quam quod, ipso narrante , Philippus aliquando dixit, cum patrem se puerum Viglio instituendum dedisse audiret , sed Viglium conditionem denegasse? « Doluit vehementer rex sibi hanc non contigisse occasionem , que speraverat, non paulo se melius, quam fuerat, instituendum fuisse (12)." Quam. diversus igitur fuit ab iis, qui conditionem tam splendidam avide arripuissent, neque muneris gravitatem , cui sustinende unius vix hominis facultates pares essent, sed suum tantum commodum spectavissent, ex hisce egregie patet. Viglius enim, cum sua juris scientia quotidie magis magisque optime de literis mereretur, omnem sui ingenii vim in illam disciplinam collocare. malebat.. Videbat tristem. isto tempore jurisprudentiæ statum, cui, quantum. posset, succurrere cogitabat. Itaque non solum sordes, quibus glossatores Jus Romanum in- quinaverant, ejicere, et tenebras, quas effusa et inepta scholasticorum commenta in istam injecerant disciplinam, fugare (13), verum exegeti- cam etiam rationem et literas humaniores cum juris scientia conjungere studebat. Ex quibus mirifice intelligitur, quam acri studio flagraverit , ut omnibus suis ingenii animique facultatibus ad aliorum. commodum et salutem uteretur. Itaque Paduæ edidit Commentarium illum in X Institutionum titulos, quo quidem Commentario nihil perfectius et exem- plo fructuosius proferri potuit. Nam, ut media ille via semper procedebat, ita etiam in hoc opere dici vix potest, quantopere et ab istorum licentia caverit, qui, dum elegantiores literas cum. jurisprudentia conjungere sibi videntur, incredibili. quodam studio nulla non temere arripiendi et, commutandi ferantur, et tristem anxiamque eorum religionem eyitayerit ; (9) qui omnem elegantiam e juris studio sedulo expellere conantur (14). Quid? quod hujus commentarii in universam jurisprudentiam hee fuit vis, ut ab eo inde tempore vera juris colendi ratio magis magisque invaluerit, que hodieque viget? Tantum autem beneficium. majori etiam auxit, Nam ne de Basmacomow libris dicain, quorum nonnullos primus invenit ediditque Viglius, quorumque utilitatem et excellentiam egregie de- monstravit, omnibus suis de jurisprudentia meritis cumulum addi- dit, edenda celeberrima . illa Theophili . Institutionum paraphrasi , quam. ex bibliotheca protraxit Florentina: cujus libri si vim præstan- tiamque declarare vellem, plane me deficeret oratio. Est enim optimus et antiquissimus Institutionum Commentarius, cujus egregiam utilitatem, antea a plerisque, ab ipso etiam Alciato, non satis perspectam, hodie post inventos. Caji Veronensis libros minime. dubiam, primus editor Vi- glius in praefatione ad Carolum V (15) ita declaravit, ut eum non istis temporibus, sed nostra demum «etate, vixisse putares. — Quam feliciter autem et sagaciter criticam artem et grece linguæ facultatem juris; prudentiæ adhibuerit excolende, hujus rei nullum aliud documentum potest esse illustrius, quam quod, ut de Hemsterhusio ferunt, criticos rum principe (16), permultas lectiones, sic ut ille divinando restituerat, nonnulli postea optimi. Cdd. reprasentayerunt, et quod deperditam aliquam Institutionum partem ipse Greco sermone addidit. — Ex aurea autem præfatione , quam editioni suæ praemisit, non solum jurisprudentiae istius etatis conditionem cognoscere possumus, verum etiam rationem, qua eam voluit emendari. Qua in re cum ipse omnibus preiret, tantam nactus est auctoritatem , ut, qui omnium maxime Viglii rationem secutus est, Cujacius, singulos ejus versus, singula testimonia dixerit, et, que postea per totam Europam inclaruit, JCtorum Belgicorum schola, ab ejus nomine Zuicuewu sit appellata (17). Cum tanta autem eruditione tantisque meritis tam rara fuit modestia. conjuncta, ut omnem fere, quam ex Theophili editione perceperat gloriam , Bembo acceptam referret , qui ei occasionem præbuerat exemplum hujus auctoris e. Bibliotheca Florentina accipiendi; nihilque fere in lucem ederet, quin statim omnes rogaret eruditos, ut sibi animadversiones suas communicarent (18). 2 C 10 ) Que cum ita essent, incredibile dictu est, quam multa quamque splen- dida Viglio ex Ttalia redeunti munera sint oblata, ex quibus omnibus illud accepit, quod et dignitati ‘sue, et egregio suo proposito, ut quam plurimis prodesset, optime convenire putavit, judicii Ecclesiastici apud Monasteriensem Episcopum Franciscum Waldek functionem. Qua qui- dem in re ita sese gessit, ut cum Episcopo diversis legationibus et per- multis gravissimis negotiis profuerit valde, tum vero, quod multo magis admiramur, animi candorem et incorruptam fidem declaraverit eximie. Nam cum patris visendi causa Frisiam petiisset, omnesque ejus amici, tumultu Anabaptistarum in agro Monasteriensi exorto, eum ne rediret obtestarentur, tamen, quamquam idem ei munus Trajectinus detulerat Episcopus, omnia belli pericula suscipere maluit, quam laborantem deserere, et fidem frangere. O preclarum virum! qui diversa, quibus functus est munera, diversis etiam virtutibus insignierit! Uti enim fides ita gratus pro acceptis beneficiis animus summus ei fuit. Itaque cum postea Carolus V per Viglium in magno concilio adscitum eundem jubere vellet Episcopum, ut munus deponeret, non solum vehementer sese huic rei opposuit, « sed malle se Imperatoris servitium deserere, affirmavit, quam adversus illum, cujus panem coméderat, quidquam attentare (19)." Tanta animi constantia et fide permotus Carolus, ab incepto destitit, eoque majoris Viglium fecit, quo magis intelligeret eadem eum, erga se quoque incorrupta fide sese gerere. Ex eo autem maxime Viglii nostri indoles cognoscitur, quod, quem perfidus deserere noluit, eundem tamen, cum majorem se hominibus et, quam imprimis profitebatur, discipline utilitatem prestare posse sibi videretur, quamvis invitus relinqueret. Quocirca, cum multa jam mu- nera ei delata recusavisset (de quibus singulis mentio nobis facienda fuisset, nisi cogitassemus Viglium magis muneribus quam munera Viglio ornamento fuisse), Cesari tamen et Regi Ferdinando, locum ipsi in Correcro Camkn Imrerrauis Spirensis offerentibus, post longas delibera- tiones, maxime ortas ex beneficiorum recordatione, quibus se erga Epis- copum obstrictum sentiebat, deesse noluit (20). Hanc igitur provinciam, unam in paucis gravissimam, et bonorum ommium letitia, et ipso haud CH) refragante Episcopo, suscepit, « discendi potius et ad practicam dedu- cendi id, quod in scholis didicerat, cupiditate, quam honoris ejus, qui non minimus in Germania habetur, ambitione accensus (21).^ Quare hebes sit ille necesse est, quem non in admirationem rapit summus vir, qui, etsi ab honesta laude non. alienus, ab omni tamen vana ambitione immunis fuit, quique unus in, paucis doctissimus, discendi studio nunquam. non flagravit, adeo ut tota ejus vita non nisi longa virtu- tum series fuisse. videatur, Uti enim antea aliis locis, ita nunc Spire , et religioni, quam moderate pieque colebat, et jurisprudentiæ, qua unice .excellebat, vehementer profuit. Ex quo id consecutus est, ut nemo in toto concilio collegis esset carior, neque principibus acceptior, ibique : jucundam: tranquillamque. vitam ageret, ab omnibus pari be- nevolentia. cultus. Quocirca reliquam vitam Spire agere decreverat. Ast judicii hujus, tum aliis rebus, tum inprimis invalescente nova doctrina, mon leviter labefactata auctoritate, cum ipse strenue Caesaris dignitatem vindicaret,- nec «ullis turbis ab officiis se suis abduci pateretur, tamen, et quoniam multi e Collegis adversariorum minis peréellebantur, et quia ibi de religione perpetua erat disceptatio, do- cendi discendique studio adductus, in celeberrima Academia Ingolstadiensi, ubi religio: catholica integra viguit, juris docendi provinciam suscepit. Sperabat quoque se, quia gravissimis, quibus functus erat, muneribus haud parem. usum forensem et politicam sibi comparaverat prudentiam, utiliorem etiam: operam -studiosis adolescentibus posse navare, eaque, que cognitu magis necessaria esse, experientia duce, cognoverat, ab inanibus scholasticorum subtilitatibus posse discernere (22). Dictu igitur difficile est, quanto honore et amore ibi habitus sit. Nam et Rex, cui nemo carior erat, plurimis eum. benevolenti& signis ornavit, et tam multi. scholas. ejus. frequentaverunt, ut quamvis clarissimi ex Italia, omnis elegantioris doctrine tunc temporis parente, ibi docerent, eos tamen omnes doctrina , docendi ratione, discipulorum numero et amore, singularique modestia , Belga vinceret. . Tantas autem ingenii animique dotes peregrinorum commodis prospi- cere impatiens Carolus V, Vice-cancellarii munus. Viglio deferri jussit , ( 12) omnium fere gravissimum. Verum eadem modestia , qua antea Phi- lippi instituendi provinciam, nunc hancce recusavit. « Attonitus enim se ad tantum honorem vocari, et secum muneris amplitudinem ex- pendens, manibus: pedibusque vocationi est’ reluctatus (23), non sine quadam nonnullorum offensione, qui, cum eum ad tantum honorem commendavissent , eum exterorum quam patrie commodis inservire malle, egre ferrent." Hæc vero accusatio quam inepta fuerit, et. quam parum in Viglii indolem quadraverit, mox eventus declaravit. Cum enim Regina Mania, Belgii Praeses, ei jussu Imperatoris locum in Concilio secreto, aut quolibet inferioris Germanie alio, deferret, Viglius, cum ita demum patrie optime prodesse se posse sentiret, illud accepit, in eoque omnem ingenii animique vim ita ostendit, ut immortale virtutis et sapientie nomen reliquerit, et ab illo demum tempore nostra incipere laudatio videatur. i. fü T T Hactenus enim Vicrruw as Ayrra ZuicuEwUM admirati sumus perfec- tum illius etatis JCtum, literis clarum, splendidis muneribus functum , meritis suis in altis dignitatis sedibus collocatum, virüm © fidum , &quum, pium, ab ommibus pari amore cultum; eumque in peregrina regione degentem summa admiratione prosecuti sumus: nunc ad tem- pora accedimus, quibus una cum patria repetita patrias etiam. virtutes, constantiam dico, moderationem, sapientiam , religionis amorem omnium unus splendide exseruit, quibusque divinum suum propositum , hominum salutem, ita perfecit, ut omnium laude major videatur et. existimatione. Antea in foro, in judiciis, in scholis versatus erat, jurisque disciplinam non coluerat tantum, sed ejus etiam fines immensum quantum propa- gaverat, summaque er non delata fuerunt munera; sed omnia prope- modum obstrüsa; in quibus suscipiendis non suum ,.Sed aliorum com- niódum spectaverat, que vero ubi susceperat semel, ita administraverat , ut, si vel mortuus esset in statione Ingolstadiensi , immortali tamen gloria dignus fuisset: nune istum adiit. magistratum, quo: omnés animi inge- niique dotes sic explicuit, ut si munus, quod Bruxellis capessivit, omnia, quibus: antea ‘functus’ erat, munera, dignitate- antecesserit, ipse etiam Viglius, eum istud gereret, omnia anteacte vite præclare facta novis (i5) meritis longe longeque superavisse videatur. Quod si vero jam antea in ejus virtutibus exponendis et celebrandis nostra defecerit oratio, quo- nam tandem animo, nos esse putatis, judices clarissimi! cum tam latus nobis apertus est dicendi campus, in quo nostra excurrere possit oratio; - qui tamen, nisi benevolentia vestra erigatur et confirmetur, debilis erit et infirma ? i Mittimus multas legationes, quibus omnimodo et Carolo et Regine et Philippo II profuit: mittimus singularem prudentiam , ingenii celeritatem et integritatem, quas in singulis, hisce, sive de pace agenda, sive de pactis ineundis res esset, prodidit (24): mittimus honores, qui ei certatim a multis sunt, delati, modestiamque, qua eos nunquam ambiit, sepissime yero recusavit (25) : ad ea properamus tempora, quibus divina animi indoles ingeniique vis maxime apparuerunt. Floruit enim inprimis, cum res jam , turbari coepte sunt, que postea ad bellum illud memorabile, quo. ab Hispanorum Rege multe Belgice defecerunt regiones, ansam prebuerunt. Ab una parte nobilissimi Belge, summo a Carolo V ho- nore habiti, cum se a Philippo II plane contemni, populique privilegia, que sanctissime juraverat Rex, violari viderent, in dies magis magis- que irrilari, et summo erga Regem odio flagrare : Margaretham Præ- sidem harum regionum enixe supplicare, ut moderatione uteretur, qua sola, impedire posset, quo minus ab Hispanis deficerent Belge : legatos etiam in Hispaniam mittere, qui regem de misera gentis conditione cer- tiorem facerent: sed omnia frustra. Ab altera parte Philippus II, ut do- minandi flagrabat libidine , , ut religionem catholicam non lenitate et doctrina, sed yi et sanguine propagare studebat , ut denique parum Belgici populi indolem habebat perspectam , qui injuriam diu ferre potest, ubi vero eum continuis probris et contumeliis lacessas, ad se rediens, strenue sese ab injuriarum auctoribus solet vindicare: pro moderatione , prudentia, sapienti lenitate, uti vi, armis, vituperatione, et ita rem in- dulgendo et cunctando non restituere, sed festinando et crudeliter agendo pessumdare. _ Quid? quod Philippus, ducem Albanum et Vargam i in patriam misit nostram, crudeles crudelissimi tyranni ministros, qui iis, qui in Belgio C14) catholiez addicti fuerunt religioni; nedum nove doctrinæ sectatoribus ; summo odio essent et exsecrationi: quippe qui tum demum gaudio perfundebantur, quando liomines oppressos, necatos vel in honorem Dei combustos viderent; quorumque pectora verum religionis ' cultum ignoravisse, omnesque humanitatis sensus ejuravisse videntur? Quodsi vero Philippus solemnibus nobilissimorum Belgarum petitio- nibus aurem præbuisset, iisque, cum tantum rogarent, ut ab immani vi abstineret, neque sancta populi privilegia violaret, morem gessisset , omnia mansissent tranquilla, et tota conjuratio initio fuisset oppressa. Quis vero est, qui in tanto rerum fluctu, ira atque invidia animis hominum estuantibus, cupiditates rationis tanquam freno coércere audeat? Quis, qui animo longe longeque supra vilia partium studia elato, ægrotantes hominum mentes ad sanitatem reducat? Quis est, qui iis temporibus, quibus pro se fere quisque vel honores vel divitias vel laudem petissit, postpositis omnibus, que ad se pertineant, communi tantum hominum inopiæ opituletur, horum salutem "unice cogitet : neque regis offensione, popularium injuriis, mortisve periculo ab hoc se divino proposito abduci patiatur? Tali moderatione, constantia, prudentia omni omnino tempore pau- cissimi exstiterunt: eorum tamen nemo istas virtutes magis exseruit, quam Virorius as Ayrra Zurcnemus. Itaque , quod præclare antiqui finxerunt , omnes mortales genium habere, qui mala ab iis propulsare studeat, idem de duobus populis, Belgicum dico et Hispanum, affirmaveris , iis Deum quemdam. averruncum , Viglium, adfuisse, qui omnes belli cala- mitates, omne religionis dissidium omneque odium procul ab omnibus esse voluit. Quocirca regem "urgebat, ut Belgarum populum mitius tractaret, et omnibus, qui novas adversus eum res moliti erant, ve- niam daret (26); ut edicta illa eaque instrumenta, quibus vi et cede ad avite religionis cultum reducere populum voluit, abrogaret (27), atque privilegiis, quae juraverat, sanctissime servatis, nequaquam imperitos jü- venes Hispanos, sed sapientissimos viros e Belgio oriundos, magistrati- bus in hisce terris ornaret: ut omnino pro tyranno populi esset pater. O divinum hominis consilium! quod si secutus esset Philippus, nun- (15) quam Belgas adyersys eum bellum suscepturos fuisse, valde probabili conjectura nobis eflici posse videtur. Quam alienum vero a Viglii con- siliis animum. habuerit Philippus, et quam parum inde feliciter res ei cesserint, et supra vidimus et eventus declaravit. Dictu autem difficil- limum est, quantopere Hispanorum militum Albano duce in hasce terras adventui sit reluctatus. Quem quamvis impedire non potuerit, omni tamen modo moderatione et constantia sua. cavere studuit, ne Belgarum furor et odium in regem erumperent (28). Itaque omnia, que Hispa- norum milites immoderate egerunt, publice improbayit, miserrimam comitum Egmondani et Hornensis sortem sincere deploravit, crudelissi- ynisque ducis Albani consiliis tum aliis in causis, tum inprimis, cum decimum denarium vi a Belgis exigere vellet, ita restitit, ut nemo magis. Neque id verbis tantum , sed etiam commentario, quo consilii imprudentiam. et. infelicissimum, quem postea habuit, exitum, tam vi- vidis depinxit coloribus, ut cuivis preter ducem Albanum ejusque sociis, persuaderet (29). Quod autem quotidianus vite usus docere videtur, moderationem rarius cum constantia esse conjunctam, id in Viglium nostrum non quadrat, qui utriusque virtutis perfectissimum fuit exemplar. Cujus rei istis inprimis temporibus præclarissima edidit specimina. Continuis enim Belgarum artibus, ut eum a rege abalienarent, non tantum non aurem prebuit, sed semper propositi sui tenax, hoc unice perficere studuit, et ad totius civitatis salutem tanquam ad metam omnes suos nervos intendit. Qua quidem in re ita versatus est, ut neque mortis periculum, in quo sepius versabatur, neque infirma corporis valetudo, qua miserrime vexabatur, neque nobilissimorum Belgarum injuriæ et libelh, quibus proscindebatur, ejus constantiam vel minimum labefactarent. Idem, quamyis pro rege et religione catholica mortem oppetere paratus esset, Philippi tamen favorem amittere maluit, quam edicta probare, quibus malorum consilia perficerentur, que neque religionis christiane indoli, neque regis dignitati, neque conscientie ipse sue consentanea judicaret. Itaque in senatu coram Belgis et Hispanis, quorum hi in miserum po- pulum sævire , illi eum in libertatem vindicare studebant, ægra senex ( 16 ) valetudine talem sepius habuit orationem, qualis vix ac ne vix quidem ab animoso juvene exspectari potuisset, qua eorum animos semper ad concordiam ac moderationem , et regnum ad salutem reducere stu- deret. Quod si igitur gubernatorem laudamus, qui navim procellis jac- tatam prudenter inter imminentes scopulos in portum. deducat, nonne multo etiam magis summum virum admirari debemus, qui eo tantum cursum difigit, ut regnum e tot tantisque procellis incolume servet; quique, civilibus undis commissus, immota mente manet, aliorum saluti unice prospiciens (30) ? Quanta autem constantia sese erga reginam Mariam et regem Philip- pum gesserit, hujusce rei splendida exstant documenta. Cum enim ducis Albani in Belgium adventu, regina Maria, diversis jamdudum partibus jactata, ab omnibus subito amicis relinqueretur, qui solus ei constanter ad latus maneret, qui vacillantem sustentaret, Viglius fuit. Homine enim bono indignum judicabat, quam florentem constanti amore prose- cutus erat, eam jam laborantem deserere. Quid autem de constanti ejus erga Philippum IT fide dicendum est, cui quidem nihil nisi ipsum justum, ipsam religionem, ipsamque anteponeret virtutem? Quo magis mihi Viglir fides laudanda videtur, qui non servus regem adulatus est, sed, cum peccare rex ipsi videretur, id ei modeste, sed candide, sed ikiia significavit. — O preclarum, dicat forte VT in eo patriæ amorem, qui non libertatis causam, quam omnes fere tum boni amplectebantur, sed régis partes secutus est! Hac quamvis veri speciem quodammodo pre se ferre videantur, tamen, si attentius rem consideremus, nescimus profecto, quodnam tandem majus meliusve sui erga patriam amoris afferre documentum potuisset, quam quod nihil tam cogitaret, quam ipsam patrie salutem? Hanc in eo sitam merito arbitrabatur, si, omni dissidio _ exstincto, populi privilegiis sancte servatis, omnibus instrumentis, quibus vi et cede religio propagaretur catholica, prudenter remotis , regem inter et populum Belgicum pax et concordia constituerentur. Quod propositum quanta moderatione; quanta constantia , exsequi studuerit, supra vidimus. Quibus cum magnus patrie lingue amor accederet (31), quis est qui dubitet, num vero erga patriam amore flagraverit Viglius? Quaniquam C17) enim alii, privatis plerique injuriis lesi, inopia et novarum rerum studio incitati (32), Belgas, post longum dubii eventüs bellum, strenue-in libertatem vindicaverunt, et immortalem apud posteros laudem me- ruerunt, dubito tamen an Viglii consilium, istorum ratione temporum habita, minori laude sit prædicandum, quo omnes ista$, quas populus Belgicus postea perpessus est, calamitates antevertere voluit, et, causis inimicitiarum sublatis, pacem restituere. Heroüm alterum, alterum mihi divini cujusdam ingenii videtur. ^ Neque illud est reticendum. Senex nihil magis doluit, quam quod regiones florentissime, sibique tam care, ut vite ipse suze periculo eas servare voluerit, consilii imprudentia et alienis artibus pessumdarentur. Quamdiu autem gratie spes esset reconciliande, omni modo et ipse patrie prodesse studuit, et Hopperum, quem integerrimum amicum habuit, rogavit: «ut quantum ei esset cara patria, tantum éjus rui- mam ac interitum unà avertere studeret, ac in id totus incumberet, ut tempore tam necessario nullum ab eo prætermissum officium esse qum (33)." i Duabus præterea rebus gestis et æquales et posteros sibi devinxit. Habetur enim Viezrvs A» Ayrra illorum decretorum , que de criminibus tulit Philippus, præcipuus auctor; atque ejus opera factum est, ut tanta in iis conspicua esset "MAPA sapientia, tamque intima fori Belgici cognitio, ut, cum nescias, utrum virum magis admireris, qui pleros- que equales longe superans, posterum etiam saluti egregie prospexerit, an singularem ejus scientiam, qua totius juris criminalis faciem immu- tayerit, et, quod olim fluxum et infirmum fuerat, id stabile et perpe- tuum reddiderit : illud certe affirmare haud dubites, neque flagrans Bel- garum adversus Philippum odium, neque crudelis ducis Albani memo- . riam, impedire potuisse, quominus hzc decreta ab egregiis JCtis, ab Hugone inprimis Grotio, summis laudibus efferrentur, et certa norma essent, secundum quam in plurimis Belgii regionibus, patrum adhuc memorià, jus diceretur (34). Neque vero minori laude est praedicandum, quod, cum gravissima maris inundatione vehementer Frisia laboraret, Viglius pre ceteris fuit, 5 ( 18 ) qui post indefessos labores magna pecuniæ vi terram aggere cingeret : pro quo beneficio animum tam gratum Frisii: ei præbuerunt, ut in statua publica patris patriæ nomine sit insignitus (35). Vidimus quanta moderatione et constantia sese gesserit in turbis hisce. civilibus, in quibus omnia tam attente et integre consideravit, ut qui integerrime. Quamvis enim ipse malorum pars esset magna, ingenii tamen ejus vi et divina animi indole factum est, ut de suis rebus parum sollicitus, aliorum saluti unice videretur intentus. Ex quibus sponte intelligitur, quantam meritis suis omnibus conjunxerit politicam : pru- dentiam, que revera tam fuit singularis, ut si quis perfectam adumbrare velit politici viri imaginem, exemplar ipsi Viglius sit, in quo omnes animi facultates, que in tali viro requiruntur, rara quadam. felicitate erant conjuncte; atque hoc mirabile. fuit, cum multi sui maxime ‘ra= tionem habere videantur, eum contra ad. publicam : salutem. retulisse omnia. Itaque quanta sagacitate perspexerit, quid sibi vellent initio tur- barum nobilissimi Belge: quanto consilio viderit, quid iis concedendum esset, quid negandum :. quantopere homines universe, quam egregie inprimis populi Belgici indolem cognoverit: quam acute viderit, quor- : sum res abirent, si-a decimi denarii exactione Albanus dux non absti- neret: quam vere, vatis instar, preedixerit foedus illud. Gandavense in breve tantum tempus duraturum: luce clarius ex omnibus fere ejus; quas ad Hopperum scripsit, epistolis patet (36). Omnia vero hoc unum vicit. Initio turbarum, cum nihil tam necessarium esse quam regis Philippi presentiam perspiceret Viglius, omnibus eum modis urgebat, ut hasce tandem regiones peteret. Ita enim multos eorum, qui res novas molirentur, majestate. regia deterreri, vacillantes animos sus- tentari , omnium autem conatus reprimi optime posse putabat (37). Nobis igitur ut incredibile fere videtur, Philippum. Viglii consilium non esse secutum, ita viri prudentia, qui haec acute sentiret, ejusque constantia, qua regem urgere haud desineret, non satis praedicari posse videntur. (19) Tantarum virtutum. tam rara conjunctione factum est, ut præ omni- bus Viglius ab Aytta Zuichemus regem Philippum II cum populo Belgico in concordiam redigere potuisset. Est vero tam diversus hominum agendi cogitandique modus in pace vel in mediis turbis versantium , ut in hac fere ratio, in illis contra omnes animi æstus mortalium | mentibus imperent : qui autem eorum impetus reprimere velit, ei, quamvis perfectus sapiens et clarissimis belli ducibus potior sit habendus , plerumque pro laude vituperatio, pro premiis contemtus contingat. Cujus rei tristam verita- tem. et omnis avi historia probatam, et vero Viglii exemplo confirmatam videmus. Qui, cum in Senatu. propositi sui tenax, recta semper via ad scopum tenderet, ibi et in nobilissimorum Belgarum, et in Hispanorum odium incurrit. Illi enim, cum Viglium non a suis partibus stare, suis- que machinationibus sepissime adversari egre ferrent, omni eum modo vexare. et injuriis lacessere studebant. His, cum esset Belga, cum esset ' eonstans, moderatus, cum nihil humani. a se putaret alienum, cum eorum crudelitatem publice improbaret , istorumque socius consiliorum esse nollet. (38), tam erat invisus, ut eum perdere plerique conarentur. Quis est, qui tam. malam se gratiam virtute sua apud omnes inire sen- tiens, non continuo a proposito suo abstinuisset, et sese ab inimicorum vi liberasset? Viglius vero , quamvis ita indefessi laboris fructus capere se posse. desperaret , nihilominus tamen patriæ prodesse pergebat, » cumque in hac eum. arena fortuna comprehendisset, ad extremum in ea con- stanter subsistere. decrevit, consiliaque, que ipse viderentur publice utilitati conveniré, suggerere haud desiit" (39). Quare, cum Philippus Margaretham seorsim , paucis adhibitis, consilium capessere juberet , una cum Granyella et Barlaimontio dignus habitus est, qui consulte interesset (40); eamque provinciam ita administravit, ut Taciti dicti, » magistratus virum ostendit", mirifice declaraverit veritatem. Quos- cumque enim gessit magistratus, ad unum eum omnes virum os- tenderunt | pium ,. fidum , moderatum et sapientem. — Tandem vero, auctis magis magisque turbis, invalescente quotidie eorum , qui a rege defecerant, potestate, cum omnia sua saluberrima consilia regis Phi- lippi ejusque ministrorum imprudentia comtemni, Consilii Magni © (20) Secretique labefactari ac tandem evanescere auctoritatem videret, cumque ipse, pro constantia, qua regem et religionis, quam profitebatur, sectam colere haud desierat, pro fide, pro moderatione, pro divina animi . indole ab omnibus odio et contemtu peteretur, postquam omnes adhuc ad servandam patriam vires intenderat, confecta senex setate, et valetudine usus maxime infirma, temporibus cedendum esse merito censuit, missionemque a rege,-sæpius prolatam, honorificentissimam accepit. | Amore ita et admiratione Victum As Ayrra prosecuti sumus negotia publica curantem; sed vel sic tamen imago ejus nequaquam satis nobis adumbrata videtur. Quamvis enim in tanto theatro ita versari, ut nemo, qui integra homines mente consideret, aliquid in te vitii vel labis depre- hendat, in summa laude sit ponendum: ipsa tamen natura homini in- didit amoris, amicitiæ, pietatis, sensus, que ad precipua ejus officia pertinent, et qua, quando aliquem rite cognoscere velimus , omnium minime sunt negligenda. Dubiumne igitur utrum ei, qui tanto amore amplexus est patriam, cari quoque fuerint parentes, cara conjux, cari amici? Profecto, qui vitam ejus attentius secum reputet; Viglium, sive in senatu aliorum saluti et commodis prospiceret, sive pia filii, conjugis et patrui officia exsequeretur, eundem semper fuisse cómperiet. Tantus hominum amor, tanta moderatio et constantia in omni. vite ratione do- minabantur ! Que quidem constantia maxime ex amicitia ejus patuit, cujus colenda exemplum prabuit omnibus imitandum. Quam enim semel juvenis inierat, eam ad mortem usque amicitiam servavit. Qualis autem amicus fuerit, epistole ejus omnes declarant, in quibus ita animum candidum, mores ingeniique facultates ostendit, ita historiam illorum temporum fere contextam conscripsit, ut nemo nisi melior et doctior ab earum lectione discedat, et limpidissimus fons sint habende, e quo Viglii in- dolis et vite cognitionem haurire possimus. Nemo autem tam arcto ei amicitie vinculo junctus erat, quam Joacnmus Horrerus, cum quo ge- neris splendorem, natale solum, jurisprudentiæ literarumque laudem et honorum dignitatem communia habuit. Itaque hoc amicorum par, Hoppero in Hispania apud regem gravissimo munere functo, amicitià sic utebatur, (a1) ut eà magis etiam patria et regi prodesset. — Quod veteres amicos haud deseruerit, etiamsi in hominum odium incurreret, ex eo egregie patet , quod, cum propter familiaritatem ejus cum MonizLonto quodam plurimi eum reprehenderent et contumeliis adeo afficerent, ipse tamen amicum suum sine causa mittere noluit, hominumque invidiam parvi, in amicitia vero colenda constantiam. magni fecit. Omnibus ille semper adfuit, plu- rimorumque negotia administravit: ut dictu difficillimum sit, quantum ille labori tempus tribuerit, qui, ut aliis prodesset, vixisse tantum vi- deatur, cuique tota vita Vigilia esset (41). Liberalitas autem ejus tanta fuit, ut non solum fratris filiis alter parens exstiterit, verum eterna etiam hujus virtutis reliquerit monumenta. Testis mihi sit, collegium illud Lovaniense, in quo duodecim egregiæ spei adolescentes artium liberalium , philosophie, theologiw , jurisque pontificii scientia ejus sumtibus imbuebantur! Testis sit, quod in pago Zuichem exstrui jussit, Gerontocomium, in quo inopes senes senis liberalitate nutrirentur (42)! O excelsum: virum! qui tum. demum fortune se dotibus dignum judi- cabat, cum iis ad aliorum salutem uteretur ! De amore , quo conjugem (43) et parentes prosecutus est, non est quod moneamus : cum et eos vivos summa pietate coluerit, nihilque sibi in hac vita tristius accidisse affirmaverit, quam cum eorum mortem acce- pisset (44). Gratissimum, quem semper prebuit animum pro acceptis a patruo: Buchone beneficiis, plurime ejus epistole declarant (45). An pietatem ejus memorem? Quasi talis esse potuisset, nisi summa erga Deum pietate affectus! Quis unquam vite integrior fuit? Quis in ista, que tunc temporis Bruxellis obtinuit, morum corruptela, omnibus, que religio jubet, officiis melius est functus? Quis melius christian religionis prestantiam perspexit, quam Viglius, qui ea moderatione, eaque per- petua animi bonitate, quam divinationem veteres dixerunt, conspicuus fuit? Religionis, quam semel professus erat, sectam tam constanter se- cutus est, ut pro ea mortem obire paratus esset: ab istorum levitate quam maxime abhorrens, qui, ut politica consilia melius perficerent, eam nova doctrina immutaverunt. Quid eum in istis civitatis turbis, in isto communi plerorumque hominum odio, cum ipse solus recta via ad (22) scopum tenderet , sustentavit , nisi Dei fiducia, quam nulla unquam res labefecit? Deum quotidie precabatur, ut regis animum ad. concor- diam, ad moderationem, ad pacem flecteret: cumque a civilibus mu- neribus abstineret, Sancti Bayonis ecclesie Gandavensi | prepositus , missa rerum humanarum inconstantia, ad constantem se Dei cultum contulit: donec tandem, post longas vigilias, post indefessos labores, plenus dierum , plenus honorum, regi fidus, patrie carus, utilis om- nibus, injurius nemini, diem obiret supremum (46). Non autem, quod plerumque fit, una cum Viglii morte, laudationi quoque ejus finis imponendus est, cum splendidum post mortem amoris sui et eximie indolis reliquerit documentum, ex quo eum magis etiam cognoscere possimus (47). Amplis enim divitiis suis et preceptis sapientis- simis sic usus est, ut, quod per totam vitam in eo dominaverat alorum salutis promovendz studium, idem egregie testamento exseruerit. Itaque propinquis, pauperibus, religioni pie opitulatus est et subvenit, sacerdo- tesque ad concordiam et virtutem excitavit. Quod eo magis attendendum videlur, quia hac in re virtutis quasi cernitur triumphus. Nam, cum Viglius, qui tantis virtutibus excelluit, consilia sua et ipsam suam. vir- tutem contemni videret, moribundus tamen nihil antiquius habuit, quam ut ad eam colendam alios vehementer hortaretur: merito credens, nisi in hac vita, certe in, altera illa, omnibus pravis animi motibus par- | tiumque studiis exstinctis , virtutem agnosci et supra omnia hominum merita splendide romania’ Talis fuit Victus as Ayrra Zuicuemus, quem iis temporibus in illo loco divina providentia collocasse videtur, ut æqualibus dux esset, qui eos per omnia pericula incolumes seryaret, posteris multarum yirtutum exemplar , in quod, tanquam in speculum, intuerentur. TANTUM. ( 23 ) ADNOTATIO. (1) Quod docte fecit J. C. Foorduin, cujus dissertatio premio ornata exstat in Ann. Acad. Gand. , ann. 1821 - 22. (2) De vita Viglii preter eos, quos laudat Saxius Onom. litt. t. III. pag. 166 sqq. cff. etiam J. A. ng CHALMOT, Biographisch woordenboek , SCHELTEMA , Staatkundig Nederland. Voce Aytta, et VAN Kampen. Beknopte. Geschiedenis der Nederl. letteren en wetenschappen, tom. I. p. 98 sqq. Limpidissimum tamen rerum Viglii cognoscendarum fontem præbet Hoynck VAN PAPENDRECHT, in Analectis Belgicis. Exstant preterea tres Viglii ab Aytta Zuichemi laudationes a viris doctissimis La HAYE, SULLEVAN et LESBROUSSART editæ, quas tamen non legi. Conf. Mémoires de ? Académie de Bruxellés, tom. IV. p. 18 et 22. (5) Anno 1507. Quamquam multa de generis ejus nobilitate disputarunt eruditi, constat tamen satis familiam ejus ad antiquissimos, non tamen ditissimos Frisiæ nobiles pertinuisse. Dictus autem est ZUICHEMIUS a pago Zuichem, quo natus fuit, haud procul a Leovardia distante. (4) De schola Daventriensi, deque ejus vi iu humanitatis per Europam pro- gressionem cff. elegantissime Orationes Cr. Ev. WASSENBERGH, de Urbe Daventria eruditionis in Belgio matre et conservatrice celeberrima. Et Cr. Izaak VERBURG : over den alouden roem der stad Deventer, als kweekschool der echte geestbeschuving. Vaderl. letteroef. Dec. 1825. N° 15. (5) Fuit Bernardus Bucho ab Aytta, teste Ct. Dg WAL, in Orat. de claris Frisii JCtis, que exstat in Annal. Acad. Gron. 1817 - 19, pag. 8. omnium Frisiorum sua «etate. doctissimus. Conf. Genealogia Ayttana, Anal. Belg., tom. I. part. I. pag. 258 sqq. ubi merito hæc leguntur. « Hujus inter alias insignes » virtutes illa silentio prætereunda non est, quod studia literarum summo ardore » provexit, ac cum multos, tum Viglium Zuichemum, et ipse diligenter erudiit (24) » et ad persequenda studia vivens moriensque sumtu suo liberaliter adjuvit.”” Obiit autem anno 1528, Viglio Dole juri operam navante, cui magnam satis pecunie vim et totam suam bibliothecam reliquit. (6) De disciplina Bartolina, que Accursiane successit, cf. BAcHIUS , historia Jurisprudentie Romane , ed. 5. pag. 671. et Hernecctus Hist. juris, ed. Ritter. p. 550. de Alciato et Cujacio cf. Bachius, p. 672 sqq. (7) €f. Viglii vita Anal. Belg. , t. I. p. I. pag. 8. (8) Prima Viglii ad Erasmum epistola habetur in epistolis ejus ad diversos , Epist. III. quam nemo legere potest, nisi summo egregium juvenem amore amplectatur. ` (9) Responsum Erasmi exstat in epistolis ejus, ed. Basilie anni 1558. pag. 751. (10) Cf. Epist. Erasmi, p. 949. Fuit Hoxwierius unus in paucis vir mag- nus. De ejus juris scientia multus est CL. DE Wat, 1. 1. p. 9. (11) Cf. Vita ejus, pag. 10 sqq. Ubivis fere splendidissimo convivio ab ur- bium magistratu exceptus fuit. (12) Leguntur hee verba in ViGLit vita, p. 12. Fuerunt inter recentiores multi, qui hanc rem tanquam dubiam proponerent. Preterquam vero quod ipse VIGLIUS eam refert, quid magis verisimile, quam quod CAROLUS V Viglio tunc temporis tanto cum applausu in Italia jurisprudentiæ principatum tenenti filium erudiendum traderet? (13) Cf. Cr. pp War, l. l. p. 6. + (14) Cf. Heineccius, l. l. p. 555. (15) Exstat ampla illa et utilissima Viglii ad CaroLUM V præfatio in Theo- phili editione, quam curavit RErTZIUs, Hage-Comitum, tom. II. p. 1126 seqq. anni 1751. Cf. etiam DE WAL, p. 18. et BACHIUS, p. 598. ' (16) Cf. RunwkzNrUs in elogio Hemsterhusii , p. 15. (17) Cf. Bacuius, p. 677. i (18) Videatur hujus rei egregium documentum in notis Hoynckii van Papen- drecht ad Viglii vitam, pag. 75. Amerbachio enim amico exemplar Græcarum, quas ediderat, institutionum mittens, hocce inter alia addidit. « Si quid etiam (25) » in prefatione mea tibi displicebit, rogo ne vereare vertere, expungere, » castigare. Varia sunt hominum judicia, nec nos ipsi peccata nostra eque vi~ » demus ac alii. Hoc amicorum inter se munus est, fame alterius mutuo con- » sulere ac ea consuetudo antiquorum etiam fuit." (19) Sunt ipsa Viglii verba in vita, p. 15. (20) Inter alia ab ‘Academie Dolanæ Curatoribus magno invitatus fuit sti- pendio, ut juris civilis docendi munus susciperet, eademque ei in Academia Marpurgensi provincia delata est. j (21) Sunt ipsius verba in vita, p. 15. (22) Leguntur hec. in vita ejus; p. 17. De Lo ut ad Ingoldstaiens cf. epist. III. ad Div. (25) Sunt Viglii verba, l. 1. p. 19. Gr” (24) Inprimis in dissidio. illo,, quod, Reginam inter Mariam et ducem Cli- vensem locum habuit. Cum enim dux Clivensis, Galliæ regem ad Belgium’ op- primendum sollicitavisset , cumque Martinus. Rossemius cum magna equitum peditumque manu incursiones. in, Belgium fecisset, Viglium Regina jussit, wt ducem apud Imperii. status accusaret. Quod ita peregit, ut et singülarem prodi- derit prudentiam et ingenii celeritatem. Nam non solum publice edidit oratiouetn s. apologum contra ducem Clivensem, ex quo evidenter patuit, quam justis rationibus mota Regina adversus eum) arma sumsisse, sed et libellum a ducis consiliariis editum, quo Caesari jura sua in Gelria denegarentur, octo dierum spatio ita confutavit , ut ducis legati crederent, librum illum ante Viglio’ quam prælo traditum fuisse. Cs. omnino Viglii vita, p. 20-23, et note’ ‘ad hune locum : coll. Viglii epistola ad! diversos, p. 295 et 303.24 00 oos owes De magna ejus solertia ,. qua circulum Burgundicum ' ab — legibus exemit cf. Hoynck van Papendrecht , in notis ad p. 150: quin etiam a CáRoro V. Bremam missus fuit, ut ibi pacem Danicam firmaret; eique' ut et Philippo It, Regine Mariæ, et Margarethæ Gubernatrici ^ic ant in legationibus m ; quam ut de singulis videamus, . i son : (25) Ut de praecipuis tantum moneamus, Cancellariatum Gelrie bis. sibi. A tum, bis respuit. Cf. epist. ad Div., p. 399. A Carolo V multis magnisque givin fuit ornatus: èques auratus, aureique velleris Cancellarius. fuit creatus. Idem eum concilio adjunxit privato Bruxellis, deinde concilio supremo 4 (26) Mechliniensi. A Philippe Secundo Præses concilii statuum , sigillorumque Custos est creatus, Bibliothecariique munus ei delatum est. Tandem Coadjutor et postea Prepositus Ecclesie Scott Bavonis Gandayensi renuntiatus est. A Nuntio Apos- tolico comes creatus est Palatinus. (26) Jussu enim ducis Albani gratie generalis concepit formulam , que tamen post longas moras non a rege probabatur, quia in ea eluxerant mode- rationis et humanitatis sensus. Cf. inprimis Epist. ad Hopper 82, p. 525. (27) Que tamen rite adhibita minime Viglius damnavit. (28) Eadem jam Viglius sese moderatione gesserat, CAROLO v Imperium tenente. Qui cum edicta edidisset, que ut de Draconis legibus ferunt, non atramento, sed sanguine tincta fuerunt, quibus omnes omnino cives, qui vel minimum a catholica discederent religione morte damnarentur,: Viglius tunc temporis concilii secreti Preses hee non solum improbavit ; Sed, quantum posset; etiam mitigavit. Quoniam autem Imperatori edicta, antequam ea ederet , Belgicis consiliariis dare haud placuerat, ut de iis sententiam proferrent. , suum esse arbitrabatur Viglius curare, ut quam maxima moderatione regis mandata exsequerentur, Quanto autem! Imperator eum prosecutus sit amore, ex eo sponte confici potest, quod, cum cæteri fere omnes ei sine gravi ejus ira excitanda haud facile adversarentur, Viglius eodem semper apud eum honore floruerit. .:. (29), Dignissimus inprimis est, qui legatur, locus e Viglii commentario de decimi denarii exactione , Annal. Belg. tom. I; pars Iis cap. 25, pag. 502. — Egregie omnia, qua ista occasione in senatu peracta: sunt, enarravit BENTIVOGLIO della guerra di Fiandra ,: part..1.. lib..5..p. 257. Ed. Milan., 1806, ex quibus patet, aliis Albano duci repugnantibus, assentientibus aliis, Viglium orationem habuisse gravissimam qua funestum istud consilium esse, abunde declaravit. Vere autem in ea inter alia monuit : Viglius (quem ‘merito’ vocat. Ministro ch'era stimato d'incorrotta fede, nel servizio del Re, ed inveterata prudenza nelle ‘cose’ di Fiandra); fé Quanto-gemera. di. cio allora: la gente’ povera? E quanto dispiacere » sentira ancora la bene stante? Ad un male si grave niun altro’ remedió » s’avra che di non comparing pia trafficanti forestieri in, queste provinzie;.e di » lévarsene quanto prima tutti i nostri ancora della medesima professione. Cosi » verrassi ad impoverire il paese | d'uomini e di danari.. Del qual. incommodo » crm parte ne provera. il Re stesso 2? i HIOO^1 (27) © (8o) « Veluti annoso validam cum robore quercum : » Alpini Boreæ nunc hinc, nunc flatibus illinc , » Eruere inter se certant : it stridor et alte » Consternunt terram, concusso stipite, frondes; » Ipsa heret scopulis : et quantum vertice ad auras » Aéthereas , tantuni’ rádiee ‘in "'artdra tendit." poem v “Vine! Aen: libr. IF. vs. 441. sgg. (51) Hujus rei exemplum affert VAN Loon : voorberigt voor de beschrijoing der Nederlandsche . histori - penningen , p. 6. Cum enim legatus Hispanus in Frisia ad eum admitteretur, huie, quamvis egerrime ferenti, nom nisi patria lingua responsum dare voluit. nsten (52) Hoc enim cum multis locum habuisse ex illorum temporum“ historia abunde patet, 7^ (35) Cf. epistola ad Hopperum 17, p. 581." (54) Juvat hic locum apponere cl. JCti B. VoorpA in opere: de crimineele ordonnantien van Koning Philips, introd. p. 19, ex quo horum prastantia decretorum abunde liquet: « ik heb dit werk met zoo veel te meer genoegen » ondernomen en doorgezet, om dat, hoe meer ik daar in vorderde, em hoe »,naauwkeuriger. ik den stijl van, Philips zoo. in zijh geheel, als in.zijne bij- » zondere deelen overwoog, zoo veel te meer ben overreed geworden, dat deze stijl van procederen, mitsgaders de groote crimineele ordonnantie, die vooraf was’ vastgesteld, beide meesterstukken' van wijsheid, van voorzigtigheid , ja van gematigheid zijn ; waarin eene doorwrogte. regtskunde, gevoegd bij eene ongemeene ervarenheid in het behandelen yan crimineele zaken en personen, » door ondervinding verkregen , mitsgaders eene naauwkeurige kennis van » alles, hetwelk in de Nederlanden, met name in Holland, schoon buiten de » regtbanken omgaande, (helaas!) maar al te veel invloed. op de regtspleging, en p de, gemotderen der wethouderen heeft, om „Strijd, uitblinken.” Cf. idem pag. 18: Inprimis etiam ep. Viglii ad Hopp. 121, 122, t. I. part. 2. Anal. Belg. in quibus Viglius queritur, nonnulla loca, que crudelitatem saperent, a Varga aliisque, se non probante, fuisse inserta. Qua de re videatur VooRDA, LL p. 19, 20. = v x» x Y (35) Cf. HovNcK VAN PAPENDRECHT not. ad Viglii vitam, p. 195, 194. De ipsa inundatione, que anno 1570 locum habuit cf. Bor, libr. 5. f. 258. (56) Conf. epist. ad Hopperum 242, p. 829. (28) (37) Quantum a regis Philippi in Belgium adventu penderet post Viglium nemo, me quidem judice, melius et acutius exposuit SCHILLERO : Geschichte des Abfalls der vereinigten Niederlande, Sammtl. werke, ed. Carlsruhe 1820. Th. I. Einl, pag. 25; qui locus, nisi longior esset, hic omnino fuisset subji- ciendus. — Quam longe autem Viglius, vel, prudentia sua politica Granvelle praestiterit, cujus unius consiliis imprudentissimis factum est, ut turbe quotidie augerentur, patet ex eodem Schillero, l. l. p. 156. et ex STRADA : de bello Belgico. cap. 51. | | (38). Tta y. c. duci Albano eum urgenti, ut famoso illo interesset turbarum consilio constanter est reluctatus. (89) Sunt ejus. verba in Ep. ad Hopp. M. (40) Cf. STRADA, l. l. libr. I. p. 62. et BENTIVOGLIO, l. l. p. 41. qui hec: « Questa, inquit, era come una consulta segreta, e cosi la chiamavano con » termini di grand’ amorezza gli altri del consiglio che ne restavano esclusi." (41) Fuit hec Viglii sententia. e Plinio desumta. Hist. Nat, prof. ad Divum Vespasianum, que etiam in omnibus, que eum representant numismatibus est expressa, Cf. VAN Loon, L 1 tom. I. p. 42, 45 sqq. (42) Plura liberalitatis ejus documenta vide apud Hoynck van Papendrecht, Anal. Belg. in not. ad Ep. Viglii ad diversos 67, p. 189. (45) Uxorem duxerat JAQUELINAM DAMANT, qui anno 1551 mortua est. (44) Cf. inprimis Hoynck van Papendrecht. Not. ad Viglii vit. EM 131, 168. (45) Cf. inter alias Ep. secunda ad diversos. » (46) Hee verba inscripta sunt PEUR ejus , — habetur in ecclesia Scti Bavonis Gandavensi. s ` (47) Testamentum ejus lege in Analectis Belgicis, tom. T. part. I. p. 197 seqq. ALEXII-CÆSARIS LADOS, IN ACADEMIA GANDAVENSI MEDICINÆ CANDIDATI, RESPONSIO AD QUÆSTIONEM as ORDINE MEDICORUM IN ACADEMIA GANDAVENSI PROPOSITAM, anno M. DCCC. XXIII. » Quandoquidem inter varias affectiones morbidas, que febres » intermittentes nostrates aut comitantur, aut consequuntur , hy- » drops omnium sit frequentissima, quaeritur: sub quibus cir- » cumstantiis specialibus ista cachexiarum species (hydrops) in » intermittentibus febribus potissimum observetur; indicetur porro » vera curandi ratio, quae in singularibus ejusmodi hydropibus » duce experientiá et allegatis factis clinicis, in quantum hoc » fieri potest, probata est." QUA PREMIUM REPORTAVIT DIE IV OCTOBRIS M. DCCC. XXIV. $ DN LEM LAE LAE 7. M sand « Á À ; . 7 3 APR ER = À CS ion MR di goes AM - PN - E. DHEA a =. e -—— r PREFATILIO. I nusssum Artis Medicinalis curriculum vix. ingressus ,, nec virium mearum haud sufficientium. ignarus , solo vero, fateber enim, gloriae stimulo- incitatus, ad. quaestionem. @ nobilissimá Facultate Medicé propositam resolvendam accedo. Non me latet, nullo modo tironi datum esse, luce necessariá collustrare rem , quam tractandam suscipere solos hos viros deceret, qui longá praxi talium rerum notitias sint adepti. Nunquam igitur in tali re, qualis ea est, in quá versaturus sum, quidquam profecissem , si meis solis viribus fuissem derelictus, et nisi magni nonnulli et nunquam satis laudati exstitissent viri, qui suam jam de re propositá opinionem in lucem promulgássent. Liceat mihi Clarissimi Professoris Van ROTTERDAM hic ante alia nomina nomen profiteri. Hujus est opinio, quam, non quidem sine judicio, admisi, et admissam adversus quaedam ob- Jecta defendere sum conatus. Si quid ergo boni in hocce opusculo (4) reperiendum sit, ejus est, ejus, inquam > quod ex praeclaris lec- tionibus , quas quotidie de Clinicá habet, nec non e Dissertatione hausi, quae anno 1812 a Societate Academic Parisiensi palmam obtinuit. Porro in auxilium. vocavi opera Morton, Torti, Pringle, "Trnka, Cullen, Werlhof, Sydenham, Stoll, De Haen, et nonnullorum aliorum, qui de JMediciná optime meriti sunt. His nempe ducibus stadium ingredior; quaecumque de materiá propositá dixére, aut saltem quae sparsa in horum operibus inve- nienda sunt, collegi et collecta in unum totum cum doctissimorum et sapientissimorum professorum congruens opinionibus formare enixus sum. Quem scopum si attigero, me felicem habendi locum mihi fore, jure et libenter existimo. Quod si scribendi ratio non ubique materiae sublimitatem adaequet, nonnunquam contra multo inferior remaneat, indulgenter me habeant Benevoli' Lectores, oro rogoque, sciant namque has meas esse primitias meminerintque eum, qui in Amphitheatris Anatomicis et Nosocomiis artem miseris aegrotantibus utilem addiscit , raro verborum scientiá gaudere; denique Ornari res ipsa negat, contenta doceri. INTRODUCTIO. U; questioni proposite primas injiciam manus, considerare oportet quid per Febres intermittentes Nostrates intelligatur. Has non solum Febres Intermittentes ordinarie, sed et paludose constituunt; ultimæque precipuum studium meum formabunt, utpote que in hisce regionibns magis communes, et a Medica Facultate, ni fallor, in animo habite, dum questionem hanc de Febribus Intermittentibus nostratibus propo- suit, Difficile esset, ne dicam impossibile, enumerare sub quibus cir- cumstantiis specialibus in Febribus Intermittentibus nostratibus nascatur hydrops, nisi breviter examinarem: 1° Ex quibusnam causis nascantur Febres Intermittentes, et quanam intercedant hoc respectu differentiæ inter Febres Intermittentes paludosas et ordinarias, ut exinde eruatur quomodo id accidat, quod hydrops multo sepius istius, quam hujus- modi febris sit comes. 2° Tractandi methodum harum febrium, ut idcirco judicium proponi possit inter diversas auctorum opiniones, quorum alii cachexiam hydropicam ex debilitate a longiori febris dura- lione inductà, alii ex obstructione viscerum ab eâdem febre productá nasci contendunt, dum non desunt, qui Febrem Intermittentem ope corticis peruviani sanari vetant, ideo ne viscerum obstructiones, et hydropes subsequentes producantur, atque febrim solum esse conten- dunt medium, quo obstructiones jamjam exstinctas resolvi queant, cor- ticem hisce in circumstantiis tanquam noxium et lethale considerantes ; porro existunt, inter quos hi hydropem tanquam medium sanationis ; (6) ipsius febris considerant, nec audent sanare, illi hydropem ante febrim sanandam esse putant, etc. Quod ad me, scopum assecutus meum fuero, dum probavero: 1» quod cachexia hydropica potissimum post Febres Intermittentes pa- ludosas nascatur, quia individui, qui in regionibus palustribus degentes, Febre Intermittente laborant, jam antea hydropi prædispositi vivant ab actione aéris et debilitate, quam toti œconomiæ animali influentia e pa- ludibus orientium putridarum emanationum gignit, et quia Febres In- termittentes paludosæ per se multo intensiores, exinde multo facilius viscerum producant obstructiones, que cum individui junctà debilitate, . hydropis causam sistunt. 2» Quod, (exceptis tamen quibusdam Febribus Intermittentibus ver- nalibus, natura sua tam benignis, ut sponte sanentur, utque melius sit curationem ipsarum nature committere, propter recidivam cui in eo casu minus subjectæ sunt) quod, inquam, errent qui putant Febribus Intermittentibus esse indulgendumr, ne, postquam profligate fuerunt, hydrops superveniat. Insuper. demonstrabo quod e contra, nisi casum excipias inflammatoriæ complicationis, phlegmasiisve dispositionis, aut saburre gastriez , statim ad corticem peruvianum sit deveniendum; in eo nixus, quod hac tractandi methodo, sepius hydropis adventui oc- currere possimus , et quod! si hec cachexiæ species post febrim ape re- medii hujus ruptam superveniat, et presertim: si febris ea pluries non accessit, multo sanatu facilior sit, quam si a febre nata fuisset neglectá, quae obstructionibus, imo destructionibus (£) viscerum interiorum: locum dedisset, quod quidem, dum febris sibi ipsi linquitur et tanquam nature .salutare molimen consideratur, fere semper evenit. 3° Quod tandem ipsae viscerum obstructiones, et hydrops corticis pe- ruviani præscriptionem non contra indicent, et solummodo post ris profligatam sanari debeant. Que quidem omnia asserta ‘observationibus clinieis ad finem hujus dissertationis prolatis suffuleire conatus sum. (1) Verbum destructionibus idéam meam, scilicet: structure alicujus organi alterationem , gallice désorganisation, non. exprimit. C93 PARS PRIMA. Febrium Intermittentium divisiones et cause. Febrium Intermittentium duas præcipuas admittimus species, quarum alteram ordinarie, alteram paludosæ constituunt. Quoad harüm febrium causas, omnes ad quatuor sequentia referri possunt: 4° Ad frigoris in corpus 'calefactum aut sudans actionem , ad subitas atmosphere, et presertim si repente e calido, sicco, frigido humidus factus est aër, mutationes. 2e Ad «contagium im systema sanguineum introductum. 3° Ad :paludum miasmata , qua Febres Intermittentes endemicas præ- . sertim inducere queunt. 4° Ad animi »pathemata. Quanquam magna inter Febres Intermittentes actione frigoris natas, et illas quas animi pathemata injiciunt, intercedat differentia, pluribus in hoc puncto: non commorabimur verbis, et tantummodo de differentiis, Febres Intermittentes 'ordinarias inter et paludosas existentibus, agemus , et postea hujus ultime speciei characteres principaliores indicabimus. Differentie inter utramque Febrium Intermittentium speciem. Febrium harum procreatio exitiose qualitati aéris in locis palustribus respirandi, et-aquæ, quà tanquam potulento utuntur, tribuenda est. Hoc ` præterea «dixi , quod bisce sub circumstantiis individui jam febri præ- dispositi, ‘etiam prædispositionem pro hydrope et viscerum obstructioni- bus gererent. Quedam igitur de influentià hujus aéris in humanam €economiam verba proponere absonum mon videbitur. Agit nempe : 1^ systema mervosum nec mon exinde totam ceconomiam debilitando, et 2» systematis lymphatici evolutioni favendo. (8) Actio aéris regionum palustrium. In regionibus aquosis et palustribus, aér fere semper frigido-humidus reperitur, atque hic aéris status ceconomiz maxime noxius, organis- mum humanum pervertit, magnas functionum turbas concitat, quibus homines in graves morbos incidunt. Quotiescumque aér atmosphæricus humidus fit, principium ejus excitans, scilicet oxygenium , certe in minori copià deprehenditur, aér hic exinde debilitat, et ex ejus pro hematosi minori utilitate, id evenit, ut organa energià vitali necessarià orbata, non nisi cum lentore functiones sibi demandatas peragant; et preterea, loco principii hujus incitantis, in quibusdam paludosis regio- nibus maxime funestum, hoc est, aroticum et hydrogenium carbonicum paludum deprehenditur, quod principium vitalitatem nervosam debili- tando, et exinde systematis sanguinei et contractilitatis muscularis debi- litati locum suppeditando, speciatim agit. Generalis ista inertia, per phenomena physiologica in individuos has regiones incolentes observanda, satis comprobari potest. Ab hac aéris in humido-frigidum mutatione nascuntur plures effectus funesti , quales: transpirationis cutaneæ et perspirationis suppressiones; vasorum capillarium cutis adstrictiones sta- tus, quo fit, ut fluida alba ab iis retineantur , temperamentum lympha- licum sensim sensimque evolvatur, et vitales motus versus interiora cogantur: exinde viscerum abdomine contentorum functiones turbantur 1» Humorum a peripherià ad centrum motu, 2» minori energià cordis, cujus nervosa actio, ut ita dicam, a debilitate sufllaminatur, sanguinis venosi motus in visceribus interioribus retardatur, tandemque conges- tiones, obstructiones, vel saltem hisce affectionibus prædispositiones gignuntur. Aér frigido-humidus principio hoc exitiali gravis maximas ad vis- cerum. obstructiones et hydrops prædispositiones alit, et quum systematis nervosi alterationem . producat, Febres Intermittentes ab hac causa oriundæ, necessario multo intensiores, quam ille a simplici nate animi pathemate, et in individuo ceteroquin bene valente, et urbem sanam ha- bitante, efficientur. Si aér sit calidus non minus nocivas proprietates ha- bebit, quoniam tunc majorem emanationum paludosarum partem disjunget. (9) Alie inter utramque. Febrium | Intermittentium speciem existentes differentia. Febres Intermittentes paludosæ ab aliis intermittentibus igitur diffe- runt, in eo quod e causa speciali terre inhærente nascantur, qua evenit, ut earum curatio toto cœlo a curatione cæterarum Febrium In- termittentium discrepet, quod endemice regionibus nostris maritimis grassentur, quod nulli ztati, nulli temperamento parcant, quod indi- viduos utriusque sexüs et advenas tam facile, ne dicam magis quam incolas, aggrediantur, quod viscerum obstructiones semper secum trahant, cachexiam hydropicam fere semper aut comitem aut pedisequam ha- beant, quod omni anni tempore, at precipue tempore autumni, sævire possint, quod rarissime quotidianæ , frequentius tertianæ, minus sepe quartane , at hoc in ultimo casu sepius pertinacissimz , et cachexiam hydropicam multo facilius inferentes deprehendantur. Hzc tamen ultima regula non tam generaliter est adsumenda, quoniam apud infantes Febris Intermittens sepius quotidiana, rarius tertiana, at fere nunquam quartana reperitur. Tempore autumnali symptomatibus gastricis nonnun- quam complicate, quandoque contagionem conjunctam habent, mali- gnasque hæmitritæas easque funestissimas tunc producunt. Tempore vero vernali, non uti cetere Febres Intermittentes, inflammationes comites aut dispositiones ad has habent, et debilitatis characterem sem- per secum ferunt. Cause predisponentes. Quod Febris Intermittens potissimum tempore autumnali grassetur , mox asserui. Hoc quidem deducitur ex differentiis inter temperiem eujusque diéi existentibus, dum lucem calor, tenebras vero frigus comi- tantur, ex nebulis, que sepe una existant, ex atmosphere repentinis mutationibus, quibus fit; ut transspiratio cutanea turbetur, ex aquarum paludosarom et stagnantium desiccatione, unde e terra miasmata evolutioni harum febrium favendo idonea, hauriantur. Quoad prædispositiones ; quanquam individuum qualemcumque febri- 2 (10 ) bus subjici posse dixerim , attamen, ceteris quidem paribus, morbi causa’ speciali in. debilitate systemati nervoso inductá residente, extra omnem dubitationis aleam per quotidianam experientiam positum est, quod individui debiles, temperamenti neryosi aut lymphatici, hac multo citius afficiantur, si quod tristia animi pathemata, universus debilitatis status, victus minus eupeptus, nec non vestimenta sordida, immoderatus spirituosorum potus, quorum stimulans vis non nisi momentanea, omnem nervorum robur effundit, et nullatenus cum individui victu ordinario in relatione reperitur, veneris abusus, humidorum et depressorum lumi- neque solari privatorum locorum inhabitatio, aéri humido de nocte subjectio: hac omnia tanquam cause hujus morbi prædisponentes, eum- que intensiorem reddentes, conspici debent. Quod ad coeli consuetudinem attinet, hac nihil prorsus ad morbi predispositionem confert, quin contra. Nam adyene eque ac harum regionem incole cachexiæ hydropicæ obnoxii sunt, idque ex sequentibus patebit. Individui in hisce regionibus sepissime a parentibus debilibus , ex influentia aéris jam temperamento lymphatico gaudentibus, nati, una cum vita hujusce systematis lymphatici affectionibus prædispositionem hauriunt, actioni illius ejusdemque aéris debilitantis per totam vitam subjiciuntur, et ipsis adnata Febris Intermittens statim fere hydropem comitem habet. Si autem talem adeat regionem peregrinus quilibet ro- bustus, aéri adeo corrupto inassuetus, subito systema nervosum , et exinde tota ceconomia, modo fortiori, quo magis impressio fuerit nova, afficietur, febrisque inde oriunda intensior erit, atque ex hàc precipue intensitatis qualitate hydrops etiam nascetur. Sed ut ad quastionis nostra» objectum redeamus, hoc est, ut speciales circumstantias , sub quibus hydrops Febres Intermittentes aut concomitans aut subsequens nascitur, indicemus, simulque tractandi methodum ex- -ponamus hujus hydropis, quæ fere semper aut Febres Intermittentes, ant harum malam curam. pro. causis agnoscit; quomodo spectanda sint Febres Intermittentes harumque complicationes, tum a diathesi inflam- matorià, tum ab obstructionibus, etc. oriunda , et quanam in. hisce variis circumstantiis tractandi methodus. conveniat, nunc exponamus ne- (n) cesse est. Diximus, quod hydrops" fere semper Febrem Intermittentem pro causi agnoscat. Nam quum in quæstione ponatur, « que Febres Intermittentes nostrates aut comitantur aut consequuntur" et adsint hydropes , que Febres Intermittentes, absque eo quod has pro causis agnoscant, comitantur, antequam de casibus maxime ordinariis disse- ramus, de hocce casu quedam verba movebimus. Sit res in exemplo : individuus quidam jam hydrope affectus, febre eodem tempore subinde laborare potest: certe hydrops a Febre Intermittente non pendet, sed febris ipsa sepissime ab eidem causá, que hydropi ansam dedit, nasci potest; sese animadvertisse asserit vir clarissimus an Rotterdam, in Dissertationis predicte paginà 69: quod quandoque apud individuos juvenes et euchymos anasarca, quam Febris Intermittens tertiana aut quotidiana. comitatur, tanquam a plethorà una cum febre ipsà nata 'considerari debet. Sunt et etiam casus, sub quibus hydrops simul cum Febre Intermittente existens, ab inflammatione cujusdam organi depen- det. Locus hic forsan daretur (nisi a proposito disgrediendi timor esset) perpendendi, utrum idea Morgagni huie hydropum speciei applicari possit, scilicet: utrum primitive a palustribus emanationibus vasa lym- phatica affici; et quasi paralytica fieri valeant, atque hydropes ideo produci a Febre Intermittente non pendentes, que febris hic secun- daria. tantum. esset. Secundum Cullenum causa hydropis ponenda est am auctà capillarium cutis et pulmonum actione, quum ante evolu- tionem morbi.status debilitatis jam adest. Sed, quandoquidem propositum mostrum, precipue circa hydropem a Febre Intermittente productam , spectat, id necessarium putamus, ut, expositis omnibus in individuo, Febre Intermittente affecto, ahimadvertendis, ad mechanismum, quo cachexia hydropica nascitur, explicandum exinde deveniamus. b. Modus p quo a Febre Intermittente hydrops producitur. Id igitur, quod vulgus etiam noverit, in animum revocabimus, quod Febris Intermittentis paroxysmi e stadiis variis componantur, quorum stadium sic dictum frigoris praecipuum investigationis nostre punctum formabit. Incipit nempe hoc stadium sensatione frigoris egro fere semper (12) primum in regione dorsali communicata, que exinde per totum corpus persentitur; existunt. eodem tempore cutis universalis pallor, contractio veluti spasmodica : omnium vasorum- cutis capillarium; auctus frigoris sensus, per omnia ægri membra tremorem simulque frequentes totius trunci succussus : vel rigores inducit ;. adest igitur motuum: vitalium in organa. interiora concentratio; pulmones, cor, hepar, lien et precipue systema venæ portarum sanguine turgent. In Febribus Inter- mittentibus paludosis hee concentratio eo fortior; quo individui huic magis predisposili sunt, uti id jam supra dictum fuit, reperitur. Dum ea jam apparuit, animadvertenda sunt sequentia: sitis gradatim adscen- dens, nauseæ et vomitus nunc biliosi nunc solummodo liquidi, præcor- diorum anxietas. Secretionum perversio et quarumdam imminutio, cir- culationis turbze;. cum sanguis capillaria exteriora contracta: penetrare nequeat, ad cor undique redux, viscus illud ita‘onerat, ut liquido huie . repellendo impar fiat; pulmonum. substantiam ‘difficulter pertransit ve- nosus sanguis, unde cavitas cordis. dextra, uti et systema - venosum , interius, distenduntur.. Pulsus: contractus, admodum frequens, sepe inæqualis fit, respiratio parva est, frequens et anxia, hematosis tandem omnino. perfici nequit. Ex hisee circulationis turbis, atque ex hac capil- larium cutis contractione , sanguinis ad organa cordi vicina, uti ad hepar, lien, .quæ omnium. frequentissime | afficiuntur, major appulsus oritur. Hec motuum . vitalium versus interiora .concentrátio si longius duret, si sepius repetatur, et presertim organa interiora et nervosum systema jam. sint. affecta, obstructiones perfacile: producentur, ut post aliquot accessus habitus fiat cachecticus, præcipue in paludosis febribus. He igitur viscerum obstructiones simul cum systematis sanguinei turbis et lymphatici debilitate causam. .hydropum proximam, uti id ulterius, in quantum vires nostra sufliciant, probare conabimur, constituunt. Ceterum obstructiones hæ viscerum interiorum negari nequeunt, cum innumeris observationibus nec non autopsiis, de quarum nonnullis. in extrema hujus commentationis, parte relatio. fiet, suffulciantur. Cum opi- nione antiquissimorum auctorum. consentit hoc assertum ; namque Hip- pocrates in tractatu de aére, locis et aquis, et in alio de humoribus (15) jam praecepit, quod temperatura humida, aqua paludosa, longi morbi, hepatis lienis obstructionibus, unde ordinario: aquosæ ' collectiones, ansam præbent. Erasistratus in libro, quem de hydrope conscripsit, hunc morbum a sola hepatis obstructione nasci prædicat; et legitur apud ce- lebrem. Trnka’: « Obstructiones viscerum abdominalium adeo familiare » intermittentium diuturnarum phenomenon, ut nullum magis. Unde » etiam in cura harum febrium semper illius ratio est habenda; nullum » vero dictorum viscerum eque crebro in hisce febribus oppletur, ac » lien et vel maxime hepar." In observationibus de exercituum morbis jam observavit illustris Pringle, quod. ex. Febribus Intermittentibus frequenter recidivis visce- rum nascantur obstructiones, unde multo pertinaciores facte atque inz- quales sepius in bydropem aut icterum mutantur. In hoc, inquit cele- berrimus vir, viscerum morbido statu , haud raro in hypochondrio sinistro immediate infra costas spurias tumor, quem sepe etiam crurum edema, abdominis tensio et alia hydropis symptomata concomitabantur, conspi- cuus erat.» Refert casum illustris Starckius (de Febribus Intermittentibus pag. 186) viri magne staturæ,: cui post Febrem Intermittentem diuturnam , lien totum spatium cavi abdominalis a Diaphragmate, cristá ossis ilei, dorsi spina, linedque albà circumscriptum, non modo impleverat, sed et ultro sese extenderat. Ex hisce facile eruitur, quod Febris Intermittens non, ut id aliqui contenderunt, viscerum obstructionibus debellandis idonea sit, quod e contra, eo magis quo febris fuerit longa, eo facilius obstructiones accres- cant, viscerum destructiones emineant, et hydrops, tam ratione harum destructionum, quam debilitatis universe a Febre Intermittente inducta, immedicabilis sanationis nascatur. Quod ad modum , secundum quem hy- drops hasce febres insequitur, attinet, hoc explicatu quodammodo diffi- cilius fit, et in tam ardua tantâque re opinionem solummodo nostram circa hujus — — ejus veritatem pro certà non aude- remus asserere ,: proponemus. | 4° Etiamsi in cadaveribus: win a Febre Intermitterite nato eneca- (14) torum, peritoneum plus minus affectum reperiatur, hydropem hunc illum tanquam active procedentem considerari posse non autumamus , neque auctorum quorumdam opinionem sequentem admitti debere cre- dimus: « Hæ (nempe, aiunt) viscerum mutationes aut obstructiones » tanquam phleguiasin chronice centrum considerari debent, neque » hoc e memoria discedi potest, quod qualemcumque phlegmasiam , que » per resolutioném non terminatur, in organo leso motus quidam ex- » cretorius, qui secundum phlegmasiæ naturam aut intensitatem , vel seri, » vel sanguinis, vel puris effusione locum dat, comitetur, quod in hoc » rerum statu functiones absorbentes vel debilitate vel pessumdatæ iri » videantur, quodque preterea organa cum viscere affecto connexus » sympathicos aut vicinitatis relationes gerentia, partes suas in eodem . » illo motu etiam habeant, locumque hydropi suppeditent." Hic Hy- dropis- formationis explicatio mere hypothetica innumerisque nobis sub- jecta objectionibus videtur, nec hujus ope, quomodo artuum. anasarca nascatur explicari posse videtür, que si in quibusdam admitti possit casibus, saltem non, nisi dum hydrops subito nascitur, conveniret ; nam: 1° An organa jam memorata vera aflici phlegmasià comprobatum est? 2° An desuper non dissentiunt auctores, utrum squirrhus aut cancer, unde tam sepe hydrops, vera sit phlegmasia nec ne? 3° Si ex- halantia vasa actiones insolitas et nimiam energiam vitalem patiantur, cur ezdem in absorbentibus vasis actiones non existunt? 4° Tandem an aliquid certi de proprietatibus sic dictis vitalibus. proponere possumus? Quod ad nos, hydropes illos tanquam passivos esse considerandos arbi- tramur, et materiam. serosam quasi e vasis exhalantibus facillime exsu- dari, et cum debilitas etiam in absorbentibus existat, liquidi resumptio- nem fere impossibilem fieri autumamus. Imo ut, unde hydrops produ- catur, explicari possit, sufficit, ut ad statum debilitatis individuorum, eo scilicet tempore, quo hydrops advenit, ad effectus ex viscerum. obstruc- . tionibus in systema lymphaticum et sauguineum productos, denique ad venarum. compressionem attendamus ; tandem. aliquot consequentiz de mediis ad hos hydropes curandos adhibitis, que omnia e tonicorum et stimulantium ordine desumuntur, hauriri possunt. | (15) 1° De pulmonum obstructionis effectu. Si obstruantur pulmones, atque arteriæ pulmonalis sanguis haud facile hec organa pertranseat, exinde circulationis venosa lentorem de cordis cava distensa, unde liquida in venas propellenda solitum suum decursum adimplere nequeunt, animadvertimus : preterea, quum vena subclavia sinistra. ductum recipiat thorachicum , atque difficilius sanguinem in venam cavam profundere possit, id evenit, ut systemate lymphatico plus minusve retenta lympha, vasa ejus minima summopere distendat , quin imo dilacerare possit. Exinde nascitur morbus: hydropicus, nam circula- torii motus impedimentum hydropis causam constituere, neminem fugit. 2° Hepatis, lienis, aliorumque viscerum obstructionis effectus. Dum hepar aut lien obstructione afficiuntur, lymphe circulatio in hisce visceribus languescit;. vasa enim venosa atque lymphatica, que in- teriora hee viscera occupant, comprimuntur, lympha motus impeditur, vasa. exteriora lymphatica distenduntur, atque varicosa, ut ita dicam, fiunt, unde vel vasa hec rumpuntur, vel lympha motüs tarditate tandem in lymphatico systemate generali stagnare cogitur. Praeterea, an obstructum hepar venam cavam non comprimit, atque turbe ex hoc trunci. principalioris venosi circuli impedimento oriunde, an a sola vena azygos levari possunt? An venarum et vasorum lymphaticorum compressio sal suflicientem artuum infimorum extremo graviditatis tempore, æde- matis oborientis rationem non continet? Tandem, dum a vitis-bilis quantitate aut qualitate peccantis, chylificatio rite non perficitur, systema sanguineum deterius fieri debet. Denique levissimis absorbentium com- pressionibus 1 mullo facilius, quam exhalantium, functiones turbari debere facile patet, cum vis, que a tergo in minimis yasis absorbentibus lym- pham propellit , nunquam tanta esse potest, quam que humores secretos ex vasis exhalantibus quasi protrudit; quod facile intelligere est, si modo animum ad cordis Area yasorum in minimis infissi intep- damus. Igitur uia nunc hydropum formationis modo, ad Febrium EN mittentium tractandi methodum, nec non complicationes transeundum est. (16) PARS SECUNDA. De Febrium Intermitientium curatione. Quum cura hydropum prophylactica a Febrium Intermittentium ac- curata curatione pendeat, methodum hic febrium harumque complica- tionum tractandarum convenientissimam exponere non abs re fore autu- mamus. Neque tamen hic specialem inutilemque febrium omnium intermitten- tium descriptionem dare, neque signa symptomataque febrium ab auc- toribus nomine intermittentis putride, maligne, pituitose, larvate, hæmitritææ, etc. cognitarum enumerare in animo nobis est, at solum- modo de divisione febrium sermo erit, prouti intermittentes vernales , autumnales atque paludosæ vocantur. Differentia quoad Febrium Intermittentium vernalium, autumnalium et paludosarum curationem. Duplex potissimum anni constitutio Febrium Intermittentium est feracissima , vernalis una, altera autumnalis , idque ita, ut binis hisce temporibus memorata febres tantum non semper epidemias constituant, ; que véro ad se mutuo collata adeo sunt dispares, ut sagacissimus epide- mirum scrutator Sydenham non dubitaverit, quin febres iste (vernales scilicet et autumnales) totà sua natura sive essentialiter distinguantur. Ab autumnalibus Febres Intermittentes vernales e sequentibus dignosci possunt. 1» Ex eo, quod priores sepe symptomatibus sic dictis prodromis præ- nuncientur, quae quidem symptomata in altero febrium genere non MODI: OPERE ee Re e =- (7) | 9e Febres Intermittentes vernales ut plurimum tertianæ, et de natura sud breviores observantur. Harum adeo benignas quasdam observavimus, ‘ut vel sud sponte desinerent, vel leviorum remediorum ope in fugam verterentur. In nosocomio civili Gandavensi plures individui, in quibus accessus in dies decrescebant, solummodo ope pulverum, sic dictorum temperantium Franckii, sanati fuerunt. ( Vid. Observ. n» 1.) Autumnales e contra, testante Curtio Sprengelio, multo diuturnioris durationis sunt, et ad recidivam procliviores. Quis nempe hunc celeberrimum divi senis effatum non novit: « In autumno morbi acutissimi et maxime exitiales : » ver autem saluberrimum et minus lethale.” 3» Febres Intermittentes vernales nonnunquam naturam inflammato- riam nancisci, unicuique notum est; in continuas omnium facillime con- vertuntur, atque sepissime sanguinis e venis missiones, initio presertim morbi, dum regnantium character de genio inflammatorio participat, requirunt. Hiec quoque sententia celeberrimorum virorum, atque precipue illustris Sydenhami dictis uffülcitur, dum nempe ille ait: « In tertianis verna- » libus, si modo ager sanguineo temperamento preditus esset, atque » etiam state floreret, tunc mittatur sanguis e brachio necesse est.” : Autumnales e contra fere semper symptomatibus complicate gastricis emetici et nonnunquam purgantis prescriptionem requirunt. Ex momentis sequentibus dignoscitur fomes gastricus: Adsunt gustus 'amarus, lingua obsessa, appetitus dejectus, nauseæ, vomitusque sepe porrosi atque biliosi, cephalalgia supraorbitalis; signa hee in enterico etiam fomite quandoque existunt, sed hisce conjunguntur colice, bor- berygmi, constipatio aut diarrhoea materiei liquide flavescentis atque wiridescentis, abdominalium artuum lassitudinis sensus, etc. à - B . " . . D ` Febrium differentia, quoad evacuationis sanguineæ usum. Hee tamen Febrium Intermittentium in vernales et autumnales tanti momenti distinctio; nullius fere fit utilitatis, dum ad Febres Intermit- tentes paludosas devenimus. Hæ nempe semper debilitatis indolem secum ferentes, nunquam per se sanguinis detractiones postulant, exceptis 5 ( 318) tamen complicationum casibus quibusdam , dum de inflammatione speciali vel latente in organo quodam nobiliori suspicio movetur; he parcá semper manu administrande sunt. Ad has tamen fere nunquam confugere datum est, nisi in casibus quibusdam urgentibus ab essentià morbi non pendentibus, ut, verbi gratià, quum summus adest capitis dolor, aut delirium, eà tamen adhuc conditione, ut neque ab ebrietate, neque a ibis abusu ante paroxysmi invasionem facto, neque a gastricá complicatione, cerebrive ex longiori febris protractione collapsu, dependeat. Sanguinis missiones omnium rarissime in febre quartaná requiri, ex eo probatur, quod observatio demonstraverit cachexiam hujus febris potius, quam alius cujuscumque comitem esse, hecque opinio etiam verbis Sydenhami confirmatur. Quum nunc de sanguinis detractionibus sermo jam factus fuerit, ali- quot przterea casus Febrium Intermittentium , in quibus convenientes sunt, proferre in animo est : Sanguinis missionis usus. Quotiescumque fortes atque plethorici viri, Febre Intermittente labo- rantes, tractandi sunt, vel casus offertur Febris Intermittentis, cujus causa in fluxu quodam sanguinis consueto, verbi causá, mensium apud femi- nas, aut hemorrhoidum , suppresso residet, convenit venz sectio; in hoc presertim posteriore casu, sanguisugarum ad anum applicatio præstaret. Nonnunquam etiam apud individuos plethoricos, Febre Intermittente laborantes, antequam ipsis vomitorium propinetur, venæ sectio, ut mala e remedio illo oriunda avertantur, subministratur. Celeberrimus Trnka venæ sectionem, quotiescumque Febris Intermittentis paroxysmi ita durant, ut continuarum existentiam simulent, commendat. ( Vid. Observ. 17, 18). Si feminas gravidas invadat Febris Intermittens, et precipue si sub sexto vel septimo gestationis mense de pedum ædemate, capitis grave- dine, et respirationis molestià conquerantur, tunc etiam eo scopo, ut abortui anteire possint, vens sectionem commendant auctores. Dum Febres Intermittentes tantà decurrunt pertinacià, ut omnibus, etsi heroicis remediis, obstent, scopo systematis nervosi turbas mutandi, ad vene sectiones quandoque confugimus. EE OO à cn ee Ps ( 79) Notandum circa hec puncta, quod in omnibus hisce casibus tempore intermissionis tantum venæ sectio institui possit, licet, monentibus cele- berrimis Vogel, Senac et Trnka, existant casus, rarissimi quidem, in quibus periodus ipsa caloris venæ sectionem instituere jubet, ex. gr., dum maximus capitis dolor aut delirium existunt, et precipue dum, tempore vernali, omnium circumstantiarum conjunctio, dispositionem ad inflam- mationes prenunciat. Ut denique de sanguinis missionum usu agere desinamus, sequens solvenda nobis restat questio; num, scilicet, in Febribus Intermittentibus hydrope complicatis, harum usus conveniat? Ad questionem tanti ponderis sequentia respondebimus : 1» Dum hydrops a longiori febris duratione, aut ab indole febris quartanâ aut paludosà, aut ab obstructionibus, systematisve exhalantis atonià speciali, etc. dependet, nunquam de vene sectione cogitandum erit, quoniam status cachecticus tunc manifestior redditur. 2° At si, uti id clarissimus “an Rotterdam animadyertisse se narrat, individuus junior sit atque robustus, et anasarca Febrem Intermittentem tertianam aut quotidianam comitetur, tanquam simul a Plethora nata et hydrops et febris considerari merentur, atque si in eo casu vens sectio negligatur, pulmonum anasarca vel hydrothorax necessario exinde orientur: Aliud eidem professori factum proprium est sequens : individuo febre quartana, que post quartum jam insultum anasarcam induxerat, affecto, anxietas tanta respirationis fiebat, ut suffocationis metus esset; huic vene sectione instituta, respirationis silent non tantum minor, sed et pa- roxysmi tam leves fiebant, ut, post aliquot dies, propinata prime corticis peruviani dosi, cederet febris, sanareturque eger. Hic locus erat Stollii aphorismum applicandi, quod, scilicet, venæ sectio ad brachium, dum difficulter respirat ægéf, etiamsi hydrops "di instituenda sit. ( Vid. Observ. n° 12). Febris Intermittentis paludosæ sibi relicte decursus. Quum sanguinis missionis usus nos nunc tamdiu detinuerit, ad febres nostras paludosas redeamus. Harum signa pathognomonica ab initio et ( 20 ) per totum suum progressum, systema nervosum debilitatum indicant, ita ut he febres pulsûs debilitate, spontanea musculorum voluntariorum lassitudine , spirandi difficultate, pallore, atque functionum intellectualium torpore notentur. Hisce et etiam appetitus depravatus, os amarum, lingua obsessa, aliquando. diarrhoea, hypochondriorum tensio et alia quaedam symptomata accedunt, que omnia virium digestoriarum lan- guorem denotant, atque, dummodo in primis viis fomes non existat, hzc ultima symptomata immediate e causa debilitante, unde febris nata fuit, proveniunt. Debilitatem istam revera existere ex eo campoabetur , quod post Febrium Intermittentium paludosarum curationem a causa debilitante quacumque, ex. gr., a simplici aére frigido, qui debilitando individuos debiles atque convalescentes afficit, expositione facilius reci- divent. Post magnum plus minusve accessuum numerum, et si morbus sibi relictus aut male tractatus fuerit, habitus incedit cachecticus, nu- tritio difficilis fit, defluunt carnes, precipue femorum , surarum et bra- chiorum, tandem atque sepissime in hoc rerum statu tumores apparent abdominales pro maxima parte ab hepatis aut lienis obstructione depen- dentes; ædemata varia oboriuntur, imprimis palpebrarum, faciei atque pedum, quibus frequens hydrothorax, hydropericardium et sæpius ascites insequuntur : quoad hydrocephalum nunquam observari datum fuit. Denique ulcera extremitatum inferiorum apparent, que propter humo- rem, qui sensim sensimque ex iis stillat, aliquando levamen afferunt ; non facile sanantur, nec semper sanari debent, sed cavendum est, ne gangrænà afliciantur, idcirco fomentis aromaticis et roborantibus tractanda sunt. Nonnunquam etiam a majori cutis tensione productum erysipelas videmus sic dictum edematosum, quod sepissime gangrænosis escharis terminatur. Febri Intermittenti finem sepe imponit status hydropicus, qui, si post morbum neglectum, aut viscerum destructionem, etc. adveniat, ægros ad orcum dimittit. Inciso tunc cadaverum abdomine, preter vel majorem vel minorem laticis serosi quantitatem , que et etiam in thorace et peri- cardio nonnunquam deprehenditur, frequentioribus in casibus hepar volumine adauctum invenimus, cum diaphragmate variis in locis morbose C21) concretum , discolor, induratum vel integre vel pro parte, nonnunquam scirrhosum, sub incidente scalpello crepitans, sepe vero contractum et hydatidibus refertum; subque eodem casu lienis volumen: quadruplo et plus naturalem magnitudinem superat, coloris plumbei atque sepe san- guine turgidum; glandulæ mesaraice sæpenumero obstructæ, quin imo aliquoties. pancreatis textura squirrhosa facta, peritoneum destructum , Bilis in vesicula fellea contenta limpida, epiploon sæpe ad nihilum re- dactum , reperiuntur. Notari etiam oportet musculorum color pallidus, omnium organorum et presertim cordis flacciditas, nec non tele cellu- laris mollities, etc. ( Vid. Observ. 21, 22). -= Errores eorum, qui Febrim Intermittentem tanquam salutarem considerant. Ex hisce quæ præċedunt, morbum istum eo magis curatu difficilem , quo magis versus chronicam indolem vergat, evasurum, facile vi- dere est, quoniam ex eà longiori morå cum innumeris malis, videlicet cum viscerum obstructionibus eorumque texture alteratione et depra- yatione, cachexià hydropicà, etc., que omnia mortem tanquam suum finem agnoscunt, conjungitur febris; praeterea non possumus non intel- ligere, ipsos summopere errare, qui Boerhaavii aliorumque auctorum sententiam tanquam yeram admittunt, « febrim nempe salutare esse » nature conamen ad stagnantia in laxis per diuturnam quietem vis- » ceribus movenda ac eliminanda, remediis proinde neutiquam esse » turbandam, ne nascatur hydrops, etc." - Illustris Corti contra veritati magis consentaneam sententiam protulit , dum ait, nempe: « Febris haud infrequenter homini potest prodesse, ac » revera nonnunquam prodest, sepius vero illi aut vitam adimit, aut » œconomiam vitalem plurimum labefactat.” Neque etiam Sydenhami dictum praeterire licet, quum contendit , tumoris cujusdam præsertim lienis apparitionem desiderari debere, quo- niam optimum febris disparitionem notans signum sit. At talem febris exitum semper periculosum esse, et non expectandum credimus, idque quotidiana nos experientia, atque professorum dicta semper docuerunt. (22) Attamen a Febre Intermittente plurimos sæpissime sanatos morbos fuisse, non tantum non negamus, sed et observationibus compluribus confirmari prædicamus, ut et epilepticos complures a Febris Intermittentis appari- tione sanatos, imo a solà nonnunquam febris remotione epilepsiam re- gressam viderimus; sed ne in eA re maneamus, et a proposito nostro ulterius digrediamur, alia ad questionem nostram magis pertinentia nunc pertractabimus. t Quoad Febris Intermittentis tractandi methodum, jam de casibus vel ven sectionem vel emetica vel cathartica requirentibus sermonem inje- 'cimus; quoad emetica notandum est, quod nonnunquam eo scopo, ut systematis nervosi status mutetur, dum nempe febris admodum est per- tinax nullisque obedit medicamentis, dumque ejus causa omnino igno- ratur, prescribuntur. At quum hic omnium remediorum tanquam spe- cifica celebratorum historiam dandi locus non sit, omnium que de medicamentis sic dictis diaphoreticis, purgantibus drasticis, aromaticis , narcoticis et adstringentibus, utique de mercurio, arsenico, oleo animali dippelii, theriacá, pommato stibiato, potione stibio, opiaceà, tartaro eme- lico cum cortice peruviano mixto, pulveribus Mortonii, atque Meadii, frictionibus ad spinam dorsi institutis, balneis, electricitate, etc., ete. , mentionem non injiciemus, atque tantummodo de istis, quorum usum efficacem centies vidimus, et multis factis comprobatum habemus, ser- monem faciemus. Febris Intermittentis non complicate curatio. Febris Intermittentis cura ita dividitur, ut prior ejus pars, quid du- rante paroxysmo, altera quid tempore intermissionis agendum sit, con- tineat. Antequam igitur egri Febre Intermittente adfecti suscipienda sit cura, sedulo procul ab ipso amoveantur omnia, que Febrim Intermitten- tem aut producere aut sustentare possunt, oportet, ex. gr., a locis hu- midis et paludosis impediatur, atque caveat ne, de nocte aut, quum tempus humidum est, cubiculo exeat; ad hoc etiam attendendum est, an existat inflammatio. Attamen circa hoc ultimum punctum notare oportet, quod. si inflammatione individuus, a longo jam tempore Febre Intermit- — (35) tente. laborans, afficiatur, tunc ipsi cortex peruviams potius propinari posset, quam si et inflammatio et febris recens existant. Dum paroxysmus jam invadit, nihil fere agendum est, nisi frigoris periodo ut lectum suum petat eger curandum, utque stragulis bene obtectus: potum. tepidum, diluentem, aquosum , parcum atque crebrius repetitum, hauriat. Caloris vero aut sudoris periodo, imprimis cavendum , ne potum gelidum sumat, namque exinde sepissime effectus pessimos natos vidimus, acidula tunc potius potulenta conveniunt. Intermissionis denique tempore adhibeantur remedia , quc paroxysmi reditum prevenire possint, necesse est, neque sufficit hunc reditum beneficio remediorum semel inhibere : nam nisi illorum usus per debita intervalla continuetur, recidiva metuenda est; preterea roborando ægro, ejusque ad febrim dispositionem delendo, necessaria remedia adhiberi debent. Hic locus est corticis peruviani virtutes pradicandi, paucisque verbis quas obtrectatores remedii hujus divini in Febribus Intermittentibus usui opposuerunt objectiones eruere conabor. Hec sequentibus innituntur : 1° Quod post ejus usum febres revirescant; ast notandum est recidiva- tionem hanc sæpenumero aliis causis imputandam esse. 2° Quod ex ejus adhibitione, viscerum producantur ille obstructiones, que durante Fe- brium Intermittentium decursu superveniunt. De hácce opinione cele- berrimus Mortonius dixit, quod ignorantia hujus remedii sola talia pro- movere poterat effata, quod, si predicarent fautores has febres non prepropere sanari debere, id ex eo proveniret, quod revera certam eas curandi rationem plane ignorarent; corticem vocat egregius ille auctor remedium regium, id est, salutiferum et cæterorum morborum pro- phylacticum. « Febris insuper, ait, Intermittens, quum est chronica , » viam sternere solet ad plures alios morbos eosque maxime funestos , » uti hydropem, phthisim, etc. qui quidem omnes cortice peruviano » copiose exhibito, atque sepius repetito, feliciter curantur." Viseerum igitur obstructiones in Febribus Intermittentibus, tanquam e corticis subministratione ortas, conspicere non licet. Hac de re disserens illustris Pringle, obstructiones viscerum se cin- chonæ cortici non tribuere praedicavit, quoniam animadyerterat æque (24) sæpé individuos istis affici, qui cortice usi non fuerant, sed revera longiori febris durationi frequentioribusve recidivationibus imputari de- oro; addit praeterea, post convenientes præparationes febrim istam prima intermissione profugari debere. De corticis. peruviani excellentià adeo persuasus videtur Mortonius , ut de hujus in Febribus Intermittentibus curandis usu loquens,: quasi divino spiritu inflatus exclamet: « Nobis jure letandum est, quod re- » medium istiusmodi possideamus, quo succurrere et fatalem hujus » morbi exitum præcavere possimus. À liberali ejus usu nunquam quid- » quam detrimenti zgros passos esse, quantum ego scio, hactenus ob- » servatum est; at a nimis parcá ejus dosi hoc incommodi accidit, quod » morbus exinde vel in propria vel Protei instar in alià forma ad revi- » rescendum aptus sit. Imo etiam experientià didici, omnia mala, que » a Febribus invitatus oriuntur, usu copioso corticis peruviani » subigi posse." Quum omnes adsumendas cautiones nonien quas requirit usus corticis peruviani in Febrium Intermittentium ordinariarum curatione, adjungere hic convenit, modum prescriptionis corticis hujus in Febribus Intermittentibus paludosis eumdem esse, quanquam omnia in prioribus premittenda in hisce observari non debeant, harumque, quum. causa debilitati a sedativà actione jam prædictà, nate tribuenda sit, remedia semper talia, que directe actionem cordis et arteriarum sustentant et augent, et exinde in systema agunt nervosum , conducere debent. Inter medicamenta tonica celeberrimum et efficacissimum est cortex peruvia- nus; sunt tamen varie substantie, quas experientia detexit, et que cortici admixta vim ejus insigniter augent, verbi gratià, recens detectum sulphas quinine. Sed omnibus prestat connubium illud, quod salis am- moniaci (muriatis ammoniz) purissimi aliquam copiam recipit, de cujus effectu bono, ad finem hujus commentationis multas in Febribus Inter- mittentibus AA En simplici sequenti formula adhibité, observationes retulimus : R. pulv. cort. rub. sj sal ammoniæ 5j. mell. q. s. j. electuar. (55) Hane eger cochleatim prescriptionem tempore apyrexie sumit, ita nempe, ut major dosis duabus ante febris accessum horis ingeratur. Nam si nimis prope paroxysmum dosis hzec propinetur, tunc certe eam evomet sger; sin e contra nimis a paroxysmo recedat ultima dosis, nullius fere utilitatis fit remedium. Optima corticis præscribendi methodus in pulvere in electuarium re- dacto consistit, que præscriptio certe extractum, tincturam, decoctum aut syrupum, ipsumque sulphas quinine multum superat. Nam series observationum in nosocomio Bruxellensi Sancti Petri habitarum nos do- cuit, Febres Intermittentes multo sepius a sulphatis quinine solius, quam a corticis adhibitione, recidivas fieri. Major semper minori prefertur corticis peruviani dosis, eaque morbi intensitati, apyrexie durationi, individui ætati, etc. accommodari debet. (Vid. Observat. n° 2). Per frictiones auctores quidam corticem, alii per enemata prescribunt : attamen huic ultimæ methodo nimis confidere non possumus, quanquam Sydenhamus se tali modo Febres Intermittentes sanavisse prædicaverit. Nam medicamenta hac vid corpori immissa, dosi conveniente adhiberi non possunt, et fere nunquam debito tempore ibidem morari solent , etiam ob vasorum resorbentium intestini crassi paucitatem et magnam muci copiam; methodus tamen hee infantibus, corticem respuentibus , institui posset. Evenit nonnunquam, ut vomitu expellat corticem assumptum æger ; hoc in casu laudani liquidi Sydenhami gutte viginti ad triginta huic addi possunt. Casus existunt, in quibus diarrhoeas producens, alvo expellitur cor- tex , et eliam in quibusFebrem Intermittentem ipsam diarrhœa comitatur: Laudanum, suadente Sydenhamo, vel, uti frequentius clarissimus professor V an Rotterdam id commendat, corticem cascarille drachmarum unius aut duarum dosi, cum cortice nuptum prescribere convenit. (V. Obs. n° 19). Novimus et etiam casus Febrium Intermittentium, in quibus ab ipso cortice ob singularem ægri idiosyncrasiam vel tonum intestinorum a febre imminutum , alvi adstrictio produceretur. Tunc purgantia cortici jungere 4 (26) oportet, ex. gr., secundum Meadii consilium exiguam portionem radicis rhabarbari (drachmam unam rhei pulverisati cum corticis peruviani uncia unà). Notandum tamen est, quod in casibus ordinariis purgantium cum cortice connubium non adeo conyeniens sit. Nam quum citius, quam par est, corticis eliminatio producitur, nulli exinde prodire possunt boni Slots. (Yid. Obs. n° 4). Dum tali modo Febris Intermittens curatur, aérem purum et siccum simul respiret eger, sepius obambulet, animum relaxet, carnibus ves- catur eupeptis et euchymis et vino modice utatur pro potu ordinario ; fructus potusque gelidos, animi perturbationes, precipue systema ner- vosum debilitantes, ut videlicet moerorem sedulo vitet, licet Febres Intermittentes ab animi gravibus pathematibus, ab ira aut gaudio sanatas fuisse prædicaverint auctores. Hisce cautionibus auscultando individuus facile et cito sanabitur; et dum conyaluerit, ne febrim recidivam pa- tatur, acrem frigidum et humidum et precipue paludosas emanationes, ciborum et potulentorum errores, veneris abusum, purgantia, etc. fu- giat. Febris Intermittentis simplicis curam modo indicavimus, at non raro complicationes aliquas admittit, quas nunc in sequentibus examinare in animo est. ; Febrium Intermittentium complicationes. Ad sequentes Febrium Intermittentium complicationes reduci possunt : Complicatio typorum. 1» Complicatio typorum obtinet, dum plures ejusdem typi febres ægrum eodem die prehendunt, cujus quidem complicationis cura parvi -ad quæstionem nostram refert; idemque contingit, quum ad cognitionem hanc devenimus, utrum scilicet vera quotidiana existat febris, an vero tanquam duplex tertiana considerari mereatur. Febris cum vomitu. 20 Quandoque accidit, ut in hoc morbo male formato, necdum in typum regularem evecto, æger ob vomituritionem fere continuam , — en > — a (27) neque a ventriculi phlegmasià, neque a primarum viarum saburrä pen- dentem , corticem deglutitum , quácumque demum forma exhibeatur, retinere nequeat. In hoc casu vomitio prius est compescenda , quam cortex propinetur. Ad quem scopum, Sydenhamo et Pringelio suadentibus , convenit, ut sexies vel octies spatio duarum horarum succi limonum recens expressi cochlear unum cum salis absynthii scrupulo uno assumat ; dein laudani liquidi guttas sedecim cum aque cinnamomi cochleare uno, ac brevi post, si vomitus cessaverit, febris pulvere corticis peruviani adgrediatur. (Vid. Obs. n» 16). , Cum symptomatibus nervosis. ‘ 3° Summe nervosæ sensibilitatis, nec non hystericæ passionis compli- catio quum adest, medicamenta nervina et antispasmodica cum cortice combinentur ; ex. gr. præscribatur sequens electuarium, a cujus usu sepius magnos et efficaces effectus productos vidimus : R. pulv. cort. peruv. 3j. gum. ferul. assæfætid. 5j. laud. liquid. Sydenh. 56. syrup. absynth. 3j. syrup. cort. aurant, qs ut fiat electuarium. (Vid. Observ. n» 18, 20). Cum dysenteriá. 4° Cum dysenteria complicationem etiam inire potest Febris Intermit- tens. Hzc admodum rara, non nisi quum dysenteria epidemice grassatur, obervari datur, atque hoc in casu disserendum est, utrum inhiberi, an adjuvari debeat febrim concomitans morbus. Hac de re Pringle, inter milites, qui in insulam Walcheren castra consederunt, ipsos ordinario Febrim Intermittentem aufugisse dixit, qui dysenterià laborabant; et dum amb: affectiones unum invaderent individuum, ipsum semper al- terütrá affici, ita ut alternatim febris et dysenteria ingrederentur. Hoc in casu medico invigilandum erat, ut utriusque indolem morbi rite per- penderet, exituque infaustiorem repelleret. ( 28 ) Cum tympanitide. 5° Quoad cum tympanitide complicationem , nullum hujus casüs exem- plui novi, et idcirco assertionem Pringlii infirmare nequeo, dum nempe a sese tympanitidis casus post corticis peruyiani prematurum usum ani- madversos fuisse prædicat. Ast tympanitis hæc, cum Febrim Intermitten- tem comitabatur, diarrhoea nimis cito ope opiaceorum et adstringentium suppressa, observata fuit. Cum graviditate. 6» Simul etiam status gestationis existere potest. Supra jam dictum fuit in quibusnam casibus, tempore graviditatis, antequam febris rum- patur, venz sectio conveniat; idcirco addendum ulterius restat (et jam bis Bruxellis observare mihi datum fuit) quod Febrium Intermittentium ita pertinacium , ut omnia respuant remedia, que repente partis tempore evanescant, casus existant. Cum partis sequelis. 7° Feminam etiam immediate post partum afficere potest febris, eam- que quandoque adeo debilitatam, ut absque ullo inflammationis cerebralis signo deliret, in quo casu venz sectio contraindicatur, atque prognosis funesta prædicatur. Hec Febris Intermittentis complicatio practicorum quam maxime attentionem promovere debet, utpote dum feminam peri- tonitide puerperali affectam aggreditur; hujus aliquot casus infausto egrarum exitu terminatos vidi. Cum vermibus. 8° Potest et etiam, precipue apud infantes, verminosam inire compli- cationem. Hanc color faciei flavus, pupillarum dilatatio, annulus ceru- leus oculos circumcingens, narium. pruritus, dolor ventris, vermium. precedens expulsio, et varia in variis individuis phenomena manifestant. Hocce in casu celeb. Torti medicamenta febrifuga eodem simul tempore vermifugam vim possidere animadvertit, vermesque potius a debilitate ( 29 ) quam Febris Intermittens produxit, oriri, quam revera causam febris constituere contendit. Celebris attamen Trnka febrim, dum vermium complicatio existit, incassum adhibitis remediis febrifugis, sepissime per- sistere sustinet, atque hisce in casibus, ipsis anthelmintica premittere suadet. Hujus amplectimur potius ideam, simplicique hâc sequenti for- mula in hisce casibus infantes melius curandos esse autumamus. R. syr. tort. rub. 3ij. adde pulv. cort. geoffr. 5j. summatur cochleatim. Vel etiam calomelas dosi aliquot granorum cum pulvere rhabarbari præscribi potest. 9» Intermittenti Febri adversus cuncta nonnunquam remedia reluc- tanti, cum ab animi pathemate vehementi, ab irá, gaudio aut ebrietate, etc. continua febris succedit, hec facilioris tunc curationis fit. Alia préterea existunt Febrium Intermittentium connubia, uti cum mensium suppressione, etc. que quidem curande febris methodum difficilem efficientes, aut sanguineas evacuationes, aut purgantia aut emetica, de quorum usu jam in primis hujusce commentationis paginis verba fecimus, requirunt. Auctores etiam nonnulli de scorbuticà complicatione mentionem injecerunt; at quum in hisce nostris regionibus rarius occur- rat, in hâc desuper, neque in rheumatismo neque.arthritide , etc. amplius insistemus. Cum viscerum obstructionibus. 10» Cum viscerum obstructionibus et etiam complicari potest febris , imprimis dum longo jam tempore perstitit. Harum obstructionum exis- tentiam manifestant tumor atque durities visceris, faciei peculiaris aspectus: atque hoc ultimo respectu applicari potest celeberrimum divi senis effatum: « Quibus color flavus hepar, quibus contra plumbeus lien » est affectum." Jam supra demonstravimus, quod, si obstructio talis simul cum febre existat, ipsi magnopere errent, qui putant Febrem In- termittentem medium esse, quo natura obstructionem resolvere nitiatur : probavimus insuper, quod febris ipsa obstructionem talem producat , (50) quod eo magis versus obstructionem tendat, quo longioris fuerit durationis febris; quod viscus tandem obstructione non modo afficiatur, sedet etiam quod textura ejus organica pessumdata itura sit in verum squirrhum mutanda ; quod denique decuplum ponderis atque voluminis tandem nanciseatur, sat superque probavimus. Tractandi igitur methodum, nisi visceris ob- structio vere phlegmasie debeatur, non ideo immutari debere, et statim ad media supra indicata febris pellendæ capacia, deveniendum esse con- tendimus. In responsionibus suis adversus Ramazzini corticis peruviani usum rejicientis, affirmat illustris Torti medicamentum : illud nedum lienis obstructiones producere, ipsis e contra terminum imponere, quum febrim unaque causam obstructionis efficientem propellat. Si tamen contra omnia predicta remedia reluctetur febris, cum ipsis preterea remedia sic dicta resolventia, uti, v. g. extracta graminis, taraxaci, cichorei, ut et queedam salia, acetas potasse (terra foliata tar- tari) etiam gummata ferulacea, cum salinis et saponaceis juncta, mer- curialia, inter quae mercurius dulcis, qui, notatis notandis, in obstruc- tionibus imo inveteratis, et precipue in hepatitide chronicá, efficacissimum est resolvens, conjungi possunt. Eadem etiam indicantur remedia in ca- sibus, quibus post febris disparitionem remanet visceris cujusdam obstruc- tio: frictiones etiam, ex unguento mercuriali parti cutis visceri obstructo vicinz institute, convenire possent. Formula sequens in nosocomio Gan- densi adhibita in obstructionibus viscerum fere semper efficaces effectus producit : R. ext. gramin. taraxic. aa 5j 6. terr. fol. tartar. 5j. aq. menth. piper. 3 vj. In obstructionibus lienis ferri adhibitionem commendat professor Pinel, experientiis in vivis animantibus institutis innixus, a Semmeringio relatis, quibus per quatuor aut sex hebdomadas limatura ferri cum alimentis juncta administrata, aut aqua, in quá ferrum incandescens exstinctum fuerat, propinata, id effecerat, ut lien multo minus volumen, quam eorum, qui hoc usi non fuerant, referret: constabat etiam hisce experimentis , T (5) in sanguine eorum multo majorem contineri ferri quantitatem , etc. Hee remedia tanquam tonica agere possunt; cæterum hic practici de harum experientiarum pretio, et de exinde conclusione colligenda, dijudicare possunt. Cum hydrope. 11° Ultima tandem, de qua disserere nobis in animo est, complicatio, cachexiam hydropicam una cum febre existentem aut post istam indivi- duos afficientem continet. Circa hoc, tanti momenti punctum, notandum est: 1» Hydropem ab individui statu plethorico dependere posse, atque hoc de casu jam quomodo et quando vens sectio præscribi debeat, indi- cavimus ; 2° morbum istum quoque ex unius alteriusve organi, presertim in febribus vernalibus, inflammatione; que vel neglecta vel a cortice peruviano aucta fuit, oriri posse. (Vid. Observ. n» 12). Hoc in casu certe curanda est phlegmasia organi, et circa hoc punctum primo cogi- tandum est, quod assertum ad hujus commentationis finem factis non- nullis comprobatum videre est. Id autem persepe contingit, ut non nisi statum inflammatorium cogitantes medici largas effusasque perperam ægro instituunt venæ sectiones, victumque nimis severum, minime statum debilitatis systematis nervosi jam existentis cogitantes. Ab immoderato potu atque pastu produci potest hydrops, et nos ipsi- met individuum vidimus, cui, postquam, periodo sudoris febris, aque gelide pintam fere hausisset, quasi subito status supervenit hydropicus. Atque sepius postquam jam longiori, quam par est, tempore duraverit febris, statum illum hydropicum adoriri “conspicimus , eoque sub casu, una cum viscerum obstructione existit, aut subito tandem individuum aggreditur et Febrim Intermittentem terminat. De hoc ultimo casu questio, quam mox sumus examinaturi, moveri potest : Num, scilicet, hydrops ille audacter sanari potest, nec ne? Existunt adhuc casus, ubi sanationi febris ope corticis peruviani obtente successit hydrops. Idcirco hos casus speciatim perpendemus. í Hydropis post Febrem Intermittentem simplicem, id est, absque phleg- masià aut plethora existentem , advenientis curam prophylacticam omnino ( 52) a tractande febris ipsius methodo dependere, jam. ex predictis colligere licet; ipsius ergo cura prophylactica sponte patet. Meminisse etiam oportet ; quod si hydrops, postquam ope corticis. peruviani Febris Intermittens rupta fuerit, et presertim si hec multos paroxysmos non habuerit, ad- veniat, perquam facilem admittat curationem. Idque etiam contingit, si hydrops, antequam cortex administratus fuerit, individuum aggrediatur, ` dummodo longior. quidem non fuerit febris duratio: tunc corticis sufficit administratio, ut hydrops evanescat. Hoc assertum, ut certius reddam ; casum hic quem nobis clarissimus professor “an Rotterdam in prælec- tione clinica 31. Martii hujus anni enarravit, referre sufficiat : Cum alio. medico apud virginem novemdecim annos natam, temperamenti lymphatici, ab animi pathemate oborta Febre Intermittente affectam advocatus, phenomenon sequens observavit: Post. aliquot paroxysmos venter inflatus manifestum, percussione abdomini instituta, hydropem ascitem offerebat, hancque novam affectionem, cum a Febre Intomsitténte pendentem consideraret, sulfate quininæ i sat magna aggressus est ; cessayit febris, eodemque tempore hydrops disparuit. Exinde sponte consequitur, quod diuretica, aut purgantia, etc. verbo omnia hydragoga, quamdiu perstat febris, præscribi non debeant, quod ad id tantummodo, et quam citissime, animum intendere debeamus, ut febrim statim frangere possimus; sed si tune remaneat hydrops, ex diu- reticis cum cortice qatuxiano nuptis magna utilitas percipietur. Methodus ea, quà Febres Intermittentes, nullo ad hydropem respectu habito, citissime discutiantur, ut adhuc suffulciatur, sententiam Syden- hami hic citari non inutile fore putamus ; dum nempe dicit: « Observari » frustra esse, si quis hydropem ex Febre Intermittente natum , medica- » mentis purgantibus tollere conetur, febre illà adhuc durante; febris » enim hoc pacto radices profundius agere deprehendetur; non autem » amoyebitur hydrops; expectandum itaque donec febris exulet, ac tum » demum negotium prospere suscipiendum." ZF'erlhof de hisce una cum febre, aut post istam, hotes PN pibus loquens: « Certe a legitima, inquit, per corticem cura, et ab ipso » medicamento morbus ille ortum nunquam duxit; imo vero in promptu. M (55) » mihi sunt exempla propric experientiæ complura, ubi cachecticos, et » hydrope ex imperfectà quálibet febris curá laborantes, jastà methodo » et corticis imprimis assiduo usu feliciter sanavi." Atque idcirco com- plures observationes profert, verbi gratiá, sequentem: « Mulier agrestis, » nondum quadragenaria, quæ a biennio quartanam toleraverat, et ab eo » fere tempore afflicta fuerat mensium obstructione, et tumore hydropico, » et dysurià urinz lixivie, ingentem in molem asciticam , abdomen » sensim intumuerat, crura et femora cum dorso aquá distendebantur , » etc., que omnia ope corticis peruviani cum sale ammoniaco et rob » juniperi feliciter sanata fuerunt." Sat igitur superque comprobatum habemus, quod si cum hydrope aut viscerum obstructione Intermittens Febris complicetur, quam primum et sedulo invigilandum sit, ut febris rumpatur, ac si post illius cura- tionem, alterutra complicationum praedictarum adhuc remaneat, tunc media harum curationis efliciendæ capacia adhiberi debeant. Quum hy- drops simul cum Febre Intermittente jamdiu perstitit, eodem tempore, quo febris instituitur curatio, adhiberi poterit pro potu infusum vini rhenani cum cortice, aut decoctum hordei cum cremore tartari solubili. ` (Vid. Observat. n° 6, 7, 8, 9, 10). ^ Ut nunc igitur ad questionem supra propositam respondeamus, utrum, scilicet, dum hydrope terminatur Febris Intermittens, aut dum hydrops ille medium, quo natura Febrim Intermittentem amovere conatur, esse videtur, utrum, inquam, febris hec sanari, utrum vero ipsi indulgeri oportet ? f Quanquam complura ab auctoribus. celeberrimis observata fuerunt facta, quibus constaret Febrim Intermittentem , post sanatum hydropem , regressam , iterum dum appareret hydrops, evanuisse, exinde ab hydropis curatione non deterreri debere medicum autumamus, idque sequentes ob causas : 4° Rarissime evenit casus ille, ubi Febris Intermittens post hydropem sanatum rursus apparet: atque quum incerti de hujus rei termino hereamus, si hydrope sic ægros affectos infauste suæ sorti . eommitteremus, ne plures exinde; et id solummodo, ut a Febris Inter- mittentis recidivatione præcaveremus ; ab hydrope obirent periculum 5 (54) esset, 2° Sequelæ, quæ ex hydropisi sibi relictà redundare possent, Febre Intermittente periculosiores essent; et e' duobus malis minus seligere semper oportet. 3° Casum observavimus ad finem dissertationis relatum, individui hydrope post febrim ingresso affecti, cui sanato hydrope febris successit, que, hac vero vice, nulla obstante circumstantià, ope reme- diorum. disparuit, quumque individuum tribus post e nosocomio exitum fortasse offendissemus , ipsum bene yelesgom nullamque wocidivem passum fuisse deprehendimus. Dissertationi igitur, ut ultimas i injiciamus manus, curam adhuc quam post Febrim intermittentem remanens hydrops.requirit, indicare restat, cujus prognosin .duplicem admittemus, faustam nempe, dum scilicet ab intermittente, que brevi tempore duravit, aut a cortice profligata fuit , ortum duxit; infaustam vero, imo incurabilem, propter viscerum. struc- ture alterationem, dum apud individuum, cujus febris protractior fuerit, vel nature relicta , obvenit.. i réel hi De hydropibus idcirco in genere nobis erit. dicesiduin alidinot: exinde de specialibus , uti de hydrocephalo, hydropericardio, hydrothorace, etc. atque de: ascitide injicienda erunt. verba. Quod ad hydropem hepatis saccatum , is specialem pro objecto nostro non requirit descriptionem. |. Quum jam causas et formationis modum hydropum indicaverimus , non nisi de symptomatibus singulis propriis mentionem faciemus. Anasarce symptomata. Abdominales ordinario adoritur infiltratio artus; conspicimus initio pedum inflationem , que minus, dum æger ‘in lecto jacet, apparens est; sensim exinde sensimque ad femora, ad lumbos, ad abdomen tendit, thoracem , brachia, manus ipsamque faciem, omnes, verbo, corporis partes, nisi palmas. manuum pedumque plantas excipiamus, aggreditur. Nonnunquam a faciei inflatione ad ceteras exinde corporis partes exten- dendà ineipit infiltratio. Cutis est. albida, lactei plerumque flavescentis coloris, sepe tactu quam in statu naturali frigidior, pulsus parvus, mollis atque lentus, digiti impressionem servant membra intiltrata, et humor sepe trans cutis parietes exsudat, et, uti id jam supra notavimus, (55) ulcera nonnunquam apparent. Urina in anasarcá fere semper parca atque idcirco colorem habet tinctum et sedimentum copiosum, coloris subrubri postquam refriguerit, præbet; eodem simul tempore de vehe- menti siti conqueritur un De lpsiebibiin uod ad hydrocephalum, nullus unquam auctorum ipsum tanquam a y arocep oe T q Febre Intermittente ortum morbum, in quantum ego scio, adscripsit q 8 2 psit , quem igitur silentio preterire non absonum esse credo. De hydropericardio. Hydropericardium tanquam febris sequela sepe una cum hydrothorace existit, atque symptomata utrique propria, nat sæpius inter sese confunduntur, sequentia apparent. _Symptomata hydropericardii : anxietatem dans pondus incom- modum ad regionem cordis, respirandi difficultatem cum suffocationis metu, dum situm minus erectum capescere vult eger, persentit; adsunt praterea frequentes syncope, rariores palpitationes ; cordis pulsationes tum ad latus sinistrum, tum ad dextrum deprehenduntur; pulsus parvus, frequens, contractus atque irregularis, facies violacea, labia nigricantia nec non livida; ad præcordia admota manus, pulsationes tumultuosas atque obscuras percipit, quasi diceres a corde substantià molli, aut quod reyera fit, liquido collecto circumvoluto, costas vix. percuti posse. Dum pectoris percussio instituitur, sonus semper. obscurus, imo in parte ante- riori et sinistrá, in spatio scilicet, quod cum pericardio a liquidà massá dilatato in. ratione est, persepe nullus sentitur. Omnia preterea obser- vantur cunctis communia symptomata, dummodo vetus sit malum, hy- dropibus. Quoad tractandi methodum, eadem omnino est, ac quam mox pro omnibus indicabo symptomatibus; morbum vero sepissime terminat mors. Pericardii punctionem proposuit Senacus, atque medium illud , saltem in casu de quo nunc, rejici debet. ( 56 ) Hydrothoracis symptomata. Hydrothoracis signa diagnostica, dum. solus hic morbus existit, sunt : respiratio molesta, sublimis; non potest jacere eger nisi supinus, dum: collectio utrumque pectoris latus occupat; si vero unum tantum latus repleat aquosus latex, tunc ipsi incumbit; percussum pectus sonum obscurum emittit, oedema etiam artüs ad latus affectum respondentis , varie circulationis turbæ, nec non faciei turgor observantur. Somnia sunt terrifica, æger subito suffocationis metu expergefit; nonnunquam, dum vehemens corpori imprimitur motus, a medico, sepe ab ægro ipso, liquidi persentitur agitatio; obyeniunt preterea hydropi, si morbus jam inveteratus sit, symptomata communia. Tractandi methodus cum generali hydropum curatione exponetur; attamen quod operatio empyematis non conveniat, hic observare licet; nam sepissime morbum destructio interior comitatur, finisque instat. . Ascitis symptomata. Plus minusve lente ascitis incedere solet; sepissime ipsam antecedit cedema a pedibus incipiens, exinde ad genua, femora, scrotum ipsumque abdomen extendendum: nonnunquam tamen, omnibus istis signis non antea ingressis, subito sese commonstrat morbus. Si lente incedat, prima abdominis infiltrationis signa sat obscura sunt; æger se' a vestimentis constrictum sentit: urine copia decrescit; prinio in pelvi, quo pondere suo specifico attrahitur, coit fluidum , exinde usque ad hypogastrium, quod tensum tumidumque apparet, pervenit. Dum collectio jam nunc totum fere abdomen implevit, digestiones fiunt longa atque moleste, languet. mens, morosus et cachecticus fit eger, cutis adest siccitas atque ariditas, extenuatio faciei, brachiorum atque thoracis, nisi ipsa he partes etiam œdemate afficiantur; urina parca est atque tincta, nonnunquam levi varii coloris cuticulà obtecta, ssepe fusca,’ sive turbida, crassa; fœtida, materiam rosei coloris vasis fundum petentem manifestans ;. sitis præterea, quo magis augetur morbus, eo intensior fit. Abdominis volumen in dies adhuc increscit, et serum usque ad diaphragmatis fornicem ex- C57) tenditur; abdominis vene subcutanez dilatantur, atque trans cutim tensam et sepe dolorificam manifestz fiunt; textus cellularis subcutaneus versus regionem lumbarem in latere, cui incumbit eger, humore dis- tenditar, quumque diaphragmatis depressio et musculorum abdominalium actio impedita sit, dyspnea, ab alimentorum et potulentorum in stoma- chum introductione augenda, oboritur. Dum arcte ventriculus comprimitur, omnia introsumpta evomit eger, alvus fit tarda, circulatio turbatur, pulsus parvus, depressus atque inæqualis fit, omnisque tandem sympto- matum, usque dum eger.extremum efllaverit spiritum, caterva increscere solet. Cura. Quod ad curam : hec ex duobus principalioribus punctis desumi potest , scilicet: 1° Ex generali methodo, quà cuncti curantur hydropes, de qua desuper locuturi sumus; 2» ex mediis, quibus evacuatio fluidi collecti promoveri potest: hocque ultimum punctum circa paracenthesim sive abdominis: punctionem versatur, quam tamen in ascitide post Febrem Intermittentem obortà, nisi excipiamus casum, ubi collectio tanta foret, ut respirationem impediret, ut plurimum inutilem et contraindicatam credimus. ( Vid. Observ. 21). | Nunc vero antequam de generali hydropis curatione agamus, necesse est, ut lectores nostros moneamus, quod hydropes locales, quos mox indicavimus , non semper soli deprehendantur, sed quod sæpe ascites cum anasarcà, sive hydrothorace , etc. existat, atque singulari sic modo prognosis adhuc variare possit. Denique oriri potest febricula, quæ ad sic dictas hecticas referri debet, seu diarrhoea, que quandoque colliquativa est, et tunc prudenti opii usu, verbi gratià, decocto radicum columbæ cum opio; est compescenda : nonnunquam etiam critica est hzc diarrhoea. Hzc ultima distinctio medici attentionem omnino meretur, namque animadverterunt complures celeberrimi practici, hydropes contra omnia artis presidia reluctantes, quos tamen natura ope diarrhcee criticæ sanatas esse voluit. 1 5 Duplex in omnis hydropis cura indicatio requiritur, ut scilicet, ( 58) 1° Fluidum collectum e corpore expellatur; 2° causa hujus collectionis tollatur, et exinde nove iterum collectiones impediantur. ud , ut fluidi collectio eliminetur, proposita fuerunt. remedia , ex. gr. purgantia, vomitoria, diaphoretica atque diuretica, quibus etiam vesicantia, atque scarificationes nec non cauteria addi possunt. De purgantibus. 1° Purgantia adhibita fuerunt, quoniam seri abundantem ciim, . emittunt. De vomitoriis. 2» Vomitoriis etiam usi fuerunt medici, ab analogiá ducti, quum scilicet a vomitu spontaneo determinari absorptionem insuetam in partibus hydrope affectis animadverterant, et arte etiam produci posse id; quod solummodo sapientissime nature molimen erat, crediderunt. In hae hydropis, de quo in commentatione nostra sermo est, specie ,- neque purgantia neque vomitoria conducere posse ex sequentibus probabimus : 1° Febris recidivam | determinat ipsorum usus; 2° individuos. affectos nimis debilitant; 3° vetant, ne individuorum debilitati ope alimentorum convenientium occurramus , dum nempe actionem tubi price: turbant atque impediunt. De diaphoreticis. 3° Quoad diaphoreticorum medicamentorum classem, hujus proprieta- tes hydragogas admodum incertas ob statum cutis autumamus: Præterea usum ejus innumeris stipari incommodis prædicat illustris Bosquillon. De. diureticis. 4° Quum omni evo animadversum fuerit, quam plures sanari hydropes ope evacuationis uberioris per urinas facte, in classe etiam peculiari medicamenta in systema urinarium agentia collecta et in hydropicis col- lectionibus laudata fuerunt. Ex administratione hujus classis medicamen- lorum una cum tonicis præscriptorum faustissimas et: quam plurimas curationes vidimus: et facta infra relata ad hujus rei stabiliendam veri- tatem militant. Horum igitur, quorum cum felicissimo eventu adminis- trationem vidimus, historiam paucis hic verbis trademus. OS ——-- (59) De scillá ejusque præparationibus, Primum certe ante omnia locum occupat radix scille maritime atque ejus praeparata. Ab omnibus fere auctoribus, qui de hydrope scripserunt, valde commendatur, duplici ratione, vi, scilicet, sud peculiari, vel pro- prio stimulo illa radix in systema uropoieticum agere solet, qua-non solum hujus systematis actio, nempe urine. secretio augetur, sed etiam, ut dicunt, vi sud resolvente obstructiones inveterate, que, ut vidimus sepissime, ascitis causas sistunt, resolvi possunt. Sed cautelæ adhibendæ sunt in ejus præscriptionc; nam ista radix vehementer in tubum intes- tinalem agit, vomitum et aliquando diarrhceas creat, quibus ægrotantes non solum raro. levantur, sed quibus vires adhuc magis franguntur, et mors accelerari potest. Idcirco in corporibus iffitabilioribus a minimis dosibus incipiendum, et admodum lente adscendéndum. Blandior tamen, neque huic scopo minus efficax, redditur squilla aceto atque melle; igitur ambo illa preparata, nempe acetum et oxymel scilliticum quam maxime commendanda videntur. Ut in casibus, de quibus nunc sermo est, omnes bonos effectus spe- randos attingere possimus, necesse est 1° ut cum amaris, ex. gr., cortice peruviano, radice gentianæ conjungatur, ut eodem simul tempore eger corroboretur et viscerum obstructionibus remedium afferatur; 2» ut aroma aliquod, cum ventriculo infensa sit scilla, ipsi societur, quod simul vomi- tum prevenit, ex. gr. pulvis cinamomi acuti. Nam. cum medicis qui- busdam magnopere erraremus, si nauseas a scillà produci debere, ut medicamentum illud virtutes suas exsequi possit, contenderemus. Sequentes præcipuas administrande scille methodos, quarum effectus bonos et ipsi vidimus, hic enarrabimus: 1° Vinum medicatum diureticum. R. rad. scille in tal. sect. 3 6. pulv. rad. gentian. 5iij. infunde calide in vini rubri 1b i v, per 24 horas, Sub finem infusionis adde pulv. cinamomi acut. 3 ij: infunde adhuc per horam; colat. adde syr. cort. aurant. 3ij- Omni bihorio sumat æger hujus vini uncias duas. a (40) 2° Aliud vinum diureticum. R. scill. recens. in tal. sect. 5iij. pulv. cort. winteran 5ij. sal. tartar. 3 6. infunde frigide in vini rhenani 6 ij - iij. 3» Mixtura amaro scillitica. R. extr. trifol. febrin. 38. sol. in acet, scillitic. 3ij. - tinctur. cort. aurant. spir. juniper. aa 3 6. Detur per. guttulas quinquaginta quater de die. 4° Decoctum amaro scilliticum. R. Cort. peruv. rub. 3js. rad. gentian. $j. + coq. in suff, quant. aque ad colaturam 1 js cui adde tinct. scillitic. londin. 3 6. liq. anod. min. hoffm. 5iij. syrup. absynth. 3j. Omni bihorio vasculum. Nora. Omnes hæ doses pro circumstantiis variant. Plura adhuc optimæ note in hisce affectionibus hydropicis existunt medicamenta, ex. gr. cremor tartari dosi unciz dimidiz, imo unius et unius cum dimidià intra nychtemeri spatium administratus, quod medi- camentum sequenti modo prescriptum convenit subjectis irritabilioribus et scillam non ferentibus : R. decoct. hord. ib iv. cremor. tart. 3js. sal. borac. iv. mell. 3ij. Sumat omni bihorio vasculum. Porro conveniunt terra foliata tartari, spiritus nitri dulcis, nitras potassæ, digitalis purpurea formå scilicet tincturæ , baccæ juniperi cum aqua infuse. Radices colehiri commendat Storchkius, presertim forma oxymelitis. Magni existimant Angli vitriolum ceruleum (deuto sulfas (41) cupri) a gr. $ ad unum prescriptum. Martialia etiam commendant auctores nonnulli : salia lixiviosa plurimum laudat Sydenhamus. En for- mulam quam sepissime commendat : R. ciner. genist. 1b j. infund. frigid. in vin. rhen, 15 jv. Liquoris per filtrationem colati, uncie tres mane, quintà pomeridianá et sero singulis diebus exhibeantur, usque dum humor evanuerit. Aquis evacuatis cum corroborantibus est pergendum. Extractum lactuca virosæ a $4040 multum laudatum fuisse, ex scriptis ejus comperimus: sed quum hujus adhibitionem non vderimon, men- tionem ampliorem non injiciemus. Exterius convenientes sunt frictiones ex spiritu vini camphorato partibus hydropicis administrate, et quum hydropes sepe comitantur obstructiones viscerum, ad remedia parumper altius citata et in hisce casibus præscribenda devenire possumus. De vesicantibus et scarificationibus. Quoad vesicantia nec non scarificationes, ipsorum usus admodum limitatus est. Nam hisce mediis, 1° morbi causa non tollitur, et 2° in- flammationes erysipelatosz, aut ipsa gangræna, post eorum usum sepissime ægri fata claudunt. En considerationes quas necessarias ad scopum nostrum consequendum proponimus. Ad tertiam nunc dissertationis partem, factis asserta nostra comprobantibus scatentem, transeundum est. ( 42) PARS TERTIA. Quanquam in hic mez dissertationis parte; observationes multas, que tractandi methodum, antea jam indicatam, sat superque compro- bant, protulero, lectores meos benevolos monitos volo; me, ne’ tedium ipsis afferrém, numerum observationum, quie in diario nosocomii 'Gan- densis reperiunde sunt, et ubi gri hiec yi efficaciter egro- tantibus subjicitur, mms contraxisse. Ceterum observationes, quæ litteris N. G! notatæ inveniutitur; eas; ut in diario supra citato vidende sunt, transcripsi. : QBSERVATIO E Febris Intermittens vernalis a solis ‘pulveribus témperantibus sanata. L. de Coker , puer 16 annorum nosocomium 20 Aprilis hujus anni, Febre Intermittente simplici laborans, petiit. Pulverestemperantes Franc£iz prescripti fuerunt, et 26 ejusdem mensis sanatus; dereliquit nosocomium. OBSERVATIO II. N. G. Febris Intermittens simplex a cortice debellata. J. Minnebo, 43 annorum, constitutionis lymphatice, mulier, vitam sedentariam agens, jam a quinque retro diebus Febre Intermittente laborans 16* Octobris 1819 nosocomium intravit; hee febris initio ter- tiana, postea quotidiana, nunc quartane typum exhibet; ceterum functiones bene vigent, debito tempore rite menstruatur. 17* Die sequens electuarium sumpsit : R. pulv. torti rubri 3j. mell. q. s. ad elect. ( 45) 18 - 19. Accesssus minor, ceterum adsunt signa debilitatis; resumpsit medicamentum. i 20 - 21. Evanuit accessus, 1 22. Domum petit. ` OBSERVATIO HI. N. G. Febris Intermittens , cujus sanatio immediate post menstruorum iwo in flusés apparitionem effecta fuit. J. Fonteyn, uxor 36 annorum, constitutionis lymphatico-sanguineæ 4* Februarii 1819, ab 8 retro diebus febre quotidianá paludosä laborans, nosocomium intravit. Adsunt, tumor in latere sinistro abdominis cum ejusdem inflatione, alvus tarda, appetitus nullus; ab 8 retro mensibus fluxus menstruorum non hat præscriptio sequens data fuit. R. pulv. tort. rubr. $i. camphor. DS. opii gr. i. mell. q. s. ad elect. Postridie menstrua redierunt, febris nulla et 9* jam nosocomium sanata Sepe OBSERVATIO IV. N.. G. Prescriptio radicis rhabarbari cum cortice propter constipationem. M. V laeming , 34 annorum, uxor, constitutionis lymphatice 14* die Aprilis 1819, febre tertianà. paludosà laborans nosodochium. intravit ; adsunt faciei et oculorum flavedo, lingua nitida, appetitus viget, summa alvi depositionis difficultas, pulsus debilis, frequens. Sumpsit | R. pulv. tort. rubr. 3j. pulv. rhei sal ammoniæ aa zj. -extr. chamomil, diy. "Semel secessit; 15-16 febris non rediit, cedema crurum, debilitas summa Me! gem. praescriptio sequens. R. Decoct. satur. cort. peruv. flav. 1b ij. solve extract. absynth. 3s. spirit. nitr. dulc; 3js. (44) 17 - 18. Perrexit ameliorari, denique 21. Domum petiit. OBSERVATIO V. N. G. Exemplum obstructionis viscerum post debellatam Febrem Intermittentem sanata. J. Vandewalle, 35 annorum paterfamilias, constitutionis lymphaticæ, 4 Novembris 1819 nosocomium intravit, febre quotidianá, cum. dolore rheumatico in latere sinistro, laborans. Adsunt alvus laxa, pulsus frequens, sed non multum evolutus, color faciei plumbeus, tussis sicca; applica- tum fuit yesicans loco dolenti et praescriptio sequens: R. pulv. tort. rubr. 5j. sal. ammoniac. 5j. mell. q. s. ad elect. 5 - 6. Febris non apparet, dolor pectoris evanuit, tussis minor, in toto melius. aiio electuarium. 7 - 8. Redit appetitus, sed leviores obstructiones in abdomine et ascites incipiens manifestantur. .R. gummi ammoniac. sapon., venet.. aa 5ij. æthiop. martial. 5 iij. Extr. centaur. minor. q. s. ut fiant pilul. gr. v. Sex pilulas de die sumat «ger. 9 - 11 - 12. Pergit ameliorari. 13 - 17. Conyaluit et nosocomio exiit. OBSERVATIO VI. N. G. Exemplum hydropis, post Febrem Intermittentem cortice peruviano profligatam , sanati. L. van Trappe, 36:annorum. vir operarius temperamenti lymphatici , abhinc quatuor annis moratus est victüs quaerendi eausá in locis palu- dosis, inibi Febrem Intermittentem tertianam contraxit, que tunc tem- (45 ) poris, adhibitis, nescio quibus remediis, profligata fuit. Jam elapsas ante hebdomadas aliquot, hominem illum, iisdem causis expositum , rursus palustris.febris, eumdem observans typum, aggressa est, quam. yomi- toria et purgantia non solum non debellarunt, sed multum interim exasperarunt: etenim febris perrexit, et quum. 21 Januarii anni 1819 nosocomium Gandense intravit, typum quotidianum nacta fuerat; ade- rant preterea facies cachectica, lingua subalbida, nullum edendi desiderium, non tamen fomes; conquerebatur eger de dolore obtuso in regione lienis, pulsus debilis, parvus et frequens; potüs absumpti quan- ‘titatem sat naturaliter adæquabat evacuata urine copia, tarda erat alvus. Post ingressum in nosodochium die postera mox ægro prescriptum fuit: R. pulv. tort. rubr. aj extract. gentian, 9ij. sal. ammoniac. 3j. mell. q. s. ad elect. Hee itaque conserva, ad quater usque repetita, intra sex septemve dies febrim expulsit; at subnascentis ascitidis primordia aderant. Intumescere abdomen ejusque obscura collecte aque fluctuatio, pedum crurumque* tumores cedematosi, etin dies lotii secreti imminuere profluvium obser- vabantur. Perstabat dolor circa lienem, tamen ut ominis faustioris re- surgeret appetitus. His perspectis, propinata fuit mixtura ex herbarum amaricantium extractis cum intermixtis oxymell. scillitic. et spiritu nitr. dulc. Interim sanitati restituendæ, opitulature frictiones externe ope spirit. vini camphorat. in abdomine et artubus inferioribus instituebantur. Hee curandi methodus, ad septimanas ternas prorogata; in integrum hominem restituit. OBSERVATIO VII. Altera ejusdem. generis observatio. Ant. de Kock , 19 annorum juvenis temperamenti lymphatico-sanguinei , constitutionis sat robuste, operarius, jam a tribus mensibus Febre Inter- mittente quartanà laboraverat, quam in palustribus locis contractam aübsque ullius medici consilio ipse jugulare conatus fuerat, infuso corticis ( 46) sambuci in spiritu frumenti. Auscultabant huic remedio insultus febriles , sed neutiquam fuit ex integro sanitas, et decem post evolutos dies, febris sub eádem forma iterum invasit ægrum, qui et sequentia, dum 8 Martii anni 1819 nosocomium intraret, symptomata offerebat : facies. ipsius pallida et turgida, lingua subalbida; appetitus sat satisque perstabat , tumidum aqua abdomen, leviterque tensum, intumescebant pedes crura- que, motus muscularis vel maxime languidus; emissio uring minor, alvus naturalis, pulsus frequens, debilis. Exhibita mox kina kina cum diureticis et sale ammoniaco maritata, febrem intra dies septem jugulayit, superstite ascite, qui tonicis amaris et lotium. pellentibus varie inter se combinatis substantiis, simul et externis frictionibus spirituosis, intra viginti dierum spatium, plenarie sanatus fuit. . OBSERVATIO VIII. Observatio sanationis Febris Intermittentis quartane cum ascite. C. Fael, 36 annos nata, femina constitutionis lymphatice, 4 Januarii nosocomium adiit, jam a 5 mensibus febre quartana simul cum hydrope ascite conjunctà laborans. Sequentia aderant symptomata: facies pallida et turgida, collectio aquosa in abdomine, extremitates inferiores œde- matosæ. TR AS Lt Ro y 5. Præscriptum fuit sequens. dia R. pulv. tort. rubr. 5j. salis ammoniac. 5j. mell. q. s. ad elect. 6 - 7. Continuatio. 8. Idem electuarium et pro potu. R. Decoct. hordei 1biv. cremor, tart. 3j. spirit. nitr. dulc. 3js. mell, zij. 10 - 14-142. Omnia symptomata mitescunt, lotii emissio magna, venter: detumescere incipit, accessus minor. id ` 45-16. Febriles’ insultus. non. amplius apparuerunt, sed debilitas (47) mansit, simulque cum symptomatibus hydropis. Præscriptum fuit vinum amaro scilliticum usque ad sanationem. OBSERVATIO IX. Exemplum. efficaci». methodi indicate in curd hydropis et Febris Intermittentis, quanquam uterque morbus recidivus sit. Judoca de Schuytter, uxor 50 annorum locum maxime paludosum urbis incolens, abhinc quinque annis Febre Intermittente laboravit. Huic neglects post sex menses successit hydrops ascites, nec cedema extremi- tatum. Tunc nosocomium adiit, et post secundum mensem utramque affectionem exuit; sed domüm eamdem insalubrem iterum inhabitans, iisdem causis fuit exposita, ut 12 Maii 1824 nosocomium rursus intraret cum symptomatibus sequentibus: Febre Intermittente aliquo tempore affecta fuerat, et sensim sensimque ventrem et extremitates inferiores intumere videbat, verbo omnia aderant cachexiam hydropicam simul cum Febre Intermittente indicantia symptomata. 13-14 prescriptum. fuit ad rumpendam febrim : R. Sulfat. quinin. gr. xij. sacchar. 3j. Div. in dos, N° vj. o potu PM R. Decoct. hord, 1b iv. : t^ eremor.' tartar. 3j. sal borac. 5j. i I mel. 5 iij. ; i "on Porro institute fuerunt frictiones cum spiritu vini camphorato. ` He prescriptiones usque ad disparitionem febris continuate fuerunt. 19 - 20 Adhuc aderant symptomata .debilitatis et cachexie hydro- pice. Sequens prescriptum fuit: R. Pulv. cortic. peruv. 3j. " scille recent. in taleolas sect. 5 ij. 1 infund. calid. in vin... alb. q. Se. subfinem infusion. adde | pulv. canell. alb. 9 iv. colatur. . 15 ij. adde sacchar. 3j. ( 48) Hoc remedium usque ad sanationem, que non longe morata est, pro- tractum fuit et 28 clinicam dereliquit. OBSERVATIO X. Exemplum hydrothoracis, ascitidis et anasarcæ generalis una exis- tentium et e Febre Intermittente oriundarum paludosd, que solo cortice absque diureticis sanata. fuerunt. Nosodochium civile sancti Petri Bruxellense petiit 29 Decembris 1821 vir Joannes Magnerie Talemontanus , 60 annos natus. Ipsi ante sex hebdomadas Febris Intermittens tertiana erat, atque jam nunc habitus cachecticus, infimi artus cedematosi, pulsus parvus, lentus, verbo omnia debilitatis symptomata adsunt. ` Kk Victum tonicum, vinum generosum prescripserunt unà cum elec- tuario sequenti: l R. Pulv. cortic. peruv. rubr. 3j. Syr. ejusd. q. s. ut fiat elect. Quod post tertiam subministrationem statum non mutavit, sed quartå vice die Januarii sextå paroxysmus minor, et post quintam præscriptio- nem omnino siluit. At symptomata anasarcæ propria nec non ascitidi accrescebant, et 15a ejusdem mensis hydrothorax jam manifesta facta fuerat. In hoc desperato statu, ægrotanti ab electuario melius sese habere dicenti, idem præscribebatur cum sollicitaté cerevisià coctà, que ipsi diaphoresim movebat. Frictiones cum vino scillitico et tinctura digitalis purpuree ter de die instituebantur. Ex simplici illà administratione solatium in dies ipsi fiebat, respiratio facilior, et tandem 12» Februarii 1822 sanatus, domum petiit. OBSERVATIO XI. Febris Intermittens post sanationem hydropis iterum regressa et subinde sine ullo funesto eventu sanata. Vir 35 annorum constituionis lymphatice, nomine J. B. Stevaux , ( 49 ) 9a Aprilis 1822, nosocomium S Petri Bruxellis, morbo hydropico laborans advenit, collectio aquosa in abdomine, partibus genitalibus et membris infimis; habitus cachecticus. Interroganti morbi narrationem respondit mihi, se non nisi a decimo abhinc die in hoc statu esse, sed antea Febre Intermittente tertianá laborasse, quam ope cerevisiz fortioris cocte et ante decubitum absumptæ debellaverat, sed immediate post sese doluisse abdomine et sensim sen- simque omnia predicta symptomata apparuisse. Regimen eupeptum jussum, fuit; levis vini portio ipsi ter de die pro- pinata fuit, cum pilulis quatuor initio, postea sex, quarum singula calomelatis gr. j. et scillæ pulverisate gr. ij. continebat. Frictiones etiam ad membra institute. fuerunt e tinctura digitalis parte unà cum vini scillitici partibus duabus. Intra duodecim dies sanatum rursus Febris Intermittens tertiana aggressa est, quz perperam obambulationi ægri in nosocomii horto sub aére humido attributa, post secundum accessum, &sum corticis requisivit. Præscriptum fuit electuarium sequens. R. Pulv. cortice. peruv. rubr. 3}. syr. ejusdem q. s. ad elect. Quod dum bis administratum fuerit febrim sustulit, eger domum petiit. Quem post tertium mensem ,.dum. ipsum viderim sese optima vale- tudine frui, nec ullà febre neqne hydrope amplius affectum fuisse , mihi dixit. OBSERVATIO XH. Observatio efficaciae venae sectionis ante corticis praescriptionem dum in Febre Intermittente simul cum hydrope congestio pulmonum adest. Julius Sibille » juvenis 18 annos natus, 24 Octobris 1823 nosoco- mium nostrum, Febre Intermittente paludosà affectus intrayit. Aderant cedema extremitatum inferiorum, et eodem tempore omnia congestionis pulmonum signa. Jamjam ante ejus in nosocomium introitum, corticem ipsi, sed incassum. propinaverant; ibi primo affectio pulmonis ope vene sectionis institute, profligata fuit, post quam usus corticis salutaris factus, febrim expulsit, et post paucos dies hydrops etiam sanatus fuit À à (50) OBE mixture amare et scillitice, que sequenti modo præscribitur: R. Aq. menth. 3 viij. extract. gramin. taraxaci. aa. 3j. oxymell. scillitic. 3 js. ‘extract. absynth. 5j. ` Š Nonnunquam addi potest spir. nitr, dulc. 3j. pro biduo. OBSERVATIO XIM. N. G. Febris Intermittens cum complicatione gastricd quae, post emetici subministrationem , cortice profligata fuit. C. vander Mieren, -mulier 48 annos nata à quatuordecim. retro diebus Febre Intermittente que profligata fuit, laboravit. Sed nunc die 6 Maii 1819, e catarrho pulmonum redit febris; appetitus. post pa- roxysmum non viget et adsunt omnia fomitis gastrici complicationem denotantia symptomata. A tribus jam annis | mapnBtrga cessárunt. 7. Potûs emetici præscriptio. 8 - 9. Febris mansit, igitur ad corticem sequenti for advenit. R. Pulv. cort. rubr. 3j. opii gr. j. mell. ad elect. 10. Febris disparuit. 11. Convaluit, denique e nosocomio exiit. OBSERVATIO XIV. N. G. Sanatio Febris Intermittentis cum gastricá complicatione et diarrhed. J. Doelloor, 17 annorum puella, constitutionis lymphatice, vitam sedentariam agens, jam ter relapsum Febris Intermittentis quotidianæ, menstruis non regularibus, patitur. Hodie eadem perstat, et simul adsunt symptomata fomitis gastrici, urine excretio viget, at nunc a 4 diebus menstrua quidem adsunt, sed non rite fluunt. Intravit nosocomium 18 Octobris 1819. C51) 19. Sumpsit emeticum. 20. Multam evomuit bilem, paroxysmus heri cum frigore evasit, adsunt fomes gastricus simulque diarrhea. Prescriptum fuit electua- rium lenitivum. 21. Recruduit paroxysmus, adest. simul diarrhea. Sequenti modo datus fuit cortex: R. Pulv. cort. rubr, 3j. coq. in s. q. aq. colat. 3 x. adde extr. cort. $5. syr. rosar, rubr. 3j. 23. Cum adhuc recrudesceret paroxysmus et diarrhea remaneret , datum fuit electuarium sequens: -R> Pulv. cortic. peruv. 3j. opii gr. j. mell. q. s. ad elect. 23 - P94 2 25. melius ei fuit, diarrhæa simul cum febre evanuit, continuata fuit præscriptio corticis. 31. Convalescens abiit. OBSERVATIO XV. N. G. Febris Intermittens indolis inflammatoriae cum fomite gastrico , conjuncta. J. de Corte, 19 annos agens juvenis constitutionis robuste, opera- rius, 16 Aprilis 1819 nosocomium intravit, ob febrim tertianam qua ab octo diebus laborabat et que nunc in continuam inflammatoriam cum fomite gastrico mutata est. 47 Aprilis instituta. fuit venæ sectio cum R. Decoct. hordei 1b iv. sal. cathartic. amar. 3j. tart. emetic. gr. ij. Mell. 3j. 18. Undique melius se habuit; tamen lingua obsessa, os amarum, vomitorium adhuc requisiverunt. (52) 19 - 20. Status melior, sed flavedo faciei, oculorum, et febris facta intermittens. : R. Pulv. cort. rub. — — [flavi aa $ s. — rhei div. nitri 3j. mell. ad elect. 21. Evanuit febris, meliusque sese habuit. 22. Sanatus exiit. OBSERVATIO XVI. Exemplum efficaciae mixturae riverianae ante. praescriptionem. cor- ticis quando vomitus adest. J. Landrieu, 23 annorum puella, constitutionis sanguineo-lympha- tice. nosocomium 13 Junii 1820 intrayit. Abhine 8 diebus. conquesta fuit de rheumaticis artuum infimorum doloribus, qui hodie evanuerunt et quibus successit cephalalgia intensa, lingua nitida, Febris Intermittens tertiana que initio quotidiana fuit; appetitus dejectus, respiratio libera, pulsus parum evolutus et frequens, debito tempore menstrua apparent, alvus tarda. 14. Prescriptus fuit potus emeticus. | 15. Melius se habuit, multam bilem evacuavit, bis secessit; at rediit insultus febrilis. Pulveres temperantes N° vj. administrati fuerunt. . 16 - 17 - 18. Rediit febris. Datum fuit electuarium sequens: R. Pulv. cort. flav. 3s. tart. emet. gr. xx. mell. q. s. ad elect. 19. Evomuit medicamentum et ingesta omnia continue respuit. Bis secessit. Postposuit insultus. Preescripta fuit mixtura Riveriana sequenti modo : R. Aq. menth. 3 iv. . sal. absynth. succo citri satur. wy liq. anod. 5j. syr, cort. aurant. 3 j. (55) 20 - 21. Cessavit vomitus, rediit febris anteponens facta et magis protracta. Cortex sequenti modo datus fuit: R. Pulv. cort. rubr. 3j. olei menth. gtt, vj. sacchar, alb. q. s. ad elæo saccharum, syr. de menth. q. s. ad elect. 22, — 23. Febris nulla. 24. Convaluit, et tandem 25. Domum petiit. OBSERVATIO XVII, N. G. Observatio utilitatem venae sectionis confirmans dum paroxysmi febris anteponunt et adest respirationis difficultas. N. Martin, 39 annorum, temperamenti bilioso-sanguinei, structure et constitutionis robuste vir, nosocomium Gandæ intravit. Interroganti- bus respondit se abhinc tribus hebdomadibus Febre Intermittente cujus paroxysmi irregulares et quâque vice anteponentes erant, affici; seque decimo post primam invasionem die spirandi difficultatem, nec non cedema extremitatum expertum fuisse. Die 16, facies rubro-fusca, parum tumida, cedema extremitatum fortius, respiratio difficillima, pulsus frequens et fortis, urina colorata et aliquot symptomata gastrica. Jussum, purgans. Postridie omnia symp- tomata cum febre accreta et anxietas talis qualis somnum impedire , potis erat. Ne adveniret hydrothorax vel anasarca pulmonum, vene sectio larga ministrata fuit; sanguis uti in vera phlegmasia crustam inflammatoriam offerebat. 18. Faustus eventus, difficultas spirandi fere nulla, febris ipsa minor. Prescripta fuerunt amara cum squilla et cremore tartari. Perrexit eodem' modo et cum meliori in dies statu usque ad 24%" diem, sed febris remansit. 25. Datus fuit cortex cui cessit febris, et livat indiyidui atque exinde sanatio morbum terminayerunt. ( 54) OBSERVATIO XVIII. N. G. Observatio quae probat quantae sit utilitatis venae sectio dum febris ad continuam vergit et Junctio asse foetidae cum cortice dum simul affectio hysterica adest. C. Nuytens , 28 annorum uxor; constitutionis lymphaticæ, 16 Maii 1820 nosocomium adiit, jam a 14 diebus febre tertianá que quotidiana facta est, laborans. Animadvertere erant symptomata, sequentia : alvus tarda, appetitus dejectus; respiratio spasmodica, passio hysterica, pulsus evolutus, frequens; abhinc tribus hebdomadibus remansio menstruorum. Sumpserat domi vomitorium. j 17. Instituta fuit venæ sectio viij. et electuarium sequens: R. Pulv. cort. rubr. 3}. asse fœtid. 3j. mell. q. s. ad elect. 18. Paroxysmus febris multo minor, melius se habuit. 19-20-91. Lente decrevit paroxysmus, continuatum fuit reme- dium , tandemque .23. Nosocomium dereliquit. OBSERVATIO XIX. N. G. ‘In hac observatione probatur utilitas opii. Th. van. Doorselaer, 35 annos agens femina constitutionis lympha- tice , 3 Mai 1819 nosocomium adiit. Jam a duobus retro annis ipsi alternis. vicibus fluor albus et menorrhagia erant; cui ultime evanide „successit , Febris Intermittens tertiana. Adsunt summa debilitas , pulsus lentus et debilis, appetitus dejectus. 4. Præscriptio sequens: R. Pulv. cort. rubr. 3j. mell. q. s. ad elect. Remedium expellit per diarrheam , idcirco prescriptum fuit sequens: br . R. Pulv. cort. rubr. 3j. opii colati gr. ij. extr. cort, peruv. 5]. syr. rosar, rubr. q. s. ad elect. (65) 6. Remansit diarrhæa sed febris evanuit repetatur electuarium præcedens. 7. pea 9. Melius se habet. Datur: R. Decoct. cort. flav. aquos. tb ij. ' Jaudan. liquid. Sydenh. 5j. smell. 3j. 10 - 12. Convaluit. Denique exiit. OBSERVATIO XX. N. G. Febris Intermittens cum singultu, cortice sanata. J. Negrevernier, 55 annos, vir coelebs, constitutionis lymphatice , 8 Octobris 1821. nosocomium. intravit. A decem retro diebus febre quo- tidianà laborat. Fuit ipsi abhinc quatuor diebus singultus, leviora fo- mitis symptomata offert, uti et tussiculam, expectorationem paucam , pulsum naturalem , surditatem somnumque singultu interruptum. 9. Præscriptio sequens: R. Pulv. cort. flavi. 3 j. moschi gr. iij. mell. q. s. ad elect. 46. Yvinuil febris, at singultus, minus frequens; appetitus redit, eadem præscriptio cum additione gr. ij. moschi. — 11. Non apparuit paroxysmus, singultus evanuit. 12. Melius se habuit a præscriptione ejusdem remedii. 14. Convalescens. nosocomium abiit. OBSERVATIO XXI. Mala quae ex Febre Intermittente neglectá originem ducere possunt. J. Snyssaert, vir cœlebs, 39 annos natus, constitutionis sanguineo- lymphatics , antea. recta valetudine fruitus, sub initium anni 1818 Febrim Intermittentem tertianam paludosam contraxit, que initio ne- glecta et dein. per purgantia exasperata fuit, donec nosocomium Gan- dense intraverit 28 Martii sequentis, exhibens hec symptomatd: Macies faciei cum colore lurido flayescente, appetitus nullus; lingua fere na- (56) turalis, vomitus frequens post assumpta, sénsus ponderis circa epigas- trium, abdomen inæqualiter tensum, in regione hepatis lienisque offe- rens tumores duros, distendebatur immensum ;. œdema crurum et fe- morum, fluctuatio aque ‘in abdomine manifesta, lotii excretio fere nulla, alvus pigerrima coloris fusci, pulsus exilis debilisque, subdeli- rium. In hoc statu rerum prescriptum fuit electuarium ex cort. peruv. rub., sal ammoniac, et opii grano cum syrupo conveniente. Sequente die videbatur insultus febrilis quodammodo imminuisse, sed quum increscens nimium aquosus latex suffocationem minitaretur, pa- rachentesis necesse habita, fuitque instituta. Exierunt seri flavescentis pinte circiter sedecim. Revera quidquam solaminis inde æger percepit, sed nihilominus de sanitate restituendà justo desperabatur, ita ne fieret nihil, illum omnem erumnarum cumulum corroborans medela in diure- ticorum connubio per dies aliquot palliavit, donec 9 Aprilis fata clauserit. Aurorsia. Inciso abdomine, tante aque quantitas effluxit; quantum triquetrum eduxerat. Hepar lapidis adinstar durum, sparsa in convexá facie tubercula exhibebat et volumine increverat ita ut limbus anterior adultra umbilicum descenderet, color ipsius foede bruneus; lienis volu- men quadruplo naturalem magnitudinem superabat; color plumbeus, parenchyma admodum molle, friabile, sanguine atro spissoque turgidum. Abierant glandulæ mezeraicæ in massam homogeneam, squirrhoideam adeo ut vix ulla amplius textura organica distingueretur, omentum car- tilagineà substantia incrustatum , in diversis plagis crassitiem digiti refe- rebat, peritonæalis membrana qua posteriora spectat, inspissata colorem lividum exhibebat. OBSERVATIO XXII. Alterum ejusdem generis exemplum. J. B. Paris, 96 annos natus, 26 Martii 1822 nosocomium S. Petri Bruxellis, jam adhinc duobus annis Febre Intermittente initio quartana exinde tertiana facta adfectus patuit. Febris sepe expulsa sepius redie- rat: at nune a tribus hebdomadibus, febri silenti œdema crürum su- perveniebat. Digestio difficilis et dolorifica , nec non respiratio anxia. (57) Hisce symptomata omnia hydrothoracis et anasarcæ generalis, jam ab ægri in nosocomium adventu, accedebant. Abdomen insigniter tumefac- tum fluctuationem manifestam reddebat. Diversa eaque egregia diure- lica incassum ipsi propinata fuerunt, tandemque 12 Maii animam efflayit. Autopsia cadaveris, incisum thoracem magna quantitate laticis serosi ex utroque latere refertum , pulmonem sinistrum fere ad nihilum re- dactum, pericardium etiam fluido plenum monstravit. In abdomine haud exigua fluidi purulenti copia, peritoneum indu- . ratum, epiploon fere nullum. In hypocondrio sinistro lien, fere decu- plo naturali major cum parte adjacente diaphragmatis sursum directum. Hepar quamvis minus, species vesicularum offerebat liquido purulento repletas. TANTUM. "dares pe [L^ wii CARE sereins Le Fee ect à PETRI FRANCISCI VERHULST, BRUXELLENSIS , MATHESEOS AB PHILOSOPHIZ NATURALIS IN ACADEMIA GANDAVENSIS CANDIDATI , COMMENTATIO AD QUÆSTIONEM MATHEMATICAM, A NOBILISSIMO DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM . ORDINE ACADEMLE GANDAVENSIS PROPOSITAM, anno M. DCCC. XXIII. « Quæruntur 1° investigationum de variationum calculo, a Geometris » factarum, narratio; 2° » Ejusdem calculi principiorum accurata » et lucida expositio; 3° » Formularum hujus calculi frequentius » adhibitarum demonstratio ; cum quibusdam e Geometriá et Mecha- » nicá desumptis applicationibus." QUJE PREMIUM REPORTAVIT DIE IV OCTOBRIS M.DCCC.XXIV. PROLEGOMENA HISTORICA. P rimus omnium Joannes Bernoulli, guæstionem movit de determi- nandá formá functionis in quá expressio integralis data , maxima. vel minima reperiatur. Anno scilicet MDCXCIII problema proposuit quod dicitur : Inquisitio Brachystochrone in vacuo, id est, curve citissimi descensüs. Cum enucleandis ejus argumenti omnino inusitati difficultatibus , impar esset ea calculi differentialis pars que. de maximis e£ minimis docet, primo non inventæ sunt nisi ejus modi. ra- tiones que singulis casibus , singula possint applicari. Kerum. enim, post breve tempus, illustris ille geometra simulque frater ejus Jacobus Bernoulli, generales quasdam regulas statuerunt ad solvenda. pro~ blémata, isoperimetrica (1), aliaque ad. eorum naturam accedentia , maxime idoneas. Sed in lucem edito opere Euleriano cui inscribitur : « Methodus inveniendi lineas curvas minimi maximi- ve: proprietate. gaudentes, sive solutio problematis isoperimetrici latissimo sensu accepti," minoris @stumatum est quodcunque de hoc genere cons- criptum erat; neque superfuisset quod desideraretur, post hunc viri (1) Hoc nomiue innotescunt omnes questiones que habentur de assignandis curvis.vel super- ficiebus que, sub eodem perimetro, maximam aream , vel maximum volumen complectuntur. (4) ingeniosissimi librum, si ejus methodo suppeditarentur constantes ar- bitrariæ e quibus pendet positio determinata curve cujus tantum pa- iuit ingenium, absque ullá notá quá probaretur hanc unam inter omnes lineas ejusdem speciei, gaudere proprietate maximi vel minimi absoluti : unde novum questionum genus surgere videtur. Licet huic methodi mende sepius occurratur observationibus aliunde petitis , nihilominus methodo Lagrangii posthabenda est, cum hee omnia solutionis integre argumenta ponit in promptu. Hoc et ipse Euler intellexit ac confessus est art. 39. cap. 2. libri supra laudati , dicens : « Desideratur itaque: methodus a resolutione geometricá et lineari libera, quá pateat in tali investigatione loco Pdp scribendum esse pdP (1)." Quod votis Euler arcessiverat, illud quidem a Lagrangio prestitum est, vulgatá methodo variationum in Miscellaneis Taurinensibus anni 1760-61. pag. 173. Itaque hanc propriis disquisitionibus anteponere non dubitavit. Tum primo viderunt admirantesque stupuere mathematici , virum annis maturiorem , praeclaris inventionibus locupletem, famá per totam Europam laudatum habitumque pro sagacissimo œtatis sue analystá, surgentis Lagrangii commentatorem fieri; amboque immor- tales, de glorie et magnanimitatis premio, invidi nescios decer-. tantes , dum orbis eruditus utriusque victoriis gloriatur! Preterea quod optimos prestat usus calculus variationum ad cur- vas et superficies detegendas maximi vel minimi proprietate donatas , omnino factus est necessarius , cum in mechanicá analyticá principium velocitatum virtualium ejusdem ope Lagrangius explanaverit. Sic igitur e problemate mere spectativo (isoperimetrico) orta est methodus tum. consequentiis maxime notandis, cum pluribus et quidem utilissimis applicationibus conspicua. (1) Que Æuleri note sic formulis calculi variationum accommodantur : d òx = od x. (2) Etiamsi minus fausti fuerint Euleri conatus, non tamen incassum inivére, quandoquidem ex illis optime dissertationis materiem hausit cel. Borda, simulque leyem reprehendit errorem Lagrangii brachystochronam indagati (Vid. Mémoires de l'académie, des sciences., 1767). ——--— — -= —- -—— EXPOSITIO PRINCIPIORUM METHODI VARIATIONUM. I, omnibus applicationibus calculi differentialis, variabiles inter se lege constanti junctæ supponuntur. In methodo variationum et ipsa lex va- riatur. Hee est differentia precipua inter calculum variationum et diffe- rentialem. Sit v. g. y = f (x) æquatio curve. Calculo differentiali puncta omnia declarabuntur quz in ea curva, hac vel illà proprietate gaudebunt, et illud fiet unicà mutatione variabilium x et y qua æquatio evadet y + dy =f (x + dx). Contra, calculo variationum curve vel superficies omnes innotescent que inter ceteras, proprietate peculiari gloriantur, et ad illas detegendas opus est, ut non tantum coordinate curve varientur, sed ut etiam æquatio mutetur, ita ut habeatur y = f’x. Igitur calculus variationum spectari potest tanquam zova differentiandi ratio, que locum habet e curva in curvam, dum differentiatio ordinaria progreditur ex applicatà in applicatam. Ad mechanicam methodus ista maximo cum fructu applicatur, adeo ut nulla ratio rectior nec elegantior adhibeatur ad motum corporis per- sequendum et metiendum. Etenim jure dicimus: Calculum variationum esse idem respectu corporum motorum ac differentialis respectu corporum in statu æquilibrii. Nam coordinatas corporis moti observare possumus seu, ut eodem momento duo puncta infinite proxima ejusdem corporis C 6 > intueamur, sive ut post intervallum infinite exiguum, idem punctum in positione variatà contemplemur; primo casu differentiare, secundo va- riare solemus. Signum da Lagrangio usurpatum fuit ut hanc novam differentiatio- nem, e curvà in curvam respectu geometrie, e positione in vicinam respectu mechanices, designaret; differentiationi signo d asservato. Nune adhuc exponendum est theorema quo, quasi fundamento, nititur methodus variationum. Sit y = dx æquatio inter y et x, et y varietur per dy: prodibit. yc dy =u wx designando novam functionem variationi variabilis y tribuendam. Unde j Notemus y + dy litterá y’, ut habeamus dy’ = f'y. Et dd Thh — hy = dy = dèy.. …..... (1) atqui ex variatione y” — y = dy, deducitur dy’ — dy = Ady. . . nne + (2), Ex compositione, æquationum (1) et (2) sequitur dày = ddy. Mutemus y in dy et emerget imus dà (dy) zm dM. s ne m tte ge (3), sed à (dy) = dày; unde, . dàdy — d.dày — dd... e n n ne (4) Ex (3) et (4) concluditur d'y = dd+y, et in genere d^ày, = ddry. Eadem conclusio e curvarum contemplatione deducitur : sit (Fig. I.) kgf curva quelibet; had curva infinite proxima, Inde, si ag notetur per dy, et fp per dy, habetur ‘ab = y + dy, Tes = dy. cd = ab + d. ab =y + dy +.d(y + dy) = y +y +.dy d. dày, ed = y + dy + df =y + dyt d (y + dy) =y t.dy + dy + day. Ex his valoribus cd hauritur, ut supra, dày = = dy. Theorema analogum existit. respectu. signi. J Designatur fi u litterá. (7) et obtinebitur dv = u, inde ddv = Ju. alternando d et 9, erit ddv = du. integrando , reperietur dv = fau. In locum v substituendo /z, prodibit dfu = fou. Simili modo demonstraretur of um fau ilf n auf a ama um unm am a um a LOL LLL LLL LLL LL LLL” th uum am uns DE CALCULO VARIATIONUM INTEGRALIA INDETERMINATA APPLICATO. His principiis positis, inquiramus in variationem /Vdx : cum functio dy . dx variabiles x, y et coeflicientes differentiales > ; == etc. continet, sup- ponere debemus Her: z =p, =Y = q mutari na+d-e, y Ty, p + èp, g +èg, ete. In fere omnibus applieationibus calculi variationum ad maxima et minima, reperitur f Vde = maximum vel minimum. Unde, secundum prinoïpia theoriæ de maximis et minimis, Jf Vd = o. Sed. (8) 4f Vds = f)(Vdx) = SiNdèx + dxdV}. et integrando partim (intégrant par parties, ut aiunt galli) df Vda =Vdx — f(dVdx — dxdV). . ...... (1) Cum V constet variabilibus x, y, p, q, etc. ejus differentiale perfectum ent dV = Mdx + Ndy + Pdp + Qdg + etc. dV = Mdx + Này + Pòp + Qdg + etc. In locum dV et JV valoribus substitutis in (1), hzc evadit of Vdx = Vix + fNdx (dy — pdx) + fPdx (2p — gdx) + ete. Adhuc formandi sunt valores dp, dg, etc. — 9 dy |. dx àdy —dy àdx _ dày — pddx dp = ð dx mex dx? oy dx eddy — pddx dpd x d (dy — pd dp cd qox eL. dx Ta ghee ry E = Ponendo dy — pdx = w, emergit A Vda=Vdx + fwNdx + fPdo+fQ.d.% + etc. Partim integrando adipiscimur SPdw= Pw ue S. QR —fdQ. F=QE— Bw + fud. À + ete. et consequenter Vda —V3x + (P — 78 1 )o se (Q — ete.) € + etc. + SN — p + £9 - — etc.) wdx Illud in hac evolutione attentionem maxime meretur, scilicet quod si = 0 haberetur N — P: + LL — ete. = 0, f Vdx sponte foret integrabilis. Supponamus nunc Vdx esse differentiale functionis z: habebimus . Vdx = du, ideoque XYdz) = dju Unde sequitur, in casu quo Vdx est differentiale perfectum, JVdx etiam fore perfectum. Atqui problema expressum per æquationém f'Vdx = max. vel min., hoc est: Detur functioni V forma talis ut integrationis beneficio formula - f Vdx fiat maxima. Igitur / Vd integrabilis sit oportet. Unde concluditur (9) Vdx esse differentiale perfectum. Quamobrem, ubi a signo / recessére omnes termini integrati in evolutione /'Vdx, inintegrabilium summam nullam ducere necesse est. - In casu actuali, reperimus sub signo fy polynomitm factorem. habens w = dy — pdx. Cum plane ignoretur quomodo dy exprimitur per dx, polynomium nunquam potest integrari. Ergo statuendum est N— + Z9. ete hs LAS 75, 7. (A) cum æquatione f Vds = Vòs + (P — 22 + ete.) à +(Q — etc.) © = + etc, Respectu hujus zequationis, observandum est quemque ejus terminorum integratione partiali formule f (fx) dx obtentum fuisse, ideoque quanti- tatem constantem esse vel addendam vel substraliendam. Sed ista constans eå lege assignanda est, ut terminus (fx) dx evanescat in puncto ubi incipit / (fx) dx. Oportebit igitur ut (fx) dx valore suo in hoe puncto diminuatur. Unde sequitur hiec norma: Designetur litter 4^ quantitas x in initio integralis f Vdx et litterà +’ in fine; habebimus &fVdx = Vox + (PZ + ete.) à + (Q — ete.) À + etc. + const. if Yds = Vox +(P — 22 + ete.) á + (Q — ete.) 25 + etc. + const. Unde i V (dada) PL 22-4 ete.) (8 4) (0 ete. )G-45 + ete. = o = (y — p’) Ubi curva cujus respectu /"Vdx minimum vel maximum est, inter puncta fixa continetur, æquatio g'— w identica fit. Etenim, cum puncta (xs x)» (a^, 9) sint. fixa, eorum variationes nulle sunt. . Si puncta a se invicem non pendent, (Y« g- Si primum punctum curve reperiendæ i in lined data versetur, ultimum vero in altera), variationes puncti prioris in alterius variationes influere nequeunt. Igitur. coeflicien- tes variationum dx, dx’ seorsim ad cyphram sunt adæquandi, postquam in locum dy’, dy’ valores suffecti sunt e linearum terminalium equationi- bus desumpti. 2 ( 10) Si puncta inter'se legibus conjungantur, exemp. gr. si ambo in lined vel in superficie cujus æquatio. innotuit, vérsantar, clare perspicitur quantitates dx', dx’; dy‘, dy’; relationem inter se habere a naturà lineæ vel superficiei: pendentem, Sit dy = adx tequatio differentialis vpn Variando elicitur dy = a. Cum primum punctum (a, y") ad lineam p ve psd angle e , y P recte scribitur dy‘ — dy‘ = à (dx — dx’). Hoc valore dy — dy’ substituto æquatio g'— p= o inis: formam usurpat E f (4s E39 Pa quete.) (da — a^) 2o unde?!? ON, 7 Fes Wy ys; Ps Gy ec.) 2 ov : Circa œruatibnen: (A):-curvæ queesitie suppeditabit æquationem diffe: rentialem. e quà elicientur: valores p; g;' etc., et inde dp, dg, ete., quibus demum in æquatione u> w substitutis, ratione habità ad limites; ar een: indicabuntur punctis extremis curve. idonea. - Si nova, ab x. non pendens, variabilis z in functione f Vda accesserit, termini tantum. essent. addendi , hüic variabili relativi. à t AE d p S A r , 4 Ns * * \ 7 Sc RRQBLEM A: aa Cota Formulis supra repertis ütatmür'ad inquirendam curvam Brachysto- chronam in vacuo, sive cuivam super qua corpus grave perveniat mi- ñimo temiporis intervallo; a — A (fig. IT i ad Ls igi B, dum A et B ad eurvas diversas pertinent." - Quando corpus movetur super lineam ‘datam , velocitas 9 centri gravi- tatis ejusdem in puncto Pa trajectoriæ, assignatur Ri me . = A’ "age ( 2n ) (A. est velocitas. initialis, g gravitas, et z altitudo puncti e quo cadit cotptis super planum XY): Atqui v* = eu T. a ; si conferatur valor iste p° cum precedenti, , orietur nova equatio e quà soluti secun- dum dt, éruetur ©' ‘~ 2 n VE Ed d 0. 0p AT F age Cum vero in problemate de quo agitur, celeritas initialis minime in- fluat, in, naturam aut positionem. curye reperiende , ponemus A= 0, et prodibit ! dt = 1 V dx’ + dy + dz’ i p : —. Ai M/s Unde ( ee Pay es Preterea delebimus constantem ductam in signum integrale, quippe non rogatur mora T Spe facit in Pape Functio integranda igitur hæc est RATES + dz? quam minimam esse postulatur. Eo incipiendum est ut sub: forma explicatà, variabilis libera z scri- batur (1) fae Ee HOHER variatio efficiatur et _prodibit post -omnes reductiones, SV = x “apzdp + ap!zdp' — dx (1 + p° p^?) ? 8 y GP GP) Illud autem cum æquatione (A) colligendo, primo animadvertendum (1) Ut huic problemati inserviant omnes calculi nuper effecti, tantum observandum est in locum variabilis x litteram z esse substituendam. (1) est N designare coeflicientem differentialem variabilis precipue. Quum vero. duæ variabiles præcipuæ in hoc casu. reperiantur, scilicet y et aj. neque ullum adsit indicium in æquatione (A), ex quo judicetur. an se- cundum +, vel secundum y variatio sumpta fuerit, in duas dividitur. Litter accentu affectæ, ad variabilitatem — y, aliæ vero ad alterius, spectant. Ex JV deducitur Pp’ AN saa ae rary eG Er +P") dy dd paris pgs + dz’)? SF Vz (dx + dy? + dz’) In locum P et P' valoribus suffectis. i in æquationibus (B), observan- d x doque N, J etc. cyphram æquare, rs rés d - =o,d My Vz (dx? + dy? + dz’) V2 ( de? + dy + dz’) Hinc elicitur de i ) serio idf u— Vi ISLE "Vz(de-dy rds) — dy > Coy ac proinde Lt (RE TA: = Oo. quod curvam quesitam totam in plano verticali versari probat; nam angulus constans formatur inter coordinatas « et y. Ut ejus natura clarius perspiciatur, planum quo continetur cum plano XZ confundamus. Itaque ponendum est g= o, vebdy= o. Unde. Tue z re que dx j BEEST > Wz ( dr + dz) LC Et variabilibus iur ciu is Cy pts Va hee evadit C) We "Fractionis numerator e denominator multiplicentur per —— et » sni pr | zdz qu CINE à disons ATHE jt scilicet æquatio differentialis cycloïdis super axem horizontalem descriptæ circulo cujus diameter — : emerget | Præter constantem z- alia restat arbitraria. Nam cycloides datur tan- tum æquatione differentiali. Inquirendus est situs cycloidis repens EIU Inyenimus "bos p= a P= Alegria mie pi his quantituibus i in æquatione x` — t relatis, hec fit j 2 -—^54 L x (22 -— de ) + rte T = Ee by at 55 4 pA suya à i Rake bee (1) Cycloidem duabus lineis, terminatam supponamus quarum , æquationes variate, sint dx == migr dx = nds. Inde derivabitur i i dx — dx = màz — nàz hoc yalore dx‘ — a^ relato in æquatione ù — 6 æ(dx — dx") — p (297), hæc evadit. w— ó = mdz’ — nèz — p(dz — êz’) = (m — p) dz’ — (n — p)2z Unde (4) 2 (1 + p')ð (1 +p)? + p(ms—p) dz" —p(n— p) à ={1+pm) dz’ Ill + pn) dx = o Liquet ad determinandum p yel E , duas esse seqnationes, si sta- (14) tment t+pm=0,1+pn=o0, vel si dx', dz’ a se invicem non pendere supponeretur. Si vero primum punctum fixum est, quod, enun- ciatur ponendo dz‘ = o pes... Prin tunc tantum pro- dit ı + pn =o Quod significat eyed d in curvam inferiorem orthogonaliter incidere. 1321 SSSSSSSSISLSSSSSSSSSS SSL LS PN DOD DD Un an ra a um urna y I PROBLEMA. IL. | QUJE VIA EST BREVISSIMA pia DUO PUNCTA? ‘ In hoc casu velut in superiori, Arani [GE in duas partienda est, ita ut fiat (B). gi Habetur 1/4 F dy + ‘a = min., AR sic scribendum est fv VE e yup iL = min. Wil” t ; i e ri d ——— P OE Grece Differentiando secundum p, oritur NU dE UE E E = -— s de em ON ee pee ee sb ping En ai ay boa Ponte wer N = 0,Q = o, etc. His valoribus P et P’ substitutis, æquationes (B) évadunt Secundum p: Unde. ^ ( 15) Il o a] p ba 7 pristaded pee ts ENS Wp pea vel: £ z - | ly C, dt das” dy E Sal C Va. VOTE Absque ullà integrations , his æquationibus satisfieri patet, ponendo z = C", 7 — C", quà ratione æquationes superscriptæ fiunt identicæ. Igitur B. trigonometricæ inter axes et tangentes lineæ perde sunt constantes : quod lineæ rectæ criterium est. Referantur . valores à i iss AU LUT pied ki i pu: pr Mri a a dil Vite Ep" x3 seb rap pipe, in æquationem w — yw’ — o, que, propter duplicem variabilem præ- cipuam, hie forma. gaudebit Y (32 — PET PES | NO oe ig z tete)" -u") fete. NACER jy — p'àz g = s —pàz',w'zày —p'àz f et prodibit " y qe ^) = 35, + Pp (ù — á) x p (um) Vite tp "ue + PQ “Ep EE T Pa : quod: fit , post réductions , 4 Y= (1 + p+ p^)(2z —h) + p(u— 6) Xp(w — w ^ e d 1.13) Rectam nostram: mp lineis terminatam supponamus , ge + à "3x m p LA = nde statue" prioris, et ; E AREE dal in 08, a! = HPI? Er o Oar æquationes alterius. , Da vi om 2 Hinc derivatur — x +d a! — màz — mx. ........ (2) Et jy — dy! = nds — mz ......... (3) hok. Ex alia parte habetur b — 6 = (dx 29A pg Ls. que evadit propter (2), : b — ó = (m — p) da — (m' — p) 3 Ope equations (3) obünetür pro w“ — w^: w` —w meme eh! — gw = pype his valoribus à == & et o` — w^ in æquatione (1) relatis, hee fit (1 bp +p?) ds idis TPpdcp)). +p (m — p) dz' — p (m — p) dz’ ;=0 AA clit, T OPERIS DER ost et tandem Rear. oti (1 + pm + p'n) 92 — (1 + pm! + p'n') àz' 0 Propterea quod variationes Jz et dz’ inter se nulla lege center, seorsim habere necesse est 1 pm 4 pnz-o,i4 pm -ypn = o Recta igitur in lineam utramque perpendiculariter incidit: SCHOLIUM, Si variabiles x et y inter se libere. non essent, v. g. si de linea super superficiem ducendà ageretur, tunc non amplius ha- beretur ut supra í dP |, dQ NL MM diy ee amar; Te 4-9 ey 4-0, quod conclusum fuit ex e ; i T Foi EU nu for a iak NaS, -fim-z 29) y+ ov Lid De fus SE envia (se s q sed adhuc oporteret ut coordinate omnium. punctorum "tied inve- niendæ æquationi superficiei satisfacerent. Sit ex. g: dz =. mda + này — variata superficiei. Ex hac et ex. & = dx — pds, = dy — p'dz derivatur . agi 9aoitag — (:—mp) à: — này $8, UOJ G ip) Ynp[ 3a F (mY — x»)3y]** =o Unde elicitur : MON X (8 — mp) — Ymp" = o, mY — Xn=0.%8, » (5) æ igitur æquationes suppeditantur quæ cum KR E ooerieiei conjuncte , non curvam, sed n um determinatum punctorum sup- peditare videntur. Sed cum curva æquationem differentialem superficiei dz — mdy + ndy comprobatura sit, substituendo in hanc dx = pdz, dy = p'dz , invenitur post divisionem per dz, L= mp + np’, X(1 — mp) — Xnp'. sii Hoc valore X (1.— mp) relato in (4), hee fit Xap — Ymp' — o, et sic cum (5) Mis ui Aquationes igitur (4) et dz = mdx +ndy, sunt necessarie sufliciuntque ut problema solutionem integram admittat. f auf um LD ufa arn ua anam af uam an am af an af uam aum am amu un am unm un Um uum um an um a am um am am amu PROBLEMA. III. Queritur curva LD que circa axem CM rotata describat superficiem solidi quod in fluido motum secundum directionem E us versus M, minimam patiatur resistentiam ? E punctis curve infinite propinquis N et z ( frg. ITT), astu SA axem ordinate NM et nm, et ducatur 7N parallela rectæ CM. Sit 7 ratio diametri ad peripheriam, et data a exponat vim qua_singule fluidi particule in rectam NM perpendiculariter impingunt. His positis, resistentia annuli circularis quem recta nr circa axem CM rotata describit, exprimi. potest per factum inter a et aream geni- tam rotatione elementi zr, ideoque per ra (nz — NM `). At nm — NM = (nm + NM) (nm —NM) = (2NM + nr)nr; et 5 pa (18) cum zr sit infinite parvum respectu. NM, expressio hæc reducitur. ad 2NM x nr. Unde resistentia annuli equatur 2ra. NM X nr. Atqui demonstratum est a Newtono, resistentias in superficies rotationi linearurà Wn et nr tribuendas, rationem inversam servare quadratorum nr e Nn $ Quo theoremate admisso Resist. in sup. nr: Resist. in sup. Nai: Nn nr. a — Vel 27a . NM. nr : Resist. in sup. Nn:: Na :nr . 2T. NM.nr. nN Habemus igitur resistentiam in elementum curve : bó ^ mdp pagus NM onr in totam curvam , assumenda est summa integralis 274 | A ig ) quam n Indeque . . . nom in sup. Nn : = minimam facere oportet. Positis y, dy’ et ds* loco NM, nr et nN > signum integrale evadit y dy° ds? Ut hanc formulam conferre possimus cum forma {Vdx, scribende sunt æquationes , = minimo. = (1 +p") dx’, dy! = p'dz', propter quas ds iy U d Ss P iy - Me 1+p Differéntiandd reperitur parier Ai aie ^ Pudor p 0 p P M N Taps? JS apy Pars evolutionis signo / affecta „> suppeditat ; N ap. ssi owe dx = ) Sed propter M — o, habetur dV = Ndy + Pdp Rabel: : À A; à ETC E Post substitutionem factam in hac æquatione valoris J loco N, hee (19) emergit æquatio dV = pdP + Pdp unde 1°" (Oy = Pp + (Const. = C) T Bo E oy A. C. Bot Hbi Vel, post reductiones apy +C{1+p’) =o Rem 3L MAL RENI 2p° Cum vero dx = dy , partito Pap habetur NICE p rope ART De TP ap igs TC a ; "Era ~ + 1 + log. hyp. nose, (2) que cum equatione (1) ae est, ita ut inde eruatur æquatio inter x et y. unde y= PD LLL LA LO LOLOL LLL LL LL OL PROBLEMA IV. Queritur curva inter omnes isoperimetras, eà conditione ut centrum gravitatis ejusdem, quam maxime sit demissum , vel longissimam appli- catam sortiatur? Quanquam in Geometria curve pondere destitute supponantur, omnia earum puncta sollicitata spectare fas est, viribus inter se et gravitati g equalibus. Problema quod hic tractandum suscipimus eo reducitur ut inveniatur cueva ita constituta ut centrum harum virium quam maxime absit a rectà puncta extrema jungente. In staticà demonstratur : ¥ olumen corporis multiplicatum per dis- tantiam inter ejus centrum gravitatis et planum quodcunque ; summam Ger tot Be " j ANN AAE Nn aa aay 7 ( 20) adæquare omnium elementorum. infinite pareerum ejusdem. voluminis. cum isla elementa fuerint singula. multiplicata per singulas eorum. distantias ab eodem plano. Ut vero theorema istud quæstioni nostrse. enucleandæ inserviat, in locum elementi voluminis, elementum curve sufficere necesse est, et consequenter in locum voluminis integri cor- poris, curve longitudinem integram 7 (1). Si vocetur .Z . distantia. inter centrum gravitatis et plain xx prodibit igitur IZL-—Jfzywgqz-dy-pdz = maximum. ponendo p = s Pe E V=zviřp te habebimus IV — zy p tp? + Ip + ——P 3 kan Ai me p^ VUES Tp Hic quoque observabimus, ut in Problemate I, variabilem: z in loeum: littera x ubique esse sufficiendam, atque æquationem (B) in locum (A). Cum (B) ergo conferemus expressionem superscriptam V , in. quà ha- ME , ITI, A penis E eT TIGERSERO IPS et inde colligemus, haud secus ac in exemplo predicto, curvam esse planam. Quamobrem efficiemus p' 2-0, et secundum priorem æquationem +. RM (B); prodit — (vr) — o, unde concluditur . u s "m , Vic». = Const. = C, (1) Si curva intueatur tanquam axis cylindri cujus diameter arbitrarius est, elementum yoluminis hujus cylindri æquale erit elemento arcüs curve multiplicato per superficiem circuli sectione axi perpendiculari, determinati. Cum autem: superficies illa sit constans, in locum voluminis V longitudinem. Z substituere licebit, dum tamen similiter ponatur in locum elemeniti voluminis d» elementum curve ds = da? 4- dy* 4 da*. «1 (ar) . : dx ! . : Q {£ referendoque in locum p velniai dz oritur S =s i — à - À ^ NIC LAU D Mn »olidni 16v j MAD ri Cds P1 olilodsa ily Birol ite nou 21154791 æquatio differentialis catenari@ \ad-axem horizontalem relate. 1 D seo enitbes eio Hood. Monoit gate suy bou! PDP PDL LD LLL ALL aa aam LLL LL LL LL AAS wr "s M. Te A T F^ ee ee URAN PROBLEMA. s : Inter omnes curvas isoperimetras, maxima superficie gaudens postulatur. . Wud propositum, ad hoe reducitur; TY. D _ Inter omnes curvas , eam reperire quc. tanquam proprietatem. charac-. teristicam sortitur, rationem superficiei ad perimetrum esse maximam. Hee ratio, quaque sit, erit constans. dum. e curva non, exitur, quan- doquidem. relationem. exprimit inter duas quantitates assignatas, super- fidem et perimetrum totius curve. Recte. casi statuitur E Ru Cas ioa = Ci, (1) © JV ax Y dy + dy° unde VAT yds à TCF ae. JU — CV pg) ds o, Me nim M Dillerentiatione adipscimür |... gom -—— NP aca “ae (22) Et secundum (A) d. Cp TV Fh le > ds — —4. v 1 T pP Integrando : | C= = He scribendo —~ 2 7, pro Ps igus segregando : ! CESLA yc (x cer. Cy Dein, repetità integratione, et radicali abolito: (y. — €" y +(x — Cy = Cc’ quod præbet æquationem circuli cujus radius est C (1). LEO dy — POLL a a um um un Pau num an uu a^ a anu m a ua aa ug uua am auum. PROBLEMA VL Inter omnes curvas isoperimetras inter duo puncta, ea postulatur que maximum gignit volumen, dum rotatur circum réctam puncta data jungentem ? Habetur ut in problemate precedenti et in fere omnibus ad isope- rimetra referendis, relationem constantem inter - integralia : Say’ dx "ul SV dx? + dy* Vel J'rydx = Cf Fa = [Cdx Vitp (1) Quanquam constans C eadem sit ac in æquatione (1), hinc tamen concludi nequimus rationem superficiei circuli ad perimetrum, radium adaquare ; nam cuique integrali /ydx, f \dx* + dy*, constans addita quae usque indeterminata manet. (25) Unde pct o ain T \ wd mab: Vite T da ; A js 1 a me ha Pe pet. FEI momay ld m | Xd. = ary + CG m dr ü 4 (hayes! (0 — up Atqui e calculo differentiali discimus , radium curvature hanc formam obtinere à RCE Ergo bey HE = o. de! LL otemoldos) , ni dy ainaki eror1936.) Ex eo quod radius curvature servat rationem inyersam applicate, curvam hanc esse patet. quz nomen - habet. e/asticam, vel quæ- ab. ela- terio recto inter duo puncta compresso producitur. €1 ¥ € t E 4 LI " G y € Luo 3 Duo 4 AAG AU wf uf ufum um aum ALD unum un wn maa a af a LDL LD am m Um aum mam LLL m um mum am umm LLL iy PROBLEMA VIL X DEL Pin. omnes curvas. waa ; ete,, ea porre que maximam gignit aream. dum, ete. (vid. prob. or T ' ret) T In hoc casu scribendum eat si iii | 1 Saryy 1 + p° dx ré C eie SV F pre amoan à ( 24) Hine deducitur /(amy — C) Z1 Fp daz 0 shau V = (2xy — e) ETS dV = andy Vig! + (ary — C) V p (ary — C) i Ne 27 VA pis; pl) ka, nues Velo differentiale dV tantuin differentialibus dy et. dp: con- stare videtur, inde concludere licet ut in Problemate III V=Pp+C, vel ap — ni Wis E = rat sias TOv da = Gi: V(emry—C) = d de Catenaria obtinetur ut in. Problemate IV. (uu dang m rrr M S n LLL PELL LOD LDL DEII PPO MP UP Pn DII DOL UP a e S DE CHARACTERIBUS QUIBUS /Vds = max. ab f Vdx = min. DISTINGUITUR. In casu presenti haud secus ac in functionibus signo / non subjectis , characteres illi a secundo termino pendent in evolutione perfectà va- riationis quam subit functio proposita. Ne calculi fiant operosiores, in f Vdx, functionem V tantum quantitatibus x, y et p constare Sup- ponemus. Evolutio completa hujus Fanaa erit Eo (25) (d Vy pin dy +a ges yep qr dp + ete se ergo [Vax Hf s dy tn dp) dx ec y. «etc. ) dx - Nds o Summa terminorum primi Salata: X y dy +2 ~ dp per dx multipli- cata et denique signo / subjecta , VE Lj 1 Vdx = o evanescit; quod facile integratione partiali probaretur, significationem litterarum M, N, ete. differentialis dV, in memoriam. revocando. Variatio igitur integralis "V 2x, ad hanc reducitur Want i dy dp + Se op ds ratione tantum habità terminorum secundi ordinis. Ut valor maximus vel minimus locum obtineat, hanc expressionem signum. suum , asservare inter limites variationis expertes, necesse est; sed indagatio illa valorum coeflicientis secundi ordinis absque ullà va- . riationum influentiá ,. difficultates sepius insuperabiles offert, et impri- mis, quando functio plures yariabiles continet. Cum nulla detur me- thodus generalis ad valorem minimum e maximo distinguendum, cum~ que ex ipsà problematis natura distinctio hee plurimum occurrat, huic materiei non amplius immorabimur, ac proinde ad momentosas applica- tiones, methodi ad staticam et ad dy namicam , transibimus. ( 26 ) CSSS an oun a anuo uma uo LLL LLL a aum uua LLL a^ LD LLL LLL LL LLL DE CALCULO VARIATIONUM AD , ig’ QUÆDAM PRINCIPIA MECHANICA DEMONSTRANDA APPLICATO. Hactenus variationes contemplati fuimus tanquam novum differen- tiarum re remoto omni motüs vestigio. Jam oportet ut considerentur | sub novà specie, que verisimiliter Eulerum et Lagrangium ad solutionem problematum de integralibus indeterminatis perduxit. Variationes définie" mus: « Loci mutationes infinite exiguas puncti mobilis e situ primario" ; et calculum earumdem accommodabimus ad demonstrationem principit velocitatum viriualium pro systemate punctorum filis rigidis et dein flexibilibus , inter se conjunctorum. Notabimus per [m, m ] tensionem vel contractionem fili rigidi duo systematis puncta jungentis. Quamobrem [m, m"], [m', m"] etc. tensiones filorum inter m et m”, m’ et m" etc. repræsentabunt. Etiam considerabimus variationes distantiarum punctorum m, m, m”, dum bina locum mutant, vel dum unum. Distantia inter puncta m et m’ designabitur signo (m, m'y, inter m et m" signo (m, m"), etc. Notationem à, usurpabimus ad indicandam variationem puncti m, no- tationem ð, ad designandam variationem puncti m’, et sic porro. Denique littera nuda ð inserviet variationi que sequitur ex loci mutatione simultaneà duorum punctorum. —— eS (27) Supponendo, exempli gratià, m in 7 fuisse translatam (fig. 17°.), et m' in n’ ete.) habebimus ò (m, m) = nn — mn! d, (m, m") = nm — mm’ ad hee cs s à 9/ (m, m) = n'm — mm \ Primo adnotandum est variationem completam. signo J notatam, ag- gregatum variationum partialium signo 2, et J,’ indicatarum, adæquare. Quapropter habetur pro duobus quibuscunque punctis ; à (m, m) = ò, (m, m') +9/ (m, m): quod sequitur ex eo quod loci mutationes punctorum m et m infi- nite parve supponuntur, et nonnisi in hac hypothesi locum obtinet. Etenim; quum puncta m et m" in n et n' transferuntur, eorum coordinate incrementa infinite parva accipiunt; itaque augmentum to- tum functionis (m, 7") summam augméntorum uniuscujusque variabilis adæquare debet. His rite intellectis, punctum +m cui applicatur vis P, intueamur. Punctum istud cum ceteris jungitur filis mm’, mm" : trahitur ergo vel pellitur pro virium directione, vi quâdam æquali tensioni vel con- tractioni quam filum patitur; igitur preter vim P, tot alie vires agunt in P, quot fila exstant ad illud punctum alligata. Ratione habitá harum tensionum, fila removere licet quibus punctum m cum ceteris connectitur, et idem contemplari tanquam solum , dum tensiones [ "1, m], [m', m"], etc. et vis P equilibrium sibi mutuo faciunt. Si punctum m immobile est, nulla æquatio conditionalis aderit. At si perfecte liberum sit, vel si in curvà vel in superficie data versari debeat, inter omnes vires habenda est æquatio velocitatum virtualium, quam pro puncto unico demonstratam supponimus. Ut hac formetur equatio, punctum 7 assumamus infinite vicinum puncti m, et ad superficiem datam pertinens. Sint p, £, 7, 1", etc. projectiones recte mn in directionibus virium P, [m, m'], [m, m"], [m, m”): secundum principium velocitatam yirtualium, obtinebimus ( 38.) Pp d [m, m ]t--[m, m w + (m, m'" 4" 4- ete. = 05: (2) Sed quia recta mn infinite parva est, facile "T Les gp ejus nihil aliud esse nisi differentiam distantiaram mn et mm. Etenim describatur arcus np ita ut mm’ = pm), et inde apparebit projectionem — istam. ma a differentia predicta mp differre tantum quantitate zp — nm! X sin. vers. (np). Cumque sin. vers. - np) diffe- rentiale sit secundi: ordinis, pro nihilo est habendum. Ergo nm = am etma=nm mm. Inde æquationes (1) evadunt: tid (an , «m! v= 9, (m, m^) = Q0, (m, m!) Eamdem enim rationem adhibere possumus. respectu punctorum: m”, ml! etc. quà usi sumus. respectu m’. Ex supra dictis consequitur æqua- tionem (2) mutari in sequentem : Pp Hen, m ],(m,m!)+[m,m" (m, m") -[m, m" 9, (m, m") J- ete.—o Singula systematis puncta, 7’, 4" etc. contemplando, pro unoquoque uatio analoga obtinetur |. P/p [m/m] (m', m) [m', m" ]2'(m' m 4- [m' , m^ Jd (m ym" cete, FO, P" p E[m",m "(m^ um" am! Ja" (m" in) [m" m" ld" (m" ,m'"')-+ete, =o p p" pm", m o" (m^ mtn", m/ à" (m'"' ,m ^ro" m" Ja" m", m" 4-etc. 9 His. æquationibus collectis, adyertendo [m, m^] esse idem ae [m', m] ete., substituendoque variationem totam signo) À notatam in. locum summae variationum partialium, habebitur : Pp + P'p a P"p " 4d- pp n + etc. moi 8s) [m m^ (min YHn n (i m^) + [m', m" >) (ml, m") + [ m’, m/!!] à (m; m") =o... (3) E [ m", m" à (m", m") + etc. 1 Supponamus nunc distantias inter singula puncta esse invariabiles ; hiec conditio exprimetur per d(m, m') = o, d(m', m") = o etc. et æquatio superscripta ad hanc reducetur Pp + P'»' + P"p NZ A pj p". + ete. = ( 29 ) Si quedam puncta m, m, m", m" etc. annulorum vices prestant , æquatio velocitatum virtualium æque locum habet. Supponamus ex. g. m esse annulum per quem filum transit ex mm’ in m”. Tunc non am- plius habetur: seorsim ò (m; m') 9/0, d(m, m") = o, sed tantum d (m, m') + d(m, m") = o, propterea quod filum m'mzm" extendi nequit. Cum vero fila mm et m" m unum modo constituant, tensiones [m, m]; [m, m"] sunt equales, et duo terminorum æquationis (3) hanc induunt formam [m, m] 13(m, m) + 9(m, m") ac proinde ad nibilum rediguntur. Ex his omnibus concluditur : Æquationem inter velocitates virtuales ceque locum obtinere cum fila rigida vel flexibilia supponuntur. Q. E. D. at an af umm am am aum am aam an am am aum aum wn unam un gn LA unu tam am am am an LA POL LLM hhh u APPLICATIO CALCULI VARIATIONUM AD PRINCIPIUM VULGO APPELLATUM: PRINCIPIUM MINIMA ACTIONIS. l Ut clare perspiciatur quid vulgo intelligitur sub nomine: Principii minime actionis , fingamus corpus a puncto A delapsum fuisse et adire punctum B: velocitatem in puncto A dari quoad intensitatem , non vero quoad directionem : vires accelerantes ita esse comparatas ut formula (30) X dx + Ydy + Zdz in qua X, Y, Z vires acceleratrices repræsentant secundum axes orthogonales RH sit. differentiale perfectum. De- terminari potest velocitas V hujus mobilis ope coordinatarum ,: x , y, z absque omni cognitione nature curvae quam corpus percurrit ut ex A in B transferatur. Supponamus velocitatem hanc, per elementüm ds curve, multipli- catam fuisse: principium de quo agitur, in eo consistit ut mobile libere motum, inter omnes curvas hanc percurrat que sequenti. proprietate fruitur: f Vds = min.; etsi in superficie versari debeat, inter omnes lineas in hac superficie describendas, hanc sequatur cui contigit expres- sionem predictam esse minimam, inter puncta data. Æque locum habet idem principium quum agitur de motu systematis principio conservationis virium vivarum subject. In hoc casu, formula necessario modum patitur pro varietate corporum: sumantur uniuscujusque corporis massa, velocitas et elementum curve sequendæ : hzc omnia inter se multiplicentur, et for- mulain hanc mutabitur : f (meds ]- m'v'dss' J- etc.) =f S(mvds) = minimo. Incipiemus demonstrationem respectu unius corporis. Tunc proban- dum est: f vds = [d.vds = o. Porro. d.vds = dv.ds + vdds. Sed ds = vdt, ergo d.vds = vàv.dt = Q9. (5) dt. Cum : : : : x z? ^ dr HE dt’ : : d'x d'y d'z £d. = qp 49d tgp dé = Xdx + Ydy + Zdz = differ. perf. Inde — = f(x, y, 2) +C = f(Xdz + Y dy +Zdz) et 2. (54. far 5) = Xda + Vey +208 ( 51) Quamobrem (e) dt GF da FUL» a Hakaa PAA PPT (1) Quoad secundum terminum vu variationis J.vds, habetur propter ds' = dx’ + dy" dr et À = 22] ».dds = ^ , ade +% X dày + Fads ME (2) quà cum ard (1) XD adipiscimur Kd dh uf et ge) + LUS dx + E dM) + ap EPG) SE IEEE + 7 e quod nullum fit sub limitibus integralis, quippe puncta A et B immo- bilia sunt. Quam ob causam in his punctis, Jw, dy et 9 z seorsim nulla sunt. Cum de systemate corporum motorum agitur, habeatur necesse est SS.mvds =. min, ; sed 1109 :S.muds Tesi PET + m! y/ds' d mp" ds" +..etc. Igitur: .. meds, 4S mods, + [m's"ds" = min. , Si quisque terminus hujus, æquationis est minimus, summa necessario est minima, dum cuique sag asservatur. Probare igitur suflicit [muds = min. Sed massa corporis dati est constans; ergo af d =m f vds. [m jam demonstravimus Jvds = mini. Ergo mfvds = min. et consequenter SS(mvds) = minor Integrale JS. (meds). idem est ac S. fmv'dt; at f me' dt est summa yirium. vivarum sub_ centro ‘gravitatis corporis quod cum velocitate v movetur : ergo S.fi mv'dt est summa virium vivarum totius systematis. Principium minimæ actionis in hac proprietate versatur : Systema predictum , minimá virium vivarum impensá , e positione daté in aliam transit. 1e t (52) nr nn ur am ur n nnam an a n ran n aan n am EPP an nan aan anm un annua APPLICATIO = MOTUM EXAMINANDUM DUORUM CORPORUM INTER SE FILO RIGIDO ALLIGATORUM, DUM AD CURVAS DIVERSAS. PERCURRENDAS, COGUNTUR. Simplicitatis causá, curvas in eodem plano sitas suppónemus. Sint m et m’ masse duorum corporum. Centrum gravitatis ‘corporis: cujus massa est m, coordinatas orthogonales habet x et y, eodem momento quo älte- rius centrum gravitatis coordinatis x” et y” determinatur. Puncta (x, y), (x', y^) in eurvis diversis versantur. Quum filum quo puncta conjunguntur omnino sit rigidum, habetur relatio ^ oe B ; T (x=) +(yy) =D" . . 2, ."uce(d) in qua D eorum distantiam denotat. Omnes vires acceleratrices in puncto (x, y), ad duas réducuntur, que sunt (X) axi AX, et (Y) axi AY parallela. Vires acceleratrices iisdem axibus parallelas et in puncto (a’, y’) agentes, litteris pup d similiter designabimus. : Ke Post tempus quodcunque 7, celeritates puncti (x, y) secundum axes, dx dy. À ; d sunt Tr dt sequent temporis puncto, evadunt . (m) posso e dpa ew LL dx dy porro tempusculo d£, he celeritates accipiunt augmenta : d . je 3 uc Verum huic puncto (x, y), si liberum foret, vires acceleratrices X et Y, tempore dt, velocitates X dt et Ydt imprimerent: ergo celeritates amissæ a ^ d eodem temporis spatio, a puncto (x, y), sunt; X dt — d = RTE d. "n dx! P i et a puncto. (a^, y^) sunt: X'dt — d. 77, Y'dt—d. "D Quibus positis, secundum principium Dalemberti, equilibrium constitui- dy tur inter quatuor vires motrices : m( Xd£ — d. = |, m( Ydt — d. d dx! dy’ m (X'dt — d. =), ml (Y'dt—d. Tr Supponamus nunc, ut principio velocitatum virtualium utamur , puncta(x, y), (^, ) suas mutare positiones, ita ut distantia inter positionem unius puncti, temporis momento quo observatur, et positionem yariatam, adæquet distantiam analogam, ratione habita ad alterum. Tribuamus signa dx, dy; dx’, dy’ variationibus coordinatarum punctorum (x, y), et (x^, y^). Facile est perspectu variationes illas repræsentare velocitates virtuales punctorum de quibus sermo habetur, secundum quatuor virium applica- tarum directiones æstimatas et, ex gr, dx exprimere velocitatem virtualem puncti (x, y) secundum directionem vis parallele axi A X, que vis qualis est m(Xdt —d. Sey Prodibit ergo secundum idem principium, scilicet (veloc. virt.) m(Xdt—d. 7) da + m(Ydt—d 4 dy 3 ` =æ 0 si (2) + m'(X'dt—d. a Ja! +m! (Y'di—d. F) dy’ Quoniam distantia punctorum, propter filum rigidum, immutabilis (54) manet, coordinate punctorum (x + dx, y + dy), (x! + 0a, y + dy’), æquationi (1) satisfacere debent. Differentiando igitur per 2, elicitur (æ — a!) (da — da) + (y) (dy —y) 8o... - 3) Preeterea, ex æquationibus curvarum in quibus puncta versari debent, duæ æquationes elicientur quarum prior inter dx et dy, posterior inter dx’ et dy’, quibus cum (2) et (3) conjunctis, quatuor aderunt æquationes inter quas, tribus variationibus eliminatis, supererit æquatio finalis in qua variatio superstes sub forma factoris communis invenietur. Post di- visionem per hanc variationem, æquatio differentialis secundi ordinis accedit, cujus combinatio cum æquationibus curvarum et æquatione (1), determinationi coordinatarum x, y, x’ et y^, temporis ope, inserviet. Si centrum gravitatis unius tantum corporis curvam percurrere cogeretur, duæ tantum variationes determinarentur quibus ex æqua- tione (2) eliminatis, duæ adhuc superessent variationes a se invicem non pendentes; ponendo earum coefficientes nihilo æquales, duz darentur æquationes secundi ordinis, que cum (1) et æquatione curve date, conjunctz officium rogatum prestarent. Si nulla curva adesset, tres indeterminate manerent; ergo tres coeffi- cientes in æquatione (2) nihilo æquales habendi; inde tres æquationes et æquatio (1). | Ut exemplo gaudeamus, supponemus (fig. 77.) duo corpora circulos percurrentia, quorum æquationes sunt x* yer als p jh = rs Fr SAMEN SAN Differentiando per d: xdx +ydy=0....(a), vx yy =o... (b) quarum ope æquatio (3) evadit dx + y'èy + «dx tydy =o0..........., (o) WT ge (55) Ab æquatione (c) multiplicata per y, substrahatur Ned (a) multi- plicata per y’, et habebitur (yx! — xy!) dx + xydx + ydy = 0 ..... (d) Multiplicetar æquatio (d) per y' et substrahatur ab æquatione (5) multiplicata per y*, et emerget post divisionem per factorem commu- nem s'y — xy’: ; dx! = = PB Se ale we it (e) Ex æquationibus (2), (5) et (e), elicitur zl dy =— 5 de, dy ma: lol = — — dex His valoribus in æquatione (2) substitutis, habetur post divisionem per dx: my (Xdt — d. 7) — ms (Ydt — a ; A +my (X'di — a. 99) — m'a (Yat — d > Si gravitas sit vis unica qua sollicitantur puncta m et m’, capiatur- que axis AY verticals, erit X = o, X' — o, Y — g, Y' = g; unde æquatio = in hanc mutabitur , m(sd. ya. À) +m (xd. y a. T erat + mg x! idt Sit G centrum gravitatis ambobus corporibus datis commune, ex quo demittatur perpendicularis GH = x”. Ex statica deducitur relatio (gm + gm’) x" = gmx + gm'x! et, post divisionem per g, (m + m') x" = mx + m'a Vocentur + et 2' anguli constantes mAG, m'AG, et 4 angulus va- riabilis GA Y , et obtinebimus iy = r cos (0 — a), # = r sin (8 —a)} ...... (f) iy’ = r cos (0 + a), a = rsin (0+ a)? .. (8) ‘ifferentiando equationes (f), reperitur. 1.1, | à ep d dy = — r sin (0 — æ) dé edis os oh dx= 7 cos (6 — 2) dé = À À LE m ‘i: His autem éiquationibus iterum ‘differentiatis, multiplicetur : prima per x et altera per y: "capiatur ^ denique differentia , observando x + y= r et inde xdx + ydy = o, et à rene post divisionem per dt: dr ae ^ ^ iisdem operationibus effectis respectu zquationum (g), obtinetur wa. D yc d ans A Preterea designando littera r" distantiam GA, babetur a" meaty Beat ac proinde : ma + mis! = (m+ m) r' sind. Eguitionqm supra ridus beneficio, siqua (5) ad hanc reducitur (mr + mir) © ir PL (m $ m!) gr! sin § = o. Porro æquatio penduli oscillatorii in vacuo, sic se habet : Z b dib Fg sin (=o, in qua Z notat penduli longitudinem et § arigulum ab eodem cum recta verticali, unoquoque temporis puncto, formatum. Inde con- cluditur motum puncti G idem esse ac penduli simplicis cujus longitudo mr° + mr° foret Lc (m+ myr TANTUM. xd HENRICI HERDEN , , : RESPONSIO AD QUÆSTIONEM as ORDINE DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM IN ACADEMIA GANDAVENSI PROPOSITAM , axxo M. DCCC. XXIII. » Exponere ac determinare ea, qua experimentis physicis et proposi- » tionibus Anatomie comparate demonstratis constant de oculi » mutationibus internis , quibus efficitur, ut, non obstante distantie » objectorum varietate infinitá, oculus bene conformatue in statu » sano fere semper distincta visione gaudeat." PROOEMIUM. A D questionem difficillimam ab illustri Facultate Scientiarum Ma- thematicarum et Physicarum A! cademiæ nostræ propositam responsurus ^ optimum duxi sequentem proxime sequi ordinem : generalia primum de visits organo in homine et in diversis animantium speciebus tradidi, mox commemorans que ab immortali Bichato dicta fuerunt, scilicet : Yun des premiers, Haller a reconnu que la science des fonctions étant le but, et celle des organes le moyen d'atteindre ce but, toutes deux ne forment qu'un méme tout qu'on ne peut séparer sans rendre incompletes - "ces divisions (1). Speciatim egi de bulbo oculari quoad ejus structuram et fabricam , et tandem, varias summi momenti quastiones opticas solvere conatus , oculum physiologice consideravi. (1) Bichat Anat. descrip. discours préliminaire, pag. a. Diu in animo fuit solutionem mathematicam questionis propositæ conscribere; sed opera Monroii , Jurini, Pembertonii, etc. probant na- turam aliquando methodis et caleulis irridere nostris. Quisnam enim et quibusnam mediis cujusvis humoris oculi vim refringentem exacte determinavit? Quisnam rigore mathematico sinuum angulorum inci- dentiæ et refractionis rationem invenit ? Quisnam in oculo aberrationes sphericitatis et frangibilitatis , quibus tamen corpora ad varias dis- tantias sita videri possunt, detigit (1)? Quantum vero abest ut opus perfectum et consummatum tibi lector offeram! inter innumeras de quæstione propositá hypotheses veram detecturus theoriam , multa variorum scriptorum opera perscrutavi , aliqua perlegi, plurima tandem scopo meo inutilia rejeci. Quidquid sit, vestra , professores illustrissimi, me committo benevolentiæ. Et si opus hocce exiguum vobis non displiceat, lauream obtinere academi- cam tentasse juvabit. (1) Vide Adelon traité de physiologie, vol. I. pag. 440 et seq. Paris, 1823. ——_— "n GENERAL IA. —— 9 DP © A — Sn tenet visus inter omnes cerebrales sensus locum. Si enim bul- bum oculi, cerebro vicinissimum , et reliquas partes ad visus organon spectemus, tum maximam cernimus perfectionem : adsunt: partes solide et humores varii, concurrunt quavis systemata generalia, membranze mucosæ, serose, et fibrosæ, vasa sanguifera copiosa et lymphatica; ner- vorum insignis copia, musculi, glandulæ, etc. et haeret bulbus in pro- prio conceptaculo osseo variisque custoditur mollibus partibus... (1).Summa hujus sensüs dignitas manifeste apparet, si ipsam consideremus visüs functionem ejusque utilitatem. Bulbi ocularis ope homo et animantia varia cum rebus universis in amplisimum ponuntur commercium , ut adeo coelestia pariter ac terrestria corpora intueri et cognoscere va- leant. Nobis suppeditat visus plurimas intuitiones et rerum objectivas ideas, quibus cognitiones plurimum augentur et pulchritudinis sensus precipue perficitur; animalibus etiam oculi praebent sensationes varias, quarum ope cibos querere, noxia fugere, utilia petere possunt (2). Pro- vincia yisüs multo latius enim sese extendit quam auditus. Entia fere omnia oculos habent: Conchy lia pleraque i in propriis cornubus , Cancri , Pulices, Acari, animalcula solum microscopio conspicua , Talpa , cujus jam ab antiquissimis temporibus oculi innotuerunt, uti scripta monstrant Aristotelis, Galeni, Severini, etc. organa visüs possident (3). (1) Jacotot, élémens de physique expérimentale, Paris, 1804. tom. Ier pag. 141. (2) Richerand, élémens de physiologie, vol. II. pag. 2. (3) Haller, elem. physiol. Lausanne, anno 1765. vol. V. pag. 506. et seq. et Cuvier, anat. comp. vol. II. pag. 442. i (6) Antequam ulterius progrediamur, videamus quomodo sese habeant oculi in diversis animalium speciebus et quenam unicuique animanti natura dederit visüs organa , conditioni suæ optima, priusquam de bulbo oculari humano speciatim verba facere conemur. In animantibus, entium scale ultimum locum tenentibus, seu structurá simplicissimis, uti in Infusoriis et Polypis minus perfectis, totius cor- poris pars æque sensibilis est; atque, agente stimulo, corpus totum eodem gradu ac eodem modo sese contes Sed in quibusdam Polypis, in | Radiariis ipsis, V ermibus et in Entozois reperitur in quadam corporis parte sensiliori primum alicujus sensorii organi vestigium, dum partes alie minus sensiles inveniuntur. In Insectis primordium organi visüs: In hisce quidem animantibus obvenit pars quedam, quæ non solum sensibilior uti in precedentibus sed que afficitur lucis stimulo, dum partes relique horum animalium lucis actioni insensiles reperiuntnr. Uti omnibus notum est, quod quidem suo tempore jam egregie demonstravit Zwammerdam, duplicis generis sunt insectorum oculi. Sunt quidem vel simplices vel compositi. Suos nervos habent opticos, diversis constantes filamentis, et ad partem anteriorem corporis, ad caput scilicet, accedentes: oculi hi, seu simplices seu com- positi, eâdem sunt structura. Hi nervi teguntur membraná insensili, pellucida, cornea dicta, et sic formantur oculi simplices. Si filamenta nervea ita progrediuntur ut separata remaneant, nec intér se confun- dantur, tunc unumquodque filamentum suam propriam habet corneam ; hinc oculi compositi. Quæque cornea admodum dura, et que lentis locum: tenere videtur, basis est uniuscujusque pyramidis quam illa fila- menta, a se invicem sejuncta, monstrant. Horum quidem filamentorum apices, invicem juncti, nervum opticum constituunt. Si filamenta hzc inter se confunduntur, et unica tecta sunt cornea, uti id in oculo sim- plici, una tantum obvenit pyramis eamdem structuram ac formam refe- rens, sed majoris amplitudinis pyramidibus in oculis Vig ao obve- nientibus (1). (1) Cuvier, lecons d'anat. comp. tom. III. pag. 591. (7). » Insecta diurna. compositos , nocturna vero simplices oculos habent. Matutina et vespertina simplicibus et compositis instructa sunt. Pili, structure peculiaris, cujus usus usque ad hunc diem est incognitus, et qui propriis. moventur musculis, reperiuntur in oculis horum animan- tium (1). } | Araneæ sex vel octo habent oculos in thorace vel in p éngite positos ; sunt simplices et diversà ratione dispositos, quorum quisque constat fasciculo nerveo, in fasciculum planum desinente et corned convexá vestitum. In hisce jam Pau obvenit bulbi forma et forsitan humor aqueus. adest. . Crustacea, duobus tantum instructa oculis, visus organon. referunt fasciculo efformatum nerveo, plurimis filis composito. Hoc fasciculum involucro corneo, tubo quasi obductum, et articulo mobili cum reliquo corpore junctum. est, pone quem tubum obvenit. Cavitas, in qua nervus heret opticus, membrana, choroïdeæ comparanda, circumdatus, in qua retina incipit. Hac cavitas quemdam etiam continere videtar humorem. Mollusca in: 4 cephala et Capitata dividuntur. Priora, oculis orbata, partem in corpore rursus habent admodum sensibilem. Posteriora, prio- ribus structwrá simpliciora, habent oculos oculis crustaceorum partim similes. In Molluscis maxime perfectis observantur oculi ad eumdem typum formati ac oculi animalium vertebratorum; in minus quidem perfectis visüs organa sunt puncta nigra in cornuum superiorum parte anteriori obvia. In quibusdam insectorum speciebus utrumque oculorum genus adest (oculi scilicet simplices et compositi) dum in aliis vel sim- plices tantum vel compositi inveniuntur (2). Redeamus ad mollusca. Bini procedunt nervi ex Limacis (iiu tubos, de quibus supra diximus, admodum flexiles intrantes, in quibus expanduntur investiti membrana quadam choroïdeæ simili et corned te- guntur. Ad hunc autem oculum aecedit musculus tubum flexilem interne tegens et oculi basi insertus. Sese contrahente hocce musculo, oculus (2) Awammerdamii tabula oculi apris in bibl, natura. (2) Cuvier L. C. vol. Il. pag. 571-574. (8) sequatur necesse est. Nature investigatores varii dubitant an hæc puncta oculi sint; sed nihil afferunt hanc opinionem dubiam reddere valens. ‘In Molluscis capitatis oculi infra pedes obveniunt. Adeo magni sunt ut caput animantis superent. Carent palpebris et ita nunquam lucis ac- cessus ad retinam arceri possunt, unde nonnulli cel. auctores dubitárunt an somno frui queant animalia illa. | Omnia vertebrata oculos habent ad eumdem typum formatos, et cum hoc typo valde conveniunt oculi Molluscorum cephalopodorum perfec- tiorum. Hujus autem typi maxime perfectus est oculus humanus, ita ut, cognità oculi humani structura, horum organorum fabrica in reliquis omnibus vertebratorum classibus sponte quasi innotescat. Ea est ratio cur speciatim: de humano oculo egimus, ut exinde rique pro | so- lutio facilius effluat. Omnia animalia, calidi sanguinis, duobus sted oculis mobilibus, orbitæ reconditis et similiter fere structis uti in- homine est (1). Id ipsum valet, ut vidimus, de Molluscis cephalopodis et quidem de gasteropo- dis: plerisque, quamvis tamen horum multa sint oculos habentia tenta- culis: carneis et mobilibus insidentes. ^ ` i gno 194160] Oculi igitur sunt admodum communia: et omnia fere animantia , aliis quidem carentia sensibus, visu fruuntur. Uti ex praecedentibus patet , iz Mammalibus, Piscibus, Avibus, Testaceis, Insectis Vi ermibusque obveniunt. In aliquibus tamen ‘piscibus mirandum est quod; quamvis oculos habeant, cceci tamen reperiantur uti in Murena Cecilia, an= guilla specie, iz Gastrobrancho ceco, et in Mure Typhlo; sed hoc pendet a dispositione palpebrarum (si partes he ‘nomen illud gerere possunt) bulbum ocularem totidem obtegentium (2). Quoad oculorum formam, accedit figura oculi humani maxime ad globum, licet non paucæ durant occurant varietates (3). Idem re- peritur in animalibus in terræ superficie, id est, vitam ducentibus in E2234 (1) Cuvier L. C. vol. 1I. pag. 397. (2) Richerand L. C. vol. 11. pag. 13. ad finem. (5) Lenhossék , pag. 318. — Cuvier L. C. tom. II. pag. 575. (9) ; parte densissim’ aéris atmospherici : est enim oculorum figura in diversis animalium speciebus in quo vivunt accommodata medio (1). In. mammi- feris axis oculi minor est quam diameter transversa ut proportio sit. 24 : 25; frequentissimum quidem etiam in homine bulbi ocularis axis inde a corneæ convexitate usque ad optici nervi insertionem , novem. lineas longas, + linea parte brevior reperitur diameter transversa (2), in Ba- lena vero ut 6: 11, et Delphino Delphi uti 2: 3; Cetacea enim hee et pisces, ob aque, in quà degunt, majorem densitatem, et majorem ejus radios frangendi vim, adplanatam magis habent corneam : Pisces aliqui et ille precipue gallice Lote vocatus, huic regule sese subducunt, et corned gaudent admodum convexá. Contrarium in avibus obvenit; animantia illa.altas auræ regiones petentia, oculis excipiunt radios lucis per multo tenuius medium advenientes; habent igitur plereque corneam maxime conyexam aut conicam plane, que radios minus concentratos frangere ad cathetum valeat (3). Notandum est harum trium anima- lium. specierum oculorum formam esse diversam propter majorem mi- noremye humoris aquæi quantitatem in bulbo oculari obvenientem ; jure quidem ac merito locum id habet: humor enim aquæus, fere enden quam aqua densitatem habens, radios lucis in oculo piscium non fran- geret; ergo hujus ! humoris effectus nullus foret; eam ob causam in bulbo oculari horum animalium deest. In aére admodum raro, uti ille in quo aves degunt, radiorum lucidorum fractio necessaria obvenit; ea est ratio cur in hisce animantibus cameram amplam impleat. Quadrupeda inter extrema medium tenent, terre quidem superficiem incolunt et densissimo et infimo atmospherici aéris strato ambiuntur. Aér hic ille medium etiam tenere videtur inter aquam et fluidum rarum, in quo aves volitare con- (a) Richerand L. C. vol. ll. pag. 55. — Dumas principes de physiologie. Paris, 1806. vol. III. pag. 87. (2) Lenhossék L. C. pag. 318. — Soëmering tab. V. — Bichat anatomie descrip. vol. If. pag. 427. — Zinn descrip. anat. oculi humani. Goeth., 1753. in-» — Morgagui advers. anat. (5) Richerand L. C. vol. IL. pag. 27. — Dumas L. C. vol. III. pag. 488. et seq. — Cuvier L. C. vol. II. pag. 578. — Ficher physique mécanique 3me édition, Paris, 1819. 2 C 10 ) suescunt (1). Denique, quo majus ad formam sphericam accedit bulbus ocularis in quadrupedibus, eo major intelligentie gradus, pupilla etiam rotundior : in quadrupedibus e contra, minori intelligendi vi pollentibus , oculus applanatus et pupilla oblonga solos admittere possunt radios lu- cidos ab anterioribus vel tantum parum a latere advenientes, dum in priori casu lucem copiosam ex omnibus globi punctis accipere valent oculi (2). Cornez convexitas ad lentis crystalline: convexitatem “varia et quideni inversà proportione sese habet, quod necessario requirebatur ut cuique, principia physica parumper non ignaro, patet. Pisces lente globosà vel admodum convexá gaudent et exigua est aquei humoris portio ut gene- ratim jam diximus. In Cetaceis et aliquibus quadrupedibus avibusque maritimis, uti etiam in Reptilibus, lentis convexitas reperitur maxima, minuitur in mammiferis, et habet Homo inter illa lentem. maxime planam et plurimum de aqueo humore. In Ævibus denuo cristallinum id corpus ad complanatam figuram maxime accedit (3). Tabula existit in quá proportio convexitatis lentis cristalline ad formam bulbi SÉ determinatur a Cuviero (4). Quoad oculorum positum, iz Homine inque Simiis eodem modo dis- positi sunt oculi, ut adeo anteriora spectent. Videntur in his medic faciei parti esse propiores. Inter omnia mammalia, nulla id manifestius ostendunt quam Lemur Tarsius et Didelphus Macrotarsus (5). In cæ- teris mammalibus ab invicem magis recedunt et latera spectant, uti videri est in speciebus timidis, in Lepore v. g. et in Cuniculo, ut ani- malia hzc: melius videre queant circumdata; dum in eorum inimicis, in Canibus, et in Carnivoris, sine ullo intermissu predam, quibus vescuntur, prosequi coactis, antrorsum dispositi sunt bulbi oculares (6). (1) Cuvier L. C. vol. II. pag. 378. et quoad oculorum dimensiones, ejus tabnlam, vol. 1]. pag. 576. uti etiam notam physici Biot in opere clar. Ficher pag. 509. (2) Vide Dumas L. C. vol. III. pag. 489. (5) Cuvier vol. II. pag. 379. (4) Ibidem pag. 576. (5) Vide Blumenbacb, Cuvier, Lenhossék, Dumas, Richerand, etc. (6) Dumas L. C. vol. III. pag. 489. Cm) Similis est positus oculorum in reptilibus. In diversis piscibus oculi diverso modo disponuntur, verum. in omnibus ad illum, ad quem omnium fa- cillime de prada vel periculo imminente. certiores reddi possint, quod quidem omni animanti commune. In oninibus fere piscibus oculi in eadem ac os positi sunt directione : gaudent igitur lateralibus oculis plerique pisces. In nonullis, autem, ut in Sgualis et Rajis hæret os in capitis parte inferiori, oculi quidem in superiori; in Uranoscopo et Callionyma oculi cœlum respiciunt, aut oblique superiora spectant. In Squalo Malleo vel in Zygæno ad utrumque latus capitis latioris positi sunt. Pleuronectes denique, dum tamen in his reliqua capitis organa ad or- dinem symmetricum sunt disposita, in eodem latere frontis utrumque gerunt. oculum. Quod quidem locum habet in hisce piscibus quia fundum maris occupant et obliquo motu pergunt. In Strygis oculi anteriora spectant ut in homine. Hisce præhabitis, antequam huic introductioni finem imponamus, de visüs organo aliqua generatim dicenda supersunt. Oculi bulbus in ho- mine neryo optico tanquam pedunculo adnectitur. Hine enim partim ex thalamis nervorum opticorum et tuberculis quadrigeminis ortus, ad sellam equinam cum socio coit et per opticum foramen post éa orbi- tam ingressus, non in medium et posteriorem bulbi partem, sed propius paulo ad nasum et partem internam illi inseritur (1). Nervi optici in- sertio minus est obliqua in omine, Equo, Cane et aliis speciebus , quodam intelligentiæ gradu pollentibus , dum contrarium. obvenit in Ruminantibus , Avibus Piscibusque, unde Willis et Briggs varia quoad visionem distinctam deducere conati sunt argumenta (2). Heeret bulbus in ampla et conica, non nihil angulosa orbitæ cavitate et in ea quidem a copiosa pinguedine cingitur. Oculus enim, cavitate or- bitali multo minor, hujus pinguedinis ope, in motus varios facillime ducitur et pulchrior exstat; nam tempore senectutis, vel juventutis prave et libidinosæ, visus organa in orbitis profundius sese mer- (1) Ludwig. instit. phys. Coloniæ-Allobrogum 1785, pag. 199. — Blumenbach L. C. pag. 204. (2) Willis de anim. brut. pag. 112. — Briggs, ophthalm. cap. 7. part. 6. (12) lar gunt (1). Nervi optici ad se invicem appropinquant, sesé tangunt, coeunt et uniuntur eodem modo in quadrupedibus quam in homine. In plerisque piscibus hec junctio minus est conspicua, presertim piscibus applanatis; in aliquibus etiam sese decussando non confunduntur. In avibus originem ducunt ex duobus corporibus medullaribus vacuis, et antequam cranió exeant unicum efformare nervum videntur. Hisce præmissis, nunc in sectione posteriori de musculis et partibus variis, ab ill. Hallero tutamina oculi vocatis, paucis verbis dicemus. MPa ama oam a DLE LOD LLL Mu am am ua LL LL um um SECTIO. IL CZ. Blummenbachii exemplum sequentes, solius bulbi descriptionem conscribere potuerimus (2). Attamen de partibus variis, quas i//. Haller tutamina oculi vocat, concise verba faciemus (3). DE SUPERCILIIS. In frontis inferiori parte , ad orbitæ marginem superiorem reperiuntur colliculi tumidi , celluloso-musculosi, Szpercilia dicti. Pilis extrorsum flexis, densis, imibricatis conspicue , partes he imprimis umbraculum oculorum constituunt: bulbum a sudore defluente, a lumine nimis in- tenso, a pulvere circumvolitanti aliisque injuriis defendunt. Naso su- premo distincti , colliculi illi extrorsum tempora versus inclinati, in eadem cum orbite arcu linea, gratiam facier insignem addunt. Eorum mobilitas. (1) Bichat L. C. vol. II. pag. 428. -(2) Inst.- physiol.’ pag. 204. Goeting.: 1768. (5) Haller L. C. vol. V. pag. 506. (13) summa est, quod quidem pendit a celluloso copioso textu in quo incum- bunt, sursum ducuntur, agente musculo frontali, ut ita que supra nos posita eo facilius et commodius conspicere queamus (1), et corrugatoris actione radicem nasi versus detrahuntur. Sensu mirando gaudent ob magnam nervorum. copiam quos accipiunt a ramo frontali et qui non absque summo aliquando leduntur periculo (2). Natura et ars superci- liorum functiones exhibent : In Leucæthiopibus oculos admodum sensiles habentibus, obsita sunt supercilia pilis longioribus et crebrioribus; et apud gentes orientales, ii colliculi colore nigro tinguntur ne solis splendor oculum egre afficiat. In animalibus mma vel quibus pts tecta cutis est, non reperiuntur (3). her et etiam cilia in omnibus fere mammalibus — W DE PALPEBRIS.. Palpebra superior formatur cute a supercilia descendente ; pilis vacua sensim sensimque extenuatur, libere ante visüs organum et paulo infra æquatorem oculo producta, ibi quasi resecta videtur desinere (5), non quidem desinit; sed tenerior, contra se ipsam reflectitur et maxima copia yasorum fen as ea ornata , ad marginem pene orbitalem ascendit ; brevi post in mucosam mutatur tunicam, ut membrana adnata, anteriori bulbi fa- ciei adherens. Simili modo effigitur palbebra inferior : ab orbitæ inferiori margine quidem assurgit paulo minus quam ad medium pupille æqua- torem (6), ibique pariter in plicam duplicatam , marginem constituentem et tandem. in conjunctiyam. extenuata abit. Aperiuntur palpebræ per musculum eleyatorem , qui ad superiorem ut majorem, palpebram per- tinet; vix enim evidens est palpebrz inferioris descensus, ab. arcuatis (a) D. Ch. Ludwis L C. pag. 199... . (2) Haller pag. 309. parag. 5. vide etiam Richerand nosographie chirurgicale, vol. IL. pag. 15. Paris, 1808.; et Manuel de médecine pratique par Odier. Paris, 1821. pag. 320. (5) Rudolphus Grundriss der physiologie. Berlin, 1823. II. pag. 161. (4) Porterfied tom. I. pag. 4 — Haller L. C. vol. V. pag. 509: (5) Ibidem pag. 515. (6) Ibidem pag. 316, — Bichat vol. II. pag. 417. (14) autem. utrique palpebræ propriis muscularibus fibris elauduntur ; orbi- culares tandem in ampliori ambitu excurrentes, et ad angulum | internum accreti musculi integumenta vicina abducunt et corrugant. od . Conjungitur palpebra superior cum inferiori in utroque oculi angulo. Angulus major ille est qui naso proprior, minor vero qui tempora spectat. Palpebræ igitur sunt vela duo semi pellucida, membrano-musculosa que bulbum in cavitate orbitali retinent, et que, dum sese movent, radios lucidos in oculo admittunt vel intercipiunt. Ut vidimus prior seu superior mobilior et major tres quartas partes oculi superiores obtegit (1). Efformantur palpebræ quatuor stratis membranosis sibi invicem super- positis et substantia fibro-cartilagineà in suis marginibus conspicuá, quibus adjuvantibus explanate remanent palpebre. Stratum primum et externum constituit cutis in hac corporis parte admodum tenuis, fere translucida et strato subjacenti adnexa tela cellulari molli et adipe nun- quam onerata. Stratum secundum in palpebra inferiori nil aliud est nisi musculus orbicularis palpebrarum , et in superiori idem orbicularis et elevator palpebre superioris. Horum musculorum prior, 2a50-paZpebralis'a nonnullis vocatus et utrique palpebre communis, fibris circularibus efformatus, ab apophysi ascendenti ossis maxillaris superioris usque ad angulum externum oculi et ultra marginem externum orbitæ sese extendit, posterior vero seu orbito-palpebralis in palpebra superiori tantum obyeniens, inseritur parti superiori foraminis optici et margini superiori cartilaginis tarsi. Tela cellulari, adipe flavescenti repletà, jungitur stratum hocce musculari subjacenti strato fibroso, a margine orbiculari usque ad tarsum extenso. Secundum Bichati opinionem, nil aliud est hoc stratum nisi explanatio fibra aponevrotice præcedentium musculorum, dum 77 nslowius et alii sustinent illud ligamenta constituere specialia, ab illis Ligamenta lata palpebrarum vocata. Quartum denique stratum, et internum quidem, membrana est natura mucosa, tenuis, translucida, conjunctiva seu adnata dicta, quia palpebras oculari globo jungit (2). (1) Adelon phys. vol. I. pag. 424. (2) Bichat L. C. vol. II. pag. 419 et sqq. — Haller L. C. vol. V. pag. 516-517: Cuvier L. C. vol. II. pag. 428-429. — Sóemering tab, Il. fig. 4, 5, 6. — Zinn L. C. pag. 224. (15) He palpebre homini date sunt, ut possint totum oculüm a parte anteriore defendere atque tegere, si somnum capere velimus, ne objecta externa hoc impediant et ut oculus, tempore somni, ab omni injuria defendatur, et imprimis ubi de die in aére pulverulento versamur, cavent ne aliquid incidat in oculum. Ut ita sordes atque pulvisculos , semper in atmosphera volitantes atque in oculum incidentes et cornes pellucidæ adherentes abluat et abstergat, oculumque ope humoris hic secreti semper madidum teneat, si enim exsicaretur, visus periret, ideo inter palpebras et oculum semper fluit humor quidam ope palpebrarum semper atque equabiliter córneæ applicatus. Ubi in magno versamur luce, atque sola contractio iridis non sufficere videtur ad copiam ra- diorum moderandorum minuendam , et ne oculus inde male afficiatur; palpebræ se contrahunt, et ad se mutuo accedunt donec tantummodo rima supersit, per quam sufficiens copia radiorium intrare potest. Hinc summum supplicium est hominibus palpebras abscindere eosque tunc soli vividiori atque coruscanti exponere. IN ANIMALIBUS. Fabric — eadem iz Simiis quam in homine. Explicatur palpebra tertia in ceteris quadrupedibus, musculo proprio destituta, unde non pretendi oculo penitus potest. In Equo, Elephante et non nullis aliis palpebra superior sola ciliis est ornata; in his, uti in genere Felino, palpebra tertia obvenit, in avibus, ut mox — , maxime evoluta, et major est quam in ceteris hujus classis speciebus. Vix in Talpa separate sunt palpebre , unde vulgo animalia hzc ceca dicuntur. “In avibus tres reperiuntur palpebræ, quarum duæ nascuntur ex cute fissa, plumis instructe in aliis, in aliis verum veris pilis. In nonnullis uti in Struthione, Camelo, Falcone, etc. utraque palpebra pilis tegitur, in pluribus autem tantum unica. In plerisque palpebra superior immo- bilis est, inferior vero valde mobilis. Quod contrarium est quam in homine. Sed in avium speciebus alte volantium palpebra superior valde est elon- gata ita ut totus oculi bulbus antrorsum obtegi valeat. In his et tertia ( 16 ) ra, membrana Nictitans dicta, peculiari gaudens musculari — ratu, quo agente, oculis prætenditur et sua elasticitate retrahitur re- laxatis musculis. Solent, adjuvante hacce membrana. pellucida, quando solem intueuntur Aquilæ, bulbo oculari pretendere. In avibus insuper, quibus palpebra inferior, superiore major et crassior, obducitur introrsum lamina ovali, glabra et Ls cartilaginea aique musculo deducente proprio gaudens. Desunt Tarsi. In Reptilibus formá numeroque variant palpebræ. In Serpentibus palpebræ non obveniunt; sed in his animantibus prætenditur oculo cutis frontis que non est fissa sed pellucens ut.cornea. In amphibiis que pal- pebris sunt instructa, dantur duæ vel tres, uti in) Crocodilis et Testu- dinibus nonnullis et Ranis. In Lacertis diverse obyeniunt differentia. In Piscibus palpebræ mobiles. desunt uti etiam im. Molluscis ,. tandem in Chameleone qui solus inter omnia animalia facultatem habet et alterum oculum in hoc, et alterum in oppositum: latus .deducendi,. desiderantur palpebræ, sed cutis bulbum obtegens perforata est. foramine. rotondo in omnem sensum dilatabili, ita tamen ut formam circularem semper reti- neat musculo quidem sphinctero regitur, loca duorum musculorum quibus in motum ducuntur palpebre in aliis animantibus. In pisce Tetradone Mola bulbus totidem obtegi potest palpebra circulatim perforata cujus foramen vero musculo sphinctero clauditur et apertum retinetur quinque musculis in orbite fundo insertis. Ut palpebra suam latitudinem teneant arcus cartilagineus, nés in velo inferiori minor obvenit et tarsus dicitur. Natura, ait Maller, simili fere artificio usa est quo grandes tabulas pictas solemus. distendere ut enim ad baculum eum extendimus (1), quidquid sit firmitatem palpebris, ne sub motu vario in rugas abeant, he cartilagines praebent. . Tarsus superior major magis lunatus et sursum convexus adhesionis punctum musculo levatori praebet, inferior quidem cætilago rectior proximus mar- gini ponitur inter paginam palpebræ externam et internam (2), hi Tarsi (1) Haller L. C. vol. V. pag. 318 (2) Zinn L. C. pag. 246. (17) . ed exteriora gracilentes, ad nasum sunt crassiores. ita sunt dispositi ut, palpebris clausis, mtiini curvilineum, per quod exceptæ Ls cantum oculi internum RUE deducuntur. Ex cute tumida marginis patate eric exoriuntur pili multiplices elastici, rigidi, triplici non nunquam ordine dispositi , media parte pal- pebrarum longiores, extrorsum areuati versusque utrumque finem bre- viores. Sunt longiores atque densiores in palpebra superiore quam in inferiore , clausisque palpebris, mutuo sese decussant, et dicuntur Cilia. Organa illa, lucis accessum arcentia, simili cum superciliis usui inser- viunt. Quoad glandulas sebaceas, ab Henr. Meibomio an. 1666 buts, hujusque auctoris nomen. gerentes, follicula sunt. parva, rotunda, nu- mero fere 20-30 (1), parallele inter se disposita et in bovinis palpebris admodum conspicua. Glandule he tunicà adnatà teguntur, plexusque referunt racemosos secundum longitudinem tarso transverso innatos. Parva orificia excretoria, juxta palpebrarum marginem et oculum respicientia, effundunt unguen iw cognitum, non igitur de illo ulterius dicamus. Hee orificia ductulis brevissimis cum folliculis sebaceis coherent. Ex earum glandularum sebo et admistis lacrymis fit ea colla quà conglutinantur multorum neonatorum animantium sale unde cæca té © nti videri est in canibus, felibus, etc Hisce preemissis , de Morale pan. x verba forsitan esset facienda; sed, ne rem nimis in longum trahamus, et de partibus scopo nostro inutilibus dicamus, dixisse sufficiat bulbum ocularem non solum humec- tari humore excreto e vasculis, que in superficie externà oculi seu membrana adnatà et intern’ palpebrarum reperiuntur; sed etiam fluido, magna quantitate secreto a glandula lacrymah , in superiore et extern parte orbite sità. Liquor hic in omnibus ‘conjunctive partibus, nictita- tione dispersus, ét tandem ad caruneulam lacrymalem in interno canto sitam collectus, resorbetur per puncta lacrymalia , defertur per ductus CFTE idera d --— (1) Zinn L. C. tab. VIL fig. 8. — "ena. "t. C. ub. IL 6g. t (18) ejusdem ominis ad saccum lacrymalem et mde per canalem nasalem ad nares. Antequam finem huic introductioni imponamus. restat ut de mus- culis oculum moventibus confice dicamus. e MUSCULI OCULARES. € DE MUSCULO RECTO SUPERIORI VEL ATTOLLENTI. Brevior, sed eadem forma quam musculus corrugator palpebræ supe- rioris quo obtegitur mediante laxa textu cellulari, pinguedinis copià, nervoque- frontali, postrorsum suam insertionem recipit inter huncce predictum. musculum et foramen opticum parvulis brevibusque fibris aponevroticis; inde horizontaliter ad partem oculi superiorem tendens, aponevrosim tenuem efformans, suas cum membrane selerotice fibris conjungit. Obtegit antrorsum oculum et musculi trochlearis tendinem , postrorsum nervum opticum, arteriam ejusdem nominis, ramum nasalem nervi ophtalmici. Dum solus agit, bulbum ocularem superius seu frontem versus adtollit, et actione sua superbiam seu admirationem exprimere solet. DE MUSCULO INFERIORI SEU DEPRIMENTE. Musculo precedenti sua forma similis et ad partem oculi inferiorem situs, postrorsui oritur e tendine communi adductori et abductori mus- culo. Qui tendo suam insertionem recipit prope fossam pituitariam ex- tremitati interne fissure sphenoidalis et brevi sese in tres partes propter quemque prenunciatum musculum dividit. Ad bulbum ocularem hori- zontaliter tendit et suas inferius nubit fibras cum scleroticæ seu cornea opace fibris. Periostio fossarum orbitalium, unde ramo nervi tertii paris. sejungitur, respondit. Musculus inferior oculum deducit, humilitatem et modestiam simul exprimens. ? | 4 A. e (1) dir ja sitio, d Md, cet | DE.MUSCULO EXTERNO SIVE ABDUGTORE. . Musculis precedentibus similis, postrorsum duo insertionis habet puncta : prius tendini, de quo. verba fecim s, posterius parti externe. foraminis optici brevibus aponevroticis fibris adhæret. Hasce duas sejungunt origines nervi tertii et sexti paris uti etiam nervus. nasalis ophthalmicus. Fascia muscularis quæ ab hocce tendine nascitur; oblique et ad partem externam oculi tendit, ibique aponevrosim efformat sclerotic conjunctam. Ex- trorsum orbite periostio, glandulæ lacrymali, introrsum quidem nervo optico, nervo sexti paris et ganglio lenticulari respondet. Musculus ille oculum. extrorsum ducit-dum solus agit, et actione sua indignationem et contemptum designat. 1x9 DE MUSCULO INTERNO SEU ADDUCTORE. . . Eâdem precedentibus musculis forma gaudens, ad orbite partem in- ternam situs, postrorsum inseritur tendini communi et aliquibus fibris aponevrolicis suam ex parte anteriori foraminis optici originem ducen- tibus. Tunc, eádem vià, eodem modo, quam musculi tres jam descripti, introrsum vergit et scleroticz fibris fibras suas jungit. Introrsum orbitæ, extrorsum neryo optico respondet. Musculus ille tendine obtuso instruitur et suevit ejus actio cum gaudio, amore, conjuncta esse (1). + DE MUSCULO OBLIQUO SUPERIORI, TROCHLEARI VEL PATHETICO. Omnium bulbi oculi musculorum longissimus, fibris tendineis brevibus a periorbita, loco ad duas fere lineas a foramine optico remoto, oritur, Brevi procedit ad partem orbite internam, oblique superiora et anteriora versus extenuatur et vertitur in tendinem tenuem et teretem, qui car- tilagineam trochleam , parti orbitali ossis frontis adfixam, transit, et ab (1) Zinn desc. anat. ocul. bum, tab. V. fig. 1-5. (20) hac parte, bursà mucosa instructus, deorsum flectitur et fibris tendinosis ac radiatis superiori . bulbi parti inseritur (1). Oculus, agente hoc mus- culo, interiora versus movetur, ut pupilla interiora et inferiora Spectet. patheticiis i in parte sua carneá, introrsum orbitæ, extrorsum nervo optico, antrorsum recto superiori ét deorsuni' adductori respondet. Hujus musculi tendo inter in wr er observatorem et bulbum ocularem situs ést: DE MUSCULO OBLIQUO INFERIORI. Musculus ille praecedenti brevior antica orbita | - a superficie orbi- tali ossis. maxillaris; intra canalem. lacrymalem et infra orbitalem exiguo et brevi tendine subnascitur. Carneus nunc; latior et crassior redditus, extrorsum ascendit et circa globum flexus, inter nervum. opticum et musculum abductorem fine tendineo inseritur oculo (2), movet bulbum ocularem, ut pupilla exteriora et superiora versus ducatur (3). Forsan quando cum obliquo pe er woes Mnt, oculum figit et de orbita ea Hisce praemissis finem introductiorii — et ot M hae tinct com- mentationis mostre? pártem procedimus. ' i , 'o) Zinn L. C. tab. V. fig. 1-2-4. — Seémering L, C. tab. III. fig. 2-3-5, (2) Bichat, anat. desc. vol. II. pag. 17. — Zinn L. = fig. 5. i st d L. C. fig. 4. (3) Haller elem. phys. wok V. pag. 419. $ 25. : o À “= T 21 P +4 "meo i | lo nti Un fd PP PP my PP LOL LL LL LLL AO nerit PARS PRIOR. De oculo humano. et aliqua de visus organo in variis animantium speciebus. y fis > "D EURED e PU Constat bulbus ocularis membranis humoribusque variis. Extimam partem seu sphæram membrana Sc/erotica cum Corned pellucidá con- ituit et ad eam musculi, tunica adnata et organa lacrymalia , ‘uti etiam pebra pertinent (1) CAhoroidea et Iris, que immediate sub primá re- periuntur spherà et irritabilitatem prævalentem manifestant , alteram oculi sphzram constituunt. Ultima tandem membrana Retina est, sen- silitate maxima gaudens et ope cujus lucis perceptio locum faber! Ante ultimam hancee tunicam triplex existit humor: /itreus, Lens Crys- tallina et Aqueus , queis lucis radii vario franguntur modo. Maxi nervorum vasorumque copia in partibus illis obyenit; sed tela cellularis, qué, ut ita dicam, basis est totius corporis humani, minimâ quantitate in ‘hoc organo inherere videtur. SCLEROTICA. Sclerotica (albuginea, cornea opaca,) membrana est solida, elastica ,- alba et parumper in cæruleum ludens, quod pendet ab humore choroideo postrorsum in suà membrana proprià obvenienti (2). Illa tunica (sclero- "^ 1 | ` ; + (1) Bichat vol. ‘Il. pag. 420. — Blummenbach L. C. pag. 204. (2) Vide ophth. Biblio. I. sect. 2. pag. 212. Li (22) tica), extimum bulbi involucrum, reliquas oculi membranas et humores continet, musculis puncta tradit adhesionis, et quartas quintas partes oculi externas eiformat. Forma ejus est sphærica, antrorsum truncata. In parte anteriore insigne relinquit circulare foramen quod cornea complet : est id foramen quod Bichatus (1), fere circulare esse dicit. Reperitur etiam postrorsum aliud multo minus, non quidem in axe globi, sed, uti jam diximus, anteriora versus, per quod nervus opticus transmittitur. Estque id foramen circulare quoque conicum , adeo ut latius sit extror- sum et angustius reddatur interiora versus; nec apertum est id ostium, verum lamina cribrosa, à pia matre productá, transmittendis filis me- dullaribus nervi optici destinatà , obvelatum (2). Habet præterea sclerotica plurima foraminula quibus vasa et nervi ciliares in oculi partes internas admittuntur. Pauca vasa in ea diffundi probantur injectiones et phlogosis plus minusve intensa. Quando operatione cataracte per depressionem lentis crystalline perforatur, nullus doloris sensus morbo laborantem afficit unde concludere possumus nervos, hanc tunicam transeuntes , in eam nec ramos nec circulos immittere. — — Sclerotica, texture contractilitatem insignem quoque offert; unde, vulnere facto, humores cum aliqua vi prosiliunt et precipue quando musculi recti spasmo afficiuntur. Hydrophtalmia illud quoque probari potest (3). Quoad ejus fabricam, est tomentosa et fibrosa (4), uti maceratio illud denotat. Et dicitur eam laminis constare duabus inter se arcte. cohæren- tibus, quarum interior pic matris, nervum cingentis opticum, sit pro- ductio (5). Facies ejus externa inzqualis, interna vero glabra reperitur, ab ad- (1) Anatomie descriptive, vol. II. pag. 430. (2) Zinn L. C. tab. I. fig. 1. (5) Vide Jul. Bose de morbis corneæ ex fabrica ejus declaratis. Lips., an. 1767. pag. 3o. (4) Bichat L. C. vol. 11. pag. 430. — Haller L. C. vol. V. pag. 556. — Zinn L. C. pag. 7. et seq. (5) Colin de us. part. lib. X. cap. 2. — Morgagni advers. anat. — Lecat, hist. de l'acad. an. 1759. — Traité des sens, ejusdem auctoris. — Mery, mém. de l'acad., an. 1712. Ruysch, etc. (25) herente te choroidea rubella i embryone, ac fusca im adulto cernitor. Tenuior in antica, crassior est in posteriore partes me v om crassiorem quo cum cornea nectitur. Credebant olim hanc membranam nil aliud. esse quam productionem vaginæ nervum opticum cingentis et eamdem defenderunt opinionem Morgagni, Lecat, Mery, etc. (1). Contrarium probarunt anatomici nostri ævi, uti Soëmering, Bichat, Cloquet, Portal, etc. non pro tendinum musculorum bulbi oculi ex- pansione deelarari potest qui ei solum adhærescunt (2), quibus proprium in: nulla corporis parte est in seniors m sm IN ANIMALIBUS. In quadrupedibus ita fere structa est ut in homine. In cetaceis auithgo: ubi ea tunica admodum crassa obvenit, e. fibris tendineis semet varià directione decussantibus composita. reperitur, et videntur hz fibra in parte ejus posteriore a dura matre continuari, prout et duplex ejus substantia hic optime discernitur. Oculi. autem: cetaceorum maxime ab oculis humanis differunt: In his quatuor tantum sunt musculi visüs or- ganon moventes. Sclerotica, ut jam antea diximus, insignis crassitiei et singularis structure fibrose, posteriora versus est mollior _ uli v. g. in balæna; sed in aliis, uti in Phoca, in parte media tenuior obvenit. | Tres laminæ, quarum extrema tenuis, media crassior, alba, rar et densior postrorsum cernitur, intima demum pellucida et cum secunda coherens avium scleroticam efformant. In parte anteriore hujus mem- brane, intra laminam externam et mediam, circulus est a laminis osseis 15 - 20, sibi imbricatim incumbentibus , formatus. Circulus ille in testudine . et aliis reptilibus etiam invenitur. In piscibus omnino cartilaginea reperitur sclerotica et in AT. M plane. ossea est (3). In. cunctis animalium speciebus interna seleroticæ ~~~ _. (a) Hist. de Vacad., E» 1795.. pag». 19. — Mém. de l'acad. , an. 1712. pag. 255. (2) Bichat. L. C. vol. H. pag. pag. 431. — Haller L. C. val. V. pag. 557- (3) Comment. societ. scient. Goetting. tom. VII. pag. 62, fig. 2. (24) facies fusca reperitur, lucis vim moderat et a vasculosà egrébri ‘tunica - facile vestitur (1). Insertionem præbet hiec tunica muséulis oculi et in reptilibus musculis quoque palpebre tertiæ. In omnibus animalibus nervus oplicus, vasa ciliaria et nervi per denti ad partes internas bulbi ocularis penetrant. CORNEA PELLUCIDA, * Membrana hæc translucida , unde suum nomen, lamellosa, plus mi- nusve convexa, tanquam segmentum minoris globi e majore paulo pro- minens (2), spatium, quod relinquit sclerotica , claudit. Solida, tenax , elastica, flexilis, cornea in,embryone rubella, in recens nato homine minus pellucet et flavo aut rubro colore obscuratur (3), et in adultis albida est, in senibus grisescentis coloris. Haec tunica cum sclerotica jungitur textis cellulosi ope, ut adeo ec membrane margine obliquo, circulari et tumidiusculo sese excipiant. Maceratione facillime separantur non solum, ut nósmet ipsi hoe vidimus, in homine; sed etiam in Bove, Equo variisque piscibus. In cornea prevalet albumen; nam a colore, uti v. g. ferro candente, ab alcohole vini aut aliis adfusis spiritibus et ab acidis mineralibus pelluciditatem amittit (4), post mortem etiam re- peritur opaca. In aquam alüminosam immersa fit durissima uti hoc nuper probavit Portal (5) olim. Duverney, F. Petit, Zinnius, etc. Ea componitur tunica lamellis phuritiis numero indeterminatis (6), textu celluloso rariore connexis et leni macératiohe separabilibus (7). Inter hasce (1) Cuvier L. C. vol. LE. 'pag. 586. et seq. (2) Blumenbach, | instit. ir “als page 205, § 257. + Haller L. C. vol. V. pag. 558. (8) Ibidem pag. 560. (4) Bichat L. C. vol. II. pag. 432. (5) Cours d'auatomie médicale. Paris, 1805. vol. IV. pag. 412. (6) Aliqui, uti Guenellon tres laminas, alii, uti Maucka;t quatuor alii, uti Léeiwénhoëck sex, alii, ut Pauli sedecim reperisse affirmant, sed jam olim ab anno. 2600 Duddell et postea Rufus, Vesalius et Fabricius corneam diversis laminis compositam èsse animadverserant vide in opere cujus titulus: histoire de la médecine, par Kurt. Sprengél, traduit par Jourdan. Paris, 1815. Caput V. sur les organes dés ‘sens, pag. 270. et seq. (3) Bichat L. C. vol. II. pag. 432. ( 35) lamellas humor aquosus et limpidus contineri videtur (1); mam sub gut- tularum forma exprimi potest a cornea recente liquidus, quo tunicae mollities conservatur. Generatim crassior obvenit cornea quàm. sclerotica et sua fabrica ab ejus indole differt uti omnes hodierni anatomici repe- rierunt; unde pro ejus productione haberi non potest quamvis Æio/an ait: «nulla ex parte est separabilis (2).” In embryone insignem habet crassitudinem; in marginibus tenuior cernitur et media in parte intu- mescit, Circulum imperfectum. efformare videtur; nam diameter trans- versus ad longitudinalem se habet ut 27: 26, estque nasum versus minus lata (3). In statu sano vasa sanguifera, quae Corneam subeunt, distingui nequeunt; insigniter tamen dilatantur in hujus membrana morbosis af- fectionibus (4). Adsunt in hác tunicà vasa lymphatica, nam intra laminas membrane resorptio materia purulentz effuse locum habet (5). Nervi non detegi potuerunt, nec ullus in ea viget sensus ut adeo sine dolore ledi possit (6). i "« Definiverunt, ait Haller, eam convexitatem, ut in homine diameter » ejus sphere esset septem, et 7; et 7i linearum , cujus segmentum est » cornea, octo vero lin. diameter ejus sphere, quam oculus ipse èx- » primit. Parum differunt mensuræ Cl. Pemberton, qui axin oculi % » anglic. poll. et cornea spheram $ facit, aut Martinii qui radium 055 wstitnat (7).” Convexitate corneam augere, übi objecta oculo proxima intuemur eamque planiorem reddi si res vise discernendæ magis — si pm suis deeem experimentis (8): id enim convexitatis aug- dt 0) Zinn L. C. page 20. — Essai de physiologie par Senac, an 1755. pag. 6g1#— Porterfield Tocatise on the eye, the i manner and ye of vision i W. Porterfield. Eaiatergh, 1359. vol. IL. pagi 159 10 (2) Autropol, page inis — Cuvier L, C. pag: 591. h (5) Ibidem vol. II. pag. 590. ` + (4) Zinn L. C. pag. 20-21. — Vide etiam Morgagny epist. 16. n° 30. (5) Haller L. C. vol. V. pag. 362. (6) Ibidem vol. V. pag. 360. et seq. (7) Ibidem pag. 558. ; (8) Philosophical transactions of the royal society of. London the „yaer 1795. T1. p. 1., ete. — Cuvier vol. II. pag. 591. — Vide etiam Ludwig institut. physiol. , pag. 197. et seq. 4 (26) mentum musculis quatuor rectis, majore vi et simul agentibus efficitur. Premuntur enim latera et posterior bulbi pars musculis iis contractis , quibus humor aqueus antrorsum propellitur et corneæ convexitas augetur. Relaxatis autem musculis, humor aqueus recedit et redit cornea, sua vi elastica, que in media parte maxima est, ad priorem statum. Potest vero ut eadem homeana ostendunt experimenta sub maxima musculorum intentione convexitas cornez 4; parte sua diametre augeri. Ob muscu- lorum intentionem lassitudinis sensus tum oritur, ubi objecta cominus. longiore tempore contemplamur. IN ANIMALIBUS. Omnia corneam habent lamellosam et pellucidam. Hzc tunica sola est pars quae reperitur in insectorum oculis analoga. In his, ut jam diximus; lentis locum tenere videtur atque dura et squammosa obvenit. Anatomia comparata Scleroticam et corneam structurà esse diversà precipue de- monstrat. In Balæna scleroticæ ita inseritur cornea ut ambarum mem- branarum margines invicem quasi intertexti sint, quod quidem probat hasce duas membranas lineà cellulari non semper esse sejunctas; fibre enim scleroticæ inter cornez laminas penetrant, sub forma striarum al- barum valde tenuium; corneæ autem margo intra scleroticam non pro- minet uti in Homine, Bove, etc. (1). In Histrice cristata cornea longe major est respectu sclerotice quam in reliquis mammalibus , cum fere dimidiam oculi partem efficiat (2). Gaudent cornea tantum animantia que rubrum habent sanguinem: in ceteris tantummodo productio est integumentorum communium , quod ejus durities in insectis et defectus in molluscis ostendunt, Mirandum est quod animalia, cutem deponentia et regenerantia, corneam quoque mutent. (1) Cuvier L. C. vol. If. pag. 392. .(2) Vide, quoad corneæ curvaturam, commeutationem cujus titulus: mémoire relatif à la courbure des milieux de l'eil dans différens animaux, par Chaussat. (2) + As Sese oS ^ud | CONJUNCTIVA SEU MEMBRANA ADNATA. Tunica conjunctiva membrana est tenuis , pellucida, totam oculi tem anteriorem obtegens. In palpebrarum euim interna superficie inte- gumenta communia reflectuntur et membrana valde sensilem, mobilem et flexilem Conjunctivam seu -4dnatam dictam constituunt. Hee - brana laxe adhæret sclerotice interventu strati cellulosi , et eo quidem laxius, quo propius palpebris; sed eo strictius quo magis corneam versus procedit, quod tantum pendet a majori minoriye portione membrane cellulose ; unde, quando juxta cornez ambitum pervenit, strictissime ad- heret, et totam partem anteriorem hujus membrane tenuissimá et maxime pellucida lamella obducit. Putaverunt nonnulli hanc. tunicam ad circonferentiam corneæ desinere, sed maceratio contrarium probat et insuper hæc membrana a cornea sejungi potest in oculo Bovis, Balene aliorumque animalium: imo, aliquando in homine ipso, casu fortuito gravissima ophthalmia conspicua redditur (1). Haec membrana est multo amplior quam videbatur requiri ad anteriorem oculi partem solummodo tegendam, et cujus causa esse yidetur, ut laxe tantummodo scleroticæ adhzreret, ne summa, que datur in oculo mobilitas, ab illa membrana impediretur. Hinc quando oculum ad angulum majorem. vertimus, fit ibidem rugosa, polita vero atque distracta in parte opposita. Per hanc -membranam numerosissima vasa decurrunt, nulla tamen vel saltem. pau- cissima in quibusdam hominibus sanguifera, sed quam plurima. subtiliora sanguinem rubrum in statu naturali et sano non vehentia: hee vasa ibi nuda fere decurrunt, unde in quibusdam morbis sepe medico oculum introspicienti optimum signum diagnosticum præbent, uti in ictero, quando hæc tunica, ob humores per tenues vasculorum parietes trans- parentes, flavo colore tincta conspicitur. Hæc vasa videntur desinere ad corneam, neque unquam impletio vasorum in sano oculo vasa in cornea demonstravit; quod tamen morbi docent atque clarissime demon- (1) Zinn L. C. $ 15. (28) strant, scilicet ubi ‘magna adest inflammatio in hac tunica, ibi vasa non generantur, sed sensim dilatantur, ita ut quae antea-in firi sano serum non dpi eA nunc fanguinem rubrum, maxima vi apropaleant, in- tota gts Fiber raan instar panni rubri, E E ue multo san- guine repletis, instructa. apparet; si tunc attendas exacte ad corneam , videbis quod incipit tumere a vasculis haud dubiermagis quam in statu naturali repletis, progrediente vero malo, aliquando ipsa vasa rubra | per €orneam decurrentia visa sunt., Tandem conjunctiva partem ER TIRE globi in medio fere suspensam tenet, ne antrorsum vel retrorsum, saltem parum, ire possit , ut mobi- lissimus ille globus maneat fere in eodem loco, licet aliquantum retrotrahi potest, nam vertitur atque rotatur tanquam globus in suo centro manens. H IN ANIMALIBUS. In omnibus animantibus, palpebris instructis, eodem modo se habet ut in homine (1): quando autem ille deficiunt, ut in piscibus plerisque, cutis, quia aliquam format plicam, pretenditur oculis, nec semper cum iis coheret, ut adeo detrahi possit, nullo remanente foramine, verum adparente tantum loco pellucido, oculo utrique respondente , ut in an- guilla observari est (2). Eodem modo. res sese. habet in strygis atque serpentibus. In pisce, cui nomen Oséracion, membrana adnata reliqua cutis parti adeo similis est, ut in eà tunica eedem reperiantur. plica quas integumenta communia offerunt. Quoad alia, vide in commenta- tionis nostra introdüctione paginam 4*" ubi jam de eádem tunicà diximus.. CHOROIDEA EJUSQUE PROCESSUS.. Tunica est tenuissima, mollissima et maximam vasculorum sangui- (1) Cuvier L. C. vol, II. pag. 593. (2) ibidem pag. 394. * ferorum miram in t ED] | ome accipiens copiam. Oninia ‘hee la tela cellalari- nerd nectuntur. Facie suà extérhà scle- Hua faciei interne ` mdet, et cum eà jangitur undique fila entis + tenuissimis, céllulosis, fuscis, vasisque sanguiferis , ita tam ut, minima vi adhibità, ab ea quam facillime secedat (1): pradicta i in piscium oculo precipue sunt conspicua, quamvis Ruyechius, arte hodie nobis incognità, suis mirandis injectionibus eadem in bulbo ocülari humano demonstra- yerit (1). Hæc tunica in parte. anteriore et du geo l oco, ubi sclerotica, et cornea pellucida j jun untur, arctius cum iis mem ranis cohzeret et an- nulum vasculo-nerveum. | efformat (2). hiterna hujas. lur d rétinæ contigua , libera penitus est (3). Choroidea instruitur posteriore , quo nervus opticus in oculum intrat, et in parte anteri relinquit aperturam circularem iride. explendam (4). In foetu externa hujus membrane facies rubella , i An. adulto fusca, in sene pa lior ap- paret. Pars lla, ut Zinnius ait , nullo gaudet peculiari pigmento, siqui- dem, quando oculus est recens , non tingat digitos, nec aquá ablui psi (5). Interna vero facies pigmento nigro ducitur, et oculus. ita yera est. obscura ¢ camera (8; refert hoe | pigments | membranam admodum ke in pueris crassiorem ina adulti “et fortius in anteriore quam in posteriore oculi parte adherent 305 Formatur id inyolucrum extremis vasorum sanguiferorum finibus a cumulato principio: carbonico velut colliquescentibus. Absorbendis lucis radiis id pigmentam a e Blumenbachius (8) in embryone quinque hebdomadum jam. ins inservit, quoniam, eo deficiente, ut in hominibus: Leucæ quibusdam ‘mammalibus ac avibus a fl ando "videtur, intension lux ni- (1) Bichat L. C- x i aM Beqe ; 5$ i pu NO! wii pe Lc un cita ^ (5) Albiuus anotat. acad. vol. Lil. pag. 59. et Mid L. G. pag. 416. vol. IV. (4) Zilin È. C. tab. I. fig. 1. den C. vol. I. tab. V. fig. 3... "(5) Bichat L. C. vol. II. pag (6) Richerand L. C. vol. 11. pag. 17. Vide etiam Biot L. C. vol. II. pag. 279-280. (7) Cuvier L. C. vol. II. pag. 395. (8) De oculo Lucæthiopum et iridis motu. Gottin., 1786. pag. 8. et Cuvier, pag- 225 et Kieser ophtal. Bibliot. vol. II. pag. 104. *a € 30 ) mirum oculus feriat et visum confundat. Aliqui, credunt, ob diversam vasorum distributionem et ramificationem quz in -singula choroïdeæ facie cerni potest, eam tunicam duabus laminis esse. compositam. Interna no- men membrane Ruyschianæ » (ab auctoris nomine qui primus eam detexit) externa choroïdeæ nomen accipit (1). CIRCULUS CILIARIS. Ita vocatur orbiculus cellulosus, tumidus, colore griseus, in quem pars choroïdeæ antica abit. Corpus illud ad oculum in duas dividendum concamerationes concurrit cum iride (2). Scleroticæ parum adhzret , ab illa | enim quam facillime sejungi potest. Orbiculus ille mollis ac A aai duarum linearum, longitudinem seu potius latitudinem habens, neryorum et vasorum ciliarium numerosissimorum est congeries eaque poe est ratio cur Cel. Soémering eum ganglii vices gerere autumayerit (3). Breyi ab hoc annulo membrana in plicatum abit circulum versus oculi axim ex- currentem, Corpus « ciliare , Ligamentum ciliare a Fallopio, Margagno, plexum ciliare a Lieutaud à circulum. albescentem a Winslowio, dic- tum. Corpus id nil. ligamentosum. refert dicitque immortalis Bichatus : « Son tissu a Pe apparence de celui des glandes muqueuses ; mais il est plus spongieux. On ignore entièrement son organisation intime; elle na aucune espèce d'analogie avec l'organisation ligamenteuse quoique plusieurs anatomistes aient appelé ligament ciliaire l'organe qui nous occupe (4). i _ Ciliare. id ligamentum, pone iridem et ante vitreum corpus locatum (1) Ruisch. Pat. annot. 13. sed Hallerus elem. physiol. tom. 5. — Zinn desc. ocul. hum. et Albinus annot. acad. contrarium sustinuerunt quia nunquam duas hasce, tunice laminas detegere potuerunt, "Non eam ego inyeni quamvis secundum aliquorum praeceptum orbiculum ciliarem cautà et prudenti manu 'sübtulerim. In quibusdam. animalibus manifesto: tamen de- tegitur. Ut postea. Illam etiam admittit Lecat. Vide traité des sens. Amsterd, , 1744. et Hist. de l'acad. 1739. (2) Bichat L. C. vol. Il. pag. 438-439. (3) L. C. pag. 72. tab. V. fig. 7. (4) Bichat; pag. 458. Cay anteriorem corporis vitrei artes amplectitur (1), facie e iridem rie posterior opposita, utraque to nigro aterrimo obducta (2) hoc Beet. - "eiliare, vasculoso-nerveum ad angulum oc internum paulo arctius est quam tempora versus; unde auctores plurimi j jure ac merito concludunt ligamentum seu circulum ciliarem in lentem non esse acturum; vide etiam Nolleti opera (3). Hoc corpus fundamentum firmum: prabet nasci- ture membranae hes. oap ciliaribus de + acted nunc dicendum. margine suo interiore ‘PROCESSUS CILIARES. MES ru ds q nd amit Ut recte partes he conspici queant, oportet ut; oculo in media scle- roticà aperto et extractis cautà et prudenti manu humoribus crystallinis et vitreis, destruatur wie dev abstersione pigmentum cho- roïdeum. ‘Mine ad sistent poa i et ad faciem anteriorem choroidez cernuntur plicæ numerose n anæ in, formam expanse , sud j jaietara mutua annulum efformantes circularem. He plice, radia- tim « dispositae , ad extrema tenues, in medio latiores, suis apicibus exci- piuntur sulcis peculiaribus coron: a£ tunica hyaloideà efformatæ et vocantur processus ciliares — P - sunt: v cen d Lon- giores ope pigmenti cum de beu. ues on di dicit quidem C% Hallerus: «et primo quidem, wA. cond » liberi videntur, tamen ope muci nigri ad lentem adglutinari , Fi ilai » tum satis sit” In membranam hyaloideam partem hujus fluidi nigri sub radiorum forma deponunt, breviores vero processus, usqué ad hya- loideam non extensi, efficiunt ut partim tantum colore colore nigro tinctum appareat corpus —— canalis Periti. Hæ striae alterne majores, fere (1) Ait Cuvier L. C. pag. 895. Les lames qui composent le corps ciliaire s'impriment em creux sur la face antérieure du vitré, qui remplit toute la partie de l'eil située derriére eux. (2) Cuvier ibidem. — Zinn de ligamentis ciliaribus.. Goet.. 1755. pag. 4. — Blimenbach L. C. tab. II. fig. 1. — Soëmering tab. V. fig. 1. — Portal L. C. pag. 416. "m (3) Lecons de phys. exp. Paris, 1708. vol. M, pag. 480. (4) Haller L. C. voL V. pag. 581. (52) introrsum. E et, orbiculo ciliare tectæ per cujus cellulosam telam pellucent et cui adherent, hyaloideam ita petunt. Maxima corpus ciliare sensibilitate gaudet; pertextuntur enim processus ciliares numerosissimis vasculis nervisque copiosis. Hae oculi: pars altiorem habet significatum: ita ut corpori vitreo et lenti firmandis, radiisque ope pigmenti nigri ab- sorbendis solum destinata esse: haud possit. Credunt aliqui, et inter illos Brandis, corporis ciliaris vasa, que nervos sibi oppositos habent , me- chanicà et dynamicà ratione processum Biochemicum, quo aquosi hu- mores oculi generentur, perficere. Hac etiam est opinio CZ. Ribes. Earum plicarum 1/. Soëmering 57 numeravit, alii ad 70. Musculosi nihil quid- quam habent processus ciliares (4). IRIS ET UVEA. Iris, cujus facies posterior, pigmento fusco obducitur et uvea audit; antica est, et circulare id spatium , quod annulo ciliari desinens reliquit; membrana seu annulo potius expletur. Varia de iridis ortu opiniones extant (2). Satis ostendunt fabrica diversa, vitalitas et propria contracti- litas hujus. membrane verosimile esse iridem tunicam esse peculiarem; neque igitur veram choroïdeæ propaginem (2). Quoad uveam probabile est illam. efformari. corporis ciliaris continuatione. Cohæret tamen. cum iride ipsa tam firmiter, ut in majoribus tantum brutis animalibus ea parte, que ligamento ciliari finitima est, aliqua vi adhibità, ab illa solvi queat (4). Annulus vasculo-nerveus positu verlicali ita prætensus est cor- pori ciliari et. lenti. ut ita iris facie posteriore eas respiciat partes, non tamen , intercedente spatio (camera posteriore) illas contingat; facie vero anteriore variis coloribus obsita et aliquando parum convexa (5), faciei (1) Vide opera omnium physiologorum neotericorum uti Bichat, Richerand , Portal, Sabbatier et Morgagny, Haller, Zinn, Ruysch, etc. (2) Haller L. C. vol..V. pag. 3567. — Zinn. ocul. hum. descrip. pag. 88. (3) Zinn societ. scient. Goetting. | vol. IV, pag.) 406. (4) Haller L. C. vol. V. pag. 565. = (5) Ibidem pag. 368. — Zinn pag. 73. — Bichat pag. 442. (55) concavæ corneæ pellucidæ sit oposita, spatio hie majore (camera oculi anteriore) relicto et in medio foramine circulari , quod pupilla vocatur, instructus evadat in humano embryone et aliis mammalibus, usque sep- timum vel octavum mensem, ope tenuis et vasculose membrane clausa reperitur pupilla (1). Varium autem est tempus in diversis animalibus quo membrana pupillaris deficit, uti Cuvierus et Meckel in suis referunt scriptis. In homine hanc pupillarem membranam primus observavit Fran- ciscus Sandys; descripsit vero primus Ever. Jac. Wachendorf in com- merc. literar. Nov. 1740, hebd. 18. Jungitur iris majori sua circonfe- rentia cum orbiculo ciliari ubi crassior est et magis spongiosa; vérsus quidem minorem marginem quo pupillam efformat extenuatar (2), iridis color varius ab areolis, a vasculorum reticulo densiore aut rariore, et a pigmento magis minusve atro repetendus est. Abluto eo pigmento, iris expallescit et in Leucethiopibus, uti animadvertit CZ. Blumembach, ubi pigmentum idem vel penitus deest, vel rosea aut rubella reperitur, con- gruit generatim iridis color cum colore cutis et pilorum, cum ætate et ' temperamentis. Quidquid sit, causa pm et horum colorum natura omnino nos fugiunt. Summá iris irritabilitate gaudet : fit latior luce valida et pupilla arc- tetur; contrarium vero obvenit intenso lucis influxu evanescente, quod guides»; jam ab antiquis temporibus notum erat nature scrutatoribus (3). Observationibus® variis. probatum fuit iridem j jam in neonatis mobilitate frui ejusque irritabilitatem, labentibus annis, imminuere: vividior enim in junioribus quam in senibus reperitur. Ceterum hujus partes oculi vis contractilis per affectiones varias tollitur, ut in amaurosi et humoris ait et lentis obscuratione conspieuum est. Preterea in syncope, in halo, i in apoplecticis , moribuudis et in submersorum cadaveribus, Kw in affectionibus omnibus quz systematis nervei energiam mi- nuunt iridis relaxatio et pupille dilatatio animadvertuntur (4). Nareotica (1) Blumenbach L. C. pag. 208. (2) Bichat L. C. vol. II. pag. 444. — Cuvier L. C. vol. “a. pag. 406. (5) Haller L. C. vol. V. pag. 374. ey (4) Bichat pog. 446. — Portal pag. 423. — Richerand pag. 25. man 5 C54 ) intus assumpta, vel bulbo oculari ipsi admota , eumdem producunt.effec- tum: varia de iridis motu. hypotheses exstant : referunt alii' motum hung esse involuntariuim. et. solo: concitari lucis. stimulo ; aliii vero. exempla adducunt hominum ,. pupillam. pro. arbitrio stringentium, quod in avibus. quibusdam et praecipue in felibus videri est (1). In homine: id. locum non habere.credimus nisi in quibusdam retine nervorumque oculi. affec- tionibus; . Sed. quomodo, .quibusnam: potentiis, quo mechanismo- iridis motus efficiuntur? CZ. Raw, Ruysch., Heister, Z7 inslow , Porterfield, Morgagni,,Zinn, M eitbrecht, Monro,’ Lieutaud, Sabatier, Méry » Demours,.etc. credunt. fibras. musculares iridis; contraeliones. et. dilata- tones pupille.suscilare.. Sed. viris hisce clarissimis objicitur : primo eas fibras ab anatomicis recentioribus haud. reperiri potuisse; 2» ipsam iridem per se verà non gaudere irritabilitate;, nam experimenta Loutane et Caldani probarunt hancce membranam a luce non. moveri, nisi lux quidem, in ipsam egerit retinam. 3° Tandem Bichatus, cujus bic lineas transcribimus, ail: Lorsgu’on blesse l'iris, dans, l'opération. de la ca- taracte, ou. qu'on. Louvre pour former une pupille artificielle, aucune ` douleur n’en résulte, et brevi postea, zais. ici le mode de mouvement est particulier; c’est en se dilatant que Liris diminue la largeur de la pupille dans les. ténèbres, ct toutes les fois. que. la. lumiére est trés-faible, il.se contracte, et il en. résulte I agrandissement de cette méme ouverture, en: sorte qu'ici le: stimulant. produit l'allongement des fibres et son. absence, leur contraction ,,.ce : moi est aha fiant l'inverse des muscles. (2). : Démling :credit hocce: phenomenon. eos contractio. et _dilatatio) pendere a. cellulosi texts contractilitate (3); Blumenbach a vità ejus tunice propria (4); Hebenstreit a. vitali turgore;, Haller a sanguinis CONE sine Hildebrandt ab. elongate ! et sitermntint gehtaatis epit (5); (1) Cuvier pag. 409. — Portal. 423. — Haller pag. 577. in tomis citatis. (2) Bichat L. C. vol. 1I. pag. 445. (5) Opus phys. vol.. V. pag. 335-5356. (4) De oculis leucæthi. et motu iridis. 1 f H (5) F.. Hildebrandt de motu, iridis. Brunswig., 1786. pag. & |... TETTE > (55) plores tandem scriptores appulsu humorum, stimulante. luce, in vasis iridis. Hee sequeus neotericorum PR tn est opinio: ^" | ` Nuperrime scripserunt Maunoir (1) uti etiam Magendie (2) alternam contractionem e dilatationem pupilla fibris muscularibus esse tribuenda; sed si, tempore hiemali, oculum congelatum bene consideramus, fibras nullis in iride ádesse coin perti habemus. Quoad harum fibrarum müscularium dispositionem, ita res sese habere videntur secundum præ- dictos auctores: fibre radiate iridis in oppositione existunt cum circula- ribus, ita; illis agentibus, pupilla dillatetur : his vero se contrahentibus, stringatur. Persuasum habemus cum Bichato maximum inter retinam et iridem existere concensum , quod quidem observatione et nervorum: distributione facillime demonstrari potest (3); sed, quoniam nec fluido electrico , nec scis qe "alcohole ; nec iridis inspectione, adjuvante microscopio, quidquid musculare in hac membrana detegere potuerunt auctores varii, quorum pericula. seu experimenta seculi sumus, credimus ecd non esse structurà muscularem. Quidquid sit presertim de func- rüm et non de structurà eorum intimá omnes hodierni e L ne oleum e Heo amittant, dicant. — ' U luu cH CON ENTRO, Mag | "Choroidea obvénit à in oculo omnium eonia animantium. Vasculis - numerosis gaudet et interna facie’ — muco vestita reperitur (4j natur igne "ied membranam eam dicit in carnivoris crassiorem ome in phytophagis. ‘Tunica Ruyschiana in variis mammalibus citur textu celluloso, varios colores referente. Usus hujus textüs cellulosi (Tapen) usque ad ee ciliares extensi , ad hunc diem! (1) ‘Springel inst. physiol. vol. If. pag. 351. et, mémoires sur l’organisation de l'iris etl'opé- ration de la pupille artificielle. Paris, 1812. (2) Recherches sur la vie et la mort, par X. Bichat, avec des notes par Magendie, Paris, 18232. (5) Bichat, LAC. vol. TL. pag. 445. | Ph (4) Cuvier, L. C. vol. If. pag. 598. "3 m } ignoratur (1) : in Piscibus et Avibus tapetum. illud omnino . deficit, In nulla animalium specie Ruyschiana membrana magis conspicua re= __ peritur quam in piscibus; nigra, textu celluloso conflata, a choroidea quæ album, argenteum seu aureum ludet colorem , et cujus usus in eo esse neo ena ut minor copia lucis absorbeatur, facillime separari potest. Inter eas tunicas corpus. existit. peculiare quod alii pro vasorum ret ,. alii pro glandula, alii pro musculo habent (2). In avium oculis ad in- ternam choroïdeæ faciem enascitur organon, eo loco, ad quem axis oculi non pervenit, Pecten plicatum. dictum, quod ejusdem ac. choroïdeæ nature videtur. Vasculosissimum, pigmento nigro obductum, oblique perforat humorem vitreum et lenti crystalling , aut prope lentem, laminis illis, quibus liquor vitreus continetur, filis distinctis inseritur. Usus hujus organi hucusque est.incognitus: Cl. viri illud inservire ut lens e loco suo naturali antrorsum vel postrorsum moveatur et ita visüs focus mu- tetur, credunt. Sed aliis, et hac est nostra opinio, illud organon lucis absorbtioni esse destinatum, propter pigmentum nigrum quo tinctum est, verosimilius videtur. Vasa tenuia et numerosa, qua ab hoc corpore super. choroideam dimittuntur, forsitan in causa sunt opinionis, quod nonnulli credant, choroideam piscinam tribus, minime duobus constare laminis. Processus ciliaris, de quibus Cuvierus dicit: If paraît méme que ces extrémités, que l'on nomme proces ciliaires , s'attachent au-devant de tout le bord aigu de la capsule du cristallin,et contribuent à la fixer. In omnibus mammalibus avibusque reperiuntur figura et. magnitudine tamen: differentes. In avibus strias serratas referunt parum. undulatas, et harum extremitates firmiter cum lente coherent. Inveniuntur quoque in, aliquibus reptilibus: et. molluscis. Desiderari. videntur. in serpentibus : pisces fere omnes iis destituuntur et vix eliam dantur processus ciliares. in testudine; in crocodilo vero satis distincte apparent. Credimus partes illas non solum in homine sed in omnibus animantibus, in quibus ob- (1) Vide Albinus de nonnul. sing. circa nervos opticos epist. (2) Vide dict. des scien. med. art. procès ciliaires, ubi varia et summi momenti ratiocinia; et Cuvier L. C. vol. Il. pag. 395-598-599. E ai. C5» veniunt, inservire 1° secretioni humoris aquei utramque oculi cameram implentis, hac est, ut jam diximus opinio CZ. Ribes, 2° absorbtioni radiorum lucidorum, uti id credunt fere omnes hodierni physiologi et inter eos Z7. Dumas (1), 3» tandem ut lentem in suo loco retineatur et hec etiam est Halleri sententia, ut antea vidimus, et Cuvieri opinio; dicit quidem: on ne voit nulle part si distinctement l'usage des proces ciliaires pour retenir le cristallin que dans l'oeil des Seiches et des Poulpes. Leur procés ciliaires forme une large. zone ou diaphragme , dans l'ouverture de laquelle le cristallin est véritablement enchassé (2). Et alio loco dicit rursus magnus Ha//erus : Piscibus nulli sunt processus ciliares: et crystallina lens proprium habet sustentaculum (3). Apud mammifera, aves, pisces et reptilia varii colores iridis pendent a distributione varià nervorum vasorumque ciliarium. In homine (cujus - pupilla coarctatur quando corpora proxima cernit: 1° quia tunc quando propiora 'prospiciuntur, lux abundantior et intensior est 2° quia bác sese contrahente membrana in oculo interno radios minus conyer- gentes tantum “tr Me simiis, plurimis carnivoris atque avibus pu- pilla dilatata et coarctata semper circularis apparet. In Ruminantibus , in Solidungulis, ut in Equo; in Balæna, ubi est contracta, linee trans- verse formam habet; in Crocodillo et in Felibus lineam refert oblongam ; tandem in variis animantium speciebus varias imitatur figuras, ut in “Ranis, etc. (4). Iris fere immobilis est in Reptilibus atque piscibus uti id affirmat Hadlerus (5). Cuvierus dicit Hunterum probavisse pupillae coarctationem haud sufficere ad facilitatem, qua idem oculus objecta vicina et re ota videt, explicandam. Hallerus, Sabatier, ete. contra- rium Mee T sed de hac partis oculi mutatione dein. lridis motus in omnibus animalibus involuntarius deprehenditur in Psittaco, quod certe valde mirum, motus hujus membrane a voluntate. pendet. Vide notam infra positam et signo a notatam. (1) L. C. vol. FEI, pag. 224. (2) L. C: vol. IL. pag. 4oo. (8) L. C. vol. V. pag. 381. (4) Cuvier ibidem pag. 4o6-410. et seq. (5) L. C. pag. 574. et Cuvier pag. 410. > - RETINA. | ipe Pas Retina totius corporis humani. pars est maxime sensibilis : afficitur enim a lumine intensiore a quo nullum aliud organon dulosiice potest commoveri (1). Tunicam tertiam ea constituit anb ac cujus. forma, ut ita dicam, forme choroïdeæ similis (2). Neryus opticus cum. nullo alio nervo Poe ea in coni fere speciem contrahitur (3) et. posticam oculi partem accedit. Deposilà nunc vagina, a dura meninge acceptà (quæ in periostium orbitæ et scleroticam continuatur), laminam cribro= sam penetrat et filamentis triginta fere in tunicam eam medullarem ex-. panditur (4). Retina deben specie, totam posteriorem ...corporis vitrei faciem ambit in parte anteriore, duabus fere lineis a processibus ciliaribus equali margine desinens (5). Nullus nervosæ hujus tunice nexus animadyer titur cum choroidea et corpore vitreo ; preterea a choroïdea, nunquam maculatur Retina. In adultis ax exhibet. colorem et rubella est in foetu ubi simul crassior est et Diaphana. Plicæ varie. radiate a Ruyschio detect, et que, secundum Bichati opinionem ; mortis sunt effectus, in hac tunica reperiuntur. Una tamen plica obvenit - naturalis (6) in facie ejus interna. Ad nervi optici insertionem primo: (1) Ibidem pag. 419. et Portal L. C. vol. 1V: pag. 430. TP 949; cult (2) Bichat L. C. vol. ll. pag. 446. — (a) quoad membranam: D one in omnibus. mammiferorum fetibus fuit reperta, sed in avibus deesse videtur. Fibre, qua ad faciem pos- teriorem uveæ difficillime cernuntur in homine admodum conspicue ‘fae. In Ruminantibus diversis precipue in Bove. Equus et Balena minores fibras offerunt sed rursus. late et longa: in Rhinocerote reperiuntur. Hisce striis carere videtur uvea piscium. aviumque.- Hae fibre cum. processibus ciliaribus semper reperiuntur juncte , eadem. vasa habent.et eodem nigro pigmento obducuntur. (3) Haller L. C. vol. V. pag. 585. (4) Zinn L. C. tab. I. fig. 1. (5) Ibidem tab. II. fig, 1. et Bichat L. C. vol. II. pag. 447. hac etiam est opinio sequen- uum: Vesalii, Fallopii, Plempii, Verrheynii, Morgagniique. Alii, vti: Galenus, Wins- lowius, Cassembohm, Ferrein et Lieutaud credideruut retinam usque ad lentem procedere , dum Brigs, Bichat et varii anatomici sustinent hancce membranam iusque ad properen cili que extendi: vide etiam Ælbinum de singul. circa nervos opticos epist. .. IT (6) Bichat L. C. pag. 448. (59) tenuis admodum, sensim semsimque latior evadit''et extrorsum tendens truncato fine desinit. Deductá eà plicà, in retinz centro foramen centrale apparet, ad linee latitudinem macula flavidà seu limbo lateo a CZ Sö- meringio primo detecto, anno 1794, cinctum et a nobis in nostris oculi dissectionibus sepius visum (1): hee plica et centrale foramen in embryone humano atque. in brutis animalibus quoque obveniunt; limbus quidem luteus non nisi eirca finem anni secundi apud infantes reperitur et de- ficit etiam in individuis amaurosi vel cornec aut lentis opacitate labo- rantibus (2); adest ea maeula in simiis. In aliis mammiferis hactenus reperta non est (3): dubitari igitur non potest limbum luteum a lucis actione repetendum esse; etenim radii lucis in hominibus et simiis, uti in simid cynomologo et satyro, eelso corpore gradientibus, id retine centrum presertim feriunt et colorem flavidum intentiore et diuturná aclione producunt. Errarunt igitur qui experimento Mariotti (vol. I. pag. 93.) seducti, crediderunt id retin centrum esse insensibilem. Con- sistentia hujus membrane est mollissima, spriritu vini et acidis minera— libus ‘condensanda. Fibrosa in homine non discernitur, sed in avibus et piscibus fibre manifesto adsunt, et laminas diversi coloris, quibus nervea hec componitur tunica, reperierunt Zinnius et Cuvierus. Arteria et vena. centrales, mediam nervi optici partem. intrantes, in distantià dua- rum linearum a centro retine sese insinuant. Capillares autem et sub- tilissimos nec facile visibiles circulos arteria in relinam mittit, ut adeo Watter crediderit, eam nullis dimissis circulis, in corpus vitreum pro- tinus tendere (4). Vena autem arcus notabiles circa retine eentrum, in facie ejus interna format et in minores est divisa ramos. Galenus in retina posuit visüs sedem , uti etiam Kepler, Schneider, Plempius, DET > Perrault , Tozzi > Heister, Haller, Senac, Cowper, > a" et Leveillé, mém. de la société méd. d'émulatiom, tom. I. pag. 259. — Gavard traité de la splanchnol. pag. 441. (2) Vidit Michaélis plicam diductam et maculam brunescentis coloris, atris punctulis obsi- tam in amaurosi. (5) Cuvier vol. EE pag. 412. (4) Sos. Gott. Walter de venis. oculi: Berol. 1778. 4 pag, 23 eb Soimering tab. V. £ 4 et 5 et tab. 6. fig, 6 et 7. ( 4o ) Nogues, etc. (1). Attamen. physicus Mariottus, uti jam diximus, Le- cat (2), Gauteron et alii dixerunt choroideam cerebro transmittere visüs sensum. Hodie hzc ultima opinio ab omnibus relicta fuit et retina apud omnes physicos et physiologos visionis est verum organon. Videantur ab illis, plura de hae re desiderantibus, opus cujus titulus : Nouvelle dé- couverte touchant la vue. Paris, 1668. in-4° et Portal anat. méd. vol. IV’. pag. 430, Lecat Traité des sens pag. 166. uti etiam Dumas L. C. vol. III. pag. 502-504. et Richerand L. C. vol. II. pag. 21. qui dicit: « Cette hypothése n'eut point eu la célébrité qu'elle usurpa, si, indépendamment de analogie, l'on eut objecté à son auteur Pexemple des poissons chez lesquels la choroide est séparée de la rétine par un corps glandulaire, opaque, que les rayons lumineux ne peuvent traverser (3). š IN ANIMALIBUS. In omnibus animantibus, processus ciliares habentibus, retina ad radicem horum processuum sese terminat. In avibus quidem plicaturam. rotundam efformat. Sed apud animalia, processibus ciliaribus orbata, ad initium subito et ex abrupto tunica illa annihilatur (4). Quoad neryum opticum, in nonnullis animalibus et quidem mammalibus, qua oculum penetrat , tuberculum prominens versus bulbi ocularis interiora, in calicem ovalem expansum , e cujus margine retina oritur, format. Peculiarem autem oculi partem, in omnibus fere avibus hactenus inventam, pecten constituit. Proditi nempe hac membrana ex fusca, nigra, flabelli aut pectinis plicata, choroidez similis, multum vasculosa et nigro obducta pigmento e nervó óptico in retinam discessuro; penetrat nunc super se ipsam pli- cata et nullum continens cavum , ac, cunei instar, internam corporis yitrei substantiam, filisque aliquot, in aliquibus saltem avium speciebus, cum (1) Hist. de l'anatomie tom. VI. pag. 441. (2) Traité des sens L. C. pag. 176. (5) Vide etiam Darwin, traduction du professeur Kluyskens. (4) Cuvier L. C. vol. IL. pag. 418. et seq. dh tb Arf hl (4) lente jungitur. Usus hujus partis difficillime determinari potest. Ob situm quem habet, radii lucis ad latera oculi incidentes in eam offendere de- bent; credebat. hinc Petitus absorbendis radiis illis esse destinatam. Opi- nione variorum, nuper a Cl. Home repetità, pecten irritabili gaudet. vi habetque id: officium.ut lentem retinam versus retrahat quo axis visions brevior reddatur et aves objecta remota melius videant (1). Fibra tamen musculares in hoc vasculoso corpore discerni nequeunt; etsi contractilitate gauderet lentem, cui ad latus inseritur, oblique lantum movere posset. Insuper accedit his quod pecten cum lente haud in omnibus avibus j jun- gatur. Denique credit Had/erus eum finem esse pectims ut capsule lentis sanguinem. advehat (2). In reptilibus, in quibusdam piscibus eadem procedit ratione nervus opticus. In pluribus autem retina eodem etiam modo oritur ut in avibus (3). In lepore strias monstrat distinctas quarum nonnulle transversim decurrunt. Tandem, ut supra diximus, in simia cynomologo et satyro, uti et in homine, reperitur in retina flava macula Soémeringiana et cujus usus in hisce animantibus uti in homine. non- dum plane constat. i " 4 " HUMORES OCULI. Continentur bulbo oculari triplicis ordinis humores, totidemque mem- brane humores illas generantes et continentes. Quemque cum sua mem- brana propria simul considerabimus recast gp Bichati exemplum se- Te (4)- libi oie + HUMOR VITREUS. OM. thy Cavitatem posteriorem et maximam oculi humor vitreus summe pel- (1) Home L. C. pag. 435. et lettres sur la physique, la chimie et l'histoire naturelle, par Louis- Aimé Martin. Paris, 1820. Ge édition, pag. 214. vol. II. - (2) Cuvier L. C. vol. il. pag. 416. , E (5) Haller L. C. vol. V. pag. 391. : (4) Bichat L. C. pag. 449. ^ pe F7 ads ( 42) lucidus, figure sphericæ, parte tamen anteriori parum compressus, in foetu rubellus, in adultis aque limpidissime similis, nullo colore. gaudens et in cellulari fabrica tenui contentus, occupat (1). Corpus vitreum, quod alcohole vini nonnunquam coagulari advertit Cuvierus , constituitur membranulà tenerrimà humorem. continente ;: cujus densitas: aquæ dén- sitate major, sed minor illà lentis crystalline obvenit. Recte Bichatus ait corpus vitreum tres quartas oculi partes posteriores occupate (2); nam comperit Petitus humorem vitreum. 104 grana in homine pendere, toto oculo 142 granorum pondus habente (3). Humoris vitrei: tunica, Hyaloidea dicta , admodum tenuis et pellucida, ab alcohole vini nullomodo obscuratur (4), conceptaculum undiqüe clausum , membranarum serosarum instar, eflormat. Unde concludere licet hanc tunicam humorem , quem continet , secerneré ; quod revera locum habere videtur, quando humor ille post operationem cataract plus minusve bene et docta manu institutam, aliquando regeneratur (5). Hyaloidea, parte sua postica ; cum retina leviter cohaeret ope vasorum centralium in capillaria vasa extenuatorum (6); parte autem anteriori jungitur cum capsula lentis et processibus ciliaribus. Corpus vitreum trajicitur ramo arteriæ ophthalmice, uti Zinnius illud animad- vertit; ramus ille in humore vitreo flexuoso cursu repens, ramulos ibi demittit varios quorum aliqui membranam petunt Hyaloideam. Ramuli hi dividuntur in internos eb externos. Posteriores in superiores, inferiores et laterales rursus dividuntur et omnes inler sese coeunt seu communi- cant, uli videri est in majoribus bulbi. ocularis inflammationibus :. hi arterioli in lentis capsulam sese immittunt (7). Facie sua anteriori Hya- loidea in duas dividitur paginas, lentis, crystalline capsulam arcte am- plectentes (8): lamina anterior, a CZ. Rudolpho nuper pro tunica pe- (1) Ludwig L. C. pag. 201. et mém. de l'acad. des scien, an. 1741. aide (2) Haller vol. V. pag. 394; et Portal L. C. pag. 454. : (3) Bichat pag. 449. (4) Cuvier L. G. pag. 420. (5) Portal L. C. pag. 435. ad finem. (6) Bichat L. C. vol. If. pag. 450. (7) Portal L. C. vol. IV. pag. 454. (8) Cuvier L. C. vol. Il. pag. 420. be ( 43) culiari declarata (1), partem anteriorem capsule lentis obvestit, dum lamina. posterior Hyaloïdeæ lentis capsule posterius. quoque adhaeret, formatque cum corona ciliari canalem plicatum et circularem , subtilem continentem vaporem , aére inflato diducendum, qui canalis Petiti ( Gallice canal circulaire, canal godronne de. Petit) dicitur (2). Immittit sese, ut paryulas et numero indeterminatas eflormet cellulas, in. vitreum cor- pus Hyaloidea; humor continetur- in hisce cellulis, que omnes inter se non communicant, quoniam, inflicto vulnere, mon totus effluat humor vitreus. In statu congelato reperiuntur. lamella, lentiformes, majores in ambitu, minores quidem. versus: centrum. Humor vitreus, ut Chenevix comperit cum aqueo humore oculi. penitus congruit (3); latex ille limpi~ dissimus, 1,005 ponderis specifici, parum viscosus evadit. Continere videtur aquam, gelatinam , sodam muriaticam et parvam albuminis quantitatem. IN ANIMALIBUS. Eodem modo se, habet humor vitreus in mammiferis et quibusvis ani- mantibus. perfectioribus. Deest in avibus canalis Petiti (4) et humor ille desideratur in insectorum oculis aliam fabricam habentibus. LENS CRISTALLINA. In media et, antica ac . parum excavata humoris vitrei Ws lens érystallina obvenit. Diximus supra quomodo corpori vitreo jungatur. Formam habet lentig unde ejus nomen (5). Utrinque conyexa facie postica paulo magis prominente (6). Facies vero anterior, ætatis progressu magis plana evadit (7). Oculi axi axis lentis respondet, unde lens inte- (1) Grundriss der physiologie. Berlin, 1825. vol. IL. pag. 220. (2) Bichat L. C. vol. If. pag. 350. et acad. des scienc. , année 1728. (3) Thomson syst. chim. vol. IV. pag. 550 et seq. (4) Cuvier L. C. vol. I. pag. 421. (5) Hippocrate et Galien l'ont comparé à un grain d'encens. 346) Merys mém. de l'acad. des soienc:, an. 1815. (7) Portal L. C. pag. 456. € 44) rióra magis respicit, quoniam corpus ciliare et. corona’ ciliaris nasüm versus angustiora reperiantur. In variis vitæ periodis lentis color mutatur: fere pellucida ad annum trigesimum, ‘dein magis opaca, in senibus tan— dem lens refert colorem flavescentem. ‘Id non ignoravit: Galenus (1). Molinettus de mutationibus illis verba: facit et Pourfour du: Petit ob- servationes varias ‘conscripsit in quibus novà' dicit de colóre;:figurà et lentis crystalline densitate (2). Zirnius sustinet quod: circa annum ‘25 punctum flavidum in centro advertatur quod serius ambitum versus ex~ tenditur, ita ut lens tota circa annum 70-80 ; succini instar , flavescat y pelluciditate tamen in sano oculo vix mutatà sew diminutà (3).: Quatuor fere grana in adulto pondus positivum ejus adequat; pondus vero spe+ cificum lentis aque pondus superat : aqua igitur lens densior est ut ratio sit 3: 2. Ludolphus reperit lentem, cum vitreo corpore comparatam , densitatem habere uti 9: 10. Vel ut 7: 8 (4). In centro majorem quam in circumferentia densitatem offert, densior. est nucleus quam exteriores ejus laminæ ait Blumenbachius (5). Wa lens»crystallina majori gaudet vi ad radios lucis frangendos. Lens substantia est gelatinôsa , tenax. Com- posita est duobus stratis inter sese quam maxime diversis. Strattiin ex- ternum, satis erassum non refert structuram lamellosam ; contrario mol- lissima est atque tomentosa, et facillime separari potest ab interno strato quod majorem prebens crassitiem et duritiem. dividi potest in magnum laminarum sibi invicem juxta positarum numerum. Id probari potest si fens submittitur actioni caloris, alcoholis vini, acidi sulfurici, ’ nitrici ,, muriatici (6). In aqua frigida pelluciditatem retinet, protractà tamen maceratione putrefactam pulposam refert massam “et flavescit. In’ peri- pheria friabilis evadit, formam suam servat et remanet translucida quando (1) Anatom. de Morgagni épis. XVIII. (2) Dissertation anatom. de: sens organ. et vide sur le crystallin de l'homme, académie des. Sciences, année 1730. (3) Descriptio anatomica oculi vdd. ji^ 116. (4) Haller L. C. vol. V. pag. 421. (5) L. C. pag. 210. d (6) Bichat L. C. vol. II. pag. 457-458. — Cuvier E. C. vol. Hy Pag: dani — c vol. If. pag. 20. 10 V Las ae sn —., m (45 d Habet. wat rin en ut-adeo humore. vi we alto sit; den= sior, cito putrescens,, gelu-fit opaca , clore fervente. coagulatur, Continet tandem.corpus illud multo plus de albuinine quam caeteri humores oculi (4). Ut, lentis, fabrica. bene, videatur, requiritur ut; capsula sua destitutum, id. corpus, in. aqua decoctum. vel in acido. nitrico: diluto relictam ac. des, mum, àqua, pura maceratum pervestigetür. Dunc jut: Stenonius et, wenhock atque recentius quidem Keil desevipserunt iin homine. lens crystallina in, ecto, segmenta triangularia. finditur (2), singulum: deinde segmentum. tenuibus compositum. reperitur lamellis, squammarum more sibi: impositis. et eo. tenuioribus - quo centro. sint, viciniora ; dicitur. us-, que: ad, 2000, ejusmodi-in lente .adesse lamellas. (3). .. Refert. Bichatus : solidifié par. l'eau bouillante et: par. les acides ; il. présente au, scalpel une multitude de lames distinctes. concentriques , qui le composent entidrement, qui s’enlèvent sans peine et qui sont absolument sem- blables sous. ce point de vue. aux, couches :multipliées des racines bulbeuses (4). Et brevi post; ail 1,1 quelques, auteurs ont compté; un nombre prodigieux de lames. Et Portal : on réduit le crystallin en différentes lames minces qui \se,recquyrent réciproquement comme celles d'un oignon (5). Christ. Scheiner veram lentis functionem probare conatus est (6). Lentem crystallinam conceptaculum membranaceum, quod capsula. lentis. vocatur , continet. Hee capsula , uti membrane. seros&, cavitatem undique clausam et summam offert pelluciditatem. Pars anterior hujus. conceptaculi , textu molli et celluloso, denso tamen, efformati et crassior atque durior. —— sua amend — Majore densitate. et TIO ME ! i ! iil i Í 140 s dé Robes esties TT (1) Portal, Le M i. pag: 437. — | Thomson L. €: vol.. IV. pag. 530, | NO Ziuh Le b. Vil. fig. p= - Soémering L. c - v. fig. 17; et Haller L. c vol. v. pag. PA pier ^ ut s (3) Chr. Reil de; lentis. cryst.: struct. fibrosa: Hal. m" et journal der — comment. ejusdem auctores, pagina 325 et seq. vol, VILI. an, 1794. (4) L. C. vol EI. pag. 460. (5) L. C. vol. IV. pag. 437. (6) Physique pag. 225-236. tab. X. fig. 5. i ' "Ra nites ( 46 ) albuminis copia differt a tunica Hyaloidea, unde pro ejus propagine ha- beri haud potest; suam" enim omnem amittit pelluciditatem' acidis qmi- neralibus, aleohole et calore fervente. Libere in capsula lentis lenti- culare corpus heret. In sano individuo nullus inter hasce partes nexus obvenit; conceptaculo enim aperto, subito exilit Humor albumino-serosus, humor Morgagni dictus’; quo absorpto Lens verisimile nutritur. Unius grani pondus vix refert. Producitur innumeris arteriolis in facie interna capsule distributis, intra lentis corpus et conceptaeulum membranaceum continetur. Aliqui physiologi, et inter illos auctor germanus Gräfe cre- dunt eum humorem lentis convexitatem augere: antrorsum et versus centrum euni urgeri, dum lens corporis ‘ciliaris actione postrorsum tra- bitur. Joannis: Kepler, seculo: decimo: septimo, lentis segmenta sphærica antrorsum et postrorsum ‘obvenientia inter sese varia esse animadvertit. Veras hujus organi functiones cognovit: ait enim lentem radiorum lucis inservire fractioni. Credidit insuper processus ciliares ad nervum opticum adducere lentem: vel illam" ab ea expansione nervea removeri, ratione habita ad variam ct ag — a» i$ VV Mis IN ANIMALIBUS. Lens crystallina in omnibus reperitur mammalibus et quidem in om- nibus animalibus, attamen! dubitarunt aliqui an, ut jam: diximus, obve- niat in: insectorum oculis (2); quamvis nature scrutatores yarii tubercula , quibus efformantur insectorum oculi compositi, totidem. lenticulas ha- beant. In molluscis capitatis lens partim latet in secunda camera, partim extra bulbum prominet et continetur capsula a cute formata que locum tenere videtur palpebræ et partim scleroticæ. Lentis densitas eadem ap- paret in. piscibus et mammalibus. Quoad consistentiam , eo major est, quo magis est convexa unde piscibus durissima lens; Milo: dude mollior est; in parte media densior evadit in omnibus aniraa Rb Quoad reliqua, jam de lente verba fecimus initio commentationis. i (1) Kepler diopt. in-4° Aug.-Vindel. 1611. props 60: pag. 22; (2) Vide Biot, o. c. 4. vol. II. pag. 289. ( 47) Wy ' n id at king nyA e^t m Lon 0 enu un x nola t | HUMOR AQUEUS ET. CAMERE QUEM: i AE m # Cameras -— evadbil spatium quod inter partem yonshaidat corneæ pellucidæ et faciem lentis anteriorem reperitur. Spacium id in duas con- camerationes iridis ope dividitur, et he loculamenta duo, mediante pue pillà, inter sese communicant (1). Camera ‘anterior, que major est, inter faciem cornec posteriorem et iridis anteriorem superficiem obvenit, dum camera’ posterior, quam “nonnulli existere" negaverunt, quamvis etiam humor aqueus pone membranam pupillarem in embryone reperiatur ët in oculo congelato glacialis lamina obveniat, minor est, et facie anticá lentis, postica vero uve et corpore ciliari circumscribitur (2). Deji majorem esse cameram anteriorem quam posteriorem Petitus invenit 7(3) instrumenti ope a summo illo viro ophthalmometron vocati (4). In hu- mano oculo utraque camera axi gaudet parum longiori quam lens erys- tallina. Secundum Cuvierum, oculi cameras replet humor aqueus qui in moribundis et senibus minuitur, unde bulbus ocularis collabescit in hisce casibus. Ab aliquibus anatomicis et physiologis ejus laticis copia ad grana 31-51 in adulto fuit estimata. Humor ille, secundum variorum opinionet, ‘ex variis secernitur fontibus, sed. non cum CZ. Ribes (5) uti jam antea diximus, hunece latieém arteriis: eorporis ciliaris et. pro- éessibus ejusdem nominis continuo exhalari putamus. Illa seeretio brevi tempore perficitur: post aliquot quidem dies humor aqueus, operatione eataracte institutà, bulbum occularem denuo replet. Sed ubi secretio | ibi absorbtion sanitate. uve in — verum : wq is ` j (DATE Í HE hip ) huit qb Iv L. €. : d Vide etiem. Bichat L. c. ls $634; ‘ide, e P^ ille auctor : Ja un espace triangulaire. ay Lire posterioris existentiam negat. Wothouze in dissertatione de cataracta & glancome , pag. os: Camera; eam. majorem: esse: camera anteriori affirmat. | contrarium. jure ac merito sustinnerunt, Morgagni, Heister, etc. (5) Haller 1€. vol.- V. pag, 414. (4) Mémoires de l'académie des. sciences, aunée 1728, pág. 410, (6) Dict. des sciences médicales, article procès ciliaires. ( 48) pathologico hujus organi materies eet et eus ipsa depressa et sanguis, oculis. vasorüm evanescunt (1). ti Eodem modo res sese habent in atn in sanguinem aside haben- tibus. In his humor aqueus admodum. est. pellucidus et fluidus, dum in piscibus, propter. rationes jam allatas, glütinosus et in fila ductilis obve- nit (2). Iu molluscis capitatis glandulæ lacrymales et camera anterior oculi desunt., Restat ut aliqua de vasis nervisque oculi dicamus. Maxima defertur sanguinis copia in bulbum ocularem | per. arteriam ophtalmicam qua propago est arteriæ carolidis interne. Orbitam cum nervo optico ingressa, largitur ramos. musculos el organa. lacrymalia adeuntes. . Arteriam- efformat. centralem et arterias. ciliares et dangas; et surculos lenti erystallinee , hunioris vitrei et retine. promit. . j Venæ oculi majores, in venas confluunt ophthalmicas, quarum major, oplithalmica cerebralis: dicta, in sinum cavernosum effunditur ; , minor; facialis. nomen gerens, venulas oculi. minor recipit, et. dpi. à in Hecinium internam , quz ad jungularem. descendit. Quoad vasa lymphatica, propter. illorum. nimiam subtilitatem difficulter describi possunt; eorum existentiam tamen sufficienter probant et nutritio et morbi diversi globi ocularis. " Primus nervus, visui proprie et solus inserviens, nervus est oplieus de quo alio loco diximus. Nervi tertii, quarti et sexti paris. musculos oculi gubernant. Denique ramus primus: quinti paris (orbitalis } promit nervos. oculi auxiliares et glandulam . lacrymalem adit.. Idem enim oph- thalmicus ramus, cranium ingressus, in tres dividitur ramos, scilicet : nasalem, lacrymalem, de quo supra, et frontalem. Ramus nasalis juxta orbitæ internum procedens parietem, ramusculum mittit qui cum ramo nervi oculomotorii ganglion ciliare efformat. Ex hoc ganglio procedunt nérvi ciliares duobus fasciculis, quorum superior tribus, inferior verum quinque vel sex, medullaribus filamentis | constat. Progrediuntur nervi ciliares cum nervo optico et cum vasis ciliaribus, in externo nervi optici (1) Zinn L. C. pag. 130. parag. IL.;- et Haller L. C. vol. V. pag- fio. (2) Cuvier L. C. vol. 11. pag. 385. >° ` ( 49) latera scleroticam perforant, in orbiculum ciliarem tendunt; et in ramus- culos invisibiles divisi, iridem et processus ciliares petunt. Iris praterea recipit duos surculos rami nasalis nervi ophthalmici per quos systema ciliare utriusque oculi in naso conjungitur (1). Oculi descriptione exhibità, ad alteram nostræ commentationis partem procedimus. (1) Vide Haller L. C. vol. V. pag. 429 et seq. — Zinn L. C. desc. oculi human. tab. ILT, fig. 1-5. — Soëmering tab. IlI. fig. 1-2-6-7, tab. IV. fig. 4-5. (5) PDP LL LDL LLL LPL n LLP LIDP PLE PLL EL LL OL LOL LD OL hb PP LL PARS POSTERIOR. De luce. Lux fluidum est tenuissimum et subtilissimum cujus sol et stelle fixae fons una et focus (1). Spatium immensum , quod inter corpora ætherea et nostram tellurem existit, summa, singulis diebus, celeritate percurrit. Quoad ejus propagationem , nature scrutatorum opiniones sunt diverse: | aiunt Newtoniani solem (aut quodcunque Lucidum) tum motu intestino partium suarum, tum rotativo, instanti quolibet celeritate incredibili ,. vibrare sui particulas subtillissimas, que in sphaeram ingentissimam protenduntur; atque incurrentes in visüs organum, motum quemdam eidem communicant, qui per debitos nervos ad sensorium perductus, lucis sensationem in anima excitat. Dicunt autem propagationi huic stu- pendæ nihil obstare, cum spatia coelestia, juxta ipsos, vacua sint. Igitur quemadmodum corporum odores percipiuntur emissione minimarum particularum quæ olfactüs organon titillant; sic secundum Newtonianos, e corpore lucido particule minimæ evibratæ oculumque impellentes , luminis ac colorum procreant sensationem (2). Contra hane sententiam varia op- posita fuere argumenta (3). Aiunt econtra Cartesiani non solum coelestia spatia prorsus plena esse æthereà substantia sed et universim corporum (1) Jacotot, élém. de phys. 2» édit. Paris, 1804. pag. 116. — Libes, traité élém. de phys. Paris, 1801. vol. III. pag. 53. (2) Biot élém. de phys. Paris, 1817. vol. II. pag. 80. et seq. — Newton, quer. 20. S'Gravezande pag. 704 et seq. — Musschenbroek, n° 1076 et 1773. (3) Jacotot L. C. pag. 116 et seq. C5) quorumcunque minimos poros intime eàdem repleri. Solis materia (cum is igneæ sit substantia). celerrime atque vehementissime agitatur, conti- nuasque vibrationes peragit: necesse proinde est, ut vibrationes similes ambienti ætheri (seu globulis æthereis) communicentur, hic motum illum transmittit ad ætherem remotiorem et recedendo a corpore lucido tamquam centro ingentis sphere. Quoniam oculus, æthereo fluido im- mergitur, si ille directioni impulsûs objiciatur, eodem per debitos nervos ad sensorium propagato, modificatio anime oborietur, quam luminis atque colorum- nomine solemus, indigitare. In hac sententia lumen per impulsionem seu per vibrationes ætheris, ut sonus per aéris vibrationes, percipitur. | Hancce opinionem ultimam strenue defendit No/letus (1) et ejus exemplum multi secuti sunt, uti Euler, Huygens, Boerhaave et physici neoterici. Sed illis opponi potest: 1° sonus in omnem directionem in aérem tramsmittitur, lux contra propagatur linea recta; 2° corporum opacitate sonus non impeditur, lux vero intercipitur; 3° semper frue- remur luce, quoniam molecule lucide sub horizonte in motum ductæ, omnibus aliis moleculis suum transmitterent impulsum; 4° quomodo ex- plicari posset lucis deviatio, quando media diverse densitatis transit ; 5» Denique, admitti non potest, ut Cartesius praetendit, luminis propa- gationem esse instantaneam seu in instanti temporis ad ingentissimam diffundi distantiam; contrarium enim evencit sequens astronomorum (2). Propinquior jovis satelles, per jovis umbram transiens eclipsatur, (quod singula revolutione illius satellitis contingit) tabulis astronomicis notum est tempus periodicum harum eclipsium, earum duratio. Porro obser- vatur has eclypses incipere atque finere circiter 16’ serius, quando Ju- piter est telluri oppositus, quam dum eidem est conjunctus. Hae diffe- rentia (quam eequationem. secundam. vocant) aliunde nequit oriri, nisi quod lumen primo casu plus percurrere debeat totum diametrum orbita. annu terra, quam secundo casu. Igitur per 8' semi-diametrum per- (1) Nollet L. C. vol. V. pag. 11 et seq. (2) Vide Roëmer, journal des savans, 1676. ; et Duhamel, hist. de l'acad. 1675. pag. 145-272. (52) currit sive per 8' a sole ad terram propagatur lumen (1). Quidquid sit de lucis origine et existentià, (quoniam variorum opiniones sic inter sese discrepent) seu lucem cum Newtonio pro substantia exilissima habeamus, seu eamdem, quam Cartesius, Huygens, Euler et alii sententiam de- fenderunt, defendamus; id est, universalem ætherem a corporibus lucen- tibus in motum vibratorium poni (2); seu denique cum recentioribus physicis pro liberrima virium expansivarum manifestatione declaremus ; id ad nostrum scopum directe non attinet; rem ergo ulterius non inqui- remus. Sufficiet sequentia dixisse: quando sol sub horizonte abditus, oculis nostris subito apparet, necessario requiritur ut inter hocce corpus et spectantis oculum communicationis modus existat, cujus ope de solis existentià certiores fimus. Hicce junctionis modus, oculis transmissus , nil nisi est quam illa materia a nobis lux vocata (3). Id ergo compertum (1) Sint enim ABC orbita a globo nostro circum solem S descripta, DGI orbita jovis, FGH illa satellitis, E Jupiter et F satelles planetz interpositu impedientis ne radii lucidi usque ad punctum F' perveniant, occultatus. Tabularum Cassini ope, momentum, quo satelles. rursus apparebit, predici potest; sed Roémer, Danicus astronomus, animadvertit anno 1676, dum Galliam incoleret, observationem respondere calculis quotiescumque terra erat in puncto A; sed quando erat in puncto C, requisitas esse 15 vel 16 minutas. Lux igitur tempus hocce requirit ad distantiam AC percurrendam. Observationibus a Jacg. Bradley et Halley: serius institutis, didicimus etiam lucem a sole per spatium immensum, tot milliarium ( triginta. trium ) intra 8 15" pervenire (*) 72000 ergo leucas 1% lux peragit. Superat igitur velocitate sud omnes, quas cognoscimus , ponderabiles et imponderabiles mundi universi substantias, estque celeritas ejus 100,000 fere major quam: soni. Probatum etiam fuit a S'Gravesande (**) et aliis, stellarum fixarum. aliquas.esse aberrationes quæ non melius interpretari poterunt, quam. dum supponetur lucem mon subito ad terram sed certum et quidem, ut vidimus, determinatum tempus requi- rente itinere pervenire. Ex summa hac lucis pernicitate summa etiam patet luminis: subtilitas. Convincimur de #xtherid ejus tenuitate per id quod oculum, organum tenerrimum, non egre afficiat. Atqui vis lucis vel ejus motus quantitas massam molecularem, multiplicatam per earum velocitatem , que est immensa, adæquat; ergo he molecule infinita gaudent tenuitate. Con- vincimur de eádem veritate quando per foraminulum, 1710 linee partem haud majus, insignem celestis fornicis ambitum aspicere possimus. (2) Fischer, physique mécanique. Paris, 1819. pag. 297, vide etiam opera sequentium : Lecat, Libes, Jacotot, Haller, Cuvier, S'Gravesande, Biot, etc. (5) Biot L. C. vol. IL. pag. 79.; et Fischer L. C. pag. 297. (*) Biot L. C. vol II. pug. 85. -- Adelon, physiologie de l'homme. Paris, 1825. vol I. pag. 595. (**) L. C. vol. TE. pag. 709 et seq. | -— (53) habere possumus corpora omnia sub illis tantum circumstantiis oculos nostros afficere, sub quibus lux in iis gignitur, ex illis. propagatur vel peculiaris in iis evolvitur efficientia, que sit activa ad maximas distantias et oculis perceptibilis. Quoad visus organum, est itaque lux stimulus spe- cificus, habitualis et sui generis sine quo sensus idem, quatenus, hoc adjuvante, rerum externarum qualitates, dotes et naturam cognoscimus, activus esse non potest. Immortalis Haller nos edocet, quamvis oculus luce directà aut reflexà afficiatur, tamen visis organum gignere lucem valere, seu talem concitare virium conflictum ut in mediis tenebris lucem percipiamus (1) Sed nonne id a consuetudine penderet? refert exemplum hujus phænomenis chirurgus Larrey, cujusdam viri in carcere diu reclusi et facultate, noctis. tempore; gaudentis circumdatorum cor- porum bene perspiciendorum (2). Cur Feles, Leones et tot aves nocturna in mediis omnia vident, omnia discernunt? quia tunc pupilla. summe dilatata majorem radiorum lucidorum copiam transire lubet, retinam magis aflicit, que quidem retina majorem sub quibusdam: circumstantiis sensibilitatis gradum. habere potest. Hoc mihi adeo verum: apparet ut aliquando spirituosorum et narcoticorum assumptio , deliria et vehemen- tiores animi motus eosdem. producant effectus. Sed in hisce casibus nonne systema nerveum:. afficitur? nonne narcotica, ut vidimus, pupillam: dila- tant? nonne terror subitaneus idem offert phenomenon? nonne eodem modo res sese habent in ebrietate? tune enim totum systema nerveum relaxatum est; musculus quidem elevator palpebre superioris sua vi contractionis partim- orbatus, palpebram egre sustinet unde oculi parvi fitnt. Nam ut recte dixit immortalis vir juvenis, quem rarissimum nature productum. in.re medica habeo, Bichatus, oculorum magnitudo appa- rens precipue pendet a contractione plus minusve intensa musculi or- bicularis palpebrarum et elevatoris musculi palpebræ superioris (3). Lux igitur quam feles et alia animalia oculis reddunt noctis tempore , tantum (1) Haller L. C. vol. V. pag. 527; et Lecat L. C. pag. 89. (a) Vide etiam Richerand et Dumas varia ejusdem indolis exempla referentes. (5) Bichat L. C. vol. LL. pag. 15. C54) est reflexa non vero intra oculum generata. Mitto igitur veterum dubia, utrum materia quadam ex oculo: — aut eee! a: — itp immissa visus fiat. ^ | q An cum igne ‘sit eadem multum et vnde jam Gn nature scrutatores : alii idem utrumque elementum (1), differre alii, inter quos Cartesius; contenderunt. Variæ quidem proponi possunt quæstionés ‘utramque ad- juvantes opinionem : 1° ignis in omni directione progreditur, lux contra linea rectà tantummodo propagatur; 2° radios splendentes sed absque ullo calore luna spargit (2); 39 vectis candescens cameram obscuram mon illu- minat (3); 4° lucis radii eadem. directione, qua in corpora reflectentia' incidunt, reflectuntur, ignis non reflectitur; 5° lux a sole et stellis fixis, ignis insuper ab atritu excitatur; 6° ignis omnia corpora transit, lux tantum aliqua penetrat, etc. (4) sed varia tamen experimenta occurrunt que probare videntur lucem et ignem idem esse elementum 1° lux aérem atmosphericum et omnia corpora calefacit; secundum enim peri- cula a Cl. Herschel instituta, hydrargyrum in thermometro , extra spectrum solare, sed prope radium rubrum posito, altius ascendit quam dum in ipso radio locatur instrumentum. Preterea cum corpora nigra ; lucis radios absorbentia, magis quam objecta albida, lucem reflectentia , concalescant; in thermometro, cujus globulus colore nigro obducitur , hydrargyrum altius etiam ascendit quam in aliis instrumentis (5), ! et Cl. Scheelius vidisse affirmat thermometrum , radio solari expositum ; altius ascendere quum coloratum contineret alcoholem. CZ. Herschel concludit ex prædicto experimento radios quosdam emanare sole qui non satis refringi possunt ad lucis sensationem producendam ; sed unde tantummodo nascitur caloris sensus (6). 2° In speculorum concavorum foco (1) Lieutaud, Nollet L. C. pag. 14. vol. V. S'Gravesande, pag. 658. vol. II. — Muschen- broek, inst. n° 1082. ef fere omnes physici. (2) Jacotot L. C. pag. 117., vide etiam Villette in sui speculi descriptione, Duchatelet in sua physica. Smith in sua optica et Bouguer dégradation de la lumiére. (3) Jacotot L. C. pag. 117. (4) Jacotot L. C.; et Haller vol. y. pag. 444 et seq. {5) Ibidem et Richerand L. C. vol. II. pag. 4. Lecat L: C. pag. 83. (6) Jacotot L. C. vol. I. pag. 117. (55) omnia inde oie rine lg mp s äpse ignis in- tensitate in aérem carbonicum evanescit, 3° aliqui physici , ánter quos $ Gravesande , Wolfius, Newton, etc., lucem omnium corporum mi- nimas etiam peryadere partes sustinent. Quéhdan ait Wolfius, tenuissimæ . redduntur quædem auri ipsius squammæ et sub microscopio colores pereunt , pellucidæ reperiuntur ; sumantur econtra translucida corpora uli y. c. aqua, vitrum, opaca fiunt si nimis densa horum corporum strata opponuntur, etc. (1). į Quidquid sit, sequens est nostra opinio: rationi est consentaneum supponere idem elementum, diverso. modo affectum, varios edere. posse effectus. Sit v. c. aqua; diversissimas dotes a vapore habet, qui et aqua fuit et in aquam redit. Credimus ergo principium, de quo nunc agitur, esse lucem, quando ejus molecule in motum: rapidissimum volvuntur et omni sua propria gaudent elasticitate; econtra caloris constituere mate- riam, quum. partes ejus, lento motu, procedentes, substantiis extraneis sese uniunt (2). Quoad lucis naturam, generatim dicemus cum Mühli- bach (3): « Quidcumque hucusque philosophi veteres atque hodierni , » de naturà luminis veri vel falsi, crediderint, majore minorive verisi- » militudine demonstrárint ; vix quidam tamen prærogativas hypotheseos illius dignoscere potest; qua lux corpus sui generis statuitur et quidem » ideo, quia rationi in explicandis lucis phenomenibus, magis. consen- p. tanea videtur hee, præsuppositio quam ulla alia. Sit interim, donec » humana cognitio rerum naturam melius perspexerit; ;quidcumque velint » res. Vite practice magis certe interesse debet. Noscere, leges quibus » lux suas vires respectu corporum aliorum manifestare solet." uem Lux yiget, vi chemica : desoxidantem habet efficaciam et pericula, a Laplacio et..Bioto instituta probant aérem hydrogenium summa gaudere vi ad lucis radios frangendos , minima oxigenium , et mediocri aérem y u BH a) Vide a ulteriora Adelon L. c. vol. I. pag. 595-596. et opera Bioti, Jacotot, Libes „ S'Gravesande, ete. (2) Jacotot L, C. pag. 117. (3) Inquisitio optico-physiologica de visüs sensu. Vindobonæ, anno 1816. pag. 15-16. (56) carbonicum (1). Igitur substantie varie diversam ad lucem attractionem habere debent, quod hodie ab omnibus physicis in dubium revocari ne- quit. Certum quidem est eas substantias lucem conducere, que indole sua ad eam maxime accedunt. Que sunt expansa, que homogeneam habent densitatem aut que indole chemicá cum luce congruunt, trans- lucida precipue sunt. Corpora etiam pellucida, densa et simul inflam- mabilia maximam habent fragendi vim : inde adamas olim corpus simplex , dum ob ejus densitatem Newtonius suspicatus fuerat id corpus esse in- flammabile, vi frangendi possidet triplo majori ejus densitate. Hisce de luce generatim premissis, antequam de visione agamus, pauca sunt ad- huc præmittenda. Quasdam leges, quasdam lux sequitur regulas de quibus nunc loquen- dum. Recid lineá , rectá directione propagatur e corporibus lucentibus. Si enim fila tenuia metallica aut serica parallele disponuntur in eodem quam punctum lucidum plano, lux occultabitur horum filorum inter- positu; sed filorum serie ad latus dextrum vel sinistrum deposita, rursus et subito apparebit. 2e Sumantur plana duo metallica, ad se invicem appropinquentur, et ita coelum versus in sublime teneantur, quantula sit distantia inter duo hæc corpora, lux continuo percipietur; sed si planum unum est concavum, alterum vero convexum, jam antequam duz superficies contactum subierint, lucis transitus impedietur. 3° As- tronomus quando conspicillum tubulatum ad astra, et venator quum fistulam ferream leporem versus dirigunt, lucem linea rectà propagari arbitrantur et successus veritatem principii, quo innixi sunt, probant (2). Denique transeat radius lucidus per foramen fenestre camerz obscure, si colum est serenum, suppositis albis et politis camere parietibus, spectatoris oculo apparebit imago corporum extra experimenti locum et foraminis orificio oppositorum. Corpora extrinsecus sese moventia apparent mobilia, fixa et immobilia contrario cernuntur eaque semper in eodem versantur loco, sed omnia inverso situ depicta. Si radii solares fenestram (1) Biot, mém. de l'instit. mat. des sciences mathem, et phys. 1806. vol. VI. pag. 3o1. (2) Jacotot L. C. vol. I. pag. 8o. C5) "— bi per foramen cameræ obscura parietem. recto tramite et sine ullo dispersu ferit. Tandem imago eo minor est, quo corpora sunt magis remota, et objectorum naturales referunt colores. Nonne ex ultimo experimento sequentia deducere possemus? 1° Lux semper rectà ubique directione propagatur. 2» Punctum qualecumque alicujus objecti lucidi conspici potest ex omnibus locis quibus linea ab illo puncto deducta terminari vel quos attigere potest, nisi obstacula, id impedientia, adsint ; quoniam corpus mobile sub: oculorum aspectum cadat tamdiu quamdin ‘camere orificio expositum remaneat. 3° Quodque punctum lucidum fit sphere centrum et in omnem ejus peripheriam suos demittit radios in spatium infinitum; et si concipitur aliquos lucis radios plano intercipi , punctum lucidum fit apex pyramidis lucide» cujus corpus radiorum con- gerie efformatum et cujus basis ipsum planum est, quo, ne ulterius tran- seant radii lucidi impediuntur, 4° imago superficiei alicujus objecti in pariete depicti, basis est pyramidis lucide cujus apex in camere obscure orificio: radii hancce efformantes pyramidem, alteram priori similem et oppositam , dum in orificio se decussant, constituunt pyramidem. Utrius- que pyramidis apex confunditur et objectum externum basis est poste- rioris pyramidis, 5° in retina imago corporum extra nos positorum situ inverso depingitur, radiis lucidis in pupillà se decussantibus, 6° lumen, uti jam diximus, fluidum est tenuissimum , quoniam tot radii variorum objectorum orificio camere obscure oppositorum, per parvulum foramen sine ulla perturbatione aut implicatione transeant. Ni decussatio radiorum lucidorum satis perspicue precedenti periculo probata foret directe novo experimento id demonstrarem (1). Cum igitur lux, ut ex sole et ad solis imitationem ex corporibus lucentibus omnibus lined recta in omnem exeat ambitum tamquam ex centro, et ita eo plus a se recedat quanto magis a corpore lucente discedat, superficies illuminata tanto major erit quanto magis distabit a lumine. Sed tunc radiorum lucidorum densitas eadem proportione minui debebit unde hec optica lex: Zucis intensio ea proportione decrescit qua distantiarum quadrata augentur (2). (1) Jacotot L. C. pag. 121. fig. 156. Nollet, Libes, Biot, etc. (2) Lumen solare per camera obscura et per tubullum convexa lente armatum intromittatur. ( 58) Lux ab objecto vel recto tramite, ut jam vidinius, vel refractum aut ob obstaculum reflexum ad oculos pertingit; unde optica proprie dicta, dioptrica et catoptrica. Lucis quidem radii quedam corpora penitus transeunt; ab aliis quibusdam quasi absorbentur, et a. reliquis non intro recipiuntur sed primo intuitu repelluntur. Prima corpora lucis radiis transitum exhibentia sunt pellucida luminisque permutant directionem. Radii lucidi in corpus pellucidum incidentes perpendiculares, vix. fran- guntur, sed linea recta per illud propagantur. Quando verum oblique incidunt ad perpendiculum vel a perpendiculo prout. illo. corpora sub eodem volumine majorem minoremve parücularum materiei numerum contineant, quam ista, que radii hi immediate. antea. transibant, fran- guntur. Determinatur radiorum illa fractio 1° ut. jam antea, per direc- tionem, 2° per densitatem et corporum chemicam indolem, 3° per su~ perficiei corporum translucidorum in que incidunt figuram. Siquidem quando radii lucidi incidunt in corpora convexa, eorum cursus ita mu- tatur ut perpendiculum versus convergant et in punctum pone corpus cadens, quod focus vocatur, colligantur. In hoe puncto mutuo se de- cussant; nam ubi in foco confluerunt radii a se invicem rursus discedunt et eamdem qua coiverunt directionem servant. Quo major est corporis pellucidi densitas, quo majori gaudet frangendi vi, eo minor redditur distantia foci a corpore convexo quod summi est momenti in conficiendis et elegendis presbyopum conspicillis. Corpora. diaphana concava inversum omnino producunt effectum : his enim dissipantur radii paralleli. et. a centro fiunt divergentes (1). obídii Cum variorum corporum differentia ad lucem eo sit major quo majo- rem habent densitatem, radii lucidi e medio tenuiore in densius oblique Ad focum O collecti radii, unde tamquam. a puncto luminoso seu radiante sunt divergentes, recipiantur plano L, in cujus medio foramen circulare diametri unius pollicis habetur : lumen, per hoc foramen transmissum, altera tabula S priori parallela, recipiatur: omme igitur lumen quod spatium KX illuminasset, transmissum illuminat spatium AB: at cum plana L et S sunt ex hypothesi inter se parallela circ. AB: ad circ. KX :: AO*: KO? :: OI* : OZ? quod erat demonstrandum. (1) Jacotot L. C. pag. 131 et seq. — ss (59) incidentes, eursum ita mutant, ut ad perpendiculum frangantur; ab axi vero recedant quando e medio tenuiore in densius incidunt. Sic aque communis vis, lucis radios cvm se habet ad vim aéris atmosphe- rici :! 4 : 33 vis vitri ad aquam |> 30 : 21, estque varia aéris ad varias poor. ratio. Corpora lucis radios ébodrtichtin vocantur opaca , sunt- que plus minusve colore nigra, et lux in tali casa deperditur. Corpora tandem que aditum luci in interiora negant, sed illam statim a super- ficiebus repellunt, pertinent ad specula, et reflectores vocantur. Lucis vero radii eddem directione quà in corpora reflectentia incidunt, reflec- tuntur; ut angulus reflexionis æqualis sit angulo incidentiæ. De variis in diversis corporibus reflexionis gradibus, de speculis concavis et eon- vexis, quorum priora radis convergentes, dum posteriora eosdem radios divergentes reflectunt, et de variis phenominibus in dioptrica obvenien- tibus ulterius dicere possemus; sed a scopo nostro considerationes hæ nos nimis averterent. Que paucis verbis de luce ejusque legibus aliquibus in memoriam revocavimus in hac commentatione, suflicient ad visionem, de: qua nunc est agendum , explicandam. moqs DE VISIONE. pd ui ht ;Palpebris didactis; radii lucis in partem anteriorem ides nids: conum ibi efformant lucidum, cujus apex ad ipsum visibile punctum , basis vero ad corneam est pellucidam; quoniam omne punctum quod sub oculos cadit haberi potest sphæræ lucide centrum ut antea diximus. Quedam ita tantum radiorum lucidorum copia ad oculi interiora mittitur; nam omnes radii, scleroticam incidentes, reflectuntur et nullomodo concurrunt ad visionis phenomenum producendum. Preterea ipsa cornea, quamvis pellucida sit, sui nitoris causi, et quia facies externa hujus tunicæ æqualis, et limpidis est irrigata humoribus, aliquot radios etiam reflectit quorum ope nosmet ipsos in alterius oculo depictos videmus. Radii qui corneam feriunt, bulbum ocularem transeuntes, retinam inci- dunt: omnes revera partes que ante hancce membranam obveniunt sunt pellucide ; solomodo, cum conus hicce lucidus media diverse densitatis, ( 60 } diverse nature chemicæ atque figure transeat, seriem fractionum subit de quibus nunc loquendum. Radii, corneæ perpendiculares, axim oculi sequuntur, pupillam, len- tem et reliquos bulbi ocularis humores transeunt, retinam feriunt nullam- que subeunt fractionem; obliqui vero radii et qui ad minorem angulum quam 48° incidunt, franguntur; sed ita tamen ut cireum coni lucidi axim sint conjuncti eodem momento quo retinam obveniunt, quod qui- dem ab ordine et dispositione variorum frangentium oculi partium pendet, 1° enim corneam dum transeunt, qué cornea convexam habet super- ficiem et aére atmospherico densior est, franguntur simul ad) perpendi- culum et jam paulum convergere incipiunt. Si autem convexitas cornea spectetur, qua sphere segmentum constituit, cujus radius in corpore virili et adulto quatuor fere lineas eflicit, tum apparet radios per eam tunicam ita debere frangi secundum Sprengel et immortalem Halle- rum (1), ut focus eorum unà fere linea pone lentis anterius segmentum cadat, si humor aqueus deesset, 2° transeundo humorem aqueum, cornea minus densum , denuo franguntur radii lucidi, perpendiculo divertunt , sed tamen ab ea linea minus discedunt quam si rursus per corneam in aérem atmosphericum redirent; ita ut parvum quemdam convergentiæ gradum, quem a corneæ densitate acceperunt , adhuc servent. Jam ma- nifestum est ab hisce duabus primis fractionibus augeri numerum ra- diorum qui in foramine pupillari incidunt et qui soli visioni inserviunt. Omnes alii radii lucidi, magis extrorsum incidentes, ab iride absorbentur vel reflectuntur et sic in posteriori casu colores. varios, quibus. hee tunica diverso modo in diversis individuis tincta apparet, nobis offerunt. 3» Ad lentem cum pervenerunt radii, humorem hunc, bumore aqueo multo densiorem et formam convexam præbentem, transeunt, novam fractionem | subeunt, rursus. cathetum versus tendunt et denuo con- vergunt. Radii qui sub majore angulo quam 48° incidunt, ad. partem anteriorem lentis reflectuntur, partim oculo exeunt. et ad bulbi ocularis splendorem. concurrunt ; dum alii a strato nigro, partem posteriorem iridis —— (1) Sprengel, élém. physiol. vol. H. pag. 582. — Haller L. C. vol. V. pag. 464, $ 1. ( 60 ) et corpus ciliare obvestienti, absorbentur, 4° tandem, petunt humorem vitreum, anterius superficiem concavam , posterius vero formam sphæri- cam, cujus radius quatuor circiter linearum est, et minorem lente offe- rentem densitatem. Huncce humorem, in quo igitur parum radii lucidi dissipantur , a. perpendiculo discedunt et hee est hujus lines dispositio ut ita magis iterum. convergentes, retinam incidant in puncto. coni axis extremo, radiis peregrinis a venue nigro choroidez absorptis. “QUESTIO T fo Sed hic exoritur sequens. hac álla jui, peiiein) Paid fiat cur unum tantum videamus PLANT jam an id oculis duobus con- templamur. | In hocce investigando silent non parum sinned “studii: jeitsi viri doctissimi. Opinio que presertim invaluit ea fuit, objecta'; ob con- junctionem nervorum opticorum, simplicia videri. Hoc crediderunt ve- teres, referente Galeno (1), et hae phænomeni explicatio a multis phi- losophis et in ceteris & Newtonio ipso fuit recepta (2).^ C7. Porterfieldii argumentum contra hanc sententiam, et exempla quæ in medicine mo- numentis non desunt, ubi nervi optici disjuncti reperti fuerunt et ni- hilominus homines vivi objecta simplicia semper viderunt, rem affirmante Fesalio, nature investigatores impulerunt ad aliam: causam detegen-- dam. D" Briggs in suá nová visionis theorid, Rouhault et alii, re- centionbus temporibus, aliam hypothesim in lucem protulerunt : hujus phenomeni causam a tensione partium nervorum opticorum sibi invicem respondentium , quæ facit. ut fibre modo synchrono vibrent, deduxerunt. Hæc opinio primitus valde arridet, sed objicimus rem melius iuspicientes; nostram systematis nervei notitiam adeo esse imperfectam , texturam ner- veam a chord extense vibrantis proprià adeo differre, et quà ratione picture retin vibrationes hujus modi possent efficere adeo intellectu esse #) (1) De usu paert. 1. X. cap. 14.; et Taylor recentioribus temporibus mecan. pag. 106-107. (2) Queries 15. (63) difficile; ut illustratio phenomeni nihil omnino auxilii exinde videatur dedulere.. Alii crediderunt ;- uti. Cl. Gaillius et Decat, nos tantum uti oculi uno dupliciaque visuros, si utrumque simul in usum adhiberemus. In exemplum attulerunt homines. qui, neglecto fere uno oculo, : altero solum; utuntur, ut ita alterne unum tantum oculum ad visionem adhi- beant. Talis usus nobis et lectori profecto est incognitus. Cum J7aZero _ igitur respondebimus : id esse nature scopo omnino contrarium, quoniam visionis campus, ad unum restrictus oculum, minor sit, et perfectior evadat visus, utroque bulbo oculari cooperante (1). Sequentia etiam præ- cedenti sese opponunt opinioni: 1° Si candele flammam vel radium lu- cidum per foramen camerz obscure intromissum cernimus traus duo vitra ‘satis, crassa et diverso: tincta. colore, flamma, vel radius solaris, colorem utriusque vitri non habebit, sed aspectum præbebit “coloribus intermedium. Quod si aliquando non obyenit, pendet a: divers vi quà -quisque gaudet. oculus , et tunc. videtur objectum. eumdem colorem re- ferens quo tinctum est vitrum, ante oculum, majorem vim habentem , positum; 2° si virgam v. c. per annulum. filo suspensum transducere cupimus, res facillime peragitur, duobus adhibitis oculis; frustra verum nitimur , clauso uno: oculo; 3° si quis unius oculi amisit usum, omnibus notum est exinde exoriri difficultatem recte dijudicandi de proximorum objectorum distantià et tempus huic: malo solum. esse remedium ; 4° De- nique, si per analogiam ratiocinari; fas est, cur utramque, cum tanto commodo aurem. ad auditum adhibemus, si tantum : uno die ad visio nem utimur? oioi i i sdtoquili in tole Condillac, Buffon ó ‘Smith, Spite P alther et ides alii sustinent hoc phenomenum non ab oculis sed ab anima pendere. Oculi, aiunt, non vident, anima sola videt; hanc autem esse simplicem ning: vi- sionem non esse multiplicem. Addunt mentem nostram consuetudinis et tactüs ope in unam jungere visionis ideam ‘duplicem utriusque oculi imagunculam. Sed huic sententiz opponi potest: quisnam in sua pueritià objecta duplicia vidit ante consuetudinis effectum? Qui operationem ca- (1) Haller L. C. vol. V. pag. 481. — Adelon L. C. vol I. pag. 472. (65) taractæ subierunt et subito circumdata videre potuerunt, animam , quoad radiorum lucidorum actionem , consuetudini submissam non habebant et tamen strabismo non fuerunt affecti; num animalia, in quibus oculi an- leriora spectant, strabismo laborant? Si res ita sese habent, quomodo temperabitur error in illis taetu orbatis? Cur homines strabismo ab in- eunte ætate laborantes, vi consuetudinis et tacts ope objecta simplicia cerni nequeunt, nisi unus aut alter oculus distorqueatur? Hee opinio rursus admitti non potest. CZ. Ackerman questionem solutam credidit nervorum opticorum decussatione in sella turcicà; sed phænomeni, de quo nunc agitur, explicatio applicari debet sensui auditàs uti visüs eti atqui nervorum acousticorum decussatio ubinam: reperietur ? LLLI Cl. Porterfield, et hac etiam est multorum opinio, putat utriusque oculi axim in objectum sub certo et determinato incidere debere angulo ut simplex perficiatur visio. Hzc opinio nobis verisimilis apparet, attamen nos cum recentioribus physiologis ; uti Pristley, Reil; Steinbuch, Ri- cherand , Dumas, etc. censemus centra. utriusque retinæ humanis in oculis inter se mutuo congruere et inter se convenire quoad: positum, et omne aliud unius retinæ punctum alterius retinæ puncto, quod simili modo situm est, ita respondere , ut. imagines in punctis utriusque retin similibus, quanquam duæ revera adsunt, unum tantumodo mente nostrae ostendant objectum ; et ut alicujus corporis visi imaguncule in punctis retinarum sibi mutuo non respondentibus depict: , objecta duo, quamvis unum’ tantum subest, nobis fingant. Verbo, credimus cum praedictis scriptoribus objecti imagines in puncta utriusque retine similia, seu quoad situm sibi mutuo venales depictas esse requiri, ut visio recte perficiatur. : Sequentia hancce veritatem probare nobis videntur: si digito oculum comprimimus seu bulbum ocularem voluntario distorqueamus, vel si visüs . organa affectione: morbidà aliove laborant vitio, objecta duplicia videmus. Tune enim utriusque retine puncta, inter se non congruentia, eodem temporis momento alicujus objecti imaginem accipiunt et kesa est visio. Simili modo lusci fiunt homines vini victi vaporibus, quorum distrahunter oculi, et, eamdem ob causam, multiplicia vident illi affectionibus labo- ( 64 ) rantes nervosis. Opinionem prælatam esse veram testatur insuper sequens experimentum : Candelam aliudve lucidum, ut decem aut duodecim v. c. pedibus distet, colloca et digitum, antibrachio in brachium flexo , oculum inter et candelam tene; candela spectata, digitus, et digito viso, candela duplex apparebit; quia tunc rursus ejusdem objecti imagines in punctis, utriusque retinæ sibi mutuo non respondentibus, depinguntur. QUJESTIO H. Nova hic exoritur questio, scilicet, quomodo fiat ut objecta recta videamus, quamvis eorum imago in retina sit inversa. Varie. de eo phænomeno opiniones. Multi scriptores celeberrimi uti Cartesius, Hartsoeker, S’Gravesande, Smith, Buffon, Lecat, etc. crediderunt eum visus errorem per tactüs usum emendari (1). Certissimum tamen videtur hocce phenomenon nec a tactu nec a consuetudine esse desumendum. 1° Pulli, nuper. de ovo nati, verum objectorum positum distinguunt et ad cibum recto cursu properant. 2° Qui ceci nascuntur et artis auxilio visum acquirunt, objecta recto positu vident. 3» Quisnam, ait Gallius, in suà pueritià, antequam tactus et consuetudo alicujus esse momenti potuerunt in re, de quà nunc agitur, objecta vidit inversa? 4° animalia, tactüs sensu orbata, omnia igitur corpora inverso positu videre deberent; 5° denique axioma credimus animam esse passivam quando sensationes percipit, et sensationes igitur nullam subire. posse modificationem , quod varia phenomena, oculorum aciem ludentia, pro- bant. Baculum v. c. aqua immersum , semper nobis apparebit fractum. Acoustico sensu percipitur echo et sonus hic, quoad ejus intensitatem et superficiem, aérem et ita sonum repercutientem , non ab anima sed a moleculis aériis repercussis et. undulantibus pendet. In regionibus ubi, locorum dispositu, sexies v. c. respondet voci, seu magno strepitui, echo, non pendet ab anima sonorum numerum augere aut minui seu alios quam naturales percipere sonos. Idem est de visu. In hoc sensu (1) Haller L. C. vol. V. pag. 512. (65) anima profecto sentit se in errorem duci; attamen, quidquid sit, uti in natura revera obveniunt corporum imagines percipiuntur (1). Keplerus , qui corporum visorum imagines primus detexit, hoc phæ- nomenum primus etiam explicare conatus est. Cum anima, ait, impres- sionem in partem retine inferiorem fieri sentit, eam ut parte objecti superiori factam percipit et vice versa; unde objectorum rectorum visio. Porterfield et Reid multis ratiociniis ingeniosis mentem non objecta ut in retina pinguntur, sed tantum in loco unde radii ad oculum veniunt, videre contenderunt. Plurimorum auctorum opiniones, utcunque inge- niosum sit ratiocinium cui innitantur, ab eodem fere principio proficisci videntur; et tantum ad id probandum conferunt quod multo magis simplice et facile a Monroio explicatur : Homines nempe, absque ullo ratiocinio, e natura doceri, nullum radium a quolibet objecto, nisi supra fundum retinæ sit situm, in hunc cadere posse, et per cursum lineæ a retina per pupillam ad objectum transeuntis, solum de situ cujuslibet objecti judicari. Eadem a CZ. Hallero traditur explicatio; dicit quidem immortalis ille vir: « Situm partium objecti visibilis anima eum esse judicat, quem he » partes in objecto habent, non eum inversum qui est in retiná." Alia est opinio ultimis nostris temporibus a Galio et delonio pro- posita. Cum nobis sit persuasum nos non melius dicturos esse posteriori scriptore ipso, ejus. verba hic transcribimus : « Cette question n’a été faite , dit Gall, que parceque Pon a étendu les applications physiques que comporte la vision, jusqu'à la partie vitale de la fonction. D'a~ bord, si l'image qui est au fond de l'œil doit étre retournée, pour- quoi. ne le serait-elle pas par les parties de l'organe, qui sont posté rieures à la rétine? Ce m'est pas dans la rétine que s'accomplit la sensation, mais dans le cerveau; et dès lors, pourquoi ne pas cher~ cher dans les parties qui sont au-delà de la rétine la cause du re- dressement de l'image et brevi post: pourquoi le corps visible serait-il dans, la vue plus représenté que ne le sont les corps sapides, vibrans, Ti 1 Xu T3 RENAS SA vol. 1. pag. 467. ; elie ( 66 ) . dans le goût, l'ouie? La question lui paraît donc oiseuse , et le fruit d'une application abusive de la physique à une opération vitale." De illa theoria nil dicemus et quidquid sit sequens est nostra opinio : dijudicamus objecti alicujus positum per solam comparationem cum aliis objecüs in visionis campo existentibus; sed quia vero omnia corpora, oculis obvenientia, eodem in situ cernuntur, et nulla sint objecta, qui- buscum institui queat comparatio, suapte visus ille error tollitur. Hancce opinionem defenderunt Hooke, Rouhault, Dumas, Mariotte, 'Con- dillac, Nollet, George, Berkley, Lichtenberg, etc. non ignoramus huic opinioni fuisse oppositum quare scilicet alicujus corporis visi situs cum situs idea, quam tactu et musculari sensu accipimus congruat. Re- futari tamen nostra prælata sententià hoc argumentum facillime posset. QUJESTIO III. Quomodo fit ut oculus oculo, quantum ad motum spectat , semper respondeat, aut bulbi oculares, simul se moventes, semper idem versüs eodem dirigantur? Oculorum motum regularem a voluntate minime pendere neminem latet. Si enim unum oculum manu clausum tenemus, alterum vero di- versa versus dirigimus, bulbum ocularem , clausum sub manu, semet volvi et idem versus, quod alter prospicit, semper dirigi compertum ha- bebimus. Aristoteles, Galenus, Avicenna et omnes antiquiores motum illum a conjunctione nervorum opticorum pendere crediderunt. Sed cum nervi hi cum musculis propriis oculi nullomodo communicent, et oculi motum minime regere possint, ulteriora dicere superfluum. Recentiores, meliora docti, aliam hujus phenomeni explicationem tra- diderunt, inter neotericos aliqui sustinent hominem, ineunte ætate, facul- tatem haber’ visüs organa varias in partes volvendi, sed brevi compe- rientem necessarium esse, ad distincte videndum, ut oculum utrumque idem versus dirigat, consuetudinem id constanter faciendi brevi sibi acqui- E ( 67 ) rere et potestatem aliter agendi gradatim amittere (1). Nos cum Dre Reid infantes utrumque oculum in diversas directiones haud posse movere credimus. Auctor anglus se nunquam id vidisse ait, nec a matribus et nutribus, quas super hic de re consuluit didicisse; has econtra rem nunquam ita se habere aflirmasse, nisi convulsiones, seu aliam præter- naturalem causam subesse suspicarentur (2). 1° Experimenta a CZ. Jurino et. aliis physicis instituta probant, preter multa commoda que a duobus oculis nascuntur, objecta vividiora, magis clara reddi, et visum esse igitur perfectiorem , uti etiam de distantià, figurà et colore nos melius judicare posse, duobus adhibitis oculis. 2 Si rerum omnium.summus opifex oculos una moveri voluerit, vix ponere possumus, rem tanti momenti consue- tudini aut soli casui commissurum fuisse — Nos credimus aliquid esse consuetudine potentius, aliquod scilicet instinctum naturalem qui ut oculi una semper moveantur, facit. Si enim consuetudo oculorum simul et sem- per una movendorum causa esset, aliquis profecto bulbos una movere adeo negligeret, ut adolesceret, eas partes casu vel consilio in contrarium eodem momento dirigere posset, et in filo v. g., acui inserendo, non clausum teneret unum oculum. Antequam infantes ratiocinari videntur et rem igitur, de qua nunc, vi consuetudinis explicare conantur auctores, jam simul idem versus diriguntur oculi; atqui consuetudines repetitis vicibus et tempore longo firmantur, non quidem momento temporis ac+ quiruntur; ergo primitus preesse instinctum huic phænomeni, postea con- suetudine in secundam abeunte naturam, firmatum proponimus. Preeterea, situs oculorum organa illa ad simul agendum esse destinata satis demons- trat, cum nullum omnino commodum ab iis aliter agentibus possit oriri; nisi eodem momento duplex perceptio fieri queat in encephalo. Usus tamen haud quaquam ex toto non negligendus: notabile quidem est duo- rum oculorum axes non semper omnino parallelos, sed convergere et in re qua spectatur convenire, eo eflicientes angulum majorem minoremve 1 prout objectum oculis propius remotiusve positum sit. (1) Porterfield L. C. vol. I. pag. 114. (2) Inquery into the hnman mind, pag. 187. ( 68 ) QUJESTIO IV. QUÆNAM EST CAUSA STRABISMI ? Apud physivlogos diversæ fuerunt de strabismo opiniones: crediderunt ali hunc defectum a musculis, oculorum non rite sibi respondentibus seu varia contractionis vi gaudentibus, pendere; unde bulbis oculares idem in objectum vertere nequeunt. Hoc verissimum in illis enim, quibus unus musculorum rectorum paralyticus musculo æmulo vim opponere nequit, bulbus ocularis dextrorsum vel sinistrorsum tollitur et morbus nunquam depelletur. In infantibus, quorum cunas matres nutricesve , quoad lucis adventum , incauté manu posuerunt, unus vel alter musculus rectus oculum in unum et eumdem sensum semper detrahens, musculo opposito fit valentior; unde strabismus. Cui tamen mederi potest adhi- bendo modum inversum illi qui affectionem adduxerit. Hoc vitium tamen non semper a musculis pendet. ; Alii, et inter eos de la Hire, vitium non a consensis musculorum defectu, sed ab ipsius oculi structurà oriri suspicati sunt, utpote cui pars relinz sensu acutissimo predita non in axe oculi sit collocata, cuique igitur non axis, sed heec retine pars magis sensilis, objectum versus, in quod axis alterius oculi dirigitur, verti consueverit. Hac ultima opinio, generatim olim recepta, observationibus et experimentis a Jurino , Reid, Porterfield et Buffonio institutis non supervixit. Oculi, ait gal- licus nature structator, vi gaudentes inæquali, inæqualem in retina acci- piunt objecti imaginem, et, ut recte perficiatur visio, oculus validior, altero in alià directione verso, in usum solus adhibetur. D" Reid, ho- minibus super viginti examinatis, quibus oculi distorti, se visum alterius oculi imminutum in omnibus reperiisse testatur. Porterfield alias hujus vitii causas proponendo, hanc oculorum infirmitatem vi oculorum diverse adscribendam esse fatetur et multi alii, inter quos physiologus _Zdelon, causam vitii primariam, imparem oculorum esse bonitatem, et luscos., uno oculo altero infirmiore, valentiorem tantum adhibere, alterum vero in nasum avertere solere opinati sunt. ( 69 ) Que opinio de oculorum distortione maxime invaluit ea est, quod objectum eodem. tempore ambobus oculis lusci videant, quod tamen pro simplici habent. Si hoc verum esset, structura oculorum eorum ab aliena differret ; igitur alienum foret curationem a Buffonio propositam tentare, cum vitium tollere; propter imagines objecti in partes retinarum, que ad se invicem non respondent, incidentes, visum efficeret duplicem. Buffonius quidem oculum debiliorem vires exercitatione sibi adipisci, et bonitatem oculorum imparem, bono pauca in minuta tantum operto, im- minutum iri memorize prodit. Unde proponit medicis rationem strabismo medendi sequentem ut maxime naturalem et efficacem ; ut melior nempe oculus in aliquantum temporis tegatur, unde distortus oculus agere, et semet objecta versus, quod gradatim sponte faceret, vertere cogeretur. Antequam vero in hancce medendi viam procedatur, suadet auctor ut inæqualitas oculorum rite comperiatur; si enim eorum discrimen magnum est, morbus nunquam depelletur. Caeterum, ex observationibus Jurini et Reid, pro certo fere concludi potest, nihil oculi distorti structure singulare inesse, vitium in pravá ejus directione tantum. consistere, hancque consuetudine acquiri. Ut centra duorum oculorum strabismo laborantis, ut in aliis homini- bus, inter se convenire probabile, ita haud dubium, si oculus rite dirigere sémet assuefacere posset, non tantum vitium deforme sublaturum sed visum multo meliorem redditurum. Hujus veritatis exemplum quod mihi ante aliquod. tempus videre contigit, ad doctrinam supra traditam fir- mandam aliqua ex parte forsitan conferret. Juvenis quidem generosus, octodecim annos aut circiter natus, qui oculi sinistri distortione ab ineunte usque state laboraverat, semetipsum, pro ratione Buffoniana, sanan- dum suscepit. Variis periculis factis, repererat sinistrum, dextro operto, inter conandum legere, rite semper fuisse directum, literas vero obscuras visas; et dextrum, sinistro in librum verso, semet introrsum nasum versus assidue volvisse. Deinde oculum dextrum texit, et ita per dies complures habuit, per quod spatium visus alterius magnopere auctus est adeo ut librum, typis minimis impressum, facile legere posset. Te- gimine dextro detracto, omnia oculis objecta in pauca momenta duplicia ( 70) visa; statim vero fere simplicia evasisse notavit. Experimentum reitera- tum est, et prout visus sinistri melior factus, species duplices, quas objecta pre se ferebant, diutius manere compertus est. Cum dextrum manu tegere, donec sinister in objectum fuit versus, et eum deinde re- tegere aliquamdiu assuescet, utrumque idem in objectum dirigere potuit , quod spatium per breve, simplex, deinde duplex, postremo iterum sim- plex vidit. Rebus ita se habentibus, ex patria excessit, et nulla occasio eum in posterum videndi mihi est subministrata. Manifestissimum vero esse videtur, quod, dum oculis binis intuebatur, objecta uno tantum oculo, igiturque simplicia, vidit; quod, sano retecto, duplicia, propter imagines eorum in puncto retinarum non sibi respondentia incidentes. Hoc vero tantum per spatium, quod oculus distortus in sede solita re- petenda consumpsit, qua repelita, objecta, uno tantum oculo visa, se simplicia rursus ostenderunt. Majorem potestatem sibi adeptus, axes utrosque in unum objectum vertere potuit, quod simplex visum; cum vero eos hoc in situ non diu posset habere, duplicia rursus facta sunt, dum oculus sinister locum in priorem redibat. Igitur, si modo hac in via medendi satis diu perseveret, et visum meliorem fieri, et vitium deforme tolli, posse probabile. Hoc exemplum inter et doctrinam ab in- genioso doctore Reid traditam adeo convenit, ut hanc omnibus aliis an- teponere vix dubitare possimus. Quinetiam, quod quidem remedium in auxilium strabismi promptissimum esse judicamus, si casus rite exami- natus curationem videatur posse recipere, suademus ut oculus sanus, donec alter aliquantum virium sibi sit nactus, diligenter tegatur, utque æger deinde axes utriusque oculi idem in objectum vertere iterum ite- rumque conetur; hoc forsitan facillimum reddet consuetudo. Credimus igitur homines esse luscos quia unus vel alter musculus rectus ocu- lum distorquet et insuper diversas vires quibus bulbus unus ocularis pollet ita consuetudinis ope posse corrigi ut in postremum totidem evanescat strabismus. (71) ^M QUÆSTIO V. /. PUNCTUM VISIONIS DISTINCTE UBINAM EST? . Objectum. distincte videmus re omnes illius. partes, nisi nimis pu sint. quoad formam, magnitudinem et. colorem distinguere et totum. bene terminatum intueri licet. Quamyis nobis concessum sit oculum ad varias distantias accommodandum, intra certos. et, determinatos tamen. limites quisque homo distincte videt. Si enim objecta nimium distent, radiorum focus ante retinam formatur, et si nimis propinqua fuerint, radii, in focum nondum. collecti, in retinam . incidunt; in utroque autem. casu distincta visio possibilis non. est. Hinc visum distinctum in perfectum. et imperfectum a Jurino fuit divisum (1); perfectum videmus objectum, si omnes ex uno ejusdem puncto emissi radii, rursus in unum retinæ punctum colliguntur, Ad distinctum visum non semper hanc exactum. re- quiri radiorum conjunctionem, ingenioso experimento probavit ptenilhtus satin: „et hic. ESky qi nobis sub imperfecti nomine venit. „Quanta verum sit visionis latitudo determinari non potest. Ob dinesna enim: bulbi ocularis structuram et. variam partium. in, oculo obyenientium rtionem, varium est visiouis punctum in diversis hominibus, imo in er individuo singulum. visus; organo. variis. aliquando pollet. viribus: Praterea, ut postea videbimus, ætas, exercitium, oculi: morbi; etc. hasce vires mutant. Caeterum ,. objecta majora et bene illuminata ad majorem distantiam melius cernuntur. quam corpora’ parva: et obscura. Scriptores plurimi, et inter eos Haller, visionis distinctae punctum. ad 5-12 pollices, brevius quidem in, junioribus et longius in, senibus. ponunt. (2). (a) L. C.pag. 323. acini mi ET vol. V. TL i u 1 (72) QUJESTIONIS SOLUTIO. _ Tandem ad ultimam quaestionem, quæ quaestio est ab illustri facultate scientiarum. mathematicarum et physicarum academiæ nostre proposita, pervenimus. Vos, viri doctissimi, ex toto animo precamur ut nostros ad palmam obtinendam conatus benevolenti et oculo indulgenti conspiciatis. Plures physiologi argumenta varia protulerunt, quibus bulbum ocu- larem non mutari, ad objecta ad varias distantias in statu sano videnda, probare conati sunt. Inter illos numerandi sunt Philippus de la Hire (1), Le Roi (2), Maitrejean (3), Haller ipse (4) et plurimi neoterici, uti Sabatier, Richerand, etc. qui, ut postea ulterius dicemus, ex solà dilatatione et coarctatione pupille quaestionis propositz solutionem de- ducere voluerunt. Sustinent hominem in adeo diversis distantiis distincte non ita videre posse, ut ulla requiratur oculi mutatio. Prseterea sequens experimentum , a Schenerio institutum, in auxilium vocant: pertusà duobus foraminibus chartà, pupillæ diametri magnitudinem adæquanti- bus, oculo, per hec foraminula tenue objectum perspicienti , simplex tantum apparebit in definità distantià, in omni alia, objectum (et nos experimentum tentavimus) duplex apparet, quando, ut de da Hire et: Maitrejean rem explicant (5), post vel ante retinam cadit objecti imago: Exinde concludunt auctores illi nos tantum: distincte videre posse objec- tum in definità situm distantià et oculum mutari negant. Nisi jam Smith et Porterfield luce meridianà clarius demonstrassent , hancce ratiocinandi rationem esse claudicantem (6), cum Delamotte, Musschenbroeck et (1) Mém: de math. et de physiq. pag. 255-306. — Journal dés'savans, an 1685, © | (2) Mém. de l'académie des sciences, an 1755. in fine. (3) Traité des maladies de l'eil, pag. 95. et seq. (4) L. C. vol. V. pag. 507. et dicit idem auctor in eodem volumine pagina 516: « Causa omnium hypothesinm (de mutationibus oculi internis)" excogitandarum fuit, quod crediderint physiologi, « hominem in valde diversis distantiis distincte videre." Nunc quidem « hzc omnia » minora sunt, quam vulgo fiunt." (5) De la Hire L. C. pag. 628. et seq. — Maitrejean L. C. pag. 95-96. (6) Smith's compleat system of opticks, pag. 361-365.; et Porterfield on the eye tom. I. pag. 59o. (75) Olbers cujus hic verba transcribimus, responderemus : oculus enim cum per parva foramina objectum in quavis distantia. distincte. videt, iu quiete manet, nec viribus utitur, que huic distantiæ accommodare. pos- sent (1). Quid quod Porterfield peculiari modo effecit, ut pro lubitu per hæc foramina objectum, intra distincti visüs limites positum, vel simplex vel duplex videret; et hoc ipso experimento dimensus est, in quam varia distantia oculus suus distincto visu gauderet (2). - Ab aliis alia adhuc fuerunt allata pericula et argumenta , quibus oui non mutari probare voluerunt. Sed his diutius immorari temporis vetat angustia et optima: refutatio profecto illa erit. que oculi. mutationes probabit. Plerique physiologi, uti Scheiner (3), Lecat (4), Porterfield, Smith (5), s Gravesande (6), Mussenbroeck (7), Briggs (8), et ultimis hisce tem- poribus, Adelon (9), Dumas (10), Richerand (11), Lenhossék. (12), Magendie (13) et tot auctores alii persuasum habent naturam aliquid ipsi bulbo oculari largitam esse ut proxima distincte videre et vicissim ad remotiora cernenda, se accommodare possit visus organon. Fere omnes præcitati auctores bulbum ocularem musculis rectis seu obliquis mutari credunt, dum Haller, Sabatier, Richerand, Magendie, de la Hire, Le Roi, Maitrejean, etc. ut antea diximus, pupillam. saltem in pro- pioribus videndis contrahi, et hanc pupille coarctationem, sufficere. ut ad varias distantias oculus sanus. recte videat, docent. Hic non adhue (1) Delamotte, journal des savans, 1756. Muschenbroeck, introd. 11. pag. 769. (2) Olbers, diss. inaugur. de ocul. mutat internis. Gottinge, an 1780. pag. 9-19. >+ (5) L. C. vol. ILI, pag. 1. - i (4) L. C. pág. 489. - (5) L. C. vol. I. pag. 590. et Smith, remarks n» 85. (6) S'Gravesande, phys. méc. vol. II. n° 5089. (7) L. C. n° 1209. et seq. (8) Ophthalmographia, pag. 55. (9) L. C. vol. I. pag. 432. (10) L. C. vol. IIl. pag. 509. vide etiam Jacotot L. C. vol. I. pag. 145, (11) L. C. vol. II. pag. 19. (12) L. C. vol. IV. pag. 381. (13) Recherches sur la vie et la mort par Xav, Bichat avec des notes par Magendie, Paris, i825. 10 C74) est locus ut ultimam: hancce opinionem refutare conemur. Redeamus itaque ‘ad scopüm nobis propositum et oculum ad varias objectorum dis- tantias se acconimodaré probemus. Su rette ni my ne Frs quidem de hac re supererit. 1° In oculé artificiali, ut in rétinam T imago, oportere rétinam esse mobilem, ut ad lentem àdducatur, quando remota cernenda, et econtra removeatur quando proxima videnda sunt, ab omnibüs physicis notum est; 2° caméra obscura simile nobis præbet phenomenon , legibus opticis omnino consentaneum; 3° Cartesius et Lecat experimentum se- quens referunt: teneatur filum ferréum contra turrim remotam opposi- tum, uno oculo distincte adparet, turris confusa: et distincte vicissim turris videtur cum filo confuso, umbræ simili (1); 4° quisnam insuper ignorat, duwit alterne videmus objectum proximum et remotum, tem- poris moniéntum requiri ut oculus ad varias distantias se Sbomhtbtiite queat (2); 5° miyopes psi, ut recte aniniadvertit Porterfield, quod qui nunc meam transeribit éommentationem affirmat, typum exiguum ad distantias legere possunt, quartin altera sit alterius dupla. Igitur eorum hominum oeuli adhue ad propiora se accommodare possunt (3); 6° ce- lerius admoveatur oculo librum minutorum typoram ad trium seu qua- tuor unciarun distantiam , omnes litteræ indiscreue et confluentes appa- rebunt, donec; temporis momento eflluxo, vi sensibili oculus huic distantiæ se aeconmmodaverit (4); 7° profecto, quum ab alto, distinguit aquila repti- lem, vel ovem in pratis pascentem, internæ partes oculi formam et figuram diversam habende suht, quam dum rapax volucris predam intuens un- guibus illam dilacerat. 8° Auctores vari ut Cheseldenius, Derham , Bidloo, Poupartius se reperiisse affirmant in omnibus fere animalibus organa huic mutationi inservientia. Horum cl. virorum sententiam omnino non amplectentes, dicemus nos, non ut auctores illi rem asserunt, motum hunc in aliquibus avibus conspexisse; sed in exemplum adducemus in- ad. ca (1) Le €. pag. (2) Cartesii dier cap. ILI. $ 5. (5) L. C. vol. 1I. pag. 3. vide etiam Leclerc, point de vue, pag. 79. (4) Olbers L. C. pag. 10. Lente eee (75) secta varia, in. quibus diceres. ooulis. immobilibus remote videri , dum ad propiora cernenda antennis: uti videntur. nl are iy Mee Communi ergo concensu recipi debet ipculellcintane cu ih posse ut idem oculus, nisi mutationes subeat; propinquiora et remotiora distincte videat, Quoniam, uti id demonstrat in sua physica CA Jacotot, nullomodo. fieri. possit ut radii lucidi. alicujus objecti a quatuor pedibus advenientes, focum. in eodem retine puncto habeant in quod incidit Kn ahjar ares aOR IM rM ite unciarum ay — (1) Kepler L, C. prop. 65. — Derham, phys. theol. pag. 103. — Smith, n° 15, 14. — Scheiner. L. C, pag. 175. — Olbers L. C. pag. 3. $ 5,5 harum mutationum necessitas. nt clarius pateät , ipsum oculum secundum opticis precepta curatius examinemus. Dimensiones oculi ex Jurino in partibus decimalibus pollicis. Londinensis una cum literis ud adhibendis, hic oppono, Radius corner = F = 0,5529 Superf. lentis Anterioris . . = g == 0,5508 Posterioris. . — N == 0,2506 "Dist. cornes a lente = U = 0,1056 1 im, asd Map t Agit dentis: Lim Vom! 61865" Joni iam i Ratio refract. ex aére á onda In humorem aqueum = N: 1 =g: 1. Ex humore aqueo vel Vitreo in lentem . . — M: = 2: 1. Suppositis itaque hisce dimensionibus, facile invenitur, radios ab objecto cujus distantia sit — NAF A in corneam illabentes, ita refringi, ut in punctum (Ni) ASF a cornea distans coirent, nisi lens obstaret. Sit porro X — REF U, erit foci a posteriori lentis superficie distantia = Z MXgH — (M — 1) VXH — gHV —N(N—i)Xg—(M—1)* XV —(M—1)gV -- M(M —i)XH + Mg «X —gHV X —(M —1)4V + MgH wit = MR (M — 1) HV (M—1)Mg —(M—31)^ V + MN(M—3)H __ 0,08575 cm = distantia lentis focali pro radiis parallelis. Ultima formula sequenti modo nu- meris exprimi potest, sive brevius = ax $ os 0,08575 X — 0,01550 7 0,05115 X -F 0,08448 Est autem distantia imaginis a cornea = Z + V + U. (76) preterea oculum mutari ut idem ad varias objectum distantias videat -calculis et formulis elegantibus probavit Jurinus. -Quomodo nunc ad idem objectum ad varias distantias cernendum se accommodare possit oculus videndum est. In modo et in causis harum ` mutationum globi ocularis discedunt auctores. Num membrana i iris, et pu- pilla igitur, aliquas ad hunc scopum partes impleant primo probare co- nemur. De iridis situ structura, forma, ete. sat sufficienterque i in priori nostra commentationis parte dim nunc de functionibus ejusdem tu- nice loquendum. Exempli loco supputemus imaginis a cornea distantiam pro objectis, 4,8,27 pollices -et iù- finite remotis i : À Dist. objecti. Dist. imaginis a cornea- Infinita 0,8997 poll. 27 poll. 0,9189 — 8.— 9,9675 — 4 — 10426 — Ex his numeris necessitas mutationum oculi aperte colligi potest; quoniam imago rei, qua- tuor pollices distantis, si infinite remotarum in retinam cadit, — poll. trans retinam for- mabitur.. nan ama LAL LLL IRIDIS . ACTIO. Noscunt omnes iridis actionem, de quà primus verba fecit, Rome, Cl. Scheiner anno 1625 (1): Nemo negabit hodie pupillam ad propiora objecta yidenda angustari et dilatari quidem ad remota cernenda. Sumatur enim v. g. linea metallica, si hujus linee extremum et sensim sensimque alteram ejusdem corporis metallici extremitatem. conspicimus, fiet. iridis aclio conspicua: quo enim propius erit punctum quod. cernimus, eo minus dilatata apparebit hec membranula, contrarium A a es serie punctorum gradatim magis remotorum inspectà (2). In priori quidem casu res fere eodem modo sese habent quam dum objecta extranea proxima et opposita cernimus per foramen exiguum camera obscure in qua fo- raminulum, lucem admittens, etiam sufficit ad propiora objecta nitide depingenda. Preterea, coarctante pupillà, quid inde? Minuitur radiorum lucidorum copia, et ita eorum intensitas retinam egre afficere nequit ; radii externi seu laterales avertuntur et jure ac merito id locum habet quando objectum proximum cernimus : vires enim oculi non- sufficerent, ut radii omnes lucidi in retinam convergant. Soli ergo radii lucidi ad- mittuntur axi oculi propiores, quos sufliciens et exigua adeo vis in eum axim et in punctum requisitum retinz coire facit. Econtra, quando ob- jectum remotum conspicimus, pupilla dilatatur 1° ut maximam quam possit admittere queat radiorum copiam, 2» ut ita medeatur obscuritati (x) Schotti magia universalis in-4°. Herbipol:, 1657. lib. I. pag. 31. vide etiam hist. de [a méd. tom. IV. pag. 271. (2) Idem sequentia probant: quo speculum planum propior aderis, eo magis coarctatam, et a speculo sensim sensimque recedens, quo remotior eris, eo magis dilatatam pupillam videbís. ( 78 ) seu necessariæ palliditati objecti, qua quidem palliditas in corporibus remotis a parvo visorio angulo atque adeo a paucitate. radiorum pendet (1). Ut hancce veritatem dilucidemus, exemplo e pathologia sumpto, dicemus: quibus, morbi causà pupilla coaluit, ji frustra nituntur ad objecta ad distantias varias cernenda. Sanatis pupilla corporum vicinorum et remo- torum conspiciendorum facultas redditur (2). Pupillam ad varias corpo- rum distantias se accommodari ita. probat Le Roi: cameram obscuram admovet, in qua candele flamma, tres pedes distantis nitide depicta ap- parebat, candele ad 6 pollices, ubi confusa erat imago. Imminuta autem vitri appertura a 4"! ad 2", distincte flammam adumbratam fuisse com- memorat. Inde igitur concludit, eodem modo etiam in oculo nostro con- fusionem objectorum immutabili que puncto distincti visüs propiora sunt, corrigi (3). Zn Emeralopia, in gutta serena retina morbida per concensum suam iridi transmittit affectionem. Tunc posterior hec mem- branula fere omnino immobilis et valde dilatata conspicitur. Quod qui- dem pendet ab imminuta sensibilitate retine , quz quidem affectio morbida, ad extremum provecta, amaurosis nomine insignitur (4). Pro- fecto, quoniam præcipuum visüs organon (retina) in Emeralopia seu priori amaurosis gradu, egrotat, lesa est visio, globus ocularis suas toti- dem et lete functiones implere nequit; attamen individui, hocce morbo laborantes, objecta parum remota melius cernunt; proxima vero confusa apparent, quia, respectu habito ad radiorum lucidorum copiam per pu- pillam nimis dilatatam transeuntium, oculus vi refrangibilitatis sufficienti caret. Nosmet ipsos, veritatis inquirenda cupidos, experimento submisi- mus: magnam Belladonæ dosim cepimus, et quando pupilla erat summe dilatata, parum presbyopes, proxima minora nobis apparebant et difficilia visu. In illis Staphylomate, seu melius, ut ait Galenus, iridis procidentiá (1) Vide Jacotot L. C. pag. 145. — Nollet L. C. pag. 466. et sqq. — Dumas L. C. p. 505. sqq. — Richerand, pag. 28. vol. TI. = Descartes L. C. pag. 79. — De la Hire, mémoires de l'académ. 1755. pag. 598. — Haller L. C. pag. 515. vol. V. — Lecat L. C. pag. 284. (2) Haller L. C. vol. V. pag. 513. (5) Olbers L. C. pag. 11 cujus transcribimus verba, _ (4) Richerand, nosographie chirurgicale. Paris, 1818. vol. ll. pag. 108. C79) laborantibus, contrarium obvenit. Cornea scissà, incisà, dilaceratà seu ulcerata, et ita effuso humore aquoso, liquidus in camerá posteriori bulbi ocularis contentus, iridem antrorsum propellens , efficit ut hae membrana veram efformet herniam ‘per foramen seü labias vulneris corneæ pellu- cide. Sepe obvenit,” institutà methodo curationis a Celeb. Scarpa pro posità, quae quidem methodus ab omnibus doctis chirurgis ad usum vocatur, ut iris partim adhæreat corner; inde pupilla foramen circulare ulterius non offert, sed aperturam longitudinalem , seu potius fissuram eujus directio pendet a puncto quo cornee translucidæ adhæreat iris. Qui tali laborant affectione morbida, objecta propiora bene tantummodo vident, cum pupilla satis dilatari nequeat et retina ipsa lesa sit. Ali- . quando, attamen rarissime, obvenit ut post aliquod tempus visio perfi- ciatur, quasi individui hoe morbo nunquam laboraverint, rem affirmante Searpá (1). : Tris tres functiones summi momenti implet 1° ut mox videmus, se ad varias objectorum distantias accommodat : per foraminulum quidem chartæ corpora minima et primum oculo nudo invisibilia, detegimus et cerni- mus. Sed quid ita fecimus? nil, nisi substituere naturali pupille pu- pillam artificialem minori fodiens instructam. Et quid illa pupilla producit? nil, nisi facultatem objectum propius cernendi. Atqui, si ad objectum minimum et valde proximum videndum pupilla requiritur an- gustior, num in dübium revocari potest quin pupilla nostra, natura mobilis, angustetur ac dilatetur pro varià corporum distantià 2» Aberra- tionem sphericitatis manifesto corrigit, uti id proposuerunt ultimis nostris temporibus, el. viri Biot et Magendie : Iris enim intercipit vel transire lubet radios maxime distantes ab axi, ut in retinam coire queant. Et > »" ©) Traité pratique des maladies des yeux, traduit de l'italien d'Ant. Scarpa. Paris, 1807. vol. M. pag. 99. dicit etiam Richter : « Omni tamen plerumque hoc vitium periculo, vel » damno caret, partim cum raro visui multum obsit, partim quia sponte plerumque pristinam » suam figuram pupilla induit, citius quidem aliquando, interdum vero tardius: minor pu- »' pilla sensim latior sit oblonga, Git rotunda, deorsum tracta sensim ad pristinum locuim » ascendit atque hzc omnia sponte fiunt." Observ. chirurg. fascicul. I., pag. 8o. Et profecto ea est ratio cur aliqui chirurgi oculo subito opponere lumen intensum proponant, et pupilla sponte sese contrahens ad pristinum suum locum perveniat. ( 80 ) revera ad hunc scopum quod in proportione. distantiarum sese moveat iris. Ita quidem radii lucidi, qualiscumque sit eorum divergentiæ gradus; in retina semper. focum habent.. Ab iride. preterea | pendet. imaginis magnitudo: Magendie, in suis experimentis animadvertit imaginem in retina majorem fieri sectione circulari iridis. seu artificiali ampliatione pupillæ. Id quod quidem, respectu habito ad radiorum lucidorum in pu- pilla decussationem, legibus physicis est omnino consentaneum. 3° Tan- dem oculum iris disponet ad objectorum lucis intensitatem. Quod probat experimentum sequens : sumatur candela accensa et alternatim ad oculum appropinquetur et ab eo removeatur; alternis vicibus dilatabitur et an- gustabitur iris. Ea partim, ni fallor, est ratio cur e loco obscuro distincte vidimus omnia que obveniunt et peraguntur in loco illuminato, dum contrarium obvenit, si candelis vel lumine intenso circumdati , mesaulam obscuram v. c. inspicimus. Ulterius procedamus : pupille motus forsitan refrangibilitatis aberrationem corrigunt secundum lentis punctum per quod radios lucidos transire cogit; scimus et vidimus enim lentem crys- tallinam eamdem ubique non referre densitatem (1). y Quibus lens crystallina depressa fuit, hi, ut Monroius, Home et Haller, uti postea dicemus, notant, eque fere clare ac alii objecta ad - varias distantias sita vident. Hinc et ex prelatis nostris argumentis , ocu- lum ad diversas distantias motu iridis potissimum accommodari .conclu-. dimus. Anatomia comparata sua rursus nobis offert auxilia: in. omnibus illis animantibus, que pra reliquis visu excellere videntur, forma bulbi. ocularis magis est spharica, pupilla magis rotunda atque ad humanam formam magis accedens. Recte quidem id locum habet; ita enim major radiorum lucidorum copia una visus organon intrare et plura objecta simul: et perfectius conspici possunt. Magni sunt oculi et pupilla summa gau- dens dilatatione nocturnis animantibus, ut sufficiens lucis copia colligi queat ad objecta distincte videnda. Opponentur forsitan vespertiliones ;' quibus parvi sunt oculi? Concedimus; sed horum animantium pedes junguntur membranis , tactu. exquisito instructis, quo visüs defectus | (1) Vide in priori parte, pag. 42. - A Je Ww (81) resarcitur. Cuivis enim animali providit. natura ut organa perfectiora , partibus imbecillioribus succurrentia, sint concessa: Bestiæ, qua digitis déstituuntur, quarumve pedes ungulis et aliis duris et insensibilibus in- volucris muniuntur, partibus alijs pro tactüs organo utuntur. Mammalia nonnulla, Simiæ caudà prehensili, (Paniscus), Opossum, Myrmeco- phaga , Hystrices, etc. cauda instruuntur inferiore facie nuda, et hac- tenus mobili, ut corpora prehendere, et quasi manibus utantur, explorare valeant. Similes caudas etiam reptilia nonnulla gerunt; et serpentes aliis destituti tactüs adminiculis, toto corpore rebus explorandis circumvoluto, qualitates tactu perceptibiles explorant. In Ruminantibus et Solidungulis , tactás sensus ad oris labia restrictus esse videtur. EZephas, cujus pedes et corporis superficies tactu exercendo apta haud sunt, proboscide ad- modum mobili et tactu exquisito prædito gaudet, et avium nonnullarum cristæ, uti CZ. Cuvierus opinatur, tactui quoque, ut probabile est, in- serviunt, Pisces, cirrhis, ermes et Mollusca’ tentaculis, Crustacea palpis. et izsecta antennis gaudent, organon tactás, aliqua minimum parte supplentibus (1). Sed jam a meta nobis proposita recedimus, redeamus ad iridem. Quidquid sit, sententiam CZ. virorum Haller, Sabatier, Richerand, Magendiás de la Hire, Le Roi, Maitrejean, etc. et tot aliorum phy- siologorum amplecti non possumus. Credunt solius pupillo motum suf- ficere ut oculus sanus objecta varia ad varias distantias videat. Opponi- mus 1* iridem, ut antea jam diximus, fere esse immobilem in reptilibus et piscibus. 2° In amaurosis primis periodis seu in gutta serená, pupillà dilatata et ulterius parum tantum. se coarctante, individuos, hacce affec- tione morbidà laborantes, parumper esse presbyopes; objecta tamen plüs minusve. remota ad distantias varias adhuc videre possunt. 3° Dicit _Zde- lon in.suà. physiologia (2) « La démonstration du rôle de la pupille en ce cas (id est, quando solius iridis actioni tribuitur problematis propositi (1) Vide Sprengel, instit. physiol. vol. 11. § 485. — Darwin zoonom. vol. I. pag. 261 — Cuvier L. C. vol. II. pag. 566.-575.; et Haller L. C. vol. V. pag. 29. … , (2) Adelon L. C. vol. I. pag. 461,.— Le Roi L: C, pag. 59%, et biologie der phis. pag. 502. 11 ; ( 82 ) solutio) n’est pas encore rigoureuse et p. e. dans les expériences qui ont servi à constater la réalité de l’image au fond de l'œil, on a vu cette image se former à quelque distance que soit placé l'objet; cette distance n'influait que sur sa dimension; et cependant l'œil était mort, la pupille n'avait pu se rétrécir ni se dilater et l'organe se modifier”? Cuvierus etiam: « Cependant Hunter a prouvé que ce rétrécissement de la pupille ne suffit pas pour expliquer la facilité avec laquelle le méme ceil peut voir les objets éloignés et les objets voisins; et quil fallait avoir recours à d'autres moyens, quoique Caps et Sabatier n'aient voulu admettre que celui-là." Sed Haller et hi omnes, questionem solutam credentes coarctatione et ampliatione pupille, et experimentum in camera obscura peractum in exemplum vocantes, errárunt. Summum quidem descrimen obvenit quando lux foramen camera obscure pertransit, et quum oculum hu- manum intrat: In priori casu, quando lentem camerz obscure transeunt radii lucidi, nullam anteriorem subierunt fractionem ; in oculo humano econtra corneam pellucidam et humorem aqueum jam transierunt fracti, ad perpendiculum se appropinquarunt et tunc rursus a lente franguntur. 2» In visüs organo lentem recipit concavitas humoris vitrei et novam subeunt fractionem radii lucidi. In camera obscura nil similes partes implere potest. Experimentum ab Æallero citatum parvi est momenti ad rem de qua nunc agitur, et profecto non probat pupille motus sufficere ad idem objectum ad varias distantias videndum. Preterea, Belladoná intus sumptà, ut jam antea diximus, remota melius vidimus; attamen oculus adhuc partim se accommodare poterat ad varias objecti distantias, ut plures rem etiam aflirmant auctores (1). Nemo negabit imaginis confusionem, pupillà coarctatá, minui; sed multum abest, ut ab imminutà pupillà exspectari possit quantum varii scriptores sibi persuadeant. Probavit Kluge? (2) calculis hic non trans- (1) Vide Wells, transact. philosoph., an. 1811, pag. 378.; et Dunglison, annals of philo- sophy, an. 1817, pag. 432, (2) In Pristley 11. pag. 467.; et Olbers L. C. pag. 12-13. (85) cribendis oculum distantiæ 27 poll. accommodatum, in objecto 8 pollices remoto, partes, que 1,5 lin, distant, non esse distincturam; imminutà autem pupillà in ratione 47 : 38, jam partes 1,2 lin. distantes dignosci . Hinc minor quidem evadit confusio, sed quanta remanet! tanta certe ut nequidem majores literas discernere, multo minus legere possis. Bene, quod non tanta in natura observetur (1). Rem, que in quibusdam optica partibus et presertim in Photometria non levis foret momenti, primus CZ. Olbers (2) tentavit. Quantitatem et rationem contractionis iridis in- dagare conatus est. Et sequens multoties repetiit experimentum : pupillae aperturam dimensus est, circino cornee quam proxime admoto, et in speculum intuens, simulque distantiam oculi a speculo, cujus. duplum est distantia objecti- visi; ipsum enim oculum in speculo contemplatus est. « Methodo, dicit auctor, facile obvia curavi, ut semper eadem pro » quovis experimento repetendo , speculum inter et oculum esset distantia » et eadem, quantum fieri posset, luminis pupillam ingredientis vis. Ex » plurimis tandem medio sumpto et rejectis, que maxime ab hoc medio » recedebant, obtinui tabulam (3). Coarctationis pupillae proportionem » præbentem.” Experinicntum suscepimus, sed que invenimus ope Circiné adhoc facti, et sedulo peractis mediis, ab auctore in precedenti periculo relatis, brevi nobis probarunt nos nil certum de vario pupille diametro, quoad objectorum , distantias referre posse. Tantum affirmare igitur cum CZ. Monroio, et nos rem probasse cre- dimus, iridem ad varias objectorum distantias sese accommodare, ita scilicet, ut angustetur, quando propiora conspicimus, dilatetur vero, quum propiora videmus (4). (1) Ibidem. - (2) Ibidem. pag. 11. $ 15. (3) Vide pag. 12. tabulam ab auctore calculis submissam. : (4) Biologie oder philosophie der lebendem natur fiir naturforscher und aerzte, pag. 503. Ubi legimus: « Die veranderungen des gesichts bey der widernatiirlichen erweiterung der » pupille, sowohl der krankhaften als der kiinstlichen, die yon der anwendung des Hyoscya- » mus, der Belladonna u. s. w. entsteht, beweisen aber, dass der iris eine wichtige funktion beym naheund fernsehen zukommen muss.” Editio anni 1822. vide idem opus pag. 504 et 510. (84) DE PROCESSUUM CILIARIUM ET LENTIS ACTIONE. < Plurimi obveniunt auctores variam lenti processibusque ciliaribus ac- tionem adscribentes. Cum de oculi mutationibus nihil suspicari potuerunt veteres, quoniam per aliquam .emissionem spirituum animalium fieri visum crediderint, apud illos nil de hae re quaerendum (1). Keplerus primus processus ciliares structurà esse musculari credidit, et, quoad illorum fonctiones, corpora illa mobilia, lenti crystalline imposita, au- tumatus est oculum longiorem reddere, dum, repulso humore vitreo , lens antrorsum exsilit (2). Zinnius eamdem fere quam Keplerus defendit sententiam , putavit enim, repulso humore vitreo, lentem antrorsum duci non musculari vi, sed humoribus quibus turgeaut processus ciliares (3). Porterfield eam ornavit hypothesim ut radii ciliares lentem antrorsum . ducant et corneam reddant magis convexam (4); status naturalis oculi, ait, est laxitas ejus ligamenti et eodem tempore brevis est bulbus ocu- laris. Ita auctor remotorum corperum videndorum facilitatem absque ullo nisu explicat; dum econtra dicit corpora proxima eum fatigatione cerni; quod verum (quamvis Jurinus contrarium perperam sustinuerit (5)), quia tunc secundum Porterfieldium processuum ciliarium actione ege- mus (6). La Charriére , Hartsoeker, Brisseau, Perrault, etc. contra- riam corpori ciliari actionem tribuerunt: credunt lentem retrorsum pelli et, ejus distantiá a retina ith minutà, oculum fieri breviorem. Cartesius lentem habuit muscularem et credidit illam facultate gaudere forme (1) Vide Olbers L. C. pag. 18. Quasdam veterum argumentandi rationes, ad myopiam et prespyopiam explicanda, oblectamenti causà , opponentem. (2) Kepler, dioptriæ in-4 aug. Vindel, 1611. prop. 60. pag. 22. — Haller L. C. vol. V. pag. 509. — Journal der physik. Leipsig, jahr 1794. pag. 1116. (3) De lig. eiliar. n. 10. (4) Treat. on the eye. L. C. vol. Il. pag. 14. — Journal der physik L. C. pag. 417. ; et : Haller, Ly C. vol. V. pag. 509. (5) Vide Olbers: L: C. pag. 14-16. (6) Treat. on the eye vol. I, lib. III. cap. 5. — S'Gravesande L. C. II. cap. X. pag. 721: ; et Haller L. C. vol. V. pag. 510. ( 85 ) mutandæ actione tamen processuum ciliarium , quos tendines hujus lentis muscularis esse putabat; dicit enim hee ligamenta lentis ipsius convexi- tatem, semet contrahendo, mutare. Hec etiam fuit Co//insii, Bidloii, Schenerii , ec. opinio (1). Contraria alii docuerunt: S Gravesande, Mo- linettus, Musschenbroeck , etc. eosdem processus lentem reddere pla~ niorem proposuerunt, et Santorinus in postremum eamdem sustinuit opinionem. D: Jurinus deprimi in medio lentem, ad latera corpore ciliari elevari et vi quadam musculari: corneam fieri magis convexam ad remo- tiora videnda docuit (2), et Keil propioribus corpore ciliari oculum ac- commodari credit, quod introrsum trahat choroideam et globum ocula- rem ita oblongum reddat (3). _ Videamus nunc si varie D opiniones sustineri possunt notionititis hodiernis : . 1° Quando, mediante scilió anatomico, diversas oculi partes attento animo consideramus et processus atque coronam ciliarem , seu corpus ciliare intuemur, tantam mollitiem , tantam imbevilli(üted partes hie ‘nobis offerunt ut vix credi possit organa adeo tenera et infirma vi suf- ficienti gaudeant ad lentem antrorsum vel postrorsum ducendam , verbo, ad eam e suo loco naturali. movendam. 2» De musculosà processuum ciliarium fabricà non solum dubitant auctores, quorum hac in re summa et unica est auctoritas (4); sed etiam plane eam rejiciunt. Duplicaturas choroïdeæ esse quod.pro muscularibus fibris habuerunt alii, reliquam structuram mere vasculosam, docuit Zinnius. Praeterea, si processus ciliares in lentem. ut musculi agunt dum sese contrahunt, breviores fieri debent; simul ergo et in lentem et in choroideam, cui adnectuntur, acturi sunt. Atqui hec plus resistit illà, quum non solum suis vasis et (1) Journal der physik, pag. 416. et hist. de la méd. L. C. vol. IV. pag. 271. et seq. (2) Haller vol. V. pag. 511. — Journal der physik L. C. pag. 417. — Olbers L. C. pag. 21. $ 24. (5) L. C. pag. 23. (4) Haller L. C. pag. 514. — Zinn de ligam. ciliari n° 10.; et Ruysch L.'C. ass, 1. n* 15. vide etiam quid de hac re diximus, pag. 29. Haller L. C. 58o et 514. — Camper, dissert. de quib. oculi partib. cap. II. $. 4 et cap. Il, quest, 4.; et Grimm., dissert. de visu, pag. ro. (86) nervis firmiter scleroticæ est alligata, verum etiam robur accipit per humores ab interioribus eam prementes, ita ut fere immobilis fiat. Quo- modo igitur concipi potest ut radii ciliares adeo tenues et qui lenti tan- tum adnectuntur, secundum Heallerum, quodam adjuvante muco, hu- morem crystallinum antrorsum trahant (1)? Processuum ciliarium extre- mitates, dicit CZ. Richerand, lentis circonferentiam circumdantes, in lentem hancce translucidam agi nequeunt; nam illam nec comprimere, nec movere possunt. Parve enim plice membranose, quarum compages corpus ciliare efformat, nulla vi gaudent contractili, lentem antrorsum seu postrorsum ducere nequeunt. Processuum vero extremitates lenti sunt contiguæ non quidem adhaerentes (2), et lens insuper in fossulà humoris vitrei immutabiliter est infixa, dicit Bichatus, ope ejus capsule annexa corporis vitrei membranulæ (3). 3» Nescio revera quomodo hac hypothesi explicari posset lentem , agentibus hisce processibus, postrorsum duci. 4° Ex optica theoria oculi a Jurizo instituta patet lentem percur- rere debere 0,087 pollicis partes, cum tota posterioris camerz longitudo 0,022 pollicis partes vix superet. 5° Siquid processus ciliares efficerent, lentem redderent planiorem, et ita remotis accommodarent visüs'organon, quod autem experientiz contradicit; in propioribus enim videndis nisum edimus in mutando oculo, et omnibus notum est oculum vi peculiari non accommodari sed esse potius quiescentibus que oculum mutant viribus in summo presbyopiz statu. Preterea supponatur lentem planio- rem reddi; non hoc quidem fieri posset processuum ciliarium contrac- tione : radii quidem ciliares oblique inseruntur lenti, nec in eodem cum lentis superficie sunt plano. 6° In animantibus aliquibus uti v. g. in le- pore, lupo, etc. in quibus processus ciliares in uveam inseruntur, tunica hec et membrana iris non gauderent requisita vi ut radii ciliares lentem antrorsum ducant quando punctum fixum in uvea seu iride caperent. 7* Processus ciliares desiderantur in omnibus fere piscibus, deesse vi- (1) Olbers L. C. pag. 24. $ 29. (2) Richerand, physiol. L. C. vol. II. pag. pag. 27. (3) Bichat, anat. descrip. L. C. vol, II, pag. 441, 455. et seq. i Le (87) dentur in serpentibus, vix dantur in crocodilo ut antea diximus. Non ignoramus processuum ciliarium adhesionem lenti in avibus et in qui- busdam aliis animalibus, uti v. g. in Strygis, admodum esse firmam; sed in his animantibus, ut ait Cuvierus, lentem in suo naturali situ retinent. In homine verum, in quo processus ciliares levi muco, secundum aliquot auctores, lenti tantum adherent, constantia humoris crystallini periret irreparabilis, si distraherentur radii ciliares. Quod profecto locum haberet respectu habito ad nexum quem processus hi ating: forent ad lentem e suo loco movendam (1). Sed, si processus ciliares lentem antrorsum seu postrorsum non ducant , quanam ergo est horum organorum in bulbo oculari functio? Jam huic quæstioni in priori nostre commentationis parte respondimus. CZ. Ribes, ultimis hisce temporibus, probare conatus est processus ciliares organa esse humorem aquosum secernentia et ita scriptor franco-gallus explicat quomodo fit ut, aliquibus diebus post operationem cataracte per extrac- tionem institutam , humor aqueus cameras oculi denuo impleat (2). Alii aliam habent sententiam, uti Dumas, cujus verba sequuntur : « Leurs (1) Profecto, si processuum ciliarium in lentem actio aliquibus animalibus necessaria foret ad idem objectum ad varias distantias videndum, in piscibus praesertim. detegenda essent illa organa; si, ut plures auctores rem affirmant, oculi formam mutare nequeunt musculi recti in bisce animantibus. Ut omnibus notum est oculi piscini magni sunt, sclerotica est car- tilaginea, ita ut bulbus ocularis formam suam adhuc retineat, variis effusis hujus organi hu- moribus, Attamen mutatio forma oculi in piscibus admodum necessaria videtur, quoniam ob- jecta videnda sunt ad diversas profunditates, unde continuo mutatur fluidi massa per quam radii lucidi transeunt, Requiritur ergo, ad distincte ad varias distantias videndum, ut aliqua obveniat oculi mutatio in piscibus, impediens ne focus radiorum lucidorum vel ante vel post retinam cadat. Si quanquam piscium sclerotica admodum sit elastica, musculorum- actione ta- men mutari non posse sustinetur, sequentem, ut nostram, proponimus opinionem ; mutatio, cui submissi sunt piscium. oculi, varià pressione aqua in corneam opacam et translucidam ho- rum animantium forsitan locum habet; pisces summá mobilitate atque velocitate gaudent ; temporis momento ab uno loco ad alterum plus minusve remotum vel ab aque fundo ad ejus superficiem alternatim se conferre possunt. Sic pro varia profunditate, ubi matant pisces, continuo variant in corneam pondus et pressio medii in quo vivunt, sic variant lucis, inténsitas et ejusdem objecti in retina magnitudo. Nonne hisce mediis mutationes oculi locum haberent iu piscibus? Hec hypothesis nobis sat verisimilis apparet; nam, respectu habito ad media et pressionem variam aque, major in fluvialibus scleroticæ est elasticitas quam in marinis piscibus. (2) Dictionnaire des scien. méd. art. procès ciliaires. ! ot, | fonctions (corporis ciliaris ejusque processuum) ne se rapportent pas aux mouvemens qui soutiennent ce dernier (lentem) dans sa situation naturelle, ou qui le rapprochent et l'éloignent de la pupille comme des physiologistes l'ont avancé. Un usage plus vraisemblable des procés ciliaires et surtout de l'anneau muqueux , serait d'absorber par la couleur noire dont celui-ci est teint, les rayons lumineux qui tom- bent trop obliquement sur la pupille, et ne peuvent étre ramenés , concentrés au foyer commun (1). Plurimi auctores acutissimi, uti Scheiner, Pemberton, Lecat, s' Gra- vesande , Jurin , Sanctorinus, Sturm, Mussenbroeck, Lobé , Albinus, eic. figuram lentis mutabilem habuerunt ad problema solvendum. Vires; hanc lentis mutationem producentes, partim extra lentem, ut vidimus, et partim in ipsa lente, de qua nunc, quæsiverunt. Pemberton in lente crystallinà fibras musculosas supposuit, quarum. ope diameter anterior hujus lentis minuatur, posterior quidem augeatur. Argumentum, ex Cel. Barrovii experimento ratione subtili depromptum est, et si illius vim nunc exponere vellemus, tota Pembertonii disser- tatio describenda foret. Dixisse sufficiat primo experimentum, quo omnes nituntur geometriæ ejus demonstrationes, nimis lubricum videri. Requirit enim 1° ut oculus de confusionis gradu exacte judicium ferre possit. 2» Pupille diametrum in omni variatione experimenti eumdem, scilicet minimum, fuisse supponit. Quod non modo non inde sequitur, sed etiam, omnino concedi nequit respectu habito ad ea que de dilatatione et coarctatione pupille pro variis objectorum distantiis et luminis intensi- tate, demonstravimus (2). Camper et Musschenbroeck aliam defenderunt sententiam : prior coronam sive zonam ciliarem lentem mutare credidit et ad auxilium canalem, a Petito detectum, vocavit (3), posterior len- tem premi contra humorem vitreum, et ita planiorem fieri, expulso ex (1) Dumas L. C. vol. III. pag. 480. Vide etiam Biot, précis élément. de phys. vol. II. pag. 284.; et Nollet L. C. vol, V. pag. 481. (2) Vide Haller, diss. anat. vol. VII. pag. 179. — Transact. philosop., an 1793., pag. 169. =- Haller, physiol. L. C. vol. V. pag. 511. — Barrovi præl. optic. finem. (3) Camper, de quibus de ocul. part. Lugd-Batay., 1746. pag. 282. | ( 89 ) vésiculis inter membranas lentis humore, contendit: et'quia humor aqueus condensari nequeat, partem hujus humoris una cum capsule limbo ca- nalem Petiti iutrare: Relaxatis autem corone ciliaris fibris, elasticitate lentis:capsulam rursus explicari, et humorem intra lentem resorberi (1). Jurinus lentem quasi innatare in tenui rore, quem anatomici aquam seu humorem Morgagni nominant, et quo ipsa interna capsule superficies madida est, supposuit. Si remotiora cernimus, ait auctor anglus, ciliare corpus capsulam distendit, quo facto, aqua ad latera diflluit et ita planior fit capsule superficies. Sed huic opinioni jure ae merito opponitur: 1° quomodo probari potest capsulam Hyaloideam corpore ciliari distendi? 2» Plurimi adhuc dubitant anatomici an in homine vivo et sano hujus aque seu humoris Morgagni, vel minima quantitas, adsit (2); dicunt hanc secretionem mortis esse effectum. 3° Tandem, supponatur in oculo vivo adesse humorem Morgagni, quid hoc in mutando imaginis loco efficiet? Humor hic sine dubio cum humore aqueo eamdem habet vim refringentem, ergo si majori aut minori quantitate lentem alluat, et capsule paries anterior curvus seu planus sit, focum oculi nihil mutabit. Quoad CelsCamperi et Mussenbroeckii conjecturam antea prelatam , nullis notionibus anatomis seu physiologicis innititur, et hzc opinio, licet a clarissimis viris proposita sit, omni probabilitate carere videtur. Kepler ; Scheinér, Sturm, Cartes, s’ Gravesande, Hartsoeker , Jurin , Porterfield, etc. mathematice atque physice considerárunt bulbum ocularém, cujus descriptionem et structuram in libris anatomicis potius quam in matürà ipsà quæsiverunt (3). Perrault oculi anatomic accurate operam. dedisse non videtur (4); Camper ipse in commentatione scripta , dum auctor adhüc erat juvenis, ipse sua non semper contentus videtur hypothesi, et Zinnius , » zone ciliari functiones in lentem adscribens, in (1) Musschenbroeck, introd. tom. II. n° 1884. (2) Haller L. C. vol. V. pag. 405. (5) Treviranus, journal der physik L. C. pag. 522. i (4) Lingua germana, Trevirani ideam melius pingit, scilicet : Perrault scheint, sich deck nach dem feinern bau des auges wenig umgeschien zu haben. 12 ( 90 ) magno suo opere de oculo humano non P grt a antea nies de ligamentis ciliaribus... a9 . Ultimis nostris temporibus Hunter (4) et Homes, Tours (2) fibris dbscolaribus lentem. esse compositam et ita, pro diversas: objéctorum dis~ tantias, mutari forma sustinuerunt. Aliorum opiniones lentem muscularem. et suis propriis viribus mutabilem habentium bic adhuc afferreposse= mus (3); sed rem nimis in longum traheremus. Brevi enim postquam: Leeuwenhoeckius invenerat. statis fibrosis efformatam esse lentem crys- tallinam, auctores varii proposuerunt illam e suo. loco naturali recedere: et formå mutari suis viribus muscularibus. Ut. hancce firmarent opinio- nem, in presidium attulerunt structuram aliquorum. Vermium , | Mollus- corum, facultate sese contrahendi gaudentium, | quamvis | etiani horum: animalium musculi sint. pellucidi et eumdem quam lens crystallina oco- lorem referant. Nos, horum cæteroquin clarissimorum virorum opinionem de lentis mutationibus non amplectentes, sequentia opponemus : ' 1» Nulla dantur animantia tantam lente pre se ferentia, sclinridüptiiho: 2° si partium structuram pro lubitu fingere licet, explicatu difficile nihil supererit. Quis, queso, usque ad bunc. diem lentem fibris musculàribus: compositam esse demonstravit? nemo. Econtra omni caret irritabilitate. et sensibilitate; post mortem enim mechanice, uti alii et omnes corporis humani musculi, stimulari nequit; fluidi electrici et magnetici actioni submisse lentis fibre, immobiles remanent; et nil musculare in lente demonstrant; acidis seu alchoole contractiones ejus. suscitari nequeunt. 3» Scimus, musculo se contrahente, exoriri palpitationes eo majores et magis conspicuæ, quo longius est contractionis tempus; si lens muscularis esset et forma mutaret, num visüs functio remaneret integra? 4° Nulli obveniunt nervi qui eum gubernent motum; 5° fibrarum situs musculo- sam esse lentem non probat ut ipse ingenue fatetur CZ. Camper (4); (1) Transact. phylosoph., am. 1794. pag. 21. (2) Ibidem an. 1793. pag. 16. et an. 1801. pag. 7r- (5) Vide biolog. oder philosoph. der lebenden natur, etc. L. C. pag. 528. et seq. (4) Dicit enim L. C. pag. 280: « An ideo sequitur, hasce fibras musculosas esse, quia » nihil obstat? — Hæc argumentatio nihil demonstrat." Vide etiam Leeuwenhoeck., phil. transact. n9 293. Pag. 66. — Camper pag. 278.; et Haller L. C. vol. V. pag. 408. Cor ) 6° tantam futuram esse convexitatis lentis mutationem demonstravit Ju- rinus, ut omnem fidem süperet et profecto fieri nequeat ; increscere quidem deberet radius superficiei anterioris a 0,2 ad 0,5 (1). Vide præ- terea quod de strueturá lentis diximus in priori commentationis parte. "Plura addere nobis videtur supervacuum. Processus ciliares in len- tem nullo modo agere , et lentem ipsam, quoad ejus formam esse im- mutabilem , cum omnibus fere scriptoribus nostri cvi affirmare posse credimus et rem probasse speramus (2). Ut in postremum adhuc clarius patebit. CZ. Grimm humores oculi fieri densiores proposuit. Hee vero hypothesis talis nobis videtur, ut nulla fere excogitari possit que minorem pre se ferat probabilitatem (3); refutationi ergo non immoramur, nec opere pretium ducimus explicare hypotheses, quibus adjuvantibus mu- tationes varias in oculo nostro fieri crediderunt; cum ex prelatis dictis abunde dijudicari possint. Nunc ad veram mutationum oculi internarum theoriam procedamus. Utinam illa clarissimis sepe laudandis professoribus Academiæ Gandavensis placeat!!! metam a nobis propositam attigerimus, si benevolenti animo RER nostris leve tantum arrident. E sr | MUSCULORUM OCULI , ACTIONE. Scrip tores varii, uti Molinettus, Brisseau, Rouhault, Ve Stheven:, 7 Pur ; Home, " Lenhossék , Cartesius, Scheiner, Boerhavius, Camper, Sauvages et alii, in oculo mutando musculorum oculi potentiam adhi- buerunt. Sic Mets proposuit quatuor rectos musculos, simul sese contrahentes očali partem nteřidreiii ad posteriorem: adducere bulbum- aslic 0 FOI NEE DEE AQU if } 1 (1) Jurin's, essey upon distinct ad indistinct vision, pag. 157. (2) Credimus cum clarissimis scriptoribus Brandis, Ribes et aliis processus ciliares radiis tucidis absorbendis non solum inservire, sed illos preterea fere omnem secernere humorem aqueum. Atqui humor hic ille in piscibus fere omnino deest, desunt etiam processus ciliares; Nonne ergo, verisimile est, relictis. pralatis ratiociniis huic opinioni faventibus, supponere radios ciliares prælatas implere functiones? Humor aqueus etiam in Crocodilo fere omnino deest, et Serpentes corned gaudent admodum complanata. (9) L. C. pag. 29-50. $ 55. - (923) que ocularem totum breviorem reddere corneamque planiorem (1). Alio- modo docuerunt Bohnius, Helsham, Bayle, Möhring : sclerotica., aiunt, retrorsum ducitur, et fit longior. bulbus. ocularis. Alii, uti CAeseZ- denius, Keil, Lemoine, Camus, Briggs, Hamberger, Taylor, etc. musculos obliquos conjuncta yi oculum longiorem et turgidum reddere atque lentem a retina abduci proposuerunt. Alii contra et quidem nu- mero plures, dixerunt musculorum actionem simultaneam . in oculari globo nullatenus agi posse. Cuvierus v. g. ait: « On croit que sa flexibi- lité (scleroticæ) dans l’homme et dans les quadrupédes permet (aux muscles de la comprimer, et en poussant ainsi les humeurs en avant de gonfler la cornée pour rendre l'œil capable de distinguer les objets bien proches; mais elle ne peut avoir cette utilité dans les animaux où elle est inflexible en tout ou en partie, comme les cétacés , les oiseaux et les poissons, et cependant les limites. de leur. vision dis- tincte sont du moins dans beaucoup d'espéces plus grandes que celles de l’homme (2).” Claud. Perrault eodem usus; est argumento , scilicet quod Strigis seleroliea ossea sit adeoque mutari per musculorum actionem nequaquam possit (3). Maller, horum opinionem defendens, dicit: ocu- lorum internam figuram a circumpositis musculis mutare vix credas: in avibus et piscibus nihil quidquam potest mutari quibus cartilaginee et osseæ sint sclerotice etiam anterius et circa uyeam (4). Tandem eodem modo cogitärunt de la Hire, $ Gravesande » Plancus , Porterfield » etc. Minime tamen hzc observatio ad oculum humanum applicari potest. Anatomia comparata innumera physiologie prebuit officia, id omnibus notum. Si enim, inter sexcenta exempla que afferre possemus, Mariotto , rétinæ visüs ino neganti et hancce facultatem membrane choroïdeæ prebenti, objectum fuisset choroideam in piscibus a retina sejungi cor- pore glanduloso, opaco, radiorum lucidorum transitui se ipe de (1) Molinette ,. lib. IV::cap. 2. pag. 147. — Haller L. C. vol. V. pag. 51i. dater des médecine, tom, IV. art. recherches sur les organes des sens, pag. MA +285: ..(2) Anatomie comp. vol. IL. pag. 590. (3) Œuvres divers de Perrault, tom. IV. pag. 576-579. (4) Haller L. C. vol. V. pag. 515. ( 95) visionis sede in. Academia fíanco-gallica ulterius non:disputatam. foret; si, mediante scalpello anatomico; nature investigatori mon -ostendissent animalia varia cavitatem substantia gelatinosà repletam, in cüjus medio rami nervei reperiuntur fluetuantes, forsitan auditüs sedes concessa foret membrane tympani, membrane fenestrae ovalaris vel alii auris interne parti. Tandem, quando illustris Buffonius ‘dixit: si animalia non 'exis- terent, hominis natura ab intelligentia: sensuque nostro magis adliue dis juncta foret, justam ac meritam: anatomes eomparatæ laudem paucis verbis conscripsit (1). Attamen reetam et justam applicationem requirit anatomia comparata; sepe quidem natura ridens nos conspicere debet quando: varia, nostra sola ducti: opinione ;miscemus. Omnes fere pisces v. gi, ut antea. vidimus, processibus: carent ciliaribus,- organa illa desi- derantur in serpentibus et vix dantur in crocodilo, obyeniunt econtra in homine. Num concludemus radios ciliares in oculo humano esse inutiles, supervacuas, nullas tandem implere partes? Objiciam igitur illis eietero- quin immortalibus viris quod, quamvis: demonstratum esset musculorum actionem: in oculos ecetaceorum , avium pisciumque nullatenus agere posse, concludere non queamus musculos varios, bulbum ocularem moventes , sclerotice et totius oculi formam in homine non mutare. - Scriptores clarissimi; musculis facultatem negantes oculi forme in avi- bus mutandæ, in suis operibus; quando hancte tuentur sententiam , nön verba faciunt de structura intimà oculi horum animantium. In avibus v. g. organon adest peculiare; velum scilicet nigrum , membrana ejusdem naturae quam choroidea efformatum, flabelliforme , multa vascula sangui- nea a ; lentis nutritioni, secundum Hallerum; inservientia. Forsitan velum illud cavitatem. posteriorem oculi distendit et ita humorum san- guinisve aflluxu in quibusdam: casibus, v.' c.;quando a retina, ‘cui juné- tum est, per coneensum aflicitur, lentis crystalline convexitatem in avibus mutare vel lentem a retina removere potest (2).. Non ignoramus membra- nam banc flabelliformem, quam sepius attente consideravimus, summam " ; m .- d 54 ? i | I 119 i : , Í Ros NT (1) Hist. nat. tom. V. in-12.:pag. 241. discours sur Ja nat. des animaüx. (2) Biot L. C. voL 1I. pag. 288. fig. 148. (94) prebere tenuitatem, attamen quasdam profecto partes implet , que for- sitan lin hisce animantibus ad oculi mutationes internas producendas concurrunt. Sed hee sunt hypotheses. Sequentia: verum habemus veris- sima: quamvis Cuvierus , Haller et alii musculos in avium scleroticam non ageré posse sustinuerint quia partim ossea seu cartilaginea‘est: cornea opaca in his animantibus, credimus musculos rectos in avibus generatim facultatem habere globi ocularis comprimendi ejusque forme mutande. Hi enim musculi, breviores quam in ceteris animalium classibus; in mollem sclerotice partem inseruntur et potius: dilacerandi forent; quam eos usque ad partem osseam scleroticæ prosequereris, quamvis macera- tione horum musculorum insertio in anriülo! osseo etiam: conspicua fiat’, que, ultima | consideratio opinionem nostram“ adhuc firmabit. Preterea sclerotica, avium est tenuis, flexilis, posteriora versus satis elastica, in duas divisa laminas, inter quas-continetur:annulus osseus de quo supra diximus. Circulüs ille plurimis constat ossiculis sibi invicem cartilaginum ope. conjunctis et imbricatim sibi. oppositis; ossicula.hzé longiora sunt magisque incuryata in avibus rapacibus et alte volantibus. Annulus hic simul ac. scleroticæ pars tenuissima punctum præbent tendini sex mus- culorum oculum moventium qui in hac animalium.classe in unicam mem- branam tendinosam terminantur. Hinc forma oculi; muiscülis se contra- hentibus, facile mutari potest. Id adeo verûm nobis: videtub ut reverá nos de mutationibus oculi.a musculis illatis nullatenus: dubitare possimus. Accuratior inspectio opinionem. nostram adhuc corroborat: singula enim annuli ossicula suas habent fibras tendineas ; que licet oppositae et junctæ; tamen non confunduntur.. Hinc eodem momento quodque retrahitur ossi culum et musculi: bulbi ócularis in totum agunt annulum (1). Addas quod animalia varia; processibus ciliaribus carentia , uti testudo et reptilia varia idem annulum referant. (vide in priori parte paginam 20 et seq. ). In piscibus, in. quibus magnam lens præbet convexitatem, dum humor OE Sh sis Sit) J j35 «Hi i i į (1) Olbers L. C. pag. 41 $ 58. Vide etiam Haller L. C. pag. 361. — Bose de morb. corn. pag. 8. — Zinn. com. Goett. vol. IV: pag. a _ ‘Museghqalepack L. Go pag pag Por- terfield L. C. pag. 429-430. J v aqueus, . quo. animalia. Po almi eM Ruyschiana atra , textu vasculoso conflata. et quae. facillime: sejungitur: a choroidea, que in his animalibus: alba, argentei. et. aurei coloris esty/obtegit corpus :péculiare flammei., coloris et quod hic, uli musculus, muscularem functionem: im- plere; affirmant auctores. varity eujus ope oculus in his aiimanitibus brevior. redderetur... Secundum. Royle, im sturione quidem, ad /duas uncias fit brevior; agente hoc organo, bulbus ocularis (1); phocis, quorüm selé- rotica in medio tenuior est, pars antica in partem oculi:posticam invagi- natur et ita multum,minuitur diameter antero-postérion:visûs organi. in hisce amphibiis (2); praterea in aliquibus. piscibus (3). oeulus articuldtar, extremitati caudicis cartilaginei in. orbitæ fundo insert; hoc modo. mus- culi in longum vectem agentes, vi majori lulbum. ocularem movere possunt; in aliis (4) sclerotica conica in orbitæ fundo inhzreris ibi punic-. tum fixum recipit..Tandem in omnibus fere piscibus oculus in ! massam gelatinosam et elasticam incumbit. In.oculo-piscino (Loup marin) a nobis. dissectioni. submisso scleroticam, naturá. cartilagineam , ad partem poste- riorem crassiorem,, antrorsum .et.latera versus: tenuiorem et elasticam: invenimus. Musculi profecto. dum sese contrahunt, in hujus piscis scle- roticam acturi sunt; nam, si .bulbum ocularem digitis, lenissimà vi ad- hibità, comprimimus eo in loco ubi musculi suam capiunt insertionem, mutamus sclerotice, formam. et, exinde partium internarum relationem. Auctores varii, musculorum actionem in oculum humanum non admit- tentes, semper in exemplum adducunt, ad suam firmandam opitiionem , avium et piscium oculorum. structuram. _Respondere tandem possumus uti ex predictis patet: 1° In avibus et piscibus obveniunt organa quibus destituitur oculus humanus, forsitan, ut multi sustinent, partes bulbi orales in internas ampia et son or, porum partes impleant, locum cies (1) Haller L. C. vol. V. pag. 516. Vide etiam bent i post. final. caus. obs. (2) Adelon L. C. vol. I. pag. 451. ` (3) Les raies, les squales. (4) Les seiches, ( 96 ) tenent. Ergo quamquam. demonstratum esset musculos nullomodo in avium.pisciumque oculos agere possè; non concludendum foret id in homine non obvenire. 2° Sedulà piscium aviumque oculorum inspectione ac prudenti et repetit dissectione, musculorum actio non rejicienda sed quidem admittenda est. Dantur exceptiones, hoc verum nos non fugit. Sed. in omnibus scientiarum naturalium: partibus, arcana, ut ita dicam; obveniunt, quibus continuo certiores fimus naturam variis gaudere modis ad eumdem scopum tendentibus (1). — Neutiquam, ut supra vidimus, conveniunt auctores quomodo musculi in bulbum ocularem agant: alii quidem in obliquis simul contractis, alii in rectis, alii in utrisque vim, oculum mutantem , quesiverunt. Nonnulli iisdem musculis oculum bre- viorem reddi , quibus alii bulbum ocularem longiorem fieri arbitrati sunt. Res est igitur ulterius nap cmn et Bowen in visüs — actio determinanda. Jam dudum Camper (2) Porterfield (3) et magnus Haller (4) pror cerunt opinionem quam defenderunt Rowhault, Le Moine, Camus, Briggs, Hamberger, Taylor, etc. scilicet," quod musculi obliqui si~ mul contracti bulbum ocularem longiorem reddant et lentem propellant. Hi enim musculi sclerotice partem anteriorem a posteriori abducere ne~ queunt; eorum tendines, pene transversi, hanc veritatem satis ostendunt. i £i TY (1) Egregie respondet. C/. Camper illorum argumento" piscium aviumque scleroticam in exem- plum: adducentium probandi causá musculos. rectos in homine formam oculi non, mutare: posse: « Verum quidem est, inquit, eorundem effectuum causas tam varias in rerum natura non de. » prehendi. Sed rogo, quare etiam nostra sclerotica non est cssea, oculi. ad eundem élféctum » cum dati sunt? Quare marsupio non gaudemus, ut aves? Temere agimus si divino creatore. » limites ponere volumus. Quis stupendas varietates, in creatis obvias exhausit? Nonne. musca ». millenis oculis videt, nonne araneus octo? Cum horum quidam binis, alii sex, vel pluribus » instructi. sunt, an ergo homo oculos ad videndum habens zque ac illa animalia millenos »' vel pauciores habere débet. —' Idem in aure oceurrit. Imus, qua mediante motus tremuli in » auribus nostris et quadrupedum vestibulo communicantur, in avis aure nulla invenitur. Neque » etiam cochleam, helicem , vel simile quid aves habent: sed tantum cylindrum mferius clau- » sum, superne vero parallelogrammo tenui.sed osseo divisum : sic onocrotalus : sic, gallorum » genus: analogia itaque in hisce non procedit." L. C. pag. 235. (2) L. C. pag. 297. (5) L. C. vol. I. pag. 425. (4) L. C. vol. V. pag. 515. ) (97) Ad oculum elongandum requireretur ut scleroticam introrsum comprime- rent, quod eorum situs et constructio neutiquam perniittant. (Vide ho- rum musculorum descriptionem initio commentationis nostre). Preterea cum Il: Porterfieldio dicemus: licet parum virium inesse tali hypothesi confiteor, in multis animalibus situm eorum ab eo, quem in homine ha- bent, quam maxime diversum observari (1); ulteriorem igitur refutatio- nem vix mereri videtur opinio, que nullis rationibus firmata est. Restat ergo ut musculorum rectorum actionem consideremus. Non, ut multis auctoribus placuit, oculum mutari musculis rectis quorum conjunctà vi bulbum fundo orbitæ adpressum breviorem ad vi- denda remotiora fieri contendemus. Obstat enim: huic sententie, quod quidem experientia docet, non objectis remotis sed proximis videndis ac- commodari oculum. Si etiam talem versus fundum orbitæ pressionem fieri posse, contrarium monstrante anatomià, concedere velimus, imo ne quidem, hac pressione. concessá , oculus eben — ut recte et bene demonstravit. Porterfield (2). > Boerhavius, Santorinus, Bohnius, Helsham, Boyle, Möhring, ete. Meliori jure bulbum ocularem elongari, agentibus musculis rectis, ma- luerunt. Horum: theoriam amplectimur quam variis argumentis et expe- rimentis brevi firmare conemur ; a verum ut antea de cornea pellucida loquamur. Mauchart (3), Haller (4) » Zinn (5), Bose (6), Camper (7), Den Appel, etc. flexilem esse membranam corneam et elasticam, ut facile extendi possit, et exscissa in arctius spatium contrahatur, adeo ut opaca fiat, demonstrárunt (8). Unicuique notum est hancce tunicam suam de- bere convexitatem humori aqueo; hoc enim per vulnusculum emisso, (1) Vide Cuvier L. C. vol. II. pag. sen. (2) L. C. pag. 427. (3) Mauchart, diss. de tun. ap. Hall. in diss, anat. vol. IV. (4) L. C. vol. V. pag. 558. et seq. (5) L. C. pag. 6. et seq. (6) L. C. pag. 255. (7) Dissert. anat. med. de visu, pag. 38. (8) Vide etiam in parte comment. nostre priori quid de cornea pelluc. diximus. 13 (98 ) cornea rugosa subito collabitur. Si itaque hujus membranæ convexitas ab humore aqueo pendet, manifestum est illam pro varià fluidi copia variam futuram esse. Imminuta scilicet humoris aquei quantitate, planior redditur. vel majoris format globi segmentum, et vice versa. Quod se- quentia, phænomenis in pathologia et physiologia sumptis, probant: 1° Post morbos longos, et quidem paucis elapsis diebus, post magnam sanguinis eyacuationem, seu alicujus fluidi nimis auctam excretionem , presbyopia nascitur et, imminutà humoris aquei copià, cornez pellucida corrugatio observatur (1). 2° In hypopio econtra pus collectum corneam aliquando adeo extendit, ut tandem per tunicam ruptam dissileat. In hydrophtalmia, ut jam antea diximus, et rem aflirmantibus Mauchart, Bose, Boerhave, Plenck, etc. cornea primitus parum protuberat et oculus fit myops; sed in: postremum , ab incremento humoris aquei eadem tunica adeo extenditur, ut bulbus ocularis, palpebras removens, omni visu or- betur. 3° Omnes physiologi referunt, quod verum est, visum in. homine plerumque quinquies mutari: neonatus vix aut tantum confuse videt (2), brevi tamen myops evadit, qu: quidem myopia versus quartum seu quin- tum nativitatis: annum disparet, quando cornea minus convexa, immi- nuto humore aqueo, evasit. Tempore ubi corpus humanum crescére de- sinit, ubi suam. acquisivit. altitudinem , et amplitudinem. acquisiturum est, rursus plus, quam satis est, humoris ad oculos defertur, et exinde nascitur juvenum myopia, Quando verum secretiones imminuunt senec— tutis tempore, et ita continuo cum etate increscit corporis siccitas, pres- byopia myopie locum occupat, et corneam senes referunt admodum complanatam (3). 4° Ebrios myopes fieri primus observavit CZ. Olbers; de eo quidem. ebrietatis gradu. loquitur scriptor Germanus, ubi omnes functiones vini stimulo augentur. Res est verissima: Seeretionem humoris aquei, uti omnium corporis humani fluidorum. vinum. promovet, cum (1) Plenck, morbi ocul., pag. 105. (2) Cl. Petitus, observasse dicit in neonatis corneam esse planam et crassam, mox tamem , auctà humoris aquei quantitate, convexam fieri, imminutà mirum in modum:ejus crassitie ; Mém. de l'acad. an. 1727. s (3) Vide Haller L. C. vol. V. pag. 498 et 503. ( 99) totam sanguinis circulationem velociorem et intensiorem. reddat. Sed for- sitan objicietur: quomodo fit ut aliquibus horis humoris i copia ita augeatur? Nil mirum offert hoc phenomenon, si nobis notum est totum humorem aqueum aliquando tertio seu quarto die post operationem ca- taractee , per lentis extractionem institutam , oculi cameras rursus implere, quamvis ægrotans diete severe primis diebus sit submissus. Sequens quaestio adhuc opponi poterit, scilicet, cur hec myopia, vini vaporibus eflluxis, tam brevi evanescat. Responsio facilis, et nostram sententiam ` corroborat. Scimus enim quo magis proprietates vitales auctz fuerint, eo majorem futurum esse virium collapsum, et hancce debilitatem paucis horis post potus plus minusve copiosos nascituram. Nonne igitur illis , nimis læte viventibus et simul myopia laborantibus, ut optimum mali re- medium dicta præscribi poterit? Corneam igitur mutari posse probásse credimus, et ipsi processuum ci- liarium fautores concedere coguntur, parvà illà, quam corpori ciliari tribuunt, yi, si lentem protrahat, corneæ convexitatem augeri (1). Præ- terea, radios lucidos in corneam illabentes fortius refringi, quam in lente, certum est. Plerique tamen scriptores lentem crystallinam semper pro ea parte habuerunt, que plurimum ad depingendam imaginem conferret , ut etiam corneam accessorii quid putarent, quin non raro in calculis plane. negligerent. Sed longe minori ratione aucta cornee convexitas magis ad imaginem admovendam valet, quam ingens curvature aut loci lentis mutatio. Quod non effugit sagacitatem sepe laudati Jurini, qui, auctà corneæ convexitate, oculum propioribus accommodari contendit (2). . e (1) Vide Porterfield L. C. P. 1. pag. 376. (2) Jurin L. C. pag. 158-159. multi auctores negárunt bulbum elongari ad propiora videnda, quia nimia visûs organi requiritur elongatio ad objecta varia ad varias distantias cernenda. Errárunt scriptores illi, quia lentis et pupillae actionem non considerárunt. Scimus enim, et facile demonstrari pose; oculi elongationem tantum abesse, ut sola sufficiat, ut potius parum conferre, ad distinctum in adeo diversis distantiis oculi sani visum censenda sit. Ex calculis enim a Jurino institutis, patet oculi longitudinem, ut distincte imago rerum 4 et 27 pollices remotarum, in retina depingatur, 0,124 pollicis partibus mutari debere, id est fere septima . parte, quod partes e. g. adeps, tela cellularis, nervi, vasa inter bulbum et orbitæ sita, non permittunt. Videmus C/. Homium probavisse sub maxima musculorum intentione corneæ con- ( 100 ) . Vidimus ergo corneam fieri magis convexam, auctà humoris aquei co- pià.. Idem fieri necesse est, ut bene sustinuerunt Porterfield et Mus- schenbroeck , si lens antrorsum ducatur (1): sic enim humor aqueus in camera posteriori, cujus spatium ita minuitur, contentus, in cameram oculi anteriorem partim defluit et cum experimentis physicis probatum est, aquam in minus spatium haud comprimi posse, necessario requiritur ut cameram anteriorem distendat, ejus capacitatem augeat et membra- nam flexilem, elasticam, tenuem, corneam dictam, conyexiorem reddat. Ut antea ^ le A figura oculi humani maxime ad globum; licet non pauce dimensionum occurrant varietates. Quidquid sit, bulbus oculi globum immitatur, ita tamen, ut polius formam referat sphzroi- deam; major enim diameter asi v plano parallelus obvenit. Num mus- culi, Mot sese contrahunt, bulbum ocularem elongare et in lentem agere possunt, nunc est inquirendum. | Anatomia sua rursus prebitura est officia. Musculi recti circum fora- men opticum et ad partem circiter scleroticee mediam se inserentes, obli- quo gaudent situ: imsertio anterior altior est insertione posticà et ita musculi oculum, coni instar, cingunt, basi hujus coni existente cornea circulo terminatore : hoc tantum si exceperis, hujus coni latera esse curva. Quando igitur se contrahunt, cum in lineam rectam extendi affectent, necessario visüs organon in parte sua postica et laterali eodem momento comprimunt, et bulbum ocularem longiorem reddere possunt; quod le- gibus physicis omnino est consentaneum, quando objecta propiora sunt videnda. Hec compressio, a quatuor musculis rectis simul se contrahentibus orta, in humorem vitreum agit, maximam, ut antea vidimus, bulbi ocularis partem occupantem. Humor hic, cum nec superius, nec inferius, nec ad latera. cedere possit, (ibi enim comprimentes musculi adjacent) vexitatem = parte diametri augeri. Tantum nos igitur sustinemus corneam formá mutari , bulbumque elongari; sed hanc oculi elongationem non sufficere ad idem objectum ad varias distantias videnda. (Vide praterea in priori commentationis parte pag. 22-23. et seq.). ' (a) Porterfield L. C. P. 1. pag. 576. Musschenbroeck L. C. $ 1883. ( tor ) lentem necessario propellit, Sic duplici | distantia lentis a retina, hac recedente et illa: progrediente , simulqüe cornea a | compresso humore aqueo magis protuberat. Ut facile concipi potest, quaenam est inter retinam et lentem distantia: maxima; difficillime determinari potest. Hanc nulla nobis experimenta cognita determinare possunt; cum ut hec capi queat, necesse sit, oculum ab ambiente adipe, tela cellulari inter- posità , etc. liberare, quarum. partium resistentia, bulbi elongationem minuens, male caleulo subjici potest. Probabili tamen ratione, ut ait Cl. Olbers, hoc augmentum, $ si mediocri vi museuli contrahantur, 0,05 pollicis partibus, majus potius, quam minus estimamus. ~~ Bulbum ocularem musculis rectis comprimi sequentia probant : recte Cuvierus ait: » D’après les expériences de Home, la cornée devient . plus convexe lorsqu'on regarde des objets rapprochés ; ; et plus plane lorsqu'on. en regarde d'éloignés (1). Scriptor enim anglicus, suis expe- rimentis musculorum actionem in bulbum ocularem probavit. Animad- vertit, oculo armato microscopio, cui adnexum erat Micrometron, corner faciem planiorem seu convexiorem fieri pro varia ejusdem objecti distantia, et eamdem defenderunt sententiam Ramsden et Englefield (2). Brevi post microscopio et micrometro simul usus est Homius, et utroque modo suam firmavit opinionem. Englefield se ipsum, ut certior fiat, experimento submisit et quando duo corpora fere in eodem plano, sed ad varias distantias posita, cernebat, Ramsden, micrometri et micros- copii ope, socio, quáque vice videbat objectum, dicebat (3). Eodem fere tempore Th. Young, ea in dubium vocans, theorià novà problema solutum credidit; novis experimentis institutis, lentem planio- rem et convexiorem fieri pro objectorum distantias affirmavit. In ple- risque auctoribus franco-gallis, musculos oculares in bulbum ocularem - actionem, quoad oculi forme mutationem , negantibus, opponitur Young et semper dicunt hujus scriptoris Swi TE uds Homii theoriam (1) Anat. comp. vol. II. pag. 591. (2) Homius invenit corneam , quoad ejus curvaturam 52., unius pollicis angli mutari quunt oculus ab objecto remoto ad proximum attente ducitur. (3) Trans. philos, an. 1795. pag. 12. et id. op. an. 1796. pag. a. (102) non esse sustinendam. Sed profecto auctores hi vel experimenta Youn- gii ignorant, vel illa sub alio quam nos, conspiciunt aspectu, quid facit medicus anglus (1)? Sumit tubum cylindricum cujus unam. extremi- tatem lente convexà claudit et instrumentum, partim aqua repletum, alterà sua extremitate in corneam pellucidam premens, videt trans liqui- dum objecta varia ad varias distantias sita et affirmat visionis gradum eumdem semper remansisse. Concipere nequeo, quomodo, cylindro ‘in bulbum ocularem presso, aqua inclusa non effundatür. Preterea, et id multo minus nobis verosimile apparet, quomodo oculus, membrana ad- natà valde sensibili obductus, pressionem requisitam sustinere potuit? Quomodo tandem suas functiones adhuc implevit visüs organon tali com- pressioni submissum? | Oculi axim esse immutabilem aliis adhuc comprobare voluit periculis. Sed annulis ferreis, quibus Young suum compressit oculum, et speculo concavo, in quo imaginem candele accensæ per foraminula chartæ per- tuse videbat, nihil probasse nobis videtur (2). Homius insuper duos homines ætate virili et qui operationem. cata- ractæ subierant, in exemplum adduxit. Ambo, lente amissà , objecta lamen ad varias distantias adhuc videre poterant (3), et id maximum 1) Young. 2 In so germano cujus titulus biologie oder philosophie, etc. L. C. legimus pag. 516 : « Er (Young.) presste, warhend das auge so weit wie môglich nach innen. gedreht war, einen » eisernen ring an die äussere und einen andern an die innere seite des augapfels, und rich- » tete seine aufmerksamkeit auf den kreis, der sich unter diesen umstanden am innern au- » genwinkel zeigt, um zu bestimmen, ob sich dessen ausdehnung beym richten des auges auf » gegenstinde von verscheidener entfernung: andere. Die gestalt blieb unverandert, und Young » ist num uberzengt, dass die lange der augenaxe unwandelbar sey." Recte ait Treviranus: « Ich halte es für überflüssig, sowohl über den versuch, als über die folgerung etwas zu » sagen” quoad experimentum speculi, dicit idem auctor pag. 517: « Er glaubt, seine meinung » werde durch die veranderungen, die man andem in einen Hohlspiegel sich. darstellenden » bilde eines lichts, durch mehrere, einander nahe locher eines kartenblatts in verscheidenen » doch, nahen entfernungen erblickt, fast mit mathematischer strenge bewiesen," In transac- tionibus philosophicis anni 1795 ampliorem hujus experimenti legimus descriptionem. Id quid- quid sit CZ. Youngio opponi potest: 1° non attentum fuisse actioni radiorum lucidorum in pupillam quum a speculo concavo reflectuntur ; 2° refractioni eorumdem radiorum dum pu- pillam transeunt; 5° musculorum actioni, 7 (3) Trans. Philosoph. an. 1795. pag. 5. ibid. am. /1812. pag. 1. Haller ait in sua physiol. ( 108 ) nobis videtur argamentum quod medico anglico opponi queat. Young hujus exempli vim sensiit, et Homium suis propriis armis vincere cona- tus est: in arenam adduxit hominem 63 annis natum, cui ex uno oculo lens extracta fuerat et exinde concludit, quia tantum objecta plus mi- nusve remota videre poterat ægrotans, Homium esse debellatum (1). Sed. nos respondebimus cum cl. Wells (2) facultatem ad varias dis- tantias videndi in plerisque hominibus cum ætate mutari, quod supra vidimus , et hominem jam senescentem a Youngio in sei lites alla- tum profecto presbyopem futurum fuisse, quamvis operationi cataracte non submissus fuisset. Nos igitur opinionem Youngii non esse susti- nendam credimus. Scimus enim senes fere semper fieri presbyopes 1° quia humores fiunt rariores, 2° quia ex inde major oculi planities et minor corneæ convexitas, quod quidem ultimum phenomenon pro- fecto etiam pendet a relaxatione musculorum bulbum ocularem regen- tium (3); atqui homines, ab Homio in exemplum adducti, erant juniores, musculi igitur, nondum relaxati , in oculum agi et axim oculi mutare poterant, dum vir senescens Youngii, sexaginta tribus annis matus, tantum objecta plus minusve remota visurus erat, quia musculi vi sufli- cienti ad oculum ad varias distantias accomodandum orbati erant (4). Non paucis praeterea argumentis experientia probat bulbum ocularem a musculis rectis comprimi. 1° Cum aliquà vi prosiliunt humores oculi, vulnere facto in scleroticà, quando musculi recti spasmo afficiuntur (5). Quod eodem tempore sclerotice texture eontraetilitatem probat, si jam vol V. pag. 514: « Adde et lente ob cataractam extracta vel deposità, oculum tamen ad varias. distantias videre, ut coram in mobili viro video absque nullo experimento, quo eam faculta- tem recuperaverit.” Similia exempla referunt de Ja Hire (a) Kennedy (b) Taylor (c) Ham- berger (d), etc. (a), Mémoires. de 1706. pag. 112. (5) Supplém. au méme ouvrage, pag. 58. (c) Disourse of the orystallin. c. XI. (d) Physiol. pag. 519. (1) Trans. philosoph. an. 1812. pag. 66. (2) Ibid. an. 1811. pag. 381. « (3) Lenhossek L. C. vol. 11. pag. 399. (4) Prælata probant lentem formå mutari haud esse probabile. (5) Vide Jul. Bose de morb. corneæ ex fabrica ejus declaratis. Lips., 1767. Scarpa, traité | pratiq. des malad. des yeux , etc. L. C. vol. II. pag. 39.; et Richter L. C. pag: 78. ( 104 ) hydrophtalmia illud non sufficienter ostenderet. Simili modo in extractione cataracte tanta est interdum vis, quà comprimitur bulbus ocularis a spasmodica et convulsivà musculorum rectorum. contractione, ut simul cum humore aqueo lens et humor ipse vitreus prosiliant. 2° Quisnam est chirurgus qui sepius, jam aliquibus diebus post operationem cata- racte preterlapsis, non viderit musculos rectos, irritatione quádam con- strictos, magnam ex oculi fundo humoris vitrei ejicere copiam? Ad mus- culos hancce pertinere compressionem neminem fugit. Choroideam hunc producere effectum auctores aliqui sustinere frustra conati sunt; mem- brana hee tenuis nimis parvà gaudet elasticitate ad humores oculi, ut aliquando. obvenit, summa vi projiciendos (1). Hæc jam diu rejecta fuit opinio. Cl. Richter musculos animi pathematibus post cataracte ope- rationem. spasmodico modo contrahi posse monuit: quam ob causam omni.curà operationi submissis animo et corpore quiescere jubet, et ipsis propinanda præscribit antispasmodica ut humoris vitrei prolapsüs metum. arceat (2). Quibus visionis punctum tam parum ab oculo distat, ut vix ad quin- que pollices videant, vocantur myopes. Definiri ergo possunt myopes qui parva et proxime admota oculis vident. Sed quanam est hujus vitii causa? 4° Major copia pellucidarum oculi partium ; unde major lucis fragendi vis, 2° oculi prominentiores, cornea igitur minus convexa, 3° aliquando pupilla latior (3); his enim efficitur ut radii lucidi nimis fracti; ad perpendiculum vergant; sic in focum ante retinam coeuntes, visum impediunt distinctum, sed hanc ob causam propiora melius viden- tur. Qui econtra bene distinguunt corpora remota, proxima vero difficile vident, vocantur presbyopes. Sed quid mirum in horum oculis? Corneæ majorem planitiem et minorem humorum copiam bulbus ocularis praebet. Ea est causa cur homines hocce laborantes incommodo, auxilium in vitris convexis invenerunt; his enim adjuvantibus, radii lucidi ad per- (1) Vide in priori commentationis parte pag. 26. et seq. (2) L. C. pag. 104. (3) Haller L. C. vol. V. pag. 498, ( 195 ) pendieulum fracti et ita in focum citius colligati objectorum externorum confusam imaginem ‘non offerunt (1) Rem petimus a doctis et justis nonne jure ac merito ex hoc exemple i in ipsà naturà sumpto concludere possemus individuos oculis sanis et bene constitutis gaudentes, fieri nunc preshyopes; nunc myopes cum ad diversas distantias idem objec- tum conspiciunt. Sed rem parum altius indagare nobis remanet. Myo- pes majorem humorum “aliquando etiam crassiorum quam in oculo sano habere copiam diximus, eam ob causam infantes, in quibus cornea majori humoris aquei quantitate distenta reperitur, objecta proxima meliüs vident, quod nature scopo optime respondet; oportet enim ut infans primo objecta proxima et cireumposita recte cognoscat, antequam ad corpora remota oculos-et brachia tendens, ea etiam dijudicare queat. Quid enim si homines nascerentur presbyopes? Sed sequentia mira sunt: nullus, ut aiunt fere omnes phisiologi, oculorum motus ante quadra- gésimum nativitatis diem conspicitur, usque ad hunc tempus cornea admodum plana generatim reperitur. Conspiciantur muscüli globi ocu- laris in infante post aliquot nativitatis dies, diceres illos in cavitate orbitali non existere:respectu habito ad id quod brevi post futuri sunt (2). Mox agentibus musculis et. auctà humoris aquei copia, ut'antea vidi- ‘mus, cornea fit convexa, myopia nascitur sed sensim sensimque hujus liquidi quantitate imminutâ, visus latius amplectitur crai aedi ut propiora objecta simul videri queant, musculi recti vi gaudent majori dum sese contrahunt, et exinde forsitan aliquando exoritur adultorum nl Hasce considerationes ultimas, quas in nullo opere reperimus, t ^() Haller L. C. vol V. pag. 4980. (2) Cur igitur natura omnibus corporis nostri partibus mobilitatem, musculorum ope, primis vite temporibus tribujt, solis exceptis oculis? Ni fallor, quia nimis debiles et tenues ut nos nobis ipsis sufficere queamus, functiones oculi fuissent inutiles. Id adeo verum nobis apparet ut auimalia varia, uti v. g. pulli, fulica, anates, etc. simul, ut ita dicam, currant et nascantur ; jam partim enim escam querere sola possunt. Sed jam TERRITUS oculi nobis forsitan objicie- tur antequam homo et mammifera varia progredi et sibimet ipsis ‘sufficere possunt. Verum, sed rationi est consentaneum. Nos sumus illis navigatoribus similes, novas undas percurrenti- bus, pendentia saxa et pericula Vitia. et inde securum iter cognoscere debent antequam opes et vitam pelago committant. ! 14 ( 106 ) summa cum modestia proponimus , quas tamen alicujus esse momenti credimus in re de quà nunc agitur. Quod de compressione bulbi propo- situm est, anatomicà Petiti confirmatur observatione: » Hi, inquit, ubi » musculi recti bulbo adjacent, bulbus mihi quodammodo complanatus » visus est, imprimis sub adducente: paulo minus sub abducente, pa- » rum sub deprimente, et sub attolente vix ulla planities obsevari po- » tuit sclerotica in hisce locis tenuior, quam in reliquo bulbo, et eo » tenuior ; quo magis depressa, visa est. Hec observatio fere probare » videtur, hominum. oculos musculis rectis comprimi." Sic CZ Petitus, qui itaque ipsà anatomià. docente de compressione bulbi persuasus fuit. Observata autem ejus egregie Zinnius confirmat (1). Transactiones phi- losophicas anni 1792 perscrutando, sériptoris anglici Homii commenta- tionem inyenimus. E lingua anglicà in latinam conversum sequentem hic transcribemus locum. » Primus et simplicissimus musculorum effectus est , » quod globum ocularem in diversas moveant direetiones ; secundus, » quod ambos oculos ita in motum ducant ut, viso objecto aliquo, ob- » jecti impressiones in partibus sibi mutuo respondentibus cujusvis oculi » locum habeant; tertius, quod visäs organon lateraliter comprimant , » unde cornea conyexior et lentis crystalline motus, ad corpora ad » varias distantias ab oculo distinguenda, et brevi post hoc sequens refert » exemplum ": » Vir quidam, quadraginta annos matus, parum natura myops, a » primis annis debilis, corporum laborüm. incapax, brevi defagitatus » quum. obambularet vel aliis sese. traderet exercitiis, actionem muscu- » larem requirentibus, sequenü laborabat oculorum affectione: » Usque ad annum decimum nonum visus perfectus; sed regionem » incolebat ubi terra fere omnino erat calcanea, alba, nocentem pro- » ducens lucis reflexum; diei noctisque tempore delineandi summam » habebat voluptatem et aliquando tantum protrahebat labores ut oculos » egre afliceret. Morbus apparuit. Prima symptomata erant quod ob- » Jectum aliquod sine dolore diu. conspicere non poterat. Lumine in- (1) Zinn. L. C. pag. 175. Comm. soc. Goett. t. II. p. 139, et Mémoires de l'académie de Paris, année 1726, ( 107 ) tenso eadem exoriebatur sensatio dolorifica. Oculi sani apparebant, non rubri, nec ullum fluxum purulentum seu aquosum offerebant. In auxilium vocata sunt localia et generalia antiphlogistica; sed hac adhibità curationis methodo, augebant dolores et morbus. Postquam, per annos octo, variis frustra usus fuerat remediis, illa omnino de- reliquit. Quinque sequentibus annis, eadem symptomata remanent, Sed brevi post animi affectubus oculorum morbus increscit, quod ab animi statu solum pendebat; ubi enim cura liber erat, ad statum pri- mitivum redibant oculi. Talis erat, quando illum vidi anno 1795. Hocce morbi periodo bulbi oculares, nullo laborare morbo mihi apparentes, in omnem directionem absque dolore ullo verti poterant. Videbat ob- jectum ad certam distantiam situm, uti v. g. camere suppellectiles et homines extrorsum transeuntes; sed quum oculum accomodare vellet ad corpora proxima cernenda, nixus, quem peracturus erat, tantos ei afferebat dolores, ut mox desinere, quum pergere vellet, coactus esset. Quotiescunque scribere seu legere conabatur, tantum percipiebat malum, ut calamus et liber amittendi essent. Hujus ergo morbi causa erat quod musculi vi sufficienti carebant ad oculum ad objecta proxima videnda diu accomodandum, et exinde scribendi seu legendi difficultas. Mihi ergo videtur morbi causam. esse affectionem morbidam musculorum » rectorum quà licet contractionis intermedias et ordinarias fieri, sed » quà impeditur summus contractionis gradus, nisi magne oboriantur » dolores." Scriptor anglicus exempla varia similium affectionum mus- culorum manûs et antibrachii brevi post commemorat. Nos non impedire possumus quin sequens mirandum exompiuih, a Cl. Olbers relatum , transcribamus: Peculiaris oculi niet est, si facultate variis se accommodandi dis- tantiis careat, rarissime hactenus observatus, quia, ut credo, plerumque affectionem illam cum myopia aut presbyopia confundunt auctores. Si hominis tali vitio affecti oculus , post mortem cultro anatomico subjiceretur, nos una cum vitii causa mutationum oculi internarum modum detecturos esse, nemo dubitabit. Sed frustra hactenus talem querimus observationem. — Grid: itaque mihi, qui talem rarissimam et unicam observationem v» *€« 9g vv 997 y LIU E E sry € 108 ) afferre possum , quae vel sola arduam de mutationibus oculi internis quæs- tionem solvere possit; maxime enim gavisus; cum a viro illustri , precep- tore et fautore nunquam non pie colendo, Wrisbergio, audirem quod cadaver hominis dissecuerit, qui vivens hoc morbo. laboraverat.. : In dissecandis oculis si mihi obtulerunt casus, ubi musculorum. unus vel alter. deesset. Sic rectum lateralem externum, rectum inferiorem, obliquum inferiorem deficere vidi. In alis levator cum recto superiore; rectus lateralis internus cum trochleari, rectus lateralis externus. cum inferiore coaluerant. Talem musculorum. defectum visum et. imprimis illam oculi facultatem, qua æque distincte proxima et remota cognoscit , turbare, nullus dubitayi. Sed difficillimum. est, certo cognoscere, quæ- nam visüs vitia in homine vivo observata. fuerint in eujus eadavere notabiles adeo defectus facili deprehendit anatomicus. Aliam itaque elegi . viam. Observationes de hominibus strabismo- aut alis. perfecti visus vitis laborantibus, imprimis de iis, qui remota et proxima dislincte. vi- dere non possent, collegi, expectans, fore, ut aliquando unius vel al- terius, oculum post mortem examinare contingeret. In’ unico voti compos factus sum. Oseryatio, quam 1llée descriptiones oculi parti destinavi, nunc autem in epitomen. reductum commemorabo, admodum. me in opinione confirmavit, usum musculorum oculum imprimis aptum red- dere, ad remota «que distincto visu. quam. proxima cognoscenda. Fried. Mulde mendicus, quavis hebdomade eleemosynas in domo mea colligens, ab a. 1769 visu toryo, et strabismo amborum oculorum ad dextrum latus attentionem. meam excitavit, Lente et caute: progredie- batur, cum ad 3 passus nihil distincte videret. Que autem 16 aut 20 pollices remota erant, eque perfecto visu ad diurnum et candele lumen percipiebat. Propiora non melius, quam remotiora illi apparebant. Im- mobilis bulbus ad dextrum os temporum et bregmatis versus erat: nee eum aliorsum dirigere, poterat. Ebrium eum feci, pulverem herbe ni- cotianæ oeulis immissæ nihil eorum directionem mutavit. Hieme 1774, in platea mortuus, ad theatrum anatomicum delatus est. Idem adhuc bulbi situs: admodum convexa erat cornea: sed imprimis in musculis singulare quid observavi. In dextro latere deerat prorsus rectus lateralis internus.: ( 109 ) istro rectus lateralis externus, prater naturam "Unis, erat. In dextro rectus superior et lateralis externus coaliti , DUI abad: musculum, et in sinistro rectus superior, trochlearis et rectus lateralis internus conjuncti erant. 9 Tandem musculorum rectorum in oculum actionem etiam admittit Cl. Dumas (1), illa non rejecta fuit opinio ab ipso Cuviero (2) et CL Briggs musculos rectos oculi formam mutare affirmavit (3). Preterea præ- eipuum adminiculum, quo distantiam objectorum estimare discimus, ut - olim Hartley, S’Gravesande, Bayle et Porterfield docuerunt (4) et Cel. Steinbuch nuper exposuit (5), sensus “muscularis constituit, quo conscii reddimur de vi quà. pellucidarum oculi partium convexitatem , et facile etiam pupille amplitudinem, objectorum distantiæ accomm [ Ut nosmet ipsi de musculorum rectorum actione certiores fiamus, se- quens eum Vitulorum et Suum oculis suscepimus experimentum : denu- datis et ad originem. abscissis musculis rectis, hi filo proxime rursus eonnexi sunt in eo loco ubi antea versus foramen opticum in tie fundo adhærebant. "Tunc parum attracto filo, oculus in longitudinem incrementum cepit et cornea, exhalato humore aqueo, jam rugosa et collapsa , quam niaxime convexa protuberavit. Eumdem obtinuimus ef- fectum musculis denudatis et Lex eorum Mni: Dore foramen " a i 2 (1) Traité de physiologie L. C. vol. III. pag. 509. (2) Dicit auctor : quelques-uns ont attribué cet effet: (res de quà nunc) à la contraction des procès ciliaires ;-d'autres- celle de l'iris: il est plus probable qu'il est produit par les muscles droits de Pail, mais il pas suffisant pour expliquer Ja clarté de la Mens à des distances æis-différentes.. Cuvier L. C. vol, II. pag. Bor. (5) Dicit in sua nova visionis theoria dum de strabismo agit : « Sed mirum est præ omnibus » quod ait Aguilonius, vidisse se juvenem cui objectum cominus oblatum simplex videbatur » (et id quidem recte) sed eminus duplex; deinde addit, observasse se nullum in oculis ejus » defectum, præterquam - humore nimio scaturirent, Dico hoc effectum potuisse sequi ex » debilitatà tensione m ulorum ‘ut objecta non potuerit eminus contueri.” Vide ophtalme-- graphia Es C. pag. 225. Eamdem quam Homius igitur de simili fere morbo opinionem habet prædictus auctor. Vide etiam Mauchart, dissert. de tunica corn. apud Hall. in diss. anat. vol. LV. kenhossók L. C. vol. M. pag. 581-391. (4) Haller L. €. vol. V. pagi 525. | (5) Le €; pag. ao&. | ( 110 ) opticum ad se invicem adductis forficum anatomicarum ope (1). Requi- ritur, ne bulbus ocularis totus musculorum rectorum vi intus cedat, ut ambo. musculi obliqui in suo situ remaneant, quod quidem neminem fu- gere potest. Musculi, dum sese contrahunt, ut omnibus notum est, fiunt breviores eodemque tempore crassiores evadunt; nonne igitur eumdem, quem nos mechanice supra peregimus peracturi sunt effectum, quando propiora videmus objecta? Addas quod musculi recti, ut supra vidimus, in partem scleroticæ tenuiorem inserti, facilius partes internas oculi comprimere eorumque formam mutare possunt, et nullum, ni fallor, dubium supererit, quin bulbus ocularis a musculis rectis elongetur, hu- mores comprimantur, lentem protrudatur (2) corneaque reddatur con- vexior (3). Hisce premissis, jam ipse oculi mutationes patent. Si mutantes vires, musculi scilicet, quiescunt, est oculus in statu presbyopiz maxime (4). In hoc statu oculi mei ad 22 polices perfecte vident. Objecti propioris imago ultra retinam caderet, ni leniter musculi recti bulbum ocularem comprimerent, quo mediante, lens ab humore vitreo antrorsum duci- tur, fundus oculi recedit, et cornea fit conyexior. Sequens igitur est oculi status quando ad varias distantias idem objectum distincte videtur: Quando remotum videmus objectum , (supponitur distincta visio.) musculi recti sunt relaxati, cornea ad complanatam figuram accedit (1) Gallice: pince à disséquer. (2) Nemo, qui bulbum ocularem anatomice conspiciet, lentem, compresso oculo, antrorsum duci negabit. Hanc veritatem probat musculorum situs obliquus, qui, dum sese contrahunt, oculum ad latera et posteriora versus comprimentes, humorem vitreum et ita lentem propellunt. (5) Qui operationem extraciionis cataracte seu lentis viderunt, non ignorant hanc fieri non posse, nisi pressus humor vitreus lentem antrorsum agat et ita compressione bulbi lentem propelli certiores fiunt. (4) Cl. viri bulbum ocularem ad remotiora objecta. videnda peculiari vi non accommodari jure ac merito sustinuerunt. Inter illos presertim numerandi obveniunt Porterfield et Haller ipse qui dicit: » Si conatum aliquem in videndo edimus in intentione accurata ad objecta » proxima." Vide Elem. Physiol. L. C. vol. V. pag. 514. Contrariam opinionem sustinere frustra conatus est Jurinus, vide in L. C. pag. 145 et seq.; sed illius argumenta streniæ refutavit cl. Olbers, vide in L. C. pag. 15 et 55. $ 17 et 48. -- Limites distincte visionis nobis sunt duo et viginti pro remotioribus et pro objectis propioribus quinque pollices. LA (ut) et iris summe dilatata, Econtra, quum cernitur objectum proximum , musculi recti se contrahunt, comprimitur bulbus ocularis , fundus oculi recedit ; compressus humor vitreus lentem propellit, fit cornea magis convexa, et iris valde coarctatur (1). Myopes non reperiuntur in venátorum et montivorum gentibus, sed in nationibus eruditis et jam bene moratis: viri docti, qui studiis longis diu incubuerunt, artifices in operibus minutis occupati, uti v. g. sigil- lorum sculptores hoc vitio sepissime reperiuntur affecti. Causa ex nostra theoria facile deduci potest: hae profecto pendet a musculorum oculi protractà contractione. In hisce hominibus humoris aquei copia non qui- dem augetur, sed humor quotidie et fere semper a partibus postero-la- teralibus compressus, antrorsum et axim oculi versus productus, corneam a parte posteriore propellit, extendit, magisque convexam reddit. Con- stat enim experimentis ut homines ita consuetudine myopes evandant , et sic corneam referant convexiorem. Simili modo explicatur quare illi, qui in remotis objectis diu fuerunt occupati, ad proxima videnda neu- tiquam bulbum ocularem accommodare possint. In his hominibus, aiunt Surin, Lecat, Bayle, Cartes et Haller ipse, oculus brevior corneam exhibet planiorum, quod rursus est theoriz nostrae congruum. Cum enim oculus musculis rectis rarissime comprimatur, sensim sensimque horum compressione minus cedit, quod imprimis de cornea pellucida non extensa: . valere videtur. Sed alia est presbyopiz causa. Loquimur de presbyopia qua senes afficiuntur. In his hoc vitium pendet ab humore aqueo immi- nuto, a minori retinæ sensibilitate, forsitan etiam a lente, ætatis progressu , convexiore. Sed quomodo, experientià teste, consuetudine augeri potest presbyopia? Ut v. c. melius remota videant venatores, naute, viatores, etc. hoc male cum prelatis conciliari posse forsitan objicietur; diximus (2) In avibus, qu in regionibus atmosphere superioribus esse solent, cormeam extra oculi bulbum valde prominentem et veluti conum sclerotica esse impositum nobis forsitan objicietur? Respotidebimus radios lueidos im regione atmosphere minus densi magis divergentes, ha dispositione melius frangi et ad perpendiculum adduci posse; idque non probare avium scle- roticam non planiorem fieri, quando vident objecta remota, et multo minus hominis oculum formà non mutari. E ( 112) enim supra oculum nulla vi musculari compressum remotis non accom- modari et in statu esse preshyopiz maxima. Responsio est facillima. Iris hic prasertim suas partes implet. Dum, toties bulbus, ut ita dicam, quiescit, summe relaxata pupilla ampliatur et magnam radiorum lucido- copiam per se ipsam transire lubet. Addas quod. antea dictum fuit. hominem scilicet, setatis progressu, sensim. sensimque magis presbyopem fieri, et econtra myopem evadere propiorum objectorum sepius repetità conlemplatione. Ea est ratio cur lente presbyopes evadunt qui sepius propiora vident et intuentur; dum contrario citius in presbyopiam abit illorum visus qui raro propiora cernunt. Preterea corpora remota, que colore, forma, situ, partium relatione, etc. differunt, imaginem confusam in retina ferunt. Si igitur longa et protracta consuetudo hominem do- cuit quomodo, ob nimiam objectorum distantiam, hoc vel illud corpus appareat, objectum quam maxime remotum cognoscet. Concludere igitur etiam possumus esse homines, quamyis non melius videant, remota "melius dignoscere discant. Theorie nostrae oppositum fuit a mutato retine situ visum turbatum iri. Huic objectioni respondebimus: cum Jurino, Lobé, Pemberton et Porterfield concedimus certum esse turbari visum si digito prematur bulbus ocularis; sed digiti rudem compressionem cum musculorum rec- lorum actione non esse conferendam sustinemus. Hi enim, si insertionis puncta situm eorumque longitudinem respicimus, ab omni parte in oculum æquali et leni vi acturi sunt, et cum in humorem vitreum pressio fiat, equaliter undique distribuitur, lens ita protruditur (1), sed fibrarum re- ting situs exinde nullomodo turbari potest. Alii ad bulbum ocularem (1) Quamvis Homius duos homines, lente orbatos, et qui tamen ad varias distantias adhuc distincte videbant, in exemplum adduxerit, ut antea vidimus; illi tamen , qui operationi ca- taractæ se submiserunt, generatim vitris utuntur, ut ad ommem distantiam distincte videant. Hac sola jam effici videretur experientià, oculi sepe laudati facultatem neque a figura neque a loco lentis mutatis pendere. Sed non. valet conclusio. Sub oculis enim hominem, olim. lente orbatum, habeo. Vitra convexa, quibus utitur pro variis objectorum distantiis, oculo vel ad- movet vel ab eo magis removet et sic iisdem vitris et immutato proxima et remota videt. Sed si vitra immota remanent et attente intuetur objectum, ad varias distantias situm, partes oculi profecto mutantur; nam idem adhuc distincte videt objectum. (113) comprimendum requiri vim, quae a musculis rectis exspectari nequeat, dixerunt. Hæc verum minime valet objectio. Variis enim experimentis, et affectionibus pathologicis probavimus quaenam sit musculorum in ocu- lum actio. Preterea non tanta est ad visüs organon mutandum requisita vis quam adversarii uti Den Appel, Musschenbroeck, etc. Sibi per- suadent. Si perfecte oculi figura esset sphærica, si tunicæ non extendi possent, manifestum est bulbum ocularem nullà vi elongari posse, sed oculi elongationem minima pressione a musculis illatà fieri confitebitur quivis visüs organi formam spheroideam, scleroticæ, cornez pellucidæ et variorum humorum naturam perpendens. Addas musculos rectos non adeo esse tenues atque infirmos ut vis major quidem quam illa que hic requiritur ab iis exspectari queat, et objectio totidem collabetur. En que huic nobis propositæ quaestioni respondenda habebamus. Scrip- simus que credidimus, non vero que apud auctores varios legimus. Quod si igitur vobis, Professores clarissimi, hocce nostrum opusculum non indignum prorsus videatur quod ad victoriam cum aliis tendat et vobis non displiceant nostri ad lauream conatus, laboris fructum percepisse nobis videbitur uberrimum. TANTUM. Sh fat V HE rte FRE: 46 its per a, $ wi = j Pt EL picti dipl : ad satis d. X dre Vi. ft ces 4 oe Ud OC IRL ok m ide v 4 late "ventis ot feni delet: care | Ac ds Sami È AE TE p » idend sd; heel Les on , v D T T > Ce. er ë - d a (x an deb L £A. Keerdoxl | x Vo a Mu a NER OPCION LAM es | ries » zh CONUS Unde des E: SEU ty : : i de QU IL uns C Ts o Sv Sy ure VERAS EVA FE