F Et j fi {i f y 5 minder S ç y x E DE i LÀ Lo o^ d peram == Mw, s pps UNES uA je b pus à On QE : ] PN 1 P T qo ANNALES ACADEMIAE RHENO - TRAIECTINAE. Ann. CcIQIOCCCXXIV—CIOIOCCCXXV- NIN ALE S ACADEMLAE RHENO - TRAIECTINAE Ann. CIOI2CCCXXIV - CIQIOCCCXXV. IODOCO HERINGA, ELisAE FILIO, RECTORE ACADEMIAE MAGNIFICO , IOANNE HENRICO PAREAU, SENATUS GRAPHIARIOe TRAIECTI AD RHENUM, arupo IOANNEM ALTHEER, ACADEMIAE TYPOGRAPHUM. MDCCCXXVIL HOC ANNALIUM VOLUMINE CONTINENTUR : ` Nomina Profesforum et Lectorum in Acade- mia Rheno -Traiectina. $ I. Quaestiones ad certamen literarium propofi tae A. croroccexxiv. § II Series lectionum habendarum. S III. Series disputationum. publice et privatim de- | _fenfarum. § IF. Solemnia. § V. IODOCI HERINGA, EL. 2. Oratio. IV |. Refponfiones ad quaestiones propofitas , PETRI HOFSTEDE pr GROOT, ad qude- flionem Theologicam ; | HERMANNI SCHULTZ, ad been luridicam. COAN, Lud "ACN: No A A E k S ACADEMIAE | RHENO-TRAIECTINAE E . Km hd. a Y ` CIOIOCCCXXIV - CIOI2CCCXXV. $.L TEL Ín Academia T} Vaiectina , a ‘Bie XXVI Mär- tii A, CIOIOCCCXXIV ad diem XXVI Martii 4. ej "A KOL A4 CI9I9cCCXXy » "unus obierunt docendi , : THEOLOGIAM TA MEQUISAORUT 4 | Vt HERMANNUS. Rovaarps, Emeritus. t _ Iopocus HERINGA, EL F. h. t. Megdemilia Rector „satu ar war aes VGABRIËL VAN, man , € et ex voto fuo. dimisfus , tutes tO D Hermannus BOUMAN 1:00 wav ceo HERMANNUS TorANNes MINIS Profesor extraordinarius. AR * à U. - IURISPRUDENTMM THERMANNOS ARNTZENIUS,\ CAUTARI Ianus RicHuanpus DE BRUEYS, CORNELIUS ADRIANUS VAN-ENSCHUT. rey LE M MEDICINAM Oeren ee c n Med ká "26 lANUS DLEULAND, NicoLaus CoRNeLIUS DE FREMERY, . BERNARDUS. FRANCISCUS: SUERMAN Janus Isaacus WOLTERBEEK PAR "Purmeos F RANCISCUS HEYLIGERS 5 Profesfor. extraordiharius. | : PHILOSOPHIAM THEORETICAM ET LITERAS. HUMANIORES.. PriLwrus GUILIELMUS vAN HEUSDE, \Jonannes Henricus PARBAU „vd ti oos Academici Graphiarius , ANTONIUS VAN GOUDOEVER, | |: an oei) > “ÂDAMUs SIMONS.. | í n YA MA- vit MATHESIN- ET PHILOSOPHIAM - NATURALEM > NicoLAus ComNELIUS DE Fremery, ` GERARDUS Morr , IoANNES Frepericus Lopovicus. ScHRÓDER j Ianus Kors, | | Turoponus GERARDUS VAN LITH DE ÍEUDE, Profesfor extf ordinarius, ns LECTORES: SamueL Nynorr, Linguae Graecae Lee: dor m me. _ GERARDUS Dorn SUN: < Luerarum Hu- maniorum Lector ; Mariæ FRANCISCUS XAVIERIUS.- , D'ANGELY : Literarum Gallicarum Lector, ^, ° s CAROLUS Troupson, Literarum ere Lector, Frepericus LOMBARDI Brasenr, » Diterarun Italicarum Lector. ^ MdA- VIH MAGISTER ACADEMICUS EQUITATIONIS IoHAN SALENTYN HOFFMAN. MAGISTER ACADEMICUS ARTIS GLADIATORIAE LAMBERT DE FRANCE. „$ d Quaestiones ad certamen. literarium fingu- lis disciplinarum fludiofis im Academiis et Athenaeis univerfi Belgii, anno ciotocccxxiv , fuerunt propofitae his formulis : QUAESTIO THEOLOGICA. Cum tredecim illis, quas conflat. esfe Pauli- nas, epiflolis, ita comparetur epiftola ad He- bracos, ut, quaenam et dictionis et argumenti fimilitudo huic cum illis intercedat , fingillatim et per partes ostendatur. « Non ‚IK , Non poftulatur, ut, quid de epiflolae ad Hebraeos auctore vel antiquitas iudicarit, vel nobis iudicandum videatur , ostendatur ; neque, ut quibusnam in rebus a Paulinis haec differat epiflola, de industria inquiratur. … Verum, cum aliquid certe fimilitudinis hanc inter et illas intercedat, ut cuiusmodi illud fit expona- tur, ordo Theologorum requirit. QUAESTIO IURIDIC A. De iure foeminarum. Romanarum defuncto fuccedendi ab. intestato et ex testamento. histo- rice ita agatur, ut appareat, quid diverfo tempore in hoc capite iuris placuerit , € quae exfliterint caus[ae illius mutati. QUAESTIO MEDICA AExhibeantur , Hyofcyami nigri, primum de- feriptio Botanica, eiusque herbae, radicis, et feminis analyfis Chemica, deinde. efficacia hu- ius plantae venenatae in corpus animale, por- ro eius ufus medicus, atque tandem noxae ex medicamenti intempestiva adhibitione oriundac. QUAE- i "QUAESTIO LITERARIA - Quae fuit politica Belgarum conditio, tems poribus Elifabethae Anglorum reginae? Quae fuisfe videntur huius reginae in patriam nos- tram confilia? Quae horum confiliorum in res nostras vis fuit et Zijde p ) QUAESTIO MATHEMATICA, Explicentur praecipui modi, quibus Calculi Differentialis principia demonftrare conati funt ` Mathematici, et quid de fi Tap iet his modis aar p EES m e QUAESTIO ZOOLOGICA. - Exponatur Apis mellificae Li an. fuccincta Anatome , Historia. Naturalis et Ufus oecono- micus, adhibitis et diiudicatis veterum et ve- centiorum hac de ve obfervationibus et en mentis. | '$ IL $ UL Lectionum a feriis inde aeftivis A. ciroceexxuv ad ferias aeftivas A. crorocecxxv habenda- rum haec fuit ratio cònflituta. — | In FACULTATE THEOLOGIC A. In Theologiam Naturalem cum commilitoni- bus inquiret H. BOUMAN, diebus lunae et veneris, hora X. j Collocutionibus vel disputandi exercitationi- bus de Theologia Naturali praeerit H. BOU- MAN, hora postea indicanda. Historiam Ecclefiae Christianae et dogma- tum , imprimis recentiorem , tradet H. I. ROYAARDS, diebus lunae, martis et iovis, hora XI, et die mercurii, hora VIII. Exercitationes in quaedam V. T. carmina exegeticas habebit I. H. PAREAU, diebus martis et veneris, hora I. | Hermeneuticas et exegeticas in Novum Foe- dus lectiones habebit H, BOUMAN , diebus lu- nae, martis, iovis et veneris, hora IX. Ia- XH lacobi et. Judae epiftolas interpretabitur H. ROYAARDS, d. mercurii, hora XII. Za heologiam Dogmaticam docebit 1. HERIN- GA, E. F. diebus lunae, martis, iovis et ve- neris, hora VIII. | ` Collocutionibus de locis theologicis vacabit. T> HERINGA, E. F. die iovis, horis mine a VII ad IX, | | Doctrinam morum Christianam docebit H. I. ROYAARDS, diebus martis et iovis, hora X et alia, fi adfit, hora auditoribus commoda. Praecepta homiletica tradet H. ROYAARDS , die mercurii, hora X. | Exercitationes oratorias facras moderabitur: I. HERINGA, E. F. die faturni, hora I vel alia: - magis commoda. | Oficia doctorum et antiftitum in ecclefia. Chriffiana exponet I. HERINGA, E. F. dien bus martis, iovis et veneris, hora XII. - . Puerorum -doctrinae Chriftianae . initiis eru- diendorum. exercitationem inftituet T. HERIN- GA, E. F. die veneris, hora XI. Commilitonibus, orationes habentibus facras, . praefes aderit I. HERINGA, E. F. die lunae , hora XII, H. BOUMAN, die mercurii ho- ^ ra ik XII riI,et.H. Il. ROYAARDS; die iovis, ho- ral. TA: A’ Disputandi exercitationibus praéerit -I. HE- . RINGA; E. F. privatim. die faturni, hora X vel alia commodiore , publice, die mercurii , ho~ ra. I et H. I us WU , privatim die iovis , hora I. G. van OORDT, etfi, fuo rogatu , bddbri: fice a Rege dimis(us est, lubentisfime tamen fua officia et confilia, quoad eius fieri posfit , offert cogmilicon itt, E FACULTATE IURIDICA, Wits d docebant Juftitutiones Westenber gio duce EH. ' ARNTZENIUS , diebus martis; mercurii , io- vis, veneris et' faturni, hora IX. ( Pandectas eodem duce H. ARNTZENIUS , diebus martis, mercúrii, iovis et veneris, ho- | ra X et II, die faturni, hora X. | lus Belgicum, ad ductum linearum Iur. Civ. Holland. defcriptarum a Cl. N. Smallen- burg, I. R, pe BRUEYS, diebus lunae, martis, mercurii, iovis et veneris, hora XII. Hi- XIV Historiam Iurisprudentiae Romanae- He ARNTZENIUS, diebus mercurii, iovis et ve- néris, hora XL | - Encyclopaediam. iuris 1. R. pg BRUEYS, diebus lunae, mercurii et veneris, hora Ll. -~ Elementa oeconomiae - politicae Y. R. DE . BRUEYS, diebus lunae, martis. et iovis, ho- ra XI. ri Meshdum procedendi in caufis civilibus I. R. pz BRUEYS, diebus martis et iovis , ko: ra I. lus naturae C. A. van EN SCHUT, diebus martis , mercurii; iovis et veneris; hora XII. lus publicum et. gentium. C. A. van EN- SCHUT, diebus martis, mercurii, iovis et veneris y hora l - idm ds Tus criminale univerfum. et belgicum C. A. VAN ENSCHUT.,, diebus martis, mercurii, io- vis et veneris . hora IX. ha x. | Disputandi exercitationibus, . alternis hebdo- _madibus, praeerunt. Profesfores in facultate Tu- ridica, In xv «he duo FACOLTATE MEDICA, | - docebunt joone p. F; SUERMAN; » quater per dierum hebdomadem, hora IV. AM ^1 Phyfiolegiam. V. BLEULAND quater jh: VIII. | :Spacimina. Anatomiae fubiilioris jJ tam hú- manae quam animalium compáratae , in” Mu- fco; Academico. demonftrabit. LO BLEULAND , . diebus et horis ; auditoribus commodis. | i Disfectionibus: Cadaveris Anatomicis , oppor- tuno-- anni . "PANE icis TAM vna B. F. ge se ds maen: B, F. SUERMAN > ter he dierum hebdomadem , hora IX. ^ Doctrinam, de: cognoscendis et curandis homi- num morbis X... eneen saaw LET hen Ei sousanbr ad zianav 39 efv Therapeuticam linir , et welke. porum, | expofitionem Ie: Y. WOLTERBEEK , quaer,; hòra … iPharmaciam, vernaculo cilio , N.:.C. DE F REMERY , diebus martis. et veneris, ho- ra III. In- XVI Inflitutionibus Clinicis morborum internorum vacabit I. I. WOLTERDBEEK, fingulis diebus, in Nofocomio Academico. | Praxin chirurgicam tradet B. F. SUER- MAN, quater per dierum hebdomadem, ho- ra VIII. Operationes chirurgicas demonftrabit B. F. SUERMAN, tempore hyemali, diebus et ho- ris deinceps indicandis. : nflitutioni ‘Clinicae in arte chirurgica , quo- vis die, vacabit B. F. SUERMAN. cTheoriam artis obfletriciae Y. 1. WOLTER- BEEK; ter per dierum hebdomadem tradet. . Inflitutionibus obftetriciis, imprimis practi- ~ cis in DAR habendis vacabit k I, WOL- TERBEEK. -Morbos chirurgicos Vane Pa. F. HEY- LIGERS, diebus lunae et martis, hora U, iovis et veneris morbos venereos padan hora . docebit. | wi : Operationes chirurgicas -in cadavere humano publice demonftrabit Pu. F. HEYLIGERS, tempore hyemali, earumque encheirefium ratio- nem ,. vermaculo fermone, exponet quater pn dierum hebdomadem, hora V. | Ar- XVII f Artem obfletriciam theoreticam et practicam docebit Ph. F. HEYLIGERS, — quavis -hebdomade, hora I, . | Politiam medicam trader N.. C. pe FRE- MERY , diebus mercurii et faturni ; hora VIII. Dispurandi exercitationibus, alternis hebdo- -madibus, die faturni hora I , Profesfores in Fa- cultate Medica alternatim. praeerunt. In FACULTATE PHILOSOPHIAE THEORETICAE ET LITERA- ` ? RUM. HUMANIORUM, ~ *- docebunt Logicam I. F. L. SCHRÖDER , diebus lu- nae et faturni, hora VIII. | Metaphyfi CaM y inprimis partem Pfychologi- cam, I. F. L. SCHRÖDER, diebus lunae et faturni , hora II. | Doctrinae Moralis nonnula loca I. F. L. SCHRÓDER , die veneris, hora II. Literas Latinas A. van GOUDOEVER, diebus lunae, martis, iovis et veneris , hora X, interpretandis cum Tibulli et Horatii felectis carminibus, tm Livii libro XXI. Lt Ci- XVII - Ciceronis. libris de Republica interpretabitur A. van GOUDOEVER , die mefcurii, hora I, et die faturni, hora XII. . Cum his fcholis la- tine fcribendi, loquendi disputandique exercita- tioneserunt coniunctae, Antiguitatem - Romanam- docebit A. van GOUDOEVER, die lunae hora IX, die mer- curii hora IX et XII, die faturni hora IX. =- Exercitationibus Oratoriis praeerit A. vAN GOUDOEVER „ die faturni, hora 1, aut alia magis commoda, ` Literas. Graecas tradet Pu. G, van HEUS- DE, interpretandis cum locis felectis Xeno- phontis et poétarum gnomicorum, diebus martis et veneris, hora. XI, tum Plutarchi vitis Grac- chorum, diebus lunae et iovis, hora XI. VM ~ dAntiguitatem Graecam , locum . in. primis de facris Graecorum inftitutis , amphictyonibus , ora- culis, mystériis, Pu. G. van HEUSDE, die- bus mercurii et faturni, hora X. af Literas Hebraicas Y. H. PAREAU , vita ut Grammaticam exponat. diebus lunae et: iovis hora IX, eademque hora, diebus martis et venc- ris, -quaedam tractet capita e priore Samuelis libre. ^ pers ai | Ce at | Li- XIX Litéras-Chalddicas ét ^Syriacas 1. H. PA- REAU, diebus lünae et iovis, hora XI. "Literarum Atrübicarum initia 1. H. PA- REAU , diebus martis et veneris, hora XI, et carmina quaedam Arabica tractare perget, die mercurii, hora IX. Antiquitatem Hebraicam Y. H. PAREAU, diebus lunae et iovis, hora I, diebus martis et veneris , hora IV. | Historiam gentium, praefertim medii aevi et gentium recentiorum , Pa. G. van HEUSDE, d. lunae, martis, iovis et veneris hora XII. Historiam. artium, cum apud alias gentes: an- tiquas , tum maxime. apud Graecos, Pu. G. vAN HEUSDE, diebus mercurii et faturni, hora XI. Historiam Patriae A, SIMONS , d, martis, mercurii , iovis et veneris hora VIH. ET - JLiteras Belgicas et | Eloquentiam. A: SI- MONS, d. martis, mercurii, iovis et veneris 3 hora II. ! Poëtarum principum. Belg. Sec. XVI, grie- cipue Coornhertii, Visfcheri et Spie- ghelii felecta loca A. SIMONS , d. martis et. veneris ; hora IV. - Praecepta fyi. bene Belgici | tradet A. SI- £5 8 MONS, 0ONN MONS, d. martis, hora I, mercurii, hora XI, iovis, hora IV, et veneris, hora XI. - Disputandi exercitationibus praeerunt , alter- nis hebdomadibus , die faturni hora I, alterna: tim Pu..G. VAN HEUSE et-A. van GOUD- OEVER. In FACULTATE MATHESEOS ET „PHILOSOPHIAE NATURALIS, docebunt " Elementa Mathefeos 1,.F. Le. SCHRÖDER, d. martis, mercurii, iovis et veneris, hora VIT. Trigonometriam , atque Geometriae practicae . elementa 1. F. L. SCHRÖDER, d. mercurii et faturni „hora IX. | -Phyfeam Mathematicam A.F. L. SCHRÓ. DER, bis per dierum hebdomadem, hora audi- toribus commoda. -ZAlgebrae alteram partem | atque. Theoriam curyarum LF. L. SCHRÖDER ; die martis "et iovis, hora II. Phyfi scam experimentalem Gi MOLL; d. tu- nae, martis, iovis et veneris, hora T. ^. - Afire- XXI. | fironomiae ; primas notitids-G. MOLL, d. inae, martis, iovis et veneris, h. IX, vel: D auditoribus magis commoda. ° iq | Aflronomiam theoreticam et practicam G. MOLL , iisdem diebüs ^h. “III. Elementa Hydrotechniae, ad praefentem con- ditionem Patriae applicata, fi füfficiens numerus - auditorum .adfit, belgico fermone 'exponet G. MOLL , hora deinceps indicanda, F. Chemiam generalem èt "applicaram N. C. DE FREMERY, diebus lünae, martis, mercurii ; iovis et veneris, h. XII. -` Botanicam et Phyftologiam plantarum I. KOPS, | d. martis, iovis et veneris, h. X. ^"^^. 7 Zoblogiam univerfam, N. C. pe FREME- RY, diebus lunae, martis j iovis ` et veneris; h. XL. | owe comparaiam Th. G. van LIDTH pe IEUDE , diebus et horis auditoribus com- modis. - eis b»iboi Dlineralogiam N. 'C. pe FREMERY, bis per dierum hebdomadem, hora auditoribus com- Oeconomiam ruralem Y. KOPS, diebus lu- nae, martis et mercurii, h. I, et faturni, h. XII. . Dis XXII ` Disputandi exercitationibus, die faturni hora I, praeerunt Profesfores in Facultate Mathefeos et ~ Philofophiae Naturalis. : mm DOL Ge DORN SEIFFEN, Human. Lit. Let- tor , diebus lunae et iovis, hora V, exercita- tiones poëticas Latinas inftituet; iisdem diebus, hora VI, vel alia auditoribus magis: commoda , Grammaticam Graecam privatim. explicabit. Literas Francicas tradet .F. M, D'ANGE- LY , diebus lunae et iovis, hora V. Literas Anglicas tradet .C. THOMPSON, diebus lunae et iovis, hora IV. F. L. BIANCHI, Literas Jtalicas docebit diebus martis et veneris, hora. IV, vel alia au- ditoribus magis commoda ; horis vero deinceps indicandis, historiam earum m fermone Francico et Italico tradet. L. de;FRANCE, Academicus dlsdiniries artis Magister , quotidie aptum et elegantem - gladii-ufam docebit. XXII Bibliotheca: Academica , diebus Lunae et To- vis, ab hora I in IF, et diebus Mercurii et Saturni ab hora Fin IP, et, feriarum tem- pore, fingulis diebus lovis, ab hora I in II, pow jid patebit. ww a e$. dV. A die xxvi Martii. A, croiocecxxiv. ad diem xxvi Martii A. cioioccexxv disputationes: e blice vel privatim defenfae funt. hoc ordine :. Anno croroccexxv. Die n Aprilis, [OHANNES IACOBUS VAN “DER Hacen VAN DEN Heuver, Aheno-Traiecti- nus, publice defenfa disfertatione, de cau- fis fuccesfionis legitimae, ex historia luris. in primis Francici, et patrii antiqui, illustracis, Doctor creatus est Juris „Romani èt ho- dierni. - (i | D. x Aprilis, GILLES van YssersTEYN, Zie- rikzeeënfs is post privatim defenf um fpeci- men interpretationis et explicationis Art. 756 Co- . XXIV Codicis Civilis, creatus est Doctor Iuris Ro- mani et hodierni. - | D. xxix. Aprilis, JOANNES: ADRIANUS VAN: DE Water, Rheno -Traiectinus, post- publice defenfum fpecimen pathologico - chirurgicum de Polypis uteri et vaginae, Doctor Medici- nae CVCALUS este | D. xxx. Aprilis, BARTHOLOMAEUS CORNELIUS JOHANNES VISSCHER, Sylva - Ducenfis , defen- [a publice disfertatione, de lure creditorum in bonis et perfona debitoris, ex legibus Ro- manis et patriis antiquis, creatus est Juris Romani et hodierni Doctor. D. u lunii, NicoLAvs PauLus VisscuER, Syl- va- Ducenfis , defenfo publice fpecimine, quod exhibet Anatomiam et Pathologiam fpecialem | organorum refpirationi infervientium , Medi- cinae creatus est Doctor. TE | JD. ur Iunii, lacobus Aporraus-CaroLus Roe VERS, JDordracenfis, post publice: defenfam disputationem , de Cenforum apud Romanos auctoritate et existimatione, ex veterum re- rumpublicarum conditione explicanda, crea- -tus est Philofophiae Theoreticae Magister. ct Literarum humaniorum Doctor. D. XXV Diw Junii, lusriNUs CoRNELIUS VooRDuIN „ Gorinchemenfis , post defenfum publice fpecimen iurisprudentiae comparatae in loco Iuris Belgici novisfimi, qui est de conftiruendo tutore, Doc- tor luris Romani et hodierni creatus est. . Eodem die, Ianus WinugLMUs Scumr, Oosters beeka-Gelrus, post privatim. defenfam dis- fertationem ‘de dividenda hereditate ex Iure - : hodierno , Doctor creatus est Turis Romanit . et hodiernis |. jo hej D. vm Junii, Henricus WILHELMUS VAN WERK- HOVEN , Rheno - Traiectinus , publice. defenfa disfertatione de remediis posfesforiis ex prin- - cipiis Iuris. Romani et hodierni, creatus est -duris Romani et hodierni Doctor. D. x Junii, PErRus Testas, Amftelodamen- fis, post defen[am: publice | disfertationem de natura et fignificatione. dominii (propriété) - in.Lib. II et III -Codicis Civilis, Doctor „Juris Romani et hodierni creatus est. D. x1 Iunii, Lupovicus GgRuAcHUs PAREAU, —Davenirienfis, publice defendit fpecimen Aca- demicum de 'Tograii Carmine, praefide pa- tre, loaNNE Henrico Pareau, Literarum Orientalium Profesforc. | D. XXVI D. xn Juni, lanus laconus Nauvvs, ex vico Vreeswijk, defenfa publice: disfertatione de donationibus, cum generatim, tum de iis quae fiunt inter vivos, creatus est luris Romani . et hodierni Doctor. ERE D. xw Junii, Henricus MARTINUS BYRDE , Rhenp-Traiectinus, post defenfum publice fpecimen de Epidemia Variolofa, quae annis 1822 ad 1824 in urbe Rheno-Traiectina fuit grasfata et de Varioloidibus Vaccinis , Doctor. Medicinae creatus est. n Eodem die, vir doctisfimus Frepericus Siois- MUNDUS ALEXANDER, Veomagenfis, Medici. nae Doctor Delphis et infigni Chirurgiae | _peritia magnisque in hanc disciplinam me- vitis fpectatus, honoris caus[a creatus est ` Chirurgiae Doctor. Eodem die, YguwERus HiwLóPEN, Rheno- Traiectinus, privatim defenfa disfertatio- ne de füccesfione irregulari, praefertim li- berorum naturalium > ex Codice Civili, creatus est Doctor luris Romani et ho. dierni. | D. xv Iunii, PETRUS van HamersveLD, Am- fielodamenfis , post publice defenfam disfer- - ta- XXVH „tationem de exceptionibus , Doctor Juris Ro- mani et hodierni. creatus est. D.xvi Iunii, Henricus MAxiMILIANUS HOFFMAN, Roterodamenfis, post defenfam publice: dis- "fertationem de Gentium pactionibus et foede- .' ribus, ex historia illustratis, Juris Romani vet hodierni creatus est Doctor Eodem die, Henricus Martinus Byroe; Rhe- . "mo Traiectinus ac nuperrime creatus : Medi- -einae Doctor, fummos. modo legitimo. honos ves in arte. Obfletricia, confecutus est. Eodem die, ` FREDERICUS SIGISMUNDUS CONRA- Dus vAN Nes, Maganuss post disfertatio- - mem. priyatim®defenfam de. natura atque vi testamenti holographi, Juris Romani et ho- -dierni Doctor creatus est. D. xvu Junii, ANTONIUS: GERHARDUS ALEXAN- CADER VAN RarpaRD, Rheno-Traiectinus, post publice defenfum ípecimen exhibens doctri- — nam Codicis Civilis de. vi conventionum , quas - jneunt minorennes, Juris Moni et hodierni creatus est Doctor. jas. Eodem- die, (CHRISTIANUS Psi lion ` REES, JNVeomagenfis ,- privatim. defenfa dis- Jannes 4 gean fístit Codicis. poenalis doc- tri- _ XXVII trinam . generalem | de fociis delicti creatus est Iuris Romani et hodierni: Doctor. ` Eodem diey. lanus IACOBUS VAN WESTRENEN VAN STERkENBURG, Haganús, privatim de- fenfa disfertatione de luris principiis: genera- lioribus , ratione obligationis „ex conventione , lure hodierno conftitutis , creatus est duris Romani et hodierni Doctor. : à D. xix Junii, FmEDERICUS JOANNES ONNEN, „Rheno-Traiectinus , post publice defenfam dis- fertationem de prolapfu veficae urinariae inver- fae connato, Doctor creatus est Medicinae. . Eodem die, GULIELMUS ADRIANUS- ‘GERARDUS VAN Maanen, Haganus , post defen[am pu- blice disfertationem de fupremo Mechlinenfi confilio; praemisfis obfervationibus generaliori- bus de antiquis inflitutis, praefertim iudiciariis, apud Germanos et Francos, Doctor creatus est luris Romani et hodierni. | ‚ Eodem die , Carorus WILHELMUS STRONCK; Fie- la - Gelrus. et doctrinae- Christianae . inter- Pres in repurgato coetu. -Dordraceno y hono- ris causfa, propter infignia in ipfam: Sacri Codicis interpretationem merita ; T heolog siae Doctor -creatus est, | Eo- XXIX Eodem die, Danie BowtgR, -Sylva - Ducen- wfs privatim defenfo fpecimine, de refcin- denda venditione ob laefionem enormem , lure Romano et hodierno, Doctor Iuris Romani - et. hodierni creatus est. Eodem. die, Nicöraus MARTINUS VAN REEDE -. VAN OUDTSHOORN , Haganus y post privatim defenfam disfertationem de quibusdam obli-. .«gadonibus fpecialibus locatoriis erga conduc- torem: praedii rustici, creatus- est Juris Ro- mani et hodierni Doctor. D. a Octobris , Tuomas CHRISTIANUS VAN BAR- NEVELD, Boemelia=Gelrus , privatim defen- fa. disfertatione de fervitutibus, dictis - per- . fonalibus, Juris- Romani creatus. est Doc- - tof. | D. xxix. Octobris; Mitis BENNEBROEK GRA- ."VENHORST , ex infula Curacao , post publice «. defenfum. fpecimen iuridicum , fistens doctri- nam Codicis Civilis. de iure iurando , quod -u pars parti in iudicio defert, Juris Romant et hodierni Doctor creatus est. D. 1 Novembris, lacoBus TERPSTRA, Trans- -vifalano - Oldenzalienfis , publice defenfa dis- putatione, de fodalitii Pythagorei origine , con. XXX conditione et confilio , creatus est Philofo- phiae theoreticae Magister et Literarum humaniorum Doctor. ,. D. m Decembris ; Franéiscus EnNEsTUS BERG, Amfielodamenfis, defenfa publice disfertatio- ne de foederibus patrocinii ex historia et iure publico atque gentium illustratis, ^ Juris: Ro- —mani et hodierni Doctor creatus est. D. xm Decembris , GERARDUS GYsBERTUS SAND- — BERG PLANTEN; Sreendero - Gelrus j. post pri- vatim defenfam disfersationem de^ effectibus venaefectionis et'hirudinum — ered- tus est Doctor. Medicinae: ^ D. xvi Decembris, FREDERICUS ALEXANDER SIP- PO ARNOLDUS | VAN IrTERSUM,.. Campenfis , post privatim defenfum fpecimen de funda- mento iuris puniendi atque legam poenalium “fine, et de quibusdam poenis criminalibus, quibus hodie utimur, Juris Romani et ho- dierni Doctor creatus est. si D. xvn Decembris, Cusvarus FREDERICUS Ru- DOLPHUS Ockerse , Vada-Gelrus , qui d. 17 m. Tunii A. vapecexxur Doctor Medicinae crea. — bus erat, "Chirurgige remuniiatus est Doc- tor , inflitità probatione legitima. | à P. XXXI D.-xvin Decembris , Tanus-Evernarpus Pes- TERS, Rheno=Traiectinus, privatim defenfa disfertatione «de fructibus , finito ufufructu , „domino »-proprietatis et fructuario tribuendis, ex lure hodierno et Romano > Doctor creatus -oes Juris Romani. et. hodierni. i A. ciolcccxxv. JD. xxiv Januarii , SIMON KARSTEN, Rhéno- Wraiectinus , post publice defenfum fpecimen, literarium ; quo continentur tria Pindari car- mina, Olympiorum IF et VI, Pythiorum I, eum prooemio et annotatione critica ac phi- ^lologica, Philofophiae theoreticae Magister "ver Literarum humaniorum Doctor creatus est. JD. xvi Februarii, GERARDUS VAN Weirde < Borski, Vleutentis, defenfa privatim disfere tatione ‘historica de Phoenicum coloniis , ' reatus est Philofophiae theoreticae Magis- ter et Literarum. humaniorum Doctor. D. xxvi Februarii, FREDERICUS ADRIANUS VAN Liwsuncu Stirum, Pembrooka natus Frifius nobilis, post defenfum publice fpecimen de confiscatione bonorum apud Romanos; Juris Romani et hodierni Doctor creatus est. D. XXXII D. u Martii, Gumiermus LeicNEs BAkHovEN , - Amftelodamenfis , defenfa publice disfertatio- ze de concilio Amphictyonum. Delphico ,: creatus est Philofophiae theoreticae Magister et Literarum humaniorum Doctor. D. xn Martii » Scaro GockiNcA , C. F. Gro- . ninganus, privatim. defen[a disfertatione de tutela | aetate minorum > ex lure hodierno, Doctor -creatus est Turis Romani et ho- dierni. D. xvi. Martii, GERARDUS lonannes MULDER , Rheno- Traiectinus y post publice defenfam disfertationem de opio. eiusque principiis, ac- tione inter fe comparatis, creatus est Doctor | Medicinae. D. xxui Martii ; Nicko Brak TacoBus „Kien, Sylva - Ducenfis, privatim. defenfa - disfertatione de vi legis novae in iura , quae coniuges ratione bonorum habent , Juris Ro- mani et hodierni creatus. est. Doctor: XXXI TREN EASY A. CISIICCEXXV. D Die x lanuarii. Acceptae [unt ab Academiae Lugduno- Batavae Senatu literae, quibus fignificatur , lustrum quinquagefimum condi- tae Academiae Lugduno-Batavae celebran- dum esfe: die vin proximi menfis Februarii, ét nostrae Academiae Rector atque Graphia- vius humaniter invitantur ut Senatus dele- gati, qui huic folennitati adfint. — Una- nimi confenfu decrevit Senatus, invitationt ebfequendum esfe: et quo certius honorificae … dnvitationi fatisfieret, nominavit non tan- tummodo Rectyrem et Gruphiarinm:, verum etiam clar. ScHROEDÉRUM e£ DE Fremery e 4 qui, fi -opus esfet, Rectoris et Graphiarii vice Leidam proficiscerentur. Die XVI Martii. — Rector cum Senatu commu- micavit Decretum Regium diei vu Martii , quo munus Magnifici in annum fequentem - Rectoris confertur in Virum clar. L R. DE - Brueys, | 3 | “De xvii Martii, In conventu Curatorum cum - Rectore " Graphiario et Asfesforibus defigna- en ti XXXIV ti fuerunt, in annum Academicum fequen- tem, Viri clarisfimi, I. Herinca, El Fil. Me die et I. BLEULAND, A. SIMONS, G. Morr, H. Bouman, Asfesfores. | Die xxv Martii, In Senatum venerunt dea. demiae Curatores , Viri amplisftmi, comite Graphiario fuo, qui Iano RicHARDO' DE Brueys , Viro clar. defignato anni inftantis Rectori, postquam folenne iusiurandum. ab eo erat praestitum, novos honores 'gratulatt funt, et anni mox exacti Rectori, : opoco Heringa, Elifwe f. pro fide er cura, quam in Academiae rectione demonftraverat, gra- Has egerunt. Deinde Curatores, comitante univerfo San : anni mox exacti Rectorem in novam Acroa- terii amplificati ornatique Cathedram de- duxerúnt. Ex qua Orator, gratiis Deo actis pro favore, quem expertus fuerat, im- Ploratogue eius auxilio, primum dixit de ve- tere. illo aedificio, variam olim fortunam €Xperto s. nunc Meum auditorio, Academiae Af nos- í | XXXV. nostrae congruo, idque folenniter Deo con- fecravit; porro ea enarravit, quae, ipfo Rectore, evenerant Academiae ‚ five laeta, five tristia; deinde tradidit praemia victori- bus in certamine literario, Perro HOFSTEDE DE Groor > Theologiae in Academia Gronin- ganâ Candidato , et HERMANNO SCHULTZ, luris in Academia Lovanienfi Candidato , ' uti et honorifica. testimonia iuvenibus , qui horum ad virtutes laudesque meritas proxi- me accesferant , Ioanni Paré, Theologiae in hac Academia [ludiofo, et AnrÁnamo Erie PENNING, Juris in Athenaeo Amftelodamenfi Candidato; «um guaeftiones, in proximum annum Academicum a fingulis Ordinibus propofitas praelegit ; denique munus Recto- ris, tertia vice a fe gestum, abdicavit, fi- bique datum feum pium ac fa» lutavit. - LODOCI HERINGAE, ELISAE FILII, ORATÍO, DE AUDITORIO ACADEMIAE RHENO -TRÁ- IECTINAE, VARIAM OLIM FORTUNAM EXPERTO, NUNC PRAESENTI EIUS CONDITIONI ADAPTATO , L| DÍCTA PUBLICE, o —_— DIE XXV, MARTII } 4. CIQI9CCCXXP, QUUM ACADEMIAE REGUNDAE MUNUS TERTIUM PONERET, NOVUMQUE AUDITORIUM INAUGURARET, gn a dl nr ee CADEMIAE RHENO - TRAIÉCTINAE CURATOS kes, Vier GRAVISSIMI, ET QUI -HIS AB ACTIS Ës.ET, SECRETIS , VIR CONSULTISSIME! - ARTIUM ËT DISCIPLINARUM PROFESSORES ; Vrs RI CLARISSIMI $ COLLEGAE CONIUNCTISSIMI ! uri ET LECTORES pocTissiMi ! "Qui € nELIQUis: BELGII ACADEMIIS BT „Artis NAEIS, FESTI HUIÜS- DIEI CELEBRANDI CAUSA; HUC VENISTIS , VIRI CLARISSIMI } Qui IN REGNO B&rcico, iw REGIONE RHENO- TRAIECTINA ; ET HAC IN URBE, SIVE REBUS PU- BLICE GERENDIS, SIVE IUSTITIAE TUENDAE, SIVE MILÍTIAE FACIENDAE 4 PRAEESTIS ; VIRI sPECTA- 'Tiss1MI ! ] À Á $4 EUAN- E ROR T ECOÓ EvANGELH INTERPRETES, VIRI VENERABILES ! DOCTORES ERUDITISSIMI ! Y De P A : r ; ^ : J p IuvENES ; LITËR ARUM STUDIIS OPERAM DAN- TES , EXOPTATISSIMI ! EN * Cives DENIQUE ET HOSPITES , SUO QUIQUE LOCO HONORANDI ! LE r7 A «rH TUO ) : FAS 1 Er di es ` EA /j 4 EATLA Cerf ALENA v AGAR Y p Gu E . Illuxit, propitio Deo, feliciter dies, Acadé- miae Rheno Traiectinae. festus, exoptatus im- primis mihi, Rectoris munus pofituro, . Exactus est annus academicus, ‚quo mihi haec provincia, praeter fpem et opinionem , tertium fuit admini- ftranda. C1) Annum ingrediebar ‚pede infirmus , animo dubius ; - etde: onere | ferendo folicitus, Nunc, quae a fummo; rerum humanarum Mode- ratore „precatus fum, ca mihi contigerunt , fupra. quam fperare aufüs fim: Civium academicorum pietas; Colfegaram auxilium; Cuüratorüm bene- volentia; favor Regis; "Tua maxime clementia; eaque gràtiita, Pater” -coelestis ; „quam 5 prouti per omnem ante actam vitam , ita, hoc: |; fexage- "AU | kA fimo O- R^ AT 4 o š fimo aetatis anno, ‘in hunc iusque diem’ expe rior! ‘Tu valetudine faepius: laborantem me sfus- tentasti; "T u mihi dilectam | filiam j;'uxoremque carisfimam , ` tanquam e morte reddidisti. : 2) Tu mihi, dubiis in rebus, affuisti confilio, Tu laboribus meis fuccesfus. largitus és prospe- ros.- Tu mihirinopinatas beden 'caufas prae- ibuisti, ^ Tu profpexisti, .nesdv mea ; aut negli- gentia, aut imprudentia, aut: ever fedulitate , detrimentum. caperet Academia. ^"Quibüs: pro be- . meficiis „» magnis -füne! et; immeritis;: equidem - gra:um Tibi offero animum; ^ Quem ut animi fenfum ` diti dcüas et perpemes mihique’ hsc hora dicenti. ut — wins enixe orotat LONE j^ e | RIID OV 013239 l „NVeftramo deinde 4 qui is: coifluxistis, ""ad- dientiam benevolam , omni, „qua ^ par: est y hü- —manicate, imploro. : Implorarem ‘dutem; paulo coti- fidentius, nifi hic ipfe locus, in quem "hodie primum convenimus; vobis in. "audiendo; $u „mihi in dicendo, aliquod inferre videretur: impedimen- tum. Ego enim, auditorio veteri- angustiori as- fuetus, nifi vocem, in pronunciando'. huius - loci amplitudini 'accommodem, ‘orator ero ^haud iñ- tellectus , atque adeo molestus. + Sed: periculum ; | | fa- 6 cQ" NM ATUO faciendum esfe fentio: quod fi minus füccedat, habebunt , qui deinceps ex hac dicturi funt ca: thedra ,- quod, vel vitent , vel in aedificii ca- thedraeve conftrüctione emendandum flagitent. (3) Verum et aliam nobis obiectam video difficul- tatem, hoc novo eoque pulcro fpectaculo : quod, et oculos delectat , et mentem ad anim- advertendum invitat, et praeteritarum rerum imagines in memoriam revocat, et ad compa- randas res novas cum veteribus iudicium expo- fcit, et gaudii fpeique fenfüs afficit, et plurium rerum innovandarum defiderium' incitat. «Quae quidem omnia vereor, ne tam fponte ac celeri ter animos vestros fint occupatura, ut nulla di- centis vox, nulla rerum dicendarum praeftantia, mentem. oculosve a novo avocare posfit fpecta- culo. Itaque hoc dandum esfe arbitror naturae humanae postulationi: mihique perfuadeo , fru- ftra me vestram petiturum esfe attentionem, nifi ex hac ipfa fpectatione et cogitatione dicendi argumentum depromam. Dicam igitur de hoc - auditorio , variam olim fortunam experto, nuno praefentì Academiae nostrae conditioni adaptato. Quod quidem argumentum ad omnium intelli- gentiam compofitum, perfonae, quam fustineo, Í / aptum , huius diei folennitati congruum, et cum aliqua audientium , five utilitate, five delecta- tione , coniunctum fore, fpero ac pene confido, Quicunque hominum contemplatur ingenia, ftudia, inflituta, mores, leges, artificia, in fin- gulis fere animadvertit res novas veteribus addi- tas cum iisque arctisfime iunctas. Qui nobis historiam tradunt literarum, artium et. discipli- narum, atque adeo incrementum indicant, quod capere folent fingulae, ubivis demonftrant recen- tius inventa cum priscis coniuncta et coagmen- tata, Cuius rei obfervatio haud parum. facit, ad aestimandam, tum naturae nostrae. indolem , tum etiam focietatis humanae falubritatem. Qui enim nafcimur et morimur homines, nihil in hu- ius vitae brevitate perficimus , quod perpetuum fit et. confummatum : attamen nobis inest ani- mus, id quaerens, ad id adfpirans, quod fit aeternum , omnibusque numeris perfectum. Quot- quot autem, in humana viventes focietate, cor- poris animique .vires divinitus datas asfidue in- tendunt, operam navare posfunt, fuae non tan- tum aetatis hominibus utilem, fed et posteris profuturam: hi vero ipfi, quam parum esfent profecturi, nifi proavorum disciplina et exemplo in» 8 OR A CT LO incitati et adiuti, nifi inchoata et affecta inve- nirent, quibus: elaborandis et perficiendis fefe applicarent ? Proinde, nec frustra laborarùnt ma- iores nostri; nec nos laboramis - frustra; nec deniqne frustra laborabit posteritas, Quod cum expendo, non posfum non, in hac laborum hu- inanorum vicisfitudine, venerari Dei moderantis. fapientiam et benignitatem ,' nulli non hominum aetati profpicientem, et, nifi negligentia fua et ignavia ipfi hanc curam faciant irritam, finoulis 'pedetentinr provehentem ad virtutem felicitatem- que, post. terrestrem. hanc vitam; lefu Christi opera perfectisfima et faluberrima, percipiendam. Quae univerfe monui de hominum ftudiis et | laboribus, ea quorfüm a me dicta fint, quis. vestrum non perfpicit paulo intelligentior? Con- templamur enim hodie, in hoc ipfo acroatetio’, recentia priscis addita; vetus -aedificium , ad no“ vós ufus refectum 3 proavorum et posterorum labores coniunctos; eorum, qui; ante aliquót faccula, hanc domum exftrui iusferunt, operam accommodaram ad eorum ufum, qui, et hodie huc confluxerunt, et, quod Deus faxit! dein- ceps, in hoc bonarum literarum templo; fuam . funt fedem ornaturi,, - Fuit ORAAL «9. P -Fuit haec domus aedificáta istis temporibus ; (4) €uin fumma rerum civilium pariter .ac'facrarum . potestas, in regione! Rheno > Traiectina , .esfer penes Episcopum ,.adiuvantbus, primum. quin-. : que ecclefiarum Canonicis ,... deinde etiam. Egui» tibus et Nobilibus , denique urbis. nostrae et cae- térarum "Magistratibus. Itaque - tunc; delegati. ex iftis Ecclefiasticis, Equitibus er Magistratibus, in fupremum ' Ordinum ;: qui. dicebantur ,. concilium Coijbant. (5): ;Sed,: pro istorum: temporum ratios ne, in Ordinum. conventi principem» tenebant locum: Canonici: ini Canonicis autem. primas: ha- bebant. partes praefecti ecclefiae. maiori pS. Mars tino dicatae , in quà fuam collocaverat cathedram Episcopus , et - quae’ propterea: videtur . dicta. ;do- minica (6), Atque. ità factum est sut yr qui...his esfet canonicis: praepofitus > Archidiaconi nomi- ne; in Ordinum: conventu. praofideret ,. haec..au- tem domus , Martini templo contigua , capitu» > Jaris agna - dicta ;. destinata :esfet cum, quinque ecclefiamiid Canonicis, twm-etiam regionis. Or- . dinibus ‚de univerfa republica deliberantibus. (7) ‚Hos -igitur inta |parietes.; quas. quantasque re$, cüm facras , tum civiles, olim: actas procu- ratasque í existimetis ! Quam. difüiciles caufas in. . MU NEL $ | dis. -~ od RAA AT 0, disceptationem vocatas! quam gravia decreta face ` ta! Quoties defenfa fortiter iura civium contra optimates , gregis Christiani contra paftores mer- cenarios, Clericorum fubditorum contra Episco- pum, cunctorum denique contra Pontificem Ro- manum? Quanta enim, Cives Rheno - Traiectini ! maiorum veftrorum fuerit tuendae libertatis cura, ex eo intelligitis, quod ne Episcopo quidem lici- tum fuerit , fuam occupare fedem, aut palatium in- gredi, nifi antea, in hoc ipfo conclavi, in quo electus esfet , folenni iureiurando | fpopondisfet, nihil quicquam fe facturum , iuribus, five Ecclefia- rum, five Ordinum, contrarium, (8) Sed, post. quam Henrici Bavári, Episcopi, imbecillitas et desperatio, confentiente Clemente feptimo, fupremum ius in hanc regionem ad Carolum quintum detulerat , (9) Ordines paulo fortius fuam populique caufam agentes, ex harum aedium am- plitudine coacti fuerunt in locum importunum, parvum et angustum, novae arci, cohibendorum civium caufa exftructae , vicinum, ubi non raro viris principibus füb dio ftandum fuit, vento- . rum, pluviarum grandinumque molestiae expofi- tis. (to) Cum vero, exacto faeculo fere dimidia- to, maiores nostri, excusfo Philippi fecundi UE ine » intolerabili iugo, libertatem fuis vivendi legibus recepisfent , regionis nostrae moderatores denuo hunc fibi locum yindicarunt, neque-antea ex ea decesferunt, quam proprii iis domus, Io hannis Baptistae templo vicina , eaque multo: amplior et illustrior, esfer accommodata, C11) Tnteriim his in aedibus fancitum est, auctore Guilielmo Arau: siaco, adiutore fratre Ioanne Nassavio, Gelriae Gubernatore , celebratisfimum illud foedus , quo feptem boreales Belgii regiones fancto fuere vinculo confociataé, unita vi fortiores , ad réctu» . perandam patriae libertatem paratiores, ad reli- gionem a fuperftitione repurgandam promtiores , ` a quaerendo auxilio peregrinovalieniores , ab ho- {tium infidiis et-fraudibüs tutiores, devinctiores denique patriae Patri vigilénitishuno ac — i- mo. (12) | ! * Haec igitur tam praeclare ac feliciter a EN ribus nostris, his ipfis in aedibus, tentata fuere ét effecta. Quorum equidém memoriam quoties repeto, repeto autem faepisfime, toties éorum laudo confilium, qui, hac in domo; literarum fe- dem collocandam curarunt, et , quod nurmisma- ti, faeculo proxime exacto, incifum est, atrium libertatis cemplum fapientiae esfe voluermt. (13) YU Sci- 12 Ww -mow-re s Scilicet, faeculi decimi feptimi anno: quarto et trie cefimo , urbis nostrae Confules et Senatores. hic ils lustre condiderunt Gymnafium , quod, viginti post menfes, confentientibus et auctoritate fua munien» tibus univerfae regionis Ordinibus, ita fuit. am* plificatum , ut, ab eo inde die, existeret. Acade- mia Rheno» Traiectina „ foror. Lugduno- Batavae; Franequeranae „et „ Groninganae. (14) | Lectiones autem academicae eo tempore haberi quotidie folitae fuerunt, in fcholis, non domesticis : fed publicis: Cum igitur pluribus opus esfet audi- toriis , amplior haec domus, ftructo muro inter- medio, in duo divifa fuit conclavia, utrumque docentis cathedra et audientium fubfelliis inftruc. tum, unum Orientem verfus, paulo angustius , alterum. ad. occidentem aliquanto maius > Orche- ftra, q. d. ornatum, ex qua, festis maxime diebus, dulcis audiebatur- muficorum coacentus. (15) Crescente docentium discentiumque numero, ter- tium aedificatum fuit acroaterium, . quod nostra memoria dici confüevit theatrum chirurgicum, (16) Sed pedetentim lectiones publicae locum fece- runt domesticis, , magna cum docentium , maiori etiam cum audientium ac fcribentium commodi- tate utilitateque, Nec tamen propterea deferta fue. ‘N faére: auditoria. Frequenter enim ‚maiorum no- firorum Aetate , iuvenum . exercebantur | ingenia ; publice, moderante .;Praefide , - fubtiliter, non- nunquam et acriter, disceptando, cum de quae- ftionibus. própofitis ,' tum:etiam de. argumento li- bellorum : academicorum „five va, magistris ,. five ab-vipfis discipulis, -in lucem emisforum, Nec rato publici „academiae doctores extra ordinem , orationes pronunciabant ,. data opportunitate , mo- do. laeta, inodo tristi, five ultro, five ab acade- miae- Curatoribus aut. Senatu invitati. (17) Non- dum. enim, aut ingens ortus. erat, molestorum numerus cenforum, aut. dnxia -adhibebatur cura; de. Latini fermonis puritate et orationis. elegantia , ne.ab.iis quidem;-qui his in . literis docendis aetatem. confumebant, dixere os «^ ,Cum igitur, inde.a fundatae dos Acadeniiae ie, , usque ad: aetatem - nostram ;. admodum frequens. fuerit:ufüs „huius,-loci ,. in. duo conclavia distributi, vos, quirerum olim gestarum memo» riam libenter. repetitis ,, mecum quaefo cogitate; quoti quantique viris: doctrinae fama celeberrimi; hoc. disciplinarum -divinarum ac humanarum -fae crarium, illustrarint , difcendo, docendo , discep> tando .! (18) Quoties his. rerum . academicarum asi cu- t4 D RA 4 30 cuta- füerit conimisfa ! Quoties, hos intra- parie- tes ; ab: iis celebratus fuerit dies . Academiae: nas talis! Raro; cere hunc fuisfe intermisfum , eres dibile est, nifi. Franco -Gallis nobis^ imperanti: bus: Sed; quando, .faeeuli. decimi ^ feptimi ais - ho fecundo post feptuagefimum , Ludovici de. cimi- quarti armis;' cum ‘infigni patriae ` parte; nostra etiam civitas victa iaceret, : magna iue ventim pars; : nonnulli - etiam doctores, has effi gerunt aedes , iachostilis commeatus horrea con- verfas. (19) — "Haec istorum. fuit temporum. mi» feria; cui Gü il iefmi tertii forcitudo.et prudentia hiedelam attalit. (so). Nostra vero aetate; quam deferta fucfiehace academia; quo tempore iugo fübraisfi firmus Napoleontico;. non est quod commemorem , nifi grati animi profitendì cau* fa efga ^ benigiam Dei providentiam, qui nos praefentisfimo interitus. periculo eripuit, nobis- que vindicem'ftatoremque dedit optimum regem Guilielmum primum. (21) Haüius enim ae: quitàte ^et liberalitate factum est, ut Academia Rherto-Tfaiectina , in qua eius, et avis Guiliel- mus quartus , (22) et proavus Guilielmus. Carolus Friso; (23) ingenium ‘bonarum li terarum ftudiis excolüerunt, inter Belgii acade* W mias RATHO o~ mias locum. faum posfet recüperare. et orna» te, (24) - | | — - Ab eo inde die , quo Regis decreto prospectum fuit, primi ordinis fcholis in: Belgio regundis, magnam concepimus fpem de amplificanda Aca- demia nostra. Quae enim antea-a magiftratu ure bano condita, et ex urbis aerario fustentata füe- rat Academia, nunc, una cum reliquis, regia . erat futura, et publicis regni fümtibus: alen- da, Nec deerant dliae bene íperandi caufac- Sed quicquid etiam fperare aufi fuerimus , fpem nostram longe fuperavit eventus. Optimi enim Regis liberalitate, magna ad Academiae fplendo- rem facta est accesfio. Et amplisimorum cura Virorum , qui huic literarum fedi praefecti funt cuftodes et vindices, multa ei ad prosperitatem allata funt adiumenta. | Illuseris docentium ordo infigniter crevit , acce- dentibus Viris egregiis, qui, honestae obtempe- rantes invitationi , ftationem fuam , five acade- micam, five áliam haud fpernendam, cum hac fede commutarunt. (25). Nemo autem eorum , quj admodum honorifice fuere allecti ad aliam Aca- demiam ornandam , induci potuit, ut , quos hic expertus fuerat, collegis coniunctisfimis, disci- ` pu” * 16 DR ATE O pulisque dilectisfimis , : valediceret. (26) Discetre: ¿tium tanta fubito exftitit frequentia , quanta, ir: hac certe: Academia , nunquam. antea fuerit com- peita. (27) Eorum enim numerus ingui ante hos. tredecim. annós ‘his’ fcholis;::ex Napos leontis decreto fecundi ordinis dictis; inter: erant, nunc. fere--quadtuplex factus vest. (28) Quae ,. fuperiori. faeculo, . fingulari audientium frequentia, celebratae erant fcholae W':esfelin- gianae, centenos numerabantz nunc discéntiunt numerus in»: Rindern — feels fere aka est. (29). agt not | osHac igitur «cum: nde celebritate adáe- hii fuisfe: eius -fubfidia' et ornamenta quis vestrum esty duin probe intelligat > :;Ttaque..bibliotheca; 'quae: tum erát, “ek” in- rtt fede, translata fuit ih^ recens ins firuetum .-aedificiuni magnificum ge fupellectili li- teraria dignum. libros > quaerentibus. legentibus- que opportununr, et ad capiendam maiotum co- 4icum.copiam: idoneum: - (39)- ipfe vero thefau- gus, Heusd iis Praefecti diligentisfimi , cura dis- pofitus, perpetuo libris, in omni" literarum do? «trinarumque geuere praeftantisfimis , fuit locupletas tus, Hoc nominatim-aono , ea pars aucta est, quae - her) q 1 ' í oper ORAT T 4 B 82. operibus conftat mathematicis èt phyficis. Ac- cepimus etiam, Illustris Löwenhörnii cuta; historiam regum | Norvegicorum, confcriptam a Snorrio, Turnae F. eamque praeftantisfi- mam, (31) Imprimis vero laudanda est liberali- tas Regis nostri; mille nobis florenos conceden- tis, quibus libros emeremus in Bibliothecae Meermannianae auctione, emti autem funt libri, in vario literarum doctrinarumque genere ; inprimis hiftorico, eximii. (32) | Hortus Academicus egregie emendáms est; caldario uno: dum alterum exfpectatur , cuius fpes iam ab Academiae Curatoribus facta est. Horti herbariique divitiae, Kopsii vigilantia 4 millenis auctae. funt herbis, cum vividis, tum arefactis; uti et magna feminum copia: horti area novam induit; formam, quae ad plantarum diftinctionem fit accommodatior ; magisque amoe- na ambulantibus et. fpectantibus, Index; ante biennium editus, opportunitatenr praebuit com mütandarum aliquot centevarum plantarum cum alis, quae, five in patria nostra; five alibi; ut Parifiis, Bonnae, maxime vero Havniae, cole; bantur; imprimis vero; hoc anno, incrementum femel iterumque factum est nonaginta fémi- : B mumi j 18. ORATE num, ek horto Iavano imisforum, iubente Viro nobilisfimo Capello, Praeterea, ex horti no- firi divitiis, plurimum collatum est in fpectacu- lum plantarum | exquifidorum —fplendidisfimum , quod, auctore K opsio, procurarunt , menfe Ju- nio, Sodales Traiectini Societatis oeconomicae , quae in Belgio floret. Quod quidem fpectacu- lum, non tantum civibus nostris et advenis gra- tsfimum fuit et iucundisfimum , fed maxime etiam fructuofum ad Botanices ftudia in regione nóstra alenda, et ad. colendas plantas rariores et elegantiores (33) Aftronomorum fpecula, moderante Mollio, ad diligentem promtamque fiderum contempla- tionem, multo quam antea aptior est facta, et vero etiam infigni inftrumentorum pretiofisfimo- rum apparatu ditata: quae vero aderant, haud contemnenda , funt emendata. (34) Mathefeos et Phyfices cultoribus, fuadente eodem Viro Cl. datum est novum aedificium ,- amplum , concinne distributum, auctumque in- ftrumentorum non paucorum, partim etiam ra- riorum. noveque inventorum, accesfione. (35) Locus, chenicis deftinatus laboribus et inftitu: tionibus, iuvante Fremeryo , commodior fa- ctus PAAR EA -. 19 ctus est pristino, et vero etiam adminicula na- ctus est, ad mirificum artis inctemehrum ma- gis adaptata. (36) Mufeum, quod dicitur, Zoblepióum et Mi- neralogicum , utrumque antea fere nullum „ eodem Viro Cl. moderante , e parvis ortum est initiis, et crescit continenter ac feliciter, novis ani- malium et mineralium fpeciminibus, five emtis , five dono acceptis: cuiusmodi beneficium hoc anno praeftantisfimus Helvetorum Medicus C on stantius Nicarus, nuper huius Academiae alumnus, praeftitir. Imprimis vero thefaurus ille permagnum cepit incrementum , Regis augur ftisümi munificentia, quae, pro eximio favore, quo haec profequitur ftudia, in Academiae nostrae ufus, procuravit exquifitam mufei, a Viro Cl Lich de Teude inftrueti ; partem; quae animalium vertebratorum hiftoriam .matura- lem et anatomen comparatam complectitur. „£37) Verum, inter artis medicae adminicula ,. nihil unquam in hac Academia vifum fuit praeffantiug et exquifitius mufeo Anatomico - Phyfiologico - Pathologico , quod ;Bleulandii. ineredibili industriae et dexteritati debemus: . euius. vero pepe cura feliciter. ab eo commendata est ' B 2 de 26 oO RATIO diligentiae Koningii, Profectoris dexterrimis Quo magis etiam gaudemus, ad. illud . accedere aliquando nonnihil incrementi: et hoc quidem anno. accesfisfe duo fpecimina, egregie facientia ad illustrandam tubulorum aëriferorum | in. pul» monibus fabricam, uti et tria aneurysniatis. pa- thologica. (38). - Denique .Nofocomium :aedifícatum est, ad» fpectu. fplendidum ; aegrotantibus et puerperis, publica fustentatione. indigentibus, valde profi cuum, artis falutaris ftudiofis , ad accuratam di- fciplinam, {ingularem experientiam et. .asfiduam exercitationem , pernecesfarium , Suermanni et Wolterbekii cura et providentia per- quam früctuofüum; quamvis nondum ita inítru- ctum , ut peritorum Virorum iusto fatisfacere posfit defiderio, (39) Cum igitur disciplinis fingulis tatità profpe- ctum. fit cura, et aliis quidem alia domicilia fint. parata, nonne harum etiam univerfitati fuit profpíciendum? Er infigniter aucto docentium discentiumque numero, nonne locus dandus erat amplior? Quod. enim, in hunc usque diem, maius dictum fuit auditorium ,:. ne discipulos quidem omnes capere. amplius poterat; neque in O.R A A A 8. ar in fubfelliis locus fufficiebat idoneus , „aut, do- centium ordini , aut viris honoratis; ad audien- das orationes et disceptationes publicas invitatis, - Confulto -alia praetereo incommoda; five ex aedificii ftructura, five e. perverfo eius. ufu pro- fecta." Hoc tamen: unum addo, inde. a condita Academia femper molestam fuisfe' istius audito- rii angustiam. Quoties enim festum, anniverfa- rio illustrius, esfet celebrandum , aut paulo ma ior audientium frequentia esfet exfpectanda, to« ties fere, ex isto acroaterio erat confugiendum ad vicinum Domini templum. Quod quidem remedium novi exftieit mali causfa. ^ Ad. templi enim amplitudinem tantus fieri folebat hominum jlliteratorum concurfüus, ut oratoris vox ftrepitu perpetuo impediretur, nonnunquam et ehm retur. (40). | i Huic igitur incommoditati occpnweniutm ale, broken cenfuerunt Viri Amplisfimi, -rebus academicis Praefecti : eaque causfa iam. aliquam- diu in deliberationem ab iis misfa- fuit y conful- tis etiam peritis arbitris et artificibus, , Quo fa- cto; hoc negotium, fümtus póstulans non exi- guos , fuit delatum ‚ad Regem , qui, re cogni- ta, plura millia - florenorum ex.-aerario pu- bli: 42 OR AA AO, blico concesfit, his: aedibus reficiendis impen: denda. : [taque inchoâtas est, ante hos feptem fete menfes, operarum labor, deftruendo. muro intermedio; removenda veteri füpellectili , muro aüftrali ^ tectoque reficierído, novo. conclavi ad Orientem: aedificando, atque his aedibus inftruen- dis cathedra füperiore et inferiore, fabfelliis „ ot- í cheftrà; caetéris omnibus; gese vos contuemini , ad commoditatem et ornátufn comparatis. Quae dim parabantür, labore per hyemiem non inter- miso; nobis interim, facra acádemica publice fücléntibus, àb dëdieimis concesfam fuit tem- ` plum, quod ab Iohanne Baptista nomen habet; ^ Sénatui aütem Academico conveniendi | locus fuit in conclavi, templo haüic contiguo, apte inftructo: qua in re Vifotum fpectatisfimo- rum benevolentiam, et de Academia bene me. rendi ftudium, equidem, Senatus norhine, pa- lam. agnosco, gratoque profiteor dimo: ^ * ^ Sie igitur hodie divino mihi beneficio lie cuit vos invitare, ad festuti hune diem cele- brandum, in amplificato ormatoque hoc audito- rio. Sic mihi officium fuic impofitum , é nova hac cathedra ad vos dicendi; totumque hoc aedificium veluti inaugurandi, five, ut ad reli- 810- OR AFAQ 23 gionis. Christianae | indolem accommodatius di- cam, Deo confecrandi. kn - Tibi igitur , Deus Optime Maxime! pro nor vo hoc beneficio, gratias agimus, quas posíu- mus, maximas. Tibi hoc bonarum literarum domicilium perpetuo fit facrum. Qui ex hac cathedra, ab hoc inde die, dicturi fünt, aut ex inferiore funt disceptaturi, nihil unquam proferant a vero, iusto, bonoque abhorrens, dbi, Sancte Pater! displicens! Nihil. non pro- ficuum reipublicae, religioni, bonis literis. et moribus, Academiae, eius imprimis alumnis, in hoc acroaterio audiatur cernaturque! Quae ut rata fint vota, curae ac providentiae tuae hoc bonae mentis facrarium fupplices, lefu Christi, Domini- nostri, nomine, vovemus, commenda- mus, committimus. Tibi ut honorificum fit, ipfe, rerum nostrarum fumme Madison i iubeas et faxis! h.n um In eum me devenisfe locum video , quo. dice» re me oporteat, de rebus, quae, hoc magistra- tus. 24 en Aarie: tus mei anno, Academiae nostrae evenerunt, five laetis, five tristibus. og Quod cum aggredior, laudibus. celebranda est. Dei benignitas, qua plurima -nobis contigerunt prospera. Haec incolumem fervavit Regem -op- timum, Patriae Patrem, bonarum literarum. tu- torem benevolentisimum. Rex fidelem, nobis non uno nomine acceptum, elegit in dirigendis Academiis Administrum , E w yckium, Philofo- phum, eumque Christianum, in his rebus cu- randis non novum, fed titulo ornatum novo ma- iorem habente auctoritatem, (4!) Quem cum fua praefentia condecorare hoc festum video ,non posfum non humanis eum rogare‘verbis, ut, e£ fibi perfuadeat de honore , quo ipfum profequi- mur, e£ grati nostri: animi apud. Regem fit in- terpres. | | Munifici Academiae Curatores falvi nobis funt relicti, in his urbis nostrae Conful perpetuus, fenex fortis et conftans. (42) Ex itineribus, infigni cum fructu ad vitam fapienter inftituene | dam -factis , reducem videmus Virum confultisfi- mum , qui Curatoribus ab actis est et fecre- tis. (43) | : _Singularum disciplinarum Profesfores una om: nes x ORATIO. 25 nes fuere voluntate," pro viribus praeftandi, . quod fuarum “esfe: partium erederent, Qui nón- nunquam adverfa labórabant valetudine, vel ad alias fubinde evocabantur, curas , (44) nihil magis dolebant, «quam quod discipulis füis deesfent. Pos R ossynii et Huismanni mortem, va- cuam videmus Philofophiae theoreticae cathedram , fed nihil inde detrimenti fenferunt eius cultores, postquam perhumaniter partes alias Heusdius, alias Schróderus fuscepit, uterque merito fuo ab iis valde honoratus, Ac fcio fane , neminem eorum alium defiderare magistrum , ni(i animad- verterit , alterutri Viro, e nimio onere , immi- nere affectae valetudinis periculum, Quod ut bo- nus avertát Deus , fingulos fustentans et confer- vans, enixe precamur, ( 45) E Dei enim arbitrio: toti pendemus: nee vita, nifi etaliis prodesfe: posfit; nobis videtur exoptanda. Haec vera fuit fenteniia Viri CL, cuius productiorem viram et prosperiorem valetus dinem , hoc anniverfario die festo ,. faepius a Deo precati fumus : (46) qui vero nuper, re- bus ereptus terrestribus, ad coelestem illam ve- rae Theologiae fcholam est evectus, in quam et nos, quotquot genuinae fumus fapientiae ftudiofi , ad- 26 OR WX A ou, adfpiramus. Sed, de Hermanni R oyaardsii, Collegae nobis. coniunctisfimi , vita, mihi paulo plenius ad vos erit dicendum. E. generofa profectus ftirpe, patrem habuit Albertum, Medicum Domelienfem. Quo cum adolefcens iam esfet orbatus, mater > in filio videns ingenii dotes discendique ardorem , eum, mature erudiendum et ad feveriora ftudia prae- parandum curavit, [taque iuvenis feptendecim annos natus nostram adiit Academiam , arti me- dicae addiscendae, duce Oosterdykio, ope- ram daturus, Sed cum, in disfecandis cadaveri- bus, fanguinem horreret, mutato confilio , in me- dicina hominum. animis adhibenda, vires (uas periclitandas duxit," Quod ut profpere faccede- ret, fcholis asfidue interfuit mathematicis, phy- ficis et philofophis,. Hahnii, Hennerti et Rossynii, iureconfultis Tydemanni, impri. mis literariis Ravii, Saxii et Segarii. Et exflant etiamnum iuvenilis ingenii et peritiae fpecimina, cum alibi, (47) tum maxime in Diatribe, de' emendandis plurimis veterum Scriptorum | Graecorum locis, ut et de heca- tombis , Homerique Oceano, quam, Praefide Se- gario, publice tuitus est feliciter. Ita autem ri- DHA AT st 0. m Wire inftructus alacriter fefe ad Theologiae ftu. dia applicuit, ufus disciplina Burmanni, Bonneti, maxime Ioannis Alberti Vos: sii, ac tam celeriter proficiens; ^ut fagacibus iuvenilium ingeniorum exploratoribus fpes fuerit füborta y foré , ut, qui iuvenis coetui Christia- no praeficeretur, vir aliquando Academiae infigni - otnamremto esfet et: praefidio. (48) Neque ea . fpes irrita fuit. Postquam enim decennium trans» egerat ih docendis moderandisque Christianorum coetibus Scherpenzelenfi, Elburgenfij Alema- rienfi į Medioburgenti et Hagano, applaudenti- bus doctis piisque eorum fociis, huius Academiae Curatores eum hüc evocarunt, anno fuperioris feculi duodenonagefimo. Ac fane cathedrae Theologicae eo tempore ornandae opus erat Vi- — ro docto, prudente, flrenuo ; forti, exercitato. ' Nuper enim , belli civilis tempestate , qua repulfi ab hac Academia fuerant Ianus. Valekenac- rius (49) et Pecrus Nieuwlandus , (59) eiecti Roscamus, (51) et Saxius, filius, (52) naufragium quoque fecerat Hanrelsveldius 3 doctus facrorum librorum interpres, ftrenuus fe- ligionis Christianae vindex. (52) Vivebat quidem — . Vo ssius, fed fractis corporis animique viri- bus. wo WV A CM x D odi bus. (54) Burmannus iam octogenarius erat, (53) Senescebat Bonnetus, (56) Brownius hi- ftoriàm - ecclefiászicam" docendam nuperrime fus- ceperat, audientibus admodum paucis. (57) Nec deeraut aegre ferentes iacturam, quam iid Ha- melsveldio fecerat Academia. | In civium dis- cordiis vix cuipiam licuerat neutrarum esfe par- tium: et fuppofiti erant ignes cineri. dolofo. «In his igitur temporum adiunctis, magna fuit de Royaardsii disciplina exfpectatio. Quae ne vana esfer, hic mox facultatis voluntatisque fuae documenta edidit. luculenta. . In lucem enim emi- fit, primum. Orationem, novi muneris adeundi causfa habitam, pro ordinis ratione , qua Deus in patefacienda religione ufus fit: deinde Dig- triben, de divinitate lefu Christi vera, ita, fcriptam, ut ex ea omnem cognofcas rationem, quam perpetuo fecutus est , in interpretandis , pro- bandis ac defendendis religionis Christianae pla- ciis. Videbat enim, in tuenda doctrinae divini- tus patefactae causfa , parum fystemati fcholafti- co esfe tribuendum; plurimum auctoritati facrorum librorum, ad iusta Cririces et Hermeneutices prae- cepta jnterpretandorum. (58) Iraque, in fcholis fuis , praecipue id egit, ut, in intérpretando Ve- | 4 te QR A T hQ 29 i teri Novoque Codice , et ipfe praeiret , et discipu- los informaret idoneos horum librorum interpre- tes in coetu facro, cuius futuri esfent doctores et admonitores. Id ipfum interpretandae et vindi- candae doctrinae divinae ftudium elucebat ex iis, quae ab eo, five Latine, five vernacule , funt edita , ac nuper, donante Filio , in Bibliothecam Academicam illata, nominatim quoque ex ora- tionibus facris, quas, haud vulgari- facilitate gravitateque ,. vernacule, non declamabat, fed ita pronunciabat, ut auditorum animos, et tene- ret attentos, et ad omnem pietatem Christia- nam flecteret, Praeterea, multos per annos, cu- ram fusrinuit laboriofam , in moderanda illustri Societate, pro defendenda religione Christiana, quam tempestive , una cum paucis "diutoribus, condiderat patruus, meus Iohannes , Ecclefia- ftes, dum viveret , Haganus, cuius favori, con- filio et auxilio. quantum equidem debeam, hae - opportunitate, gra:o profiteor animo. (59) Pro- vectiore aetate, Royaardsius fefe etiam adiun- xit fodalibus, qui libris facris edendis ac do- nandis operam dant laude dignisfimam. Et, quan- do Hagae Comitum prima habebatur Synodus delegatorum ex coetibus. Christianis, in Belgio N re- M i 30 QR A T BO repurgatam profesfis doctrinam , ille, ex Acade- miae nostrae Ordine Theologico, una cum Theo- logis fenioribus Lugduno- Batavo et Groninga- no, a Rege lectus fuit, ad praeeundum confilio et fuafione, Qua in Synodo quam utilis eius füerit praefentia et prudens moderatio , facile vi- dent, quicunque intelligunt, quae ab ea acta fint decretaque , et quam varia de iis nostra- tium fuerint iudicia. (69) Ac fane, quo provectior fuit Viri CI. aetas , eo fefe moderatiorem prae- ftitisfe videtur: et, quo magis ipfe videret cum prudentioribus , quid tempus postulet et res , eo propius asfecutus videtur, quod fibi ab initio pro- pofuerat. — Sic igitur vita eius vario tempore ac' modo profuit literis, Societati: Christianae ,- nominatim huic Academiae eiusque alumnis Theo- logiae ftudiofis. Sed ille fuis etam profuit. “Quos enim, cum coniuge fidelisfima, e Scho- rerana gente, apud Zelandos patricia, educa- vit liberos, unam filiam, tres filios, hos vidit animo pariter ac corpore excultos, laudatos, pios denique in parentes: filiam , res eius domesticas, "post matris excesfum, diligenter curantem, filios natu maiores muneribus in civitate nostra cum laude fungentes, minorem vero, uno omnium | | | »- OA R: ALTE 46 Os 51 applaufü, Theologiae Doctorém in hac Acade- mia creatum , mox Euangelii interpretem , non diu post Patri feptuagenario rude donato fucces- forem datum, hanc provinciam ftrenue admini- ftrantem, collegis acceptisfimum , discipulis ca- risfimum , exoptatas fibi riuptias parantem. (61) Quae res quanto feni, adverfa valetudine labo- ` ranti, fuerit gaudio dolorisque levamento , dici . vix potest. Scilicet, qui antea valetudine frueba- tar integra, postremo vitae octennio, identidem laborabatarthritide , quae inferiores imprimis cor- poris articulos ita afficiebat, ut genua paulla- tim rigescerent: quo ingresfus ei factus est, primum difficilis, deinde perquam molestus, tandem prorfus impeditus. Accedebat, referente Medico eius expertisüimo , Leónardo van Loenen, nephritis calculofa. . Uterque morbus — aliquamdiu dolores ei peperit valde acerbos, quos tamen füstinuit, animo patiente, fedato, Dei vo- luntati fubmisfo. Nec raro eum vidimus talem, qualis: in rebus prosperis esfe folebat, hilarum, iucundum , facetum. Et, quamvis lege esfet fo» lutus, ultimo tamen vitae anno nondum a lectio- - nibus academicis fe ‘abftinuit, fed fella , rotis inftructa, in fcholam domefticam vectus, disci- pue. 22 OR AT E pulis inculcavit oficia, ab Ecclefiae doctoribus et antisticibus praeftanda. — Verum, inde ab au- _tumno proxime exacto; in dies morbi invaluit violentia, omnes partium intestinarum functiones | perturbans, medicorum curam. aspernans, vires . penitus frangens, Quam cum feutiret imbecil- litatem „ lectionura discipulis promisfarum curam | mihi demandavit.. Caeterum; quam aliis mon- ftraverat ad. beatas fedes viam, eam ipfe, dace Iesu Christo; unico hominum. Confervatore et Domino, iniit; animo: promisfis Dei gratie tis confidente. (62) Sed quid ego vobis referam; quae -Filii in Patrem pietas pro concione ube- rius expofuit: vos autem , ut fpero, propediem; . vestro etiam cum. emolumento, efis lecturi? Tu, igitur , amicisfime Collega ! quod . exfpe- «tant plurimi, facias lubenter: ex eoque ipfe, cum confanguineis tuis Pa:risque optimi amicis, fola» tium. percipias; leciuris autem. non exiguam af- feras utili-atem ! .(63) | Iure vestro exfpectabatis narrationem | de vita Collegae, qui, per. triginta et fex annos, huie Academiae. profuit. Neque filentio praetereun- dum cenfetis Meinardum Tydemannum; qui discipulum. fuum Royaardsium;, post " | fes L4 DT Er . 773 fedecim dies, in -beatas fedes est fecutus. (64) Hic enim, pariter atque ille, in hac Academia, „primum didicit, deinde docuir.: Et iurispruden- tiam cum literis , ab -humanitate nomen habenti- abus, ita coniunxit, ut, in utroque ftudiorum genere ,- docendi -periculum | tuto facere: posfet. Itaque . primum - fcholam | Leovardienfem: bien- nium fere moderatus fuit, Tum, in: Academia „Harderovicena , hiftoriam, eloquentiam et linguam Graecam. docuit: i ubi vix annum. transegerat , „cum fummo Wesselingio, Praeceptori fuo et fautori , daretur /füccesfor, in docendo lure. „naturae. gentium et Romano - Germanico. Quo munere cum viginti annos et quod excurrit , fumma cum laude, functus fuerit, profecto , vi- tae- fuae aetatem florentem ac mediam: in huius „Academiae emolumentum impendisfe, merito di- „eendus est, Sed, cum; anno fuperioris; feculi „octogefimo -feptimo ,. per. civium discordiam , „molestum ei esfet hac in urbe domicilium ‚et „Roscamus ex- Academia Harderovicena huc „evocaretur , (65). Tydemannus maluit apud „Gelros- ei füccedere, : quam diutius : apud. Traie- ; ctinos: cum eo habitare. (66) Cum vero, eo ipfo „anno , vetus reipublicae forma esfet. reílituta , [3T DEC eg" um ner o We ORAT meque toleraremr Roscamus à Traiectinis ma. giftratibus, hic vicisfim T ydemanno, ad nos- tram Academiam "redeunti, fuccesfit. Sic vobis redditus, biennio tamen post, iterum Academiae nostrae valedixit, eléctus Ordinum Transi(alaniae Graphiarius. Verum, mutata, ‘Franco - Gallo- rum ifiterventu, reipublicae conditione, eo fe munere ultro abdicavit. (67) Ab eo inde tem- pore, Campis vitam egit privatam, utilem iuve- nibus, nec paucis, neque ignobilibus, quos, hospitio exceptos, historiam. docebat et iuris- ` prudentiam? donec, ab Academiae Lugduno- Bataváe Curiátoribus honeste invitatus, ad 'con- ficieridam ‘bibliothecae ‘Academicae catalogum, ahnó huids feculi iprito, Leidam proficiscere- tur. Tbi ultimos ‘tredecim Vicae annos infumfic , - in haec áliaque negotia, five ‘civitati Batavomim litérariie, five Academiae »prófutura. (68) “Qui igitur vir, variam expertus fortubam, ‘diu fue- Tat idciatüs, tándem fenex, tanquam 'e longa fivigatione, in portum venit tranquillum. ^ Bt- enim, Guilielmi primi in “patriam reverfi aequitate, locus ei. honorificus, "inter ‘Academiae ‘Lugduno-Batavae Profesfores , "datus vest : quem Pitlo post, ‘promulgaca nova Academiae. lege, ita im tenuit, vut rude donati nomine, honore et ftipendio, frueretur, Ordinis .Láterarii focius. Honoris autem etelaecitiae cauíae -ei natae funt, uti aliunde, ita etiam a filis, quos praeclaros reliquit; „quorum. ‚natu maximus, Henricus Guilielmus, in Academia Lugduno -Bacava luris est Antecesfor, tres ‚natu minores ante biennium ,.ea in Academia, uno die creati funt Doctores, Bernardus Fridericus; Eccles fiastes Dordracenus, Theologiae; Petrus Her ^" mannus, fcholae Tilenfis Rector , Literaruns humaniorum; V ran ciscus Constantius Cornelius, Juris Romani et hodierni. -ita nimirum fortes creantur fortibus et bonis. (69) Erat enim T ydemannus incredibili doctrinag copia inftructus, ut merito eum dixeris Poly- hiftorem. .Innumeros.ex omni disciplinarum ge- nere libros, ,eosque optimos, legerat; plurima ex iis tenacisfimae, qua pollebat , memoriae mandaverat ; „plarima item .compendiofe in ad- .verfaria fua .retulerat ; ,quibus -et ipfe, cum ius dicio, in: docendo feribendoque .uteretur , „et aliis, frequenter eum .confülentibus, prodesfet, Qui enim | vir: doctis, idem. bonus erat; huma- nus, ac teligiofus, .Quí igitur lectus erat syle C 3 ta~ 36 40 RATA ©, 'tarum Societatum 'literariarum fodalis vel mode- ‘rator, Ecclefiae etiam Senatui et Synodo inter- fuit , nec Societatis, Evangelii propagandi caufa conditae, gubernationem detrectavit. Sed quid ‘ego alias commemoro Societates, cum ‘nostra Rheno- Traiectina, quinquaginta abhinc annis, condita fuerit, ipfo etiam Auctore? Cuius rei memoria cum, ante hos novem menfes, prae- 'éunte Goudoevero, celebraretur, ille, fe- nex octosinta trium annórum, nec tamen decre- pitus, diei festo, fua praefentia, decus et or- namentum conciliavit, (79) s Sed festum illum diem reputantifuccurrit mihi cogitatio Viri incomparabilis, qui fimili facilitate “et humanitate, Lugduno Traiectum venerat, Fa- "niMelchiorisKemperi, quem, paucis post dierum hebdomadibus, repentina morte ereptum Academiae Lugduno - Batavae, quin et patriae et focietati humanae, lugent omnes boni: quem iustis laudibus posteritati commendarunt Orato- res et Poëtae. (71) lle igitur, eo die, quam promtus erat et paratus, ad fententidm, de re- bus in disceptationem misfis, dicendam ct toñ- firmandam! Quam amice et familiariter nobis- 'cum, Collega Leidenfis cum. Traiectinis, verfa- | | ba- RARE O sy batur! Quam hilaris Vet; festivus.erat : conviva ! Quam ingenue et candide, fumto poculo, pro, falute Academiae nostrae vota faciebat! Scilicet, qui Academiae Lugdunenfis iura ac bona forti- ter tuebatur , nostrorum quoque. exftitit patronus»: Quando, paucis post militum Gallo - Francorum, fugam ex ‘hac urbe diebus, nomine Principis, Araufiaci , Traiectum veniebat , reipublicae. caufa, duo a Senatu nostro deldgati eum adibant, et, quam male habiti fuisfemus a. Na poleonte et Napoleonticis , commemorabant. . Quibus ille, son nefcio; inquit, iniuriam pasfi estis.- Tum fuum. mox fpondere. patrocinium. Nec fi- dem eum fefellisfe , eventus nos docuit, . O uti- nam et eo femper animo fuisfent Viri docti ! © utinam liberalitatis fingularis , quam in Kem, pero admirati funt, exemplum omnes eum laudantes nunquam non imitentur ! Haec, quae fummo precor defiderio, non tantum {unt optantis, fed et fperantis, ac fere praefagientis. Equidem certe ita arimatos inve- ni, ab aliquo inde tempore, quamplures, et nuperrime Lugduno - Batavos. Quando enim oc- tavo Februari die, eorum Academia lustrum celebrabat quinquagefimum ,. nostrae. Academiae Se- 48 ORNATO Senatus perhumatiter rogatus fuit, ut Rectorem et Graphiariunt mütterét, ad eius diei folenni- ratém celebrandam, Ee in nobis quidemr nulla fuit dubitatio ; nülla. mora. taque profecti fü- mus Léidam: profecti funt e collegis plures, et ex iüvenibus Acadeimide civibus non páuci, Nec. diffiteor; eo me lubendus huic ^ obremperasfe invitationi quo' conftantius térgiverfatus fueram, quo tempore fcholae fécundariae Traiectini Pro- fesfores vocabamur, ad fpectandam novam quan- dà Univerfitatis Parifienfis particulam Leiden- (fem, (72) .Nune nos toto laecabamur animo: cuni Lugduno-Bitavis, de integra Academia a- Guilielmo Araüfiaco primo condita: et tio- biscumi laetabantur delégati db Acádemiis Lova- nienfi, Gaadavenfi et Leodienfi, uti et athenaeo Amftelodsitenfi, Ac fane eo affecti fuimus ho- nore, ab Académie, et Curatoribus, et Pro. fesforibus; et alimmis, noiinatim à Doctoribus, moré malorum crédrs, qui fperare nos iubet; fore, ut vicisfim aliquando Leidenfes excipian- tur a "Traiectinis. | | Séd , ‚ quafi ex itinere , redeundum mihi est ad nostrâm Academiam , et iuvenes literarum men operam dantes. Quorum ex ingenti mi | me» Q RA TE O T] mero uon nifi duo nobis morte fuisfe ereptos , es; profecto, quod grato erga Deum fospicato rem agnoscamus animo: praefertim in diuturna - febris. fcarlatinae epidemia. ^ Dolemus autem, fuisfe eos , unum Abrahamum Gleistram, Doceumonum , alterum Iacobum Wittium, lohannis, Ecclefiastis Ziriczeenfis filium , natu. minorem: utrumque . ingenio » industria , moribus , valde commendabilem ; utrumque coe- tui Christiano docendo destinatum. | Eorum ve- ro, qui integra ufi funt valetudine , plures, in omni disciplinarum genere, egregios fecere pros gresfus , quorum praeclara edita funt fpecimina. ‚Nam doctoris: gradum , disceptatione, in folen- ni; hominum eruditorum conventu ; feliciter per- acta, cónfeeuti funt, praeter tres Athenaei Amftelodamenfis alumnos, e nostris undevigin- t. (73) | Et fummos: in literis humanioribus hoe nores adepti funt quinque iuvenes. (74) Quod utrumque factum esfe putem , exemplo nullo, certe rarisfimo. Unus infuper diligentisfimus Li- terarum Orientalium cultor; Ludovicus Ger- lachus Pareau, Collegae coniunctisfimi fi- lius.natu maior, Diatriben, in hoc literarum genes re fcriptam, Praefide Patre, ita publice defen- dit, 40 OR A T.H. Oi dit, ut optandum fit, haec quoque ftudia exci- tatum iri, propofita laurea. doctorali. Verum ,' quam nondum adeptus est ab Ordine Literario, hanc ei propediem tributurum esfe Theologicum , fperamus. (75) Alia quoque industriae praemia meruerunt tres’ cives nostri, qui, in certamine. literario alibi inftituto, fuere , vel victores , vel victoribus proximi. Primus, Cornelius Star Numan, qui, ut antea in Academia Leodien- fi, ita nunc in Gandavenfi , Ordinis Literarii prae- mio fuit ornatus. Alter; Salomon Petrus Scheltema, qui, in Academia Lugduno - Ba- tava lauream reportavit, ab Ordine Mathematico.’ - Tertius , Iacobus Tichler, qui, in nupero certamine Theologico Leidenfi, victori fuit pro- ximus. Haec igitur egregia fuere industriae. do- cumenta, -Mores autem fi fpecies iuvenum no- ftrorum , eos univerfe multum esfe laudandos, equidem mihi perfüadeo. Mihi certe, Rectoris munere fungenti, nemo eorum defuit honore et obfequio: et, fi qui a me admonerentur, fa- ciles praebuerunt; aures, ut adeo nemini feve- riori Rectoris; aut Senatus animadverfione opus fuerit. Multi contra , morum elegantia , huma- mitate ac.pietate, fefe commendarunte Quando, / - pro- OU RIA, TIS OQ, 41 proximo “menfe ‘Novembri, nautae et piscatores, Hollandiae borealis litus - incolentes, naufragis, in extremo 'verfantibus discrimine , fuccurrerant , cum vitae fuae periculo, et ex his nonnulli de- meríi morte interierant flebili fimul et praeclara, iuvenes nostri primos inter fuere, qui viduarum et pupillorum egestati opem ferrent. Nuper quoque, cum magnam patriae partem aquae ine, undarent marinae, clademque afferrent horren- dam, ab his ipfis collati funt bis mille et quingen- ti floreni, ad miferos incolas, qui bonorum ia- cturam fecerant, füblevandos. Et, quibus pro- pofitum ‘fuerat, falantium - choris. cives nostros delectare ; ii, audita popularium ftrage, mox: uno omnium confenfu iudicarunt ‚cum communi lu- ctu male concinere festiva gaudia, et, quae ime pendenda fuisfent in ludos faltatorios , ea potius esfe adhibenda, ad cibandos-efurientes , . nudos- que vestiendos. Quid ? quod ‚in ipía etiam lu- dorum et faceciarum iucunditate „ quam fint urba- ni et politi, non fine voluptate vidimus, an- no fuperiori, ipfo Academiae die natali, fce- nas inftructas fpectantibus .fenibus i; ac ` pue- ris, viris et foeminis , optimatibus et plebeiis, Quo tandem honore profequantur. mortuos, exi- fti- PRI b RATIO bx. [ titnatione dignos, docuerunt, et univerfi, guo- ties, aut magistri füi, aut commilikonis exfequias cohonestarent,. et eorum nonnulli, qui popula- ris {ui , Iacobi Bellamyi, Zelandi, Poë- tae elegantisfimi, memoriam fervatam voluerunt ,. pofito ad fepulcrum in Nicolai aede. monumen” to, fimplicitate fua horum iuvenum ingenium. et modestiam commendante, (76) Hanc igitur morum honestatem imitentur, quicunque eam cam non funt asfecuti, ut videantur magis ex infima nati plebe, et rusticos inter et fcurras educati. Hi fcilicet non posfünt non fibi ipfi ‚et aliis nocere, ipfamque Academiam in vitupe- rationem adducere. Scio, aliquando malitiae at- tributum fuisfe famae malignitate , quod impru- dentiae magis et lasciviae iuvenili esfet adfcri= bendum, Sed discant paulo prudentiores > iftas, quas tam facile admittunt, nugas, non ra- ro ad feria ducere mala. Abftineant vero im- primis a vexandis advenis, quicunque a viriditate ad maturitatem | pervenisfe , hoc est, e novitiis veterani fubito exftitisfe , cenferi cupiunt. Sed malo laudare , quam: vituperare. Qui enim vituperio digni funt , vix me dicentem audient. Adfunt vero laude ac praemio digni. Et, in cer- Ó RAT O. 43° certamine quidem literario; pauciorés, quam an” - ters quod quo modo factum fit, nescio; hoe fcio, id ipfum quoque aliis; hoc anno, acci- disfe Academiis. Ipfi vero audiatis, quacfo , quid finguli Ordines, de exitu certaminis BEBE, re- genten ac iudicent ! anas ende IUDICIUM - huius est argumenti, ` Ad quaestionem , quae Epistolae ad Hebracos cum iis Epistolis, quas Paüllinas esfe conftat; comparationem requirebat , Theologorum Ordo pres accepit cömmentartiones , quarum nullà non laude aliqu digna esfe videretur. ` | ` Prima fymbolum adfcriptum habebat: "Egev- väre Te "ypaQZs. Cuius fymboli non oblitus auctor , in comparandis pluribus , quarum htc ratio habenda erat, S. C. vocibus doctrinis- que, haud contemnendam operam pofuit et in- dustriam. Pure autem ac Latine ftribendi bonfilium et fecutus est, et plerumque mon in- feliciter asfecutus. Quo magis dolenda funt plura, quibus hae laudes obscurantur, vitia. Alia enim ne memoremus » 4 disputationis con : cinnitate adeo non commendatur haec feriptio, - u? 44 DRATI A ut faepisfime auctor , ubi. modo fignificavit, quem fequi inftituerit , ordinem , mox- ad alia quaevis, eaque longe a propofitá vid remota, divagetur. Jtem requiritur. iudicii | feveritas , lima, conflantia. | Unde fit, ut haud raro fibi ipfa non conftare atque adeo -repugnare anim- advertatur haecce | disputatio. Cuius itaque feriptori praemium. merito impertiri non posfe, Theologi cenfuerunt. | Huic, de quo diximus, pen praeferen- da videbatur altera commentatio, cui adfcri- ptum erat Origenis hoc dictum: Tù vojuara X. T. A. Quam enim industriae laudem- illi tribuimus ; eadem , meliore etiam. jure , huic tribuenda est; cuius nimirum auctor, bác com- mentandá quaestione, et laboris patientiam probaverit minime vulgarem , et totius, quod propofitum erat, argumenti, cogitatione ac feriptione complectendi , laudabile admodum cone filium demonftraverit. Animadverfiones autem prodidit mec numero paucas, nec pretio leyes, quae àd comparationem , quae hic in cenfum veniebat, recie inflituendam , omnino vim fa- cere viderentur. . Nec exigua dos accedit or- dinis concinnitas materiaeque iusta, ut pluri- mu, Ö RITA AMA O, 45 mum , in fuos locos diftributio. Caeterum ma- dores" etiam hae laudes futurae fuisfent , fi feriptor, ficuti nunc ab aliis dicta fedulo col degit, ita queque fui ipfe ingenii periculum fe- wisfet, atque ex hoc etiam fonte. lucis. aliquid argumento ` adfundere ` folerter | conatus esfet. Et vero in tales fubinde digresfiones excurrit, quae minus ad praefentem caufam facere vi- derentur. ` Vel. fic tamen ita placuit hoc fpeci- uen, ut dignum cenferetur , quod , nifi palmam -graeripuisfet — ea’, de quà. dicendum restat, commentatio , aureo praemio. ornaretur. > "Tertia denigue disputatio allata est y quae hanc adiunctam habebat tesferam:: Karb otos — 6 Ay , w T. A. Cuius commentationis auctor, Epiftolam ad Hebraeos presfe fecutus „ion id egit, ut fingulas fcripiionis fume paries. locis diftingueret y diflinctasque ad disputationis unam fummam. exitumque adduceret. Quod. quidem ut fecisfet y optandum esfe, Theologi cenfebant. Ferumtamen | impedimenta , quae | fcriptóri a minus commodo, „quem ` fecutus erat, ordine, obiiciebantur , feliciter plerumque fuperavit. Et prorfus. egregiae funt praeftantiae dotes , quibus haec inprimis commendatur disputatio. ? Cus 46 UB RAE Cuius quippe laude dignisfumus auctor, a do- | etrind et Graecá et Hebraicd, edque criticá, ite paratus," intimam. contraxerat. familiari- tatem cum acris, quorum ratio habenda erat, feriptis ; eaque dta- inter Je comparavit, ut ipfum fevin eorum mentem fenfusque penitus | infinudsfe, liquido conflet. Demonftravit enim hác in commentatione inveniendi folertiam., . dudicii fubtilitatem, obfervationis diligentiam, vefutationis , fi quando opus erat, fagacitatem. Praeclanam autem eius diatriben fcribendi ge- nus ornat purum , fimplex , materigeque , quae 4ractanda erat, duste ditemperatum. Quae cum ita fint, aureo praemio condecorandam esfe; „cenfwit Theologorum. Ondo. hanece com- mentationem. ‘Cuius , cum fchadula aperta ès- fer et dustum examen ánflitutum., auctorem vesfe conflitit Jusenem ornatisfanum PgvRuw HOFSTEDE DE GROOT; Theologiae vin .zfcademid Groningand Candidatum, | Conmmeniationi . autem, fupra memoratae , quae Origenis dicto: T% wonpama y 3. T. A. ân- fi- DR AAT O; 47 fignita erat y fecundas deferre , eamque hono- rifico donare dtque ornare laudis zestimonio, ddem Ordo decrevit, Et huius igitur, postquam Abmünis ipfe fui copiam fecerat auctor, re- Signat fcheduld, atque examine legitime $n- flituto , fcriptorem esfe conftitit Iuvenem orna- — disfimum, IoANNEM PARÉ , Theologiae Studiofum in academia —MÀ veio E. Tu igitür huc efcende , praeclare Groti! At- cipe pfaemitrm, quod tibi et Acadeniiae Gronin- ganae , cuius et'ego alumnus fui, (73) honorificum est, non una de caufa, Némo enim antea Gro. ninganus in haç Academia co fuit ornatus: ‘tre. mo unquam nostris Theologiae ítudiofis, hac "in'arena cettantibus, palmam “praëripuit, Quod incepisti, in eo perge feliciter!. Atque ita di- gnum te praefta nomine, quod 'tibi nepoti datum es, Petri Hofstedii, in patria mostra et eceléfia Belgica celebratisitmi. Tibi, “diléctisfime Paré! ‘hoc lubens "Bo 'téstimonium: “quod, quam fe pulcrum , at- di- 48 D RIAA ©. . .divisti. . Gaudio. mili es; maiori etiam, quia Anopinato; maxime tu, quia hodie folus. no- ftris. exe commilitonibus. . Perpetuo fis gaudio parentibus, a.Patre , Viro venerabili, non de- -generans ; fratri exemplum praeiens ! IupirciuM ORDINIS IcroRUM huius est argumenti. Indixit Ordo certamen literarium. his ver- bis: de. jure feminarum . Romanarum defuncto fuccedendi, ab intestato et ex testamento, his _florice ita agatur, ut appareat, quid; diyer- fo tempore , in. hoc capite , iuris fuerit, et quae exftiterint causfae illius mutati. : |» «decepit vero. tres. commentationes „ fuis di- flinctas fententiis. ) Prima: - Non iam prima peto IMnestheus neque vince- PR avi Mr uh ELI M re:certo, ,, Quamquam .O ! . Ri fi Altera: pu | Commodius videbatur , ita iura conftitui, ut . ,plerumque hereditas ad masculos. conflueret, fed iniquum vifum est feminas quafi extraneas repelli. Ter- O RI A T. FOD 49 Tertia: In rebus magnis voluisfe fat est. Omnes hae [criptiones ea diligentia et re- vum copia funt pracftabiles , ut , licet in for- ma quaedam defiderentur , aemulus fi, defuis- fet , earum quaeque praemio ornari potuisfet. Tertiae commentationis auctor iudicatus est reliquis fuperior conflituendis periodis , quae argumento ‚ hiflorice explicando, conveniunt; idem vero in inquirendi ftudio, arte disferen- di et copia orationis a fociis victus, tamen cum laude certasfe dicendús videtur. — - Primum fpecimen [atis bene est conferi- pium ; fed limatiore cura fecundum. h Erudi- torum opiniones et ad argumentum fpectantes libros, fi quos confuluerit, vix | tamen indica- yit commentationis primae ftriptor; haec vero in fecunda et laudantur et proponuntur et maiore copia eruditionis ad examen vocantur. Ex his caufis non dubitavit Ordo victorem pronunciare auctorem. disputationis fecundae, HERMANNUM SCHULTZ, In Acad. Lovanienfi Iuris Candidatum. Ad cuius disquifitionis laudes cum prope ac- | | D Vx Ces 39s Oç IREA a D- Oo cedat prima, huius ` fcriptorem lateres Ordo noluit. Itaque data venim feadulam: nali d Ah nomen ` Vx "ABRAHAMI ELIE PENNING, "dur: Candidati in Athenaeo Ampfelaed. . Üferque, qutem, in inflituio examine. rerum peritiam, abunde probayit, | Itaque et tu in certamine iuridico, victor | praefto. fisa, ornatisfi ime Schulzi! Ecce. prae- mium , quod: e difficili et praeclara reportas concertation, Et tu nobis novum, praebes fpectaculum , qui nondum ex auftralibus, Acade- miis feliciter cum nostris iuvenibus. cerrantem vidimus. Quae. res tua in laude est ponenda. Conrende ad maiorem etiam laudem! Atque, ita res tuas age , üt. dn inftante Academiae Los vanienfi is festo feculari quarto, more maiorum, renunciari tuo posfis merito. luris Romani er hodierni Doctor !. (77). "Xn denique, aeftumatisfi ime P ennin gi! hoe gaudeas testimonio, meritis quaefi ito! Ab altero victus, victor tamen ex hoc certamine redis, ad Athenaeum. Amftelodamenfe, ex quo mul- tos egregie informatos videre folemus, five cer- | tà- ORAT H 5k 4 taminis, praemium , five, doctoris: honores ,. iufto, petentes titulo. His te quoque adfcriptum cuz, res, tempore. opportuno ! . Quominus plura, aut praemia, aur. testimo: nia , distribuere mihi liceat, ceterorum, Ordinum iudicia mox. praelegenda. impediverunt. Iupicivm Orpinis Mzpici his verbis fcriptum est: Ordo Medicorum. ‚ad propofi stam, maere nem: Exhibeantur Hyofcyami, nigri, primu defcriptio. Botanica , ejusque herbae, radicis, s feminis analyfis Chemica, deinde efficacia. hujus plantae in corpus animale, porro eius ufus Me- dicus, atque tandem, noxae. ex medicamenti in- tempestiva adhibitione oriundae, duas «ccepit vefponfiones , primam. lemmate infcriptam H est ¿peu de connaisfance, qui meritent autant notre attention, que la Botanique des lieux, qui nous environnent. . Fabregou: alteram, his verbis diftinctam: Latet anguis fub- herba; utramque laudibus. fuis non deftirutam , pro- pier laboris et industriae vestigia in colli- gendis et referendis aliorum fcriptorum testi- XX D 2 ' mo- sE PRA A PoP miniis: ^ Cum vero in Jpetiali ' ex pofi Bine pri- mae et fecundae partis. huius questionis] duc ctores non bene perfpexisfe videantur. mentem Facultatis y qude non fi mplicem. indicationem peracti ‘a Viris Clarisfí mis laboris, fo ye ad | detegendam principiorum huius plantae mixtio- nem ,-[ive ad eius efficaciam in corpore animali demonfirandam , fed repetitis denuo experimen- tis illud argumentum confirmatum | voluerat , et praeterea in proponendo ufu Medico, qui ex fanis T. Vierapiae rationalis regulis peti de- buerab, mon [atis appareat feriptorum judia cium, Facultati vifum est, meutram harum feriptionum praemio decorari posfe. — Doluit interim Ordo Medicorum , tertiam re- fponfionem, aureis Kleinii verbis infienitam: liberam profiteor Medicinam , nec ab antiquis fum, nec a novis, utrosque, ubi. veritatem co- lunt, fequor, ferius admisfam, cum “priori bus, ex lege nobis praeftripta, non potuisfe comparari, cum plura- nobis exhibuerit judicii et laboris vestigia, adeoque accuratiore exami- ne digna fuisfet, OO RA T 4l O. I e) _ JUDICIUM ORDINIS PuiLOsOPHL ET INST "V O LITERARII | | huiusmodi est: Ordo Philofophiae Theoreticae et, Lit. Hum. y ad propofitam , quaestionem: Quae fuit politica Belgarum conditio, temporibus Elizabethae, Aa- _glorum Reginae? . Quae fuisfe -videntur hujus Reginae in patriam nostram. confilia 2 Quae ho- rum.confiliorum in res nostras vis fuit et efi- Cacitas ? unam. accepit | commentationem y- his Ciceronis. verbis iafcriptam : Hominis: est propria veri inquifiti iio. Qua con[cribendá Or- dini probavit. Auctor industriam- fudii asfi- duitgtem, progresfus item in. Hifforia cum univerfa Gentium recemiiorum, tum praefer- tim Patriae nostrae; nec tamen ita. partes fuas peregit, ut dignus haberetur, qui prae- mium. reportaret. Nam, res historicas. dili- genter expofuit, ton. indagavit accurate aut _dijudicavit. Nec vero. effecit „ut Elizabethae in patriam nostram confilia „ ex ‚factis Collega con- junctisfime! locum, tibi destinatum, cape! Salve, magnifice Academiae Rector, iterum- que falve! Quicquid est huius et honoris et ` oneris, in te devolvo. Valetudinem opportu- nam tibi ex animo gratulor. Nihil tibi defit ad eam confervandam et firmandam! Quae mihi Rectori grata acciderunt, iis tu, et quoad fieri posfit, pluribus quoque fruere! Te Rectore , | fal: 58 ORATIO alva fit, et vero etiam crescat, Academiae _Täùs et falus! — “Ira tu, Pater coelestis, faxis! Tibi, pro omnibus hodie commemoratis beneficiis, uti et pro auxilio dicenti praeftito j fit laus, honor et gloria in aeternum ! Pd ARS IRI uis olene vaar te AN- KNN OTA OR AD HANC D RA. TL 1 ON EM, fcripta menfe Martio, a. 1826. (D) B ous münete functus fum, primum “anno academico 1798-1799. iterum annis 1811-1816. dtaque, ex ordine cónfueto, mihi, anno 1824-1825. "hic imagiftratus tertium non mcus gerendus , nifi "Quae intercesfisfent causfae- inopinatae: Quarum "una fuit in adverfa vàletudine Cornelii Gui- Tielmi de Rhoer, ICti, qui propterea, quic- "quid -Aéademiae rectioni adiunctum est honoris et 'Oneris , atino 1816. deprecabatur. Cum igitur H er- manno ArntZenio, alteri Ordinis Iuridici fo- cio, eo ipfo anno Graphiarii partes esfent deman- dindi, Rectoris provincia , praeterita Tuúreconful- torum Facùttate | a "Theologico ad Medicorum Or- ` diném trahslata- ést. Altera eaque principalis caus- fa in eo 'erit, quod, ineunte anno academico 1824-1825. ex Ordinis "l'heologici fociis , unus , Gabriel van Oordt, rogatu fuo, honorifice a Rege erat — telfqui duo, Hermannus Bou- E. man 6o ANNOTATA AD. mamet Hermannus Johannes Royaards, nondum jntegrum annum in hac Academia docen- do transegerant, atgueʻadeo , e legis Regiae prac- fcripto , art. 250. ad eam regundam vocari haud poterant. (2) Unica, quae mihi fuperest , fiiia, Eliza- betha Conrada, nupta Antonio van We- tering, Eeclefiasti Purmerendenfi, tempore hye- mali anni 1824. febri catarrhali graviter. afflicta , Deo tamen fervante, mortem e propinquo minan- tem effugit, reddita marito, liberis, parentibus. Verum uxor mea, fidelisfüma per viginti et tres fere. annos vitae meae focia, Clara Tuditha ‘Nagel, ineunte illius anni hyeme, e periculofis-- fimo intestinorum morbo falva quidem evaferat, mihique, hanc Orationem habenti , tanquam e mor- te reddita erat; menfe autem Octobri anni 1825. in fimilem recidit morbum, multisque cruciata do- loribus, quos tamen patienter, fide Euangelii pro- amisfis habita, fustinuit, tandem, die 16 Decem- bris, mihi meisque e priori coniugio fuperftitibus liberis, luctuofa morte est erepta. (3) Quod haec dicens verebar et fere praevi- "debam, accidisfe doleo. Qui tum aderant, horum Ton exigua pars questa fuit, de voce Oratoris pa- “rum diftincte audita. Cuius rei causfa cum videre- tur peritis harum rerum arbitris quaerenda ; non in ipfo dicente, fed in dicendi loco, multum deinceps laboratum est, ab Academiae Curatoribus, huius . an- OR ATTONE' Mm. . 6r anni. Rectore vischer” phohidiraii Prófesfo- re, et artificibus , ad medelam huic: malo adhiben- : dinis cui ut Tibor exoptatus esee de eventus y valde opto ac gir d) Domus ; quae a duobus inde feculis fuit aca- demica, una cum templo, quod S. Martino di- catum fuit, aedificata fertur feculo xr; refecta fe- culo xur. De priori illo haec fcribit Iohannes de Beka, in Chronico , pag. 38. in yita Zdelbol- di Episcopi xix. Rheno- Traiectini. Anno Domini. | 3023. Trajectenfis ecclefia: per Adelboidum Pontifi- cem mágnopere fuperextrueta fuit; ad cujus! dedi- cationem ^ Henricus Imperator cum ta. "Episcopis Trajectum adyenit, qui candem. Ecclefiam vi. 'Ca- lendas Tali menfis, ùnanimt benedictione confeera- verunt , et cum magna folemnitate honorifice" dedi- carunt. Anno Domini roer. v. Calendas Decem- bris Adelboldus E )piscopus migravit ad Deminum , postggam annis XVII Trajectenfe rexisfet Episci- | pium y qui Sepultus requiescit infra tectum ecclefiae Traject. quam ipfe decenter aedificavit in^ honorem fancti ` Martini - ferenisfimi ^ Confesforis. ^ Incertus Auctor, apud Wilhelmum Hedam, Ziffo- fiae. Episcoporum Ultrajectenfium , pag. rog. “in ejusdem Adelboldi vita: Nova, inquit, ' Ecclefia S. Martini in T. rajecto conftructa et dedicata est a xm. Episcopis vt. Cal. Julias , Anno M. xxiv. Et, paullo post: Anno M.xxvir. obiit Adelboldus Episcopus , cujus excellens fapientia multis nota est, et qui fummae virtutis vir et -confilii ubique. prac- | : di- 62 ANNOTATA AD) dicatür. = Si- de hoc: cuiquam: dubitare, vifum. fuer, rit; refpiciat. Trajectum, diver fis, operibus abillo, aur, ctum, et, ornatum , ibidemque, novum Monafterium, fancti Martini miro ingenio ab co fundatum, et. ar dinatum , et mira celeritate paucis annis pene ad X perfectionem perductum. "Ipfe Heda, ibid. p. 110. "Adelboldus , inquit,. in actibus Dellicis parum fortu natus» in. adminiflratione, et. regimine. [uo pruden» tisfimus,, animum- applicans ad. augmentum, Religios "nis: et. divini ob[equii s locorumque facrorum. colla- porum, inflaurationem. ecclefiam T: rajectenfem a M ceni Gnistan, Rheno- Traiectino XV, qui No Ng v» . ^. * ab alios y diruto. priore. opere a undi diii no- yami bafilicam magnificentius. _octennio” exfiruxit, Et; paucis interiectis, addit: dedicata est, autem VA. Cal. Iulii , M. xxu. In, Memoriali. majoris Eccl, Traj., referente H. S. V. H. (h, e. Hugone Erancisco Van Heussen, Ux in Hiftoria. Epi- fcopatuum. Foederati. Belgii , Tom. L pag. 11. haec lecta. fuerunt : v. Kal. Decembr. obiit Adelboldus Episcopus reparator et fundator. Ecclefiae noftraes unde. dantur. duae. librae. et pulfabitur ter. cum Campana, Episcopi , et habebit Campanarius Xy. den, „Sed: ipfae hae aedes renovatae dicuntur feculo decimo tertio. Joh. de Beka, Chronici pag. 88. in vita; Henrici , Episcopi. xxxvi. haec refert. Anno. Domini Mccyuxvn. pridie Nonarum Junii, Henricus Episcopus requievit in Domino, postquam idem annis Xv. victoriofe. pracfuisfet Episcopo. Hic ; i res ORA T 1.0: N| E- M, "693 reyeretilus Pater — ad. fundamentum. novae fabri- cae Trajectenfis Ecclefiae. lapidem. primitivyum im- pofiit, Wilhelmus He da, Hiforiag laud, pag. 214. in ejusdem Menrtci yia: haec. tradit: Videns etiam. Ecclefiam majorem Trajectenfem ob vetufta- tem: mitiantem ruinam. jecit: fundamenta celebrioris , atque. firmioris aperis ,. prout: Bafilica jam confum- mata, ostendit. Arnoldus Buchelius, in ann. ad loh, de, Beka lib. h p. 92. Extat, inquit, :abula. in hoc. CMartini) templo. f/ufpen/a ; quae cons tinet annos fundati: et reflaurati hujus templi minio- notatos.; uis postremi. hi. verfus. z: | t UU omm Denique praeful. _ Henricus coepit hanc renoyare fuam ooo Boclefam, Regis Guilielmi tempore. : Quocirca , in. il. Episc. foeder. Belgii laud: Vol. Epe. Ecclefia. haec., inquit fcriptor, == a ruinis . fub Ann. ro15. magnificentius reflaurata, per. Adelboldum , atque per Henricum V. iandenfem Ul- tnajectinos. Episcopos , Anno vaag. ad praefentem formam: deducta; adjecta: Anno. 1321. celebri. ac. fafligiata turri. Conf. etiam Hi V. R. (h.e, Henr... van. Ry n). Aantekeningen op. de (vere taalde) Be/chrüjving. yan. ^t. Utrechtfche. Bisdom. X. D. bladz. 131. Caeterum legi merentur hi ipfi fcriptores, de facris referentes aedibus, S. Martino dicatis, iam antea collapfis, quae p magnam hentai , in hunc usque diem fuperftitibus , locum fecerunt. Mi- nime vero negligendus erit Ant on. Matthaeus, qui fcripfit F'undationes et; fata. Ecclcftarum, "praes fer- 64 ANNOTATA AAD Jertim. quae. Ultrajecti zet in ejusdem faburbiis et pasfim alibi in -dioecefs, Lugd» Bat. 1704. Lib. I. : Fund. I.. Quibus adde eiusdem | de NIHU. Lib. H. Padi I. Amft. 1686. pig NS Cont. As SIMA dfi ani de Nolsiivare: Lib. II. c. xxxiur. xxxix. Lib. Ill. cap. 1. Lunt- brief. van, Bisfchop Arnt yan: Hoern., gegeven in ^t jaer.ons Heeren Dufent drie hondert. vijf en feyen-: 4g, in-Joh. van de Water Groot Utrechtsch Placaatboek , Y. Deel; bladz. 29, 30. et Tegen- woordige Staat van Utrecht, (five. Tegenwoordige Staat van alle-Volken; xxx. Deel.) HI. Hoofdft. (6) Varias, de hac appellatione, fententias vide- _{s apud Matthaeum, Fundat Ecclef. pag. 14 2.4. etin , Hif. aen nera Rush antea laud. pag: 2e odii Conf. Narratio de Ilufris. Gynhafi Ultra- jectini inauguratione , una cum | Orationibus inau- guralibus edita, Ultraj. 1634. et Arnoldi Dra- kenborch, Oratio Panegyrica in natalem faecu- larem prie Trajectinae, Traj. ad Rhen. 1736. js ia 32e 8) Conf. Ant. Mat thaeus, de Nolilitate 1 Lib, IL. cap. XLVII ."(9).Quae hac in caufa.a. (1528. publice fuere acta et fcripta , fingula e monimentis edidit Jo h. van "ode OR A TION E Mé 65. de Water, Groot Utrechtsch Placaatboek shy Deel, bladz. 1-28. Hado Ordines Foja Rheno - Traiectinae, die 27 Novembris,a. 1536. hac de re, apud Comitem. Hoogftratanum questi funt his verbis. Z/ém, hier en boven foo werden die Staten in kleyne lichte faaken , te weetên , eenen brief teleefen , Requeften. yan den flaten, renten ende andere diergelyke te _appoîncteren „dikwils ende menigwerf in de Cances lerye , flaande by Vreedenburg, fonder. eenige dise” cretie geroepen , en moetên aldaar eompareerén in allé Vergaderingen van de Staten faaken-jom die faker tc handelen en te communiceren , het welke een fer onbequame plaatíe is „aan de een 8yde van de Stad Utrecht aande, en is feer kleyn, foo dat elck van den Staten aldaar geen vertreck eñ hebben „om elek “apart en byfondere met fyn Staat te mogen bergs den , dan moeten onder den blauwen Hemel. in- deri reegen , hagel, wind ende fneeuw faan, &c. waar inne wel behoort -geremedieert, ende een bequame plaatle geordineert te werden, Haee refert Joh, van de Water, lib 1. Vol. IL. pag. 6734 . Erant eo tenipore Curiae Provincialis Cancellaría collocata in veteri Orphanotropheo, vicino gref; . quam pacis tuendae causfä ftructam voluerat Car o» lus V. propterea Wrederiborch dictae. Id quod refert Matthaeus, de fundat. Ecclef; p. 53. In istis Curiae Cancellaiis, Ordines, a. 1536 et 5" congregatos fuisfe, conftát dx iis, quae E. Ant, 66 ANNOTATA AD Ant. Matthaei induftria confervavit; in libris de Nobilitate, pag 688. Verum, ex hoc Orpha- notropheo veteri , Cancellaria , a. 1570. fuere trans- portata in aedes Ill. Tani van Renesse, Dori- ni in Wilp, a tergo arcis. dictae Clarenborch , inie quitate Philippi il, „publicatas, in quibus tum Ordinibus quoque datum fuit fenaculum. Conf. Matthaeus, de iure gladii, p. 625. et de nobi- litate, p. 689 Add. Petrus Bondam, «zz. ad Orat. fecul. de Foedere Traiect. p. 43, 44. et in "Sylloge anecdotorum , (Verzameling van onuitgegee- yene flukken , tot dedita der Kaderlandfche. Hiftorie „) Vol. II. p. 288-29ó. 312-318. In his igitur aedibus congregatos fuisfe Ordines , ab eo inde anno, usque ad extremos dies menfis Sep- tembris vel primos Octobris, anni 1577. colligitur ex eorum decretis et epiftolis, in lucem ` emisfis a bondamo, in eadem Sylloge , Vol. 1l. p. 228, Nol. 1. p. 118. 136. 186. 197. 201. 203. 299. ` |^ $43» 2664 294«:9363. 386. Vole: HL p. 37.145; 158. 218. 227. 280. comparatis cum iis, quae „de . "his aedibus, a R enesseo, eo anno recuperatis, etde Ordinibus. in Capitularem domum S. Martini réverfis, tradita funt Vol. IM. p. 313. et Vol. IV, p- 59. 109. Aliquando. eos in aedes Gubernato- tis. convenisfe, . docet fcriptor- libri laudati: de tegenwoordige. flaat. van Utrecht, p. 909, oro. Nec dubitare nos hac de re finunt ea , quae Mat- thaeus, de fundat. Ecclef. p. 253. excerpfit ex edicto anni 1530. Credibile quoque est, Ordinum que- ET] ~ ORATIONE Ñ. = 6y querelis , a. «15$6. prolatis factum fuisfe ; five mox , five deinceps , ut paullo maior ipfis commoditas pro- curata fuerit in aedibus, Curiae provinciali deftina- - tis. Certe huius rei fpem dederat Gubernator, in refponfo huius argumenti: Men /a/ den Staten doen alle gerieflykheyd , dat zy bequamelyk fullen mogen in de Cancelarye vergaderen, en (is het noot) elcxapart vertrecken, Vid. Van de Water,l.l. Et “quando Ordines, a. 1575. denuo eandem causfam urgerent, apud Requesenium; Ducis Alba- ni in gubernanda Provincia fuccesforem , non“ re- "petierunt id , quod antea questi füerant de necesfitàte - fub dio ftandi. Harum querelarum mentionem inii- cit diligentisfimus rerum eo tempore in regione Rheno- Traiectina gestarum feriptor, Salomon Bor, Oorfprongk , begin en Vervolgh der Neder» landfchê Oorlogen , Beroerten en borgerlyke Oneenig- heden, Lib. Vil, ed. 1679. Vol. L p: 578. in €o tamen minus diligens, quod quae fuere acta a. 1575. referat ad a. 1574.. libellumque ab Ordi- nibus datum ad Requesenium non integrum red- dat. Bondamus quoque non nifi partem eius cum lectoribus communicavit, in Sy//oge laud. Vol. III. p. 314-316. Quare equidem huius libelli, quem rara nactus fum opportunitate, copiam dabo; id quod legentibus non displiciturum esfe fpero. E 2 AR- 68 SJÁNNOTATA CAD CC ARLEN Of T CONDITIEN.: SUPER PSENTATIONE. (*) : Hoe wel die Staten van den Lande van: Virecht | wel meijmen fijn Exce, foe bij. monde van haerl, Commisf/arien , als bj andere voergaende. fuppli- catie ende fchrifturen |. genoech[aem. .verthoent te hebben , dat fj meer dan. ouer. betaelt. hebben, Lghene fil. om. van die petitie van den honder- fen; twintichflen „ende. thienflen penninck ontflegen te worden y yoertijts. gheprefenteert hebben , daz oeck ` die fladt, feden. ende. Landen van Vtrecht doer die menichfuldige groote costen: lafen ende fcha- den „die fij gedaen. gehadt ende gedragen hebben, | vande welcken fij -als noch jn jeshenwoerdicheijt egheen verlichtenisfe en vernemen , egheen macht of- te beguaem middel meer en hebben om fijne Mat. enighe vorder fubuentie te moeghen doen , jae. dat- men heml. niet alleen gheen meerder last en ben hoert op te leggen, maer compasfie ende medelijden met heml. te hebben, ende fulcx jn alles te ver- Schoenen als frontieren wefende , van de limiten van de rebellen, ende liggende jnt middel vanden brant yan dit jeghenwoerdich ciuil oerloch , op dat die Stadt feden ende Landen van Vtrecht jnt eijnde jnt ghe- heel niet verwoest gedefoleert ende verlaten en wor- den. Nochtans aenmerckende den groten noet daer jnne fijne Mat. jegenwoerdelick js, ende willende thoenen die goede affectie ende grote getrouheijt die 4 JI : (*) h. e. Conditiones , quibus Ordines Hifpaniae Regi. offerunt ingentem pecuniae pure partem. UA. ON IE TON. T PP, De RIS * ORATIONE M. 69 fj alt tot fijne Mat. gehadt ende gedragen hebs ben, Jouden noch te vreden fijn, jndie plaetfe van alle puneten ende articulen breder verhaelt ende be- grepen jndie propofitie haerl. gedeputeerden jn Julio lesteden: gedaen y ende alhier fchriftel. ouergebrocht fijne Mat, te confenteren die fomme van vijftich. duijfent karolus guldens eens y eleken- gulden gere= kent ten prijfe van veertich groten vlaems, d'welc- ke puer ende fuuer fullen gaentot oerbaer ende prof- fit van fijnder Mat. fonder enighe affcortinge y bouen andere gelijcke hondert ende vijftigh duijfent - guidens 3 d'welcke tot. ordele vonnisfe ende. difcretie vande voerfz. Staten, fonder dat die vande finan- cie “ofte rijmant anders: van fijnder Mats. wegen, diens hem fal «moegen tmoijen ofte onderwijnden, geimplojjeert | fullen «worden tot betalinge vande eontributien leningen vuijtzettingen ende dierge- lijcke Jaecken , enige -continuele voergaende. jaeren geleden ende gedragen tot behoef ende- notoir prof- fijt van fijnder Mat, bij die van de ierfte ende twe- -de Clergie „ zoe jnt. generael,- als jnt particulier - bijden. Camclaer. vande. flaten , ende bij die Stadt fteden ende dorpen vanden Lande van Vrrecht, monterende noch verre bouén die voerfz. fomme van «hondert ende vijftich duijfent guldens , foument-al — defen aengaende ` jn pertinente. rekeninge «willen - brengen, enenverre fijn Exec. -geliefde vuijten naem ende van wegen fijne Mat. heml. te accorderen defe nauolgende puncten ende articulen. - 1. Ende ierst dat. fijn Exe, gelieuen fal dic Stadt fleden | ende: Landen van | Vtrecht © daer P — ghecn 70 ANNO TATAA AD) gheen garnifoenen. notelick fijn, van nu yoeriaen vande | foldaten t’ontlasten ende. ontlast te latens. ende jn fonderheijt die Mtadt Vtrecht , die niet jegen- ftaende het; quaet traictement heml. bijden Hartogs van. dua bouen. recht ende. redenen gedaen, fijne Mat, getrou gebleuen js, als yële omliggende | fte- den aff weecken , daer. oeck acht veendelen burgers op wapenca- geftelt fijn, die de nachtwachte houden , ende oeck de. dachwachte. jndie- poerten. met. die van - de gheestelicheijt y den Houe Prouinciael y Adel, en- de andere. vande prineipaelfte vander | ftadt , daer grote menichte yan gheestelicheijt refideert „ daer feer veele catholijcke. foe particulier als. Officiers ende | dienaers van fijnder Mat. vuijt Hollandt geweecken hem onderhouden ende. daer bowen dijen fijn Mata een Cafteel heeft „foe datmen hem van de voerfzs Stad , fonder enige andere garnifoenen wel verfee- kert mach: houden, welcke artijckel fijn Exce. die _woerfz. ftaten veck- mitsdien te lichtelicker: behoirt te accorderen , gemerckt die grote "ende excesfive kosten lasten fechaden ende fwaricheijden , die Kil nu continuelick den tijt van acht jaeren ende _jnfonderheijt defe. laefte verleden drie jaeren geleden hebben , ende noch jegenwoerdich omwerdrachlick lij- den, ende | geduerende. defe orloge lijden Jullen | moeten „ fonder dat fy daer van verlicht ofte ont- kast fullen connen worden, ofte veck jn tijden van noet daer van “ontlast begheren te blijven, Soe fij felffs tot meer tijden als heml. des van noode doch- 4e te wefen y garnifoen aengenoemen ende verfocht hebben , ende. merckel. jnden jaere fes ende festich ten Où AT TONE M. -. 7i ten tijde vanden ierften Trouble „vals. die ier jle op» roerte binnen Vtrecht was „vende dat het Casteel was jn handen vanden Prince van Orangien doen haerl. Stadiholder „ hebben die van de gheestelicheijt. ende fadt Virecht', een veendel knechten flerek omtrent vijf hondert hoefden , t'haerl. eigen cost aenge- noemen , ende den tijt van omtrent negen maenden onderhouden. nde foe. naderhandt die rebellen die bij. Oesterweel geflegen ende geftroit waren, hem weder. verfaempden binnen. die fiede van V'ianen , alfoe dat die voerfz.. faten; beducht; waren: dat. faj ‘over die riviere indie: Landen van. Virecht comen fouden, hebben d voerfz. Staten terflondt gefchickt aende: hoecheijt vandie Hartoginne van “Parma doen Gouuernante, ende haer yant: ghene voerfs. geaduerteert „ende daer toe verfocht hulp ende affi flentie. Ende niet te min beducht wefende dattet ‘fe- cours te laet foude moegen comen hebben middelre, tijt: op genoemen noch twee veendelen foldaten., flerck, acht hondert. perfoonen, die fij tot bewaerniffe vans de Vaert; jegens Vianen ouer gelegt, ende vorts thieren.- coften “onderhouden hebben „tot dat. die voer/s. Hartogenne belieft heeft d'felue thaeren. lase teste nemen, ende die voerfz.- Hartoginne van Par- ima t° voerfz. aduertisfement verftaen hebbende , heeft tor/tont. jn haefte , beweel gedaen den Graue'van Mes gen, fal. memorien y dat hj mit. fijn geheel. regis ment. yan thien veendelen duytfche foldaten hem fou- devijnden binnen Vtrecht , ende aldaer. ordre ftel- len jegens d' voerfz. rebellen. Ende hoe wel doen noch gheen fteden. enich garnifoen ontfangen. 5 veel. min. Seifs ža 00 ANNONA EA AD felffs verfočht hadden, jae dat veel freden ocok den voerfz. Grave, ende fijn volck wijtgefloten hadden Soer hebben die vande fiadt FE irecht defi voerf5. -~ Graue met fijn gheheel regiment nochtans felf's jnne thach , ende den tijt yan omtrent yif maenden foe jn cost als anderfins onderhouden, gelijck dat veel vanden Houe alhier moch. kennelick is. Ende ` beginnende weder defe jegemvoerdige trouble fijn d'ier- | fte geweest die garnifoen fonder-etighe fwaericheijt ontfangen hebben „ als nochtans veele andere omlig- gende fteden alos refufeerden. Ende hoe wel fii tot tneermael ach fijn Mat. beelaecht hebben. gehada vande grote coften Tasten ende fchaden- die fij gee beden hadden wan de fpaenfche foldaten, die den Hartoge van Alua belieft hadde -binnen Vrrecht te leggen (hoe wel die bat ghediënt Jouden hebben om die Hellantfche fteden mu bij faulte van garnifoenen gfgeweken te bewaren) Soe hebben fiy altijts daer bij gehangen die claufule , ten. ware fules noct wa- -rest Als fijne Mat t felue oijck-bj twe verfcheijden | misfiuen aenden voerfz. Hartoge gefz. beuolen heeft, blijckende bij die copien vandien hier bij. getoecht, — Boven” defen “als den Heere. van Noircarmes als Stadtholder ierst binen Vtrecht gecomen wasy heeft hj jn. optie vande vander padt geftelt , off fij. gare nifoenen wilden hebben , oft gheen, ende occk hoe veele. “Ende dic vande fadt hebben | felffs | een Duitsch vendel begeert te hebben. Ende middelre zijt hebben lijd. acht beleden van haer “burgers jm wa- penen geftelt die heml. fulcx. foe jnt houden vande pacht als dachwacht ; ende vaerts- ja alles dats van 06e ORATIONEM. 73 noede: geweest js gedragen hebben, datmen reden heeft, hem dair op te betrouwen , ende dat fj fuf- Alant fijn die fradt te bewaren , ende gheen vorder garnifoen tot cost yan fijne Mat. van. nocde heb. ben. Soe die vianden doch gheen macht hebben me fieden met fortfe te becrachtighen. - _Waeromme die fieden yan Amersfoert, Wijck , Rés hen ende Montfoert oyjck wel jnt-gheheel ontlast oft fmmers alfoe verlicht behoiren te worden, dat het heml. dragelick Jij , welek te doen foude wefen , midts heml, alleenlick latende een cleyn getal fchutten yat. duijts fiken nation „ende voerfiende tot betalinge-vande felffde, -alje dat-die borgers ende. jmvoenders.. daer van gheen vorder last en fouden hebben te verwachten, Mitfwelcke redenen die Staten: hem laten duncken dat _ fijne Exc. gheen fwaricheit behoirt te maken om _d yoerfz. Staten volgende haerl. yerfoeck te belowen d umen heml. van allevonnotelicke garnifoeten. ont- . Tasten ende ontlast laten Jali Soefi te vreden ful- Ten wezen jn tijden als-tot- notelicke. defenfie vande fladt ende fieden van den Lande van Vtrecht. yor» der garnifben van noode fijnde t Jelue niet alleen te ontfangen, mer oijck. tevbegheren, gelijckmen des op heml. diedie zaecke aldermiest toucheert, . - achtervolgende die ren exemplen behairt | je betrouwen. ` e. Mer al/oc vanden disci pnis yan aen ierfien arbyckel die -jtmwoenders vande fladt Virecht.jnt gehéel niet yerzteckert en. fouden- connen fijns blij- uende die Spaenfche Capiteijn ende fuldaten op den hije van Vredenborch , foe die felfde.middel-heb- ben Su ANNOTATA AD ben omme yan. buiten jnden Castele „ ende doer tfelf/de jndie fladt. te laten | alfulcke foldaten „ alst "emi. belieft, waer. -doer die vande fladt Vrrecht - gheestelick ende weerlick | feer. bevreest fijn dat &aerl. foude. tmoeghen gebueren. t felf de. dat tot Antwerpen gefchiet js, als. te. weten dat die folda- ten egheen betalinge crijgende y hem binnen der fladt Virecht begheuen Jouden ende. hem aldaer | aenfiei- den, als fi binnen Antwerpen gedaen hebben, ge lijek het. bijcants | gebleken ende gefchiet js. geweest adder die: goedertierenheijt ende. genade Godts niet belieft te beletten) den xvijer Decembris lestleden , doen die gemutineerde Spaengerden jegens die wille van fijnder Exce. vertrocken fijnde vuijt Hollandt , die fladt Vrrecht caen: S. Cathrijnen. poerte dicht onder het Casteel beclommen ondebeuochten, merj- nende die fladt te plonderen ende. te. faccageren ende midt die. jnwoenders vandien feer-qualick te leuen, d'welcke: fül. nummermeer aen die. plactfe foe nae bij het Casteel begoft fouden hebben „hadden fij. op die: Spaenfche foldaten’ liggende. op Vredenburch hoer toeuerlaet ende betrouwen. niet gehadt, twelk ` oöjck haer jnt geheel niet en failgeerde , alfoe meer dan notoir ende allen men[chen alhier kenlick js, dat die voerfz. fpaenfche-foldaten van Vredenburch fiende die vromicheijt ende weere vande borghereu jegens die affaulte ende -fortfe vande voerfz. Spaengerden jndie borgeren gefchoten hebben, eni- ghe. van haerl. doetfchietende , ende enighe quetfen- | de, niet jegenflaende den Capiteijn van Vreden- burch hoerl, het felffde. wel Scherpelick. geinterdiceert j . El OIR AST 10 NE M, 75: ende verboden hadde. - Ende j$ oeck wel te bemerc-. ken, dat die fpaenfche garnifoenen liggende jndie omgelegen fleden omtrent Vitrecht mit defe gemuti- neerde fpaengerden jn defen aenflach een ghemeen verftandt gehadt hebben; alfoe dre Jelffde jegens die borgeren „ ende alle jnwoenders van. Vitrecht, alfoe vergramt ende verbittert fijn, owermidts fal... defe interprinfe wedergeftaen ende-vromelick belet heb- ben, dat fj haer. coepmanfchappen ende anderen affairen jndie voerfz. fteden niet en. mogen nae ols, der gewoente handelen ende-tracteren; maer ters ftondt jnt periekel van haer lijff fijn jndie voerfz. © peden comende; ende | fommighe borgheren van _Varecht-vandaer. niet en fouden | hebben - leuende connen geraken, ten ware fj bij. die jrwoenders | al daer ontfet ende heijmelick verfteken waren geweest , gelijck dit Selfde tot Wijck Rhenen, Culenborch , ende Vianen meermael gebuert- js, als bij-onuers leggelicke juformatien tot Vijnder tijt, (Joe verre des noet fij.) wel breeder [al verthoent worden, vuijt welcke ende diergelijecke meer acten. die bij die — fpaen/che foldaten. ogek meermaels aengericht fijn, men wel elaerlicken can verftaen, dat fij op haerl, Capiteijnen ende ouerheijt niet en pasfen, ende dat die jnwoenders ende borgeren yan Firecht niet. fer cuer moch fonder forge ende achterdencken vanden Cafteele en comen | gefin , alfoe. lange. het felffde Spaengers beuolen js, ende bij haerl. jegens die olde vfantie „ tot nu onlancx toe, altijt ter contrarien gebruickt bewaert fal worden, waor omme fijli wel ecimoedelick fuppliceren dat fij Dn Eres Joude ga lie- 76 |. ANNOTATA:/ AD lieuen het yoerfz. Casteel mit ‘een nederlantfch Capiteijn ende duijtfche oft andere nederlantfche foldaten te doen bewaeren, ende jn handen: frel- Jen vanden Gouwerneur jnder tijt vande prouincie yan Wtrecht, den welcken men fulex pleech te bè- trouwen , ende noch rechteyoert faecken van meerder importantien gelooft -ende beuolen worden, op dat fijl. van defe alderfwaerfte ende affargfelickfte vrefe ende forge moghen ontflegen fijn, voer welcke fit. że meer, ende miet fonder reden beducht fijn ouer- midts die -voerfa. ^ fpaenfche foldaten openbacr lick alfnoch jactiteren ende laten luijden, dat fij die van Vrrecht dit voerfz. feijt vande affkeringe yan- de muijren, al waert oeck nae veele jaeren, tot finder tije fullen vergelden ende betalen. „3. Dat voirts fijn Exce. ordre wil fellen , dat alfulcken ouerlaft fortfen gewelden fchattingen, conctisfien , exactien, fpoliatien , ende andere on- geregeltheijden alfoe wel die die ruijteren, als fol- daten dagelicx op den platten landen , ende oeck jn- Hie feden moetwillichtijck bedreven hebben, ende noch bedrijuen , niet meer" en gefchieden , maer dat difcipline militaire ende juflicie onder den foldaten gehouden worden fulcke alf behoirt ende voer henen plach te gefchieden , voerfiende tot dien eijnde tot haerl. ordinaris betalinge ofte ten mingen van fulcke leninge, dat fi egheen occafie en hebben enighen ouerlaft meer te doen. Soe fijne Exce wel can yerflaen dat het Landt van Virecht niet Jufi- fant genoech en js, om alle die garnifoenen die al- daer ende omtrent jegens die rebellen liggen, mit Jen ORATIONE M 27 deii ce. ofte anderfins te onderhouden; mer jndien fij fulex fouden moeten doen ofte dat „gheen. ander ordre onder die foldaten geflelt worde, en Jouden niet alleen die reste vande platte landen, mer oeck die leden jnt- eijnde geheel woest, defert. ende verlaten blijuen, : 4. Dat oeck fijne Exce, gelieue tot (ou achent vande kercken, cloesteren, gasthuijfen, hijellige- geesthuijfen , potten van armen weduen weefen , en» de alle andere perfoenen yan den Lande van Vtrecht, die ten achteren. fijn aendie ghene die ter oerfacc- ken vande verleden trouble, fugit, gebannen, ofte geëxecuteert fijn, ende die haerl. afterwefen jegens: alle Recht ende redênen onthouden wort, overmidts. die fobere juflicie die die vanden Raede diemen noempt vande Trouble, tot noch toe gead- miniflreert hebben, gelieve den feluen Raede te cas- feren, ende alle faecken aldaer hangende te ren- woijeren voerden Raede Prouinciael van fijne Mat. PVtrecht „omme aldaer difinitiuel, getermineert ende geéxecuteert te worden fonderenich, vorder renuoije. Ordonnerende den rentmr. vandie- confi- Jeatien fonder ander aduijs van uwe Exte. ofte den woerfz. Raede vande Trouble te verwachten te yol- doen. tghene parthijen bij den voerfz. Raede toe- gewefen fal worden , al achtervolgende t'ghene den ge- neralen Staten beloeft , ende den gedeputeerden vande ftaten van: Vitrecht uwe Exce, mondelick doen aen- feggen heeft , want die voerfz. perfoenen jn. fulcker manieren t'hoere. tonthouden y. js. een faccke die Sonder twijfel roept wraccke voer, Godt-almachtich,, ene 7$ "o CKNNOTATA: AD) ende die fulck eenfdeels een ovrfaecke | gegheuen heeft vanden tweden trouble, ende ontwijf el. bi Godt almachtich caufeert die grote flraffe die ouer defe Landen , Godt betert, defe lacfte jaeren ge wallen js, ende oeck retardeert die victorie van fijn sie Mat. jegens fine vianden ende rebellen, die anders, nae menfchelicke opinie te [préken , gheen macht ghehadt fouden hebben deit Mats cen "ecd jaer. te refisteren, . 5. Dat fijne Exce. mede gelieue uen rentmr yan. de Domzijnen van fijne Mat ouer- die Landen yan Firecht , daer veel kercken, cloesteren , endé pars wiculier. perfoenen renthen op geäsfigneert hebben, tè ordonneren dat hij hemi. betalinge doe gelijck hj des jn veele jaeren niet gedaen heeft , ende noch je- gemwoerdlick daer van onwillich ende jn gebreecke blijft, twelcke men verflaet toe te coemen , doer dien det jnne ende omtrent den Lande van F'trecht veel füeuwe Gouuérneurs geftelt fijn , die feer grootelick gegageert worden, ende geasfigneert ffjn'y op die Do. meijnen van fijne Mat als Heere vanden Lande yan T'trecht , ende Joe d'felue Gouuertiebrs voer aff bè- zaelt willen wefen, wort den jncoemen. vaude voerz. Domeijnen niet fufffant. gevonden, om die oude fehulden die daer op, ofte rid schij wat ed IIR; té moeghen bet aclen. 6. Da: oeck fijne Exce. gelieuen fal te or zhe vende mit behoerlicke- remedien van juflicie te con- Pringeren die-wet ende magsflraet yan Antwerpen, dat fi fonder vorder vuijtflellinge , betalinge doen aen die ingejetenen vande fladt feden ende Lans "WS | der OIR AT DÓ NE M, 79 F ; den van Virècht; d'welcke aen haerl, van lof] ende ^o Jij renthen ten achteren fijn, alfoe anders gefcha- pen foude fijn, dat alhier veele treffelicke. goede luiiden van commer ende miferie vergaen fouden, d'welcke-wel eer tijts op die fortificatie vande voerfz. fadt , haer penningen ende armoede beleijt hebben, ende betalinge van dien jn defen defolaten tijt ende extreme bederffenisfe vanden Lande van Virecht gheenfins en connen ontberen | 7. Dat fijne Exte. yoerts generalick ria, die ` faten fleden ende Landen van Virecht , ende een ijgelick lidt van heml, te houden ende mainteneren jn alle haer priuilegien, rechten, ufantien ende co- fumen, gelijck heml. des bijden Keije. hoechloff. memorien , ende Coe Maten beloeft ende befwoeren. js, ende dat alfulex uwe Exce. gelieue onder an- dere te casferen ende te niet doen alle nieuwicheij-. — den jndie Landen van Virecht op gefleIt , mercke- lick van fekere nieuwe Gouuerneurs, wefende vuijts keemfche die die nature vande jngefetenen jnden Lande niet bekent en js, ende fulcx van gheen pri» uilegien , coflumen , ufantien en weten , noch en hou» den, ende jn effecte anders niet en dienen dan tot. last ende cofle van fijne Mat. ende om die Landen ende die Steden op te eten ende te bederuen , foe die niet en foecken dan haer eijgen profijt, ende hem feluen te rijcken, doende te dien eijnde die feden ende Landen van Vtrecht-regieren bij fnheemfche Officiers, bij d'welcke fij tot noch toe geregiert fijn gheweest , ende hem foe in defe, als voergaende Trou- ble, fonder te hebben alfulcke Gouwerneurs, getron ge So. ÁANNOTATA. AD) . getoent. hebben. Dat „fijne Exce, voirts gelieue. des fen ende andere gelijcke articulen te effectueren; aengaende tghene bij die gedeputeerden. vande ges nerale flaten bij haerl. remonfirance. verfocht js geweest. 8. Jtem dat fijne Eee. gelieue die flaten te pers mitteren dat ff fü vuijt hueren naem. moeghen noemen, ende flellen „ eenen ontvanger van den outfchilt- ‘gelt , Hijnderdam , ende Leckendijck „ gelijck. noch ouer corte jaeren die voerfz. Staten , in. posfesfie wandien geweest fijn, ende alleen bij den lesten Ontfanger , onlancx ouerleden, jn weerwille yan»: de voerfz. haten, anders gepractifeert ende mit- Subtijle middelen ingebroken js geweest, ende oijck. ‚fijn zoene den ontfanger nu jegermvoerdich bij mas’ niere yan prouifie den Staten voerfz. ongchoirt ji poffelfe vande felffde drie oficien wel fubreptifelick noch Jeluer int leuen wefende, ende fijnen dienfl. continuerende. heeft. doen fellen, ende nae hem feli wen jn fijn plactfe bij enighe van fijnder Mats off - ciers doen -furrogeren, waer jegens die flaten van meininge waren haer terflont te oppofcren , ende bij finder Mat. des te beclagen , ten ware den voerfze ontfanger ten tijden, dat die flaten bij die jnique fententie vanden Hartoge van Alua gecasfeert wa- ren, overleden ware geweest; ende en hebben -mitfs dien egheen plaets ofte oirfaecke gehadt op dit. ar- tijckel haer doleancie eer. te moeghen te kennen gheuen. i 9. Ende alfoe die dens Jaten haer bewijnden jn meerder. Jubiectie te-fjn, dan enighe andere fiae OnATIiONIEM, $1 faten ofte banden, riet alleen van tituwes acne gecoemen , maer deck die patrimoniale, te wetens dat fij niet en moegen vergaderen, fonder voergaen* de verfchrijuinge vanden Prafident ofte Raedeti provinciael aldaer , dat fff oeck verlaten moeten als fj vergaderen haer olde gewoenlicke plaetje d'welcke daer toe fter beguaem js, ende verfamen | inder Cancellarie vant voerfs. Hoff, al waer fj alfulsken commodité; om mit tmaeclcandere té fpreecken , ende fomtijden jn fwaren faecken , haerl, te vertrecken, niet en hebben, jade die vanden Foue meer jndie weech fijn ende behinderen. Dat - Jif oëek alle refolutien , die jndie faecken vande flaten genomen worden, terflont den Prefident ouer leueren moeten , twelck jn gheen anderë faten ofte Landen van herwertfouere en gefchiet 4 fal gelieuen fijn Ex**. toe te laten, dat die Staten voert aen fullen moghen befchreuen worden, dief hoeren Domdeken alleen, als hoeft vande flater woerfz. alft van outs plach te gefchieden, ende dat fij Sullen moegen vergaderen jn hòer olde geiwoena licke plactfe, flaende bij die Domkercke , wefende daer toe feer propijs ende beguaem, als hebbende huere vertröckeameren, daer het ridderfchap, ` dief adt ende Steden > Gppart. mogen mit malcandes tèn delibereren; ende wel eer tot dien cijnde met groter coften gebout ende opgericht , fonder datmen pijck gehouden fak wefen den Prafident ofte Raedern enighe refolutie bij die flaten genomen ouer te bren- gen ofte te leuren, dlfoe het Landt van Geldré onder die heetfcháppie ra fyndet Mat, gecömen fis 82 | J:'ANNOTATA AD Jt," ende. die “parthien ende eyedrachten. d'welcke enige periculen yan oproerte Jouden hebben moghen cauferen, nu ganfelick verfweenen ende vernielt fijns 'endà bij experientie van veele jaeren, ende o principalick jnden--ierflen trouble yanden jaere van xvi. claerlick beuonden js, dat die jngefete- nen vanden Landenvan Virecht fijne Mat. foe gee trou ende toegedaen fijn 5 als enige | andere ondera. faten yan fijne patrimoniale Landen fouden mogen wefen , ende: daeromme die redenen ende oirfaecken waeromme fulcx wel eer bii die Graue yan Hoech- ` fíraten: milter dact jegens het tractact vande éranslatie vande temporaliteijt jngebrocht js, nau ter tijt heel ende all cesferen , Ende-alfoe oick boe wen defen voerfz. redenen fijne Mat. wel behoerden jn aenfchou vande grote. getrouwe dienften die d^ voerfz. faten fijne Mat. getoent ende gedaen hebben , ende die onfprekelicke costen , lafflen, fwaricheijden , die. fij. gehadt ende geleden hebben, hoerl, van nicuwes enighe priuilegien te accorderen, gelijck jn regardt yan alfuleken meriten bij verfcheijden Hes ren ende Princen aen haerl. getrouwe onderfaten dickwils beweelen js ‚als men oîjck verftaet anderen feden nu-gedaen te fijn, heeft fijn Exte te min -fwaricheijts te maken , om jm defe puncten den fa- ten van Vtrecht ta gunnen ende toe telaten, weles - ke heml. van rechts wegen toe coempt , ende yan outs altijt. geobferueert js geweest, oeck aengemerckt , dat gheen Domdeken, diet hoeft vande Staten js, ende die voerfz. befchrijuinge doen foude, jn poffes- fie geflelt mach. worden, ten fj. hj fijne Mat, aen. | ge O OURA rte N e —— 85 genuem fij „ende fülcx verworuen hebber fijne Mats briewen van placet ,- gelijek-dit felffde, oijek vande andere Dekenensgeobferveert wort , alfoe dat- men yuijt- hèt ghene voorfz. js welobemercken can, dat defe drie yoerfz. puncten wel eer om redenen als bonen yerhaelt., jngebrocht-mu ter tijt todeloes fijn, ende gheen vruchten met allen , dan alleen een fpe» cie. van diffidêntie yan-fijnder Mat, jegens -fijne -ge* - trouwe onderfaten meter brengen, gelijk otjck jn gelijcker manieren niet fonder groote. redenen. huer beclaegt „die “Magifkraet dèr fladt Wirecht, dat haerl.. weleer tijts hénomen fij ndie floetelen om te géraken bij die fladts, zegelen, welcke fIuetelen bee rüflen onder. den Capiteijn van Vredenburchs-ende Peleken rcijfe, vals fij die wansnoode hebben van: hem moeten vereijffchen, ende daer beneffens otck niet enmoeghensdoen luijden die. fladts cloecke om: pue blicatie te doen, fonder: te- hebben yoergaende cona fent vanden Houe yan Vrrecht y ende den voerfz, Capiteijn van Vredenburch, welcke befwaerrenisfewel eer: oijck om yoerfz.. redenen: jngebrocht y ende nu tero dijt nergens: toe dienende , begheren die yoerfa, flaten dat fijn Eacc-oeck gelieue te agter ende be niet te doen Wie ne wfo Alfoe veck nu Jibi die Pref dent: vand Houe van Vtrecht op-die rekeninge. van den Out» fchiltgelt fekere. nieuvicheijden heeft willen jnbrene gen ^om te ontfangen “die acquijtem, endete cas- feren die gelofte renthebrieuen „tot grote praiudis cie yan de preeminentie ende gerechticheijt vanden T jnder tijt d'welcke altijt van olden ke PG tijs 84 ANNO TA TA AD tijden fule» als hooft vande faten gepleecht ende gedaen heeft, alfoe dat noch defen Domdeken nu jnt leuen fijnde , noch fijn voerfaten oijet van enige yoergaerde Prefidenten indie poffeffie yan defen. ges turbeert fijn geweest, ende want den yoer/z. Prafí« dent hier noch niet mede hem contenterende, prae tendeert oijck duer vigeur van finder commiffie, fprekende alleen op hem als Commiffaris-vanden outa fchiltgelt, te willen fisten ouer die rekeninghe vane den Hijnderdam ende Leckendijck, ende den tijt prafigeren nae fijnder beliefte wanneer men die drie woerfs. rekeningen doen fal, oeck al buijten max nierc ende exempel van alle finen yoerfaten. Be gheren die voerfz. faten dat fijne Exee, den voerfze Prefident beuele, dat. hj hem van alfulcke onge woenlioke nieuwichcijt verdragende, fijn commisfie vanden outfchtitgelt niet yorder en extendere dan Sijm voerfaten gedaen. en hebben, noch ter caufa vandien niet en pretendere meer te eijflchen, noch ouer andere rekeningen te faen, dan fijn voerfaten gehadt ende gedaen hebben, ende dit mede achter. volgende die prouifionael reflitutie den yoer/z. faten bj den Coe. Mat. onlancx verleent ende gedaen, dwelcke wel expreffelicken mit brengt datmen- dic faten fal laten volgen ende genieten, alhet gene fiji. woer date vandie caffatie der falf der faten — plegen te vferem ende gebruijcken. | rr. Ende alfoe notoir ende openbaer js dat die Heerticheijt vande Ameijde een Leen js gehouden vane den Lande van Virecht, ende onder die felfde al- zijd yan: outs gereforteert heeft ende oeck vuit crach= ORATIONEM 85 erachte van een zekere prouifioneel fententie tan- deren týden bij die Mat vande Coninginne van Hon- garien hoechtoflicker memorien geghewen, altits midt „den Lande van Virecht gecontribueert heeft tot den out[chiltgelden voer een vierde part, ende dit tot den jacere toe van t'feuentich lestleden , ten welckem tijden die voerfz. Staten orgehoirt geture beert fijn jn huere polfeffie sduer een fekere furchan- eije dèe. vande „Ameide bij die Exce vanden Har- toge van Alna jegens die woerfz. Jententie verleent, Ewelcke want ommers noch jn rechten noch jn redes nen gefundeert js begheren d° woerfz. Staten, dat fijn Pace gelicwe die woerfz. furchance te casferen _endesaff te doen latende heml, dien aengaende jn huer olde pofJeffie ende gebraujek, Ende die afge- daen finde jndien die vande Ameijde hem willen jegens die executie die die fraten doen Jullen, oppo- feren, fulen die fhaten te vreden fijn, daer op Ee ende jufticie te verwachten. — 2. Alfoe veck jnden jaere 1539. /ekere accort bs nisse gemaeckt fijn op die geeftelicke jur visdictie tusfchen den Keijferlicke Mat hoechloff, memorien bij aduijfe wanden Howe wan Vrrecht, ende den Bifcop, Pralaten ende gemeen gheestelie= Heijt van Virecht ende die wanden Houe voerfz. dagelicx die vande geestelicheijt jn huerl. jurisdic- vie groote jndracht doen, contrarie den voerfz. ac- corde, begheren die flaten dat fijne Exce gelieue die vanden Houe voerfz. te ordonneren dat fj af- doen ende casferen alle 'ghene bij heml. ter con- tirarie die voerfz, concordaten gedaen js, ende dat 86 ÂNNOTATA AD fü van nu voerts aen nac dà fap hem jn "^ FeBOlerenici oos | 13. Besheren . gaok die seit n ainmeii heml. inu yoerts:aen niet em fal bofüaren mit: enighe — ongewoenlicke > ende -onbehoer licke | petitien: noch be= — trecken dien aengaendefndie communie ofte ge- meenfchap vande - andere fijne: Mats. patrimoniale Landen mer yerfchrijuen ende genedelick tracteren mitte andere nieuwe aengecoemen Landen y al Gél « derlandt y. Ouergjsfel, ende Groeningen ende oeck datmen dit jegenwoerdiae confent” van =twe mael hondert duijfent guldens jm gheen confequentie trec- ken en fal, alfoe den Lande van Vrrechtonmos gelick foude: fijn fonder. haerl. vusjterfle bederffen nisfe, ofck het virendel van defen jn toecoemende tijden te confenteren , d'welcken altijt Coeck jn fleur ` wefende) volllaen hebben. met. XX XXiiij ofte ten hocchflen met xxviij dugjfent guldens „ende tgene Säl: jn. jegemyoerdicheijt | doen | ende... confenteren, eenfdeels om jn defen. groten noet fyne Mat. te-af= filteren „ eensdeels oeck om veen-jder fijn penningen wederomme. te gheyen , d'weleke.bij maniere yan lee ninge ende. vuijtftttinge. tot oerbaer «ende profijt van „finder Mat., durende dit orloch opgebrocht fijn y fullen fij certeijn bij alfulcke fware lafen ende ongewoenlicke middelen moeten | vijnden- ende. collec- deren alle eetbaer waere ende tghene die noetdruft der. minfchen aengact befuaren y d'welcken ten lef den foe verre Jy lange fouden. dueren , die gemeen - te jmportabel Jouden vallen ende - een „goedertierèn : Prince van fijn getrouwe onderfaten niet en behoirt Rn ie ORATIONEM 87, te. verdijflchen. Op alle welcke conditien eerst voer al bij fijnder Exce. vuijt den naem ende van we- gen fijnder Mat, belieft geoctroijeert. ende. geconfen- teert wefende ende anders niet y fouden d’voerfz. Staten te vreden wefen fijne Mat, te; fubuenieren „mit een fomme van vijftich duijfent. guldens eens, bouen: die voerfz. hondert- ende vijftich duijfent’, d'welcke bij aduijs ende vonnisfe van de voerfz. flaten ,. onder-eiftmans anders autoritcijt ofte fen- tentie daer op-te verwachten, gaen fullen ende geëmploijeert worden tot betalinge vande contribu- tien, leningen ende vuijtfettingen gedaen ende gelt- den bij die jnwoenders ende jngefetenen des fladts , fleden ende Landen van Vrrecht ende geconuerteert tot- profijt van fijnder Mat. ‚als bouen jnt begin- _ fel van defen breder verhaelt js s.jndie welcke noch- tans gheen rouerien , pilerien foullen ende concuf- fien, foe wel bij die vrunden als- big die. rebellen durende dit jegemwoerdige oorloch aengericht , jngee rekent. en Jullen worden, d'weleke bij een gecalcu- leert wefende bi Jy fich feluen wel jnder waerheijt fou- den vuijtmaecken ettelicke. hondert» duijfent gul- dens, gelijek dat allen men/chen aud notoir nh kennelijcken js. Ende gemerckt dat die voerfz. faten Jiegemyodhe delick gheen gelt hebben noch weten te becoemen , foe ouesmidts die quaede betalinge die vande Ren then , die de felf/de raten vuijtgheuen „ nu enige jae» ren sapie js. alfoe die gereede. peuninghen vers fireckt fijn jn-dienfle van fijnder. Mat, ende dat van het autfehöligeid. fac veel niet en compt, als die 88 ANNOTATA AD die lasten daer op geaffigneert bedragen, dat oijek het landt van Vtrecht jegenwoerdelick geheel van gelt gebloet js, foe datter gheen gelt op loffrenthen te crijgen en js, ende veel min op lijf renthen , awer- midis die peste , Godt betert , foe jndie fladt ende fieden alst geheele platte landt van Vtrecht doer regneert „ende principalick ouermidts die flaten noch niet abfolutelick, maer bij prouifie alleen gerefli- tueert fijn, twelcke haer. geloof dat fij plegen te hebben , ganfJelick derogeert ende wechneempt , als wefende een jgheliek beducht , dat die felfde flaten dichteliek weder omme fouden moeghen gecasfeert., ende.te miet gedaen worden, fijn te vreden ende confenteren midts defen die voerfz. flaten, dt fijn Exce. terflont fal moeghen lichten die voerfa. — ‚vijftich duiyfent guldens-op haerl. obligatie , die Ji daer van gheuen fullen ende betaelen die jnteresfe nae aduenant van den penninck xvj , die Sä Sullen quiüten ende afflosfen , binnen den tijt van vier jaer ren maedie reductie vanden Lande van | Hollant , ofte dat die troublen jnt geheel gecesfeert Julen wen fon, ende dit aen parten ende deelen ende ten minflen mit acht duijfent guldens. teenenmaele, wel verftaende datmen hem [al accorderen foe wel die jaerlichfche venthen, als die hosfifomme vande . yoerfa. penningen te moeghen lichten ende vijndèn bij vercopinge van lof] ofve lijffrenthen, (foe hoech ende hech, als fij die nae Belegentheijt des tijts fullen weten te crijgen, ende op alfulcke onderpant ofte anderpanden als ful. die felue aduiferen ende gos vijnden Jullens, vande welcke niemant vrij ende exempt ORATIONE M, 89 excempt fijn Jal, ván wat flaet conditie ofte quae dté hij zij, gheestelick off weerlick , edel noch one, del, Prafident ende Raeden, Gapiteijn dijenaers ende Officieren van fijne Mat, ende off fijne Mat, anders. geliefde, dat hem tfelwe affgetogen Jul worden vande penningen van de voerfz. prafentatie jn vougen dat die vanden Secreten Raede, finan- tie noch niemant anders hier jegens ins en dad moeghen verleenen. 14, Ende dat fij vande felffde onderpanden y. ctir de die penningen daer van coemende- hebben fullen die vrije dispofitie ende. handelinge ende tot dion ende Selfs een ofte eer ontfangers daer toe ddes puteeren , die daervan die flaten-ende niemant anders rekeninge bewijs ende reliqua -doen Jullens welcke rer keninge die woerfz. flâten bij haerl gedeputeerden | füllen. moegen doen hoeren spasftren vende fluiten, Ende foe die tijden variabel fijn ende eer verlov- pen, alfoe dat het onderpant dat huiden goet sn morgen jnfufifant beuonden foude mbegen worden, dat fy d'felfde onderpandt ofte onderpanden Jullen moegen vermeerderen , verminderen , oeck jnt geheel aff flellen, ende andere jndie plaetfe Jurrogerenn ende dit al fonder dat fij gehouden. Jullen fijn enich ander confent oft voctroije van fijne Mat, daer van ve Jichtèn. 15. Beholtelick oeck dat fijne „Mat. die a: flaten fladt fleden noch platte Landen van Virecht jn fes naeftcoemende jaeren mit gheen andere be- den fchattingen , impofitien ‚noch fubuentien en fat befwaren , op dat die voerfz, Landen, die mu acht | jac. 90 ANNOTATA AD' jaeren lanek genoech continuelick foe jndie voergaen- den „als defen trouble ende middelretijt bij die fpaen- Sehe foldaten deerlicke geafligeert fijn geweest, ete de nu jegenwoerdelick tot een extreme defolatie ens de bederffenisfe fijn veruallen , een weijnich nn | refpireren , ende haeren afem verhalen, af 16. Dat oeck fijne Mat. verbieden fal alle Gous uerneurs generael ende. particulier, die. van den Houe van Vtrecht , Coronellen , Capiteijnen Hopluije — den , beucelhebbers , ende alle anderen Officieren, dat fil. van nu voerts aen gheen vuijtfettingen en doen noch laten gefchieden y noch fndie fleden , noch ouer. ` den platten Landen van Vtrecht , hoedanich die oetk foude moeghen wefen , gelijck nu , Godt betert , dagelicx gefchiet js ende noch jegenwoerdelick aen — allen hoecken ende canten gebuert tot onuwerdraches ` licke coflcn ende fchaden vande voerfz. Landen , en- de cleijn profijt van fijne Mat. mer wel tot groo- ten voerdel vande voerfz. Gouuerneurs , Capitèijs nen, Hopluijden ende Beueelhebbers , gelijck men des dagelicz voer ogen fiet , want jndien alfulcke onge- woenlieke manieren van doen, voer defen tijt jndie woerfz. Landen noit meer gefien, niet af geftelt en fouden worden , fouden d'voerfz. renes foe ganfes - lick bedoruen ende opgegheten worden , gelijck het felfde nu rechtevoert bijcants befchickt ende yol bracht js, dat den Staten onmogelick foude . fijn die voerfz. penningen te furneren , ende oeck voerts tot anderen toecoemenden tijden fijne Mat, eenige beden ofte fubuentien te doen, foe fijn Exec? wel can nerd wat een onwerdrachelicken faecke Jour OR AT EO NE M. 91 Jie “wefen datmen diei Landen van Virecht nu |y alfudeken’ foberen pact ginelt fijnde nae fulcke onfprekelijcke ` costen ende lasten bij huerluijden ge- leden ende gedragen , noch met nieuwe jmposten ende fehattingen foùde befwaren , ende dat daer beneffens oeck die voerfz. onredelicke extraordinaris vuijtfete tingen ende concusfien niet en fouden cesferen , ende swat grote jnconuenienten dat daer doer vande ge meente , die jnt e nde tot defperatie geschapen fous de fijn te comen, te verwachten ` foude wefen. Daeromme fijne” Exc°. van alfnu fal geliewen te "e confenteren dat alle den ghenen ouer wie alfulcke o vusjtfettingen , fchattingen, ofte impofi îtien fonder confent van de voerfz. Staten-gedaen fijn , ofte ge- daen “fouden moghen worden , d'felffdie niet obedie Ten; ende oeck datelick die executie van dien Jullen moghen refieren. Ordonnerende tot dien ‘eijnde allen Officiers ende Jufticiers daer toe verfocht fijnde de-felfrde alle moegelicke hulpe bijftandt ende afft- flentie daer toe te doen, want wvoerwaer die flaten te vargheefs louden tot eenige petitie verfocht wor- den , als andere bij fich felffs fulcke jmpofitien fou- den thoghen- doen. ^ Ende om: dieswille jndien ijet yes* vant ghene voerfz. js; gecontrauenieert ofte niet ghehouden en worde, yerflaen die voerfz. Sta- ten) dat fij onghehouden fullen fijn jnt ghene fj bouen gepræfenteert hebben, Ende midts defen yer- foecken feer oetmoedelick , dat fö ijn Exce gelieue hem vandevoerfz. faten hier mede te houden voer gecon- venteert , ende. mitten ierflen jn haerl, faecke nopen- » de die fententie bij den Harns” van” Alva jegens heml, 92 | ANNOTATA AD heml. gegheuen te nemen d'jnformatie , daer van füjne Mat. bij fijn brieuen nu anderwerff U. Exces last gegheuen heeft , ende bij den felffden te jnterce- deren dat euenyerre fijne Mat vuijt d'[elfde jnfor- matie ende anderen fchrifturen fijne Mat geëxhie - beert niet en can verftaen die notoire jniuflicie ende fuiquité van de voerfz. fententie, ende dat fijne Mat d'felf/de behoire voer alfulcx mitter daet, buijs ten forme van Rechten te aboleren , casferen ende te niet doen, als die welcke mitter daet buijten for- me van ju[licie , recht , redenen ende equité bij den Hartoge van Alua ende die van finen Raede ge- gheuen js, dat fijne Mat. alifdan gelieve die yoerfz, staten jegens die voerfz. fententie jn juflicie te onte fangen, ende heml. vergunnen jn defe fijne Mts, Nederlanden eenige onpartijege rechters, achter- volgende die requefte fijne Mat dien aengaende ouer — Jancks geprafenteert , waer aen die voerfz. Staten een Jeer aengenaem faecke gefchieden [al , als d'wele- ke lieuer hebben bij middel van jufticie gereflitweert te worden, dan bij enighe extraordinaris wegen , die men zoude moegen prefumeren bij andere mid- delen vereregen te Jin, foe fij huerl. jnnocentie , ende die jniuflicie van den voerfz. fententie , ende die-oppresfie jegens huerl. bij den Hartoge van Alua met Joan de Vergas fynen Raedt gebruijckt Godt almachtich den Coe Mat ende allen defen Nederlans den kenlick ende notoir houden, Duer beuel van de voirfz. Staten, Lamzweerde. ORATIONEM, 905. (11) Ordines regionis Rheno- Traiectinae ad ves tus domicilium. a, 1578. rediisfe dicuntur a Scri« ptore operis laudati: Tegemw. Staat yan Utrecht y pag. 21o. coll. p. 163. Ac fane hoc anno eos cons venisfe in maiori domo capitulari , conftat ex Cus: rige Proyincialis Memoriali quarto, ex quo nons nulla retulit Ant, Matthaeus, de Nobilitate , p. 686. uti et Fundat. Ecclef. p.254. Sed id iam factum fuis(e, anno proxime exacto 1577. ad fis nem menfis Septembris vel initio menfis Octobris ; manifesto conftat, ex eorum literis ad Ordines Ges: nerales datis, die 16 Octobris huius anni , quas pu- blici iuris fecit PetrusBondam, in $y/oge laud. Vol. HH. p. 312-318. Atque ita in veteri fede fupremus regionis nostrae Senatus ea decrevit feris bique iusfit, quae ex autographis cum hiftoriae pas triae amantibus commtnicavit Bondamus, Vol, IV. p. 59 et 1o9. item Vol. V. p. 346 et 353. Quin et iam antea, h, é. die 12 Martii, a. 1577. - Ordines convenisfe, non in Curiae cancellariis , fed in domo capitulari mizori templi dominici , Gn den cleynen Capittelhuyfe ten Dom ,) colligere lie cet ex epiftola, eo die ab Ordinibus data, quam ex autographo edidit Bondamus, in .$5//oge fac- pius laud. Vol. Il. p. 189. - Postquam vero quaestio fuborta fuit, de Ecclefia- fticorum iure et potestate, Ordines alium fibi con- gregandi locum quaefiverunt: quem et facile inve- nerunt in re(idua parte diruti coenobii, quod Fra- irum erat Minorum. (Convent yan de Minrebroedes ren.) Vid. Matthaeus, de Jobi p. 687. et | Fute 9A^ A NSNOOTATA^ KD? Fundat. Ecclef. p.252-oz4i uti et H eusfetiii Hijt, Episc. foeder.: België ; Tom. I. p 104. Quae quideur— aedes, ab eo inde tempore, per duo fiecula:et quod: excurrit; Ordinum Rheno “Traiectinorum conventui: fuérunt:deftinatae ; nostra vero aetate „varias expers ~ tae vicisfitudines ,- tandem , Regis ‘Gou iltel mids cura. ac providentia,- Academiae perquam utiles: fa« ctae füát.. ln his enim locus opportunus datuússest mùfeis , cum | Anatomico - Phyfiologico - Pathologico Bleulandino, tum Zoologico -et ep nae y uti et theatro Anatomíco, | f): Vid. Pe eM ELB olie m- Oratio : fecularis de` Foedere Trajectino y publice; habita .d. ag .ga- nuarii y anti MDCCLXXIX. in auditorio majori; deas demiae | Trajectinae ; ipfo loco quo» | ánnis: abhiné ducentis Foedus illud feliciter fuit initum. "Yraj. ad Rhen. -1779.- 19% | hiócé: locus, inquit pag..147/3 148. ff. idm: hi parietes qui jam nos continent ; eb intra quos -confilia: Jua contulerunt. tum- Socii ; loquendi facultate esfent inftructis laudarent adini? randam Nasfavii et legatorum próyidentiam ; den praedicarent ufque, et nobis narrarent, qua. con» flantia , quo confilio , qua animorum: eonjunctione , quo patriae tandem amore aeternam . concordiam intra tot Populos flabilire , inteflinumque Reipublicae malum, difcordiam , expellere conati fuerint... Haec Bondamus;qui pag. 3. commemorat Orzonem „in memoriam huius Foederis habitam, a Luca. van de Poll, de Foedere Ultrajectino 4. (Unionem.yul- go vocant) Belgii uniti Munimento ac Monumentos in OiR AIT RO Neer. c in ipfo. publicae: quondam Pactionis-lòco, ubi. Aula nunc Academica , pari fere modo viva voce express Jam , quo chartis impresfa eft anno Foederis fecu- lani 1679: Quae. fuerint 5 in.condendo hoc foc- dere, partes Ioanni Nassavio, Gelriae Guber patori y Guilielmi. Arausiaci fratri, prouti alii „ ita. etiam docuit Bondamus;,' pag. 112-120; 147.155. ld autem accuratius quam antea intelligi noftra aetate- potuit, ex iis , quae in. jucem protra- xit Laurentius Petrus van de Spiegel; X editis duobus. voluminibus monimentorum , ad hifto- riam patriae, imprimis Foederis Rheno - Traiectie ni , pertinentium. (Bundel vanonuitgegeeven Stukken, . dienende tot öpheldering . der -Vaderlandfche Hiforie | en Regeeringsform , en yoornaamelijk der. Hiftoria yan de Unie yan Utrecht >, verzameld en met, eenige aanmerkingen yermeerderd.) Quorüm prius lucem- vidit. Goe(ae „a. 1780.. pofterius a. 1783. praemis- fa -diatribe de perfona, quam: Hiüftris ille Comes . hac in causfa .fuftinuerit :: (Wertoog over. de betrek- — king van Johan. Graaf van Nassau-tot de Unié -yan Utrecht.) uti et imagine eius in aere infculpta. Quae fi reputem ,.non posfum non. confentire Vi- ro. lll.:Henrico Collot d'Escury. fic quae: renti: waarom. staat binnen Utrecht het standbeeld niet van Graaf Jan, door wiens wijs beleid: het verbond. gesloten werd, hetwelk, meer „dan twee eeuwen. de. hoeksteen was van dat achtbare staatse. gebouw, waar op wij bill lijk” roem, dragen? Hol- | M: roem in Kunfien en Wetenfchappen , Yo Deel. ;.— . bladz.. 86 — ANNOTA TA AD. bladz. 33. Aanscokeningen en aided blade. 83, 84. ) € 13) ATRIUM, LiBERTATiS. TEMPLUM. SAS PIENTIAE. Haec infculpta funt in fuperiori mår- Sine numismatis, quo Con/ules- ez Senatores urbis Rheno - Traiectinae , Academiae Curatores, die 97 Martii , anni 1736. facris faecularibus celebratis , yos tisque pro. novi füeculi felicitdte nuncupatis y lie~ tisfimi fefib memoriam confeeraruti. In ipfo nu= mifmate confpicuae funt itagities herois Batavi , bel luam tficipitem pede dextro conculcantis, et Pallas dis Rheno - Traiectinae, tranquille in aede fua fes dentis; his fubfcriptis: MONSTRIS DOMITIS ARs WES RECEPTAEs. Numismatis effigiem aere express fam videfis in titulo Orationis Panegyricaë, quam Arnoldus Drakenborch zz natalem faecus larem. Academiae Traiectinae: dicto. die habuit, eos demque anno edi cütavit; uti et if titulo verna» €ulae verfionis , codem anno.editae. (Arnold Dras kenborchs Plechtige Redevoering over het Eeus feest der Ütrcahtfcho: Hoge Schole.) Hoc ipfum vera, quod literarum fedes collocata fit ed in aede, quae nuper viderat conventum des legatorum ad foedus Rheno- Traiectinum ineune dum , faepius liudarunt,. data opportunitate, Oras tores fua finguli aetateclari: Ioannes Nipors tius, L. C. Ciyitati Ultrajectimae a Secretis; Orationis, in. Illufiris. Gymnafië Ultrajectini inaus guratianem „die xv. Kal, Quinct, a, 1634, habitae , page OnATIONE NM. 97 pag..4-7. J oannnes Georgius Graevius, Orationis in natalem | quinquagefimum . Academiae Trajectinae , a« d. 17 Kl, Apriles, 1686. pag. 9. Arnoldus Drakenborch, Orationis laud, page 31 - 33- ~ (14) Lectu digna funt, quae, dé originibus Scholae et Academiae Rheno-Traiectinae ; fuere dicta ac fcri- pta ab Ioànne Niportio, in Orat. laud. quae - edita eft.Ultraj. 1734. una cum Orationibus inau- guralibus Gisberti Voetii, de pietaie cum félentia conjungenda , Antonii Matthaei, de Turis. civilis. fapientia contra ejus obtrectatores 4 > Antonii Aemilii, de ww JcéWonis Aifforicae j Iusti Liraei, de ufu et dignitate fludiorum hus ' manitatis, et Henrici RenerlI, de Jectiontbus dc exercitiis. Philofophicis 5 praemisfa: narratione de IHllufiris. Gymnafië Ultfaiectini. tnauguratione. Alia dedit Graevius, iñ Orar laud. Plura D rakens borchius, in Orat. laud. adiuvante Casparo Burmanno, qui rerum ad Academiae noftrae de> dicationem pertinentium filvam , ex^ detis urbanis éxcerptam , éuui eo, conimunicaverat. Conferri etiam merentur, quae: tradiderunt Joh. van de Wa- ter, Groot Utrechtsch Placadtboch ," HI Deel, bladz. 485-497. Isaacus te Long, in Hondert jaari ej ubel-gedachtetisfe der Akademie van Utrecht Amft. 1736. et Áuctor libri laudati, Tegenwoordige flaat yanUtrecht , bladz. 356-365. Vel fic tamen fynt- bolas nónmullàs: ihemoratu haud indignas mihi" adii- cere licet adiuto humanitate Viri ampl. Iohannis I. G | van 98 ANNOTATA AD van Doelen, qui huius urbis eft Conful vigilan- tisfimus. Quae igitur apographa ex Actis et De- eretis Magiftratus urbani, eius benevolentia, acce- pi, legentibus, fumma ,.qua posfum, fide et dili- gentia, trado. „Extract uit de Refolutien yan Hee- ren Burgemeesteren en Vroedfchap der Stad Utrecht. | $ Maendaechs den xjen Novemb. 1633. Witet rapport van de Heeren Gecommitteerden , die volgende refolutie van den iijen defer daer van oculaire infpectie genomen hadden, verflaen fijnde dat de drije Coningen kerck , met feer cleijne costen provifionelick geapproprieert. foude. cunnen worden dot djllustre. Schole als hebbende twee beguaeme Auditoria „een onder. een bouen , ende achter een luchtich erf, Soo is den Anderden Cameraer gen last, daer toe ten eerften int werck te traden met advijs van de voorfz. Gecommitteerden, Ende is den voorfz. Anderden Cameraer noch gelast tot voorraedt defer Stadt te copen voor jije ofte ije guld. aen deelen, fparren , Balken Gc. , oock prouifie Calck ende fleen te doen onder bewaringe vanden Onder Cameraer Jacob. Cofijn/z. ED Maendaechs den xxvijen Februar 1634. . S NANDENSe ` Weder in Mera gelegt fijnde wat plaetfe jor d' Ilustre \Schole geapproprieert ende. gebrusjckt u$ v s | Jal Ork TIONEM. “99 Jal worden , Js verflaen Pgroote Capittelhinys van- den Dom , waarinne men gaen foude opt Oude- munflers kerckhoff ende inden Domkercke; Ende fijn voorts gecommitteert d' Heeren van der Hoolck ende Ruijsch fchepenen met Moreels Raedt , omme den Heere Domdeken hier ouer te begroeten, en- de fijne E. te notificeren dat de Regierders vande Stadt geerne fien” fouden dat het voorfz. Capittel- huis ten fine voorfz. geruijmt ende toegeflaen were de, ende dat men vertrouwt dat d Heeren vanden Dom den goeden Pver van die vande Stadt in dit loffelick werck Jullen fecunderen. | S Maendaechs den xxiïijen Martij 1634. „„Witet rapport van de: Heeren Moreels , Rus isch ende vander Hoolck , die den E. Heere Domdeken yol- gens haer E. lafi ES hadden °V: roetfchaps jterative Refolutien vant Groot Capittelhuijs van- den Dom totte Ilustre Schole te approprieren ende gebruijcken , werflaen fijnde dat gemelten Heere Domdeken weder gededuceert hadde eenige dificul- teijten ende inconvenienten meest voor defen meer geallegeert , die fijn Edt fei ide gemoveert te Wor- Wen, doch dat fijne Ed: + Capittele daer op foude doen conyoceren , Ende datmen nu bericht wordt, ver felwer vergaderinge bij den Heere Domdeken voorfz. defe faccke voorgeftelt wefende, de prefente "Capitularen uiftten Capittelhuijfe gefloven waren, fonder tyoorflel vanden feluen Heere Domdeken te horen, S00 heeft de Vroetfchap cenpaerlick den Ha ; * Ane 190 | sANNOTATA AD "nderden:Cameraer -deler Stadt Jacob: Splinter gelast de Materialen van hout, Calck , Steen Eë. aldaer bij. der hands te doen brengen ter bequaem- fier plaetfe ende met advijs ende volgens ordre. van- de Heeren Burgermrn ende-voergaende Gecommit= zeerden opt fpoedichfte tot toeflellinge van de Aus ditoria aldaer ende accommodatie vanden ]nganck acent- Qudemunfters | kerckhoff , Authoriferende . de gemelte Heeren Burgermrn ende Gecommitteerden om» me fodane ordre te ftellen ende. bevelen tedoen als tot voltreckinge. vant woor/z. werck modich fal Sijn. „„Saterdaechs den xxix Martij 1654. | Gehoort- het rapport vande Heeren. Gecommitteer- den tottet approprierender Fllustre Schole ,. Ts gere- folueert „ datmen daer toe (ul. gebruijoken het groot Capittelhuijs- van den Dom metten Jnganck-opt- Qu- demunfters kerckhoff doort Pant tot int felue Cas pittelhuijs, ende dat de Regierders defer- Stadt fist dack ende. glafen vant voorfz, „Capittelhuijs. „in reparatie onderhouden fullen; | Nest . Jtem datmen de: twee vordert Bande dié é wrijhoff. behoorlick fal Kann s ende van dig pandi fepareren. | UE A Dat men den Scopator van Stadzs wegen met. cen woninge fal accommoderen, Y i Datmen de wooninge . yanden, pakaikan Lootfnr tot cen beguame woninge voor de Capii #tels- bode Gan BODLONRIREIEK EN LEK ^ [4 Du ` IO n ^A T f 9 N'E^w. ECH “„Datmen den feluen €. apittelsbode voor de Time Wn bj hem in fijne jegemwoordige wooninge gedaen behoorlick contentement fal doen. ` Ende indien de Regierders defer Stadt "t. venige sid: d’ Flustre Schole elders willen transfereren off abandonneren , fal P gebruijck vant Capittelhuijs wedercommen aent Capittel vanden Dom , fon der dat: die vande. Stadt voor cénige - timmeragie ofte reparatie. iets fullen pretenderen maer alleen naer. haer. nemen het geftoelte ende de bancken. … Stem dat die vanden Dom Cape int verpach- ten van haerluijder. thienden het voorfz. Capittel- hijs daertoe fullen mogen gebruijcken. Mg iiinich den ijen Aprilis 1634. s’naernoens. -Ferhaelde de. Heere pesas Nijpoort dat. fijn E. ende d'anderc Gecommitteerden het. werck wolek int groot Capittelhitijs. vanden Dom inde woorleden weecke aenden arbeijt. gebrocht ende bij die occafie aldaer gevonden hadden den Heere Dom deken metten Secretaris vanden Caple. ende dat bij d Heeren Domdeken gemoueert fijnde van noch ‚een S'nganck te maken opt Domskerckhoff , ende tot dien cijnde: te copen de wooninge vanden Secren taris, ende hem voor fijne pretenfie eenich - contente- ment tedoen, haer E. goetgevonden hadden te gaen int Stadthugs ende int particulier defen aengaende wat te discoureren , Ende dat eijn- vi ijek bij den yoorís. Heere Domdeken worden voors UY. ge 102 COÁNNOTATA- AT) geflagen ende seprelenseers d'voorfze woninge Vana - den Secretaris aemde. Stadt te vercopen voor -de fomme van 2400 Guid. ende datmen hem Secretaris voor fijne vordere pretenfien foude toeleggen eens d'fomme van Sef hondert guld, al twelcke goetgen wonden was de Vi roetfchap voor. te dragen, omme de intentie ende meninge vande felue daer op. te werflaen „Naer verfcheijden. difcourfen conmunis catien ende deliberatien hier ouer. gevallen; ende geleth dat hier door het geheele Pandt ende Vrij hoff tot groot cieraet ende meerder lwijfter aen de" fe Schole foude cunnen worden &ebruijckt , oock daer mede verfpaert de costen vant offfchieten der Pans den ende Vrijhof , dat mede de voorfz. wooninge - wel foo veel weerdich wordt geeftimeert , ende men een Profesfor oft Predicant daerinne fal cunnen accommoderen , waer door den jnterest vande coop- penn. wel rum foude worden geprofiteert Soo is goetgeyonden ende gerefolueert , de Heeren Bur- germeesteren ende Gecommitteerden te auctoriferen gelijck hare E. geauctorifeert worden bij defen, omme de felue huifinge te gaen befichtigen, ende indien hare E. t? felue dienllich achten die te coo- pen ende met den voorfz. Secretaris aengaende fig- ne pretenfien abfolutelick te handelen. Midts dat die vanden Caple gehouden fullen wefen den eij- gendom der voorfz. huijfinge mette grondt fonder eenige reftrictie ten behoeve vande Stadt te trans- porteren, off d'felue alsnu voor de voorfzs fomme yan 2400 Guld. aen haer te nemen, in welcken wieren fg de deur opt Pand responderende Julien moca ORATIONEM, 103 moeten toeleggen , latende. het gebruijek vant hec- le pandt ende Vrijhof tot gerieff yan. de vyoorfz. Schole, Waer van de Heeren vanden gemelten-Capre haer E. verclaringe alvorens fullen hebben te doen ‚ende tii over te leueren. S’Maendaechs den xixen Maij 1634. | m» Vroetfchap gehoort het rapport yan. haer E. Gecommitteerden die volgens refolutie van den ijeu _ Aprilis lestleden met de E. Heeren Domdeken ende andere: Gecommitteerden. vanden Dom Caple in communicatie waren geweest ende onderlinge beraemt hadden de nabefz. poincten ende artlen , heeft. alle d'felve geapprobeert , ende; haer daer mede geconfar- meert. | Jn den eerften dat de andes defer Stadt tot een Sllufire Schole fullen. gebruijcken t° Groot Ca- pittelhuijs. vanden Dom mette Cameren ende woo- ningen dien annex, midtsgaders de Panden ende t° Vrijhof , Beheltelick dat. ten behoeue van de Jnwoon- ders der. huijfinge iegenwoordich bij den Secretaris vande voorfz. Caple. bewoont , tot een hoff ken. af- gefchoten Jal worden t° gedeelte vant felue Vrijhof HS gelegen tusfchen den pijlaer vant Cruijswerck van- den Domkercke ende de pijlaer vant Oosterpandt ter breette vande felue pilaren, Tot welcken. einde aj- leenlick de voorfz. bewoonders den ouergangh ouer t" voorfz. pandt fullen hebben. Jtem dat de gemelte Heeren Regierders den voorfz. Ses 104 ANNOTATA^ AD) Secretaris ten: aanfien van fijn -ongerijff — verceren Ses hondert guld. Stem dat haer E. den Capitielibode voor de Time merragie , bij hem in fijne iegenwoordige wooninge ġe- daen behoorlick cententeren Jullen, ende voorts ger duijrende den tijdt diemen tvoorfz. Capittelhuijs fai gebruijcken tot huijshuijr geen hondert ende ` vijftich gulden jaerlicx. _Datmen de trap flaende int voorhuis van de Lootfnr | fal amoveren , ende op een beguamer plact- fe fellen midtsgaders aen desfelfs Camer cen — ker deure doen maken. Dat de Regierders voornt ^; Dack ende vlfen vant voorfz. Cappittelhuijs geduijrende t —Ó—— er yan dien in reparatie fullen onderhouden. Ende indien de voorfz. Regierders t’ eeniger tijds de Jilufire Schole elders comen te transporteren ofte defelue te abandonneren, dat: alfdan t° gebruijck want} voorfs. Capittelhuijs weder comen fal aen den voorfz. Caple, fonder dat de voorfz. Regier- ders alfdan iets fullen mogen pretenderen voor eenige Timmeringe ofte reparatie, maer alleen nae haer nemen de gefboelten ende bancken die van hare materialen gemaeckt ofte daer in rbi dd ten fijn. . ^ Dat d Heeren van den Dom Caple tottet vers achteh van haer E. thienden t° voorfz, Capitiel- duis Jullen mogen gebruijeken, i A AS $’ Macin OK A/T f 9 NE M, 10$ S (meam den sjen Maj 1635... . Den Ades is hiv aile seolunien yoor de- fen genomen ende noch te nemen aengaende d Filu» fire Schole; in een boeck à part te registreren ‚nag dat die alvorens, P Heeren Burgermen gecommue niceert en bij de siii gerefumeert fullen få gn. S’ Maendaechs den xxije Febrwarij 1636, Verhaelde d Heere Burgermr. vander Hoolck. dat verleden Woensdach Œ Heeren Profesforen vande — Hllustre Schole alhier genotificeert fijndedat d Ed, Mo. Heeren Staten de voorfz. fchole geerigeert hade den tot een Academie de felue oock aengefeijt. was dat haar E. fouden advifeeren wat voor eerst no- dich was, Ende dat de felue diensvolgende eergis- ter avondt d- Heeren Burgermren ende andere Gecom sitteerde voorgeflelt hadden Dat metten cerflen gecofen ende Yecommidbrovt behoort te worden den Rector Magnificus Acade- mie met Twee Asfesfores. Jtem ten eijnde geen Faculteijten en manquere dat metten eerflen beroepen mochte warden: een Profesfor Medicing. Dat d'inauguratie vande derden Pie ae mochte worden op Dijnsdach voor ofte woensdach nae Paesfchen nieuwen flijls. Dat alfdan behoren gedacri te worden twee Ora-» UO» 1o6 ANNOTATA AD. tiones Inaugurales , eene yan Stadts ende eene yan- de Academie wegen, | Ende datmen tot de voorfz. Fnauguratie ende Promotien die hier nae gefchieden fulen, midts- gaders andere diergelijcke | folemnele actien de yoorfz. Academie rakende, vermidts dé Auditoria daertoe niet groot genoch fijn, d'een of d'ander Kerck foude mogen gebruycken. | Naer deliberatie opt geene voorfz. heeft de Vroctfchap in advijs houdende, t° flellen vande ` „Asfesfores tot Rector Magnificus eenflemmich yer- cofen ende gecommitteert D. Bernardum Schota- num Juris & Mathefeos Profesf. Gelijck oock met eenparige flemmen goetgevone den is, datmen tot Profesfor Medicine beroepen fal Dor. Wilhelm vander Straten, defer Stadts bor- ger ende alhier met goeden lof practiferende, oock algereets gegaigeert als Stadis Medicus ende Pro- fesfor Anatomicus int Nederduytsche Ende fijn de Heeren Burgermren ende die t? haer E. belieuen fal te asfwmeeren gelast met den feluen Do”. Straten te handelen op rapport. Tot den dach vande "dons irl vande Acade» mie, is aengeflemt woensdach den 5 Marty toecom- prave | Ende is idtivyaniol dat den Secretaris yan Stadtwegen ende D. Profesfor Ant. /Emilius vam wegen F Academie elex Jullen doen een Fnaugurale Oratie. Ende dat de voorfz. Jrauguratie, als oock de promoten gedaen fullen worden opt Choor yan- den OR A TION EM. dog den “Domkercke alhier , om 4" weleke. daer toe taps proprieren ‚-geauthorifeert fijn d Heeren Burger- meesteren ende andere Gecommitteecden, . Ex his Confulum et Senatorum , amplisfitnorum Academiae Curatorum , providentia elucet, Sed et laudari merentur. Ordines, quorum auctorita- te et poteftate Illuftris.. Schola Rheno - Traiectina iura et privilegia Academiae five Univerfitatis est adepta, et qui deinceps etiam fingulari eam fa- vore et cura profecuti funt. . Et Diploma quidem , in chartis publicis, ab Ampl. van de Water editis, confpicuum, hu- jus erat argumenti : «De: Staten. yan den Lande van Utrecht , na voorgaande wettige befchrijvinge flaatsgewijze ver- gadert, zijnde, gehoort het aangeven yan de Heee ren Gecommitteerden der Stad Utrecht, als dat de Heeren hare Principalen in den jaare 1634, tot merkelijk profijt van deze Provincie; geerigeert hebben een 1llufire Schoole, en defelve algereets met voornaame brefelijke Profesforen. voorfien, waaromme en in erkentenisfe van dien verfoekende, ' dat wij , om de gemelte Heeren der Stad Utrecht, tot onderhouding en. bevordering. van foo doffelij= ken werk te meer te animeeren, gelieven wilden de Profesfooren ende Leeraars, in defelye Schoole algereets aangenomen, ofte nog veeniger tijd aan te nemen, in wat faculteijt , Jcientie, ofte weten- fchap 'tfelve-foude mogen. weefen, macht. te geer ven , v 108 JANNOTATA AD wen, en t'authorifeeren, omme in defelye facul- zeyten , f[cienten, en wetenfchappen > na voorgaan. de wettelijke examinatie ende onderfoek , te verleen nen Titulen van Do&oren, Licentiaaten , Meesters Cc. onder behoorlijke Letteren ende Brieven daar toe dienende , ende dat defelye in. defen yan gelijke kragt Jullen weefen , als die in andere Uniyerfitey- ten, of Academien verleent of gegeeven worden. Doen te weeten , dat wij na voorgaande deliberatie op het wvoorfz. aangeeyen, verfock, ende daarbij verhaalde reedenen gelet, ende niet meer in recom. mandatie hebbende, dan t geene is flrekkende tot profijt, eere, en luyfler van defe Provincie, yan nu en voor altijd gegunt, geconfenteert, en ges oGroijeert hebben, gelijk wij gunnen, confenteeren ende- o@roijeeren van nu voor altijd bij defen, eendrachtelijk, uyt onfe Souveraine magt, dat de yoorfz. Illufire Schoole verandert en geërigeert fal worden, foo wij defelve veranderen en erigeeren bij deefen , totseene Univerfiteyt, ofte uice foo en met allulke magt en authoriteyt , als an dere Uniyerfiteyten, of Akademien yan haare Sous yeraine Princen en Heeren, onder haar Heerfchap= pijen of Jurisdidien gebenificeert en verfien moe gen weefen. | Dienvolgens foo authorifgeren en gea yen wit magt bij defen den Profesloren en Leeraars in defe gemelte Untverfiteyt of Academie , algereets aangenomen, ofte nog P eeniger tijd aan te nes men, in wat faculteyt, fcientie ofte wetenfchap % felye foude mogen- weefen , omme in defelye fas — feientien en wetenfchappen , na voor- gaans Oom AT: 1.0 NeE/M, aa gaande wettelijke examitiatie en onderfoek , te vern leenen Titulen yan: Dooren, Licentiaten ys Meesa ters Zc. onder- behoorlijke Letteren en Brieven daartoe dienende, Verkiaarende mede bij defen, | dat defelye dien vaangaande. van gelijke kragt ful- len weefen, als die in andere Univerfiteyten, ofte Aoademien. geacht y: gehouden; en. gereputeert zijne Ordonneerende allen. en: een. ygelijken onder onfen gebieden —flaande, „en yerfoekende. allen anderen y die defen foude mogen aangaat yde meergem. Heee ren. der Stad „Utrecht „ en. de. Profesforen voorfze refpelive , .neffens „allen anderen, het effe& van deze. onfe gunninge ende O&roije te. laten-en doen genieten. volkomentlijk, ende. gerustelijk : want wij ?t felye ten. dienfle. ende oorbaar van defe Proyincie en. -gemelte . Stad- beyinden ste behooren. Des ten oirconde. foo: hebben. -wij defán met onfe gewoonlijke paraphurevende uythangende | grooten feegele , mitsa gaders de. fignature van onfen-befwooren Secretaris doen tn — tot. Utrecht den 16 Fe- Annan Mem SAC Ag Vias | EN ACT .. Jae. van. Cei van Wyck” vi, “Ter Ordonn. van-mynê voorn, Heeren” die Staten. WA VARRO: Ce mt van Hilten. Mie COENEN ed sof conditae Academiae anno, Rector et Profesfores ab Ordinibus regionis- Rheno-Traie- .ctinae nonnullas peterent immunitates et privilegia; eos. faciles Soo “hebben Wij miet connen nalaten U «Ed. Gr. Mo... tgeene. voor/z. gantsch vrund ende nabuyrlijck te reprefenteren „met -verfoeck defe. faecke daer» heenen te willen dirigeren, ten eynde de fludien ven | promotien: wederfijds” in ‘haer oude «cours en Liberteijt. gelaten mogen worden. Echter foo U Ed. Gr. Mo. ofte. de Heeren Cu» rateurenvan der (elyer Academie fouden meenen dat tot»redres © vande »fludien eenige naerder ordres en — shiddelen.fouden dienen te worden beraemt 4 Soo heb- ben Wij, U „Ed. Groot Mo. bij. defen wel willen . werfeeckeren y: dat. men defer. fijds altijd overbodich fal wefen. dienthalven met de Heeren Curateuren vande © Academie tót Leyden te concerteren; en. fodanige reglementen. te helpen. beramen.. als: tot bereyckinge van foo: Jalùtairen ooghmerck - onders "X — gevordeelt.fouden mogen worden. n=! Q3 Diy d - Waer mede &. Hd r ' p -i Eo » » N i =f J 4i +(15) In Praefatione laudata, quae Zluffris. Gymna- fi is ingugurationem- narrat, haec referuntur.. Pars, templi. Dominici , quae in meridiem [peciat (majus $ Capitulum: vulgo indigitant , comitium. olim Ordis num Provincialium) diflributa ef in duo ampla. e£ Splendida auditoria, augufld et Jumptuofá fub- flructione , ct fpatiofo periftylie medioque hypaethro confpicua.. In ipfo autem majore auditorio ex edito loco publicorum mufi icorum. cohors organis primo pneusaaticis , dein afd, voce ct fidibus incredibili cum 118 \ ANNOTATA AD cum voluptate aures: ingredientis pompae continen» ter permulcebat. Quod: perifiylium dicitur; Graece megisuhov » locus columnis cinctus , eft porticus „cifs gens tria-areae latera, per quam; veteri Eccle- fiae Romanae ritu, ambitus fiebat Canonicorum , ex. auftrali templi oftio uno in alterum procedentium. Hinc noftratibus dictum. Zet pant „ in. decreto mas giftratus urbani; diei 99 Martii, a. 1634. in mota 14. laudati. . Etenim pand. idem eft, quod ome ganck , ambitus, circuitus , tefte Kiliano ,. qui. etiam pand interpretatur. per eri/Zylium „uti et per xyftum y porticum, folarium , ambulactum.s, ambulatio. Area, quae. cingitur. hac. porticu „ype aethrus. dicitur, ad Graecorum -. dzoufpog „Jocus, apertus, fub dio. .Delgice, in decreto laudato ;-ap= pellatur Zet vryhof , pro quo Ant. Matthaeus, de Nobilitate, p. 174. fcribit, t Frthof, Kies lianus vrydhoof , hoc eft, ipfo interpretes Aorzus. coriclufus , aedibus contiguus , afylum. . Alias mitto fignificationes. Matthaeus, 1.1. illud dictum cen- fet ab dZovalg, quam haec area praeftabat olim confugientibus. Sed ex area et porticu revertor in auditorium. Locus, in maiori auditorio editus , ex quo mufica audiri folebat, propterea a me, ora tionem pronunciante, dictus fuit zu/ei nomine; ad Graecorum gouoeïov* quandoquidem vulgatum orcAe- ^ firae vocabulum, ex Gr.óps;jegm factum , indicat theatri partem, in qua /altatur, Sed, monitus ab Heusdio, Collega amicisfimo, cuius in iu- dicio lubens acquiefco, nune ,:perfpicuitatis caus- . fa, malo uti confueto orcheftrae nomine, impri- | mis ORATIONE’ Me 119: mis. propterea, quod: mufeum alias ame dicitur de' locis, ad literarum et difciplinarum ftudia com-: paratis, ^ Ad hanc igitur excelfam ozcAef?ram j muro aüditoriis intermedio. aflixam , aditus. patebat per: gradus ligneos , adverfae muri parti in auditorio mis "mori appofitos. In maioris auditorii muro auftrali duae erant fores , una ad orientem amplior „ altera ad occidentem. anguftior, per. quas ibamus im atrio: lum fenaculi, - Ipfum autem fenaculum nullam fub- iit mutationem , quippe. quod’ Senatus Academi- ci et fingulorum Ordinum conventui etiamnum. fa- tis est aptum , quamquam iam anno r636. in ree. cens © conditae” [academiae | ufüm p -fuit © ftructum. Olim pertinebat ad vetus. monafterium Salvatoris, S. Martinis aedibus nimis vicinum et fere contis guum = quapropter , urbani magiítratus auctoritate j invitis et repugnantibus huius Ecclefiae: ét; caete: rarum Canonicis j dirutum est, anno 1587, Rem factam narrat Salom; Borr iwsg libs}, Vol. HL piroz-airo; Sede Senáculo rediinus: in--audito- rium ,! quod:et erat et ^ dicebatur maius }- aliquando et: zheologicum y quomodo certe appellatur a F ra n- cisco. Burmanno, Oratione dicente, ut tie tulus fert) Trajecti ad Rhenum , in acroaterio Théo- logico, a. d. xvut "Novembr. cYorocrxxnur. Undé colligo, Theologos confuevisfe in eo- fuas habere Te- ctiones et exercitationes, Simili de causfa minus acro- ateriummiemini dici PAi/ofopAicuri.- ‘In minori audi- torio cathedra erat appofita muro ad orientem „in må- iori ad occidentem: Huic muro , à finistra oratoris", paullo. fupra Profesforum fubfellia, infixa erat ta- ZW bu- 120 ÁNNOTATA: AD bula, tectorio dealbata , diverfis. perterebrata. forà- minibus,. quorum ope praeclara olim virgo An- na Maria a Schurman oratores, docentes ac difputantes, audire poterat, ipfa bene latens in conclavi , ad latus muri adverfum ftructo ,' ubi. nunc gradus, funt, quibus ad novi auditorii efcenditur orcheftram. Notum enim-est, quanta foleret avidi- tate, cum aliorum, tum imprimis Gisberti Voetii, excipere lectiones, quotidie cum pedis- fequa, ftudiorum causía, hanc iniens. latebram, Nec via ei longa erat ad academiam, habitanti ,. una cum > fratre lohanne. Godtschalcko; in proximo coemeterio, in aedibus ,- quarum vad latus | dexterum | est. femita , cui olim nomen dedit Poelenburgius, celebris pictor, deinde V o e% tius, Theologus clarisümus, Schurmanniae praeceptor, amicus. et vicinus, | Legi merentur, quae ab eo fcripta funt, Schurmannae gentis que Schurmannianae admodum: honorifica; in- De- dicattone, praemisfa Parti IL. Selectarum Difputas tionum Theologicarum , .. denuo - editarüm |. Ultraj. 1655. Sic Schurmannia, quae urbi Traiectinae de nova academia apprecata fuerat carmine Latino , repetito in. Opwsculis , Lugd. Bat. 1648. editis; pag. 256, 257. per triginta et «quatuor annos ipfa fuit experta, academiae veluti- civis, ` Postmo- dum vero, 5 zórk xojpy, pietatis fingularis fpe allecta, loannem. Delabadium et. Petrum Yvonem fecuta, Voetio. feni multum laboris et doloris. peperit: id quod teftantur, quae ab eo [cripta funta. 1669 et 1670. de illicitis Jeparatioe ni- Oor A-T TO NEM, ^44: bus èt fecesftonibus ecclefiasticis; poftea ' tclata in Politicae Beelefiasticae Part. III. Lib. 1H. Tract. HI. Sect, L hoc.est. Tom. IV. p: 488—585. ed. ` Aunft. 1676. Quae. cum vidisfer Schurmannia, nonnihil-iis.opponendum esfe duxit, ^ Quae cuids- modi fint , videant harum rerum ftudiofi ; quibus: eius rei est opportunitas ; in Continuatione ET» KAHPIAZE, feu Parte eius fecunda j edita Amtes 1684. atque- adeo fexennio post-quam Anna Mas ria, unum. fupra feptuaginta. ännos-näta’, “ex. hae vita migraverat, -Viuverti in Frifia. Cuius. Jibell; „cum fumma. fit. raritas . „stefte Tol, "Vogtio;: in. Catalogo.-.librorum ' fariorum j^ Mab. 1753. °p: 616. operae. pretium fit nonnulla ex. eo cum le- gentibus communicare, quae fignificent „ quò frès xit Schurmannia animo in Voetium nuper vita functum. Caw/am disfenfionis , quae ipfi cum" eo fuerat, cap. VIL. (non cap: VI. quomodo ty-* pothetae errore dicitur:) p. 176-183. narratutä 3 hunc in modum .fcribit.. Zuter. admiranda? "M vias vel inprimis eas. hic recenfendas arbitror à qui- bus. ipfe. non folum-malorum „fed et bonorum Fa- ctis et dictis devis utitur , ad alios invia rectadiri-: sendos: et confirmandos. Iud. faepius et^ multis mos dis experti. Jumus y ex quo Deus opus. collectionis hijs’ fuae. Ecclefiae inter nos inchoayit y cujus nune uitm” fatis celebre exemplum in. medium proferam , “grod Jcopo meo praefenti infervit. Quando nempe Vir Re- verendus et propter vaftam ac multifariam ejus eru ditionem Celcberrimus D. Gisbertus-Voetius „Theolo- giac Doctor et Profesor, T hefibus publicis fe huic Dci Open ‘ 122 . ANNOTATA AD Operi j in ipfius orts oppofuit , et pragjudicio muls tos praeoccupavit y praefertim yero omnis generis et nationis ftudiofis viam et os aperuit , de nofiro Inftituto audacius loquendi , illud- pro" cujusque ge- nio exagitandi , atque ejus condemnationem , tanto nimirum. Theologo judice, ubique ^ divulgandi. B quibus non exiguum, fateor , initio: concept dolo- rem: fed Deo omnia in tali negotio committenda mox didici; qui ex ipfis tenebris. educere potest. lu- cem ,: et noftro judicio contrarium: producere | mon raro folet rerum. eyentum. Non paucos credo a ferio ac libero examine Tei yeritatis: detinuit , vel Jola tanti Viri. authoritas : fed et hoc compertisfi- mum deinde habuimus, non defuisfe: tales, quibus aedem. Thefes viam , quam ipfi oppugnant, ut re- ciam et tutam aperuerunt, atque ad veritatem ple- nius indasandam caufae “extiterint. Quando. au- tem Thefes-iflae, academico more distributae , inter tranfitoria. [cripta haberi poterant , tion fuit mihi animus eum renovare dolorem ; dis aliquid opponén- do. Verum fententiam meam immutare. cogebat y cum illas inter alia, quae mem “Eösnnplav: Spe- ciant, de noyo` excùfas, atque” ultimo Tomo Poli» tiae. ejus Beelefiafticae infertas viderem. ^. Non enim. ineptum aut inutile fore- putabam > ut Viro mihi a mullis retro annis aticisfimo , amanter y amice, . et _modefle proponerem animi mei. fenfa y circa ea quae vel dogmatice, vel hifforice de noftra: praxi | ibidem proponuntur; quia. mihi magis quam ipf res iflae notae erant, quoniam ipfa interfueram y: et de nofirae fententiae veritate cértius dare poten ram ORATIO; E.M. 128. ram „teflimonium ` Sed conceptus meos. valde inhi- buit paulo: pofl, certus nuncius y, Authorem, e vivis ezcesfisfennSentiebam enim, aliter nobis cum vivis , aliter cumyita: defunctis esfe agendum s; meque- ca- rituram primario: feript mei. fcopo.et. fructu Jalur berrimo yi veritatem fcilicet ei. per[uadendi „quem inde mihi fperare, poteram.. Quia tamen veritatem, quam [i noyisfet y illi amabilem futuram fuisfe non dubito y prorfus: filentio tegere y occafione hujus met féripti. nequeo ; hoc agam y. ut quam posfim compene diofisfimevac perfpicue ea in veritatis lucem ponam , quae inprimis meae Euxxnplug veracitatem indica- bunt y quando meae profectionis ac migrationis Ame flerdamum . caufas cap. VI..et KH. explicui. ‚Nor lo plum exícribere. e. libello, a Labadiftarum, nontibils wonducente 5 parum ero. ad praefentem. causfam pertinente. Cum. vero. Vir. Cl. Annaeus Ypey; quocum per quadraginta. et, quod „excurit annos finceram colo. amicitiam , diligenter -ea cone quifiverit ,.quae.ad Schurmanniam, fectamque Labadifticam, rite. diiudicandam. faciant. de. iisque non. pauca feripferit” lectu perquam. digna , primum in» Hifforia - literaria. Theologiae Syflematicae , (Bes knopte Letterkundige Gefchiedenis.der. Syflematifchg Godgeleerdheid ,) Vol. HI. p.-107-—112. deinde. in Hiftoria Ecclefiae Chrill.. faec.. XVIII, (Gefchiede- nis yan de Krifllyke Kerk in de achttieride Eeuw ,) Vol. X. p. 388——423. nuper denique in. Z/torig Ecclefiae án. Belgio: reformatae „ (Gefchiedenis. der Nederlandfëke Hervormde Kerk a) in qua, una cum i Vi- 134 "ANNOTATA AD Viro Ven. mihique amicisfimo Isaaco Iohanne Dermout,continuanda, ftrenue pergit, Vol. ML p. 87—115. et Annot: p. 55—70. nec tamen hunc ».viderit libellum, lubenter ei gratulor coniecturam feliciter , in iftls annotationibus , p. 69. propofitam , de HermannoWitsio, Theologo tum Franeque- rano, ab Ordinum Frifiae Deputatis , anno 1675. invitato , ad difquifitionem cum Labadiftarum fami- lia inftituendam. Etenim ea de re dubitare nos non finunt fcripta a Schurmannia, p. 45, 46. Ordines , inquit, hujus Provinciae. (Frifiacae) Le- oyardiae congregati , tribus Delegatis commiferant , inter alia negotia poft agenda , curam inquirendi in noftram fidem et vivendi modum : qui hoc nomie ne Ecclefiae noftrae antiftites citarunt , quinto: poft noftrum adyentum menfe. Noftri vero fideles pa- ftores in eo divinam fpectantes providentiam , haut gravatim cum uno ex fratribus -noftris coram ipfis comparuerunt, et tres quoque. a fynodo: deputatos ibidem invenerunt, praceunte ipfis verbaque faciens - te D. Witfio , Profesfore Theologiae Franequerano , qui illas partes fe rogatum. fufcepisfe praefabatur. Sermone Latino peragebatur hoc colloquium , cum omni comitate ac pace. Proponebantur noftris do- ctoribus valde humaniter. et amice, primo quidem collationis die interrogationes. duae. et viginti , al- zero vero undecim, quibus mon minus candide, quam plene refponderunt, ex tempore quidem corde et ore, ac deinde, flagitantibus fic Ordinum. Dele gatis, etiam fcripto; tum Latino, tum Belgico idiomate. Maec pia Virgo. Cuius de eöbavaoia ad. ORATIONE Me 125. adiectae funt duae epiftolae, ab amico, octiduo: post excesfum eius, datae, una ad Principem: Elisabetham Palatinam, a multis retro. annis Annae Mariae amicam, altera ad. nonnullos, qui intimo eam profecuti fuerant affectu. His epi- ftolis. fubiecta funt quinque carmina Danielis: Meyeri, V. D. Minifiri, unum gonudeuvor beas . tae Virginis Annae Mariae a Schurman, reliqua -Epigrammata Sacra , propter affinitatem ` argumenti in Eöxanplas libello tractati , adiuncta. v Concluditur tandem volumen . quatuor Schur-: manniae epiftolis ad diverfos datis. „Sed, per laudatae virginis commemorationem , fè- re id neglexeram , quod.tamen monendum videtur, - de more, Academiae noftrae conditae aetate rece- pto, lectionum in fcholis, non domefticis, fed- publicis, habendarum. Quod enim, ea de re, in Oratione, dixi, intellectum velim de lectionibus, quas muneris , fingulis Profesforibus impofiti „ ra» tio poftulabat: quae quidem lectiones gratis ha» bebantur ac publice in auditoriis; neque docen- tium arbitrio penitus relinquebantur. Paucis cer- te annis post exítructam ,Academiam, die 15 Martii, anni 1644. fancita fuit huiusmodi lex: quem quisque Profesforum authorem aut | librum fit praelecturus , yel quod argumentum. docturus Rector et Asfesfores flatuunto , adhibito Confulum confilio; quorum hac de re decretum | Profesfóres tam ordinarii quam | extraordinarii | fequuntor. Conf. Leges et Statuta Academiae Ultrajectinae, in laud. Legum et Edictorum Rheno» Traiectino- | rum 126: ANNNOTATA ADS rum “Libro p Vol. MI. p. 486, 487.” Léctiónittit autem privatarum ,' hoc: est, domefticaruti et pecu- niam « honorariam folventibus habendarüm, facul- tas data “eo tempore fuit Profesforibus, negata caeteris doctoribus j nifi illis confentientibus. Le- ge enim cftatutum erat hoc: Collegia privata fa cultàtum y artium et" linguarum nemo inftitùito , fine "confenfu. Magnifici ^ Rectoris et Profesforum. Itaque Profesfores: iam mature lectionibus publi- cis fi quidem hoc 'gratüm accideret difcipulis , addiderunt privatas , quo tandem factum est,.ut pedetentim illae fere in defuetudinem abierint. Ni- hilo minus lectionum publice habendarum officium diu admodum Profesforibus impofitum fuit: quo tamen qui fungi, aut posfent, aut vellent, tan- dem fuere perpauci. Vel fic tamen, ufque ad faeculi:fuperioris inftantem fere exitum , vetus fervatà “fuit ' confüetudo, fingulis annis' academi- cis: dimidiatis edendi feriem lectionum , ftatu- tis horis, a fingulis Profesforibus publice haben- ` darum. Sed rari erant, qui promisfis ftabant: qui vero ftabant ,' paucisfimos nancifcebantur audi- tores, nifi forte in theatro, five anatomico , fivé chirurgico , five phyfico, res fpectantium oculis expofitàs demonftarent. Cum igitur huiusmodi pro- grammata inutilia esfent et inepta, decretó Virorum prudentisfimorum , quibus rerum acadeniicarum cura erat commisfa ; die 8 Nov. a. 1796. profpectum fuit, ut fingulis annis ederetur Series, in qua, una cum. publicis ; privatae etiam lectiones indicarentur.- "Quanta: autem induftria primi Academiae noftrae Ws: Do- / (O. R ArT. T ONEM. 127 .Dactores laboraverint , in lectionibus. cum. publicis , tum privatis, habendis, ex iis difcere licet . quae Moetius tradidit, in Praefatione ‚ praemisfa Partid. Politicae Beclefiasticae, Amft, 1662. Triginta , in- quit, anni funt, cum ex. mipifterio ecclefiastico» quo 23 annis functus eram , ad profesfionem Theo- Jogiae , et Linguae. Hebraicae , capesfendam huc eyo- cor. „Eam dum triennio. fere folus fuftineo set octọnis lectionibus., praeter. quotidiana privata. col- legia et publicas disputationes , qudque hebdomade habendas , diftringor :. ita rationes meas inftituere cagebar, ut „omnium „Auditorum tam tyronum et medioxumorum qteam. doctiorum ex aliis Acade- miis, ubi curfum abfolyerant , huc adyentantium commodis inferyirem. Quo factum, ut lectionibus pomerididnis ‚ Danielis ,..Pfalmorum, aliorumque felectorum. V. T. textuum. ex Lingua originali , in- terpretationi deftinatis , binas matutinas. Epiftolae ad Romanos, binas Synopftos Locorum commu- nium , ad Confesfionem Belgicam , Catechefeos Par- tem tertiam , et Liturgiam s collatis Statutis eccle- fiasticis,, explicationi tribuerem , et ad easdem for- mulas ordine. diebus Saturni difputationes tribue- rem. Quibuscum ea conferantur, quae, de fuis et Collegarum in Ordine Theologico lectionibus , fcri- pferat anno 1647. in Praefatione , praemisfa Parti I. Selectarum Difputationum Theologicarum , pag. 3. Minima, inquiti, apud nos pars est, vix minima particula inflitutionis Academicae, in. lecis commu- tibus. (h. e. ut ferior aetas dicere confuevit, in | visse Theologico ,: five in Theologia dogmatica.) Prae- KAS n ANNOTATA AD | „Praelectionibus publicis loci ill modo dicti, cum omnibus aliis, tum perpetuo curfu , tum quayis oc- cafione in interpretatione fcripturae per annotatio- nem doctrinarum et digresfiones explicantur: et corollariis fubjectis publicae cuique difputationi ven- tilantur. Accedunt frequentisfima collegia privata examinantium et difputantium , — fiquidem fudiofi hoc. petierint , aut rationes eorum ita tulerint... Ut jam nihil dicam de collegiis et collationibus priva- tis. — firmare posfum , fingulos Profesfores ter- nis aui quaternis, nonnunquam quinis, ejusmodi locorum communium et controverfiarum collegiis dis- tineri, praeter collegia repetentium | conciones et proponentium. | | (16) De tertio hoc auditorio condendo, quid a Confulibus et' Senatoribus urbis Rheno- Traiecti- nae decretum fuerit, intellexi ex apographo, mihi Vir ampl. lohannis van Doelen humanitate fuppeditato , huius argumenti. "S Früdaechs den xven Marti 1644. Gehoort het rapport van de Heeren die met d^ Heer Outfchepen van der Egge ende fijn E. Schoon- fone nu meermaels in conferentie waren geweest, aengaende fijner. E. huijfinge aent Oudemunfters Kerckhof “naest aent groote Auditorium vande Academie , fijn d Heeren Cameraers gelast opt erf tusfchen ’t felve Auditorium ende de voor/z. Huifinge een derde Auditorium te doen timmeren, i | | Julcx ORATIONEM. 129 fulex dà gefworens ende andere hun dies verftaende Fullen oordeelen geoorloft te fijn.,. ende daerinne d’ felye huijfinge foo weinich te preiudicieren als doenlick fal wefen. Primis iam Academiae annis Senatus vidit, opus esfe tertio auditorio , ut fingulorum Ordinum Pro- fesforibus opportunitas fieret disputationum publi- ce inftituendarum. Die re Maii, a. 1641. quod ex Actis et Decretis Senatus 'academici cognovi, flatutum efl , concurfum difputationum admittendum esfe „hoe modo: ut dies mercurii Iureconfultis , fa- turni vero Theologis asfignatus maneat y prout ab initio Illufiris. Gymnafii | confiitutum | et... ufitatum fuit. Si Theologus cum Jureconfulto diebus. mercu= rii horis. matutinis concurrat; fervabit. Turecon- fultus fuum. auditorium „hac eft majus. Quod fi cum Medico concurrant duo Philofophi , alter Philofophorum , qui pofterior profesfione y | cedat et auditorium (minus, puta) et horas, matuti- nas éi, qui prior eft profesfione, fuamgque dis- puiationam: in. horas. pomeridianas rejiciat. Quod fi contingeret ex eadem. fuperiori facultate tres con- currere , defpiciendum tum erit de tertio auditorio y wel choro templi , vel alio quoyis.. Die 6 Sept. 1643. iusfi funt à Senatu Stratenus, Rector „et Aemi- lius; erum a Confulibus petere tertium audito- rium. ` Subfequente. igitur anno huic Senatus defi- derio. fatis fuisfe. factum; ex apographo modo ex- Tibito conflat. = Ufus huius auditorii, partim fie (oda porticum exftructi , atque inde fuperius ; dicti, I fae. 130 ANNOTATA AD faeculo xvm. concesfus fuit iuvenibus Hungaris et Tranfilvanis, literarum , imprimis "Theologiae, in hac Academia ítudiofis , ad conventus. facros , fingulis diebus dominicis, habendos, uno eorum precibus et homilia praeeunte. Decretum , quo eius rei copia iis facta est, huius est argumenti : Maendagh den 3o November 1722, Op het verzoek , door de Heeren Profesfores Theos logiae aen de Heeren Beureemeefleren gedaen „ ac- cordeert de Vroetfchap bij deze aen de Hungarife en Zevenbergfe Studenten alhier permisfie , omme des Zondags ten elf weren voornoens in ^t bovenfle auditorium yan de academie onder haer. te houden haeren Godtsdienst en te doen een predicatie, (17) Quae de difputationibus, fub. Profesforum praefidio , olim ingenti numero, fubinde fatis acri- ter ínftitutis, in Oratione dixi , abunde colligi pos- funt e decretis magifiratus | urbani, d. 22 Sept. 1645. 23 Maii, 1635. 10 Nov. 1656. 36 Aug. 1658. r Febr. et 5 Iulii, 1669. quae. exhibet Ioh. van de Water, lib. l1. p. 487- 489. uti et e difputationibus , quae etiamnum fuperfunt, utrius- que Ant. Matthaei, Gisb. Voetii, Mein. Schotani,Henr. Regii, Caroli de Maets, Toh. Hoornbekii, Ioli. Leusdeni, Andr. Essenii, Franc. Burmanni, Gerardi-de "ries; Melchioris Leidekkeri, Herm. Witsii, Hadriani Relandiy Hieron. | - van ORATIONEM. 15i van. Alphen, Daft. Millii, Sebaldi Ravii et aliorum; denique ex iis, quae Casp. Burmannus fcripfit, in Traiecto erudito, de vita Regii, p. 289, 290. Franc. Burmanni, p. 52.et Cypriani Regneri ab Ooster- Ba, p. 255, 258. Nec ‘raro -olim. Profesfores noftri Orationes proe nunciabant. Ne enim dicam de orationibus; quae noftra quoque actate haberi folent, muneris adeun- di et rectionis academicae ponendae causfa, nemo fere Collegarum ex hac vita difcedebát, quin laus datorem nâncifceretúr Collegam. Nonnunquam et folenni oratione academiae vale dicebat, qui munus fuum ponebat: quomodo. certe factum-est, d. 24 Aprilis, 1654. ab Henrico Moreelsio; cu~ ius in obitüm orationem dixit Ioh. Georg. Graevius, d. 28 Sept. 1666. uti et ab A brake de Wyckersloot, d. o4 Febr. 1666, Et fi quid praeterea, five reipublicae , five academiae, acci- disfet. profpérum. aut adverfum, faepius Viri Cla- risfimi, vel fponte, vel invitati, fiveab Academiae Curatoribus, five ab Ordinibus Provinciáe, five a Senatu acádemico, ex eo pro concione dicendi materiam fumebant. Sic ipfe ille Mofteelsius; menfe Maio-aut Iunio a; 1647, Oratione panegyti- ca Guilielmo IL (armos in republica honores fuit gratulatus , réferente ex àctis magiftratus ufe bani Casp. Bürtmanno; Trais erud. p. 232. Sic Graevius, 4. 1666. victoriam navalem àb Anglisrepörtatam -publice praedicabat; Panegya ricum , anno-1674. Guilielmo III, fugatis Gallis la hafic - OR ANNOTATA AD hanc urbem ingresfo, dicebat; anno 1675. denuo florente academia , Palladium Tratectinorum Jada- bat; anno 1689 Guilielmi IIl. expéditionem Britannicam celebrabat 35 ^ anno |. 1695 Mariae Stuartae, Magnae Britanniae Reginae , anno 1702 Guilielmo Regi, iufta perfolvebat. Francise cus Burmannus extra ordinem duas dicebat Ora- tiones: unam , a. 1673. de calamitatibus communis Pa- riae, praecipue yero Ultrajectinae Provinciae , quibus nuper fuerat conflictata , alteram , fubfequenti an- no, de caufis Belgicae affictae. Lucas van de Poll, anno 1674. Gulielmum II. carmine Panegyrico decantabat, et anno 1691. illius expe ditionem in: Hyberniam atque adventum in Bata- viam carmine heroico celebrabat. Petrus Bur- mannus', anno 1702. orationem dicebat de au fbicatisfima Batayorum: et fociorum. militias anno 1706. alteram de illius anni fortunata militia pro- nunciabat; anno 1719. pacem inter Belgium no- Jirum aliosque foederatos cum rege Galliae hac in urbe confectam oratione Panegyrica | celebrabat. Arnoldus Drakenborch, a. 1747. Gui- lielmo IV. fummos’ in republica honores gratu- labatur. Petrus Wesseling, anno 1748. ord- tionem dicebat #2 natalem: Guilielmi V. deinde anno 1752 oratione funebri Guilielmum IV. laudabat; anno denique 1759 iufta folvebat Regiae Principi Anna e illius Viduae, Tandem Io h. Frid. Reitzius, anno1766 Guilielmo V. ad fum- mam reipublicae praefecturam capesfendam folenniter inaugurato, honores hos, oratione, gratwladatur. (18) d a ORATIONE M 133’ (18) Orationem exaranti: "propofitum milii erat, hoc loco eos nominatim: laudare , qui, in fingulis difeiplinis-e&colendis, praeclare fuerunt meriti ^ Academia noftra et republica literaria. : Sed" r peufitata , magnum fore periculum videbam , ne iu- dicii, vel benignitate , vel feveritate ; vel quócun- que.alio érrore, «graviter peccarem, . Itaque ; mütato confilio, neminem praé caeteris laudandum duxi. Ut vero cognoscat, cui volupe est, quibus quan- tisque Viris olim illuftrata fuérit et etiamnum illu- ftretur Academia noftra, corollarii loco, fingulos indicabo , addito eorum nominibus afterisco ;- quo- rum pictae imagines in Senaculo funt confpicuae, -> le / SERIES PRorEssoRUM, QUI, IN ACADEMIA RHENO-TRAIECTINAs -> PUBLICE , AUT DOCUERUNT , AUT ETIAMNUM DOCENT, Sex priores 1 munus fuum jam in Ulufiri Schola fuerant ingresfi. x. Antonius Matthaanes Ante F. Herbornenfis, »- mat..d. 97. Dec. 1601. Exilluftri Gymnafio Har- deroviceno huc evocatus , Zuris Prof. die 17 Iu- nit , 1634. dictus primarius ,d. 18 Mart. 1641. Mortem obiit, d. 25 Dec. 1654. * 2. Antonius Aemilius, fquisgranenfs ‚nat. d 134 ANNOGTATA AD d. 20. Dec.,1389.-antea fcholae Dordracenae , post Rheno- Traiectinae. Rector, Hiforiarum òi €t .Politices. Prof, die 17 Iunii, 1634... Ob. d. 12 Nov. 1660. * 3. Iustus Lyraeus, Rheno- EM an- tea fcholae. Hieronymianae hac in urbe Re- ctor, Literarum human. Prof. d. 18, lunii, 1634. Ob. m. Nov. 1646. 4.Henricus Renerius, Hoye- Leodienfis, nat. a. 1593. ex illuftri fchola Daventrienfi. huc: evocatus, PAilofophiae Prof. d. 18 Iunii, 1634. Ob. m, Martio, a. 1639. 5. Gisbertus Voetius, Heusdanus-s nat. d. Faa 3 Martii, 1589. e coetu ecclefiaftico Heusdano evocatus , Theologiae et Linguae Hebr. Prof, d. er Aug. 1634. Ob. d. 1 Nov. 1676. * Bernardus Schotanus, Zreaequeragus , nat. a. 1598. ex Academia Franequerana huc evo- catus, Juris ez Mathefeos Prof. m. Nov. 1635. In academiam Lugduno -Batavam evocatus, Profesforis munus , quod fexennium fere gesfe- rat, et Rectoris provinciam, quam quinquen- nium primus adminiftraverat, pofuit, d. 16 Mart, 1641, Ob. d..15 Oct. 1632. * ^ — 7. Guilielmus van der Straten, (f. Stra- tenus) Rheno- Traiectinmus, mat. a. 1593. medicinam hac in urbe faciens -et Anatomen vernacule docens, Medicinae practicae et Ana tomes: Prof. d. 17 Martii, 1636. dictus Prof. Medicinae primarius. a. 1641. Hagam Comi- tum. abiit a. 1646. Ll, Principi Frederis co fe, O' x ADON EM. 135 ‘eo Henrico medicinam facturus, Deinceps eodem Archiatri munere apud Guilielmum II. et III. functus est. Denique. a. 1674. - ^ Jectüs est civitatis patriae Senator ev Conful, Ob. d. 6 Nov. 1681. * 8. Meinardus Schotanus, diania: , nat. d. 13 Oct. 1593. ex academia Franeque- rana evocatus, Theologiae - " go Un. 1636. Ob. 1644. * | 9. Henricus Regius, habe td, mat. d. eg lulii, 1498. in urbe patria medici- nam faciens, Medicinae theoreticue et Botani- ees Prof. extraordinarius, d. 6. Sept. 1638. ordinarius, a. 1639. Anatomiae, a. Y649. di- ctus Medicinae Prof. primareas , a. vi Ob. d. 19 Febr, 1679. * | 10. Arnoldus van Goor, Meurfenfis - Philofo- phiae practicae. lectiones. hac in urbe: habens; Philofophiae practicae Prof. extraordinarius creatur, d. 6 Sept. :1638. Sed paullo post , Quaeftor Comitatus. pätrii defignatus ,. munere academico fe abdicavit ster 8. Octia eiusdem anni, xi. Arnoldus Sérigweraras velde adinen- fis, nat. a. 1610. Philofophiae Doctorém hac in,academia agens, Metaphyfices et Phyfices _ creatus est Profesfor, primum’, die 6 Sept. 1638.-extraordinarius , deinde ,a. 1639. ordi- "dris , tandem a. 1641. dictus est Prof; PAi- lofophiae primarius. Sed evocatus, ad Philo- fọ- 136 ANNOTATA AD „fophiam in athenaeo. Amftelaedamenfi docen- i12. dam, eo abiit a. 1648, ibique.mortem obiit, a. 1667. * Martinus Schoockius, Pili mat. d. 1 Aprilis; 1614. Philofophus;. om- -nium .primus fummos. Doctoris honores in academia noftra adeptus, et exercitationes Ora- torias inflituens, Literarum human. et Elo- guentiae Prof, extraordinarius, d. 6 Sept. 1638. Sed paullo post „ die 13 Oct. in Gymna- fium Daventrienfe evocatus , ad docendam Hi- | fforiam et Eloquentiam „eo profectus est. Inde, A. 1640. in Groninganam abiit academiam, Logices ac. Phyfices docendae causfa. Tandem migravit Francofurtum ad Viadrum, ubi Profes- foris honorarii titulo ornatus ex vita exees- fit, a. 1669. (i salins de. Maets, Lugduno- Batavus , nat. d. 25 Ians 1597. ex ecclefia Mediobur- genfi huc evocatus , Theologiae Prof. d. 9 Tus ^ii, 1640. Ob. d. eo Aprilis, 1651. * ERD Daniel Berckringer, Palatinus, nat. d. 2 Febr. 1598. Paedagogus, a Rege Bohemiae liberis fuis praefectus, Philofophiae practicae Prof. d. 2 Iunii, 1640. et Eloguentiae, d. 10 * April. 1648. Ob. d. 22 Iulii, 1667. * Cyprianus Regneri ab Oosterga, (faepe nude dictus Cyprianus,) Frifius, nat. a. 1614. postquam Lugduni Dat. privatim Jurisprudentiam docuerat, Prof. Zn/titutionum | Tus 4 OR AAT HON EM, 197 Jurií jd. 19 Mart; 1641. poftea ez, .Pandecta- — “rum y dictas Iuris Prof, primartiis, d. 6 Apr. ^tt 1670. Ob, d. 35 Oct, 1687. * 16. lacobus Ravensperg, 953 | nat. d. 7 Dec. 1615. Matheftos Prof, extra- ord. d. 19: Matt, 1641. PAilofophiae ordina- rius a d. 19 Febr..1644.. Phyfices s du10 April. 771648. Ob. e1 Aprils 1650.14 > 17. Paulus Voet, Gisb. P. eben, nat. „dep lunii, 1619. Metaphyfices Profs extraor- “dinarius , d. 19 Mart. 1641. ordinarius, d. và 17 lunii, 1644. Logices -d.i 10, Aptil. 1648. „Juris ordinarius yd. 21 April, Asp Ab: d. Rr’ Aug. 1669; * 07 enricus Moreelse, Rara Traiestinus , — fat. d, 17 Dee: 1615. Juris Prof. d. 25 lunii, and Electus. in: Curia. Provinciali Senator $ munere academico fe abdicavit d. 24 April. * 1654. Obd, 2er: Maii. 1666. *: 19. Iohannes Hoornbeek; DRAUF nat, sd. 4 Nov. 1617. antea in coetu Mulhemienfi . Ecclefiastes , Theologiae Prof. d. xo Iulii , 1644. Profectus vest in academiam -Lugduno -Bata- vam, à, 1654. Ob. d. 23 Aug. 1666. * 20. Isbrandus de Diemerbroek, Montfor- 21. tienfis > nat. d. 13 Dec. 1609. Medicinae Prof, exiraord. d. 6 Sept. 1649, ordinarius, d. 7- "April. 1651. Ob. d. 6. Nov. 1674. * Iohannes Leusden, Rheno- - Traiectinus , nat, d, 26. April, 1624. Linguae fanctae. Prof. ex 138 =- ANNOTATA AD extraordin. d. 6 Iulii, 1650. ordinarius, d. 3 Tan. 1653. Ob. d. so Sept. 1699. * . 22. Iohannes de Bruyn, Gorinchemenfis j nat. d. 25 Aug.-1620. Phyfioes et Mathefeos Prof, extraordin, d. 3 lunii, 1652, ordinarius , d. 31 Mart. 1656. Ob. d. et Oct. 1675. * 23. Gualterus de Bruyn, Amisfurtenfis, nat. d. 6 Mart. 1618. Euangelii interpres in _eoetu Rheno - Traiectino-, Theologiae "Prof. a. 8 Febr. 1653 D Eiusdem anni die 7 Iulii mor- tem obiit, | 24; Andreas Essenius;, TU nat. m. 7C Febr. 1618, Etangelit rrererés in coetu Rhe- no- Traiectino, Theologiae Prof, d. 8 Febr. "1655. Ob. d. 18. Mali; 1677. * 5 25. Daniel Voet, Gisb. Fo Heusdanus ‚nat. ed. 3o Dec. 1629. Logices et Metaphyfices Prof. ~ -extraordinarius d. 9 Febr. 1653. ordinarius , . d. 5 April. 1656. .Ob. d; 29 Tulit, 1660. * 26. Matthias Nethenus; Suchtela= luliacen- "fis, nat. d. 27. Oct, 1618. Clivenfis Eccle- fiae Antiftes et Scholarum Rector , Theologiae Prof. d. 26 Maii, 1654. Loco fuo motus est d. r4 April. 1662. Sed postea Herbornensis Ecclefiae antiftes et Theologiae Prof. fuit, in- de ab a. 1669. usque ad-d. 9 Oct. 1686. . quo mortem obiit, * ` 27. Antonius Matthaeus, Ant. Pil. Ant. Nepos, Rheno - Traiectinus, nat. d. 18 Dec. 1635. luris civilis Prof. extraord, d, 29. Aug, 1660. ^ ORATIONEM. 139; 1660. ordinarius, d. .26 Nov. 1662, Profectus est, in academiam Lugduno + Batavam „a, 1672. ubi ob. d. 25 Aug. 1710. * 28, Abrahamus de Wyckerskoot, Rhens, _…Traiectinus-s Juris Prof. extraord. d, 29 Aug. 1660. Senator civitatis patriae electus , d. 24 Febr. 1663. munus academiguin pofuit. 9. d. 5 Febr. 1673. 29. Regnerus.a Mansveélt, dietro s E , iuis y mat. de er-Oct. 1639, Jogices, et, Meta- - phyfices Profs de 27 Nov. 1660. PAilofaphiac vo moralis, a. 1667. Ob. d. 29 Maii, 1671..* 3o. Iohannes. Georgius Graevius, Naum- burgenfis, nat. d. 29 Ian. 1632. e Gymuafio ..,DBaventrienfi huc evocatus , . Liftoriarum et | Eloquentiae Prof. d 18. Oct... , X661. . Poliriees y ^. d, 2 Dec. 1667. Ob. d. 15 ln. 1703. * ste Franciscus Burmannus, Lugduno-Bata- Yus Nat, 3, 1632. Collegio Theologico, ea in urbe, praefectus, huc evocatus, Theologiae Prof. d. 12. Now. 1662., Hiftoriae Eccle- fiast d. 6 Mart. 1671. Ob. d. 12 Nov. 1679. d 52. Ludovicus Wolzogen, Amisfurtenfis, - mat. 4 £632. Ecclefiastes in. coetu Wallonico Medioburgenfi, huc evocatus ad, eandem. pro- - vinciam. adminiftrandam , et, Mi/zoriazm. Eccle- fíast. in hac academia extra ordinem. docendam , “hoe munus adit, d. ex Sept. 1664, Prof, vordinarius-creatur,’d, 5 Sept. 1670. Egdenr ' &. exeunte. ad fungendum eodem, munere in Ec- cle- 140 33 ANNOTATA “AD clefia et Athenaeo Amftelaedamenfi hinc abiit, d. 31 Oct. ibique mortuus eft. d. 13 Nov. 1690. Hugo Ruisch, PR Traiectinus, pri- mum Lector. C'ebinaiélie vernacule docendae, d. 15 Maii, 1661. deinde d. 26. Sept. 1664. titulum eft adeptus Profesforis- extraordinarii. 94. Philippus Matthaeus, Antonii IL Fe Rhene-Traiectinus, nat. d. 16 Mart. 1641. Medicinae primum Lector, d. 2 Dec. 1667. . dein Prof; e aint d. 16 Febr. 1670. Eodem anno. Franequeram abiit ad. Medicinam: ex " ordine docendam ^ ibique mortem obiit, m. Oct. 1690. 35. Lucas van de Poll, RAeno-Traiectinus, 36. 37. nat. d. 6 Febr. 1630. Juris primum Lector , d. 2 Dec. 1667. dein Prof. extraordin. d. 16 Febr. 1670. porro ordinarius, d. 11 Maii, 1674. denique Pandectarum Prof. dictus , d. ar Febr. 1681. Ob. d. 24 Nov. 1713. * | Johannes Voet, Pauli F. RAeno= Tra- dectinus , nat. d. 3 Oct. 1647. e Gymnafio Herbornenfi, in quo [us civile docebat, huc evocatus, Juris Prof. d. 25 Aug. 1674. Lei- dam profectus ad eandem provinciam admini- . ftrandam , d. 6 Febr. 1680. ibique ex hac vi- ta migravit, d. 1r Sept. 1714. * Gerardus de Vries, Rheno- Traiectinus , nat. d. 15 Aug. 1648. collegio "Theologico - .. jn academia Lugduno -Datava praefectus; huc re- ORATIONEM, 141 evocatus Prof, ordin. Philofophiae, d. x Sept. 1674. deinde etiam Theologiae extraord. d. 4 - "Mart. 1685. Ob. d. 1 Dec. 1705. * 38. lacobus. Vallan, Zmflelaedamenfis , nat. oid. x9. Aug. 1637. Medicinae - practicae et Anatomes: Prof. d. oo Maii, 1675. Praxeos et Inflitutionum. Medicarum dictus, d. 15 Febr. 1680. Obiit d. 16 Maii, 1720. * 39. Petrus van Mastricht; Colonienfis , nat. m. Nov. 1630. ex academia Duisburgenfi, in qua Theologiam docebat , evocatus, Prof. Aheologiae , d. 7 Sept. 1677. Ob. d. 9. Febr. 40. 1706. * ; Melchior Leydecker, Medioburgenfis , nat. d. 21 Martii, 1649. e coetu Renesfae in Zelandia, ubi Euangelii interpres erat, evo- catus, Theologiae- Prof. d. 23 April. 1678. Ob. d. 6. Ian. 1721. * ar. Iohannes Munnicks, RAheno-Traiectinus, nat. d. 16 Oct. 1652. Anatomes Lector, d. oo Nov. 1677. Medicinae Prof. extraordin. d. 12 Dec. 1678. Anatomiae t Botanices ordinarius, d. 9 Febr. 1689. Ob. d. to Iu- m MESTO, S i | 42. loannes Luyts, Hornanus, nat. c 19 Sept. 1655. PhAyfices et Mathematicae Prof. extraordin. d. 11 Dec. 1677. Philofophiae or- © dinarius, d. 9 Febr. 3696: Ob. d. 12 Mart. 43 1721. *, : Hermannus Witsius, Hecht $ hab i d. 12 Febr. 1626. ex academia Franequerana huc 142 44e ANNOTATA AD huc evocatus. Theologiae, Prof. d. 29 April. 1680. profectus in academiam Lugduno- Bat, a. 1698. ubi mortem obiit, d. 22 Oct. 1708. * lohannes van Muyden, Rheno-Tra- iectinus , nat. d. 96 Ian. 1642. Gymnafii Hie- ron. in civitate patria antea Prorector, uris Prof. extraordin d. to Febr. 1681. ordina- rius y d..8 Oct. 1683. Ob. d. 25 Maii, 1709. * 45 Hermannus. van Halen, Rheno -Tra- 46. jectinus, nat. d. go- Aug. 1633. inde ab a. 1664. Ecclefiastes ie in urbe „Prof. 7Z/eolo- giae extraordin. d. 19 April. 168i. ordina- fius, d. 30 Wk. 1683. Ob. d. 1 Mart. i701. Gerardus N oat, Mosttrisfs nat. d. 4 Sept. 1647. ex academia Franequeràna huc “c, evocatus, Zuris Prof. d. r2 Febr. 1684. pro- fectus a. 1686. in dink Lugduno - DE vam. Ob. d. 15 Aug. 1725. 47. Paulus Bauldri; AE RARA ,' Tat. 4. 43. Ag. 1639. Hifloriae Sacraë Profs extraofdinarius ,- d. 14- Oct. -1686. ordinarius, d. 1x Mart. | 1695. Ob. d. 16 Febr. 1706. Henricus de Cocceiis, , Bremenfis , nat. d. 25 Mart. a. 1644. ex academia Heidelber- genfi huc evocatus, Juris publici lesumque Romanarum-Prof.-d. rı Febr. 1689. profe- ctus a. 1690. in: académiam Francofurtenfem ad Viadrum, ubi mortem obiit} d. 181 Aug. 1719. * Corzsclius van Ec gi Arnhemienfis, € aca. et OnA TIONEM, 14$ academia Franequerana . evocatus , 747i; Prof. ..d. 11 Sept. 1693. dictus Juris hodierni , d. 5o. 5i. 52. 318 Sept. 1713. Ob. d. 26 Febr. 1732. * Petrus Burtmannus, Franc. F, Rheno- Traiectinus , nat. d. 6 Iulii , 1668. Hifloriarum Prof. extraordin. d. zo Dec. 1696. ordinarius , d. 18 April. 1698. Politices , d. 19 Martii, 1703. Profectus est in acad. Lugduno-Bat. a. 1715. ubi e vita excesfit d. 31 Mart. 1741. * Iohannes Conradus Barchusen, natus Hornae in Lippiae Comitatu, d. 16 ‚Mart. 1666. Chemiae , primum Lector; d. 6 Oct. 1698. dein Prof. extraordin. d, ar Iu- : 5niig 1703. Ob. de ». Oct. 1723. Henricus Pontanus; Stenofurtenfis, e —Gymnafio Lingenfi vocatus, Prof. Theologiae , aid r5 Febr. 1700. et ZHfloriae Sacraey d. 25 Febr. 1704. Ob..a. 15. Dec, 1714." 53. Hadrianus. Relandus, Aipa-JBateyus, nat. d. 17 Iulii 1676. ex academia Harderovi- cena, in qua Philofophiam docebat, evocatus, 54e Prof. Linguarum: Orientalium , d.. 21 Febr. 1701. Z[ntiquitalum Sacrarum, d. 2. Febr. 1713. Ob. d. 5 Febr. 1718. * Rudolphus Leusden, Ioh. F. RAenoe Traiectinus , nat. a. 1671. Anatomes et. Chirar- giae Prof. extraordin. d. 18 Iunii , 1703. ordi- farius, d. 16 Mart. 1705. Praxeos item, d. 7 lun. 1723. Ordinibus regionis noftrae adfcri- n ptus, d. 29 Mo duds Ob. d. 4. Nov. 1764. * 55. E $5 56. , ANNOTATA^AÀAD - Hermannus Alexander Roëll, Marcós - c Westphalus , nat. a. 1653. ex academia Frane- querànaz evocatus, Prof. Theologiae, d. 22 Sept. 1704. Ob. d. 19 lulii, 1718. * Iosephus Serrurier,” Amflelaedamen fis , Prof.” Philofophiae et Mathefeos , d. 3 Febr. 1706. Medicinae et Botanices, d. 18. Maii, 1716. Inflitutionum -Medicarum , d. 7 Iunii, 1723. Ob..d. 15 April 1742. * 57, lohannes Iacobus Vitriarius, Ge- -- feyehfis , nat. a..1679. ex academia Heidelber- genfi hüc evocatus , Turis- civilis et publici Prof. d. 17 Sept. 1708. in academiam Lugduno - Ba- tavam profectus „ exeunte a. 1719. Obiit d. 11 "Déc. 1745. * „58. Hieronymus van Alphen, Hanovienfis , „nat, d. 12 Maii, 1665. in ecclefia Amftelaeda= menfi Euangelii interpres. huc evocatus, Prof. IMS d. 26 Febr. 1715. Ob. 4. 7 Nov. 1742. * 59, Franciscus AP scr ai Eranc.. F. ^60. Rheno- Traiectinus , nat. d; 15 Maii, 1671. in ecclefia Amftelaedamenfi Euangelii interpres, huc evocatus, Prof. Theologiae, d. 26 Febr. 1715. Ob. d. 22 Sept. 1719. * "Arnoldus Drakenborch, AZezo- Trait- ctinus, nat. d. 31 Dec. 1684. Hifioriarum et Eloguentiae Prof. d. 95 Maii, 1716. Ob. d. 16 lan. 1748. * -61. Carolus” Andreas Dukerus, Marco- Westphalus , e Schola Hagana , in qua Prorector ` erat, 62. ORATIONEM 145 erat, huc vocatus, Hiftoriarum et Eloguen- tiae Prof. d. 98 Maii , 1716. Valetudinis caus- fa honefte misfus, ipfo: petente, d. 15 Nov. 1734. In patria exfpiravit, m. Nov. 1752. * David Millius ,' Aegiomontano - Borus- fus, nat. d. 13 April. 1692. muneris ecclef, Cand: Linguarum Orient. Prof. d. 21 Mart. 1718. Antiquitatum Sacr. d. 3 Nov. 1727. . et Theologiae , ordini Theologorum adscriptus , 63. 65. 66. de 10 Oct. 1729. Ob. d. 2e Maii, 1756. * lohannes Ens, Qzaaedico-Batayus , nat. d. 9 Maii, 1682. Euangelii interpres apud Rhe- no -'Traiectinos , Theologiae Prof. extraordin. d. 3 lunii, 1720. ordinarius, d. 4 Tan. 1723. Ob. d. 6 Ian. 1732. * Fridericus Adolphus Lampe, Det- molda- Lippiacus, nat. d. 19 Febr. 1683. e coetu Dremenfi, in quo. Euangelii erat inter- pres, evocatus , Prof. Theologiae, de 24 lunii, 1720. et Miftoriae Ecclef. d. 91 Oct. 1726. Rediit.Bremam , ad docendam Theologiam „et munere ecclefiastico denuo fungendum , d. rr Iulii, 1727. ubi vita excesfit , d. 8 Dec. 1729. * Everardus Otto, Mammonenfis, nat. a. 1686. ex academia Duisburgenfi evocatus , Prof. luris civilis: et^ publici, d. 18 Nov. 1720. luris feudalis , d. 4 Iun. 1731. Syndicus Bre- menfis creatus hinc abiit, a. 1739. Vivere de- fiit, d. e4 Iulii, 1756. * Petrus van Musschenbroek, Lugduno- Batavus, nat. d. 14 Mart. 1692. ex acade- K mie 146: AN N OTAT A ADC / ae nis busgedfis hüé evocatus», Prof, Philo. -vrfophiaë, ei | Maihefeos ‚ed. 13) Sept « 1723. Astronomiae, dare Iulii,- 1732. Profeétus in academiam Lugdurio= ER NDS 4 qi ZAT Ob. eda ag:sSept. 176f& *. : tys CI 65. ^ ác Christianus: Dernardus Aor Kaal s , Berolino- Marchicus ;/ Medicinae y. Anhtomes et „Chirurgiae Prof. «extraordin: d. 20-8 epti 1725. . vverdinarius, d. 17 làn.:1794.. Praveos) de 13 - lunii, 1729. Senatór urbis: electns;: munus ‚ „academicum ziener à. 17474 Ob gs 5 mm 175924: lacobus Odé, Jufbha menfe nat, di IE: Dec: 1698: Philofephiae Prof. extraordin. d. 27 Sept. 1723. ordinarius, .d..17. Iani 1724. “Theologiae extraórdin. d. 15 Dec. 1727. Po- ."fito Profesforis 'Theologici munere , d. x6: Febr. 1736 AMfironomiae y Mathefeos. et: Phyfices ex- perimentalis docendae provinciam vadiit,-d. 9 Nov. 1743. Mort. d. 5 April. 1752..* loannes van den Honert, in Henrici Adonis: vico Batavo nat. d. 1 Dec. 1693. ex "ecclefia Harlemenfi;:in qua. doctrinam | Chri- .ftianam interpretabatur, evocatus y Prof. Theos ve Jegide , de do: Oct. 1727. et Hiftroriae Ecclef. oord. .3r. Márt. 1753. Inm academiam Lugduno- -51i Batavam “profectus y menfe. Aug. 1734. MOr- » tem. obiit, d.:6 April 1759. * 7ó. -M einn Batavus nàt. d. 26 Oct. 1704. ex aca= denia — ubi Philofophiam' doce- / Iohannes Oosterdijk Schacht; Lug- A bat, Ag ME SE e OnA TioNeE M. 147 „båti, evocatus „ Prof.: Medicinde , d. 14 Sept, 1729. Infitutionum | .Medicarum et-Praxeos y d. a lan. 1748. rude donatus, a. 1790. obiit d, 18 Aug. 1792. * 71.lacobus Voorda, -Harlinganus , nat. d. „28 Tan. 1699. ex. shite Franequerana huc evocatus, Prof. luris civilis , d. xr Sept. 1730. duris hodierni , deg Oct. 1747. Munus fuum pofuit, d. 15 Sept. 1760. Obiit Leó- vardiae, m. lunio, 1768. * 72. Petrus Wesseling, sStenofurtenfis, d. 7 lan. 1692. ex academia Franequerana, in qua Hiftorias et Eloquentiam docebat; evo- catus , Prof. .E/oquentiae 4 Hifloriarum et Gado Linguae , d. 13 lunii , 1735. Juris pu- „blici Romano - Germanici ac naturalis, d. 26 „Sept. 1746. Ob. deg Nov. 1764: * 73. Albertus Voget, Bremenfis, mat. d. 17 Mart. 1695. ex academia Groningana evoca= - tus, Prof. Theologiae „i devra Sept 1735. et JHifloriae... Ecclefiaft. d. ao sene 1766. * Ob, d. 93 April 1771. *. o 74. Guilielmus van Fita $ Koesfela- DBrábantus, nat. d. 2 Nov. 1698. ex ecclefia Edana in Gelria, ‘in qua. Euangelii erat inter- pres, evocatus, Prof. Theolog giac, d. 16 Sept; 1737. et Hifloriae :Ecclef. d. 29 Febr. 1740. Ob. d. 18 Nov. 1760. * | 75. Abrahamus Wieling; Hammontenifis ; nat, m. Nov. 1693., ex academia Franeque= rana evocatus , Prof. Juris civilis ac feuda K 2 EU ^ 148 ANNOTATA AD lis, d. 14 Sept. 1739. Juris Publici Romano Germanici, d. 21 Oct. 1743. Ob. d. 1o lan. 1746. * 76. Gisbertus Matthias Elsnerus, Go- cha - Clivenfis , nat. d. 1 April. 1698. in coe- tu Rheno - Traiectino Ecclefiaftes , Theologiae Prof. extraordin. d. 15 Sept. 1739. ordinari- | us, d. 16 Sept. 1743. Ob. d. 7 Iulii, 1775. * 77. Iohannes Horthemels, Medioburgenfis , ^ nat, a. 1698. e coetu Westzanenfi, in quo Eecléfiafles erat, evocatus, Philofophiae Prof. di 22 Oct. 1742. Ob. d. »5 Tun. 1776. * 78. Franciscus Burmannus, Franc. F. Franc. Nep. Zmftelaedamenfis , nat. d. 3 Oct. ` 1708. Euangelii apud Rheno- Traiectinos in- terpres, Prof. Theologiae, d. 93 Sept. 1743. et Hifloriae Ecclef. d. 6 Maii, 1771. Ob. d. ‚to April. 1793. *- 79. Everardus lacobus van Wachen- dorff, Rheno-Traiectinus, nat. d. 2 Nov. 1703. Medicinam hac in urbe faciens, et Chemiam docens, Prof. Medicinae , Botanices . et. Chemiae, d. 26 Sept, 1743. Ob. d. 22 Dec. 1758. * 90... oannes Fredericus mene ns ; Braunsfelfa-Wetteravius , nat. d. 25 Sept. 1695. Hieronymianae Scholae apud Rheno - Traiecti- nos Rector, Oratioriae et Poefeos Prof. extra- . ordin. d. 31 lan. 1746. Hifloriarum et Elo- guentiae ordinarius ,. d. 17 Iunii > 1748. Ob. d. or Mait. 1778. * 81. ORATIONE M. 149 si. Fridericus Godefridus Houck, ` Steno- Jurtenfi s, ex Athenaeo Daventrienfi evocatus , Turis ciyilis Prof. d. 20 Iunii , 1746. Ob. d. — "gg Iulii, 1767. * 32. lacobus Gisbertus Woertman, AAc- . tio-Traiectinus , nat, d. 3 Dec. 1722. Médici- nam in urbe patria faciens, Prof. Anatomes et Chirurgiae , d. 16 April. 1748. Vectigalium , quae figillorum nomine colliguntur , Quaeftor conftitutus , munere- academico fe abdicavit, d.’ 24 Tan. 1760. Ob. d. 27 Febr. 1785 * 83. Sebaldus Ravius , Herbornenfis, nat. 3 _ Oct. 1725. Muneris ecclefiaftici Cand. Lin, gwarum Orientalium Lector , d. 4 Nov. 1749. Prof. extraordin. d. 9 Mart. 1750. ordinari- us, d. 27 April. 17592. uti et Theologiae typi- cae et exegeticae , Ordini Theologorum adfcri- ptus, d. 6 Maii, 1771. Rude donatus , d. Xi Maii, 1810. Ob. d. 1o Ian. 1818. * Aste 84. Iohannes Castilioneus, rentia - He-. ^ rufcus, primum Mathefeòs et Phyfices Lector , ^ mox Prof. extraordin. Mathefeos , PAilofophiae experimentalis et Afbronomiae, d. 9 Dect 1751. - Logices, d. ro April. 1752. ordinarius Philo- ophiae: ét Mathefeos , , d. 23 Iun. 1755. et vM fieoniomiae , d. i$ lan. 1759. Berolinum - "evocatus, ad docendam in fchola militari Ma- thefin et Philofophiam , exeunte a. 1763. Ob, pik 1791, " Christophorus Saxius, Zppendorfen- Jii-Saxo , nat, d. 13 lan. 1714. Antiquitatum et | 9 hu- 350. ANNOTATA AD Jumaniorum Literarum Prof. extraordin: de 86. 1. Febr. 1753. ordinarius s d. 18 Sept. 1755. dictus Hifloriarum , Antiquitatum, Eloquen- diae et Hifloriae Batavae, d. 11 Dec. 1780. ‚Rude. donatus, a. 1803. Ob.. d. 5 Maii; 3806, * „Joannes Dadi Taan Hoidelbergen- fis, nat, d. 9 Iul 1729. Prof, Philofophiae , ; Phyfice ces. experimentalis et flronomiae ,. d. 21 87. 88. ‚nat. d. 17 April, 1733. ‚Prof. Madivinae, bap lun. 1753. Medicinae ,. Botanices et Chemiae, d.. 19. Mart, 1759. Profectus in academiam Lugduno - ~ Datavam ,. a, 1775. * Ob. " 19 „Mart, 1784. * 6 hristianus Henricus Trotz, Col. i bergenfi 15 Dat. a. 1703. ex academia Franeque- rana evocatus ," Prof, Juris civilis et publici | „Belgici, d. 22. April. 1755: Ob, d. 17 lun. „1773 * tedere tomes et: Chirurgiae, d. 17. Mart. 1760. et Artis obfletriciae ; d. 29 Dec. MES: Ob. d. d A Febr. 1800. * 89. lohannes Gerardus Chi Sai "Pn ker, Windeshemio- Francus, nat. a-.3722. ex academia Groningana evocatus , Juris civilis et hodierni Prof.: de a2 Sept. 1760, - Valetudi- nis causfa, fuo fe munere abdicavit, et in Germaniam eft profectus, a. 1768. ibique loco fuo natali ex. vita. difcesfit ; .d.. 5. April. „1780, 3 90. 90. j OR ATYNE M, 151 Gisbertus “Bonnet Nardenfi nat. ‚de 2 ;Dec.-1723. exvecdlefia Hagana,- im «ua Eu- ^» -angelii--erat- 'intérprés , «evocatus ,...Zeólogiac Prof, d, 5 Febr. 1761. Rude dopstusy a.1804. ` „Ob. d. 4. Febr. 1805... *. g1 Iohannes. Fredericus. Eandis Be- rolinenfis .nat; d. 19-Oct, 1733. Philofophiae , Mathefeos et Aftronomiae Prof. extraordin. d. 6» Febr. 1764. drdinariis., d. 318 Nova 3265. Molefte ferens anni:1787. difficultates , abiit Hanoviam ,: fed, reflitütà m... Sept. veteri reipublicae forma, «honorifice- revocatis; «rediit as 11788,:: Rude es 'exeunte ; a. Hoi: aut Ob. dire Marta ageso g. ots apiu 92 Meinardus Tadaa Pe A rais nat. ede go Mart. | 1741; exi:aeademia . Harderovice- na, ubi Hiftorias, Eloquentiam ‘ac Linguam ^Graecam: docebat „ evocatus , Prof. duris Nas - turae et Gentium .ac Publici Romano - -Germa- niciy diès Sept. 1766... Molefte ferens. anni .*- 3787. diflicultates }/abiitván Academiam: Har- »- detovicenam, fed, reftitnta in. Sept. veteri rei- publicae forma, honorifice revocatus , .dictus- oe gque Profs | duris ciyilis: Romani, de gx: Dec. hoa; rediit, a. 1788. "Electus: "Ordinum Frans- XMalaniae .'Graphiarius , huie. - academiae ) vale- 57 dixit „ede 2 Mart. 1790. Tàndem variam ex- pertus fortunam Lugduni Batavorum mortem obiit, d. 1 Febr.: 1825. Conf, dicta in: Orat. NN " AAN et in annot” ad hum. de Papi. ag 3 és Vof 95-1 i MET. xg in Q [4 - X. D TA S 4 tabe £3 LN Jer 4 2t 159 93: J4. ANNOTATA AD Carolus Segaar, Lugduno- Batayus , nat. d. 26 lan. 1624. Euangelii interpres in coetu Rheno- Traiectino , Prof. Linguae Graecae , d. 25 Sept. 1766. dictus et Exegefeos. IN. T. d. 27 Dec. 1780. quod tamen nomen a. 1799. misfum fecit. Rude donatus a. 1803. ipfo hoc anno d. 22 Dec. e mortali vita exces- fit. * Rijklof Michaël van Goens, U AN Traiectinus, nat. a. 1748. Hiftoriarum y Anti- quitatum , Eloquentiae et. Linguae Graecae. Prof. extraordin. d. e9 Sept. 1766. Munere fuo fe abdicavit, d. 6 Maii, 1776. ac die 2o huius menfis Senator urbis patriae electus. Turbarum civilium molefliam fugiens „aliquot annis exactis, patriam seliayis et extorris mor- tuus eft. / 95, Iohannes Henricus Voorda;,-.AAeno- 96. Traiectinus , Leovardia, ubi causfarum Patro- num agebat, evocatus , Juris Civilis Prof.. d. 1e Nov. 1767. Populi fuffragiis electus. Senator , academico fefe munere abdicavit, a. 1786. Sed m.. Sept. 1787. hoc loco motus, misfus et- jam eft , reftituta veteris .magiftratus auctoritate , d. 1 Oct. 1787. In acad. Franequerana Juris Civilis et hodierni Prof. d. 15 Nov. 1797. Quod munus pofuit, d..25 lunii, 1802. Leovar- diae extremos vitaé annos egit, | mortemque obiit, d. 29 Mart. 1814. L. T Iacobus Albertus V osr Rhenos Tra- icctinus, nat. d. 24 Nov. 1723. ex ecclefia Bo- me~ 97 ORATIO NEM, - 153 melienfi evocatus , Theologiae: Prof. d. 4 Dec. 31769. Rude donatus , d. 2o Ian. 1794. Ob. d. 2o. Mart. 1795. Petrus Bondam, Canmpenfis , nat. d. 26 - Dec. 1727. ex academia Harderovicena evoca- ‚tus „Prof, Juris Civilis , Romani , Publici Bel- ^ gici ac Feudalis., d. 19 Maii , 1773. item Anti- 98 99. guitatum. Iuris Delgici et rei -Diplomaticae , d. e7 April. 1789. Ob. d. 6 Mart. 1800. Iohannes Theodorus Rossijn, Zypa- Batavus, nat. d. 18. Dec. 1744. ex academia Harderovicena evocatus ,- PAi/ofophiae , Phy- fices et Metaphyfices Prof. d. 95 Sept. 1775. Inftaurata academia , a. 1815. feptuagenarius ru- de donatus , in docendo tamen perrexit , ad ulti- mum ufque vitae diem, qui fuit 27 Dec. 1817. Alexander Petrus Nahuys Monacho- “damenfis, nat. d. 1o Ian. 17377 ex- academia Harderovicena evocatus , Medicinae , Botanie ces, Chemiae et Phyfiologiae Prof... d. 23 Oct. 1775. Botanices et. Phyfiologiae. docen- «dae munus pofuit, d. 15 Aug. 179R., Ob. Too. ^ d. 6 April. 1794. Isb randus van part Bino - Traiectinus , nat. d. 7. Febr. 1743. nuper po- fito Ecclefiaftis munere , quod in coetu.Goefa. no gesferat , Theologiae Prof..d..26. Febr. 1784. in cataftrophe anni 1787;. urbe egresfus, ': fo. loco: motus-eft der „Oct. „Reverfus a. 1795. docendi munus non recuperavit, fed - peruni i pacte curam aliquamdiu fufti- nuit, 154 ANNOTATA'^AD/ nuit, donec Hagam Comitum: proficifceretur , in fupremo populi Batavi Senatu .rem:publi- cam adminiftratum. Hinc misfus , Amfteloda- „mum concesfit, ubi mortem obiit ; d. 9 Maii, 1812. Conf. dicta in Oraf.-p. 27, 28. et an-. notata. ad illum locum. * IOI. Petrus Roscam, ex “academia Hardero- -'wicena' evocatus, Prof. Zúris Civilis Romani ^7 et hodierni , d. g Maii, 1787. Sed; tanquam. (^a magiftratu non legitimo lectus; misfus eft, "di r Oct. proximo. Revocatus ad academi- am Harderovicenami, a. 1788. ubi docuit Zus civile, publ. Belg. età; 1791. Jus feudale. Post catáftrophen a; 1795. quamvis invitatus , ^ad Rheno- Traiectinos redire noluit. Eodem «i0 anno lectus Senator in Cürla iüdiciali ; Hagam ^" Comitüm' profectus eft ,- "bil miortem* iS d: 519") x6) Tet. 380f, Ot D - | Xo2. Fredericus. Saxe, zis PEaMAUnO: 1 - pat. d. 26 Sept. 1759. Juris civilis Lector, d. ea Tan. 1787. Prof. extraordin Hiftoriae Iuris civili, d. 31 Maii proximo; Post'cataftrophen huius anni, ea electio pro nihilo ducta eft, d. - 51^" x-Oct. Daventriam vocatus Turis ciyilis in illus -00 ftri Athenaeo Prof. d. 25 Iun. 1789. Poft cata- ^;'"*ftroplien a. 1795. munere fuo motus, a Rhe- 'po- Traiectinis'ad priftinum locuin recuperan- .oUgüm eft invitatus , d. 19^ Oet!» Quod. tamen -5 o fecufavit electus Senator: d. or Aprili! 1796. UJ. .mbCüfia Provinciae: iudiciali, Napoléon- Hiu? tig decreto deleta, dir Mart; ^1811:.. ludex pa- nde hen Ai Y tend Sn ER IN OL ORA TT 0 NE Mef 155 pacificator in. pago.Gelriae Appeldornenfi , de nrs Febr.. 1815....Iudex. causfarum Anftruenda- „rum in circulo Amisfurtenüi.,. d. ‚25 Oct. „eius anni. Tandem optato; honorifice, misfus ; falvo ftipendio, . 3, 1823. 556) Wise Guilielmus, Laurentius: Brown; Rhes 05;)fto =Draiectinus Nats d,- 7-lan. 41755. … Coe- -» (tus. Anglicani in urbe „patria Doctor, et. Anti- fles y Hiftoriae Boclcfiaftieae et. Philofophiae icc moralis Profs d. 34. Febr. 1788. item ~ uris -os Naturaeiyi d.: 29 "Mart..1790. .Exeunte a. -ob 93794» relicta patria abiitin Scotiam , quapro- vpe, locus eius, dictus eft vacuus , d. 29 Mar- His 1796. Per plures iam annos.munere Pro- f /( fesforis. "Eheologici: in. academia Aberdonenfi „est functus. Conf, de eo dierin Orat. p. 28. set ad. eum: locum annotata. : A Pede 104, Hermannus „Royaards, diner: > unan: de 7, Aprile 1753. :Ecclefiaftes Haga- nus , huc „evocatus Theologiae: Prof. d. 12 S dunii > 1788. :Septuagenarius: rude -donatus ; a „4823, in. docendo tamen. perrexit. „Ob. d. 15 '; lan. 1825. Conf. de. eo. dicta.-in Orr. p. (8532. ..et, ad- eum locum annotatar* 105+: ‘Henricus loannes Arntzenius, Neo- x8 ^ magenfis s. mat..a. 1734. „ex academia Gro- -ib ; mingana evocatus: Prof, Juris civilis Roma- ni , uti" et Jtoriae luris, d. 22. Sept. 13788... Juris hodierni ct, D raxeos yd. 27 v» April. 1789. Juris. Gentium y «d. i29. Mart. sor #20 Ob. d. 7? April. 17972 f. L ^ 106, 156 | ANNOTATA AB’ -— parieyuns Ioannes Bachiene, Zfmis- furtenfis , nat. d. 4 Nov. 1750: Euangelii in "^ coetu Rheno- Traiectino interpres , Theolo- - giae y imprimis catechéticae et practicae Prof. d. 9 Oct. 1788. Ob. d. 19. Oct. 1797. 107. Matthias van Geuns, Groninganus , nat. |^ s d. 2 Sept. 1735. ex academia Harderovicena -evóocatüs, Prof. Medicinae, Inflitutionum me- dicarum ac Praxeos, uti et Archiater Provin- ` ciae. Rheno- Traiectinae , d. 6 Iunii, a. 1791. denique Botanices Prof. d. 12 Tulii, 1795. Re- -flituta academia a. 1815. octogenarius rude do- : natus , in docendo tamen curandisque aegro- tantibus: perrexit. Ob. d. 9. Dec. 1817. * 108. Stephanus Tohaütnes van Geuns, Matthiae F. Groningatus, nàt. d. 18 Nov. 1767. Amftelaedamo , ubi medicinam faciebat , “evocatus „Prof. Medicinae , Botanices et Phyfio- logiae, d. 26 Sept. 1791. uti et Chemiae, d. 14 April. 1794. Ob. d. 16 Maii, 1795. * rog. lo docus Heringa, Elifae F. Gordica- -Frifius, tät. d. 14. Oct. 1765. Euangelii interpres Vlisfinganus huc evocatus , Prof. Theologiae , d, 5 lun. 1794. zum naturalis , tum imprimis Chriftianae , d. 11 Dec. 1797. . Exegefeos IN. -T. d. à» April. 1799. Ree ftituta academia a. 18r 5: neren Prof. di- ctus eft. * rio, lanus — Goüdanus , hat: d. 2o lulii, 1756. ex academia Harderovicena evo- catus , Medicinae , Anatomes ‘et Phyfiologiae , tam ORATIONEM, 157 tam humanae, quam comparatae . itemque Artis obfletriciae Prof, d. 20 Nov. 1795. Reftituta academia, a. isi 5. Medicinae Prof. dictus est, * rit. Nicolaus Cornelius de Fremery, Over/chia- Batayus , nat. d. to lan. 1770. Harlemo , ubi medicinam faciebat, evocatus , Medicinae, Chemiae, Artis pharmaceuticae et Hiftoriae naturalis Prof. d. 18 Dec. 1795. Reftituta academia, a. 1815. adfcriptus est et Medicorum eż Philosophiam naturalem do- centium Ordini. 112. Cornelius Wilhelmus de Rhoer, Daventrienfis, nat. m. Sept. 1751. ex aca- demia Harderovicena evocatus, Prof. Zuris ciyilis Romani, Gentium , hodierni. et. Natu- rae, d. 7 Mart. 1698. Reftituta academia , a. 1815. dictus est Zuris Prof. Ob. d. 15 lan. 1821, * 113. Hermannus Kibhestn ius $ Hent. loan. F, Zwtphanienfis, nat. d. oo Mart. 1765. Gouda , ubi fcholarum erat Conrector , evocatus , Iuris civilis ,' hodierni et Publici Bas tayi Prof. d. 8 Oct. 1800. Reftituta academia a. I815. dictus est Juris Prof. 114. Philippus Guilielmus van Heus- de, Roterodamenfis , nat. d. 17 Iunii, 1778., Hiftoriarum , Antiquitatum, Eloquentiae. ct Linguae Graecae Prof. d. 26 Ian. 1804. Refti- tuta academia a, 1815. Ordini Philofophiae theo- reticae et Literarum human. adfcriptus est. 115. / 158 ANNOTATA „AD: H5. Dithmar Huisman,.arderovicenus , nat, d: 19 Nov: 1764.. Euangelii in- coetu .^Rheno- Traiectino interpres y Philofophiae mo- ralis et Hiftoriae Ecclefi afiicae Prof. d. 14 lunii ;: 1804, Reftituta- academia j .a. 1815; ~ Ordini . Philofophorum „et Literariorum ad- 116. fcriptus," in Zfforiz Ecclef; docetida: etiam perrexit; Ob. d. 8 Ian, 18225... | Gabriel. vam Oordt,. Roterodamen: Jis; mat. d. 24. Sept. 1757. Euangelii in- terpres. Harlemenfis ;' huc evocatus Theologiae Prof. d. 11 Oct. 1804. Honorifice et optato . misfus- m. Iunio , a.: 1823. locum tamen. in II7. 118. Senatu-et Ordine "T heologico, facultatemque docendi gratis fuftinens. ..— Janus Fredericus van Beeck Cal- koen, Groninganus , nati d. 5 'Maii,-1772. ex. academia Lugduno-Batava huc. evocatus , Philofophiae, Mathefeos et Aftronomiaët Prof. d. 2o Iun. 1805. Ob. d. 25-Mart, 1811..*.. Ioannes Henricus Pareau,- Zmfte- laedamenfis ‚nat. d. 15 Maii „1761. ex. acade- mia Harderovicena huc evocatus , inde a d. 27: Sept. 1810. Prof. Literarum Orientalium et Antiguitatum. Sacrarum y uti et Theologiae « Zypicae et exegeticae y» quo. nomine: Ordini Theologorum fuit. adfcriptus, usque. ad aca- . demiae reflitutae tempus, a. 1815. quo; misfo n9. 4 pofterioris nominis: honore , ad Ordinem - Literarium et- Philofophicum transiit. . Gerardus Moll, ridet Maec omit ís, nat, d, Ow A AMIO N EM 159: „jeu deèr18 Tan. 1785. Matheftos „et : Aftronos up miaèn Prof. | d. 11^ Dec, 1812; Academia re- i titmtarsva, - 1815; novo | Ordini. Matkefin et AN Philofophiam naturalem deecptium adícri- 4soptus est; aad Bermardus- Franciscus- Suerman, su Harlemenfis ‚nat. d. 4 Oct. 17893. antea Mer oer ‘dicinae Prof, in academia, quae fuit Hardero- s yiei * qua exftincta , medicinam facere ea in urbe pértexit,. Ad academiam. noftram, a. 1815. reftitutam , . primus. accesfit y: Medicos sdis pim Ordini adícriptus , d. 1o Tan...1816. 125, Ianus Richardus de Brueys, Haga- nus, nat. d. 6 Iunii, 1778. exathenaeo Daven- -:trienfi huc evocatus, Juris Prof. d. 18 Ian. 1816. 129; Antonius van: Goudoever, . Rheno- — Traiectinus, nat. d. 1 Maii 1785. fcholae — Zwollanae. Rector , huc evocatus, Ordini Literario ac. Philofophico adfcriptus,-d. 22 Ian. 1816.. 123. Iohannes Fredericus Lu day ied s Schröder, Dornberga -Iestphalus , nat. d.: 31 Oct. 1774. Prof. -Ordinis Mathefin et Philofophiam naturalem docentium- adfcriptus , d.'25 lan. 1816. Vacante Philofophi theoretici cathedra illius. quoque. partes fuscepit. 124. Ianus Kops, Amfielaedamenfis , nat. d. 6 - . Martii, 1765. imprimis Botanices et Occono- miae ruralis docendde causfa, Profesfor, Or- dini- Mathefin et. Philofophiam naturalem do- centium. adferiptus, d. 15 Febr. 1816. 125. 160 ANNOTATA AD 125. Adamus Simons, Amflelaedamenfis , nat. d. 25 Febr. 1770. e coetu Thamenfi, in quo Ecclefiastis munere fungebatur „ evocatus, im- primis ad docendas Literas Belgicas et Hifio- riam Patriae , Profesfor , Ordini Literatorum et Philofophorum adfcriptus, d. »5 Mart. 1816. 126. D aniel Dylius, mfielaedamenfis , nat. 127. d. 3o April. 1776. ex urbe patria, ubi me- dicinam faciebat, evocatus , Medicinae Prof. d. 26 April. 1816. Ob. d. 9 Mart. 1817. Ianus Isaacus Wolterbeek, Rheno- Traiectinus , nat. d. 19 Sept. 1773. in urbe patria medendi artem exercens , Medicinae Prof. d. 17 Sept. 1817. 198. lacobus Vosmaer, Maganus, nat. d. 25 Aug. 1783. ex recenti athenaeo Har- deroviceno , quod in academiae veteris locum exftructum a. 1815. deftructum fuit , a. 1818. —huctranslatus , Prof. extraordinarius , Medi- corum Ordini adfcriptus, d. 14 Oct. 1818. Ob. d. 4. Febr. 1824. 199. T heodorus Gerardus van Lidth de Ieude, Tilanus, nat. d. 8. Iulii, 1788. item ex athenaeo Harderoviceno huc translatus , Prof. extraordinarius, Ordini Mathefin et Philefophiam naturalem | docentium adfcri- ptus, d. 21. lan. 1819. 130. Philippus Franciscus Heyligers, Bredanus, mat. d. 15 Mart. 1775. Medici- nam apud. Rheno - Traiectinos - faciens , pri- mum Chirurgiae et Artis obfletriciae Lector , d. o RATIONEM, 161. dra Nov. 1804: Quo tamen munere fe a 1813. abdicavit. At. recepit illud in reftituta, academia, d. 9. Dec. 1815. Prof. Medicinae | exiraordin. d. 21; Mart. 1820, ^; 131. Cornelius Adrianus van Enschut, Arnhemienfis , vat. d. 21 lan, 1778. EX, aca- .demia. Groningana huc evocatus , Juris Prof. d. 2» Mart. 1822. 133. Hermannus Bouman, Idarda- Trius, nat. d. 11 Febr. 1789. Euangelii interpres in vico Groningano Finfterwold , huc evocatus Theologiae Prof. d. 20. Maii , 1823. 32 133. Hermannus Iohannes Royaards, Herm. F. Rheno-Traiectinus , nat. d.-3 Oct. 1794. Euangelii interpres in vico Batavo Meer- „kerk , huc evocatus Theologiae. Prof. extr'aordi- narius, Senatui et "Theologorum. Ordini . ad- fcriptus, d. 2o Iun. 1823. ordinarias ai Ae, 3 „Mart. 1826, dud cid an opoeteren je c Afterifei 4. fuis annotati locis „ docent, ex centum triginta et tribus Profesforibus, in hac Serie enu- meratis, non: nifi octoginta fex vultus fui memo; riam nobis reliquisfe,.. Valde igitur optamus s, ut incrementa capiat. haec imaginum fylloge, primum quidem providentia, Curatorum , loci ad confervan- dum commoditati prospicientium , deinde etiam fas cilitate Collegarum , qui etiamnum yivunt, deni- que i5 AwNNÜTATA AD que "müfificehrir Editum ;- qui forte bene pictas pos- fidet Prófesforum vità fümctorum imagines; Do- Tus enim. vehiemehter , deeste Hobis icones non paucas Virorum Cli," qui faéculo decimo "feptimo et aüodevicefimó Rore”. in his nonnullas: êt- idm eorufi ; qui primi academiae 'Boftrae praefidio fuere et Ormamentó. ^ Cultus rei praecipua quaedam causfa in eo eft quaerenda, quod nimis fero. ca- | pim fit hüius rer confilium. Priotibus enim quin: Quagitita academiae Hoftráe annis, neminis imägo Se- facul data” aut ab eo expêtied "fft Ahn demum 1686. quo ei locüs ái conveniendüm fetüs fuit amplior ét Ornatior;- invitati fünt Prófésfores. a Conlulibus urbis ; üt ovum Senàculo de&üs àdderent, áffübte pictis eornm imaginibus: , qui antea in hac acida: docuerat ; : eque: ipfo tempore docebant. Qiiod mágiftratus úrbani defiderium ; diè 23 Se. brérhbris , Senatui -perpldeuit; ea lege, ut initium fieret ab imaginibus eorum, qui vita functi erant , quoad illae comparari posfent. Itaque primus da- tus est locus GisbertiVoetii effigiei , quam, ` vna cum imagine Pauli Voetii, Patris fui , ul- tro obtulerat nepos Paulus Voet van Wins- Sen, Vir confülaris,; Ordinibus et Equitibus Pro- inar RI efio-'Traiectitide ab actis ét decretis. Quae poftea pictáe funt imagines , àd hárum men- furam et modum factae funt. Rogáti étiam tum fuerunt Profesfor es, hinc in académiam Lied: 10-B Batavan jfofecti “út fuas efügiesg in” Se- iicdló "huius ' benden: poftéritáti confpiciendds pieberci Vm hotteftad ehm lübenter: obz- hs teni- ORATIÓNE M. 168 rénipérdtunt Matthaeus IIL Ióh. Voeti: ús, Pauli Filius, et Gerardus Noodt.- Éx horum igitur Virorum exemplo difcimus, mutui honoris amorisque vinculum disrumpi nofi potuisfe eorum difcesfu in vicinam academidfü 4 quae Kös aliosque praeclaros Viros, in- Série ins dicats; elicere Traigtto potuit. Néque étiaimt proptèreá minoris a Lugduno - Batavis habitis fuit Iànus Fredericus van Beeck Calkbens quod, félieta Leida, in urbém réverterétür nos ftramy fibi non uno nomine càrim, üxóri veto, apud mós natae et educataé ; carisfimam. Nee de: nique huius academiae Profesfores; qui fruflrá ad docendum à Luüugduio-Datavis fuéré invitáti j Guil Stratenus, Ioh. Géorg.Graevius; Ludoóov.Wolzogen;Gerardus deV ries; Hadr. Relandüs, Dav. Millius, Gisb: . Bonnet, Corn. Wilh. de Rhoer; Phil, Guil. van Heusde, Ant. van Goudoé ver, et fi qui füerint. plures , propterea miris accépfi fuérunt amicis et fautoribus Leidenfibüs? quam fratrüm liberalitatem et ipfe àbunde ub tis fui expertusj et experietur, fpero; Gef ard'ü's Moll, Collega dilectisfimus, qui his diebus, qui- bus typothetaë in ânfiotätis meis defcribendis ocetu- pantur, fimiliter honorificàm Curatorum Lugdnfié- Batavorum invitationem deprecatus est. "Caetérum haec de fingülis Academiae noftre Pr- fesforibus compenidiofe fcripta , qua potui fide et di- ligentia , collegi , pârtim ex monumentis publicis, pae. ex allis fide dignis relationibus, In quibus fi L 2 quid A64 ANNOTATA AB quideper errorem aut feftinationem admisfum depre- hendatur emendatione dignum, equidem. monenti gratias habebo, Facilime enim, in eiusmodi rebus notandis, . et ego fallor, et falluntur, qui me funt doctores et diligentiores. Ita nonnunquam lapfi funt „equi, nimis etiam. honorifice, de me feri- pferunt. | Sic Chriftoph. Saxius, Collega, dum -viveret , mei amantisfimus, in Oromaeflici li- zerarii Part. VII, Trai, ad RHen. 1803. p. 434. me. Viris accenfet clarisfimis, qui Theologiam in Academia docuerunt Groningana, cuius ego non nifi difcipulus fui. Sa xii auctoritate, ut. vide- tur, motus, Vir doctishmus Nic. Godofr. van Kampen, in libro vernaculo: Beknopte Ge- fchiedenis. der. Letteren en Wetenfchappen in de Ne- derlanden , Vol. II. Hagae Com. 1822. p.580. id ipfum repetiit. In alium. incidit errorem; Adrian, Gilles Camper. in ‘Corollario HI. ad Oratio- nem, quam Athenaei Franequerani Curator, huius inaugurandi causfa, dixit, die 28 Dec. 1815. dein- ceps infertam Annalibus Academiae Groninganae , a. 1816-1817. Ibi enim, p. 513. me adfcribit Vir Ampl. iis, qui, in iuventute, Academiae Franequeranae fuere cives, quorum tamen in nu- mero equidem non fum, a decimo inde aetatis an- no, rélicta domo paterna , Groningae educatus. Sed in errorem inductus videtur fimilitudine nomi- mis, quod mihi commune est cum. fratre meo pa- * truele Iodoco Heringa, Euangelii interprete in coetu Frifiae Oldebornenfi, quo etiam factum .est, ut ile Petri, ego Elifae filius, dicar. hik Hu- ki A A 221 OnATIONSEM, 165 Huiusmodi nominis fimilitudo faepe errores pepe- rit multo graviores , ab aliis notatos. Quibus. obi- ter addo duo, quae mihi occurrere memini, exem- pla. Vidi enim Cornelium Ianfenium, ce- febrem. Epifcopum Zpren/em, pro codem habitum cum Cornelio Ianfenio, Epifcopo Gandayen- fi: uterque autem edidit aot Euahgelicam. Sic et Gerardus Kuypers, qui fuit. Eccle- fiafles Dordracenus- , pro éodem a nom nemine Ta- bitus est cum Gerardo Kuyp ers, "Theologiae olim Profesfore Groningano : vterque. Literarum Orientalium fuit cultor. Sed haec Hactenus. "Q9 Quae in Oratione dixi de Academiae audi- toriis , anno 1672. ¿n hoftilis commeatus horrea cone verfis, acceperam ab’ Ioh. Georg. Graeyio, qui rebus eo tempore in urbe et academia noftra geftis perpetuo interfuit. Hic enim, in Oratione , de Palladio Trajectinorum y a. de VIII. Idus Sepe tembres , CIO Ioc Lxxv. habita , repetita in Oratio. nibus eius , aPetro Hab n o editis , Del- phis, 1721. p. 283. hunc in modum iftius cala- mitatem temporís adumbravit. Nondum triennium efluxit , cum ab omnibus haec. Academia haberetur conclamata. Vis cnim hoftilis » quae late tenebat omnia’, | haec ipfa acroateria in piftrina verterat, nd Ubi antea Sapientiae doctrina tradebatur cupidae Tifcendi juventuti , ibi diyidebatur annona famelicis n» is et Gülonibus *' quae fuerant. virtutis e ere di, tion. “of nae, tum erant horrea militaris co mmea. jis: wi ahi pafcebantur animi Jaluberrimis Praa cen 166 ANNOTATA AD ceptis , ibi jejunorum mantpularium yentres, farcies bantur. Nolite quaerere, Mufarum culta. noya» lia miles. habebat , barbarus has fegetes. Neque aliter G raevius rem academiae adverfam. come memorar, in Oratione, quam fubfequenti anno ha- . buit, in natalem Academiae Trajectinae quinqua- gefim "mum. pag. 97, 928. (Orationum laud. p. 390.) ubi: Joca , inquit, conventus nofiri , quae perfo-. nuerant divinarum humanarumque rerum doctri- nis, converfa in horrea hoflilis commeatus non ertu- | dito pulvere oblita [quallebant ; dilapfa erat nobis . Mufis isque dedita. juyentus, ipfae Mufarum | voces prae armorum firepitu non audiebantur : vaftum erat ubique filentiym : omnia perculfa et proftrata jacebant. Haec Graevius vere quidem dixit, fed et ornate , nec fine aliqua disfimulatione , quae in Oratore niin est reprehenfione: digna n fi qui- dem dicat audientibus iis, qui Mere gestis ipfi interfuerunt , ét quibus recens est earum. memoria. Ego vero mihi videor i in errorem inducturus. meam . legentes orationem , nifi his in annotatis rem. paullo plenius et accuratius exponam, prouti eam aliunde cognovi. Etenim auditoriorum ufus docentibus. et difcentibus negatus fuit, non per omne i id tens pus, quo urbs noftra iü Gallorum fuit poteftate. " hoc est , inde a qe iovis, qui erat 2, Iunii, Ar | 1672. usque ad d. 3i. Novembris y. aa 4673. UE demque. iovis diem ; fed primis hujus temporis menfibus. Teltibus. enim Senatus academici, actis, iohannes de Bruyn, Academiae Recto Is d. 29 Aug. i612 finitis. feriis ac{livis Senatui figtii- Og ALONE ANN fignificavit , . rei frymentariae Praefectum currenti- bus feriis. auditoria et porticus. Academiae ft frümen- to et farrina, repleyisfe: et Scriptor Diari" eo tempore actorum » ( Ce, of dagelì ijcksch, Ver- hacl van de hande) der Fran chen in de Steden van Utrecht en ; Warden +4 Amftelaedami , y 4 1674, Siti ag. 64, parrat, die go lulii, quingentos faccos 1 arrinae plenos in, academia fuisfe repofitos, Per Itague,, fuadente | Negare > Senatus iudicavit, oper ram rafo dandam Academiae evacuandae , et lectio- pibus. ordinariis. in ea repetendis , eumque in fi nem inftandum este, omnibus modis >, rei frumen- poi Praefecto , cum per. Curatores , tum per ip- fum Rectorem ut fr umentum , alio portaretur ; wi continenter factum tandem, exeunte menfe, Sep: tembri , exitum habuit optatum, Tam vero Proz fesfores., ne, ex intermisfis aliquando ectiotibus , denuo pceupandae academiae occafio captargtyr » de creverunt , ut.in pofterum per ferias quoque lectio- nes publicae contnuarenter. op diu post Senar tui lis mota fuir a Romanae ecclefiae addictis., qui cum, dee Mis FRU VM s tem- Cow WAS WI Praefectum. et alios intercederent ; X | quod fois ctum iis ex fententia fuccesfit. „ Quamyis autem auditoriorum ‘usus docentibus. difcentibusque esfat redditus, non parum tamen. des trimenti ea bonarum literarum facraria pasta, ses tur. Graevius certe. e: Finas. commemorat HE d 5 168 | ÁNNÓTATA AD quibus Jaeuerant fubfellia , in Oratione $ quam in exequiis Diemerbroekii habuit, inter Ora- tiones a Burmanno editas IX. p. 255. Alia isto tempore docentibus acciderunt adverfa : de quibus non raro queftus est Graevius, in epiftolis, ad Nicolaum Heinsium datis,’ quas, una cum Heinsii epiftolis et refponfis , edidit Petrus Burmannus, in Sy//oge Epi- flolarum ‚a Viris Iluftribus fcriptarum , Tom. IV. Py 113—207. Ex his nonnulla decerpere mihi li- ceat, quae Graevii' quoque ingenium et ani- ES produnt, Ipfis Iulii Kalendis, a. 1672. haec fcribit. Gali nos in hac urbe fine injuria quidem habent et maleficio , firepitus tamen armorum , ho- minum , jumentorum in tanta vicinitate caftrorum Regis, animum. non fiverunt his cogitationibus cu~ tisque vacare, in quibus acquiefcit maxime. Hacc non nifi initia erant malorum. Sed, paucis exactis menfibus, aliae ei exftiterunt querendi causfae. Novémbris die 16 haec refert. Me invitare Pala: tinum Electorem ad humanitatem docendam in Acda demia Ge . ex nuperrimis meis, quas Spanhemio commifi , cognovifit. Si^ quae fpes hic est rebus cot” , arl per te ipfe y quae mihi Jtet fententia. Sin , quod Deus avertat, haec mala fixa funt , sa quoyis gentium abire , ubi nec Pelopidarum nomen, quam híc perpetuis conflictari miftriis, exhaufto aerario , vectigalibus perditis, ftipendio nullos- Die 16 Decembris, in eandem fere fententiam , eadem de re; haec fcribit, Non rejeci quidem dn litteris ad Spanhemium ante mena ÖRATIONEM. 169 menfem datis Sererisfi mi Electoris invitationem , aut potíus inyitandi voluntatem , — fcd de hac re deli- berandi Jpatium petii, quoniam quo hoe bellum erupturum fit ignoramus, videaturque id illi tra- ctui ad Rhenum impendere. Quomodo hoc refpon- füth accepturi fint. Heidelbergae. ayeo cognoftere. Mihi qbidem fedet hinc non moyere , quamdiu iste hic pati potero. Sed. vereor tit, fi pax hac hyeme. tion fiat , collationibus ; quae imperantur y pendendis tuendaeque. familiae fimus futuri. pares, fraudati omni. flipendios: Die 13 April. 1673. animi fui fen- tentiam fic profitetur. Sunt qui. mihi, perfvadere welint esfe: in urbe illa maxima. (Amttelaedami) Proceres nonnullos mei fiudiofos, et ui deme vos cáhdo cogitent. etiam. nunc. —. Sicefferrent mihi g quas ante triennium deferebant ; conditiones s illi- cò eas amplecterer y tioftris - tion «répugnantibus ; quorum res ad tantas angufiias redactae: funt ‚vut, rie multorum annorum otio posfiùtrecrearis v Ar= gentum olgerau y tec fpes. ulla | ftipendii , quamvis hinc fuerint amoti , qui illud intercibiutit i. V. os Quod , de. aerarii: penuria - et. (exigua - fpe ftipen- dii, Profesforibus debiti , iufto tempore’ accipien- di, praefagiebat Graevius, id eventu compro- batum fuit. Teftis est libellus fupplex , huius urbis Confulibus et Senatoribus oblitus; menfe lunio, à. 1674. huius argumenti. Aan- i70 ANNOTATA AD ds de Ed. Achtb. Heeren, Borgers ` meefters en Vroedfchap der Stadt, Curateuren der Academie PUltréchi- “Ke Sbai s met: behoorlike eerbiediaheid de famente like Profesforen der Academie alhier , aengefien fi in den tyd yan twee jaren, of langer y. ops bat bractementen feer weinig hebben ontfangen ; en God de Heere nu genadelick foodanige verlosfing en hers Helling gegeven: heeft, als het tegermoordig s ; dat ` Uwe Ed. Achtb. volgens. hare. wijfe diferetie en trouwe voorforge , nu ook tot voldoening der Selye believe gunftelik ordre te ftellen ; té meer alfoo men verftaet , dat uwe Ed. Achtb. doch met de verhan- deling van Jaken vun diergelijke nature befig zijn $ blyyende de Profesforen te famen vòlveerdig tot goed, genoegen van Uwe Ed. Achtb. na vermogen en ges legentheid. van ieders refpective functie te contribuês ren al wat tot welftand en luifter defer Academie en Stadt yan haer. foude mogen vereischt en vers wachtt worden. ' Dit doende Gc. : Sot aller in €t NAME ANDREAS EssENIUS , Acad, h. t. Rector. Nec fine gravi causfa Profesfores hanc rem ur- fisfe, docet magiftratus urbani decretum ; huius modi. Lu- ORATIONEM. 1 [n ; Lunae den xi, Maji, 1674. Nos n De Pd bemerkende , dat Stadts Comptoir pe is verachterd , door n druckenden oorlog ; heeft werftaen, dat de Tractementen der Profesfo- ren fullen worden verminderd naer bevinding yan den. Staet , door Commisfarifen te formeren: welke reductie fij ijnen ingang nemen fal met Octob. 1672, Van welken t gd af : mede cesferen fullen de jaerlik- tena pe twechonderd gu i ieder Gs te voren ex: BN paterna domo, ve in “dis tk > “tutius commodius vivere posfent? Proinde Graevi us, in Oratione. proximę. laudata , folitudizem. fuis! e in noftra academia « dicit. KOratt. p, 2 255.) Et, in Oratione in natalem eius guinquagefin mum « dilepfa erat, inquit, nobis Muf sque delia ji "nitus. (Ibid. p. 3552) Multi eo tempore in aca deiam Lugduno - - Batavam profecti funt , in ‘his non pau- ci, opinor, - uris prudentiae operam d dantes , ,An- tonii Matthaei, huius nominis tertii , nuperri- me. binc evocati , difciplinae asfueti, Accedebat G e- rardi, de Vries abitus, dẹ quo haec refert Casp. Burmannus, in Traiecto erud. p. 431. AA C, Terum naturalium. dnvefligauio | ci pla- Hi AM M me a } cuit; F e A "ANNOTATAÀA AD) cuit; quumque omnes Philofophiae partes. abfolyis- fet, ejusque cognitionem comparasfet , facultatem. Philofophica collegia aperiendi inpetravit y April. MDCLXXI. Luctuofisfime illo anno praeteriti feculi Jeptuagefimo fecundo , civitate Trajectenfi a. Gallis occupata , quum plurimi ftudiof Academiam: no- Jiram defererent , Leidamque fe conferrent , Vrie= fius nofter rogatu plurimorum Leidam quoque mi- gravit , ibique nomine Proregentis Collegium . Ordi» num moderatus est ad annum MDCLXXIV. quo Xi | Maji T. ratectum yocatus , Ut Philofophiam doceret y in urbem patriam lares tranftulit, fruftra illum. fibi vindicare conantibus Leidenfis Academiae Cira- toribus. Licet. enim illi. Profesfionem ordinariam eum inferiori Praefectura Collegii Ordinum obtulis- fent , nofter amore patriae abductus, abiit , et fpem Leidenfium , qui poftea iterum honorifico Jüipendio invitarunt , fefellit , et ad finem. vitae — fumma cum AE Y frequentia Philofophiae praecepta tradidit, Conf. H enrici Pontani Oratio in obitum Petri van Mastricht, praefixa hu- ius Theoretico- Practicae Theologiae , iterum edi- tae, Trai. ad Rhen. et Amit., 1715. uti et huic Orationi fubiunctum Pontani carmen in Vri- sii obitumi. Caeterum iuvenibus, qui, Gallorum irruentium causfa, academiae noftrae vale. dixerufit , adfcribendus est H erm. Alex, Roëll, qui pri- mum Groningam abiit, mox vero, fimilis periculi metu, hac urbe giu in Germania et Helvetia . commoratus fuit, usque dum tuto ‘redire diicehdi cala. posfet ad Hane academiam , cui faeculo fib- fe- ORATIONEM, 173 fequenti /'docendo. . profuit, Conf, -Casp 1B urs manni lib. l. p. 397. "o „Sed Academiae; eo tempore . joic set quicunque tranquillas fedes alibi qüaerentesj no+ vum. faciebant. damnum iniquitate Gallorum. . We- que. enim , (ut repetam, quae Franciscus Dur- mannus dixit, in Orat. de calamitatibüs communis Patriae , praecipue vero Ultrajectinae. Provinciae j p.345 354) aerufcationes artesque. pecuniam. exfue gendi y feu exprimendî. potius , defuere. Inter quas palmarium fuit horribile illud decretum „quo profus gi omnes domum .reyocabantur , fub quotidiana quin- quaginta florenorum mulcta. Illud yero promulgatum , cuth per longum tempus negligeretur , nec. mulcta exi- geretur , adeoque. illius jam omnes esfent fecuri ; ecce fubito post elapfum trimeftre „et quod excurrit, fena florenorum millia fingulis profugis imputantur : de quo immani pofiulato fi quis non tranfigeret , diri- picbatur illius Supellex , diruebaturye domusa — Et quod ton minus inauditum. et ab omni jure ablu- deris est 4 abfentis frater , foror , proximusye cogna- tüs , licet nullam , haereditate dudum creta „ bono= rium cum. profugo communionem haberet , vadaba- tur, et. de Juo nomen illud expungere cogebatur. Hacc vero lex, tam dira et immanis, fcripta cen febatur „non tantum civibus Rheno - Traiectinis , ` fed etiam iuvenibus ,. ftudiorum causfa in urbe noftra hofpitibus, Cuius. rei documentum exftat, in Commentariis Actorum a Senatu academico, die -14 Februarii „ 1675. Regis aerario Praefectus duo- rum Studioforum, qui in Hollandiam confugerant., bi- * 174 ANNOTATA AD bibliothecam àc reliquam fupellectilëm, fifco addi: xerat. Qua de re apud Senati qüerebatur huius urbis civis, cuius in aedibus illi hospités fuerant et cui plus debebant; quam bona publicatá vales bant, intercésfionem Senatus expetens, Hie câuss fam ad magiftratum "urbanum ^ reférebat; intere pretibus Réetore ét Asfesforibus. ^Mágiftrátus vicisfim Sénatui auctoritatemì dabat, eà de re cum Praefecto aerario difputandi. Itaquê hoc tentatum est ; Senatus nomine , a Rectore, adiuvantibus Die- mérbroekio et Graevio, qui nullis non ra- tionum momentis, cüm ore, tum trádito fcripto , perfuadere voluerunt aerario Praéfecto. At refpon- füm tblerunt nullum praeterquam hoc: iusfisfe Re- gem; ut omnium eorum, qui ad hoftes confugis- fent, ‘atque inter eos verfarentur , bonà, quae de- pese posfent , publicarentur. . Qui igitur hac in urbe confederant ; àufügere fi- ne- gravioris damni periculo haud poterant. Quo- citca cum réliquis civibus Profesfores pasfi fufit incredibiles à milite Gallo moleftias. Negue enim, inquit Burniànnus, in Orar. laud. p. 36.. fu- lum- de crüména tranfigebatur y fed et ihfuper in- tra privatos lares et focos Cyclopici ifii hofpites ré- cipiendi erant; hifi quibus datum fuit eorum exem- tionem atre redimere, — nyolabant illi in mà- gnificas dedes} colelaviuque etui, quorum payi- menta opere Wüüfivo, transmatino marmore parie- tés, aufo et argento láquearia distinguebantur , fordibus fis confpurédbant; quin et éd in iquv- rum fuorüin flabitla non raro’ cotivértebant, Pat- pe- On ATÍioNÉENM. 172 periorüm "ugüriola teho Plérumgpié 5 aliquando Ulam fene milite fufarta fuerunt. qui cum tesi , vogue non fideliter fatis exhibito „alertntur flipendio , Wins in difciplina contineri. poteram: cérte mari- ma pipendit pars a tiye extürquenda erat. Qui CUP milii tecum dc focum praeberet , fumtusqtie Wi Buh facertt ; ro iis plerumque nihil referebat 7 nifi mbléstias , Injürlas , faepenumero etiam. dirisfi- yia Verba ei verbera; imo aliquando caedes. Ni- tibane nofiro nitore hi hospités ; et iù noftris. bonis, ih crüóre habitabant ac vivebunr. Haec Büf- miànnu s. Non âlitér G raeviu$, in epift. àd Nic. Heitisitim data, die 2 Martii, 1673. Ga- Varde noftri , inquit, znime Junt laryaé milé Yi- de , fed nütent omnes et behe habiri, nil nifi cht "em er fanguinem Jpirant, Eiusdem menfis die at. Raet feribit: Senones de nobis corpus faciunt , lü- H él opipare fe imitantes , dum nobis alliato fùn- gendum est, út breyi omnes fimus osfa ét pellis fa- žuri.. Denuo, die r9 Iulii, pacis fpem illácéfeef- fém memoràns, laéc addit: Sin vero is fierit re- üm temporumgue curfus, ui huc docerbitas diù- u$ nos presfura fit; neque de ulla mutatione nò bis explorati quicquam poterimus polliceri , circi — ypiciendus erit aliquis abditus finus ; in quem ante hyemem nos recipiamus , ne inedia et miferiis confi- "amur. Porto, die 13 Aug. his Gallos pungit aculeis : Ga//inaceorum convitium parum moramur : Dlodo iHa infefun roftra , hamatosyiie urges y qii- Pis vitalia noftra jetunt , a ribis abfinegnt. Nin Minus ácerbo E08 ioco petit, die 5 Sept. Mentiónie M facta 176 ANNOTATA AD facta: brorum Quos mures arroferant: mures. èli s inquit , male pereant, qui nec noftris fiscis, nee penori , nec. ipfi (s. libris parcunt. Vereor. ne ad Ab- í deritarum exemplum. hae beftiae nequam. nos folum wertere cogant. Eiusdem menfis die 27 in has erum- pit querelas: nobis nihil hfc perditius y nihil mife- rius, Omnia funt exhauftisfima , . ut, cum. malā hacc: fixa fuerint, cogitandum: fit de receptus … Tandem cum in eo, esfent. Galli „ ut abitum pa- rarent, quod per fesqui annum non intermiferant, .perfecerunt. Nondum enim „inquit: Durmannus; Orat. laud. p. 48. warum obliti erant artium; illarum- nempe. quibus, immen/a auri. yi: exhauftam urbem | proyinciamque . emunxere. .. Contra. datam enim a rege fidem, incendium . direptionemque ur- bis immani aere redimi jubent; et mox repraefene tata imperata illius tributi portione, in fidem. ren liquae , viros praecipuae dignitatis obfides fecum due .eunt.et domo longe abducunt, Huius perfidiae etini- .quitatis initium, die 12 Nov. 1673. fic defcribit Graevius,inepiftolaad Heinsium: Z/ofpites tio" firijam farcinis. collectis difcesfum adornant ‚cis pau- cos dies in Germaniam profecturi. Heri ferali denun- ciatione nos poene exanimarunt , dum Ordinibus vet Senatui fignificarunt jusfu Regis , hanc urbem caete- rasque hujus „provinciae, omnemque. ejus agrum ferro igneque delenda esfe , idque propter tantam hominum. male de Rege opinantium ; et cum hofte An eorum exitium. confpirantium multitudinem. Ni- hil- etiamnunc | preces. .profecere. -Hodie dabitur Aer s mm. argenteis .hafiis haec, vis a noftris te- ctis SN d ORATI ON É M: d ciis ets capitibus. posfit arceri. Et fpero tem fuce cesf/utam.... Nam. Woerda. aliaeque . vicinae urbes excidium.: sedemerunt, Scéleris vero et: violentiae exitum Graevius , die..23 Novembris , . huac in modum. narrat, — Muxit tandem defi deratisfima dies. Hodie. man, qui nos tamdiu miferrimos habuerunt a lautif mo. viatico UR po ducentes obfi dés octo, praeter illos quatuordecim , quos ante dies aliquot. Relam. Clivorum ablegarunt. Hi. non ans te: dimittentur ; quam — reliqua. fuerint expedita, Argenti. poftulati fumma erat quatuor centenorum et quinquaginta millium florenorum : cuius fummae pars, bis centum 'et quinquaginta. millium florenos rum, ab ipfis . Senatoribus , civium domos circum= euntibus ,. ante hoftium difcesfum collecta fuit Ad hanc igitur Profesfores, «uamquam ftipendiis deftituti, {uas quoque fymbolas conferre, oportuit, Cenfebantur enim hactenus caeteris fimiles civibus. Qua de,re. dubitare nos vix finit, quod a Scriptoré Diarii udati > Pi 139, 140. narratur ; de nummis , iam ante plures menfes exactis, a fingulis civibus pro cuiusque fortunis. Ultimo enim anni 1672; die „ Ordines. Provinciae, in Epiftola data. ad Virum Nob. lanum Ludovicum Godin, Maersfens broeckii "Toparcham 5 ipforum Legatum ad Ludos vicum XIV. haec fcripfisfe dicuntur. | Ondertuss fchen heeft men,federt gifteren en heden aen dé Burgers vande Stadt Uytrecht een feer exorbitante tax aengefeght, om binnen yier - en - twintigh vuren betaelt te worden, op verbeurte: yan. Militaire exés M Eds ii 178 ANNOTATA AD cutie. En dewijl wy miet konnen weren op welcke yoer defe tx gefchtedt, ten opficht van de Bi- Betten, die men ach pet/oonen van verfcheyden ftaet geeft , vermidis de lieden, die in de kleyné gangh woonèn, by de Heer Vermeer, Wijn-kooper aem. hét oude Kerck - hof; yder gefchat zijn op-dertigh guldens, P Aimbachts = lieden, ghelyck Kleermaec- kers, Schoenmaeckers en onderen, op tathtentigh , negentigh , of drie - en - tnegentigh guldens, de gês - men, die èen weynigh hooger yan ftaet zijn , geljek de Profeyfor Cyprianus , (qui^eft Cyprianus Régneri ab Ooftergá, Turis 6o téitipore Pro- | fesfor primarius ) op Hondert vierten- tächtentigh guldens , de gefeyde Vermeer , Wsjn-kooper , op hoti- dert en feyen guldens; daer uyt ghy fult konten oordeelen op welcke wijfe inen de anderen taxeert : ^r welk, naer ons beduncken , in de fradt -Uytrccht sptibiis far for de Wind van nee var drie hon- 3der gulden, die men voor de geen fe de week de ontfanghft van de tdw heeft ; het welck mén voor de twee lefte maenden van Novemiber ‘ern December eyfcht. Quum tàndem Galli in co esfent ut abiréht , lb fides fecum duxerunt, non afte dimittendos , quam feliqua tributi exacti pars foret foluta. Quos inter Obfides unus quoque fuit e Profesforum Ordine, Henricus Regius, Medicus expertisfimus , celebris Philofophiae Cartefianae propugiator, pa- trio fermone dictas de Roy, de quo vid. B ür manni Trai. erüd. p. 288-293. Audiamus ite | rum ORATIONEM. 179 rum huius iniquitatis narrationem , in Diario Taù- dato, pag. 225, 226. Donderdag: , de fefte, (d. 6 Követi , 1673.) trocken van hier de Regimen- tén yan Piedmont en Auvergne. Des: aons , te Jeven, acht, ja negen uren, wierden veertien pèr- Toonen y foo yan de Heeren , als van d’ aenfrenelijckffe burgers, uyt hun huyfem gehaelt, met aenfegging dat de Heer Stoupa (qui urbi praefectus etat mi- litaris ,) moot/akelijek hen had te Jpreecken. ‘Toen fy daer quamen , wierd hen aengefeght. dat fy niet yerbaeft behoefden te ween, dewijl fy uytgekofen waren om tot güfelaers mede te trecken, ‘en foo dangh in bewaringh gehouden te worden, tob dat de penningen, die van “d' Intendant ghêvordert wierden ; opgebracht Jouden fyn. Sy konden Hiets anders - VUREN dan dat fy verlof edig ed om dere noodige behotften. te laten halen. De namen defer ` daer fyn: De Heer Niepoort, "e Burgérmeefters Boot en de‘ Goyer, de Schepen de Goyer, de Predikanten van Engelen (fic vitiofe feribitur nomen Danielis van: Henghel:) en Eô- defteyn, Profesfor de Roy, de Commisfaris Rö- fa, de Heer Spiering en ‘Honthorst, Doctor Nasida ," de foon van de Burgermetfter de eeu, Honthorst, en Kafenbroot, Heer yam R nefleyn. "Haec Diorii fcriptor. Sic igitur Re giùs, cum tredecim caeteris, obfes, in Cliviae arcem Refam abductus, plures transegit menfes , avulfus à domo fua et nikia | Haec igitur damna et detrimenta , faeculo decino "a M 2 : fe- daso ÅNNOTATA AD feptimo y: pasfa est. academia a Gallorum irruptione, Quae profecto. tanta fuere „ut eius, ruinam praevidere fibi.vifi.fint multi: et alii quidem. metuentes, fpe- rantes. ali.. Quod fi cui. paulo durius „dictum vie „deatur: aut... fufpiciofius.,. .teftem. denuo -produco Gra evium, in Oratione , de Palladio Trajectino- fum » (lib..1. p : 983, 284.) . haec: dicentem, . 0- mnium animis obyerfabatur triflis exilii imago. Si enim haec mala fixa fuisfent „ fifi non porwisfer. Hinc; ficut lucis amoenitate - tenebrarum. horror., et defaecati, coeli ferenttate: vempeflatis fpurcities com- mendatur ; *: ita. temporum illorum, diritas exhila- fatur. meliore fortuna, quae praeter exfpectatia- nem. nos refpezit. „Nam | quam Academiam. nemo Juperfuturam , exiflimabat y. ea laetis. auctibus Te- foruit, et caput indies extollit altius. — Non de- | fuerunt , qui jactabant e re publica esfe, ut pro temporis «hujus. dificultate, propter infinitos Jum- dus, et yix magnis, Regibus. ferendos, | quos. belli neces fi tates poftulant „sid: quod in, Academiam. im- penditur , claufiss Scholis. z exauctoratis doctori- bus esfe recidendum , E Mufarum peculio inopiam aerarii Jublevandam, | ut militum. aera procederent commodius., aut -elasfem ortandam y praefertim eum, in vicinia fit dihenaeum Allufize, in, «qua pos- Aint imbui cujuscunque . difciplinae Scientia; qui in Řudiis . liberalibus. aetatem velint canfumere, : „ Quemadmodum Vero calamitates , live publicae , five privatae, aliquando, Deo. moderante; medicinae vim habent, ad disfolutos hominum mores COET- endos „ ita, etiam, anno 1674. noftrae Senatus ii aca- wd ORATIONEM iĝi academiae, adiuvantibus Confulibus et Senatoribus. urbis Rheno-' Traiectinae; rebus adverlis, ‘quas perpesfi fuerant, induci fefe pasti funt, ad tohi» bendam iuvenum nonnullorum protervitatem. - Un- de ortum est memorabile Edictum, cuius exem- plum iamdudum T Es boe ht — huit" éfgumienti. | COO N Sale T EnS SENA: Bua Ai Soésich Reip. Ultrajectinae , Curatores iftius ‘Academiae, OCEECTURIS-SALUTE M. Quoniam certo nobis conflat , alibi , atque etiam híc, nonnulla ante annos aligwot Collezia 'Natio- nalia ,- Provincialia, vel etiam Municipalia; ab Academiarum Membris inflituta esfe; ad quae Stu- diofi modefli ^ ac - diligentes , magno Studiorum fzo- rum temporisque detrimento sg nec exiguis inutilibus- que fumtibus ,- inprimis autem magno corruptelae morum ac feductionis periculo; etiam inviti , per- trahantur , disque interesfe compellantur » adeoque accesfum ad Academiam , et difcesfum ex ed, nec non - Difputationes publicas „et Promotiones , haud mediocri aere , in ufum Collegiorum praedictorum , redimere cogantur; quam - pecuniam , yel. femel quotannis, vel quoties: vifum ,- indecoris epulis im. Per 182 ` ANNOTATA AD: pendunt- ed quandoque petulantid. ac lusus: ut rixae et pugnae inter ipfos Populares, vel etiam caedes nonnunguam , inde oriantur ; atque ubi dis- cedunt , et ebrii interdum domum abeunt , vis pu- blica in alios confequatur ; quibus malis alii pro Juis Academiis prudenter iverunt. obviam , et feli- citer adhibuerunt. remedium: Nos, ut etiam cons fulamus Academiae noftrae bono, confervationi Membrorum ejus, ac difciplinae , et fecuritati ac quieti Civium atque Incolarum Urbis noftrae, po- tisfimum post tremenda Supremi et Sanctisfimi Nu- minis Judicia, Provinciae, Urbi, atque etiam Academiae noftrae , nuper. immisfa; tum ut hujus reftauratioti , fplendori, ac incremento recte pro- fpiciatur , praetereaque omnes occafiones corrumpen- dae Juventutis Studiofae , pernicioforumque et inu- tilium fumtuum , ut et caetera quae ex tali licen- td procedumt difcrimina , praeventantur ; re ma- ture deliberat fiatuimus , injunximus , mandavis mus, quemadmodum flatuimus , injungimus , mans damus, ne qui Studiofi aut ulla Academiae no- Sftrae Membra, in. pofterum iftiusmodi coctis aut conyentís Popularium , wel. collegia, quorum mee minimus , inftaurent , vel inftituant , iisque inftau- randis yel inftituendis operam dent; asfiflant „vel interfint ; quemadmodam et caetera, quae yulgo Pennalia vocantur , aliaque ejus generis convivia , Studiofis primum ad. Academiam accedentibus , re- ció vel obligud vid extorqueant , exigant, aut ipfi praebeant ; ex quibus etiam dicta difcrimina atque infolentiae oriuntur: idque hac lege et poena , ut CUm \ ORATIONEM 183 tum. Praetores. dAsfesforesque,-quos vocant, et qui Libros. istiusmodi Collegiorum cuftodiunt, quique ejusmodi... convivia. extorquent exiguntye, ad bien- nium ex Academia et Urbe Ultrajectina relegen- tur; tum caeteri, fi qui Collegiis iftis prohibitis nomen dare praefumferint , Collegiorum fub DD. Profesforibus cujuscungue Facultatis, Difputatio- num item, ac Promotionum commodis, vel etiam immunitatibus , ac donativis, primum mulctentur ; fin vero pergant , pro Arbitrio puniantur. Rectori itaque. et -Profesforibus Academiae no- firae expresfe mandamus , ut in Auctores , Funda- tores , dInftauratoresque Collegiorum iftorum prohi- bitorum , nec non in «os qui convivia iftiufmodi extorquent , aut in is [e fiftunt , fedulo inquirant ; nec ad infiitutionem fuam, aut privilegia Acade- mica illos admittant. Jubemus porro injungimus- que, hoc noftrum Decretum atque Interdictum loco Jolito afigi , ac deinceps quotannis iterari; ut fin- . guli, ad quos haec res pertinet , juxta illud fe componant: quoniam cenfemus, ad quietem. procu- randam, ad fedandas infolentias , ad caetera dis~ . crimina avertenda , et ad promoyendam praedictae Academiae noftrae communiumque Studiorum bo- num, id esfe necesfarium, Actum Ultrajecti, Ipfis Kibus Octob. A. D. CIO 19c LXXIV. J. Quint. (20) Postquam ferenisfimus Princeps Araufiacus Guilielmus Henricus, Hollandiae, Zelan- diae .ac regionis Rheno- Traiectinae Gubernator ) he- d c ^ I e “184 ANNOTATA AD. hereditarius, Foederati Belgii terra ^márique Impe» rator fummus, poftea Guilielmus IM. dictus, in urbem noftram primum post Gallorum excesfum | venerit, die 13 Aprilis, 1674. univerfus eum Se- natus academicus adiit, et humanisfime exceptus ei hanc bonarum fedem literarum commendavit. I= le vero, qua erat erga Viros doctos liberalitate , mox promifit, fe, quaecunque posfet, pro Acade- miae profperitate , esfe facturum. ^ Die autem vice- fimo primo eius menfis, Senatus academici aucto- ritate et decreto, Ioh. Georg. Graevius, celisfimo Principi Panegyricam dixit Orationem, ex qua, quanti huius auxilium fecerint noflri, col- ligere licet, Pauca, ex hic Oratione, quam Petri Burmanni « lizentia Graevii Orationibus (p. 256, f.q.) mernixtam fervavit, afferre non abs re erit. In ingresfu , caetera ne repetam , fic Principem affatur. Muxit tandem illa laeta , illa tot yotís CKO Plata dies, qua candidior et illuffrior poft hominum memoriam nulla huic urbi adfulfit , ut altera illius natalis fit numeranda: Illa dierum aufpicatisfima illuxit , qua Tuus, Princeps Araufiace, adventus poft tantas procellas et nimbos, poft tam fpurcam , quae foede mifcebat omnia , et tam diuturnam teme peliatem , tanquam [alutaris ac benefici fideris ex- ortus omnia ferenat ac reficit: qua tam praeter omnium ex/pectationem amota colluvie hofiili , quae: noftris jugulis incubabat , et tam arcte inhaercbat , ut yix fpiritum. duceremus , quaeye non ante vide- katur avelli posfe , quam miferam effasfemus ani- WAR, Tu tanguam coelo demisus Liberator “ac Sers O R/A TT ONE Mi 185. Servator nofter . ades ut yix -auribuss vix oculis nofiris credamus, etstam | repentttio ac infperato gaudio, quod imos «animorum noftrorum. finus ac medullas alte pertentat,. quafi- Iymphati | vis. mente eonfifiamus, Et fere in Orationis «exitu -his Prine cipem. effert. laudibus. Tibi: Uni, Gwilielme Hen- rice , debemus „ quod. ex. faucibus Orci , cum mini- me putàremus , erepti coeperimus refpirare: quod attritas opes et fracios animos recollegerimus , quod éx amisfione rerum omnium «€t recuperandi defpera=n tione reyocati in melioris fortunae eyentum. furrexe- rimus" Noli igiturcmirari s- fi ubicunque incedis , omnium” ora in: Te fint-converfa fi»; quocungue yenis tantus ex omnibus. locis: fiat concurfus , ut dpfae Urbes, ipfae regiones ex fuis convulfae fer dibus: in confpectum et complexum fui Libcratoris videantur ruere. ` Omnis aetas, omnis [fexus ,.o- mnis ordo ex oppidis et agris fe effundunt et certae tim-afhluunt, ut Te non ut. hominem, fed quafi. de coelo delapfum Tutelarem Servarac. Belgicae. Genium contueantur, .. Nihil de-aliis dicam. | Quanto: putas gaudio hanc noflram -perfundi. civitatem ,. quanta exfuitare laetitia pofl tam | diuturnam in primis aegritudinem et triflitiam? Quo. majorem percipit ex Tuo adventu. fructum , majaremgue fibi de illo fpem promittit, tanto. nunc gaudet efufius , incitan- te praefentium voluptate , et. lenocinante futurorum ex/pectatione, Sic Principem allocutus est praefentem Graevius, De abfente vero haec dixerat Franc, Burmannus, in Oratione, hibita d, 18 Nov. 1673. me 3). Dei Opt, Max, munus cff» quod Celfisfimus Prins 186 ANNNOTATA AD Princeps „ principum fplendor., nondum adultas län nuginis juyenis, tam heroico aufu, patriam., in ultimum fere di(crimen adductam , tam fortiter, tam prudenter, tam feliciter hactenus asferuerit et magna ex parte reflituerit. Actum erat, nifi ille Atlas res labentes fulfisfet. Ille tantis imagis nibus, tot proavorum meritis illuftris illorum. vir» tutes fie fuperat, ut quae fingulis partitim contis. gere, eas unus hic habeat univerfas ; quarum tam iluffria et admiranda fpecimina exhibuit » guotis dieque exhibet. Ab eo inde tempore, Principis Anifüscis qui postea Rex Britanniae fuit, providentia et cura plus rimum valuit apud urbis noftrae Confules et Sena- tores, in rebus Academiae moderandis. Quamvis enim, in nova Provinciae et urbis regundae nors ma, anno 1674. conftituta , nihil de Gubernatoris auctoritate, in procurandis rebus academicis, fue- rit definitum , quis tamen dubitet , quin Academiae Curatores, quorum auctoritas non nifi annua erat et e libera Principis electione pendebat, prouti in alis negotiis, ita et in hac causía, faciles prae- buerint aures Gubernatoris confilio et voluntati ? Cuius ut alia funt documenta, ita nullum mihi fuccurrit gravius eo, quod anno 1699. accidit. In academiam Lugduno- Batavam profectus erat Her- mannus Witzius, Theologus eximius, et magni aeftimatus a Rege Britanniae Guilielmo. Huius in locum Academiae noftrae Curatores elege- rant Campegium Vitringam, | Theologum praeclarum , in academia Franequerana, antea W it- zii ORA TION EM, ES. zii difeipulum, deinde etiam. fuccesforem , ei ex voto datum. . Electum ‘henorificis ` conditionibus induxerant ad obtemperandum. Sed difplicebat ea invitatio , five Theologis, fcholae Voetianae patronis, five aliis, Henrico Pontano, Gy-. mnafii- Lingenfis Profesfori , cognato fuo, faventis bus. Quorum incitamentis factum est, ut, Regis auctoritate, Curatorum decretum refcinderetur , Pons tanusque fuccesfor daretur Witzio. Mortuo Rege, a. 1702. invitationem honorifice iterarunt noftri Curatores, misfisque legatis urferunt , fed fruflra, laetantibus Frifiis , dolentibus Rheno-Tra- lectinis, 'Uberiorem huius rei narrationem qui te- gere velit, adeat Alb, Schulten sii Orationem funebrem in exequiis. principis Theologi Campe- gii Vitringa, adiectam huius Typo doctrinae Propheticae, p. 938. Casp. Burmanni Trai erud. p. 273, 9274. Emonis Lucii Vrie- moet Athenas Frifiacas, p. 611, 612. Annaei Ypeij, Beknopte Letterkundige Gefthiedenis der Syftematifche Godgeleerdheid , Vol. M. p. 194—196. huiusque, una cum Isaaco Ioh. Dermoutio fcriptas , Annotationes laud. ad Hiftoriam Ecclefiae in Belgio repurgatae, Vol, I. p. 354. Reftituta Gubernatoris poteftate a. 1747. nan minor fuit Prin- cipum Araufiacorum auctoritas , primum Guiliel- mi IV. deinde Annae, denique Guilielmi V. Nemo enim , nifi explorata eorum voluntate , velini- to cum iis confilio, a Confulibus et Senatoribus cli- gebatur in Academia noftra Profesfor, nifi forte tempore illo litigiofo , quod cataftrophen anni 1787. pe- 188 ANNOTATA AD peperit. Haec, non fcripto iure aut publice fie- bant, fed tacito confenfu: unde et Gubernator dicebatur Curatorum electionem , non confirma- re, aut approbare , fed , peregrino vocabulo , aggrea-* ré, h.e. gratam habere (aggreéren, Gall agrder-) Vid. Car. du Fresne du Cange QG/osfarium: ad Scriptores mediae et infimae Latinitatis , in voce, | (21) Quanto interitus periculo eripuerit acade- miam noftram, Deo favente, auguftisfimi Regis Guilielmi L aequitas, quantis nos ornaverit beneficiis et honoribus eius munificentia, latius ex- pofui, primum in Oratione vernacüla , zer plegtige inwijding van de Akademie te Utrecht, bij hare nieuwe inrigting, uitbreiding en opluiffering , op last des Konings gehouden, in de Domkerk, den 6 yan Slagtmaand , 1815. deinde in Oratione Latina , de rebus, quae Academiae Rheno-Traiectinae ac~ ciderunt, me per quinquennium Rectore, pro/pe- ris et adverfis, dicta die 96 Martii, a. 1816. quum Academiae regundae munus iterum ponerem. - (22) Regis noftri avus paternus , Guilielmus Carolus Henricus Friso, Leovardiae, pa- tre nuperrime mortuo, matus, d. r Sept. 1710. puer a pia matre Maria Ludovica educatus, annum aetatis agens decimum quintum vicinam adiit academiam Franequeranam , ubi ufüs est Tiberio Hemsterhusio, Patriae fata interpretante , Petro Wesselingio, Hiftoriam univerfam do- cens ORATIONE M, agg cente, Wyero Guilielmo. Muysio, ma- thefi ingenium eius excolente, Alberto Guil. Melchioris, doctrinae Chriflianae. notitiam | ei praebente set To, Gottl, Heineccio, Ius na- turae et. civile tradente, Subfequenti anno, relicta Franequera, in academiam Rheno- Traiectinam ve- nit, die, 24 Sept. 1727. auctore avo materno , C a- rolo, Comite. Hasfiaco , eius tutore', cuius -et filii in.hac literarum: fede fuerant informati ,in his F rie prot bes |deineeps Sueciae Rex. Hic igitur Prin- ceps Araufiacus y poftea dictus Guilielm us IV. „per integruny biennium. commoratus „ imprimis - au- divit Everardum. Ottonem, Iuris interpre- tem, Hieron. van Alphen, Theologiae theo- ,Feticae doctorem.» et. Frid. Adolphum;Lam- ,peum, praecepta religionis Chriflianae commen. dantem, lta. informatus, animo ad Euangelii legem k compofito.,.- in publico. Chriftianorum ,. repurgata Sacra colentium , conventu , probatione accuratiore Anflituta , cum audientium. admiratione ,' fidem fuam .profesfus et Ecclefiae noftrae fociis adícriptus. est. , Caeterum beneficentia, lenitate et .. affabilitate ,. fefe -civibus noftris valde. commendavit. -- Obvios urbàne - falutabat. Quod: cum. aliquando anîmadverterent iu- yenes, nobili- gente nati, cum eo ambulantes „ ii- que minus promti ad.caput aperiendum ; Principem monuisfe feruntur, de moleftia, quam fibi (quidni „et. ipfis?) crearet; tam frequenter pileo manum .admovendo....,Quibus. ille , qua erat prudentia , ;repofuisfe dicitnr: at ego centenos: mihi | concilia- fe queo amicos yi moyo pileo unico... Haec fando au- T di- 190 ANNOTATA AD divi. Caetera, quae de Guilielmi IV. litéra- rum ftudiis monui, docuerunt me, partim Senatus Academici Commentarii, partim vero Scriptores idonei, Arn. Drakenborch, in Orat: Pane- gr. in natalem. faécularem Academiae Traiect. p. 47, 48. et in Orat. funebri in obitum Hieron. Simons van Alphen, Trai. ad Rhen- 1743. p. 375 38. Petrus Wesselingiüs, in Orr. 3n obitum Wilhelmi Caroli Henrici Frifonis , "Trái. ad Rhen. 1752. p. 21—31. Leon. Offerhaus, in Laudatione funebri huius Principis, Gron. 1752. p. 13—17. Emo Lücius Vriemoet, in Athenis Frifidcis p. 796 , 802. et Adr. Gil- les Camper, in Orat. vern. laud. quae est in Annal. Acad. Groning. a. 1816—1817. p. 505, 506, Memoratu etiam dignum est, quod Scriptor libri: Tegenwoordige Stâat van Utrecht, p. 933,- 34. refert, Guilielmum IV. die 16 Maii; a. 1747. quo Delegati ab Ordinibus pagi Rhéno- Tra- - lectini, celfisfimo Principi, henorificüm et gravisfi- mum gubernandae Provinciae munus offerrent, his inter alia refpondisfe: Hij was in een vrij Land em | een vrije Fries geboren, en hij kende de voorreg- ten der vrijheid. - Hij had te flerker zugt voor de Provincie van Utrecht, omdat hij aldaar de eef- pe beginfels der wetenfchappen geleerd had. (23) Ianus Guilielmus Friso, (cuius nð- Ken vitiofe in oratione fcriptum est Guiltet- mus Carolus Friso,) Patr GuilieTmi "TV. abavus Regis noftri auguftisfimi ; tüenfe martio „ib d ORATIONEM, 191 4. 1700. decimo tertio aetatis fuae anno, Leovar- dia; a matre „ Amelia, Principe Anhaltina ; Hen- rici Casimiri IL vidua, misfus fuit in acadé- 4miam Franequeranam , ubi fesquidünum transegit, - fus lectionibus Bern. Fullenii,;Filii, mathe- matici} et Guilielmi Coetierii hiftoricis. Haec, ex actis Academiae illius , refert. C a m p ê- rus , loc. 1. p. 500—504. quibuscum conf. Vrie- moetii lib. l.p. 653. Franequera profectus Prin- céps;, decimum: quintum: aetatis annum agens , no» ftram petiit academiam ,- ex confilio et voluntate Guilielmi III. qui , nulla prole beatus , hunc co- gnatum fcripfit haeredem. Rem narrat Arn, Dra- Schn in Orat. e P. 47, ve MC Dit Nsyokest tis, Galliae imperan» tis, die ot Oct, 181r. e quinque acádemiis , quae aties in Belgio foederato exftiterant , non nifi duae; Lugduno - Batava et Groningana, fedem fuam re- tinuerunt, nova indutae forma; Ffanequerana et Harderovicena fuere -exftinctae;; Rheno - Traiectie nae, non aliter atqué athenaeis Amftelaedamenfi et Dáventrienf „ nomen Scholae fecundariae inditum fuit." Decreto Guilielmi I. Regis noftri , die. Aug. 1815. in feptentrionalibus Belgii regionibus ; tres conftitutae fuere academiae , Lugduno - Batava Rheno- Traiectina et/Groningana, Athenaeis Aifte- laedamenfi et. Daventrienfi vetus honos redditus. Franequerae et Harderovici condita funt Athenaea: quorum illad etiamnum floret , hot y a "— subla» T Ests ü M A (25) 192 ANNOTATA AD -:*(e5) Ad inftauratam acaderniam noftrám locuples -tandâm 3: a';Rege: eo tempore funt vocati Viri Cl. Janus: Richardus de Brueys, Juris Prof. Bernardus:Franciscus Suerman et. Da- miel Dylius,: Medicizae: Profesfores , Lohan- nesFredericus Ludovicus Schróder, Mathefeor Prof. Ianus Kops; Botanices et -Oc- conotiae ruralis jii Asn tomis van.Goudoe- ver et Adamus Simons, Literarum human, et: Philofophiae: theoreticae-Proteslores. De ligne | conf. brin gd 159 y 160. mel TUNES | sta ‘Post jafisiratin sede a noftram invitati funt, adaliam ornandam, PhilippusGuiliel mus van Heusde ct Antonius van Goud- gever, utérque,-et.ille. quiderir faepius, invita- tus; ad fuccédendum. D a ni ei W yttenbachio; jn academia Lugduno Datava.- Conf. dicta P 263: get 3 ; | » a reni: Vb lions plien in warden nn ze , vario tempore, numerus, accurate definiri haud potest! propterea „quod eorum: infcriptio. et annua recenfio fere negligi folita fuerit: quamquam in^ Legibus cet: Statutis „Academiae „= fancitis „die 15 Mart. 1644. haec fuerit -lex-feripta. I. :Quicun- que: ad -hanc Academiam „fludioriúm- caufa venient et immunitatibus ejus frui wolent Jefe: Rectori Magnifico Jfiflunto:; eique data: dextra . pollicentor j fe Rectari etSenatui- Academico debitam | obfervatie tiam » hónáremque. delaturos şu omnibusque: cades miae decretis et legitisne mandatis atque interdictis f$ ^ ) nm ORATIONE.M . "x98 obiemperaturos , ac nihil fe adverfus. Reipublicae aut. Academiae bonum | machinaturos. YI. Infuper nomen fuum Rectori danto et profitentor „cuiates fint , cui fe fludio dederint daturive fint , nec non ubi had- bitent. — YII. Quotannis fub novam Rectoris inau- gurationem intra xiv. dies omnes fludiofi fefe nomi- natim recenferi curanto, — Saepius quidem labo- ratum fuit, mox a magiftratu urbano , mox a Senatu academico , ut huius legis vis et auctoritas, diu ne- glecta, reftitueretur , fed exiguo vel nullo emolumen- to. Tandem, d. 19 Oct. 1795. Senatus urbani au- ctoritate, urgente etiam Senatu academico , quamvis repugnantibus nonnullis , revocata est confuetudo , in caeteris Belgii academiis non intermisfa, qua nemini civis academici honores et immunitates con- cedantur, nifi tabulis academicis inícripto ,. fingu- lisque annis denuo cenfo. Ab eo inde tempore do- cent nos confecti quotannis catalogi , ne femel qui- dem tantam fuisfe civium academicorum multitudi- nem, quanta exílitit his annis poftremis. Quan- tum antea trecentorum numerum fubinde fupera- bat, tantum nunc quadringentorum. Quodfi de re- motioribus quaeramus academiae temporibus , nihil est, e quo fufpicari nobis liceat, tantam unquam fuisfe iuvenum bonis literis operam dantium fre- quentiam. Veri etiam admodum est fimile, multos, qui e Gelria, Transifalania et Frifia, nunc Rheno- 'TIraiectinas adeunt fcholas , in vicinia fuisfe man- furos, fi etiamnum exítarent academiae Franeque-. rana et Harderovicena. Praeterea decreta regia, quibus nunc regitur ftudiorum ratio academicorum, N co- 194. ANNOTATA. AD : cohibent iflam. plurimorum negligentiam et feftina- tionem, quibus antea, magno cum reip. literariae damno, locus relinquebatur.. Quae quidem fingula fi probabilem meam „reddant fententiam» “certum infuper adducere. mihi. licet, in causfa hiftorica, teftimonium. "Anno. 1736. quo Academiae noftrae feftum ..faeculare fuit celebratum, Arnoldus Drakenborch panegyrica Oratione praedicavit concurfum -difcipulorum ad hoc bonae mentis fa- crarium qui’, fecundis. decem: luftris , duplo maior fuerit. quam primis... Sed, eo ipfo die fefto difci- puli.numerati.funt ducenti viginti et unus, quo- rum. nomina recenfentur in libello: Generale Lyst der. Heeren. Studenten, die-op de Academie, te Utrecht waaren in het jaar 1736. wanneer het honderijaarig Feest gevierd wierd. Opgemaakt uyt de particuliere Lyflen der Heeren Profesforen op. ordre der Heeren. Curatoren aen den Rector Magnificus overgegeeven. Utr. 1736. in 4. (28) Postquam fchola noftra, e decreto Napo- leontis , fecuridaría erat dicta, difcipulorum nume- rüs fenfim fuit diminutus, ita ut. tantum centenos füperaret ^ quantum, me tertium Rectore, qua-. dringentos. | Vel tic ‘tamen hoc anno infigniter. auctus est. -«(29) Daniel Wyttenbachius, in Za Davidis Ruhnkenii, p. 96, 97. non immeri- to:éaítigat eorom errorem , qui putant, Hiftoriam libris legendis rectius difci, quam audiundis Profesfo- rum ORATIONEM .. 195 rum lectionibus, Quierror cum latius ferperet , ipfae- que.adeo Hemsterhusii fcholae paucos haberent difcipulos , unus , inquit, /Vesfelingius — Trajecti fead vitae finem usque in vetere. laudis posfesfione tu- tatus est: tradebat Hifloriam Univerfalem cum au- ditorum incredibili fludio , admiratione , frequen- tia. Haec Wyttenbachius vere narrat, Dee finitius etiam Sebaldus Ravius, in Oratione Panegyrica in. natalem centefimum et quinquagefi- mum Academiae Trajectinae y. dicta die xxxi. Maa Jis CIOIOCCLXXXVI..p. 25. narrans, Wesselins gium, i» fuis Hifloriae univerfae inflitutionibus , faepius ultra centenos habuisfe auditores , adeo ut domeflicum ejus auditorium iis continendis yix Safi- ceret. Id ipfum mihi non femel asfeverarunt , et ceu rem antea inauditam praedicarunt fenes, qui ipfi fcholae Wesselingianae fuerant difcipuli, Quod autem addit W yttenbachius, eum o- mnia memoriter narrasfe, fubinde per auditorium ambulasfz, nil in manibus habentem nifi parvam fcidulam , in qua nomina quaedam propria homi- num ac tempora notata esfent, id eorum aucto- ritate, ' quibus Vir eximius fidem habuit, indu- ci non posfum ut credam. - Quo, enim ufus fuit acroaterio domeftico Wesselivgius, eo ipfo equidem utor: in quod, non dicam centum, . fed feptuaginta vel octoginta fi conveniant iuvenes , nullus est deambulandi locus. Sed , quod de lectio- nibus hiftoricis Viri, iudice W yttenbachio, (p. 86) Grammaticorum Criticorumque isogszardrou , nullo idoneo fcriptum est auctore, id dealiis mi- N 2 ME, nus 196 ANNOTATA AD nüs frequentatis eius fcholis , mihi narravit Mein. Tydemannus, ipfeolim Wesselingii difci- pulus. Quae vero, faeculo xviir. medio , centenos numerabant auditores fcholae hiftoricae, his nunc quidem fere ducenti adferipti funt, Heusdii no- ftri ingenium et doctrinam admirantes. Nec minor auditorum est frequentia in fcholis-Heusdii-et Goudoeveri Graecisac Latinis, aut in Schró- deri philofophis ac mathematicis. Qua etiam fre- quentia, dicam an abundantia ? factum est , ut hi Vi- ri, fuis in aedibus acroateria fatis ampla non haben- tes, alibi commodiora docendi loca fibi comparaverint. ~ (30) Legantur , quae, de locupletata Academiae noftrae. Bibliotheca, de Heusdii Dibliothecarii eura et providentia , de loci commoditate et elegan- tia, et de civium academicorum induftria, in adhi- bendis-his ftudiorum fubfidiis , dixerunt Viri Cl. in Orationibus , quibus regundae academiae munus po nebant, Ger. Moll, a. 1819. p. 32, 33. Herm. Royaards,a. 1820. p. 37,58. Herm. Arnt- zenius, a. 182r. p. 6o—65. Nic. Corn. de Fremery, a. 1822. p. 26, 27. Io. Henr, Pareau, a. 1823. p. 48—50. denique Io. Frid. Lud. Schröder, a. 1824. p. 45, 46. qui laudavit ex merito fingularem Iusti Henr ici Kochii, fidelis Cuftodis, alacritatem et comita- tem, quibus adiuvare folet bibliothecam adeuntes. Quapropter etiam quicunque. ingenium huius Viri norunt, et ftudium, quod multos per annos adhi- buit in docenda iuventute fcholaftica , aeftimant , non ORATIONEM. 197 non posfunt non laudare decreta ei honorifica , cum Regis auguftisfimi , ftipendium eius augentis , £ecro- risque Linguae Germanicae munus ei deferentis, tum . etiam | Senatus. academici, nuper eüm liono- ris causla, Pailofophiae theoreticae Mägifirúm et Literarum. humaniorum Doctorem creantis. > ad: 45 Ear) wpd Sturlae (non Turnae)Fi- lius, f. Sturlaeus, celeberrimus fuit Islan- diae Poeta,. Hiftoricus , Iureconfultus,- natus a. 1178. ;óccifus a. 1240. Titulus libri, Sch ö- ningii cura recens editi, hic: est.. Heimskringla edr: Noregs Konunga -Sügor, af. Snorra Sturi lusynmi.; — Snorre Sturlesons: Norske Kongers -Hiflorie, — Hifloria Regum |. INNorvegico- rum confcripta a Snorrio Sturlae Filio. Quae fumtibus .. ferenisfimi | et. clementisfimi. i Principis; Daniae „Norvegiaegue |. Haeredis, Frederici, magni Regis, Frederici, Filii. „Noyag emeni data. iet saucta editione. in ducem. prodit opéra Gerhardi Schónings; Regia Conf. Jafhver Archiviss | fecretioribus. : Haysiae:s; 1787 18187 quinque As in we maxima. dies d TW T ix | y ii (32) Diu a Viris DOCU pet .uniterfüm Europam celebrata) erat bibliotheca fplendidisfima , quam’ per- magnis fumtibus fibi comparaverant Meermarn- ni, primum, Pater, G er ar dus; idein Filius Io- annes, ambo rebus in republica -geftis pariter: atque editis libris clari. „Ea illuftre. nacta » erat: domicilium in aedibus, quas.loannes Metto man- -— 198 ANNOTATA AD . mannniüs,.-Toparcha in „Dalem et Vuren , Has gae. apte inftruxerat et ornaverat; Prolem . nofi relicturus j bibliothecae et aedium haeredem fcripferat civitatem..Haganam,. hac lege, ut thefaurüs ; eo ipfo..loco et modo .confervatus , publice. prodesfet. Quam conditionem cum. difficulter - accipere posfent proceres Hagani, bibliotheca cesfit | haeredibus. Itaque. diftractio eius publice facta est, iis ii aedi- bus , anno 1824. indé:ab. octavo lunii die, usque ad lulii tertium. ||. Convenerant emitores,-nofi tan- tum e regno Belgico, fed etiam e Germania „Gal lia, Britannia: tum bibliopolae , tum alii Viri ile luftres et docti, quos inter Gaïsfordus inaca- démià/Oxonienfi. Literarum. Profesfor > novisfimus Suidae editor, et Renouardus, Parifienfis, editor «fnnaliusm …Aldinorum. Quo factum est, ut magna bibliothecae, imprimis librorum manu- Ícriptorum , pars e patria noftra exportaretur. Ac profecto: plures. libri . fuisfent exportati, nifi e no- ftratibus Viri, literarum. amantes fuasque ‘divitias —prudenter | utiliterque adhibentes , - intercesfisfent : quorum-e numero:laudantur duumviri Illüftres . van Westreenen van Tiellandt,-et van Hulthem, ille Haganus , hic Bruxellenfis. Maxi- me.vero laudanda nobis est Regis optimi,et cura, qua fuae profpexit bibliothecae , Hagae "Comitum omnibus literarum amantibus patenti, et vero etiam munificentia, quae non miediocrem argenti fum- mam „concesfit fingulis Belgii academiis et Inftitu- to Regio, quod Amfítelaedamum ornat, ad emendos e- bibliotheca Meernianniana libros, quibus fupel- Mh lex ORATIONEM. 199 „tex cuiusque libraria locupletaretur, -Munificentiae Regis pat fuit providentia, qua caveret; ne, aut inepta aemulatio habendique.'cupidita$ modum in pretio librorum aeftimando "excederet , . aut. fibi in- vicem nocéret , qui- bibliothecis publicis augendis profpicerent. Quem in finem iusfit figulos Bibliothe- carum praefides , indicare Bibliopolae van Cleef, quos dompatari vellent libros et quo-pretio: hunc autem ius(t, quóties plures eundem cuperent: lis brum , iufto eum émere pretio , pro eo , qui maximum ftatuerat pretium. Quo” facto. joet aerârio. publico ; et fingulis -academiis ; fuit 'profjiéctum,: Quo: vendi- ti fint pretio finguli libri, cognofci potest ex libel- lo indice, Prix des Livres de Ja: Bibliothèque Meer- manienne y vende" a Haye, depuis Te 8 Juin jusqu'et. ‘compris UE 3 Paller, i844. édito:Hagae Com;'eod.a. , quocumi compdrandus est Catalogus librorum npresforum et Codicum münufcriptorum ., quos maximam partem | collégerunt | Viri nobilisfimi Gerardus: e Ioannes Meêrmans morte dereliquit oannes Meerman, quatuor tomis in forma octava maiori, quorum ultimus Cata- logum "Codicum nr exhibet. | Docet index ils; r argenti famam," qua "univerfa biblio- rum, fora: centum et trigintá millia, -floreiotum': : codices ^ máhuferiptos "fere: triginta et duorumi mil- lium pretio esfe traditos. :Praemisfà ei est brevis de publica hac auctione. narratio, ex qua nonnul- la “depromfi alia ‘meiit eoimunicávit ' .biblio- thecae uote Praefectus j^ Heus di ü's j"/caétera, $ cogno; i 200 » ANNOTATA AD' cognovi e natratione , inferta Nuncio literario, ver nacule fcripto , (Algemeene Konst- en Letter-bode ,) Harl. 1824. Vol. Ip. 296—300. cuius. Scriptor et ea tradit, quae relata erant a Casp. Iac. Christ. Reuvens, V. Cl. in Antiguitatibus , quas una cum Viro. Ven. Nic. Westendorp edit; Vol. II. Alia, Bibliothecae Meermannia- nae fatà fpectantia, dedit Iona. Guil. te Wa- ter, in narratione vernacula, de vita Iohannis - Meermanni,quam exhibet Nuncius literariuslau- datus , a. 1816. Vol. II. p. 338—342. 355—361. 371——377::391—396. 411—417. 426—432. (33). Conferantur.ea , quae de Horto academico re- tulerunt Rectores magnifici, in Orationibus, qui- bus munus fuum pofuerunt, infertis in Acade- miae- Annalibus y a. 19816— 1817. p. 37. a. 1817-1818. p. 35, 36. a. 1818—1819. p. 34, 35. à. 1819—1820. p. 39, 39. a. 1820—1821. p. 65, 66.2. 1821—19822. p. 34 , 35. Ae 1823—1824. p. 5o. (34) Quae, ad Aftronomorum fpeculam emendan- dam et inftrumentorum apparatum locupletandum , funt praeftita, relata funt in Orationibus Rectorum laudatis; legenda in. Annalibus, 1816-1817. p. 38. a. 1818—1819. p. 35, ZÓ. a. 1820—1821. p. 68. a. 1821-1822. p. 30, 31. (55) De. Mufeo apparatuque ,Phyfico legantur dicta ab Oratoribus laudatis, in. zfcademiae no- ftrae OR ATIONE M. 201 fltrae: Annalibus ,:a. ° 1816—1817. p. 4325: 38. a, 1817—1818. p..35. 4. 1818—1819. p. 36. a. 1820— 1821. p. 67, 68. a. 18211822. p. 29 , 30. à. wirst meis p. 47. (36) De Jtbrirario Chemico et. adminiculis Chemiae. excolendae. deflinatis , dixerunt. Viri Cl. , quorum Orationes infertae funt Annalibus noftris , à. 1816—1817. p. 38. a. 1818—1819. p.33, 34. 2. 1820—1821. LE 66 , 67. a. 1822—1823. p. 5r. (i) Mufei Zhi. Mineralogici et 'Geolo- gici „mentionem fecerunt Viri Cl. in Orationibus lau- datis,.quas exhibent Academiae noftrae Annales, a. 1816—1817. p. 38. a. 1817-1818. p. 35. à. 1818-—1819. p. 34. A. 1819—1820. p. 40. à. 1820 —1821. p. 67. a. 1821—1822. p. 31—33. a. 1922—19823. p. 50, 51. à. 1823—1824. p. 465 47. | ..:€38) Mufeum. Bleulandinum laudatum videfis in iisdem Annalibus., a. 1816—1817.. p. 40—42. a. 1817—1818. p. 35. a. 1818—1819. p. 36, 37. Ac 1819—1820. p. 39, 40. a. 1820—1821. p. 67. a. I821—1822. p. 28, 4, 1822—1823. p. 5o. a. Peer p. He iced 2) Lenni, " quae . "de Noren a Viris Cl. ¿dicta , repetita funt, in laudatis Academiae Annali- -bus As 1816—1817. p. 38—40; a. 1817—1818. p. 35 20$ ANNOTATA AD 35. 4. 1818—1819. p. 37, 38.'a. 1 1820—1821. p. 66. 4. 1821-1822. p. pid, 29. à. ire Peres p. 49. | (40) Scholae illuftris inauguratio, a. 1634. fa- Cta èst in maiori auditorio, ubi Viris , ad feftum illud celebrandum invitatis , /zu5 pro cujusque digni- tate ct ordine locus attributus futt, quodd ejus in tanto cujusque modi hominum , tám civium quam ext terorum , turbà fieri potuit. ' "His refert, qui Iei- Kris Gymnafiù Ultraiectini Inaugurationem ` fcri- pfit, una cum Orationibus inauguralibus, eo anno editam. Quum véro biennio post academia esfet inauguranda , locum ampliorem et honoratiorem esfè eligendum , iudicarunt Profesfores , ea dé re a magi- ftratibus in confilium vocati. Confenferent Confu- les et Senatores, ac proinde templi domirici chd- tum dd hanc folennitatem adaptari iúsferunt. Conf. decretum , füpra p. 105—107. defcriptum , uti ét Isaaci le Long narratio vernacula , in Hondert. jaerige Jubel- dadácBreht: fe der Akademie van Utrecht, pag. *'s. Ab eo inde tempore Orationes Profesforum inaugurales in eodem choro fuere ha- bitae, eorum certe, qui recentes ad cathedram aca- demicam erant vocati Semel enim, in Actis Sé- tatus noftri, fcriptum inveni , Antonium Mat- thaeum II. luris Profesforem', antea extraordi- narium , at ordinarium die 14 Nov. 1662. creatum » "lectiones Pandectarum aufpitaturum , die 26 ilius - “menfis , publicam praemifisfe orationem in auditorio maiori. similiter; in templi chofó', > ‘academide wale- ^ di- i ORATIONE Mm. 203 dixerunt; orationibus habitis ;. Henricus -M os veelse, di 24 Aprilis; 1654. et Abr. de Wye kersloot, die 94. Febra 1663.: Eodem in loco orationes. funebres habitaerfunt „a ‘Profesforibus , qui, five Collegis, five aliis Viris honoratioribus 5 parefitarent. - Aliis. vero , fimili, fubinde laudationis officio fungentibus; non nifi auditoritim fuit coh eesfum, quamvis a- Rectore ad audiendam eorum orationem , edito programmate» literarum. et litera» tórüm: amantes 5 invitirentur. Ita; e&emplo admoe düi raró, die:3 Novembris, 1662. Vitus Hene füiüiagius Schuneman, Croone dictus, Epho- ras Iusti Henricide Steinberch,Domini hereditarii in Westerburch, .Bornhüyfen et-Bodene bürch , luris veto Hiftoriarum ' peritisfimus y cuius póthpam; funebrem Rector, Profesfores et reliqüi academiae cives j;^:pridie praefentia. fua. condecora- vétánt, orationé;. in auditorio, laudatus est, ab dus populari, Iusto Druffelio,; Hildeshemien- fie Si qui Academiae noftrae .Profesfores; |extía ordinem , fug fponte, orationem vel carmen reci- tarent, nonnunquam. auditorio , faepius templi ca- thedralis choro, ufi funt. France: Burman- nus Orationem , de: Belgica afflicta , priorem habue- rat in acroaterio , die 18 Nov. ‘1673. pofteriorein vero, quia ita plàcitum erat Confulibus, in templi choro, “die “13 lünii, 1674. Paulo ante, die x Maii, eodem- in chóro, Lucas van. de Poll Principem Guilielmum IV. carmine panegy- yio celebraverat. © Cum igitur ipfi Profesfores. ali- quando in auditorio orationes dicerent, non mira- Pd 204 ANNOTATA AP / mur, auguftiorem dicendi locum datum non fuisfe alis, nonnunquam e cathedra inferiore, aperto capite, orationes recirantibus , quamvis et ad: eas audiendas a: Rectore invitarentur Proceres, cives academici bonarumque ftudiofi literarum. . Ita cers te factum comperi, die 4 Sept. 1665. quo Ph i- lippus Guilielmus Weidnerus, Bafa- Vus, orationem recitavit , de pacando mari, Ana glico bello turbato et claufo. Ex his, quae exem« pli causfa adducta funt, intelligimus , non raro: ma- iores noftros ufos fuisfe templi. dominici choro; usque ad annum: faeculi decimi feptimi. quartum et feptuagefimum. ‘Sed huius anni die Augufti fe- decimo, templi pars, quae, infima latinitate , aes dis facrae mayis dicitur, (qua de-vvoce conf. du Fresnii Glosfarium laud.) horribili procella, corruit, damno irreparabili „quod et refiduas- par- tes ita affecit, ut his reficiendis ac fuftentandis. qua» driennii labore „fumtibusques permagnis opus fue- rit. ^ Conf. Tesemw. Staat: van Utrecht faepius laud. p. 370. itaque tum omnia academiae folennia im auditorio maiori fuere celebrata; quorum pri- mum: fuit nono post iftam ruinam. die, Augufti menfis quinto et wicefimo., quo Ioh. V oet, Pauli T. orationem: dixit inauguralem, .Qui inftaurandae templi affectae parti | operam: dabant | impenfasque faciebant „non immerito facra: Cliriftianorum publi- ‘ca, magis. curabant , quam fefta academica. Sacris autem faciendis, ab. eo: inde tempore, adaptanda erat maior chori pars, una cum media aedis. facrae parte, quae” veluti gremium eius facit; Senatus quis / ORATIONEM. 205 quidem academicus, die 19 lunii, 1677. decre- vit, adeundos esfe Confules, ab iisque petendam reftitutionem fuggeftus et fubfelliorum in : templi choro; ipfi etiam Confules, a Rectore et Asfesfo- ribus rogati, polliciti funt, omnem fefe operam da- turos, ut Senatus defiderio fatis fieret: verum, quid ab iis, apud Ecclefiae cathedralis Canonicos , quorum ex arbitrio “ea pendebat causfa, fuerit ef- fectum, equidem ‘compertum non habeo. -Hoc fcio, noftra memoria non alium fuisfe in templo fuggeftum, nifi ecclefiasticum , ex. quo Euangelii interpretes facra Christiana praeire folerent, Ex eo fuggeftu Sebaldus Ravius, die 31 Maii, 1786. in fefto academiae natali centefimo et quin- quagefimo „ orationem dixit panegyricam : ego , die .6 Novembris ; 1815. academiam renovatam et am- plificatam Deo confecravi. Scripta est, ea de re , nar- ratio vernacula , praemisfa Orationibus et Carminibus , fefto illo d ie recitatis , hoc titulo : Redevoeringen en Dichtflukken „ter vieringe der plegtige inwijding van de Hoogefchool te Utrecht. Sed, five hoc e fugge- fto, five e fingulari cathedra tunc denuo ftructa , ipfe ille Voetius, die euchariftico , qui fuit 25 Sept. 1678. hora quarta pomeridiana, facris publi- ce peractis , auctoritate magiftratuum , primam in tem- plo -dominico inftaurato orationem -habuit” acade- micam , qua patriae gratulatus est de pace; a Bels gii foederati Ordinibus initi cum Ludovico XIV. Galliae Rege. Ab hoc inde tempore rarius eo in templo dictae funt orationes. Qui paulo post Pro- fesforis muneri extra ordinem admotus fuit, lo- | hane 206 ANNOTATA AD hannes Munnicks, in auditorio illud. adiit; die ra Decemb; 1678. Similiter factum. est. ab Herm. Witzio, Profesfore ordinario „die 29 Aprilis, 1680, De Ioh. van Mu yden et Herm. van Halen, qui anno fubfequenti fuere ad ca- thedram evecti, nihil certi conftat fed probabilis est praefumtio, hos recentia fecutos fuisfe exem- pla. Non aliter Gerardus Noodt, die 12 Febr. 1684. orationem. inauguralem in acroaterio habuit, ex arbitrio Confulis , cum Senatu communicato : quo nuncio accepto, rogatus est Conful, ut orcheftra muficis- recipiendis apta exflrueretur, cum. antiqua LS ABA fuisfet diruta; quod ille fe curaturum promifit. Sic tandem in templo dominico nullae dietae fuerunt orationes ,nifi panegyricae, extra or-: dinem habitae: cuiusmodi fuere G raevii, in quinquagefimum , et Drakenborchii, in cen- tefimum academiae natalem , uti et horum, Pe- tri Burmanni, Wesselingii ac Reit- Zii, Orationes panegyricae, fupra, p. 132. lauda- tae. Sed haec de Orationibus in templo dominico habitis dicta fufficiant. Paucis monendum est, pro- - motiones etiam eo'in loco, peracta publica difce- ptatione, fuisfe inflitutas , ad finem vergente faecu- lo decimo feptimo: Senatum vero, de incommo- dis inde ortis, queftum fuisfe apud Confules , an- no 1685. quo factum videatur, ut deinceps ille mos abrogaretur , et vulgares promotiones in fenaculo fies rent, Attamen auditorium nimis anguftum erat, ad hominum turbam capiendam, fiquidem publica fie- ret. promotio, more maiorum.: iccirco Senatus ur- ba- - ORATIO NE M, 207 bani auctoritate ,- faeculo duödevicefimo , eiusmodi actus folennis femel atque iterum in facra Petri aede fuit celebratus. Qui vero Doctores maiorum iore creati funt in feftis faecularibus , anno 1736 et 1786. celebratis, hi eo ornati funt honore in templi cathedralis fuggeftu , ex quo Oratores fa- cra fecerant academica. De priori illo fcripta est narratio huius argumenti : Omftandig en naeukeurig yerhael van alle de plechtigheden, 'yreugdebedrij- yen , plichtpleegingen , redevoeringen, enz. zoo ter . gelegenheid van het honderdjaerig Feest der Utrecht- Jehe Akademie, als van de Promotie met de Kap van zes Heeren, en van al wat daer toe eenige betrekking heeft. Utr. 1736. in 4. (41) Daniel Iacob van Ewyck, Rhe- nö- Traiectinus, fummos in Philofophia honores est confecutus in academia noftra, die 13 Fe- bruarii, a. 1810. postquam, magno cum audiens tium applaufu, publice. defenderat Disfertationem fuam imauguralem , de comparata cognitionis in Mathefi et Philofophia indole. Eodem anno Iuris Utriusque Doctor rite et legitime a Senatu no- ftro creatus est. Subfequenti anno Societati arti- bus et doctrinis excolendis Rheno - Traiectinae fo- dalis est adferiptus. Quando Academiae noftrae in- ftaüratae, a. 1815. praeficiebantur Curatores quinque, ille a Rege Viris amplisfimis datus est Graphiarius. Quo munere functus fuit, usquead exitum anni 1816. quo lectus est a Rege Secretarius , in rebus , ad inftis tutionem publicam, artes et doctrinas , in regno Bel gi- 208 , ANNOTATA' AD’ gico procurandas, pertinentibus , five; ut titulus . vernacule fcriptus ferebat, primum Secretaris bij het Departement van Onderwijs , Kunflen en: Weten- fchappen , deinde Secretaris yan het Minifferie van publiek Onderwijs , de Nijverheid en de Koloniën. Quas ille partes quanta fide fuftinuerit , colligere licet e decreto regio, d. go Martii, 1894. quo dictus est Zfdminiffer , belgice Adminiftrateur voor het Onderwijs, de Kunflen en Wetenfchappen. - (49) Iohannes van Doelen, ICtus, libe- ra a Gallorum armis republica, Ordinum regio- nis. Rheno- Traiectinae Secretario a manu fuit. Sed, inde ab anno: 1795. a rerum civilium admini-. ftratione lubens abftinuit , literis divinis atque huma- nis firenüe operam dans, rem familiarem gubernans , res facras in coetu Chriftianorum repurgato procu- rans, aliis confilio et auxilio fuccurrens, Postquam patria noftra expul(ü erant Galli, primum Provin- ciae noftrae Ordinibus fuit adfcriptus, mox anno 1815. cum tribus collegis, noftrae urbi praefectus est Conful: et, cum ex his Quatuorviris unus fingulis annis eligeretur Praefes, qui proinde etiam adfcribe- retur quintus Collegio Virorum amplisfimorum , res academicas curantium, Vir ampl. eo functus est praefidio eaque academiae cura , anno 1818. iterum- que anno 1825s. Sed, mutata anno 1824. urbis regun- dae forma , ille unus dictus est Conful, non an- nuus, fed per fexennium certe perpetuus , reliqui tres ei. additi funt Asfesfores , dicti Wethouders, quafi legis Tutores. Hactenus igitur a me dictus ; | est ORATIONE M. 209 est perpetuus urbis Conful, eo nomine fenex cue ram gerens. perpetuam Sacrarii noftri, in quo iu- venis literarum . et iuris ftudiis gnaviter operam . dedit. (43) Ewyckio; in Graphiarii muneré. apud Academiae noftrae Curatores adminiftrando „ fucces- fit; anno 1817. Ianus Ackersdyk, ICtus, qui , merito fuo , anno proxime exacto, Iuris Profes- for extraordinarius in academia L eodienfi creatus est. (449) Mollius, Vir Cl. praeterquam in mino- ribus causfis publicis „a. Rege. fuit lectus, die 15 Martii, 1821. una cum aliis. Viris peritis, ad no- vam-inveniendam viam, qua flumina noflra, iden-. tidem extra ripas difüluentia, in mare. efduere pos- fint, Cuius laboris, hoc anno ineunte ad finem perducti, notitiam fructumque avide expectant, quicunque patriae falutem curae habent. Schrö- - derus vero; uti aliis. negotiis publice - gerendis perpetuo vires fuas impendit, ita etiam lectus: est , in causfis , tum chartae Belgii topographicae ‚tum inftitutionis militaris in. Belgio , tum. denique. navi. giorum , machinis atmicis actorum , ad bella marina adhibendorum. sea (45 Schróderus, qui, mortuo Ross y- nio, mox JLogices. docendae partes füsceperat, | deinde etiam . MezapAy/icam tractandam fibi: famfit ; postquam: eo munere . aliquot. annos functus fuerat Gabriel van Oordt; Vir Cl, Mortuo autem RA 9 H u isa aid ANNOTATA AD Huismahnno, praeterea. etiam Schróderus [fibi docendae PAilofophiae moralis provinciam im: poni pasfus est. Heusdius vero Hifforiam ‘Phi: lofophiae docere folet. (46): Conf. Orationes Virorum Cl, Annalibus Academiae Rheno - Traiectinae infertorum , Bleu- landi, a. 1816—1817. p. 31. Fremeryi,; a. 1891-1822, p. 25, Paravii, a. 1822—1823. P. 39» 40. Schröderi jas 18231824. pe 44. (47) In. Opufculis Sociétatis, cui Symbolum , Tandem fit furculus arbor ,. Trais ad Rhen. 1776; Conf, Index eorum , quae Herm. Royaards Vir. Cl. fcripfit edique in. lucem voluit, Annalibus Academide | Rheno - Traiectinae , a. 1824—1825; infertus. | | 48) Carolus Segaar, Vir Ck die 12 Mart. 1777. difcipulo fuo R oyaardsio; aca» demiae vale dicenti, hoc dedit teftimonium. Znfigni animum voluptate perfuridì fentio, cum teftimonium dicendum est de eximio Iuyene Hermanno Roy- aards, Bomelia-Gelro. Hic raris ingenii mentis» que dotibus a Jummo Numine mactatus cum: ani» mum ad Principem fcientiam adiunxisfet, nullum difciplitiae genus. Theologo tutile noti modo infalúta- tum praetermifit , fed et in eo fic elaboravit. ut dilizentia:, iudicio, egregisque profectibus. alios quidem. yinceret , a. nemine. autem vinceretur, In litteris. fig:llatim , praecipue Gxaecis., omues y. quos ha- ORATIONEM. rt habuit Commilitones , nullo excepto , longisfimo post fe reliquit intervallo. Harum rerum argumenta hitutna in privatis Examinibus et Disceptantium ewerbitiis Srequentisfime edidit » negue hoc tantum et tum, aliis commentationibus in’ lucem prol vis, tüm in primis perdocta' Diatribe de Emendan- dis- plurimis Vet. Scriptorum Graecorum locis cet., quam [uo marte compofitam , me' praefide , magno cum applaufu defendit , quantum in his vak leat, eruditorum homintim oculis expofuit. Atque his accedunt puri cafligatique mores. Quapropter millus dubito, quin praeftantisfimus’ hic Tuyenis , iflo , quo eotépit , pede pergens , Civitati Sacrae, cu ius dighitatem tuendam amplificandamque fibi: fum fit, quin èt, quod opto, huic illive Academiae, aliquando infigni ornamento et praefidio fit futurus, Faxit ita Deus O. M. ! Faxit, ut haec noftra bok nae mentis fedes de pluribus fuae dijeipinae" ans — — fimilibus gloriari posfit ! ub Ianus Valckenaer, L udovici Ca» spàri F. Franéqueranus , inde ab anno 1782. in academia Franequerana [luris prudentiam docuerat, | Sed turbis civilibus in Frifia vehementioribus , et Franequeraé fedem non' infimam habentibus, immi xtus, anno 1787. ineunte, una cum Samuele Henrico Manger, Gadsone Koopmans et Theodoro van Kooten, loco fuo fuit mo- tus. Quo aceeptior fuit magiftratibus Rheno - Trzic- ctinis, plebifcito:creatis partesque propugndintibus Friüacorum Optimatum partibus contrarias. Itaque | Oz ad 21a ANNOTATA, AD; ad cathedram, Meinardi Tydemanni abitu vacuam , vocatus, docendi Iuris naturae, gentium et publici Romano-Germanici causfa, die 28 Iu- nii, impenfe gavifus est de nova ftatione , hac in urbe: id quod intellexi ex epiftola eius , ad Aca» demiae. Curatores - eo. tempore data,.. Actis Se- natus urbani inferta. Proinde, ineunte menfe Septembri , cum uxore, -Franequera, quam non- dum: reliquerat, profectus est Traiectum. | Sed, . paucis post diebus, in cataftrophe, medio. menfe, Borusforum armis procurata, una cum plurimis ci- vibus. et advenis, urbi atque adeo academiae va- le.dixit, relictis bonis fuis et ancillis. Mox Ro- terodamo , .die 18 Sept. epiftolam dedit ad urbis noftrae Graphiarium, anum W ynandum de Ruever, qua relicta. bona curae : commenda- ret publicae , et.animi fui fententiam , de Profesforis munere non-adeundo, profiteretur , his verbis : dat ik, volgens mijne principes. en na mijn inzien het Natuur — en Staatsrecht zullende doceren , in het geval; zou kunnen komen; van niet te: voldoen aan. de intentie der tegenwoordige regering. uwer Stad , weshalve ik liever -befloten heb van deze post te refigneren , en dezelve. weder optedragen in han- den van H. H. Curatoren. Facile etiam praevide- ré poterat Valckenaerius, fibi a reftituto veteri Senatu nihil. esfe fperandum. . Attamen fperabat, certe. non defperasfe videtur, fore, ut fibi ex urbis aerario reftituerentur impenfae trecen- torum et octoginta florenorum ,, quae . faciendae fuerant „ ad fedem fuam Traiecti collocandam, Ve- rum d^ ORATIONEM. 215 rum eafpe Vir cu. ‘excidie negantibus Cüratoribus p posfe Te eam rem curare, Quae Valckemaerii poftea fuerint fata, quae res ab eo; primum extor- tes deinde , "anno 1795. in patriam ‘reduce’, "fuerint geftae ; usque ad d. 25 Ian. 1821. quo/mortem obiit , huius loci non est commemorare. Brevem eorum narrationem legere licet , in Nuncio literario Harle? menfi , o Algemeene Konst- er Leiter - bode; voor het jaar 1821. Vol. I. p. 82 —84. Nonnulla etiam. de eo-notarunt Iona Guil. te Water, in Appen- dice Narrationis de rebus Academiae Lugduno- Batavae feculo octavo et decimo profperts et adver- fis, Lugd. Bat. 1802. p. 243, 244. et Christoph. Saxius, Onomaft. liter. Part. VIIL p. 430 ; 431. De rebus ab eo in Gallia geftis, exftat libellus: het ^ Caracter yan den Heer Y. Valckenaer uit zijne eigene daaden en woorden opgemaat , St. zer 1792. in 8. (50) Petrus Nieuwland, iuvenis annos na- tus viginti tres , mirifice ingeniofus et longe fupra aetatem doctus , Philof. Cand. a magiftratibus Rhe- no- Traiectinis, eodem cum Iano Valckenae- rio die, vocatus fuit ad cathedram, Iohannis Fr e derici Hennerti abitu vacuam, ornandam , doe cendo -Mathefin, Philofophiam et Aftronomiam. Cui invitationi Nieuwlandu s, re ferio perpen- fa, Obtemperandum esfe ratus , mature - orationem fcripfit- elegantem ; de inf, onibus Aftronomtiae” in- crementis J" noyisfime captis, et etiamnum fperan- dis, quam, muneris rite adeundi causfa, estet di- ctu- 214 ÁNNOTATA AD, “eturus, die a Curatoribus- praefinito s Septembris. fecundo et vicefimo. Sed facta, die fedecimo „can taftrophe qua, qui tum erat, magiftratus abiret, monitus est a Graphiario, de impedimento ipfi obe lecto. Mox veteres Confules et Senatores , recu- perata, fede, die vicefimo fecundo eius menfis , edi- cto publico, fignificarunt, emini eorum, qui a magiftratu eiecto fuerant ad munera obeunda lecti, integrum esfe „ his fungi muneribus. Edicti pars , banc fpectans causfam , huius erat argumenti. Gc- zien, dat door inconftitutioneele en wederrechtelijk aangeftelde Perfoonen tot Borgemeefteren en „Raden in de Vroedfchap dezer Stad, en welke zich die qualiteit en autoriteit hebben gearrogeerd „veele Refolutien , Ordonnantien en Publicatien zijn ges arrefieerd. en «afgekondigd, mitsgaders verfcheide Ambten „ Beneficien en Eereposten aan deze en gee- ne zijn geconfereerd , alle welke offchoon door. on- gequalificeerde perfonen gearrefteerd en ge&maneerd zijnde, van zich zelve ipfo jure nul en van geene waarde of autoriteit zijn; hebben niet te min H, H. Burgemeefteren en Vr oed/chap goedgevonden. bij deze — bekend te maken, = ex met relatietot de Ambten, Beneficien en Eereposten, door gemelde pretenfe Magiftraat geconfereerd, Wat de Vroed- féhap die alle houdt voor miet- begeven ven geconfte reerd, en als noch vacant „om door de tegenwoor- dige wettige Magiftraat. te worden vervuld, intere dicerende alle zodanige Ambtenaren , Gebeneficieer- den en die met eenige posten van honeur y onder welke titel of benaminge. zulks zoude tmogen kunnen bes ORATIONEM. 215 begnepen worden, begiftigd zijn, zich met de uit- oefening van dezelve te bemoeien , maar zich daar- van “te abftineren „ alles op poene van der Vroed- fchaps «adere dispofitie, Huius edicti certior factus est Nieuwlandus, literis a laudato Graphiario fcriptis. «Quod cum Delegati ad causfas academi- cas, die primo Octobris, ad Senatum urbanum re- ferrent, decretum est, Nieuwlandi vocatio- nem tanquam.non legitime factam pro infecta ha- bere. Haec paullo prolixius narrare volui, ut fciant , quicunque de hoc eventu recte iudicare ve- lint, megiftratus noftros nihil ignominiofi in Nieuwlandum flatuere voluisfe, neque etiam Iuvenem egregium vilipendisfe, Sed causfae poli- ticae impediebant, quo minus ille admitti posfe videretur. Accedebat fpes fore, ut Hennertus, qui iam per duo et viginti annos noftram ornave- rat academiam , rediret. Contra vero magni aefti-. matum fuisfe Nieuwlandum, a Rheno- Tra- iectinis Optimatibus et Viris. Doctis , colligere li- cet ex. eo, quod ilum, proxime oblata a. 1788. opportunitate, :Sodalem elegerit Societas artium et doctrinarum in pago Veteris Traiecti; eo enim tempore haec. Societas dicebatur. Aet Provinciaal Utrechtsch Genoot/chap van Kunften en Wetenfchap- pen. Quo. autem animo iuvenis egregius inopi- natum vocationis fuae exitum acceperit refert Ia- nus Henricus van Swinden, in Oratione funebri Belgica, (Lijkrede op Pieter Nieuw land, op den 24 yan Wintermaand 1794 uitge- Sproken te, Amfterdam in de Maatfchappij „Felix. tiic». ^ 216 ANNOTATA AD meriti ed. Amft. r795. p. 71. his verbis. Dee- ze édeurpelling bedroefde Nieuwland, em wel te meer, dewijl hij zich nimmer in” Staatsgefchils len had ingelaaten , geene betrekkingen in de Pro- vintie Utrecht had, geene bewegingen gemaakt had om dit ampt te bekomen, en, met eem" beroemden Rechtsgeleerden, zijnen bijzonderen vriend, tër goeder trouwe van gedachten: was, dat alle befchik- kingen, die geene betrekking op het Staatswezen hadden, en enkel dem gewoonen loop en onvermijd= lijke afdoening van zaaken betroffen, bij verande ring yan omfandigheden, en herftel der Regenten, waarfchijnlijk in “fand zouden blijyen, of door nieuwe befluiten bekragtigd. worden: doch in de uitkomst hebben zij zich beiden bedrogen. Nieuw- land onderwierp zich met eerbied en gelatenheid aan deeze befchikkingen der Voorzienigheid, en zag dezelve aan als eene waarfchuwing , om zich met te meerder vlijt op zaaken, de Zeevaartkunde bes treffende, te moeten toeleggen. Haec S winde- nus. Nieuwlandus autem, ea pasfus, pri- mum à. 1789. a Confulibus Amftelaedamenfibüs creatu& est Mathefeos, Aftronomiae et Artis nauti- cae Lector, deinde ; a. 1793. ab academiae Lugdu- no - Batavae Curatoribus evocatus est, ad docendam Phyficam , Mathefin fublimiorem , Architecturam ci- vilem et militarem, Hydraulicam et Aftronomiam. Sed unüm duntaxat annum Leidae- profuit, re- bus ereptus terreflribus , die 14 Nov. 1794. annos vix triginta natus, huic Academiae, iudice — . Wyttenbachio, «er ipf patriae, magis Sanger COSR ATI 0 NOE M; 217 ostenfus , quam datus. Mortem elus boni doctique omnes "deplorarünt. - Conf. Swindeni Oratio laud, cum annotatis, Seb. Lust. Brugmans, latens fub literis S, I. B. in Nieuwe Algem, Konst- én Létter- bode , V. Deel , Harl, 1794. p. 178 - 182, . 188. Ioannis Luzac Orat. de Socrate cive, Lugd. Bat. 1796. p.- 43—45: Wyttenbachii Vita Ruhnkenii, p. 209—211. Christoph. Saxii Onomast. liter. Part. VIII. p. 426—429. alii- - que Jaudati ab. Iona. Guil. te v omues in. Nar- rab, laud. a » 06 243: à SE) De — PER Viro Cl. pauca dam feripfi füprá; p. 154. ^ Hic fuccesfor datus ént' Iohanni Henr. Voordae, populifaffra- gis a. 1786: lecto urbis- Rheno- Traiectinae Sena- tori, de quo- conf, dicta, p. 152. Juris civilis Ro- nini: et hodierni docendi munus, fibi, die. 99 — X4?" 1787. délatum j die 8 -Maii^adiit , "dicta -ora- tite de praecipuis y quae ICtum tram endtot? ; van ,: docendique initium fecit. Sed; vifo Magi- ftratüum ; 'die'4'6 Sept. reftitutorum , decreto ; die 22. édito, deedptaljae: Virorum dd res academicás dè- legatorum admonitione, . de adendo: Senatu. urba- Boz fi quidem ‘fibi videretur habere rationes ët - "argumenta , quibus movere Senatores: posfet „ad 4liam fententiam de“ ipfo ferendam; libellum fcri- Pity fupplicem' dictum , “in quo^ comimemorabat, qua ratione Harderovico evocatus, oblatumque mu- mus aggresfus-esfetz- quo vero diutius adminiftran- m " bi videretur exclufus isto magiftratus: decreto. Mox e18 JANNOTATA AD i Mox, nullis adhibitis. fupplicationibus, ut erat Roscamus vir honeftus, nil fibi confcius , nul- la pallefcens ‚culpa, addit: dat, gelijk de Sup- pliant} altoos begrepen had, dat -zoortgelijke Posten geen object van follicitatie behoorden te zijn , en den zelven niet had geambieerd , maar dat dezelye aan hem zijnde: geoffereerd , de Suppliant gaarne zint vermogens: tot- welzijn dezer Akademie had willen employeren, het. zoo ook voor hem , welke in dezen de fides publica was gevolgd, onder reverentie) hard zoude zijn, om zonder zijn toedoen van dion post te worden ontzet, en hij derhalve gemeend had, al hetzelve met behoorlijk refpect aan Ued. gr. achtb.- nadere. deliberatie te mogen voordra- gen : verzoekende , de voorfz. publicatie met opzigt tot den Suppliant te fiellen buiten effect , en daar- omtrent zoodanig nader te disponeren , als zij tot welzijn der Akademie zullen vermeenen te behoo- wen. Quo libello, die 1 Octobris lecto , decrevit Senatus urbanus , Roscam o negare quod petierat , eumque non legitime vocatum dimittere. Itaque in locum „abitu Voordae vacantem , ex academia Groningana evocatus est Henr. Ioh. Arntze- mius, Vir humanisfimus. Postquam vero M ein. Tydeman, reiecto Valckenaerio, faum in ‘academia noftra locum recuperare conftituisfet , Aca» «demiae Harderovicenae Curatores Ros cam um re- vocarunt lubenter obtemperantem. Quamvis ve- ro; anno 1795. maluerit Hagam proficifci , ubi. an- tea viginti fere annos causfarum patronum egerat , quam Traiectum redire , noluit tamen fuum negare COli« ORATIONEM. 219 confilium .Scrirtori libelli, magiftratus riomine edis ti, quo iura et officia ciyium , prouti tum vulgo proclamabantur, paullo accuratius et ad populi ca» ptum accommodatius fuere digefta, "Titus libelli, feftinanter et infcio Scriptore editi , esta Korte wers klaring yan Rechten en Pichten yan Burgers in. bes trekking tot Burgers: ser; M95 ;O 1i bbt ;3 (52) E genes no Faan, f. Satin s; Chris flophori F. iuvenis, in hac academia, laudabili ar- dore, operam dedit, non tantum literis Graecis et Latinis, Hiftoriae Univerfae et Antiquitati. Romas nae, ducibus Patre, Segario et Goensio, uti et Mathefi ac Philofophiae, in fcholis He nn e r- ti et Rossynii, fed etiam literis: orientalibus et Antiquitati Hebraicae, interprete R avio, uti et Theologiae, praeeunte Bonneto.- Maxime vero Iuris prudentiam fibi comparavit, ufus inftitu- tionibus Tydemanni.ac Bondami,: Sic rite informatus , die er Octob. 1784. publicae et folene ni disquifitioni fubmifit Disfertationem , de ordine iudiciorum. publicorum. apud Romanos. Qua féli- citer defenfa , Iuris utriusque. Doctor „more “maios rum, creatus est, die 98 huius menfis. Ab Aca- enint: Curatoribus, die 18. Sept. 1786. creatus est Juris Civilis Lector: id quod intellexi , postea quam p. 154. fcripferam, eum huic muneri fuisfe admotum, die 22 Ian. 1787. Sed-hoc die ei iam nomen Profesforis extraordinarii fuit tributum; i- pfum vero munus non ante diem or Maii ei fuit de- latum, Provinciam demandatam , die huius menfis ul- $20 JÀANNOTATA AD ultimo, adiit, habita oratione ; de utilitate et icin. ' ditate | hiftoriae iuris civilis. Postquam ' veteres ` Confules: et Senatores, menfe Septembri , fedibus fuis erant reftituti , hos adiit, libello fupplice , "quo novum huius muneris beneficium expeteret; Sed fru- ftra; Quod enim Delegati ad res-academicas fude- bant, id die 1 Oct. ftatuendum esfe iudicavit. Sena“ tus, Saxii vocationem non legitime factani , atque adeo pro infecté ac nullius pretii habendam esfe; Qui deinceps Saxio honores füerint tributi , quibüs fuerit functus muneribus; coghofci potest ex an- notatis , p- 154 155. 1 (53) J8p4dd ud van Hamelsveld, Rhe: no-'Traiectinus, natus d. 7 Febr. 1743. honeftis parentibus: Isbrando van Hamelsveld et Elisabetha Wiggers. Patér filium adolescen- temi fuo artificio addifcendo ^ deftinasfe ‘dicitur in Narratione , inferta /Nuncio literario. (Alg. Konst- en Letter-bode, voor het jaar 1812. Vol. IL. p. 148.) Erat autem Pater chartarum , quae ludo te- runtur, fabricator. "Quod" enim ; ea in Narrationt legitur „… Kaarfenfabryk y errore, "five fcriptoris; five typothetae, editum est, pro Kaartenfabryk. Sed qui adolefcentis ingenium animadvertebant , im- primis Iacobus Scherm'er, Euangelii hac in urbe interpres, patri auctores fuere, ut filium elegantioribus'et feverioribus traderet ftudiis. In his iuvenis céleriter profecit, ut'adeo praeftantisfimis accenféretür academiae noftrae civibus. Dis/ertatio- nem Saam: Philologico- Antiquaritam „ de aedibus ys OR AT EO NEM, 421 veterum. Hebraeorum , Praefide Sebaldo Ra vio, die 13 Iunii, a, 1764. publice defendit, Subfequenti ^anno,. die 23 Maii, creatus est "Theologiae Doctor; publice defenfa Dis/zrzatione Theologica , . de moribus antediluvianis typo morum adyentum Servatoris antecesfurorum. Eodem anno, _muneris ecclefiastici Candidatis adícriptus, anno 1766. coetui Durgerdamenfi in Hollandia . boreali praefectus est Doctor et Antifles. . Decennio hic exacto , anno 1776. evocatus est in vicum Groote» broek; prope Enchufam. Hinc, fubfequenti anno, legitime. invitatus, profectus est in Zelandiae op- pidum. Goefam. Quae vero causfae eum anno 1779. induxerint., ad munus fuum ponendum ,. ipfe .expofuit ,. in libello vernacule fcripto: -Bericht aan- gaande de redenen, die. hem bewogen, om zijne dimisfie als Predikant te Goes in Zuidbeveland te vraagen en deeze hem geweigerd zijnde zijn ambt intusfchen ‚aldaar neerteleggen. Utr. 1779. uti et in Homilia: qua vale dicere voluerat Goefanis , ar- „gumento ex epift. Paulli II. ad Corinthios, c. XI: 11. fumto. Oppofita ei fuerunt Diderici Kaas J4f- geperst Antwoord „et Lusti Schertferi epi- ftola: fed causfae fuae patronum habuit anonymum fcriptorem . Épiflolae , qua caftigatur, - qui, fub ifto „Cavillatoris. nomine Belgico, latere. voluit. Hameisveldius, in urbem reverfus patriam , privatus vixit, atque ad fcribendos: edendosque, cum fuos, tum aliorum libros, fefe contulit. Inter- im: et Iacobi Engel, Homiletae Rheno - Tra- tinis fepis. , valetudine. laborantis , partes in fug- ge" LU 9029 . | XNNOTATA AD ; geftu Sacro fufcepit. Illo mortuo, non deerant, qui Hamelsveldium fàcro Traiectinorum coes tui praefectum vellent: nolebant alii, fibi per- fuadentes , eum nondum legitime a Goefanis esfe misfum. Quae disfenfio fecit, ut editus fit libel. lus , Onpartijdig Onderzoek en volledig betoog van de beroepelgkheid yan den — Heer Y, van Ha- melsveld. Dordr. 1782. A Senatu ecclefiastie co ad: fugseftuni facrum non electus, ab Acadé miae Curatoribus, anno 1784. creatus est. Thcoloe giae Profejfor, uti et Viri Ven. Ioh. Henr. Bachiene, fenio laborantis, Vicarius in docen- dis e' cathedra ecclefiastica Chriftianis, repurgatá facra. profesfis. "Theologiae docendae provinciam adiit, die 26 Febr. 1784. habita oratione, de fiatu rei | Chriflianae hodierno, laeto an trifti 2 quidque in pofterum de eo fperare vel timere dee beamus? Eo tempore contraria iam erant optima- tum et civium ftudia: et e civibus academicis alii aliis erant addicti partibus. Hamelsveldius fatis aperte favebat iis, qui Philopatrides dici amabant. Quo factum est, ut in ipfa cataftrophe anni 1787. urbe exiret; Cuius rei causfam expofuit, in Prologo, praemisfo Volumini VII. Bibliorum propusnato- rum ,(vernacule: de Bijbel verdedigd.) Amft. 1788. Paullo post, die r Octobris, delegati ad res acade- micas retulerunt ad Senatum urbanum , Ha mels- veldium:fefe tantopere turbis et tumultibus im- mifcuisfé, ut et boni civis erga legitimos magiftra- tus officia, et vero etiam perfonam Theologi et doctrinae divinae interpretis, violaverit. Quo au- : di- ORATIONEM, 225 dito, mox Confules et Senatores Virum Cl. de cathedra academica et fuggeítu. ecclefiastico deturba- runt, et, die 4: Octobris, civis iuribus ac privi» legiis privarunt. [pfe Hamelsveldius decre: ta, cum ipfo communicata, exhibuit, in Praefar tione: laudata, ubi et causfam fuam ftrenue vindica» vit, Aliud decretum, quo Ordinum Rheno- Tra- dectinorum Deputati, ipfi et Iohanni Abra hamo Blank, Ecclefiastae hac in urbe, magie ftratuum auctoritate munere fuo moto, facultatem in. Provincia noftra Doctoris Chriftiani partibus fungendi , ademerunt , cognovi ex Annalibus , (Nieu we.Nederlandfche Jaarboeken,) Vol. XXII. P: 55575 5558. Praeterea Viri de academia bene meriti ima» go, ab ipfo donata et in fenaculo noftro pofita; Curatorum auctoritate loco: fuo mota et in angulo fenaculi fufpenfa fuit, cum epigraphe ignominiofa; - 'Tantae eo tempore erant animis coeleftibus irae; Sed, anno academico 1793—1794. Henr. Ioh; Arntzenii, Rectoris magnifici, aequitate et prudentia, imago, cum ifto elogio, e medio fuit - fublata et bene recondita, ut adeo, mox post cataftrophen anni 1795. loco fuo honorifice res ftitui potuerit. Interim illud probrum, Colle. gae illatum, Profesfores diu deterruit a ponendis in. Senaculo imaginibus fuis. Eiectus civitate pae tria, Hamelsveldius refugium fruftra Amftelos dami quaefivit, non admisfus a magiftratibus. Ita certe. relatum invenio. in WVaderlandfche Hiftorie ten onmiddelijken vervolge van Wagenaar, Vols XLV. p. 25. Quo lubentius exceptus est a Durs gere 224 JÂNNOTATA AD gerdamenfibus; quibus antea Chrifti doctrinam dé- nunciaverat. ^ Hinc. anno 1789. profectus est Lu» gdunum Batavorum , dux et. comes: filii unici Gui- lielmi Isbrandi,tunc Iurisprudentiae Studiofi } fummos deinde , anno 1793. in utroque Iure honores. confecuti, nunc “Senatoris in fupremo Belgii tribù- nali, Hagae Comitum fedente, et libris editis cla» . ri. Anno 1795. rediit Traiectum, ubi die 7 Maii lectus est urbis Senator, et paullo post a Senatu; cum duobus Collegis, inftitutioni publicae in-urbe noftra moderandae et academiae curandae est prae- fectus. . Quo munere cum fungeretur, dieo3 Sept. una cum Collega fuo Corn. Ioh. Vos, in Senas tum venit academicum, fuo et.Senatus urbani no- mine petens, ut, quaecunque anno 1787. iusfu Cu- ratorum ignominiofa.de ipfo commentariis noflris esfent infcripta, ita delerentur , ut eorum ne vefti- gium quidem fuperesfet. Cui petitioni obtempera- - vit Senatus, quoad eius fieri potuit. Attamen in in Actis Confulum et Senatorum ea. ipfa in hunc usque diem leguntur: ac bene memini, nihil prae- terea noftrie fuisfe Commentariis infertum, quod offendere posfet Hamelsveldium, ‘Civilibus admotus negotiis, Profesforis munus recuperare no- luit. Quod fi voluisfet, mihi nullo modo nocuis- fet: ego enim, anno 1794. huc evocatus, non cei, ante feptennium misfo, fed; Francisco Burs manno liL qui anno 1795. mortem obierat, füccesferam. Quod igitur, ea de re, in Narratio ne laudata fcriptum est, in eo error, five -memos five iudicii, nefcio-a quo, commisfus est. riae , — | Cae- ORATIONE Me 225 Caeterum . Hamelsveldium mihi prodesfe quam obesfe maluisfe , non nescio > qui eum, in curan- dis inferioris, ordinis fcholis i in regione nofi, Col- legam. expertus fum humanisfimum, -Atque erga omnes, ,, immeritos , quoque , animo erat, ‚ad, mode- ration, facilitatem omnemque dier ed com- dk iki ü. "^ . academiae. et ecclefiae, Sed non diu. eo. frui nobis licuit. Alios. quidem, honores fibi „oblatos negavit, yeluti cathedram in. ‘academia Franeque- rana; „€t. Collegii Ordinum. rectionem. in Lugduno- Barava, ‘Sed populi, fulfragiis. lectus, ad fupremum. reipublicae ] Batavae Concilium primum. " patriae. falu- ti. „omnibus, v viribus profpiciendum. esfe ratus est. Itaque profectus est Hagam Comitum, « eoque in Senatu, fedit y. inde a „primo Martii. ‚die, ae 1796. usque. ad diem ultimum. Augüfli , ei a. 107». Pracfi-, dis etiam partes fuftinuit , inde a die a ‚Nov. usque ad diem 9 Dec. Aa) 4196. In fecund 9. Con- cilio. „quod. convenerat, „die primo Sept, a. AUS i Hi locum. ghripeit, die 2o Oet. Aubfequenti, . 3 Verum "ILI. bus, e iolenris vehementiotum eiectus, dn pu. e villa, Araufiaca y quae nemus Haganum. ornat , . vel- uti in carcere, cuítoditus „est , usque. ad menfem lunium , quo vicis(im eiecti fuere, qui ante qu in- que menfes rerum fuerant. potiti, | Ab eo inde die Hamelsveldius, qui reipublicae_ et relig gionis causfam pro virili propugnayerat , exiguam vero. re- tulerat gratiam > rerum, n;politicarum . curam pofuit, vin 436 ANN ÓTATA AD viteque reliquum tempus Amftelaedami , in aedibus Filii fui, transegit, usque ad diem g Maii, i812. _quo ad "beatas transiit fedes , anno aetatis: feptuage- fno. “Qua animi tranquillitate; qua fiducia in Te- fü Chrifto, Domino fuo ac Confervatore repofita, quo paterno, etga liberos amoré, exfpiraverit , vi- dit ac "rétilit ni CI. Adamus Simons; tunc . Ecclefiastés Thamenfis, 4n Bibliotheca menftrua ; ; Verhaeule dicta Boekzaal der geleerde wereld , anni 1815. | Vol. II. p fog. in fine: laudationis , quam ñon immerito dixit’ Hilde adn X. ae "Ha: melsv el dy p. 300—394. Fuit antem laudationis Scriptor ex amicis , quibus Hamelsveldiu $ familiariter fiit pahia opportunitate. data, I con- trans rat. goo. , i} In féfibendo Vaid et. fndefesfus Hamelsvel dius plurimos i im lucem'emifit libros , et alios qui- dem "Vitis Doctis , alios iiüsperitioribüie ^ proficuos. Nee’ paucos , e fermone "Anglico „ Gallico et Ger: manico , éonvertit in vernaculum , additis fubinde fuis. ankmadverfionibus, Quie mihi innotüerunt ab [5 feriti, praeter" Lr > quae fupra iam P latidavi, Hacc furit: | Zed Onderzoek niji de Doode Zie of dezel- we de “plaats beflaat, paar eertijds de Stelen So- dom p Gomorrha enz. geflaan hebben , dan: niet. In Nederlandfehe Leger - verlustiging : (hi I. Amft., 1763: Pp. 362-370. "T Gevoelen yan den Tiere F. C. Halbe dat Jamie ‘afdelingen der A Schrift onder elkan- der -ORA /T:1;,0:N B Mi. Apr | der Wermengt. en verward gerdakt | zouderì ‘zijn, ter toctze gebragt en wederlegt , ibid. p. 477-491. ^ - Verhandeling. over de- Pyramiden van Egypten , derzelwer’ Naumsoorfpronk., enz. In de Akademie der Geleerden , Vol. Y. Amft. 1764. p. 121—r40. (referente. Scriptore geer laud. in "NO literie 592) N= Vies O qv à fii < Gefchiederis. der Mele Koningen. bia. P. 195—213. Vrijtzoedig en wed Ondes , of de Heide] bergfche Katechismus, en derzelver Opflellers jin het oor iyan $ eene: “Algemêene Genoegdoening van ^s vanag Heiland "n 5 Enz, Ibid, 1765. P | ,951-368. | Gefehiedenis der: Aprite Koningen Ibid. Vol. IH. à. 1767; p. 172—198.- | Het onderzoek, of de Hádelbergfehe Katechisa muss. en deszelfs Opftellers “inhet gevoelen van eene Algemeene Genoegdoening van °s Werelds Hei- lands zijn? «ten einde gebragt. Amft. 1767. ^ Hanna's Lied, x Sam, Il. 1—10. in zès Leer- redenen „én Schetfe over Pred: VIE 13. Utr. 1773. «Aanmerkingen over het: verhaal van Flavius’ Jo- fephus y aangaande Alexander den Grooten. In Ne- derlandfche ` Bibliotheek. Vol ie Part. 2. Amft, 1774.p. 209-229. . ~ Durkerdams Waterweg. (Clima) Amft; 17758 Affcheidsrede aan de Gemeente te Goes. Utr. 1779. 'Exwroy Tipapoupusyoz of ‘het afgeperst antwoord | van den weleerw. Heere: Dirk Kass, Predikant ze Goes „ontleed, Utr. 1780. Pa Va. — £28: ANNOTATA AD Vaticinium Jer. XXXI: 31—40. en Traj.: ad. Rhen. 1780. Bibliotheca. .Exegetico - Theologica. ex. y Bie ditorum Lipfienfibus Hem Pars MINE diga ad Rhen.. 1780. gi Parodie van Horati. us. d „Biek, Liors XXIL; } In Tweede Proeve van Oudheid -Taal- Cen: Dichtkun-. de; van het Genootfchap: Dulces ante omnia Musae. Utr. 1782. p. 300. | „wee Leerredenen over. Esther IX. en X. Utr. 1782. „Bedenkingen m Ac H. Ni iemeijers Character-. kunde van den Bijbel betreffende de Gefchiedenis van Esther. In Niewwe Nederl. Biblioth. -Vols IL. Parte. Amft. 1782. p. 463—472. Twee Leerredenen over Mattheus VIE 6- 1x. Utr. 1783. Ant De Bijbel verdedigd. | "Nol. I-VHL Amft. 1783— 1788... Y 5 | De V vortrefljkheid , Nuitigheid i en | SNfqodaina dijkheid van de Gefchiedenisfen des O. T. betoogd in eene „Redevoering over 1 Corinth. X: 11. Utr. 1783. Qratio inauguralis fupra laud. Traj: ad. Rhen. 3784. Verfionem eius. vernaculam procuravit A n- ton. Koppen, Lit. Hum. Stud. (postea Ecele- fiastes in vicino coetu Zer 7/2, deinde in Gelriae vicis: Mien et .:Doodéweerd) hoc titulo: Jzwiings- „Redevoering over den tegenwoordigen” voor- of nan „deeligen flaat van het Christendom, en: het. geen omtrent. denzelven in ’t vervolg door ons mag ge- hoopt of moet gevreesd worden. Utra igy. .. wt : De ; ORATIONEM. 229 De gronden van hoop op verhooring vanonze pleg- tige Gebeden , in eene Leerreden over Plalm CXLV: 18 , I9. Utr. 1785. ' Het Nieuwe Testament, Naar het Gricksch. Vol, I. Il. Korte Aanmerkingen over het Nieuwe Testa- ment. Voor ongeleerden, N ol. 1. IT. Amft, 1789 - 1791. (Primum editae funt particulae animadverfiórium una cum verfionis particulis.) TUE Aardrijkskunde des Bijbels. Vol. Y-2 VI. Amft. 1790—1798. Huius libri verfio Germanica procu- rata est a Rudolpho Iánisch, Euangelii in- terprete apud Lutheranos , antea Amffctüedatiian- fes, tum Hamburgenfes ; hoc titulo: Biblifche Geo- - graphie, aus dem Hollándifchen überfetzt und mit einigen Anmerkungen verfehen. Th. ASUL Hamb, | 1793—1796. De welmeenende Raadgever. Vol. I-V. Amf. 1791—1795. De zedelijke zöeftand der Nederlandfche Natie op het einde der achttiende Eeuw. Amft. 1791. — Brief, behelzende: eenige Bijzonderheden , wegens Barend Meulman, Schrijver van de Tijd, in Brieven. Amft. 1791. Het Oude Testament. Naar het Hebreeuwsch. Vol. I-IV. Korte aanmerkingen over het Oude Testament. Voor: ongéleerden. Vol. I—IV. Amft. 1791—1796. Partite editae funt KORENIN t identidem iunctae verfioni. De Vraagal. Vol. I= VL Leid. et Amft. 1791—1796. | | Nodig Bericht aan het Publick, nopens de han- dee gjo ANSTATA AD delingen van Paulus van Hem ert, omtfent hem. Amít. 1795. | De Apokryfe Boeken naar r het Gricksch er T Vol. I. Il. Korte Aanmerkingen oversde Apokryfe Boeken. Vol. I. II. Amft. 1796—1798. partite editi. Bijbel - Gefchiedenis. In twee Deelen met Platen. Amft. 1797. | De ongeveinsde Christen. Vol. I—VIII. Amft. 1797—19804. De Christen deren in zijn schoof. | Vol. I. Amft. 1799. „Algemeene Kerkelijke Gefchiedetis der. ea, Met Plaaten. Vol. I—XXIII. Harl. 1799—1813. Voluminis autem XXIII, defuncto Hamelsvel- dio in lucem emisfi , pats dimidiata fcripta est. ab Annaeo Ypey, V. Cl. qui deinceps fuo nomi- ne hoc opus continuavit , edendo Vol. XXIV - XXVI. Harl. 1814—1817. | Hiflorisch Handboekjen van deo Bijbel. Amft. 1802, Kort Begrip der Algemeene Gefchiedenis , van de Schepping der Wereld af, tot het einde der agttiende Eeuw. Met Plaaten. Amft, 1802. Romeinfche Gefchiedenisfen van M.: Stuart verkort in vier. Deelen: ; Met Kaarten en Dlaaten, Amft. 1803—1806. | De Gefchiedenis yan Abr aham ,. voor Kinderen: Amft. 1803. De Gefehiedenis van EAE ^us Kinderen, Ami 1804. | De Gefchiedents van Sacob , voor Kinderen, Amita ^ 1804. | Ge- ORATIONEM. 231 Gefchiedents der Joden, ; Sedert. de verwoesting van de Stad en Tempel van S'erufalem , tot. den te- genwoordigen tijd, Amft. 1807. De redelijke Christen, Amft, 1807. AH. Algemeene | Gefchiedenis , ten gebruike v yore 4 Jeugd. Pars I. II. Harl. 1899. Het Ewangelie volgens het Oude amar n E Onderzoek., welke kundigheden van den Godsdienst en Lie de menfchen , volgens den inhoud Aeh Boeken des O. T. , van de alleroudfle tijden af, van Eeuw tot Eeuw , door Goddelijk onderwijs, Kr had mogen hebben. Amft. 1810. Praeterea Hamelsveldius aliquot annos oc- cupatus fuit , in adornandis libellis menftruis Heden- daagfche Vaderlandfche Bibliotheek , et Boekzaal der geleerde Wereld. De illa quid ipfe profesfus fit, vi- delis in Volumine, edito anno 1808. Part. I. p. 720. 722. De hac teftis est Adamus Simons, Vir Cl. in Laudatione fupra commemorata, p, 303. Denique nonnullis libris, quos ingenti -nume- ro, e fermonibus Anglico, Gallico et Germani- co, in vernaculum convertit, fuas adfperfit ani- madverfiones: ex quibus fufüciat laudare, quas . . fubiecit Eichhornii Znleiding in het O. T. Evanfoni Strijdigheid der vier Euangelisten, etPriesleyi, Echtheid der Euangelien. mago Hamelsveldii, non amplius togati , fed privati Viri veftitu induti, aere expresía, praefixa est libro de indole popularium noftrorum fub finem faecu- li duodevicefimi , vernacule ab eo edito ; a. 1791. Sub- {cris i Ma ANNOTATA AD : fcripta est Simonidis noftri elegans epr- graphe: | ^t Zs HAMELsvELD, om wien het Stichtsch Atheennog treurt: - * De Godsdienst heeft bij hem verdediging gevonden: En [choon *z balflurig lot ?sanans tabbaard heeft gefcheurd , Zijn zugt voor GoD en'z volk blijft eeuwig angefchonden. Eadem imago , nonnifi H am elsv eldii nomine fubfcripto , inferta est Volumini XLV. Zfforiae pa- iriae, qua Wagenarii tela continuari dicitur. Exiis , quos Vir Cl, laudatores habuit, nevligendi non funt Saxius, Onomast. Lit. Part VIII, p. 425, 426. aut Annaeus Ypey, Gefchiedenis van de Kristlijke Kerk in de achttiende Eeuw, Vol. IL p. 87—89. Vol. VIII. p. 723—727. (55) Natus erat Franciscus B ürmannus III. anno 1708. Vid. annot. p. 148. (56) Gisbertus Bonnet,natus anno 1723. quintum et fexagefimum aetatis fuae annum agebat, quando Royaardsius a. 1788. muneris acade- mici focius ei adiungebatür. Vid. annot. p. rsr, 155. | (57) De Guil. Laur. Brownio, Viro Cl. mihique per annum dimidiatum Collega fuavis- fimo, fupra p. 155. ea diximus , quae ibi esfent, five necesfaria, five opportuna. Hoc loco aliquid erit adiiciendum , ad illuftrandum quod in Oratione dixi- mus , ORATIONEM, 233 mus, de paucitate eorum , qui- Virum optimum audiebant. Hiftoriam Ecclefiasticam docentem. Tra- debat B'rownius Philofophiam moralem et Ius naturae. ` Schola eius proinde vifa fuit magis. philo- fopha et iuridica, quam hiftérica. Adfcriptus erat . Ordini, non Theologorum , fed Philofophorum : his, non illis, pecunia honoraria a discipulis de- bebatur. Lectiones autem de Hiftoria. Ecclefiasti- ca haberi antea folebant gratuito. At Brownius ftipendio militabat exiguo, nullaque adeo ei causía erat liberandi "Theologiae ftudiofos onere, quod caeteros „omnes ferre oportebat. Praeterea eius fcholae locus erat minus opportunus. Denique, gente Scotus, Anglorum favens partibus, expulfo Hamelsveldio creatus, non omnibus placere poterat. Caeterum ingenii et doctrinae B r o w nia- nae documenta infunt his, quae in lucem emifit. Oratio , de religionis et philofophiae focietate et concordia maxime falutari, Trai. ad. Rhen. 1788. Belgice quoque edita , hoc titulo : Redenvoering over het allerheilgaamst verband en de vereeniging van den Godsdienst met de Wijsbegeerte, Utr, 1788. Oratio, de imaginatione , in vitae inflitutione re- gunda., Trai. ad Rhen. 1790. Proeve over de natuurlijke gelijkheid der men- | fchen , en over de regten en pligten , welke uit die gelijkheid. voortyloeijen. In Verhandelingen, raa- kende den Natuurlijken en geopenbaarden Godsdienst , uitgegeven door Teylers Godgel. Genootfchap. „Vol. IM. Harl. 1793. p. 171—340. Secundis curis auctior, et emendatior, five „ur vernacule dicitur: oycr. 1 234 ANNOÓTATA AD overgezien en vermeerderd, Utr. 1794. Anglice etiam edita , hoc titulo: An Esfay on the natural equa- lity of men; on the: rights that refult from. it ; and on the duties which it impofes. Second Edi- tion, corrected and tonfiderably i diit Lond, 1794. Leerredenen over de Tekene "a Ti iden. (Matth. XVI 3.) Uitgefproken op ae Algemeenen Dank- Vast- en Bededag, d. 13 Febr. 1793. A het Engelsch. Utr. 1793. ` Paucos ante annos fplendisfimum reportavit prac» mium, fcripta pro Dei exfiftentia Commentatione , quam tamen videre mihi nondum vigo ese Series fuam Vir Cl. hine in iin j profesfus est, in Diatribes , de divinitate Iefu Chris Jii vera, Part. Lp. 1, 2. Nihil certe, inquit, antiquius est, nihil melius , quam veritate nti , et illa, que ei adverfari videntur , propius intueris veritati non nocet, fi illam invefligemus et perfert temur ; nec arma, que contra illam wertumtur , vim ullam habent, nifi apud eos, qui aut ipfi ab errore décepti funt , aut ab eo fefe decipi facillime patiuntur. Veritas, quam docuit Chriftus , quam, primi ejus. discipuli annuntiarunt , fugatis tenebris,’ luce delectatur ; et multa habet , quibus multorum infidias irritas reddat: interea tamen fepisfime parum prodeft, fi illam a feriptoribus divis iradi- tam, iis tantum fundamentis niti velis, quibus yult certa quedam, et comprobata multorum votis, verum feries. Quemadmodum enim necesfe est, hac ORATIONEM 235 hac ratione fapius fieri, ut illa tantummodo ma- gna ad perfuafionem vi infirucia esfe videantur , que quondam fuerunt adhibita ; illa \vero negligan- tur, que etfi haud minoris momenti funt , ab hoc camen, civitatis jure remota fuerunt: ita etiam cer- nimus, illos, qui aliter opinantur , aciem illam compofitam , junctis quafi viribus , „agsredi, et cum mens aeris, et vigens, celerrimeque multa cogi= tans, et, ut ita dicam , fagas , hominibus [epius inest, eb quisque om iili fibi partem datam. esfe exiflimat , quam labefaetet ; cernimus etiam , pleraque eorum , qua codem. [emper modo exponun- tur» iisdemque rationibus afirmantur , [patia in- terjecto , ita multorum argutiis debilitari , ct fran- gi viribus , ut certa interpretationi yix locus fit. — Quanto majoris igitur momenti est illud, quod tra- ctandum fumfi, tanto cum majori mihi. hac in re cura verfandum est: eo magis, cum haud pauci Divinitatem illam Chrifti veram, aut negant , aut in dubitationem vocant, aut faltem illos animis ho- minum [crupulos inficiunt , quos nemo. iis nifi plena rei perfuafione posfit eximere: adeoque , nulla. via magis tuta certaque erit, quam fi ipfa fcriptorum divorum loca interpretemur ; atque ex illa interpre- tatione cogamus , quo pacto hac de re exifliman- dum fit. lta enim mon tantum nitimur argumcn- tis , quibus alii olim utebantur ; fed preterea falfas multorum interpretationes amputamus , tollimufgue id, quod. hoc inprimis tempore multis dubitationem affert. Eaque causfa est, quamobrem hanc viam lolummnodo dngresfus fim » nec omnia aitigerim ,que alia e ÁNNOTATA AD alioquiw in Theologorum Schola merito disceptan- iur. Hoc Royaardsius propofito. aggresfus est, prouti Diatriben illam , ita et univerfam in- ftitutionem fuam dogmaticam, quam cum facrorum. librorum interpretatione iungendam eique fuper- ftruendam esfe videbat, ne damnum pateretur reli- 'gio Chriftiana ab eorum errore, qui doctrinae divi- nitus patefactae capita in dubitationem adducunt , et vero etiam repudiant. Itaque ,a primo inde mu- neris fui anno, usque ad vitae ultimum , lectiones: habuit, et cum discipulis exercitationes inftituit exe- geticas, quibus, five libros veteris codicis prophe- ticos, five Euangelia aut Apoftolorum epiftolas, et ipfe interpretabatur, et interpretandi periculum eos facere docebat. Hanc vero interpretationem ita coniunxit cum Theologiae fyftemate, ut, in fingulis librorum facrorum locis, id imprimis fpe- ctare ex iisque ducere iuberet, quod vim habere videretur, ad capita doctrinae Chriftianae, cums theoreticae, tum practicae, illuftranda , probanda, vindicanda. Cuius quidem induftriae documentum exftat in Lexico inedito Novi Foederis exegetico- dogmatico , quod fcribere aggresfus est, cuius et partes dictare folebat discipulis: in quo nimirum ea nominatim vocabula interpretabatur, quarum de fententia accuraté definienda et a "Theologis adhi-: benda, eo tempore disceptandum erat contra Bahr d- tium, Tellerum aliosque parermeneutas. Iccirco Royaardsii fchola dici potuisfet exege- žico -dogmatica , cum Bonnetiana magis esfet philofophico = theolosíca : utraque V—— Sym- bo- balis formulisque-coetuum in Belgio: repurgatorum: expresfae „| obfervantisfima. . Itaque et ille Theolo= giae. ftndiofos imprimis amabat eos,” qui literis Graecis. et Orientalibus. addiscendis “operam nava bant, maxime „ad. intelligendam: orationis: Hebraeo-- Graecae o formam 5. quae. in. Novi Foederis libris regnat. Nec tamen a Philofophia: erat. alienus : contra fuis auctor erat discipulis , ut quemadmodum: aliis Philofophorum fcholis interesfent, ita impri- mis lectiones. aüdirént; quas de iure naturae egre- . gias habebat; quamdiu: vigebat jy Corn. Wilh. de Rhoér. Denique, quod in fcholis fuis, id ipfum etiam. in orationibus facris.egisfe Ro yaard- sium, norunt, quicunque eum;-Homiletae aca- demici munere feme audire folebant. - din Lois duren ering es Ecclefiastes Ha- ganus ; patruus meus , me puerum amavit, fuafor- que parentibus. fuit, ut:me, ruri educatum , et a patre medico: chirurgo fuae arti ‘addifcendae de: ftinatum , in faeram traderent disciplinam , ad quam propenfus videbatur animus meus puerilis. Ille me adolefcentem monitis confiliisque adiuvit: iu- venem praeceptoribus, viris clarisfimis, amicis fuis, commendavit... Lectum , anno. faeculi exacti fexto. et .octogefimo , antiflitem coetus facri, qùi -Nykerkae, Velaviae oppido, florebat , folenni me, -ritu inauguravit. Mox ad. feribendas commenta- tiones me ftimulavit, mihique, Societatis Haganae nomine, Piperi.et Uhlii, Virorum clarisfi- morum , refponfa ,, Latine fcripta, in Belgicum fer- mo- 236: ACN NOTA TA AD. monem convertendá, honorifice commendavit. - In’ rebus laetis ac tristibus , in dübiis'/ac. difficillimis j- mihi monitor. exftitit prudentisfimus confolatorque- fidelisfimus; - oPostquam unico, quem‘ adultum vie’ derat., filio . Viro egregio, Sibrando Herin! ga, Ecclefiasté Lugduno -Batavo gerat orbatus, mihi, fcripta: ultimae. volüntatis- fignificatione ; bis: bliothecae fuae catalogum conficiendum: dedit , libta-- reque füpellectilis:: publice-'diftrahendae curan commifit ; et, quae ipfe Latineferipferat „ adverlaria: pretiofisfima legàvit. Quod vero fümmünl est, ille mihi z: doctrinae ‘liberalis et pietatis non’ fucataé - exemplo , praeivit.. Scilicet iuvenis Franequerae , inValckenaeriietSchraderi fcholis ,lite- ras didicerat Graecas et Latinas: et carmina adeo Latina fcribebat, qua delectatione , nec vir, nec fenex, abftinuit, In academia Frifidca ufus’ quoque est literarum: Orientalium - magiftro V ri emoe. tio, mox vero, in Groningana ; Schroedero; egregio illo S.-Librorum interprete. Htc, in fcho- - dis Gerdesii, Chevallierii et Holle- beekii, imbutus est accurata et liberali rei théo» logicae doctrina, qua , per totam deinceps vitam, ‘animum excoluit, .Primis vitaé' publicáe annis’, praefuit Frifiae coetibus Beetfterzwagae et Mar fumi ; proxime fubfecutis , facro functus est mune- Te, apud Winfchotenfes et Scheemdanos , in ire- gione Groningana.: Deinceps , per unius anni fpa- tium , Neomagis Euangelio profuit. Ultimos“ quá- draginta vitae füae annos Hagae Comitum indefes- fus laboravit: non uno tamén moleftiarum genere agi- OR ATI ONE Me 239 s ; agitatus ` exéréitatusque. Pacis enim et concordiae - ftudiofus , nihilo minus litibus fuit. ecclefiasticis im» plicitus » ab iis, qui" Davidi: Klemanno, Eüahgelii ^ interpreti Voorburgenfi, - heterodoxiae notam inurebant,- eumque gravi” dignum: cenfura iüdicabant^, propter librum ^ ab ^eó-editum , de or- Hine falutis humanue confequendae , hoc mium titulo i de'orde des! heils , volgens “welke God , bijzondere mehföhens "gne! zaligmakende - ob | Jehenke p of het verband tusfohen Genade en Plicht. Hagae Com. 1774. ` “Patruus meus j^ünus eorum, qui Vifitatores-librorum dici! confueveránt , a Clasfe Hagána lectus; K Té ma nni fententiam ; non quib … dem robivit, fed 'perieulofi damnatique: lim ere foris fotpiciaë libérávit; fcripto libello: ad pacifi-- cationem. compofito y paüllo-*post 5 infeio fcriptore:, in lücem- emiso” nóbnemine , “dieto Tu sto Ate- thophifPóo Pücifico. Libellus hunc. titulum prae fe ferebati- sRapport aangaande: de verdedie ging der ‘rechtzinnigheid van D. Kleman, op de Clasfis! van” 's Graavenliage y. den 6: Noy. (dtes ingebracht, door "Fifitatóres -librórum. Recte. igi- tüf de hoc cenforéiudicat Guilielmus Broes, in libro folertisütie fcripto ac’: tempeftive edito, Gefehiedkündig : Onderzoek over de vereeniging der Proteflanten in de Nederlanden, Hagae Com. 1822. p. $21. Plurá, eo tempore ab illo ‚-una- cum aliis -moderatioribus - "Théologis , Klemanni ingra- tiam, feliciter tentata; refert Y peius, Vir Cl. in Gic Hiedimis wan: de Kristlijke Kerk in de acht- Hende Eeuw. „Vol. VIL Pe 420—427. Qüocum com- 240 ÁANNOTATA,AD:^ comparentur. cenfurae libellorum. in. Klemanni caùsfa editorum „in Hedend, Kaderl. Letter-oefenin- ps Vol. HI.: Part; Lp. 5357540, Vol. IV. Part. I. d pe vlieg 205-2209. 484 5. 485. Qui, non diu post exoriebantur. conteationes. x de causfis .po- Jiticis ; patruo meo non minus fuere. iniuriae, quam istae ecclefiasticae.. . Ipfe quidem. nünquam: intermi- fit, aut magni facerc- domum Araufiacam, aut ama- re Guilielmum. Vs fummum. Belgii. Guberna- torem: verum .haud probabat quaecunque fuade- tent ct molirenturs qui ;Principis :: causfae addicti, five erant j.five;dici haberive yolebant. Sibi nimis rum. perfuaferat 4 lliacos intra muros peccari et, eX- tra zo neque; id;idisfimulare. folebat Vir.-candidus. et apertus: Propterea vero. in. odium „ct, offenfionem incurrebat «Hominum , «partium ftudio. abreptorum ; : ámprimis».turbulentorum et ex;infima plebe. Quos gum furor caecus. et„effrenatus, quam. turpiter ; civem bonum. vexàveritg et. quam aegre. cohibitus .fue- xit, factà anni 1787 cataftrophe , colligi potest ex -iis ,--quae narrantur, in... Nieuwe Nederlandfche Saarbocken ; Nol, : XXIl.:.p. 45744579" 51613» 5162. 5519355194» « 5196—5199.. $211—35213. 5913—5916... et. 5930. "uti.et. in . Vaderland/che AHiflorie y ten yeryolge op. Wagenaar , Vol, XLIV. apio 348—352. Interim ille; fumma | alacritate ct -conftantia , perrexit , prouti. jn munere facro admini- frando , ita.etianr in moderanda Societate Hagana, -pro. vindicanda: religione Ch; "fana y ipfo. fuaden- rte tondita., , anno 1785. : Ac primum. quidem. Vir | {tre~ ORATIONEM, 241 ftrenuus , una cum quatuor fociis, eo anno ad Syno- dum ` "Hollandiae auftralis delegatis , Adriano van Assendelft, Ecclefiaste Leidenf, Mare tino Rummerink, _Dordraceno , lohanne Alberto kiybter; Harlemenfi , paulo post Hagan, , procuravit editionem Commentationum J propofitis praemiis ornatarum , quas fcripferant A be diis Velingius, Carolus Segaaret Cor- üelius Gavél, ad Iosephi Priestleyi errores, in libro f^ Chriftianae religionis depra- valione commisfos , caftigandos. His ille Commen- tationibus , anno 1787 editis, praemifit prologum, in quo, et origines Societatis narrabat, et vero etiam génuinam Valdenfium fidem , contra Priest. leyi de eà fententiam, vitidiésbat: Deinde ,& pluribus ' adintus fociis , identidem electis, quos inter Ro yaardsius in primis fuit, moderatoris eiusque praefidis munere functus ést, usque ad annum 1815. quo rebus vale dixit terreftribus.. Legi merehtur "ea > quaé' dé' hac Societate retulit Y peius, Vir Cl. libri laud; Vol; VL. p. 685-694. Saepius etiam Vir venerabilis, in publicis . huius Sodalitatis conventibus, oratione praeivit. Cuius rei documenta funt in Operibus, , Societatis nomi- ne editis. anno 1787 et ‘T8o4: De co, rebus humanis erepto, Herm. Royzards, in Oras tione „ quam, die 5 Sept. 1816. in publicó focio- rum conventu habuit, haec profesfus est. Ter- wijl ik dit zegge, wordt mijn hart getroffen , en 4 uwe gewisfelijk "met mij, daar wij een onzer vaars 242 ANNO TATA AD» waardige medebefluurderen .misfen.,. int afgeloo pen jaar ons door den dood ontnomen, ‚den verdien- ficlijken Heringa. Een man , die een der, cerjie, ' eprigters. dezer Maatfchappij. geweest. is „ die be- gaafd met eene grondige kennis van, en met een hartelijke „zucht. voor de ev Sv je van. onzen Christelijken Godsdienst, onafgebroken werkzaam is. geweest ter opbouwing van Strijk. van Waar heiden, deugd. -Die vergevorderd in jaren. veel met. het ligchaam. te frrijden had y maar nu tn zü- liger gewesten leeft-bi zijnen God, bij zijnen Za- ligmaker ; en de vrucht. zijner werkdadige pogingen, "t genotoyan "t. geen. hij. anderen heeft aangeprezen en voor. zich zelven haacfsed , in de ruim[le mate geniete n iris -huius Synodi acta et , decreta, nominatim ea, quae relata funt in Handelingen van de Al- gemeene Christe ijke Synode der Hervormde Kerk, inhet Koningrijk der... Nederlanden , in den jare 1816. editis Hagae Com, pia, p. H ; 18. | 41746. Mo fpei - (61) Has: R oy aardsius, Filius, -nuptias iati: post feliciter coniunxit , cum lectisfima vir- gine Rheno + Traiectina „Henrica Iohanna Both Hendriksen. Royaardsius, _ Pa- ter; coniugem habuit Iohannam Henriet- tam Schorer; Medioburgenfem , fubita ei mor- te- ereptam , die 24. Octobris 2 1813. yr cites 7 "(62 "d ^ (69) Legant y quibus data est. legendi. opportu- e O.m A T; 1:0 NVE Ms 245 -ò (62) :Exfpiravit placide Vir. Cli: die- „15 lan. 1825. Subfequehti. die Euangelii: interpretes , quot- quot in coetu: repurgato: Traiectino orationes facras habebant, mecumvseius memoriam pro fuggefiu fa- cro iuítlis renovarunt epe al Huic ideni nilo post fatis fecit Viri Cl..pietas , in lucem. emisía oratione. facra, hoc titulo :. Leerrede over II. Corinthen Vè, ia- uits ge/proken na het affleryen van wijlen den Hoog- deeraar Hermannus Royaards, door ph zón Herm. Joh. Royaards, Dr. en. Prof. . $n. de Godgeleerdheid te Utrecht, Utr. 1825. (64) Meinardus Tydeman e mortali vie ta.excesfit, die r Febr. 1825. Eum mox làuda- runt, e fuggeftu facro „praeter Doctores et Antifti- tes coetus Leidenfis .To lh. Henr. van der Palm, Vir Cl. Orator facet academicus, in Leerrede tot godsdienftige voorbereiding van het akademisch Jubel- feest » edita Lugd. Bat. 1825. p. 78. 80. Io. Claris- se, Vir Cl. item Homileta academicus, in oratio- ne facra, .Leerrede na „de viering van het- twee honderd. en. vijftigjarig beftaan der Hooge School ze Leyden, edita quoque ibid; eodem anno, p. 33—35. uti et Thomas Hoog, Vir. Ven. Ecclefiaftes Roterodamenfis , in oratione , praemisfa publicae. fupplicationi , qua. Societatis . ekke pro Euangelii propagatione fodalibus Leidenfibus praeis vit, die 7 Febr, 1825. 1n facculari fefto academiae Q 2 Lue 244 ANNOTATA- AD Lugduno -Batavae , die fubfequenti celebrato, G ee rardus Sandifort,-Vir Cl. Rector academiae magnificus, Tydeman o tribuit laudes; quas ea in folennitate poterat: cujus rei teftisvest Orazio ; eo die habita, Annalibus illius Academiae a;-1824-1825 inferta, p. 29. Denique Matthias Siegen- beek’, Vir Cl. Práéses! Societatis Lugdürio - Ba- tavae, pro literis Belgicis- excólendis „vitam Viri optimi defcripfit, ` legendamque diobis- praébüit^ in Tabellario Harlemenf. . Algem Kons? err Letter- bode , voor het jaar” 1825. Part. Te p. aes. E 66—71: 83-—90.' Nee dubito > ' quin plhres come memoraturus fit laudis: paternae interpretes filius; tanto dignus patre, Henricus Guilielmus Tydeman, Vir Ck in atinotatis * ad“ Oratio- rem, quam hoc ipfo “anno” habuit , eum regundae — Academiae Lugduno - Batavae provinciam "poneret ,- déinceps AIME a. 1825 — is € dam. ` | . x3 (65) Conf. hac de te MW 154. ise : e (66) Haec: quoque cognosci ` poterant -éx- antéa: dictis, p. 217,218. uti ete narratione Matth ide Siegenbeek, Viri Ch in: Tabellario laudato; p. 68. b d dS. Kad " mi. duke da. | AU NU (67) Legantur” quoque: P hac” ae "fé Haifüta a Siegenbekio; — aud. Pr pdt dom Nc (ORATIONEM: 245 ^(68) Nihil etiam de tis. T y deman ni labori- bus: habeo „quod addam! uper a wt EG Nar- ratore fcriptis, rde eun" | toeg 580 L. nende (69): Legi a&rentuf ;. „quae: de aic bee. die. nar rantur ;-it Algemeene Konst- «en. Letter -bode ,. vaar, het “jaar 1822. Part, IL. ps 370. uti et carmina y quaesin T yde mannorum,.Patris ac Filiorum, honorem ;fctipta fuut, a Viris Clarisfimis „ Se- nis- venerabilis : Collegis „Petro, Hofmanne Peerlkamp,; et Simone: S peyert. van dier E yk s Latina, ps : 370 ,:371*:386.» 387, et ab HeüricoArent io .Hagmake rp vernaculum,, in | rene nahe said TP Tra Ph D frigus dus. ] rfe ` - (v8) Legantur — 1 illofefo dixit Socicn- tis “Orato Antonius „van. Gougdoeyer, Vir. Cl, jn.-ReZeyoering.y ter. viering van het vif" tigjarige:dafiaan vanhet Provincial UtrechMfche Genootfchap van Kunflen en Wetenfchappet. Y houden op-den 26 Juni j i edita Trai Rhen 1825. eigen vbi y SIRI H ^ p 1ng5.l 1331 A ons AA Stats SU Soi e URS ist e OE 1v) "Gli Kemp erum;. Vira eximium , IUS alios, Jaudarunt, Matthias Siegenbeek dk. cum in publica lectione, edita Lugd. B Bat. . 18 24 tum in oratione vernacula, quam ad nd he cietatis: literariae; Leidenfis: habuit 5 Lob; | van der Pal m, oratione vernacula, dicta d Ga i Dee; 1824: in. conventu. folenni. Societatis A1 laedamenfis j; quae Felix „Meritis dicitur; E Iu] ni- N 246 ANNOTATASAD ‚nibus vero Henricus Herm. Klynet Bern. Klyn, B. Fil. quorum ille, eoipfo in conventu j fuum recitavit, huius vero hymni ab artis peritis cantati funt, adiuvantibus muficis, Quae hono- ris debiti , Viri optimi memoriae tributi, legentium oculis fubiecti func, in libro: de nagedachtenis van Iohan Melchior Kemper, plegtig geyierd op den 17 December 1824. in de Maatfchappij Felix Meritis door H. H. Klyn, J. H. van der Palm en B. Klyn Bz, Amft. 1825, In fefto Academiae Lugduno - Batavae faeculari; Kem p é- ri laudes celebrarunt Gerardus Sandifort, in "Oratione laudata, p. 23—28. et Petrus Ho fe man Peerlkamp, in Carmine , quod confervant Annales illius Academiae, p. 1o. Legi etiam me- retur afpectus ftadii literarii, quod cucurrit K em- perus, venacule : Zen blik op Mr. Jan-Mel- c hior Kempers loopbaan, in Algem. Konst- en Letter- bode, voor het jaar dem Part. Il. p. 66—71. 84—88, (72) Legat, cui tanti res videbitur, qüae dixi in Oratione, de rebus, quae Academiae Rheno- Tra- iectinae „ me Rectore a.’ 1811— 31816. acciderunt ,- profperis et adyerfis , édita. AM ad Khen. 1816. P. Pres | ^C» Undeviginti academiae - Rheno - Traiectinae albmini , anno 1824—1825. fummos doctorum ho- nores confecuti, postquam Commentationes fuas in totenni virorum eruditorum conventu defenderant , funt ORATIONE M, $47 funt hi, In Jure Romano et hodierno, Iohannes lacobus vander Hagen van den Heu- vel, Rheno-Traiectinus; Bartholomaeus Cornelius Iohannes Visscher, Sylwa=du- eetifis;s TustinusCornelius Voorduin; Go- rinchemenfis; Henricus Wilhelmus van Werkhoven, RAeno- Traiectinus ; banus Iá- cobus Nahuys, ex vico Zreewyk;' Henri- cus Maximilianus Hoffman, Roteroda- menfis; Antonius: Gerhardus Alexan- der van Rappard, RAeno-Traiectinus ; Guis lielmus- Adrianus Gerardus van: Maa- men, Haganus;lacobus Bennébroek Gras venhorst;jex infula Curacao; et Fredericus Adrianus van Limburch Stirum, Pém- brocae natus, nobilis Frifius. In Medicina, Io- annes Adrianus van de Water, Rheno- Traiectinus; Nicolaus Paulus Visscher Sylva- ducens; Henricus Martinus Byr- de,Fredericus Ioannes Onnen,et Gerar- dus Ioannes Mulder, tres Rheno - Traiecti- ni. In Philofophia theoretica et; Literis humanio- ribus, Iacobus Adolphus Carolus R o- vers, Dordracenus; lacobus Terpstra, Tranfifalano — Oldenzalienfis; Simon Karsten, Rheno - Traiectinus;; et Guilielmus Leig- nes Bakhoven, dmflelaedamenfis. Tres Athe- naei Amflelaedamenfis discipuli, fimiliter, hoc anno academico , fummos in Jure Romano et hodicr- no honores in noflra adepti academia, funt Pc- trus Testas, Petrus van Hamelsveld ez 248 | Anno Fina AD * et PA a us Ernestus Beken | Arth, quo- que Moyfelaedamen us T Len Summos in |. Phily/ophia cr ing et Tirri | ris humanioribus ` honores , praeter: quatuor: modo . laudatos, confecutusest,; rite in Senaculo defenía Diatribe fua, Gerardus van Wieringhen Borski, nu ' ^ £a f kj (73) Ludov. Gerlachus Pareau Spesis men Academicum , | continens. Commentationem, de, Tograji carmine y fumma: cum: laude , ,Praefide: Patre, Viro. Cl. defendit, die „rr . lunii. > 1824« Conf. de eo dicta, in Algem. Konst; on, daden bode, ilius anni, Part. I. p. 49s VOB 5 5.1 L4 Ii A gi Å a T2 Mob (76) Arbeids s dua fe Goni, commen- danti „Shaec pot fáhta 51025344 anank d H t MAS jus * à ( Q4 [Pi Tou AuNolausitabardesb DOOR EENIGEN ZIJNER ZEEUWSCHE LANDGENOOTEN: 9 STUDENTEN AAN DE UrkEGHTSCHE Hoock Scitoor., , " 19825. ; pS 1354 51 { isst Qui Oort Ko wp sg Qui ipfi fua adferibi noluerunt nomina, quidni equidem eos commettioreti? Sunt autem- quatuor , : natu Medioburgenfes, Daniel Marinus de Su- per ville» oinnes CóriePins Schorer, Adrianus Marinus Becius, menfé-Ríhio; $855 ereat Muris „Romani ét hodie Doctores? quartas Tatius Gati H elmai$c an ved Beet kj“ Fris” prudentiae ‘érg in ácadeiiid nóftra 'Scidiofis; ^ Hora Tgitür' curé expletunt est défiderium ; ^ quod prófesfi fuerant? Guit ermi Antonius Oekeéer fé; liüiusqüe "Soror ; Antol Hia eere Toà dits Pétri Kleynitivi daz Tin iibro: élégante Téfipto 5 Geertzin U^ heb graf wan Tic ü$ Bea wy editó Hats ab Tg P. EB jM utsuo 3eior marata Uo oni tho WITLI UR DT « JET Oi «e to gli. "ire ey "— feftum" füééulee exfpectarum “fte ab iis, qui" hodiernam academiam" "poyaniehfem: pro eadem habent cum ea, quae,ab Ioanne IV. Bra- bantiae Comite, die 9 Dec. 1425. fuit condita: his «ego asfeverantibus fidem dederam. ` At cele- bratum non est, in academia, una.cum acadeniis Gandavenfi et Leodienfi, auguftisfimi Regis Guis _ lielmi I, decreto, diei 25 Sept. 1816. conftituta. ` Vetus enim academia iam, ab aliquot inde annis , l Gallis imperantibus , 1acuerat everfa. Legantur,, “quae hac de re fcripta funt, a Franc. Loses’ pho Dumbeck, Viro Cl. praemisfa Annalibus Academiae- pU (s "primi. et fecundi anni , - Brux. 1821. Pe 15517. | "d Sa- 130 ÁNNOTATA AD ORATIONEM. t gemeene Satis esfe fuperque, annotatorum video , ut fere me poeniteat. exilis; laboris, quem. uno-menfe Mara tio. abfolutum - iri Beribi qui. vero me horis fubfecivis detinuit, usque ad medium „Maii „men- fem. Sic accidere folet aetate provectioribus „ unum ex altero inter fcriptitandum trahentibus, nec fa- cile modum. finemque invenientibus. .. Atque erant Collegae amicisfimi „qui liberius me excurrere pos» fe putarent , quandoquidem hic: Annalium codex pauciores continet, . five orationes , five sommen, tationes, quam. volumina annis . proxime exactis. edita. Interim reftat etiamnum indicis contexendi, cura. Quis enim, in hac rerum miscellanearum foxpo3ia , nifi indiculo monitus, , inveniat, ad fors te quaerere lubeat 2 | d; - c 7 y 2t T nA Y? OE Eat KiS Í N TY D | E X M , ATE TIL P VE C fTY COMMEMORATORUM n A. Academia. Vide Zugdunoe Bat, Franequ. Groningae “nâ, Rheno- Trai, Harde. Ro E ci CKERSDIJK. (IAN. ).24. 209. Acroaterium, Vid). Audito- rium, AzMILIUS. (ANT.) 97. 166. 133- ALBINUS, (CHRIST. BERN.) 1 d CHIER. VAN) 144. 189. nen’. Princeps Anhalti- na. 191. | Amftelaedamenfe Athenaeum: 50. 191. Anatomicum Mufeum, 19, 280. 94. LOI. i Anna, Princeps ; Belgii gu- , "bernatrix. 187 , 198. Archidiaconus, 9. =<: ARNTZENIUS, (Henr. Io.) 155. 218. 023. | —— —— ( HERM, )} Henr. Dio. Fs 59. 157... AssENDELST, (A. VAN) 241. ` he (airi W ^ pet ea 1 PF IN ORATIONE ET ANNOTATIS 7^ Astronomorum Specular x 18, 200. ..t: | Atheraeum. Vid. Amftelaed; Daventr. Harderòv, Auditorium Acad. Trai. ma- ius. 12, „20, EISE '119.- 202 «206. .; -—-- — —— MIUS. 12,1 i Mg. — — fuperius, tertium. 12. 158-130. ~ — — TlOVUlD. 5, 6. 8-11. 20,21. 22, 23. 60, 6I. — 27 ptis - — w BacurzNg. (Tos. HENR.) 222: (Pure. lo.) 156. BAKHOVEN. (GL) 247. BARCHUSEN. (Ton. v 143- > BAULDRI. (PaUL.). 142. 7 Becius. (A. M.) 248, 249. DgLLAMY. (l1o.) 42e 24$, 249. hb 30 j BERCKRINGER S! DAN,) 136.. Berc: (F. E.)/247, 248a Bibliotheca “academica. 16, 196 ,; 197. vas BLANK: ĉi, A.) 223. p BLEU. 252 Aa BLEULAND. (Ian) 19, 20, 156. Bleulandinum Mufeum, Vid. Anatomicum. Bonpam. (Py. ) D (a E 153. Bonner. (Giss) 28. . 163. 232. 236, 237. Bon. (SaL.),67 Bonskt. (G. VAN WiERIN. GHEN. ) 248. Bouman. (HERM) 59. 161s Broers. (GuiL.) 239,“ " Brown. (Guin. LAUR.) 98. 155. 232 - 234. V de i ISL. Brueys, (IAN. Rica. DE) 575 58, 159. 192. © _BRuGMAnNs. (Sea. lust.) 217: BnuvN. (GuALT. DE) 138. n €—À (lou. DE) 138. BURMANNUS. (Casp.) 97. (FRANE.) 132. E39. 173- HA 185, 186. 203. ` i (Franc. ) ET: — as IH: (FRANc.)- 28. 148. 232. (PETR. ) 132 143. ke [o M) 247: Co^ CAL KO (IAN. Fn VAN BEECK.) 158. 163. CAMPER. (A. A8.) 464235: Cancellaria g Cute Provin. cialis. 65, 66. 81. ' Canonici Reno «Frateet: 9. Capitularis domus . maior. *61 - 64. 98-104. ; memmen aean IDOL. 23 N D EM CagoLus, Comes Hasfia- j| cus; 189. Casimirus LI. (Hzwn.) Prin. ceps. 191. CASTILIONEUS. (IoH.) 149. Chemicum Laboratorium. 18, 19. 201. Civium acad, Trai. ftudia et mores. 39 - 42. numerus anno 1815. 16. 193, 194. 4 -—— ANNO 1736. 194. — —— 4913. 194 Crarisse, (IoB.) 243. Coccgns. (Henr. DE) 142. CozTizR. (Gul) 191- Collegia nationalia. 180 183 Confules urbis Rheno» Traka, Vid. Magiffratus. x Curatores veteris Academiae Rheno. Trai. Vid ed fiatu., —— Academiae reflitutae. 15. 21; 94 CYPRIANUS. Sid, Onserge: A Lai) ALA D. ES DELaBADIUs: (Ion.). 120.5: A Dermour. (Is. lon.):124. DiEMERBRORK. (bnc aj 137. 174. 4 Dyrius. (DAN. ) 1604: 192 A pest rig cacademicace „12-131, nf Dor (lon. van) 24. 7, 98. 128. 2085 209: Domini templum. (Don kerk.) 9.. 21. 106,3. m. 202 - 2071: vaneen DRAKENBORCH: (ARN). 96. 1324 184. A94. 12060 nave À DRUF- . rw n S 2 DaurFELIUs. (TUST) 2 Dukerus. (CAR. ANDR. ) 144, Eck. (CORN. VAN) 142. — — ÉLisABETHA, Princeps Palas > FINA, 125. 7 ie ELsNzRUs, (Gisp. MATTH.) ENGEL. (lAc.) 221, 122. Ens, (Ion.) 145. ENSCHUT. (CORN, ADRIAN.) SWAN) 161... 007 Episcopus Rheno -Trai 9. 10, 645 . AA Esconv. (HENR. CoLLOT d’) 95. OPA acl EM UR CANDR.) 138. Ewvck. (DAN. Tac, VAN) 24, 207, 208, 209. Evi. (Sim. SPEYERT VAN DER) 245° . "re KA» vi Foedus Traiectinum. | Vid, - Unio, Franequeraua Academia. 12. „188, 199. 191. ; FREMERY. (Nic. CORN, DE) 18, 19. 157% FRIDERICUS, Sueciae Rex. ' 189, Friso. (IaNUS- GUILIELMUS) Princeps, 14. 190, 191. FULLENIUS. (DERN.) 191. G. Geologicum Müfeum, 19. 20l,- Toc : T GEUNs. (MATTH; van) 156. = (Srei. Ilo, VAN) Math. F‚ 156, 7 GLEYSTRA: ÇA. J 39 253 Goens: (RERLOF Micuaët. VAN) 152, Goor. (ARNOLD. VAN) 135. GOUDOEVER, (ANTON, VAN 36. 159. 163. 192. 1 245. ` ; Graevius.: (Ton. GEoRG.) 131, 132. 139. 163. 165-169. 171. 174-177. 180. 194, \ 185. 206. GRAVENHORST. (I. BENNE- BROEK) 247. .i Groningana Academia, 12,47, 291. 8.2 Groot. (P. Horsrepe pe) (45747. : GuILIELMUS ` Aratfiacus L 11. 39. IQI. - ' : MPO ——— IV, 145, 15. ~ 187. 188-190.. ` — — V. 187, 188. TTE WEN. UN p 14. ale . 38. . I 5, 199, V Gidske "it heno-Trai. acae demiae praevium, II, 12e 97. 105; 202. z H. Hagana Societas, pro vindic, relig. Christ. $9. 237, 240, 241. e Haan. (lo. Dav.) 15e. HALEN, (HERM. VAN) 142. HAMAKER: ( HENR. ARENT.) 245. PER Haatkt vei (Gui. Issa. ' VAN) 224. C. ) VAN CIssn. Vei 153. 220 «2325 Har. ee eeen en innn ^27, 28. 233. 254 E. Harderovicena Academia,159. 191. Harderovicenum Athenaeum ‚160. 19ts | FARINE GEIS, (1o.: GoTTL.) 109 HeMsTERHUSIUS. ( T13.). 188, QoS ! 4514 HeNNERT. (Ion. FRED.) I5t. ~ 213. 215. HENRICUS. Bavarus, 10. 64 , 65. Henricus CASINIRUS. Vid, CASIMIRUS» HEERINGA. (lop.) E. F. 455 38. 59,60. 156. 164. 205. Ji 224. 237 ? 238: 246. di Petri. F. 164. — — (JOH) 29, 237 - 242. meneren: (Gra) 1e 4D. Heuspe,s (Pair. Gein. vAN) 16. 118. 157. 163. 192. Heuver.( I. I. v. De. HAGEN V. D.) 247. HeYLIGERS. (PHIL. FRANC.) 160. HorFMAN. CH. M.) 247... HonzRT. (1o. VAN DEN) 146. Hoog: cron) 243. HooRNBEEK. (lIong.) 137. HoRTHEMELS. (IoH.) 148. Hortus academicus. 17.:209. Houcx. (FRiD. GoDEFR.) 149. HuisMAN. (DiTRM.) 95. 158. E. et Tranfilvani ftu. .diofi in Acad, Trai. 129, 130. TAR 118. sorge lAENISCH. (Rup.) 229, Janus GuiL. Friso, TEMO. S ser of . Vid. D dm | PELLIS m o m B x IANSENIUS. (C.) Iprenfis. 165. j Gandavenfis. 165. Ioannes NASSAVIUS. I1. 95. IoHANNIS BAPTISTA templum. $3 Imagines Profesforum Trai. 161163. 223. IRHOVEN, (GuiL VAN) 147. CH KAMPEN, (Nic. GODOFR. VAN) 164 KARSTEN. ÇS.) 247. KEMPER. (Ion. Moren) " 37. 245» 246. KLEMAN. (Dar) 239, 3 Krvw. (H. H. et B.) 246. K NEPPELHOUT. (Ion.) 941. Kocn. (lusr. . HENR.) 196 ; 197; Koning, Profector. 20. KOPPEN. (ANT.) 228. Kops. (Iaw.) 17, 18. 159. 192. ^^ KuvPzns. (Ger.) Groninga- … nus. 165. iani Dordracenus. 165. L. .Lanapius. Vid. Delabadius. LAMPE. (FniD. ADOoLPH.) 145. 169. Lectiones publicae in Acad. Rhéno- Trai. 12. 125- 198. —— ——. privatae , dometi- cae. 12. 125- - 128. LEUSDEN. (loH.) 1374 . CRuporen.) Ioh. F. 143: LEYDECKER. Merca.) 141. LiprH DE IgupEg. (Tugobp. GER. VAN) 19. 160, ; Lor- LAN Da EK XJ j(oRNEN, (LEON.-.VAN)- 3t. ÖWENHÖRNIUS. 17. Lovanienfis Academia, 50, LucurmANs. (PeTR.) 150. Lugduno - Batava Academia. 12. 375 239. 113. 162, ` 163. 171. 191. 246. Luyrs. (Iou.) 141. LYvmus. (IusT.) 97. 134. MD MAANEN. (G. A. G. VAN) 247. s Matrs. (CAR. 'DE) 136. Magiftratus -urbis Rheno. Trai, 11. 15. 190- 183. MANSVELT. (REGN. A) 139. Tm , Princeps. 198. Martini templum. Vid. Do- mini templum. MASTRICHT. (PETR. VAN) 141. MATTHÆUS, (ANT.): Ant. Fe -97. 133. p í —— — (Pun) Ant. Il. Fs 140. — (ANT) III. 138. "163. 171. 202 Meermanniana bibliotheca. 117.197.200, ` Mercrioris. (ALB, GUIL.) Meyer. (D.) 155. MiLLIUS. (Dav« 145. 163. Mineralogicum Mufeum. 19. ele d Minorum Fratrum coenobium. (OH 935 94- Mort. (GERARD.) 18. 158. 163. 209. CRM MOoREELSE. (HENR‚) 131. 137. 203. AS MULDER. (G. 1.) 247. Munniks. (lou) 144. 206. 255 MUSSCHENBROEK.( PETR.VAN) 145. MOYDEN. / (Ion. VAN) 142. Mus. (W. G.) 189, T N. Nanurys. rtr PETR.) 153. (IAN. lac.) 247. Natalis Academiae dies quot- "annis celebratus. 14. NeTBENUS, (MATTH.) 138. NicaTUs. (C.) 19. | NIEUWLAND. (PETR.) 27, 213-217. - NiPoRTIUs. (Io.) 96, 97. 106. Noopr. (GER.) 142. 163. 206. | Nosocomium academicum, 20. 201, 202. NUMAN. (C. STAR) 40. Numisma, in memoriam fe. = fti faec. acad. Trai, 96. O. x OCKERSE , et Soror. (GuiL. ANT.) 249. Opé. (Ìac.) 146. OnNEN., (F. I.) 247. OORDT. (GABRIEL VAN) 59. 158. 209. 211. | OOSTERDYK SCHACHT, (CIon.) 146. OosrERGA. (CyPriANus RE» GNERI AB) 136. 179. Orationes academicae. 1$. 131, 132. 202-207. Orcheítra. 19. 118, 119. 206. . Ordines Regionis Rheno-Tra- iectinae, 9, 10. II. 12. 64 - 94. D 256 Orphanotrophium vetus, ro, 65 , 65. OTTO, (EvrRARD.) #45. 189. P. PALM. (Ton. HENR. VAN DER) 245. 245« Band, “Pant. (Het). 118. Pará. CL) 44e 45e 47 48. Pan£AU. (lon, Haw) 39- 159. 248. | CL. G.X 39, 40. 248. Pathologicum Mafonny. 19; 20. 94. 90]. + PEERLKAMP, : CP. Horman) $245 21246. | PENNING, (Å. E.) 48-51. Peristylium,- 117, 118. Pbyficun Mufeum. 18.200, got. PoELENBURG. 120, ' PONTANus.(HENR.) 143, 187. Porr. (Luc. VAN DE) 94, 95. 129. 140 203. PnaiEsTLEYI errores caftigati. 241. ; Profesforés Academiae Rhe- ' no - Traiectinae. 13. 15. 16. 24. 25. 133-161. č ` Promotiones publicae. 206, 207. Q. Quaestiones ad certamen li- terarium PORRAS, 58 -57° R. RAPPARD, (AG: A VAN) 247 (0 wl RAVAN d (Tac) 137, ‚-RAVIUS. (SEBALD,) 149. 205. Recenfio: annua civium acad. 193. Reeius, Hes) 135. ut. 179. REGULET. (Da. ALB.) 241: REITZIUS. (Ton. FnED, ha 148. 306, « heet to ( HADRTAN) 143, 3 RenNerius. (HENR.) 97 , 1 Renesse. (TAN. d dax Rheno- Trai. Academia. cone dita. II. 105 - 113. 202. —— ex urbis acras rio fuftencata. 15.: | —— ——— academiae veruftae leges, 192; 193. —— M fütà, As 1672 , 1673. p. 14. 165-180. =— = imperante Napos leonte. 14: 191. 194. . — — reftituca, 15-23 - 488. 19r. | ms o —— auditoria; biblio. theca , Profesfores., Cives., mufea, caet, vid, fingula fuis locis. - RHOER. (CORN: WILH; DE) 59. 157, 163: 237e 9 17 RoëLL. sreza ALEX. ) 144 172, 17 Roscam, (Porn. )27. 224 ES 154. 217 Rossvw. (los. "Tnsob) asc 3e R nd e. A. C.) 247. RovAaRDs, (HEnM.) 25-32. 155. 210, 211.232. 234 257: (4r 243. (Herm. Los.) 89 <33,“ 60,) 161. 242; 234. Yi Rucxsn.: (Ton, GERARD. Curti) 150.) : | RuyscuH, - Ly s N D. PPOR CHuGo) 140, RUNNER: (M. ) atigi “g "(UM e he 51 S 7 «Wi Silvatogs vetus, . Metijster Trium, 119., SANDIF ORT, CG.) 244. 246, ge Crepe 149» JM (Faeb.) 27. 154. 219» „BO wayi SCHELTEMA, [3 p.) 40. . 7 CHERMER. (Ì.) 220, | Schola Rheno - Traiectina, "Vid. Gymnafum. SCHOOCKIUS, (MART.) 136. ScHoTANUS. (BERN.) 134. — (MEINARD.) 106, 135. Scnorer. (I. C.) 248, 349. SCHRÖDER. (Ion. FRED. Lvu- DOV.) 25. 159. 199. 196. 209, 21O.. _ScnuLrz. (H.) 4$- -50. ScuuNEMAN. (V. H.) 203. SCHURMAN. (ANNA Maria hi I20 -~ 128. "n n XL G. À) 120. SEGAAR. (CAR.) 26. 152. 210, 2114 Senaculum Academiae Rhe- no- Traiectinae, 119. 162. Senatores urbis Rheno - Trai. Vid. Magtfiratus. . SENGUERDIUS. ( ARN.) 135. Series lectionum. 126. SERRURIER, (loser. y 144: ^ SIEGENBEEK. (M.) 244,245. SIMONS. (ADAM.) 160. 192. 226. 231, 232. — Sturlae F. 17. 197. Roches T" Haga- na Soc, E. X) 257 —Ó (i G. VAN) 248, 249. 5) Per lupa plantarum Rhee no- Traiectinum, 18, . SPIEGEL, ; (ls P, vAN pe); Meese | aW STIRUM, (F, A; VAN Lm- BURGH) 247s > curs i STRATENUS, five VAN. DER STRATEN, ( GUILELM: ) 106. 134. 163. T s SUERMAN, (BERN. Franc.) 20e 159. 192 TS anke. (D.. M. pe) 248 „ 249. SIUE. (I H.. 215 - 217. Synodus . Belgica. 29; Lu 9445; T VAN »] 2. TzRPÉTRA. (L) 247. Testas. T Dat ERR Theatrum chirurgicum, Vids “Auditorium fuperius.. .... TICHLER, (1) 40,09 >er Transilvani Sudiofi, , Vide Hungari, TROTZ. (CurIsT. Henk.) xtd ze 35:, 24s. C.2: 35. +y 243. — (H. G.) 35. 244. —— m (VĪEINARD,) 32- ee 151. 196, 212. 218. “og * 245» — (P, H.) 35. 245. U. Unio Rheno-Trtai. 11. 94 - 96. R V. , 25g V. ido ^d VALORENAER, (L) 49. 211 13. 212. VALLAN. '(I4C.)- 141. VISSCHER. (C. LI.) 247. " P.5 24 5 ! ViTRIARIUS. (lott. f 144. ViruiNGA,. (C.) 186, 187. (164,904. 905. ^ " —— (PAULUS) 1374 162. VógriUs.( GISBERT.) 97. 120% 123. 127, 128. 134. 16s. 149. Voer VAN Winssen. "y 162. VocET. (ALB) T47- — VoonDA. (IAC.) 147. : (lom, HENR.) 152. 217 , 218. Voorpuin. (I. C.) 247. .. VosMAER. (IaC.) 160. ' Yredenborch. (Arx) 10, 65. 73 -76. 83. Jh Vries. (GERARD. DE) 140, “163, 171, 172. | Vryhof. (Het) 118. W'ACHENDORFF. (EVERARDs- TAC, VAN) 148. nae - VENT DUREN X ^ Waren, (LÀ. VAN be) 247. 7 WeiDNErus. (P. G.). 204. WERKHOVEN, (H. W. van) 247. dam en: (PETR.) 16. 132. 147. 188. 195, 196. 206. Wiels. CABR.) 147. Wir. (I. DE) 39e n" Wirsius. (HERM.) 124. 141. 186, 197. 206. | WoznTMAN. (IAc.G1$B.) 149.. WorTERBEEK. (IAN. ISAAC.) 20e 169. ; bo ; vld WorzocEN, (Lupov.) 139 WyckERSLOOT. (Anr. DE) 131. 139. 203. WryrrENBACH. (DAN. 19% 194 » 195; — Very, (A) 120. 124. 239. Zoologicum Mafeüm. 19. 201» - ENDEX a P i rn . A. " DAD saf Lr Uu. d k 4 j 0 ORE het eorum ; d 1 LEN A o^ e 9? " A | Fo | - € id ib cd iari ormus HERMANNUS) ROYAARDS; "eh! ‚Theol. Doct. et in academia Rheno- . Traiectina Prof. ota et in lucem edi curavit. ` i ke en uithet reke X In Opusculis Societatis “oui fymbolum ET dem fit surculus arbor, anno 1776. in lu- . cem eniisfis, edita est: Interpretatio tesferae hitus Sodalitatis , fcripta : anno 1773- P . 1—8. ‘Disputatio de origine et inyitamentis decori , ac de cautionibus in eius fludio..Pars I. ibid. p. pu. Pars II. p. 158—188. Dispatatiuncula. „qua ostenditur . decori ratia- nem in S. Script. vocabulis, ac loquendi formu- Jis, omnino, fuisfe habitam. ibid. p. 189—206. Diatribe, de. dona linguarum. ibid. p. 273—291. Dia- INDEX SCRIPTOR UM Diatribe Academica , de emendandis plurimis vee terum | Scriptorum . Graecorum . Jocis . uti et de Hecatombis Homerique Oceano, publice defenfa .Praefide Carolo xr V. C. Trai. 1775. Bedenkingen over een algemeen grondbeginzel , waar uit alle de voorfchriften van het natuurlijk recht kunnen worden afgeleid. In Verhandelingen uitgeg. door het Zeeuwsch Genoot/chap der Weten- Jehappen. Vol. XIII. ed. Mediob. 1786. p. 345—402. Oratio inauguralis, ji “pro ordinis rahne. qua Deus in patefacienda religione ufus fite Trai. ad Rhen. 1788. | Diatribe de divinitate Iefu Chrifli vera. Pars I. Trai. ad Rhen. 1791: Pars II. "ibid. 1792. Oratio, de doctrinae Chrifli iudicio hodie regun- do, Trai. ad Rhen, 1792] . Aanfpraak , over de liefde der waarheid Se TA kerst behoedmiddel tegen de dwalingen in de Leere van den Godsdienst. In Verhandelingeh van het Genootfchap , tot verdediging van-den Chrifi Godsd, opgerigt ins Hage, voor het jaar 1793 T | De waare aart yan Sefus Ki RE ‘ofgelid uit de Heilige Schriften, Utr. 1799- Aanfpraak , over de’ yerkeerdheid-n. het gevaar dier denk- en leerwijze , waar door men de inflel- lingen en plechtigheden van het Chriffendom fchijnt fe ABH, ROoYAAR D s, V. C. ze willen behouden, en echter dezelve geheel naar den Natuurlijken Godsdienst verklaart en vormt, In Verhandel. yan het Genootfchap tot verded. van den Chrift. Godsd. voor het jaar 1799. Oratio, de iis , quae animum erigant demisfum contemplantium hodie rem Christianorum, Trai, ad Rhen, 1805. Betoog , dat het Chriflendom zonder daadzaken nict befaat, maar met dezelve op het naauwfte verbonden is, en dus geheel vervalt, wanneer de Heilige Gebeurtenisfen worden wit het oog verloren. In Verhandel, van het Genoatfchap tot yerdede yan den Christ. Godsd. voor het jaar 1807. Aanfpraak , ter beantwoording van de vraag: waarom verdedigen wij de waarheden van den Chriflelijken Godsdienst? isdem in ea dege nibus , anno 1816, Oratio , de Guilielmo Emmerio a Perponcher. In Annalibus Academiae Rheno - Traicetinae, anni 1819—1820. A» SA T d (uk. dur Et PETRI HOFSTEDE DE GROOT, IN ACADEMIA GRONINGANA , THEOLOGIAE CANDIDATI, DISPUTATE Op QUA RESPONDETUR A» QUAESTIONEM, IN ACADEMIA RHENO -TRAJECTINA , AB ORDINE THEÓLOGICO PROPOSITAM: » Cum tredecim illiss quas kap ri "m Pis » linas; epistolis ita comparetur. epistola ad » Hebraeos, ut, quaenam, et dictionis et » argumenti, fimilitudo huic cum illis inter- a anis fingillatim et per ace ostetida- » tur. " € QUAE PRAEMIUM REPORTAVIT, DIE xxv M. MARTII A. cioroccexxv, Neh 98 cvyyydusy EKE > E! ris y’, üQ' Ins onrdyyvor Évrovoy Qépuv » Mdrasa Bager bk EURIPIDES. æ Doa: inprimis funt rationes, Viri Clarisfimi! Ob. quas quaéstionem a Vobis propofitam mihi fümfi folvendam. ` Altera, quia res ipía ingui- fitione est dignisfima: altera, quia ad quaestionem rite tractandam lectitandae erant. Pauli episto- lae, Quae lectio, quam fuerit mihi ad hanc quaestionem . accedenti | necesfaria, et quantam habeat Theologiae ftudiofo utilitatem, in om- nium oculos incurrit. Neque prioris caufae gra- vitatem quisquam facile neget. Primum enim ea est epistolae ad Hebraeos praestantia ac pondus, ut quis tandem eam fcripferit, omnes Theologi fcire cupiant. Deinde certa. de tivinâ, hujus fcripti auctoritate, perfuafio magnam partem a quaestione pendet, quis illius auctor fic. Si Pau- lus fuerit, de ed auctoritate nullum est dubium: fin alius, disquifitio de hoc argumento est in- | À 2 fti- 4 t ftituenda, non omni difficultate carens.. Porro multi quidem, de dictionis et argumenti five fi- militudine five diverfitate; quae hanc inter epis- tolam et tredecim Pauli epistolas intercedat , fententiam dixerunt: pauci vero in eam inquifi- verunt, iique ipfi minus accurate in hoc argu- mento verfati funt, Denique ideo quoque quaes- tio vestra, Viri Clarisfimi! folutu dignisfima vide- batur, quia aliter de ea judicaverant alii, iique viri doctisfimi. Inter eos autem , qui Paulinam esfe hanc epistolam negabant, haud fcio, an nulli magis me moverint, quam Grotius, interpretum omnium optimus, et Valckenarius, litera- rum Graecarum fortasfe ante omnes princeps; quorum auctoritas eo majorem in me vim ha- bebat, quoniam videbam , eos, fere folis argu- mentis internis, ex epistolae dictione ac ftilo petitis, fuam fententiam defendisfe (1). Verum id, quod (a) His addidisfem forte virum, etfi a Grotio et Valckenario immenfo distantem fpatio, tamen in ` Pauli epistolis interpretandis ita egregium, ut illo glo- rietur patria nostra, P. Bosveld, qui operi: 77/4- meter der gewijde Gefchiedenis , T. IV. p. 283—394. in- feruit disfertationem over den Schrijver en den Brief aan de Hebreen , quae eandem fententiam tuetur. Omi- fi vero hunc virum doctisfimum, quia in Pauli episto- - lis, contra Nostratium morem agens, magis orationem con- textam respicit, quam verba, quin haec negligit; unde die 5 quod primum me afflixit, idem deinde’ maxime erexit: putabam enim, profecto operae pretium esfe illum facturum, qui ostenderet, tantos ho- mines forfitan minus confiderate fententiam dixis- fe. Quodfi vero ideo hoc argumento gaudeam, quod fieri posfit, ut materiam praebeat fortas- fe, maculae cujusdam his viris inurendae; fane non dignus fim, qui dicar Belga , cujus populi hi Duumviri funt ornamenta’ in paucis(imis fplendidisfima; non dignus fim, qui vel unum legam Graecorum ipfiusque N. F. librum 5 quos quidem libros jam facili opera intelligi a nobis . posfe, illorum etiam labori indefesfo prae reliquis VV. DD. debetur, Sed ità existimo, quo ma- jor fit horum virorum auctoritas, eo magis ar- duum esfe opus nostrum, atqui ardua folere esfe pulchra, | | In hujus autem epistolae cum tredecim Pau- linis fimilitudine defcribenda, inprimis duo fpec- tavi: primum, ut ne ea dicerem Paulina, quae esfent pluribus istius aevi fcriptoribus pro- pria, unde multa ab aliis, praefertim a Baue- ro, cum in Philologia Thucydideo - Paullina , - tum inprimis in AZezorica Padllina et in Lo- gi- dictioni Paulinae dijudicandae minus idoneus esfe cen. fendus est, — Schulzii librum, deinde laudandum, non legi, nifi post confcriptam hanc disputationem. 6 L Li OE gica Paullina, notata, fciens . volensque. omifi: alterum, ut, quod neminem credo. fecisfe , et tamen utilismum videtur, quam plurima pos- . fem, ex indole Pauli: explicarem. Ac jam. ipfam qualemcumque -disputationem meam lecturos, Vos, Viri Claris(ümi! etiam at- | que etiam. rogo, ut qua estis femper humani- tate et benevolentia; iisdem hunc quoque li- bellum excipiatis , nihil exfpectantes vestra eru- ` ditione dignum, fed opusculum juvenile, tiro» nem redolens, | efe (emet EPI- z EPISTOLAE AD HEBRAEOS ^ CAPUT PRIMU M. x Cori: Ee is i & ti^ «ul mcoAvTpóTwc.] Non viden- tur-fübtiliter distinguendae esfe hae voces, fed fynonymice junctae. Quo modo cum alii fcrip- tores faepe loquuntur, tum inprimis Paulus Difficilius -autem est, multa adverbiorum fyno- nymice -conjunctorum exempla afferre: folet enim Paulus. more > Hebraico /ubflantivis uti, ubi bene Graeci adverbijs utuntur; v. c. & du. Xei0cÓy4 pro duxaíwe. Tamen ita dicit, 1 Zhesf. 9: 10. fe vixisfe ómíue xal duxaíoe xol &puégm- vTU0c: item, 777.9: i2. Christianis esfe. viven- dum cw@póvws xol dixmíec xal £üce[Qde. Alio- rum vocabulorum multa exempla deinceps. no- bis occurrent. l Aadúoas — Ev roie mpopýræis.] Pro év fre- _quentius dw hoc fenfu dicitur: fed de eadem re etiam Paulus dixit. $y , cum Agåsiy conjunctum, a Cor. 8 Cam E o Cor. 19: 3. ToU t£» Epo} Auhouvrog XpigTOU. Verbum hoc de eadem re, cum in reliquo N. F., tum apud. Paulum , faepe legitur. | Tois marpáaiw] Non additur 5&v. Ita fim- | pliciter fcribere etiam folet Paulus; Rom. 9: 5. 11: 28. 15: 8. Sic etiam, in infcriptione pos- terioris ad. Tim. et ad Tit, feribit ayemwrQ et po TÉ4yw ; omisfo pronomine mouv: Toüs marépas, omisfo uav, etiam dixit Paulus; Act. 13: 33. Ex Pauli: autem orationibus, quas Lucas Actis Apostolicis inferuit, ftili et doctri- nae Paulinae exempla duci posfe mihi viden- tur; quippe cui, eas e fcriptis monumentis ductas et vere Paulinas esfe, perfuafit Ven. J. C. Riehm, Disf. de Fontibus Act. Apost.. (Traje 1891) p. 81—100. Cujus viri doctis- fimi argumentis, quibus illud probat, etiam hoc ipfum addi posfit, ftilum et doctrinam earum ora- tionum et epittolarom Paulinarum esfe eandem. Er icy Tou tv ýmepåv Toórwv] Intelligun- tur ex ufu. Hebraico ` tempora N.’ F., quae o Tim. 3: 1. etiam fimpliciter écy,árau újépeur vocantur. Toúrwy, ex conftanti Pauli ufu, fub- ftantivo postponitur. (1) "e^ EAk- (1) Illius ufus exempla. vide ap. Ven. C. G. Gers- dorf, Beyträge zur Sprach -Characteristik der Schr ifta fleller des IN. T. Tom, I. (Lipf. 1816) p- 442 feqq. C A». EL | 9. 'EA&Agct».] Ad dictionis concinnitatem ,' ad- dendum fuisfet &ra£ vel &mAóc; quale. adver- bium opponendum fuisfet vocibus -"reAujepáe xai moAutpómrws. Sic Rom. 4: 9. omittitur pó- yóy, quod respondeat voci xaí. Idem adv. de- est post iub; 2 Cor. 2: 5. lta Rom. 6: 10. deest del, ad verba 4 rø Ocg , quod oppona- tur vocabulo praecedenti &Qé&ma£. 1 Core 3:9. y&Az Öjds Erótica, où PBpäpaæ: adde Eofricu. Phil. 4: 10. addendum régi, quod respondeat voci jj2y. Inprimis autem in ep. ad Rom. fae- pe legitur: primum Judaeus et Gentilis , pro et deinde Gentilis. + Obferva, omnia hoc colo fibi esfe oppofita , primum Aa; et m` &c y árou váy újepdv To$- Twy; deinde Toi; marpdaiw et fw; denique &v Tois mpoPhrus et &y vig. Apud Paulum, anti- thefium amantisfimum , multa inveniuntur tot antithefium conjunctarum exempla. V. Rom, 9: 7-10, I2. 5: 18. 10: 10. TI: 30, 31. 1 Cor. 33/0835" :94. 0 2. Cori; dee 16 218; 0^ 1 Br Y 11: 14, alibi. | 4 . Hujus autem coli gravisfimus est fenfus: nam fententiae de religione Mofaica et Chris- tiana, hic indicatae, innititur tota Auctoris are gumentatio, Continet enim haec epiftola com- pa- > BA Ease parationem accuratam religionis Christianae- cum Mofaica, illiusque prae hac praeftantiam de- monftrat. Jam vero rationem istam putabat Auctor esfe inter hanc et illam, ut utraque es- fet arcte inter fe conjuncta ac proprie. una; ab. uno Deo iisdem hominibus data; hoc vero discrimen adesfe, quod prior ejusdem illius uni- usque religionis initia ac rudimenta contineret , posterior perfectionem atque ábfolutionem ; - utriusque enim confilium fuisfe, -ut-pax Deum inter «hominesque restitueretur 3- fed -priorem fua vi id prorfus perficere non potuisfe, adeo- que quod conatus esfet cultus. Mofaicus,. fed non plane perfecisfet, id demum ab omni par- te esfe perfectum per religionem Christianam. Haec est hujus Auctoris de religionis. Mofaicae et Christianae ratione fententia, cujus. hic. par- tem indicat , nempe, ynam este: religionem utramque, a Deo datam. Univerfa autem haec. fententia plane eadem est, quae apud Paulum invenitur: . non quidem toties; ac femper tam: manifeste, uti in hac ` epiftola: nam nullae Pauli literae , ficuti nostrae, ad folos Hebraeos funt fcriptae. Neque opus erat utriusque religionis rationem „accurate definire, in ufum Christianorum e Gentilibus, ad quos altes ra parum pertineret. Sed, licet non toties, nec - femper tam manifeste inveniatur, tamen inveni- tur Co US. c GHI ‚tur non raro eâdem: fententia, Sic epiftolae ad Galatas magnâ, parte demonftratio continetur, abrogatam esfe- legem. Mofaicam; atque. ejus Cap. 3: 19—4: 11., dicit Paulus, illam fem- per fpectasfe ad religionem Christianam, ac - fub lege fuisfe Israélitas tantum eo usque ,.dum - nova doctrina apparitura esfet; illius autem hunc ufum fuisfe, ut ipfos ad meliorem vitam efforma- ret, eo quidem confilio, ut doctrinae Christianae eo lubentius ac facilius fidem haberent 5. fuisfe aurem lsraélitas revera pueros, rationi rudiori atque imperfectiori fervientes, fed nunc adesfe rationem perfectiorem adultisque magis conve- nientem, quam inftituerit Dei Filius. - Plura hac de re dicentur infra, ad 4: 9. 7: 18. Ceterum Auctor ftatim Hebraeorum benevo- lentiam captat, mentione injicienda librorum is- torum, quibus valde fuperbiebant Judaei. .In- ter. innumeros modos, quibus Paulus ufus est ad homines fibi benevolos reddendos, etiam hic recenferi debet, quo fe fcientem vel et ftudio- fam profitetur rerum auditoribus lectoribusve adamatarum. Athenienfibus. narrat , Act. 17: 235 28, fe ipforum templa, praecipua Achena- rum ornamenta, contemplatum esfe , citatque apud eos Arati dicta: — Judaeis Hierofolymitanis, Act. 22: 3 fe Judaeum esfe, in ipforum urbe edu- catum, a "m ipfis acceptisfimo eruditum , in- fti- 15 "-— CPU fticutum lege ipforum avità, ipfis omni parte fuisfe fimilem. Christiani, qui Romae erant, quum olim fuisfent fere omnes Judaei, in epi- Óftoláà, fibi a Paulo infcripta, ingentem lege- "bant numerum locorum e V. T. citatorum, Qui erant Corinthi, quum olim fuisfent fere omnes Gentiles, non oracula Judaica legebant, fed crebras allufiones, comparationes, metaphoras defumtas ex ludis Isthmicis, prope fuam ur- bem celebrari folitis, — Placent autem talia , per illum, quo quisque trahitur, fuarum rerum amorem. | CAL OU “Ov £Üu«s xAupovójov.] Tíünui, facio, confli- - tuo, de illo, qui aliquem muneri admovet, ab aliis etiam dicitur, inprimis autem a Paulo. V. Act. 20: 28. 1 Cor. 19: 28. 1 Tim, 9: 7. 2 Tim, 1: 11. Quibus omnibus locis eâdem, qua hic, conftructione dicitur: Tíüupí Tw Th xAWwpovóucy] Est vox a Paulo amata, adeo ut hàec, cum derivatis xA4upovouée et xAupovopía , in illius fcriptis faepius legatur , quam in omni reliquo N. F. Vide Concordantias N. F. Etiam. de Christo hoc nomen occurrit, Rom. 8: 17, ubi Christiani dicuntur cvyxAupovóuor Xpigz TOU i i. Car L 15 i. e. cum Christo bonorum Divinorum wAupoyós mo. Ergo etiam Christus xAupovópsoc. Ar où xa) rode aivag Emol4cev.] Of alávés fignificant univerfum, et hic et infra 11: 3. ad imitationem Hebr. C2':237. Voce hac, et in fin- gulari et in plurali numero, notione eádem ufus est Paulus r Cor. a: 7. et 2 Cor. 4: 4. coll, Jo. 12: 31. Quibus locis non addendus est lo* cus Eph. 6: 12, ubi haec vox ejicienda vide- tur. Apud reliquos N. T. auctores hac fignifi- catione non reperitur. (1) Dictio tota convenit cum verbis Col. 1: 16. T% mávrad:’ adroö (I. X.) Exric TZ , cui loco itidem non addendus locus, £4. 3: 9. nam et ibi vocabula dex I. X. fpuria videntur: fed 1 Cor. 9: 6. Nobis unus est Dominus J: C. ài où Tk mvr. Ex quibus locis patet, Pauli etiam doctrinae convenire, ut J. C. dicatur is, qui mundum creayerit. Cor, 3. "Oc.] Colon 2 primo adjunxerat Auctor per articulum 2», cui nunc hoc colon connectit per eundem articulum, fed alio cafu pofitum. — , Tri- (1) Vid, J. B. Koppe, Excurf. I. ad Galat. p. 103—105. | 14 H Cara D Triplex est. Paulo. conjungendarum | periodorum confuetudo; ve] per participia vel per particulas, Qs, dri, cet.5 vel. per articulos aüt pronomina relativa; -Moris postremi exempla permulta funt? 'eodem autem , quo hoc colo, modo, nempe ; bis quidem, fed cafu diverfo , articulum vel pronomen ponens, fcripfit. Rom. 9: 4, 5. Galo: 4, s. Eph: 1::2353714; Col. 5:46 ,^7:: T1... ra rcalibh, -C7Qy &rabyacpa ijs dóEns y wol xapaurip rijs öroordrewe adroö | Simili modo unus Paulus Dei Filium deferipfit, 2 Cor. 4: 4. ein roù Osod. Col. 1: rgen ToU Oeoö ToU Gopárov. kem Phil. 9:6. 8c £v poppi Oeou Ómrápywv ov dprayndv Wyácaro Tb eivar doa OsQ. Lo- cus ex epistola nostra magis convenit vel cum Cor. 4: an et Col. 1: 15. vel cum Phil. 2: 6. quam haec Pauli loca inter fe conveniant, ~ | Pépwv "re Tu mdvra.} Etiam Ep. 4: 10. Col. 1: 16, 17. dicuntur 7k mévræ esfe Jefu Christo fübjecta. Dictio autem haec vx mrdvra, fignificatione zziverfi, apud reliquos N- F. auc- tores non invenitur Cf. item 1 Cor. 8: 6., übi itidem, per cx má»ra, rerum univerfitas in- . telligitur. “Etiam apud bene Graecos 7X ardvra idem. fignificat. Vide: Platonis „SopZist. p. 233. D E. dl | Ai ézuroö.} Haec vocabula abesfe poterant: fed, quo major fit vis dictorum, addita funt. Quae. CA P. Ls 15 Quae. pronominis abundantia, quam Platonicam — recte appelles, (Plato enim faepisfime eâ utitur) , etiam: non -raro apud Paulum invenias, Act. 17: 22. TOUTr0y. 94. oUTos, Rom. 9: 14. oro. 7: 10. aÜT4. 11. dÌ aÛrijs. 15: 16, 19, 20. TOU- mo. 1 Cor. 5: 5. Tbv. Toi0UTOV. 7: 20. EV TUÚTY, 9. Cor. 1: 19. aÜTW. 9: 5. T&ÓTNV. 12: 9. Tiv Toi0UTOy. Gal. e: 20. ToUT0. 5: 17. Tara; Phil 1: 92. ToUTO. 3:7. TaUTZ. Atque ita faepe alibi. — Quod autem ad doctrinam ipfam attinet: Jefum fponte fe pro nobis morti dedisfe, Paulus etiam faepius docet, V. Eph 2: 16.5:25. Phil. 2:7, 8. Col, 1: 291,92. 1 Tim 2:5, 6. Cf.infra ad 7: 97. - "ExnÁÜurev. Ev .de£iz.] A Paulo eadem res iis- dem prope verbis. memoratur,. Rom, 8: 34. Col. Bu 1. Eph. 1:20. | Sententia hujus coli etiam legitur, 2 Cor, 8: 9. in primis vero Phil; 2: 6-9. — Cum tota fen- tentia..cf. Rom. 11: 33. Eph. 1: 20, 21. inp. e Thesf. 1: 10. 9: 8. Cin I aa L in Col. 2- et 3. primum animadverte inex- fpectatam rerum. non admodum disfimilium re- cenfionem, qualem in Pauli epistolis-faepius in- veniri, deinceps plus femel erit monendi: oppor- tunitas, Vide ad.7: 26, 27, — Deinde obfer- van- 16 | C a» kL vandum est, Paulum etiam folere eadem orationis gravitate uti, quum de Je C. mentionem facit. Hujus enim amore tanto flagrabat, ut, ubi for- te in illum Pauli fermo delabitur, ibi fe non contineat, quin plura de illo addat. Sic quum Ephefiis , five quibuscunque ista epistola fcripta fit, fummae Dei potentiae exhibere velit exem- plum, laudat, quae Deus Jefu post reditum e mortuis fecerat: verum occafionem tam aptam . Jefu majestatis defcribendae qui praetermittat ? Igitur fplendide et vivide eam depingit, Eph. 1: 21-99. Sic, factå mentione de gratiá Diviná , misfo J. C. nobis oblatà, de Jefü omnia Co- losfenfibus narrat, quae fcribentis menti fefe of- ferrent, Col. 1: 14-20. Vid, etiam Gal. 9: 20. Ephef. 5: 25- 27. Phil 2: 5-11. Quin, uti hic ftatim initio, fic jam in exordio epistolae “ad Rom. et ad Gal. talis de Jefu invenitur ex- curfus. Nam ita Jefum amabat Paulus, ut fae- pe nefcire videatur, quo tandem modo Jefu excel- lentiam digne defcribere posfit. Ad quam defcripe tionem etfi , cum tenerrima animi affectione , omni orationis vi ufüs erat , tamen profitetur fe prorfus non posfe talem rem rite defcribere, cujus Jatte tudo, et longitudo, et profunditas, et fublimi- tas intelligi nobis plane non posfint; Eph, 5: 18. Denique addendum, his tribus colis totius epistolae argumentum contineri: nam de fumma Je- CAP: I. 17 Jefu dignitate ejusque expiandi munere femper lo- quitur Auctor, etfi excurfus hic illic inferens. Ita Paulus, post praemis(um prologum, Rome 1: 16, 17, hoc epistolae argumentum proponit , ,, omnes ho- mines, five Judaeos five Gentiles, fola fide Jefu ha- bita, fervari posfe ;" quod argumentum per totam deinceps epistolam tractat , variis intermixtis quaes- tionibus aliis (1). Clare 1 Cor. 1: 10 fqq. indicat quare, adeoque quid hac in epistola fcripturus fit. Item facit, Gal. 1: 6 fqq. Tit. 1: 5. Philem. 10. Reliquarum epistolarum argumentum magis va- rium est; unde in exordio explicari non poterat. Kpefrrwv.} Non mirum hanc vocem et om- nes, quae ad comparandam rem alteram cum altera pertinent, in hac epiftola longe faepius legi, quam in Paulinis: nam haec una argumen- tum continet, comparandi voces tantopere re. quirens; cum nempe Jefum Jefuque rationem cum ratione Veteris Foederis conferat. Cor. 4. Hoc colo argumentum, tribus praecedentibus indicatum , explicare incipit Auctor. Incipit | au- (1) Vide ad illum locum Ven, P. Bosveld, Zer: klaring van Paulus Brief aan de Romeinen, T. V. 9. -» C b E oo ME APA C «utem iti, ut ftructura adeo conjuncta fint af- gumenti et propofitio et explicatio,’ ut una eademque res esfe utraque videatur. Plane eo- dem modo egit Paulus, Rom, 1: 17 faq. Tocoóto -9co.]. Antithefes amare cum Auc- torem ad Hebraeos , tum Paulum, et jam vidi- mus, et faepe etiam videbimus. Cum exemplo “praefenti cf. de-oörw, Rom. 5: 15, 18. Qr- eep-oUvw, Rom. 5: 19. Bror-oûror, Rom. 8: 14. Gal. 6: 12. Öror-aúrof, Gal, 6: 16, cet. Ievóusvot.] Conjungendum est cum éx40;- gev Col. 3., quae per hypallagen ponuntur pro xalicas- yfvero. Talis hypallage invenitur Rom. 4:20. 9 Cor. 7: 7. Eph. 6: 13. 1 Tim. 1: 2, infra a: 18, 7: 3. al. (1) | AaPopbrepov map aùroús.] lapi adjecti- vis comparativis faepius adjunxit Scriptor ad dHebr., numquam Paulus (2). Ita autem fit, ut bis indicetur comparativus, et adjectivo et praepofitione. Paulus, qua femper est ver- borum gravisfimorüm copia, etiam- interdum bis comparativum expresfie, Sic 2 Cor. 7: 13. PUn | | TE- (1) Hace loca citavit C. L. Bauer, Philologia Thu- „eydideo Paullina (Halae 1773) p. 104 fq. — (2) Quod primus obfervavit L. Bos in f. Alberti Gles/Zr. IN. T. p. 167. et dein late explicuit L. C. „Valckenaer, Schol ad 1 Cor. 3: ri. T. II. p. 147 77153: " [9 A P, T 19 brepioorépwe äddov == 12: 13 srr&ojo ÚTE, Phil. 1: 23. mädAov upeleov. Cf. Eph. 3: 8., ubi fe vocat tAayiorórepov mávrwv , compara- tivo ex füperlativo &A&aeroc formato, Praep. mapy fignificat fupra, magis quam, prae, et het Rom, 1: 25. 14: 5 5 quae notio, Paulo alibi non ufitata, frequens est apud Graecos. Confer, quae fupra ad vocem xpeírTw» dixi. AsaPopbrepov map’ aùTods xexAxpovójurxev Iva pa} Paulus, Eph. 1: 21. Deum dicit Christum induisfe glória mepdro mavrùs à òvójaTos Oyos Cont vov, où uóvoy E» TQ. aldvt ToÓTQ , AMX za} &y TQ j4ÉAAoyri. Magis etiam convenit Phil 9: 9. Ó Oeds a)rby Ömepúwae, ual EKapicara ÙT Övopa TÒ Ömip mäv dvopa. | Hoc colo incipit Auctor Jefu prae Ange- lis majestatem praedicare, Idem agit Paulus, Eph. 1: 20, 21. | | Cor. 5. Tióe pou &i c) cet] Eundem hunc Pf. 2: % locum, quo Jefu dignitatem füblimem demone ftraret, laudavit Paulus, et. 13: 33. HÁA».] Indicat haec particula, iterum V. Fe locum fequi. Vid. ad colon feq. — Hic autem monendum videtur, ne illum cum mulüs inter- pretibus errorem commitamus, quo loca e V. B a VN $ó | Car TL F. fecundum verfionem Alexandrinam citata ufui dicendi Paulino declarando adhibeantur. Si igitur, ad quaedam hujus epiftolae loca, inveni- tis, Viri Clarisfimi! dicta plane eadem ex Pauli epiftolis ab interpretibus citata, a me vero omisfa 3 videatis, num talia, M in hac epiftola vel in Pauli epiftolis dicta, e V. F. defumta fint, nec ne. Porro animadvertere hic liceat, quanto partium ftudio homines plerique ducantur. Nam Valckenarius, cujus immeníam doctrinam quis non ftupeat? Valckenarius etiam (pudet juveni de viro tanto haec esfe die cenda) Schol, ad h. 1. T. IL p. 387, quo dis- crimen inter ftilum Pauli et Scriptoris ad Hebr. ostendat, obfervat, ftructuram ropas ele mæ- répa, esíe male Graecam, in hac epiftola etiam 8: 10. obviam, fed pro qua Paulus in eadem fententia dixerit, 2 Cor. 6: 16. Écopai Oeóg. At Paulus, eodem illo loco col. 18. etiam dixit Eropa eie TaTÉj4; quod Valckenarium quomodo potuerit latere, non intelligo. Nec ta- men memoravit Nondum dixi, haec omnia e V. F. verfione Alexandrina infuper esfe defumta, Cor. 6. IId.) Id est alio P. F. loco five iterum, quo vocabulo plane eodem modo utuntur, cum alii, Car L 21 alii, cum Cyprianus. Ratione eâdem parti- cula haec apud Paulum, plures e V..F. locos citantem, ter legitur, Rom, 15: 10-125 femel L Cor..3: 10. Tòv mpwrórozov.] De J. C. hoc nomen nulli ' dixerunt , nifi Joannes, foc. 1: 5. et Paulus, Rom. 8: 29. Col. 1: 15, 18. Aéye.] Deest ý ypæfh, quae vox, in ‘hac fimilive laudandi formula , a Paulo, locum e V. F, citante, eoque fere uno, faepisfime omittitur. Ita Aéyei, Rom. 15: 10. Eph. 4: 8. 5: 6. 10: 5. Puoi, 1 Cor. 6: 16. £f, (ubi deest & ră ypaQü) Rom. 9: 12. Pasfim autem apudPau- - lum fic invenias yéypamrat. Ceterum Auctor in citando h. 1 fequitur ver- fionem Alexandrinam, in quà folâ, non in ex- emplo Hebraico, haec verba inveniuntur. Mul- tis autem , cum hujus epiftolae, tum epiftolarum Paulinarum locis, inveniri dicta V. F. fecundum Alexandrinos, non fecundum verba Hebraea , al- lata, docet Koppe, Zxcurf. I. ad Rom. P. 354 fq. 369 fqq. ed. Ammon, 3*. _ Cor. 7. Ilpós.] Quod ad, de. Praepofitio haec, fi minus aliis Pauli locis, hac fignificatione occur- rit faltem, Rom. 10; 21. Tpos dè Tov ’Iopan) Aéyei. Qui 55 C ap; e Qui feqüitir locus, defünittis est e Pf. 104: fecuúdum verfionem Alexandrinam. Pro «rujbé PAéya autem, legitur ibi gp PALyov: cujus diverfitatis caufa fortasfe est, quod niemoritef Citaverit locum. Talis diverfitas, in citandis V. F. locis, etiam apud Paulum aliquando inveüitür; . V. C. Rom. 9: 13: i41 Er. 1 Cor. 21 g. 14: de g Cor. 6: 17, alibi, Cor. 8 ; Q. Putat V. Cl, Schulz, (1) interpres plu- ribus nominibus excellens, qui hane epiftolam _a Paulo multis argumentis abjudicat, .hunc lo- cüm, et 1:2, I2, 1$. 7: 24, 25, 26. 9! 14. pugnare cum 1 Cor. 15: 24 fqq. Senfum lo: corum posteriorum cum Pauli doctrina non pugnare, ex dicendis ad 7: 24, 95. fatis confta- bit. Quod ad hujus cap. loca attinet; hic mis hi cum plerisque interpretibus agi videtur de Jefu natura Divinag 1 Cor. 15: 24 fqq. de Jefu Mesíia; quae non inter fe funt confun- denda. | (1) Der Brief an die Hebrüer (Breslau 1818) p. 116. i Cor. -— $4 x» 1. 3 | Cor, 13, pitak federe ad. dextrarti Dei, ‘demonftrat Ale: ex Pf. iro: 1. cujus oraculi. verba, ad eandem. rem declarandam , citavit FAMAM I "e. 15: 25. Cor. "med! à* ^ Conftant! haéc: cola. continus locotüm' e^ V. E. citatorum ferie, qua ufus est Scriptor, ne alienos a. fe. redderet. Judaeo - Christianorum animos. Saepius quoque plores V. F. locos fibi junctos in Pauli epiftolis invenias, v. C. - 2 Cor. 6: 16 - 18. 9: 9, 10. inprimis in epifto- la ad Romanos, fere- omnes e Judaeis factos Christianos, Vide 3: 16-18. 9: 23^ 29. TI! $6 27. 15: 9-15., quorhm locorum pleris- que, ùti h, 1., nullius V. F. fcriptoris nomen aaan ^ Plutima : autem m hic citata. proprie apunt vel de Salomone, vel de Deo, fed im- proprie ac fynibolice etiam ad Mesfiam applican- tur. Vide inprimis. Grotium ad h.l, Ejusdem explicandi V, F; moris exempla multa nobis dein- 29b — Caru ch . deinceps occurrent, (1) Hic monuisfe fufficiat, faepisfime talia legi in epiftolis Pauli, qui loca , proprie de aliis rebus agentia, de J. C. inter- pretatus est; v. C. Rom. 9: 33. II: 26. 15: 3, 12, 21. Éph. 4: 8, ad quae loca in hanc rem cf. Grotium, Alia omitto deinceps citanda. ¿Porro funt haec loca omnia, vel verbote- nus, vel levi tantum mutatione factá, citata fecundum verfionem Alexandrinam, quod etiam facere Paulum fere folere, vide apud Kop: pium, ZExcurf. ad Rom. I. p. 348. . Denique ad epiftolae introitum est dicendum „ Auctori in more esfe pofitum, ut quae profe- ra (1) Quam ob. rem ne vituperetur Auctor. Est enim ejus » Zweck im mindesten nicht das A, T. zu erklären, oder zu disputiren, oder zu zeigen, wo im A. T. von Jefu die Rede fey, und es wird immer widerfinnig ges gen fich und den Zufammenhang , wenn man fo etwas vorausfetzet. Aber preifen, die Herrlichkeit des Sohns verkündigen , wit allem , was er Grosfes finden und Sas gen konnte, das willer. Er kämpft mit Bildern, allen Forflellungsarten des Hellenismus , um.Jefus als den Einigen, jedem Engel und Erzengel Unvergleichbaren , als den Gott der ganzen Geisterwelt zu zeigen. Alle Dinge trägt er mit feinem mächtigen Wort! Alfo ist er nicht das Wort, als Werkzeug , als Mittelurfache ; Ur» kraft ist er” Je G. von Herder, Erläuterungen zum N. T. aus einer meuerüfneten morgenlándifchen Quelle f. 37, 38. Cujus loci partem ultimam adfcripfi , quia facic ad totum Caput I, MEN JC. Ap. Ok 2g rat, faepisfime e V. F. demoñftret:. quod iti- dem esfe methodum Paulinam , quis nefcit? Cor. 14. Praecesfit colo 13 interrogatio, cui per in- terrogationem hoc- colo respondet Auctor. Adamatae funt Paulo crebrae interrogationes; quas eadem , qua h, l., ratione propofitas lege, Cor. 1: 20. 31 4. 5: 12. 2 Cor, 1: 17. 5: Te alibi, inprimis in epiftolis ad Corinthios, fer. vide fcriptis, | | - Aerovpyix&.] Haec vox, cum cognatis Aers movpyéw, Aerroupyía , Aerroupryóc , bis tantum in. reliquo N. F. legitur,- fed faepius cum in hac epiftola, tum in Paulinis. Vide Concor- dantias in vocibus, : | MéAAovree xAwpoyousiy Tiy owrypiuv.] Vere Christianos etiam xAxpovójove Oeo (i. e. bono- rum Divinorum) vocat Paulus, Rom. 8: 17. Gal. 4: 7. — Ewrypia faepe in hac epiftola de felicitate Christiana dicitur, fed faepe etiam apud Paulum; v. c. Rom. 13: 11. Phil. 1: 19, 28. 1 TÀesf. 5: 8, 9. alibi. Cor. 4—14. Haec cola, comparatione inter Angelos et Mes- 56 | Cani. Mesfiam infticutÂ, kujus prae illis majestatem declarant: Comparando rem vel illustrare vel demonftrare, faepius conatur etiam Paulus. Ex locis, quae multo numero adduxit C.L. Bauer, in Logica Paullina (Halae 1774) p. 275 fqq. „#06 fqq., inprimis cf. 2 Cor. 3: 6- 11. ubi cum lege Mofaicá comparat Euangelium, et Rom, 5: 12—21. ubi Adamum cum Christo, Prae- terea vide 1 Cor. ro: 1-10. 15: 36-44. Gal. 4: 1-8. et loca, ubi Jefu fatà cum hominum fatis comparat, citánda ad 9: to. al. Est autem, ad hanc Auctoris nostri cüm Pauli methodo convenientiam , probe hic attendendum s quum et tota haec epiftola fere conftet tali- . bus comparationibus, et femel h. de iis mos nuisfe nobis fufliciat, Hm ope maaien OO CAPUT SECUNDUM. Cor. I . TIT Forma haec comparativa, fi unum. locum Marc, 15: 14. exceperis, in N: F, non est obvia, nifi in hac epistola ét in Pauli fcriptis. : < Hpoaéyei tois &xovaÜcimi.] Dictio haec. ra» rius invenitur : legitur autem infra 7: 13. et 1 Tim. 1:4. 3:.8. 4: 13. Tir. 1: 14. Num faepius occurrat in N. F., haud fcio. Cor. 2, 'O 2i pose AaAnbele, Aóyos.] Etiam Gal; 3: 19. lex Mofaica lata dicitur Angelorum. minis- terio. Quam opinionem, Judaeis quidem familia- rem (1) , nullus tamen fcriptor N. F. protulit, prae- ter Paulum, Auctorem epistolae ad Hebr. , €t Ste- pha, "9 Vide EAREN ad Gal, 3: 19. et VEMM UM ad l. 1, p. 224. - 28 Ear. Tb phanum, Zet. 7: 53. — Paulus autem faepe An- gelorum mentionem facit, interdum etiam ubi no- bis mirum videatur, r Cor. to: 10. 1I: 10. 13: vee Cor. r1: 14. tas 7e Gal. 1: 8.. 4t 14. Col. 2: 18. 1 Tim. 5: 21. II&ca mapdfdaris Ka) sraparoú. | Nomina fyno- nymice juncta pasfim , apud Paulum quoque, in- venias, Sic fubftantiva duo, Rom. 14: 13. 16: 18. I Cor. 1: 5, 10. 2: 4. 2 Cor. 7: 15. Phil. 4:6. cet. Magis etiam cum h. l. convenit r Cor. 14: 3. ubi junguntur TapéxAge: et mapauvlia, Sunt autem mapdfdacis et maparo voces in N. F., non alibi lectae, nifi in hac epiftola et - apud Paulum. — Porro mäca, quod his fub- flantivis additur , faepisfime talibus nominibus virtutum, vitiorum, fimilium jungitur a Paulo, Vide Rom.1: 18, 29. 7: 8. 15: 13, 14. 2 Core 19: 19. Eph. 1: 3, 8. Phil. 1: 20. cet. IIZca srapaxoy dicitur, 9 Cor. 10: 6. == Denique de paronomafià prorfus Paulinâ, quae his vocibus inest, dicetur ad 5: 8. | Micfamodociav. | Haec vox et pucÜamodóruc nusquam, neque apud pure Graecos, neque apud -Hellenistas, legitur, nifi in hac epistola. Multa funt etiam apud Paulum vocabula, quae ipfe finxisfe videtur, v. c. xaravapzáo , mporavardg- pów ; rpamevaryyyeMCopan , WevdaderDds, edge mógTokos, Cet, ; Cor. U at. Th 29 Cor. 3. Coli praecedentis prior hujus coli pars antithe- fin continet. Inter innumeras in Pauli fcriptis ob- - vias antithefes , cum praefenti formå conveniunt Rom. 11: 12, 15, 24. Cet., Sed et formå et materid maxime conveniunt 9 Cor. 3: 7, 8. & OE o— fi ministerium Mofaicum fuit gloriofum ; más o00Yl MAAAoy — quanto magis ministerium Euangelii? Gal. 4: 8, 9. Tunc quidem, Deum ignorantes , idolis ferviebatis; nunc vero Deum cognoscentes, mde — qui tandem rurfus rudi- mentis inutilibus operam datis? —— Vide mox ad hujus Cap. col. 2-4. fris àpyúv cet.] Verba haec omnibus, Pau- lum esfe fcriptorem hujus epistolae negantibus, magnum continere videntur fententiae fuae prae- fidium. Quis enim credat, inquiunt, Pau- lum, dignitatis fuae Apostolicae vindicem acer- rimum, Paulum femper affirmantem, fibi ro- xaAówsc: Divinis, non ab hominibus, doctri- nam Euangelicam esfe traditam, Paulum, fi quod religionis caput esfet defendendum, ad fuam pro- vocantem auctoritatem; hunc igitur Paulum, ut Divinam doctrinae Euangelicae originem osten- deret, fcripfisfe, illam doctrinam ab auritis tes» tibus ad fefe esfe periatam? | Profecto candide fatendum est, magnam huic argumento videri in* esfe / T CNÉ A 0h ^ esfe probabilitatem. , Sed et adverfarii confi- teantur -oportet, hoc argumentum non füfficere , quo demonftrent, Paulum. non esfe fcriptorem hujus epistolae. Tria enim animadvertenda; pri» mo, non femper ad auctoritatem fuam provo; casfe Paulum; fecundo, fi Auctor hujus episto- lae Paulus fit, hic quidem illum non potuisfe ad fuam provocare auctoritatem; 67/0 dicendi modum ex ufu Paulino esfe explicandum. Quod ad primum, quo dicebatur, Paulum non femper ad auctoritatem fuam provocasfe; . non negamus illum, in epistolis ad Corinthios, Galatas, Ephefios, hoc fecisfe: nam negabant multi earum ecclefiarum focii illam auctoritatem Pauli Apostolicam, qua tamen folâ doctrinae, lis ab ipfo traditae , veritas innitebatur. ^ Paulo igitur necesitas imponebatur jus fuum Aposto» licam vindicandi. Reliquarum vero epistolarum lectoribus vel fumit perfuafum esfe de hac fua auctoritate, v. c. Thesfalonicenfibus; vel iis, jus- tis adducendis ratiociniis , doctrinam, a fe tradi». tam, veram esfe probat, v. c. Romanis. Atque hoc modo femper agit Auctor ad-/Jebraeos. Deinde Paulus, fi esfe hujus epistolae fcriptor cenfeatur, hic quidem auctoritate fua Apos- tolicà non potuit uti. Fingas enim Paulum esfe auctorem hujus fcripti, quare dicas eum in episto- lae initio tacuisfe nomen? Aut nullam dabis ratio- nem, C a v... 1l. "51 tiem, aut hanc, eum fecisfe eo confilio, ut lectoribus , fcribendi initium faciens, ignotus esfet. - Nam tanto Pauli odio ardebant Judaei omnes, ut non lecturi fuisfent epistolam Pauli nomen praefe- rentem. Eam vero fi jam perlegisfent, non erat, quare amplius nescire deberent auctorem; adeo ut nihil Paulum impediret, quo minus in epistolae fine talia diceret, quae non certo quidem , fed fa- - tis tamen clare indicarent, fe esfe auctorem: fed in fcriptionis principio ista cavere debuit (1). Quod- fi igitur ignotus esfet, qui auctoritate fua utere- tur? Ergo uti in epistola ad Rom., ita in hac quo- (1) Hoc argumentum ridet hodierna Germanorum cri. tica altior. ‘Verum nonne experientia nostra quotidiana nos docet, homines religioni deditos animi minus li- beralis nolle legere, quae 'putant ab homine haeretico esfe fcripta? Nonne Judaei erant animo minime lie berali, qui nollent adeo populares doctrina Gentilium inftitui ? Nonne Paulus Christianis Judaicis haere. ticus fuit? ,, Ac, inquit Critica, fi in fcriptionis prin- cipio, Auctoris nomen non inveniebant lectores, in fine illud quaeficuri erant, ac fecundum tuam fententiam fatis certo Paulum invenisfent," Ne ex tuis moribus anti- quitatem judica. Nos epistolam accipientes, quam qui feripferit iguoramus, ftatim finem infpicimus, ibi certo fperantes Auctoris nomen nos inventuros esfe; Orien- tales atque omnino Veteres non item: hi enim femper epistolae principio nomen infcribebant , numquam fini. Qua ratione itaque Hebraei eo loco quaerere Neo Auctoris nomen, ubi numquam fcribebatur? 3$ C A P; Il. quoque, ratiociniis aliorumque testimoniis tantum utitur, Denique addendum est, dicendi modum ex ufu Paulino esfe explicandum. Nam zie $us non necesfario fignificat ad nos, i. e. ad me: fed fignificare potest 4d aequales nostros, quin ad eos, ad quos fcribo: qua ratione faepius prima perfona pro altera ufüs est Paulus, cum alibi, tum in priore ad Corinthios epistola; nam multa „quae in Corinthiis erant reprehendenda lon- ge minus acerbe iis dici poterat, fi Paulus, prima utens perfona, fe quafi una cum iis istorum vi- tiorum reum faciebat, Exempla quaedam notavit Glasfius p. 17, ex quibus illustriora nonnulla - hic afferam. Notum est, et a pluribus interpre- tibus agnitum, quae Paulus habet, Rom. 7: 7-25 , non de fe eum dicere, licet prim4 perf. fing. utatur, fed potius de omnibus omnino homini- bus, ipfo Paulo quidem non excepto, attamen tali, in quem dicta omnium minime conveniant: nam col. r4. dicit fe esfe ita capxindv, ut mancipatus esfet peccato five vitiofftati: quum tamen, Cap. 6 et 7: 4-6. demonftrasfet, fe cum Christianis, Romae degentibus, per J. C. fervitio legis et peccatorum liberatum esfe; quod idem de fe etiam profitetur deinde 8: 2. Haec itaque pugnent, nifi per yw 7: 7-25. non Paulus intelligatur, fed in genere Aomines. | Quod Pat 33 Qualia fi quis non admittit, fed historice dic- ta postulat; en historica; nam eadem ratione dicit , Rom. 9:24 , de Deo :. ocavit nos non mo- do ex Judaeis, fed etiam ex Gentilibus. Tta T Thes. 3: 4.1 Quum eramus apud vos, prae- diximus vobis, nos esfe vexandos, uti et fac- tum. est. Tota orationis feries docet, praedixis- fe Paulum Thesfalonicenfibus, non fe, fed ipfos opprimendos esfe. Praeterea illud tanquam fue . turi. quid praedici non poterat de Paulo, tunc jam homine vexatisfimo. Si plura velis, cf. Rom. to: 18, 19. 11: 1. 1 Cor. 10: 29, 30, 13: 1-3. 15: 52. Gal, 2: 185 quibus omnibus locis primà perf., vel pro fecundâ vel pro ter- tid, ufus est Paulus. — Praeterea hoc loco étiam apte Auctorem hoc dicendi modo, quent woivwaiv vocant, potuisfe uti, inde patet, quia col. 1. eo jam ufus erat: in ipfum enim, virum fanctum , non cadebat fuspicio , fore, ut Jefum, 'quem tantopere amaret, relinqueret. — "Tandem els Wc etam posfe fignificare, ad tempora nostra, certisfimum est, Quid enim frequen- tius dictionibus, ante me factum est, ad. me us- que continuatum est? Sic Gal. 3: 24. Lex pae- dagogus fuit siç Xpioróv, ad Christi, tempora. Quae omnia quum ita fefe habeant, nos qui- dem putemus, fi alia fint argumenta, quibus probabile fiat, Paulum hanc epistolam. non fcri- . C pfis- A f 34 WE A Pa i púsfe, hunċilócùm forte aliter esfe explicandum: fin alia fat gravia argumenta defint, hunc locum - non esfe talem, quo uti nobis liceat, ad hanc epistolam a Paulo abjudicandam ; cum hujus dic- - ti facilem- àc prorfus bonam, uti nobis videtur, interpretationem attulerimus. | Cor. 4. Uti. h. c. dicitur, Euangelium. esfe confirma- tum enpeloig xai TÉpagTi vat Quv&qsci; fic fe . miracula fecisfe. declarat Paulus, his iisdem ver- bis, ita fynonymice pofitis, 2 Cor. 12: 12. Jti- dem, fed alio ordine , haec verba. leguntur; 2 T. hesf. 9::9. Ilveóparog drytou epiros] Nemo Aposto- lorum toties de Spiritu S. locutus est, quoties Paulus: nec quisquam, credo, hujus Spiritus S. dona argumentum. adduxit, quo efficeretur ve- ram: esfe doctrinam Christianam , praeter Auc- torem nostrum et Paulum, 1 Cor. 14: 922. Meptëeiv de his donis dicitur, Rom. 19: g. I Cor. 7: i7, annotante Grotio; et diaupiiv, 1 Cor. 12: 113 quod verbum non multum ab altero differt. | | Kar Tiv &úroð Ü£Agcw.] Id quidem foli Paulo proprium est, affirmare, Deum aliis alia dare Spiritus S..dona, fecundum voluntatem fuam ; : Rom, Cap; IL 2 00M Rom. 1€ 3, 6. Eph. a: 7. — 1 Cor, 12: 4, 7-11, 28. Interpres hujus epistolae huperrimus Schulz, p. 146 fqq. annotavit, nomina fem. in eze admodum multa in hac epistolâ legi, pro quibus Paulus infinitivo fere utatur cum ar- ticulo ró. Quod vir cl. omnino verisfime di- eere mihi videur. Ne autem {tili haec diver- fitas tanta videatur, ut propterea Paulus. hujüs epistolae auctor esfè ron: posit, haec tenean- tur. Primum, nomina-in cie; a cl. Schule zio recenfia, item alia, quae in epistolà ad Hebraeos leguntur, non prorfus deësfe in epp.. . Panlinis: nam &réAuvers et Endaris in his le- guntur emel; Smileris, Aváppwucu , üdécie ; órérracie biss mepitoineie ters qQQeQaiwsu et srapdfdarie quinquies; vpílecic fewiess dero- Aórpwcie fepties 5 kAfauc novem locis j déni duo- decim; mapdnhnoie undeviginti; eoveidyeue vi- ginti et uno locis | Deinde ufum illum infinitivi cum articulo , pro nomine fübftantivo , in hac duo- quo epistolà minime esfe rarum, Sic v.e. infinitt- viis, praecedente els 7, legitur à ^17. 7: 83. 8 4. 9: 14, 28. It. 3. 18 10. 13: 2f. Hoc eren- plum affero . quia ste 76, fequence infinitivo, ftruc- tura est Pau iva: Vide ad 8: 3. Zertió vondu infinitivi ufum illum faepe esfe male Graecum, HANE illa in ess non item; quare hic ufüs eM ES E per- 86 C Lr II. pertinet ad dictionem hujus epistolae melius Graecam, quam Pauli epistolarum: de quo ar- gumento agemus in iis, quae , post epistolae tra- ctationem abfolutam, generatim dicemus. | Cor. 2— 4. A minori ad majus concludit Auctor: f lex ab Angelis lata. cet; quanto magis falus æ Dei Filio ob/ata cet. Est haec argumentandi methodus Paulo admodum familiaris; ex quá quum tota haec epistola pendere videatur., in: qua nimirum. praestantia falutis a J. C. partae, prae piaculis Leviticis, ostenditur argumentis a minori ad majus ductis: necesfe est, ut hic nonnulla ujus methodi Paulinae : exempla. adducantur. Quaedam jam vide ad col. 3. — Alia haec funt: Rom.5: 1o. ,, Si nos inimici reconciliati fumus Deo per mortem ejus Filii; multo magis reconci- liati fervabimur per illius viram." rr: 12; 15. » Si jactura Judaeorum falus Gentilium , quanto magis admisfio Judaeorum.” 11: 24. Si Gen- tiles tanquam rami oleastri funt infiti olivae, quanto magis Judaei, naturales o/ivae rami, illi inferentur-" Vid. porro r Cor. 6:18. 9: 9n 10,5 245 25. IX f$ I Tim, 3 9:.5. al. C OL. (C aia H, 37 Cor. 1-4. J / / a His colis cohortatio continetur, mediae dispu- tationi interpofita. Solet etiam Paulus, etfi de- monftrando totus videatur occupatus , faepe ex abrupto intermiscere monita tenerrima. Nimi- rum hominum falutis promovendae ardore ita flagrabat, ut animi impetui faepe refistere. non posfet, quominus affectu paterno lectores admo- neret, uti ne falutem fuam ipfi negligerenr, Exempla vide, ad ro: 19, `~ bn Com Bes) Post hoc colon intellige: fed Christo. Pergit autem ratiocinari Auctor, ac fi haec verba dixis- fet. Tales ellipfes, ex fcribendi ardore ortas, apud | Paulum faepe invenias. lta Rom. 4:9. rogat, , num falus illa Euangelii, ex fide profecta, ad folos pertineat Judaeos, an vero etiam ad Genti- les?” ubi deest refponfum ad utrosque. Quod ta- . men ac fi fcripüis(et, pergit ad illius doctrinae ve- ritatem demonftrandam. Rom. 8:19. Non prave nobis vivendum est; ubi adde , fed fancte, quod feq. col. postulat. Rom. 15: 3. Nec enim Christus guaefivit fibi grata , fed , ficut fcriptum est , cet. ubi post fed, intelligendum , aliorum caufa vixit. Post locum 1 Cor. 10: 9. item fupplendum est: fed 38 Cars HE Jed non faciam. Alia exempla deinde videbi- mus, ad 3: 15. alibi, Alius generis est iiu de qua mox, ad 2: 15. Cor. 6.- 8. (Usque ad verba : TGV moda aired.) Est hoc vaticinium defumtum e Pf, 8., ubi quod de Aomine dicitur generativ, id hic in Mesfiam transfertur; quale quid faepius agere cum Paulum, tum Auctorem ad Hebr., jam diximus, ad 1: 5-13. Hic addendum, infgne convenientiae, inter utrumque fcriptorem intercedentis, exemplum esfe, quod hunc eundem Pfalmi locum, de Mes- fia itidem interpretatus fit Paulus, 1 Cor. 15: 97. Eph. 1: 22. Cor. 8 | Vocabula r% mávra óroráee c0: , exloco V. = F. citato retinet, iisque bis hoc colo utitur, ag praeterea voce Cognat. «w.zóraxro». Quod es- fe moris Paulini, vide ad col. 14 et-10: 39. Idem autem hoc verbum úmordareafas, ex eodem Pfalmi loco retinuit faepiusque repetiit Paulus, 1 Cor. 15: 97, 28. Porro quum Paulus locum V. F. laudat, illum post. rem demonftratam hon addit, novi argumenti inflar, uti alii fere pir fo- PR CawdE 39 folent, fed ex eo ipfo loco argumentetur. Ita fit etiam h. 1. Nam vocabulis r% ardvra , e Pfal. mo- asfumtis , omnis argumentatio innititur. Sae- pius in hanc rem vocabulum aliquod oraculi ci- tati ita urget Paulus, uti fit h.l,; v.c. Rom. 10: 11-15. ubi idem hoc rc; ibidem 16,17. ubi rí- Tie et &xoý attendatur. 2 Cor. 6: 1, 2. Deus ait: exaudio tempore grato et die falutari. En nunc tempus est gratum: en nunc dies falutúriss ubi concluflo: ergo nunc, N. F. tempore, nos audiet , omittitur. Gal. 3: 16. vocem.7ò omépja . urget, ubi tamen V. F. refpicit potius, quam citat cet, In univerfum autem e vocabuli unius fenfu faepe argumentatur Paulus. Cujusmodi funt - mio Téóely , Rom. 4: 4. TITTIS, Gal. 9: 2. KAK- povójoi, 4: 1 fqq. sers Eph. 4: 8 fqq. Cor. 9.. ` In hoc colo explicando , mirum est, quomodo fe torqueant interpretes. Et tamen fimplici:er admodum .Jefüs dici videtur propter mortem, quam pasfus est, gloriam esfe adeptus: quae fen- tentia nescio, an alibi in N. F. inveniatur, praeter Phil. 9: 9 et infra 19: 9.5 quo poste: - riori loco adeo certa reddi videtur haec inter- pretatio, ut aliquid addere non opus fit. > Patet autem, hanc ideam foli Paulo et Auctori nostro esfè 40 C A PO II. esfe propriam; nifi forte Joanni etiam. V. Joann. 5: 27. Quorum omnium locorum explicatio propofita eximie confirmatur, per locum Jef. 53: 10- 12. : CoL. 10: Ar òv T% ordvra xal QV o T% révraæ.] Tali ratione Deum describit quoque Paulus, Rom. I1: 36. é£ aùroö, xæ} Oi adroù, nà} sis aûrbv q% mávra. Y Cor. 8: 6. EE có të mdvra xal vjutis eis aùTÓv. | IlóAAove vioóc.] Saepe, uti apud Lucam et Paulum, ita in hac epistola, moàúç postponitur fubftantivo; quod etiam fere fit apud reliquos N. F. auctores: longe faepius autem, uti h. L apud Lucam et Paulum, praeponitur. (1) Ağa] felicitas aeterna. Haec hujus vocis notio Paulo, aut foli aut certe prae abra quentatur. V. Rom. 8: 2. I Cor. 2: 8, 2 Cor. 4: 17. 2 Tim, 2: 10. | le nette ded Continet hoc colon fententiam, Paulo maxi- me propriam. - Nulli enim Apostolorum ufitatum i: fuit, | €1) Vide gura aor , Sprach- Characterisiik , T. » | P. 402 (qa: ! Cra m ID 4h fuit, uti Paulo, cum Jefu fatis ita comparare fata Christianorum , ut utraque prorfus fimilia videan- tur. Paulus autem, quá ratione h. l. Auctor noster, eâdem faepe id agit. Vide Rom. 8: 17. I Cor. 15: 47-49. 2 Tim. 2: 11-13. Alia vide infra, ad^11: 26, 12:9. Forte haec Pauli ratio etiam in caufa fuit, unde oriretur Chris- tianorum primorum ftudium ardentisfimum , fae- pe ridiculum, martyrum necem comparandi cum Jefu morte, ac levisfimam quamque utriusqué convenientiam diligenter obfervandi. Cujus ftudif exempla in martyrologiis veteribus abunde oc- currunt, | Cor. 11 Oùx Emar x úveTæ ] Simile dicendi genus vide, Rom. 1: 16. 9 Tim. i: 8. | Cum fententia hujus coli, cf. Rom. 8: 29; ubi etiam, ob fimilitudinem inter homines et J. Cs hic illorum frater dicitur, his verbis: Quos dudum amat (1) Deus, hos etiam vult fimi- | les (1) Sic verto oùs mpetyw. Cf. cum alii jacta; tum Wl. P1: 2. ovx amdoaro d Oros zer Azo» avTov, dv mpet- vw. Quam interpretationem non recte nonnulli incertam dicunt: nam Y? idem fignificat , Pf. 144: 3. Amos 3: 2. et forte alibi. Eam probavit etiam interpres excellene tis» 42 C A Pe II. ; les esfe exemplo Filii fui, ut hic fit primo- genitus in multis fratribus. Itaque utroque loco idem Christianis datur nomen ob éandem caufam. | Cor. 12. A£yov] Hic. Dei Filius dicitur- loqui in V. F. Ita Deus, Rom. 9: 15, 25. 2 Cor. 6: $, 16. Gal. 3: 8. | ` zo COL ER i, Locus uterque citatus fec. verfionem Alexan- `- drinam; eo tamen discrimine, quod ibi legatur duryárouoi, hic &TayyeAd, et ibi sremoids Écouzi, hic yw Eròpas memoilws. Tale dis- crimen faepius apud Paulum inveniri, jam dictum ad 1: 7. — De voce méàw, Paulo in citandis pluribus e V. F. locis ufitata, vide ad 1: 6.; et de oraculis V. F. de Mesfia non agentibus, de J. C. tamen interpretandis , ad 1: 5 - 13. Cor. 14. C'T radia] Haec vocabula ex oraculo retinet | iis- tisfimus J. A. Turrettinus ad h. L Opp. T. II. p. 371 , (d. Daip. 43 iisque. argumentum fuperftruit Auctor, . more Paulino; Vid. ad col. 8 notata, t < Kouwwvéw h. l- cum genitivo conftruitur. Pau- lus femper alid hoc verbum pofüit ftructurá, unde, judice fummo Valckenario , hanc fi fcripfisfet Paulus epiftolam, hic etiam probabi- liter more fuo pofuisfet , aapzì na} apari: Sed Paulus rem grammaticam fere negligit: nam ver- bum hoc, quod ter dativo junxit, Rom 12: 13. 15: 27 1 Tim 5: 292; femel conftruxit cum accufativo, Gal, 6: 65 item femel cum prae- pofitione eis, Phil, 4: 15.: unde etiam femel cum. genitivo h l. conftruere: potuit. "Ceterum in reliquo IN. F^; exceptis feriptis TAS fere non legitur hoc verbum. ( Expf xal alma} hic tale fi inici tatur debile, quale hac in terrâ habemus. . Eaedem vo» ces idem fignificant, 1 Cor. 15: 5o. Eph. 6: 125 item Gal. 1:. 16., de quo loco mox quaedam dicemus, Cf. et ad 5: 7. Est _dictio Hebraizans: nam Qn WI, caro et fanguis, femper debile et vile quid fignifi- cant, à — Kai grs mapzTANcíos éTÍc ye TV mÜrdw.] Deus Filium fuum , imbecilli .nostrá ^ naturá humanâ praeditum, mifit. Eandem rem atten: tione inprimis dignam judicavit Paulus ; Ga. 4: 4. fcribens a Deo illum fuisfe legatum, ye» vé- wa 44 | [A 7T vójevov ER yuvæizós (1). — YlepwTAQcíeg ne-. que ipfum, neque adjectivum, unde defivatur , dn N.F. faepius legitur, nifi zaparAúriov ad- verbialiter, Phil 9: 27; neque geréyw, nifi in hac epiftolâ ter, et quinquies in priore ad Co- rinthios epiftolâ. -Katapyhe5.| Est hoc verbum Paulo ita pri- vum, ut faepius quam vicies apud eum lega- tur, femel in reliquo IN. F., rarisfime vel apud: Alexandrinos , vel apud bene Graecos. Vide Lexica. Toör' Écr;i.] Vel hac phrafi, vel formulâ ő Ears, faepius fua ipfius verba Paulus etiam inter- pretatur; Aom. 1: 19. 7: 18. 9g: 8. 10: 6, 7, 8. Gal. 3: 16. Philem. 19.- Idem fit in hac epiftolá, infra 7: 5. 9: 11. ro: 9o. al. ‘O di&(Qo^os.] Hic absque dubio intelligitur Satanas. Quod nomen etfi, in Pauli epifto: lis, faepe dubium fit, num calwmniatorem | quemvis, an Daemonum malorum principem fignificet, tamen certisfime posteriore hac notione a pet : OC-' (1) Hoc obfervavit Cl. G. C. Storr, in Prolufione de confenfu epiffolarum Pauli ad Hebraeos et Galatas (in Commenti. Theol. ed. a Velthusen, Kuinoel ef Ruperti, Vol. IIl. p. 417. fq.) qui tamen vir doc- tisfimus, in notando harum epiftolarum confenfu, mihi longe faepisfime nimius viderur, Locum autem ut ita explices, cogitare debes, in quantillo bonore apud Orientales esfent mulieres. ** NAM É k Cra K^IB 45 occurrit, Eph. 6: 11. 2 Tim. 2: 26. Quae Dia- boli h. l. occurrit defcriptio, illi nimirum esfe imperium mortis; hánc ex theologiâ Judaicâ esfe petitam. putarunt Grotius , Wetstenius, Valcke- narius , alii: cujus opinionis vestigia etiam apud Paulum inveniri a nonnullis putantur ; inpr. Rom. 8: 2. 2 Tim. 1: 10. Quibus locis Jefus dicitur id effecisfe, ut morte nos libe- raret, Loci posterioris dictio etiam cum h. l convenit; legimus enim de. Jefu ro? karapyú= cavroe Tby Ü&varoy. Uti autem hic rex mortis a J.C. victus declaratur; ita mors ipfa, 1 Cor. 15: 545 55, 57 Mors victa et ab[orpta est: ubi o Mors! flimulus tuus? Ubi o Orce ! victo- ria? — Victoria est nobis per Dominum nos- trum J. C. concesfa. | - Uti h. l. defcribitur Diabolus, ita iod Paulüs res, de quibus fcribit, ex ea quafi parte fpectat,' atque ea depingit peculiari ra- tione, quae ad confilium praefens accommo- data fit. Quod animadvertendum, ut con- ftet, quamobrem hic de Satana dicatur. Sic Rom. 4: 17. fumma Dei aliquid praedicen- ‘ús veracitas oratorie defcribitur (1), quo ra-. ` tio reddatur fidei Abrahami, qui fola Dei ve- ! | di (1) Vid. ad illum |. CI. Koppe er J. C. Doe derlein, nft. Theol: Cheist. $. 81. OS. 1. 46 | Cia p: | IL racitate confifus crediderat, fibi feni decrepito naturum esfe. filium. Rom: 8: 11. fcribit de Spis ritu Dei, ro) &yelpavroe LymoUv £x vexpáv , qui bus verbis. indicat, hunc nos quoque in vitam - esfe; revocaturum« 2. Cor. 7: 6. vocatur Deus is; qui con[olatur afflictos, ut caufa indicetur , quae ré Paulum confolatus esfet. Gal. 3: 1. fe Apo- ftolum: dicit, non ab hominibus , fed a Deo cons flitutum, quo pateat "Galatarum esfe, ipfi -cres dere, «Quo eodem confilio. brevi post fübjicit col 16, fe. non esfe- edoctum ab -Apoftolis, . quòs ejua et odpra vocat, quo eorüm. condis tionem. Deo, ipfius doctore, longe inferiorem claré ostendat. i Tim. e: g. et Rom 3:9303 Deum dicit uzum; quo doceat hunc omnes omnis . no homines, et Judaeos et Gentiles, falvos esfe velle: 1 TZ. 6:.13, Jefum vocat eum, qui-bo- Bum coram Pilato testimonium ediderit „quo Timo- theum ad fimilem in, profitenda religione conftan= tiam. cohortetur. Plura exempla facile invenias, Cors 15. 'AmardEn roúrous] fcilicet Póev Üavdrov y quod ex fequentibus fupplendum relinquitur. Ita Rom. 5 16 ad formulam &£ évós intelligendum TApamTTÓ ART OG CX feq. En T 0À ÀdWV mapamtwudruv füpplendum. Rom. 15: 3: - &Má adde rog AA Car. Il, 47 KAAois, vel tale quid ex-feqq. — 1 Cor. 7: 5. moner Paulus Corinthios: pý dmoorepeire dAMe Aave, ubi ex oratione contexta intelligendum : iso jure nuptiali. 1 Cor. 9: 4. Nonne. nobis licei edere et bibere? (cil. vestro fumtu , ex ora- tionis ferie. fupplendum. Magis etiam cum h. I. convenit. Rom 5: 10. el yùp &xÓpol Övres za Tuiddeyujer 7 Oe; ubi ad £xÓpoí fupple rov Gs, ex feq. TË Ocg. Diverfi generis funt exempla, ad 2: 5. laudata. | AovAsías.] Ex col. 16 apparet, hoc nomine indicari conditionem Hebraeorum, vigente lege Mofaica. Si vero mavis per roúrovs intelli- gere omnes homines, quia omnes metu mortis erant fervi, non repugno. Sed fic inter omnes homines recenfeas etiam oportet Judaeos. Tta- que hos etiam lex Mofaica. fervitute mortis non liberaverat , eorumque conditio, vigente hac lege, manferat fervilis; unde vel fic vera fint, quae dicemus, Sed, ob colon, 16, nos qui- dem. priorem praeferimus rationem. Jam vero nullus est N. F. fcriptor, qui hac legis Mo- faicae appellatione ufus fit, praeter Paulum, qui faepius ita. dixi. Rom 8: 15. Negue enim accepistis, iterum. mveïma dovdstag sis Póßov, fed accepistis mveöza viodsrias: quo loco prae- terea conjungitur Péfdog cum isto /piritu fervi- B, plane uti h. 1. Porro allegoria notisüma , Gad. 48 : C A g, ^ 1L 4: 22-31. fervam Hagar comparat cum oeco- nomia Mofaica fervili, ingenuam Saram cum libe- ralioris indolis Euangelio. Item vide Gal. 5: t, 13- al. — Dictionem h. 1. voyo: hoar Joúàsiæs egregie illustrat locus Gal. 5 1., ubi Paulus, in isthac, inquit, ffate libertate a Christo no- bis vindicata et me iterum fervitutis jugo con- firingamini: py m&Aw uyğ dovAsíae Bwéyerdes quae phrafis plane convenit cum nostra i pou elvas QovAsíae. Ceterum de religionis Mofaica indole tiili, de industria non multa dicere videtur Auctor, ne lectores Hebraeos irritet, ideoque etiam potius tacite. indicare, quam diferte fignificare , fe, per dovAelar, facra Mofaica intelligere. Vide quam prudenter, quam urbane agat Auctor. Ita agere amat Paulus, cujus fumma urbanitas non vanis verborum lenociniis cernebatur, fed animo tenero, culto, amoris pleno, dura moles- taque quantumpote reticente, Is animus fecit, ut Paulus, ad Chriftianos fcribens, Romae de- gentes, inter quos etiam quidem etant e Gentili- bus, cum pesfimam notaret, qua gentiles isti infec- ti esfent , morum corruptelam , (Rom. 1: 26 32 ) | urbem tamen Romam non vocaret, licet illa istius contagionis fedes et quafi caput esfet. Hinc non ` dixit Corinthiis, ipfis deësfe charitatem, quam fummis laudibus effert, 1 Cor. 13; nec quis fit iste Car IL 49 iste incesti reus, % Cor. 9: 5., neque qui fint Obtrectatores, contra quos virtutem fuam defen- dit, t Cor. 9: 1, 4. 2 Cor. 1: ra, Multa talia facile inveniuntur. Cf. ad 13: 19. hA Cor. 16. ri Posterior hujus coli pars indicat, ad Abrä. hamidas pertinere. falutem a J.C. paratam, Quae quidem fententia pugnare videri posfit cum . doctrina Pauli, femper affirmantis, Gentiles non minus quam Judaeos falutis IN. F. participes fore, Nec pugnat tamen: nam vir Divinus femper memor erat, ad quos fcriberet, aut diceret. Sicut igitur ille in oratione Areopagiticá ad Athenienfes, qui Gentiles erant, ita loquebatur, . uc fi ad hos modo misfus esfet: ita hujus epis. . tolae Auctor ad folos Hebraeos fcribens, de fa- lute Gentilium prorfus tacuit. Qui agendi mo- dus, ex prudenti urbanitate explicandus, jam -Obfervatus est ad col praecedens. Inprimis au- | tem cum h..l. cf. et. 13: 265 ubi Paulus in ‘fynagogâ Antiochiae, Pifidiae urbis, verba fa- “ciens: ,, Fratres," inquit, ,, Abrahamidae, ac -qùi colitis Deum, ad vos doctrina falutis misía est." Vide et ad 13: 19. | . Si ica loqueris, vim habes in hotinnin ani- DI mos: zo HA Boa Ib | | mos. | Quam tamen rationem quum improbent ali- qui viri docti, testimonium hac de re afferam Jj G. Herderi, in opere: Briefe, das Studium der Theologie betreffend, T. IV, Epe 42. p. 36, 37. » Mügen Sie übereine Lehre oder eine Pflicht predigen, — die allgemeine Lehre und Pflicht kann nur im Befondern, im Einzelnen existi- ren: aller zu ferne und feine Dunst hilft nichts. „Auf diefes Befondre miüisfen Sie alfo dringen, die Philofophie und Dogmatik fo. fehr vom Himmel herabrufen, dasf fie. jetzt nur în die- fem Kreife wohne, und keinen andern. Raum zu haben, zu begehren fcheine, Tst ihre Pre- digt fo ganz und eigen für ihre Verfamm- lung, dasf fre nirgend anders, als hier gehal- ten werden kann: behandelt fie fo wohl Lehre als Pflicht nur als Interesfe und Situation die- fer Menfchen, entwickelt die Hindernisfe, die beide. hier finden, lehret diefe Zuhörer und Niemand in der Welt foust , berathfchlagt mit ihnen, muntert fie auf, treibet fie an , des- to besfer ist die Lehr- die Pfichtenpredigt, und die beste ist die, die im Allgemeinen, Umbeftimmten gar nicht umhertaumelt." Caufa hu/us rei est partim, quod animus humanus debi- lior est, quam ut nimis generalia capiat iisque mo- veatur; unde fit, ut v, c. unius Hannibalis mife- tia nos magis moveat, quam totius Carthagi- nis 9 at; lb Kit his ruina: pártim quod. ita placemus hominum Quai | „Cote 17, Mus De fimilitàdine cum hominibus, qua fefe Jı C. horum caufa induit, faepius etiam, Pau- lus loquitur, veluti Rom. 8: 3. Gal. 4t.4. Phil, e: 7. Paululum diverfa funt exempla , ad 9: 14. allata, De nomine adsPár,- ideo ho« minibus dato, vide ad o: 11, "Apgrepeús ] ` Metaphora hâec defamta est ex rebus Hebraicis, úti fere omnes, in hac .episto- là, quippe ad Hebraeos fcriptá , et metaphorae et . eomparationes, ~ Tales enim lectoribus cum notis- … fimae , tüm gratisfimae erant, Easdem Paulus, ad Romanos fcribens , defümfit. e. rebus Romano no- tis gratisque; v, c. ex Romanorüm dominorum et fervorum conditione, 6: 16-225 ex obfoniis militum 6: 233 ex praeliis 7: 23. Literae vero ad..Corinthios datae abundant metaphoris compa- rationibusque, ex Graecorum rebus defumtis.. . Ita Paulus, 1 Cor. 4: 13. fe comparat homini qui; ex. peculiari Graecorum more, ad urbes expian« fias. dpstiücerens (1). Brevi post c. 1e de eM ) | | 00) V. Lb. Dos, Pun Phill iñ bel petat faq D$ - E Cas. ^ TR paedagogis et patribüs fermo est, prouti horum | illorumque erat apud Graecos conditio. Inprimis autem ex ludis, quales ad Corinthum celebraban- "tur, plures easque longas defumfit allegorias, dae Riesig, a, I Cor 9: 24-27. (1). „Quo modo discrimen lectorum hac in re ob- fervárit Paulus, ' clare - apparet étiam ex diverfa comparatione ; qua rem eandem et Romanis et Corinthiis explicuit. Nam vitae fuae, morti fi- filis; miferiam quum illis, qüi fere omnes erant. _ Judaei , defcribere vellet, oraculum V. F. citat, imaginem continens, e facris Mofaicis petitam , Rom $: 36. Nam ob te, Deus! necamur to- tum diem: destimamur velut. oves facrificandae. | Quam ' edndem rem Corinthiis, qui fere omnes - Gentiles erânt, explicaturus, metaphora utitur, e ludis Graecis defumta , 1 Cor: 4: 9. Deus vo- luit nos ese quafi morti coram populo obeun- dae destinatos , quia theatrum facti fumus 1 mun- do et angelis et hominibus. (2) “Te poc rov Oeóv.] Eadem phrafis bene Grae- ca et'infra 5: 1. legitür, et Rom. 15: 17. ^ a) Paulum multas comparationes ex rebus Corinthia- cis defümfisfe, ad easque faepe allufisfe, explicuit ck H.J. Royaards, Disp. de altera Pauli ad Corinthios Epistola (Traj. 1818.) p. 105 fq. (2):V..Krebfium, OAfzrv, Ferian in h. l. p 289. et Glasfii Philol, P 859. Cia p.: Il. 53. Els zb iAdeneobar ] Eis ró, fequente infinitivo, faepisime apud Paulum et in hac epistola le- gitur. Vide infra ad 8: 3, ` JA&exerÜm: The duaprias.] Rom. 3:.95. J. C. dicitur /AzcT/pi»,. quo fiat ý mpecie TW draprypdrwv: ubilàgorýpiov, five fit operculum 4rcae foederis, ‘five victima piacularis (1), certe cum h. l. convenit. 'Ev à] fignificat fiquidem , uti Rom.8: 3. Ita quoque &Q' à, Rom. 5: 19. 1 Cor.5: 4. Phil. 3: 12. Ilézoyüev mespaaléis} pro &reipáca 0n memovdde „ per hypallagez, quam Paulo esfe ufitatam, vide ad I: 4. | ` i Aóvare] vult; quam notionem Paulo fami-. ‘liarem esfe, ostendetur infra ad 5: 9. = | (1) Cf. citatos a cl. H. Muntinghe, Comp. Theoe. — 4egiae Christ, ed. alterius $. 297. Tom. I. p. 207. — - Mihi interpretatio de victima piaculari verior videtur, | et ob verbum zperidsedu:, quod de ea rectius dicitur, quam de arcae operculo, et inprimis ob factam mentio» nem ve? aires «vro i. €., fecundum explicationem longe faciliorem, énmerngieu: atqui, de operculi fanguine: | vix loqui posfumus, | | ole «mI nnan th C A- 7 CAPUT TERTIUM. Core 1. e bus Qua confequentiam quidem quodammo- do indicat, non vero eam, quam premere de- beas. . Ita apud Ciceronem faepe formulae: guae cum ita fint, itaque, aliae, Tales particulae , quae potius copulant, quam confectarium indi- cant, apud Paulum quoque hic illic inveniuntur ; | V.C. dik Tovro, Rom. 5:12. 2 Cor 4: 1. dió, . Rom. 9: 1. 1-Cor. 19: 3. | | "Ayio;.] Interdum in reliquo N. F. Christiani omnes vocantur &yso4 ; quos Paulus ubique hoc nomine appellat. Vide fis Concordantias. KAfjcic] concife dicitur pro eüdeuuavím, eis Dv ixA4ügusy. Talia concifius dicta apud Pau- lum faepe invenias, v. c. Rom. 8: 19. 1 Cor. 1: 7. &rox&Aviig pro eùdarpovia &xoxaAuQ nom, Vide etiam infra ad 10: 36. Est autem xa£ciec hac in re vox Paulo propria, quippe quae apud ilum faepisfime legitur, apud caeteros N. F. auctores numquam, nifi femel apud Petrum. — "N J Cf t AP IIT. | as Cf. Phil, 3: Y4. ubi de 7j &yw id fermo est, uti hic de xAfece; &roupavlo. - 'Emoupávioç] est vox, quae in reliquo N. F* bis, fed cum in hac, tum in Pauli epiftolis fae- pisfime legitur, quod hic femel dixisfe fufficiat. Méro yo: huic inprimis Auctori propria vox est. Quod non patet ex 1: 9, ubi legitur locus V. F. fed ex 3: 1, 14. 6: 4. 12i 8. Sic peréyw etiam. Verum Paulo non prorfus incognita haec funt: nam geréyw invenitur, 1 Cor. 9: 10, 12. 10! 17, 21, 30. peroxú, 2 Cor. 6: 14. . Unde patet non recte dici, apud Paulum mingus fere haec legi. Itidem falfo contenditur, xowwvéw cuni cognatis in epistolis Paulinis pro hac dictioné fere inveniri, numquam in ep. ad Hebr, Nam wowów hic legitur, 9: 13. xomwvéw, 9: 14. xor vwvia, 19:16. zoivavőóg , Yo: 33. ] Karavoúrare. ] Karavoeïw diligenter attendere y rationem magnam habere, acium permanentem fignificat, uti ait Grotius ad Rom. 4: 19, quo loco haec vox eâdem legitur noriai , qua ra- rius invenitur. Fal | 3 '"AmócToAoy.] Etfi a Judaeis, inter cetera no- mina, etiam nomen FPI, AróoroAos , Mestiae inderetur (1); numquam tamen in N. F. ita a ^ i ap- ` (1) Vide Wetsten, ad Yoann. 9: 7. Item Pontifici Maximo illud tribuitur. Vide Schoettgen. Hor. Hebr. et Taim. p. T, L. p 936 fq., quod hic non negligendums 56 | AEK ei KA appellatus est J. C.; ficuti Auctor noster in Judaeo- Christianorum gratiam eum nominasfe videtur, — Qui autem ob ejusmodi quoque vocabulum , in hac epistola lectum, in Pauli vero fcriptis non ob» | vium , hanc epistolam Paulo abjudicant; ii primum quidem nobis dicant, quo tandem jure impediant fcriptorem, quominus aliquando vocabulis utatur, quibus alibi non ufus fit. Deinde legant Gala: 4 , ubi eundem, quem hic Auctor vocat &zóg0Aov , Paulus eum esfe dicit, quem éfamréareiiev ó Osác. . At tam diverfa Jefu nomina leguntur apud Pau- lum:.fi igitur hoc quoque Apostoli nomen Mesfiae tribuere , voluisfet, in hac illave ejus epistola cer to legeretur.” Nihil haec ad rem: nam v. c. nulla fere est Pauli epistola , in qua non multi invenian- tur maxime diyerfi doctorum euangelicorum titu- li, quos tamen femel tantum roruévas vocat , Eph. 4* 11. Ergo hoc etiam uno loco Jefum rósta- àoy dicere potuit. Appellatur autem Jefus hic et Apostolus et Pontifex Maximus, ut fignificetur, ipfum fo- lum cum Mofis, tum Aaronis vices explere; nam hic levius indicantur ea, quae deinde uberius ex- plicantur: Mofi enim et Aaroni comparabitur Jefus.. Talia in epistolis Paulinis multa inveniun- tur. [ta v, c. Gal. 1: 1. continuo indicat, fe jure fummo fe ipfum habere Apostolum, quia munus fuum Apostolicum istâ epistolâ defenfurus erat Car III, 87 erat. Epistolas ad 7/4es/z//, quum ideo inprimis fcriberet, ut rectas foverent Christiani de Jefu Féditu opiniones, continuo in illarum initio fub- obfcure: hoc indicat; 1 Thes. 1: 10. 9 Thesf. 1: 7-10, Cf. fupra ad 1: 3, Bu Täs ópoAoyínc] quem profitemur. Vox haec in N F. non legitur, nifi in hac epistola et apud Paulum, 9 Cor. 9: 13. 2 Titi. 6:12, 133 fenfu fere eodem. Cor. 2. Respicit Auctor ad Aum. 12: 7, ex coque loco verba defumit. Quod faepisfime facere Pau- lum, diceturad 7: 14. Legitur autem Num. ]. I. Mwüríjs Ev Ao TQ dfx pou mirets Ears. Auctor vero noster vocem miertóç praepofuit reliquis ver- bis: nam praedicatum praeponere conftanter folet. Nihil magis cum ftilo Paulino convenit, Inprimis autem hoc ipfum adjectivum Tic TÓC decet re folet Paulus; (V. ı Cor. 4 9. Eph. 6: Col. 1: 7.) praefertim in totius fententiae id Ita sierde ó Aóyoc, 1 Tim. 1: 15. 9: 1. 4: 9. — o Tim. o: 11. Tir. 3: 8. mriardes ó Oeós, 1 Cor. 10 15, de qua dictione — ad 10: 25, al. (1) IlA&fo- . (1) Paulum praedicatum praeponere folere, etiam ob- fervarunt cl. Royaards, Disput. de 2 Cor. p. 133. et inprimis Gersdorf, Sprach «Charact. p. 334 fqq. s$ Car IL Cor. 3. IIAefoyoc-] YIAsíwy non de numero majore , fed de rei modo majore etiam dicitur, 9 Tim. a: 16. 3: 9; unde patet a Pauli confuetudine hanc no- tionem non esfe alienam, uti nonnulli fingunt. 'H£íerz.] Verbum in N. F. a folis Luca et Paulo ufurpatum, ab hoc pasfive etiam, 1 Tim. 5: 17. Cor. 2—6. (Usque ad abro.) Sacri Scriptoris dicendi vis hic rurfus elucet. Nam quum Hebraei, ad quos fcribebat, quid de Christo fentiendum esfet , nefcivisfe videantur, Mofen vero virum Divinum haberent; Scriptor , ut ostendat, Christam Mofe longe esfe excellen- tiorem , animos legentium primum fibi conciliat. Laudat enim Mofen, ejusque fidelitatem, in rebus Divinis curandis, cum Christi fidelitate compa- rat: fed mox, quo Christum extollat, deprimit Mofen. Utrumque dicit in munere obeundo fi- delem fuisfe, fed hunc fidelem ministrum , illum fidelem. Filium. (1) Etiam Paulum res Judaicas cum Christianis faepe contulisfe, ad fequentia os- tendi poterit, quum tota haec epistola ferme con- | | fter (1) Ita fere Valckenar. ad 3; 2, C aL | 59 ftet allegoriis ac rerum faerarum explicationibus Judaicis, quae veram esfe doctrinam Christianam demonítrent, In praefentia videantur Rom. 5: 12-21, ubi Adamas confertur cum Christo 5 I Cor. 5: 7, 8, ubi Pafcha cum Christi mor- tes 1 Cor. 15: 22, 45-50, ubi iterum Adamus eum Christo ; 2 Cor. 3: 7 - 18, ubi religio Mo- faica cum Christiana comparatur. Talibus autem fcriptori conciliari lectoris animum , cujus QuAzv- - ríg ista mirifice placeant, jam dictum ad 1: I. Cor. 6. OÙ olxos cet.] Ex demonftrando hic iterum ad monendum Scriptor transgreditur. Saepe ita agere etiam Paulum, cujus animus, fervandorum homi- num cupidisfimus, non ferebat, ut multa fcriberet fine precibus monitisque intermixtis, notatum est ad 2: 1 - 4. — Paulum etiam faepe; per pronomina et articulos relativos, periodos periodis jungere, jam dictum: ad 1: 3. Vide det. 13: 31. 14!- ORR. Kome 112,5. 6. Gub 3: Ber. Eph..1:7,. 8,11, 19. 24 29 3e 3: 7. 4: 19. „Gol. 3: 13, 14, 27-29. 2 Thes ES A DT L A $ Tim. 1: 11-13. al. Est haec comparatio, qua five res Christia- pae univerfae, five finguli Christiani cum do- mo templove conferuntur, Paulo admodum fa- mi- 6o Car. III. miliaris. Cf. modo r Cor. 3: ro, 16, Ig 9 Cor. 6: 16. Gal. 6: ro. Eph. a: 19- 22. 1 Tim. 3: 15. Ideo autem hac comparatione ufis est Auctor, quia de Mofe , fideli £y Ao Tø dinw O09 , locutus erat: ita , per vocis alicujus op- portunitatem , faepe comparationem fermoni innec- tit Paulus. Sic Rom. 14: 4, quum voce oizérys ufus esfet, hinc 7 - 9. comparatio Christianorum cum fervis. Sic ex voce oixodopsj, 1 Cor. 3: 9. fe- quitur Christianorum cum domo collatio, 10- 17. Vide etiam 1 Cor. 5: 7,8. 2 Cor. 2: 14- 17. 6: 16. 10: 4-6, 11: 2. Eph. 9: 19-22. 4: 19 - 16. 2 Tim. 9: 3-5. (1) Tb xaóywuzm. Tijs &AXmído:.] Vocabula xav- x&opai, xavyypaæ , vaóyyeis in reliquo. N. Fa non leguntur, nifi ter apud Jacobum, fed. apud Paulum faepius quam quinquagies Cum h.l | | `- maxi- (1) Postquam hsec fcripferam , vidi hane obferva- tionem occupatam esfe a W. Paley, in Moris Pau- linis, N°. 3, ubi de ep. ad Eph. agit,. verf. Belg. p. 203 fqq., qui partim alia exempla citavit, nempe ‚2 Cor. 33 1-5, 12-18. 4-1. Eph. 4: 8-11. 5: 12-16... ‚ ldem autem vir doctisfimus monuit, per vocis alicujus op, - portunitatem , non tantum comparationibus uti Paulum „fed digresfionibus quibuscunque, quod ex allatis exemplis etiam patet. Porro monet vir doct., hanc flili pro- prietatem esfe ejusmodi indolis, ut, ubicunque inve- niatur, certo ostendat, a Paulo profectam feriptios nem. pi» dm - 6t maxime convenit Rom. 5: 2. xavYGusÜm Er Amir rije dóEng Tov Osov, et cum fententia totius coli Co/. 1: 21-23. „Christus vos expia- vit morte “fua — modo fidei firmi ac certi adhaereatis, nec fpe Euangelii dejiciamini. Méxps TíAovs.] Et hic et col. 14. adduntur haec, quae esfe premenda ex col. 12 fqq. fatis apparet. Ea addidit Auctor, quia Christiani ‘multi vexationum metu non manebant ad finem usque conftantes, Atqui licet jam eo tempore, quo fcripta est haec epiftola, uti ex ea patet, 'vexarentur Christiani Palaestinenfes (nam ad hos datas esfe has literas credimus): multo tamen ma- jora iis erant perferenda, cum brevi post everte- retur respublica Judaica. Quod periculum immi- nere quum e Jefu vaticiniis fciret Auctor, me- tuit, ne forte, inftanti: periculo animum despon- dentes, religionem Christianam relinquerent. ‘Sic ad privatam lectorum conditionem etiam Paulus faepe tacite refpicit, eaque monet, de quibus fingularum .epiftolarum lectores maxime erant monendi. Jam vidimus ad 3: r, Paulum, Gai. 1: I, ideo continuo affirmasfe, fe non ab ho- minibus, fed a Deo, Apostoli munere ornatum esfe, , quia Galatarum multi ea de re dubitarent. Thesfalonicenfés mercatores hortatur ne frau- de utantur, 1 Z/esf. 4: 6., eosdemque acriter vexatos commonet, ut. nihilominus . gaudeant , 5: 62 C A i. IIT. 5: 16, 18. Hinc 1 Cor. 6: 9, io. ea tantum recenfet vitia, quae apud Corinthios, cum pes- fimae Veneri deditisfimos, tum mercaturâ floren- tes, viguisfe notum est. Plura alibi. Cot. .7. Aié] ctiam Rom. 2: t. copulandae orationi potius, quam ejus confequentiae notandae ine .érvit. -Sin vero nobiscum parenthefin mox les gi credas, hic etiam confequens notat. | Kals] folennem esfe Paulo in citando V. F. -particulam, vix opus est,.ut notem. Hoc colo et 13, 15., item 4: 7., tnonentur „Christiani, ne virtutis ftudium differant , cum -hodie agendum fit; idque praeceptum, laudato V. F. loco, magis etiam urgetur. Plane eo- dem modo Paulus, 2 Cor. 6: 1, 2. Inde quod tempus opportunum brevi praeterlabatur, faepe virtutis commendandae anfam defumfit Aposto- lus. Vid. Rom. 19: 11. 1 Cor..7: $9. Gal. 6: 10. (1) Phik 4: 5. : | Cot. ~ ÇE) s ds maipir tous” , dum opportunitate gaudemus, Aliter huuc locum explicat Koppe. Equidem cum Grotio faciam, we fumente pro tws, quod cum aliis fimilis fignificationis particulis, notare posfe qguamdius quoad, docet Glassius, Phil. p. 382, fqq. Q4 r. UL 63 Cor. 8. Ker&] notione hic fumitur Paulo non in- cognita. V. v. c. 2. Tim: 4: 1. De fimilitudine, quam hic invenimus, inter conditionem Judaeorum, in Palaestinam iter fa- cientium, et inter res Christianorum, in coelum veniendi ftudioforum , quaedam dicentur ad 45 1I. Cor. 7—11. "Continent haec cola parenthefin, post d;ó col. 7. incipientem, uti monuit Grotius. Pauli epiftolas. parenthefibus abundare, quis tandem nefcit? Sed peculiaris istius parenthefium formae, qua iis includantur loca e V. F. citata, etiam apud illum funt exempla, Rom. 8: 36, 2 Cor. g: 9, IO. | | 'Cor. I2. Baémere] cavete, curate. Verbo hoc impe- rative in talibus uti amat Paulus. Vid. det, 13: 40. 1 Cor. 8: 9. 10: 12. 16: to. Gal. 5: 15. Eph. $: 15. Col 2:8... : "Eerai] Indicativus pro Conjunctivo , quem postulat jore: fed rem grammaticam faepe non 64 | Cii e.o HI | l non curat Auctor. Sic etiam Paulus habet Gei- cera, Rom. 11: 9I, praecedente pámec. C1). Item. Indicativo utitur post pýrws; Gal. o: 2. 4: I13 post 44, .Col. 2: 8. Cie. I 3. "Axe où. ] Cf. pig, ^ col. 7; inprimis ibi citatum locum Gg. 6: 'Amá&TQ rije dieu Opportune ad h. i. citant Abreschius, Valckenarius aliique Eph. 4!.92, ubi dolofae peccati illecebrae vocan- gur ai emilvrlar Tijs dmráTue; et 9 Thesf. 9: 10, ubi fraudes impiae dicuntur ý &rérty rijs &dixíac. Quibus adde, Thesf. 2: 5, ubi avari- tia disfimulata appellatur mpóPaars TÀEbyE- Ela. (2) Duorum horum -fubftantivorum prius pro. adjectivo est pofitum, uti ait Vorstius de Hebraismis N. T. c. 10. p. 269 fqq.: qui tamen non habuit, quae ex toto N. F. citaret hujus ufus exempla, nifi forte Matth. 13; 5. et haec'e Pauli epistolis loca: Rom. 5: 17. 6; 4. 1 Cor. (1) Ibi bibas quidem legunt, cum exémplo vulga- ri, et alii et nuperrimus editor cl. J.A. H. Tict- mannus: fed Queso, ex Codicum auctoritate , restitue. runt Koppe, Griesbach, alii. (2) De eo loco cf. Dorville ad Charit, p. 196. Alia vide ap. Abresch ad h. l. p. 224, 1q. iá tar SIEN.. 65 I Cor. 1: 17; 21. 2: I, 4: 13. 2 Cor. 4: 7. Gal. 3: 2, 14. Eph. 6: 5. 1 Tim. 6: 17. :£ j $ Cor. 15. ^ Ev rà AÉysaÜa.] Quo referenda haec fint, dubitant interpretes , qui omnes confentiunt, du- riorem hic esfe ellipfin ; quam quo modo alii aliter fuppleant, recenfere nihil attinet. In Pauli fcriptis, fimiles ellipfes duriores c£. Rom. 4: 8- 16. 9: 10, 12. aliasque in illa epiftola ; 1 Cor. 9: 4. 14: 32. 2 Cor. 8: 3, 4. l0: 9. Gal. 2: 10. Phil 9: 13. al. Cf. fupra ad 2: 5, infra ad 4: 3. et 10: 18. Hoc colon, cum praecedentibus quibusdam , infigne continet exemplum monitorum, in fum- ma gravitate, fùavium tamen atque amorem redolentium. Ita fcribere inprimis Paulus fole- bat, qui, cum animo esfet hominum falutis &mantisüimo, femper lectores ad bona quaevis ardentisfime hortabatur, idque ita comiter, ita urbane, ut fuavius quid dici non posfet, V. 2 Cor. 5: 20. Christi fumus legati, ut Deo per nos adhortante: precamur- Christi nomine, Deo | E re- ^ | en | | 66 ^. Car Ik D EAE veconciliemini, Vide Capp. 8 et 9 tota, 16: I. (1) Eph. 3: 1 ,13. Cf. inprimis oratio ad Presbyteros Ephefiacos , det. 20: 22 fqq. (2) Cor, 14.. ‘Yréerasis] hic et 11: 1. fignificat fuzda- mentum perfuafionis. Alio fenfu legitur 1:93. fed fere eodem 2 Cor. 9: 4. II! 175 ubi per- Juafi ionem , fiduciam notat. Saepius non exftat in N. F. ; ? * Cor: 16. "AAM où] fane, utique. Illud où additur ob * interrogationem, quae hoc loco vehementer af- . firmat: qui dicendi modus omnibus linguis com- munis est. 'AAAZ vero, in periodo, ubi non est interrogatio, fine où pofitum, fignificat fane; Utique; Rom. 6: 5. 1 Cor. 4: 15. 9:2, 2 Cor. A 1i. Faber: 20: 3) Cor. AUC CR en Royaards, Dip. de alterá ad Corinth. epiffola, p. 1926. ` (2) De qua oratione neminem poenitebit legisfe, quae habet Ven, Riehm, Disf. de Fontt. s Apost. P.92,fq. — (3) “Aard hoc fenfu frequens est apud optime Grae cos (C£, Abresch ad h. l, p. 231, fq.) inprimis fi ; | ge- Car. Ill. 67 Cor: 17. Oy ru naie ërerev i» Tj bphgw.] Paulus, * Cor. 10: 5. Kareorpbnrar Ev cji Eppo Ld Cors 16«--19, Multis iisque. brevibus interrogationibus utens Auctor, infignem prodit eloquentiae vim. . Sae- pe interrogationes cumulatae, his fimiles, apud Paulum leguntur; v. ce Rome 8: 31-35: 9' 19-21. I Cor. 3: 3-5. 6: 1-5. 9: 1 -13- a Cor. 6: 14 - 16, alibi. Inprimis hoc obtinet in epiftolis ad Corinthios, animo valde conci- tato confcriptis. Nifi enim quis vehementius - affectus fit, interrogatione tali non utitur. «==. Porro haec cola cum fequenti, Grotii explica- tionem fi probes, parenthefin continent fatis longam et abruptam: fed. tales’ parenthefes fac- pius apud Paulum etiam leguntur; Rom. 1: 2-6. 9: 13- 15. et forte 5: 13 - 17. 1 Cor. 15: 20-28. Eph. 3: 2-13. Col. 2: 16- 93. — Denique ab iisdem Israëlitis, ex Aegypto exeuntibus , exemplum quoque defümfit Paulus, 1 Cor. to: 1-12, quo Corinthios ad pietatem excitaret. Cor. geminetur. Vid. Wyttenbath, ad Platonis Phaedon» p. 142. et Philomath, L. lll. p. $7. Cf. etiam Vi- E , de ldiott. p. 432, fq. E 2 68 Car. Ill. Cor. 19. Ex multis colis praecedentibus hoc jam co- lon deducit: five potius demonftrata in prio- ribus, argumento nunc omni explicato, in hoc colon contrahit. Quem morem, Paulo in reli- quis epiftolis non frequentem, faepe in literis ad Romanos obferves; quippe quae generis funt demonftrativi, V. Rom. 1: 30. 3: 20. 5: 2I.. 7: 1I. II: 32. al.: item 1 Cor. 7: 24- 11: 335 34. Vide et infra ad 4: 9. CAPUT QUARTU M. Cor. ^n Ao Tig &E Op (1) öorepynévar.] Dictio haec profecta est ex Auctoris animo , hominibus placendi ftudiofisfimo. Potuisfet enim illud ĝo- x4, videatur, omittere; et fimpliciter dorepú dicere. . Sed durius dictum emollit, adjiciendo hoc dozei. Praeterea dicit rus, aliquis; pro. quo etiam fcribere potuisfet , 74/7; : fed id quoque durius diceretur. — Non facile quemquam inve- nias (nifi qui animi morofitate deceptus genus hu- manum oderit), quin eo.modo agentem laudet. Nam urbaná tali benevolentiá, qualis monitorum reprehenfionumque acerbitatem emollit, ita fo- t lent (1) Licet minor adfit Codicum auctoritas , legere tamen malim 444»; e? ob conftantemjhujus Auctoris morem, in talibus. primå utentis perfonáà; e? ob primam perfonam, in Pondus et in fequentibus. Est autem mutatio levis; nam in Codd. toties confunduntur spé; et gesis, ut » ne Codices fideliores quidem in his fibi inveniantur conftantes ," uti ait Dorvillius ad Chariton. p« 6oge 70 C A p. INV. lent affici bonorum omnium animi, ut prompti reddantur, ad ea omnia agenda, quae ipfis mo- nitor praecipiat; qui reprehenfor quidem est, fed urbanus , fed benevolus, fed ipfos magni aesti- mans, nec culpans, ut culpet, verum ut ipfo- rum faluti confulat. Talis reprehenfor erat Paulus. Hic enim, ubi dicere potuisfet , vehementer mihi haec res displicet , potius fcribit, 1 Cor. 11: 17, 22: non laudo.. Quum acriter eos reprehendisfet , qui annuntiatam ab ipfo doctrinam rejecerant , eosque iterum Euangelio fuo inftituisfet, fe com- parat matri, ¿Xos filiolis, quos iterum partu- rat, Gal. 4! 19. Lectores vitiorum accufans, fe eorumdem quafi reum proponit, dicens, nos pec» . €ayimus, pro vos peccastis. Vide locacitata ad 2: g. Quae de paucis hominibus dicere poterat laudabilia, ea. omnibus tribuit, Rom. 145 33 ^4» 6. 1 Cor. 4: 5- 6: x1. ‘Gah s: 10. alibi. Quae vero plerisque objici. poterant vitia, ea paucorum esfè affirmat. V. Rom. 3: 3. 11: 17» 28: I Cor. 10:10. 11::18.s15: ere, eel. Vide etiam irffra ad 6: 9. (1) Cor. S. Espe rend] Verbi pasfivi ea pbi fo- (1) Cf. W. Paley, Hor. Paul. ubi de ep, ad Phi- lem. agit, Verf. Belg. p. 319 fqq. e gen 4 NOUS Car. IV. e fona utitur Auctor, quae, in dativo pofita, ver- bo addenda fuisfet; ut hic diceretur: su» eùny- yéAi£ero- Cum apud bene Graecos, tum apud . Paulum, hanc conftructionem ' faepe invenias. Ex hujus epistolis vide Rom, 1: 10. 3: 9. 6: 17. I Cor. 9: 17. 16: 2. Gal. 9: 7. 1 Thesf. 9:4 D Tim. qv: rre Tio x: si fitit notione mox quaedam dicentur. ‘O Aéyog rijs &xofe.] Eaedem voces ita junc- tie reperiuntur, t Zhesf. 2: 13. Pleonastice duo-fübftantiva jungere amat Paulus. V. Rom. 1: 23. duoim elxóvos 5 9 Cor. S: 1. olnta roü exúvous; Gal. 3: 2, 5. Cet faepius alibi) Epya vópous ibidem xo míerews; 5: g. Amie due Katorúvns s Eph. 1: 19. xpá&roc rijs icy 065 2: 2. 6 alév TOU vóopou; 4: 93. Tb mveüja TOU voóc; Col, 3: 12- omkdy va olwrippoU y 9. Thesf. 1: 8. TUp QAÓyóc; Yi. Epyov miarewse — Euyxenpapévos.] Voce hac numquam. ufi fant LXX; numquam N. F. auctores, praeter Pau- lum, 1; Cor. 19: 24. | Eöyyyeduojaévor - Tfl rieren] Qua adios ipfis priva, et Auctor noster et Paulus voce mierews ufi fint, infra videbimus ad 10: 38. — Uti autem Auctor hoc loco voces, e rebus Chris- danis fumtas, transfert in res Hebraeas ; ita Pau- lus faepe cum illud agit, tum vocabula, V. F. oeconomiae propria, in N. F. transferre amat. | ita 72 DAP p, AL Ita nimirum effecit, ut Judaeis videretur una . esfe religio Patriarchalis et Mofaica cum Chris- tianâ, Cf. quae fupra diximus ad r: r. Hinc Paulus rieri tribuit Abrahamo, aliisque, qui diu ante Christum vixerant, Rom. 1: 17. 4: 1-22. Item quum vójov vocaret religionem Mofaicam ; vóuoy etiam dixit de Euangelio, Cap. 7, 8. Hinc - de /acrificiis Christianis loquitur: vide loca ci- tanda ad 13: 15. Hinc denique Baptismum Coe- - namque Christianorum facram transfert in He- braeos, per nebulam et mare Rubrum transeun-' tes, manna edentes, e rupe bibentes, 1 Cor. 9: 2-4. Cet. : Cor. 5. 'H xaraflo toù vóopov] dicendi modus est , apud quosdam N. F. auctores obvius, apud Pau- lum etiam, Eph. 1: 4. - Interpretum labores docent, quam dure ellip- ticafit hujus coli dictio. De qua ftili, etiam Pau- lini, proprietate dictum ad 3: r5. | Cor. 4. Eloyre.] Scilicet ý pad, quod more Paulino omisfuüm. Vide ad 1: 6. - Cor. a pw. JVE 73 Cor. 6. | "AmoAMéreraa. ] Recte mihi docére videntur viri docti hoc: verbum , uti et zaraAsimopat, in hac epistola fignificare religuwm esfe, restare, in Paulinis relingui: ita in his fexies leguntur, in illa quinquies. Sed utraque notio fere ea- dem est. Quare mihi quidem cafu factum vi- detur, ut in reliquis epistolis femper haec, in nostra vero inveniatur altera notio, quae non minus raro apud Graecos est obvia. Corn. 7. Tw&] hic fubftantivo praeponitur, uti fere folet cum Auctore nostro Paulus. (1) 'Ev Agp Aéywv.] Plerumque Paulus non no- minat auctorem, cujus oraculum citat: facit tamen interdum; Rom. 4: 6. 7: 7. 9: 25, 279 29. 10: 55. 16, 20. II: 9; ac 9: 25 quidem dicit &v Tú ‘ont Aéyer. Sic etiam femel tan- tum in hac epistolà auctoris citati nomen addi- tur. F8, 7087878) 9897984 Quisque videt loca col. 4 et hoc 7 citata in * (1) Vide Gersdor f, Sprach « Charact. p. 451» fqq. EN | C/A pa IV. - in contextá V. F. oratione proprie aliud quid fignificare. Paulum etiam eadem ratione uti V. F. dictis, jam vidimus ad 1: 5-13. Adde Rom. i: 17. 39: 4- 9: 25. 2 Cor. 13: 1- Gal. gi Tre Cor. 9. "Apa.] Particula est Paulo, ex praecedenti de- monftratione inprimis longiori conclufionem fa~ _ Cieniti, ufitatisfima. Cf, Rom. 5: 18. 7: 91, 25. 8: 1, alibi: vide Concordd. Unde patet, metho- dum ex praecedenti demonftratione aliquid con- cludendi, etiam ipfam faepe apud Paulum inve- niri. Vide et fupra ad 3: 19. n Xeferiuéc] et vardmavais, quae vox pos- terior faepe legitur, 3: 11. — 4: 11 , proprie fig- nificant quietem iranquillam , omni cura et labore liberam, fed indicare debent felicitatem. longe maximam: quo tropo, ad Orientalium , otii amantisfimorum, genium accommodatisfimo , faepe utuntur Arabes, Hebraei, alii. In N.F, hac metaphora foli ufi fant Joannes, Apoc. 14: 11, I3. Paulus, 2 Cor. 8: 13. 2 Thesf. 1: 7, et Auctor noster. aimed | COL. ll. Erovdkowuer &iceA0eiy.] Et ftructura Paulo | ufi- Car. IV. 75 ufitata, et voces. Etenim emoódacov. &Aleiy les gitur, 2 Tim. 4: 9. Tite 3: 12. Car. HI. col. 11. — Car. IV. col, ir bi . His colis Auctor undecies repetiit vel zera- xaúw vel zardmaurie, eaque diverfo fenfa. [Nam ita ejus procedit argumentatio : i Quod Davi- des.de Domini requiete loquitur, necesfe est, „ut aut de Sabbatho dicat, in quo quieverit Deus; aut de quiete, quam adepti fint Israëli- tae in Cananaeam ingresfi; aut. de alia quadam quiete, quae adhuc fit fütura. Atqui de prioribus illis rebus loqui non potest, quuni altera jam à principio conditi mundi fuerit; altéra multis fe- culis ante Davidem. Necesfe igitur est, ut de futura quiete dicat." (1) De triplici igitur quiete loquens, una voce indefinite utitur. Hujus dicen- di rationis, Paulus, fi Quis alius , est amantisfi- mus (2). Quibus autem h. l. ufus est Auctor vò- - (1) Sunt verba S. Castalionis in h. I. p. 190. " Ca) Ex illius fcriptis largam exemplorum vint colle. gerunt Bauerus, Logica Paull. p. 9. (qq. Glassius, Phil. p. 1343. fqq. Cf. Grotium ad Rom. 7: 23. Vide Koppium, Excurf. IH. ad Ep. ad Gal. de fenfu vocis vepos apud Paullum p. 109, Excurf. IV. de. vocibus 2iaie- eur €t aios apud Paullum p. 113, Excurf. V. de fen. à / 76 QUE P CIV, vocibus, eas ex oraculo citato repetiit, quod -etiam Paulum faepe facere, vidimus ad 2: 8. . Praeterea easdem cognatasque voces faepisfime repetere, itidem in more Paulino est pofitum. Vid. v. c. Rom: 14: 4-9. xópioe et zupieúw ; I Cor. 1: 17- 27. caoQía et utopía; 11: 29-32. xpívw cum derivatis; 2 Cor. 9: 7-11. dé£a et Jočáčw; 7-19 item xarapy£o et zakúrrw cum derivatis; 13: 5 -7. dóxipos cum derivatis. | Cor. 12. Zav.) Verbum £5» h. l. fignificat durare, non deficere, uti faepius in hac epiftola et apud Paulum. V. Rom. 9: 26. 19: 1. 2 Cor. 3: 3. 6: 16. 13: 4. Gal. 2: oo. 1 Thesf. 1: 9. 1 Tim. 9: I5. 4: IO. 6: 17. Unde patet hanc notionem non plane a ftilo Paulino abhorrere, ‘O Aóéyoc.] Sunt qui explicent de Jefu, qui more Alexandrino 2Aóyoc; dicatur, lta etiam nuper vir eruditione celeberrimus L. Bert- holdt, in libro: Historisch -.Kritifche. Ein- . leitung in fäümmtliche Schriften des alten und neuen Testaments, T. VL p. 2941 , fq. Huic enim fenfu vocum anipe, mevmarmer ct f. b. apud. Paullum. p. 117. Quae omnes voces apud Paulum faepe , eâdem orationis ferie fenfu maxime diverfo, ponuntur. Cii pe IN. 77 enim: vulgaris explicatio, de verbo mandatisque Divinis. hanc vocem intelligens , non vidétur admittenda , quia longe nimia fit hyperbole: quo ex tripode dicto, fuà interpretatione vin- dicatâ, ex hoc etiam loco probare conatur, Auctorem hujus Epiftolae non Paulum esfe, fed Alexandrinum quendam. Sed primum tenendum est, non tantam hanc esfe profopopoeiam, fi per Aéyoe verbum Divinum intelligatur, quan- ta non faepius inveniatur, yel in univerfo Co- dice V. et N. F. (Vide Glassium p. 1006- 1029-) vel in hac epiftola, in qua et multa auda- cius dicta alia inveniuntur, et, 10: 90. via adeo in fanctuarium (dca vocatur; vel apud Paulum, Vide I.Cor. 9: 24-27. 2 Cor. 3: 2, 3. 5: 1-4. Eph. 6: 13 -17z- 1 Thesf. 5: 8, ubi metaphorae tantum. audaces inveniuntur. Quid autem dicam quoties mortem, peccatum, legem perfonas fin- gat? Vide et infra ad 6: 7, 8. (1). — Deinde illa pars hujus profopopoeiae, qua verbum Divi- num dicitur penetrantius quovis gladio ancipiti , fcriptoribus Judaicis est admodum familiaris, uti mox ad voces u&Xaipav ðirropoy videbimus, — Praeterea obferva. c£. totam hanc epiítolam age- (1) Cf. cl. Royaards, de 2 Cor. p. 112. fqq. et T. Hemsterhuis, Oratio de Paulo Apeftolo, in Hemsterh. et Valcken. Orati. p. 31. 1 3$ LO» AP IV. agere de J. C., fed numquam ibi hünc dici viv Aóyov: et faepisfime in illa inveniri vocem Aó- yov, nec raro de verbo Divino; 9: 9. 4: 9 7: 28, 13: 7. — Denique, quod maximum est; longe melius cum oratione contexta convenit ; ut Aéyoy h: ls de verbo Divino intelligamus: nam in praecedentibus non de J. C. fermo est; fed de promisfis Divinis in V. F. factis. Quae quum ita fint, longe plures melioresque in, tefpretes vocem ita. intellexerunt; ii etiam; qui a. Paulo hanc epiftolam abjudicabant, Gro- tius, Valckenarius, alii. | Topmrepoe $víp.] ‘Trép post verbum com- parativum etiam invenitur „ 2 Cor. 19: 13. úrrú- Ügré rtp- Tàe EnuAuctas. Ceterum post com- parativum mor legitur in Ñ. F. mifi Luc. 16:8. Máyaæipav día Topoy.] Cum hac dictione ver- bum Dei melius fecare omni gladio ancipiti,- valde convenit locus. Pauli , Eph. 6: 17., ubi loquitur de gladio fpiritus ; quod. fit verbum Di- vinum. Doctores Judaei faepius verbum aut le- gem Divinam cum gladio comparant; quod duxisfe videntur, e Pf. 149: 6., uti patere videtur ex locis apud Schoettgenium, Zr. T. L p. 945, fq. ad h. l. Vide etiam m 49: 2. Apoc: I: 16, 2: 22. Item cf. Jef. 11: 4. | | VuXiüc Te xat mveúuaros.] Hoe quidem loco non fuübtiliter diftinguam bas voces. Sed tamen ani- Ls les tre oo C^» IV, 29 . anitnadvertendum est, Paulum utroque isto par- tis hominis fublimioris nomine uti, 1° Thesf. 5: 23... Ac praeterea. etiam -reperitur duplex haec appellatio in Mariae carmine, Luc, i: 45, 46. — ubi ex parallelismo Hebraeo hae voces fibi op- - ponuntur. Paulus etiam hominem diftinxit Yu- Xxóv. et Treu par br (1). | Puis et TVE RATO in dps et pevehdy — &»Üvuácsuv et &uvoidy fynonymice ingeent, more Enne Vide ad 2: 2. Cor. 13e - Où xrícic] nihil, uti folo loco Rom. 8: 39. | ui UNUS [nest his duobus colis 12, 13. orationis elé- gantia et flumen numerofüm, quod. cum ‘orato- rum Graecorum numero oratorio fere convenit, Talia grandius dicta, cum numero Graecorum _ oratorio conferenda, apud Paulum etiam faepius invenias; v. c. Rom. 2: 21, 22. 8: 30. 11: 33, 44. 1 Cor. 15: 55, 56. 2 Cor. 11: 4, 99. Phil. 3: 19- 1 Thesf- 1: 3, 5- 5: 14. al. f Cor. (1) Qua de re et alii egerunt et Valckenar, ad 1 Cor. 2: 14. Schol. T. M. p. 137, fqq. 80 | JC. pt HV. ; Cor. 14. Loquitur Auctor de Mesfia, qui transierit coelos. Scilicet ea erat Judaeorum opinio in fuperiore paradifo coelesti esfe locum, quem nemo praeter Mesfiam ingrediatur (1). Jam igitur cum Pontifice Maximo, templi et atrium et fanctum et adytum transeunti, Auctor compa- rat Jefum Christum tres coelos transgresfum. Uti noster Auctor Hebraeis“ placet, ad eoruni res perpetuo refpiciens, ita Paulum etiam fem- per fe hac parte illi fimilem ostendere, moni- tum ad 2: 17: Conf. ad 3: 9 - 6. 4: 2. Tús ópoàoytaç-} Hanc vocem in fola hac epi- ftola et fcriptis Paulinis inveniri, dictum ad gi I. Cor. 15. M) duvdjevor | Nolentem, ex ufu Paulino. Vide ad 5: 2. "AcÜévewu.] Sunt hic et infra 5: 29. II: 945 res adver[ae , quae Christianos premunt. Quae fignificatio haud fcio, an apud alios N. F. auc- tores inveniatur; Paulo autem eam esfe familia- rem (1) Vide Sohar Exod. Fol. 3. col, 12, obfervante Schoettgenio ad h. l. p. 947- C apr, IV, 1 sem vel ex Grotii nota. in h, 1, videmus, Cf, Rom. 8: 26. 1 Cors 9: 3. 2 Cor. 11: 30. 12: 55 9. 13: 4. Gal. 4: 13. Eadem notione dicitur &eÜeveiv , o Cor. 11: 29- 19: 10. 13: 4, 95 iem in Pauli oratione; Act. 20: 35; itidem dolevús, Rom 5: 6. IIer&paej.ívov cet.] Supra ad 9: 1o. monui- mus, uficatisfimum fuisfe Paulo, eodem modo, quo ibi fecit Auctor, Christianorum fata, vie tam, mortem, falutem futuram, cet, comparare cum Jefu fatis; atque ibidem ad col, 11 vidi- mus, Jefu conditionem cum ` conditione homis mim e contrario ab utroque collatam.. ‘Postee rius etiam h. l. facit Auctor; item Paulus ; Rom, 8:5. 2 Cor. 5: 21. Gal, 3: 13. 4: 455. Phil, 7,8. al, Xwpis.} In hac epistola decies et ter legitur : neque apud Paulum plerümque deëst , nam dee cies et quater in hujus epp. invenitur. Cot. 16. Merk srappyoias.] Interdum et hoster Au- ictor et Paulus monent, per eppuoíme, cum fiducia, Deum esfe adeundum a Christianis. Vide Pauli loca, Eph. 3: 12. 1 Tim. 9: 13. Apud Joannem. etiam hoc invenias. | yg Aá[Qwjnev Ehsov Had dp eÜpwrev.] Saepius jam adfuerunt dicta, ad parallelis- F / . mum 85 5 (Ua 9$. AIV mum poëtarum Hebfaeorum accedentia , "inpri- mis ubi oratione elatiore Auctor utitur; v. c. 1:92, 3. 4: 12, 13. Non est quod miremur parallelismos tales faepe in graviter fcriptis. Pau- li epistolis inveniri, V. Rom. 1: at, 29. 9: I9. 4: 25. 10: 9, Io. 1X: 12, 33. Gal. 5: 1. Phil. 9:6, 9.9 Thé: 1o Ge ale Eöxaipov.] Monet Valckenarius apud bene Grae- cos fere dici zaspóe fimpliciter, illo sù omis- fo; nam xapós abfolute fignificare tempus op- portunum. Licet igitur non opus esfet, ta- men eU additum est; quod omnino ingenio Scrip- toris nostri convenit, qui confuevit gravem vo- cabulorum fignificationem hoc illove additamen- to magis etiam intendere. Quem etiam esfe morem Paulinum jam vidimus, exemplo com- pârativi bis expresfi, ad 1: 4. . Hinc apud Pau- lum talia compofita , qualia funt Ömepenmepie= ccü, vrespewreiyo , DmepevrUy Y vo , alia (1). Item sUcpeeosc foli Paulo et Auctori nostro pro- prium „in qua voce etiam eù abundat , uti in voce eÜnarpoe. Praeterea etiam alia multa compofita per eù a Paulo, aut folo, aut faltem faepius quam ab aliis,- ufurpantur. Jam dixi de voce süxa;- poe. Eodem pertinent eÖmerddorog, eùmpóoder- Tog, eÛmpóoedpos, eümpocwméw, eÙoypos , EŬ- orÂay- (1) Vide Grotium ad 1 Thes. % 17. Gia ps. IV, 83 orAayxvoss elo yhpuv cum derivatis , eÜrpame- Aa , al Quod hic monuisfe juvabit , quando in feqq. etiam talia cum sý compofita z. alibi ra- rius invenienda, nobis obvia erunt s Fs. C4- 24 CAPUT QULNTUM Cor. t. "Ix mpòs. toy Osóv.] Eandem phrafin etiam legi Rom. 15: 17 , dictum ad 2:7. Aäpa re na) Üvzíme.] fynonymice junguntur, qua ratione faepe apud Paulum legi duo fub- ftantiva, notatum ad 2: 9. . - Cor. 2, Merpomafeiy} fere fignificat moderari af- . fectiones iis ratione fubjiciendis: fed Auctor noster notionem huic verbo indit, fenfu ma- lorum alterius ajiciendi convenienter fuae pèr- fonae (1): quae notio, etfi non uni Auctori nostro propria est tamen rarisfime alibi inve- niatur (2), Paulus, rem grammaticam non cu- rans, multa etiam nova finxit vocabula ; vide ad 2: 2. | Av- (1) V. Valcken, in. h. 1. ` ' (2) Quaedam exempla citarunt Wetstenius, Carp- .20vius, Abreschius inh. L € AP. V, 85 Avvdjaevos.} Hic non adeo potentiam respi- cit, quam. voluntatem ,. ut. fupra 9: 18. 4: 15- Quae hujus verbi. notio Paulo frequens est; Rom. 16: 25. Eph. 3: 2. Idem obtinet in formula Quvarbe ykp Oeós, quae ubi apud illum occur- aid vide infra ad 11: 19, "Teig éyvoouci] peccantibus, Sic infra g: ; deyvónmarer Eph. a: 18. yroa (1) peccatum fignificat ; quo fenfu haec: interdum apud Alexan- drinos leguntur , raro apud bene Graecos. Iepixerros &ohéveiav| indutus est infirmita- te. Tropus a vestibus induendis est defumtus, quales multi funt apud Paulum ;. Rom. 13: 14. Evdúeabar cà» Kúpuov;- 1 Cor. 15: 535. 54. &Qüapriay et àüavecíay. 9 Cor. 5: 3.. obunrúe pov 5 Gal. 3: 27: Xpioróv: item Eph. 4: 24» Col. 3: 10 , 12«: Sic imerðúeghgi2 Çor, 5: 2,4. exdúerlaær, 2 Cor. 5: 4., cet. — Dictio locinostri femel in reliquo N. F. legitur, idque apud Pau- Tum, Act. 28: 20, Tip &Awciw TaórKv mepines par, his vinculis indutus fum. CaL: 3: ~ Kalus mepì TOU daat, oÜrw x2) mep} éadroö.] Hus jusmodi oppofitiones filum Paulinum prorfus fpi- rant ; (1) Vide ia illum 1, K oppium. e. Car. V. ` rant: ápud Apostolum enim tales faepisfime legi- ius; V. Rom. 5: 19. 6:4. 11: 30; 31. 191 R I Cor. 12: 12. 2 Cor. 1:5. 11: 3. Col. 3. t3. 1 Thesf. 9: 6, 7. al. Mep) éauroö cpocQ fpem ómip ' bips Tepi et úmép univerbo junguntur. Saepe hac ra- tione duas vel tres praepofitiones ad unum ver- bum invenias apud Paulum; Rom. 3: $30. 5: jt. FCor, 1i: 19. 19:79, 9. 2 "Cor, 7: 19 Col. 1: 16, 1 Thesf. I: 5. 3: 6. 4: 7. alibi. Cor. 5. EMEncs yevuügvou.] fibi gloriam fumft; ut fieret, Tales infinitivi ordes apud Paulum leguntur; det. 17: 26, 97. 26: 16 , 18. Rom, .14: 2. I Cor. 7: 25, 39. Gal. 3: 1. Eph. 1: 10. Col, 4: 6. 1 Thesf. 2: 4. In hac epistola me OS 190, I Kit 8 | ^ Eundem hunc e Pf. 2. locum a Paulo id ean- dem rem declarandam citatum fuisfe, Aes. 13: 33, dictum ad 1: 5. | Cor. 6. T£. Si vel vera esfet cl. Schulzii p. 150 obfervatio -&Z;v in hac epistola fignificare fe riem, in Paulinis (in quibus bis legitur) ordi- nem; tamen nihil inde efficere posfes de ftili diverfitate : nam in hac epistola non invenitur | haec TEE a em haec.vox,.nifi in hac nostra formula, ex V. F, laudata et fimili 7: 11. inde efformata,- Cor. 7. 'Ev mais újaépars vis capnòs aùroü] in hac vita, eaque infirma multisque malis obnoxia. Supra ad 2: 14. vidimus et hunc. Scriptorem et Paulum per voces a/ua et cpE intellexisfe, debile corpus humanum. Xáp£ , ad imitationem Hebr. *àt/2, faepe hac notione apud Paulum. legitur; v. c. 2 Cor. 10: 3. ubi fe dicit £y rapu} me- perareiv, où wark cdpraorparsúsclar, i. e. fa magna quidem laborare infirmitate , nec tamen impiis confiliis adductum munus fuum.. obire. lem Gal. 4: 13. de TÄ ZsÜeveím loquitur et de rà meipaapaú) , quem &y TÄ rapi , in infirma. hac. conditione , patiatur. Cf. 2 Cor. 4: 11. . Aeceis.] Nomen hoc faepe apud Paulum invenitur; raro in reliquo N. F.. | Tiv Juvápevov cei. abrày Er Üayárov.] Ad confilium praefens accommodatisfime Deus de- fcribitur , tanquam qui posfit fervare e morte :- qua ratione fere folet uti Paulus. Vide ad 9: 14. EiAafdeias.] Hic legitur et 12: 28. item eùAa- Pudete, 11: 7; quie voces, uti in univerfo. N. F. funt rarisimae , ica neque apud Paulum leguntur. — Sed negamus pro iis ftilum Pau- linum postulare eUcs(ósim et süre()íu : nam haec. in 88 CH vl Ns in folis epp. ad "Timotheum et Titum inves niuntur , adeoque in decem Pauli epistolis des "funt. | Coz. 8. "Enaüse — Braber.) Est paronomafia, qua delectatür Auctor noster. Vide fupra 9: 2. made pífuurie xo srapanons, 9: 10.01 ðv vx mdvra xa) d) có Tk mdvra;infra 14e QAG TE Ka) tge 400; 9: 7. tT Twp , &ujTwp 5 9: Yo. Oppidi xol vópzci al. Hoc paronomafiarum ftudio etiam Paulum quam maxime fuisfe ductum, notisfimum est, Supra ad 2: 2. jam unum alterümque exem- plum adductum est (1). Ita jungit. Rom. 1: 28. &okíuacav — adóxiuocs 29. mopveig — ro- vypia Chic tamen lectio incerta est) Plóvou => Móa. vou 5 31. AcvvírüUe — ġruvsbérouvs; 2 Cor. 5; (2, 9. émevdóerdar — EydÓErdar 5 4. Endúerlar — | | j Em- (1) Alia laudarunt etalii et Glassius p. 1335-1342, ex quibus patet po&tis Hebraeis et Paulo paronomafiam valde fuisfe amatah, Ex Paulinis epistolis et Hac nostra exempla collegerunt Gatakerus, zfdver/. Miscell. Cap. 44. p. m. 450. fq. et C. L. Bauer, Rhetoricae Paulinae (Halae 1782.) Tom. II. p. 582, fq. Nondum vidi, quem de hoc argumento edidit librum J. F. Böcte , cher, de paronomafía finitimisque ei figuris Pauló Apostolo friuiniótih (Lipf. . 1824.) p Cnr VN. | 89 breydóésalou ; 8. Endnrijrar — tvðypýrarn Quae. omnia exempla ex duobus tantum Vnd" funt citata. | Obfervavit vir acutisfimus cl. Schülzius ‚Pp: ‘143 , in hac epistola longe faepius mae lé- gi, in Paulinis Tác yet». Quod etfi recte moe net, minus "bene tamen existimat, binc: etiam ftili diverfivatem posfe effici, Etenim Paulus fae- pe lectoribus malorum pracfentium folatium prae= bebat „de quibus fubeundis fi loquebatur, neces- fe erat ut verbo praefenti uteretur ; hujus episte Auctor faepe dë Jefu morte et calamitatibus praeteritis loquebatur , adeoque praefenti dti nón poterat. Aoristo «tànién. hoc eodem ufus: etiam est Paulus, Ga. 3: 4e r Thêsf. o: 14, — Quae. autem vif cl.- ibidem addidit. de. verbis peréy tw, waréyw, Tpoéíyo, non video quid valeant. Quid mirum eundem Auctorem iis nom femper eodem modo temporeque esfè- ufum? - TA oraxofw.] Soli Paulo ét Auctori nostro proprium est, fupplicium , quod J. C. fubiit, obe- dientiam vocare; Rom. 5: 19. Phil. 2: 5. Cor. II, Aéyoe] hic fignificat doctrinam „uti et col.. 13. 6: Ie 13: 7, 225 verbum mandatumque Divinum, a 2. 4: 9: 12. 73, 28, 12: 19; ratie nem 9o. | Gra EA V. nem, 4: 13. 13: 17 5. nec faepius legitur in. hac epistola. In ep. ad. Rom. quinquies legitur „ fi citata ex V. F. excipis, ter notione veri. mandatigue Divini, 9. 6, 95 13: 9. In ep. ad Gal. bis occurrit, idque eadem notione , 5:14. 6: 6. unde patet. hanc. notionem Paulo fa- tis esfe- familiarem. Exempla autem citavi ex. epp. ad Rom, et Gal. , quia haeitidem ad Chris-. tianos Judaicos funt fcriptae. Cor. 12. T eroi seio.] inflitutionis rudimenta. Legi- tur eodem fenfu, Gal, 4: 3, 9. Col. e: 8. et longe alio, 2 Petr. 3: 10, 12e Saepius non ipe: veniur in N. F. Tày Aayúy Tod Osov.] Eadem formula, Rom. 3: 2, quae plane eadem non faepius legii in NE, | TéAauros.] Eadem fignificatione metaphorica. haec vox obvia est, 1 Cor. 3: 2. — Cor. 13. Auxziocóy4] vox est ,quae Paulo prae reliquis N. F. auctoribus est in ufu , inprimis ubi de venia peccatorum fermo est: qua fignificatione utrum vox hic fümatur, incertum ; tamen mihi qui- dem ita videtur, ob ea, quae dicentur ad 6: 1, 9. Nýrios.] Paulus folet , , hominem. Christia- | nà C Ar. V. ot nå doctrina minus provectum conferre . cum infante, provectiorem «cum viro. Ita vúgrios le- gitur, Rom. 2: 20. 1 Cor. 13: 11. Gal. 4: 3. Eph. 4: 143 fed omnium maxime cum h. l., quo Hebraei dicuntur opus habere Jacte, non cibo folido , esfe enim eos infantes, convenit t Cor. 3: 1, 2, ubi Corinthios vocat infantes , vumtous , quos lacte , non cibo aluerit. Cor. 14. . TeAsíuy.] Graecis &vwip réderos isest, qui ad aetatem. virilem pervenit. (1). Hinc cumalii N. F. auctores, tum praefertim Paulus eo nomine dixerunt illum, qui virtute ac fcientià vere Christianâ esfet praeditus. Vide inprimis 1 Cor. 14: 90. ddekPol, ph madia yiverhe Tais Ppée cív' &AAx Th Hania vumiddere, Tais dE Oper? medtior yiveode, Eph. 4: 13, 14. optat, ut adolescant Christiani els &vòpa rtéàsiov , et ad eum aetatis modum, qui plenus est Christi, ne fint amplius vio: Plurima autem funt loca, quibus Paulus vel folos Christianos vymrious me- morat, vel folos redefous, quae dabunt lexica. AicOyrúpia] de animo dicitur. Sic @lodyous a corpore ad animum transfertur, Phil. 1: 9. Neutra vox faepius legitur in N. F. ‚Te (1) Vide Wetsten.adh. Let Abresch. p. 348, fq. item Valcken. ad 2: Io. p. 435, fq. 92 Car. V. Teyvpvacpfva.]. De exercitanda animi faculta- te etiam Paulus hanc vocem dixit, Tim. 4: 7. Saepius non legitorin N. F.,nifi et infra eto Petr. 2: 14. Aixpiaiv. ] Haec vox non legitur. in N.F. nifi Rom. 14: 1..1 Cor. 19; 10. — | Ceterum de distinguendo.bono maloque , tanquam re homi- ni Christiano utilisfima, faepius loquitur Paulus. V. Rom. a: 18. 2 Cor. 12: 10. Phil. 1. 10.. Cor. r1-—14.. Christianos , quos faepe jam leniter monuerat Auctor, hic acrius reprehendit. . Incufat autem eorum torporem in inquirenda religione. Orienta- les niminum femper ab auctoritate fapientum pris- ` corum pendent; ac Judaei quidem nefas puta- bant, Rabbinorum Veterum . dictis quidquam vel addere vel-demere; imo postea anathemate di- gnos judicahant, qui religionem: accuratius per- quirerent. Qualis torpor, quoniam impediebat, quominus veram religionis Christianae rationem in» telligerent, reprehenfione erat dignisfimus. | Pau- - lus plerumque quidem longiori amoris lenitatis- que. viá lectores hortatur, interdum vero feve- ritate majore increpat. Exemplo fit, qua ratio. ne egerit cum -Corinthiis et Galatis. V. 1 Cor. 41,9, 21. 5: 6. Gal 3: 1. Uti autem hic ex. epiftola ad. Hebraeos unicus est locus, quo fe- " i Car, V. 93 feverius in eos invehat Auctor, qui fermone le- ni multo magis delectatur; ita etiam in epiftolis Pauli talia acrius dicta quaeri debent, gratiofa et blanda. ubique exftant. Agit enim wuti pru- dens medicus, qui ustum et fectum non venir, nifi quum jue Qáppæzæ non amplius pepe. _fiuntur. Cuncta prius odii: fed immedicabile vulnus Enfe recidendum , ne pars fincera trahatur, Cdi CAPUT SEXTUM. Car. 1 T. Tc dpxie — yov] Talis articulo- rum appofitio, reliquis IN. F. auctoribus maxi- me infrequens, apud Paulum et Petrum et in hac epiftola faepe invenitur; v. c. ó vou Oeo uiós, 9 Cor. 1: 19. (I) ToU XpiroV.] Christus hic doctrinam de | Christo fignificat , quod foli Paulo proprium est. Vide ad 13: 8. - | zeg in « id T.-non faepius legitur nifi. Col. 3: | "peii — Pucca Ospéàtoy de doctri- nae Christianae fundamentis etiam Paulus dixit , I Cor. 3: 10, 11. Eph. 2: 20. OtuéAioy uera- voias ceterique genitivi fignificant : id est, ita ut fit fundamentum poenitentia cet. Sic etiam — Paulus faepe. Rom, 5: 17. ý dwpew rije Dixouomó- ` vyg, donum pofitum in juflitia. Col. 1: 22. rò | Tá- (1) Vide Gersdorfii Sprack-Charakt. T. I. p. 303. Cas VL 95 eda rije capkóc, corpus id est caro imbecillis. (Cf. ad 5: 7.). Vide praeterea 1' Cor. 1: 17. $: 8; 2 Cor. 4: 6. Eph. 1: 18. 6. 14. Phil. 9: 14. Col. 1: 18. 2: 11. (1) Cor. 9. 'Avaardrews vexpáv.] Reliqui fere dicunt £x wexpdy: Paulus femper £x omittit. Act. 23: 6. '€4: 15, 21. 26: 23. Rom. Y. 4. 1 Cors 15:- 12, 13, 21, 42. Phil. 3: 11. Cor. 1, 2. Est hic locus unus gravisfimus ex iis, ob quos diu maximeque dubitaverim, num Pau- lus hanc epiftolam fcribere potuerit, — Quid enim? Num Paulus, qui geravoiav, mieri, rel, femper primaria ac praecipua habuit religionis Christianae dogmata, femper haec accurate ex- plicuit, num Paulus jam haec habeat puerilia , megligenda, mutanda cum fcientia altiori ac praeftantiori, quae religionis Christianae caput fit? Quid tandem fit caput illud? Allegoriae ? Igitur allegoriae funt fectandae, tenuis illa ac : fim- (1) tod haec attulit Bauerus, Philol. Thucyd. Paul. p. 29, fq. ` 96 (XI A P, VÉ fimplex religionis doctrina (quam tamen conftat esfe unice veram) relinquenda! Scilicet talia feripfisfet Paulus? — Ita rogabam cum Ven. P. Bosveld, Tijdmeter , Tom. IV. p. 339, fqq. Verum diu diuque hunc locum animo volventi, tandem mihi vifus est vir venerandus non fatis - recte conftituisfe fignificationem vocum Zpx4 et mehciórye, "Ap enim doctrinae Christi, non est ejus pars minus primaria, fed quae prima atque ante reliquas est docenda , fundamentum doctrinae religionis:Christianae. NNamqui hanc. &p- Xv cognoverint, vere cos Christianos esfe praedi- cat Àuctor. Nimirum ita pfocedit ratiocinium Col. .1-6. , Non amplius initia religionis Chris. tianae explicabo; nam vos, qui initia illa fatis docti estis, fi fecundum ea vivere nolitis, iis repetendis non eniendabo." Igitur qui zip 4p- x» religionis Christianae didicerant, eos col. 4 et 5 defcribit tanquam „ qui gustasfent do- num coeleste, participes facti esfent Spiritus Sancti, intellexisfent bonum Dei verbum, fcivis- fent, virtutes regni Mesfiani" Unde clarisfime patet, haec initia religionis Chriftianae fignifi- care prima quidem, fed et primaria ilius doge mata. Deinde rekciörye neque doctrinam drill, quae-est caput religionis: Chriftianae (hoofdzaak s ait Bosveldius; neque allegorias, fed doctrinam, - quae TC vab. VI 95 quae adwlHoribus | hominibus ^ cónyenit. Locu- tus enim erat Auctor, duobus colis: praecedentis bus; dé Christiánis éf pücris'e adultis, atque de diyeta: utrisque tradendá doctri, quibus diétis jam addit: verum" accedamus ad doctrinam adul- tioribus convenientem , ie e. fublimiorem: , iH- telletiu difficiliorem ; nion masis "méces[ariam ác praeflantiorem. ' Iti hanc : vocem esfe fü- mendam, not tantum ek oratióné contexeâ pa- tet, fed” etiam ex conftanti N..F. ufu. Vide füpra ad 5: t4. inpr Eph. at 13. Coli: 28, Praeterea haec doctrina , adulioribus conyeniens , hon est allegoriarum fcientia, Nam ex 5: 15- t4. patet P Sn puerorum cibum esfe lae; mon ci- bum folidum , non Aéyoy Jins; 'hünc enim cibum adultis" convenire. " Igitur Aóyds dixaioróvys pertinet ad cibum folidum, quae est illa nostra reAssótyg. Jam vero Aéyov dixao- rúvyş vel T£À&óT4T2 non indicare allegoria- vim fcientiam, ex feqq. patet. Neque , enint continuo merae fequuntut allegoride ; RIT- l quitur disfertatio de 2/xaióee) nostra per Je: fum Christum , p diseiuruec cum n aliunde, tuni 414 ^ atque intellectu. - dificiliorem ptr c convenientem: id enim voce Aóyoe indicatur j | 46 nam 98 4€ Xj, VL am jAóyoc dunauonózye est fubtilior. de. venia beani disputatio (1). .Quae cum. ia fint, patet his colis nihil. in- veniri ‚aut quovis fcriptore divino aut Paulo indignum.. Verumtamen hoc. omnino disfentien- - bus concedimus. quidni enim aequi fimus?) , esfe eam vocum 4px et zeàsiótys fignificationem , ` quae faciat, ut, „fi oratio contexta non confu- latur, praeferas forte rationem Bosveldii, Vide- 4ur enim, Auctor paulo. minus accurate. hic fcripfisfe,, Quae. tamen minor axpiGera, vitium non habet, nifi, ex accurata nostri aevi ac. phi- lofophica fcribendi | ratione, ,. hujus loci. dictio- nem; dijudices. Sed iniquum. fit, Orientales, libere . et, indefinite vocibus utentes et ideas .enuntiantes, ad aevi nostri rationem exigere. . Cor. 3. 2 dvi è imir péry ó Osb] Sic 1 Cor. 16: 2. 4 z D^ xúpiog ETITRETY. te T5 | Coz. | NC Postquam | haee (cripferam , vidi hanc loci baigs difficilis „interpretationem | ex parte jam esfe propofitam acl. ]. D. '"Michaélis, Erklärung des Briefes an die Hebrder, ad. h,d. p.-eot, fqq. Cf. et Keuchenii Annot; 4n No. T. ad «Col, 1: 18..et t Mr. $9.12. - C A P. ' VI. 99 Cor. r Tp] hic ponitur pro dé, quod toties fit fn Pauli epistolis , ut exempla ubique invenias. Cf. ad 7: 19.. Guwrirhévræs, ] GwriCtm h.].. de iluminando et doctrinam. Euangelii docendo dicitur, uti Eph. 1: 18. 3: 9. et y ep 2 Cor. 4: 4, 6. X Cor. 5. .. Ot Bua] Euangelium , quod Rom. 10: 8. Vocatur gíj4& miorews, et eodem nomine fina Ocot, Rom. 10: 17. Eph. 6: 17. Vulgo, et apud reliquos N. F. fcriptores et apud Paulum , genitivus Oeoö ponitur post nomen, unde pen- det: fed faepe eriam Paulus, uti et Auctor no- . fter, Oeoö ante illud ponit, uti h, l. V. Rom. 8: 5. 13: 4 alibi (1). Cor. I en "Colis his duplex continetur recenfio , altera "ferum, quas didicerant Christiani, altera bono- rum, quae inde ad eos redundárant. Saepe ta- | _ lem (1) Alia vide apud G ersdorf iu m, Sprach. Chárdct. TL p 299. | | G a (Do OPA pe AVE lem in hac epistolâ legimus coacervationem rerum non admodum diverfarum; faepe item in Pauli epistolis, Exempla vide ad 7: 27. "PU (s 8. — Tlaparecóvras.] Itaque illi etiam , qui plurimum profecerant , a religione Christiana deficere po- terat: Idem "docet Paulus, 2 Cor. 9: 97: „ Ne aliis Euangelium annuncians , ipfe fim improban- dus, ” 'Avaaravpoörras cet.] Senfus est, "approbare "hos homines, Christum esfe cruci affixum , idem- que ineum facturos fuisfe, fi potuisfent. Et fen- tentia et dictio infolita est: cum utráque ta. men mire confentit Pauli dictum, 1 Cor. 10: S$ eum, qui indignus utatur coenâ facrâ, esfe 1 £yo- Ax TOU GüjigTOS Kad TOU aipaTos TOU Kv- piou, reum esfe corporis et „Jang guinis, i c. necis, Domini. IIapadevypavicovrae |. Ita Col. »: 15: Te fus principes et potestates ederypártirsy &v map- epnoiu , contumeliae. palam-expofuit, Neutrum verbum alibi in N. F. legitur, nifi quod prius invenitur, Matth. 1: 19. " | Ceterum participium hoc ultimum est illo- TUM, quibus. folis fere conftant col 4+ 6. - Sacpe jam obfervare pou. j feriptorem: ad $ uU He- En rl AVB *fór "Hebraeos: liGétiter "periodos "'périedis jüngeré"'pér partici ipia, * Nonduni aüitém p^ habüimus pikta fe pofi ; quot BK Qaod stilo Paulino mii- fie estüliétum/V, 701722: 414: Ròm: 1197.19: 9213/9 Cor. 4: 8- 10,6: 9 AO do^ nes 4, 15. 1 Thesf. 1: 3, 4 2: 6, LEYR: BoT, 1: 8-10. (1). r Sunt in hoc“colo duo” vérba ab 44 inci- pientia, dvaxauviËeiw et čvartaupoŭv, quae fae- pius in N-Foaron leguntur. Sunc in'hacc epis- tóla plurá'talia vocabula! abd incipientia ; "quae H univerfum^apud '/Graecos;'ec-;Hellenistas ra- 'ro inveniantur quod “quam maxime cum :ftilo -Paulino convenit. Sic in IN; Fo:apud folum Pau- dum leguntury "ZvaCwrup£o y: dva 4X0 ,: dwar X&yów , -dyakalyecie y 'àvauaM TO y AyxxeQu-- | Ankouat, AyaxómTe , &uadoylæs; audio rs: iya —À í dvanów í oasen gi HE 52 nei - pt Heneti mani? Pegi Cor $ QU S sor wert cid meigodoqoloxq.. Tg. bais e deld -— - "uino adulterino "dicitur: fed a | Panlo ied quem et Auctorem nós» OROERIO ires bol 204555! veetih oT T - Ur ner ers F puger A za gon (1) Cf. omnia logi, quae. nomero multa ex epistolis s a Ephefios et Colosfenfes laudavit ven. A. van B emm len, Disf.de Epp. Pauli a ad E d Cut mer je colitis, m B. 1803) p. 20. : bop miq ' 1o2 C Ap. VL | trum. folos haec vox in. N. F. reperitur, faepis- fime ufürpatur de. omni re, quae reprobatur, rejicitur. V. Rom. 1: 98. 2 Cor. 13: 5, ad quae loca vide Grotium:. reliqua in Lexicis... Op- pofitum est dóxiuog „ quod ctiam faepisfime apud Paulum legitur. | Cor 7,8. Comparationem his colis contentam ad ho- mines transferam , qui, quum uti ager omnia, ad fruges proferendas necesfaria „accepisfent, ta- men nihil proferunt; Eam proponens: incipit a yp ac fi argumentum prolaturus. fit rem ; profli- gans: quod omnino. convenit. cum; ufu Pauli, qui exempla. et comparationes. faepe a ydp in- Cipit; Roms 7: o: 8: 19. 9: AZ. 1 Tim.a: 13. al Porro: ab-agro: colendo etiam. Paulus imaginem transtulit in res Euangelicas, 1 Cor. 3: 6, 9. Deinde per MA cum hic fingitur terra bibens, pariens , benedicta, partum ejiciens ; quarum figurarum audacia in poeta nobis non. ni- mia videatur, fed quam in media pedestri oratione non exfpectemus. Verum id Orientalibus pro-. priumest, ut Europaeis in figuris omnibus ufur- pandis longe fint audaciores, inprimis etiam hac » parte, quod feriores quoque eorum fcriptores | mu. z. C lk Pr. ND 103^ mütam inanimémque' naturam fingant- esfe hò- minem “cogitantem j agentem," volentem (1)5- imo hinc interdum exempla ducant, quibus ad virtutem incitent, a. vitis deterreant (2). Ta- lis etiam esti locus, quem tractamus; quem qui:fcripfit; geque: ac Paulam ;: prae „omnibus aliis, faepisfime audacisfimis uti profopopoeiis, dice tumad: 4:12; Cum ho lutem inprimis cf. Rom. 8: rg aa, qui locus: nostrum . audacia etiam. . fuperat, «: Mundus: enim: ibi dicitur. ex- [pectare fpe. vwéhetnenti futuram filioram Dei fes licitatern , .fragilitati quidem fubjectus- esfe nolens y fed:;a Deoñita; conftimitus; quam felicitatem fu: turim ideo: /perare: mundum , quia ipfe etanv tum Ziberabitur- conditione. fervili-er mifera, et etit: fauftus et perfactus ape ges "iere. d pärturinèst ioi ior oss VosoniorqogrA aha ti ade sed ape BARS ar ig I -DBOITT S T 1DTS mut So IB nico! i) ^6, g2 e E 1 t mes i TAI d uius eic rg NOM 4 Opee: vel = àl HE 635222q 93729 eO15GID SOG OL ID e 1221061 X 1: "9rd en worT a AM: | 5t»ib eapotip wpa E Sss sat) bug ODE 51 eie enim. verant iis; temporibus, Wa cdit ie Natur vielleicht, dm- kleinerem. . Umfange . s; el levehdig MIS iw fe mit dem gefchàrftem Auge der Bijns und der Menfchenanalogie anfah, und stens anflaunte. J. G. von Herder, Vom Geist der Ebräi pum Ld Th. L f£ 108. Cf, H. Pre per monuit QE g: PRG Spec. de renal Carmine, p. 39, 126. — 104: QA rao WE „Cum dictione poetica in univerfum - cf Roms 14: 16 -24..1 Cor. 3 165 Mens idi db ier I oCo teg 9i. 20970 f: ) (if ió ARN AY, - » Quae fcripferat m monita CON dis facile irit, ra. videri-poterant: ideo, ne alienos'a fe redde-- ret lectorum animos , blanda:haec fübjicit: Auc- tor-(1). Qua-in re Scriptoris indolem videmus Paulinae fünillimam. - Paulus: enim „quo attentius: fe audiant lectores , eos fere laudat ‚neque ulla . est illius epistola; quin aut ab. iis laudandis inci-: | piat „aut: deinde. etiam tale quid: proferat. Sed de-benevolâ shac Pauli in reprehendendo urba- nitate, jam dictum ad 4:1. Verum. alia adden» da, Praeter-epistolarum „omnium atque: orationis: Areopagiticae , det. 17: 19. initia y vide Rom: óc 22 ;.quo loco ,quum antea multa graviter monu- isfet, dicit Romanos liberos esfe peccato et fervi- re Deo, unde fint fancti, Itaque quoque dicit, t Cor. Ir: Laudo yov ; SE Sie , C FUE i" V omnibus inei VAAT RS "iP Jen. Chrysostomus in ‘h; L Hon. Jo. «Obh, Tom. XII. p. 104, 105 et Hom. g CER monuit, » es fe prudentiae Psilinae (hunc enim credir esfe, Aucto- rem ad Hebraeos) 74 3ves ses Tois xgnoreis, rag viai," Exemplo citat Gal 3: 4. 5* 7, 10. EE A QA pe MIG 105 neatis. Quae prior ad Corinthios inprimis hac in re memorabilis est, quippe qua faepius lau- dantur lectores in univerfum minime laudandi. Vs older 1010354215: gN. — Quo "incitet Corinthios . ad. liberalitatem y; hortaturs; «2300r. 8:74 ut;hagc virtutem reliquis. fuis virtutibus. aequalem . faciant :..: ipfos. : enim... excellere. fide „ doctrind , cognitione, ftudio, charitate ;.quare ex». cellant etiam. liberalitate, -Sed tota haec... epistola hnac.,in: re, memorari. meretur. (1). >> Quos. grae. vius reprehendi „quam ‚Galatas? Sed: ne eorum. benevolentia, fibi. pereat , quam: prudenter cavet ,. testans 4-12 -.15 ,. debilem fé ab. illis. fuisfe ex - ceptum mrt Angelum. Deiyats JC. ,;adeo ut in ipfius gratiam Galarae. fuos. fibi. oculos. etiam. effosfuri fuisfent. Quodfi ita loquitur Paulus adeos; Ee -grayis(ime ; reprehendit , .quo. amore. fcribet ad eos. quos, leviter. tantum , moneri. necesfe fit ? Lege: quoque. totas. ad.. Philippenfes;: Thesfalo- nicenfes , „Philemonem, epistolas. «oC. a t p eodem. ;placendi ftudio: explicandum ..est ; quod; hoc. uno hujns. epistolae.loco a Vocet Auctor Hebraeos ayamirous ‚quo nomine non faepe.uti- . tur „Paulus, … fed tamen. hic illic 4, inprimis; in nisi ad. bilpena 3k Gelegen, Y Hoo - 50 mix ommmimtrio miomo ee Car. us xe] zuren: m DZE "dax 3011 « UH UETOIASO -0 odd Vide el. aaide de bei. por aea 106 |» .C à p; WD „Cor. 10. 3 "EmiAaBégdar. | De hoc infinitivo vide ad 5: s. "ToU xómwov rijs &yárýs.] Eadem verba eo- dem modo juncta lege í Thesf. i$. Fore tamen melius cum ms ex h. à To xó- TOV ejicias. ~ : QM MITO e eti doob "ToU Épyov — zis &yámue] fyonytie jun? guntur, more Paulino: vide ad 2: 2. "Epyov- enim hic non molestiam fi ignificare videtur, fed munificentiam , uà 2 Cor. 9: 8: 1 Tim. 6: 18. al. “Evedeikaade.] Verbum hoc non legitur ín N. F. nifi in hac epistola et "apud Paulüm. Phra- fis Byte avadelnvoodat etiam ' deinen 2 Cor. 8: 94. e 49 [34] 9e "Auaxovjezyrec Tois dryiors xa) Biunovoürres, I A Paulo longe faepius Christiänos vocari" deyfous $ quam a reliquis N: F. fcriptoribus; dictum “ad 3: r. Deinde -folenné" est" illi^ prae «ceteris; dranovéw de ele&mofynis dandis intelligere , 2 Cor. 8: 19, 207 2 Tim. 1:198. quin ipfum dictum diaxovély Tote dyis legitur , Roi. 15: 25. item ý Oranovla ele mods &yíouc , 2 Cor. 8: 4: 9:71 coll. Rom. 19: 41. Praeteréa tanquam Chris- tianorum officium, unum omnium maxime ne- cesfarium, hoc loco commendatur liberalitas in fratres egenos, Eadem virtus femper in eodem ho- no- 4 a IC Ars VI. TT". MP nore fuit apud Paulum ; quod,..cum jam videas ex locis citatis, trum ex dot. 24:,17« 1. Cor, 16: 1. aliis. Quae loca ostendunt, alte illam virtutem ‚Pauli menti .fuisfe infixam, …Fuit etiam | Auctori. nostro: nam, etíi. de. illius wier non data . [operą aj gum star fuit- ks Cum Sot totius et "iin et. picem mi. .,tum conveni: 1 Zhesf. 1: Sententia „quae hic ieu , Deum jane. diturum esfe ,. quominus caderent Hebraeis- quia tantam virtutem ostendisfent ;, ne | hàec -indigna videatur , quae a viro. Sancto proferretur; 'Cogi- tes esfe fenfum totins: loci (col.9., 10) :.,, Sed confidimus , vos non esfe lapfuros:: nam. -virus „et charitas; vestra. mihi „perfuadent „vos. ex ani- mo adhaerere religioni .. nostrae... in .eáque. fore conftantes. ". Cujus conftantiae ` caufa quod: jam Deo tribuitur; ecquis nescit cogitandi modum Hebraeorum , qui omnes rerum caufas et effec- tus. Deo tribuerent ? Neque nimia bonorum epe- rum aestimatio huic loco inest. -Nam prouti fcrip- tores facri, minime illi philofophi, pro diverfa- fcribendi opportunitate, Jefam mortem fubiisfe docent , modo ut falutem aeternam nobis pararet , modo, ut peccata expiaret , modo ut exemplum quod fequeremur relinqueret ; fic etiam de. falu te we Te UN wer ML te aeterna agentes; quae a nobis a religione Christianá non desciscentibus comparetur,” "modo illam Jefu morti tribuunt, medo vel fidei, vél virtuti nostrae, Neque enim Christianus verde viriuti ftudere potest, nifi" fidem habeat , ` pe cata fua ob Jefu mortem “esfe 'expiata. "Unde hae res ita fecum invicem connexae funt , ut per: inde fit e mente Apostolorum , quaenam earam potisfimum nominetur. / ! Nondum dixi, "Adios non fignificare inju fium, verum som benignum; quam- benig ghîtatis notionem voci dikaos cum iig in N. F. ri: bui, nemo est qui nesciat. Atqui. notisfimum est, Deut bona opera nostra, quae dicuntur , non ex eorum meritis, fed ex benignitate fud , remunerari velle, "T dois "m „Que omnis ostendunt, hujus loci doctrisam non pugnare , quod nonnulli volunt? cum Burns BE Pauliną, | TTL Cor. LT. : í il J^ ba 2. & ox IlAwpoQopía] hic et 10: 22. de pleniore ` rei confirmatione et perfuafione dicitur, uti apud Paulum, Col 2: 2, 1 Thesf. i: 5. Verbum mAypoPopfw eodem fenfu legitur , Luc. 1:1. Rom. 4:91. 14:5. 2. Tim. 4: 17. et notione paullalum diverfa, 2 Tim. 4: 5, Saepius t neutra vox jaN. EF. legitur. | ! Cor. Ca p. “VL 109 ^ "Mazpoluuía] raro in reliquo N. F., faepe apud-:Paulam invenitur. Sed apud hunc fere alio fenfu: | Ndm hic, uti col. 13- aexpolvuufa fignificat patientigm in re aliqua exfpec- tanda, qua rariore notione apud Paulum non legitur, nifi Co/. 1: 11 De patientia autem ista in epistolis Paulinis $To40v/ atque úmo- Mévw dicitur, quae tamen utraque vox etiam faepe in hac epistolâ legitur; ro: 32, 36. 12: f, 2, 3 , 7 : “Coli praecedentis et hujus fenfum ekpreni t Paulus, I Cor. 15; 58, Cor. 1 3.. “’Erayyeidjevos.]. Participium hic periodum prorfus novam praecedenti jungit; qua ratione etiam Paulum faepisfime jungere periodos, vi- dimus ad 6: 6. Sed cum'h. 1l. conveniunt etiam ‚alia exempla. Rom. 5: 1, 9 , 11. 6:. 9, 18, 32. (ergo duobus capp. fexies ita ponitur par-- ticipiumd ) 2 Cor. 5: 6. 6: 1. 9: IL al. — Omnino autem hoc caput. a est, ad quod talis fiat annotatio : nam per participia jun- güntur col. 1, 4-6, Beads AE v CERES | Meifovos praeftantior , uti col. 16. 9: 11. "Haec noto, ob Schulzii obfervationem p. 151. Denuo autem hic exemplum affert Scriptor, cui Lo Carp AND cui haec etiam conftans est cum Paulo confùe- tudo , ut per exempla fimilitudinesque dicta les - gentis animo alte imprimat. Idem Abrahami exem- plum. attulit- edam Paulus, Rom, 4: 1$- 92. Gal. 3: 16, 18. idque ita, ut; cum h» 1. maxi- me conveniat uterque locus, Cor. 16. De oro quae hic incipit, vide ad 3: 6. In his colis Auctor, prae fcribendi fervore , na- turalem dicendi ordinem paululum confudit. Nam fic procedit argumentatio : ,, Patienter exfpecte- tis. promisfa perficienda; uti Abrahamus patien- ter exfpectavit, quum Deus, jurejurando adhi- bito , prolem. copiofam ipf promisisfet, " . Sic . etiam Paulus fcribere folet. Nam Rom. 14: g. dicit inverfo ordine, Christum et refurrexisfe et revivisfez fed hujus loci lectio incerta est. 2 Cor. 11: 29. Suntne. Hebraei? Et ego. Ds- ra£litae? Et ego. Gens Abrahami? Et ego. Quo loco duo priora funt fynonyma; postre- mum autem praeponendum fuisfet prioribus, - verum iis includitur, Sic etiam, 2 Thesf: 1: 11. Philem. 5. fidem postponit fidei fructibus. Cf. I.Cor. 1:-30- 6: 11. 1 Tim. 1: 5. Pror(üs con- venit Rom. 5: 6-8, ubi fic ratiocinatur Pau- Wo rer Amor Dei in “LOS probatur inde, quod 3 oc Mura: Chris- v Lap. Ml 111 Christus pro nobis peccatoribus et debilibus mortuus fit." Quod ira effert, ut ratiocinium prorfus. invertat; nam fecundum naturae ordinem , colori 8. colo 5 jungendum fuisfet, _ Ceterum facile. intelligitur , quomodo haec fcribendi ratio ei conveniat, qui praedicatum fübjecto praeponere âmet, Vide ad 3: 2. — Cider 102 2 . Tò &peráleroy rijs Bovàğe] immutabile confi- lii pro immutabilitas confilii. .Si quid aliud , hoe certe. ftilum , Paulinum fpirat:, nam innumera apud. illum talia inveniuntur. Sic Rom. I: 18. TO yvwe Thy. ToU Oeod , pro ý yváciue ToU Oeod, 2:4. Tb xpueTbv ToU OtoU. 8: 3. Tb &Óvaror TOU vójou., Q9: 92.. b duvardy abro). Vide etiam. I Cor. 1: 25...7:.35. 13: 10« 2 Cor. 4: 95, 17. 51.4, 9:, 8. Eph. 6: 12. Phil. 4 5.al. Quod etiam cum optime Graecis | habet commune. Cf. v. c. Heindorfium ad Platonis Theactet. p. 394» 29- C o 5 | 18. 'EAmís] hic illic apud Paulum de re fperata di- citur, i. e, de futura felicitate, V. Gal. 5: 5. Cok t 5. Coz. iid Cx» VL wfo 0. S dn De tun us "Arhar re xe) Pelalar] (ynonymice juni- guntur. - Subftantiva plura ita jungere folere Pau- lum, jam faepius vidimus, Adjectiva tali modo connexa reperias, Rom, 19; L5 9. „Eph. 3: 6. 4: 32. 5: 27. Col. 1: 22, 2 23. al. Dictio hujus coli: audaciorJest : nam primum loquitur Auctor de ancora, quam dicit firmam et ftabilem ; deinde vel eam ancoram dicit intráre in interius aulaeum , vel (quod malim) fubitâ ftructü- rae mütatione, conjungit cum eirepYópéugv Iv 3 fupple EAmida. Vixexcogitaré posfis- firucturam ita duram ; ut non inveniatur in Pauli episto- lis" Sic dura perfonae mutatio legitur, Rom. 13: 13, 14. temporum , 2 Cor. 11: 4. modo- rum, Eph. 5: 27. cafüum, Rom. 9: 7-10. Plane mutatur dictionis forma; Rom, 5: 17. 2 Cor. 3: 9 8: 23. Notae funt durisfiniae Pau- lj ellipfes; de quibus ad 3: 15. Sed ómnes fciunt , Paulum ita rebus , quas tractabat , fuisfe occupatum , ut verba negligeret. - fii, à Ai) 78." Nis: die ua 113 CAPUT SEPTIMUM. Cor. 1. Hi incipiunt allegoriae istae , quibus pecu- liaris cernitur hujus fcripti indoles. ‘Erat autem allegoriarum e V. F. ductarum ftudium apud istius aevi Judaeos plane acerrimum, Ut enim cum philofophia Graeca religionem avitam con- ciliarent, omnem impendebant operam; cui con- filio asfequendo nihil, cum aliis cum inprimis Philoni Alexandrino, aptius videbatur, quam ut religionem fuam allegorice explicarent, Itaque ad horum rationem fefe accommodans Auctor noster , eidem ftudio ipfe indulfit. Nec tamen huic epis- tolae allegoriae Sita privae funt, ut in reliquo N. F. plane non inveniantur. Nam cum alios non- nunquam , tum prae ceteris etiam Paulum illarnm. ftudio fuisfe ductum , fatis apparet. Hic aurem, numquam ad folos Judaeos literas dans, num. quam etiam hujus ftudii valde multa exhibui: fpe- cimina: nam Judaei foli erant, quibus ea ct grata esfe posfent et perfpicua: attamen eae i H Paus Ang Ew»: Pauli epistolae , quas ad ecclefias, ubi plurimi Ju- daci erant, fcripfit, nonnullas allegorias tales contigent. Atque, ne ea citem loca, ubi tan- tum vestigia hujus ftudii inveniuntur , cf. modo 1 Cor. 10: 1- 6, quo loco dicit, quod majores Israélitici fuerint fub nube ac tranfierint per ma- — re, id fuisfe imaginem five typum baptismi Chris- . tiani; quod ederint de manna et biberint e ru- pe, coenae facrae ; rupem enim fuisfe Christum, | Cf. item Ga}. 4: 22 - 31., ubi celebris invenitur allegoria ista, qua Hagar dicitur fignificásfe V; F., Sara vero N. F, | Cor, 3 of "Amárup, &uárep.] De talibus paronoma. fiis, et nostro Auctori et Paulo ufitatis , vide ad 5:8. abd | 'Aysveadóyyros.] Forte nusquam alibi haec vox reperitur, faltem non in Codice Sacro. Est autem hoc etiam Auctori huic cum Paulo commune, ut cum multis aliis vocabulis utantur, tum adjecti- vis, ab a privativo incipientibus , quae alibi aut numquam aut raro inveniantur. Talia funt vel apud Paulum, vel apud hunc.,Auctorem, vel' apud utrumque occurrentia: Zf)upíe, yapos, &ytvíe » &di&Aermros , GÄAKOGI ČKATÉYVWTTOG 9 axarauddumTos, dnardùuroe, &KÉpALOG, &MÁ- | Ay- Car Vif. i15 Anrôs, &AvTOc, Agua yos, djerdleroe, dje- Taxivyroe, &pmerouêdyroe y dperavónros, dpe- Tpos, Quantos, dvamodbyyros , avendifyaros, Aysbepeóviros , dvebinanos, avebi xviactog , üyeT- alrxuvros, Cet. AQeponouévec - pévei] pro &wuorbly - pë» vor, per participii hypallagen, Paulo ufitatisfi= mam. Vide ad t: 4. Cor. 5 Toör feri] Phrafi hdc et Auctorem nostrum . et Paulum faepe fua ipforum verba ekplícate , dictum ad 2: 14. Uti autem h. l. dicitur: Le: vitae decimas fumunt & populo, id est a fra- tribus fuis; ita Philem. 12: Tu illum, id est viscerg Mea, accipe. — ker Cor. 6. Tbv Éyovra The braryyshíne.] Tanquam pri- - vi quid, Abrahamo proprii, etiam Paulus com- memorat érayysdfas, Gal. 3: 16, 18 Est au- tem hoc generatim cum in hac epistola tum in Paulinis obfervandum , earum Auctores amare, de promisüs Divinis Israëli factis, fermonem irn- jicere. Vide Lexica in V. émayyeAía. ltem fa- cit Paulus, det. 26: 6. AE ae Hx: Cor ORP Cor. 7. Tb Baarrov] pro ó &A&TTww. Sic 9 Thesf. 9: 6. Tb xaTíyov pro Tov xaréyovra. Sic et neutrum plurale pro masculino fingulari occurrit, o Cor. 13: 27/28. Phil.9: 6. 1 Tim. 6: 13. Alius generis est adjectivum neutrum , de quo dixi- mus ad 6: 17. Cor. 8. Maprvpéw.] Non recte dicitur hoc; praedi- candi, laudandi fenfü, non inveniri apud Pau- . lum, quum legatur v. c. Rom. 10: 2. 1 Jim. 5: 10. ; V " „Cor. 9. ‘O Oex&cae Aap fddvuv dsdendrwrar.} Est acu- zifatuum , five oëójmwpov , qua contraria junguntur modo acuto quidem, fed prima fpecie fatuo. Talibus dictionibus abundat ftilus Paulinus. Vi- . de Rom. 1: 20. 9: I4, 25. 4: 18. 9::6. 11: 6. i Cor.7: 22. 12: 2, 23. 2 Cor. 3: 10: 8: 5. o1 Tim. 5:6. ; ad quae aliaque loca multa acu- tifatuum iré d notavit Grotius. | A, ^ai TR I UI REA n Cor. II. Er rfe ] Inter innumeros modos, quibus Paulus opponere folet partes ratiocinii, etiam | | hunc. CI) NITORE TESI A Asp ra rn X PVC PEE C a re -VIL | 117 hunc esfe , ut praecedat &i , fequatur interrogatio, videre est exemplis, ad 9:1 -4 prolatis. V. gee mis Rom. 11: 15. Col. 2: 20, ‚ Huc redit hujus coli fenfus: „ Si lege Levitica expiari potuisfent peccata nostra; non opus fuis- fet, ut novus existeret Pontifex Maximus. " Ita Gal. 2: 21. Si per legem est expiatio, frustra Shoftutus est Christus. Cor. 13. Wpooéexnne TQ Ovoraorypiw.) De verbo wporxw, fignificatione operam dandi, et in hac epistola et apud Paulum obvio, dictum ad 2: I. — Uti autem illa phrafi defcribuntur fa- cerdotes Hebraei, fic iidem of mporedpebovres TQ ÜvciaeTupío vocantur, 1 Cor. 9: 13. Cor. 14. ! Ipéðyàov] bis praeterea legitur in. N. F. (3 Tim. 5: 24, 25. 'AvyaréraAxty.] Dictio a Prophetis , qui fae- pius eadem de Mesíià ufi funt, defumta. Vide Fef: 11: 1. Zach. 6: 12. alibi, inprimis Num. 24: 17, ubi legimus &yareAsf Zcpoy 8E 'Iaxo: quod Bileami vaticinium a Judaeis in Mesfiam fuisfe translatum, inde patet, quod Pfeudo - Mes- | fias Kk Car. VIL fias iste notisfimus ex eo fe vocaret 39193 i e. filum [lellae. — V. F. dictiones, inpri- mis poëticas, in fua fcripta transferre amant cum Paulus, tum Auctor ad Hebraeos Unius ' Grotii annotata magnam exemplorum vim qua- vis fere pagina offerunt, Vide Rom. 1; 23. 2: 5, 19. 19: 6-8, 18. 11: g4. 12: 20. 1 Cor. 15 $0. 35:15. I3: 12. 15: 392 4,47, 8595. 55: al Cor. 16. Nópo» ëvrodije capxixie.] Uni Paulo cum Auctore. nostro proprium est, de lege Mofaica dicere eépě cum derivatis, V. Rom. 4: 1. 8: 3. t Cor, 10: 18. Gal. 3: 3. 6: 12, 13. Phil 33 4e — Axaaahúrou,} Iterum adiectum rarius ob- vium, cum 4 privativo. V. ad c, 3. Cor. 17 - | Maprupsi] fcil. ý ypadú, quam vocem in tas libus, et in hac epistola et apud Paulum , faepis- fime deésfe, v. ad 1: 7e Teque utoe] Ia Paulus, 1 Zin x: ^18. Ca r.: VIE r1ó 18 vaticinia pmen Vocat rs mpoayoó: cas geQirelas. Aix vb wiris &cÜsvbe xoà AvwQsAís] Ad- jectiva neutra pro fubftantivis faepe a Paulo etiam poni, dictum ad 6: 17. Uti autem Auc- tor loquitur de lege Mofaica infirmá er inu tili, fic Paulus, Rom. 8: 3. fcribit rò yb &Jóvaro? To9 vóov , £v Q mrÜever x. T. À. y cue jus loci fententia maxime convenit cum h. ]. : nam ibi etiam ob legis infirmitatem Deus, Fis lium , qui novam rerum rationem introduceret ; mifisfe dicitur. Eandem rem; Gal. 4: 9. vo- cat vk dobevij zal mrwyk oroiga. Cf. Aer, 13: 39. Certum autem est, nemini primos rum religionis Christianae doctorum itt cértis: fime fuisfe perfuafum, de lege Mofaica penitus abroganda, uti Paulo; quod epistolae ad Gala- tas et Colosfenfes inprimis ostendunt. Quae res etiam caufa fuit, cur in tantum Judaeorum odium incurreret, Act. ar: 21, 28. Aliter ex- istimârunt Petrus et Barnabas, Gal. 2: 12, 13, ac generatim fere omnes reliqui doctores. V. Act. 15. (1). Inlocis, ubi Paulus hanc fuam fen. ten- (1) Paulum inprimis fuisfe, qui effecerit, ut Apostoli decreto Hierofolymitano , Act. '5, conitituerent , ut Gen» tiles ab obfervanda religione Mofaica liberarentur; ostene dit cl. van der Palm, 7 ipeede Tiental Leerredenen P. 335, aq. 120 C à r.: VIL. . tentiam aperte profesfus est, prorfus uti Auctor. noster hoc et feq. colo, etiam cf. Rom. 10: 4. TéA0c ykp vópou Xpioróc ; et Gal. 3: 24. ó y- pos waidaywyde Wis yéyover ele Xpiarúvs „quae loca fignificant, quum venerit Christus , pe- nitus abrogatas esfe omnes leges Mofaicas (1). Veriores hae ac clariores Pauli de indole reli- gionis Christianae notitiae debentur ejus ingenio , ‚quod non ex aliorum pendebat confilio , fed fuam fibi invenerat cogitandi viam; deinde educationi ejus liberaliori ; perro commercio cum hominibus Gentilibus fcriptoribusque Graecis ma- jori, denique Providentiae Divinae curae fa- pienti, qua fiebat, ut ubicunque primis mu- neris -fui annis (Damasci femel atque iterum, Hierofolymis faepius, denique Antiochiae in Pifidia) Judaeis Euangelium annunciare vel- let, ibi malignam acerbamque eorum ferret re- pulfam (2). Hoc autem colon 18 legens, qui non mire- í | * h ris C1) Priorem quidem locum aliter explicant multi, in. quibus fummus Ernestius, fed tamen putamus, cum ora- tione contexta, tum collato loco Gal. et hoc nostro ad Hebr., fatis certo indicari, verum esfe fenfum illum, quem nos illi tribuimus. | | | “ (2) Priores rationes attigit, ultimam egregie expli- cuit cl, van der-Palml l. p. 976, (qq. QUA p." VIE 121 ris interpretis hujus epistolae acutisimi CL - Schulzii, p. 74. fqq. dictatum , affirman- tis, Auctorem hujus epistolae nihil fcivisfe de religione Judaica prorfus abrogata, et de Christia- naplane nova atque ab illa priore diverfa ? Ita ni- mirum ait : Zeit entfernt , die alten Formen als durch die Erfcheinung des Christenthums zer- brochen, aufgehoben, vernichtet zu betrachten, will er ihnen viel mehr eine Art fortgehender Geltung , ja ewiger Dauer beimesfen. — Ja in der That fcheint es, als ob. diefer Brieffieiler von dem Christenthume als einem befondern In- flitut auf der Erde, in der Art des frühern jü- difchen und in desfen Gegen[atz , überall. nichts wisfen wolle. Quam fententiam contendit cl, Schulzius pugnare cum fententia Paulina, - adeoque hanc epistolam non a Paulo esfe fcrip- tam. At haec Schulziana qui tandem cum- Auc- toris nostris effatis congruunt? Sic haec explica- re conatur vir cl., quod dicat, colo 18 esfe fermonem de illo folo legis mandato, quo fucce- dendi in facerdotio Levitico ratio esfet confti- tuta, Verum haec explicatio prorfus refutatur colo J9,etinprimis 12. c. 8: 6, 7 , 13 aliisque locis; item re ipfa: nam rationé facerdotii Levitici ejusque facrificiis fublatis, ex 9: 11. fqq. fere tota lex Mofaica erat füblata. Hinc etiam £yro2/ il- la coli 18, cum toto vógw commutatur, col. 19. Sed 122 ár. VID Sed cl. de Wette, operi: Theologifches Zeit- Schrift , herausgegeben von DD. Schleier macher, de Wette zz Lücke, Tom. IIR (Berl. 1812) p. 1-51, inferuit disputationem parvam quidem verum pulchram, Ueber die fym bolisch-typifche Lehrart des Briefes an die He: brüer; in Beziehung auf Herrn Dr. Schulzens Bearbeitung desfelben; qua docuit longe aliter rem fefe habere, atque Auctoris nostri fententiam cum Paulina omnino convenire, qua re eo ma: gis gaudeo, quo certius ceteroquin huic etiam viro clar. perfuafum est, hanc epistolam non es- - fë Paulinam (1). Pauca ex illa disputatione. híc addam. Auctor hic (uti jam ad 1: 1 dictum) ftatuit , religionem Mofaicam (cui addimus Patriarchalem; quam faepe cum illa conjungit: vide ad 4:9.) et Christianam , quod ad rei fummam, esfe unam eandemque, fed posteriorem prioris perfectionem i + e8; (1) Quo modo hac in re confentiant Auctor et Pau. lus, fatis jam demonftraverat Cl. G. W. Meyer, deara gumentis internis agens , quibus probetur epistolam ad He- braeos esfe Paulinam, in opere: Bijdragen tot de Godge- leerde Wetenfchappen ,Tont. VIL. (anni 1819.) p 364, (qq. Et vero tota epistolae ratio docet, atque ubique -diferte dicit Auctor, cultum Mofaicum abrogacum esfe; quod fins gulis fere capitibus adeo clare demonftratur, ut nemo; quantum fciam, interpretum Schulzi o asfentiatur, nec figmentum hóc fere dignüm fit, quod tot verbis refütetur. Cap, VII. 123 esfe ; igitur non necesfe quidem esfe, ut ce» lebrent amplius Hebraei: facra. avita, fed. ne» que necesfe, ut ftatim illa intermittant. Qua vero de caufa doctor, quisquis esfet, qui, fcribenda ad Hebraeos epistola eos ex tardita- te excitare vellet, omnem cultum Mofaicum vetuisfet ? Scilicet hoc fuisfet cum prudentia et ingenii humani cognitione agere! Longe melius erat, ut ostenderet Christianam religionem esfé formam multo fublimiorem et perfectam omnibus- que numeris abfolutam religionis Mofaicae, esfe eam complementum legis, uti dixer.t Jefus. Sic etiam femper egit Paulus: numquam jusfit Ju- daeos facra avita intermittere; imo ipfe inter Ju- dacos “erat Judaeus, 1 Cor 9: 20; ipfe Timo- theum circumcidendum curaverat, det. 16: 3-3 ipfe facra Mofaica celebravit, 21: 26. Sed noluit tantum , jugum. cultus Mofaici imponi li- berae Christianorum e Gentilibus cervici. (Cf, et infra ad 8: 5. 9: 24.) Coz. 19. | Fés]. Colis ro- 14, 17- 19. perpetuo hac particula ufus est Auctor, qui alibi etiam ea minime parce utitur. Est hoc etam ftilo Paulino maxime proprium.: Vide, ue ex uma epi- ee C Ars NIE epistola quaedam citem , Rom. 1: 16-18. 4: 13-15. 5: 6, n T 7 14, 15. 8: 13-15. e 20. ‘Opzwpooias.] Est anacolouthon, cui adden- dum ex fequentibus /eped yéyovev. Anacolou- thi ftructuraeque variatae innumera funt apud Paulum exempla. Vide ad 6: 19. Adde Gal 9: 6. Col. 1: 6, 26. 4: 26. — Praeterea hoc colon iterum anthitetice cum fequenti junctum est; qua de re jam faepe dictum, _ Cor. 24. ‘Arapdfdarov.] Compofitum est cum æ pri- vativo. Vide .ad::7:.3: . Hujus coli fententiam, qua munus Jefu piacu- lire proponatur, tanquam Christi in coelis opus in aeternum operandum , pugnare ait L. Bert- holdt, Eim. i» das alte und neue Testam. Tom. VI. p. 2941, cum Pauli doctrina, ex qua una Jefu morte plane perfecta fit homi- num cum Deo reconciliatio , ejus e mortuis. re- ditu confirmata, Rom. 4: 25. At minime pugnat cum Paulo Auctor noster; nam quo fenfu hoc colon: intelligi velit, ipfe fequen- ti explicat: atqui hoc plane redolere doctrinam Paulinam, ad he |. videbimus. usd | | Cor. Car. VII 125 Cor. 95. Il£yrors] femel tantum ín hac' epiftola le- gitur, faepius apud. Paulum ; unde efficiunt ftili diverfitatem. Verum femel quoque mávrore in- venitur in ep. ad Rom., Gal. , Ephef., 2 Tim., Philem., numquam 1 Tim. nec Tit. 'Evruyydveiv omkp aórGv.] De perpetua Jefu cura fermo est, qua partam a fe felicitatem peccatoribus tribuit, per aeternam -af4uáruv füorum efficaciam: qua ratione haec verba ex- plicari debere, patet, cum ex hujus loci oratione contexta; tum ex multis aliis hujus epiftolae lo- Cis, V. C. 7: 27. 9: 12, 26; denique ex Rom. 9:. 34. ubi eadem dictio hoc fenfu legitur, Sumta autem est ex officio Pontificis Maximi, ántercedeniis inter Deum et populum , eaque intercesfione populi peccata expiantis. Praeterea. etiam Rom. 8: 27. Tb mveUpm év- zuyydvew dicitur, et96. ùmepevruyydver mrtp dv apud Deum, quafi dicas nostro Joco ad- ire Deum. Porro Elias dicitur Rom. 11: 2, é£yrvy x Ávei» T Oc xara ToU "lopafA, i, e. apud Deum accufare Israelem. | Saepius in. N, F. non leguntur évruygdve et Ömepevruyyd- verw. Quum autem in hac fola epiftola J. C. conferatur cum Pontifice Maximo, non mirum, hanc et fimiles dictiones 4: 16. 7: 19 cet. ex 7 hu- 156 4r VO. hujus munere petitas, et in]. C. ac Christianos translatas, in hac fere fola epiftola legi. ^ \ i j Cor. 26. " Axaxoc-] item cum æ privativo compofitum ; femel adbuc in N. F. exftat, Rom. 16: 18: Cum hac J. C. defcriptione cf. 2 Cor. 5: et, Qui enim mon cognovit peccatum, eum Pro nobis fecit peccatum, "TiygAórepos TW qUpévay yevágevos. ] Eph, 4: 10 D J. C. dicitur ó Zva(lke ümepdvw myruv vv : QUp yy. Cor. 97. 'EQéra£.] In N. F. vox rárius legitur , nec nifi in hac epiftola et Rom. 6: 10. 1 Cor. 15: 6. — Sicuti autem h. l. Jefüs femel tantum pasfüs ès: fe dicitur pro peécatis, ita etiam Rom. 6: to. "avrbw &vévéyzac.] Uti uctor hic dicit, Jefum fe ipfüm fecisfe victimam piacularem 3 ita Paulus, Eph. 5: 9. fcribit, Jefum fe tradi disfe pro nobis atico Xe duo, Cf. fü- pra ad 1: 3. | Lede dn 78/78/90 Cum reeenfione c. 26, o7 inflituta proprie- tatum: Jefu Pontificis Maximi, conferri posfurit mul A * Car. VIL | 127 multi loci Paulini, quibus res aliqua defcribi- tur, Ita v. c. proponitur Rom. 2: 17 - 20. Judaeus revelatione Divina fuperbus; 9: 4, 5. privilegia Judaeorum; 15: 18, 19. ea quae ipfe Apotto- lus fecerat; 1 Tim. 6: 3-5. doctoris falfi ima- go; 27m. 3: 1-5. hominum Pfeudo Christia- norum effigies. Vide et defcriptiones J. €. dd 1: g. landatas et multas alias, ad rit 2-58. recenfendas. Stili vero vel diverfitas vel convenientia fei- per facilius fentitur, quam explicatur. Quod nifi ita fefe haberet, ostenderem, totam hanc epilolam indicare Auctorem, ideatum copia longe inftructisfimum, uni Paulo comparandum. . Nam, judice viro acutisfimo (1), hae idearuth divitiae, uti pulchre a Nostratibus appellantur, ita Paulo propriae funt, uc per eas ftilus Pat- linus ab omnium aliorum ftilo facile dignoseá- tur. „Ac revera est aliquid, per totam epifto- * Jam quum. una tractetur thefis, hanc ab ommi parte fpectare, alias aliter eam explicare, femper lectori esfe gratum, femper eum docere, fem- per movere. Ita Paulus uvam tractat rem in epi- ftola ad Romanos, fed quam varie, quam pul- cre "tractat! quam vehementer mover lectores; quam firmiter iis perfuadet; ex quot locis rem, - quam (1) Van Vloten, de Bijbel T. XI. p. 543. ptt 128 | Ci& pes VIL - quam tractat, lectori exhibet fpectandam ; quo* ties fere eadem repetit, ut tamen fint diverfa! Sed haec fentiri debent, explicari non posfunt: fi fentire cupias, et totam hanc epiftolam lege , et Cap. XI. lege iterum iterumque. Atque hic habes notam, qua virum fummum a minore facile diftinguas. Je quidem ex doc- trinae fuae idearumque thefauris profert multa, eaque ad fingulos locos aptisfima ; hic vero multa quidem . corradit, fed aliunde quaefita, et per . omnium dictorum fuorum rationem prodit, ea non esfe fua, fed ab aliis defumta. Hujus fcripta . fimilia funt hortis plerisque Belgicis, pulchris il- lis , inftructis cataracta, filvula, piscina, colli- culis, ponticulis ; fed quorum tamen hortorum pulchritudinem videas non esfe nativam. Z//ius opera referunt loca, ubi natura ipfa terram cura materna exornavit, ubi Rhenus ferox praecipita- tur, ubi filvae montium aetatem aequare viden» tur, ubi piscinae funt lacus faxis cohibiti, ubi montes fuperant nubes, ubi pontes rupes funt rupibus innixae ! "a. 129 C4bUT OCTAVUM. Cor. i; 3 Kinai Emè tois Àeyoiévoic.] Summá dictorum. Vox illa non -faepius in IN. F. le- gitir, nifi plane alio fenfu , 2407.22: 28. Sed. Rom. 13: 9, quum quaedam mandata moralia recenfüisfet Paulus, ita pergit: Er fi quid aliud mandatum , hoc dicto àvansPakaldüra: , fumma tim comprehenditur ; quod verbum uni Paulo pro- prium est. — Porro id etiam in Pauli epiftolis invenias, faltem pasfim in epiftola ad Roma- nos, ut, re aliqua demonftrata, ad aliam trans- gresfurus , dictorum fümmam brevi repetat, uti hic et alibi facit Auctor noster: qua de re jani diximus ad 3: 19. De copiofo orationis flumine , quo, uti Auctor hoster, ita Paulus, femper Jefu majestatem. de- fcribere gestiat, dictum ad 1:3; übi etiam Pauli loca citata funt, cum hel, maxime conve- nientia. - i44 1 Côte 130 C ^r. VIII. Cor. 3 Eie 7b mpocQépew.] Eie ré, fequente infiniti- vo, dictio est reliquis quidem N. F. fcriptori- - bus minime incognita, verum Paulo prae reli- ' quis ufitata. V. Rom 1: 11, 20. 4: 1t, 16. 8: a PS O TAR E 104597 3. 015194. 13, 105.1 Coh .9: .18. ro: 6. 11: 22. 2 Cor. 1: 4. 8: 6. Eph. x: 12 , 18. Phil. 1: 10, 23. «fed ejiciendum idem ex Phil. 3: 21.) 1 Thesf. 3: 13. 2 Thesf. 1: 5. 2: 9. alibi. Etiam in hac epiftola faepe le- gitur. Cor. 5. fui] jungenddm cum «dy Provpavísy; Quod - per trájeecionéfii a vocabulo illo feparattm est. Tales trajectiones Paulo fünt familiares. Vide Rom. 8: 19; peAkoöravs 9: $2; ÜcAww. Saepe iade ët væ, de quibus v. Glassii Philot: p. 662, fq Alii vid. apud cLA bresch ád 1:6. p. $5. Itém c£ i Cór. 15: 8: e Cor. t: 11, 86. 9: 4 ^ 9: tz 122,3. $ Thesf. 1: 8. 2: iy e 9 T — éx dta liaec égiftolà , res Ji- düicàs iH fes Christianis transférens, tóta peti- det; colo hoc deelätäturs fcilicet rationem Hè- braicam fuisfe iróderypa et cxi&y illius rei ët cor- Car VIIL 151. corporis, quod fit religio Christiana (19. Ea- dem fententia in epiftola ad Colcsfenfes faepius própónitur 5 atque iisdem verbis ; 4: 17. inftituca Mofaièa dicuntur esfe cxix» rú wekAbvruv j ih Christo a3tem. inveniri 7b ce: Digna pro- fecto , quae obférvetur, haec est Auctoris noè- ‘tri eum Paulo éonvehientia; quia; praetét: hume atque illum, nullus N; F. fcriptor háhc religio- nis Judaicae curi Christiana conjunctionem pro- - pofuit, Vide etiam ad 9: 94. Key pyjéérie Tou Mwürijs.] Nominativús pro dativo rø Meüee: responfum est Mofi. Sed bene Graeci faepe eum Aominativo conftruunt verbum pasfivum, quod in activo dativum. ha- bet. Eodem modo quaedam dicta N. F. inve- hias, nusquam autem plura, quam in hac et Pau. li epiftolis, Exempla me, citare memini ad Sk EM | | 'Emsredeïw.) Vox haec bis in reliquo N. F. legitur; apud Paulum faepitis; etiam infra gi 6. Cot. (1) Tà» imovpavio» interpretor de religione Christiana: nam regnum Divinums Coêleste, ‘Christi prorfus fyno- nyma funt. Vide Koppii, Excurf. I. ad Thesf. p. 422, et citt. ibidem a cl. Ty chsenio, p:4353 item laudatos á cl. Muntinghio, Comp. Theol. Christ. $. 244. T. Ll. p: 237. | 14 132 QUA" r: VIIT Li d Cor. 6. i Nuw dé] five vvv dé, faepe etiam apud Pau* - lum in oppofitione ponitur, uti apud Cicero- nem: nunc vero, jam yero. Ve Rom.9: 91. 6: 22. 7: 17. 15: 23, 25e I. Cor. 5: 11. 7:14. * 19: 18, 20, 13: 13. 14: 6. 15: 20. Vide etiam fupra 2: 8. infra 9: 26. 11: 16. Mecír4c] non legitur in N. F. nifi in hac epiftola et Gal. 3: 19, 20. 1 Tim. 9: 55 quo- . posteriore loco etiam de J." C. dicitur. Cor. 8. Meg @ójzevos.] Semel adhuc obvium est in N. F. Rom. 9: 19, ubi itidem fignificat accufare, yituperare. Cor. 10, … “Ors abr4 cet.] Haec verba, ad eandem rem declarandam, etiam Paulus citavit, Rom. 11: 97, - Ka) #ropar.] Eadem verba Paulus laudavit, Q Cor. 6: 16. Cf. fupra ad 1: 5. Cor. 8, 12. Plura verba citat Auctor, quam quibus opus erat ad demonftrandum, novam religionem ve- te- Car. VIII 133 teris locum esfe occupaturam: fed quia eo- dem loco exftabant haec verba, ad eandemque pertinebant fententiam , adduntur; prorfus uti fit, 2 Cor. 6: 16- 18. ` Cor. 13. Uti h. l, Auctor de Tú zam et uhu Òrabfug loquitur; fic Paulus, Rom. 7: 6, dicit Christianos ,, vivere év zawóryrs doctrinae fpi- | riualis, non amplius v sraAauóryrs doctrinae * ' fenfibilis," Ld C A- 134 CAPUT NONUM. | $ Vor. 15 a ANariias] Vox, raro in N. P. obvia; Du. tum externum , partem legis praefcriptorüm , eti- am fignificat, Rom. 9: 4. et infra colo 6. Cor. 5. "Ymepáyw.] Ter legitur hoc vocabulum in N, F. , femper fequente genitivo; praeter h.l. , Eph. ks gt. g IO Cor. 6. Auxrayrós.] Est vox, quae in N..F, raro est obvia. — In hac epiftola etiam 13: 15, et apud Paulum, det. 24: 16. legitur. - Cor. 7. ‘Ayvónpal peccatum , uti dyvoia , FU 4: 18. Cf. ad 5: 2. e. fuisfe religionis istius conditionem, nemo infi- Ca r. IX. - Hi Cor. 8. Hedaveps0z.] Verbum hoc apud Joannem et Paulum fere folos legitur ; quod doceant Con- cordantiae, Cor. 9. "Everr4xóra.] Verbum hoc, in omnibus N. F. fcriptoribus, foli Paulo proprium est; apud quem participium hoc Evearyxós five Eves Tóc femper de tempore dicitur, vel praefenti vel roxime futuro. V. Rom. 8: 38. 1 Cor. 9: 22. 7: 26. Gal. 1: 4. Vide etiam 2 Thesf. 9: ro. 2 Tim. 3 I. Cor. 9, IO. His duobus colis dicit Auctor, cultu. Mofai- co hominis confcientiam non reddi. fanctam ; nam leges Mofùicas tantum res externas jubere, quae, utut forte utiles, tamen internam hominis conditionem non purgarent melioremve face- rent. Quae Auctoris fententia, fi fit referenda ad ipfam legum Mofaicarum indolem, verear ne nimium dicat; fed refpicit, uti fere folet, fua tempora: atqui Jefu et Apostolorum aetate hanc cias " 136 ii C-A pP. IX. cias eat. Prorfüs autem eadem fuit Paulo, quae Auctori nostro, fententia, Sic loco fimillimo ; Col. 2: 16. istas leges dicit distingwere cibum et potum, jubere festa celebranda et novilunia et fabbata. Quae epistola ad Romanos disferit , inprimis Cap. VII, etiam pertinent ad eam legis Mofaicae obfervationem, quae tum fere probabatur. Deinde ibi 8: 3. ait, id quod lex Mofaica per cul- “tum externum efficere non potuisfet , nempe homi- num vitiofitatem tollere, id effecisfe Deum, misfo Filio, Ita etiam, 1 Cor. 3: 9. religio Mofaica ý darovi rijs varaupicews . vocatur, Christiana vero ý draxovia Tijs dirarooóvys. Gal. 3: 10. dici- tur: 4, qui fub lege funt , funt órd zardpav.” — Sed quid fingula referam? Ubique ita Paulus. Atqui non habuerunt reliqui Apoftoli (quanto minus igitur ceteri doctores!) tam claras hac de re no- tiones, neque iis de plane abroganda lege Mofaica, quippe jam inutili, tam firmiter fuit perfuafüm. Quid? quod Petrus vifione divi- nitus misfa eo erat adducendus , ut crederet , Gentiles aeque atque Hebraeos regni Mesfiani pas- ticipes fore. Neque reliqui Apoftoli antea idem crediderunt, quam Petrus et Jacobus oratione efficaci id iis demonftraverant. Ac vix et ne vix quidem eo perveniebant, ut lege Mofai- ca obfervanda liberarent Gentiles. Quin etiam Petrus ipfe olim aliter dixerat , Antiochiae ali- | Y ter CA p“ AX. 137 ter agebat, Adeo difficile erat Judaeis, avitarum opinionum, de perfecta legis Mofaicae indole, nebulas luce Euangelii fuis ex animis disfipa- ` re, — Sed his fimilia me jam dicere ad 7: 18, memini, Cor. 11. Tav geddóvruv &yabaw.| Haec de bonis, tem- pore hujus epiftolae fcriptae adhuc futuris, in- telligit cl. Schulz, p. 79. Sed cum alii, tum Koppius Exc. I. ad Ep.. ad Eph. os- tenderunt , haec fignificare bona regni Mesfiani. Et hoc argumento utitur cl. Schulz, et al- tero hoc, quod Auctor de facris Mofaicis: lo- quatur, tanquam fi adhuc existant, quo pro- bet opinionem, fupra ad 7: 18, enarratam. Prius Koppii auctoritate refutamus: poste- rius quid probet, non video, quum ipfe vir cl. p. 62, fq. dicat, ante Hierofolyma deftruc- ta, epiftolam hanc esfe fcriptam. Xepomoijrov.] Etiam colo 24. occurrunt yet- pomoinra gyi. | Sic o Cor. 5: 1, oixíay &yeipa- _sroiyrov corpus nostrum coeleste dicit Paulus, qui etiam de TÄ mepsrojzú loquitur, five Xeipomauúe TQ, Eph.2: 11, five dyeipomoúra, Col, o: 11. Cor, 138 (UA Ps IR: por. T$. Suo ipfius fanguine Jefum reconciliäsfe Deum eum hominibus, etiam infra dicitur 13: 16. Quae doctrina nemini magis quam Paulo propria est. V. Zíct.20: 28. Rom. 3: 25. 5: 9. 1 Cor. 10: 16. 11: 25, Eph. 1: 7. 2: 13. Col. 1: 20- Cox. 13. - "Ayi&Cei.] De Valckenarii in hanc vocem no» ta vide ad ro: 10, Cor. 14. Alévos.] Non video, quomodo dici posfit b. discrepare Auctorem nostrum a Paulo , hanc vo- cem non toties ufürpante; quum in hac epiftola . fexies legatur, in Paulinis faepius quam vicies. Dicitur hoc colo Christus reducere Christia- ROS, Amd vexply Epywv ele rò Aarpebem Occ) Çav- mi. Eadem ratione Thesfalonicenfes perhibentur fe vertisfe ad Deum, ro ráw eiowAwv JovAsósiw Ota avri xa dòndwóò, 1 Thesf. 1: 9. — An- tithefis autem ista, inter verp Épyz et Osby æv- Ta, itidem est Paulina. Sic Rom. 6: 11. Puta- de yos vexpoùs piv elvai Th dpaprin, Cüvrac dt TQ Oes. Vide etiam Rom.6: 13. 8: 11. Gal. 2: 19. Col. 2: 20, alibi. NW ` Cor. - scs: -s ace €. JA We TL e FU e it y RP ee, E usc . Car, IK 139 Cor. 13, 14: Ei ykp = móru uiro.) Tales oppofit itiones, et in hae epiftola et apud Paulum, faepisfime inveniri, vidimus ad o: 3. MER, Kabapiei Thy avve(duaiv.] Haec res et ab Auc- tore et a Paulo Euangelii fructibus annuinerari foler, Vide ad 1o: 22, Cor. 15. 'Asrohórpwoie, | Vox femel tantum in reliquo N. F. legitur, Luc. 21: 28: ceteroquin Paulo et Auctori nostro folis in ufu est, apud quos inpri- . mis de liberatione per Jefum parata dicitur. V. Rom, 3:24. Eph. 1: 7. Col. 1: 14. alibi, — "Azoaó- Tpwois Tv mapafdársuv hic fcribitur, vulgo rò r&y mapafddoewv: fed Rom. 8: 23 itidem degi- mus rv &ToAóTpwriw ToU cúparos, -= Denique Jefus mortem fubiisfe dicitur, els dmodúrpwaup váy bmi Tí mpóry Oden mapafddoewr; item Rom, 4: 25, pasfus esfe dix rhy mwépegm Tú mpoyeyovórwv dpaprnudru. Quae fententia de Jefa mortuo, ut peccata olim commisía expia- ret, an alibi inveniatur , dubito. ‘H xànpovopia] nullo addito genitivo TRUE $2572. cet. apud Paulum folum invenitur, Eph. 140 CA r IX. Eph. 1: 14. Col, 3. 24, fignificatione felicitatis per Sefum partae; quae notio efficitur ex ar- ticulo ý, qui definitam aliquam felicitatem indi- cari postulat, Hic artic, quum abfit a locis Act. eo: 32. et I Petr. 1: 4, haec duo huc non refe- ram: priori enim loco xAWpovojp.ía, mihi DID peroyhv fignificare videtur, uti Eph. 5: 55 pos- teriore felicitatem in genere. Uti ú xÀypovogía, fic xA4povópo: abfolute fine genitivo invenitur, Gal. 3: 29, et cvyxAupovópa , Eph. 3: 65 ubi legitur cvyxAwpováua xo cóccwpm xo cupi- vox rijs EmanyyeMas quo loco rijs Emaryyedias pertinet ad folum cvjjéroy&, quia non dici- tur cóccwjuam Tije Erayyedias. Ipfa vox xànpo- voia fic invenitur; Gal. 3: 18, * Cor. 16. Ex notione vocis drabúxy varie fumtae ratio - cinatur Auctor. Eandem vocem fenfu vario etiam Paulus fumit, Ga/.3: 15.: cui in univer- fum hoc esfe in more pofitum, diximus ad 45 1 T. Item ex vocabuli notione ratiocinari Paulo esfe proprium , dictum ad 2: 8. — Vox 2/2045 apud Paulum faepius legitur, quam apud reliquos N. F. auctores, in hac autem epiftola faepius quam in Paulinis, quia haec agit de altera ecd alteri "r—— | Cor. C A.ps; IX. 141 | . Cor... 20. Locus est Exod. 24: 8. Verfio autem haec neque cum exemplo. verfionis Graecae, neque cum verbis Hebraeis accurate convenit : qualia e Pentateucho citata plurima etiam apud Pau- lum legi, docet cl. Koppius, Excurf. I. ad Ep. ad Rom. p. 352, fq. Quod autem pro verbo difdero, quod legitur in verfione Grae- ca, Auctor noster pofuerit &yereíAaro , eodem- que hoc verbo utatur t: 225; hinc etiam cl. Schulzius, p. 145,ftili diverfitatem demonftrare conatur, Nam dicit, et hoc verbum prorfus non le- gi apud Paulum , et hunc eadem fignificatione uti folere Tapzy'yéAAew , dumráeeemw et &riráceem, Sed primum. verbum deést in novem Pauli epi- ftolis ; alterum in decem, tertium ín duodecim ; „quod docent Concordantiae. Quodfi igitur in una tantum ufus est voce émerdooei, etam in- una modo potuit fcribere évréAAerdas- et Cor. 23. Et fine fanguinis effufione nulla fit remis- fio. Est, monente Grotio, proverbium Hebrai- cum. Locutionibus proverbialibus faepe etiam Paulus utitur, quod illi cum pluribus Orientis x fcrip- 142 Car IX. 4 fcriptoribus commune est, inprimis cum Arabi- bus (1). Vide Romi 4: 15: 6: 7. 7: 8. 11: 15. 1-Cor. 3:13: 5: 6. 108 18./15::533. Gal. 5: 9. Praeterea obfervandum , Paulum his omnibus lo- eis, uti h. L, nom addere: ut ajunt, ut ferunt; fec cum Platone memorare b Aeyópevor, fed fim- plicitet Citare proverbia. , | *r Corn, 24. 'Avriruma.| Eodem fenfu de rebus Israëlicí- cis, rerum Christianarum exemplis , vox 7ómog le- giur, Rom. 5: 14. 1 Cor. 10: 6, 11. Locus posterior inprimis lectu est dignus: nam uti hic tentorium facrum typus est coelorum, in quos ingresfus est Jefus : fic ibi transitus Hebraeorum per nubem et mare Rubrum typus est baptismi , et manna.cum aqua, e rupe profluente , coe- hae facrae. Vide fupra etiam ad.8: 5, 'EuDanolivd: TQ. mpooúrw To) soù órtp ypáy.] Uti ipfa verba docent, phrafis fümta est ex munere Pontificis Maximi , Deum adeuntis pro Israélitis. Aequipollet dicto isti byrwy áve vTip abráv, Lodi legitüt 7: 25, ad quem lo- cum (1) bises evim popülarem, démoultrasdt rationem fe- quitur. Atqui ubi minus est ratiocinandi acumen, et Miñor philófdphide inprimis moralis cognitio, ibi major est proverbiorum auctoritas et frequentior ufus: Hiné Car IX. — 143 eúm vidimus; Paulum ET rem edem. imas gine declarâsfe; Rom. 8: 34. Ceterum verbüm &ppasíce raro tantum. in IN; F; occurrit, nes que alibi apad Paulum. ; Uti in multis rebus, quantum fine veri de- triménto fieri poterat ; ad Judaeorüm opiniones fe áccommodavit Auctor; ita etiam, et h: 1.; et fupra 8: 5, et infrá 12: 29, fcripfit ex Ju- daeorum opinionibus, putantiunt in Mesfiae fui regno; fivê in coelis, urbem esfe. fimilem Hiero- folymisş: teniplum item- fplendidisfimum , facerdo- tiu augustisfimtüm, ae talia. plura ex terrestri fud. conditione petita (1), Quibus iisdem opiriio- nibus, de Hierofolymis et terrestribus et coeles- tibus ; fefe accommodavit Paulus; Gal, 4: 25,26. Cor. “25. Üporĝéjý.] Est hic unus ex Blüribus iis hüfus REU epilloláe locis, dbi de Jetü morte verbum poes orc in vulgi Germa toties audiuntur locutiones provete biales, quod quotidiana experientia docet. Quot adagiis utuntur pástorés Theocritëi, inprimis Idyllio 5, et femi- nae ignobiles Syracufánae, Adonidis festu Alexandríae celebrates, Idyllio 15! (1) Vide Wetsten. ad Hebr. 8: 5. p. 412. åd Gah 4: 26. p.229, fq. inprimis C. Schoettgenii Dis- fert. de Hierofolyma Coelesti, iñ Hor. Hebr, ei Talm, T. li p. 1265, fqq. 144 y CÀ Pe 25€ Qépev vel: waPépew legitur? quae vèrba im `- tredecim Pauli’ epiftolis hac-de re non inveniuntur. ` „Ex qua diverfitate fi efficias, magnum esfe. ins. ter ftilüm Pauli et Auctoris nostri discrimen s haud fcio, an “fallaris,- Sunt “enim verba il- la propria de facris Deo faciendis, quo fenfu faepisfime apud interpretes V. F. leguntur. Iam vero nusquam in tredecim Paulinis, fed in hac fola epiftola, lefü mors cum nece victimae pia-- cularis confertur; unde fit,.ut etiam in hac fos là verba, fäcfificiis propria, de illa morte in- veniri posfint, Semel tamen Paulus fere ideni dixit, Eph. 5: $$; ubi etiam voce mporqQo- på üfus est: Christus fe dedit pro nobis mpo- eQopay nad Üvcíay cà Ord. — Quae quum ita fefe habeant, forte ftili diverfitatem mittis , re- rum discrimen urges. Non inepte. Sed primum memo N. T. auctor vel fic propius ad Scriptoris ad. Hebraeos. mentem accesfit, quam Paulus ; adeo ut ex folius hujus epillolis verba srporPé- je et &yzQ pei , de lefu morte dicta, explicet cl van Voorst, Animm. de ufu verborum . compp. in IN. T. Spec. IL p. 145, fqq. Dein- de non nego , remanere multum: discriminis rerum : verum ne dicas hinc patere, Paulum non fcrip- fisfe hanc epiftolam. Igiturne Paulo non licuit liac in epiftola religionem Christianam comparare cum cultu Mofaieo, adeoque hac ratione privá de Senden It » oy: E. SS E A WX a xc auri riu Clr. SIX 145. huic fcripto de lefu morte loqui , quia alibi non ita locutus esfet? ' Ud Cor. 26. Eresi | alioquin]; . qua notione . num. ctiam apud reliquos N. F. auctores inveniatur, nefcio :. id fcio , eddem et infra legi 10: 2. et Rom. 3: 0.11: 0, 99. 1. Cof. 5: LI. 2: Td Lg: Abe 15: 29. Apud. bene Karisa faepe hoc fen- fu legitur. | "Amb xarafdorijs ideo Hanc phriiin Pau- lo non fuisfe incoghitam, vide ad 4: 3. NU dé] in oppofitione apud: Paulum legi, * dictum ad 8: 6. "Aca£.] Haec etiam Pauli est doctrina femel Jefum pasfum esfe, quo peccatorum poena. nos liberaret, V. Rom. .6: 1o, Hoc jam diximus ad 7: 97. | M „Euvredeia TW. akóvwv.] Tempora N. F. in- telliguntur , quae ryérar úmépas vocantur, a Tim.3: 1, et TX TéAy Tüv akóvwv, Y Cor. 10: 11. (1) Ex quibus dictis fi conficias, Auc- torem credidisfe mundi finem inftare, falleris, ludaica ludaice intellige. | Cor. (10 V. Schoettgen. 1 1. T. IL, p, 26, 27 Cox. 27. | 'Amoxeioüan] restare, uti Col. 1: s. 8 Time - 4. 8. Saepius non legitur in N. F., nifi alio fetifu, Luc. 19,203 féd apud bene Graecos ea- ‚dem notione non rarum est hoc verbum, | Coz. 28. i HoAAÓy.] Etiam Paulus, Rom. 5: 19, per k- fum liberandos dicit rods moñdoúse — _ De reditu lefü Christi loqui femper amabat Paulus, talibus afflictus in hac vita miferiis, uc nifi rediturum fperâsfet Christum, qui fümma gloria ipfum esfet coronaturus ; infaustisfimus fuisfet hominum, V. Rom. 19: 11. 1 Fhesf 1: 9,10. 3: 13. 5: 23. 2 Tim. 4: 8. Sed em empla plura vide ad 10: 25, 34. | C4- ON ned ha) ED a 147 CAPUT DECÍIMU M Cox. i: be SR Simile Pauli de lege Mofiica ju- dicium attigimus, ad 8: 5. Magis autem cum h. l., quam cum 8: 5, convenit Col, 2: 17. Nam. uti Col, 1.1. lex quidem Mofaica esfe dicitur CX Tüy eAAÓvruv, Tb QE cjua Christus; fic utri. que dictioni hic respondet lex, cxixy. | habens Ty pA AÉYT v dryadäv, non abri. £ixéva, Tv Tpäypétwv, i e. res ipfas. Bc: iuavrós] ponendum post 2/féxéc; qua- - lium trajectionum „ Paulo familiarium ‚ exempla at- tulimus ad eundem locum 8: 5. Cor. 9. "'ETé] alioquin. Hac notione hanc vocem apud Paulum faepe inveniri, dictum ad 9: 26. — Vide infra ad c, 22, K gz Cor, : 148 Car X. Cor. 10. ‘Hysacpévot &cpéy.] Nemo inficias ibit hic dyidëew fignificare impunem virtutisque fiu- diofum reddere, quod vulgo purificare vel fanc- tificare dicitur. Qua notione legitur hoc ver- bum etiam 2: II. 10: 29, ac faepisfime in Pauli epiftolis. Itaque non vera est Valckene- rii annotatio , fupra ad 9: 13, fcribentis ,, ver- bum. é&yi&Cer in hac epiftola poni de purifs- catione legali ; numquam autem fic in epiftolis - Paulinis, fed in his tantum de purificatione in- terna et vera Spiritus Sancti,” — Haec autem in Valckenarium dicta dubius primum haefi, an enuntiarem : pudet enim juvenem eumque tironem in tanti viri fententias vel quicquam animadvertere: fed vicit veri amor. Est vero in Valckenarii ad hanc epiftolam notis obfervandi occafio, quam vim habeat períüafio de aliqua re femel fuscep- ta, five ea falfa fit, five forte vera. Saepe itaque disfentire debui ab iis, quae fcripferat Vir fummus. | Cor. IL. Quae non posfunt auferre peccata: Saepius hanc ne ET. - kia "Laser di cd o de en E % "2 CEA Pe US 149 hanc. doctrinam cum Auctore nostro inculcare Paulum, vide ad 7: 18. 9: 9, 10. Core IT, 12 " Singulis utriusque coli verbis - fingula verba fünt oppófita; quales antithefes apud, Paulum quoque inveniri , dictum ad 1: 1 Cor. 13. Tò Aerróv] posthac. Hac fignificatione fäepius legitur apud Thucydidem , Xenophontem , De- masthenem,- alios optime Graecos, rarius- in N: F.: tamen 1 Cor. 7: 29. 2 Tim, 4: 8. . Ceterum dogma hoc iisdem pene verbis ex- plicatur, 1 Cor. 15: 25. Cor. 14. Miz — TpocQopa.] Aliis N. F. auctoribus alius est mos, adjectivi efs , ju , Ep fubftantivo vel prae- ponendi vel postponendi. Paulo conftans est (paucisfimis locis exceptis). mos hujus voculae praeponendae. Idem fecit Auctor noster hoc colo et c. 12.: qui quidem 12: 16. fcripfit: Efau, qui &wr Ppérews miäs tradidit jus pri- AT 150 CA pe: X. primogeniti. Sed ibi ob emphafin postponen- dum erat jue, loco coenae illiusque. unius (1). Ceterum vox mporỌopé in N. F. non legitur, nifi apud Lucam, Act.. ot: 96; apud Paulum Act. o4: 97. Rom. 15: 16. Eph. 5: 9. et in hac epiftola. De loco ad Eph. cf. ad 9: 55. Colon hoc rurfus exemplum exhibet, qualia jam multa habuimus , illius moris „quo orationis prae- cedentis fumma breviter repetitur; qua ratio- ne, inprimis in epiftola‘ ad Romanos, fcribere Paulum , dictum ad 3: 19. Cor. 15. ^ Merk yhp cb mposipnzévas.] Nihil est quod his vocibus respondeat: deficit enim apodofís; uti Rom. 8: 12. (quod ex colo 15 patet) item 9:.29. Gal 9:6. e Thesf. 11 10. ac faepe alibi apud Paulum. suela loca me citare me- mini ad 3: 15. (^ Cor. 19. Est generalis quaedam mota, qua ’plerasque Pauli epistolas ab omnibus reliquorum Aposto- ! ^. l (1) Vide Gersdorfium, Tom. I. p. 419, fq. loce adducentem. pO Ap Pere ur Ed —- € et er nan d Car. X. ETT: lorum epiftolis facile distinguas: nempe haec , ut ín iis primum inveniantur theoretica, moni- tis quibusdam, quae ex theoreticis derivata fint, intermixtis, deinde practica. Reliqui enim N. F. auctores-utraque ita promiscue proponunt, ut or- dinemrillum non obferves. Ex Pauli epiftolis eam vide , quam deditad Romanos, in qua , parti priori theoréticae monita quaedam immiiscens „Cap. 6. y deinde pergit in explicanda doctrina Euangelii theoretica , usque ad .Cap. 12, quo practica conti- nentur, usque ad epiftolae finem continuata. Li- terae ad Corinthios datae huc in cenfum "venire nequeunt :. mam, . reliquis Paulinis. prorfus disfi- miles totae quantae conftant monitis reprehenfioni- busque; quibus priva isti ecclefiae “vitia emen- daret; | — Gal. x28: 12. theoretica exponit, - practicis intermixtis, v. c. 4: 12. fqq.; fed inde a 51013. virtutem “valde commendat, — Atque ita in reliquis. Sic distinguas Eph. 1 + 3. a posteriore epistolae parte; Col. 1-5: 4. 8 3: 5. ad fi- nem, cet, ‘Sed quid, apte quaque facile inve- "ne annotem ? | Jam vero prorfus eadem est hujus gti Mtb, inqua hucusque legimus theoretica ; monitis hic illic additis, v. c. 2: 1- 4. 6: 11, 12: fed inde ab hoc loco incipiunt practica» continuata eavadvepiftalae finem usque. ™ "Exovree — ajjucíay els TW» siroðov Tdv &yiay. ] - 152 | Car, X. &yíuy.] De hac srappyoia etiam monere. Pau: lum, dictum ad 4: 16. Cum imagine autem hac, qua hominum cum Deo reconciliatio confertur cum introitu in templi adyta, compares Rom. 5: 2, Eph..9: 18. 3: 125 ubi eadem res indicatur, fimilitudine defumta a feparato vivendi more.re- gum Orientalium, ad quos accedere fumma est felicitas; coll‚-1-Tim. 6: 16. Maith. 5: 8-. | Cor. 23 * Mer’ ers — J Idem dicitur ? Ey bd Tre napdias ,- Eph. 6: 5Col. 3::32 pon - dIAnpoQopía ] Esfe hanc vocem "aras vide ad 6 1I. Inter loca ibi e Pauli fcriptis citata etiam funt, quibus, uti.h. 1., rAupoQopíz vía T&we dicatur. "Amb cuveidúaews. movypäs. |- Tanquam. fructus religionis Christianae. receptae memoratur :cvvsf- Onos &yalá y; 1 Tim. 1:5..9: 95 qua: eadem fe Christianum praeditum esfe- profitetur Paulus ; Act, 23:1. 9 Cor, 11:32, Cf. infra ade13: 18, fupra ad 9: 14. „Denique formula : | Asdoujaévor- rd cipa dari zabapó, prorfus convenit „cum dictis. Paulinis’, eu Can. A: - ke nabapirwjaey éauroùs db muvròs pohvopoù capnòe xo mieópmarog zet 1 Cor. 6: ik. ade dmedoúraode, AAA. Wy ure, (oo Cori Ft (UA P. Xe 133 e OL 95. afp kan: Hanc vocem esfe Cu Wy vide ad 3: r. | " AxAuvíc.] Adjectivum alibi rarius obvium : ‘fed “talia, ab æ privativo incipientia, faepius et in hac epiftola et apud Paulum legi, dictum ad 7 Ceterum, et h. T. et alibi, inprimis 6: 4-6, metum prodit Auctor, ne a religione defciscant Jectores. Ac revera timendum erat, ne vexatio- ‘num: in Palaestina . atrocitate abrepti, defererent Christi doctrinam." Sic folet res privatas lecto- ‘rum tacite fere refpicere Paülus; qua de re mo- | nitum ad 3: 6. Iire yxp à brayyeiddpevos.] Si quid aliud, hoc certe Paulo maxime est propriuni, ut ad Dei fi- dem provocet ; idque ita ut ;c 76; in fententiae ini- tio ponatur, Sic muards ó Osóc , 1 Cor. 1:9. 10: 13. “o Cor. 1: 8; trice ó XaAGv pie, Y Thesf. 5: 243 TITTOG Ó xúplos, 9 Thesf. 3: 3. Etiam alibi Paulum | amare praeponere praedicatum, quod dicitur , inprimis mırTtóç ,. vide ad 3: 9. Uti autem h, 1, monitum urget Auctor, memo- ratis Dei promisfis ; ita idem facit Paulus, 2 Cor. 7: 1. — Quare autem Deum hic vocárit cov eToyyeiAjAeyov , vide ad a: 14. : | | Cor. L1 154 | JC RC. Cor. 94. IlapofucQóv.] Vocabulum hoc femel adhuc. in N. F. legitur, apud Lucam. Bis etiam verbum apo£óvec das. invenitur , apud Lucam et 1 Cor. 13: 5 ; unde patet nomen illud non pla- me a Pauli {tilo esfe alienum, Cor. 25 ‘Emrsovvaywyúv.] Voce Hn numgniam ufi funt Alexandrini V. F. Interpretes , numquam N. F, Scriptores, nifi unus Paulus, 2 Zhesf 2: 1; qui rem eandem attigit, Co/. 3: 16. et inprimis de es "ferielic , T Coron rent tage ^ . Kal roroúrw pZAAo» cet]. Ex inftani Do- mini reditu , hic quidem ad evertendam rempu- blicam Judaicam, argumentum petit, quo mo- nitum urgeat. Ob eandem caufam amorem mü- tuum magis commendat Paulus, Rom. 13:11, alia officia, 1 Cor. 7: 29 (1) 5 quem in genere de futuro Jefu réditu loqui, vide ad c. 34. Tl- lo autem Rom. l.l. dicit etiam xa? rtoŭro, id- que eo magis, uti hic fcribitur xæ} TocoórG päddov. Qualis dicendi modus cum optime Grae- (1) PA. 4: 5b.:et alia Forte loca addidisfem, nifi me melius docuisfet disputatio, de Fe/u redituro , viti doet. H. € A P. X. 155 Graecis Paulo quidem communis est (v. 1 Cor. 6: 6, 8. Eph. 2: 8.) raro vero in his libris reperietur (1). | | . Cor. .26. "Evfyvoci.] Vocabulum , in quavis -fere Pauli epistola faepius obvium, in reliquo N, F. non legitur , nifi interdum apud Petrum. Coz. 275. um ‘Pro more respicit V. F. propiean, Jef. 26 11. Vide ad 3:2, Cor. 28. Olerapuêv, ] Vocabulum in N. F. uni Pau- ló proprium. Em dvo» 5$ pot TPPA Hoc legis Mö- faicae praeceptum iisdem- verbis etiam Paulus memorat, ubi, uti h. 1., non admodum neces- farium videbatur , 2 Cor. 13: 1. Idem in eccle- fia Christiana fervari vult, 1 Tim, 5:19. | H. H. Donker Curtius, Bijdragen tot de Gadgel, Wetenfche T. IX. C1820.) p. 153. fqq. (1) Docente Valckenario infra ad rr: 12. Cf. Hoogeveenius ad Viger um, Ds 12. ME 156 | Rr € West HUP cij Primum obíerva oppofitionem : praecedentis et hujus coli prorfus Paulinam, de qua et alibi diximus, et ad 9: 13, 14. — Deinde verbum &Ztoöpai Lucie Pauloque et Auctori nostro folis in N. F. fcriptóribus tritum esfe, vide ad 3 ui ee Porro cum fententia illa, Filium Dei Brult: ejusque fanguinem profanandi , cf. dictum Pau- linum, ad 6: 6. allatum. — Praeterea est Auc- toris doctrina eum, qui Jefu fanguine yyi&as , tamen perire posfe; quod omnino convenit cum doctrina Pauli, feribentis, Rom. 14: 15. et | 1 Cor. 8: rr, illum posfe perire, -pro quo Christus mortuus fit. — Itidem , uti Auctor lo- quitur de Spiritu. S. contumelia afficiendo; ita Paulus Christianos monet, Eph; 4: 30. ,, ne Spi- ritum S. contristent ; ” et 1 Thesf. 5: 19.3, ne Spiri- tum S. exílinguant." — Denique Tò cvs Tis ax áprroc fignificare videtur Spiritum, vp lar- gientem; quod ufui Paulino inprimis convenit, Rom. 5: 18. dixeíocie. wis, i. e. Dixaíecis, ho- mini comparans Éwúv. Eodem modo 8: 2. rò qytUp.2 rijs Cone; 15: 5. Oeds rijs ümopóvys xai mapandúoewes 9 Cor.x 3. Oeds dons mapard- vec, Inprimis faepisfime dicitur. ó Oeds rijs elph- y4e5 quae phrafis ubi inveniatur, vide ad 13: 20. Item 2 i eor 5 15. Tb TYEE Tijs micrews ; LA Qa» i87 Eph. x: 17. moeöpa goias xo &moxaA suc ; quae duo loca optime cum h. 1. conveniunt, „Cum toto colo cf. 1 Cor. 11: 29. Cor. 30. Otdaper yáp.] Phrafis est, fi qua alia , maxime Paulina. V. Rom, 9: 2.3: 19. 7:14. 8:22 ; 28. 1 Cor. 8: 1, 4. 2 Cor. 5: 1. al. Saepe etiam ille dicit: edere yáp;et in fervide fcripta priore ad Corinth. epiftola; # oùx cídars. Quod fequitur vaticinium , defumtum est ex Deui. 32: 35. ldem, idque iisdem verbis, lauda- vit etiam Paulus, Roms. ìo: 19. Quae conve» nientia plane miranda est: nam haec verfio ne- que convenit cum verfione Alexandrina, neque cum exemplo. Hebraico , uti hoc faltem hodie editur. Quid? quod jam antiquitus loci Deuter. fuerit lectionis discrimen tantum, ut eum aliter legerint LXX, fcilicet DIN Dp DY9; aliter Samaritanus Dt DPI DY?; aliter Vulg. et Sy- rus DIN Dp *95 aliter Maforethae Dp3 '? OM; aliter, uti videmus, Paulus. et Auctor noster DIN DPI 2, five DIN NN DP 9. Igitur omnino mirum, inter tot lectiones diver- fas, eandem, iisdem verbis redditam, praelatam fuisfe , cum a Paulo , tum a Scriptore ad Hebraeos. Cor. 158, Orie, X: Cor. 32. $wricÜfres.] De docendo Euaügelio hoc verbum dici, eum in hac, tum in Pauli spa: | lis, notatum ad 6: 4. IlaÓ44rwv.] Hanc vocem de malis omnis generis dici a Paulo, annotdvit Grotius, Legitur - autem illa in N. F. non nifi apud Paulum, Pe- trum ac Scriptorem nostrum. "Cor. 383. Ocurpicóusvo] Imago a rebus Graecis Ro- - __manisque defumta, apud quos homines malefici in theatris ye% füpplicio afficiebantur, vel ignomi- niae caufa exhibebantur (1). Eadem imagine et dictione in N. F. folus Paulus ufus est, r Cor. 4:9. Ücarpoy Eysvbuuev Tú xócua. '" Ayae rpe Qo évty. ] Ayarr pier Dai; ex Hebr. ! Tn, (Prov. 90: 7 ,alibi) fignificat verfari , vie tam agere: neque tamen in N. F. ita invenias , nifi bis apud Petrum, et infra 13: 18: et » Cor. 1: 12. Eph. 9: 3. 1 Tim. 3: 15. | Paulusetiam maximi hoc faciebat , ut quis recte fe (1) Vide J. T. Krebsii, Obfervat, Flavian, pe p. 289. Cf. Glassium, p. 859, fqq. et Carpzov. ad h. l. p. 485 (fqq, EC Avi X. 159 fe- gereret in calamitatibus fubeundis jd ind 9: 13, 14» Cot. 34- Toig deejziois} esfe legendum, non vo; defa jois wou’, nullam est dubium: nam praeter ceteras rationes , quas attulit Valckenarius, oratio contex- ta illam lectionem aperte postulat. Itaque nùl- lum ex h. l. petas argumentum , Paulum , qui fae- pius vinculorum. fuorum mentionem faciat, hu- jus epistolae esfe auctorem. - Mévovaaw | permanentem , firmam. Hoc fen- fü pévew non raro apud Paulum. est obvium; l.Cgr.3s 14« 13:33- 2 Cor.3. 1. C£. 1 Cor. 15: 6. Phil1: 955 et in hac Danes. 7: 924. 12: 97. 13: I, 145 item &mipsfyeiy y Col. 1:93, alibi. Uti autem h. l. Auctor noster, fic et £m lus. folet alios et fe ipfe fpe vitae futurae con- folari, Quid enim ipfum tot tantisque - mi- feriis fubeundis, quot quantasque femper pas- - füs est, aptum reddidisfet, nifi firma haec cer- — taque exfpectatio, vitam fore post hanc vitam, qua -beatius nihil esfe posfit? Hinc tot dicta pulcherrima} Rom. 8:17, 18. 1 Cor. 13: 10, 19. 15: I9. a Cor. 4: 17, 18. 55 1, 2, 4, 8. Phil. 1: 16-185 21, 23. 3: 20, 21. 2 Tim. I: 160 C atA X. 1i: i0, 12. Cf. multa loca alia (1) , quibus, oratoria eaque pulcherrima ratione , vetba facit, cum primum de hoc argumento loqui ince- - perit; v. c. 1 Cor.15: 55 - 57 : Ubi o. Mors! mucro tuus? cete 2 Tim. 4: 7 , 8. Certamen pulchrum ceriavi cet. Cf. etiam dd 9: 98. 1o: 25. Animadverte autem , loca laudata , defünipta vel ex epiftolis ad Corinthios , ad quos, ut ipfius in rem Christianam merita non recte aestiman- tes, fcribebat , cum quae pro religione illa füb- iret, tum quae füum animum in tot tantisque miferiis firmarent; pel ex epiftolis, quas Ro- mae captivus fcripfit, ubi inprimis opus habe- bat, ut animum afflictum tali fpe erigeret, Atqui fi Paulus hujus epiftolae auctor est, eam Ro~ mae esfe fcriptam, fatis conftat. Cor. 36. Kouícwe0s.] Kouíctw , improprio hoc fenfu de bono malove, fecundum Dei promisfa minasve percipiendo , invenitur apud folos, praeter hunc Auctorem, Petrum et Paulum. Hujus loca funt 2 Cor. 5: 10. Eph. 6: 8. Col. 3: 25. | TA " (1) Locorum citatorum majorem partem laudavit cl. A. H. Niemeyer, Characteristik der Bibel, Tom. I. ` p. 359, fq.; ubi etiam legitur locus pulcherrimus, prorfus Paulinus, ex E. Young, Jig -Thougths, Carm. VI. eese | Cas, X. 161. * M a ) X Ty imayysàiæy] falutem aeternam a Deo promisfam. Concife dictum, modo Paulino. Vi- de ad 3: 1. Ergyysàlæ ita etiam legitur, Gal. 3: 22. . Cor. 38. Quod, ex Habacuco defamtum , vaticinium hoc colo legitur, illius priorem partem iisdem ver- bis citavit Paulus, Rom. 1: 17. Gal. 3: 113 quod obfervatu omnino dignum : nam tribus his N. F. locis hoc vaticinidtn eodem fümitur fen- fu, fed diverfo eo a fenfu, quem his verbis enuntiare voluit ipfe Habacucus; quod fingulo- rum locorum oratio contexta facile docet. Vox autem síeT:e, qua fignificatione h. l. fit fumenda , Lic explicare juvat, quum caput fequens totum quantum sríarews encomium con- tineat. IIíez;c in N. F. vel objective vel fiubjec- tive fumitur; (liceat his vocibus barbaris uti), Objective fignificat religionis Christianae doctri- nam, veluti Sud. 3 et205 qua ratione Paulus miei opponit religioni Mofaicae. Imo et om- nem fignificat divinitus nobis traditam religionis doctrinam, infra 11. 3. Subjective mistis apud Paulum interdum, ex ufu Hebr. 71332N et MYN, invenitur de yirzuze omni, v. c. Tit. 2: ro; fed haec figuificatio Hebraizans admodum rara. Lon- L ge uos NM ge faepius miaric est pia ista animi conditio, qua nos nostraque omnia Deo confidimus , et, fi quid Deus promiserit illud eum praeftiturum esfe , . certisfime fperamus. Jam hac notione haec vox in N. F. non legitur , nifi apud Paulum et Aucto- rem. nostrum (1). Attamen aliqua ratione di- verfitatem fatis magnam esfe, contendunt quidam VV. DD., Paulum enim fere loqui de miersi in J. C., Auctorem nostrum de riere, in Deum, Sed primum epistolae . hujus argumentum. non . tale est , quod postulet vel etiam finat, ut de mieter in J. fermo fiat: nam víczie nullorum fere ho- minum celebratur , nifi eorum, qui ante J. C. vixerant. Deinde dictio diverfa est paullu- lum, res eadem: Deus enim fe cognoscéndum tradidit per J. C. atque hic unus est cum Deo; adeoque siers in J- C. est mleris in Deum. Denique Paulus etiam faepe de miere, in Deum * | | sle (1) Hanc hujus vocis fignificationem Paulo et Scripto. ri ad Hebraeos folis propriam esfe profitetur etiam, qui banc epistolam Paulo abjudicavit, Hugo Grotius, prima in Epist, ad Rom. nota, quo viro fummo, no. bilisfimo Belgii nostri decore, nemo interpretum fuit candidior et a partium ftudio alienior. Cf. etiam ven, J.C. Riehm Comment, Theolog. provindicanda Ecclefiae emendatae fuper fide falutari fententia, in Ann. Acad. Groning. 1819«1820. p. 82. fqq. et Koppius, Excutf. FII. ad Gal. P. 127. a E unte d VEL E oat "uoc S A QAyX, 163 loquitur: ne enim loca plurima citem, y^ difertis verbis :de hac dicit, v. c. 1 Zhesf. 1: 83 qui- bus locis disferit de riers: Abrahami num ib; 2 Tírrig ia J. C. intelligi potest ? Quae quum fit apud Paulum et hune Aucto- rem hujus vocis notio ;; uterque demonttrat (Pau- lus inprimis Rom. 4. 1, fqq. 9:32.) veteres Is- raélitas pietate celebriores, non propter cerimonias legis Mofaicae obfervatas , fed propter hanc piam animi conditionem, propter mier, De. fuisfe probatos, Cor. 39. ‘Trorroàý] metus, proprie fubductio , est in N. F. rağ: Aeyópevov. At Ömroorédderv apud Paulom , eumque folum , legitur, Zet. 20:20, 27. Gal, 9: 12; item apud eum folum eodem fenfu eréAAew, 9 Cor. 8: 20. 2 Thesf. 3: 6. Praeterea haec voxe vaticinio coli 38, ubi ver- bum ó-ocTéAAsi; legebatur, repetita; qua ra- tione faepius: verba e vaticiniis repetere Paulum, vide ad 2: 8... Adde exempla MEE 9: -— y: 30. ; 10: 8 - 1o. 15: 13. Feprroiyeis | quinquies legituriN. E: pu. 2: 9. peculium fignificat; fed acqui/itionem , uti h, b, Eph. 1: 14. 1 Thesf. 5: 9. 9 Thesf. $: 14 | in Ls Hoc 164. (OCT ando Hoc colo lectores omnes fidei filios esfe prae- dicat, ac falutis futurae fore compotes; quod certe de omnibus lectoribus verum esfe non po- terat: fed ita folent cum Auctor noster, tum Paulus omnibus :eas tribuere laudes, quae in quosdam tantum conveniant ; cujus rei exempla fat multa vide ad-4:, 1. — Verum praeterea, hac de re animadvertendum , Auctorem dogma; col. 38. generatim. propofitum , hoc colo in lectores transferre , idque eo modo , quo Paulus facit, Rom. 8: 9. Ibi enim, quum antea disputásfet de homi- nibus, vel év ezpxí vel év mveópars viventibus, ac deinde de illorum conditione infelici monuis(et » pergit: úpmele Jè úx Eart Ev caps) QAX’ &y mveópa- 7i. ltem cf. 1 Thesf. 5: 1-4, ubi, quum placitum de Jefu, fubito furis nocturni inftar, redituro ex- | plicásfet, deinde illud his verbis in Thesfalonicen- fes transfert: Öjzeie Ob oUx tc Tb év oxóres K.T. A, Item: 2 TAhesf. 9: 13, quum antea infelicem Pfeu- do- Christianorum fortem depinxisfet, fibi gra- tulatur, quod in eos non esfent referendi Thes- falonicenfes. Nec multum differt 1 Cor. 5: 7, ubi.monet Corinthios, ut fermentum. vetus (pec: cata) rejiciant, ac fiant masía nova fermenti ex- pers; quibus addit : ficuti estis fermenti expertes. Nec longe recedit 3 Cor. 6: 11, ubi quum paulo ante dixisfet de. hominibus vitiofis, Deo mini- me probatis, pergit: ,, Tales vestrum quidam olim ie en uu o mu " s ud dk Car. X' 165 olim fuerunt: fed nunc estis puri, fancti , jus- ti.” Talia dicta frustra apud alios auctores quaeras, Requirunt enim eundem animum be- nevolum, eundem humanitatis fenfum eandem- . que dicendi rationem. 166 [^ O CAPUT UNDECIMUM ^ Cot. 1. : T rire in N. F. non legitur , nifi 2 Cor. 9: 4. 11: 17 , et in hac epistola, Où Pàeropévwv.] Eaedem res Divinae et coe- lestes uù Pàerópevæ vocantur, 2 Cor. 4: 18. Quae colo hoc legitur sriarews definitio , confe- renda cum defcriptione. &Azído;, dara Rom. 8: 24 : [pes (res fperata), quae confpicitur (quam posfides), non amplius est fpes. Neque adeo multum differunt his locis zíec et &Aríc. De illa vide ad ro: 38. Haec est perfuafio de confe- quendo olim bono quodam , Dei immutabili be- nignitati innixa. Ne obliviscaris, definitionem esfe rari quid in N. F. Uti hoc capite rig mierews bona oratorie re- cenfentur, nomine rirrews faepisfime repeti- to: ita Paulus 1 Cor. 13 , loco pulcherrimo, in Tác &ydmys laudes exfpatiatur, nomen dyde my femper repetens: neque ibi ille minus difer. tus est , quam h. I. Auctor noster. Locum ejus- modi tertium frustra quaeras. Prae- | gom mcm oen RIPE nan An er Rr Ca ps EL 167 Praeterea attendas, quam apte Auctor nos ter, ad Hebraeos verba faciens, Hebraeos lau” det, ac magis quam reliquos, Abrahamum et Mofem, quo utroque prae ceteris viris illustri- bus gloriabantur Judaei illius temporis ; quod cum in fcriptis Judaicis, tum in Evangeliis nos. tris ubique cernitur. Quali fcribendi modo de- lectari ac fere incantari lectores , jam ad 1: r» monuimus, ac faepius postea. Sunt autem, qui hanc epistolam etiam ideo Paulo abjudicent , quia, et alibi et hoc inprimis capite, misti, adeoque virtutem, propter ejus mercedem commendet Auctor, quam doctrinam Judaicam dicunt ac Paulo indignam. Quafi et Jefus et Apostoli et Paulus mercedis rationem. haberi in virtute exercenda noluisfent! Ac quafi Auctor hoster, ut Paulus habeatur, prius fieri Kandi discipulus debeat! —— / Cor. 2. Hpec[órepor] veteres , Majores, uti Matth. 5: 3.3 apud quem ceteroquin , uti apud omnes, nomen est muneris, non aetatis, Alibi 1: r. Auctor noster, uti Paulus, dicit marépes. Cor. 3. Els 70] fequente infinitivo esíe dicendi mo- dum 168 Car. ‚XL dum,- Paulo et huic Auctori admodum familia- rem , dictum ad 8: 3. ` Mi éx Qawojpévwv] pro èx pij dka aia | dii particulae negantis trajectio apud Paulum faepe invenitur.: Rom. 3: 9, où mévtrwč, pro máyrwe où. Contra 1 Cor. 15: 51, mÉYTES àv ; pro où mdvreg. 2 Cor. 3: 5, oby Bri inavoi, pro or; où% ikavoís 13: 7, où ponendum ante 54s. Hanc hujus particulae trajectionem fae- pe apud ,elegantisimos Graecos inveniri , do- cet ad h. l. Valckenarius. Sed r% u} Pawbpeva non recte videntur con- ferri cum formula rk ui jvra , Rom. 4: 17: hae enim funt res futurae, uti jam diximus ad 2: 14. Hujus coli, quomodocumque verba fingula vertantur y fenfus est, , Deum ex nihilo, quod vocant, five materia non praeëxistente , creâsfe univerfum , idque placitum fola revelatione cer- tum esfe, adeoque Gentilibus incognitum." Sa. ne non parva philofophiae Graecae cognitio nos- tro fuit Auctori, qui tanto judicii acumine om- nes philofophorum istorum rationes perfpexe- rit, ut efficeret eorum nullum credidisfe, mun- di materiam a Deo esfe creatam. Nam mul-,. ti fuerunt viri philofophiae Graecae peritisfimi, gui Graecorum philofophorum quosdam En 05” ~ Peep De. "Nc SDN Tet * gem MM - Me east - S On ERE DE e Ga r4 Xl. 169 . dogma. cognoscendum. pervenisfe. crederent .( 1). ` Nunc vero , postquam illustr. Moshemius edi- derit disputationem de creatione. ex. nihilo, add. Cudworthi Syf. Intell. T. II. p..287 , fqq., plerisque aliter esfe perfuafum , non est mirandum. Sed antiquiores facillime errare potuerunt, ac fere non potuerunt non errare. Is enim philofophis ' multis Graecis est fcribendi niodus , ut difertis verbis faepe dicant, mundum a Deo esfe „cone ditum: (cd. per mundum vel. univer. forma intelligitur, quam a Deo esfe. profectam pro- fitentur omnes, Aristotelicis,, Epicurcis ,.. pau- cis. aliis exceptis ; vel illius materia, quam aeternam. esfe omnes affirmant.: Ac ne;de ob. fcuris Jonicorum ,' Pythagoreorum , . Eleaticorum placitis. dicam, de quibus incerta et contraria faepe ea etiam funt, quae nobis tradiderunt auc- tores reliquis veriores Aristoteles, Cicero, Sex- ‚tus Empiricus ; nec de iis Socratis fermonibus, quibus quis paulo imprudentior facile credat, hunc Gentilium excellentisimum, eandem quam nos, profesfum esfe doctrinam: quis non in errorem inducatur Platonem audiens , ubi Deum - folen- ni nomine ToU xocj4oU mo0jT/» vocat? Quis non. : | x (t) V. c. Clemens Alexandr., Srromat. V. p. 701 et Cud worth, Syffema intellect, Tom. IL. p, 236, ed. alterius. 170 Cari XI, putet, fuisfé inter philofophos veteres, qui idem quod nos ftatuerent , cum eorum nonnulli ab Aristote le, de Coelo I. 10, dicantur Aéyovree EE oUx Üyr wy tyíves Don Tù yiwógeva? Verum in uni- verfum tam parum accurate fcripferunt philofophi veteres , ut faepisfime dicant , quae fibi invicem contraria videantur. Nempe ut recentiores philofo- /.* phi conantur quam posfint gccuratisfrme fcribete , fic veteres quam posfent elegantisfime femper - fcripferunt. Unde magna eorum lectioni cura est adhibenda, ne verborum fono decipiaris ; ac femper ad totam eorum rationem , non ad fingula „verba est respiciendum, Verum totam eorum ratio- sem qui tandem intelliges , nifi iis legendis opera tibi fit impenfa non levis? Quae omnia osten- dunt, neminem olim , nifi qui literarum Graeca- rum fatis peritus esfet, affirmare potuisfe; ,, nul- lum philofophorum Graecorum credidisfe mate: riam a Deo creatam esfe.” Jam vero fi in Apostolos et Patres Apostolicos et reliquos primi feculi (1) Christianos inquiri- mus; eorum nullum comperimus literarum Grae- carum fatis. fuisfe peritum, nifi unum Paulum. Quem licet credamus non adeo fuisfe eruditisfi- mum (1) Nam primo feculo , imo ante Hierofolyma de» ftructa, hanc epistolam fcriptam esfe ,fatis conftat. Vide cl. $Schulzium, p. 134+ rat ee ten Mr A oot E Car. XI. 171 mum ‚quam potius alacris celerisque et perfpicacis ingenii ejusque indolis eximiae, quae hodie genie dicitur (1); tamen illi, ad hanc egregiam et praeclaram indolem accesfisfe videtur ratio con- formatioque doctrinae; tum vero inde illud, quo cernebatur , praeftabile. ac fingulare exftitisfe. Ac mirum quidem fit, fi quis, honesto loco oriun- dus, Tarfi vivens, in ufbe, eo tempore Alexan- .driam et Athenás literarum flore. fuperante (2) ; literarum prorfus rudis mánsérit, Loco autém honesto fuisfe natum Paulumi, inde patet, quod urbanitate ea — eminebat ; ^ qua nihil politius excogitare posfis, (3). Sed hafic de Pauli doc- y T eri. (1) C£. W, A. vanVioten, dé Bijbel, T. KL. p. $45. . (2). Vide Strabonem, XIV;pi 991. ed, Al mélov, .. (3) De Pauli urbanitate vid. N.ie meyer ,Charecterit- tik, T. I. p. 442, fqq. ,et nos fupra ad 2: 1, 5. 4: 1, infra ad 13: 19, Elucet autem haec Pauli urbanitas, e? ubique ex ejus epistolis, uti ad loca laudata videas; eż inprimis etiam ex ratione Qua fe catfamque fuam deféfidetet , práefertim in Areopagoet coram Agrippa. Quae igitur ratio valde fefe commendat prae illa (quacum conferri meretur], Quam, ih {mili jure, postea fecuti funt^ Christisni; hon _ tahtum martyres incultiores, v.c. Lugdunénfes ét Vien, nenfes (Eu feb. Hif: Ecclef. V. 1, 2.) et Seillirani (ih Th. Ruinarti dctis primorum martyrum fFnceris, p. $6,644.90. fiq.) alii fed etiim politiorés, v. c. Poly, carpus (Eufebs IV. 15.) àc Dionyfius, Alexándrhré Episcopus (ibid. VII. 11.) alii, Vide Wace loca.et alih etiam trina conjecturaffi certam reddunt ejus fcripta. Menandri enim, Epimenidis, Arati verfus citavit, , At illi verfus tanquam proverbia . vulgo noti fuerunt," Hoc equidem de Menandri dicto, 1 Cor. 15: 33, Dheipouauw YOy xpe? pues xaxa, forte verum esfe non negem. Sed quum de Epimenidis, five cujuscunque. poétae illo verfu; Ti. 1: 19: Kpüres de} beöorar, nan Üwpía, yacTépee —äpyais femel dixisfet Anna Da- cierii (ad Callimachi Hin Soy. 8.) hunc verfum potwisfe proverbii inftar Graecis notum esfe : non tantum hoc omnes repetierunt , verum et de Arati dicto, Act. 17: 28. To9 yp xat 'yévoe Eopév , idem contenderunt , et illam Dacieriae conjecturam tam certam ha- buerunt, ut pro ea argumenta afferre , ineptum fit. Sed recte, o boni! argumenta non quaeritis ; frustra enim quaeratis: nam fi proverbia esfent Ara- / etiam in H. Olshauseni Hifloriae Ecclefiasticae ven teris Monumentis praecipuis, Vol. I. Pars I. (Berl, 1820.) P. 36, fqq. | | Forte loco honesto fuisfe ortum Paulum, etiam inde conficias, quod civis Romanus esfet natus: verum in- gens eo aevo fuit civium Romanorum in Afia nume» rus, talium etiam, qui ftirpis nobilitate non excellerent. Vide ven, J. F. van Oordt, de religionis Christia- nae in conjungendis hominibus vi (Traj. 1821.), p. 77» fq. ibique citatos. | QA s, "X. 175 Arati: et Epimenidis dicta, e apud veteres Grae- cos legerentur, ez Paülus illorum auctores non memorâsfet; priori enim loco addidit: ds xf ries Ty xa óje conv elpúnaat;, posteriori: elré Ti 5 ary "dioe avray mpoPiryt. Non ita citantur proverbia: ‘his enim vel nihil additur , quod esfe moris Paulini, vide ex locis, fupra ad 9: 22, citatis; vel, fi quid additur, id hujus- modi est: a£ ajunt , ut dicitur , ut perhibent. Praeterea Paulum religionis, morum, legum, inftitutorum omnium hujus populi peritum fuis- fe, ubique ipfius epistolae demonítrant. Deni- que philofophos Graecos cognovisfe videtur. Non- ne enim qui cum Epicureis et Stoicis disputat, ho- - rum rationem cognoscere debuit? Ac revera Paulum horum philofophiam intellexisfe , patet ex oratione Areopagitica , qua , utut brevi, praecipuis tamen et horum, et reliquorum tum florentium philo- - fophorum Graecorum, erroribus omnibus refti- tit (1). Nonne is philofophos Graecos bene cog- noverit oportet, qui affirmet, 2 Tim. 1: 10, a Jefu demum animi immortalitatem in lucem esfe- protractam ? Nam Socrates hanc doctrinam non- ne dicitur firmiter tenuisfe ? . Tenuit quidem, Qr fed (1) Vide inprimis ven. E. Kist, Perhandell. en Re- devoeringen over verfchillende onderwerpen p. 251 - 257. 174. C A P. Xl. fed potivs credidit, gus demonüravit, At Pla. to , cum aiiis locis , tum in dialogo Phaedone', eam , ita certo demonftravit , ut pulchrius veriusque nihil ostentet Graecia. . Recte haec : et ex dictis patet; non temere esfe afirmandum , Graecis de animo immortali non certo fuisfé perfuafüm. Verum qui paulo accuratius rem indagat, ei patebit, fum- mo jure ilia dicta fuisfe a Paulo. Nam, ut celeberrimum . illum Phaedonem exemplo fu mam,- cujusnam ponderis funt feptem illa ar- gumenta, quae ibi Plato protulit ? Primum , de animi dotibus praeclaris hac in terra non expli- catis (licet animus corpore tanquam carcere esfe inclufus temere fingatur), aliqua tamen — verifimi- litudine fe commendat, Quintum de fimplici anis minatura, olim quidem vulgo probabatur (1) :jam vero idque recte, ab omnibus rejicitur. Reliqua argumenta nihil probare, vix opus est, ut mo- neam, Ergo unum tantum, idque non certum fed. verifimile. tantum , prò animi immortalitate argumentum continet Platonis. Phaedon. In alia argumenta, quae alii continent Platonis libri, multa etiam animadverti posfe, hic non est lo- cus demonstrandi. Quorfüm haec? ut appareat , ez e (1) Etiamnum a D. Wyttenbachio. Vide Pla- tonis Phaed, ed. Wytt. p. XLIX fqq. Ç A P. XL. 175 et recte dixisfe Paulum Cwip xe &Qüapcíav a Jefu primum esfe traditam , e£ eum hoc non po-. tuisfe dicere, nifi fatis cognita Graecorum phi-. lofophia ; nam videri Graecos prima fpecie hanc. optime nósfe doctrinam. | Quae cum ita fint, nec qui aliter fentiant " unquam attulerint argumentum fat validum (1), cum () In disfentientium feriptis in primis est C. G. T ha- lemanni Dis de eruditione Pauli Apost. Judaica non Graeca (Lipf. 1769) , quam omnes citant, multi non legerunt: equidem eam invenire non potui, Sed quins que Thalemanni argumenta haec (unt, docente cl. P. Hofstede, Bijzonderheden over de H. Schrift, Tom, HI. (Roter. 1775) p. 449, fqq.: 1) Ipfa Apostoli cons fesfio, 2 Cor. 11: 6y quod argumentum refutatione non indiget 2.) Juvenilis ipfius aetas; qua in Gamalielis fcho- lam profectus est. Sed primum quidem ex Act, 292: 3e aetatis calculum non facile ineas: deinde non certum est ‚an Paulus femper manserit Hierofolymis, ex quo pri- mum eo venerat; imo Tarfi jam aliquamdiu Christianus vixit, def. 9: 30. 11: 25. Denique multos esfe praecoces eruditos , quis nescit? 3) Vetuerant Judaei, ne quis erudi- tioni gentili operam daret. Ergone hujus mandati femper rationem habuerunt ? Itaque quid Aristobulus? quid Philo Alexandrinus? 4) Dei confilium non iodigebat in Paulo eru. ditione Graeca: argumentum refutatione indignum. 5) Pas trum multorum testimonia, Sed Patres hi primum ple: rumque respexisfe dicuntur puram lingwam exornatam. que dictionem, (fecundum cl. Hofftede); deinde alia testimonia his opponi posfe, ait cl, Hofftede; denique nescio quos Patres citaverit Thalemannus, fcio autem eo. 176 — ek vit RL cum e laudatis poétarum Graecorum locis , tum ex inflitutorum Graecorum notitia, denique ex ipforum philofophorum Graecorum cognitione, jüre nobis concludere videmur, Paulum , tam cete- rarum rerum Graecarum , quam piitoróphile etiam Graecae, fatis peritum fuisfe. Quum vero Paulus folus e e primis Christianorum doctoribus imbutus fuis- eorum eruditisfimos Origenem, Tertullianum, Hierony- mum , alios abjectisfime faepe esfe locutos de eruditione gentilium. Quodfi viri tanti ita locuti funt, quid mino- res fecerint? Horum omnium multos noluisfe, ut Pau- lus eruditione Graeca inftructus fuerit, fponte hinc ine teiligitur. Verumtamen lubentisfime profiteor, hte omnino mo- dum esfe tenendum, ac longe plures lapfos esfe, qui nimium, quam qui non fatis multum Pauli eruditio- ni Graecae tribuerent. Exempla illorum multa vide apud Hofstedium 1. l. Sed, ne de aliis dicam, haud fcio. etian , sn J. D. Michaélidis, viri vere fummi, opinio valeat, ex Rom. 6, 7, 8. concluden- tis, Paulum legisfe Platonem aut Platonicos. Vide il- lius Inleiding in het N.V, Tom. I. P. I. p.292. Etenim quae ibi dicuntur, etiam ex philofophia Judaica expli- cari posfe videntur. Vide cl. C. F. Ammon Noys Opusc. Theol, p. 77. et Excurf. I. ad Rom. 7: 15, fq. in editione epift. ad Rom. Koppiana p. 388, fqq. Cf, in. primis Schoettgenii Disf. de lucta carnis et fpi- ritus, in Horis Hebr. ez Talm. T. I. p. 1178 ‘fqq. Sed vel fic tamen cl. Michaélidis fententia habet, quo fe commendet. Car, XI. OW fuisfe videatur literarum Graecarum notitia; ipe fe, vel folus vel in paucisfimis unus, fcri- bere potuit nostrum hoc colon, de mun- di a Dee creatione, philofophis Graecis in- cognita. GOE g.” ToU gà ide OdLvarov.] Genitivus - articuli praepofitivi hic explicandi vim ^ habet, qui ufus Paulo foli, uti videtur, proprius est. Vide: Rom. 7: 3. 1 Cor. 7: 97. Yo: 13. Phil 3: IO, 2I. SE Abri peréywen uürdy 6Ocós.] Leguntur haec Gen. 5: 24, Ex quo loco vocabula pereréln et peTælérewe hoc colo repetuntur; qua ratio- ne verba ex citato aliquo V. F. loco retinere fo- lere Paulum et Auctorem nostrum, diximus ad 9: 8. ro: 39. Cor. 7. Karénpiwe 7b» xórpov.] Ita Rom. 2: 27. dicuntur Gentiles xpívsıv Judaeos. Cor. 8. ‘Trýzouges -&EeMeiv] Obedivit, ita ut exi- ret. Vide de talibus infinitivis ad 5: 5. - M Cor GE C, & PXL Cot. 9. Tlopóxgoty cle] Alio abiit ibique peregrinus habitavit. Structura praegnans , qualis in concifo- Pauli {tilo faepius etiam reperitur; cum prae- pof. ró, Gal. 1: 6. 9 Thesf. 1: 9. 2 Tim: 2: 21. mpóe, ` Eph. 3: 14. dé, 1 Cor. 16: 3. briw, YJim. 5: 15. Hic &ec fupra habuimus, 25.35. quae praepofitio, aeque ac mpós, eri fim, frequens est” cum cie 5 idque aliis etiam ace toribus bene. Graecis (1), Cf. 2 Tim. 4: 18. el APTAS p es Ere) utbs úyfaaro Tb. irayyeiiduevon, ] Abrahami fides fimili modi celebratur, Rom. — 4: 175 Ubi promisfum illi datum de fobole. in. ja narratur, atque additur, datum illud esfe, quia Deo crediderat. ——— Cor, 12. AP évóo.] Vidimus ad 7: 17, cum Aucto- rem nostrum, tum Paulum faepius ex prophetis | dee (1) Vide Hemsterh. ad Arijkaph. Plat. p... 456. YValkemu. ed hr l Wyttenbach. ad $7. Princ. Hist. B p. 401. Heimd orf. ad Plat. Phaed.. p.255. . * Car. XI i 179 dicta defiumere ; cujus ufus hoc colo duo funt exempla, — Unus hic dicitur Abrahamus, qui unus , unicus, “WIN vocatur a Mal. 2: 15, quem illud nomen defümfisfe ex Jef. 51: 2, animadver- üt Herderus, vom Geist der Ebräifchen Poë- fie, Tom. L p. 270, fq. Ka) Ta)Ta] et quidem. Pronominis cum xa hoc modo pofiti exempla e Paulo citata funt, ad ro: 25. Neverpwjaévou.] Hujus -Ifaäci natalium ratios nem habens, Abrahami corpus itidem vevexpó- . pevoy vocat Paulus , Rom, 4: 19; ubi item me- morat rv vírpociy Tijs púrpas X&ppae. Cete- rum verbum illud non legitur in N. F., nifi Co. 3: 55 nec fubftantivum hoc, nifi 2 Cor. 4: 10. Hoc colo demonílratur non nimium exfpec- tisfe Abrahamum et Saram , fed Deum eorum fidem eximie fuisfe remuneratum , donanda illis fobole innumera; quam talem esfe, V, F. ver- bis indicatur. Prorfus convenit Pauli dictum, Rom. 4: 18- 22, ubi eaedem hae ideae faepius lisdem verbis inveniuntur; itidem caufa, quare Deus ita beaverit Abrahamum , dicitur fuisfe ejus vírTis. ln univerfum defcriptio Abrahami pie-. tatis, in epiftola ad Rom. et hac ad Hebr., ita convenit, ut fimilius quid frustra quaeras (1). Cor. (Q2 Convenientiam hanc notat praefertim F. Span- M 2 he- 186 X P. ^ XI. T i Cor. 13. M ý Kár rlaru-d Ao [lórres TÓC trayyertas. ] Ita 2 Cor. 5: 7. opponuntur formulae : vivere dig miga mewg et dix &idouc. Significat autem ÆT% TíGTIY idem quod ze r&óovr&c, qua ratione zard faepe ad- etiam circumfcribit apud Paulum ; v. c. Rom. 9: 2. pina xc Aen judicium justum. Sic 9: PI. JO 45 5 Lor. 8: 2. id I: 15. Phil. 3: 6, | Quod autem hoc et feqq. celis indicavit. Auc- tor, hanc terram Patriarchis jam peregrinam vifam esfe ex qua in patriam. coelestem proficis- ci cuperent ‚ id Paulus, Phil, 3: 19, 20. ita de. Christianis explicuit , ut homines quidem reliqui dicantur oj 7 erfyeia Ppovoörres , Christiano- rum vero moMfrevja éy oüpavolg esfe affirmetur. Item cf 2 Cor. 5: 1, 9. Scimus , quando terrestris, nostra. domus hujus tabernaculi. corruerit , nos. habitaculum a Deo habituros, non manibus ' factum, aeternum , coeleste. Cor. 16. | NO 24] hac ratione facpisfime apud Paulum. | legi, vide ad 8: 6. "Emov- ACRI Miscell, Libr. II. de taat Epistolae ad. Des £raeos, , ; Opp. Tom. IL. p. 219. Ca va XL 181. Emovpavíog.] Vocabulum hoc: in reliquo ‚N. F. fere non legi, fed faepe et in hac et in Pauli epistolis ‚ dictum: ad. 3: 1. „Oùr Smac yíver2«] Verbum hoe fimili. mo- Saclar; Rom. 6: or. 2 Tim. 1:.8 123-16: . inprimis Rom. 1:-6, o0 ykp Emery ývopatTo eùayyêdiov. , | ^l Hoc colon parallelismum Hebraeumt ita: redo* let, ut verbotenus ex poéta Hebraeo converfum videatur. Talem fcribendi modum apud Paulum faepe inveniri, dictum ad 4: 16. Cot: 17. Cor, 18. i Ea | à 3 io ? . i t 7 " * "Ey Yeaáx u, T. A.] lisdem verbis oraculum hoc citavit Paulus , Rom. 9: 7. | Cor. 19. Aoyiëer Ba] in reliquo N. F. ririitiolé legitur, apud Paulum pasfim, ‚ Aúvaros ó Osós.] Adject. dóvaros, inprimis | cum. Oeós junctum, ita faepe apud Paulum legi- tur pro verbo finito Qévara: , vel ejusmodi quadam formula ; Rom. 4121. 11: 23. 147 4. 2 Cor. 9: a 125 16; 131:9,..2- Tim. 1:.12. Tif. E Por gil Qua- TD : Cars XL Qua ratione h. I. Abrahami cogitata: deferibun- tur Ifaäcum óccifüri, eidem Rom. 4: 17, 20; ar. ilius mens, confidentis Dei promisfo, fe . fenem procreaturum esfe hunc filium : utrumque. - eodem confilio, quo fidei ejus magnitudo osten- datur. — Ita V, F. verba narrationemve etiam am- plificat Paulus, vel de fuo fonte, Eph. 5: 14; vel e traditione, 2 Tim. 3: 8; quam optime cal- . lebat, ct. 22: 3. Gal. 1. 14. Sic etiam libro apocrypho utitur, 1 Cor. 9: 9. Í NT 4 | Cor. 21; CET) vb &xpov rije pá[20ov.] Secundum ver- - fionem Alexandrinam, quam ibi etiam fequitur Auctor, ubi non recte ipía vertit. Saltem Gez. 47: 31. OD non baculum. videtur figuificare , fed-lectum. Ita faepe in locis V. F. citandis agere etiam Paulum, dictum ad 1: 6. ^ Cor. 22. Aidraypa] mandatum , uti Rom. 13: 2. dias mayíú. Vox utraque rarior, Cor. 25. _MéAAor éAáptvos-] Comparativus bis expres» fus € An P. | x83 fus, Vide.fupra ad 1:.4« Te A/gée non faepius egiur in, Ne Fe, nifi PA, 1 22.9, Thesf. 3 WO 3E ap mU ZE Eu neanoy MON est po Acybpsvau in N- À F; „ uti et verbum ejusdem. formae. et :notionis supmanor ele i oim... 8. bar (0 AipTpógxapov} breve, per hanc perg vitam | 4utens. Ira Paulus, 9 Cor. 4: T TE die |. Apa opponit To0/c-QivíOH. | | "AmróAaug., | da. N. F. non. Regius legitur», |^ miüor Jw. 6: M vede 1 edil ^ BSO sesanggan i ohipa itinin Taoro] Respicienda est quidem. propria. fi- guilicatio. divitiarum , ob fequens lyravpáv: fed eriam tropica falutis, P bveldir póu Eodem fenu , Rom. II: 12. mÀoüros xó pou y mhoûrog, yay P ubi pro cwrypia. ponitur , quod. colo II adfucrat, Ita. etiam mAoúrag, et rÂouréw, 9. Cor. 81.9 9. Obfervandum autem, voces TÀOÓGIOS y mouatws, màouréw, mhóurilw plerumque , mhaüroe. femper, Apud reliquos N. F. fcriptores , fumi fenfu pro- . prio; apud Paulum vero priores raro , mAaúras mumquam (1 Tim. 6: 17, excepto) fenfu pro- prio inveniri , fed fignificare cum abundantiam., tu licitatem 1 POT m. fe (12. m (1) Idem obfervavit W, ‚Patey in Aris | Panlinis verf. Belg. p. 202. P. , SEL re a aaa ED ee, . : : We C a$. ^XL T$» óvédicuby Tou Xpieroŭ.] Verba omnium fere in tota epistola vexatisfima. Sed licet alii aliter interpretentur, duae tantum explicationes fefe commendare videntur. Altera est, ex qua To Xpiorod fit Christi caufa: verum quis, fibi perfuadeat, tantam fuisfe Mofi rei Mesfianae cognitionem, ut Mesfiae caufa ignominiam ali- "quam perferre potuerit ? Illius cognitionis fub- tilioris nullum vestigium in libris Mofaicis ex- fla. Altera interpretatio est eorum , qui igno- miniam Christi dicant esfe talem , qualem fubiit Christus ; quae interpretatio unice vera est. Cu- jus facilitatem quidem et cum tota oratione con- texta convenientiam, ita fentiunt nonnulli etiam eorum, qui aliter locum explicant, ut fa- teantur, fe illam veram esfe credituros, modo exempla fimilis dictionis proferantur : at exem- pla proferri posfe negant. — Igitur fi loca fi- milia attulerimus , conftabit haec interpretatio. Jam vero omnibus in linguis pervulgantur dictio- nes hae fimilesque: Cajus crudelitate leo este Titus vifum. habet aquilae. Marcus impudentia canis est. Quibus intelligitur , Cajum esfe tru- delitate tali , quali est. leo; Titum gaudere vifu tali, quali gaudet aquila; Marcum esfe impu- dentia tali, quali canis est. De his nemo du- bitat : verum non appellativum h.-1. invenitur, fed proprium hominis nomen, Talia vero exem- | i pla hee nk Er END, - ripe Wagn TENE We ous "» ufi s 7 OA Pen Nh >185 pla itidem proftant. 2 , Chrom 24: 6, 9, tribus . tum Mofis fignificat tale. tributum ,.. quale Mofes olim collegerat, — Deut. 32: 32; populus Israëli- ticus confertur. cum- Sodomitico „hac imagine: Vitis eorum est e vite Sodomae ete campis Go- morrge; i e. talis , qualis vitis Sodomae et. Go- morrae. Quem locum forte respiciens , Jefaias 1: IO. principes et populum. Israelitarum | vocavit | 39. e principes Sodomae et populum Gomorrae, ie. ita depravatos, uti Sodomae et Gomorrae inco- las. Ibidem 54: 9. Agwae INoachi- tion. iterum inundabunt terram ;-ubi aquae Noachi funt ta- les, quales Noachi temporibas’fuerunt. Habac, 2:: 17-022 DAM , vis Libano illata y fignificat vim, qualis Libano illata. est. : Cf... Pf. 137: 8. —' Lue: 17. dicitur Joannes doctor fo- re ante Mesfiam , fpiritu et yi Elige , i. e, fpiritu et vi, qualis Eliae fuit.: Jud. 11. Erro- rem Dileami errárunt , et feditione Coris per rierunt z.i. e. emorem, qualis fuit-Bileami, er-. ror; feditione , qualem excitavit Cores. Apoc. 2: 14. doctrina Bileami est, qualem docuit Bi- leamus. Ib. eo. Angelus ecclefiae, quae erat Thya- tiris, dicitur in matrimonium duxisfe Z/ebejem , quae fignificat feminam, qualis fuit Ifebel, ido- lolatriae dedirisfima. Forte etiam huc pertinet, Apoc. 1: ge Plura exempla e Codicé Sacra: Pauli epiftolis | ex- 186 c ^ wp. exceptis , de ibm mox, proferre. non posfum,, licet plura in illo inveniri mihi perfuafum fit: nec tantum in illo, fed etiam in aliis fcriptori- bus , inprimis Arabibus; quorum poëtas, quum - nihil fere dicere foleant, nifi comparatione illu- ftratüm , faepius hoe modo fcripfisfe certum est. Sed neque ex illis, annotationis penuria , exempla proferre posfüm ; neque opus est. Memini tamen me legere in Excerpt, Ham. p. 516. Lorica e textura Davidis, i.e, e textura tali, qualis fuit Davidis textura. - : DE Quod autem fimplici hac ratione, quae mox etiam magis probabitur , multi viri doctisfimi hunc locum non explicuerint , id inde fit, quia non cogitârunt , Hebraeós et Hellenistas ibi etidm uti nomine proprio ipfo , ubi Graeci et Romañi . utuntur nomine adjectivo, derivato a nomine pro- prio. Illi enim dicunt carmen Davidis, non carmen Davidicum ; hi carmen Pindaricum ‚ ta- rius Pindari. Jam fi his etiam. locis , quae ci- tabo, legeretur adjectivum „non nomen proprium 5 mon tantum defüdatum esfet in iis explicandis : nam quis nescit artem Daedaleam fignificare artem fübtilem, qua excelluit "Daedalus. e/o- quentiam Ciceronianam , eloquentiam copiofam , qua valuit Cicero? filum- Thucydideum , fti- . lum concifüm, quali ufus est Thucydides ? Quae cum ica fint, confequitur ex auctoribus Grae- — ad ur CEPR Pt a, s XL — 185 Graecis et Romanis vix posfe citari exempla, quae cum loco nostro plene conveniant. Sed ex recentioribus posfunt. Sic v. c. Nostras J. de B. - er, carmine de Starrenhemel, canit: je iri ‚waar. de blanke melkweg, kr ankelt y. De wagen fiatig: henen ;fpoedt ; „Saturnus Leibnitz aandacht kluiffert ze Orion Nieuwland. zingen. doet ; Waar Englen. Newton. onderwijzen, En Klopflocks liedren hooger rijzen, 4 op En Milton Davids, harp Pefpant.: „Daar. zuilen we eenmaal onze vrinden | uc Faxengeld. » zalig wedervinden , Daar, daar is "t heilrijk vaderland. ubi Davidis cithara. fi gnilicat citharam, pode tia Davidicae fimilem. Sic Poëta Germanus S chu- bart , carmine «dm General von Bouwinghau- ` fen: | : | ^ Afüphs Harfe , die wir Christen fchlagen , | Wird durch Men[chenlob entweiht. ubi Ajaphi cithara idem fignificat, quod iua loco Dayidis cithara. Plura talia exempla citare non opus est: quisque enim fimilia fibi fponte in memoriam revocat, Quod autem dixi, in auctoribus Grae- | cis 188. | ODA ds NT. cis et Romanis vix talia inveniri, id forte non intelligendum de fcriptoribus Ecclefiasticis „ quip- pe qui Hebraice dicta. minime respuunt. Saltem . Polycarpus in rogo precatus esfe dicitur Deum, eique gratias egisfe , quod particeps factus es- fet fortis Jeta "Ohie five quod nactus esfet pépoc Ev TQ "roTupíg TOU XpimTOU , i. ie. quod, uti J. C., in Dei honorem mortem fubiret. Vi- de epistolam Smyrnenfium de morte Polycarpi, : a Valefio fubjectam Eusebii eee / Eccl. L. TV c. r$ Sed haec hactenus. In Pauli Te" alia exem- „pla proftant, et quidem fere talia, quibus Jefu fata ac ftudia cum fuis aliorumve. Christianorum fatis ftudiisque comparat; quod“ omnino esfe e more Paulino, vidimus ad 2: ro. Qua ratione locutus esfe mihi videtur, 9 Cor. 1: 5. Abun- dant in nos Tk ma Mera TOU Xpig ToU , mife- riae, quales. jm Christus. Item 4: 10. ait fe cor- pore pati Thv vézpwriy ToU Iyroŭ, i. €. gerum» nas, quales pasfus est Jefus ; idque eo confilio , ut. et ý wy roù- Iycoö vita beata, quali fruitur efus, ipfius corpori donetur. Ibid. 11:9. EyA yp oue Ocot AG , amo enim yos amore, quo vos profe- quitur Deus. Phil. 1: 8. &rvroüó m&vyvac oue EvvomAdyyvois gro Xpisroö , diligo vos omnes affectu tenerrimo y quo vos diligit Jefus Chris- ius. à Thesf. 5: 5. Dominus dirigat animos ves firos me / v Cap XL, 189 fros eis viv dy&émw ToU CoU id eis TW ùro- povùv Toö Xpieroð, ut ametis amore, qualis est Dei , et fitis patientes, uti Jefus. Quibus locis quum certa fit haec interpretatio , etiam huc referam Col. 1: o4. Perficio corpore" meo, quae defunt , rav ÜMiysuv oU Xpie roo, i. e. mife- rias, quales fubiit Christus , perfero. Denique his addens Ga/. 6: 17. non ineptus fis; forte ta- men alia hüjus loci explicatio est praeferenda. ‘Quae omnia fatis demonftrant ,. cum veram esfe nostram explicationem , tum illum dicendi mo- dum eximie convenire cum ftilo Paulino. Ceterum in mAoörovy et bverdiepdy inest acu "fatuum , de quo diximus ad 7: 9. Cf. inpri- mis 2 Cor. 8: x. 1 Li » Cor. 27. -Tov &éparov we ópüw] Invifibilem videre id- dem est acutifatuum. Ti» &ópæroy unus in N, F. Paulus adhibet Deo defignando , Col. Y: 15; 3 Tim. Y: 17. Cf. Rom. 1: 20. Cor. 28. *O baofpsóuv.] Itidem Angelo perditori cae- 3 Israélitarum | quoründam, Num. 14:: 37. narrata, tribuitur a Paulo, t Cor, 10: 10, ubi An- 199 : CA P. XL. Angelum illum vocat-rbv dAobpzurijv. Utrumque vocabulum non faepius exftat in IN. F. Ofys.] Verbum -tali--fenfu- frequens „apud ope timos. Graecos , in N.F. non faepius legitur, ni- fi infrà, 19: 20. et Co, 2: 21, Cor. 33. "EQpağay orópara Aebvrwv]. Gpácat.bis ad- hüc in N. F. legitur, | o- Cor. 11: to Qpæyh- certai, occludetur ; et Rom. 3: 19 , ubi etiam cróma additur: væ má» oT Ppayis ut omne os occludatur. Cor. 34. EvedvvandOnrav.} Verbum hoc femel tantum in N. F. legitur, fi discedas ab epistolis Pauli- nis, in quibus faepius. Eodem fenfu femel etiam occurrit duyajuoUv , Col. 1: 11, Cor. 9. . OAiffóusvos.]. Cum BAAbis quod habuimus, 10. 33, tum vero hoc faífecüa: longe faepius apud Paulum legitur, quam in reliquo N. F. 3 Cor- P Car. XL | 191 Cor. 32, 38. Continetur bis colis oratoria. et pulcherrima defcriptio eorum , quae fide infignes V. F, viri perficere potuerint, Recenfio autem talis, tam longa, tam oratoria, ram vivida , rerum faepe pa- rum diverfarum abundans, copulis fere carens, participiis multis conjuncta ; talis inquam recenfio , fi quid aliud , fpirat ftilum Paulinum. Cf. cum h.1. defcriptio morum Gentilium corruptornm , Rom. 1:92- 32; certae Christiani hominis perfuafionis de Dei amore feinper fibi affuturo , 8: 35 - 395 Va- riorum Christianis impofitorum et munerum et of- ficiorum, 12: 5 - 19; laborum, quos Apostolus ipfe fubiret, 1 Cer. 4» 9- 13. 2 Cor. 4: 8 - 11, 6: 4-10, 11: 23 - 295 diverforum Spiritus Sancti donorum , 1 Cor. 12: 7 - 10, 28 - 30 ; charitatis . Christianae, cap. 13. toto; vitiorum et virtutum práecipuarum, Gal. 5:19 - 26; majestatis Jefu Christi, Col, 1: 15 - 223 Episcopi boni, 1 Zim. 5: 2 - 7. Tit. 11 6- 9, Vide et fupra ad 6: 1 - 5, 7: 27. ES CA- CAPUT DUODECIMUM. Cor. 1. | Mua de. hoc colo funt obfervanda. Pri- mum cumepioTaroy nomen est formae illius cum gù; compofitae, quam Paulo et huie Auctori in- primis esfe propriam, diximus ad 4: 16. — Tum dictio illa , qua peccatum exhibetur kominem cir- cumdans ‚uteum capiat, atque in decurrendofpa- tio fiftat, imaginem affert fatis poéticam; quales ima- — gines minime raro, cum apud Paulum tum in hac epistola inveniri, faepius diximus; ad 4: 12:6. 7 , 8.7: 14. — Deinde &yáv in N, F.non invenitur, nifi in fcriptis Paulinis. — Porro ,uti h. l. vita "Christiana comparatur curfui; fic innumeras, in . Pauli epistolis , metaphoras et comparationes a curfu defumtas invenias. Vide inprimis Rom. got 16... 1. Cor. gt^ W[* 99. Galia: begia Phil. 2: 16. 3: 12. 2 Tim. 4: 7. — Praeterea loquitur Auctor ita, ac fi Christianus non posfit non calamitatibus vexari: fic Paulus, fübeundas | és. Cå r. XIR 193 esfe illi calamitates, ftanquam certi quid, fumie, t Thesf. 3: 3. 2 Tim. 1:9. 2: 3; falutis enim com- parandae conditionem esfe, ut has perferamus, Rom. 8: 17 ; has esfé optandas, Rom. 5: 3:5 gra- tiam esfe vocandas, Phil. 1:7 ,29 5 qua fit glo- riandum, Rom, 5: 3. Col. 1124. — Denique more paterno lectores monere rurfus hic incipit Auc- . tor ; de quo ipfius , uti et Pauli, virtutis inculcan- dae ftudio, nifi dixisfem ad 10: 19 , hic quaedam monerem. Quemadmodum autem h, 1. noster hor- tatur Christianos, ut, quum jam Euangelii notitia fruantur, vitam agant beneficio: isto. dignam ; ita Paulus, 2 Cor. 7: 1: Iraque his , inquit, gau- dentes. promisfis, fratres amati! purgemus nos- met ipfi omnibus fordibus corporis animique , et mentis [anitatem , Deum respicientes, per- ficiamus, Cor. 3. , . Quae colo 1 de recte inftituenda vita monue- rat, jam Jefu exemplo confirmat, quem, quia crucidtus tantos pasfus fit, ideo dicit fumma jam majestate esfe ornatum. Paulus quidem , et generatim Jefu conditionem vitamque cum vi- ta et conditione Christianorum conferre folet, (vide ad 2: 10. r1: 96) et faepius Jefum die cit gloriam esfe adeptum, postquam tot pas- N fus 104 Car. XI | fas esfer ; qua iin re nostrum fit ut Jefu fimiles fieri cotiemur. V. Rom. 8: 17. Siuna cum Christo pati- mir , etiam una gloriam adipiscemur. Phil. 9: Be rie Jdem fit vobis animus, qui fuit Jefu Christo, qui, guum Deus esfet , non veluti. ra- inam ayide ostentavit , fe ese Deoaequalem.,ve- rum fe humiliavit, fervum fe faciens, cet. quare étiam Deus majestate eum-condecoravit et nomi- we fupra ómne nomen ornavit. o Tim. 9:11, ro, Si cum Jefu mortui fumus , etiam cum eo vi- vemus: fi miferias "patienter. tulimus , enam cum eo regnabimus. | | „Jefum autem ideo gloria esfe ornatüin „ quia pas- fus fit tot gràvia, non faepe legitur; fed tamen Phile:9g. et in hac epistola docetur, Cf. füpra ad 2:9. Cor. 3: wolle "ExAMég8o0mi , deficere „defatigari, estverbum , neque generatim: faepe obvium, ne- „que fempér hàc notione, qua tamen legitur , Gz/. 6: :9. Respicit autém Auctor oraculum ‘mox ci- tandum „col. 5, ubi legitur £xAev ; quod fexcen- ties facere Paulum , faepe » dictum. eT Cor. ` 5e _…Ineipit hoc colo Auctor -monere de borden -madeit , a. Deo inítituta, Paulus euam benignam | | | Dei Ca r: XII. 195 ‚Dei in Christianos curam ita vocat, 1 Cor. 11: 32. 2 Tim. 9: 12. Ceterum de re ipfa, quae fuerit Pauli doctrina, vide ad col. rr. Cor. 8. — Ape. ] esfe particulam concludendi, Paulo in- primis proprii , dictum ad 4: 9. i Cor. 9. ! Heudeenín] in N.F. faepius non n legins, nif Rom. 2:.20,* Cor. 10. Kær% Tb doxoŭy ajroic] pro arbitrio fuo, ut ipfis-lubebat. Aoxsiv hoc fenfu invenitur interdum, cum apud alios, tum apud Paulum ; 1 Cor. 11: 16. sitis done Prdóvernag civar, fii cui lubet esfe contentiofo (a). — EZvjqQépor (quod huic arbi- trio opponitur) non legitur faepius in N. F. , dn o BCe zi 95:010: gB: Terre Coz.. 5e T Comparatur pios ena homines Dei cura, fae- pe eos castigantis, cum cura paterna erga libe- ros, illiusque prae hac praeftantia ditas ran Sic IM Cf. Ee dei yti ad Matthi 3: 9. N 2 496 - QA m; KIL Sic Gal. 3: 24 — 4: 1o, Paulus confert Galata- tum conditionem , quum legi Mofaicae obtempe- rarent, cum eorundem conditione Euangelio obfe- quentium. Qui locus cum h. l. conferri omnino meretur: nam et tota ratio ac dispofitio valde convenit, et. multae dictiones. Hic. ait Aucter, c. 9, nos habuisfe nostros patres maideóruss; ibi 3: 24. legem Mofaicam fuisfe Galatarum ras daywyér. Mic c. 8, nifi disciplinae Divinae fimus participes, nos esfe zo£hos dicit, non. filios; ibi 4: 7, qui acceperint Euangelium , non amplius esfe feryos , fed filios, cet. - Cor. 1t. leyvpvacpuéyoi.] Verbum hoc in N. F. non legitur, nifi in hac epistola et apud Paulum ac Petrum. Vide fupra ad 5: 14. Cum hujus coli fententia cf. locum notisfi- mum, Rom. 5:3, 4: Gloriamur calamitatibus cet.; item loca reliqua, ubi Paulus fententiam fuam de calamitatum pretio explicat, quorum partem citavimus ad c. 4. - Cor 12, 13. - Ad locum Jef: 35: 3. et Proverb. 4: 26, refpicitur ; quod faepius facere Paulum, dictum et alibi ét ad 7: 14, Cor. Car, XIR 197 Cor. He Elpin inito a monet Paulus, 14: 19: T% Tijs Eipiy4e Ornwpev, Cf. 19: 18. — Hoc autem verbum in reliquo N: F. fempér de perfecutione hostili dicitur (excepto 1 Petr.3' i1) apud Paulum vero, uti h. L, ad exem- plum optime Graece fcribentium , etiam legitur de industria, ac de impendenda alicui rei opera, V. Rom. 9: 30. 1 Tim. 6: 11. 2 Tim. 2: 22. Ita Ordre Oinarooúvyv, Rom. 19: 135 QuAo£evíav s I Cor. 14: 15 riy. &y&mqp, Y Thesf. 5: 155 Tò &yabóy, alibi, "Ayiacóy.] Haec vox in reliquo N. F. non ‘faepius legitur, nifi femel apud Petrum, qui in multis cum Paulo convenit; apud hunc autem minime raro. Cor. I5. Mý Tie pí 2 ». T. Aà] Idem hoc monitum diver» fa paululum imagine expresfit Apoftolus , 1 Cor, 10: 15. Gal. 5: 9: pinup Cóun OAoy Tb Púpae pæ upo — Uti autem hoc colo jam iterum legitur wý ris et tertia vice colo feq.; fic talia verba faepe repetit Paulus; v. c. xajóg Ties, 1 Cor. ro: 6-10; pù mdvres, 12: 29, 393 Ka) Uri, 15: 4, 55 &AX de, e Cor. 2: :65 E Tus | 198 CM DA XII. Ti; ,2. Cor. 11. 90, Phil. 2: 15 xal ris, Eph. 1: 18, 19. Inprimis ita gepetit particulas , dire, 1 Cor. 3: 22. 19: I9. 1g: 9. 15: 11. 9 Cor. 1: 6. 5: 9. et faepisfime alibi; oZre , 1 Cor. 6: 9, 10. Gal. 6: 155 fva Gal. 4: 55 ndi ; Col. 2: 21 atque innumeras alias particulas. . Cor. 17- "iere yáp.] Paulus fic dicit faepisfime: cidure yáps vel: 5j Ux olhares Rom. 6: 16. 11: 9. í Cori $i 16. 5: -6 6: k 9,:155 16j de 9: 13, 24. al. Cor. 18; 19. __Continetur his colis defcriptio rerum terribilium et augustarum , quae legem Mofaicam jamjam pro- - mulgandam inauguraveraft. Similes defcriptio- nes e fcriptis Paulinis laudavimus, ad 1:3. 7: 26, 97. 11: 32-38. Deferibitúr Aum religio Mo- fica, tanquam êa; qaae ?ePPOrb erüdire vellet Hebraeos; unde puerifi hüjus "populi conditioni áptaesfét, nón itemiadultióri. Quasideas Homie magno dignas, prorfus esfe Phulinds, demöriftra- tum ad 2: I5 Cor NOI ver XH o. 199: \ Cor. 22. De Hierofolymis coelestibus fatis dictum ad 9: 24. | Cor, 23° YIpororóxuv.] fidém oi Grap ToS mina Tos Eyovres vocantur, Rom. 8: 23. Tiveóuac:] Qui de dictione ac fentiendi ra- - tione Orientalium cogitat, ex h. 1. non efficiat, Auctorem de corporis vita futura nihil credidis- fe C). Sed vide 6: 2. Car. 22—24. Iterum recenfio, et quidem rerum ad N. F. pertinendum- Vide ad. c. 18, 19. Cor. 25. | BAérere,] Imperativum talem Panlo esfe fa- miliarem , dictum ad 3: 12. T POVL 27. "Eri frat.] Haec , e vaticinio confervata , ur- get more Paulino ; vide ad 2: 8. "E Cor. (1) V. modo Herderi Erläuterungen zum N. T. N° IV. Das Reich Jefu, pe 47—53- | 200 | Cà r. KIT Coz. 28. "Eywpev yápw] firmiter teneamus gratiam. Hoc fenfu Eyeiv minime frequens est; legitur tamen, Rom. 15: 4, Ty càmiða čyxwpev zet 1 Tim. 1; 19) EXW rv misty; item 9 Tim. 1: 19» doctrinam a me acceptam Eye; tandem. Rom. 5: 1, fi ibi legatur eipvyy Exwpev, uti volue- runt multi; malim, uti vulgo fit, Ex oper. Xdpis he l. de favore Dei gratuito dicitur, non addito Dei aut J. C. nomine; qua ratione in reliquo IN. F. raro ponitur; Jo. 1: 14, 16, 17. Act. 18: 27. x Petr. 1:10, 135 — fed fae- pe apud Paulum; Rom. 1: 5. 4: 4, 16. 5:2, OV, 40, UY. Ot E. I4. De. 610. T UP 1o: 50. Gal. 5$: 4. Eph. 9: 5, 9. 3: 8. 4: 7. Phil. 1: 7. 9 Thesf. 9: 165 item infra 13: 9. (1). Aldods xæ} sUAe(Qeíme.] Subftantiva fynony- mice juncta etiam apud Paulum faepisfime legi, vide ad 2: 2. — Aildés autem non faepius ins venitur in N. F., nifi 2 Tim. 2: 9. (1) Vide Ven. J. J. Scholten, de diverfis fignifi cationibus vocis xdpig in N, T. (Traj, 1805) pe 112- 137^ N 291 CAPUT DECIMUM TERTIUM. : "m Cost, H QuAadeAQím pmevérw.} Idem praecipit Paulus, Rom. 19: 10. 1 Thesf. 4: 9. Méveiv au- tem ica legitur, r Cor. 13: 13: MEVEL MITTIS» £T), &yámw. Vide et ad 10: 34. Corn 5 . PihoZeviav] etiam. Paulus commendat , Rom. 12: 13. I Tim 3: 2, Tit, 1: 8. Cor. 4. "TH xefry.] Quum de toro jam locutus esfet, xoír4 hic fignificat coitum, qua notione num- quam legitur apud bene Graecos, judice Valcke- nario ad h. k nec unquam in N. F» nifi Rom. 9: 10. 203 Car. XIII. 9: to, 13: 15. Eandem autem fententiam profesfus est Paulus, 1 Cor. 7: 2. | CAE 5. "AdiAégyupee.] Vox in N. F. femel adhuc obvia, 1 Tim. 3: 3. — Est autem hoc inprimis Paulo folenni ut moneat lectores, ne fint avari. Nec mirum: nam primum onmi quidem tempore cruciabantur homines facra anri fame , fed nullo magis, quam illo: quod qui Juvenalem legerit, non inficias ibit. Etfi autem Juvenalis Romam de- fcribat, ibique morum corruptela major fuerit, quam alibi forte ; tamen in Graecia quoque et ubi- que videbat Paulus, avaritiam esfe pílav malos rum omnium ,1 Tim. 6: xo. — Deinde Paulus ipfe minime erat avarus; Act. 18: 3. 1. Core 4: 12. 9: 6. 2 Cor. 19: 19, 14. Phil. 4: 11, 19. 9 Thesf. 3: 8. Hinc gravisfima illa contra ava- ridam monita; 1 Cor. 6: 10. Col. 3: 5. 1 Thesf..- 9:5, 4: 1I. 1 Tim. .6:.9,. 19, Fit 15 For "ApxoüjuEyor Tois mapoörw.] Etiam hoc fae- pius monet Paulus, ut rebus fuis contenti vi- vant Christiani ; 2 Cor. 9: 8. Phil. 4: 11, 12. 1 Jim. 6: 6, 8. Nam ipfe etiam | femper for- te fua laetus vivebat, Phil. 4: 11. C. €» KIN. 63 Cor. 7.- *Hyeviéyuy.] Hoe nóminé Eéclefite doctores in N: f. eio vocavit; pràéter Auctorém mos- tfüm et Lücai. Paulus tameti éos, qui Ecclefiae - pfaefunt , dixit rode mpoizrapuéyouc ; Rom. 12: 8. í Thaf. 5: iov i Tim. 5:17. lllo autem no- Mite afis est Sefiprof, quia lectoribus fotlsfi- mium erat: in V. F: énim populotum exercitü- üinvé ducibus tfibuitur. Praéretéa ad Hebraeos, qui faeerdotes" miáximi faciebant , fcribens Aüc- tór; de honore etiüim sinistris Euatigelii »raeftan- — éofümoYoquitur qualis diétóttim ad conditioner opinionesque lectora conformatio idoli Pauli- Bae maxime cónvenit; uri faepe jam vidimus. Cf. quae de Eph: 4: ii. diximus ad $: t. p. 56. — Caeterum Palus quidem fütim ipfius exemplum fitandi própohere folet: at fi Apoftolus hanc epiftolath fcripfit, idhicfacere non potuit, quia non adeo notisfimus erat Hebraeis. Sic etiam Ro- manis et Colosfenfibus , ipfum non cognoscenti- | bus , fe non propofuit in exemplum. Cf. cum toto colo Phil. 3: 17: Xxomsirt rods oÜTQ TéprTa- TOUVtas, wals Exeri TÓTOy ids, — Th» ÉxfQaciv.] Seed apr er ia N, F. 1 Cor. 10: 12. ^ Ex 204 Cii e.a XHUR Ex hoc etiam colo ; coll. 1o: 32 fqq. conftare videtur cl, Schulzio, p. 130 fqq. Auctorem hujus epiftolae Paulum esfe non posfe. ,, Nam loquitur Auctor de doctoribus, qui Hebraeos antea docuerant; nec fuisfe videtur moris Pauli- .ni, opus alienum perficere „ ac doctorem fe ge~ rere illorum, qui ab aliis docebantur." Nihil afferre opus est, nifi Rom. 1: 10,. 13. quo loco Paulus dicit fe ad Romanos fcribere, etfi ab aliis doctos. Praeterea ex his locis et 5: 19 fqq.6: 1 fqq. conftare videtur Schulzio , ,, jam diu fuisfe , ex quo lectores Christiani facti esfent; cum et de tempore pristino loquatur junior Auctor, et de doctoribus jam mortuis," Sed íi Paulus hanc epiftolam. fcripfit, fecit paulo ante Hierofolyma deftructa , quum Romae esfet captivus. Itaque tum loqui potuerat de tempore pristino, ac de. doctoribus Stephano , Jacobo aliisque, five vio- lenta morte, feu placida defunctis. Ergo hinc non patet juniorem fuisfe Auctorem, et ferius vixisfe. Cor. 8. | Jefus Christus hic mihi doctrinam de J. C. fignificare videtur; uti Rom. 15: 5. 16: 7. 2 Cor. 1: 19, 20. II: 3, 4 12: 9. Gal, 1: aa. 5: 6. Eph. 41 20. Phil. 1: 15- 17. Coh. i5 2: C å P. XII. ; r 2os ot 6: (1). Quod haud. fcio „an in reliquo N; F. usquam obtineat, — Certam autem et immuta- tam esfe Jefu doctrinam, nemo gravius quam Pau- lus affirmavit V.. 9. Cor. 1: 194 3: 11* Ga. 1: 7. Cor. 9. Adamus momihars xa) Eévais py mapadé- perë.) Saepius idem. monet Paulus; Rom. 16: 17, 18. Eph. 5: 6. 9 Thesf. 2: 3+ Col. 2: 45 ad quem postremum locum alia laudat Grotius. Doctoribus falfis acriter refistebat Paulus, Rom. 14: 1 - 4, 10. I Cor, 8: 9. (2) Prorfus autem convenit Eph. 4: 14: “wa jxxéri pev — mer peDepójsevor mévri &yéna rijs Jarraia. Xáprri. BefJaroualas Tu wapdiuv,] Eodem fen- fü Paulus fcribit evupíQem 5; Rom. 1: 11. 16: 25* I Thesf. 9: 3, 19- 2 Thesf. 29: 17. 3: 35 et hoc ipfum (Jefjguovy ; 1 Cor. 1: 6, 8. 2 Cor. 1: 21. Col. 2: 7. De voce xpi, e more Paulino fine adjuncto pofita, vide ad 12: 28. | Bpá- (1) Vid. cl. Heringa Verhand. , ten betooge , dat Jefus en zijne Apostelen zich doorgaans niet gefchikt hebben, naar de verkeerde denkbeelden van hunne tijdgenooten ; P. 56, 575 ubi haec explicatio ex oratione contexta probatur, — (2) Vide et Koppium ad Gal. 2: 3-5. 5:2 et E. A. Borger, Prolegg. in Interpret. Epifl. ad Gal. p. 15 fqq. 206 Car XIII. - Bpómæsiv.] Forte ritus Mofaicos intelligit, ' quos Paulus fimili modo defcripfit, Col. 2:-163 forte tangit eos , qui lautis epulis dediti erant. Ita Paulus, Rom: 16: 18.- Phil. 9: 19. | Cor. 1o. Ourracrúpiov.] "Totum cultum etiam fignif- - cat , 1 Cor. 9: 15. Phrafis autem edere ex altari, five ex facris, five ex facrificiis, eriam legitur ibidem et 10: 18. Cor. .12. "Ia dyidoy dik Tou idíou aimaTOs. ey Aaóv.] _Dietio est, qua nulla. magis „est Paulina. ye B 9: 13e, id 14e Fere idem dicitur, rr: 1 3» ad quem locum dicra vide. Cor. 15. Priorem hujus coli partem , ex facris Hebraicis petitam, ad confilium fuum accommodat Auctor, adjuncta aplicaciones, quae fequitur, intercedente formula. rov" £e Tiv. Protfus- eodem. modo fcribit Pau- Ca» IL . 207 Paulus, Rom. 10: 6 „abi utitur loco, Deut. zo: 12: Tie àva[cs ele Tbv odpavór; quod explicat: To)r' Ears Xpi Tb) xxroycyeiv. Deinde citat Deut.:30: 13: Tis warafdiaerar ele rby fue gov; be explicat ;ToUr' Érr: Kpioròv én vexpáy . &yary aryéiv | Est autem posterius ‘hujus coli membrum «ex Hof. 14: 3. petitum. Sic etiam Paulus faepe, ne fuis ipfius verbis quid dicat , oraculo V.F. utitur ; Rom.19: 3, 21. 1 Cor. 1:91. ro: 7. 12 Cor, 4: 13. al-Praeterea eandem ,e facrificiis petitam, imaginem in res Christianas, transtulit Paulus, Rom. 19: 1. Phil4:17.4:18. .— Cox. 16. Koiwvwvius.] Hac voce, de liberalitate in paue peres , folus ufus-est Paulus 5 Rom, 15:26. .9.Cor. 8:4.9:19. . e cEOapecuTa.ó Oeós] pro-rà Os. De his pasüvis.cum nominativo, -Paulo etiam pitais, vide ad 8:35. CoL 17. ‘OMleiberde x. c. A] Idem momuit Paülus, Phil 9:99. 1 Thesf. 5: re. "Aypomvoüzm.] . "Aypumvée , — folliciter curo, occurrit etiam , Eph. 6; 18. Itidem fuam“ Chris- tie dk OM KID tianorum curam &ypvmvíay dixit Paulus, 9 Cor. y S» 11: $7. | :Xapá.] Hoc Paulo proprium est, ut affectio- nem, doctori ex Christianorum pietate natam, vocet Yapáv, Vide.loca in Lexicis laudata. Zreválovres.] Eodem fenfu legitur hoc ver- bum; Rom. 98: 23. 2 Cor. 8: 23- giao 9. 45 alio in reliquo N. F. -'AAveiTiAÉ.| Adjectivum non faepe obvium , per & privativum incipiens; qualia multa in hac epiftola et apud Paulum legi, vide ad 7: 3. (0 Cor. 18; Tpooeóyeade mept uv.) Idem votum faepe prodit Paulus; Rom, 15:30. Eph. 6: 19. Col. 4:3. t Thes. 5: 25. 2 Thesf. 3: 1. Nam omnino magnam putabat esfe precum vim, Pil. I: 19 ; quare et, Eph. 3: 14 , dicit, fe asfiduo pro Christianis genua flectere; ac graviter monet, Cof. 4: 2, ne preces intermittant. Quodfi miraris, Auc- torem nunc indicia exhibere , quibus ipfum Hebraei cognoscerent, legas , quae diximus ad 2: 3. p- 30; 51. Atque ibi dictis hoc adde, Si Paulus hujus | epiftolae Auctor est; mihi fic forte egisfe videtur: Nomen fuum ejus principio non infcripfit , ne Hebraei eam legere recufarent: fini vero addidit talia, unde conjicere poterant, Paulum esfe il- lius Car XII 209 lius Auctorem, quia, fi perlegisfent epistolam, ejus Auctorem fcire lectoribus liceret, imo pro- desfet: nam ita certiores fiebant, Apostolicam auctoritatem habere hanc epistolam. Hanc hy- pothefin hic commemoro , qua multa disfentien- - tium ratiocinia evertantur. KaAW cuveidyow.} De hac Paulum ream: fe- pe loqui, vide ad 10: 22. | 'AvaerpíQes0z.] Vocem esfe fere foli Paulo propriam, dictum ad ro: 35. Posteriore membro fe commendat Auctor a confcientiae puritate et vitae integritate: unde patet ipfum faepe injuste fuisfe accufatum 5 alio- quin enim quare fe defenderet? Idem inprimis etiam Paulo conveniebat, qui, multis crimina- . tionibus obnoxius, fe hoc modo defendere faepe cogebatur. Vide det. 24: 16. Rom. 9: 1. 1 Cor. 4: 16. 7: 7. 10:393. 11: He 9 Cor. 9: 17:4: 2- Eph. 5: 1e Phil. 3: 17. 1 Thesf. 1:6. 2: 4- 12. 9 Thesf. 3: 7. al. | Cor. 19. Mepsocorépwe.] Haec forma apud unum fere Paulum occurrit, uti dictum ad 2: 1. "Acoxarac alo. | Est verbum hoc proprium de restituendo aliquo in ftatum pristinum , adeoque O etiam aio Ca. XU. etiarn de: eo; custodia liberando: (1); Unde par tet,; Auctorem non. fuisfe. fui- juris , quum. haec fcriberet, Jam vero Apoftolorum nullus vinculorum fuorum. mentionem fecit, nifi Paulus, quem vide Eph. 35 1.4 6:20. Phil. 1:74 13, 14. Coli 18.2 Tim. 1: 8, 16. 2: 9. Philem, 1: ‘9i, 10 ‘Tuin Jo Scribit: Auctor, ac fi folis. Hebraeis viveret. Ira Paulus, Phib Y: 924, dicit fui quidem caufa. fe; mortem optare , ut cum Christo esfet ; s fed diutius vivere. &vzyxeuórepoy. de! óu&e: plane ac fi Philippenfes foli esfent. Chris- tiani, quorum, cùram ipfe gereret. Eadem ra> tione fcribit, Col. 1: 24: ,,/ Gaudeo: mabúuart fübeundis (non in commodum Christianorum om» nium, fed) ózip jaw." Et tamen. Colosfenfibus ` prorfus ignotus erat Paulus. Ita quoque dicitPhile- . moni ejusque affinibus et amicis epift. vs. 22.,fe fpe» rare fore: ut, per. ipforum. preces , liberetur ipo» "um ingratam: E'AmíGa yàp , dri Qi TY opoatue yäv äv yapırbýcopaær Öpiv, ltem Eph. 3: 1. fe vocat déejuoy vrip 9uóv; et col. 13. loquitur de (Apes; rtp Üuów. Etiam Phil. 1:19. s Scio, pd | T in- (1) Vide Raph el ii Annot, ex Polybio et Arriano ad | hs 1. p. 688, itemad Act. 3: 21. p. 312. fqq. De voce ro” xurterucie Cf. Valkenarii Scholl ad Luc. 6: toe T; I. p. 220. ad det; 3: 16. p. 305. Schleusneri Lex. in v. Kuinoelium, ad Act. 3: 21. p. 128. Herodian. It. 6. 17. Aeschinis Soc. Dial, III. 17 , aiios, COA p... XID art inquit, hoe mihi falutare fore, dro rijs Öpady. dena vewe.” A politisfima Pauli urbanitaté talia. ex. fpectes : alibi fruftra quaeras. Praeterea animadvertas, fententiam coli 18 et 19. plane convenire cum Phil, Y. tg. et Philem. .92. Quibus ex locis praeterea paret, credidisfe Paulum, fe custodia isa, qua tím Romae detinebatur, liberatum iri, Atqui hujus episto- lae Auctor, qui etiam in Italia (vide ad col. 24.) custodia retinebatur (vide ad vocem ġrd- xaraaradú) etiam credebat, fe brevi libera- tum iri (col. hoc et 23). Quae fpei- confen- fio, Paulum inter et Auctorem nostrum, non est negligenda. | Cor. ao, ‘Ode Oeds vrijer eipávgc.]: Phrafis est - Paulo , . inprimis in fine epistolarum , proprias Rom. 15: 33. 16: 2o. 1 Cor. 14: 33. 2 Cor. 13: TDD Phil 4: 9.1 Thesf. 5: a3. 329 f fO dvayaydr tn venpdy x, T. A] Quam ht - culenter Auctor noster hic probat: fibi confta- - re, Jefum vere e mortuis rediisfe!: Sunt camen; - qui negent. à ‘Tv xópioy ópdy las Codd. MSS; , Veist, et Edd. multae: fuadent, ut addatur Xperróy 5 pe dictionem: ó xópioc Wudy IqcoUg. Xpiaróss, 5.0.8 Pau- ^ 2 Je 212 C a r XIII. Paulo esfe. proptiam, docet Gersdorfius;, Sprach=Charact. T.I. p.988 , fq. Cor. SI. Tò eüdpezTov.] De neutro tali adjectivo pro fübftantivo ; dictum ad 6:17. Porro haec vox folis. Paulo et Auctori huic in N. F. est propria. Denique. votum , quale hic invenis , faepisfime ` apud Paulum legas. . Vide epistolarum fere om- nium finem. | App] faepe addit Paulus. Vide Gratium ad Rom. 1: 15. Locis ibi laudatis faepe euam praecedit doxologia, fimilis hujus loci doxologiae. CoL. 29: Facile putes, colon 21 Auctoris fcriptum abfol- vere." Verum feribendi finem invenire vix potest commotus animus, Hinc denuo fequitur monitum ; postremo falutiones. Ita fere folet Paulus. Episto- lam ad Romanos (fecundum vulgarem capitum di- vifionem ). putes finitam post 15: 335 fed totum Cap. 16. fübjungitur , &nonita falutationesque continens. — Quae autem hic fequuntur pauca vérba, ita funt Paulina, ut nihil magis : nam in Pauli: epistolarum: fine fere femper prorfüs Ca dem inveniuntur. Hg- Ed C'Ar. XII. 213 IlàpaxaAd =- meparaýrews.] Hac utraque voce etiam' alii quidem N. ‘F. fcriptores utuntir hoc fenfü; nemo tàmen faepius quam Paulus. Vide Lexica. Eu iterum urbanum ac politum Pauli ingenium. Nam non cafu fic fcripfit. Vide Rom. 1: I1, 12. "AvéysoÜs raï Abyov.] Beurt praebite doctrinae aures. Dictio infolentior. Tamen legi- tur 2 Tim. 4: 3. rije vyiaivoto ye diducxaAMas or dvébovrar, — 'Avéyew Tivos (de homine, non item de re) legitur etiam , 2 Cor. 11: 1 , 19 et alibi; Ka) ykp dix. fpaytuv trírcTt:Am óp] Sic Eph. 3: 3: zals moobyparba ty byo. E contrario Galàtis fcribit - Paulus, 6: r1. de magnitudine. (1) illius-epistolae. Quod com» parans cum nostro loco, miraris forte, episto- lam ad Galatas dici magnam, ad Hebraeos par- vam, quum tamen haec Capp. 13 conflet, illa 6.. Sed cogites magnum et parvum per fe - (abfolute) non exflare, fed tantum habita ra-, tione ad res alias (comparative). Atqui haec ratio non eadem in utraque epistola. - Prior - magna est, quia Paulus illam fua manu. - fcripferat, uti diferte addit 1, 1, ; quum. plerum- que (1) Ita enim puto locum illum eife intelligendum , ut fententia probzbilis: oríatur, Quaé interpretatio ` confir- . matur et Eph, l. het hoc ep. hujus loco. 214 3C. P. XII. que rebus tot tantisque. occupatus esfet utli- teras librario dictaret, V. Rom. 16: 22. 1:Cor: 16: 21. Col 4: 17. 2 Thesf. 9: 17. Posterior par- va dicitur, quia res. omnium gravisfimae in ea explicantur , quarum copia facit, ut brevius tractentur. | y^ Quae res, quum ita fe habeat, evertit etiam ilorum interpretum opinionem, qui ob haec ver- ba putant, Caput I3. non ad epistolam ipfam ' pertinere , fed. esfe- feriptum quoddam ab illa diverfam. . Quae. opinio -nullo alio fundamento innititur. - Saepius , uti h. 1. fit, Paulus monet decis; ne aegre ferant, fe ipfis fcripfisfe; Rom, 15: I4 J Core 4:34. 2. Cor. 7: 12- * "CTIióbscy.] Non multa in hac epistola le- guntur, quae opinioni, de Paulo ipfius Aucto- - re, majore m concilient probabilitatem , quam haec Timothei mentio. Timotheus enim er a nullo alio N. F. fcriptore memoratur,et a Paulo faepisfime, cujus amicus five potius. filius per egens fuit, Eum faepe Paulus nominat, uti h. 1: 72» 42626 ; Cor. 1:1. Fte: ti 1, Philem.1. Quod fi dicis, Ti- ~ p- Ca P; XIII. 2 15 Timotheum his locis fratrem vocari, non Pau- li, qui filium eum appellet, habita ratione,- fed lectorum; non quidem repugno, fed affir- mo-, etiam h. l., illum posfe vocari fra- trem ,' ratione lectorum habita. | Deinde. Pau- lus tiam "Titum, plerumque vocat filium; fed 2 Cor. 9: 19. Tôy é&ÓsAQóv gov, imo ipfum Timotheum, i ZZesf. 3: 2. bv 4dsAQbv úpa. = Ceterum. Auctor, docente hoc colo;. exfpecta- bat, Timotheum, qui ipfi in Italia (vide ad col 24.) non aderat, ad fe venturum: atqui Ícriptores de vita Paulina ex hujus - epistolis demonftrant, Timotheum Paulo captivo primum non affuisfe. we. Nominari autem hic Timotheus poterat, quia circumcifus (Act. 16: 3.) Judaeo- Christianis aceeptior erat, quam reliqui Pauli comites, fere omnes non circumcifi. “Opopai $p&..] Semper etiam Paulus arde- bat amore Christianorum vifendorum, quem fae- pe diferte indicat; „det, 90: 16. fqq. Rom. t: IO, 13. 15: 23 , 24. 1 Cor. 4:19. ti: 34. 16: 4. ? Cor. i: i5. Phil. 9: 24. 1 Thesf. 2: 18: à: 10. 2 Tim. 1: 4. Philem. 22. Quia autem Auctor nullam caufam memorat, quare Hebraeos invifere velit, fed de itinere ad cos loquitur, tanquam de re, quam nemo miretur, videtur nulli loco adftrictus, fed peregrinari folitus fuis- Qualis fuit Paulo vivendi ratio, Cor. 216 EN C nos KID. Cor. 24. Saepe quidem Paulus multos vocat, et quos ipfe falutet, et qui lectores falutent; interdum tamen brevius fcribit, v. c. 9 Cor. 13: 12, qui locus cum h. l. maxime convenit. — Mo- dus autem falutandi prorfüs est Paulinus, quem inter et reliquorum Apostolorum fàlutandr mo- rem , quid fit discriminis, quisque facile videat. Oi &-? Iradfas.] Hoc quam eximie in Pauli res conveniat, non opus est, ut moneatur, Item oí čmo Iradlas nihil fignificare posfunt, nifi Ira- los. (1). Jam recte quidem monent quidam viri docti, hos Italos in alia ecclefia, unde haec epistola fcripta fit, potuisfe adesfe: fed pri- mum hoc temere fingitur; deinde mirum fit, | fi (1) Et tamen hoc negat cl. Schulzius, p. t7, fq. de iis explicans „qui ex ltalia venerint. Videant igitur alii, quo modo explicent, Act, 17: 13, ut unum tantum lo- cum citem; ubi dicuntur Judaei, of £z» rde OzoczAovÍ. xuc, quum audivisfent de Bereénfibus, quosPaulus inviferit, tum demum eos adiisfe. Sed quem tandem, qui Graecos legit, latet mods &xrò TIAdrwvog non fignificare, eos qui a Platone veniunt , fed Platonicos ; roùg &zà eroe, Stoicos, cet.? V. Vigerum et Hoogev.p. 519, fq. Verum in univerfum caute legendae cl. Schulzii notae de dic- tionis Graecae minutiis, Cf. ve c. ipfiuset Valckenarii notas ad II: 3e V C Ar. XIII. 217 fi peregrini. falutent Hebraeos ; hos ab ipfius ec- clefiae illius fociis non falutari. 4 Cor. 25. Finis idem est, qui omnium Pauli epistolarum, huic uni prorfus privus, Nam, quum ipfius nomine circumferrentur epistolae fictitiae ,2 Thesf. 9: 2 , nec tamen Paulus, ut fcirent Christiani, quae esfent falfae, quae verae, fua ipfius ma- nu totas epistolas, temporis penuria, fcribere posfet; "Thesfalonicenfibus, 2 Ep. 3:17. dixit, fe omnibus epistolis falutationem adfcripturum esfe fua manu, hanc fimilemve ; unde nulla est Pauli epistola , in cujus fine non ipfe apprece- tur xpi. Quare patet, huic epistolae Pauli quafi figillum esfe additum. Haec 218 EU LOE vs, "Haec mihi et dictionis et argumenti fimilitudo huic epiftolae cum tredecim illis, quas conftat esfe Paulinas, intercedere videtur. Verum jam videor mihi audire dicentem: ,, Est vero illa fatis magna: fed major fortasfe disfimilitudo, de qua aut nihil aut pauca dixisti." De hac igitur pauca etiam videamus. daos is E p F, ss Omnibus epiftolis nomen fuum praefixit Paulus, huic non item," Non tantum Paulusi//u4 fecit, fed omnes omnino istius aevi epiftologra- ` phi. Igitur aut nomen Auctoris temporis inju- ria periit ; autScriptor, nomen non praeponens, latere voluit. Si prius; facile Pauli nomen prae- pofitum esfe potuit: fin posterius; excogites - "quaefo rationem , quare Barnabas, Lucas, Cle: mens , vel alius quicuuque id omiserit, Nefcisne ? Verum mihi, quum fatis esfet dicere, etiam me nefcire, quare Paulus nomen fuum non praefixe- rit; mihi inquam caufa 'est fatis probabilis , qua- re initio latere lectores voluerit Paulus, in fine epi- ftolae non item. Nam tantum erat Judaeorum in Paulum odium, ut multi non legisfent epiftolam, ipfius nomen praeferentem; quam quum perle- gisfent, nulla erat caufa, quare amplius iis igno» tus maneret. / IL t EE END ~ Ertrroc ts, | 9T9 HE ‚At Hebraeos non .cognitos habebat Paulus ; Auctor epiftolae eorum amicus erar." Non magis cognovit aut Romanos aut Colosfenfes, „Imo hos numquam, viderat; in Palaestina faepius .de- gerat, multorumque amicus factus fuerat; quod etiamfi non ita fefe- haberet, “ne itamen- inde conficias , Paulum non: ita fcribere potuisfe , uti fcripfit Auctor. Nam ignotis -etiam fummum amorem -declarare folere Paulum; een ad 13: I 3» » Alibi. | Al. » At Paulus folet confufius , magis commoto ani- mo , verbofius , indiftinctius fcribere. ” — Primum non ita fluit hujus epiftolae oratio ,. quin in ea mul- ta durisfime dicta inveniantur ; v. C, 9: 5. 3: 15. 4: 3- 6: 12. 7: 20. 10: 15. — Deinde in reliquis quidem epiftolis fcribendis animo commoto erat 3 fed Ephefios, five potius Afiae minoris Eccle- fias illas, ad quas epiftola, quae ad Ephefios infcribitur, data esfe videtur, non multum, et Colosfenfes prorfus non cognoverat; unde etiam - epiftolas ad illos utrosque datas, vides -esfe lon. ge diverfas a reliquis Paulinis, et multo ma- gis periodicas (1). | | IVe (1) Hoc jam obfervavit Th. Beza ad Col 1: 24. 220 Kn kwe ys IV. » At hic non leguntur phrafes Paulo ‘familia rest oÜx Bidure; où OfAw Öppds Gryvosiv; TÍ oùv; Tí oÖv époömev; cet," Primum quidem hae non prorfus in hac epiftola defunt: vide ad 3: 12. 10: 30. 19: 17. Deinde quod non plura ta- lia in illa inveniantur , inde fit, quia animo non ita vehementer commoto haec epiftola fcripta est. Quae eadem res caufa est, cur hae phrafes non inveniantur, nifi in epistolis fervide fcriptis, Sic formula oöx oldars, non legitur in epp. ad Eph., Phil., Colosf. , aliis; imo ne in 2 Cor. quidem. Où OEAw jc dyvoelv, non obvium est in epp. ad Phil., 2 Thesf., 1 et 2 Tim. , Tit. Tí ov non inve- nitur nifi in folis epp. ad Rom., 1 Cor., Gal. Ti oùv tpoöjeev ; non nifi in fola Rom. occurit: aliae fi- miles v. c. 0£Aw pc eldéyau , folis 1 Cor. et Col.: ToUTO dé Qypi, fola 1 Cor.: yvwpilw et yvwpiCoper, folis 1 et 2 Cor. Gal., Phil. Praeterea haec duo posteriora non dici poterant, nifi ab eo , qui aucto- ritate fua loqueretur ; atqui illa in hac epiftola uti non potuisfe Paulum , vidimus ad 2: 3. Sunt prae- terea fimiles dictiones: c/dauv t, cidare, eldó- res : fed hae pertinent ad ftilum epiftolarem , unde in hac fcriptione, quae multo magis est dispu- tatio quam epiftola, fere non inveniri posfünt ;- taimen ofdaper "yp legitur, 10: zo. Si plures ta- No les Errrocus. dot les dictiones tibi in mentem veniunt; videbis eas omnes fere unice legi in Rom. 1 et 2 Cor. et Gal., in reliquis epiftolis aut rarisfime aut num- quam. Atqui argumentum nostrae epiftolae maxi- me convenit cm argumento epp. ad Rom et Gal.; fed;ejusdem ftilus lentus placidusque cum. ftilo epp. ad Eph. , Col., Phil. , cet; licet haec fit di- verfitas, quod illae fint epi/7o/ae ; haec disputatio V. ‚> At.tot nove dicta in hac epiftola legas; NA nusquam, apud Paulum exftant" ^ Verum Paulus ftili variandi fuit. peritisfimus. Compo- ne fis epiftolam ad Romanos, cum literis ad Phi- lippenfes. datis, aut has cum priore ad Corin- thios: num eundem facile fentias auctorem? (1) An putes orationis fapientisfimae et eloquentis- fimae coram Areopago habitae. auctorem, eun- dem ‚esfe atque illum, qui tenerrimo cum affectu. fermonem- habuerit ad Ephefiorum Episcopos? Quid tandem fimplicius est ac diverfitati minus obnoxium , quam epiftolarum infcriptio apud Vete- res? Quam parvum discrimen est inter falutandi formulas omnium fere Ciceronis epiftolarum? Ve- rum apud Paulum ne duarum quidem epiftolarum | | | ex- .(1) Epiflolarum fingularum indoles maxime diverfa a ven. Vlotenio, de Bijbel, Tom. XL. p. 544, fqq. defcripta est, Taciti modo; accurate, vere, nervofe, 524. oA NEA Bu. s exordia, fi. utramque ad. Thesfal. exceperis, vers bis invenias. fimilia, rebus omnia conveniunt, - In quaque etiam. Pauli. epiftola. multa. funt: pecu liaria, quae in reliquis non. invenias; v. c. in epiftola ad Romanos, octies vocatur nomen auc-. toris V. F. ex quolocus aliquis citatur, in reliquis - Pauli epiftolis nusquam. In eademr, interrogationi: fuae ipfe decies respondet , per formulam uy yévore To; quae illi epiftolae ita privaest , ut femel tantum legatur in 1 Cor. , bis in'Ga/. „faepius nusquam. In epiftolis ad. Eph. et Col: Paulum perpetua ora- tione- periodos inter fé: connectere, jam vidimus, , dum. in. reliquis epiftolis abruptius fcribat. — Ac fide phrafibus dicas in hae epiftola obviis; fed: in nulla Paulina; quot verbi, alibi apud Pau- lum non occurrentia, in fingulis ipfius epiftolis inve- niuntur!In Ga/. 57., Eph. et Col. 145., Philipp. 54. 1 Tim. 81. 9 Tim. 63. Tir. 444 (1) Imo ipfae etiam illae literae ad Eph, et Col, quae formulis et fententiis totae. quantae fere conve- niunt , multa habent maxime diverfa (2). Quodfi L igi- (a) Nitor, fide doct: H. Pla»ckii: Bemerkungen. über: den erften. Paulinifchen Brief an. den. Timotheus; coll. J.. L. Hugii,. Einleitung. in die Schriften des Neuen Testaments ,ed. alt. p: 396. Tom.II. Cf. idem p.347 fq. (2) De quibus vide ven. A. van Bemmelen, Disf. de Epiflolis Pauli ad Ephefios et Colosfenfes inter Je:collatis (L. Bi 1803) p. 26, 43. íq.; quem de eae rundem. a. reliquis Paulinis. diverfitate: cf, p. 20, 21. Errr.o:G.Uu S. 223 igieun’ ine parvis: illis epiftolis ,. argumenta; fimilia eademve faepius tractantibus , tot inveniantur Krab xeyórevers quot. non inveniassoportet, in hoc: fatis magno fcripto, argumentum. ab-omnium argue mento diverfum tractante (1) ^. : VL. » At longe purior est lingua -Graeca hujus. epiftolae , quam Paulinarum."" Fingamus, rem fe~ fe ita habere. Haec. primum tamen diverfi tas non est admodum magna: nam é ad plura hu- jus epiftolae bene Graece dicta , ex Pauli epifto- lis fimilia citavimus (v. €..1:.3. 2: 17. 3 13, 16. 45.2, 13. 6: 17. 9: 26, 27. IO: 13, 25, 33: 1E: 3, 9, 28. 12: 14) ef multa fant, in, Pauli epiftolis , ex politisima Graecorum ele- gantia hausta, atque Athenas redolentia, quae. in hac epiftola non inveniuntur (quod Grotii „ Raphelii, Albertii; Bofii, Valckenarii, aliorum annotatio ubique. docet) e? hanc ad Hebraeos epiftolam fcatere Hebraismis , nemo negavit. Dein- de Paulum potuisfe purius Graece fcribere , quam. vulgo faceret „inde patet, quod, plerumque. qui- dem vocabulorum dictionisque elegantiam negli- gens „ (1) Talia propter argumenta liberaliter. profitetur. cl? Schulzius p.52, fqq.fenon putare haec. Zzz£-Aceyó-: geva demonftrare, Paulum non esfe auctorem epiftolae. 234 I por LO GEU SS. gens, vel fic tamen , ubi ex certaminibus Graecis dictionis colorem: petit, ibi femper voces fex- centas illas, de re agonistica ufitatas, fignificatio- ne optime Graeca ufürpárit; quod cum aliunde , tum ex Lydii Zfgozistico Sacro conftat. Sci- licec hac de re, Hebraeis. non admodum nota, Hebraismis uti non poterat. Denique ratio pro- babilis adest, quare Paulus, fi hanc cpifto- lam fcripfit, eam paulo melius Graecam fcri- bere debuerit, quam reliquas. Hanc enim fe- datus confecit, reliquas fere concitatus, quod ex utrarumque ftilo confici posfe, omnes affir- mant; unde fit, ut hoc fcriptum disputatio po- tius fit, quam epiftola. Jam vero obferva ho- mines, duabus linguis uti folitos, v. c. Cliven- fes, Benthemienfes, Frifios Orientales; qui mo- do Belgice loquuntur, mox Germanice, uti Pau- lus modo Graece loquebatur , mox Hebraice. Hos Homines fi vel loquentes andis, vel legis, quod celeriter Delgice fcripferint, multa invenias e lingua Germanica petita; fi Germanice, multa ex Belgica: fed eaedem illae. dictiones minus rectae longe pauciores erunt in iis, quae feda- to animo fcripferint. Quam rem fi inde ex- plices , quod homines ili tum plerumque ftu- " deant purius fcribere, non nego: fed idem illud ftudium , quare a Paulo prorfus abjudices? Ve- rum etiamfi homines illi huic puricati non ftu- — dent, Errrvocus: 225 | dent, tamen -fedati melius fcribunt, quàm con- citati, Ratio in promtu est: licet enim res, non linguam, cogitént, tamen hominibus tranquillis, invitis etiam, fuccurrit priva utriusque linguae ins doles, eique fere infcii fcribendo fefe accom- modant. … Atque idem etiam factum fuisfe putem. in Pauli animo , ét hinc explicandam esfe linguam hujus epiftolae paulo melius Graecam. liq Verum hanc virorum doctisfimorum, de hujus fcripti! dictione magis Graeca, fententiam non adeo verba fingula fpectare credo, quam potius totam orationem ejusque rationem. periodicam , qua in re Graecis fcriptoribus fimilior videtur Auc- tor noster (1). ` gne PERO "Y. c ss At hoc ipfum, quod fcriptum, ratione periodica ac (quae cum illa conjunctae funt) dictionis majestate et füblimitate, item oratione poética, epiftolis Paulinis füperius est, inpri- mis me movet, ut negem Paulum esfe illius auc» torem." . Libenter tibi concedo, univerfum hoe fcriptum bis rebus antecellere univerfas Pau- : Ji (1) Huc inprimis referam celebre ne plise apud Ense b, H. E, VI. 85, 1b & P g26 E»rnLocgctvS li epiftola Sed hsec diverfitas ex. argumenti 'diverfitate est derivanda. Hoe enim fcriptum, ud jam dixi, est disputatio de excellentia. reli- gionis Christianze. prae. Mofaica., Hebraeis. in- fcripta. Pauli epittolae tredecim: fere. funt epi- folge; quibus priva ecclefiae- alicujus , ad: quam dabantur „ conditio. emendaretur. Ergo in his epiftolis, quae generatim, de religionis Christianae práeffantia, de Jefü majestate, cet, grande di- cuntur, iis multa tenuia immiscentur, quae ad privatam ecclefiae alicujus conditionem pertinebant , nec füblimi. ratione efferri poterant: nam rebus mi- noribus ubertas orationis adhiberi vix potest: fed res graviores ipfae verba rapiunt, atque ita fit et gravior et fplendidior oratio. Quae cum ita fint, confequitur, vix univerfas Pauli epiftolas cum hoc fcripto univerfo conferri posfe: fi autem -illarum partes cum hujus partibus comparas ,- ftilum plane eundem comperias. Quanquam, quod ad rationem periodicam attinet, jam paulo - ante citavimus totas epiftolas ad Ephefios et Co- losfenfes,in quibus eadem ratio inveniatur, quod Bezae auctoritate confirmavimus. ‘Ad fingula aus tem hujus fcripti loca grandius dicta, ex di- verfis Pauli epiftolis dicta non minus grandia lau- davimus. Et funt etiam in literis Paulinis loca, quibus, haud fcio, an paria fuppeditet fcriptum ad Hebraeos; v. c. quod: ad dictionis vim, 1 Cor: | 9:5 Er:r10G0U05 $52 9, quod ad olorem poéticum Rom, 11: 16-24 a Cor. 3: Xo- 16. 12: 14-27: (1) ; — VII. , At Paulus non folet e nomine de re ta- tioCinari, uti faepe Scriptor ad Hebraeos." Vie de ne temere dicas, atque opinionem rejice „exen - pla légens ad 2: 8 adducta. IX. ‚At non uni then tamdiu inhaerere , neque ita dialecticé procedere foler Paulus," Una estthe- Gs, quae per totím fcriptum reguat; fed ea e: 3 (1) De pulchritudine posterioris ep. ad Corinthios vide el Royaards,l. l. p. ITI, fqq., deep. ad Philemonem ven. D. A. Wildschut, Specim. de vi dictionis et fere monis elegantia în ep. Pauli ad Philem. confpicuis (Traj . 1807) 2l. — Valckenarius, Pro/egom. ad X Cor. Schol, T.I p.11, qui epistolam ad Hebraeos Paulo abjue dicat, dicit, in tredecim illis Pauli epistolis eam esfe Vim etoquentise coelestis, ut hac parte ipfi Demostheni Paulus. posit anteporni. Item nota est historia , fulsfe olim ecclefiasten quendam longe eloquentisfinum , quem quum. rogarent, quo exercitio fe talem praeftitisfer, re- fpondisfe narrat Erasmus, legendis id factum esfe Pauli €pp. 5 fe enim has habere eloquentia ita prae(tantes , ut orato» ram Graeeorum principis fcriptalgnge post fe relinquerent, | P 2 228 E errog ús. a ‘diverfis: partibus fpectata. Ac fic etiam, una — thefis est epistolae ad Romanos , per: folam `Je- fü mortem fervari posfe non minus Gentiles quam Judaeos: una epistolae ad Galatas, plane .abrogatam esfe legem Mofaicam. Quas thefes admodum didlectice, inprimis in’ epistòla.. ad Rómanos, explicari, vel docent | notae...Bos- veldianae.- -Quodfi dicas ibi . demonftrationem illam faepius interrumpi , in epistola ad Hebraeos non item; primum rurfus cogita, quod jam faepius dixi, hanc esfe disputationem, illam epistolam, Deinde vel fic tamen faepe in hac de- monftratio dialectica rebus. aliis; impeditur y (vide o: re4« 3: 6-4::18. 5: II» 6:20) inde; au- tena Io: 19 demonftratio dialectica illa, fini: ta est, : | \ ‘y At. fi Paulus füisfet hujas epistolae auctor; ille, qui femper oppugnabat religionem Judaicam, hic etiam illud fecisfet , nec tantum defhdisfet religionem Ç hristianam (polemice non. apologe- tice fcripfisfet)." Primum, non. femper, „non coram. Gentilibus, non coram Agrippa, oppuge nabat Paulus religionem Mofaicam : fed quis tan? dem, illum prohibeat , quominus numquam. faciat, » quod zog fenper fecerit ?. Tibine. licet ita. ratio- ci- , 2 A^ a acc lcm E c Ctr MEE ZA E B rrnocu s 229: - cinarit 5, Paulus ita folebat facere; atqui hic non ità factum vest; ergo hoc non fcripfit Paulus ? "* Deést tibi ratiocinii hoc membrum: ,, atqui qüod non. folemus facere, id. numquam: facimus: qüo quid tandem est abfurdius ?- Atque hoc:dictum esto contra omnia ratiocinia ducta 4 priori ,,quae vocantur ; quae fi valent, de vero inveniendo in omnibus rebus desperatum est. . Sed deinde, quid tandem est oppugnare religionem Mofaicam , nifi - hoc fit, fi demonftres, abrogatam esfe legem Mo- faicam , quia debilis- et inutilis fit? " z Vide- ad Wielsbeke. ae uan ges | | ^ gk | | Xha um » At tot dogmata de Christo judice, de cor-. porum vità futurá, de regno Dei et Satanae, cet; de quibus faepe Paulus fcribit ; hic plane defunt." Primum nego de his rebus plane nihil fcribere Auctorem nostrum , et omnes, cupidi- tate liberi et fàná interpretandi ratione utentes. alia efficient ex 9:98. 6: 9. 2: 14; fed. dé. regno Divino nullam hic fieri mentionem, et ego credo, Verum deinde, etfi de his nihil fcripfisfet Auctor, temere inde afürmes, Paulum hanc epistolam non fcripfisfé...Quo enim jure: Apostolum . co- gas, ut quod in reliquis epistolis fecit; etiam: in. hac faciat? Alia est ratio reliquarum ome er hi 230 EriL06U$ nium , alia nostrae, Non fuit propofitum Aucto- ris , ut de talibus rebus ageret, fed de praeftantia fa- erificii Christi prae facrificiis Mofaicis , et ut inde lectores ad pietatem excitaret; Quaecunque vero religionis dogmata attingit, ea explicat modo prorfus. Paulino; quod ex indice nostro mox videbis, ! | ! XII. Haec Viri Clarisfimi ! fant dubia , quae, refuta- tu digna, equidem fciam ad univerfam epistolam de Paulo auctore esfe prolata, Quae omnia , ac fortealia multa , tum facile folvuntur , quum haec duo cogitamus; primum, esfe hoc fcriptum non adeo. epistolam, quam potius disputatio- nem, quod faepe jam monui: deinde non majo- rem esfe diverfitatem inter hoc opusculum et Pauli epistolas, quam inter Pauli epistolas inter fe. Imo putem majus esfe discrimen , v. c. inter .epistolam ad Romanos et ad Philippenfes, quam inter epistolam ad Romanos et ad Hebraeos, Scd duo adhuc de hac vel diverfitate vel cons- venientia in univerfum monenda videntur: pti- mum inveniri in hoc opusculo ; Hebraeis in. | fcrip= ee ne B ikke” ck en KE eer SE -— D dit EPILOGÓ S. 25t fcripto, magnam aliquam cum epistolis Paulinie convenientiam, Nempe religionis dogmata hic perfpicue funt explicata, ^ac de iis acute phi- _ Aofophatus est Auctor. Reliqui Apostoli enim historice potius ea citant , aut lectoribus nota esfe fumunt. Paulus folus philofophice illa tractat, h. e. eorum nexum inter fe docet eorumque ratio- nem , tam cum facris Mofaicis quam cum Gentilium opinionibus collatam , eaque vera esfe demonftrat. Qua in re faepe ostendi, quomodo methodus etiaut argumentandi Paulina eadem fit, quae hoc in fcrip- to regnat: faepius ostendere potuisfem (1), fed cum taedio lectoris fubtilius haec perfequi nolui. Quid juvet haec expendere , quando fatis est, ut dicam , neminem primorum religionis Christianae doctorum omni ista argumentandi ratione fuisfe- ufum , praeter unum Paulum? XIV. Alterum, quod hic adhuc monere volebam , hoc est, epistolae hujus argumentum, quod ad rei fummam, prorfus esfe Paulinum, Illud enim his praefertim tribus momentis continetur; pri- mum ppm Mofaicam esfe proprie unam cum, Chris- (1) Modo fi excerpfistem Baueri Legigae Paulina P. 134 - 255. b 232 ES TISA TI Ua os Christiana; deinde vero, illam esfe abrogatam; quia, tertio, Christiana doctrina ejus fpecies fit longe perfectior. Hinc fit , ut res Israéliticas et Christianas femper inter fe misceat , et has ex illis explicet. Qua in re quam mire, five res five | dictiones fpectes, conveniant cum hoc fcrip- to epistolae Paulinae , ubique per annotationem nostram ostendimus. Quae convenientia probat, Paulum , fi in reliquis epistolis occafio affuis- fet, in iis ita fcripturum fuisfe, uti in hac fcri- ptum est, | | XV. Sunt autem quidam viri docti, qui non ne- gent, magnam convenientiam esfe inter hanc epistolam et Paulinas, inprimis fi argumenti ra- tio habcatur; fed ob dictionis diverfitatem putent, non Paulum, fed ejus amicum vel discipulum hanc epistolam fcripfisfe. Sed ne hoc quidem ita fefe habere videtur. Est enim ftili convenien- tia ita fübtilis , uti nulla ratione major esfe posfet, fi cogites et argumentum diverfum esfe et fcriptio. nis genus: disputatio enim magis háec est, quam epistola, Tales ftili Paulini idiotismos faepe obfer- vavimus; v. c. ad 1: 1, 3,14. 9: 2,1- 4,9, 145 15,16,17,3:11, 6,7- 11,13, 15, 16-18? 19: 41, 28. 51 di-4t IL 5:,2,8, Lige | v6: Erruaauvs 233 6: kin 65 74:85 93 135 7747: 9, 195 27.8: 55.6» 8-12. 9: 15911610 15,1995, 255, 36, 59: IE (15 55 19. y Deas partu itn 14» 15:18 81d5» 19» 2397058 VA ; X me EANAN J 44 KMar A9 -. Propter quae omnia fi-quis- fecum putet; ar- gumenta -interna jubere, ut: Paulus hujus episto- lae auctor dicatur, at, quominus: asfenfüm .prae- beat, prohibeatur, argumentis externis; quae Pa trum Ecclefiasticorum testimoniis. conftant , quo: rum, multi | neg gant, Paulum esfe- Scriptorem-ad : Hebraeos: is, velim, haec obfervet. Primum, non confidendum esfe vulg:ribus. testimoniorum illorum. catalogis. .lliacos intra muros peccatur et extra, ut ajunt. Sic etiam in iis testibus col- ligendis et dijudicandis in utramque. partem cu- .pidius actum est; qua in re (venia fit tironi de viro. fummo haec. dicenti) imprimis. notan- - dus videtur ven. Bosveld , 1. in. praef. nostra 1, Deinde ,. non idem est pondus ‘testimonii © På- trum. negantium et affirmantium , etiamfi vel plu- res negarent, quam affirmarent. Scripti enim ano- nymi auctorem multos Patres latere, quid mirum fit? Sed fi qui funt ,. qui affirment, fe-fcire il- lum auctorem, ii pro. hac fua opinione in tradi- tione ecclefiastica aliisve rebus. fundamentum ha- be- $34 ErtLoc vs, bere debuerunt. Quare fi qui fimpliciter non dicunt - Paulum esfe auctorem , illi non testantur quidem, eum esfe auctorem, minime vero testantur , Pau lum non esfe auctorem : fin argumentis ftabi. - liant negationem, res aliter fe habet. Qui vero dicunt Paulum esfeauctorem, illi zestantur , il- lum esfe auctorem. Denique teneatur , totam Eccle- fiam Orientalem Paulum habuisfe auctorem; Ec- clefiae Occidentalis magnam, forte etiam majo- rem, partem non item: in priori vero nullum apparere partium ftudium , quo ducta illam fen- tentiam tuita fit, in posteriori apparere. Nempe haerefeos Montani (et forte Novatiani ) focii hujus ep. loco 6: 4-6. utebantur, quo probatent opiniones fuas, de lapfis non recipiendis. His hominibus acriter refistebat Ecclefia Occidenta- lis; quae cum locum illum aliter explicare non posfet, quam haeretici, ut illum probandi vi jgprivaret, negâsfe videtur, Paulum esfe hujus epistolae auctorem, imo interdum , illam esfe au- ctoritatis Divinae. Dico yidetur : forte enim qui- - dam Patres Occidentales ob alias rationes illam fententiam tuiti funt: fed nifi forte de omnibus , certe de nonnullis illud fatis conftat. Quod au- tem Tertullianus , ipfe Montanista, hanc episto- lam non Paulo fed Barnabae adjudicavit, parum in fententiam contrariam probat. Hic enim eż femper ab lrenaéi auctoritate pendet, idem | pro- res Gr RER T MR pnm er RTL "M-—— e 4 DE T4 L| E rär ocus ! 235 profiénti, et mihi videtur. conces(isfe adverfa- ris, non esfe Pauli epistolam, ut ipfi concede- rant, ésíe tamen Barnabae Apostoli. $ed in haec accuratius inquirere nunc non posfum. - i Priusquam autem finiam, juvat hic addere in- dices duos, priorem, quo ostendatur, ubi dis- fentientium de epiftolae hujus Auctore feùten- tiae fint refutatae; posteriorem, quo ad locos fuos digerantur, quae ad fingula hujus epiftolae cola dixi, Quum vero nemofit, qui majore ingenii acu- mine et argumentis magis fpeciofis a Paulo hanc epiftolam abjudicárit , quam cl. D. Schulzius; in opere faepius laudato; primum putavi anno- tandum, ubi in opusculo hoc ad fingulas. libri illius paginas quaedam animadverfa esfent, quae faepe viri clarisfimi dicta non refutarent quidem , fed tamen dubia facerent. Necesfarium hoc pu- tavi, non disputandi libidine, fed veri ftudio. Nam plane diverfa est libri Schulziani nostrique distributio ; adeo ut multa Sehulzii argumenta videri posfent a me non folutà , niti hic index 5 adderetur. Ad M OLEN Palas LD "Ad Schulzii: p. 7; f) vide Rpilopem N°. XVI igi 3v : p.14. de Timotheo 7à dae vidad dk 23- p.58. vide IN". XVI: ‘p. 74-79. vide ad 7: 18. 9: 11. p.785 79. = 9: II: p. 79, 80. ——— 2: 16, p. 81-85. de modo, quo Mesfiam fibi pro- ponit Auctor, vide loca in Indice nostro poste- riore de Jefu notanda. p. 85. vide ad 11: p. 96. de MM" rend et distributione vide ad 10: 19. p. 90-95. vide ad 9: 11, 26, „P. 295-100. N°. XI. Lp. 102-109. ——— N°, X, et ad 2: 16. 1: ETE (p. 109- IIO. — 9: 25. p. LIL- LIS., ———- 10: 38. sace: 116 yw Co iN p. 118. de faepe citato V. F. vide ad r: 5.5 19s 75 p. 118. ai ratione typica vide ad 3: 2*6, 16-18. 4: 2, 8:15. 9: 24. 10: 1. | p. 119. de. digresfionibus vide ad 3: 6. ‚pe — de ratiocinandi methodo vide ad 9: 16. et N°. XIII. " pe (*) Paginae deinceps notatae fünt libri Schulziani. pet mp TVE RN (5 en ibi addenddlt fuerat, I.N 2D E (X A1! E p. 119«:de auctoris: ingenio: minus liberali vide ad 7: 27. st -T eemnes BEE: i Diiia p. 120. de fcriptoris V. Fe hôminë” citiffo vide ad 4: 7. (UU amen o mensa p. — de Deo in V. F. loquente vide ad 2:15. p. 121, 122 de: modo citandi V. Fame I: 6. 2: 12, I3. ^ - M. ki: a dis a p. 122, 323^ de modo intelligendi si vide ad 1: 5-13.23 6- 8. 41-7. 16: 38. — p. 123, 124 de ratione verter m P. 133. vide: ad 713: *77^ bdo MS 136, fqq. —— N*.-VE — 2 — 138, 2, — — V. x een cies Si 189g. ueste g tbl hide a = I4]. 4. mm qo 09 00000 — — 5j —Ó— 8: 7. kb Que gen — — ő, — 9: 6s 7:935.) —— 07 Je £49: (8, —— — 11:19:79: 8,24: TO: 33: e-T43. Georg: 20,7? -— — JO, —— i0]? JP: Mei Sedi TEO Upota fententia: (Y): 7 — 144. II, == 10: 29; et N*, VIT, - — —[2.; ——'1 en geug: E — 145. I3. = 11: 25, 37. "^ 5^ L Ee TA id ya à; — 146, 15: — 2 4. ' ^. z Ne 238 IN D epe 1480/16. vide ad — 149. tf. qum 3598.94 mmm ded. gs ma WER omnes Ajo tM mm e— 6 eim Oe — G, ——— Cum c— po — | LET Benenan eds cs cu —— SOT ww 16558, Qu eim mms — JO, mat e— — Ile c se F5 19k wen Ip —— — — Ii — — BA E CK VI 10: 94. S CIE PAN 1o: 38, 6: 13 2.6 5: I4. CS Ile 5: 6. 3: Je Óf IJ 7: 19. 7:25. 59: 16. à It 4 s 9: 14« 4: 12. 2: & 4: 15e 4: 16:6: :6. 1: 4. 9: J> 2-4 $8 2:8: S 1f I4 7: 8.1: Le N°. IV. De iis Schulzii argumentis, de quibus nihil dixi, vide N°. V. Led he 7^8 A/S Dicta omnia jam indice posteriore in brevem fum- mam contraham. Dubia a disfentientibus pro- . lgs lata, fi ad loca quaedam fingula fpeetabant „ ad ea refutare conatus fui: fin ad univerfam epifto- lam , in Epilogo. Quae autem nobis perfuadent4 Paulum esfe auctorem , pertinent vel ad argumen: tum, vel ad methodum, vel. ad filum, vel ad dk tor dE a auctoris perfonam. l. Argumentum. A. De Sacris Hebraicis, ez Patriarchalibus et Mofaicis. Ea proprie funt una eademque quae Sacra Christiana , fed haec illis perfectiora. Vi- de ad 1; 1. 4: 2. 7: X8. hinc inter fe confe» renda 3: 2-6, 16-18. 4: 2, 14. Veteres Her braci Deo tantum. probati fuerunt- ob mícTi»; 10: 38. inprimis Abrahamus 11: r1, qui etfi emortuus, confidit Deo, fe generatutum filium 1I: 129. Memoria promisforum. Abrahamo fa- ctorum. est fervanda 7: 6. B. De Sacris Mofaicis. Sunt fervilia 2: 15; puerilia 12: 18, 19. externa, nec purgant Conr fcientiam 9: 9, 10. non auferunt peccata 10: IT» quis. nom füfficiunt, funt abrogata 7: 11, 18. igitur fant illa vetusta, Christiana nova 8: 13, religionis Christiane umbrae ac typi fuerunt 8: 5. 9: 24. 10: 1. — „5 | 240 HUN D E- X Vari eCrDersadhistepristianis.ocup cool be Q mel "6 A. "Generatim. “Sûnt liberalioris indolis 2:18 nova. /8:^13. certà, nec’ iütari. posfunt 13:8; verisfima , nam et. 'mitacülis! et vero > donis Spiri- tus Sancd confirmata 9: 4. urbs Iw ‚Mu B. bar un MS. 1 . De Deo Patre. Pro arbitrio dona Spina. Saar alia dat aliis 2:°4. Ejus pro- misía cera funt, et ad ejus. fidem provocare | itm est ro: 99. mee De Jeu Chiisto: x -i ar: sonan Secutidum: nåtüram fublimiorem: ES eiii 12/3. Gloria fumma eaque prae Angelis vestitus? 1: 4,. fupra coelum ‘fublatus ge^ 265 fedet;ad-dextram Dei 1: 3. Mundi est èreatoro r:ig, réruni omnium’. dominus 1: 3: | Iud: mun hi quantum est pour generis hu: -à omederdA mai pino 2i 4 | 1. Quod ad naturam hoinlliorem ate - tinet; hominum fuit frater 2: 11, 17, homini- bus fimilis: 9: 17. humanae naturae” imbecillae jette e: " j^ Vibe: acd | cape (1161: 1259999 341 Origo pani») ot Sell «Toe Quod: ad mortem: ut Deo obe: drer: 5: 8 j^ fpe gloriae. adipiscendae 2:9. 12: 2 y fe'ipfe morti :dedit :1:.93. 7:97. Quam more tem fübiit pro omnibus, etiam pro iis; qni per- 'eunt 10: 29; fübiit, ut peccata fub priori Foe- n3: de- EIN B EK AL 241 dere commisfa- expiaret 9: 14, ut nos morte libera- ret 9: 14. Quod perfecit, fuo ipfius fanguine 9: 12. f$: I2. tanquam victimae piacularis 7:27. profundendo. Quod facrificium femel fac- tum peccata in fempiternum expiat 7: 279: 26. 5. Quod àd vitam illius coelestem. Quum in coelis fit, illius felicitatem a fe partam peccatoribus tribuit 7: 25. 9: 24. Inde olim re. dibit 9: 28, 10: $5 , 34. c. De Spiritu Sancto.. Huic refisti po- test Io: 99. 4. De Angelis. Angelorum faepe mentio fit 2: 2, PenesSatanam dominium est mortis 2: 14; e. De hominibus, Conftant. cöjar: , Luit, mvebpatt 4: 12. Illorum fata Jefu fı- tis funt fimillima 9: ro. Libere ad Deum ire debent 4i 15, idque ce- leriter, quia tempts breve 3: 7, et inflat Jefu reditus 16: 95. Qui falutem negligunt adeo- . que Jefüm contemnunt, illi iterum quafi cruci .. effigunt ipfüm 6: 6. ro: 99. Christiani distinguere debent bonum malum- » que 5: 14 ; neque doctriná incertá in errorem duci 13: 8. Cogitent autem, eos etiam qui plurima profecerint , deficere posfe 6: 6. Conventus facros ne intermittant 10: 95. Faciant ut fruc- tus religionis Christianae percipiant, ut fint con- fcientia pura 9: 14. ro 2». Igitur doctoribus Q obe“ aen IM B ER EK AL obediant 13: 17, rebus fuis contenti, ne fint avari 13: 5; fint hospitales 13: 2, liberales in eges nos 6: 10, amore fraterno ardentes 19: 1, fcors tationem vanhet 15: 4. Alter pro altero prece. tur I3: 18. Omnes Christianos bhin . fubire debe- re, per fe patet 12: 1. magna autem virtus, in iis. ferendis recte fefe gerere 10: 35; quod ut faciant, fpe vitae futurae fe femper confolentur Io: 345; est enim in coelis patria nostra, T altera Hierofolyma 9: 24° U. Methodus. A. qu doctrinam fuam enne Auctor, A. Quod ad materiam. ' 4. Generatim, in totius epiftolaé distri- | butione, Ratio, qua a. argumentum fcriptionis exhibet 1: 1-3. ^ b. illud explicare incipit 1: 4. c. théoreticis practica immiscet 9: 1-4. 9: 6 —— 4: 15. d. fequentia levius indicat 5: r. e. argumentum, quod tractavit , in bre- vem gri nag fummam contrahit g: 19; 410. Dr; 01^ 14. f£. naturalem | dicendi udine toverde 6: (N33 i g pri \ t Nr B Xo DB. 243 g primum .heoretica., tum; practica explicat 10; 19. | ^h. epiftolae. finitae alia Kio addit A8: Ls i tandem monet, me. ps ferant , quae fcripfisfet 13: 22. - b. Spec ialiter. | E a, De Jefu exfpatiari amat grandiaque dicit 1: 2, 3. 8: 8. b. Ea monet, quae ad enjusque epi- ftolae lectores. fingulos Papae: 3:6. 10: 29. | c. Defcribit rem ita, ut cum cotiilig (c praefenti; eonveniat. 9? 14. 5: 7. >d. Rem definitione explicat 11: 1. Gr e. Vocis alicujus opportunitate ab ar- | gumento digreditur 3:6. — ^ f. Recenfiones contexere- amat rerum non admodum disfimilium 1: 2, 3, 6: 1:5. 7: 27. 112.32 - 38. 12; 18, 19, 22-24. | ' g. Idearum copia est inftructisfimys 7: 27° h. Ratio, qua To wier pelear | scolas B. Quod ad formam. 4. Interdum tantum feverius fcribit 5; II- 14- Q 2 : b. Ple» :$44. X NEDERL NW! Plerüfijue ita, ut Dupin bere: lentiam captet. a. Dicta illustrans ex iis rebus , quae lectoribus erant notisfimae 9: I7. c4 de b. De iis rebus. mentionem faciens , quae lectoribus erant gratisfimae r: 1. ĝi 2 -6. 4:125 14. 7: 1, 14, 25. 9: 24, 25.10: 19. II: I- 13: 15, 23. c. Scribens amore plenus 6: 9. d. Lectores laudans 6: 9. 10: 39. e. Semper urbane fcribens 2: 15, 16. 13: 19. | f. Monita gravia cum fummi fcribens amoris fignificatione 3: 15. g. Si culpat, urbane culpans 4: 1. B Qua doctrinam fuam probat. A. Generatim. — Ratiocinans . &. ex minori ad majus 2: 2-4. b. comparans rem aliam cum alia 1: 1 - 14. c. ex exemplis. a generatim.6: 13. Cap. 11. 13: 7. b. fpecialiter ex .Jefu exemplo 2: 1o. 19045, $01 | | d. ex unius vocis fignificatione urgenda 2: 8, 14 ejusque varia notione fum- tae 9: 16. ê. Ex IN D E X AL, 145. e. ex locis e V. F. citatis. , Vide lit. C, f. ex proverbiis citatis 9: 22. g. refpiciendo . ad fapientiam Gentilium | LI: 3; 17055 _ &- Specialiter. Praecepta religionis Chris- tianae practica funt obfervanda, quia . doctrina tota tam praeftans est 19: I. C. Qua Vetere Foedere utitur. A. Saepe ad illud refpicit , ex eoque dictio- nis fuae colorem petit 7 14. Io: 27, IE: 12. m. Saepe illud citat. 4. Qua ratione citet., | T A. Qua ratione. indicet, . fe citaturum M. T3 locum, a | te Per Aéyer vel fimile quid 1: 6. 2. Per mA» 1: 6. 25 19, 13. 3. Dicens Deum loqui 9: ro. 4» Citans: Auctoris libri alicujus V, F.nomen4: 7. . - b. Qua ratione ipfa V; F. loca laudet. ` I» Quod ad. materiam. æ. Verba plura. defcribens, quam quibus. opus erat 8: 8- 19. f. Narrationem. V, F. amplificans TOT UTI y- Loca plura fimul laudans 1: Jon '2. Quod 46 — IN p E x ar 5. Quod dd format. 4. Loca plurima citata fecundum ` -verfionem Alexändrinam, non fe- | MC verba Hebtica i 6; DO E = MK TI, VD | P B. Loca memóritèr citta e verfione 77? “Alexandrina M. $: 19, 13. di Loca citata, neque fecundum ver- bar Hebraea, neque | feciindum Greca 0:96. | à. Locus ‘variae aise lectionis eodem modo à Paulo citatus 10: 3o. n Quo confilio laudet V. F. lóca. E NW tod veros rem sliquam dicat bip vi docnit: idi TS EL ER Genératim 1: 5 - 13. 4: 8. 2a. ' Specialiter. «99 ute gy [deo citat loca, quae in V. F. | aliud quid figmificant 4: 7. 10: 38. "inprimis ubi de Mesfia est fer- | JO 1:5 15:79: 6- 8, 12, 13. vasco. Loe V. F- eadém, quibus ean- | :5 dem doctrinam probavit Paulus, ar GIR S, B ro. 10: 30, 1 90, ih IRE: | UI. END E'X" IH . 835. rii: SANRA oo 1109 43 m ; A. Quód “åd vocabula ét diëtiönes fingulas, 3 A. Quae, five. omni fignifidatione et fori ma, fivé figfiificâtione et'forma niagis infolira, _in hac epistola et -— bags NES erv CO ei MSS EES a TE rd ndi en LP - 4 P DE ey - ^ è ^ quant alibi, di Vocâbulas 1: 2, ey 44. j: 45 10, 14 > 18. 3: t 356 kiss I2. ignis A 16. bts 13,7 47:28/. " P,97 pn? 24 y 26 ; &. 10: 14, 22, 26, 32, 34» 36, 38. 117,16; 19, 23» 25» 26, 34» 37: 19: 1, 3, 53 10, (1,745292 15: foy PvP 48) 49, 91, oo. ccn. e pr Dieétionés; e» 10; 157 1j 15, 17, 18. 3: 17. 4: 1T, FS, 19v 3:11 615 , 10. 7: 5, 18. 9: 5; 6. 9: 14 ; 037, 1466 28. 10: 13, ad, $3," 255 38, 29, $6, 33. ners, 15,13, 165 19. ia rd 173 25. a 9, IO) ‚15, S38) ato ter dent sg . & Quae vel forma vel: difriékdode certa aliqua. if” Ni F.: fion legitnr y , nifi "e Pau- jum et in hac- epistoli. =° ^' a, Vocabula. 1: 2, 3. et 1.4: 2 gi pig y Jay 16. 16: 39: "— 15 8, 16, H mui MOOS ; b. Bild: $2; 4: I3. 5: i eps 6: 2. 9::154.13: 20, «0 | EE 4 C, 243 END AEX IE c. Quae in N. F. prorfus non leguntur , nifi in hac epistola et apud Paulum. A5 MOcabula, a: agar L3: Ha 78. I4 16. a VER 6:51 pu 2:36, 9.5.9: 5, 9. 10: 25, 28, 39. II: 1, 12, 25, 28, 33- EO Iro Do 10,99. 195.55 5. 7- | b. Dictiones. 5: X2. 6: 6, 10. 7: 25. p. Vocabuli fignificatio, alibi aequa ob- via 5: 9. IJ: 4. Rr Vocabulum fictum 9: 9. B. Quod ad ftructuram vocabulorum et dictio- num magis infolitam. A. Vocabulorum. . a. Nominum 1: 1. 2: 2, 10,6: 1, 2, 5, 1Qs 19 750076900: Mud I 1a». 55. 1.3908 1E E v 86, | b. Articuli 6: 1 | c. Pronominm 1: 1, 3. 4: Ze 1E 19. d. Verborum 1: 9. 3: 19. 4: 2. 55:5. 6: 10: 8: 5e 11: 8. 12: 25. 15: 16. | e. Praepofitionum 1: 1. 4: I2. 5:3. 11: 13... f. Conjunctionum 6: 7, 8.7: 19. 11: 3e B. Dictionum 1: 2e 3: 2, 13. Structura diç- tionum faepe dura est 6: 19. _C- Quod ad modum vocabulorum et dictionum conjungendarum tam Grammaticum, quam Rhe- toricum. | ii A, Acutifatuum 7: » II: 26, 27. ye c Be ENDE X IL 249 B. Anacolouthon 6: 19. 7: 20, ce Antithefis 1: 1, 4.2::3, 2* 4. 5: 3. 7: 11$ 20. 9: I3, 14. 10: 11, 12, 29. n. Comparatio et Metaphora. 4. vocis alicujus opportunitate orta 3: 6. b. fimilis ac plane eadem in hac episto- la et apud Paulum 3: 6. 4: 9. 5: 2, 13. 6: 7, 8. 7: 25. 10: 19, 22, 33. 19: I, 5-10. 13: I5. . Ellipfis 1: 1. 29: 5, I5. 3: 15. I0: 15: Hypallage 1: 4. 2: 18. 7: 3. . Interrogatio frequens 3: 16 - 18. . Metaphora. Vide Comparationem, Parallelismus 4: 16. 11: 17: L, Parenthefis - 4. abruptior 3: 16- 18. b. cui vere e. V. F, citatum includi- tur 3: M. "eia 2: 29. 5: 8: 7: 3* N» Pleonasmus 1: 3. 4: 2, o, Poëtica dictio 4: 12 , 13. 6: 7, 18. re. Praedicatum praeponitur 9: 2. Q. Profopopoeia 4: 19. 6: 7, 8. 7: 14: 12: I. r | R. Repetitio vocabulorum a oratoria 19: 15. b. eorundem fenfu diverfo 3: 11 - " IL "mnuoxt c. ex wo BINKDIEG XN U c. ex loco: eo V. Fa €itato e: 8,714. 9: TI-AS lOi 39. "Dar ge ^. (€ Synonymica (vocabulorumconjunctio 1: ` LE 1,91$5 4.4: AD Be 6: 10, 19. T. "l'rajectio vocabulorum 8: 5. 10: 1. ^ D- Quodad modum periodorum corijungendarum, . A, Per pronomiüa 1: 9.3: 6. | ^B. Per participia“6: 6, 13. .: A j lone MEA R PU wc Auri perfona. | Aci Auctoris ingenium, A. Animo celeri praeftantisfimoque praeditus erat Auctor atque idearum copia inftructisfimus Yo del | som Urbenietem fibi comparaverat politisfi- mam 9: I5. 4: I. IH 3. I3: 19 , 92. B. Doctrina, - : ^. Rerum Judaicarum erat verdes, Dod | tota epistola „docet. / ; B. Rerum, Graecarum fatis peritus. lI: 3e : € Condiio exserna. ' | A. Generatim. a. Saepe calumniis. vexabatur 13: 18. .— b. Nulli loco per. munus quoddam aliam- . ve enufam adfirietus erat 19: 23. | c. Timothei erat amicus 13: 23. | B, i END BX IL ast p. Specialiter cum hanc epiftolam fcribebat , a. custodia detinebatur 13: 19. b. idque in Italia 13: 24. c. qua fperabat, fe brevi liberatum iri 13: I9. d. Timotheum ad fe venturum | efpeca. bat 13: 23 | Haec fünt, quae de vestra, Viri Clarisfimi! quaestione dicenda haberem. Nihil autem est, quod vestrum. reformidem judicium: erit enim : justisfimum, —luque fi quid praeter fpem evene- rit, id in lucro -esfe deputabo: fin alius, me dignior , praemio ornetur, habeo, quo me con. - foler, dictum illud, quo jam fymbolo utor: KaAbe.cUToc xa) &biowixóraros sÖndcias drydv me X oréDavos, Ev © xal Tb Wrr&cla: cx Hdokov. Longinus. EMENDAND A p. 15. Vs. 18. lege fententia grandiloqua, p. 6o. Quae in nota ex Palejo funt cita- ta loca, fic lege: 2 Cor. 3: 13-3, 12- 18. 4: 1. Eph. 4: 8-11. 5: 18 - 15. | p. IIO. vs. 21 fro verum lege nam. p. 111. In fine. dictorum de colo arde : Pe 394, fq. p. 169. INotulae fubjectae adde: Nec tantum id crediderunt Christiani; verum etiam Atticus; philofophus Gentilis, Marci Aurelii aequalis , ex Platonis Timaeo demonftrare conatus est, Platoni faltem de mundo creato perfüafum fuis- fe. V. Attici verba in Bruckeri Hift, Crit. philofophiae T. II. p. 175. p. 235. VS. 1. pro profitenti Zege ardentis V$.2. — concederant — concederent, ' HEÉRMANNI SCHULTZ; JURIS CANDIDATI | IN ACADEMIA LOVANIENSI; A D QUAESTIONEM ~ s De jure feminarum. Romandrum. defunc- s to fuccedendi ab intestüto et ex testamento » historice ita agatur, ut appareat, quid di- » verfo tempore in hoc capite juris placuerit, » et quae exfliterint caufae illius mutati? — RESPONSIO, QUAE PRAEMIUM REPORTAVIT: Commodius videbatur, ita jura conflitui, ut plerumque hereditates ad masculos. confluerent ; fed iniquum vifum est, feminas quafi extra» neas repelli; S. 3. Inft. de legit. adge fücces- fione. LM z -— CONSPECTUS — ule «Je PROOEMIUM. ; $. te De vi morum in leges civiles in genere , et refpectu ad feminarum fuccesfionem in fpecie. por atit $. 2. Partitio hujus [beciminis. > CAPUT PRIMUM. DE. FEMINARUM JURE SUCCEDENDI ANTE LEGEM VOCONIAM. SECTIO PRIMA. - De feminarum fuccesfionibus ab intestato. ] 5 i A $. 3. De variis fundamentis antiquae fucces- fioni fuppofitis. $- 4. De feminarum jure fuccedendi ante sleg. 1 XII Tabb. | $. 5. De feminarum fuccesfione fecundum legem too XI Tab. P" Ñ t A a S. 6, A 4 o CIUS NR ^ T. 9 4 $. 6. Coniroverfiae variae rejectae. S 7. Quid quaeque femina in Torcegfogibus ju- ris habuerit. | mu S. 8. De feminarum jure fuccedendi ab imt. reftricto, variisque de hac parte fen- tentiis. s §. 9. Quando et quomodo add non con[an- |. guineae a legitima fucc. remotae fuerint. $.10. De rationibus mutati juris. „SECTIO SECUNDA De füccesfionibus ex testamento. S. 11. Cur non feminarum fuccesfionem ex tes- tamento: FConfulti prius reftrinxerint. CAPUT SECUNDUM. DE FEMINAREM JURE .SUCCEDENDI SECUNDUM LEGEM VOCONIAM. $. 12. Partito hujus capitis, SECTIO PRIMA. De aetate legis Voconiae. S. 13. Controverfiae remotae. Eo 1 Secr te md AL TETUER VEO T REI TET CowNsPECTUS 5 $zcTIO SE GUN DA -De rationibus legis Voconiae. $. 14. Rationes vulgo propofitae reprobatae. $. 15. Relaxata fexus tutela et rarior in ma- num conventio fuere legis caufae. SEgcTIO TERTIA. De legis Voconiae capite, quo feminae a tes- tamentaria fuccesfione repellebantur. S. 16, Partitio hujus féctionis. | | Pans I. Quis fit Cenfus im lege Voconia ? $. 17. Sententiae reprobatae de cenfo. $. 18. Cenfus in lege Voconia est, qui Too: millium. asfium libr. cenfus est. | $19. De aestimatione vera et relativa 1oo millium aeris, gravis. . Pars ll Quomodo intelligendum fit in ae Vo- conia vb ne virginem neve mulierem? $. 20. De difficultate hujus quaestionis ejusque folutione a Clar. Savigny facta. $. 21. Ejusdem quaestionis Jotutio a Clar. H u- gone praepofita. §.22. Haec folutio comparata cum Cic. Lib. III. de Republ: Cap. 10. PARS 6 ComsrpPrEctcToUSs Pars II. Ar lege Voconia per Tb ne heredem faceret etiam fideicommisfaria hereditas feminis interdicta. fit 2 $. 23. Gajus, Comm. II. $. 274 ad hoe arn gumentum relatus. PARS IV. An per tò ne heredem faceret ex did |^ parte faltem mulier heres fcribi potuerit ? $.24. Dio Cassius ad pr argumentum relatus, aS RcT LO QUARTA An lege Voconia de fuccesf. ab int. quid | cautum fuerit. $. 26. Perizonii ez Kindii conjecturae re~ probatae. SECTIO QUINTA. De legis Voconiae fatis et interitu. §. 27. De diverfis veterum testimoniis. §. 28. Lex Julia et Popia - Poppaca legi Vo- coniae fatalis. CAPUT TERTIUM. DE FEMINARUM JURE SUCCEDENDI USQUE AD JUSTINIANUM: Szerró PRIMA: De füccesfione ab intestato. S. 2 29. Partitio. ComwNsPEGCTU s. 7 Pans L De filia herede. $. 3o. De filia quae in mariti manum. convenit. Pans Il. De fororibus heredibus. €. 31. De fororibus heredibus patre into. $. 32. De fororibus heredibus patre fuper fite. Pans I. De matre herede, S. 33. De matris hereditate ante SConfulrum ` Tertull. | $. 34. De S Confulto Tertull. S. 35. De matris fuccesfione fecundum SConful- tum Tertull. abinde Severo, Pars IV. De uxore herede. $. 36. Uxoris fuccesfto ex Nov. 53. et 117.. $- 37. Quae portio uxori ex hereditate competat. Pans V. De feminis non confanguineis heredibus. |. $8: 38. Justiniani conftitutio, 1. 14. Cod. de leg. ` hered. Pars VI. Rationes mutati juris in fuccesfioni- . bus ab intestato. S 39- De fundamento Romanae fuccesfionis in genere. $- 4o- De mutata feminarum fuccesfione in fpecie. SzcTIO SECUNDA. De fuccesfione feminarum ex testamento. S. 41. Partitio. Pars I. De feminarum fuccesftone ex lege Ju- lia et Papia - Poppaea. | $. 42. 8 CowsPEoTUS $. 42. De feminis quae ex asfe inftitui wr | verant. $. 43. De feminis quae ex femisfe et ex de- cimis partibus hereditatem capere pos teratit., | Pars Il. De filia herede ex neglecta esha. redatione. $. 44. De exheredatione in genere. S. 45. De filia non exheredata in fpecie. eje AAA n. H PRO- PRO OE MI UM. De vi morum in leges civiles in genere, et re[pectu ad feminarum fuccesfionem - in fpecie. us civile, pro diverfo. ftatu publico, divers fisque moribus diverfum esfe debere, evincit historia; Pro moribus vero et feminas modo minori modo majori momento ponderare folere;, et majorem minoremve vim pro diverfitate tempo- ris in focietatem civilem habere, obfervatum est: ia ut et leges civiles pro horum morum opportunitate jura feminarum flatuere . oporteat. . In rerum natura adeo quafi fundatum esfe vi- detur, in populorum infantia vel barbarie, quum vis et arma magis quam jura valeant, ut fexus imbellis, crebris praeterea infirmitatibus. ob- noxius, deteriori jure utaturg quam masculi; qui foris rempublicam et familiam tutantur ,.do- mi Kom mi durisfimo labore perpetiendo alunt atqüe fustentant. Quum vero luxus pravaque cupido cum perpolitis moribus pari pasfu progrediens magis magisque duram virorum vim diminuere incipiat, atque honori habeatur fexui laudato favere, eique indulgere, adeo blandiri, necesfe est, feminas plus (1) did plusque fibi juris impetrare. vin Haec apud omnes fere populos perpetuo ob- fervantur, nec a moribus et jure populi Roma- ni aliena esfe videntur. Etenim (ut jam `nos- trum aggrediamur argumentum) feminae apud Romanos eo minori commodo in füccesfionibus fruebantur, quo ferocior adhuc esfet et belli- cofior nationis indoles. . Quamvis enim jam in- de a primordiis reipublicae Romanae feminae cum maribus aequo jure fuccederent , ita tamen hoc jus coangustatum apparet, ut vix aliquid effecti haberet: aut enim patria potestas, aut perpetua .agnatorum gentiliumque tutela , aut denique in manum conventio antiquitus ita fe- minas alienae voluntati fubjiciebant, ut nullum fere privatum negotium fine auctore gerere pos- fent. Parere femper cogebantur, aut innuptae parentibus, aut nuptae marito ejusve parenti. Non (1) Cf. Magnée, Disf, circa jus nino quos mulierum C, I. Leod. 1824. Cw Non igitur magnopere Clar. ille Jareconful- tus (1), qui ex moribus antiquorum Romano- rum tot juris principia denfis tenebris obducta in lucem repofuit , culpandus videtur, quod jam a primis inde Romanae Civitatis initiis , feminas ab omni legitima hereditate exclufas fuisfe existimavit , quum capiendae hereditatis jure quidem non carerent, fed tamen frui eo jure, aliis rationibus impeditae, non posfent. Quod enim jus unquam in hereditatem fibi ac- quifitam exercuisfent? Innuptae, fratribus et cae- teris agnatis vi tutelae fubjectae , omnino alie- nare, nec fibi obligare, nec obligatum liberare poterant, nifi illi auctores fierent, itaque nec in marii dominium invitis iisdem quicquam transferre ; nuptae autem tamquam perfonae alie- ni juris nihil plane, quod/ fuum dicerent, ha- bebant. Quoniam igitur feminae in perpetua patrum potestate, aut in fratrum tutela, aut in virorum manu vitam degebant, concesfuüm iis aequale jus füccesfionis cum viris nostram fen- -tentiam non evertit, quam de jure deteriori fe- minarum. in bellicofà Republica propofuimus. Necesfe enim erat, ut mulieres fuo jure uti non posfent, nifi ex nutu eorum, qui cum iis fi- (1) Hugo, Commentatio de fundamento fuccesfio- nis ab intestato, praemio ornata, Gottingae 1785. E 35 fimul füccederent, aut ipfarum pecuniae proxi- mam fpem haberent. In eo. igitur laudatus Ju- reconfultus argumentationis a fimilibus terminos videtur migrasfe, quod feminis, ut in gentibus parum excultis vulgo obfervatur, omne jus fuc- cesfionis omnino denegavit, nec ad ea fatis at- tendit, quibus hoc jus etfi concesfum , —- adeo circumfcriptum - erat, ut Populus R. ipfa e fimilibus nationibus. vix differre Md | Procedente autem tempore eo magis commo- da. fuccesfionis Romanae mulieres: confequun- tut, quo magis univerfi cives morum humani- tate cumque ea erga feminas facilitate progre- diuntur. Neque vero fine aliqua ‘difficultate fa- vorem aequalis juris cum viris obtinuerunt. Et- enini jam relaxata | multum prisca..feveritate, quum mulierum tutela jam mitesceret, et in manum conventio in. dies magis in defuetudi- nem abire videretur, adeo, ut feminae fui juris - factae non raro hereditatis fibi delatae emolu- mento ipfae, fruerentur: exftitit Romanae tris- titiae vindex, Cato, qui firmis lateribus magna- que voce legem Voconiam fuaderet, plenam in- mulieres injuriae. (1) Verum quum haec etiam lex vim fuam ami- ferit, juris inaequalitatem fenfim fenfimque eva- | nes- (1) Hujusce Spec. C. II. C 3 nescere ` videmus, donec tandem aliquando ita viris féminae adaequarentur, ut, faltem- in here- ditatum.; jure, nulla amplius differentia demon- ftrari posfet. (1) Haec de effectu morum in jüs civile prae- fandà existimavi. Est ille quidem magnus, ne- que unquam in indagandis antiquitatibus juris non attenta mente profequendus: áttamen nec: ni- mium credere caufis rerum generalibus, fed femper illas cum veterum testimoniis comparare | oportet. Utramque igitur legem in propofita quaestione explananda ante oculos habere ftu- deo, non voluntaté peccatürus, fi quandoqui- dem illam migrasfe videbor. Vb 2. ( Partitio hujusce fpeciminis. Ad partitionem fpeciminis hujusce quod atti- net, eum ordinem fequendum putavi, ut: I°. Agatur de antiquisfimo jure füccedendi., quod feminis fuisfe legimus; fecundum leges XII Tabb. usque ad legem Voconiam , | : IT. (1) Hujusce Spec. Cap. III. C i ) II°; Secundam autem periodum inftituat lex Voconia, quae in feminarum füccesfionibus fa- tis multa mutavit , quae Epocham praebere posfet ; d on III. Denique, quae post legem. Voconiam fub Imperatoribus usque ad Justinianum nova in hoc juris loco invaluerint , indagemus. CAPUT PRIMU M. DE FEMINARUM JURE SUCCEDENDI USQUE AD LEGEM VOCONIAM. Srcrro PRIMA. DE SUCCESSIONIBUS AB INTESTATO. §. - 3. De variis fundamentis antiquae fuccesfioni fuppofitis. PN duodecim tabularum ita conftitutum fuisfe , ut hereditas defuncti, qui fuum heredem non relinqueret , remotis cognatis ad agnatum proximum redeat, hoc vero deficiente ad genti- les deferatur4 de eo omnes conveniunt (1); | ve- (1) Hugo, Comment. $. 1. E s. verüm hujus fuccesfionis fundamentum inquirers , ab omnium aliarum gentium adeo diverfae , alias atque alias rationes viris doctis placuisfe video. Alii enim in nominis gentisque fplendore et confervatione (1), alii in aequalitate bonorum pro forma regiminis tuenda (2) fatiónem quae- runt, alii denique in facris privatis (3), alii in patriae potestatis vinculo eam ponunt , ita út illi ante omnes füccederent , qui iri defuncti ali- cujus potestate fuisfent; deinde illi, qui cum de-. functo in potestate unius communi pofiti ese fent (4). | Sed, ut fingula percurram, quoniam filiae et neptes , quamvis per in manum conventionem fa- milia egresfurae fint, una tamen cum masculis fuccedunt, revera confervatio familiarum funda- mentum hujus füccesfionis esfe non potest (5). Neque etiam in.aequaliate bonorum adjuvan- da haec ratio quaerenda est. Illa enim adop- tata, fane non permifisfent Romani liberam cui- () Hein. ad Vinnii Comm., Inf. tit, de He- reditatibus, quae etc. (2) apte; d oria d de Esprit des Lois, Liv. XXVII. (3) Kind, Disf. de Lege Voconia , Lipfiae t820. $. g. (4) Madihn, Principia juris civ. de fuccesfio- nibus , $. 27. (5) Madihn, loc, c. $. 27: n. & Cm) cuique testamentifactionem , quae nimirum , ( dod . minime ipfum fententiae auctorem (1) fugiebat) cum tali confilio parum convenit. Adeo ipfa quae obtenditur bonorum aequalitas lege non efficeretur, quum filia patri forte heres ex as» fe magnum patrimonium marito conferat (2): id quod omnino cavendum fuisfet , ne fcilicet plurium familiarum pecuniae unius patrimonio ace cumularentur (3). Quod denique Kindius putat, univerfae füc» cesfionis rationem a facris privatis. repetendam esfe, ut, qui horum communione defuncto proxi- mi esfent, iidem etiam forent proximi ad hee reditatem ; hoe quidem confistere non posfe exis- . timo, quoniam in populi Romani infantia, quum leges XI! Tabb. latae fint, aut nulli erat, qui (1) Montesquieu, l. c. $: la loi der douze ta* bles. — (2) Hugo, Comment. $. 4, 5. (3) Quod enim Montescuvius notat: ,, Quoiqu'une » femme fe mariât, les biens rentraient toujours dans ‚ la famille, dont ils étaient fortis; c'est pour cela que » la loi des douze tables ne distinguait point, fi la per- » fonne qui fuccédait était male ou femelle" : nimia le« vitate feriptum videtur, quoniam femina cum omnibus, quae ejus esfent, in manum convenerat, nec post ejus mortem ín fua familia heredes. relinquere poterat: id quod' vir ingeniofus ex Ciceronis Topicis aliisque vetee rum locis intelligere poterat. B A 3 “gui privatis füis: facris gauderent (1), aut fat tem tam pauci, ut non praefumendum fit, re: gulam. deferendae — fuccesfionis. generalem ex iis ortam esfe. Neque etiam hoc. argumentum - flare firmum potest, quod hereditatem ille ha- beat, cui onus futurum esfat facrorum 5. nam, ut Cicero (2) nos docet, facra hereditatem quidem, . non. vero hereditas illa fequebatur.. Neque tan- dem ex perpetuitate facrorum quicquam fequi- tur, quoniam eadem ratione -cognati et fucées- fores testamentarii facra confervare potuisfent (3). . 4:2 i jus. familiae et ; patriae potestatis- commu- nionem ultimum fundamentum antiquae füccesfio- nis-accipias, omnia per XII Tabb. conftituta - quidem inter fe cohaerent; nec verendum , quod ^Cl Hugo (4) putavit, ut disfimilitu- do, hujus Romanae fuccesíionis ab ea , quae un- quam inter alias gentes obtinuerit, explicari posfit, quoniam nec eadem familiae notio apud antiquos Romanos, quam apud nos aliosve po- pulos vamplectenda est. Apud cos enim jus fa- mi- IA vid. Savigny, ueber die juristifche titlitidk ug „der facra. privata bei den Römern, in Zeitfchrift für ge- -fchichtliche- R échtswisfenfchaft , vom Jure vale, Band $,' Seite 2$0. ff. | (2) De Legibus, Lib. H. C. 18, 19. (3) Hugo, Comment. cit. $. 9. - uU mon (4) Loco laudato, $. 5. notas f. sot NEE EVE TE wg en or Mdd, c - : A " dart ad" EN "ACA, D thiliae a patria potestate , quondam communi , petis debat (1); ^ quae tam amplitudine fua, quani finiendi modis ab omnium aliatum gentium po testate. patria longisfime distat. Exinde filius emancipàtus, filia emancipata, vel quae’ in ma: num” mariti ‘convenit, aut quamcunque aliam capitis dimunutionem pasfa est, ex nostra nunc cogitandi ratione ad familiam quidem adnumeran- . mr, verum tamen,ab ea alieni cenfebantur apud Romanos. 1 Ast quaecunque Jureconfulti ea pde re álifé- ruerint , quodcunque argumentum fcrutati fint , ego potius ipía quae exftant ea de re veterum tes: timonia adeunda, quam istius, quod ex his Recentiores confingunt, artificiofi fundamenti ra= tionem habendam puto. De feminaru m jure fuccedendi ante leges | XII Tabb. Initio igitur civitatis Romanae, fortasfe jam primo Rege, feminae in jure, quod ad heredita- tem (1) Ulpianus. zd €. 195. $. 2. ff. de verb. figu. Cf. Glück — $- 45% | B 2 (29 ) tem attinet, maribus ab omni párte aequales fuerant , nec ulla lege facultas mulierum tam ex testamento quam ab intestato hereditatem 'ca- piendi coarctata fuit, et tam filiae familias, quo loco etiam uxores, quae in manum mariti con- venerant, quam filii familias aequo modo atque aequa ex parte patris, cujus juri fubjectae fue- rant, heredes fuere. Dionysius Halic. (1) pisecipam ea de re testimonium praebuit: ,, Uxor pudica" inquit ,, et marito in omnibus obfe- » quens, aeque ac ille domus erat domina et , in ejus defuncti bona, ficuti filia in parentis, , ex asfe quidem, fi is fine liberis ac intestatus ,, decederet , fuccedebat ; quod- fi prolem habe- , ret, aequo cum liberis." Huc quoque forte fpectat, quod Macrobius (2) de Acca Laren- . tia refert , quae temporibus Regis Anci Marcii hereditatem . viro mortuo captam, ita amplam ipfa populo Romano reliquit, ut fepultura in lo- (1) ZaeQpoweVen niv yRp xzi ward ordyra TU yeyd- puxóTi mebopévy uva , xvpím ToU olwov udrod mpómov Zv; rep xul ô &yýp' xui wedeurhouvrog TOU dvdpos XAX- pPovórmos éyévero vv Kpnudrwv, OG Ovyarip Turpóg et pi» “raig me xul mepi uxoévog Srabégevog dmobdvor, erávruw obra Xvpím üroAniQUévruv! si 38 yevedv Eyor, rog rusiy icójoipog yevopévy. Lib. II. Antiq. Rom, Cap. 25. Editionis Lips. 1774, Tom. Il. pag. 289, (2) Saturnalium Lib. 1, Cap. to, C af) loco celeberrimo ac folenni facrificio digna ju- dicaretur. ^. Talia ergo in jure filiarum atque uxorum, quoad fuccesfionem ante XII Tabb. valuisfe , du- bio caret. Uxores nempe in manum mariti con- veniebant, filiarumfam. locum ei obtinentes (1) ,- fuaque familia prorfus egresfae capitis diminutio» nem pasfae (2) a legitima patris hereditate ex- cludebantur (3) maritoque fuo heredes exfiste- bant. | - Reliquum est, ut videamus de ceterarum Ro- manarum conditione. Nullius forte fatis idoneum testimonium circa jus fuccedendi fororum cete- rarumque adgnatarum ante latas 12 tabularum leges invenitur. Tamen non folum'analogiae ra- tio fuadet, ut, quo modo filiae cum filiis ad hereditatem patris admisfae esfent, eodem mo- do et forores cum fratribus defuncto fratri fuc- eesfisfe credamus, fed etiam quodammodo a pos- geriori hoc nobis clarum fit et indubium, Quippe quum per leges re Tabb. omnes agnati fine differentia fexus vocati fuerunt, etiam ante eas leges forores ceterasque agnatas cum masculis ejus- a) A. Gellius, Noct, Att. Lib. 18. C. 6. in f. . (2) Ulpianus, Fragm, Tit, 11. $. 13. idem, Tit, 23 $. 3 (3) L, II. ff. de fuis et leg. (38. 162 Ulp. Fragm. Tit.27. $.5. Wielingius, lect. jur. civ. pag. roo. &c, A, C. a 9 ejusdem : gradus vocatas: fuisfe. necesfe est, fl reputamus harum legum latores mores. patrios domesticaque.ítatura in capite füccesfionis fecu- tos, esfe, nec aliena recepisfe ‚fed quae. diu. Romae valuerint, confirmasfe. Hoc. autem fin= gula capita in duodecim tabulis declarant. Apud quem enim populum iliam. fuübtilem diftinctios nem adgnatos inter et cognátos, hisque remotis - illos folos ad hereditatem. admisfos invenimus 2, . Cujusve gentis exemplum fequi poterant decem- viri: in. eo. quod. per. effectum. et -fequelam .. hu- jusce. distinctionis nec mater nec liberi invicem fibi. heredes existere posfent, nifi illa uxor in manum. conyenisfet? Accedit, quod: fere finguli. antiqui populi in fuccesfionibus proprio. jures ufi fint, Est enim fuccesfio ab intestato res ; qua una in paucis totum jus civile .cajusque. populi cog- noscitur, er quafi character distinguitur, Ergo.eo.usque feminae Romanae cum mas- culis eodem. jure. fruebantur... Nec id moribus. liberae Reipublicae, in qua genus militare fexui. imbelli, aequari. folet, adverfaur (1). Nam-fe^ mina femper in alicujus viri potestate erat, et: nunquam , quantacunque ejus pecunia esfet, fua- - rum rerum- arbitrium habebat; potius ipfa quo- | dammodo rei- inftar pipoa ad aliquem adgna- to we (1) Cf. quae in Proöemio $, r, diximus, Can) rorum trafsibat ;: qui bona ejus. non tantum ad- ministrabát , fed reapfe. etiam fruebatur, et quid- quid ad. illám. rediret jare "gdiardo ejus loco ufürpabat, | | Nimirum adgnatus , cujus mtela mulier, tenc- batir, idem proximus ejus hetes.erat, et ideo nullius unquam. gestionis rationibus: redden obybkins. fibt hae. scd $..5: De feminarum fuccesfronibus ; $ fecundum 5 | leges XH Tabb. a di Quod ante. XII Tabulas juris. in. fuccesfio: nibus. fuisfe credimus ,. deinde idem. jus Decem- viros in fuas leges 'recepisfe ,. dubitationis nihil - habeo; am in. his. quum fcriptum esfet: sy fi » intestato moritur y~ cui fuus heres nec erit, ss adgnatus proximus familiam habeto" (1), Tò fuus heres ex adgnatus. ad utrumque fexum. refer rebatur et tam masculos quam feminas ad fuc- cesfionem vocabat, Omnes veteres. omnesque fere recentiores uno quafi ore hoc profitenwf. Gajus (2): , fui htredes ki fi- , lius flia, nepos neptis." Tem a) Ulp. Fragm, Tit.26 prs, Jac. Godofredus, quat, fontes jur, civ,, duod. tabularum quinta, (2) Inft,, Lib, IL, Tits 8, pr. et pasfim, , | C 34 Jj Item Gaji interpres Anianus (1): uxor; s quae in manu est, fua heres est, quia filiae » loco est” Paulus (2): , fui heredes funt » primo loco filius, filia in potestate patris 9» conítituri." Idem porro (3), qui exceptis confanguineis ceteras adgnatas vocat, paulo post (4), quum hujus rationem reddit, haec. fubjicit: -,, idque » jure civili Voconiana ratione videtur effectum, , ceterum Jex 12 tabularum nulla discretione » Jexus cognatas admittit." | Nec obftat Ulpianus (5); qui adgnatos vocat cognatos virilis fexus, per virilem fexum descendentes; quoniam haec folummodo ad il- lam diftinctionem referri debent , quam Jurecon- fulti post XII Tabb. inter adgnatos ad confangui- - neos fecerant, ur infra plenius demonftrabimus , nec ad ipfam Xil tabularum legem fpectant (6). Nee magis obftare posfunt Pandectarum lo- ca (7), quibus forte contrarium indicari videbi- | | tur, (1) In Gaji locum cit, Cf. coll. l.l, Mofaic, et Rom. Tit. 6. $. 2.. (a) R. S. Lib. IV. Tit. 8. $. 2. et pasfime (3) L. c. $. 15. adgnati funt virilis fexus, (4) Loco laud. $. 22, (5) Fragm. Tit. 11. $. 4. (6) $. 3. f. de leg. adg. fuccesf, Theoph. ad hunc locum in paraph. graeca. (DE g L. 2 $. te ff. de (uis et les. (3. 16.) Cag) tur; nam inter adgnatos confanguineis. primum. locum adeptis (1) in posterum. ceterae adgnatae remotae funt, etfi nullo modo lege ipfa exclu- fae erant Denique Justinianus (2) id a- perte docet, postquam differentiae fexus in li- beris mentionem fecerat, haec verba. afferens : », lege antiqua XII tabularum omnes fimiliter ad ss fuccesfionem vocabantur." De agnatorum au- tem fuccesfione, mentione facta ejusdem legis XII Tabb., fic profequitur (3): ,, fimplicitatem „ legibus amicam amplexa fimili modo omnes » adgnatos five masculos five feminas cujuscun- » que gradus ad fimilitudinem fuorum invicem „ ad fuccesfionem vocabat." Porro idem Imperator in conftitutione (4), per quam hunc antiquum fuccedendi ordinem in ufüm revocavit, pasim de differentia fexus, in fuccesfione antiqua , non obfervata loquitur. , $. 6. Controverfiae variae vejectae. Tot veterum testimoniis ne in minima quidem |. 1€ (1) Cf. hujus $. 8 et 9. (2) $. 5. I. de exheredatione lib. (3) $. 3 L de leg. adg. fuccesf. (4) Le 14. Cod. de leg. hered, (6, 58.) vd re: disfentientibus: vix: diceretur, eam: rem: adhuc adverfarios invenire posfe, Attamen. jam Perii zonius (1) montuit;: hoc jus ab eo jure, quo omnes fere : populi. antiqui, maximeque Athe: nienfes uterentur, recedere, et aliquantulum con- . jeeturae- ac “fuspicioni. 'concesfit, feminas lege XII tabularum forte: ab. omni legitima hereditate excluías fuisfe :: quam opinionem deinde. Cl. H u- go (2) publice profesfüs est atque defendere fluduit. Et quavis acutisfümus hic et anti- quitati familiarisfimus : Jureconfultus hanc: fentene tiam postea ipfe repudiaverit. (3), dubia tamen ab-ipfo. mota intacta" reliquit, hec alibi penitus remota invenio, quotquot Jureconfulti' ei fe -ope ponerent. Ideo hunc locum necdum dimitten- dum; fed pro facultatis meae tenuirate: illas dus bitandi rationes accuratiori examini: hens existimavi. (b C RBpUKID AOI: Quod igitur attinet ad primum quafi com- mune fundamentum . laudati Jureconfulti, ana- logiam populi Romani cum ceteris antiquis gentibus, quarum jure feminae in fuccesfionibus fem- i (1) In Triade Disf. de lege Voconia , edit. Daven. triae 1679 pag. 134. (2) Commentatio de fundamento fuccesfionis ab in- testato, praemio orn. Gótting. 1785. (3) Hugo, Rómifche agir gei VI Ausgabo &. 115. nota 2. "c s L e ERE n e n Efe ex CET T Rc e Momm e. ee qe» n C m) femper -viris — habebantur a» id quis dem concedimus, ceteras gentes alio jure | ufas esfe; ratio tamen analogiae tunc. folummodo. alie quid momenti haberet, fi res ipfa idoneis testis nroniis deflitueretur (2). Quae aútem cum òms ni ex parte deficerent, etiam alia ratio -ana- logiae . argumentum evertere - potest,» Conftat enim ex aliis indubitatis capitibus. juris circa .fuc« cesfionem, Romanos in hac parte, proptiis- nec cum ullo: populo communibus. principiis ufos: esfe „„adeo; ut. illi. parum fibi contlare videantur qui alia capita fuccesfionis Romanae domestica: ceterisque. gentibus prorfus. aliena adguoscunt ;; alia autem vel. repugnante. hiftoria ideo: negant ; quod. apud. plerosque; antiquos populos diverfa fuerint. - Ut: clarius loquar, exclufio cognatos rum (3) mihi fidem jam facit (4) , Romas nos proprio et domesticis moribus fundato. ju- rein füccesfione legitima ufos -esfe ec ideo ex analogia ceterarum ‘gentium ‘toncludi : nom posfe, ~ feminas apud illos, uti apud hós; (1) Hugo, Comment. $. 7. , (2)Kind, Dish de lege Voconia $. 8, | (3) Qui apud plerasque gentes aeque ac agnati admis- fi erant. . C6. Perizonius in Triade pag. 135. - Tacitus, de moribus German. C. 20, (4) Clar. Hugo, Comm. cit. $. 6 in fine, ex his; ce contrarium argumentum deducit, - ( 28 ) jure fücegefionis legitimae expertes fuisfe. Ne- que igitur obftare potest, Decemviros fuas le- ges e legibus Solonis, quae mulieribus iniquiores erant, confcripfisfe (1). Nam quamvis ex mea quidem fententia negari non potest, rem ita fe habere , et leges 12 tabularum non minima parte e Graeciae legibus esfe petitas (2), non tamen inde profectae fünt totae. Etenim non folum Cicero (3) duodecim tabulas ab alio- rum populorum legibus differre indicat, fed et ipfe Dionysius Hal. (4) nominatim af- firmat, non tantum ex Graecorum jure, verum etiam ex patriis moribus decemviros fuas leges defumfisfe. Id, quod certe multo plus valet quam Orosii (5) testimonium, quod Peri- zonius affert, eas fimpliciter leges Atticas | A | vor (1) Perizonius in Triade pag. 134. ^ (2) Quod Bouchaud, Commentaire fur la loi des douze tables, Discours préliminaire, Partie I. Sect. a et 3. nimium voluminofe contra eos defendit, qui nie hil omnino ex jure Graecorum in XII Tabb. translatum fuísfe contendant, (3) De Oratore Lib. I. Cap. 44. (4) Lib. X. Cap. 57. editionis cit. p. 2144: Oroi of Bíxz Uvòpes ouyypdwuyvreg vóuovg éx TS TüV EAAWWkÜV vóguv pat Tv mapd cQícw wùrois &ypáQuv êbiopäv erpolUwxay èy Béxz SÉAroig TU (ovAouéve ovoreiv. Cf. et Lib. II. Cap. 26. p. 295. (5) Libri Hort, Lib, II, Cap; 13e C 29 ) vocanti Igitur ex Demosthene, qui nobis aliquam partem Athenienfium legum de füccesfio- ne fervavit, et ex Ifaeí Orationibus, fi Perizo- nius (1) argumentum ducit, Romanos in hac parte ab iis recesfisfe, nil fane quod ei miran- dum videretur, reperio. Etenim fine dubio jam din ante duodecim tabulas, leges aut faltem mores fuccesfiones in pecuniam mortuorum core flituerant, et Decemviri in hac parte marpixoug ë0írjous praeferebant legibus Helenorum.. Adeo ut merito credamus, Deceinviros, quod ad fuc- cesfiones attinet, nihil aut parum in patriis moribus mutasfe, fed fpretis aliarum gentium legibus id jus confirmasfe, quod idoneum et fufficiens diu in patria valuisfet. Neque credo ex in manum conventione argu- mentum inferri posfe, quare feminae ab heredi- tate legitima remotae fuerint (2). Nam licet durum interdum videatur duarum fororum, qua- rum altera vivo patre, altera expectata ejus morte nupferit (fcilicet per in manum conven- tionem), hanc omnem capere hereditatem, illam nihil (3): conftantius tamen nihil et magis con- veniens tralatitiae regulae est, per capitis dimi- nu- 1) In Triade, pag. 120 fqq. (2) Hugo, Comm. cit. $. 9. (3) Quae fane iniquitas cesfaret, (i mulier legitima heres es(& non potuisfet, C) htitionem. familia 'exiri, et legitimarum heredieas tum. jus perire (1). -Er fane, cur tandem; qnae per in manum conventionem virum fibi et alterum -patrem comparaverit, melioris conditio- tionis fit, quam ea quae a patre forte emancipata omni fuccesfionis fpe expers facta est? Ratio quidem, quam ex lege Voconia Clar. Hugo (2) in gratiam fuae fententiae infert, maximi ponderis est et hucusque fere intacta re- manufit... Nimirum lex illa, quae omnes omnino feminas ab hereditate testamentaria removisfe di citur, facile nos adducit ad credendum «mulieres eo tempore legitimae hereditatis expertes jam fuis- fe (3). Ceterum hic animadvertendum puto, legem Voconiam fere CCC annis post duodecim Tabb. latam fuisfe,in quo temporis fpatió multas muta- tiones intervenire potuerunt circa mulierum fücces- fionem ab intestato; neque ideo de jure, qnod illo tempore forte- valuerit, ad jus XII tabularum ar- gumentari licet. Suo tamen loco (4); cum de le- (1) L. 11. ff. de fuis et leg. hered. (38. Her (2) Hugo, Comment. Cit. $. 10. (3) Nec Perizonii fententiam: legem Vocent etiam de intestati fuccesfione cavisfe ; nec Wielingii opinionem: ante Legem Voconiam disputatione fori femie nis omne legitimae fuccesfionis jus ademtum fuisfe 5 'quic- quam esfe, quam Gordium nodum gladio folvere: infra ostendemus, (4) Cap. II. hujusce fpecimitis, | XN ^ bi 5. * L % k $ Cisi) lége.. Voconia fpecialiter 'agemus, osterdere 'có- nabimur, eam legem juri, qüod in legitimis He- reditatibus tunc Aik non àdmodum contra- riam fuisfe. Ceterae rationes minoris momenti "i. et pasfim a doctisfimis Jurisconfultis tractatae du- dum corruerunt. Neque tamen praeterire pos- fum locum (r), ubi Clar. Auctor ab exclufio- ne cognatorum (h. e. ex feminis descendentitim) infert, etiam feminas a fuccesfione fuisfe re- motas, Etenim quamvis quisque videat, non fufficere hanc argumentandi rationem, tamen eo difficilius ejusmodi hypothefin non amplectitur, quo facilius ope ejus cognatorum exclufionem explicare potest. Si enim feminae ipfae fücces- fionis ab intestato expertes fuerint , apprime con- veniens erat , ut etiam earum descendentes in here- ditatem intestati nil juris haberent. At non de ex- plicanda cognatorum exclufione laboramus, Filia “enim, fimul ae per in manum conventionem e patris familia egresfa erat, quo modo omnis juris in "patris hereditatem incapax reddebatur, ʻeo- dem modo et fratris fuccesfione privabatur; et ideo neque de ejus liberis avunculo fuccesfuris quaestio esfe poterat." Hinc enim omnem cog- natorum exclufionem explico. Femina antequam a vi- (1) Hugo; Comment. Cit. $. 6. in fine. £ , ; C D Viro nuberet, erat adgnata atque vi adghationis. jura aequalia cum masculis in fuccesfionem ha- bebat; fimul atque in mariti manum conveni- ret, adgnata non amplius nec patri nec fratribus ; fed fimplex cognata. reddebatur. Adgnatio enim est juris civilis, quae per in manum conventio- nem eodem modo ac per emancipationem et omnem aliam capitis diminutionem disfolvitur (1). Quamvis postea quidem in manum conventio in ufu esfe cesfaret: tamen principium de. cognatis non fuccedentibus perdurabat, juxta regulam hi- ftoria confirmatam: cesfante licet caufa effectus faepisfime perdurant, $. 7. Quid quaeque femina in fuccesfionibus juris habuerit. : Hisce praemisfis non nimium audacter aflirma- ri credo, in Romana antiqua fuccesfione nec an» te, nec paulo post duodecim tabulas ullum fexus discrimen exítitisfe. Mulieres ideo eodem jure ac mares inter füos heredes vocantur, dum- modo caeteras fui heredis conditiones habeant adeo ut filia tam naturalis quam adoptiva aeque | | ac (1) Ulpiani, fragm. Tit. XXVIII, Se ge | i C 58 2 ac filius, fi mortis tempore adhuc in defunct potestate fuerit, ei fuccedat. Filia in manum mariti data eodem modo confideratur ac filia filiusve in adoptionem datus. Uxor, quae in manum convenit, adoptivae fere locum obti- net (1); porro nurus, quae filio loco filiae est, focero tanquam neptis fua heres esfe potest, fi nempe maritus, qui ipfi pater est, jam deces- ferit (2). Et ita porro. Ad adgnatorúm fuc- cesfionem - vocantur feminae, quaé per capitis diminutionem jus adgnationis aut non amiserunt , aut acquifiverunt, Sic uxor, quae in manum mariti convenit, per hoc ipfum omnibus adgná- tis fuis efficitur cognata et nanciscitur jura ad- .gnadonis in familia mariti, potestque heres esfe fratribus ac ceteris ejus adgnatis; porro ejus li- beris proxima est adgnata, confanguinea , quia ipfi loco filiae est, nec refert utrum {ui fint liberi an uxoris praemortuae , confanguinea enim. effi- citur fola in manum conventione (3). $. 8. (1) Cf. $. 27. (2) Ulp. fragm. tit, XII. $. 14. Coll. legum. Rom, et Mofaic. tir. XVI. $. 2. (3) Loca eadem cit. Adeo ut quae Doftn-Seiffen, Spec. historico-jurid. de jure feminarum , pag. 39, de ma- tre liberis non fuccedente refert, de eo folo cafu intel ligenda fint, quo uxores in manu non fuerint, qui- cas fus propter ufucapionem eo tempore perrärus efet, . Cf. (5 aM) $8 8. De feminaruin jure fuccedendi ab intestato - "reéfiricto, , variisque de hac reftrictione | Jonsen. _ Superest, ut videamus quousque hoc duode- ‘cim Tabb. jus duraverit. Etenim idem in fucces- fionibus, quae. ab intestato deferuntur , juris fuisfe edam post latam legem Voconiam , . plurimo- rum est fententia (1) ; alii autem , quorum Wie- lingius (2) est princeps, jam ante legem Vo- coniam feminas ab omni legitima hereditate ex- .clufas esfe fori disputatione ftatuunt; alii (5) porro per ipfam legem Voconiam jus füccesfionis „ab intestato mutatum existimant; alii denique, fed Cf. Wielingli, Lect. jur. eiv. pag. 260, Vòn Ló hr -vön dem Erbtecht der Mutter vor der Novi rig, , Desfen and v. Grollman's Magazin für Rechtswis- fenfchaft, 4ter Band, Heft 1. pag. 109." ` (1) Glück, Lehre von der Intestat. Erbfolge, $. 59. Gans, Scholien zum Gajus, pag. 202. (2) Lect. jur. civ. pag. 201. (3) Savigny, über die lex Voconia ,, Zeitfchrift für gefchichtliche Rechts - Wisfenfchaft," p. 234. == Euler,über die Befchränkung des Intestats - Erbrechts der Weiberbei den Römern in Burchhardi's Grund. züge des Rechts-fystems der Rómer, Boun 1922, p. 393^ SP. Pa fed pauci, jas fuccesfionis ad: confanguineas re- firictum fuisfe contendunt jam ante legem Vo- coniam. . Wielingius quidem fatis fe ipfe refellit, dum istud Pauli (1): ,, Voconiana ratione ef- », fectum esfe , quod folas confanguineae heredi- 9» tatem capere posfent", ita explicat, quafi femi- pae, diu ab omni legitima hereditate fori dispurg- tione exclufae, nunc admisíae fuerint. | Attamen fi feminae omnes a legitima fuccesfione remotae erant, qua via lex Voconia, quae in feminas -plena erat injuriae (9), a testamentaria fucces- fione eas repellens , rationem praebere potuerit , "ut confanguineae faltem admitterentur? (3). Ceterúm haec opinio, ut conjectura parum. pro- . "babilis, Jureconfültis recentioribus jam pridem diş- plicuit (4), quorum plerosque ad fententiam i]- lam , quam primam propofuimus , inclinare , fupra -monuimus. Etenim defendunt, adgnararum jus ‘faccedendi post legem M^ denuo ad folas te- (1) Recept. Sent. Lib. IV, Tit, VIII. $. 22. (2) Augustinus, de Civ. Dei L. III. G 2i Cicero, de Republ. L. IIT. C. 10. (3) Kind, de Lege Voconia, $. 9. pues loc. cit. pag. 396. (4) Kind, i. ci. Euler, l cit. Glück, hc. S. 49. C 2 Cge ‘Corfanguïneas reftrictum esfe, rationesque fude fententiae in verbis Pauli (1) inveniri putant: s feminae ad hereditates legitimas ultra confan- s guineas non admittuntur; idque jure civili ‘ss Voconiana ratione videtur effectum. " Pró- fequuntur itaque: quod ratione Voconiae effec- tum est, fane demum post ipfam legem fieri poterat. Conclufio , ut mihi videtur, non accu- ratisfima; nam ratio five caufa istius legis (de hac efiim fola, non de lege ipfa apud Paulum fermo est) fine dubio jam ante ipfam legem aderat, et quae ratio ipfum Voconium move- fat ad excludendas ab hereditate testamentaria feminas, eadem illa paulo ante reftringendae ‘fuccesfioni legitimae caufam dare potuerat. Imo ipfa Pauli verba hanc fententiam defendere videntur. Quum enim Jurisconfultus ignorare non poterat, hoc reftrictum feminarum jus fub- 'tilitáte Prudentum et quidem media jurispruden- ‘tia introductum esfe-(2)5 non video quomodo "de ratione hujus restrictionis adhuc dubitare potuisfet, fi Prudentes ex ipfa lege Voconia fundamentum fuae interpretationis fumfisfent. Du- bitavit autem et incerta oratione loquitur ea de P. 4 re (1) Recept. Sent. L. IV. Tit. VIIL $. 22. . €2) S. 8. Int, de leg. adg. fuccesfione. — Th eopb. in Paraphrafi graeca ad hunc $. Le 14e Cod. de leg. hee red. (6 59.) C 3 re (1), videri eandem «fere rationem reftricti: juris fuisfe, quae fuerit postea legis Vaconiac. Ceterum ne ea quidem.ex caufa asfumen dum est, interpretationem, qua exclufio agnatarum effecta . dicitur, in ipfa lege Voconia esfe fundatam , quo- niam huic legi hereditas /o/ius cen/i obnoxia erat; Jurisprudentes autem fua interpretatione ad cu- juscunque defuncti (licet non cenfi) heredita- tem confanguineas admittunt (2). Quanquam igitur concedimus , legem Voconiam , quae a tes- tamentaria füccesfione feminas repelleret , per in- terpretationem Jurisprudentum Jegitimis heredita- tibus accommodari potuisfe ; ideo tamen hoc prae- fumendum non est, quia omnino aliae perfonaea « lege Voconia pendebant , aliae eo jure tenebantur, quo legitima hereditas ad folas confanguineas pere tinebat. Ut porto omnibus dubiis eam rem exima- mus, Gaji verba adducimus, qui réftrictum illud feminarum jus-expresfis verbis duodecim tabularum interpretationi imputat: ,, Item feminae adgnatae, , quaecunque confanguinearum gradum exces ‚ dunt, nihil juris ex lege (XII Tabb.) ha- ,, bent" (3) Hactenus ergo-patere mihi vide- tur (r) Quod jam Perizonius snimadvertere velle videtur Disfert, Triad. p. 108. (2) Cf. $. 16. (qq. (2) Gâjus, Comment. III. $. 83. Cf. Zimmerm. über € sh ) tur mon per interpretationem legi$ Vóconide jus feminarum füccedendi ab intestato reftrictum fuis- fe. Sed videamus paucis verbis adhuc de eo- rum opinione, qui hóe mutatum jus ipfi legi Voconiae imputant. Dico paucis, quoniam lon- ga controverfia non ‘opus est. Etenim eorum opinio non folum nullis nititur veterum testimo- niis, fed etiam illis e regione contraria appa- ret. Nam. quicunque de origine hujus reftricti juris aliquid memoriae prodiderunt, in eo conve- niunt, Jureconfultos quadam fübrilitate (1) , qua non opus fuisfet, fi ipfa lex Voconia ea de re quidquam .cavisfet nominatim , jus hoc intro- duxisfe. S 9. Quando et quomodo feminae ‘non confane guineae a legitima fuccesfrone remo- _tae fuerint. Igitur ad nostram fententiam revertamur, fae» - pe laudatam -reftrictionem feminarúm juris fuc- | ce- über die lex Voconia; Desfen and Neusterel's Rô. mischrechtliche Unterfuchungen , 1? Band pag. 314, nota 14. — $. feq. huj. fpecim. E Paud. Recept. Sent. Lib.IV: Tit, VIII. el “Bajet 22 C 39) cedendi ab intestato ante legem. Voconiam :ad- fuisfe , rationibus illis fimillimis , ‘quae huic. legi occafionem dederint. jure civili et quidem fub- tili intetpreratione prudentum, ut hoc. in Infti- turionibus et apud Theophilum loco faepius citato. legitur. Modum autem, quo Jureconfuli nulla plane lege adjuvante, per fubtlem quandam inter; precationem adgnatas a legitima hereditate pelle- re potuerint, fi quaeramus , omnis nos histori- ca fides derelinquit et ad conjecturas refugere compellimur (1). — . Quamyis lex XII Tabb. ad legitimam fuccesfio- nem vocabat fuos, adgnatum proximus , dein- de gentiles; Jureconfulü tamen diu distinxerant quartam quandam. clasfem.," con/anguinearum , qui ante adgnatos admittebantur , idque videtur effectum, ad faciliorem legis applicationem , in- terpretatione Te proximus adgnatus (2) , quum con[anguineus atque proximus adgnatus unum idemque figuificant. ! 92. e» 6$. 3. Inft. de leg. adg. fucc. == Theoph. in Paraphr. graeca ad hunc $. L. 14. Cod. de leg. hered, (6. 58.) Cf. etiam Euler, lc.pag.302. |. @ Emler, cit. loc. über die Befchránkung des Er- brechts der Weiber, in hac parte acutisfime fcripfit, et eam fere infert hypothefin, quam nunc adducemus. (2) Paul, Recept. Sent, ;Lib. IV. Tir. VIII. $. 3. ( 4e ) Haec distinctio, qua confanguinei femper cons tinuo admittebantur , adgnati autem praevia inqui- fitione proximi gradus, diu in praxi obtinue- rat, postquam Prudentes fübtilitatem faepe lau- datam inftituerunt, ejusque fundamentum in eo invenerunt , quod lex XII Tabb. folum mascu- lum adgnatum ad fuccesfionem vocare videba- tur. Adjuvabantur hoc principium introducentes, alio juris principio, ,, ad illum adgnatum tute- » lae onus pertinere, qui füccesfionis proximam » fpem haberet;" quod principium et inverfo ordine valere dicebatur, neque adgnatum ad fuc- cesfionem admittendum , qui non in familia. de- functi proximam tutelam gereret. ltaque femi- nae adgnatae (de confanguineis in hac parte fer- mo non erat, quia lex XII Tabb, eas non com- prehenderat) uti onere tutelae, ita füccesfionis commodo eximendae erant. Haec conjectura mi- hi videtur verisfima, quae de interpretatione illa ferri posfit, quam Justinianus fübtilitatem excogitatam mediae jurisprudentiae appellat, et eo magis eam admittendam esfe puto quo perfecte congruit iis, quae apud Gajum (1),. Vero- nae repertum. leguntur : ,, feminas adgnatas, » quaecunque confanguineorum gradum excedant, » nihil juris ea lege (XII Tabb.) habere." Qua Cr) Comment. HI. $ 23. dCi ad Quo loco evidentisfime patet differentia inter ad- gnatos et confanguineos jam introducta, ipfo verbo ramen XII Tabb, illam interpretationem niti. ` $- 1o. De rationibus mutati juris. Quanquam nunc negari quidem non potest, talem fübtiliratem fundamento nimis lubrico nis ti, nec ipfius legis volüntatem evertere facile posfe , tamen neque obliviscendum est, tale principium ibi facilius irrepere, ubi id propter caufas internas non folum ab iis, qui juri prae- funt, fed ab univerfo quodammodo populo fo- veatur. Quae enim reftricti hujus juris caufae exfliterunt? Paulus eas Voconianas dicit (1). Quippe, ut fola generaliora argumenta afferam, fpecialibus rationibus ad eum locum retentis , quo de lege Voconia ipfa agemus; Reipublicae Romanae, quae eo tempore erat bellicofa atque re militari prorfus fundata, feminarum cum . ma- ribus aequalis potestas’ pecuniaria convenire non poterat. Quae quidem incommoda, quod tem- pore hujus reftrictionis atque latae Voconiae de- | mum ay, Paulus, Recept. Sent. Lib. IV. Tit. VIII. $. 22, ( 4e ) IRE mum fe obtulerint, ideo factum est, quod eo tempore omnia, quae feminarum liberam admi- niftrationem bonorum hucusque impedierant , fen- fim fenfimque defecerunt. In manum conven. tio rarior facta, longe mitior reddita erat fexus tutela, et luxuria feminarum eodem pasfu pro- grediebatur, quo magis iis frenum laxabatur ; imo adeo, ut Cato major dicat, eas viros at- que rempublicam premere coepisfe (1). Qua- propter Jureconfulti fua interpretatione feminas, in quantum fieri poterat, hereditatibus legiti- mis, tanquam praecipuo divitiarum fonte, pri- vare ftuduerunt. Non tamen fübito ut ex legi- bus conflitutionibusque hoc principium inva- luit, fed paulatim, ad omne jus confuetudinis effectum hoc videtur, | (2) Cf. quae infra de rationibus legis Voconise di- Sec- C 43 2 _ $ECTI0 SECUNDA. ' DE SUCCESSIONIBUS EX TESTAMENTO. Y I Cur nn P EINN Juccesfionem ex testamento Te ulti prius reftrinxerint. Ex testamento dutem hucusque mulieres quamcunque hereditatem quantaevis pecuniae cae pere potuerant. Sed füccesfiones, quae a provi- da lege deferuntur, jam in earum odium ré- ftrictas, mox fequi debebat etiam alia juris dis- pofitio ex iisdem rationibus coércens nimias largitates per ultimam voluntatem in fequio- rem fexum collatas, Nec quis miratur. talem - ordinem, quo legum periti initium. fecerint a reftringenda facultate fuccedendi; et deinde de- mum cogitarint de nimis libera testandi faculta- te, qua tamen mulieres multo potius divitias comparare fibi potuerant, quam per legitimam illam fuccesfionem. Nam ad hanc füccesfionem coércendam prudentes quidem ope fubtilis inter- pretationis pervenire poterant, adjuvantibus ra- tionibus univerfum quodammodo ftatum publi- cum aeque fpectantibus : attamen ut liberam -— facultatem , per 12 Tabb. nimis clare con- rh) k cess 4 44 » | cesfam, patrifamilias mires: peodgti vim fuf- ficientem in jus habebant. Porro tali modo di- vitiis mulierum obvenientes, potius virorum jus adgrederentur, quam mulierum opes. Ad id ergo efficiendum, ne Patrifamilias lice- ret, mulierem in testamento heredem fcribere, Prudentum auctoritas non fufficiebat; fed necesfe erat, ut lex quaedam, necesfitatibus urgentibus, fi feminarum opibus Respublica nimium premere- tur, interdiceret testatoribus, ne in feminas am-. plius hereditates conferrent. Haec lex fuit Voconia, nunc fequente capite propius adgredienda, pe AAA mmt CA- C 45 ) CAPUT SECUNDUM. DE. Ha JURE FEMINARUM SUCCEDENDI SE- '" — -CUNDUM LEGEM VOCONIAM. eere eenn $. T9. . .Partitio hujus capitis. Le Voconia, qua in historia et antiqui- . B . éd 44 C ^ E t tatibus juris nihil forfan magis in obfcuro est, multa in feminarum jure fuccedéndi mutavit ; et difücillimam hujus disquifitionis partem confti- tuit, quoniam tum. de aetate, tum de rationibus , tum de partibus ejus contenditur, quotquot Ju- rêconfulti eam cum industria tractarint (1). De ea (1) Quoad hiftoriam literariam hujus legis Cf. Kind, Disf. de lege. Voconia in prooemio. V. Savigny lo» co citato, über die lex Voconia; Haub old, epicrifis ad Heineccii antiquitates, ( 46 D) ea lege acturi, hunc ordinem fequendum puta-. vimus. LP. agetur de ejus aetate; II°. de ejus rationibus; | III*. loco, fecretis iis, quae ex Voconiae ca- | pitibus ad nostrum fpectant argumentum, expla- nabimus, quae in lege contenta fuisfe, nullum dubium: est. IV°. autem de iis videbimus, ji quias; an ^ ge comprehenfa. fuerint, dubitatur, V°. et ultimo de fatis. et interitu nostrae le- gis agemus, ut, quo tempore et quousque lex, quam explicaturi fuimus L valuerit, intelligi posfit. | Szcrro Prima. pe AETATE.LEGIS VOCONIAE. $. 13. Cimerbrenfids rosa; - Ad legis aetatem quod attinet, eam alii (1) ^in A U. 576. incidere existimant, quia Epito- Amator Livii eam in librum XLI historiae Ro- ' (1) Henricus Valesius = King de - Vo- conia $. 3. fqq. aliis $ C 42) Romenae.refert, quo libro res gestae M. Ju- nio Bruto et, A. Manlio Vulsone Cosf, enarrántur ,et quoniam porro Liv iu s in iis libris, XLI ec XLIV, quibus historiam Romanam Q. Marcio Philippo iterum et Cn. Servitio Coepione Cosf. enarrat, legis Voconiae. ne verbum quidem memorat, quod fine dubio fecis- fet, fi ea illo tempore lata esfet, — Alii (1) vero annum U. C. 585. (584.) aetatem legis Vo- coniae accipiunt, Ciceronem fequentes, qui libro de Senectute Cap. 5. refert, Caepione eo Philippo iterum cosf. Catonem fexa- ginta quinque annos natum legem Voconiam fua- fisfe, quem Catonem eo anno natum esfe, post quem Q. Maximus Conful primum factus fit (anno U. 520), idem Cicero eodem loco auctor est. Qui illam fententiam defendunt, ei hanc potisfimum rationem fubjiciunt, verofi- mile esfe, Livium, quigesta populi Romani enarraverit atque de hac rogatione tam memora- -bili procul dubio pluribus retulerit, diligentius inquifivisfe in .hanc rem, quam Ciceronem, qui.ejus legis velut in transitu mentionem fe- cisfe, füspicari licet, et tantummodo quod me- (1) Balduinus, Perizonius, Wielingius, v. Savigny de leg. Voc, plurimi. ( 499) "memoriter teneret retulisfe (1). Huic tamen non - male objicitur, Ciceronem quafi cito trans- euntem ideo falli dici non posfe, quia bis et quidem diverfo modo legis aetatem definivit, primim per Caepionem atque Philippum Confules,: deinde per Catonem 65 annos na- tum: Ad eaautem „quae .defenfores primae opi- nionis de Livio dicunt, eum illo loco (Lib. XLIII et XLIV) quo res gestas anni 585. enarra- - verit, legis Voconiae mentionem non fecisfe , fed legem apud ipfum in ea aetate poni , quá historia anni 576. tractàta fit; primus Clar. v. Sav i- gny (2) rectisfime animadvertit , nec ipfos libros ‘XLII et XLIII historiae Livianae integros exftare, fed multa deesfe, quae facile ad legem Voconiam fpectaverint; eo autem quod ignotus . iste Livianae epitomes auctor legem in anno 576. collocavit, fidem Ciceronis minime fub- vertit quippe quem” pluris habendum, quam istum epitomatorem, in aprico esfe, "Talia me ad fententiam a plerisque defenfam amplectendam moverunt, ita ut annum urbis 585. tanquam tem- pus legis Voconiae rogatae accipiam. ire m Szt- (1) Kind, de lege Voconia $. 4. (2) Loco citato pag. 220. ( 49 ) Esta ) p , œ, al" quip SECTIO, SECUNDA. DE, RATIONIBUS .LEGIS VOCONIAE. Tali d i $. 14 Rationes vulgo propofitae. reprobatae. Caufa legis Voconiae fine dubio politica. fuit (1), quum et contra commune defiderium et „cum injuria feminarum rogata fit. ` Ideoque ad eam inquirendam tam latus femper conjecmu- ris campus patuit: debet enim exquiri ex mori- bus univerfoque ftatu publico ejus temporis. Vulgo quidem rationem mutati juris reddunt Reipublicae interesfe , ut familiae conferventur; idque quum hae non per mares üti per femi- mas intereant , flatutum esfe , ut ad masculos potius avita bona perveniant, quam alienis fa- ( ' mi- (f) Montesquieu, Esprit des Lois, Liv. XXVII. : * C'est un malheur de la condition humaine, que les lé- gislateurs foient obligés de faire des lois qui combattent les fentimens naturels méme: telle fut la loi Voconien- ne. C'est que les législateurs (tatuent plus für la focié* té que fur le citoyen, plus für le citoyen que fur l'homme. .La loi facrifiait ec le citoyen et l'homme et ne penfait qu'à la république. D E milis per feminas inferantur (1). Caufa quare Voconius ergó legem tulit, éà dicitur, quod videret, feminis ita pari cum masculis jurè ad hereditates admisfis, faepe nobilisfimarum fami- liarum bona. ad extraneos transferri : quod fi illae opibus deftitutae in humiliorem locum deprime- rentur, ipfa quidem respublica ornamentis et praefidiis fpoliaretur (2). At ea non folum om- ni historico testimonio carent, fed etiam rei ipfi non videntur posfe accommodari, $i enim admittamus, Romanos eo tétnpófé tam vches menter fplendori familiae ffaduisfe, lex füpet flua forfan videretur, per quam ihtroducérétur , quod quisque testator fecundum éorüitüühne rei- publicae ftudium ipfe jam perficeret, qüuonkiti familiae atque nominis ftudium per regulim magis familiae principis quam reipublicae est, Igitur Imp. Justinianus (3) hoc arguinen- tum mutati juris de folis iis hereditatibus ponit; quae a lege deferebantur, quod vero nón indu- bitate ad testamentarias füccesfiones transferen- dum existimaverim. — Deinde, nec vera natura Plebisciti ea esfe videtur, ut profpiciatur fami- larum diftinctioni confervandae; potius enim, ut DW . fü: (1) Wielingivs, lectiones jurs civ p. aot. .(2) Kind; de lege Voconia. . (2) $. 3. Intt. de leg. adgnat- füccesfione, C g) Küiliarim ottitiis differentia evanescat , indoles cjus jüris videcur quod Tribuni plebis eo témpore in- ttoduêebane (1). Dédiqüé j cónfervaüdorum fa- milia honorum ftudium co finus caüfa legis Vóconiàé rogatae ésfe videtit, qüó —magis tiii mirandum videtur, non prius de lege XII Tabulatur tnúcinda Cogiraciti fuisfé, quonim idet ftudium ver eademi libera téstindi facultas për tria fere fecula obtinuerat. Iraqùe égo pu- tems medio témpore XII Tabulis intct et lé- gem Voconidii qusedam invâlüisfe, quae huie legi caufam dederint ; quibus àutetà tondüm obtinentibus jus XII Tibütiess Reipüblicie Pipis minimê Weed vifum (uit. o Relaxata türeld er Päri? in mani c conventio fuérè gis eus Quae chiin fucrunt caufa , è quts spud Ro: manos, fecus atque aptid alios antiguos populos ; feminae aequali cum viris jüre in “firecesfionibus Uterentur, quamvis apüd illo$, eodem modo ac o Exemplo esfè poifode lex, qua nuptiae inter ple- _bejos et patricios. permittebartüi ; ét ihfticutió, qua maxime eo tempore et novi bnith nobilitati antiqua= füm familiarum magis magisque üequiparati incipicbañt: Das ( 5b 3 ac apud alias gentes et maxime quae fub. libera florerent Republica, virorum caufa esfet multo favorabilior, quam mulierum: (quippe quae ‚nec. reipublicae administrandae participes esfe, nec. ar- mis patrium agrum defendere , nec ad fustinendam familiam eum colere posfunt:) — eae caufae. tem- pore quo lex Voconia lata fuit non amplius adfuisfe videntur. Propter illam enim. mulierum tutes lam, qua per totam vitam arbitratui adgnatorum fubjectae erant, propterque. illam in mannm conventionem , qua omni jure. patrimonii . fui pris. vatae filiorum. loco habebantur (1), concedendo iis idem jus füccesfionis quod viris, .his praejus dicium haud factum esfe conftat, Neque. un- quam incommoda hujus juris adparere potue- rant, ob quae Cato legem Voconiam fuat; fi non ét in manum conventio rarior facta. et durior antiqua. ista tutela. paulatim adeo. mitigata esfet, ut feminae jure fibi concesío in virorum odium abuti posfent. Haec. non est mera in- genii conjectura; nam Cato (2) ipfe legem Voconiam .fuadens: ,, Principio," inquit.;, vo- » bis mulier magnam dotem. attulit, tum-:mag- »„ nam pecuniam recipit; quam in viri potes» s3 ta- W Cf. Dorn Seiffen, T AK N 3. et ibi City. | Hein. Ant, Rom. Lib. LT. 10. S 6 et 7 (2) A ulus Gel lius, Nact, Att, Lib. XVII. Cap. 6. C 39 ) , tatem noir committit. Eam pecuniam viro mu- ss tuanr dat, Postea, ubi i irata facta est; fervum re- » cepticium fectari , atque flagitare virum jubet." Quae procul omni dubio Cato fuadens legem asfeverâre non potuisfet, fi etiam tunc veteri modo uxores, per in manum conventionem viris nubentes, femet ipfas. cum univerfo patrimonio in eorum potestatem contulisfenn Imo Cato ex eo ipfo, quod. femina non amplius omnem pecuniam in viri potestatem committeret, necese fitatem legis ferendae demonftrare videtur. Idem porro Cato apud Livium (1) auctor est; quatenus eo tempore fexus tutela mitigata fit, quum indulgentiam, quám in fequiorem fexum Quirites habuere, graviter reprehendens, docet, quam magna differentia exfistéret inter ea quae tunc Romani mulieribus permiserint, et quae majores iis indulfisfent, quippe qui ne privatam quidem rem agére feminas fine auctore volue- rant. Quanto autem inde revera feminarum luxuria eo tempore aucta fit, Livius (2), oc- cafione legis Opp iae paulo ante Voconiam la- tam abrogandae, egregie refert: „ Matronae nul= „ la nec auctoritate nec verecündia, nec impe- - » tio virorum contineri limine poterant," Ta- j lia (1) Hiftorià Rom, Lib. XXXIV. gif 2, (2) Loco cit. Cap, 1. € 54 3 lia ergo legem Voconiam movisfe eo magis arbitror, quod historiae fide confirmata a Ç a- tone ipfo legem fuadente tanquam rationes hujus plebisciti prolaz funt , quae fere ear dem occafione Op piae legis jam antea (1) propofuerat. ,, Si, " inquit 9 in fua quisque » nostrum matrefamilias, Quirites,: jus et , majestatem viri retinere inftituisfet , minus , cum yniverfis feminis -pogori haberemus; 8 » chase hic. quoque in ie jee wes et p Ccalcatur, et quia fingulas fustinere non pos- » fumus, univerfas horremus-" -Confilium ergo bn. ‚Voconiae virorum gratia rogatae (2), in - eo folo ponendum existimavi, ne. nimias opes feminae. posfiderent, ne , ut Quinctilianus icit (3), earum potentia civitas premeretur , quia ‚non amplius nec auctoritate tutorum, nec virorum imperio. contineri poterant, quin' pes cunis. fuis in eorum odium abuterentur. Fes minae enim in. manu parentum, fratrum , viro- rum. degentes fine detrimento aequale. jus acquis rendi. habere potuerant ac viriy at feminae pro. libitu res fuas grenge j ME, Reden, jure gaude- | ERU. ~ (+) Hiftoria Rom. Lib. XXXIV. Cap. 2. (2) Cic. de Republica Lib. ILI, Cap. 10. (3) Declam, 264. | GERT | rent, non oportebat in. populo , qui. virorum mianibus fundatam atque c&nfervatam rempubli- ‚cam debuerat, necdum in id tempus progresfus erat, quo talia blandis artibus fequioris fexus compenfata habentur. - SccTI0 TERTIA. DE LEGIS VOCONIAE CAPITE , QUO FEMINAE A TESTAMENTARIA SUCCESSIONE REPELLEBANTUR. [n 16 Tt Partitio hujus fectianis, . T Pai Legem Voconiam tractaturo ante omnia cer- ta ejus capita a dubiis atque incertis. fecernenda funt. Ad primam disquificionis partem- itaque pertinebit tum caput quo cautum fuit, ne quis cenfus mulierem neve virginem | heredem facc- ret, tum caput de legatis; ad fecundam autem referenda erunt ea capita, quaever: de intestat - fuccesfione et de dotibus ftatuisfe. dicuntur. Utriüsque autem partis folum primo nominatum caput ad nostrum fpectat argumentum , eritque prioris caput hac fectione, alterius autem ee. quenti fectione perágendum. . | Quo ( 56 ) Quo magis itaque conflat legis Voconiae ca- put fuisfe: se, qui cenfus esfet, heredem vir- ginem. neve mulierem faceret (1), eo minus doc- tores in «eo conveniunt, quo fenfu haecce verba fint accipienda, ac de quoque hüjus capitis ver- bo disputant. Primo quidem controverfiae funt de explicatione verbi cez/us; deinde laborant. qua amplitudine rò se virginem neve mulierem fit fumendum; tum vero et de eo controverfiam movent, an Aeredem facere de folo herede di- recto, an vero etiam de fideicommisfario fit intelligendum ;; denique utrum haec verba ab omni parte mulierem ab hereditate removerint, an vero falva lege ex parte aliqua femina infti- tui potuerit. Singulas has quaestiones. tractatu- ris disputatio de hoc Voconiae capite in quar tuor partes dividenda erit. (1) Cicero in Verrem; de Republ. L. IIL Cap. 1o. de.Fin. L. II. C, 17. de Senectute C. 5. pro Balb. C. 8, — Asconius in Cic. Ver, — Augus- tinus de Civ. Dei L. III, C. 2t. — Gajus, Comm. HL §. 264. — Plin, Panegyr. C. 42, — Gell, Ls VII. C. 13. L. XVII. C. 6, Ls XX. C, 1. — Epitoma Liviana Le XLI, Dio Cass. Le 56. Cap. 10. P PARS - ( ard RP AARS PE QUIS SIT CENSUS IN LEGE VOCOMA. $. 17 Sententiae reprobatae de cenfo. Antiquisfimum- roë cenfus interpretem habe- mus Asconium Pedianum locis duo- bus; primo ad Ciceronis accuf. Verr. Lib. I. Cap. 41. haec legantur : , neque cenfus esfet, » id est, neque centum millia festertiorum pos- » fideret; nam more veterum cenfi dicebantur , „ qui centum millia profesfione detulisfent ; hus , jusmodi adeo facultates cenfus vocabantur. „ Alii fic intelligunt: negue cenfus esfet, hoc » est, neque cenfus. ejus in quinquennium illud , esfet factus, quorum annorum fpatio inftau- s, rari cenfus folet apud Cenfores, quorum ad- , ministratio per lustrum, hoc est, quinquen- , nium extenditur." Alter autem locus, qui paucis interjectis fequitur, hic est: ,, quum. » intelligo legem Voconiam ; . Voconius: legem , tulerat, ne quis cenfus, hoc est, pecuniofus , heredem relinqueret filiam.” ! Ex his Asconii expofitionibus duae potis- fimum fententiae apud recentiores ortae . fimt. i | Vel ( 58 ) Vel (1) enim cenfum i in lege Voconia intelligunt , qui ad, fummam centum millium festertiorum in tabulas Cenforum relatus est, vel (2) quem- libet civem pro cenfo accipiunt , fummam 100,000 festertiorum taotum modum ftatuentes , fupra quem mulier mox non inftitui (3), mox non dotari posfe dicitur (4). In lege Voconia cen- fum non illum intelligi, qui 100,000 fertertio- . rum posfideat , existimo ex Áequemibus rationi- - Dus... ^ 1% Quia haec fumma pro. cenfo nullibi quam apud Asconium legitur, cujus verba (burda fus- picari licet. (5). ( ...2?, Quia idem Asconius eodem loco” illum cenfum appellat, qui centum millia profesfione detulerit , quae centum millia nonnifi de asus - intelligi posfunt (6). 5 WA Cujacius, In Just. ad legem Falcidiam, an Balduinus, ad legem Voconiam, — Hottomans nus ‘ad Ciceronis Verr. Montesquieu de ^Esprit de Lois, Liv. XXVII. — van Savigny beg die lex Voconia. , (2) Wielingius, der jur. civ. L. IL C. co, — Perizonius de lege Voconia. — Zimmern. über die lex Voconia. (3) Perizonius, de lege Yos p . 156. — Zim. mern., über die lex Voc. pasm. ^ (4) Wielingius, lect. jur. civ. Lib. H C bi 5) Wielingius, loc. cit. i. Perizonius, de leg. Voc. P 166. ( 39 Y 35° Quia fumma 100,000: festertiorum nnlli clasfi. cenfus. congruit, et ideo cenfus cum. tali fumma. nihil commune haber. (17. *.-4^. Quia qui tantum 100,090 festertiorum pos- fidet, non pecuniofus dici potest (2). 5" Quia apud Gajum (3) is Voconia teneri legitur, qui centum milli aeris cen- fus est. Legem Voconiam quemlibet civem compiehe disfe , ideo non existimaverim : ; .1*. Quia Cicero (4) quosdam . cives vd quam non cenfos lege "Voconia non reneri aper te dicit. Nam cenfum tempore Ciceronis impune negligi potuisfe , mera, P erizonii (5) conjectura est, quae nusquam historia funda- tur (6). Neque videtur, cenfu intermisfo om. nes cives ad unum incenfos factos esfe (7); | - fed (1) Idem, !. c. pag, 167. ' (2) Idem, 1. cit, (3) Comm. IL. §. 274. Neque enim aes per fester: dium interpretandum est; licet Clar, v. Savigny et Zimmern. locis. citt, neque as/ezz Gbralem per gerem intelligi putent. (4) In Verrem, l. cit. „ Annius, quum non cen- » fus "esfet, ” : (5) De lege Voconia, pag. 126 fa. (6) Cicero pro Caecina, Cap. 36. == Wielin. gius lect, jur. civ. pag. p in — Kind de lege Voc, $. 19. (2) Wielingius, lect. jut. civ. p. rgo ( 66 ) fed hoc cafu potius eorum, qui femel cenfi fuis- fent, 'cenfüm ultra quinquennium perdurasfe, Etenim in cenfu ratio comitiorum maximorum continebatur : fi populus Rom. cenfus non esfet, mulia clasfis, nulla centuria fuisfet, neque ma- gistratus majores creari, reque ab his cum populo agi quidquam potuisfet (1). Neque vero a Ci- - cerone Annium son cenfum ideo appellari, quia cenfus ultra lustrum intermisfus esfet , patet : nam tunc orator non demonftrare fluduisfet An- nium folum a lege exemtum esfe, fed potius, - quia omnes eodem modo ut hic incenfi esfent. » legem generaliter cesfare ftatuisfet. 2°. Quia tam Cicero quam Asconius, fi legis Voconiae mentionem faciunt, femper de pecuniofis fermonem faciunt, hos a ceteris civi- bus distinguentes. | | 3°. Quia Gajus (2), qui centum millia ac- — ris cenfus est, lege Voconia mulierem inftiui non posfe refert. | 4°. à ip Dio Cassius (3) ait: oùJevòg dtp Dúo Wuicv pupiddas oöotas heredem esfe posfe , hoc est nullius, cui patrimonium est fu» per 25 millia (4). Dicitur enim eodem modo Grae- (1) Kind, de lege Voc. $. 18. (2) Comm. IL, $. 274. (3) Lib. LVI. Cap. 10 (4) Haec quidem 25 millia. (arachmarum uti Peri- Z0- ( 61, ) Graece :„aùdelsg oùobas Toadvrns , quam, Latine z. nemo, istius; patrimonii (1). Sunt (2) qui- dem, qui. Cassii verba. oödevòe Omwip dúo ýe cu mvpiddas oöries vAnpovopeiv. Eñv. fic intelli- gunt: meminis heredem esfe licet fuper 25 mil- lia, et exinde ftatuunt lege Voconia mulieres ex aliqua parte inflitui posfe; fed earum fenten- tiae fervandi ordinis gratia hujus capitis- parte quarta demum erit obveniendum. dns: 5*. Denique nec ideo Voconium lege fua om- nes cives teneri voluisfe credo, quia tunc, certis- fime nomine civis potius, uti Falcidius fe- cit, quam voce cenfi, ufus esfet. ‚Omnia itaque eo redeunt, quod per cenfum in lege. "Voconia neque quilibet civis, neque is qui 100 millia festertiorum posfidet , comprehen- di zonius de leg, Voconia pag. 143 fqq. rectisfime do, cet) fententiam eorum confirmare videntur, qui 100,000 festertiorum: posfidentem lege Voconia teneri profiten. tur; nam drachma pro denario mutata 95 millia drach. marum accurate 100 millia festertiorum conficiunt. Ce- terum Dio tamab urbe, quam atempore legis Voconiae latae nimium remotus fuit, quin in referenda tali fumma facile -falli posfe non videatur, et quidem eo magis, quo haec. fumma ex rationibus expofitis minime admit- tenda est. (1), Gronovius, de pecunia vetere Y III. Cap. 16, pag. 244. (2) Perizonius, Zimmern, Wielingius. C o ) i di debeat. Quum timen cenfus iù lege Voed. nia civem cujusdam facultatis fignificasfe vide- tr (1); réstat, ut ; quem nos cenfum iriterptes | tetnür ; ; éxponamns. $. 18 "Cenfus i5 lege Voconia esi is, qui. 100 mille asfium libralium cenfus est. [Os "Jam Asconius cenfum | interpretatur, qui cen- tum millia profesfiorie detulerit , quae centum millia non nifi de asfibus intelligenda puto (3). Exinde ergo quodammodo argumentum — duci pótest , Laid in lege Voconia forte folum il- lum appellari, qui in prima clasfe, h. e. ad roo millia asfium libralium cenfus fit. Hic quidem Wielingius (4) Asconii verba impugnat, quum eo loco cenfus cum clasfico turpiter es- | fet (1) Cicéro,. Asconius, Gajus, Dio Case sius, locis ultimo citatis. M ee :(2) Conf. Kind, de leg. Voc. $. 20 fq. ad hunc $. - (3) Prisco enim tempore Romani /0/2 aere gravi uté - bantur, quod próindé qüüm necesfürio intelligendum esfet in hac locutione, Asconius de hac lege agens adjicere non debüit.'Cf,. Périzonius dè lège Voco- nia, p. 167. | (4)- Leet. jur, civ. pag. 139. v^ 1 r iE! et fét dioi giiánqdani ipfe t5" millia dé at fe gravi intelligis Verum docísfimus Auctor Hic quadam levitate laborare mihi videtur : nam Gellius (1) apette nös docet: „ élis- 5. (ficos dici non omnes qui in clasfibus füht, ,fed primae clasfis tatum homines." Equi- déem concedo ex folo illo Asconii testimonio - fawi non posfe, cenfum in lege Voconia primae tiniu clasfis cenfüm ésfé: fed hoc fere indu- bitittim reddi confido per verba Gellii, qui eodein loto, quo clasficum primae clâsfis cenfümi dicit , fic profequituf: ,, in M. Catonis ora- : „tone, qui Vocohiam legem füaft, quse . 5 folet, quis fit clâsfieus, quis infra clase." (2) 7 Sri: autem milliàm asüni liberaliüm perfecte primae clasfi cenfus respondere tam Li- vius (9), qaam Dionysius Hal. (4) mihi ductores «fant. Deceduüt quidem ab his Pli- kis s 5), qui n maximum cenfum CXM asfiüm fiis- TS Noct. Att. Lib. VII. Cap. 13. Ca) Ad haec verba adverfarii hujus fententide nimis be- nevoli nunquam attendunt. Cf. Zimmern. über die L. V. not. 26. —— V. Savigny, über die lex YS pag. 222. | | Dj (3Y Lib. I. Cap. 43. 4) Lib. IV. Cap. 16. init, Hoc loco roo minas ad, x -aequare 10,090 drachimis aut 100,000 asíibus; doctorum virorum commudis est fententia. " (5) Hift, nat. lib. XXXIII. Cap. 3. ( d o» fuisfe testatur; item Festus (1), qui mino- -ri fumma quem CXXM aeris cenfos infra clasfem - dicit; denique et Gellius (2) illos primae clasfis homines vocans., qui CXXVM aeris cen- fi fint. Sed librarii quod modo X, modo XX, modo XXV adjecerint, fimilitudine formarum de- cepti esfe videntur , quae modo IX, modo XX, modo XXV pondus librale defignabant; itaque factum esfe puto, ut mox 100 millia, mox 120 milia, mox 125 millia aeris fcriberent pro C libralium M asfium defignandis (3). Huc nunc, ut res continuo dubio eximatur , verba Gaj ji (4) fpectant: ‚ mulier ab eo, qui centum millia gee fis cenfus est, inftitui non potest." Quod quidem ges, eodem modo ut apud Festum et Gellium, de folo aere gravi intelligendum est, nec ullo. modo per festertium interpretari licet ; quanquam nuperrime Zimmern, (5) nulla ad- jecta ratione, et Clar. v. Savigny (6) talem in- terpretationem intulerunt. Hic quidem acutisfi- Pu mus (r) De Verb. fignif. L, IX. p. 187. in ed. Dacerii. < (2) Noct. Att. L. VII. Cap. 13. (3) Cf. Nicolai tractatus defiglis veterum, Lugd. Dat 1703, p. 175 et 243. Cf. etiam Kind de leg. Voc. $. 22. i (4) Comment, II. $. 274. (5) Uber die lex Voconia, not. 26- (6) Uber die lex Voc. Seite 223 fq. CR. thüs aüctor rectisfime animadvertit, verifimile - hon esfe in lege Voconia fummam expresfám fuisfe nomine geris gravis, quippe: quod jam ante fectla in abufüm venisfet: verumtamen hec ego de aere gravi in lege Voconia fermo- nem fuisfe contendo, fed potius puto , fummam too millium aeris gravis, ex interpretatione 709 cen- Jus (a); mox post latami legem ei adpofitam esfe. $. 19. De aestimatione vera et relativa ioo millium aeris. Videamus paucis adhuc de aestimatione. ho- fum roo millium asfium libralium, quoniam Perizonuius (2) talem fummam nimis par- vam arbitratur, quam ut pecuniofüm hominem .conftituere posfit, Perizonium autem , virum fummum , in calculo falli puto, dum 100 millia aeris gravis cum 40 millibus festertiorum monetae novisfimae apud Romanos convenire putet. Et. enim Plinius (3) commutationes, quae circa rem (1) Quod et Gellius fignicare videtur, quum ‚sin lege Voconia" ait ,, quaeri folet, quis fit clasfi- s Cus, quis infra clasfem," (2) De lege Voconia , p. 166 fqq, (3) Hift. Nat. Lib. XXXIIT. Cap. 3e | E ( 66 9 „tem. numariam Romanam obtinuerunt hisce fere verbis nobis memoriae refert: „ Placuit (initio) s, denarium dari pro 10 libris aeris, quinarium . ^» pro 5, festertium pro dupondio ac femisfe. „ss Librale autem. pondus aeris. imminutum -est ‚» bello Punico primo, conftitutumque , utas- fes fextantario pondere ferirentur, ita quinque partes factae lucri. — Postea Fabio Maxi- mo Dictatore asfes unciales facti, placuitque denarium 16 asfibus permutari, quinarium Octonis, festertium quaternis; ita resp. di- midium lucrata est. — Mox lege Papiria femunciales asfes facti." -Itaque hic patet, 100 millia aeris gravis bello Punico 6oo mil- lia, Fabio Dictatore 1200 millia, denique post legem Papiriam (1) 2400 millia asfium confti- tuisfe; quo tempore , quaternis asfibus cum festertio mutatis, fumma 100 millium asfium libralium ad- aequare oportet millibus 600 festertiorum (2), cujus quidem jam decima quinta pars ei fum- mae adaequat, quam Perizonius laudato loco indicat. Igitur omnia ea, quae doctisfimus Auc- tor de relativa aestimatione 100 millium asfium | lo- (1) Hujus legis aetas incognica est. (2) Cf. Kind, de lege Voconia, $. 93. (q. v. Sa- vigny, über die lex Voconia p. 223. fQ., Ziu- mern., über die lex Voconia, p. 319. j peen Y C 6) loquitur, eo ipfo cadunt, nec facile quis adhuc defendet, eam fummam tempore legis Voconiae pecuniofam _conftituere non. .potuisfe, , Sestertius autem , fecundum ea quae Eisenschmidius (1) ferutatus est, in precio abfoluto fere 6 Centibus (Cens) nostrae monetae. aequiparari licet, . ita ut Loo millia libralium as(íium , vel quod idem est 6oo millia festertiorum , fere nostrorum flor tenorum millibus 36 aequiparanda esfent, PARS IL. |. QUOMODO INTELLIGENDUM SIT IN LEGE VOCOs NIA TO NE VIRGINEM NEVE MULIEREM ? T & 20. - De difficultate: hujus PRD en , ejusque ` ‚gj unione a e v. Savigny facta. Nunc quidem eam nostrae quaestionis partent adgredimur , quae a plerisque Jureconfültis in- tacta aut male peracta relicta est, et fere eo difficilior redditur, quo magis ad animum ad- vertitur. Quippe quum lege Voconia cautum erat, ne quis cenfus heredem virginem neve mu. (1) Libro de ponderibus et menfuris veterum , editio altera Argentorati 1737, pag. 186. Es (a mulierem faceret, iütelligi nequit, duoniodo fe- - minae quae adhuc legitima fuccesfione heredita- tem capere potuerant, [uae nempe et confan- guinede, a testamentaria hereditate. removendae viderentur, nec tamen lex ipfa quidquam de in- intestati fuccesfione caveret (1). Quae dificul- tas tunc praefertim in oculos incurrit, cum rè- putamus , filiae lege ab hereditate testamentaria remotae, fi filentjo praeterita fuisfet, jus accrescen- di, exheredatae vero querelam inofficiofi (a) da- ri, Nec a me quis exfpectet validam hujus difficultatis folutionem ; fed quaedam tamen , ad- juvantibus recentisfimis Jureconfültis, et ope fu- per reperti operis, quod Cicero de republica fcripfit, afferam, quae magnam partem hoc quafi juris abfürdum tollant, Etenim duo nu- perrime Jureconfülii, ambo fagacitate atque. fa- miliaritate cum juris antiquitate aeque excellen- - tes, uterque ingeniofam protulit explicationem ad hanc contradictionem in jure tollendam. Clarisfimus Savigny (3) quidem ostendit, quàe caufae exfistere potuisfent, ob quas lex Voconia feminas ex testamento quidem heredi- ; | ta- (1) Ut fectlone fequenti erit demonfirandum. (2) Quae juris principia, etfi lege Voconia antiqulo- fa esfe probari non posfit, tamen vigente adhag lege obtinuisfe, nulla indiget demonftratione, (3) Uber die lex Voconia. (6) tatem capere prohibuisfet, fecus quam fi ab intestato füccederent. Quoniam enim filia, fi ab intestato füccederet, femper in fratrum cetero- rumve adgnatorum tutelam incidebat, qui in ejus fuccesfionem proximam fpem habentes ejus ma- lis moribus frenum injicere posfent; caufa, ob Quam lex rogata est, magna ex parte cesfabat. Contra autem, fi filia ex testamento heres esfe posfet, ex eaque tutorem accipere , quem pater filiae fatis indulgentem fore fciret , cujusque non interesfet, num patrimonium filiae luxu erogare- tur nec ne, tunc certisfime legis ferendae caufae adesfe debebant. Hac explicatione ingeniofa ad- modum et fingulari fagacitate excogitata faltem iis (1) obvenitur, quibus:lex Voconia, fi non de intestati fuccesfione caveret, inepta videri posfi. Et quamvis pater filiae favens multas ad- huc vias ad circumveniendam legem inire pos- fit, tamen cum clarisfimo Savigny nec ob- -liviscendum puto, legem latam fuisfe faculo VI; quo Jurisprudentia Romana nondum ad eum perfectionis gradum progresfa erat, ut omnium, ` quae in legislatione prospicienda fint, ratio ha- beretur. | | $. 21. (1) Perizonio, = Kindio, (19 Ki Al. ^ _De hujus dificultdiis folutione ,. a labii mo | Hugone Probel ta. |. | Altera autem explicatio est Clarisimi Hu- gonis (1), non quidem tam ingeniofa, nec tam. facile admittenda, fed magis commendanda ob ejus fimplicitatem atque confonantiam cum ipfis juris vicisfitudinibus. Omnis enim difficul- tas evanesceret, fi admittere posfemus eas per- fonas a legis Voconiae prohibitione- exemtas fuisfe, quae et ipfae ad intestati füccesfionem - vocatae fuisfent. Quae quidem hypothefis tan- quam. conjectura. nimis arbitraria rejicienda vide- tur, quoniam ipfa de ea re testimonia veterum docent, ipfam filiam vel unicam inftimi lege prohibitum fuisfe : fed fi continuo ea testimonia interpretamur, revera non invenimus, quod huic conjecturae contrarium fit. Dicitur quidem apud Ciceronem (2): ,, Voconius fanxit in pos- terum, ne quis. heredem virginem neve mulie- rem faceret." Quae verba generalia nulla excep- tione prolata funt; fed nec Ciceronis erat; | | eo (a) Cf. V. Savigny, über die lex Voc. p. 234. Hugo's Rechtsgefchichte, zte Ausgabe $ 163. not. 7. (2) In Verrem Lib. I, Cap. 42. ( 1703) eo loco, quo Voconium non ad praeterita ne- gotia legem revocasfe ostendere voluit, de ex- ceptionibus verba facere, quae legi inerant. Ica que his Ciceronis verbis nihil omnino. effici potest, quod hypothefi nostrae noceat, non magis quam locis reliquorum fcriptorüm (1), qui, de hac lege generaliter loquentes, totam ejus theo- riam exponere in mente non habuerunt, Sed videamus de aliis rem fpecialius referentibus. Etenim Asconius ad Ciceronem (2) fcri- bit: ,, Voconius legem tulerat ne quis cenfus heredem relinqueret flam”; et Augustinus refert (3): ‚ lata est lex Voconia, ne quis he- , redem feminam faceret, nec unicam filiam ; : » qua lege quid iniquius dici aut cogitari pos- » fit, ignoro." At, ne de Asconii expofitio- nibus fpuriis et interpolatis, ne de amborum auctorum fide fallace quid dicam, concedo rem ita fe habuisíe, et lege Voconia effectum esfe, ` ut faepe filia vel unica inftitui non posfet Sed quid amplius? Lex Voconia nil aliud ftatuit, quam ne ea mulier heres inflituerétur, quae ab intestati fuccesfione remota esíet; quod fine dubio et in filia vel unica evenire pun fci- | | lie (1) Gajus, Comm. II. $ 274. Dio Cassius, L. LVI. C. 1o. (2) Loco cit. in Verrem. (3) De civitate Dei L. III. C. 2 C UE licet quum in adoptionem data esfet, vel in manum convenisfet, vel aliam quamcunque cas pitis diminutionem pasfa esfet. Et certe nihil impedit, quominus de filia hujusmodi conditio- nis, herede non. inflituenda, Asconius item ac Augustinus locuti fint. Quorum prior ad faciliorem loci intellectum , quo filia a testamen- taria hereditate excludenda praetendebatur, ad- jicit; lege Voconia enim evenisfe, ut filia in- ftitui non posfet, quibus verbis neque folam neque omnem filiam inftitui prohibitum fuisfe, - patere credo. Posterior autem auctor nihil aliud dicere voluit, quam legem Voconiam ini- quam esfe, et ad hocce demonftrandum op- time exemplo filiae ufus est, quae enim faepe propter legem Voconiam ab hereditate exclu- denda erat, | $.. 22 Haec folutio comparata cum Cic. Lib. IIT. de Repub. C. 1o, ` Nunc vero adgrediamur Ciceronis verba, quae leguntur in opere nuper reperto, de Re- publica Lib. III. Cap. ro, et hucusque a ne- mine, quod fciam, ad nostrum argumentum re- lata funt: ,, hic juris noste interpres alia nunc f » Ma- AW 123p » Manilius jura dicit esfe, de mulierum lega- » tis (1) et hereditatibus, alia folitus fit adules- » cens dicere, nondum Voconia lege lata: quae » quidem ipfa lex, utilitatis virorum gratia ro- » gata, in mulieres plena est injuriae, Cur „ enim pecuniam non habeat mulier? Cur vir: » giniVestali fit heres, non fit matri fuae? Cur » autem, fi pecuniae modus ftaruendus fuit fe- » minis, P.: Crassi filia posfet habere, fi » unica patri esfet, aeris milliens, falva lege; » mea triciens non posfet?" Quae quidem vers, ba quomodo explicarentur ratione non habita nostrae hypothefis nefcio. Hoc enim loco ex-, presfis verbis dicitur, diíferentiam inter filias lege Voconia ftatutam esfe; alias vero posfe hereditatem capere falva lege, alias non. Ce- leberrimus quidem Majus operis nuper reper- ti editor, hanc differentiam in eo invenisfe vi- detur, quod filia Crassi unica esfet, filia du- ts CORE (1) Quo loco iterum patere videtur qualiacunque fint quae Justinianus atque Theophilus tit. de lege Falcidia dicant, reftrictionem legatorum lege Vo- conia ad fola legata mulieribus a cenfo relicta attinuisfe, Ut hoc jam Montesquieu (de l'esprit des Lois. Le 27.) et Kind (de lege Voc. $. 38.) animadverte- runt; postea autem, Gajo reperto Comm. Il. €. 226 rectisfime impugnabatur a Cl.Savigny et aliis. Quod. timen quoniam tractandum nimis longe ab argumento nostra deduceret, hic notasfe fufficiat. C-A% D tem Phili, qui hic loquens inducitur, noñ quafi unica proponatur; et fuspicatus est faci- lius quam debuit, lege Voconia unicam filiam folam fuisfe exemtam. Sed fi paulo attentius verba Ciceronis examinamus, animâdvertis mus, non in eo utriusque filiae differentiam confistere , quod filia Crassi forte unica es~ fet, quippe quam nec unicam fuisfe probabile est (1); fed haec verba ideo tantum adjecta ) X esfe, (1) Cf, Jenafche Litteratur- Zeitung, 1823, n°. 34: Von grofem Interesfe ist für Juristen die Stelle (des Cicero) im dritten Buche, das Voconifche Gefetz betreffend. Hienach follen (wie der Anfchein lehrt und Herr Mai in feinen untergelegten Note, und Nie. buhr im hiftorifchen Index glaubt) die einzigen Tóch- ter von der Beftimmung: des Gefetzes ausgenommen feyen; eine ganz neue und dem Sinne des Geferzes wie derfprechende Anficht, von der fich fonst nirgends ei- ne Spur erhalten hate Aber dem ist auch nicht fo; die. Tochter des reichen P. Crassus (Mucianus) war ausgenommen als Vestalin.«e P. Crassus war 623, 2 Jahre vor diefem Gefpriche Conful und zugleich , Pont, Maximus, er hatte drei Töchter und einen Sohn. Nichts ist naturlicher als dar er eine TóOehter zur Vestalin beftimmte, und in der Rede pro domo wird erwähnt, dafs eine Vestalin Licinia fummo loco nata im Jahr 623 einen Altar und Kapelle fub faxo fa. cro geweiht habe, Sie wird dort c. f. genannt, das foll heisfen castisfima femina. — Nach unfrer Meinung aifo fagt Philus in diefen Stelle weiter nichts, als: Wenn doch nur einmal das Maas der Erbíchaft be; Frau- Te in en up ten der - ( 75 2 esfe, ut co magis confpicua reddatur utriusque filiae -Crassi et interlocutoris diverfa conditio, Verum, hoc admisfo, unicam filiam a lege exceptam fuisfe, Voconii inftituti nullam ratio- nem exquirere posfemus. Quid enim? Lex, quae de coércendis mulierum hereditatibus fcrip= ta est, non vellet, ut plures filiae in patris bona füccederent , fed permitteret, ut in uni- cam filiam omne defuncti patrimonium cumula- retur? Ego quidem nom hanc fuisfe mentem legis existimaverim: fed in eo folo utriusque filiae differentiam quaérendam puto, quod filia Phili capite diminuta erat, vel quia in ma- num convenerat, vel quia in adoptiva erat fa- milia; filia autem P. Crassi capitis diminu- tionem non pasfä erät (1). Neque enim est, quod quis eo forte. confugiat ad hunc locum expediendum, P. Crassum cenfum non fuis- fe, et ideo lege non comprehenfum filiam in- | fti- Frauen zu befchränken war, wie könnte die Töchter des reichen Crassus, wenn fie die einzige wäre (fie ist es aber nicht) die ganze Erbfchaft bekommen, und ich der meinigen nicht eine viel kleinere fumme hinter ` lasfen? C. 2. 6) Probabile est Bra filiam virginem Vestalem fuisfe (Cf. nota antecedens) ita ut capite non minutam fuisfe In aprico fi. Ulp. fragm. Tit. X. $. 5. Gell, Noct. Art. Lib. I. Cap. 13. C 76 AD flituere potuisfe; conftat enim eundem P. Li- cinium Crassum Mucianum (cognomine Divitem) paulo ante hunc dialogum Ciceronis A. U. 62». Confülem fuisfe et Pontificem maxi- mum, quem infra 100 millia aeris Geen fuspi- cari non licet, : Hisce confideratis ergo claufulam legis Vo- coniae fic accipio: JVeguis cenfus heredem virs ginem neve mulierem facito, quae ab intestato ejus heres esfe non potest. Igitur heredes in- flitui non poterant, quaecunque gradum con- fanguineorum excedebant, nec intra hunc gra- dum, quae wore modo capite diminutae erant. P A R S. Il AN LEGE VOCONIA PER TÒ NE HEREDEM F4» CERET ETIAM FIDEICOMMISSARIA HEREDITAS FEMINIS INTERDICTA SIT? $. : $3. Gajus Comm. II. $. 274. ad hoc argu- mentum relatus. Verba Aeredem facere cum optimis Jurecon- fultis et Philologis non aliter intelligo, quam de CPPI de folo sestamentario herede. Quod quidem nusquam impugnatur, non magis, quam ca ver- ba, in lege Voconia faltem , de folo directo he- rede esfe acccipienda. De eo autem quaestió mota est, an prohibitio legis Voconiae ad fi- deicommisfa fit extenfa, posteaquam haec in ufu esfe ceperant, vel denique jure civili con- . firmata erant, Et quidem antequam fideicom- . misfa ullo vinculo juris continebantur, per fe patet fideicommisfario neque jusfum neque inter- dictum fuisfe, quibuscunque vellet, hereditatem. restituere. Imo nec postea quam fideicommisfa confirmabantur lex Voconia iis accommodata es- fe videtur, Nam haec lex eo tempore adeo odiofa erat, ut, quibuscunque posfet lex cir- cumveniri, media approbarentur; deinde vero hoc ipfo confilio fideicommisfa inventa funt, ut quibus non posfet hereditas directe relinqui, per fideicommisfum restitueretur (1). Perizo- nius (2) quidem vir eruditisfimus arbitratur , prohibitionem legis Voconiae postea etiam ad fideicommisfarias hereditates pertinuisfe; fed tam Wielingius (3) quam Kindius (4) eum ita (1) $. 1. Inft. de fideicomm. heredit, Ca) De leg. Voconia, pag. 140. (3) Lect, jur. civ. pag. 194. (4) De leg. Voconia $. 24. fq. i) € 48) ia refellerunt, ut ea de re dubium amplius rið- veri vix posfi t.. Ne tamen rem intactam relin- quam, nec quae ea de re clarisfimi viri dixere, omnia defcribam, verba Gaji (5), quem qui- dem neuter illorum cognoscere poterat, hic ad- ducam , quae omnibus omnino eam rem dubiis eximunt; ,, Item mulier , quae ab eo, qui cen- „ tum millia aeris cenfus est, per legem Voco= , niam heres inftitui non potest „ tamen fideicom- » misfo relictam (ibi hereditatem. capere potest," P.A.MR.5. IV. AN PER TÒ NE HEREDEM PACERET EX ALl- QUA PARTE SALTEM MULIER HERES — SCRIBI POTUERIT ? e Mele Dio Cassius , Lib. LVI. Cap. 10. ad à hoc argumentum relatus. | Videamus autem de altera circa b heredem facere opinione. Sunt enim, qui confidant’ fe- minas, etfi ex asfe heredes fcribi non posfent, tamen. ex parte aligua inftitui potuisfe, Quam- vis enim fecundum optimorum auctorum testi- A | mo- (1) Comm. Lib. IL..$. 247e Q 29.» monia fatis certum videatur, mulieres a parte he- reditatis omnino omni remotas fuisíe, multos ta- men hic conturbavit Dio Cassius (1): Tav dk yuvaixáy Tics, Mal map% Tb. Odondviov vójioOV , xab’ dy oùderin aürdv odderds Verip dúo Wuucv pupi&dag odcíae wAnpovoreiv Eivy, ouvexúpnoe ToUTO mosiv, Sed haec verba quamvis primo intuitu ica intelligenda. videantur , ut mulier in fumma minori, quam viginti quinque millia inftie tui posfit, tamen etiam aliam explicationem par tiuntur , ut fupra $. 17. jam ostendimus, Nam cum. Gronovio (2) haec verba ita intelli» gam, ut oUJeybe Ümip dúo pieu pupiddae où- cies xA4pevopsiy &iíü» alium fenfum non prae- beat, quam heredem esfe licebat neminis patri- monii füper 25 millia, h. e. qui patrimonium ha» bet, quod 25 millia excedat, non vero cum Cu- jacio (3), Balduino (4), Perizonio (5) hunc: locum -ita interpretandum - existimaverim , ut jungendo xAwpovopsiv oùriac Dio dixisfe vie deatur: feminae nulli licebar alicujus heredem (1) Lib. LVI. Cap. 1o. (s) De pec. vetere l. c. pag. 244» (3) Not. ad Int, titulum, de lege Falcidia. (4) De lege Voconia, Jurisprudentia Romana et Att, Ta. pP. 180. (5) De leg. Voc. p. 150, CD ésfe patrimonii fuper 95 millia, id est, ex hac tantum fumma. Certe nostra interpretatio regu- | lis grammatices non est contraria; eo magis au- tem debet admitti, quod alias hic locus non folum testimoniis contrarius esfet, quae de le- ge Voconia exftant, fed etiam univerfis princi- pis, quae Romani de herede ftatuunt. ^ Quis enim unquam proponere aufus est, heredem éx 25 millibus vocatum non aeque- heredem esfe , cum eo; qui ex asfe fit inftitutus 2 Heredem au- tem facere mulierem lege Voconia. diesem erat (1). i Verum ex eo quod credebant ^ tujiérem ex parte infitui poste, Cujacius et Baldui- nus. (2), Dionis déo aicu pupiddas 95 millia festertiorum interpretantes , ftatuebant, lee ge Voconia cautum fuisfe, ut ex quadrante mu- lerem heredem facere. cenfo licuerit, quem ni- mirum roo. milla festertiorum posfideritem in- telligunt, Gronovius (3) autem, Perizo- nius (4), Wielingius (5) plurimique res centiores rectisfime animadvermunt, Dionem . | mo- (1) Kind, de et Voc. $: so. fq. (2) ll. citt. (3) De pecunia vetere, Lib. III. Cap. 16. (4) De lege Voconia, pag. 143 fq. (5) Lect. jur. civ. pag. 267. i ( 85 ) iore omnium Graecorum non de. festertiis „fed de drachmis locutum fuisfe ,. quas fingulas 4. fes- tertiis. valere conílat. Itaque Perizonius (1); quem inter recentiores potisfimum Zimmern (2) fequitur, fentit, feminas in univerfum . heredes potuisfe inflitui ab iis. qui ampliorem ; roo mil- libus festertiorum oùrígy non haberent ; ab iis ve- ro qui. ampliorem haberent » non in-univerfum , fed in partem duntaxat, quae. istam fummam non excederet (3). $. 25: Cicero de finibus Lib. II. Cap. 17. ad idem argumentum relatus. Huc etiam referunt verba Ciceronis (4); hoc monentis, heredem fiduciarium filiae testa- toris Fadiae tantum dare debuisfe, quantum ad eam lege Voconia potuisfet pervenire ; atque ex his verbis idem deducunt , quod ex Dione de- ionftrare ftudent , hereditates mulierum dunta- xat ad certum modum prohibitas fuisfe, Verum hoc (1) De lege Voconia, pag. 156. (2) Uber die lex Voconia pasfim, (3) Cf. fupra $, 17. » (4) De finibus, Lib. II. Cap. 17; P én) hoc non magis ex Cicerone, quam Dione fequitur, Neque ad: hunc locum expediendum. necesfe est, ut cam Kindio (1) aliquod ca- put legis Voconiae de intestati fuccesfione cavis- fe credamus , quo certa. fumma pecuniae filiabus dari deberet: nam res ita palam est, ut fatis mirari non posfim, quo modo doctisfimos viros, qui hunc. Ciceronis locum interpreta funt, ejus fenfus fugere potuerit. Etenim conftat tem- pore Ciceronis principium. . fatis notum va- - luiste, filiae testamento praeteritae, fcripto herede extraneo, dimidiam partem | accrescere. Itaque quum Fadia, ut ipfe Cicero docet, revéra in patris testamento praeterita erat: nihil invenio quod mirum posfit videri, fi legimus , Fadiam fimul cum Sexcilio , qui heres fcrip- tus esfet , hereditatefii cepisfe. Id quod falva le- ge Voconia fieri potuisfe fupra (a) jam monui- mus. Ita vero hunc locum melius expeditum pu- tó, Neque ergo cx ipfo; ut Perizonius (3) afirmat, fequitur; mulierem ex parte inftitui. potuisfé; neque cùm Wielingio (4) haec Ciceronis verba ad id Voconiae caput refe- f ren- (1) De lege Voconia; N 5» (2) &. 20. (3) De lege Voconia, pag. 140 fq. (4) Lect. jur. civ, pag. 205. ( 83) renda funt; “quod de dotibus cavisfe „dicitur; neque tandem Fadiae historia Kindii (1) fententiam: confirmat , lege Voconia filiabus cer- tam ab herede pecuniam dandam. fuisfe.. Haec nostra Ciceronis interpretatio principiis ho- rum Auctorüm quidem non admodum conve- nit, quippe qui filiam: quamcunque ab hereditas te per legem- Voconiam remotam fuisfe “docent: fed omni ex parte congrua est iis, quae hujus Sec- tionis Parte tertia expofuimus, ita ut fe invi- cemì et quae eo loco diximus et quae de Fa- diae hereditate. explicavimus intet atque fibi waa | SECTIO QUARTA. AN. LEGE VOCONIA DE SUCCESSIONE AB IN- TESTATO QUID CAUTUM FUERIT? E EN 26e Perizonii aque Kindii conjectura reprobata, Rezizonius (2) et Kindius (3) propo- ' fue. . (1) De lege Voconia, $. 5o fq. (2) De lege Voconia, pag. 109 fq. ^ (3) De lege Voconia, Caput VI, F3 C 9, a fuerunt, legem. Voconian proprio capite etiam de legitima ‘hereditate feminis non conferenda cavités i “Verum quoniam omnia, quae exítant de lege. Voconia, veterum testimonia folius tes- tamentariae hereditatis mentionem faciunt; -e contra omnis feminarum legitima fuccesfio reftric- ta foli. Prudentum interpretationi imputatur (1): de virorum doctorum fententia mitisfimum judi- cium est, eam arbitrariam esfe conjecturam. So- lum hujus conjecturae fundamentum in eo pofi- tum est, quod cogitari non posfit „ Voconium lege prohibuisfe, ne mulier heres esfet ex tes- tamento , et tamen permifisfe, ut ab intestato . hereditatem caperet. Ceterum hoc fundamentum corruit fecundum ea quae fectionis antecedentis parte tertía expofuimus. Quod Kindius(2) de Pauli loco, Lib. IL, Sent. Recept. tit. VIIE $. 22. disferit, Jureconfültos resftrictam - adgnata- rum legitimam fuccesfionem ex lege Voconia a _ cenfis ad non cen[os interpretatione tranftulisfe , inventio admodum ingeniofa haberi potest: fed etia leviori conjectura nititur. Neque enim de hac interpretatione alibi quidquam legitur, nec de eo quidquam conftat, omnibus feminis a le- gitima füccesfione remotis , postea" confanguineas | j | ab (1) Cf. $. noster. 8. fq. (2) De lege Voconia, $. 49. (890 ab ea regula exceptas. esfe. Sed et hiáce alia jam, ut putem meliora, fubftituimus (1). . Ra- tio porro, quam Kindius (2) in eo invenisfe putat, quod lex Voconia femper et maxime apud Ciceronem fub titulo de hereditatibus veniat , nec ut leges Furia er Falcidia de testamentis infcripta fit, non tanti. est momenti, ut hypo- thefin, de qua alibi nil omnino conftat, fundare posit. Etenim Cicero ipfe alio loco (3) monet, léges non ita profectas ab eo citari, ut ex nudo titulo, quem legi adfcribat , princi- pium repeti posfit, cujus nec ipfe nec alius quisquam auctor uspiam mentionem fecit. -Igitur legem "Voconiam de fuccesfionibus ab intestato, donec alia graviora argumenta "hujus rei produci poterint , nihil omnino mutasfe ftatuo. f (1) Cf. $. noster. 8 fq. (2) De lege Voconia, $. 47. G) De po Lib. IL. Cap. 19. SEC ( 86 ) SECTIO | QuiNTA. \ DE LEÔIS VOCONIAE.FATIS ET, INTERITU. .. $.. 27. . De eihver kt veterum testimoniis. Non minus quidem de fatis et interitu nostraé legis, quam de ejus genuino argumento conten- ditur, Perizonius (1) enim jam tertio anno postPompejum et Crassum Cofs. eam peni. tus everfam esfe, contendit ideo, quod lege. Cor- nelia lata Praetores ex edictis fuis in fuccesfio. nibus jus dicere ceperunt; Kindius (2) vero eam una cum antiquisfimi populi Romani cenfü, rui- na comitiorum a Tiberiof füblatorum fepul- tam fuisfe dicit, eo fübnixus , quod Tiberius, principatu potitus, e campo comitia ad Patres ` wanflulerit (3). Venim ütrique fententiae vete- rum testimonia repugnant , ipfa tamen inter fe non ab omni parte congruunt. Etenim Pli- nius (4) legis Voconiae mentionem facit una : | cum (1) In Triade, pag. 191 fq. | 3i (2) De lege Voconia, $ . 64. (3) Tacit. Ann. Lib. I. Cap. 15. (4) Paueg., Cap. 42. ‚‚ Locupletabant et fiscum » et C 82 ) eum legibus Juliis , ita ut. non leviter fuspi- cari posfis,. eam adhuc. Trajani tempo e va- ' luisfes -Adeo multo feriore tempore Gajus ( 1) dicit , legem Voconiam adhue fuz aetate. (M a r- co Aurelio) firmam ftetisfe, Contra Gel- lius(2) eadem fere ratione refert: ,, Quid uti- » lius plebiscito Voconio . . .? omnia tamen 9» haec operta et oblitterata funt." Hisce. ex testimoniis fi quid argumentari posfumus , hoc verisimum . mihi videtur , neque. fübito | neque una vice integram legem. interiisfe , quod. Peri- zonius et alii post eum propofuerunt ; fed fen- fim. fenfmque,.et pro parte. magis. magisque in. defuetudinem | abiisfe, - Etenim non. quidem zn Perizonio (3) arbitror, postquam Per- fei Regis. gaza in aerarium Romanum illata de- fium fit.a civibus tributa conferri , etiam cenfum omnino defüisfe : fed tamen cum Kin dio (4) affirmaverim , de pristina. cenfus . feveri- tate multum remisfum fuisfe, er. cives in. mulie - et aerarium non tam Voconiaé et Juliae leges, quam scite crimen; bujus tu penitus metum füstu. . Alis" = Cf. v. Savigny, über die les Voconia , p-. 236. | (3) Comm. T 6. d * eollét; 'c cum $ 284: _(@) Noct. Att. Lib. XX. Cap. 1. (3) In Triade, pag. 186. /"(4) De lege Voconia, $. 56. | ( 88) rem hereditatem conferre in animo habentes. qu- rare potuisfe, ne in prima clasfe cenferentur; itaque de lege Voconia applicanda in dies mi- nus fermonem fuisfe. $. 28, Lex Papia- Poppaea legi Voconiae fatalis. Quae autem magna ex parte legem Voconiam abrogavit, lex fuit Papia- Poppaea., Quum enim ea lex praemia conftituebat mulieribus , quae matrimonio” contracto liberos haberent, atque, nulla ratione habita Voconiae legis here- ditates in eas conferri permittebat, multis femi- nis facultas, ut heredes inftitui posfent, indulge- batur, quibus lex Voconia eam ademerat. Ta- li modo enim eveniebat, ut legi Papiae- Pop- paeae obnoxiae a lege Voconia liberae esfent I^. Omnès mulieres, tres habentes ex matri- monio liberos; hae enim per legem Papiam. Poppaeam omnis hereditatis capienda faculta- tem habebant-; 2°. Uxores orbae; hae enim ex femisfe here- des inftitui per legem Papiam-Poppaeam posfunt, ex altera autem femisfe non posfunt, li- cet lex Voconia non obftiterit ; 1 | 3°. Uxor respectu mariti ex quo. communem fi- C 89 ) filium filiamve habet; haec no. "cum ipfo: testamenti. factionem habet; :: Brei 4*. Mulieres coelibes j hae enim eiea erant hereditatem capiendi , etfi forte lex Voconia eas non: comprehenderet. OTOHIONT ergs His omnibus: a: prohibitione legis Vonis ex- ceptis , eae folae ipfi manebant obnoxiae , quae propter aetatem aliasve paucas caufas:'a "lepè Papia- Poppaea non pendebant (1). Itaque con- tradictio inter Gellium. et Gajum, cujus, $. anteced. memini, optime tolli. posfe mihi vide- tur, fiquidem prior, magis Hiftoricus quam Ju- reconfultus, legem Voconiam penitus abolitam cre- didisfe dicatur, quia ea ad tam paueos reftricta erat cafus, ut vix autne vix quidem de ea fermo esfet: posterior autem, juri ex industria incum- bens, etiam in iis cafibus quid juris esfet, do- cere voluerit, qui ,etfi nunquam occurrerent , ta- men theoretico juris ftudio exponendi erant. (2) Quando autem lex Voconia penitus fublata fit, hoc forte nimium denfis tenebris obductum est, quam ut pervestigari posfit, Eo vero tem. pore, quo Christiani Imperatores jus liberorum | et (D Quoad legem Papiam Poppaeam cf. Beer Capitis Sectio. II, (2) Savigny über die lex Voconia pag. 136 fg. . Zimmern, über die lex Voconia pag. 229 fq. C 99 ) et per-hoc jus ipfum cujusque hereditatis -ca- piendae mulieribus omnibus -concedebant. (1), non- amplius : Voconii. inftitutum . exfiftere “potuis- fe, in aprico est, Est autem verifimillimum , legis prohibitionem eo tempore jampridem -va- iis «caufis. confpirantibus adeo- in: defüetudinem venisfe , ut. ne abrogatione quidem naar jen videretur. 6 | e (1) Tit Cod. de jure liberorum. | (2) V. Savigny über die lex Voconia pag. 237. ^ | CA- 1291 rc } | ii 1 di PTET CAPUT.TERTLUM. niy sanbriees j "T i Cirt LASH 4 e i | j 8 i «D E f pj t rrt J AÑ Y — I I "T FEMINARUM. JURE. SUCCEDENDI, UsQuE AD JOSTINIANUM. icd abend” T FS. lactea t SECTIO: BRAMA coup os mub à " eot e Mb rayo TEN atitioanm ; 3a mb DE. SUCCESSIONE AB. INTESTATO, Hae 96 V $. <29. Partitio. | Eos; lege Voconia abfoluta , quae per ipfam inftituta fint, et quousque ea valuerint trac- tavimus: restat ut ad alia principia refpiciamus, quae vel post illam abolitam vel ea-adhuc du- rante, in feminarum fuccesfionibus placuerint. Filia quidem et. filius, fi aut nullam capitis - diminutionem aut eandem pasfi funt, eodem jure in — hereditatibus continuo gaudebant. Quid Caspe 1) Quid juris esfet fi filia in manum. convenistet , = primo loco nunc tractandum mihi propono. Sorores confanguineae cum fratribus pari jure invicem in fuccesfione gaudentes, cum his ipfis multas fubeunt mutationes, quarum explanatio fecundam hnjus fectionis partem implebit. Matri, | quae in manum non convenerat, nulla hucusque jura erant in liberorum hereditatem; eorum quae adepta fit jurium hiftoria parte tertia enarrabitur. Quae uxor in manu non degens jura confequuta fit quarta parte hujus fectionis exponenda funt. Quinto loco de jure füccedendi ab intestato agen- dum erit, quod tandem omnibus feminis adgnatis idem ac masculis est concesfum. Sexto denique et ultimo loco de diverfarum füccesfionum caufis quaedam afferemus. - P RER BL DE FILIA HEREDE. $. 30. De filia quae marito in manum convenit. ‚Filia quae in manum conveneratad fuccesfio- nem. intestoti .omne jus amittebat lege XH Tabb. (1), et multo minus Voconia lege lata ex (1) $ noster 7. | E “af *D ex parentum. hereditate « quidquam .« capere: pote- rat (1). -Sed-quae ejus conditio fuisfet „ post- eaquani praetor angustisfimis: finibus conftitutam. per legem XII Tabb, jus. percipiendarum. here- ditatum: dilataverat, et liberos tam in: potestate conítitutos. quam ex. ea. dimisfos ad intesta- ti-füccesfionem vocaverat: hoc nullo: loco in- venio, quamvis haec quaestio nec nimis. levis fit, quin attentionem quandam mereretur „nec adeo facilis, ut. ejus , tanquam. omnino fuperfluae , ne méntio quidem fieret. Non quidem -objici - potest, de filia, > quae in manum convenisfet, herede. fermonem esfe nunquam potuisfe, :quia in manum conventio tempore,- quo praetoria fuccesfio . viguit, jam defierat in ufu- esfe: nam etfi fioc matrimonium «in dies rarius faetum fit, tamen: id adhuc tempore Marci Aurelii quamvis rarisfimum adfuisfe , auctorem habeo Gajum (2). Quum itaque, veteribus quantum fcio eam rem filentibus, ex analogia cafuum fis milium argumentari debemus, utrum, quae in manum veniens ftatum familiae mutavit, bono- rum posfesfionem habeat, nec ne, bini hic in manum conventioni. cafus analogici cogitari pos- funt, (1) $. S. nostri 19, 20, £I. (2) Comm. 1. $. 108 - 115, Cf. Pirmez Disf. de marito tori violati vindice, Lov. 1822, $. 4. C 94 ) fant; emancipatio et in adoptationem datio. Ast Praetor emancipatis liberis bonorum posfesfionem concedens (1), in adoptionem datis (2) eam om- nino denegebat, quippe qui jura füccesfionis le- gitimae in alia familia obtinuerant. "Verum ob eandem: rationem filia quae in manum marito convenerat; eique-locum filiae obtinens heres ab intestato erat (3), non melioris conditionis quam adoptata, fed eodem modo quo haec, quacum plurimam habet fimilitudinem (4), nunquam a Praetore ad bonorum. posfesfionem patris vocata fuisfe videtur. Quando autem in manum mariti degens coeperit patri füo intes- tato heres exfiftere , nullis omnino testimoniis. nullaque auctoritate nifus afüirmare non aude- rem: tamen hoc verifimillimum est, in manum conventionem magis magisque ex ufu abeuntem eo tempore, quo. Christiani Impp. omnem quoad capitis diminutionem differentiam inter liberos fustulerint, jam omni ex parte defiisfe. m -$ Ex (1) Le. t S. 2. ff. quis ordo in posf. $. 9. raft, de heredit. q. i int. def. . | (a) Ulp. fragm. Tit. 28. $. 8, (3) Vid $$ nost. 4, 8, 6e — (4) Dion. Hal, II. e5., Liv. H. R. XXXIV, 2. Coilat. ll. Rom. et Mofaic. 16. Disf. circa jus et cond. feminarum. Auct. Maguée, Leodii 1824, p. 7r Cf. noster S. 4 (069) -Ex Novella CXVIII filia cum filio fiene in potestate conftituta nec né, parenti primo loco füccedit (1). | PO AUR S-IL DE SORORIBUS HEREDIBUS. h $. 3I. De fororibüs heredibus patre defuncto. De fororibus fratri fordrive fuccedentibus agen- tes, nequid confufum et inordinatum proferatur , praeter tempora adhuc distinguendum putamus, utrum pater jam praemortuus an adhuc fit fuper- ftes ; porro an defunctus , vel quis ex fuperftitibus fororibus fratribusve capite minutus fit, nec ne. Siquidem defunctus nullam capitis diminutionem pàsfus, et ejus pater jam praemortuus: - fuerat „` fo- rores item ac fatres füccedebant, et quidem ini- tio remotis tam matre, quae in manum non convenerat, quam iis qui fratrum aut fororum farum familiae mutaverant. Postquam autem Senatusconfültum Tertullianum fuit factum , fratribus quidem matrem excludentibus , forores | oM : `: cum (1) Nov. 118, Cap. Te CBP oo cum matres etfi,in manu:non- fuisfet, . pariter ad: mittebantur (1). Anastasius autem lege ana tiqua (2) omnes omnino fratres et forores. ad defuncti hereditatem appellabat, iia tamen , ut qui quaeve ftatum familiae emancipatione perdi- derint, tantum dimidiam partem caperent ejus quod ii haberent, qui aut non emancipati füe- rint, aut per emancipationem (3) jura adgna- tionis retinuerint. Justinianus denique pri- ` mo (4) hoc in tantum mutavit, ut non am- plius. fratres. matrem. excluderent , fed cum illa ‚et fororibus aequa parte fuccederent ; quodfi fo- lae forores et mater fuperfint, dimidiam par- tem mater, alteram partem. forores fimul habe- rent. Deinde (5) autem omnem . differentiam emancipatos inter fe et. integri juris. conftitutos fustulite Hoe-quidem juris.fuit „ fi. defunctus aut om G) L5. pr. ff; ad SC. Tertul. $, 3. Inft. eodem, Pauli, IR. S. h. t. inf. Papiniani, Resp. tit, XI. . Obftare videtur Nov. XXII. Cap. 47.8. 2. Cf. Glück. l. c. S. 6i. Ranchinus, de fuccesf. áb int, Cap. XII. 3: : t: C2): S... Inft. de fuc. cogn., The op li. Paraph.Grae- ca ad h. $. idem tit, de gradibus cogn, $. 12. . (3).Secundum l. 11. Cod. de legit. heredibus. Cf, v. Löhr, von Erbrecht der gefch. p. 130. (4) Le 7. Cod. ad SC. T ertul. (5) L. 15. Se 1 et 2. Cod. de leg. heredibe ( 1925) omnino non, aut a-patre praemortuo contracta fiducia emancipatus fuerat, cum Hac fola diftinc- tione, quod primo cafu jure hereditatis , poste- riori vero jure manumisfionis heredes veni- rent. (1) Aliter autem res fe habebat, quando is qui decesferat. ex remancipatione manumisfus fuerat. Lege enim XII Tabb, extraneus manu- misfor (h. €. emptor imaginarius, cui pa- ter filiam non contracta fiducia. mancipave- rat (2),) omnes collaterales et adfcendentes re- movebat, fed Praetor aequitate motus decem. perfonas ei praetulit, ita ut fratres fororesve non emancipati ultimo cognatorum loco, atta- men ante extraneum manumisforem , venire pos- ifent;.(3) Sed postquam jam PRE cone [diüonem emancipatorum fuperftitum fratrum me- | "liorem reddiderat, ut fupra diximus, Justi- ‘nianus (4) fua conftitutione introduxit , uteman- cipationes liberorum femper viderentur quafi contracta fiducia factae, Itaque tandem Imp. (1) hos- (1) V. Lóhr, v. E. d. g. pag. 129. (2) $. $. Int. de legit. adg. fucc. coll, cum $. 2, Inf. de bon, pof. Cujacius, Vinnius ad h. k; Glück von der Intestat - Erbfolge. $. 73e not. (3) Mofaic. et Rom. LL. Coll. tit. ult. $ uit. (4) § 8 Int- de leg. adg. fucc. L. ult. Cod. de eman. lib. (531) (5) Le 15. $. 1, 2. de leg. hered, (534) G ( 8» foster conftituit ut in fratrum füccesfione nulla amplius differentia habeatur, five nulli five om. nes (cohtraeta fiducia vel non) emancipati fint, five mixti; imo ‘five confanguiuei five’ urerini fuperfint; omnibus, concurrente matre: obfér- "vandis quae jam prius conftituerat. (1) $. 32. De | hebde heredibus ii fuperffite. m Non vero initio Aa eian c parer ad- “huc fuperftes fuerit. Etenim ille initio omnem fuccesfione filii adhuc in potestate conftituti jure peculii capiebat. (2) Verum primus Imp. Leo peculium quafi castrenfe ab hac regula ex- cipiebat (3); et deinde conítituebat , ut omnia lucra ‚nuptialia praeter patrem, deficientibus. liberis , | ad fratres fororesve transirent, (4) , retento a a patre bonorum ufüfructu. Eam denique dis- Polidgnem. Fou nue ad omnia bona ma- 3 ter- ei L. 7.'Cod. ind SC. Tertùll, (328) Cf. TM. infra. (2) L. so pr. m'ad SConfoltém Tertall, T5 à, 5, : 9» T4. pf. uy L. 19. $. 3e ff. de cast. peculio, I. 5. ^ Cod. eodem. (3) Ls 34. Cod. de episc. et cler, ' 3 (4) L. 4." Cod, de bun. quae Tib: (atni 469) C) * C 9 ) erna” et máterni- generis Çi );-deinde, vero ad qüaecunque defuncto extrinfecus acquifita. exten- debat (9): it ut hujusmodi .bonorum. domi- fitin (rates, forores et mater fecundum modum SConfultó T-ercalliano determinatum ..confe- "Qüantür; ufüsfructüs autem apud patrem rema- reet. (3) Si defunctus manumisfas fuerat, fi quidem ‘ab extraneo, nihil nec pater mec fratres fotorésve in ejüs fuccesfionem juris habebant; . A Praetore autem "pater primo loco. inter. decem Terfotas wocabaturs tandem vero: legitimus he- . apost est (^ Verum fi contracta fiducia pater maánumiserat, omnis- filii hereditas - ignea manumisfionis devolvebatur.: Postea ero Justinianus fanxit, "ut fratres vet; foro- fes yfive emancipati^five integri juris, in fucces- Mortepracfertentur, qui nudi. ufüsfruotüs »besfern tatum, fi mater adhuc füperftes 'esfec., «cum ipfa dividebant, triene apud Patres fororesve :remanen- te (5), ex be autem j ufumfructum confequeban- | tur, à Mo - i. Cod. ‘Communia de fice. Karini 559) (2) Cf. v. Löhr von der fuccesfion in ein Pecite lium, l. cit. pag. 103 fag. L. '6. S. 1. Cod, de bon, quae lib. (529) (3) L. 7. Cod. de SConf. f eii Hilo: anni 528. (4) $- 8. Inft. de: Bon. Posf., L. ult, C. de mancip. liberor. + £5) Le 7. $ 1. Cod. de soba Tortull, $. 28, 2 ( mo PD - tur, fi mater erat praemortua (1). Igitur fo~ rores in fratris fororisve fuccesfione descendens tibus defuncti femper posthabitae funt; patris conditione tandem potiores fuere tam in jure hereditario quam fuccesfione in peculium adven- titium (2); cum fratribus aequo modo fucces- ferunt; cum matre vero, fi concurrerent, haec unam dimidiam, et ipíae fimul alteram partem habuerunt, quod denique etiam per Nov. 92. Cap. 47. $. 2. mutatum lego, cujus tenore fo- rores cum matre virili ex portione defuncto füccedunt. „Tali jure gaudebant forores usque ad latam. Nov. 118, qua, omnibus fimul. ab intestato fuccesfionibus dispofitis, forores et fra- tres germani quidem fecundo ordine vocantur cum adfcendentibus (3); quibus non füperftiti- - bus tertio ordine, primo germani, deinde et fratres fororesve ex uno patre unave matre he- reditatem. capiunt, (4) (a) L. 13. Cod. de leg. heredibus $. 32, (2) Cf. v. Löhr, von dem Erbrecht der Gefchwis- ter, loco cit. pag. 133. Idem, von der Succ. in ein Peculium, loco cit. page 105. (3) Nov. 118. Cap. 2. | (4) Ibid. Cap. 3. PARS © zak j PARS III. DE MATRE HEREDE. $. 33 De matris hereditate ante SConfultum Tertullianum. Cum de matre herede ab intestato agatur, an- te omnia distinguendum est, utrum in mariti ‘manum convenerit, nec ne. Quae enim antiquo modo matrimonium iniens in potestatem mariti transierat, eique filiae loco fuerat, ea procul omni plane dubio legitima heres omnibus ejus liberis quafi confanguinea extabat (1); quae au- tem in manu patris liberorum non fuerat, nec iis ab intestato fuccedere poterat (2). Quod prin- cipium, progresfü temporis minus conveniens, in quantum Praetor adgresfus fit, hoc paragrapho ap- tisfime tractandum existimavimus. Etenim , quam- vis mater quae in manum mariti transgresfa legiti- ma heres liberis mariti fui exftaret, an et a Praetore inter legitimos heredes ad bonorum posfesfionem vocata fuerit, dubium quidem non motum est, | ta» (1) Conf. $8. 4. 5. 7e fupra. (2) Pr. Intt, de SCon(ulo Tertulliano, | Q rou ) tamen, quin quaestio moveatur , nihil impedit , quia nullo veterum loco ea res abfoluta est. Attamen, quum Praetor 1?. generaliter omnes adgnatos et confanguineos, qui jure civili vocati esfent (1) ad bonorum posfesfionem admittat ; 9. edicto unde decem perfonae tam matrem quam patrem ad füccesfionem filii ab extraneo mo- numisfi vocet (9); 3*. denique, tam. edicto unde liberi (3), quam edicto unde legitimi (4) adoptivos vocet, cum quibus mater, quae in manum convenerat, ac plurimam habet fimilitudi- nem , etipfa, ficuti ad legitimam hereditatem , ita et ad filii defuncti bonorum posfesfionem admisfa fuisfe videtur. Quae autem marer in manu non fuerat, etfi antiquo. jure nec marito nec liberis fuccedere poterat, a Praetore tamen ad libero- rum bonorum posfesfionem inter cognatos ad- mittebatur, (5) Tali modo itaque undique ma- trem ad liberorum, posfesfi onem admisfam hábe- mus, cum hac tamen diftinctione, ut, quae non in manu fuerit, quarto gradu ad bonorum posfesfionem . inter cognatos vocaretur , verum ea (1) Pr. Inf. de B. P. L. 2..$. 4. f£. unde lom; Pothier, Pand, Iot. h. t. $. 1... (2) S. 1. Inf. de B. P. « i | í (3) Ulpiani fragm. tit. 28. $. 8. (4) Idem eodem loco $. 7. (5) Pr. Int, de SConfulto Tertulliano. LÀ ( 19.) ea.quae in manu. patris: defüncti degerit, tam! jure: civili quam, praetorio, inter legitimos fe- cumdo gradu admitteretur... Idque juris fuit us- que.ad conditum SC. Tertullianum (r); quo jura matris, quae in mariti fui potestatem non transgresía, magnam partem iis adaequabantur, quae mater liberis confanguinea in eornm fuc-- cesfionem habebat. Utroque tamen: cafu mater. liberis hucusque: füccedere nom: poterat, fi eo- rum pater fuperíles adhuc erat, quippe qui omne- morte fili derelictum , aut jure manu- misfionis „aut jure — » fibi vae (2). ie : 6 $e 134 eti d v) Aenean diam Tertullianum. Jrque yiii ra Tertulliano, pdo cujus aetate nihil conftat, nifi quod in. inftitutio- nibus et apud einan (3) fub- H a- dria- G) De eo enim , quod Justinianus $. r. Inft. de SConfalto Tertull. refere, jam Claudium matri- . bus legitimam fuccesfionem. concepisfe , nuspiam quid- quam legitur , nifi forte hüc referatur, quod apud Su e- tonium, in Claudio, Cap. 19, dicitur, concepisfe ipfum quatuor liberorum jus. Cf. Glück. 1, $. 6o. (a) Conf. $. hujus 29. Ulp. fragm. tit. 37. | (3) $. 2. luft. deSCto Tertull. Theop, ad hunc $. C rg) driano (158.) factum feratur , matri quocun- que modo nuptae jus in intestati filii heredita. tem concedit ( 1). Verum ut filio fuccedere posfit , has jam ab initio conditiones adesfe oportebat ; °% ut mater jus haberet liberorum, II°. ne ad- fint descendentes ad hereditatem quocunque mo- do vocati, Il. ne pater fuperfit, qui ad fuc- .cesfionem defuncti aut ad bonorum posfesfionem cum re pervenire posfet, IV?. ne fratres adfint legitimi heredes defuncto. . Quoad primam conditionem requirebatur , ut mater, ingenua trium, libertina quatuor libero= rum jus haberet (2); i. e. aut ter quáterve pe- perisfet , aut jus liberorum beneficio Principis confecuta esfet (3), minime vero necesfe erat, ut liberi, quos peperisfer , esfent (uperftites (4). Secundo loco requirebatur, ne defunctus des- cendentem quemcunque reliquerit, qui ad he- reditacem vel bonorum posfesfionem venire pose fete Igitur fi filius defuncti exftaret , hujus ma- ter ex Senatusconfulto hereditatem nullo modo | i 4 ; ca- (0) Inf. Pand. et Codicis tit ad SConf. Tertull, Paulus Recept. fent. et Theop h. eodem. | (2) Ulp. fragm, XXVI. $. 8. Paulus, Recept. fent. Lib. IV, tit. 9. Se 5. $.2. Inft, de Senatusconfülto Tertulliano, (3j Paul. loco cit. $. 2. et Q (4) Paulus, loco ci. $ 9.- CC tog, ) capere potérat, ne in eo quidem cafu, quo fi» lius exierat familia, et legitimae hereditatis jure amisfo , folo edicto unde liberi ad bonorum posfesfionem. vocatus esfet (1). Rectisfime qui- dem hic v. Löhr (2) quaestionem movit, an et filiae pariter ac filii defuncti descendentes aviam fuam ab hereditate fecundum Senatuscon- fultum removerent; verum in eo paululum justae disquifitionis terminos transgresfus mihi videtur., quod ex conftitutione Gratiani, Valentinia- ni et Theodosii demum liberos , in matris fuae füccesfione, aviae antehabitas fuisfe affir- met. Nam uti ex his folis verbis (3): ,, mor- , tuae filiae ex conftitutionibus aviae praeponi- » tur (non opponitur)" non fequitur, ante. has conftituciones , quaecunque fuerint, aviam in fuccesfione matris liberis potiorem fuisfe , ita neque ex hoc loco-folo derivari potest, liberos filiae defunctae post ipfas demum coepisfe aviam excludere. Imo istas con[litutiones aliter, quam per conftitutionem l, 4. Cod. àd Senatusconfultum Orficianum, quae neque huc pertinere vide. tur (4), me interpretari posfe confido. Nimirum | Se* G) L. e. f $.8. 9. 10. ad SC. Tertull. $. 3.. Int. eodem Ulp. fragm, tit. 26. $. 8. (2) v. Erb. der M. pag. 114. (3) $. Inft. de SC. Tertutl. (4) Vinnius, ad $. 3, I, de SC. Tertull. 5 ^ C X96 .)) Senatusconfulto Tertulliano condito: mater quidem filiae fuae füccedere coeperat : attamen , uti. ante Senatuscoufultum: O rf ié ia num, quod. eo fere annis post illud latum. est (1), nec ma- ter aviae ab intestato- heres erat, ita. nec nepos tes. matri fuae heredes esfe , nequesideo. aviam, quae. in. matris fuccesfionem- jus jam acquifierat, ab ea excludere poteránt. = Postquam autem Senatusconfultum Orficianum fuit perfcrip- tum, nepotes, quia ipfi matri heredes fuere, eo ipfo. aviam repellere debuerunt. Quod per SCtum: Orficianum mutatum jus conftitutiones cone - firmantes ‚ quorumeunque fint Imperatorum, Jus- tinianum loco citato: in mente habuisfe exis- timaverim.. E ^ "Tertia conditio autem, ut mater Senneiscólud: j to T ercullianoad filii fuccesfionem venire pos- fet, füit, ne pater ad- ejus hereditatem jure 'ci- vili. vel ad quamcunque bonorum. posfesfio- nem cum re a Praetore vocatus. esfet (2). Etn enim, quamvis respectu matris jus ex SCto T er- tulliano omni praetorio edicto praeferendum esfet, id tamen refpectu Patris omnino inferiori - loco habebatur ; quoniam Senatusconfultum omni Cas (a) Reitz, in paraphrafi Theoph. pag. 553. nota f. et pag. 559 nota d. (2) Ulp. fragm, 26. $. 8. $.-3. Inft, de SC. k 10, ad SC. Tertull. Cron » cafu cesfabnt; quo pater quocunque. modo , puta edicto unde cognati. (fi in adoptiva familia. esfet) ad. bonorum posfesfionem pervenire poterat. «Ves rum.ut pater. matrem excludere: posíit , femper bonorum posfesfionem eum re eum.nancisci opor- tet, matre omnibus. iis cafibus. Senatusconfulto Tertull. admisfa , quibus pater, efi a Praetore- vocatus; ab. adguato- quocunque excludi - posfit , quem ipfum mater removere. poteras: Çr) Ve- rum hic oritur fubtili circulo. hoc, argumentum: Adgnatus , qui ipfe a matre excluditur , eflicit ; ut pater ab ipía removeatur , etfi illo non exfiften- te, pater cam matre fimul ad bonorum posfesfio- nem uzde cognati admis(us fuisfet. (2 ). „Imo, fi es- . fet adgnatus , qui a matre non removeretur , e.g. foror confanguinea, etfi. cum. matre. fimul admit» tebatur , ea tamen fo/a patrem excludebat „ ideo- que íi hereditatem repudiaret , mater ex Senatus Confülto propter patrem venire non poterat; fed fimul cum ipfo bonorum posfesf ionem ha- bebat quafi. cognata; fi autem | et. pater bono- rum posfesfionem repudiaret, nil amplius obfta- bat, quin mater ex SCto. hereditatem cape- ret (3). 5, Sed fi ipfa mater eadem fuerit et » confanguinea (utpote. quoniam -pater matris » ne. (1). L. 2. $. 17. ff. 58, 17. | «(2) v. Lóbr v. E. d. M, p. 117. (3) L. 2. $. 18. f, ad SC. Tertull. (58. 17.) @ r% J s, nepotem ex filia adoptaverat (1)) fuerit prae- , terea et pater naturalis (in adoptiva fami- » lia) haec mater, fiquidem quafi confanguinea s veniret, patrem excludebat; íi jus confan- » guineae repudiasfet, vel capitis diminutione , amifisfet, ex SCto propter patrem venire non » poterat (2). " Quarto denique loco coomiipiniert fratres ca- pite non minuti matrem, quo minus. beneficio SConfulti frueretur, impediebant, nulla ratio- ne habita an fint foli fratres an fororibus com- mixti (3). Sin autem folae forores defuncti adfuerint, hae matrem nunquam excludebant, fed pariter, id est , aequali parte (4), initio fal- tem cum ea fuccedebant , quamvis postea ma- ter dimidiam, fororesque fimul alteram partem fuerint confecutae (5). Haec autem in fuc- cesfione matris fecundum SCtum Tertullia- num valebant ftatim ab initio ad Severum, qui (1) Verum quod et evenire poterat, fi mariti in manum convenerat , Cf, v. Löhr, pag. 118. et $. noster 7. (2) L. 2. 8$. 19. ff. ad SC. Tertull. (3) Cf. $. noster 31. L. s. pr. ff. ad SC. Ter- tull. (4) Paul. R. S, Lib. IV. tit. o. infine. —Papian. Lib. Resp. tit, XI. — Glück $. 87. in fine, (5) $. 5. Int. de SC. Tertull. |. 7. pr. Cod. eo. dem, Nov. XXII. Cap. 47. $, 2, v. Löhr. p. 119. $. 31. fupra. $ ( 199. ) qui quae in matris hereditate, item ac ejus fuc- cesfores , mutaverint, fequenti $. erit peragen- um. r ) . -$. 35. De matris fuccesfione fecundum SC. T excu IL inde a Sept. Severo. Primum itaque in jure quod matri SConfultum Ter tullianum concedebat, Imperator S e pt i m. Sev erus quaedam immutavit per conftitutionem , quae ipfa quidem non amplius exftat, fed cujus frag- menta in variis Pandectarum locis occurrunt (1), cujusque argumentum per posteriorem confti- ‘tutionem (2) confirmatum habemus. Conftituit autem Imp., ne ullo modo mater liberis fe- cundum .SCtum Tertull. fuccedere posfet,. fi non. petierit . tütores inpuberibus fuis idoneos, vel prioribus excufatis rejectisve non confestim aliorum nomina ediderit. (3) Hoc quidem ex Con- ftitutione D. Severi; postea vero fi modo intra annum tutorem petere non neglexerit, ab ejus im- (1) Le 2. $. 2. ff. qui petant tutores L. 9. $. 22- 447. ff. ad SC. Tertull. y (2) L. 10. Cod. de leg. hered. anni. 439. (3) L. 2. $. 23. fqq. f ad SC. Tertull. f 1$ ) impuberis facéesfiotie- non repellebatür ty. $i vero filius "defunctus. fit pubes “factus, mater ad ejus fuccesfionem femper admittebatur , licet ipfi impuberi tutorem, non petierit (2) Eodem modo omnis matri füccesfio denegabatur, fi ip- fa tutelam impuberis füsceperit et contra facra mentum praeftitum ad fecùndas cóhvolarit nup- tias (3), antequam tutorem alium curaret ordi- nari et quod deberet ex ratione gestae tutelae perfolveret (4). Imo quando mater, eciam hon fuscepta tutela; "fecundum" elegerit 'conjgium , ‘rerum tantum extrinfecus defüneto acquifitarum fieres esfe poterat, rerüm paternarum autem ufüfructü retento T— PRIDE trans. misfita: i "8i autenr "Wd nét — priori viro ^muptizram festinatione pracftieêrit (5) et ante annum luctus praeterlapfum ali viro nup- ferit, ea praeter ceteras poenas'et "huic füberat "incommodo; ut in filii filiaeve fuccesfione fem. es fratribus i) oren wands posthabere- ; "ms. Ca) L. to, Cod. de leg. hered. 439. $. 6. Inf. de SC. Tertulliano. (2). L. 5. Cod. ad. SC. Tertull 354. (3) L.2 Cod. quando mulier turelae aff, 343... (4) Le 5. Cod. ad SC. Teer cull 438. ^ (5) Le iy Cod. de fecundis. nüpriis Nov, 25. C. 22. bs C "yg 2) Wü; fec uhqüam ad ejus hereditatem pervenire posfet, “wifi” his omnibus firali forte ^ intestatis defunctis. (1) Hisce tamen" non admodam dp- fam -SCofifultum "fpécrantibus ' 'Conscittinus M. vero re ipfa illius cónditionem ‘et "natürám âdgrediëbarar: Cotftituebac enim "anno "gar, xt mater: cum viri- fui fitre five defuncti pa- iuo "oncutrefis ,' ipfa tertiam "hereditatis ` partem Confequeretdr; erfi jus” "liberorum non haberet ; fi veró-hoc jure gauderec, omni cafu füccede- ret, nom plús tamen Quam duas tertias" adipis- eretür (è j. Tinperátores deinde Valentinianus et Valens: per conftitutionem - anni 369. hoc en in tentum. mutdsfe vidéntur , "ut quae ima. ter jure liberorum -gaüderet, non omi caju ‘faecederet, fed antiquo “modo fratribus confan. uineis * pósthaberetur. (5) ' Imperatores aütem Theodosius et "Valentinianus. omnes an- tecedentes conflitutiones evertebant , ütque Tan- -eiebant ‘anno’ 436., ut mater , nalla ratiotie habi. . ‘ta juris liberorum , femper dnas tertias hereditatis | ‚ha. (1) L. 4. Cod. ad SC. Tertull. 380. (2) L. 1; Cod. Theod. de leg. hered, $. 5. Ing, de Seuatusconfulto Tertulliano. "OJE. 2 Cod. Theod. de leg. hered. Conftitacto haec quidem corrupta et mutilata est, ex restitutione aùtem Godofredi, Comm. ad hanc legem , talia le- guntur. Cam D habere posfet, unam vero tertiam aut patruus ejusve descendentes aut etiam emancipatus. frater defuncti confequeretur. (1) Verum tandem Justiniano vifum est, rec- ta et fimplici via, matrem omnibus legitimis perfonis, exeeptis fratribus et fororibus , ante- ponere. (2) Nimirum matrem in omni cafu, five jus liberorum habeat five non, (3) defunc- to fuccedere voluit; nec a fratribus amplius re- moveri, fed cum his aequa forte heredem esfe, cum folis fororibus vero: ex femisfe: conftituit- que, ne amplius patruo defuncti ulla ex fucces- fione pars daretur, íi mater adhuc esfet fuper- ftes. (4) Si vero pater defuncti adhuc vitam agebat, is in filii emancipati fuccesfione non amplius matri praeferebatur, fed bonorum pro- prietate ad fratres fororesve transeunte, cum ma- tre ufumfructum ex besfe ambobus fimul com- petentem aequa lance dividebat (5), reliqua par- te ufusfructus apud fratres, forores remanente. AES. Si (1) L. 7. Cod. Theod. eodem. Ca) S. 5. Int. de SConfült. Tertull, (3) L. 2. Cod. de jure liberor. anni 528, (4) L. ult. pr. Cod. de SConfulto Tertull. anni 528. Secundum doctorum virorum fententiam hoc frag. mentum et quod nota anteced. citatum est, ex una ea- demque conftitutivne (umta funt. © (5) L. ult. $. 1. Cod. de SConf. Tertull. * ( i13 ) Si defuncta perfona in facris patris conftitutá decesferit , pater totum habebat ufümfruc- tum, mater véro in proprietatem hereditatis cum fratribus atque fororibus vocatur (1). In quo jure fuccedendi refpectu matris ante No- vellam CXVIII nil mutatum est, nifi quod Jus- tinianus omnia quae mater habere posfet in» commoda ex fecundis nnptiis postea fustulerit (2) , et deinde in cafu quo forores folae cum matre faccederent; non amplius matrem dimidiam unam fororesque fimul alteram câpere, fed omnes ex virili portione venire voluerit. (3) Itaque tandei matris fuccesfio tali modo ‘com. prehendi potest. Mater, nec fratribus fororibus- ve neque patre exfiftentibus, fola in omnem de- functi hereditatem füccedit; mater, fratribus aut fororibus füperftitibus, patre praemortuo, cum ipfis aequa. ex parte heres est; fi omnes fuper- funt, et fratres fororesve et pater, tunc mater modo cum. liberis. proprietatem bonorum adven- titiorum dividit (fi defunctus in potestate eon- ftitutus decesferit) ; modo cum patre fimul duas tertias ufüsfructus habet (fi defunctus homo fue- rit fui juris). Quid juris esfet, fi mater cum fo- (1) L. ult. Cod, eodem, in fine, (2) Novella 2. Cap. 2. (3) Nov. a2, Cap. 47. C m4 ) folo patre {uperfuerit, de eo eene nihil T est. (1) Ex Novella CXVIII. mater fimul: cum pare et, fi adfint , fratribus fororibusve germanis fe- cundo ordine (adfcendentium) ad fuccesfionem ab intestáto vocatur (2), nulla ratione habita , fi quae in familia intervenerit capitis diminutio. Imo et avia nunc per fuccesfionem in lineas its heres esfe hein PARS IV. DE UXORE HEREDE» $. 36. ` Uxoris fuccesfio ex Nov: 53. et Nov. 117% - Uxor, quae “in manum convenerat, viro de- functo füa heres exftabat jure civili (3); Praetore vero eodem modo ac adoptiva edicto Unde liberi vocata esfe videtur. Etenim a pa- fris fui hereditate tam jure civili (4) quam praetorio jure (5) remotam, in mariti fücces- | . fio» Q0) Cf von Löhr, loc. laud, pag. 124. (2) Nov. 118. Cap. 2 et 3. (3) § fupra 43 7e (a) § fupra 4, 7. (5) $ fupra go. C NO» fionem uti lege ita et edicto admisfam fuisfé eo magis existimamus, quo eadem uxor Praetoris beneficii circa facultatem ab[linendi particeps fuit. (1). Quae autem uxor in manum non coüvenerat, Jure Civili a mariti fuccesfione re- . miotà erat, nec a Praetore, nifi edicto" unde yir et uxor ultimo ordine vocabatur, fi nimi- rum in justo matrimonio usque ad mortem ma- riti cum ipfo vixerat. (2) | Si poenas fecundarum nuptiarum excipias et luctus intermisfi (3), hoc jus uxoris circa fuc- cesfionem , usque ad Justinianumimmutatum, ab Imperatoribus Theodosio et Valentinia- no (4) adhuc anno 427 confirmatum est. Jus- tinianus primus utrique conjugi ad fimilitudi- nem uxoris injuste repulfae fuccurrebat, fan- ciendo (5), ut, fi conjux fuperftes inops esfer, defunctus autem dives fuerit, illé quartam par- tem fubftantiae defuncti accipiat. Deinde. vero conftitutionem (6) ferebat , qua non amplius viduus, fed fola vidua marito intestato fuccede- re poterat. Verba Imperatoris haec fünt: „ Vi- bu | | rum ^ (1) Gajus, Comment. II. $. 159. | (2) L. unic. ff, unde Vir et Uxor. (3) Tit. Cod. de fecundis nupt. (4) L. unic. Cod. unde vir et uxor, (5) Nov. 53. Cap. 6. (6) Nov. 117. Cap. 5. | H 2 C nó ) aj rum. tamen talibus cafibus quartam i fecundum » priorem: nostram legem (1). ex fubftantia mu- , lieris accipere omnibus ¿modis . prohibemus." Attamen piures Jureconfulti (2) jungendo cum his verbis, quae immeditate illis antecedant , eam deteriorem -viri conditionem de folo eo cafu in- -telligunt, quo vir uxorem fine caufa agnita pro- jecerit. -Verum quoniam . Imperator. non . Ze uno cafu, fed de talibus loquitur 5... quoniam porro dicit: ,, quartam , fecundum nostram. legem. vi- s, rum capere prohibemus ", nulla lex autem un- quam viro quartam dedit bonorum. uxoris fine caufa projectae; quoniam denique et libri. Bags- Aixüy - nostram fententiam confirmant (3): hae- fitare non. posfum: cum plurimis Jureconfültis (43 pro- EG. D. Nove 53. Cap. 6. (a) Huber, Prael. ad Inft. Tit, de fuccesf, mà int, $.18. Koch, fuccesf. ab int. $. 110. Hópfner, Comm. über die Hein. Inftitutionen $. 702, Anmetk. 1. Overbeek, Meditationem über Rechismaterien, 4ter - „Band Med. 241 &c. (3) Lib. XXVIII. Tit. 12. cujus verba Fabrottus, Bafilic. Tom. IV. pag. 446 fq. ita Latine reddit: ,, Ma- , ritum autem inopem, qui nullam donationem propter , nnptias dedit, aliquid ex fubftantia uxoris fuae cape- , re omnibus modis prohibemus: nifi uxor ei Maie , donare voluerit aut relinquere," re Cujacius Expof. Nov. 53. Voet Comm, ad Pand. Lib. 38. post Tit. 17. $. 24e MMadihn: Prine cip. jur. civ, de fuccesf, $. 54.. Hugo Lehrbuch, des ; heus re oM M in S ( TP.) profiteri, Justinianum virð quartam ex fub-` ftantia uxoris omnino denegasfe. Itaque (ola vidua {non eriam viduus) non vero omnis vidua . defuncto marito fuccedebat; etenim: conditio ab Imperatore- adjecta est: ut füperftes inops ‘fit, defunctus autem locuples fuerit, ^ Ceterum. quaestio , quae vidua inops, quisve vir locu- ples habendus fit, nimis praxi adhaerens” huc pertinere: non videtur: neque tamen cum cele- berrimo Voet (1) affirmaverim , eam quaestio- nem folo arbitrio judicis decidendam esfe. Vi~ dua inops ea esfe videtur, quae, dote expers, rebus fuis vitam agere non potest, uti locus de- functi atque familiae ratio füadet. | Defunctum eum locupletem haberem, cujus hereditas fuffi- cit ad matrem liberosque decenter alendos. (2) $- 37- Quae portio uxori ex hereditate competat. Praeterea Imperator per Nov. 53. et 117. etiam partem uxori ex fubftantia viri competentem de- | fini heutigen Rómifchen Rechts, 5 Ausg. $. 169, Glück Intest. Erbf. $. 137. ; (1) Cf. Voet ad ff. loco laud. $. 24. Cf. Stru. bens rechtliche Dedenken, II. Theil, Bedenken 58, (2) €f. Glück, Intestat. Erbfolge $. 138. C 19.) finivit, fanxitque: ut vidua quartam partem fub- . flantiae haberet, fi tres vel pauciores liberi fu- peresfent; virilem autem portionem, fi quatuor aut plures, Porro ut vidua cum liberis fucce- dens fuae portionis non nifi ufümfructum habe- ret, ceterum etiam fuae partis dominium con- fequeretur. Prima dispofitione quantitas, fecun- da qualitas portionis uxoris determinatur. Quo- ad primam dispofitionem oritur quaestio, utrum eadem diftinctio obfervanda fit , fi mulier, non quidem cum liberis, fed cum adfcendentibus col- lateralibusve defuncti fuccedat, an véro tum uti- que quartam capiat. -Ilam fententiam inter alios Koch (1), Madihn (2), Overbeek (3), Glück (4), defendunt, hanc vero Stru- vius (5), Voet (6), Rittershusius (7) aliique profitentur. Quamvis autem defenfores primae opinionis verbis Novellae 117, Cap. 5., adjuvari videantur: ,, fin autem mulier Ziberos » €x co non haberet,,jubemus, ut ves quae — » ex fubftantia viri ad eam venire hac lege 2 jus- (1) De fuccesf. ab intest. $. 119. (2) De fuccesfionibus S. 54. (3) Meditationen, 4 Band 242te Medit. (4) Von der Intestat, Erb- folge $. 139. (5) Syntagm. juris, Exercit. 38. Th. 39. (6) Ad Pand, post tit, 17, libri 38, S. 24e (7) Expoíit. Novellar, P. VII, Cap. 17. n^, 11, > ` (. 139 ) » jasfimus,; edam. domini jus habeat: " tamen hanc, antithefin, fi liberi fuperfint an non, ad id. folum. referendam puto, utrum uxor ufum- fructum. cantum an vero dominium haberet, ncc ad partem mulieri jam asfignatam quidquam fa- cere existimo. Imo eo magis hoc affirmaverim, quod aliter uxor cum ipfis liberis, fi tres pau. cioresve esfent, füccedens majorem caperet par- tem, quam fi cum pluribus forte ultimo gradu defuncto conjunctis concurreret. Id quod nullo modo est de generali conftitutionis indole. Sin autem maritus legatum aliquod uxori reliquerit, quod minus fit quarta parte, id expletur (1), et impurtatur in portionem lege definitam (2). Nunquam tamen quarta pauperi uxori concesía fummam roo aureorum excedere debet (3). Quod attinet ad jus, quod vidua fuperftes in fuam portionem -acquirit , de hac duplici modo quaeri potest: primo , quando mulier folo ufu- fructu, quando vero jure dominii fruatur? dein- de, utrum jure hereditario portionem asfignacam accipiat, an fimplici beneficio legis ? .Uxor autem. ufümfructum partis definitae ac- cipit, fi liberi, quos ex defuncto habeat, adhuc ; fint (1) Nov. 8. Cap. 6. (2) Anth. Praeterea, Cod. unde vir et uxor. (3) Nov. 53. Cap. 6. princ, coll. cum Nov. 22. C. 18, Nov. 117. Cap. 5. | hd it 120 ) fint fuperftites, rerum autem dominium habet, fi heredes ab intestato aut liberi fint ex prae- mortua uxore aut alii quicunque. Utrumque ex- presfis verbis, tam in Novella 117. Cap. s. quam in Anth. Praeterea. l. unica Cod. unde vir ex uxor, continetur nec in dubium vocari potest: fed de eo quaestio est, an morientibus liberis quibus dominium fervatum est , uxor par- tis, cujus ufumfructum jam habet, infuper do- minium confequatur? Struvius (1), Koch (2) multique alii credunt, matrem, postea quam li- beri diem obierint, plenum fuae portionis doe minium nancisci, cesfante nimirum caufa prop- ter quam folo ufufructu contenta esfe debuerit. Contra Madihn (3) ceterique pauci con- tendunt, proprietatem hereditatis jam morte de- functi pleno jure ad liberos pertinere, nec ad matrem transire posfe , nifi ipfa illis heres exfis- teret. Quae ultima fententia verior mihi vide» tur, quoniam inaudita res est, dominium ad ufumfructum revertere , communis autem regula proponitur, omnem ufumfructum ad dominium redire. Tandem quaeritur, an portio uxori as- fignata revera jure hereditario veniat ?..an igitur cum (1) Syntagm. iur. civ. Exercit. 38. Th. (396 (2) Succesf, ab int. $. 112. (3) De fuccesfionibus 8. 54. ( 1x95; ) eum ceteris heredibus: commodorum. atque . onee rum hereditatis fit particeps? an. nominatim jus- habeat accrescendi et ad defuncti debita- fol- venda. fit obligata? Plures (1) Jureconfulci uxo- rem veram heredem esfe negant; attamen quae- cumque fint quibus utantur rationibus, ipfa lm- peratoris verba (2) nimis clare: contrarium. do« cent: ,, res mulieris — debitis viri nullatenus s fübjaceant ; nifi quatenus ex hac lege! jurium » illius forte eres exfliterit." Quo modo au- tem uxor debita viri ficuti ceteri heredes pro fua portione perfolvere debet, eodem modo eüam portio deficientis heredis ipfi - accrescit , usque adeo tamen duntaxat, ut non nifi 100 au- reos maximam hereditatis partem fecundum faepe laudatas leges accipiat. (3) Quarta haec tamquam legitima confiderari potest; femper enim uxori debetur five intesta- ‚tus five cum testamento maritus mortuus fit: quamvis defendi non posfit, uxorem cui in tes- tamento mariti nil relictum fic, habere gwere- lam inofficiofi et posfe evertere totum’ testamen- tum. Nimirum ad petendam quartam , conditio quae- (1) Koch, fuccesf, ab Intest. $. 113, Hópfner, über die Hein. Infticucionen $. 702. not, 1. (2) Nov. 53. Cap. 6. $ 1: (3) CE Giück, Intestat- Erbfolge $. 143 a. m. quaevis füfficiens videbatur, quam etiam in cafu, quo minus debita portione relictum fuerit, fpe- cialiter Imp. uxori concedit (1). Haec autem ju- ris fuisfe, quum de uxoris fuccesfione fuper- ftitibus aliis legitimis heredibus quaeratur , de- monftravimus; ceterum fi nulli , qui ab intestato he- redes venirent, fuperfint, nil impedit, quominus vidua veteri jure edicto unde vir e£ uxor omnem capiat hereditatem (2). PoAÀ ER. Sos Ve DE FEMINIS NON CONSANGUINEIS HEREDIBUS, $. 39. Justiniani Conflitutio 14. Cod. de leg. her. Quum lege XII Tabularum feminae eodem jure in füccesfionibus gauderent ac viri, media jurisprudentia introducebat , ne feminae quae gradum confanguinearum excederent defuncto füccedere posfent (3). Justinianus non fo- lum, ut etiam uterinae (4 ) fuccéderent , conftituit, | fed (1) Nov. 59. Cap. 6. (2) Glück, Intestat, Erbfolge, $. 144. (3) Cf. $$. fupra 8. faq. (4) Hoc mutatum jus ab omnibus fere conftitutioni an- í Cag) fed deinde quamcunque hereditatem ad omnes adgnatas pervenire posfe fanxit (1); ica ut omnes legitimae perfonae , five masculini five feminini generis fint, fimili modo ad jura legitimae fuc- cesfionis ab intestato, fecundum gradus fui prae- rogativaun vocarentur (2). Itaque, posteaquam ultra VII fecula adgnatae quae non esfent confanguineae nullum jus fuccedendi ab intesta- to haberent, quamvis earum hereditates ad mas- culos pertinerent , nifi quatenus a Praetore edic- to unde cognati vocatae eslent: tandem Justie nianus impiam differentiam a media Jurispru- dentia excogitatam penitus füstulit , atque in hac ` parte jus XII Tabularum totum iterum valere . voluit. Per, Nov. 118 aeque cognati atque ad- gnati ad füccesfionem vocantur. Hisce quae in feminarum jure "füccedendi ab intestato quovis tempore valuerunt, determinata funt anni 594. (l. 15. $. 2. Cod. de leg. hered.) tribuitur, quod vero ideo affirmare non auderem, quod jam anno 532, (l. 16. Cod. eodem) uterini uterinseve libe» ri vocati fuerant, Potius jam 528. fecundum l| 7. | de Senatusconfulto Tertulliano, uterinos admisfos fuisfe confido, dum ibidem frater aut foror /ola cogna- tionis jura habens, qui respectu matris idem privignus vocatur , nullum alium fifi uterinum fignificare potest. (1) L. 14. (Cod. de lag. hered. anni 533. (2) $. 3. Inf. in f, de leg. adg, (uccesf. Ca D fürt. Antequam. vero alteram hujus capitis fec- tionem aggrediamur , qua de füccesfione tes- tamentaria agemus , paucis adhuc videamus, quae exfliterint juris toties mutati caufae atque ratios nes. PAR LL RATIONES MUTATI JURIS IN SUCCESSIONIBUS AB INTESTATO. $. 39. ` De fundamento Romanae fucccsfionis in genere. Succesfio quaecunque in defuncti bona ex mer ro jure civili defcendit, Etenim jure naturali quaecunque homini jura competant, disfolvun- tur, cum ipfe homo esfe definit ; nec ille jura in focietate humana habere potest, qui ipfe per mortem ei exemtus est, fed univerfis hominibus deficientis jura aequaliter patent, Quae quum ita fint, neque. fpeciali alicujus dispofitione jus, quod univerfo generi humano competit, in unum quemlibet conferri posfe, in aprico est (1). (1) Quod contra Hugonem Grotium, de jure belli et pacis, Lib. Il, Cap. 6. n°. 14, et Leibni- rium, ( 125 ) Succesfionis igitur cujuscunque caufae folis po» liticis . praeceptis juris, explanari posfunt; et hoc est, quod in iis inquirendis toties virorum doctorum industria labitur. . Nam quae tectae rationes legislatorem revera moverint ad tot di- verfas dispofitiones levisfimam faepe correctio mem. adhibentes, perfecte ignoramus; caufas vero quibus moveri debuit non nifi dubias:atque incertas. eo magis proferre licet, quo -minus de moribus et ftatu publico ejus aevi conftat, quo mutatum jus apparet. Deinde vero et ideo in inquirendis legum caufis faepisfime falluntur quod nimis fapientiae legislatoris confidunt: Ita- que legum: caufas ponunt, quas: magis proprio fuo ingenio quam legislatori debent. Quoniam enim usque ad nostra tempora (quibus legisla- toria prudentia multo longius progresfa dicitur, quam aevo Justiniani) femper infolubile ju- -risprudentiae problema erat: ,, leges tales ferre, „qaales perfecte caufis, quibus moveri deberent, -respondeant;" nec in veterum legum fcrutandis rationibus negligendum puto , quod ipfi veteres nostrae attentioni commendant : non omnium , ! quae tium, nov methodus jurisprud. pag. 56. fq. recentio- res fere omnes Philofophi et Jureconfulti, uti Kant, Stephani, Heineccius contendunt. ( 126 ) quae à majoribus. conftituta funt, rationem red- di posfe (1). | | | ; ei GtiH „Antiquisfimae Romanae Ditcelilomis ab intes- tato fundamentum, mea quidem fententia (2), naturali juri proximum, in. ratione condominii pofitum erat. Etenim is qui principi familiae fub- jectus, in res domesticas industriam atque conti- nuum laborem. impendit, quoddam jus in ipfas res nanciscitur, quod adhuc vivente patre acqui- fitum, post -ejus mortem ipfi eripi posfe non vie detur. Ex hac autem ratione condominii etiam Romanos initio profectos esfe in defunctorum he- reditatibus deferendis, varia antiqui juris princi- pia evidenter. docent. Sic enim liberi in” potes- tate con(lituti. initio ad -füccesfionem -intestati ne vocati quidem erant, fed tanquam condomini rerum paternarum eo ipfo defüncti bona habé- bant. Sic postea principiüm introductum est, liberos in potestate. conftitutós testamentum pà- tris evertere , in quo non rite exheredati esfetit: antequam enim pater de fuis rebus disponere pô- terat, debebat earum dominium iis adimere qui cum ipfo condomini- habebantur. Ideo neque ii qui familia exierant, nec rerum mu" cura am. (1) L. 20. ff. de legibus (i. 3-) (2) Cf. $..3. fupra. C 1227) amplius onerati propriam familiam conftituerant, ex paterna hereditate quidquam capiebant, Postquam autem apud Romanos potisfimum ex^ testamento hereditates deferri. coeperant y non amplius ex hac ratione bona defuncti dis- petifanda erant; fed lex defiderium ejus, qui ob improvifam mortem ultimam fuam voluntatem declarare non potuerat, ex praefümto amore de- functi ftatuebat, atque exinde res defuncti in omnes ejus cognatos inferebat, Hoc mutatum füccesfionis fundamentum Praetor in dandis bos norum posfesfionibus jam aliquatenus confideras= fe videtur, in novisfima autem Justiniani le- ge continuo obvenit. Quae vero mutata ratio non minus in feminarum quam cognatorum fucs eesfionibus vim exercuit. Etenim hereditas, ex praefumto amore deferenda , neque matri neque uxori defuncti deneganda videri poterat. Li $- 40. De mutata feminarum fucccesfione in fpecie. Praeter cognatorum atque adgnatorum diffe- rentiam füblatam , plena fexuum aequatio potis- fimum novae fuccesfionis discrimen ab antiquis Romanorum moribus conftituit: Supra jam mo- nui- (m D nimis hanc aequalitatem in genere barbarae: genti- non convenire; Romanis vero ab caufas peculiares ihitio non. obfüisfe (1): donec his: caufis füb- latis nimia feminarum potentia Reipublicae: per- fiiciofa fuerit (2): nünc autem populi ferocitate: penitus mitipata , ürbanioribus Romanis mulie= fum aequile jüs minime oberat.: : Non. qui. dem cum auctore (3) nòvae fuccesfionis : affir- maverin, exAonorafi naturam, wifi feminae cum maribus fimul füccederent, nam fuecesfio a folis politicis praeceptis pendet: fed, mutatis in favorem fequioris fexus. moribus, iniquum videri differentiam nimis, magnam in juribus. utriusque - paris humani generis concedo. .Exenim ex una parte diuturna temporum tranquillitas atque: divi» tiarum abundantia, ideoque luxus imbellis pra. vumque otium in viro füstulerunt virtutem ac virile robur, quo eo magis fupra mulierem excellit, quo fimplicioribus et a perpolita urba- nitate alienis utitur moribus (4). Ex altera vero parte non folum haec virilis virtutis declaratio , fed ipfa principia moralia plena | exaequationi os fes (1) Cf. $. 1. fopra. ..(2) Cf. S. 10. $. 14. fq. fupra. (3) Justinianus in Nov. 2t. | (4) Tous les peuples qui ont des meurs ont refpecté Jes femmes! Emile Vo C 129 ) fexuum in jure profucrunt, Quum. enim, prae cepta philofophiae magis. excultae , no Beca maxime religio. Christiana, in. republica optata magis fuam in juris, doctrinam. vim exercuere , non amplius ex virium praeftantia jura nasci credebantur, neque igiur praerogativa nimis magna fortioribus viris fuper imbellem fexum . concedenda erat; fed omnis homo cujusque. fexus magis magisque aequali loco confiderabatur. Exin- de, tam in hereditatibus conferendis quam cete- tis juris commodis, feminae viris aequabantur ; est enim exaequatio fexuuir indóles univerfarum fere dispofitionum, quibus feminarum jus fücce- dendi ex aliqua parte mutatum est. Si vero in quibusdam cafibus mulieri majora. faccesfionis commoda concedebantur quam viro .ejusdenr gn- dus. atque conditionis , hoc nullo alio reí Dect, fieri poterat , nifi confiderata deteriore "m jie. ris conditione in iis rebus acquirendis, ‘quibus; vitam fustinere posfet. Igitur e.g quod vi- dua ex viri hereditate quartam accipiat, fü- ` perftiti viro ex ejus hereditate denegatam, , in. ea! fundatum esfe exiftimaverim, quod vir ad lucrativa negotia magis idoneus, adeo ad partes regundae reipublicae folus admisfus, potius ad vitam necesfaria comparare fibi [posfit , quam, omnibus fübfidiis deflitura vidua, | 7. Has fere generaliores circa feminarum. fücces- I | fio- C 130 ) fióiém tutti jutis caufas esfe fili dé fus — gulis praefertim recentioribus dispofitionibüs i Bác parte occultas rationes exquirere opus drm fore atque everini infelici , existimo. — SECTIO Wir MENTO. $. 4H Partitio. Legé Voconia prohibitum fuisfe feminam hé rédém inftitere, nifi quae esfet Jua aut con- fang uinea testatoris, fupra monuimus. Cum vé: rô huic legi maximam partem per legem Jú- liam et Papiam- Poppaeam, fub finém li- berae Reipubl. latam , abrogatum fit, ordo operis . postulavit, ut hujus fectionis initium ab hac lege faciaius. Poterant autem fecundum lé gem quaedam feminae omnem cápere herédità- tem testamento , quaedam femisfem ; quaedam tantum decimam fuccesfionis partem; quaedam nihil, ut in fequentibus paragraphis , ostendéte conabor. Deinde vero adhuc. alia res hac fec- tiofie nobis peragenda reftat, puto filiarüft in ex- C it ) é&héredatione detérior quàm filiorüm cohditió. Eä fem ad hoc caput teferendam éxiftimávi quoniam ejts initium in tempüs huic capiti fübjectum incidere videtür; hàc “item fectio- hé peragendam putavi, quoniam quaé ex nes glecta exheredatione oritür filiae hereditas firmo testamento defertur, me ergo intestati intelli« gi potest. PAA RS de & 4 FEMINARUM SUCCESSIO EX LEGE JULIA ET PAPIA = POPPAEA. S. TA De feminis quae ex asfe inflitui poterant. . Lege Voconia cautum erat, ne quis cenfus feminam heredem faceret, quae non ab intesta- to ei heres exfistere posfet. Eadem claüfüla le- gis erat Papiae- Poppaeae: etenim non. fo- lum quae jure civili ab intestato venirent, verum etiam quae a Praetore ad fuccesfionem vocitae erânt, a poena legis exemtae erant. Nam qui quaeve infra feptimum cognationis gradum ,erant, eodem modo testamento inftitui poterant (1), "eT QUO GQ) Gothofredus, ad legis Juliae ec Papiaee I 2 Pop ( i9 3 quo : ad. intestati | fuccesfionem a. Praetore erant ' admisfi (1). .Exceptis hisce, femina. ex „asfe hereditatem: testamentariam | capere non. pote- rat, nifi quae jure liberorum gauderet,. id est ingenua quae ter, libertina quae quater peperisfet ; aut. jus trium. quatuorve liberorum ab. Imperatore impetrasfet. (2); item a Septimio inde. Se- Vero, quae esfet uxor licet orba minor viginti annorum (3). Deinde vero uxor ex testamento mariti folidi capacitatem habet, etf jus trium - liberorum non habeat, I°. fi annorum viginti mihor fuerit CJ; II. fi quinquaginta annos cum viro in matrimonio vixerit (5) 5 II°. fi vir reipublicae caufa abfuerit, donec abesfet et intra annum postquam abesfe defiisfet (6) ; 1V?. fi : fi- Poppaeae Cap. XXIV. Hein. ibidem Cap. XXXVII. Cujacius , Parat. T. Cod. de inürmand. Caelib. poenis. (1) $5. Int. de füccesf. Cognatorum. | . (2) L. 8. 9. Cod, Theod. de bonorum profcript, <= Dio, L. 56. Gothofredus ad legem Juliam et Pap. Popp., legis Cap. XIV. Heineccius, ibid. Cap. XXVIII. ibidemque laudatus Paulus, Recept. Sent. Lib. IV, tit. IX. $. 7. 19. (3) Hein. loco cit. ad legis laud. Cap. XXXVII. (4) Ulp. fragm. tit, XVI. $. 1. Heineccius, l. c. Cap, XX. Gothofredus, ibid. Cap. XIII, (5) Ul p.fragm, Tit, XVI. $. 1. Gothofredus los co; laud. Cap. XIII. Hein. ibid, Cap. XXI. (6) Lee 36, L. 38. ff, ex quibus, caufis majores - Hein. C 1i») filium filiamve communem ex viro habeat, aut 14 annorum filium, vel 12 annorum filiam vel duos trimos vel tres post nonum diem ,'aut fi intra annum et fex menfes unum cujuscunque. aetatis impuberem amiferit (1); V°. fi intra decem menfes post mortem viri ex eo pepererit (2) ; VI’, fi quis liberornm (3) jus a fenatu impetra- verit. | | Hoc quoad folidi capacitatem uxorum juris fuit usque ad Theodosium , qui anno 410. omnibus fimul jus liberorum concesfit (4). Ce- terum feminis extraneis a Constantino inde M. omnis ex testamento hereditas defereba- qur 5): $. 43: Hein. loco laud, Cap. XXIII. Cf, tamen et Gotho- fredus loco laud. Cap. XVIII. | (1) Ulp. fragm. tit. XVI. $. 1. Hein. loco laud, Cap. XXIV.IGothofredusibidem, Cap. XIII. S chul- tingius ad Ulp. ioc. laud. (2) Ulp. fragm. tit. XVI. $. 1. Gothofredus lo- co laud. Cap. XIII. Hein. ibidem Cap. XXV. (3) Ul p. fragm, tit. XVI. $. 1. Gothofredusloc, laud. Cap. XIL. Hein. ibidem, Cap. XXVI. | ; (4) L. 3. Cod. Theod. de jur lib. L. 1. Cod. Just, eodem. | (5) L. 1. Cod. de Tr paen. caelib. (8. 58.) anni 339.1. 1. Theod, eodem. Hein, loco laud. ad legis Cap, XIV. in fine , > e ad Caput XXVIHI. in fine. ^ Q uw) AH 43 De feminis quae ex femisfe et ex decimis partibus hereditatem. capere poterant. Mulieres quae ex conditionibus fupra allatis totam hereditatem capere non poterant, tamen quin ex femisfe heredes ex testamento esfent; non prohibitum erat, fiquidem liberos nullos haberent, fed tamen matrimonio gauderent , vel intra centum dies marito fe jungerent. (1) Hoc tamen folummodo placuit, fi mulier ab extra- neo heres fcripta erat ; alia obtinuerunt in ma- riti fuccesfione, ut ftatim ostendemus. Post conftitutionem Const. M. (2) omnis femina ab extraneo ex quantacunque parte inftitui P, test. | , Uxor licet liberos non. habeat , matrimonii 3, nomine decimam partem ex hereditate mariti s capere potest. (3) Quod fi ex alio matrimo- » nio liberos füperftites habeat, praeter deci- » mam, (1) Hein, loc. laud. ad AA AEN. Caput XXXVII. initio, ibique citatus Sagaminus, Hift. eccl. L. I. C. g. (2) L. 1. Cod. Theod. de infirmandis cael. poenis, l. 1 Cod. eodem, anni $39. Hein. ad laudatae legis Ca- put XXXViL. in fine. (3) Heingecius ad Cap. XV. laudatae Init ( 135 ) » mam, quam. matrimonii nomine : capit, totie » dem decimas, pro numero liberorum acci- » pit. (1). Item communis: filius filiave post » nonum diem amisfus amisfave unam decimam » adjicit; duo autem post nonum diem amisfi ‚> duas decimas: adjiciunt. (a) Praeter decimam p Etiam ufümfructum tertiae partis bonorum ma- » Titi defuncti. capere potest, et quando li- » beros habuerit, ejusdem partis proprieta- » tem. (3). Hoc amplius mulier, praeter decir » mam, dotem petet legatam fibi." (4)-Hoc jus in fuccesfione uxoris, quod et vicisfim de ma- rito valebat, usque ad Impp. Honorium 'et Theodosium firmum est, qui omnem inter virum et uxorem rationem ex lege Popia de- cimarum cesfare voluerunt. (5). Igitur ab anno Christi 339. omnes feminae extraneae five jus li- . berorum haberent five non, ex conítitutione C on- stantini Magni, ab anno. vero 410 etiam -< uxores ex mariti testamento omnem capere po- terant hereditatem ex conftitutione Honorii et (1) Idem ad Caput XVI. eadem. (2) Idem ad Cap. XVII. eadem. Ca) Idem ad Gap, XVIII. eadem, | (4) Ulp. fragm. Ti. XV. Hein. loc. laud. Go- thofredusad Cap. XII. legis Jul. et Popiae Pop- pacae, (3) L. 2. Cod. de TM poenis cael. etc. C 136 et The odosii Rationem hujus differentiae uxorem inter et quamcunque aliam mulierem ; Const, M. in laud. conftititione hanc dixit: ma- - rito et uxoribus inter fe ufürpatio non patebit , quarum fallaces plerumque blanditiae vix etiam oigo juris rigore cohibentur ! ! ! . Ratio atque finis legis Juliae atque Pájfie Poppeae duplex a doctisfimis viris dicitur, - 1*. ut faecunda esfent civium Romanorum ma- timonia, I°. ut ex hereditate" non adquirenda atque caduca aerarium augeretur. U) PARS II. DE FILIA HEREDE EX OMISSA EXHEREDATIONE. s. E De exheredatione in genere, Supra ($. 39) jam monuimus, ex antiquisfi- mis juris Romani principiis, liberos in potestate conftitutos, quafi condominos rerum paternarum , ipfo jure patri ab intestato fuccedere; per fe- quelam hujus principii placuit , patrem testamento. $ in (1) Cf. Hein. Comm. ad leg. Jel et P. P. Cap. IL Cap. V. initio. . ARP: D in extraneum res fuas tránsferre non posfe, an- tequam liberis eorum dominium. rite ' ademerit. Itaque fui heredes vel inftituendi vel exheredandi fant: fui autem heredes funt liberi in potestate conítituti, naturales et adoptivi et quae per in manum tCoriventionem familiam ingresfae funt. (1) Hoc vero jus non ex XII Tabulis venit, quae liberrimam. disponendi: facultatem testandi patri- familias largiebantur, quin neque paulo ante Ci- ceronem ita plane conftitit, ut quaestio. de eo moveri non potuerit: nam „apud Centumviros quaefitum fuit, an testamentum patris, qui falfo. rumote- de morte filii inductus fuerat eum- que praeterierat , valeret. (2) ^ Verumtamen hoc idem jus jam aetate Scaevoi1ae valuisfe vi- detur. (3) Adeo ut accurata hujus juris Epocha determinari vix ac ne vix quidem posfit, cum omne jus confuetudinis fenfim fenfimque in- valuerit, principio. exceptionis modo, in caufa ali- (1) Fragm. Ulp. Tit. XXII. $. 14. (2) Cicero de Orator. L. 1. C- 38. Valerius Max. Lib. VII. Cap. 7. Cf. Schultingius, Ju- rispr. Antejustinianea, fragm. Olp. Tit. XXII. nota 39. Cujacius ad $. 9. Inft. de hered. qual. et diffe. rentia. — (3) Cf. L. 29. ff, de liberis et posth. Cf. Baldui- nus, de Jurisprud. Muciana, € 138 ) aliqua: fingulari, mox faepius, tandem pro - W admisfum- est. (1) § 45. De filia non exheredúta if fpettei Ek füis héredibüs filius quidem néqué. heres inflitütüs neque nominatim ^éxheredatus non pa- titur téstámentum valete, filia vero ét reliquae , Ppérfonde liberorüm fi praeteritáe fint, valet test tümentüm , féd feriptis héredibus accrescunit ; füi$ quidem heredibus in pirténi virllem ; extra- Heis in pàrtem dimidiam. (2) Quüt igitur filio 'ét exttànéo aequis partibus hérédibus inftitutis - filià praeterita esfét, tantum füo' avocabât, quan- "tüm extráneos fi vero duo esfent filii infituti, fuis tertiam, extraneis dimidiatm aufert; itaque ex accidenti evetiit, ut melioris corndidonis fit filia praeterita quam inftitutùs filius. (3) Capie- bat autem filia portionem asfignatam quafi fcrip- | ! ta (a) Cf. Schultingius, loco laud; (2) Ulp. fragm. Tit. XXII. $. 16 fq. Paulus, R. S. Lib, HI. Tits IV. $ 8. Gajus, Inítit; com, il. $. 124. S. r. pr. Inft. de exhered. liberorum. (3) Páül,. R. S. Lib. HL Tit. IV. $. 8. Schul tingius ibidem. Vinnius, Comm. ad pr, Inít. de exhered. liberorum, | € 139 ) ii heres Crj, ideoque hêtes ab intéstafó intel ligi non potest (2), quamvis contrd tésfamene duni füccedat, etenim et bonorum posfesfio contra tábula$ not ád bonorum posfesfionem intesratë reféretida dst, (3) Veram fi filia beneficio Prae- toris ütéretur ét contra tabulas bonorum posfes- fiótiém peteret, hereditatem cum extraneo initio rot dividébat, fed ommém éapiebat; at cónfti- tütioné Ántoniti non plus ex bonorum pos- fesfione habere poterát quam A accrescen- di. (4) Haec ommia tandem, tenquam maximum vi- tium antiquae fubtilicatis Justinianus cor- rexit, fanxitque anno 531: ,, quemadmodum in ,, füccesfionibus parentum, quae ab intestato , deferuntur aequa lance et mares et feminae » voeandi fünt; ita et in fcripturà testamento- s» rum eas honorari, et fimili modo exhereda- s tione praecedere, et contra tabulas bonorum » posfesfionem talem filiam habere, qualem filius „ vel fuus vel emancipatus haberet: ut et ipfa » fi fuerit praeterita, ad inflar filii emancipati » vel fui, vel testamentum ipfo jure evertat, , vel (1) L. 4. pr. Cod. de lib. praet. (2) L. 89. ff. de Reg. juris. (3) Pr. Inst, de bon. posf. C4) Le 4 pr. Cod. de liber. praet. et exh, ( wa 2 » vel per. contra: laas bonorum postesfionem s flare.non patiatur," ERN og non ioii Hisce. itaque, ultima. differentia. inter. viros et. Fi heredes. fublata,. quae in prooemio ex. - ponere promifimus, peracta funt: ~ quatenus. ve- ro opus ipfum. propofitae, quaestioni. respondeat. fagacisfimis viris „qua par est humanitate, diju- dicandum trado, qui ipfi cupidae .fcientiarum. juventutis fautores juvenilem animum atque di- ligentiam auctoris non fpernent. | O L. 4. Cod. de liberis. práet; vel exhi. — Sac gie: FAT Tr y * ck IM ye Ardeense AER haus idoh o m 9 aw d K , t A vil pe n Y M ed y