' AT " nw n LP ANNALES ACADEMIAE RHENO --TRAJECTINAE. | Ann. CIOIO2CCCXXVIII—CIOIOCCCXXIX, ANNALES ACADEMIAE RHENO-TRAIECTINAE, Ann, CIOIOCCCXXVIII — CIOIOCCCXXIX. QUA NOUO UB 0 P Ș, RECTORE ACADEMIAE MAGNIFICO, BERNARDO FRANCISCO SUERMAN. SENATUS GRAPHIARIO, TRAIECTI AD RHENUM, APUD IOANNEM ALTHEER, ACADEMIAE TYPOGRAPIUM, 1830. pio 2 WAT Ioh RU Pav " qoo Pda uM y SO YAT E qe aru OEA "HOC ANNALIUM FOLUMINB. CONTINENTUR. a equ Y Yr LIEU e AAA : À T Nomina Professorum et Lectorum in Aca- demia Rheno-Traiectina. $. I.- > Quaestiones ad certamen litterarium pro- positae, A. CIOIOCCCX X VII. $. 4H. Series lectionum habendarum. $. HE Series disputationum , publice et privatim defensarum. $. IF. Solennia. $. V. IAN1 Kors , Oratio. IY Responsiones ad quaestiones propositas: GERARDI MoLENKAMP, ad Qcuaestioner Theologicam., | ÀAnNornpni CAROLI CosMAN, ad Quaestio- nem Juridicam. GERARDI BACKER , ad. Quaestionem Me- dicar. Isíàdcr DE VurnLER, et ÅRNỌLDI JANI vAN Beek CALKOEN, ad Quaestionera Litterariam. | ! (c0 WOTYABONVN ALNES: ACADEMIAE RHENO-TRAIEC- TINAE. . Ànn. cioIJCCCXXVIII—CIÓOIOCCOXXIX. pop ose y Academia Rheno-Traiectina inde a die xxvi Martii, A. ci010CcCcxxvirt. Us- que ad diem XXVI Martii; 44. CICIDCCOXXIX docendi munus obierunt. ! MATHESIN 1 ET PHILOSOPHIAM: s "NATURALEM | Nriconaus CORNELIUS DE FREMERY, GERARDUS Morr, JOANNES FREDERICUS Lupovicus ScuhRó- DER, Ianus Kors, A. t. Academiae Rector. Turoponvus GERARDUS VAN LIDTH DE ÍEG- DE, Professor extraordinarius, t» im . PHI. Yi PHILOSOPHIAM: THEORETICAM ET LITTERAS HUMANIORES PHILIPPUS GUILIELMUS VAN Hauspk, lonannes HenrIcus PAREAU, —. ANTONIUS VAN GOUDOEVER, ÅDAMUS SIMONS. pPÁÜ OF IUEQULOGIAM N S14 fosocps; HERINGA ; E. F. RN GABRIEL VAN OORDT » honorifice et eX VO~ to. suo dimissus, HERMANNUS Bouman, Hermannus lonANNES ROYAARDS, HERMANNUS ÁRNTZENIUS, ‘Ianus Ruücuanpus pe BRUEYS, GORNELIUS ADRIANUS VAN ENSCHUT. ME- Ld MEDICINAM lanus BLEULAND, ` NiconaAvs CorneLIus DE FREMERY. ^ BERNARDUS FRANCISCUS. SUERMAN , A, £,. Sa omatus Academici Graphiarius. Ianus Isa ACUS WOLTERBEEK, | lacosus Lupovicus CONRADUS Scnnos- DER VAN DER Kork, : Purnirpvus Franciscus HEYLIGERS, Pro- fessor extraordinarius. LECTORES. folis, Nxuorr, Linguae Graecae, GERARDUS DonN SEIFFEN : Litterarum. Hu- maniorum , MARTE ERANCISCUS | KAVIERIUS i D'ANGE- LY , Litterarum Gallicarurm , CAROLUS THOMPSON, Litterarum "Inglica- DUPAY vos | i nac di Henricus Kocit, Linguae Germa- "nicae; T ns “MAGISTER ACADEMICUS „ARTIS GLADIATORIAE, ; LAMBERT DE FRANCE. « ) -6u X. 9 $. IT wt " b 4 P5. 3 Quaestiones ad certamen litterarium , siñ- gulis disciplinarum studiosis , in Ačade= miis et Athenaeis universi Belgii , anno mena. CIDIOCCCX X VIII , Fuerunt: rpm: his formulis: ; QUAESTIO MECHANICA.. | Exponantur, atque exemplis illustrentur methodi, quibus linearum, superficierum, alque corporum centra i dde "am calculo P d definiantur. ' — "QUAESTIO CHEBWMICO-OECONO- | iier "oen e ÉL Quaeritur i Chui comparata -carnis bovinae, vitulinae , opinae et por- cinae , ut inde efficiatur y quaenam: prae- cepta in singulis his carnibus, sive inte- gris, slve illarum extracto, diu atque etiam per itinera lòngå, cünservandis, sint se- quenda. SIAT mm rasawad XE JI 3 : : QUAES- & 4 QUAESTIO. THEOLOGIC . Probetur ,: Doctrinam. Christianam, cum sanae rationis de Deo. rebusque divinis de- creta. pure traderet, divina, auctoritate confirmaret} vaária ratione ,illustraret , ad homines -consolandos' emendandosque .adhi- beret, .atque, ad; perimultorum .. notitiam propagaret ; et, "Theologiae, quae dicitur: Naturali vælde profuisse , et vero de«gene- re humano , hoc quoque nomine, optime meruijeeli ASSAT OLCA I Oy PEART EER “Quaeritur , qua ratione fiat, ut secun- dum Naturae jus, ex pacto, "nulla accea dente. praestatione , gek. et obligatio per- **131 CIUS {S 3 03V AR! $2 TALS 39 fecta oriantur. i " 2 2 d uam quaestionem. ita respondeatur , mE EIEXTAS T, S h ut , páucis. ante. declarata | pacii. natura , m praecipua. scriptorum. de hac juris 'et obligationis. perfectae pos et Tün- damento: sententiae explicentur ét disqui- rantur , ac tandem; quid verius videatur aranne probabilibus doceatur. LEE. QUAES- OQUAESTIO MEDICA: "a Suocincte enarrentur praecipua Receiiio- Tum experimenta €. Bell, M agendne; Eschricht, Schóps et Belli ngeri de actione nervi Olfactorii; Trigemini et d'acialis, nec mom de utriusque radicis mervórum 'spinalium officio ,"'ut ^ denique e" disputatis coricludátur, quaenam prubux — sit &ctio horum: —(— etui? LE. í yi S Q UAESTIO. LITERARIA. AVT938 Disputatio de Platonis Phaedone , qua primum sermones. Socratis cum amicis breviter, sed. "tamen. apte et. ex dialogi wow». i ratione . enarrentur : tum petantur inde et éxplicentur , quae ad animi immorta- litatem probandam prolata. sunt. argu- menta: tandem quae sit eorum argumen- x e $33 ‘torum in ; Philosophia theoretica vis et. auc- ftat 3 à ‘toritas , efficiatur. J uf. . HI. ' Lectionum ,. inde a feriis aestivis. f. "I0i9ccoxxvii1. usque ad ferias aestivas A. CI10I9CCCXXIX. PEPEE R haec pi Fatio constituta. i “Tn FACULTATE MATHESEOS ET : ! PHILOSOPHIAE NATURALIS, sana | docebunt. | Elementa Matheseos Y. F. L. SCHRÓ- DER, d. martis , mér curii , iovis et veneris hora VII. ` Phy sicam Mathematica, : iab Pois- son, I. F. L. SCHRÖDER , vna mercu- rii ei saturni hora IX. Stereometriam aique f AE Sphaericam, adhibitas ad Geographiam et Astronomia |: 35 as SCHRODER ? die iovis et veneris hora. IX. | ; Geometriam Sublimiorem , inprimis Theoa riam Curvarum l. F. L. SCHRÖDER, hora auditoribus commoda. , à | | Phy- FIT | í Physivcam experimentalem G. MOLL , die lunae, martis, iovis et veneris, hora I. ` Astronomiaė primas notitias G. MOLL, d. lunae; marti$; iovis eti veneris, h. IX. vel. alia , auditoribus magis commoda. ^ Astronomiam theoreticam.: et practicam G. MOLL, iüsd. d. h. II. Elementa. -Hydrotechniae , ad presentem conditionem Patriae adplicata , Si sufficiens numerus auditorum adsit, belgico sermone, exponet G. MOLL , hora deinceps indicanda. “Chemiam generalem et applicatam . N. c. DE, EREMERY, diebus lunae , , martis, mercárii , iovis et veneris, di XIL, P1 0 "s L KOPS, die lunae; martis , iovis et vene- ris, h. X. | - Zoülogiam. Universam , N“ C. DE FRE: MERY , - diebus. iovis et veneris , Bi XI. Anatomiam comparatam Tu. G. VAN LIDTH pr IEUDE .,.diebus mercurii et sa- turni, hora auditoribus commoda. fus Mineralogiam. et Geologiam. N. e DE FREMERY , dicbus lunae, et. Omárüs ho- ra XL 35 €x TES . Oeco- XIX 4 OCeconormiai ;ruralem. 1. KOPS, diebus lunae, -mercurii et iovis, hora L. saturn; hora XII. -Disputandi exercitationibus , die saturni hora I, alternatim praeerunt Professores in Faculta- te Matheseos et Philosophiae Naturalis, sin- guli in partibus sibi demandatis. In FACULTATE THEOLOGICA. Theologiae Naturalis selecta capita ube- . rius illstrabit H. BOUMAN, diebus qud el veneris, hora X. Historiam Ecclesiae Christianae, inpri- mis recentiorem , tradet H. IL ROYAARDS, diebus lunae et martis hora XI, et die mer- - curii, hora VIII. Historiam | .Dogmatum Christianorum narrabit H. Y. ROYAARDS, diebus lunae ct martis, hora II. - Historiae Ecclesiasticae Belgicae loca -selecta , inprimis quae Societatem et Jus Ec- clesiasticum hodiernum spectant , explica- bit H. I. ROYAARDS, die mercurii, ho- ra Il. Cor... zry - Collocutionibus cum provectioribus de lo~ cis Historiae Ecclesiae: et Dogmatum vacabit H. I. ROYAARDS, die iovis, hora H:; cum Candidatis , de Historia Ecclesias- tica et Doctrina morum Christiana, die mercurii, hora L.. j aliave auditoribus com- moda. | | Disquisitionibus , rabati atsdanibae | praeviis , vocabit H. I. ROYAARDS, die lu- nae, hora XH. | . -Hermeneuticam Novi Foederis, diebus lunae et marüs, hora X, tradet H. BOU- MAN. | pru . Scripta nonnulla Paulino interpretabitur H. BOUMAN, diebus lunae et martis, ho- ra IX. Jesaiae illustriora | vaticinia. explicabit H. BOUMAN, diebus iovis et veneris, ho- ra XI. | -© Theologiam pues tole docebit. I. HE- RINGA, E. F. diebus lunae , martis, iovis et veneris , hora XII. | Collocutionibus de T. heologia populari va- cabit I. HERINGA , E. F. die iovis , .horis vespert. a VIL ad IX, ` Aq? | Dis- UEY rDisquisitionibus, cum provectioribus insti- tuendis, probationi, sive academicae, sive ecclesiasticae, praeviis ,, insigales horas desti- nahit 1, HERINGA ,. E. E; | Theologiam morum. Christianam docebit H. L ROYAARDS, diebus. lunae et, martis; hora. L et die mercuris,, hora IX. Praecepta horniletica tradet .. J.. HERIN- GA, E. F. diebus lunae et iovis, hora VIH;: | aroti oratorias sacras modera- bitur I. HERINGA, E. F. die saturni, ho- ya. IL. vel. alia magis cómnioda. : Officia doctorum. et. antistitum in Eccles sia Chhistiana. exponet I. HERINGA, E.F. dicbus martis et veneris, hora VIII. Puerorurm doctrinae Christianae initiis eru» diendorurm.. Cxercitalionem. instituet 1. HE- RINGA , E, F. die. veneris, hora XL - -; Conmilitonibus orationes habentibus sacras práeses- aderit I. HERINGA , E,. F. die mere curii, hora XII, H. BOUMAN, die lunae; horà I. et Hi. h ROYAARDS , dieiovis, ho- ra. I, | Publicis iipiutandi libkcitutiboilius praee- runt, 5. alternis hebdomadibus, die mercari , -91 ho- XVI hora'L. alternatim, I. HERINGA , E. F., M BOUMAN, et H. I ROYAARDS. - G. vau OORDT , etsi suo rogatu, hono- rifice a Rege dimissus est, lubentissime ta- men sua officia et consilia, quoad ejus fie- ri possit, offert commilitionibus. Orationes sacras habentibus praeses aderit, diebus ét horis et sibiet commiliti onibus opportunis. In FACULTATE IURIDICA, doce- bunt, Institutiones H. ARNTZENIUS , diebus , martis, mercurii, iovis et véneris, hora I. —Pandéctas W estenber gio duce H: ARNTZENIUS, diebus martis, mercurii, io- vis, veneris et saturni, hora X. -Jus Belgicum ad ductum linearum Tur: Civ. Holland. descriptarum a CI. N. Smal- lenburg, L R. oe BRUEYS, diebus lu- nae, martis, mercurii, iovis et veneris, ho- ra I. ) Historiam Iurisprudentiae Bbrnihoó H. ARNTZENIUS , diebus martis et iovis, hora XL veneris, hora IX. Riddim iuris l. R. DE BRUEYS; die- "e M, Fá dien Se afr e - E " em iia ipe a NICU are CR d, acr Lem j ERT u «x een T e ERR E RN PETERE e -— i | 2305 rr dm aum n " E x r "P 4 MT t 7 s 1 cer nd 3 PAAR déc Pis Tue a. XvIÍ dicbus lunde hora X, mercürü et veneris; hora XI. -Elementa oeconomiae saiia L-R. DE BRUEYS, diebus lunae; martis et joda; ho- ra XI Ius naturae C. À. VAN ENSCHUT, die- bus martis, mércurii, iovis et veneris , prà X., duce Haus. Ius publicum universum et belgicum C. A. van ENSCHUT,, diebus martis , mercu- rii, iovis et veneris, hora XII. .. Jus gentium, inprimis. practicum, bris commodis. lus Criminale universum. et b belg iit €. X. VAN: ENSCHUT, diebus martis, mer- curii, iovis et veneris, hora IX. Disputandi exercitationibus , alternis heb- .domadibus ,` praeërunt Professores in facul- tate Iuridica. . In FACULTATE. MEDICA , docebunt. Anatomiam Y. L.C. SCHROEDER -vAn DER KOLK, quater per dierum hebdoma- dem, hora. IV. Physiologiam 1. L.C. SCHROEDER VAN -e DER Xr p»ER:KOLK ; diebus lunae, martis, mercuri ii et iovis, horà VHI. matutinà. | Dissectionibus Cadaveris Anatomicisy op- sitit: -anni tempore instituendis, praeérit miman J. L. C. SE VAN DER tidici litio cxponeL p. F. SUERMAN; ter per dierum hebdomadem , hora IX. - Doctrinam: de eognosceridis eb curandis Jorninum mörbis" L L TT, quater hora. XII. ^ amo : . "Therapiam. nuu , eb apparatum EA exponet |. L WOLTER- BEEK , quater, horat - Mh nent vernaculo sermone, N. C.. DE FREMERY, dicbus i iovis et veneris , ho- xà 1l. | - Examen aegrotantium , et. Serneioticarm , I I. VOLTERBEEK, in Nosocomio aca- demico, hora X. | | Institutionibus Clinicis morborum inter- norum vocabit I. I. WOLTERBEEK, sin- gulis diebus, in. Nosocomio Academico. Praxin chirurgica tradet B. F. SUER- - MAN, quater per dierum hebdomadem, ho- ra VHI. i : d T bad xm Opérationes ' 'chirurgicas demonstrabit B. F. SUERMAN," tempore hyemali, quater për dierum. hébdomadem, horà V. Institutionibus! clinióis in arte chirur- gica, quovis die, vacabit B. F. SUERMAN. — Theoriam- artis obstetriciae L 1. WOL- TERDBEEK,: die martis, iovis et veneris hora IX, vb i Institutionibus ^ obstetriciis ,- blprlae practicis in Nosocomio habendis — I, I. WOLTERBEEK: | en - $ Politidm medicam tradet N. C. Dg F RE- MERY, dicbus mercurii et saturni, "hora VIIL: | ; Di tputähds 'wieneitátionfbüs , alternis“ ib. domadibus , PROMIS in Tracutate" — | "praeérunt. ^ EL BLEUEAND; licet propter aetatem sep- tuaginta annorum honorifice rude donatus, "commilitónibus ; ; qui explicationem accuratio- ifer speeininüü Anatómicorum et Patholo- gicorum ià Museo praesentium desiderabunt, sua officia, quantum valetudo permittet , offert. EPR F.: HEYLIGERS; quando ipsi per va- létidinem licebit, Chirurgiam dendo et Artem Obstetriciim traditurus est. ^" - | seg 1 In gA dm FACULTATE PHILOSOPHIAE > THEORETICAE zr LITERA- ~“ RUM - HUMANIORUM , AETA evu ux Bebbun ec Asi ` -Logicam l.F. L. SCHRÖDER , die u- mae, hora ll. atque die. saturni » hora VIH. Loca Selecta ex Metaphysices | Doctrina dF. La SCHRÖDER, diebus iovis et venc- fis; hora U.. litérab Datinks A VAN GOUDOEVER, -diebus lunae, martis; iovis et. veneris, hora X. interpretando cum Ciceronis libros de le- - . gibus tum Horatii Epistolam ad Pisones. ~< De optima . cum. puerorum. instituendo- rum tum Literarum. Humaniorum | docen- darum via disputabit , A. van GOUDOE- .NER, diebus. Mercurit h. I. - et saturni h. Mikaob5 o! | . ZIntiquitatem Romanam E VAN GOU- DOEVER, diebus lunae. mercurii, iovis -et Saturni, hora IX. s sExercitationibus O ratoriis praeérit . À. vAN GOUDOEVER „die Mercurii , hora XII. «Literas Graecas tradet Pu. G. VAN HEUSDE, thterpegisnh cum. Plutarchà. De- G mos- xxr niosthenis vita” et> Iliad, Rhaps; VI. diebus: martis et veneris, hora XI: tum Demosthe- nis oratione -de Corona, diebus lunae et io- vis, hora XI. ) libus. cehrod "Literas Hebraicas: docebit. d E PA- REAU , ita ut. Grammaticam exponat , die bus lunae et iovis, hora IX. -eademque ho rà, diebus martis et veneris; womeyt ràc- tetyCapità e Regum Libris. À «o sis? Literas Chaldaicas et Sy rlabids. I. iL. PAs REAU , diebus lunae et iovis, hora Xi -Literarum Arabicarum initia I. Hi PA- REAU, diebus martis et veneris; hora XI; et carmina quaedam Arabica antiquiora iractare perget die mercurü; hora: IX:s ng alia commodiore. CH 210: va ntiquitatem Petaia idet I E PA- REAU; diebus lunae : iter iovis et. we: meris, hora I. | Hem Historiam gentium, praesertim Orienta? lium Pa. van HEUSDE, d. inane martis, iovis et veneris h. "XIL ~ Historiam literariam Historicorum Re~ centiorum , Pa. G. VAN HEUSDE, T diebus müercurii eet saturni hora XE“ GID x08 : © Historiam Patriae, A. -SiMONS:: d. E c mar- XXH martis, mercurii; ovis; retia Yanpris; , vocal VH o | Historiam . bsp Api Belg. T in i " horis, auditoribus commodis. A. ,SIMONS..'. Jiteras Belgicas et Hloquentiam ;.^À. SIMONS, d. martis, mercutii ,: „i joyis , et ^ve- neris 5: hora: di. X1 sed i. ssnuT. end -.9Poétarum principum Sn aiio XF DE selecta loca, À. SIMON Sy d. Sparte cet ves Dat , Jod dii: wo. do esini Jensi . ` Práecepta at li bene Belgiei: ir per A SIMONS; d.mariüis,horà Xil. mercurii, ho- rà XL. iovis; hora IV. ét veneris; horij XII -Disputandi- exercitationibus: sermone.BDelg; pracërit ,. alternis hebdomadibus , .. die: iovis; hora IV. A. SIMONS. .5'101b9 miutt09. -BUR - JDisputaridi exercitationibus praeérunt ;.al- ternis; hebdomadibus , die-sáturni- hora L. als ternatim Pr. G. van HEUSDE:.et A... NAN SOPRON Bae | Vue arole Ns t L4 e F á "Y eo. CA LAAF L A, Vid 4 e 3.1 t nnt OG, DORN SEIFFEN, Lit. Human, Lecz tor, diebus lunae et iovis ; hora. Va, Grame . maticam, Graecam, exponet; iisdem» diebus ; ho~ XXIL hora VI., aut alia, auditoribus magis com- moda, de rhythmica ratione, tam in Grae- corum, quam Latinorum , n car- minibus aget. s Ee | oL-H. KOCH, Lingua’ César hr gram- maticam get vhistoriaiio literariam : intérpreta- bitur, horà aodioribas commodà. Literas Francicas tradet, F.M; D'ANGE- LY, diebus lunae et iovis, hora V. , Literas Anglicas-tradet C.. TAPSAN: diebus lunae. et iovis 4 hora IV... | LL. DE FRANCE, Academicus gladiatoríac iae artis Magister, „quotidie aptum et elegantem gladii usum docebit. | | !» J ' d £ ^ * M Mu ul ` As à T -—— r oey - e ` Bibliotheca" Academica , diebus Eunae; Martis , Iovis et F. eneris ,. ab hora T. in Il. diebus Mercurii et Saturni ab Ahora I. in IF., et , feriarum tempore , singu- lis diebus Fovis, ab hora I. in! II., uni cuique ae I d ) ' re X p 1 N i E D [| t . n e YT? TWO beo 4&2 » t 4 "3 du SE | $. IV. TT XXIV- TN. vul A E. Inde a die xxv1 Martii, a. cro19€66x xvi ,. usque ad diem xxv Martii, a. o10100ccxx1x. Dissertationes , sive publice; sive opinins » defensae sunt hae. rotibas rod emid x ^ Anno cIoI0606XXVIiI. "53s Die xxix ariii; IAwUs KokER, ex pago Broek in Waterland, privatim de- fenso specimine Anatomico-Pltysiologico de sübtiliori membranarum serosárum Fabrica ob magnam doctrinae praestantiam , cum lau~ de Medicinae Doctor creatus est. Die xxi Április, OcrAvivs , FrANcIs- cus ByrDE, Jheno-Traiectinus , Medicinae Doctor, privatim defenso specimine Chirur= gico- Medico , de Hydrocele , variisque metho- dis ejus operationem instituendi , ob magnam. doctrinae praestantiam , cum laude, | Die xxx Április, [OHANNES ý HENRICUS, . GUILIELMUS SwELLENGREBEL, Roteroda- mensis, Juris utriusque Doctor, ob doctri- nae praestantiam , privatim defenso specimi- ' : ne x*vo ne Historico-Iuridico de Fontibus iuris från- cici,; cum universe ; tum in Heredum Vinc sedat "du, ; enl « (061M lesa: eerieioeb - Die xx Maii , IANUS, Cives ; ADRI A NUS Pers RvokgN , Zredanus luris utrius- que Doctor, privatim defenso specimine ius ridico, sistente Quaestionés ex codice legum civilium , ob magnam doctrinae paisanas cüm laude. MAU e oU pent íl "Die vr Maii,Nt1conAUS, ADRIANUS VAN VELSEN VAN VOORTHUIZEN; e vico Abkow+ dé, Turis utriusque Doctor, ob -doctrinae praestantiam , privatim defensa disputatione iuridica, de Parte bonorum, iure nium -— cognalis reservata. |. AL "Die vix Maii ,. JOHANNES ; FRANCO Baien JIselostadiensis , Medicinae Doctor, .publice 'defensa Dissertatione Medico-Practica de. Tus» 'Si eonvülsiva , ob: magnam aoine pepe diam, eum láude; zi LLH TA ürpirect Die xvi Maii, DrigpERICUS - Aiiandnanbs PurnisERTUS VAN TUYLG vAN Srnoos- 'KERKEN A/eno-T'raiectinus , Jüris utriusque Doctor, privatim defenso specimine. Acade- mico iuris Criminalis de Poena Exsilii, ob magnam doctrinae praestantiam , cum laude; XXVI nDie:xxxx Maii; luus; PETRUS: STRICK VAN LINSCHOTEN; Aeno-Treiectinus , ob doctrinae praestantiam luris utriusqusi Doce tor y: privatim: defensa-- Dissertatione. Histori- co-lIuridiéa , de Venatione et.Iure. vaania tam antiquó: quam NOYO, POT 1^gp Die xriZunii , VaNus y IomANNBA; Fn DE- n10Us;.ÁnEWYN, zimstelaedamensis;, - faris utriusque Doctor, privatim defenso.speci- mine :Oeconomico-Politico; de. Necessitudine inter; tres.-in civitate divitiarum fontes y agri- cultirani, mercium fabrieatiohem et. merca- | turam, ob magnam doctrinae pradsiantium ,cumilaude;-.| |... Y. .5] Die xx Iunii, xad AGATHUS. Du. KER; "JA heno-Traiectinus ,. luris. utriusque Doctor, publice -defensa "Disputatione Iuri- dica „ode Rescissioné emptionis venditionis: ob vilius: pretiuni ; ex. historia iuris illustrata, ob magnam docirinae paesa cum, laù- dojumronshs ; ihian UXE | ito voice P Bavin T vinidetinue ; luris utriusque Doctor, Qrivatim. défenso spécimine.: iuridico ,. exhi- benteitànimadversionės -ad-locum Codicis. Çi- viles de obligationibus ,- quae: ex conventione | A oriun- Bü nane RXVII oriuntur: ob. umm doctrinae, pinaasa cum laude. . eid fap TIt ojarm -Die sinepa repais pi rea a Ü-uÀ MA: Doetichemò-Gelrus, Philosophiae 'Theo- reticae Magister et, Literarum. humanioruni.Doc- tors; publice, defenso.; specimine: ..philologico de Sophoclis. Antigona, ob summam: doctri- nae. praestantiam , magna, cum laude. .......;.55 «Die xxv Lunii ,.lAoonus, CORNELIUS VAN TuxgnsN , B rielo-Hollandus y..Yuris. utrius que Doctor, privatim defensa |Disseriatione luridica, de Accessione;:. ob magnam dounigey-- praestantiam , cum laude. s: M itini oU Die xxv lunii CORNELIUS- DRONSBERG:} Amstelodamensis, luris. utriusque Doctor, publice. defensa..Dissertatione,luridica, de Re Monetali, imprimis de, legibusset delictis mo- netalibus , . horümque. poenis , .. ob ; magnam doctrinae praestantiam , cum, laude... "Die xxx.dunüy, Uwi1005/AÀ EnARD VAN ArnBRDA. YAN ;DLoEMERSMA, , Groninga- nus ;, luris. utriusque Doctor y. privatim de- fenso specimine lIuridico, exhibente Quaestio- nés iuris varii ‘argumenti, job, magnam. .doc- irinae praestantiam ; cum-làudez; T o ciora n Bodein: didal LroxanposHauminc, ym Š he~» XXVIII hemia GeIrus, Philosophiae Theoreticae Mas gister et Literarum humaniorum Doctor, pë blice defensa Dissertatione Historico-Littera- rià, de lasone; Pherarüm Tyranno, ob. ad | námi doctrinae praestantiam , cum laude. ODDie r Iulii; PETRUS, o vibe YS VAN! DER VELDEN,” Rheno: Troiéctinus, Yuri, utriusque Doctor ,: publice defensa Disserta- tione Iuridica; sistente Quaestiones ex Codice Civili Francico, ob magnam doctrinae praes- rond eim Jaudeb wmm vroost I oup Die'11 Julii, GERARDUS npa 9 fau mensis, Math. Magister et Philosophiae Nà- turalis Doctor, publice defensa Dissertatione Physica, de Dilatatione liquidorum- per caló- - rem, ob summara doctrinae — i ai oami lude; 55:00 charg Qiicionolf Die 1i Julii, HgNnRICUS Backing j Rhes no- T'raiectinus , Yaris ütriusgue Doctor; pua blice defensa Dissertatione Iuridica; de^ Vi . probationis , quam: habet confessio: criminis rei, ob magnam — —— cum làude,- ^ ici ontim3oqe oeni "Eodem die, lonaAwwNES Piinia mensis , Theologiae Doctor, publice defensà Dissertatione Theologica; de: lohànnis Euan- e . ge- XXIX gelio..non -prorsus dissimili: prioribus Euan- gelüs, nec ob dissimilitudinem | repudiando , ob. summam doctrinae DOustaptimt, magi na cum- laude, . 7 | Die iv. lulii, ‘SALOMO, [ACOBUS - VAN Lier, Rheno+Traiectinus, luris utriusque Doctor y privatim defenso specimine. luridi- co , de: Conditione resolutoria; secundum co- dicem legum. civilium , ob magnam doctrinae praestantiam , cum laude. Eodem: die,- GUILIELMUS SERRURIER, Trans-lsalanus | luris utriusque Doctor, publice defenso specimine Iuridico:| Animad- versionum ad locum Gaii de Potestate, ma- nu et mancipio, ob summam doctrinae prae- stantiam , magna cum laude. Eodem die, EvEgRAnRDUS , laNus , IACOBUS NERWEYDE y Amstelodamensis , Juris utrius- que Doctor, publice defensa Disputatione Iu- ridica , de eo, quatenus actiones, virtutis legi contrariae , delictis i in civitate sint. accensen- .dae, ob magnam doctrinae praestantiam , cum laude. Eodem die, FgRDINANDUS, LEONARDUS Beers » Steenbergensis , luris utriusque Doc- m » ob doctrina praestantiam, privatim defen- (101 1 so Xx só^spccirtiine Tariäico ; distite "quasdám obt servationés i de^ — T ' secuiduti eode lépuià eil T 000 0o0n | Die v Iulii; Fossdstóde NERING — ud nholtinus ; Turis Romani Doctor; ob doc- irinae praestántiam ; ; privatim defensa Dis- sertióne^Turidica, "de probabili portionis" de: giüntáe- apud Romanos caüssa et origine. s:Eodern die; CAROLUS, EvERARDUS , losE- PRT FnANCISCUS. VÄN NISPEN, Zweme- ria-Gélris , Turis ' utriusque i Doctor, “pri- vatim “defenso” specimine Iuridico , Quaestio- nes-lüriditas exhibente, ob magnam doctri- nde praestantiam , cum laude. ` "Eodem die, NicoràAvs VVITSEN ELIAS, Amstelaedamensis , Iuris utriusque Doctor, ob doctrinae praestantiam , privatim | defenso specimine Turidico, exhibente Quaestiones de Turibus et Obligationibus j- , cum tutoris, tum minorum, ex codice legum civilium. ^ ^ Die xxiii Sept., LANUS ; PETRUS, LAUREN- TIUS STEENS AYNEN, Haganus , luris utrius- que Doctor, ob doctrinae praestantiam , priva- tii defensa: Dissertatione Turidica de Deposito. Die ires Decemb:, lsAücus VAN Lien, Er. S Rlenó-Traiéétinüs, Medicináe Dóc- tor, XXXI tor ,- publíce ;defenso. specimine Medico ,. de Dentitione sana: et morbosa ;.- ob . magnam doctrinae praestantiam, cum laude. Eodem die, FaEDERICUS,REVIXIT VAN NaznssEN, Bredanus, luris utriusque Doc- tór; ob. doctrinae praestantiam j - privatim defenso specimine Iuridica, seme — nés Türis Civilis; -= nt Dié x vir Decemb; ^ Diii aee. " hiaai. NEDY AGA THUS ARNTZENTUS ,- ZTaga-Batá- «us, Medicinaé Dóctór, publice-defénsa Dis- sertatione Medica , de Suicidio, observatiórii- Pus Anatómico-Pathologicis illustrato , ob: ipee nam dóctriüae praestantiam , eum laude. : "Die xvii Decemb., ASRAHAMUS — "mstelodamensis , Medicinae Doctor ,- pri- yatim "defensa - Dissertatione" Pathologica ; de 23 "Vermibus intestinalibus . , in viis biliferis: re- "pertis; ob: nii: doctrinae ` Lippi ; um laude. “ Die xxx Decemb. , FRANCISCUS Mia Ada WENdESLAUS THEA , ‘Civis Belga, Con- : stantinopoli natus , ob. summam doctrinae "praestantiam ; magna cum laude , >; luris : Ro- :mani et hodierni Doctor; privatim: defenso "Specinitie Turidico,' de- causis ob quas- pax cum XXXII cum høste communi, a gentibus in' bello. so« ciis , iure, seorsum condatur. Amino. CIOIOCCCXXIX. Die xxvi Januarii, HENRICUS , ÁDRIA- NUS; REGNERUS VosMAER , Z7aga-Batavus, luris utriusque Doctor, privatim defensa | Dissertatione. Iuridica , de Societate nominata, sive de mercatoribus communi. nomine socie- Aatis,. ob. magnam doctrinae praestantiam j .cum laude. | | ~ Die yrr Februarii, Pamti Lnd ME NUS, ANTONIUS , CATHARINUS REIGERSMAN, Rheno-Traiectinus , luris utriusque Doctor , ob doctrinae praestantiam , privatim defensa - Dissertatione Iuridica, de legibus et institutis .belgicis, cum antiquioribus, tum recentiori- „bus, quae spectant curam in mercibus, ex auro vel argento fabricatis, publicae cautio- .nis. ergo adhibendam. „pie xx. Martii, Tosernus Feann ; 0 CHER PET M GR RR Theologiae Doc- tor, publice defensa, Disputatione Theologi- ca ; de.Consilio et causis proditionis- Iudae, ob magnam doctrinae praestantiam , cum laude. $. v. XXXIIL $. V. Ánno ciorioCcccxXviri. Die xxvi Martii, Academiae Curatores, Viri amplissimi, in Senatu convenerunt, quo- rum Praeses; Iano Kors; Viro cl., in sequen- tem annum Academicum Rectori desigüüto, postquam solentié iusiurandum praestiterat , novam Magistratus dignitatem est gratulatus ; ct anni nunc exacti Rectori, ANTONIO VAN GoUDoEVvER ; Viro cl. , pro fide et cura, quam in Academiae rectione patefecerat, gratias egit. Gratulationi humaniter respondit. instantis anni Rector. Mox schedulae a Graphiario aiita Gif eorum nomina continentes; quibus in certamine litterario praemium reportare haud contigerat. His peractis, Curatores, universo Senatu comitante j ANTONIUM VAN GoupotgyEn ; Virum clar. , in. cathedram deduxerunt, ex quà Ora- lor primum. dixit s: ,,'de Francisco PETRAR- CHA Literarum. huimaniorum;, saeculo xw. instauratore praecipuo.?" Deindeea enarra- xit; .qude , ipso rectore, Academiae evenerant; sive ;jlaeta, sive tiistia. Porro praemia tradi- dit Vietoribus in certamine litterario , LEONAR= , AT ett DO XXXIV no loanni Frenerico [awssEN, ' GUILIELMO CHRISTIANO SumNGERLAND Cownapr, Theolc- giae in hac Academia studiosis, et GorLigL- mo vaN Lynnen, luris in hac Academia Can- didato , uti et honorifica testimonia iuvenibus Joanni EvERARDo DE Voocr, Theologiae in hac Academia studioso, Antronio: Henrico . VAN Dër Kemr, luris in Academia Lugduno- 4 Batava Candidato, qui, sorte, praemio ca- ruerant, atque Gerarno MorzNkAwP, Theo- logiae in hac Academia studioso; cui secundi honores in certamine contigerat. Tum : quaes- tones in proximum annum Academicum, a singulis -ordinibus propositas, praelegit. -: De~ nique munus. Rectoris abdicavit, sibique ab. augustissimo Rege datum successorem procla- mavit ac salutavit. : Anno cIO10CCCXXIX. Die ix Martii, in conventu Curatorum , Rectoris, Adsessorum et Graphiarü lecti sunt in subsequentem annum ‘Academicum Ad- sessores quatuorviri lanus RicHARDUS DE Bavgvs, BERNARDUS Franciscus SUERMAN , oannes FREDERICUS Lupovicus ScHROEDER et PriLippos Guinermus vAN Heuspe. Graphia- rii munus demandatum est ANTONIO VAN Gov- DOEVER« | | i | TANG JANI KOPS O.R ATO, D E EMOLUMENTO , QUOD EX BATAVO- RUM ET BELGARUM CONJUNC- TIONE IN UNUM REGNUM, AGRI- "CULTURAE PER TOTAM PA- TRIAM ACCESSERIT: .— DICTA PUBLICE DIE XXVI MARTII , A., CI0IOCCCXXIX, QUUM ACADEMIAE REGUNDAE MUNUS SOLEMNI RITU DEPONERET. Pd j Å griculturam in nostra patria maximi momenti esse habendam , publicamque salu- tem arcto vinculo cum ea esse conjunctam , tam omnium consensu hocce tempore ve- rum habetur, ut nulla demonstratione am- plius indigeat. Hanc adeo artem, uti etiam ceteras industriae partes, omnem curam, exhortationem et tutelam sibi suo jure quo- dammodo postulare, quis dubitet ? etenim per proximos triginta annos hoc toties pro- barunt; tam diversa ratione ostenderunt ; tam multis rebus factisque perspicuum reddiderunt viri hujus disciplinae studiosissimi, ut hi, quibus de Neerlandicae ^ Agriculturaé prae- Awita tans- i UA E Tu stantia atque utilitate nondum persuasum sit, apertis oculis nihil se velle videre profiteantur. Quoties autem ipse in diversis muneribus, àd hanc disciplinam et artem spectantibus ; quoties , inquam, perversas istas et praeju- catas nostratium opiniones, quas de hac arte reperiebam; tollere-ceonatus-(1) fui, quas quidem ob supra jam dictas causas amplius impugnare supersederem , si in nostra pa- tria priscus rerum status fuisset conser- vatus. Jam vero quoniam tot et tantae priori reipublicae: accesserunt. provinciae , ut nova inde orta sit oeconomiae politicae ad- ministratio, novámque ácquisivit formam ; no- vi quoque dantur et se offerunt nobis rei adspectus , ; ex quibus Agricultürae nostrae. ratio considerari meretur. Mirum ergo ne: mini videri debet si ex industria gisquis- verim , quos effectus. hicée v novus Térum ordo (1) In diversis disputationibus et prolatis sententiis ; quac passim. düveniuntur in opere a me edifo , A9 1805-1814. Magazijn vån, vaderlandschen: Zandbouw y; zes deelén juti quoque in oratione inaugfrali , eum professoris. mugyer:ths sipcarer. À*. 1816. F? K - J O-R A T.s O 5 in. agriculturam | nostram | habuerit ; quanta emolumenta. haec inde perceperit, et quomo- do haec industriae pars a; cujuscumque. or~ dinis viris in nostro regno jap comsidirang da esse videatur. |. ; esi :SCum Magistratus me aa HN vOs (arci jubeat, hujus diei solemmitati non alienum , meae provinciae accommodatum , vestrisque auribus A. Hs haud. indignum: videtur , :si:in hoc argumento nostra“ versabitur orátio : . in- primis quod illa septentrionalium: Australiu» que provinciarum conjunctio ad. unini regnum ;' ab hinc aliquot annis sit faeta ; atque adeo ex perientia et usu'satis superque éxtra omnem: dubitationis aleaur' sit: positum} quantum in-- cremienti^ Agricultura ex "hac ceperit conc: junctione; quapropter non de incerto quo-' dam et futuro rerum eventu "agemus, . sed. praeterita respiciemus 3“ quae “nobis salis: mas» "teriae ad hujus rei conteniplationeur | sugge-: rent. —- Dicam ergo. de: Emolumento ;: quod: ex Batavorum et Belgarum conjunctione . in: unum Regnum: Agriculturae : pa totam: pà- iiam ‘accesserit. ( Difficilem. sàne yos intésm agprerlior:; me. "àv il- 6 ORATIO. 1 illam utriusque populi ad unam gentem conso- cialionem , tamquam Agriculturae utilissimam , vobis ob oculos ponere velle: est autem haec ipsa diversarum provinciarum conjunctio , quae tam in australi quam septentrionali regni nos- iri parte, non eodem apud omnes fruitur fa- vore, In gravi ergo et ardua materia versa- tur oratio , dum res attingam , de quibus ho- mines.non solum in diversas abeunt senten- tias, sed eliam opiniones maxime praejudi- catae reperiuntur. Quid autem ego rem tractare deterrerer, quae, uti mihi persua- sum habeo, immensa commoda atque emo- lumenta nostrae affert patriae. Anne ego, qui per iriginta tres annos, in omni regi- minis forma, in rebus ad agriculturam per- üinentibus pro viribus meam. operam prae- stiti , nunc me deterreri paterer, quo minus ejus: defensionem in me recipiam, et tan- quam dubius pedem retro referrem, cum mihi constet, me in certamine non succubi- turum esse ? Niholominus. A. H. ad vestram benevolen- tiam, ea, qua par est, modestia confugio. Audite; quaeso, me integritate, viris gra- Gi Yi ÒR A/T I O 7 vibus propria. Quid? quis vestrum me ad vos verba facientem ante condemnet, quam audiverit? Quis in re tanti ponderis prius sententiam ferat, quam -meam orationem ad finem perduxerim ? attamen ne vestra pa- tientia- abuti videar, operam dans, ut me humanitate, benignitate atqu& attentione aus- culiatis , vos etiam atque etiam rogatos esse velim. | das ! Agriceulluram hoc in argumento latissimo sensu esse accipiendam , nec solum diversi generis plantarum cultionem , sed etiam universae ‘rei pecuariae curam significari, cuique patebit: estque haec Agricultura , cujus statum tam apud Belgas, quam apud Batavos vestrum in conspectum Bre- viter ducere constitui, qualis sese habuerit apud singulos ante provinciarum conjunctio- nem, ct qualis sit ejus conditio, postquàm “hi populi ad unam gentem consociati fuerunt. : Utrique populo primarius quidem fons erat, ex quo- largissima scaturiebant | etuolu— menta, sed ipse fons cuique diversi” erat ge- neris. Quidquid -enim mercatura ` ad- Bata- vorum salutem valebat; id Agricultura: Bet- gis 8. ORAA gis tribuebat „ quod., quo: clarius: pateat , rem paulo accuratius. ad. SEKRTISD EAGEMYS 15s c -Ne cogitelis , me ;in.mercaturae laudem: hic | 'exspatiari velle: silentio. enim praetermitto - priscae xeipublicae. incolas.: suam insignem magnitudinem , laudatam carissimamque liber- tatem ,.immensdw opes divitiasque , . egregias artes .atque doctrinas ;. mercaturae referre de- buisse accepta: quis enim vestrum haec om- nia non: mihi assentitur ? .Silentio vero prac- ierire, quantum. veteri illi- mercaturae. ac navigalioni Agricultura debeat, vetat religio ; estque- hanc. -solam < ob -causam , €ur cum maxime de mercatura mentionem faciam, ei.quae pars tantum in considerationem nos- iram venire -debet. ` BOTEI ‘Pauperes -+ et exiguae TE PS Gluncáe : istae regiones sunt dicendae;. quáe;, agrico- lae. laboribus male. respondentes, nihil am- plius; quam . quos sibi‘ suisque: -prospiciat, proferre . solent ;:;inam:; ubi ciagricultio largum : copiae- cornu in industrium “rusticum effan- dit, ibismulti fructus: ad: aliorum ; rei. rus- licae inon: operam "dantium, usum acquirun- and quis ergo. sibi upto e eos. aliis trade- : re, O A A .T À 9. 9 re, cuique. offerre solet agricola , dummodo pretium - justum... inde... consequatur, i, Quaeso A. H. quomodo crgo agricola. ipse, mercatus ram agat; animadvertile; et quo plura.loca ad suos fructus vendendos illi patent, uo felicior merces eo transportandi datur occa- sio,.eo "magis rustici. prosperitas augetur , crescunt. ejus - opes. . Numquam. .ejusmodi agricolae. timor .obrepit, ne ejus agri nimios proferant -fructus ,.. cum. floreni mercatura mille. paratae. sint manus, ad id, quod se- dulo rustico ex. fructibus supersit, accipien- dum et alias in regiones magno, cum lucro iransvehendum. . Singula itaque mercaturae incrementa ruricolae quaestum affere solent. Quum Mercator in alis orbis terrarum par- tibus, in remotissimis- regionibus , sibi lucri vias aperuit, agricola aliquam commodi ei lucri partem. ex hoc: incremento. sibi in. futurum prospicit et.sperat., Quum merces.. eaedem , quas quoque ejus agri proferunt, aliunde a mercatoribus invehuntur, agricola inde ‘ne minimum sentit damnum , probe sibi conscius , magna suae patriace cmporia inde mirum in modum crescere, nec dubiiat, quin ma- jor 10 O RATA GO. -— jor mercatura etiam fructus ex suis horreis sit postulatura. — Haec omnia luce meri- diana clarius antiqua illa in prisca repun: ca agricultura probavit. Praeter nostram enim rempublicam nullum invenitur regnum, nisi forte Angliam exci- pere velitis, in^ quo pro exigua soli magni- tudine, tanta copia seritur et nascitur plan- tarum, diverso domestico usui inservientium , quae quidem plantae ideo inprimis ad mer- caturam faciunt, quoniam in ceteris terris, ubi agri non plura quam necessaria homi- nibus alimenta proferunt, plane desunt; quae- que adeo inde, speciali mercatoriarum plan- iarum nomine, sunt insignitae. Hae autem quantum lucri agricolae afferre solent! Quae opum divitiarumque magnitudo ex nostra Ru- bia tinctorum, illo praestanti ad pannum colore inficiendum radice, in nostram pa- iriam quotannis redundat! quantum auri ex nostro Lino, tam suis pretiosis filis, quam utilissimo semine afferebatur, praesertim an- tequam Gossypium ejus locum inprimis occu- paverat! Qua pecuniae summa remuneratur culloris labores Brassica Napus suo oleo, quod O0 &'ATEREO T quod tam copiose. e' semine contunditur! Quot nummi singulis annis colliguntur ex Cortice Quercino, ad. corium praeparandum inserviente! quid dicam de innumeris Avenae modiis,qui a peregrinis appetuntur! Praeci- puas tantum ex uitilissimis nostrae telluris plantis hic commemorare lubet, | quarum abundantiam nostri mercatores in alias mit- iunt regiones. Non tamen ideo silentio prae- leréo, primo loco forsan nominanda, Buty- rum et Caseum, peregrinis et incolis aeque praestabilia, quibus quidem industriae fructi- bus an aliae merces, si paucas excipias , plus - divitiarum mercatoribus aitulerint, fere du- bito. i - Quas ergo gratias Septentrionalium Pro- vinciarum agricolae nostris mercatoribus red- dere tenentur. Recegnoscite quaeso A. H. breviter mecum , id quod ex veris documen- tis patefactum est (2), hujus seculi initio , quum nostra navigatio tantopere premebatur et coercebatur, tanta fructuum cx dictis pro- vin- (2) Vid. opus supra citatum. Mag. van Landb. Vol. VI. p. 219 et 220 cum tabula adnexa. 12 ORTILO vinciis exportatió:exstitit, ut; abstractis fruc- tibus, qui ejusdem generis. aliunde. erant in- vecti, eorum pretium» fere summam. sedecim millionum florenorum | quotannis ' aequipara- ret, quae. quidem summa parum a prelio rerum differt, quae- Anno 1826. ex «toto nostro regno ad nostras Indiae orientalis colo- nias trahsportatae sunt (3): Quidquid igitur septentrionalium provinciarum incolae agricul- iura valebant, impigris mercatorum curis et laboribus acceptum ‘referre. debent. Aliud. beneficium. mecum recordemini ve- lim, quod ex eodem mercaturae fonte »'in agriculturam redundavit: summae illae divi- tiae effecerunt , ut magnae paludes citius. sic- carentur, et agri qui alluvionis beneficio ac- cesserant, firmis promptius aggeribus cinge- reniur. . Hinc in provintia Hollandiae, mer- catura tam florente, .circiter sexaginta quin- que millia jugerum (4), quae in ingentibus Aic A do (3) Quüm redituum publicorum Praefectus verba faceret de commodandis pecuniis in usum nostrarum Coloniarum in India Orientali , A*.. 1877. tota prioris anni e, patria in illas Colonias exportatio aestimata fuit f. 17,200,000. (4) Vid. Verhandeling: over de JDroogmaking vän de Haar- / OR A.T E O 13 paludibus : latebant ;': siccatà p uberrimos se- dulo. agricolae fructus: attulerunt; ^. Etenim mercatores ita est corum solertia et pruden- tia j ^ providere < videbantur, nummos, .hoc modo erogatos, brevi cum foenore esse re- dilüros.. Nec ^ spes eos fefellit, imprimis cum ex Imperautium indulgentia; magnae im- munitates - huic ^ labori et m "e "fuerint concessae; ^ erijeon . x5 — Quanti- ergo Tiercatüra - —n provinciarut agricola aestimando sit , quis est, quic hoc/: niécuti "non confiteatur. Si véro rot gelis, an agriculturae ex^ tàm: prosperá rerum eoriditione !:offities', ^ quos" potuerit , drüctus. perceperit? utinam hoc affirmare possen, Mercatürai, quid enini nori? confitéear ? nos-- trae quondam reipablicae" pritiarius salutis - fons^hierito Habebatir x nóm^véro ért wii wus Prudens mercator etiam -ħörat ;* quanti Agricultura? esset; facienda, ^et quovis modo eani promovere: studebat, “Quot vero fue- nunt; qui: eam »susque deque: "habendám esse i249 £DAüHsudrn o6 roqr siud msa Di 'sig- IN einne SUD ; 30 yestihigt 291i Ha Bass Meer , door. F. ult p ron yan Erais VAEA dh labala operis, m. 54. Gdnezs. F I" 14 Oo B. 4 T 10 significarent? . quot fuerunt, qui divitias, ex patriae fructuum. abundantia congestas , in- vidis intuerentur oculis? Quot palam ` profi- ieri haud erubuerunt,. propriorum . fructuum inopiam majora commoda mercatoribus af- ferre, quibus hoc modo merces ex aliis Eu- ropae partibus apportandi, patriaeque. ino- piae succurrendi major daretur facultas? Quidquid fructuum ex nostris agris. col- lectorum , mercatori quaestuw afferebat ; exi- gui momenti et. inter tantas divitias , ex mag- na illa. mercatura ortas, fere ne nominatu quidem dignum. habebatur. Num ergo mirum. videri potest, si ejus- modi perversis opinionibus , praecipuarum rerum, ad .rem rusticam et rusticorum Opera pertinentium ,. summa. esset ignoran- tia. atque . imperitia, | imprimis oppidanis? Hinc. ille neglectus ', quin. imo ' contemtus rusticorum -vitae operumque, ex illa- in- scitia solum. originem ducens , suamque sae- vam vim in remotiores exercens. provincias. Nonne etiam huic imperitiae tribuenda est illa segnities tarditasque, qua summus Impe- rans ad Agriculturam sustentandem et exci- tan- QRAZfIO 15 tandam procedebat, unde plus tertia parte nostrarum terrarum incultum et.. desertum jacere pateretur (5)?..... 4 | Quispiam . forsitan hic objiciet:. Quid? Tune ergo tam parvi pendis omnia illa uti- lissima. instituta ,.. a..summo | Imperante variis temporibus in Agriculturae commodum ac- ta? Absit, A.-H. ipse potius ea. vobis: enu- merabo ;. quippe. illae immunitates in sicca- tis: paludibus, de quibus supra jam dixi, in incultos agros excollendo latius extendeban- tur et augebantur. Communium agrorum ` di- visio per aliquod tempus jubebatur. .. Opper- tunum et prudens consilium. capiebatur | ad funestae bubuli pecoris pestilentiae occurren- dum, eamque. depellendum , summaque cura Mae aliosque pecorum. morbos confereba- . Rusticis tribuebatur occasio, qua equo- rum. atque boum. foeturam emendarent. . In Agriculturae usum peculiares pecuniae- colli- gebantur. In singulis Provinciis viri, qui rei rusticae praeessent, eligebantur. — Singulo- rum in nostra patria rusticorum instrumen- "Ta | to- (5). Vid. adnotationem , N°, 16. | 6 0Rn5'*t168 torii Museum: magnis cuim sumtibus cof sttüébatur.^ AUI | [abr sii: Omnia haec plMíaque alia ^à nostro” op- limó Rege éònffmata sunt, et práeterea rem rustióam'ad eas referri doctrinas , quae" Pu- bliée in Academiis docerentur, Gulielmo j. Pa- tri Patriae placuit, nec" immerito Ars vete- riidrià hic etidm nomiünanda: quippe iis, qui hanc = artem docérentür j^ "amplissima schola fuit: aperta , medicisque ' véterinaáriis , ih ea doctis; anii Hi ere publiée iji oet : i “Verum “enim: vero Haec ómnia’, " quátídó | initium sumserunt ?- Scilicet" hoccé' seculo; éo quidem tempore, quo; Eheu! summae talà- üitates Róstram arítéa tam amplissimam , tam florentem "miércataram premebant, et in dies imminuebant: 'eo tempóre Agr iculura wiit Cm -'attàmér “tatim "agioscebatür "Feéfüpium ; qup? nòstra publica salus inprimis de endi posset. - "Püni novas iütebmas ' vires; antea neblectas ;-agricultürae "revéka" inesse ogai bünteni!^fénipüblicani' sústiñdndam ; " pléritué afiimadvertebant et in id consentiebant. Tunc mercatores, quos gnavus. agricola" collégérat fruc - ORATIO A7 fructus, gratis accipiebant animis : itaque res adversae, uti semper, sapientissima suppedi- tabant praecepta , qur prosperis. vili m- , neglecta, irrisa. T Fuerunt tamen, quid enim dissimslem ? aliae quoque causae, quibus id efficiebatur, ut omnia -haec consilia et institüta Apricul- turae summam afferrent utilitatem : primum quod in nostra patria foéderata. illa ;regimi- nis forma mutaretur, qua tot tantaque con- silia, quae ad Reipublicae salutem promo- - .vendam valebant, antea plane impedieban- 'tur: deinde huc spectant ingentia pretia, quae per aliquot annos ex agrorum cultura percipiebantur. Hae vero causae numquam effecissent , ut. ejusmodi instituta, quae modo commemoravi; agriculturae. tam. salutaria fig- .rent, si mercatura assiduo floruisset. Eteniin -mecum recognoscite effectus mercaturae , post receptam libertatem rursus florere incipien- tis; num. ex eo tempore idem. ardor; idem Agriculturae studium, quod antea, quim patria re adversa aflligibatur, inter nostr à- tes : patuit.? Utinam hoc affirmare ausim! ... - In veterem rerum statum in Septentrió- B na- “is ^S KA T I O. ^nalibus:' regni: provinciis ;contemplando:^:diu versatus fui, quandoquidem: sici quoque fúm- - .damenta | erant; ponenda; .in: Mb ceterás orationis partes exstruere possem. . 55/2558 "Oculos nostros nune convertàmus: in: Bel- gas: "Agriculturae ; suut supra: dixi, primarias -his fons: fuit; qui jam longe 'ante'Caro- Jum V, : i 'e0 imperante (6): quum: Bel- -gium una’ cum^ Septentrionalibus: provinoiis -antiquam' constitusbant. "Neerlandiam:: largi- -ter'scaturiebat ; undé salus in^onines petitia- -nabat /(Tüm'entm 'ob'^praéstaütem agrorum -culturam 'Belgae "insigne jam adepti erant nomen Maram: quidem" 1üagnam “gloriam gieo. jam tempore' acquisitam , in^" hünc usque (diem "eximie taiti- sunt et eonservárant. Non -hic Belgas j neque'Hollandos testes citare lü- HS nam’ aniran rei buys iP ipsa : E In2'iorr egiatia giie OnosO029T frni29eds (6) Vidi 1:6 ui6e i stadia D&Griptionide tous lis Pays- Bas , traduit de L' Italien x Fol.1609 s et C. Gr ego'i- ye, Essai historique, sural etat de R Agriculture, en i Europe, au seizieme siécle, P. ny” „g2 auctor praefatus est in opere: Ze Theatre de 1 Mgricalture d'Olivier deSerres, cdit. in áto A*(i2894; (05:51ovy. d k vx QNA T EO 49 res et expertissimi in Anglia :(7), Germa- nia.(8), Francia (9) et Helvetia (10)., uno quasi :: ore. confitentur ; ^ nusquam - terrarum in: agrorum. €ultione :;plus -curae adhiberi ; nusquam. plures: fructus: inde'in: rasticam^re- dundare;, .: quam in Belgio ș et; plurimorum ille -annoram experientia in hac; arte: insignis , Arthür Young; Anglus ; e nullam fere rei rus- licae peritiam )comparasse sibi ante “videbat iur, quami“ Belgium. paragraverat , sümma- que seum diligentia i eorum - agro 0s et^ cultüram cónspexerat;c imina 360m mao! 'Merum. enim :vero: missis liis iia x P limoniis, ipsa re hanc Belgarum gloriam tueri placet, In Flandria orientàli P fene dsep- -moa jen dasa. do gypit (uo -ebol ni. dioe: J ASO ISIA d | $i "n Neupe Arthar Jo ung in variis, openi Joha Sinclair ,et i&primis UTE rever. Thomas Radcli f f, Report om the Agriculture of Eastern aad Western Flanders. London 181g. (8) JONS chwer z,n opere: ir sand Zür mia niss der Belgischen Tandwirthschaft ,: 5 v i À -€9) Franc, de^ Néüfchateat',^ in^ ite ad opus, Ns: 6. citatum : Dè“ evt (agris Vol. 1, page 182-2704. Qaia r GIGT twi (15) vid.“ Bibliotheque eti | sectior Mgricüttüre, Jajeier et Fevrier PAn 1821. pag. 255-2704 5 4,7 S b 2 30 Q)R. & T. 100 tuaginta millia jügerum | Neerlandicorum , ut vulgo, vicies .quater centena millia mo- diorum Neerlandicorum "Tritici et. Secalis : Ce- realis ` proferre -solent; quae quidem copia cunctas incolarum necessitates tantum supe- rat, ute frumento , e provincia exportato , de- tracto: etiam quod cerevisiae et juniperi coc- toribus- opus «sit, sex. vel septem milliones florenorum quotannis redeant-(11). Forsitan vero tam largas messes: singulari hujus ter- rae foecunditati tribuelis.. Est sane magna his agris foecunditas: sunt enim, praesertim in occidentali Belgii parte ;; magis frugiferi , quam qui in Septentrionalibus provinciis fertiles agri dicuntur, idque inprimis inde fit, quia ter- ra iis in locis cum marga et calce est com- mixta. Attamen convertite oculos in plurimas Franciae septentrionalis partes, hisce agris con- . (a1) Nempe 1,000,000. modiorum, . qui modico prelio sex vel septem. florenorum in quemque, vel "lritici vel Secalis , modium aestimati sunt. Vid. Staat van den Dand- bouw in het Koningrijk der Nederlanden , gedurende den jare 1818., uitgegeven op last van den Minister voor het Publiek onderwijs, de Nationale nijverheid en. de Kolo- nien , pag. 67. lc0 6 1 D xet« »^ NAN GAITO 21 cóntiguas ^ ejusdemque ^ foecunditatis. ' materie répletas. Quam .squalidi, quam neglecti , quantopere vigore hi agri sunt exhausli per= versa excolendi ratione, “qua fit, ut tertio quoque anno. novales reddi - debeant, . id quod Flamingis ét: Brabantinis popilis; vixi amplius cognitum est. py -*Sed videor audire rogantem. Unde tan; tum fructuum . discriminis. in agris ejusdem: terrae, sub eodem climate? Conspiciat ille. - insignem agriculturae peritiam, quam Deélga jam aliquot secula aequisivit, et cujus. re- gulas etiam nunc sequitur. ' Dividit agros inter complures colonos, et singularem. in— dustriam | assiduitatemque — adhibendo nihil omittit, nihil negligit, quo ex singulis agri m summam utilitatem percipiat. * 4 - Nec putetis vero, A. IL, Belgarum ter- ras ubique naturam tam fautricem habere, fructusque aeque uberrimos durum: ag:ico- lae laborem remunerari. Sunt: enim quo- . que terrae arenariae,. quae antea inculia, inhospita et ericis repleta , tesqua erant.. Sunt: autem hae ipsae. terrae, in quibus Belga- rum agros excolendi ratio tam insignem se prae- 23 R ËT HG praestitit , 'eb quam in. hoc. tempus . sequen- do. effecerunt, ut adyenae, agricultionis -pe~ ritissimi , cónspectu in admirationem abripian- lur. — Accedit ,; quod. non solum sint. plan- tàe, quae ex his aridis terris progignuntur , in hominum animaliumque nutrimentum inser vientes ; indefesso. enim labore; in his aeque atque in fertilissimis. agris, multas alias oe- . conomicas, quas. antea. mercatorias: plantas appellavimus, abundanter alete.a proavis-ad posteros propagata est scientia. TERES -Tanta vero diversarum frugum copia. quid - agricolae prodest, si eas cum lucro allis vendere nón possit ? -In Septentrionali regni parte paulo: ante agricolam felicem .praedi- Cayimus,. ut pote qui fruges.in magna em- : poria mittat, ubi facile: emtorem invenit. Quid vero discriminis. olim: inter - utramque nostri: regni- partem | obtinebat! : Belgae | qui dem | domesticae + mercaturae. commoda ` cad piebant;:.et. in duobus tribusve vicinis reg- mis, praecipue vero in Provinciis Hollan- diae.et.Zeclandiae, quae per magna ílumi- na. facile. adiri poterant, mercaturam agere. solebant; -sed maritima mercatura. et navi 3 | ga ORA T h OQ, 23. gatio quae... magnam. demum. mercaturam, efficiunt 5s Vos,ipsi., novistis »s ix. in censum veniebant „et; állum. eximium, Antyerpiae , por-, tump propter . Scaldim praeclusum . , mercatu rae nullam ; utilitatem, adtulisse , quis, nescit 2... - Sed; attendite; animum ; A, H., quodnam . T medium huic: malo.. solers.. industria. ,quaesi» veriti; quas.. vias |, invenerit ,. ut. agricultura . nis hilominus bene se haberet;.et.se.a, tam: in- genti. frugum. abundantia. liberaret. agricultor. Plurimas ;ọcconomicas. seminayit fruges, prae- cipue Linum ; oCannabim,,. 5, Lupulum, quas quidem plantas . suae ipsorum, officinae, tan» - quam..prima. ux et. rudem : materiam. .consume- : bant, et corticem quercinum itidem in pro- prium usum, adhibebant.. : Sic. „complures hu~ manae. industriae. partes. inprimis. textrinae , cum. Airicnlasa si aeei! con unggbabinr insulo: utt e 3doseivisippoc shs saiban) VERO aaa quae Belgar rums; mercatura, Sensity, mercatus studium | eliam magis. magisque. fuit , extinctum ; quod quidem studium tribus; Ammo, jam quatuor , seculis,.abhine; mirum. ;quantum.,.in. horum animos agebat, quo excilali, cum, remotissi- mis -h LI wu y 2A O R A T I O. miis Orbis terrarum gentibus mercaturam. age- bant, ingensque divitiarum copia ad eorum magna emporia confluebat. Quin imo ipsi mercaturae, quae illis seculis maxima erat, iribuendum est, Belgarum Agrieulturàm jam tunc ceterarnm gentium agrosj colendi ra- oné longe praestantiorem fuisse, . eamque illis jam a proavis velut donum hereditate in foenus esse relictam. - Apud ilos ergo res rusticae, industria, atque fabricae diversarum rerum tantummo- do valebant; mercatura vero in remotissi- mas regiones iliis plane erat aliena. Mirum ideo videri non potest , si invectionem omnium rerum, quas proprium solum proferebat, aut industria propria elaborabat, vel omni- no prohibere, vel certe aggravare conaren- tur; quippe ilam magnam. copiam, quam alioquin aliunde acquisivissent , numquam alie- mare potuerant, quoniam mare illis fere erat clausum , et illata et advecta propriarum mercium pretium nimis minuissent. Hinc adeo explicandum est, plurimos, his legibus prohibentibus adsuetos, has identidem etiam nunc renovare velle, Vo- QJ AT 5 25 "Vobis igitur , A.H., quomodo. Agricultura cuh in Belgio; tum in prisca nostra republica; se habuerit, satis. indicasse mihi videor ,..ut inde pateat, quanta commoda novus rerum erdo in utraque regni parte, ` A. H., quae jam såe= pius dixi, Agriculturam tum. demum maxi~ me posse florere, quum -maritima merca- tura illam sublevati et sustentat. Hoc au- tem Belgis antea deerat. Nunc vero corum naves, celebri illo Neerlandico navali- vexil- lo tutae, mercium copiam in remotissimos ter- 26 (4 E 9E na: terrae portus vehunt:..qua late ' patet. ór- bis ; passis; velis. tendunt, et ubique tis- dem fruuntur commodis, quae. amplius du- éentos annos “Batavorum | mercatoribus fiie- rant concessa. . Colonias in Indiis, et orién- tali et occidentali, ^ nunc quoque suas die | cunt , i praebéntque: hae illis magnos mercium mercatus. ' Omnes leges consuetudinesque ; - » quarum utilitate navigatio: et magna merta- tura tantopere florebant, etiam- sua benes ficia in. Belgas. conferunt. His omnibus op- portunitatibus ergo -ex eorum agris , pratis; silvis et hortis, multo ‘maiora emolümenta capiunt quam ' antea , et; multo anipliores. re ditus sibi conciliant. | Has autem provincias, quae. |a; mari re- motiorés sunt; inde per ose- minorem. utilita- tem percipere, non est, quod negemus; sed. recognoscite , quam paterna. Regis. cura . eas quoque provincias sit .complexa. | Novae mnunitae sunt viae, multi canales. vel. dilatati vel: prolatati sunt; quibus: facillime ': minis masque © sumtibus früctus , «quis jani pretio aucti’ sunt , navi vel curru ad vicinos portus transferri possunt. ^ Quid dicam: de, diversis ' j flu- ORATIO 27 fluminibus ,.:hunc in finem. inter sé magnis - sumtibus. conjunctis? Quid? quod. Mosae ef Scaldis aquam. ex. Regis. awe mox. inier se: misceri: videbimus: sci cclo: - c:Anne > Belgae: .hàec omnia. ibid img: rante Nápoleonte alióve: Francico rege; obti- nuissent ? Minime. Illa: commoda. inanent.tan- tumiínodo cives, ubi: summus .Imperans mers caturam: quidem: curat, attamen quanti agri- cultura sit^ habenda, 'aeque probe. novit. Etenim Belgarum: agricultura ; quamvis insig- , nis, magis: perfecta fieri potest, ' inprimis. in orientalibus ': provinciis, Quos vero conae tus, quaeso, ii, qui antea hisce. regiónibus praeerant adhibuerunt, ut agricultio àd ma- jorem perfectionem. perveniret? plane nullos; Quamquam. enim. plus viginti annos: Belgae Francici:/ regni .pars: fuerunt ,. cujus .suinimus Imperans. omni tempore: mirum: quantám;:glo- riari solebat; : agriculturam | sibi sumimo. „ixt pretio cesse, Belgarum àagriculüio tamen. huki Jumi emolūmeņtümisinde ccepit». j Vix vero: cum . Septentrionalibus- Próvinciis iá num regnum: :éonjuncti:: fuerubt;. ` quum Gulielmus, Rer optimus, omnes: leges, om- i I : nia b. ORATIO nia instituta; quae ad reni rusticam specta bant, cum illis quoque communicavit , quo- rum summam utilitatem Septentrionalium re- gionum ruricolae jam amplius duodecim an- nos gratis perceperant animis. Eodem mo- do, quo in nostris regionibus, a. Rege: de- ligebantur in singulis Belgarum Provinciis vi- ri periti, qui rei rusticae praeessent. Nunc demum eorum Agriculturae status quotannis in annalibus ruralibus , tam Francice quam Bel- gice, divulgatur et recensetur. Pecuniarum , quas Batavi peculiariter in rem rusticam .per viginti annos collegerant, aequali jure Bel- gae fiebant participes. Nunc non amplius - pecuaria lues illis erit timenda; eorum equi bovesque eodem curantur modo, quo: in prisca republica : in scholam: veterinariam pari jure alumni non minus ex Meridionalibus quam: Septentrionalibus provinciis admittun- tur , aluntur et docentur, Belgaeque jam justo pretio aestimare didicerunt veterinarios me- dicos, qui, hac schola relicta, utilem illam artem. inter^eos magno cum fructu exercent. Hinc inprimis rei pecuariae. cura apud Bel- gas, cui magna excitatione opus .erat, mi- rum © K A. T iO 39 rum in modum augetur; et'Datavi, iis in: procreando pecore longe antecedentes , nobilem aemulationem: inter- illos suscitarunt: nunc demum cadem magna’ commoda ex suis vaccis percipere possunt , cum prospera utántur mercatura , sine T res pecuaria sem- per languet. ^. | Fée] Quid vero ex his omnibus rebus exspecta- re licet in populo, apud quem Agricultura inter res summi momenti jam pridem habe- batur, et hujus artis studium tantum vale- bat! quos progressus. facient Belgae in repe cuaria, usi omni dato auxilio et incitamentis ; et "quomodo ea applicabunt in agriéülturam ; j quo agri magis magisque. commissa semina majoré cum foenore reddant, quorum fruc- tus tota patria sit perceptura ! Communis quidem est eorum querela, tri- buta et vectigalia , quae quotannis solvi de- beant , multo majora esse, quam unquam an- tea. Nonne vero injustae sunt hae quere- lae? Quid enim ? Num sola commoda perci- pere volunt, dum onera, quae cum iis sunt conjuncta , ferre recusent? Nonne vero om- nes. eorum. merces. pretio multum ‘sunt auc- : tae? ® 5$55TLO ?, Jnstituant comparationeni.. cum: vieina Francia.; si hac..de .re dubitant. Nonne praeterea in .annonae; caritate; agricolae om nium, minime, aucta pretia senliunt y. |quia:ex propriis; agris sibi.;ipsi prospiciunt 2... Nonne tandem . majoras vectigalia . novum .:stimulüm rusticorum industriae addunt, ut majore cum - cura agros. .excolant.,. quo : plurium. fructuum compensatione vectigal, minuatur, ndum. exi- guis vectigalibus..saepe. efficitur, ut ¿se per- niciosae. tradat... desidiae. agricola? Compara- ie. enim A. H; fundos , . vectigalibus. ut; vide- tur. pressos, cum ejusmodi :agris ;.. qui. quo- tannis ‘exiguum: tributum, solvunt ; priores - vari generis. frucübus uberrimos videbitis; posteriores turpi, inopia . laborantes. (1o: iutaga. die. ertiéq. pIo Nune $ gut trav E M Sd £ m. -— Q pe Hoc inprimis’; E pem Viri amplissimi n. a MT Ae ad, Ordines generales , re- spectu eorum consult. d. 11. M. Tana 1805. N°. ad hisce v ver- Wr ID 4611 ggs SBIN E OY. SUr tI -13i De ondervinding en het vourbeeld war »dfiuQe '"«Dan- den Jeeren , dat wel verre dat, de welvaart door. Belastin- gen badi worden verminderd , dezelve vegleer » mits nief everspannen zijnde aanleiding geven’ tot méerderen Hoet eii. Voorspoed. | Men vergélijke , om dàár ah 'overtuigd. fe Cu AR zijn, Li >å ORAT O. 51 ^^iNune ad: vos; priscae reipublicae incolae, me converto; nam: étiam. vobis cognita sint - 519951. being. üeijeon . sie unlmis^ coma opos. MEF. e milam MBT mmo e rdq zi n» aburig. Enge land. Z00 zwaar belast en nog- - (m. fi: SOIT CAUT fu onmi rid) LT ud zoo vegl welvaart “genietende » en daarentegen. de udis doo gélukig "gesitaeebdo Hijalanden ;' man) met". omeindig minder: Belaytiviggy. het: tegenoperges ptelde w fnivoren; men. reize, uit. , Holland , door Utrecht, Gelderland , . Overijssel , het Bentheimsche , Munsterland en Otabro pup! "Hánover tèn Sneh. zat bete deniéchiei dôg idt mioldle Trgpairisuir wind à weleaart'ontmbes tensita str. tif Follmd daat fretlend s. ge soorzta lige rone. van Breda, de Meijerije ez het land van Nit eittin; naar dat van Cleef , en het zelfde zal de aan- dacht van den Reiziger niet ontglippen. Welk een en. anders Hoog Mogende-.Heeren! bewijst, dat. meerdere Be lastingen den: aangroei der. welvaart niet eerhinderen, maar ` dikwijls dear aan bevorderlijk AS o ^ ys, 30 RAN o» Wn Banden gamelijb, 4vaar de. geringe. Inpositien de verkrijging wan de écrste noodzakelijke behoeften, maar ovk`dieivancmitgestrekte genoegens pwdoriiederoeen: gemak- lijk maken y: vindt: de- Industrie. dien sterkem prikkel tok werkzadmheid >niet, valè in. de zoodanige, Swaar meer bezwarende Belastingen AR eene: T ?oart^ durende wlijt, verhinderenZT: s «ess ess +5 E -.y, Im de eerste vindt d man. ANS d; de belooning voor zijne: meerdere.wliyt azijn minder, ijverige Nabuur kah och het zelfde, met. minder s arhoid ` genic- ten, e— Hijowiùt'dusvbij de: wergelijkingnieta en. zijne eerzucht wordt allengskens uitgedoofd. In de láátste inz te= d OSR AT. 1:0? commoda oportet , quae: ex consociatione cum Belgis originem“ ducunt. ; Quis etiam : nunc: Agriculturam nostram parvi facere perget, cum tam amplam, tam insig- nem Agriculturam in ipso nostro regno ha- beamus? Sub illa Belgarum . solerti agricul- tura, quam ceterae Europae gentes cum admiratione intuentur, nostra , antea tam parvi aestimata, tuta est et refugium inve- nit; quippe. Belgarum agricultio -facta est nostra, ejus laudes etiam ad mos pertinent. E | Prae- tependeel wordt de .ambitie hoe langer hoe meerdef* aange vuurd; iedere tred voorwaards brengt tevens‘ zijne beloo- ning in een ruimer genot van de aangelegenheden des la- vens' mede. Hoe meerder de Belastingen zijn , .die .de tsvérkzame man moet opbrengen, des te rustiger zijn zijne: pogingen , om dit. bezwaar te boven te kemen.. Is dier- halven het meerder genot , voor een tijd y> in een enger kring beperkt , de Industrie, welke de vermogens door her- haalde oefening doet aangroeien , overwint ten laatste den tegenstand ; eene meerdere winst wordt de vrucht der aan- geprikkelde eerzucht, en ` meerdere. Belastingen | de. toe- vallige. oorzaken van vermeerderde. welvaart’ »» Ik erken echter gaarne , Hoog Mogende Heeren ! dat dit -principe , te ver gedreven , gevaarlijk, zoude kunnen . worden”? | ORAT Fg 33 Praestans Belgarüm àratrum cum alis ara- tris in. Francia, Helvetia, et in ipsa hac nostra provincia Rheno-trajectina (13) sac- pius comparatum , non dubiam palmam . ce- teris praeripuit; quod, ut uno exemplo de- monstrem , dicere sufficiet, in sola Helvetia intra novem. annos ,fere ducenta quinquagin- - ta ejusmodi aratra in rusticum usum fuisse adhibita: (14) illud autem aratrum | nunc nostrum, nunc patrium factum. est, magno- que cum fructu et majore“ cum. commodi- late quam antea plurimis in locis nostro- rum agrorum glebas jam. vertit. | Verum enim vero quantum honoris rw culturae non accedit, quum ruricola in euin ordinem recipitur, quem ex honesto. atque utili opere jure sibi -postulare potest; . nec quisquam hunc ordinem ei denegabit „cum ejusdem regni vinculis, iisdem legibus icom. -Bels | (15) Vide quae hac de re dicta sunt , ii -Het venslag. der openbare vergadering. van . de eerste Klasse van , het Ko ninklijk Nederl. Instituut in het jaar 1827. , da (14) Vide Bibliotheque universelle ə section Agriculéures Mai 1825, e : mac" C ‘$4 8 hA'TIGOG - Belga sit conjunctus. Nobis autem tali con- 'sotidtione cum gente, tanta cum- laude. réi Tusticae operam dante, admodum: erat opus, ut sic ' quodammodo nostra Agricultura se ex sua despecta liumilitate- emergeret; © Percipia- müs ergo etiam omnem utilitatem ex Belgis’, illorum Agriculturam nobis exemplo ponendo. Peregrini se ab illis doceri gaudent illosque imitari hac in arte student: nos igitur, nos inquam , illorum lumen et nobis non' praelu- cere pateremur? quid enim dicam de eorüm assidua industria, quam multo májorem ad- hibent, quam nostrates; cum' in colligen- do, tum usurpándo omnia ea, quaead agros fertiles reddendos valent; cum in justà agro- Püm divisione, tum 'in' saepius: vertendo ' so: lum; cum in segetes sarciendo , omneque lolium et inutiles plantas radicitus evellendo éffodiendoque, tum in non patiendo agros jacere novales? Utinam illa Belgarum na- vitas plurimis nostrorum agricolarum sit stimulo, ad et animi et^ manuum torpo = rem atque desidiam effugiendum et deponen- dum. . in Coloniis, a -laudabili De lenitatis Socie: \ ta- OQ RA T k.0; 35 uU late in Drentha conditis , Flamingorum exi- gui, sed tam feliciter exculti, agri arenarii exempla, quae imitarentur, dederunt: Belgae contra in Colonis, in provincia Antverpiae sitis, nostrarum - Coloniarum leges et institu- ta sunt secuti, Sic utraque regni pars amicas jam jungit manus et altera alteri prodesse conatur, . Inter vos autem , priscae reipublicae cives , communis quoque est querela de. diminuta mercatura et navigatione, olim tam. insig- ni, tam vegeta. Est autem minime injusta : lubenter enim hisce vestris querimoniis suf- fragor. Audivisüs, A. H.! quanti ; mag- nam illam antiquam mercaturam , aestimem ; adeoque propter utilitatem, quam ipsi agri- culturae affert, palam eam defendere sum aggressus. Causae vero, quibus tantum dam- , ni mercaturae infertur , a. peritis viris ,. et quidem mercatoribus, jam salis. superque sunt indagatae: hi tamen viri laetum nobis conspectum quoque praebuerunt , nunc alias , hasque. novas, mercaturae patere vias (15). Quo (15) Suflici& citare opus eximium, Mercatoris O.u w e r- C2 kerk 5 794 X-*4*42909 Quo magis vero hanc querelam justam es se vobis persuasum est, co magis gaudeatis. vos oportet, alterum publicae salutis fon— tem summam acquisivisse amplitudinem, cu- jus quidem rivuli tutiores, minusque rerum vicissitudini sunt expositi, quibus arescere possent. Quis enim non mecum maximo afa ficitur gaudio , etiam praeter. mercaturam multis millibus manuum vias esse apertas, easque in posterum posse augeri, quibus si- bi suisque prospiciant, suamque copiam cum aliis communicent. Haecce autem tam ampla Agricultura quas opportunitates dat, quibus languenti inercaturae novum alimentum prae-- beri possit? Dr .. Estque adeo praesens mostrae patriae sta- tus, qui summopere Agriculturae progressi- bus faveat. Quid enun non expectandum, cum Agricultura et Mercatura, illi duo prae- cipul publicae salutis fontes, ambo tam if- signes, tam ampli, in eodem regno tam ami- kerk de Vries, over de oorzaken. van het verval des Nederlandschen handels en de middelen tot herstel of uit- breiding van denzelien, OR XTEOG 37 amice conjungantur; ambo tanla cum cura, „tanto cum studio, tractentur , ut plane incer-. tum sit, utri magis faveatur , utri major in- dustria adhibeatur? "Utrique vero nunc tam feliciter accedit et jungitur infinita fabrica— rum multitudo ct permagnus numerus prae- stantium arüificiorum. Quod alteri regni par- ti deerat, ab altera jam largiter et copiose af fertur: alteram alteri ergo plurimum jam de- bere, quis neget? Quin imo, ne me vanae jactantiae et magniloquentiae accusetis, sì in nostro regno cum potentissima Anglia quandam convenientiam me videre dixero , ubi omnes illae publicae salutis" promoven-. dae rationes ad summum pervenerunt fasti- gium, quae eliam. nunc apud nos summi momenti sunt factae; apud nos inquam, qui, cum in media "Europa habitemus, omnes hos saluiis fontes tempore magis magisque: aperire et amplificare possumus. Quod ut fiat, nonne efficacissimum adju- mentum optimi nostri Regis, prudentium xostrorum Legislatorum , omniumque, qui rebus, ad universi populi salutem | spectanti- bus, praesunt, merito sperare nobis licet? Non 38 ORATIO. Non est amplius unica summa res, quae maximam eorum, curam. meretur: sunt. aliae etiam- res, quae eandem magnam curam suo quidem jure sibi postulant. Agricultura er- go in posterüm non inanem spem. fovebit, qua variis in rebus succurratur. Hae autem res, quaenam sint praecipuae , ut vobis quasdam breviter exponam , a me adhuc .ex- spectare videmini. Quum invectio aut exportatio fructuum aut: impositis vectigalibus aggravatur, aut dimi- nütis: allevatur , nonne Agricultura tunc , sua. jura ut valeant, postulare potest, modo aliis. publicae. salutis fontibus: ne noceatur ? Non-. ne desertarum et incullarum terrarum mul- titudo: sunt enim , animadvertite A. H. , duo-. m decies, centena millia jugerum Neerlandico-. rum, quorum quarta pars tantum in Meri- . dionalibus , ceterae in Septentrionalibus pro- vincis sunt sitae. (16); nonne inquam :Lhae ter- (16) Hoc patet ex accurata disquisitione, a Viris instituta , qui hunc in finem electi fuerunt a Viro amplissimo Falcq, iteruis rebus regui praefecto, qui quidem viri hanc dis- quisitionem jam Anno 3324. tradideragt. - -— TE y O. K AT L0. 39 terrae, ad^ quas excolendas vel conserendàs , jam trigintà annos; leges ct incitamenta varii generis fuerunt: proposita , ^ flagitant novas leges ^et. decreta; | quae jam. diu | concepta. sunt2: Nonne! décümae; iquae tam ingrato mo~ . do 'sohim:: in .Septentrionalibus ~ provinciis a frugibus exigüntur; ‘benigna elege statui pos- set; uLsine/decumani damno redimerentur ? "Lümoen;;:::quod.. in + tribüs» Septentrionalibus 4«Neadenfiis ab: Oeconomiae. rüralis . Professo- ribus dispergitur , quodque multisinyiti spar gi:sXident;: num-in oinnibus ;:Meridionalibus Academiis: minus; merebatur. accendi, ubi in aliarum; humanae: industriae: artium |. usum tanto cum fructu Professóres sunt elecii ?. Brus xellis: benigno: Rege et urbis: Magistratu ju- vántibus ,; uülissiima Societas. Horüculturae et Pomoloziae icum: amplissimo horto ,' ad: :peri- cula his de rebus facienda; est instituta ; sed num agricullio et res pecuaria minus desi- derant, ut cum maxime perfectis instrumen- tis in singularibus fundis de optima agros ex- colendi ratione pericula fiant, et ut optima diversi pecoris procreatio , nutritio et pasto " exempli probentur? |. |... ; D Quum 40 O À AUT i14 . Quum in. Meridionalibus provinciis millia agrorum, jam. perparum proferant, quia ju- niperi aliorumque. liquorum inebriantium coc- tores, oqui ubique in vicis esse solebant, nimiis pressi vectigalibus et tributis, in suo arüficio. pergere haud possunt, unde alio- quin antea satis pecoris aderat ad omnium horum agrorum fertilitatem augendam: non= ne illa imposita vectigalia erant diminuenda ? - Sed A. H. hacc jam sufficient. Quomodo nostra Agricultura ad majus fastigium per to- tam Neerlandiam vehi possit, pro viribus, quae quidem quam sint exiguae 5: plane sen- dio, hac mea oratione breviter indicare stu- - dui, quo clarius vobis patesceret, conjunc- tionem Batavorum et Belgarum. ad unum po- , pulum, sub Rege. nostro optimo, Gulielmo I ad hunc: optatum finem obtinendum , summas dedisse opportunitates. | | Tcm- 0 RA T 1 O 44 Tempus jam monet, ut ad ea transeam, ad quae me vocat festa diei natalis Acade- miae celebratio: qui dies, ut huic Musarum sedi; felis; sit atqae ftant: bwrpons opio. r inagis ahji , quae aecidarunt. raje pera, est omnino quod laetemur, salvam es- se Academiam; salvum esse Regem; salvos Curatores amplissimos. . Primum | Academiae gratulor, QCuratoris locum, ` qui morte viri nobilissimi. SPAEN yA^N. BILJOEN. vacaret, iam digne.a ie, VAN DER DBoncu, toparcha in Zferwolde , vir .nobilissime! |. occupatum esse. .Me.ab hujus -seculi initio. usque in hunc diem; in emendanda: et amplificanda re ruslica in nostra. patria tecum una laborasse, mihi magno honori et summae. voluptati fuit. Quantum. vero. im ea profeceris, probant Scripta publice. edita , nec minus , conspicua sunt ardor. .et.studium, quae adspicere mihi saepius licuit; Tu: certe, dignitate insignis, semper id. egisti, :ut quam: plurimum agricul- jurae.prodesses; sed, non minus nota sunt mihi tua in literas doctrinasque merita, qui- bus tante. cum splendore locum j jam occupa- „ioa D2 tum "o Oo Ew YTO dum tenes. “Magno in pretio semper tibi: fuit -nóstrá. Academia j^ quia "in "ea "in" literás!dóc- strinasġue "incubüisti, eo felici^'cum successit, "üt summa cum'gloria juris utriusque. docto ratus honorem, more majorum, sis consecu- tus. i Quam tüto ergo. confidere possüinus , 4e, ir nobilissime! cunctis viribus fes nost arae Academiae “adjuvare,” esse conaturuim. Quod: üt fiat; adsit benignissime tibi omnibus iw rébüs Déus Optimus Maximus! <70" ^Si tógåtum Hancée Ordinem intüéór; e: di en Clarissimos' viros, qui" ineunte"meo mal gistratu, ^nostrám* "Acddeiniam "ornabánt, 4h hunc üsque diem salvos esse, ^mécum-orihés "boni "laetantur. ` ^ Quodsi tristia fata” 'cogita- mus, quae étiafinuhc collegam nostan; cla- rissimum Hvti6Ens, premant, animi mór- "bo graviter laborantem, dolerius” sane, eum per totum annüm munere' sùo" fingi" ini po- "tuisse. Ut vero quam” primum" ad. priore’, tam corporis quam enuis "sanitatem redeat, faxit Deus, "Cunt ir Ipsius et A cademiaé come "modum; tun "etidm^ coitjugis" 3^ cene "EOS EFAHOBE igisstaorii ar end idu vr. u col- RATKOO Ay, collega. aestumatissime! . ordinariam Mathe- seos et. Philosophiae naturalis. in. hac Musas, rum.sede cathedram ex animo gratulor. Tua merità tam. in. Anatomia comparata T quam, in Zoologia, antea in Harderovicensi et. in hac:nostra Academia jam nota erant. Prae- terea schola :veterinaria, in qua a tempore, quo, aperta fuit, | easdem. disciplinas. tanto €um fructu doces , quid Academia porro etiam. a te; spectare possit, testis. esse potest. Per- ge etiam „tuam provinciam magna. cum -gloria obire, ad. quod sanitas et vires tibi assiduo abunde adsint, etiam atque etiam velim. Non tantum officium , sed magis etiam ani- mus me vocat, ut tibi, clarissime vAN HEUS- DE! gratuler, qui. hoc anno quadrantem se- culi: impleveris , in hac Academia literas. Grae- cas et Historiam docendo consumtum; imo. vero gratulamur Academiae, quae ex tua eru-. ditione et eleganti Literarum | humaniorum. studio novos laetos sibi sperat fructus. | Quod ad Academiae conditionem attinet; ejus gloria et splendor, quae praecipue pos-. terioribus annis sibi conciliavit, nullum de-. irimentum ceperunt. Alumnorum numerus. | mi- aun (^n & T PF 6 minime est imiiiinutus, et vero in ordine Me- dicorum adniodüui auétus. — Maie autem as» Siduo splendori haud parum profuit Animi in tegritas et amicitia, quae inter nos, Collegae Carissimi! maxime intercedit, quae quidem imprimis appárüit in Senatus deliberationibus dé quaestionibus, ad universam Aecademiarum tem spéctantibus, ex augustissimi Regis auc- toritate nobis propositis. | Quamquam enim in his quaestionibus age» bantur res sümimae subtilitatis atque difficil- limae responsu, | quae cum professoribus singulis, tüm professorum ordinibus summi éssent momenti; interdum etiam de unius, vel nonnullorum commodis, quae aliórüm ati- litatibus opposita videbantur, deliberatio in- stitui debuit: attamen A. H. in sedecim Se- natus concessibus ad onines has quaestiones responsum fuit, salva non solum cujusque sententia, sed etiam salva necessitudine, quae nos omnes tam dulci vinculo conjungit, Ete- nim déliberationum | sümma , quae nostris continetur responsis, satis süperque ostendit, nós eo, quo dixi, sensu et animo — nos. affectos essé debuisse; | Haec Q B & IEbG 45 Haec vero commemoranti, admodum gaudeo mihi opportunitatem sponte quasi offerri, tibi clarissime SugnMAN! Senatus nomine, maxi- mas agendi gratias. Hoc enim vos a me pror- sus dubio exspectatis, Collegae! et vero jure vestro postulatis ct flagitatis etiam... Tua enim solertia. tuoque acumine factum, ut nostrae: sententiae tam accurate, concinne atque per- spicue conceptae eL expositae sint. - Itaque si quid. nostra argumenta valebunt, apud. quos de his:deliberare a. Rege datum est, hocce praecipue tibi simus relaturi. Ad vos mea se convertit oratio, optimi ju- - veies! Placidus atque omnino quietus meus fuit magistratus: quamquam enim plures quam quingentiin hac Academia, literis doctrinis- que operam. datis, neminem saltem ad me accire coactus fui, ut de neglecto officio ei- vis Academici admonerem, quae sane recor- datio ejus suavissima semper erit animo meo. Pergite ita: vestro atque vestrae Academiae honori et dignitati maxime inservietis. Nec silentio , ornatissimi juvenes ! hic prae- termitto , quod laetus recordor, vestram hu~ manitatem in pauperum doloribus et aerum- , nis ^6 Ou x 10 nis levatdis^ collocatam. Dum magna erat proximae hyemis violentia, plurimi "sponte sua et insigni cum misericordia , haud parum ad nutriendos et recreandos egentes contulez: runt, Pergite sic: et ingenium variis doctri- nis excolere, et animum gren virtutibus: nobihtare. — . | Porro in omni disciplinarum: g genere plurimi egregios fecerunt progressus, quorum praes clara edita sunt specimina. | Quantum vero) hi variis in disciplinis profecerint, cum illi: docebunt, qui hic adsunt, ut bene meritis mox ornentur laborum praemiis; tum docue- runt illi, qui similia in aliis Belgii Academiis reportaverunt: etenim. in Groningana a Theo- logorum: ordine A.. H. van per Hoeve; in: Gandavensi a Medicorum ordine ÍsaAcUs vAN” Lier, Elizae filius, palmam aliis praeripue- runt. . | mibanda Non exigüus est numerus hujus Academiae : Alumnorum, qui immatura morte nobis sunt erepti: sex enim et quidem e Theologorum or- ` dine quatuor H. E. Faure, D. B. Kerz; E. Brave et G. L. WzssELs; ex ordine Juris consultorum J. E. PesTers et ex Medicorum Or- ORA T Lo | A7 ordine C. G. Werss. Horum igitur cárissiino-: rum capitum , aetatis flore exstinctorum , jactu— ram , Ecclesiae ceterarumque disciplinarum; causa omnino est. quod doleamus. . Ego vero nonne Hos lugeam lacrymisque prosequar , cur. in defunctorum numero carissimum Filium: WirnnurrnwvM PrTRUM recensere |débeam , qui, hac Academia vix septem hebdomades re- licta, hoc anno dignus fuisset habitus, ut Am- stelodami ex Seminario Teleiobaptistarum , ver- bi divini Minister dimitteretur, ad quod mu- nus per sex annos in hac Musarum sede va- riis doctrinis se accinxerát. Vos Magistri, ab eo maximi aestimati ! vòs carissimi el comc-. militiones , et vos ceteri ejus amici! vos in~» quam eum novistis. et magni facere. solebatis , ob insignes animi et ingenii dotes, . estque. has ob causas, €ur tanta cum animi tranquil-. litate, coelum intuens, exclamare possim: Deus eum mihi dederat, Deus eum mihi ad- emit: sit nomen Dei laudatum! | 63 Pa . Plura sunt a. me commemoranda , qüae per : annum magistratus mei, et ad doctrinarum ; | stu. A8 -— ON X TEO studia adjuvanda, et cad tuendam hujus Aca- demiae . gloriam | avitam , imprimis videntur ye [D SAH “Bibliothecae diodlari , quo Siloibi "usus sit, requiritur etiam nunc catalogus typis. ex- pressus. Hujus autem initium jam factum est ordine alphabetico et fore speramus, ut biennio: absolvatur.: Caeterum vir doctissimus DopT, cujus curae hoc negotium inprimis commissum est, edere parat librorum noti- tiam, qui saeculo XV typis mandati, Biblio- thecá nostrá haud exiguo: numero continentur. "Museum Mineralogicum speciminibus, prae- sertim ad geognosiam pertinentibus s conti-- nuo augetur. | | Laboratorium chemicum; iiion subsi- dii permittunt, ita instrui pergit, ut docen- dae amplissimi ambitus doctrinae: et- arti ap- ium exsistat. | Specierum congeries, : quae ad amo. comparatam spectant, conjuncta fuit cum. collectione Zoologica, quem in finem transi- dio pervia domus, quae nostratibus Staten- -kamer dicitur, ad collocanda exempla , quae inter cetera exponi haud. poterant, apto mo-; : "4«-do «e H X T Fo 49 do fuit instructa. Optime meritus. Professor: LiT pe JEvps, pulcherrimas itemqué ra- rissimas aves ex India. orientali, ex Brasilia. et Promontorio bonae spei, ad hanc collec-: tionem augendam emit, speratque fore, vt de=: nuo majore pecuniae simma Mich plura r alia acquirere possit. i -Clarissimus de Faemery rursus aliquot: speciosissimas septentrionales aves preliosae reruni naturalium collectioni donavit, pro quo. illi, ut par est, magnae habentur gratiae. -Hortus academicus optime se habet, quam- quam non sine causa. metuamtus, ne nonnul- laé plantae gravissimo frigore interierint, Rur- sus plurimae conmmutationes diversarum plan- tafüm séhünumnque cum alis Academicis. hortis, tam intra, quam exlra patriam effe. cerunt, ut plantarum copia maximopere sitt aucta. Imprimis memorari“ meretur, hortum ad tropieas plantas alendas, jam multo ap-- tiorem esse redditum , quia duo vitiosa- eto €aduca tepidaria omnino renovata sunt et. quoque conjuncta €um contiguo caldario, ita ut unum locum modo constituant , cujus'lon-- gitudo est trigintà. quatuor ulnarum cum di-. P | "t w | ON XE midia; alütudo sex. cum dimidia ulnarum Neerlandicarum:. hocce autem .càldarium in’ Anglorum exemplum viiris est instructum, $0—. lis radios -usque in superiorem. ejus partem. admittentibus , ita ut noster. hortus ceteros in. regno praestantia et utilitate aequiparet.- . Utinam etiam . Qeconomiae cruralis discipli-. nam aliquid. incrementi accepisse: jam men- tionem. facere possem. `- In Lugduno = batava et Groningana Academiis hortum. oeconomi- cum reperiri et instrumentorum. ruralium ..col-: lectionem ,. vos A, H. nosts. Ex hoc. To- co diei natalis tempore saepius. votum audi- vistis , in: hac. Academià ad rei rusticae dis- ciplinam magis magisque promovendam , haec eadem etiam admodum. esse necessaria; sed. in hunc usque diem vota. fuerunt- irrita ,. frus- ira. haec fuerunt rogata. - Omnia Musei anatomici - Academici speci. mina bene servata supersunt , et praeter ea -acC cesserunt hoc anno duo specimina pathologica.- rarissima ; alterum infantis novem annorum, ingenti hydrocephalo- defuncti, quod. sumti- bus Academiae emptum et cura Clarissimi viri. SCHROEDER: VAN DER Kork egregie praepa-. ra= O nA T EO 5í rátüm est“ alterum hominis adulti, diversis spinae Cùrvatůris insigne, quod' diligentia | dex- terriini Prosectoris: Kow1Nc , in. nidum. sce- letim redactum ` et; liberaliter. Museo dono . datum est, ^ .exioees vi ahihi immohut ad ;INosocomium, Academicum , aucto ba ^" no:lectulorum-nümero ,' egregiam dedit. Medis cinae studiosis opportunitatem , in selectis ae- erolis decursum morborum et effectum reme- dioruni- observandi , atque in affectionibus }. ar- te docta superioribus ;-causárm. mortis in ca- daveribus perscrutlandi: insuper vires natu- rae;:in:cabsolvendo: partu::naturali;et cáuilia artis.in:: móderandis .. ejus. cm apap "^ nosceidi et: prudenter: adhibendi.: . nO In Clinico «'chirurgico: Vtt | uin aegrólantium numerus ;.: magnique -. momenti . fuerint càsus ibi tractati, ita ut. etiam chaco institutio ;juvenum. nostrorum: «studiis . maxime imsesWicetisu bg supis CIesedülbs ofiiyeób: » "PT f dx inm AETSUPS Tr MESS S SS Arcadia d DBP .567990:09n L 3o :i51685G01q [ngog » p 5 -— 1: dum orv P Tsien def "Sig He wasy eai -iEtcnunc: tandem aggredior: gratissimum ^ eb. solemne*münus,; ut vóbis;-:juvenes egregii ? qui: iù certamine - literario: praeclara: vestrae i oiy Cru- : $2 (pu *Tr:ux0 ana "ir S gto j apu ji Bo- Bus. ilibh ait i Saikine * din riicà audire judicia ;.quae. de vestris scrip- tis tulerunt ordinum Professores. Gts 05555 - Ordo: Mathescos: etx Philosophiae naturalis nulla /ad sjnaestiones. — recepit. res sponsa. cis- fu elt Sp DER TAG ATO eiedibuud sm Sami '£1/195195^ 49" unor niet Cj -Ag s Judicium Jordin: Thedagorum. ph "du - eii Fro Mie nidi: — est. pi2aob:- 91 SHENLEY 35qpBeni anog ucro 5i “Ondo Dubia; "unam "ep commen- lationem ad propositam © praecedenti ^ anno ' Quaestionem :.:« Probetur; doctrinam Christi- ^ € anam; icum sanae rationis de "Deo rebus- -«:que. divinis decreta- pure: traderet; divina «-aüctoritate"confirmaret, varia ratione nillus= « ^traret , -ad;homines -:consolandos: emendan- « dosque adhiberet, atque ad permultorum « notitiam propagaret; et Theologiae, quae ^« dicitur, Naturali valde profuisse , ei vero «; de: genere. humano; «hoe quoque. nomi- € me;:optime:umeruise!*. tr Inseriptam: hoc- ie: deie bs ipo peto dv ^ oe páváug Tijg. gy- «M19 yoíag ^ ORA T. i. O. 53 poiu ivepidés Ó Occ, xi T. A. Rent Act. 17: :30]5:2—. 3/ In qua quidem commentatione. tot tanja- que. vidit. industriae et progressuum in disci- plinis theologicis specintina , ut nullus dubi- laret. ordo, quin perquatu digna esset, quae praemium reportaret, Resignatà autem, quae - disputationi adjuncta erat, schedula, nomen exit. G. MóLENk Ame , Litt. Hum. Cand. et Theo]. Stud. in Academia. Rheno- Trajectina;; ui, instituta . cum eo m—— satis se : "e auctorem sese probavit. n2131 Judicum ordinis EEEE 1:godonmonit AR ise "—— nis? Ad quáestieneh si superiori: anno » proposi tam , iCtorum ordo: -— "— commen- tationes. - ROND a mosir'ón - Prima inscripta - sedis anticul 114 Gv dicis: Civilis. 5n6ith! Paidi Universe de gattis.n Hené egit auctor ; siipat spicue et plerumque ex vero: praecipuorum - scriptorum .de proposita quaestione, aehltbr lias tradidit et exposuit. | "Quid | 4 (vtwk i "xiv $ ox wA. iod Sv uU Oskonw m 4:6 -:/20uid' verius: sibi* visdín? sit ;dd-ct reete. ` constituit et diligenter enucleavit, — CEs: 14 — Justum: ordinem ^in-:comreniatione p disiri- Vuendá observavit; «cóncinnus. in: argumento tractando y stylo . usus: bono.:^ iaolosif3 inia 5::Quapropter- Facultas non "dubitavit; illius ccommentationis: auctori palmami adjudicare;. 75d pertis aütem-schedulis; nomen proditiAmo - Robt Canorkr Coman, Jur.: Utr. Candia dati in Illustri Athenaeo "Auistelodamensi ogui, habita; cum ipso: disquisitione , commentatio: nis auctorem -se* probavit. (153013216 sipiq knd AX. APA and i " e X Y'X0313331 0925 "MT t RIDIT MOMS YN Secunda responsio ad: quáestiotem. hoc ha--he bet lemma: quidquid praeter «im eveniat , oine "id deputabo: esse in lucro. ^^. DA, -MHujás quoque viaipecidurdr: t modis, noh uno nomine laudandus Facultati videtur. :: Sty-- J0 uós 'est ii "conscribenda argumenti: phi- losophici commentatione bonb et ^ dictione — 303508 i59 d159t eona 9b 9a 19vig U UAente "porro: "et perspicue':varias^ vario- Tür "Scriptorum: priini declarat eto exe ponit, | Decr MEEGA do. i1»:259. e£H Kc. i I7 Or- QORI A. T I! 0? 55 Ordinem -secutus non est, quem indicave- rat Facultas, quo praesertim factum videtür j ut'auetor aliquando parum sibi constet. - ':Practerea recessit. auctor a quaestionis ar- gumento; noluit enim Facultas, ut investiga relur, an jus et obligatio perfecta ,' quae di, citur, ex pacto , solo: naturae jure; oriantur; vérum id. rogavit Facultas, ut doceretur, qui- bus argumentis illi. utantur; qui jus ex pacto proficisci. censcant, et ut post haec“ variae scriptorum —À2 rationes inter ‘së conferrentur,....- diii: esf | Dignum vero auctorem esse, qui tada retur, judicavit Facultas, maxime , quia ipsi palmam fortasse non: negasset, si intra jus- tos et sibi per quaestionem. constitutos di stetisset, : 59:1 "OU wu Apertis cum venit Axiclóris sehiedulis y nomen exit Henrrcr van Locuzw, Jur. candidati in Academia. Lugduno- Datava, eui. e favit instituta -cum "v - ps cáthmentatio: inscripta est. hisce: vers bis: audere non dedecet, E Non 56 Qom A T LO. .. Nen: uoa: Fepentaad oun sides äljaii coi- mentatio. . | p? Jiggs i A diligentia: làudari atesli et: rerum. ; copia: » quas - vero - aliquando» paio ofusipsis tractat auctor... : Praecipuorum sridtogibdio senten > tradi= dit- et uniyersé recte- enucleavit.-. ujio -` Conclusiones autem. non: ubique piisuimiar respondent.: Multa denique in oratione viden-' tur reprehendenda ; ;" etiàam'« quae: a: regulis grammatices : recedunt . vitia; | Igitur: priores: commentationes huic anteponendas ::-censuit Fagultas; ) 5209 MOIDE GIIT Mi diem judicavit prie im commentatio: ne quarta, his. Grotii verbis inscripta i> vilis juris mater est ipea ex consensu pos gos xell. «1:054 ! poo Sequitur auctor universe - divisionem > “ab Ordine IGtorum propositam. .In examinandis scriptorum ` sententiis: non satis accurate procedit; plures solo. nomi- ne indicat, quos eandem fovere opinionem affirmat, quorum tamen nonnulli’ diversam profitehtur sententiam. ~ Porro diversas con- : fun- O R A.T IO 57 fundit cum negantium tum affirmantium sen- tentias. i | In refutando aliquando levioris ponderis ar- gumentis utitur. : Denique paucis et festinanter quaestionem , quid verius videatur, tractat, confundens quoque quaestionem , a Facultate propositam, cum ea: an sine traditione dominium acqui- ratur. Judicium . Facultatis Medicae hujusmodi est. Ad quaestionem a Facultate Medica pro- positam. «'succincte enarrentur praecipua Re- « centiorum Experimenta Cl. Bert, Ma- « GENDIE , Escuurcum , Scnüps et BELLIN- « GERI de actione nervi Olfactorüi, Trige- «mini et Facialis, nec non de. utriusque « radicis nervorum spinalium officio , ut. de- « nique e disputatis concludatur , quaenam « probabiliter sit actio. horum nervorum :?”? duas commentationes accepit Facultas, qua- rum altera inscripta est titulo: spes mea ti- more minor; cui commentationi illa laus de- E J 58 O R AT 1:0, denegari nequit ,; quod multa. industriae , la- boris ac doctrinae indicia proferat, tamen ne- que sermonis perspicuitate , neque argumenti atque conclusionum evidentia satis: sese com- mendavit. kia | Secunda vero commentatio , inscripta vèr- bis: Natura nihil frustra fecit, nec quid- quam neglexit, omni numero Facultati pla- cuit, utpote, quod non tantum egregia disse- rendi ratione, judicii acumine, atque singu- lari eruditione sese "commendet ; - sed . etiam Auctor pluribus experimentis illisque difficili- mis, sagaciter institutis, plures quaestiones du- bias egregie enucleaverit, et ad magum pro- babilitatis gradum perduxisse videatur, quam ob rem hanc commentationem praemio au- reo esse mosca dem uno ore declaravit Facultas. Aperta scedula auctorem esse "GenARnDUM Bacxzn, Medicinae Candidatum in: Academia Groningana , intellexit Facultas; qu: instituto examine, ita ad propositas quaestiones re- spondit, ut nullum dubium superesset, quin - hujus commentationis verus esset Auctor. Ju vest 59 ~. Judicium. ordinis Literari hujus .est. qngumenté, TART y g 2 60 " .. Ordo Philosophiae heoreticae et Litera- rum .Humaniorum ad quaestionem. superiori anno propositam; ..« Disputatio : de- Platonis «.Phaedone, qua primum sermones Socratis « cum. amicis breviter, sed tamen apté et: éx « dialogi ratione, enarrantur: tum petantur. «. inde et explicentur,.quae ad animi immor- «..talitatem: probandam prolata. sunt argumen- «da: tandem. quae sit eorum. argumentorum. « in Philosophia theoretica vis et auctoritas‘; « efficiatur , duas accepit .commentationes ji quarum altera Plutarchi verba adscripta ha- bens, xzAbe ó &yùwy x. T. A. industriae accu- rataeque doctrinae laudem inprimis. habet. A E . Phaedone non.tantum ipso; sed: es- historia. Philosophiae. argumenta pro immortalitate ani- morum explicantur et- dijudicantur, Br ; Altera , sententià distincta: vitam. impen dere perosi quamquam . nec: ipsa. eruditione destituta, magis tamen acumine ,.. elegantia: philosophandique . sagacitate ' et diligentia se commendat. Illius: forma disputatio est; hu- . jus 60. (^. HB. A. *. P 0 jus dialogus; quam rite ütérqüé sériptor ser- vavit.. Quum auteni disparibus laudibus, utraque nobis scr ipio praemio digna vide- retur j: scriptófés iüvitaviriüs, qui nomina no- biscum ^ conmnunicarent. Itaque — TS ris; specimünis auctorem esse: ^ M CÉsAaoUM DECOVOLÉ£ER, Phil irbes ias Litti Ham. in Abad. : RhenoL Traj. Candi- détékalon «no! 3010501600. e INO. £201 gt.» - Posterioris , AHRNOLDUM JARUM © VAN Berck Carko&w, Phil Théor. Litt. Hum; ét Jüris in Acad.” SEE, Can- didàtam; ^ ^ ^ 2 Quorum i ul i proehiun sortibus Ges d Aside sünt- iei » did opii: dh: Juvenes! accipiatis praemii ^ ^00 057 Primo igitur accedás,, ornatissirie MorgN- KAMP! tu, qui anno pluetédetit jn quaés- tióné literária, éx arena decedeljas duobus - proximus vietoribus : " Mn auctüs ; y ipse victor éxstitisti. Li ; Me autem tibi n prasmi: baisa y ad imprimislaetor; quippe etiarif nihi €42 RS T EO. 61 rissimus -fueris discipulus in schola. Oecono- miae ruralis, ubi sive in audiendo, sive in respondendo ; semper. adesse solebas. Tu er- go iursus tuo: exemplo probas, illam in dis- ciplina oeconomica assiduüitatem , tibi in prae- puis doctrinis . Theologicis addiscendis non. obfuisse; néc te prohibuisse ,. quo minus duo- bus- annis conühuis in certamen descendere posses. — Ut mhi, sic celeris luis Magis- tris, strenuus» et: diligens fuisti. discipulus , et Collejae mei-ex Ordine-theologico mihi af- firinarunt ;- te: per illud tempus ,.. quo . speci- mina scripseris, ne unam quidem omisisse. lectionem; — Tuo specimine .probasti „quid in: theologicis praestare. possis; ita pergasy ét Sicut murc. Academiae. decori. es , . sic, ali- quando: Theologorum ordini. sis ornamento. . ; Deinde techie: evoco,- ornatissime A. .C. Cosman:t:o-Tu 'tribus::commilitonibus, | pal- mam eripuisti, <- Accipe o praemium: , quod Regia munificentia ` ọmnium. Academiarum et AMhenaeorumi alumnis, in certamine hono- Wificó victóribus;; -decernit y- sitque illud tibi stimulo; quo incitatus. Disciplinis Juriscon-, suorum mágis magisque studium , adhibeas , vs atte , et d. 62 O-R A t $0 et tibi et Patriae olim atishan: futu- : rüm. ^ “Jam accede ‘ornat. , VAN lo odiianb: om-: nés, qui hoc loco sunt presentes ,:; audive-: runt, quid de tua scriptione existimaverit Fa-- cultas Juridica.” Dignus ergo :judicatus ; qui: praemio ornarere. Accipe, quod per legem: tibi licuit decernere. Hoc documentum: non: tantum studiorum bene institutorum- tibi-sit monumentum ' perpetüüm, verum simul et égregium incitamentum , ad candem indefes- si laboris viam in utilissimo munere conti-: menter sequendam. | " Jam: huc adesto, praestantissime BackEn! Tibi de victoria, quam reportasti , toto i a- nino gratulor. Aecipe praemium insignis tuae in arte medica peritiae documentum :.. quid ` 'áddere possem ad laudes, quibus hanc tuam commentationem cumulavit - Medicorüm - ordo. Floreat "Academia Groningana ,. *qiae» prae clara haec specimina exhibet. 2341. ^Nos igitur ornaátissimi DE: emunt aiet van Breck CarxoEW!^ ambo:huc: simul. escendite , quide gravissimo argumento iia. dispatastis , it Judices vestri; Viri: clarissimi y utrius- UN WoW AE NCC . 68 utriusque . commentationem proposito praemio dignam censentes, sorte potius quam suffra- giis illud alterutri adjudicare voluerunt; quae cum tibi faverit,. ornatissime DE VuLLER! aureum praemium Regis nomine accipe. Ut . yero luculenter ‘constaret ,; te;. ornatissime VAN Beeck Carxorx! non nisi sorte prae- mio destitutum esse, quod te quoque me- ruisse audivimus, hoc. tibi instrumentum , .ho- norificum. ordinis Literariü Judicium. conti- nens, praemii instar trado, utrumque au- iem victorem proclamo, sperans fore, ut in posterum "Fortuna utrique faveat, sed magis eliam ut virtute vestra et meritis ambo -sitis conspicui ! | Vix praemia distribui, et ecce novorum re- portandorum omnibus iterum offertur op- portunitas. «Quaestiones legam , quae in an- num sequentem certaminis causa indicantur. . cm QvazsTi0 THEOLOGICA. Quaenam fuit Hierarchiae Romanae, me- dio seculo XI, ante Gregorium VII, con- lomo ditig $C COXAuWx10 ditio et auctoritas? -Quam subiit, illo auc tore, commutationem ? y QUAESTIO JURIDICA. Quum in doctrinam juris hodierni de con- ventionibus maximam vim habuerit jus Roma- num, et tamen in hac ipsa doctrina, insignes sunt inter jus utrumque diversitates; quaerit - ordo, ut investigetur, quaenam, tum quod ad principia, tum quod ad generaliores con- ventionum effectus, inter jus Romanum et Hodiernum sive convenientia sit, sive discre- pantia. | ! | QUAESTIO MEDICA. Exponantur Recentiorum theoriae de Pseu- domembranis, quae aliquando in inflamma- tione formantur. Indicetur, quaenam ex his maxime sit probabilis. | QUAESTIO LITERARIA. - Disquisitio historica de prudentia Gurri- : . ELMI oOR&rh5ho € erai: L , Principis Araisiaci, in in. Republica perturbata. | J. 03 023. 32! , 252 Quassmio Marmsxia-mica: Nn f (1 » - dispindai Tlieotia: —— j jusquo usus. — Circa" Aa - Qualés Aceti iilius: hodie ad usum cum Chéniicüin ^ "tüm 'Occonoriicuni adhibentur ? Qualia" principià "peregrina, “praeter acidum aceticum , singulae continent? Quomodo ab his depurari possunt et solent? Quae tandem est compositio Cliemica ipsius Acidi acetici ? Celebratis igitur his solemnibus, Rectoris munus confero in. Collegam meum aestima- fissimum HgRMANNUM Bouman, Virum cla- - rissimum, quem regia auforitate Academiae Rheno - 'Trajectinae Rectorem magnificum in proximum annum dico, renuniio, proclamo. Occupes igitur, Vir magnifice! hanc meam se~ sečem; quae. tua. deinceps futura. sit, Hono- ribco tuo munere tam feliciter fungere j':ut illud depositurus, tu quoque eadem, quae ego hodie, profiteri: possis, fasces ; academicas nvllam habuisse molestiam et, te Rectore ^ Academiam... Rheno - Trajectinàm - — ilo- ruisse. Peracüis igitur, quae mihi hoc die erant jas agenda, Tibi.precor;, sanctissimum Dei Nu- men! commendata sit aique permaneat Aca- demiae nostrae. salus. .. Tuo favore et auxilio , quaecunque. in ipsa fiant ,- ad. vere bonum et honestum Aiat Ita Tua fat voluntas! : ; op ^ Yx4 76v 4 " a 29 OD iá $5 1O Re R bs KA p A: | p 4 nota in prs , ausipcarer. ign auspicarer, ~ æ 15 lin. 11 excollendo j Jum. excolendo SILLALT ihi ^ GERARDI MOLENKAMPD, THEOL. STUD. IN ACADÉMIA RHENO-TRAJECTINA i COMMENTATIO, QUA RESPONDETUR A D QUAESTIONEM THEOLOGICAM, IN ACADEMIA RHENO-TRAJECTINA PROPOSITAM ANNO MDCCCXXVIII:; Probetur , doctrinam Christianam, cum sanae raa tionis de Deo rebusque diyinis decreta. pure tra» deret, divina auctoritate confirmaret, yaria. ratione illustraret , ad homines consolandos emen- dandosque adhiberet, atque ad permultorum noa titiam propagaret; et Theologiae, quae dicitur, Naturali yalde profuisse, e£ yero de genere hu- mano, hoc quoque nomine, optime meruisse. QUAE PRAEMIUM REPORTAVIT, DIE XXVI M. MARTII ANNI MDCCCXXIX. NEU RN * CONSPECTUS. 'EXORDIUM. " " a š M ° $ ARGUMENTI EXPOSITIO. DOCTRINA : CHRISTIANA SANAE- RATIONIS DE DEO REBUSQUE DIVINIS DECRËTA PURE TRÁDIDÍT; DIVINÁ AUCTORITATE CON- FIRMAVIT; VARIA. RATIONE ILLUS- TRAVIT; AD HOMINES CONSOLAN- DOS EMENDANDOSQUE ADHI- BUIT; TANDEM AD PER- MULTORUM: NOTITIAM PROPAGAVIT. e; n | SEC- IV CONSPECTUDS. SET TIO EL DOCTRINA CHRISTIANA SANAE RATIONIS , DE DEO REBUSQUE DIVINIS , DECRETA PURE TRADIDIT. n rv D A. Reli Vidt: Dodo LR »u et Mte: ffolorum. $. 1. Religionis ipud denies conditio. ° 9 §. 2. Renkami apud 3Sudaeos conditio, . 18 "B. Sanae rationis, de Deo rebusque divinis 2 'decrta pure tradiderunt" Jefus et ` ; Apostolis Pa $. 9. C "Praemittuntur nonnullae animadver- fíones. e " A e 20 $. 4 Ipfa 3eu et Apostolorum doctrina ex- . ponitur. ND : SOLD z 25 8$. 5. Délddrdnt- haec ità Viri fancti , ut ni- hil deesfet , quod ad dignam Dei notionem informatidam pertinedt. o |. — 44 $. 6. ANullos errores vere dictis commüscue- runt. e e *. $ ri & e 47 SEC- : (*) Ita legendum pro $. 5 quod pag. 20 per errorem irrepfit. CONSPECTU S E" aC n i 11:907 XL DOCTRINA CHRISTIANA SANAE RATIONIS , DE DEO REBUSQUE DIVINIS , DECRETA. DIVI- NA AUCTORITATE CONFIRMAVIT. ^ d wd Pag. $. 1. Philofophi tradebant philofophemata. .'` 51 $. 2« Jefus et Apostoli legati erant diyini e- 54 8. 3. Dei nomine et jusfu, quae docebant , 4anquam Dei doctrinas tradebante |... 6o $. 4. Per hanc docendi rationem , quae ad Dei auctoritatem proyocabat , doctrinae puri- tas non tollitur. je soer » e 63 » $. 5. Eo ipfo longe majorem vim habebant hac doctrínae , in hominum quorumvis , plebe- forum etiam et indoctorum , animos. . 66 s-"E "coop 119 N, DOCTRINA CHRISTIANA SANAE RATIONIS , DE DEO REBUSQUE DIVINIS , DECRETA VA- RIA RATIONE ILLUSTRAVIT. &. 1. Jiustrarunt haec efus et Apostoli per popularem ct fimplicem docendi rationem. v2 $. 2e yr CONSPECTUS. | | |o PME $. 2. Sanae rationis. de Deo rebusque divinis UC ocdeeretd Silustrarunt , cum Dei unitatem ` O: M fündasenti loco qn TUE M d E. 3. Addidorune decreta . quae uo fana | probare potest. ratio, nullus tamen do- re. .cuisfe widetur philofophus antiquus... T9 Se 4- Jefus. fe, Patris imaginem -gerentam y = . hominibus mon[firayit. «e. «a re „34 * MN ò 5. Sanae rationis de Deo rebusque. divinis decreta Jefus et Apostoli illustrarunt, » per pofit ütiyas fuas doctrinas. qe we 88 Gs rp XM. DOCTRINA... ¿CHRISTIANA SANAE. .RATIONIS $ 33 DE DEO REBUSQUE [DIVINIS , DECRETA ; AD HOMINES CONSOLANDOS EMEN- .IDANDOSQUE ADHIBUIT, “ $e Animadyer fiones nonnullae praemittuntur. 99 — $. a: Quomodo haec decreta ad homines | confo- landos 'adhibueririt Srefus et Apostoli. . 103 $. 9. Eadem decreta adhibuerunt -ad homines emendandos- Jefus 'et- zpostoli« > >w. 109 i SEC- CONSPEC TU:S. VII B; DR oU E 1:0. DOCTRINA CHRISTIANA SANAE RATIONIS, DE "EO REBUSQUE DIVINIS , DECRETA AD PÊR- MULTORUM. NOTITIAM PROPAGAVIT. , Pag. $. 1r. Cujuscünque generis homines docuerunt Jefus et. Apostoli. TOP vo, EL , $. 2. Ad multos populos fuam. doctrinam pro- pagarunt efus et Apostolis, e...» . IQI ARGUMENTI CONCLUSIO. DOCTRINA CHRISTIANA ET THEOLOGIAE , QUAE DICITUR , NATURALI VALDE . PROFUIT, ET VERO DE GENERE HUMANO, HOC QUO- QUE NOMINE , OPTIME MERUIT. "ux wv y 08 = DOCTRINA CHRISTIANA THEOLOGIAE , QUAE DICITUR, NATURALI VALDE. PROFUIT. s I. Theologiae Naturalis conditio apud-yes teres Philofophose . — . eco . 126 $. 2. Theologiae Naturalis conditio apud re- 'centiores philofophos. Quae exflitit com- ced | mue VIII COINS PECTUS Pag. mutatio, haec non adeo philofophorum Jagacitati atque operae tribuenda est. . 130 $. 3. Doctrinae Christianae yis in eam, quam . recentioribus temporibus fubiit Theolo- gia Naturalis , commutationem,’ « 133 S:E C.T TOE DOCTRINA CHRISTIANA NON TANTUM THEOLO® GIAE , QUAE DICITUR , NATURALI VALDE PRO- FUIT; VERUM DE GENERE HUMANO, HOC QUOQUE NOMINE, OPTIME MERUIT. $. I. Doctrina Christiana inter Christianos: idololatriam fubyertit. |. exe 14I $. 2. Doctrina Christiana purioribus de Deo notitiis Christianorum animos imbuit. . 144 S. 3. Jefu doctrina multos errores multaque . vitia, quae conjuncta futt cum poly- ` theismo , apud Christianos aut abrogavit aut certe compefcuit. < S} — 147 $ 4 Doctrina Christiana ipfis profuit Muham- medatis . PNE Mos son ali ru *. e : s 13 /- MP F iy ? à ; * J 44 * iV v diii GERARDI MOLENKAMP, THEOL. STUD. IN ACADEMIA RHENO-TILAJECTINA ; COMMENTATIO, QUA RESPONDETUR. AD | | QUAESTIONEM THEOLOGICAM, | 1 IN | ACADEMIA RHENO-TRAJECTINA PROPOSITAM ANNO MDCCCXXVIII: Probetur , doctrinam Christianam , cum sanae ra- tionis de Deo rebusque divinis decreta pure tra- deret, diyina auctóritate confirmaret, varia. ratione illustrarez , ad homines consolandos emen- dandosque adhiberet , "atque ad permultorum . notitiam propasaret; et Theologiae, quae dici- tur, Naturali yalde profuisse, et; vero de ge- nere humano, hoc quoque nomine, optime me- ruisic. QUAE PRAEMIUM REPORTAVIT, DIE XXVI M. MARTII ANNI MDCCCXXIX., donet ? e ion A [ous E Y Vti Lon ^ ei^ EX OR D I.U M. " Doctrinae Christianae praestantia varià ratio- me diverfique generis: argumentis probari potest. Quaecunque. enim vel de hujus doctrinae indole novimus , vel de divinae auctoritatis ,. quibus com- probata est, notis, vel de indole moribusque ` eorum , qui primi hanc propagarunt, vel de salu- taribus, quos habuit illa, cum in fingulos homines tum in univerfas gentes, effectibus; haec aliaque plura ita funt comparata, ut aequum quemli- bet rerum arbitrum fponte impellant, ut ejus admiretur , . praedicet celebretque — praeftantiam. Quaecunque olim religionis formulae philofophi- caeve doctrinae exítiterint, hae, fi vel multa forte bona contineant, doctrinae tamen Chris- tianae : luce prorfus obfcurantur. Quae enim est religionis doctrina vel philofophia, quae tanta un- Aa quam EX OR D I.U M. Doctrinae Christianae praestantia varià ratio- me diverfique generis argumentis probari potest. Quaecunque. enim vel de hujus doctrinae indole novimus , vel de divinae auctoritatis , quibus com- probata est, notis, vel de indole moribusque ` eorum, qui primi hanc propagarunt, vel de salu- taribus, quos habuit illa, cum in fingulos homines tum in univerfas gentes, effectibus; haec aliaque - plura ita funt comparata, ut aequum quemli- bet rerum arbitrum fponte impellant, ut ejus admiretur , . praedicet celebretque — praeftantiam. Quaecunque olim religionis formulae philofophi- caeve doctrinae exfliterint, hae, fi vel multa forte bona contineant, doctrinae tamen Chris- tianae luce prorfus obícurantur. Quae enim est religionis doctrina vel philofophia , quae tanta un- Aa quam P JEXORDIU M. .quam fimplicitate gravisfimas res docuerit hoe. mines, quae tam arcte doctrinas theoreticas cum morüm doctrina conjunxerit; quae a tam praecla- ris propagata fit viris, qui quidem cuncti ab om- ni morum impuriate, quin et omni fanatismo tam immunes esfent? Quae est, inquam, reli- gionis. doctrina vel philofophia > quae tàm gravia unquam afferre potuerit documenta, quibus fe a Deo ipfo profectam probaret, quae denique tam falutares longe lateque- effectus habuerit? Hanc vero laudem doctrinae Christianae fummo jure vindicamus. Socrates ne unam quidem Athena- rùm urbem pura Dei doctrina imbuere potuit. Jefus: et Apostoli ,. ubicunque -fuam . propagárunt doctrinam , ibidem idololatriam. ac fuperflitionem pro- fligarunt planisfime. Quin imo.eorum. doctrina fem3 ^ per omnium, qui illam unquam amplexi funt, | hominum animos fuavisfimo: erexit. folatio , veraeque felicitatis participes. reddidit... In: univerfis populis hunianitatem propagavit, omniaque illa, quae bar- bariem. redolerent, inflituta vel abrogavit prorfus vel certe compescuit. Pes(imis adeo temporibus. plurà emolumenta attulit, quam ulla unquam an- . tiquorum attulerat philofophia. (1) : | in (1) Vidd Muntinghe, Gefch.. der Menschh,, Tom, X. p. 194 feqq. Paley, Bewijzen voor het Christend., P. 1L. pag. 307 feqq. Garve, Oordeelk. Lefchouw. yam dé fielfels ván 'Zedek., pag. 134. Valk} wenwijaing dat al /EXORDDIUM. 5 . Tn. his áutem;;" quae: -hane doctrinae | Christia- Bae. praestàntiam -evincunt , argumentis merito illud. cenfetur j^ quod *ab' eorum, . quae Chris- tus et Apostoli docuerunt (1) veritate, utilitate} falübritate ducitur... Quam. multa: enim, et apud praestantisfimos , qui olim ex(titerunt , philofophos, fal(à- cum :veris:commixta "deprehendimus ! quam . inani tatione: multa propofita reperimus , quae, ut dispütandi fubtilitatem | exerceant , :ovalere | pos(int. ; quae vero, ut hominunr animós- confoléntur et emendent, vim habeant: nullam! Verum doctrina Christiana tantum abest, ut his laboret vitiis, ut potius cum nullis errorum maculis inquinata sit, - tum vero omnia conferat ad veram hominum fa- lutem promovendam. : ! "d Haec vero cum ita. fint, quis. es, qui non eorum praedicet conamina , qui. unquam in hac doctrinae Christianae praestantia exponenda , tuen- da, vindicanda vires confumferint? Ergo eximium honím exemplum me excitavit , ut, fi quae mi- hi sint vires,- quae. fentio quam exiguae fint, has. omnes. Antenderem , ut qualicunque tandem , P 25) ra- al het goede berrokhelijk. eene. Godsdienstlcer , in de flel- fels der Wijsg. enz., in Novis Opp. Soc. Haganae 1812. pag; 2, 259-262. Conferantur, quae infra- in argumenti conclu- fione attulimus, vie X5 | | (1) Eorum; quae Christus et Apostoli praeceperent , nul Ja in ;nostra commentatione ratio. habenda est; quamquam .ethis eandem merito tribusmus pracffantiam, |—— — — A l Q. € Xu) aD DUM. ratione folverem quaestionem > füpra - indicatam , quae de doctrinae Christianae in | Theologiam , quae dicitur , . INaturalem | meritis « quaerit... — Quam hinc in me. redundaturam üutilitatem . vide» bam, hanc jam ‘per fe laboris fufcepti mercedem fore arbitratus: fum. | 1 "Quid 'autem effecerim , -Vestrum | est. dijudica- re, Viri Clarisfimi! | Quam parum. aptus fim ad rite omnia exponenda, perfentisco. . Vestra in. ju- dicando indulgentia: nitor, quae et. mea non aegre ferat conamina, etiamfi illa forte minus prospere cesferint., eie pieta Quo accuratius nostra inftituatur disputatio ; quid agendum, quaeque hac in re norma fequen- da videatur, continuo exponendum est. | Quae Christus et Apostoli docuerunt , duplicis illa funt generis , vel talia, quae huic doctrinae propria ac priva funt; (cujusmodi funt," quae de Deo Patre, Filio et Spiritu Sancto; de Jefu Christo, Confervatore nostro; de Spiritus Sancti auxilio in emendandis hominibus fimilibusque rebus docuerunt) vel talia, quae huic doctrinae. cum Theologia Naturali communia funt, Posteriora haec unice a nobis fpectanda "bae Complectuntur illa sanae rationis de Deo rebusque divinis decreta, id est, quae fana ratio aut docet y eut certe dace potest , de Dei yita ac perfectioni- bus. EXORDIUM. " bus; de mundo ab Ipfo condito; de provida cura , qua et omnia alia curat et. nostros quoque animos | conferyat z: de regimine. denique, quo totum mun- dum fingulasque ejus partes complectitur. "WMidendum nobis est, quomodo haec rationis decreta tractaverint ac propagaverint amy me tüs et Apostoli, ^ | | Quo melius vero eorum hac in re merita cognos- cantur; non tantum videndum «nobis est, quid illi ' ipfi praestiterint, verum etiam quomodo alii àn- te eos hic verfati fint, ^ Quum enim,“ quantum id. pro mostri inflituti ratione licet, observaveri« mus, quam impure rationis.de Deo rebusque divis nis decreta Jefu et Apostolorum tempore trádéren- tur; quam infirmo multorum placita niterentur fun- damento; quam multa in his defiderarentur; quam : parum ea ad hominum confolationem atque emenda- tionem adhiberentur; quamque arctis eorum notitia contineretur limitibusg his. comparantes, quae do- cuerunt Jefus et Apostoli, eo magis horum cog- noscemus ac praedicabimus hac in re merita. Hunc ordinem , utpote fimplicisfimum nobis , vi- fum , fequi lubet, ut primum ipfum quaeftionis `ar- gumentum exponamus; deinde vero ex dictis effi- ciamus , quae Jefu et Apostolorum cum in Theo- logiam, quae dicitur, Naturalem, tum vero, hoc quoque nomine, in genus humanum merita fue- rint. In nostra —— expofitione , quinque , per ipfam "4313 : quaes- $ E/X/O Ri D LU. M quaestiónis-natüram., 'ad(unt fectiones ,.quarüm. pri- ma, doctrinam Christianam ~fanae: rationis de Deo rebusque divinis decreta pure. tradidisfe , probat altera, hanc: ea ;divinà auctoritate. confirmasfe , Ostendit ; -.-zerzia ., eandem, : varid:/ ratione. illa: illus- " trásíé) expóriti: quer2z,; quomodo haec illa. ad homines confolandos et emendandos ..adhibuerit , inquirit; "gaizza denique ;; hanc .ea ad permultorum miGtitiàmopropagásfe, dotet, ; |... k -rAvrgümenti conclusio - b inim erit. informanda y plura:enim «hoe loco vel prorsus omitti poterunt vel obiter tantum moneri; quae nimirum in: ars gumenti :expofitione < as sr sebo jam a nos bis f licit [A 3: is fuerint: oni icitas CQA 19 151 E í Hift j "t j i hl 1 ti [| ^ P F IBtot fil i MEI TT 1 1 103 SIS 9DpII Stn s HiI9T9gifhipS fn MJ E d (rry 8 pn ^ d " | ff p - w $4 xckd, d $934. t 02 i i chu OS pTO SOJ 49 5112 "A 4 i 4 [ eM 4 t pn T i t i f e vi i1 n IM, f j ij X. 130 [i [ 2 y MIX tf ) G & J * ^T i es Hg 34 7$ 5H p X ^ * LI * rU ew TITLE! T TEMO r t BERT i t 1I JIOID 251] Hs U HB $124. p LJ >» ttt pro ret Errr t £e . Tr 1 Aishi ovd iid pt L4 e IIO 4 Ji DOLND " X E EX * i WT £x J $ 8 ^e ^^ I i IURE quA THEEEPSES o mir gil i ARGUMENTI EXPO s ITT 9. DocriiRÀ: CHRISTIANA SANAE KATIONIS DE , DEO REBUSQUE DIVINIS DECRETA PURE TRADIDIT; DIVINA AUCTORITATE CONT | PIRMAVIT; YARIA RATIONE 1LLÜS-— | : CEPRAVIT; "AD HOMINES. CUNSOLAN- - p “DOS EMERDANDOSQUE ADHIBUTT; iu i — TANDEM AD ' PERMULTORUM $ n NOTITÍAM PROPAGAVIT. Weis i MBEHTSSUA -y i [ DJ 7 t cA accade i jo» 6 PIRS Jj'ivEST9 ISMU E uaisustoq Kisu ASi E E iE jl. 9. oniba uet 7183 ROM E CIEV COR ZETT (TRU D DOCTRINA CHRISTIANA SANAE RATIONIS: DE. DEQ. REBUSQUE, DIVINIS DECRETA. PURE; " TRADIDIT. " "META GITE " ` éd : ma X 51gi WU eo Sae - n NC n TTP TTTTUTI * r v] AÀlédé, Dudik Cas. "^ ette ; : LIS v d Ghb HAD- A., eligi conditio "tempore. 34e. et die . fhohrum.. : aom" s xdi $210 — "apud. gentes. conditio p HINT $5 5JpDImNN; V UI | "Pemerim me dicere religionis, Jefu tempore , apud gentes conditionem , nemo improbabit, qui vel exit - guam hujüs' rei notitiam fibi contraxerit. Hoc ita manifestum est, ut ipfi religionis nostrae adverfarii qui 1o COMMENTATIO qui, in hujus detrimentum, apud exteros nulla non extollant , inficiari,nequeant, magnam certe plebis partem in gentibus eam habuisfe religionem , quam nemonon, meliora edoctus , ex animo detestetur et improbet. Quid enin? An non haec improbanda religio, quae Creatoris gloriam quibusvis | rebus creatis. impertiat ? Quibusvis naturae visis y foli fideribusque , maribus ac fluviis, animalibus adeo. vilisfimis , hominibus defunctis , qui aequalium fibi laudes comparaverant , imaginibus , quae Deos repracfentare cenfebantur, quin imo omnis generis virtutibus vitiisque, vana fuperftitio eum hono- rem concesfit, qui debetur uni Illi, qui omnia potentisfima fua voluntate creavit eaque con- fervat, Divino adeo cultu res eas profecuti funt, quarum cultus non valeat, nifi ad epea tur- . pem libidinem. EA PORTEE AA Neque adeo mirum , proprietates, quás "fictis his tribuerint diis, omni divina natura plane esfe indignas. Novimus quidem, Poétas interdum de fuis diis ea. praedicare, quae Deo optimo maxi- mo tribuere nullus dubitet, At vero quis ignorat, haec esfe rariora? quis non item haec ceteris, quas addant, rebus. inanibus. plane obscurari in- telligit? Quamquam enim apud Graecos Ro- manosque Jovi interdum | fumma ' quaeque . ' tri- buta. videas; evanescunt haec. omnia, fi. ejusdem; humana ratione agentis > humanis. quibusque. vi- tiis, inquinati, alibi. def;riptionem — reperias, ^ Nis mi- THEOLOGIC A. Ii mirum populi univerfe..ea fuis diis tribuerunt prae- clara; quibus. ipfi excellerent, fed et pariter ea vitia, quibus ipfi laborarent. | Tantum autem aberat, ut Deum omnia regen- tem cogitaverint, ut potius fingulis populis.fingu- los tribuerint deos tutelares. Quae, vero prodide- runt de regimine, quo dii complecterentur.. res humanas, haec qualia fuerint, nemo non ex dicz tis fatis jam intelligit, Quae enim notio informatur deorum , qui nec per fe omnia perficere valeant , nec fibi invicem confentiant, neque vero ipfi morum honestorum justam rationem habeant;. haec qui. dem fapientis, justae benignaeque providentiae. no+ tioni prorfus adverfatur. st n3 Nec melior fuit, quam de. vita Git .commen-« darunt, doctrina. Conftat.ea figmentis inanibus multis; et vero ita comparata est, ut quis,.qui confueta humanae naturae noverit defideria, faci- le, vel fine poética quadam facultate, fimilia produ- cere posfe. videatur. i po T. “Quae cum ita, sint, profecto gentes milite., quie iis itotnedetetuD, religionis çognitione unice fere duin populum externis detinere ceremo- niis, eum-vero-justa quadam divinae naturae. no- titia imbuere nec poterant, nec volebant. », At. vero. (dicat forte quispiam). quid tu? ,, tuné -adeo.;existimas , . omnes, gentes „eandem » perverfam-habuisfe religionem? nihilne. novisti un... ,; de - 32 COMMENTATIO de "mysteriis ? an! ignoras adeo, multos etiam », füorum popularium idololatriam ' esfe 'detestatos ; » quin imo philofophos longe nip prepise ,, nam docuisfe ? ^ i v boiin rausia T Haec primo: adfpectù habere Sisik quor afe commendent; fed tamen est certum , quid. respon4 .deam. "Non'is ego fum; qui unice pesfima om« nia in gentibus invenire gestiam , negligam quae« cumque bona apud easdem occurrant. Longe alia mihi ftat fententia, In omnibus illis 4 quas 2pud gentes. depreliendo, melioris notae" rebus; divinae providentiae: curam grátus agnosco. ^ Sed vel fic tamen; falva fide historiae, non haec ita extollo.; ut in beneficium, doctrind Christiant nobis cpm cesfum , injuriofus fimi. Res. enim mémoratas-cón- fideremus paulo: accüratius. : 3r "Profecto gentes omnes non eadem: nc idololatria et fuperftitio. ^ Meliorem fateor. quam alii populi, religionem retinuerunt. diu PPeifae „et Arabes. At vero ab altera tamien;parte- jure cone tendere mihi videor, ubivis fere,' fi Israélitas ex- Ceperis, olim puram Dei doctrinam fuisfe: màágls minusve depravatiim. .Et vero Romanos ,; Jefu Aposs. CEPON tëipore; iroa Ned fuum extendisfe pagasíe religionem. Videdd: Hi autem: Hirn quams . quam toc tempore cultisfimi ejusmodi; habebant deos, in quos notisfima Fenelonis-haec verba me: rito referas: ',, Nemo- fbi. patrem contingere ve- uM ; lits THEOLOGICA 1$ » lita tot- inquinatum vitiis, ut fuit Jupiter: ne» ,, mo uxorem, ita. incommodam atque rixofam, ut » Junonem 5 aut. ita lubricam perditamque,.ut Ve- „á nerems nemo amicum ita ferum, ut Martem; Demo - domesticum. ita latronem , ut Mercu- „tinm (1). Tum vero quae apud eos obtine- bat superítitio , tantum aberat, ut hoc tempore re- primeretur, ut potius augeretur et aleretur, quum Augustus. ejusque. fuccesfores populi represfisfent libertatem. - Ut enim. deprimit: fuperítitio animum eumque fervituti reddit idoneum ; ita tyrannis fu- perítitionem jalere folet, (qua fuam auctoritatem firmet ac ftabiliat. Asfumfit hoc tempore Roma deos plerarumque devictarum gentium, atque. in- culiarum «earum. rudes füperítitiones amplexa est; conditum est pantheon, ut ne ullus quidem ne- gligeretur deus. | “Mysteriis: autem .. quae. laus. fit in » video. Novi, quae de iis praedicet Cicero (2). ..,, Mihi Cüm multa eximia divinaque videntur Athenae »»Ppeperisfe atque in vitam hominum. attulisfe, » tum nihil melius illis mysteriis, quibus ex ,. agresti immanique vita exculti ad humanitatem » et mitigati fumus. Initiaque ut appellantur, » ita revera principia. vitae. cognovimus , neque » von m Vidt: Turretini opere omnia, Tom. L0 299. $t De. Legg. IT. Ad. UR CE KNE HJ 1j COMME NTATIO » foluin cum laetitia vivendi rationem accepimus y » fed etiam cum fpe meliore moriendi. — Atta- | men qualiscunque tandem haec res fit; mysteria nunquam valere potuerunt ad univerfe emendandas. lrominum - notiones; quae enim illic docebantur initiati , haec profanis ac plebi adeo ftudiofe fem- per funt abscondita. | Novi -etiam , multos popinasim fuorum detes- tatos fuisfe religionem. Existimem. adeo , plures id egisfe, quam quos historia.mernorát, Ipfa enim reli- gionis indoles ita erat comparata, ut non posfet non ab hominibus erectioris ingenii improbari. Haec. vero quo valent omnia? Qut pauci hi comparandi fint cum millibus illis hominum , qui fummo ardore paternam profiterentur ac vindica- rent religionem ? Ipfi etiam illi, qui popularium improbarent religionem , quid effecerunt, quo ulla ratione doctrinae emendationem inftituerent ?. Multi - fere folebant esfe homines, qui, quamquam ipfi füperftitionem popularium improbarent, hanc ta- men non tantum non reprimerent ,- fed et omnibus viribus fustentarent et alerent, alia ratione popu- lím cohiberi non posfe arbitrati, — Praeflantisfimi philofophi in horum fuerunt numero. Plato in lis, quae de religione inftituta fint, ne minimam quidem. mutationem inducendam , neminemque fanae ` mentisid umquam füscepturum, ftatuit. Cicero , ut multa dixerit, quae ad everfionem religionum valeant ^ illa tamen non vulgo disceptanda dicit , ne fusceptas pu- THEOLOGICA. 15 yubliee religiones disputatio talis exstinguat (1). Fuerunt adeo philofophi, qui, ut qualicunque tandem ratione popularium fervarent religionem , ubivis absconditum fenfum , in mythis etiam rudis- fnüis, inveniri profiterentur. Haec itaque omnia nullam in populum vim habere poterant , neque ullo adéo modo ad perverfam, quae recepta erat, re- ligionem emendandam valuerunt. "Verum longius procedamus atque adeo videamus, an tantis laudibus horum ipforum efferenda fit doc- tnn, qui vulgarem religionem detestati funt. "Philofophi, imprimis apud Graecos ; multa pro- tulerunt bona. Dei probarunt existentiam , non tan- tum ex communi hominum asfenfu, fed etiam ex naturae contemplatione. ^ Dixerunt Deum aeter- num; fpiritum, omniscium, ubique praefentem ,- quem nemo uspiam effugere posfit, justum , bo- num, quaeque funt hujus generis alia. Providam Deiagnoverunt curam, eamque cum ex Dei proprie- tatibus, tum ex rerum , quae exfisterent , regimine et ordine justo effecerunt, JAnimorum probarunt immortalitatem , -quin cenfuerunt vitam futuram. ftatüm fore, in quo virtutem manerent prae« mia. Veruntamen longe abest, ut omnes haec ita flatuerint. Vix ullus exítitit, qui unus haec om- . nia fimul docuerit. Verfati funt fere omnes in his de his rebus dubitationibus , cumque h ve- C1) Vid, Turretinus, 1. 1. pag. 232. 16. COMMENTATIO - veris. falfa .commiscuerunt. quamplurima, | Nedi- cam de.atheis ,.,qui plane Dei negarent. existenti» am, quales et. exftitisfe conftat : — Pyrrhonii, qui- que posterioribus temporibus exftiterunt,: Acade- mici , infano. ducebantur.fcepticismo., quo. vel pla~ ne incerta omnia ponerent, vel unice. in aliorum opi- nionibus refellendis. esfent. occupati ,. dum. ipfi nihil affirmabant. Epicurei. ita de diis. loquebane tur, ut.eos nomine fervarent ,. re. tollerent, . Stoi- ci, quamquam egregia multa. profesfi , ad pantheis- mum vergebant, quum vel mundum dicerent Deum, ; vel mundi potius animam ,. quam: habebant züp re- yuzda: „De. providentia. ita obfcure . Aristoteles disferit, ut dubium videri: posfit, an eam agno- verit. —, Ipfi illi, qui Deum a mundo diftinguebant, et multa de Eo dicebant. praeclara , veris. dictis- multa admiscuerunt inania. Dubitatum est, an ullus unquam. exftiterit philofophus , qui, non fupre-.. mum quendam, fed. unum Deum. agnoverit. - Nul- lus. materiae. mundanae. originem. a, Deo,- repetiit, Nullus eam docuit divinam providentiam , quae et. minimas. res omnes complecteretur. De animorum : immortalitate. tam erant dubii, ut illi, qui. yel» maxime ; hang .profesfi fint -ab omni. . eA Bta tipo. | non. plane esfent : vacuis.) , as nDigna funt,. quae hoc. loco PNE sani Ciceronis (1).. 5, Plerique deos.esfe dixerunt ydus., RENE » bi- (1) De Nat. Deor. Lib. I., Cap. EON ^ JTOH;ÉROIL;O!GH C A. "ap » bitare se Protagoras, nullos esfe omnino Diago- » ras Melius et "Thieodoriís Cyrenaieus putaverunt. » Qui vero deos esfe dixerunt, tanta funt in varie- » tate ac disfenione;, ut.eorum , moleftum fit dinu- » merare fententias.. INam;et de figuris deorum , et de. » locis atque fedibus et actione vitae multa dicun- »itur;; deque his. fumma philofophorum. disfenfione. » certatur s» quod. vero. nxime rem ,causfamque con, patineta mumm.-nihil agant , nibil. moliantur , omni. » curatione et administratione rerum vacent, an » contra ab his:et a principio, omnia facta et confti- | » tutafint, et. ad infinitum tempus regantur atque. » moveantur ,, imprimis magna disfenfio est (1)... XED Cọonferri; merentur de toto hoc argumento Giefe ler, Lihrbuch der Kirchengefchichte, 1 Band I Per. I Abschnít , Kinl $. 9-12. Tholuck, ber das Wefen und den Sitrlichen influss- des | Heidenthums (Denkwürdigkeiten aus der /Ge- fehiehte des Christenthüms. und des Christl, ` Lebens, von A. Neandcer, I Band) Mosheim, Kerkel, Gefch. P. I. pag 57 eaa. J ..M. Schroeckh, Christl. Kirchengefch. , Theil T. P. 375 feqq. Leland, over de mnuütttgheid en —-— Zakelijkheid der Openbaring, P. I. pasim; Muntinghey- L L P.^VIL^ prbis feqq. Valck, l 1p. 27-35, 45- '56 y 60.69, 2308+237.: Turretinus, l. l. Tom, L p. 228- 232. Brouwer, of de. menfchen immer alleen door. hunne eigene. rede enz..in Opp. Soc. Teileri, P. XVI. p. 58-102. B o- gue, Prieye over het gezag: van het. N. T. p. 21, 22, 519 Lang, dat de; Natuurlijke Godgeleerdheid! geen genoegzoam.- ender?igt enZ.: iu Opp. Soc. Haganae 1796. p. 15-18. E | S CÓMMENTATIO $.2.. Religionis apud Judaeos. conditio. ~ Judaei foli immunes erant ab hac, quam. confi- deravimus, gentium perverfitate in religione. Ni- mirum postquam idololatria et fuperftitio gentes invafit, Deus unam Israélitarum gentem elegit , in dua purior fervaretur doctrina, donec tempora ad- venisfent , ad eam cum omnibus communicandam - gentibus aptiora. | | Ante captivitatem , quae dicitur , Babylonicam , Is- raélitae faepenumero perverfis aliarum gentium reli- gionibus fefe tradiderant. Post hanc vero, cala- mitatibus edocti , hac labe fe non amplius comma- cularünt. Graves Antiochi Epiphariis perfecutio- nes, et quae moliebatur Herodes, et quod Ju- daeis erat cum Romanis commercium į haec eos ad peregrina facra perductura videbantur. Major ta- men eorum pars mascule reflitit, fuamque ab hac contagione integram fervavit religionem. | Vel fic tamen Jesu et Apostolorum tempore eorum doctrina variis depravata erat nominibus. Qui ex- tra Palaestinam degebant Judaei, fuam cum extera philofophia doctrinam confuderunt. Hoc autem licet non adeo in Palaeftinensibus locum habuisfe videa- tur, non tamen prorfus fuperftitiofae Chaldaeorum opiniones ab iis aberant. Imprimis vero divinae fanctitatis ac benignitatis notitiam maculaverant, Quid enim ? An hi justas de Dei fanctitate fibi no- iie tiones informaverant, qui omnem religionem .exter- nis ritibus abfolvi existiniarent ; internam vero ani- mi pietatem morumque puritatem - prorfus neglige- rent? Et-vero quid divinae beniguitati magis adver- fatur, quàm haec eorum opinio, qua. Deum fibi unice favere, ceteris vero omnibus infestum -esfe , existimarent? "Tutelam genus Israéliticae. Deus fuse ceperat. -Haec peculiari ratione Ejus fubjeécta erat - regimini. | Attamen. Deus. nunquam | a. Mofe vel prophetis is informatus est, qui ceteris omnibus iratus esfet et infestus, Hoc vero tempore jugi , quo a Romanis premerentur, pertaefi, odio eos perfes- quebantur infestis(imo. ` Quin adeo fe filios Abra- hami praedicantes , divinum hanc ob causíam favo- rem fibi competere arbitrati, ceteris hominibus Deum nullum fuae benignitatis prodere documen- tum existimabant. Quae vero univerfe obtinebat doctrinae deprava- tio, hanc non parum auxerunt, quae inter illos hoc tempore viguerunt , Pharifaeorum maxime Sad- ducaeorumque fectae. — Novimus quae. Pharisae- orum fuerit , in ritibus ceremoniisque minusculis ob- fervandis, vana fedulitas, Externam tantum fpectan- tes religionem , omnem animi veram emendationem fanctitatemque negligebant; adeoque perverfe de Dei existimabant fanctitate, quae nimirum unice animum probat pium integrumque. — Ab altera ` parte Sadducaei, externam ceremoniarum pompam omnem improbantes , fimul gravisfimas omnis reli- D 2 gi eo C/OMMENTATIO ionis doctrinas: evertebant.^ Illud enim , quó Tüf- fulcitur nostra virtus ,7 fulcrum "destruxerunt, ne- - gantes animorum:immortalitatem., ^^ 07.54 -10 Quae harum fectarum vis fuerit, hinc fatis in- xelligitur., quod, Jesu et Apostolorum tempore , ple- rique Tudaei alterutri addicti esfent parti (1). *^ Haec vero cum ita fint, profecto Judaeorum on minus, quam- gentium religionis conditio no Iyam, quae fpargeretur , “lucem flagitabat. ^ Attulit «defideratam - hanc lucem doctrina, d Jefus et Apostoli annuntiarunt. >: T | B. Sanae rdiionis de Deo rebusque, diyi- nis decreta pure tradiderunt Je-. fus et Apostolis $. 5. Praemtittuntur nonnullae; anim- Visa Fones. Priusquam ipfam Jesu et A Sororum doctrinám confideremus , non incommodum. videtur , paucas prasemittere animadverfiones , quae pertineant ad hanc rite dijudicandam. 1 I. Non de industria illi docuerunt fanae rationis "décrena de Deo rebusque divinis, quafi res novae esent, Nam ipfi provocarunt ad Janae, rationis dictamen. Il- (i) Conf. Giefeler, I. I. $. 14, 16. Schroeckh, Y. }. p. 400. feqq. Muntinghe, 1. 1. P. VIII. p. 382- -385. Mosheim, L L P. L p. 53 feqq. THEOLOGIC A. 41 --Hlustre hujus rei. praebent documentum plura >. Pauli Apostoli dicta. Lystrae cum esfet, ibique ipfi ac Darmabae divinum honorem incolae tribuere vel- lent, homines ab hac re abducere cupiens , eos do cuit, unice colendum esfe Deum vivum , qui icre averit omnia. Quamquam vero Deum fivisfe dicat, gentes praeteritis faeculis fuas fequi vias , fuas te- .here de Deo rebusque divinis opiniones, cum iis non deque ac Judaeis conces(erit Legem et Pro- phetas; vel fic tamen fimul profitetur , Deum , his ` etiam temporibus , de fe testimonia iis esfe inperti- tum, bene facientem coelitus, iis concedentem pluviam et tempora frugifera , islárgientem cibum et laetitiam. Nam fuerant haec divinae indicia benignitatis , quam inde homines , fua ufi ratione , discere potuisfent (1). Athenis in Areopago docens, Dei memorat ope- ra, ex quibus homines Eum, orbis terrarum corndi- torem et rectorem cognoscere, quibusque ad rec- tam Ejus cognitionem posfent pervenire. - Ex- uno enim fanguine Deus omne genus hominum procre- avit, utin toto terrarum orbe habitaret y cum de-. finierit ftatuta tempora et terminos habitationis eorum. Hoc vero eum habere debuerat effectum , ut Dominum quaérerent,. an forte palpando Eum in- venirent (9). ` 35; ^Maxime vero in Epistola ad Romanos , ad ratio- € j TOL (1) Vid. Act. XIV: 15-17. ad quem locum conf. Gro- tius et Kuinoel, in Commentariis, (1) Vid. Act, XVII. 25-27, ad quem locum conf, iidei,. L| ia — COMMENTATIO. nis provocat. dictamen. Gentibus nullum. excufa- tionis dari locum. contendit, quafi Dei cognitione caruisfent. lianc scelesta vita impediunt. Verüm, quod de Deo. cognosci potest, illis manifestum est; Deus enim illis id patefecit: quae enim in fen- fus non cadunt, nimirum aeterna Ipfius vis et majes- tas, haec, inde a mundo condito, e rebus creatis intellecta, in oculos veluti incurrunt (1). Quae. cum ita esfent, factum est, ut non data opera haec fanae rationis decreta docerent. Jesus et Apostoli, Sic adeo nunquam Dei exfiftentiam diferte probarunt, nec etiam accurate viam explica- runt, qua, ex totius naturae nostrumque ipforum contemplatione , Dei efficiamus exfistentiam Ejusque proprietates. Haec quum ipsa per fe inquirere posfet ratio , propterea huic etiam ea reliquerunt , ponentes potius. quam probantes,; quae de. Deo rebusque divinis fana nos doceat ratio, "aos H. Verum animadvertendum item , princeps Jefu Apostolorumque fuisfe confilium, ut ignotam . adhuc salutis rationem homines docerent. Ni- mirum, quas res ratio fibi relicta nunquam Deo. fua. vota, manifestent. Et vero. hic fenfus; quo. Deum omnia; curare per- . ciperet., ; ei.tam.. proprius. erat, ut in omnibus xebus ab; bae;;;Dei; cura. somnia , fperaret 5; omnia , quae .posfideret.,..uni Deo. accepta -refeiret; | pro oninibus , ,quae. aequireret , -unic Deo» ex. interiore animi: fenfu inde quas; posfer.s... ageret: maži? ars: N 3&0q SOpgHHhfU e RIOUBIRG NMJ i «91 oibzj] ood ni msyp siii osup «miasto "Cue .Q Matth. Vl: 25—32. X: 29, 30. Matth. VII: 7—i. “caer. AS Act XVII: 25. XIV: 17. 2 Cor. IX: 10. Philipp. Ilt £7. IVe-6. 1 Cor. IV: 7. KIVI 18... XV: 10. ; 1% Cors Ii: 5: X: n y Tim. VE: i7. 2 Tim. HE 11. alibi. 40 COMMENTATI Q -Caeteri vero Apostoli plane cum: eo. confentiunt.' Jacobus eos, «ad quos fuam mittebat epistolam ,' non accipere «dicebat ;; quod. vel: preces negligerent vel malo: precarentur confilio... Illos imprimis» fe«; vere reprehendit, qui , fuis viribus confifi,:non co- gitarent, fe Dei curae omnia debere ab Eoque pendere in omnibus; =- Christianos: accepisfe ;. quae haberent ; horumque curae haec divina bene» ficia! commisfa esfe, Petrus profitetur. | Admonet Christianos , ut. omnes in Deum follicitudines con« jiciant, qai ipforum gerat curam. —- Item: Joannes: Deum dicit-non- finere nostras irritas esfe preces, fi Ipfius praecepta obfervemus (1). -.Quae- certe . omhia'ita comparata funt, ut; nifi providam il- lam. Dei curam ponant, plane aenigmatica habenda fint. So | „TUILG R) (44 xoi V. Verum, ut omnid alia curat Deus, ita etiam: eádem providá cutá nostros conferyat animos. “Et hoc docent Jefus et Apostoli. Omnia illa, quae de vita: futura, de mortuorum refürrectione fimilibus- que rebus dicunt, tota adeo doctrina Christiana , animi ponit immortalitatem. ` Praeterea vero Jefus dicit, eos, qui corpus interficiunt ,^ non posfe in- terficere animum. Lazarum ac divitem virum re- praefentat in parabola, utrumque post mortem eam nactum fortem , quae illi, quam in hoc ftadio fe- Beide aure H (1) Jacob. IV: 2, 3, 13—15. 1 Petr; IV: 10, V: 7, a Joann. III: 22. E ou i r CDHEOLOTGICA.: 4t cutus- esfet, ^ vitàe i rationi’ conveniret... Paulus ab hoc : corpore liberari et cum m" ep cue piti | (2)n6q2» augani- Dann oe 389 «t -^ Altero: ri: fladio: Puig illàé rutino quas. Deus nóbis:"concesfit j' ." ulterius. explicabuntur, » Jam enim‘ ex . parte ;cognoscimus:. quum. vero Ho perfectum :venérit, tunc id, quod ex parte est , ,, destruetur. Jam quidem. aenigmatice, "veluti. in s, fpeculo j! videmus 5: tunc : vero späte omnia meg ; » mnoscemus." (9) ~ TQ og EEETO: diae] die Dei: Hüstitidi;: ;quae. hac. in; vita interdum dubia reddi:videtur ;illustrabitur egregie. "Quilibet enim eorütr;' quae in hac vita peregit, five bona feu mali'fint; mercedemr-accipiet {gy > -Sic cala- snitates hujusce vitae non in cenfüm veniunt, fi comparantur" cum futura, quae^tfiobis manifesta» bitur; felicitate, ^ Certamus enim non ut cadu* cam; verum ut nunqüam marcescentem coronam áccipiamus. 'Calatiitas hostra levis; quae per bre- vé tempóris fpatium est, comparat nobis infignem aéternamque' beatitudinem y quum nonea refpicia- müsy quae'vidémus, fed ea, quae non videmus: quàe enim videmus, caduca funt; quae vero non videmus; .illa.funt aeterna. ^ .llle,: qui. tentatio- e nem l ? gaci bë Ot :L nm T- e Co) (1) Matth. Xò 28. Luc. XVI: 19 LE Philipp. I::93. . Conf, Matth. XXII: $2.: 43 dtt VI .; " (b J (2) 1 Cor. XIII: 9—12.. AT (3) 2 Cor. V: 1o, Conf. fupra pag. 34. Ann; m= mci 7? Saa 4 COMMENTATIO Dem. fustinuerit j- coronam ' vitae "iu "acci« piet. sés) oino nno 039 AASE sq0065 5. Non est, quod haec iiechs EAPO iio enim aperté et. dilücide- tiostroruni :ànimoruni im- mortalitatém: docuit. Christus ; --ut;-vere-immortali- tatem ‘in lucem. protulisfe dicatur. (2) 5 msl .. -Vi Uti -Deus omúia confervat; ita «et: illa. non minus «gubernat; | fingula; enim fuo complectitur regimines —- Dominus coeli: et terrae; Rex regum, Dominus dominorum, omnium fuprémus:est per» qué omia agit (3).. Cuncta huic fübfunt regimi- Quaecunque: adeo: nos. facere; inftituimus 4; ho- rum: exitus : ab; una: Dei - pendet voluntate... Quivis prosperb, qui cuipiam.eveniant , fuccesfus'ab hoc Dei pendent régimine. (4). s: Hocs>regimine; Ipfe — complectitur quaecunque funt. in: terra,:;; Nullum est,: nifi a Deo, imperiums quae existant im peria: a; Deo: conftituta funt, (5) $u niv é RED -;:Hoc.regimen ron: bonas tantum:fed malas:ietiam hominum. actiones- complectitur, quamquam earum . libertati nullo: modo. nocens... Deus; enim, non; tan* tum: bonis. voluntatem et vires. ien o fua. qw | tt djoV UR "amor ens gris «n E -OOY Rom. VI as! 4 Cof. TXg. i Cordi: iy 85 ir di 12. *- (2) 2 Tim. I: 10, ad quem locum conf, Jaspis. 28) ActXVIIE o4, r. Tim; VIt a8. Eph. IVs 6X 07 (00 (4) Jac. IV: 13—15. Act. XIV:27. XV: 4. XVHE 21. XXVI: 44. Hebr. VI: 3. Rom. I: 8, alibi. 81-9 DX 00:2) . €$) Rom. XIle 145^ po gagian Aao or :V 399. 2 (2) T; E, Or L-0O:G.I € A o 43 lentia. largitur... verum. fieri. item. patitur „i ut , mali ftupore , teneantur; oculos; habentes nihil. videant , auribus. inftructi . nihil. audiant... Pilatus 'itaque: po- testatem contra Jefum non habuisfet, nifi ipfi, coe-: litus ea esfet concesía. Pilatus et Herodes , Jefum : vexantes .et.interficientes , nihil. peregerunt , . nifi quae Dei. manus et voluntas, ut fierent, conftitue- rat (1). Ipfe ea adeo fuae. fubjecit: potestati, quae fcire nemini liceat (2). Suo vero regimine Deus non minus pios attendit eorumque preces (Ait; quam et "impios Ejus facies obfervat. (3) " Verbo ut dicam: hoc Dei regimen ita compara- tum: est, ut, id admiratus, dicat Paulus : » O in- » finitam | amplitudinem (apientiae. et féiélitlae Deit » , Quam imperferutabilia Ejus fünt judiciá, quam S, dmpérvestigabiles Ejus Viae!" Quis. enim Domini » Dovit ‘entem 2 ? Quis Ei confiliarius adfuit? Aut » quis "praebuit y quod ipfi repetidatur? Imo vero ab Éo, et pet Eum, et ad. Eum funt omnia s’ , llli làus fit in aeternum !” r` ;' Wi AW. E féré funt fanae rationis "de^ Di fébus- que di vinis“ décreta , quae Jetis et Apóstoli doctrília fua complexi funt [O3 Bos haec pure tràdidis- 109 qe *€r) Phi Iii 13. Rom. VIII: $. ^fóshn! ixi 117 Act iv: gpi d. Conf. fupra pag. 30. Annot, I. ) (2) Act. E 7. -&9) x. Petr, III: 12;.Cf. fupra pag. 34. Anm. bed io oe T 9 Q9 Rom. Xi:334736; |. o TET TIRTI ae 1 (5) Explicuerunt haec cum alii ,& tum edam Mu atiagh t &z l n P. IX. á4 COMMENTATIO fe; jam ipfa res et ratio docet, dummodo loca me- morata accurate reputemus. ' juvat tamen, quo: magis illüd manifestetur ; pauca. addere, e — "hoc — — | ! { $. 5 ~ Decuerunt ' Bs êta Viri fancti, ut nihit fesetz . guod ad dignam Dei notionem informandam pertineat. | Omnibus numeris abfolutam Dei cognitionem homo, asfequi nequit, Qui enim finitus homuncio penitus Numen infinitum cognitum habeat? Qua- re nec doctrina Christiana ejusmodi impertit cog- nitionem.. Neque vero haec -homini necesfaria est, Huic fufücit eatenus Deum cognovisfe, qua- tenus. Deum inter et ipfum vinculum intercedit. | Hanc cognitionem nobis impertierunt Jefus et Apostoli, Horum doctrina fingula , quae eo perti- nent, ita exponit, ut nihil in ea defideretur , quod ad divinam. majestatem pie agnoscendam requira- tur. Huic adeo nihil:deesfe dicimus, quod ad dignam Dei notionem informandam nos ducat. Quae eorum doctrina fupra a nobis est expofita , haec luculenter id ostendit. | Deum esfe unum, | | non. P. IX. pag. 95 feqq. P. X. pag. 75 feqq Brink, Ler e Leer- wijze yan Jefus , pag. 1—11. 178 feqq. Vark, 1.1. pag "wn. g 57. 69—71. 224, 258 fedq. ° THEOLOGIC^A. "m non minus fapientem quam liberum , non minus justum quam bonum, non minus immutabilem quam omnipotentem, docuerunt; Huic omnium. re- rum creationem , nec minus confervationem ac gu- bernationem tribuerunt. "Verbo: talem. Dei notio- nem nobis fuppeditant Jefus et Apostoli, - quali perfectior alia nusquam reperiatur. Verum. fingamus Deum , cui aliquid defit eorum; quae de Eo nostra docet ratio. | Si Deo liberta- tem denegamus, hominibus inferior redditur, pro- vida fua cura rebus oninibus profpicere nequit , fummus mundi moralis gubernator esfe definit; quin. adeo talis oritur Dei notio, cui reverentiam ac gratum fubmisfumque animum praeftare ne- queamus. Si Dei negemus independentiam, ipfa Dei notio plane destruitur: id enim, a quo pendeat Nus men, ipfo fuperius, adeoque ipfe Deus fit neces- fe est. Qui Deus non est omnipotens, hic revera justus esfe nequit, eique mundi curam committere tüto non licet. Quodfi fingamus Deum non jus- tum, fequitur nec eundem vere bonum esfe; ea enim, qua vera nostra felicitas cernitur, mo- ralitas ita pereat necesfe est. Si vero Deus fa- pientia esfet destitutus, tyrannus mundi Dominus foret, cui ftet pro ratione voluntas, cuique adeo justitia, bonitas, univerfe fanctitas defit. Quodfi non unum, fed plures Deos nobis proponamus; vel eorum alter altero inferior fit, atque ita Deus esfe definat; vel fi omnes. aequales esfe cenfean* | tur, tur; adfunt, qui-fupervacui cenfendi funt y nec ul. lus omnium veram habet: omnipotentiam. o At vero fi: fingamus JDéum non. omnia creasfe, hinc ori- tur materia quaedam aeterna ,. quae a Deo non . pendeat adeoque alter. Veluti Deus fit, Si vero fingula Deo-non fubjecta fint; -jam adíint res; quae habeant vim, qua Dei omnipotentiae inde- pendentique Ejus. adverfentur libertati, —'At quid. plura? Omnia, quae de Deo nostra probat ratio ; ia comparata funt atque invicem connexa, ut pilil omitti posfit, quin fua destituatur puritate Dei notio, + S | . Haec vero omnia pure. tradidi Kikii Chrise ‘tiaga. - In -quacunque -tandem philofophorum docs trina defectus reperiantur, in illa non item, Om- nia illa, quibus defideratis dignam Dei notionem informare- nequeamus, -in ea ita explicantur: ut nihil. fit, quod híc jure defideres. Est illud perquam difficile, -o Hominem | excellen- tem digne defcribere paucis licet. ^At vero quid est difficilius, quam ut; quis Dei, quocum excel- lentisfimus homo comparatus nullus est, dignam notionem nobis praebeat? Testes funt antiqui phi» lofophi. Hi, licet nonnunquam quasdam Dei pro. prietates egregie. explicarent, vel fic.tamen ab al tera parte nón -tantum in errores incidebant , ve- rum etiam plurima omittebant,: quae ad dignam Dei notionem. pertineant.: Verum jefus et Apose toli Deum: ea ratione: defcribunt , quae plenisfime; | qua. THEOLOGICA. áz quatenus hoc humana lingua fieri potest, fummam Ejus perfectionem ab. omni parte. explicet, quae- que omnem Ejus praedicet majestatem, . Illorum doctrin: nihil majus aut gravius excogitari potest, Nullus ante eos; ne fagacisfimus quidem philofo- phus , talem tradidit doctrinam, cui ita nihil deese fet,; quod. ad: veram Dei notionem informandam pertineat. ^ Octódecim ;post eos praeterlapfa funt faecula. Nullus vero exítitit, qui quid unquam protulerit; quod in horum doctrina omisfum esfe ; merito contendére posfet. Quis igitur est, - qui non hiic: doctrinae fummam praestantiae laudem lubenter ipari $ () | [23 J S 6. . Nullos errores vere dictis commis- cuerunt. Quae dicta funt, jam clare doctrinae Christianae ostenderunt praeftantiam in tradendis iis, quae fa- na ratio docet de Deo rebusque divinis. Confi- ciet rem. id, quod tandem hoc loco nobis fpectan- dum est. | | Non Ha) Vidd. Valk,; l, 1, pagi 41—43. 57739. 71—75. 224, 238 feqq. Je 4..Noésfelt, de waarheid en Goddelijkheid yan den Christ, Godsd. verdedigd, P. IL. $. 72. Turretinus l.l Tom L pag. :35—291. Bogue, l.l. pag. 19—21. 72,73. Buttler, Beflátigusg der Natürlichen und — "T aus — Gleichfórmigkeit, pag. 235. 438 ^ COMMENTATIUO Nón meum est omnia refutare; quae umquam contra hanc eciam nostrae religionis partem attu- lerunt. ejus. adverfarii; quos nimirum jam alii fae- pius refellerunt.. Ita potius rem agamus, ut , pau- ca afferentes exempla érrorum, quos et ii cormimii- ferunt philofophi, a quibus multa vere dicta funt; his opponamus doctrinae Christianae praeftantiam. Egregie Socrates multa dixit de Dei fapientia j bo- nitate, providentia: verum idem fictis fuae gentis diis omnem plane fidem denegasfe non: videtur, Aeículapio gallum gallinaceum immolari jusfit, more- ti proximus. Jefus et Apostoli. contra: nullos dos cent esfe deos , nifi Deum unum, ex quo; per quem et ad quem fint omnia. — Plato foli et lunae hono- rem tribuendum cenfet; mundique materiam aeter- nam arbitratur. Jefus et Apostoli omnium rerum creationem ita repetunt a Deo, ut, quae antea non exfliterint, haec omnia una fua voluntate hic. pro- duxerit. — Stoici de providentia egregia multa dixe- runt, fed iidem eam non ad fingula extenderunt. A diis fubinde praeftantisfimis tantum hominibus profpici contenderunt. Jefus et Apostoli e con- trario eam docuerunt providentiam divinam, quae ` ipfas res curet minutisfimas , ut ne pasferem qui- dem Deus jobliviscatur ;- omnesque capitis. "nostri capilli numerati fint. — Multi rerum omnium :cu- ram inferioris ordinis diis a Deo fupremo tradi- tam esfe opinati funt. -Jefus et Apostoli. contra omnia ad Deum unum referunt auctorem , ut- fub- : . fidiis THE£EOLOGIC A705 0.9 fidis quidem ille utatur j ita tamen; ut haec ab Ejus voluntate omnia prorfus pendeant. — Fatum iidem’ Stoiei in res' humanas: induxérunt g ^ cai ipfi dii: fubjecti- fint, Verum Jefus: et Apostoli oninia - a: Dei libertate pendere. profesfi funt; qui quaeli- bet peragat pro fua fapientia. — Virtutem felicita- temque, quam homo: confequatur j- Dei regimirii plures fubtraxerunt. Jefus et Apostoli, homini relinquentes libertatem , vel fic tamen omnia Dei fubjecerunt regimini, ipfas etiam hominum liberas actiones. - p Socrates ipfe de animi immortalitate , morti proximus , dubitantius locutus est. Plato attulit argumenta, haud omni dubitatione majora. - Stoici animum aliquando dixerunt esfe interiturum, Ci- . cero certi quid de hac re affirmare non aufus est. Jefus vero et Apostoli fine ulla haefitatione ani- mi docuerunt immortalitatem , imo hanc toti fuae inferuerunt doctrinae, cum gravisfimis de Dei ex- fistentia ac providentia doctrinis conjunxerunt ; eam univerfe ita indubitatam pofuerunt, ut ho- rum doctrina vere immortalitatem in lucem protu- Jerite (1) ^" Haec igitur omnia probant, doctrinam Chris- tianam fanae rationis de Deo rebusque divinis de- creta pure tradidisfe, Ejusmodi haec res est, ut . doc- * ha! (1) Conff. auctores allati ad $. 6. D so | COMMENTATIO THEOLOGICA. ' doctrina Christiana hdc in causfa omnibus, quae olim apud gentes: exftiterint , religionis formulis üdoctrinisque:philofophicis- longe antecellat. « Eadem eos quoque; qui apüd Judaeos invaluerant, erro- tes- profligavit. Quin adeo, qui unquam puriorem doctrifiam . vel. protulerit vel etiam fupra hun nity exiis nullus. (t ^ » L| 1 TE, itai ; ti G SEC- p. me "Uv , , i i - d f "ne -^ , a d i " j Av WE T (qilolidq pag JE $- | óp pitis UB casi Oa , $ EP ú - : - rap .- E f as " , "($e P " b, " Ed t Ly 25519530 ROSE sit nm pni ,,DOCTRINA CHRISTIANA SANAE RATIONIS DE EQ. REBUSQUE DIVINIS. DECRETA, DIVI» so s7NA, AUCTORITATE GONBARMANEES. i poes” sinciailst etort oro 1^5 J'a HDs5 bh AOT viii o IT tj Ri dE uiti H oil ^ n 04 n eii $. i. i Pibfg s srädebani lile tado" autor Vua, ' ^ T Y ni ^Phitofophi -per. unam --ratiocinationem doctri mam fuam probare conabantur. > Neque. hoci alio miodo:fieri poterat. . Nullam enim; prae. fe ferre poterant auctoritatém .extraordinariam. ; Itaque -de eorum ,^quae docebant, veritate unice. fibi perfua- debant, argumentis ductii, quae ex fua peterent plhilofophia. Haet fi evatescerent argumenta, ne- ique in horüm locum alia fubflituerentur, rem ip- dam „quam propugnabant , misfam: facere debebant. a unice €ertandüm erat argumentis, quae quo D2 pro- (s COMMENTATIO probabiliora cui viderentur, eo veriorem hic -doc- trinam asfertam cenfebat. Antiqui adeo fapientes Graeci Romanique, quae de Deo rebusque divi- nis docebant; ea tradebant tanquam philofophe- mata; haud aliter atque hodienum illi agunt, qui, extraordinaria fepofita patefactione , de iisdem re- bus inquirunt. ; Tantum vero 'abérat, ut hic probandi modus omnes ad eandem duceret fententiam, ut potius de rebus etidm 'gravisfimis valde inter fe disfentirent philofophi. Quae fupra, religionis apud gentes conditionem defcribentes, jam attulimus, id fatis ostendunt. — Neque profecto cuipiam illud mirum accidat. Ut enim diverfa funt hominum ingenia ; ita vix aliter fieri potest, quin faepenumero de rebus nonnullis. disfentiant. Atque id, in rebus ad religionem pertinentibus ,. eo faepius obtinet , quo funt hae ab intellectu nostro remotiores, pluribus- que premuntur difficultatibus. Accedit haud raro multarum férüm ignorantia; faepius in judiciis fe- rendis hofiines'funt' praecipites 5 et praejudicatae opiniones, ai juventute inde acceptae, magnam in nostros animos vim habere «folent. `- Attendenda etiam vis est, quam rerum novarum proferenda» rum ardor, gloriae ftudium , ' aliis. placendi defide- tium, pravi omnino affectus, in hominum faepe habeant ingenium; ut vel perverfisfimis argutiis indulgeant, dummodo -iis praefidium : quaerere, pos- fint fententiis,^ quas imprimis. probatas.. velint. «QT eG Sic THEOLOGICA. 53 Sic igitur. antiqui disfenferunt philofophi... Vcl fic tamen omnes.ad rationem provocabant; omnes pro fua fententia argumenta, quae ipfis idonea. vide- rentur, afferebant. Qui vero has dirimeret lites, erat nullus. ^ Omnes enim fibi parem competere auctoritatem arbitrati funt. Unde factum est, ut exfisterent adeo, qui: dubitare fe: de rebus omni- bus pronuntiarent. Novimus enim , fapientis gra- vitate illud dignum cenfuisfe Academicos, ut in omnibus judicium cohiberet. .,, Arcefilas. adeo x teste Cicerone, ,, omnia latere cenfebat in occul- to, neque esfe quidquam, quod cerni aut intel- ligi posfet ; quibus de caus(íis nihil oportere ne- , que profiteri neque affirmare quemquam , neque - asfenfione approbare, cohibereque femper et ab omni lapfu continere temeritatem , quae tum es- fet infignis, quum aut falfa aut incognita res approbaretur 5 neque hoc quidquam esfe tur- » pius, quam cognitioni et perceptioni asfenfionem approbationemque praecurrere, ^ Huic rationi quod erat confentaneum , faciebat, ut, contra omnium fententias dicens ; jam plerosque dedu- ceret; ut, quum in eadem re parii, contrariis »,; in partibus, momenta rationum invenirentur , fa- , cilius ab utraque parte asfenfio fustineretur, " — Haec ille," Si vero, in Ciceronis libris de Natura Deorum , Cottam contra Vellejum ae Balbum dis> putantem audiamus ; profecto hic tota fua nobis probat disputatione , fe vere Vellejo dixisfe, fibi non 19 55 E 7 COMMENTATIO non fam facile in menter: veniré folere, quare vé- rum fit aliquid, quam quare falfum. Quid enim ést, quod de toto hujus réi fünddmento dicentem illum audimus? ',, Quáeritur, ióquit, fintne dii s necne? Dificile est regare; credo, fiin con- s, cione quaeratur; fed in hujusmodi fermone et s in confesfu facillimum. - Itaque ego ipfe ponti- , fex, qui caerimonias religionesguwe publicas fane- , tisfimé tuendas arbitror; is hoc, quod primum est, esfe deos, perfüaderi mihi non opinione fo- » lum, fed etiam ad veritatem plane velim: multa >» enim oecurrunt , quaé conturbent, ut interdum s esfe nulli videantur," (1) | $. 2. Jefus et Apostoli legati erant divini. F Hi non philosophos agebant. Quae eorum in- ftitutio fuerat, quodque vitae genus fequebantur; haec huic rei plane erant oppofita. Unus Paulus doctior ad euangelium annuntíandum accesfit. Cae: teri vero omnes, quamquam non de vulgo homi. nes, in ea tamen vitae verfabantur conditione , qua eruditam inftitutionem non accepisfent. in modi- j | có (1) Vid. Schroeckh., l1. pag. 384. 390. Clarke, over God; befladn en eigenfchappem enz., P. Il. p. 219—224. Tur- retinus, l. L pag. 227- 229—231. W. Bruin, in Opp. Soc, Teyler., P. XVI. pag. 190 feqq. Cicero, Quaestt. Acad. Le i. Cap. 12, de Nat: Deor. L. 1. Cap. 22. | THEOLOGIC A. 55 co vitae ftatu. educati, V. T. fcripta cognoves rant, atque inde fuas de Deo rebusque. divinis no- titias. hauserant,. Nunquam. autem ea. didicerant , quibus ad philofophicam rerum divinarum cogni. tionem informarentur. Quae enim recentior aetas de Jefu, in Esfenorum aut aliorum fcholis iníti- tuto, . protulit;. haec ad ea pertinent commenta fundamento destituta, quae nostrum aevum plura peperit. T bup ia, | Jefus et Apostoli legati erant divini, Hos fefe ubivis profesfi funt. — Jefus faepenumero fe a Patre misfum esfe, Ejusque nomine fe venisfe dixit. Non æ fe, id est, fua auctoritate. venerat, fed verax erat llle, a quo misfüs erat, quem Ju- daei non noverant. Ipfe eum noverat, quia ab Eo profectus erat, ipfumque Ille. miferat, . Judaei erant terreni, -Jefus vero: Coelestiss illi ex hoc mundo erant, hic vero non ex hoc erat muns do. A Deo exierat et venerat: neque enim fua auctoritate venerat, fed Pater ipfum mife- rat (1). — A Deo exierat et ad Deum. abibat. Abibat ad Eum, a quo: misfuüs erat. Exierat a Patre, inque mundum venerat; denuo mundum re- linquebat , et ad Patrem proficiscebatur (2). — Je- fus adeo non fuae obfequi ftudebat voluntati, fed vö- (1) Joann. IV: $4. Vl: 29, s7. VHE 16. XVi 21. XVIE 3, V: 43. VIE 28, 29. VIII: 23, 4^. (2) Joann XIIE 3. VII: 55. XVI, 23, c6 CÓMMENTATIO voluntati Ejus, qui ipfum miferat. ^ Descenderat ex coelo, non tam ut fuae, quam ut Ejus fatisfa- ceret voluntati, a quo erat misfus. Illum oporte- bat operari opéra Ejüs, a quo misfus erat, quam- diu dies erat: nox appropinquabat, qua operari nemo potest (1). — Sic adeo, qui Filium non honorabat, non honorabat Patrem , qui illum mi- ferat; qui vero Eum excipiebat, excipiebat et Eum, a quo misfus erat (2). — Habebat vero testimonium majus Joanneo: opera enim, quae ip- fi Pater peragenda tradiderat, quaeque ipfe pera- gebat, ipfum a Patre misfum esfe testabantur.- Si itaque:de fe ipfe“ testabatur, verum ejus erat testimonium: moverat enim, unde venisfet et quo abiret. ^ Ipfe de fe edebat testimonium; fed et de ipfo testabatur is; a quo misfus erat, Pater. Opera, quae nomine fui Patris peragebat, haec de Eo testimonium edebant (3). — Eum adeo fe dixit Jefus Dei legatum , qui major esfet Jona (4). — ` Ipfe Dei Filius ac legatus erat, ad homines mis»: - fus. Hoc probabant illa, quae peragebat , Opera. Haec-testabantur , Patrem in ipfo ipfumque in Eo esfe, C5). . Apos- (1) Joann. V: 30. VI: 38. IX: 4. (2) Joann. V. 23. Matth, X: 4o. Marc. IX: 57. Joann. XIII: 20. (3) Joann. V: 36. VIII: 14, 18. X: o5. XI: 42. (4) Luc. XI: 52, (5) Luc, XX: 15. Joann. X: 36—38. THEOLOGIC A. (87 Jefu Apostoli: item divini erant legati, . Jefus eos fua inftituit doctrina. Quae a Patre audive- rat, cum iis communicavit, Patrisque iis nomen patefecit (1). — Praeterea divinum iis non defutu- rum esfe promifit auxilium. Quaecunque ipfis ac- cidererit, nunquam debebant esfe folliciti de iis, quos edere ipfos oporteret, fermonibus: iis enim Spiritus Sanctus adfuturus erat auxiliator. ln uls - timo imprimis vitae terrestris fpatio , eos Jefus de hoc divino admonuit auxilio. Quaecunque Patrem Jefu nomine rogarent, haec iis hic concesfurus erat, Spiritus fanctus iis adfuturus erat in om- nibus, Spiritus ille veracisfimus, eos omnia edoc- turus erat, et cuncta, quae Jefus iis dixerat, in eorum revocaturus memoriam. Hic ducturus erat Apostolos in omnem veritatem: non enim a fe ipfo locuturus, fed, quae-audiisfet , dicturus iis-- que futura annuntiaturus erat.. Hic Jefum cele- braturus erat; ab Eo nimirum accipiens, quae annuntiaret Apostolis. lis vero hic adfuturus erat in perpetuum. (2) Nec profecto haec Jefu promisfa eventu carue- runt, llle ad Dei dextram, elatus , Pentecostes fese to, in Apostolos largisfime Spiritum effudit Sanc- tum (5 Joann. XV: IS* ` XVIL 8, I4; 406. :oxt0q : f ) (5) Matth. X: 19, 20. Luc. XII: r1, 12. XXE: 125, 15. Johi. XIV: 135 145 16, 17 » 26. XV: 26. XVI: 73 1395 145, 232: Act. E 4, 5> 8 53 COMMENTAT KO tum. (1)... Hic.eos duxit; . eoque repleti , Jefu doctrinam annuntiarunt et explicarunt. | Hunc adeo fibi adesfe omnes. dixerunt; ipfe etiam. Paulus, qui postea. demum ad facra tranfiit Christiana. Hic quoque: fibi patefactam .dixit.a Spiritu Dei Jefu doctrinam 5 atque inde fuis praefidium quaerit. fen- tentis, quod et fe Dei habere. Spiritum existima- ret (2). — lta vero nunquam fe ejusmodi dixe- runt doctores, qui fua auctoritate. novam., quam ipfi excogitasfent, doctrinam annuntiarent. Semper fe profesfi funt ministros Apostolosque, conftitu- tos a Deo Jefuque, a quibus hoc ipfis. demanda- tum esfet munus; legatos, neque a pluribus homi- nibus, neque ab.uno quodam. homine conftitutos , fed- a. Jefu. Christo et. Deo. Patre, qui eum e mor- iuis refuscitasfet, (3) |... a ..Ktaque Jefus et Apostoli fe divinos dixerunt le~ gatos (4). Neque est, quod his eorum. dictis fi» dem. denegemus. Eorum. enim vitae ratio. animis que indoles non tantum omnem fraudis aut fana- tismi removet fuspicionem; verum quae dixe- : j runt , (1) Act. II. 1 feqq. conf. Muntinghe, Ge/zh. der Mensch- Reid, Tom. X. pag. 49 feqq. Annot. pag. 13—15. ; (2) Act. V:-32. 1 Cor. II: 10. VII: 40, (3) Rom. I: 1. XV: 15 feqq. 1 Cor. i: 1. 2 Cor, I? 1. VE 4. Gal. I: 1. et fic porro; Jac. I: ;1. 1 Petr. I: 3; HIE: 2. Jud. vs. 1. o(4) Conf. Müntinghe, 1. !. Ton, IX. pag. os5 feqq. Donker Curtius, Zs welk weuem zin: moeten wij de er enz, in novis Opp, Soc. Hag, 1827. Cap. I. CTHEOLOGIC fA. 59 runt , haec etiam luculentis. divinae. cónfen(ionis et approbationis fignis confirmata funt. Haec ve ro fumimus: hoc“ loco: ulterius. enim. ea explicare ac demonftrare, nostri inftituti ratio non patitur, Cum vero Jefus et Apostoli nullo modo philo- fophos agerent; nequaquam etiam horum ratione ea, quae docebant, probare confueverant. Non- nunquam ad hominum fenfum communem provo- cabant, quo magis fuas doctrinas commendarent. — Si quidem Déus ipfarum avium et florum, ratio* mem habet; quisque fua fponte intelligit y; homi- nem, iis praeftantiorem , ab Eo non negligi. Si pater. humanus liberis id, quod juste petant, non negátj nemo dubitare potest, quin Pater coelestis , qui longe humanum quemque fuperat .patretn, ni- hil hominibus negaturus fit, quod ipfis utile fits quodque ab Illo precibus expetant. Si vel injustus judex justa concedit viduae , quae conítanter ejus opem imploraverit; quanto magis Deus optimus preces exaudiet eorum , qui Ejus petant auxilium! Nos quum Dei fimus genus, abfurdum profecto est existimare , Deum auro, argento aliisve huma- nae artís operibus contineri, Si nos a patre hu- mano in utilitatem nostram castigamur; quid mi- rum, fi Pater etiam coelestis nos castiget , : quo meliores evadamus (1)? | 1 Haec (1) Matth. VI: 26—50. X: 29—31. VIE 9—1t1. Luc. XVtIl: 6, 7. Act. XVIE 29, Hebr, XII: 5 feqq. 6o COMMENTATIO Haec aliaque ita quidem disputabant, ut homie num fenfus communis ea , quae dicerent, probaret eaque idcirco eo facilius acciperet. (1). vo Caetero- quin vero non folebant argumentari , nec ratiociniis - uti, quibus fuas probarent doctrinas. $. 3. Dei nomine et jusju, quae docebant, tanquam Dei doctrinas: tradebant. Univerfe quaecunque docuerunt Jefus et Apos- toli, tanquam Dei doctrinas tradiderunt. — Aperta hac de re ipfius Jefu funt testimonia. Quae fci- mus, ait, haec loquimur, et quae vidimus , haec testamur, Mea, inquit, doctrina non mea est, fed Ejus, qui me mifit. Sicut me docuit Pater meus, haec loquor. Ego, quae vidi apud Patrem meum, haec loquor. Non a me ipfo locutus fum, fed qui me mifit Pater, Ille mihi manda- tum dedit, quid dicere me oporteat. ^ Veritatem vobis dico, quam audivi a Deo. Quae igitur ego loquor, ficuti mihi dixit Pater, fic et ea loquor. Verba, quae ego ad vos loquor, a me ipfo non loquor. Verba, quae audivistis, non funt mea, fed Patris , qui me mifit. Quaecunque a meo Pa- tre audivi, haec vobis patefeci (2). Iteratis adeo vici» =- C1) Vidd. Brink, Ll. L pag.259feqq. Amersfoordt, Ll. (2) Joann. III: 11. VIl: 16. VII: 28, 38, 40, XII: 49. 5% XIV: 10, 24. XV: 15. THEOI;OGIC A. 61 vicibus idem memorat Jefus in precibus, quas in vitae fine ad Patrem fudit; ,, Patefeci, inquit, Tuum $, nomen hominibus , quos mihi dedisti ex mundo. , Lui erant, et mihi eos dedisti; et verba Tua s, Confervarunt. Nunc cognoverunt, omnia, quae s, mihi dedisti4 a Te esfe: Nam verba , quae mihi s dedisti, illis dedi, iique ea acceperunt; et vere », cognoverunt, me a Te exiisfe, et ‘crediderunt á » me a Te misfum esfe. Ego Tua illis dedi ver- ,, ba" (1). —. Quapropter tantam fuae doctrinae - vim tribuebat Jefus, ut, qui ipfum contemnebat , contemneret Illum,.2 quo misfus erat; is vero, qui ipfius audiret. fermones Eique. crederet , a -quo misfus erat, vitam acciperet aeternam. (2) Apostoli. vero doctrinam, quam .annuntiabant , talem: esfe profesfi funt, quae, incognita olim ac per longisfima. tempora: filentio -presfa , nunc, ju- bente.: Deo aeterno ,.patefacta fit; quam adeo ab aeterno ad nostram falutem Deus destinaverit. Sae- pe.eam dixerunt: và» Aóyow ToU, 0ecU , Tò. (soU süxy- y£0v.. TÒ puo TW piov 700 nleo. -Haec | erat. vera Dei doctrina, quae maneret. Illa 5 quam. annuntiabant hominibus "T Domini doctrina in aeternum perpetua- batur, Hanc adeo Paulus dixit, fe non ex hominis cujusdam inftitutione petiisfe, fed Jefu Christo moe; wid Haec. fingulari. patefactione ï sli migi ) goii M91 1 [ 1-3 2) Jon, XVIbs 6; 7, 9 ntu gri ET (2) Luc. Xr 16, Joann., Vi oge- " 62 CÓMMENTATIO ipfi inhotueràt,- = (taque dispenfatores erant ry oocachoy róð det- Gaudebant eos ,' quos docue- rint; "hafítcé" infitütionem mon "üt humanam , fed gilis $ Teven? fit; út Dei' doctrinan accepisfe, Quicunque vero Christi doctrindm mutaret , meque in ëa münerét ;"Déütm. non. habebat. ^ Si quis eos contemneret’, "non hominem quendam , fed Deum contemnebat , sd illis Sanctum fuüm "since Spiritui. ua 84 519 maid ST $ 9 ~ Haet quidem valent de —nÀ ; quae docue- runt Jetus "et Apostoli. e Merito: igitur" eandem ; quam caeteris; düctoritatéri Wisietiàm eorum placi- fis tribuimus? quibus ea eoóntinentür; "quae de ` Deo rebusque^ divinis - füna docét ratio. "Singula quidem haec nón iis eo erant patefacienda modo , quo alia, "quae doctrinae Christiani propria^4e priva funt; placita, Vel'fie taimen divino iis opus erat auxilio; ^ne quid de his. ünquám ftatuerent, quod. hinis” verum, adeoque: divina "patefactione indignum ésfet; -Prietered: non minus ^quam 'caete- tà, uec quoque "tanquam Dei“ doctrinae ab. iis propofita: fuisfe cénfenda funt, utpóte: quaé cum iilis heo gamag infine" fint 'vincüo, -Et' vero $ :3, MOn SEN J(z1D eutus Tonbe susti -ma- b ks 1111 0fii pý hsi ASARXLAX Ea Sol H J OTTA BIPODI '..9181139( SO : OY Conf, loca; allata in disfertationes laudata doctisf.. mog ker Curtius, item 2 Cor. Xl: 7. 1 Thesf. Il: 2, 8, 9. 1 Tim l: ir. 1 Petr. I: 23, 25. Gal, E: 12, Eph, III: 3 1 Cor. IV: i 1 Thesf, Il: 13. 2 Joannj vs. 9. f "Thesf. IV: 8. Porro vidd, Muntinghe et Donker- Curtius, dh H, ad $. 2. THEOLOGICA. ` 68 magis. minusve -diferte hoc étiam nonnunquam de. iis. profesfi-funt «doctrinis , quas nos fpectamus fingulatim. ==> Joañnes : Novimus, inquit, Dei Filium: venisfe nobisque intelligentiam dedisfe, ut verum:/Deum: cogtoscamus. Paulus autem.in-Areo- pago profesfus estj Deum quidem ignorantiae tem- pora tulisfe;: nunc vero 'omnibus hominibus ubi- que terrarum denuntiare, ut fe emendent 5 id estj docente contexta oratione, ^ut errores corrigant, quibus. in Dei notitia cultuque laborarent. Quan: do autem.hanc jam: emendationem inftitui volebat Deus; aliter fieri: non -poterat , quit hos, qui eo confilio mittebantur, de iis inftituerét rebus L quaé emendandae in. — etante (e SOR IS "gey Ri aai m ad ` > Dei auctoritatem proyocabat , doctrinae Lees non T ~ Hunc, quem fpectavimus , docendi modum multi vituperarunt » quippe rationis vires enervantem ; E cum €a tantuni pura fit habenda“ doctrina, quae ex libero Rationis pu fuxerit, . Atqui, ò bore!“ qui ita forte fentis ra uo" His dixeris. - Primum animadverte , patefactionis doctri- fias tationis decretis non a posfe. Tepugnare, Quae enim eS f i e €0) 1 Joh. Vi a6. coll. ar. Act, XVII: gop ^ 7. 7 ia 64 COMMENDATIO enim. fumma docet Ratio, nostrae etiam rationis unicus fons; haec; iis, quàe-nos nostra «docet ar- gumentàtio, nullo: modo :posfunt esfe contraria. Quae nim inftitutio - ejusmodi tradat doctrinas , haec.a;Deo; oriri non potuit. -Et vero quaecun- que Theologiae Natüralis placita, prouti traduntur in doctrina Christiana, ità nostrae. rationis: dictas tis. plane conveniunt. . lla adeo hac in parte eas res vtile; quae per. fe verae funt. -Haec autem patefactio qui no- cere posfit, -equidem plane. non video. Hoc fi contendas, ac tibi conflare velis, omnem inftitu- tionem femper esfe noxiam, [tatuas oportet. No- ceat adeo filio pater, discipulo magister, -amico amicus, qui rei, illi ignotae, notitiá eum imbuat. Haec enim plane conveniunt. | Quae res inter. illos, eadem Deum inter atque homines locum obti- Det, on jam contendas nocere hunc patrem, magistrum vel amicum; videris ignorare , nostram cognitionem fere omnem hoc modo. esfe acquifitam. Verum fi hos, nifi prodesfe, faltem non nocere dicas 5. quid est, ‘quod aliud dicas, ubi agitur de inftitutione , quam cum hominibus | Deus communi- cet? Cur Deo foret indignum , ea homines doce- re, quae ab omni parte non norunt , quamquam et ea forte, post longum temporis decurfum , ipfi cognoscere potuüisfe videantur ? Quid est, quod ejusmodi noceat inftitutio? Jefu certe et Apostolo- rum temporeratjonem eo esfe progresfam., ut omnia, quae OTHEOLOGICA. 65 quae ipfa probare posfit, jam cognovisfet, falva fide historiae, nunquam. contendes. . ^ ^ “Verum inflas. Atqui, àis; quur Deom: fili ion venim . propterea rationi" videtur. non li- cere inquirere in eas res, quas nobis Deus pate- fecerit, «— Deum falli non .posfe ,. lubenter tibi concedimus. Verum, quod inde ducis, id inde duci non posfe, fidenter affirmamus. Quid enim? cur. rationis. ufum non adhibeam in iis dijudican- dis y quae milii Deus patefecerit? Illud ipfum, quod falli Deus nequeat certisfimum mihi. est argumen- tum, fententiam confirmatum iri meam, fi recte inquifiverim;: riteque meam rationem adlibuerim. — Longe-etiam abest, ut rationis ufum religio Chris- tiana prohibeat. | Omnia inquirere: docet,! bona retinere, Jefus et Apostoli ipfi ad fanae rationis decreta próvocarunt, Neque vero, philofophiam reprehendentes, veram illam et germanam intelli- gunt philofophiam, quae ommia rite investiget. Intelligunt. fophisticam illam :ratiocinandi rationem; quàe eorum--tempore obtinebat, éta qua vera phis lofophia plane diverfa est.'Hanc vero religio Chris tiana admittit, nec admittit tantum, fed fponte sus- cipit ac commendat vehementer (1). — Quapropter hoc unum patefactionis hac in causía propofitum fuit, ut de his rebus vera: doceret homines. | Haec t r ta- J (1): Vid, ;Clarisf/ vat Heusde, Init. phil, Plat. P. dx pag. 67. ppsiega i? HT qoe E 66 COMMENTATIO tahên .quominusculterius explicentur'argumentisque confirmentur , ipfa-nullo. modo::prohibet (1)& +60 i, Sic'adeo ,.chac; docendi ratione ,:-quhe ad. Dei ajictoritatem. provocabat , «doctrinae, puritas non sub- lata; est5;imo non tantum non fublata est, ove» tum pow eadem- docendi ratio — efti- — $1 — Mm NM W saucübsdnon € tiit i (3 HE 3 , 9le0t f 45 - Sasi "T o: dpfo iau majorem vim. Faih im i idustrináa in hominum quortinyis y: plebegjo- >- -uomoss rum. etiam et indoctorum j^ apimos. C 1: 53351 À , maesti: 4C. fotinto : giebsusarn i» tin , - Hates. m jqui forte: parvi» facis dnce Christianam , «disceptare: volumus 3^ — ‘magis té hnic, fi fieri posfit, reconciliemus.:- 00: sasi :dnuformemus nobis philofophum, qüi omnia pere — quae de. Deo rebusque: divinis nos» tra-docere posfit ratio. | Ejusmodi. quidem: philo- fophus , ante. Christianam | doctrinam propagatam;, exftitit nullus... Eum :tamen | esfe ponamus , -ne ullo modo. iniqui .esfe videamur, -—: Cum. hoc caeteri philofophionon omnes confentiunt. Contra- rias ii defendentes fententias, pariter. ad rationis quisque fuae-vocem provocant... Jam quis unquam existimet , huic firmam remanere:posfe perfuafionem; MSN fi OPR quibus revera ipfnis premitur -jF .. doc- 1D Conf. Lang; kil page: pod. Don keir: O dog A Cap. II $. 43 yin pa OU ee Oar Pe Yi oTHEOLO'GICA.. 67 -dactring! s.'diffienlates -confideret ?. ; Majores , qui- -dem in; aliorum „doctrinis difficultates animadvertit; ipfe tamern,.cum.fibi.ea „objici videat, quibus ab «omni: parte (nequeat: respondere ,. dubius haeret in- -gérdum; .- Fortasfe fe fal(as. inftituisfe.| argumentatio- ches existimat g estque; ei; periculum ,.ne. in .infanum eptongat: fcepticismum. i Imo vero; lieet res. eo-.non perveniat ,'- fieri muho modo. potest. quin. finmisfi- ama: ejus agitetur; et: eoncutiatur perfudfio, ni Huic ` wero divinam Jihdes auctoritatem; .:;; Hunc» fingas «cógnoscentem 5:alicubi quempiamsexflitisfe; quide . divinum: diceret: doctorem; quique: fuam: auctorita- «ter: fürmisfimis confirmaret arguinentiss: cujus qui- -demo dóctrinanesfetieademsocui funm :asferifum: de- isfet ille^philofophus. -v Profecto. fic ; fummam. fit- anitàátem asfeqùitur ejus ; perfuafio, ^ Ipfam lillami, cui: fidem habuit doctrinam ab! ipfo Deo, quem falli. non“posfe> novit, «videt iconfirmatamz:;; Jam - mullis amplius agitatur dubitationibus 3. id: parum -cùrat 4 quod’ aliialias proferant-fententias :::novit senim i certisfimam : veritatem. esfe -fuae. jfententiae iquam: conc anggone Deusi: na --—: anpuntiàa- Venit. vi5niTisq [SiI9t 2srumod mins eolvsa t Verum MEO noy [asusta vim, quam. ha- ^beit:4 in ipfius animum: illas doctrina; «quam cunice fuae: rationis; ope invenerit. . Hanc vim: extolles -füaximopere ; ::effihges: fapientemr, -omnia' ea. obfer» wántem j quàei a-fua didicerit -philofophia. : Atqui; i9: bore ! | ubi id ;invenies ; / quod imagini respone "Od | E 2 s. deat, E COMMENTATIO deat, quam fuaviter ita' depinxisti ?. Confulas ex- iperientiam : alia tua erit fenténtia. ^ Cognosces. fe- '(Te omnes (pauci funt, quos jure. excipias) anti- "quos philofophos fuam doctrinam habuisfe rem "quandam , quae disferendi facultatem -exerceret in- igeniique laudem comparáret; ex qua vero vix ulla 'peterent momenta, quae ad homines confolandos -emendandosque valerent. Et vero; 'lícet ea, quam "doceant, doctrina vim libeat; quandam 3 an hanc "vim" compárandam *cenfes cum. ill vij ;quam in ipfius animum .ea. doctrina exerceat , quae divina -auctoritate confirmata fit? lla lucem, haec: vero ignem affert. - Haec non tantum .ejus. ingenium -acuit, fed et ejus animum confolatur atque emen- dat. Cum certis(ime i noverit, eam doctrinam -ab ipfo Deo profectam. esfe ; reverentia, quam. Huic debet, eum impellit, ut; omnibus intentis viribus; ad. hanc doctrinam totam fuam componere vitam badent ii c escigonreudg UisinA j HT Uv Merum et alios fpectare debemus liomines +ple- 'bejos-illos atque -indoctos.:: Quod neque tu aegre feras, qui forte ingenii:hic acumine gloriaris: ad fingulos enim homines religionem pertinere, facile mecum existimabis, —- Hi. eà destituti :doctriná , quam divina confirmaverit auctoritas , accipiant doc- trinam necesfe est , quam doctiores- ipfis impertiant alii.. At vero ne.hos quidem tibi informes facit- lime ea omnia accipientes, quae: ipfos docuerint ali, - Ne commentitium: quid fectemur, ` fed. res pos 5 224 THEOLOGIC A. 69: potius fpectemus ,. ficuti revera funt. Eos depre-. hendimus minus esfe aptos, ut hac una ratione rite de Deo rebusque divinis inflituantur, Quid enim? quae plerorumque philofophorum docendi: est ratio? Uti folent docta ac fubtili disputatione, - cujus intelligendae indocti. homines non capaces funt. - Philofophorum fcholae eruditioribus . fere unice conveniunt, Plura funt, quae caeteros .im- pediant, quominus ex illorum doctrina fructum. percipiant. - Num itaque, inquies forte, non Spes fenfu communi? nonne iis rationis ufus concesfus est?. Est fane. ^ Verum quo tandem haec pertinent? An fufficit, ut cuipiam rationis. ufus fit conces- „fus; fi tamen hanc non rite adhibeat? Rationem. enim fpectes eo modo, quo foleat, non quo pos». fit atque debeat in hominibus fe exferere. ... Ita. véro plurimis indoctis vel voluntatem vel faculta-. tem deesfe animadvertes , qua illa omnia. cognos- cant, quae requiruntur, ut quis unice ratiocinan- do percipiat , quaecunque. referuntur ad Deum res- que divinas cognoscendas.. Et hoc. obfervabis , vim opinionum praejudicatarum in. iis esfe folere. efficacisfimam ; quin imo faepenumero pravis affec- tibus eo duci homines, ut agnoscere nolint , quae "qui rite. fua ufus fit ratione , fint. manifes-. etf .Anne hos cenfes ratiocinando ad veram. Dei perduci-posfe notitiam ? -Non existimaverim, His:ea demum prodest doctrina, quae divina, auc- tori- 76 C Ó 9M M'ENN/T.A?T TO toritate confirmata: fit. ^ Haee 'cüm. ab ipfo: Deo fit: profecta ; ; non loñgae requirentur: disquifitioties; quibus probetur ipfius veritas. p Hanc , quamquam : longà argumentorum ferie non probatam ; accipere: licet tuto j^ quoniam, "vt Deus ipfe mequit fallig fic et alium fallit neminem. Quin adeo, quaecuin-- que qüis, praejüdicatarumi opinionum pravorumve affectum vi abreptus; in Cóntrariàm partem affe-' råt, haec divini, ad quam provoócetüf j auctóritate: refutantur continuo. — Magis etiam nece$faüria iis: hominibus divifa redditur auctoritas; per infig- nem philofophorüm discrepantiam. Quid enim? Inepti: funt àd rite intelligendam quafüdam: doctri- nam, quae ipfis a plilofopho quodam impertiatur; lidem vero qiia tándem ratione- dijudicent , - quae- nam! ex vátis -doctrinis vera fit; quum fingulae parem prae -fe ferant auctoritatem ? Hanc vero- hae- fitationem- divina plané tollit auctoritas. "Quo au- tem major- itidoctis hominibus divinae hujus, qva ipforum perfuafio confirmetur, auctoritatis adest nécésfitas; co magis quoqüe eàádem requiritur, ut in ipforum" animos doctrinaé viri hàbeant. “Si du- bites, Lectot! age, milii explicés, qut factum fit ut plures , inter gentes idololatriae deditás , palam pro» fesfi. fint religionem Christianam 5 nihil vero -ma- gis antiqui evitarint philofophi, quam ut publicae religionis viderentur sdverfarii ?* Non video; "cui caüsfié; falva fide historiae , hóc' tribui postiti am frmiori illi perfuafioni , quam in Christianis divi- THEOLOGIC A. 7i divina doctrinae auctoritas peperisfet, Et vero, fi hanc etiam auctoritatem nihil valere cenfeas, in indoctos ac plebejos homines; prorfus non intel- ligo, qui factum fit, ut tam exiguam vim philo- fophi habuerint ad civium religionem emendandam. Imo longe aequiores funt ipfi gentium legislato- res et philofophi, _ Hi enim. palam . funt profesfi , fe defiderare patefactionem > quae certiorem fibi lucem. fuppeditaret. Ili, vero. exemplo docuerunt fuo, quam vim divinae auctoritati tribuerent, Ut enim Numa fibi Egeriam nympham adfuisfe affir- mavit: ita Lycurgus fe ab Apolline adjutum fuisfe profesfus est, Minos a Jove, a Minerva vero Zaleucus. Quam vero hi falfo fibi tribuerunt di- vinam auctoritatem; hanc. fibi revera: competere , Jefus et. Apostoli. firmisfimis prebárunt. Ajapa: tis. (1) . (1) Vidd; Valk, L 1. pag. 263. Clátke; 1, 1. pág. aor feqq. Muntinghe, l, lə P, IX, pag..82. 83.. diio 53. Njo es felt, 1 1, S. 23—25: Turretinus, p" PAg 236, 237. Brouwer et Bruin, Il. ll. iu Opp. Soc, dj P. XVI A ed Buttler, Lt pag. 286 feq ^" E" 4 PY RES BERE t SECTIO HL. | DOCTRINA CHRISTIANA 5ANAE RATIONIS d 2 ; DEO REBUSQUE DIVINIS, DECRETA VA- | RIA RATIONE ILLUSTRAVIT. $. 1. Justrarunt haec Jefus et Apostoli per popularem et fimplicem docendi rationem. = = Longe abest, ut fimplicem docendi rationem, qualis hominibus, fenfüum vi düctis, accomniodata èst, apud antiquos inveniamus philofophos, éa trd- dentes, quae ad Deum resque divinas cognoscene das pertinent. ^ Simpliciorem in Socrate rationem deprehendimus , fi Xenophontis legimus Memora- bilia. In caeteris fere fubtiliorem disputandi mo- dum obfervamus; eum quidem, qui tantum abes- fet, ut ullam vim haberet in hominum fenfus, ut potius ab homine indocto vix et ne vix qui- dem posfet intelligi, - es Lon- COMMENTATIO THEOLOGICA. 73 i^Longe aliter comparata erat^ docendi ratio, qua ufi funt. Jefus et Apostoli. > Omnia fummáà docuerunt fimplicitate eam adeo popularem atque intuitivam fere (ut. barbare : dicamus) . docendi. ras tionem. fecuti funt, qua. hominum veluti: oculis fuas. doctrinas admoverent.. Eas nimirum , per imay gines a rebus, in- fenfus incurrentibus , .ductas , illustrarunt. Jefus, ut doceret, . Déum . homie — num gerere curam , auditores respicere jubet coeli aves, quae nec ferant, nec metant, neque in hor- rea congerant, quas tamen Pater coelestis nu- triat; — respicere eos jubet agrorum lilia, quae nec laborent, nec neant, quae tamen eo ornatu Deus vestierit, qui Salomonis longe fuperet fplen- dorem; — attentos eos reddit ad pasferes , qui par- VO pretio vendantur, quorum tàmen ne ünus qui- ^ dem décidat in terram, nolente Deo Patre, — Pau- lus vero Lystrae incolis: pluviam ac frugifera tem- pora revocat in memoriam, quae ipfis Deus. be- nigne concesferit;^ implens "eorum animos cibo. ac laetitia (1). — Ad ea, quae apud' homines accide- re folent, advertünt hominum animos 4 quo ma- gis fuas doctrinas iis commendent, Quod . pater humanus filio petenti non negat; id quanto minus unquam hominibus negabit Pater coelestis? Si hu- mani patres fuos castigant liberos; quid mirum, fi probos Deus castiget, quo majores in pietate : LORS Wl S C1) Matth, Vl: 26, $8, 29. X: 29. Act, XIV» 2p, ^ ce) 74 — COMMENTATIO faciant progresfus? Si quidem judex injustus 'vi- duam; ipfius opem fedulo implorantem, tandem exaudit; quid est, quod probi dubitent, utrum ipforum preces Deus exaudire velit? (1) ^ ‘Jefus imprimis parabolas abhibuit „` quibus fuas doctrinas . illustraret. Sunt; illae. potisfimum | egre giae, quibus exponit Dei benignitatem in homi- nem improbüm, qui ad meliorem frugem- redié- rit. /Haec quidem benignitas. fimilis sest- curae, quà bonus pastor ovem amisíam profequitur, om. ni virium contentione id agens, ut falvam. eam recuperet. Haec fimilis est follicitudini, qua; mue lier unum ,^^ quem amiferit,. asfem omni ratione requirere ftudet. ^ Haec adeo fimilis est intimae caritati, qua pater eum recipit filium, -qui -ubi omnia disfoluta funt ^et perdita, animi mutatá fententid,' ad eum, poenitentia ductus, redit. (2). Ejusmodi hàe caeteraeque funt parabolae, ut in- timam animi humani prodant cognitionem 5 ut con- tinuo quemlibet moveant ac capiant; ut cuivis homini earum lectio placeat, decies eadem - ned tita placere non definat. ^Magna hujus docendi rationis vis est in basii- nes; quos novimus per ea potisfimum. commove- ri, quàe fenfibus externis admoventur. Hinc. adeo in- (1) Matth. Mid 9-11. Lo ade XII; vs. ; bs Luc. XVIII: E feqq. = (2) Luc. XV. ATOHEOESO-L/07G 1. C. A. 75 intelligimus, quae efficacia iis ,, quae fenfus nostros afciant,. disputationibus tribuenda fit. Per-has enim. doctrinae firmiter auditorum infiguntur atque imprimuntüt animis. . Facilis. iis redditur. earum. rerum intelligentia, quae caeteroquin cognitu -diffi-. cillimae- esféent«. Quas. rés fatis intelligunt ,' earuni. ita firmior -in iis. ex(istit: perfuafio , ac major.fimul in.vitie commodum .ufus. Per calamitates. presfi$ iis. folatium - affert | vel una; exempli gratia, avis. praetervolans , cujus quoque ipfius curam; gereré: Deum fibi: perfüadent ;. — unum item. confpectum in agro lilium, cui, quamvis leve videatur, puls, cherrimam tamen Deus formam concesferit 5: — unus tandem parvo pretio venditus pasfer, quem ipfum Deus nunquam obliviscatur. Profecto ejusmodi vis fubtilibus philofophorum nüllo modo inerat argu- mentationibus. (1). | $. 2. Sanae rationis de- Deo rebusque divinis |... decreta illustrarutit , cum Dei- unitatem. - o fundamenti loco: ponerent. Dubitatum esfe, utrum. gentium . philofophi: pu. | "o5 gam (1) Vidd. Clarke, 1, |, P. H. pag. 225. Brink, l, 1, pag, 256 feqq. Valk, 1. l. pag. 36,.37, 261, 26:. Mu itinghe, L L P. IX. pag. 248 feqq. ânn. pag. rir fqq. i iile ey LN pag. 150, 151. Amersfoordt, in Oratione de popularitate religionis Christ, 10$ | COMMENTATIO ram Dei unitatem crediderint, fupra jam fignifi- cavimus, Occurrunt apud eos loca, quibus hanc probari facile quis existimet; in quibus nempe de.füummo Deo ita loquantur, ut ad Eum unum omnia referre videantur. Fuerunt item, qui éun- . dem Deum variis nominibus coli cenferent. © Hi maxime ad posteriora pertinent tempora. == Vel fic tamen promiscuus, quo. vel Dej vel deorum mentionem facerent, ufus dubitandi praebet caus- fam , utrum eo fenfu unum profesfi fint Deum , quo no$ eum profitemur; an vero fupremum quen- dam inter varia numina Deum esfe crediderint. Hoc itaque licet non dirimamus ; id certe conflat, eos Dei unitatem fundamenti loco non pofuisfe. Aliter! egerunt Jefus et Apostoli. Hi Dei uni- tatem - omnium, quae de Numine docuerunt , fun- damentum pofuerunt firmisfimum. | Est haec doc- trina fundamentum inftitutionis jam Mofaicae; quod vel ex primo Genefeos capite fatis manifestum est. Quotquot deinceps ad Ifraëlitas divini misfi. funt legati, hi eandem doctrinam commendarunt perpe- tuo, Hanc vero ita tenuerunt Jefus et Apostoli , ut, in eorum tota inftitutione, principatum teneat. haec doctrina. (1) Quantopere ipfi hac re fanae rationis de Deo rebusque divinis decreta illustrarint, facile intelli- gitur. Haec enim doctrina viam demum flernit, | i | ut (1) Vid. fupra Sect, 1. $. 3. pag. 27. THEOLOGIC A. 77 ut Dei perfectiones atque opera rite' perfpiciamus, Plurés nimirum fi ponamus deos, qui fe invicem adjuvent, ita ut in iis fumma fit confenfio; mul: tüm “detrahitur divinae -omnipotentiae fapientiae- que, quae fe in creationis ac gubernationis actu manifestet: Nullus per- fe fufficit, fed mutuo fuo invicem indigent cuncti- auxilio. Itaque nullus per fe ea gaudet omnipotentia ~ac: — j T ab omni parte . perfecta fiti;p sU rust 95.3 ^^ Atqui reponet forte quispiam: 5, si Mino: tibi 4. fingas deos, fingulos fumme: perfectos; atque 5, ita plane .confentientes, quid hoc divinae nocet y; perfectioni? ? -— Ei hoc modo non-nocerij agnosco lubentisfime. ^ Verum: plane «nón existi- mo; ita argumentari rationem "fibi "relictam quae Dei naturam Ejusque inquirit:perfectiones. Nós, qui divino beneficio meliores aecepimus - fiotitids j ita: forte" posfimus" loqui. " Vix Vero ae me viz quidem eum plurium . deorüm ^ perfectórum con fenfum cogitare potest ratio. - Hiec multo magis; fi: plures deos -pfofiteatur., eos finget fingulos per fe, caeterorüm rátione non: habita; "operantes, à fe invicem remotos, qüin éorüm -alios alia agen- tes, — NuHa vero res est, quae magis verae Dei cognitioni noceat, Nimirum ita Dei, quae vérè ita dicitur, perfectio fibi: conftare nequit, ^Nonne- enim facile alter Deus aget, quaé: non 'cogitave- rit; velicexfpectaverit: alter ?:: e Hinc. vero^ fequi- turş: ut Vel unus: eorum: vel finguli ili noh pos- 78 COMMENTATIO posünt.:im omnia agere vi fua, fcientia ac fapien- tia. tane; vero.Dei libertas. independens potest remanere ?. Hac autem. fublata, Dei fanctitas, justi- tia. ac: "e magnum —— necesíe est praelio vh q6Hs919 nf 3b seyo agi o: Qui; plures: deos | ponit ,: dia Best iiu: i tero majorem- minoremye, finget,. Qui. vero: Deus alio minor fit, hic. perfectisfimus. esfe- nequit, Talem igitur Deum fi quis. pofuerit,, .: quomodo huic rectam Numinis tribuamus. notitiam ?; Hic enim Dei- perfectiones; et. opera, nunqnam -rite perfpecta habebit, Quin imo deorum. plurium cultus hominem eo facile adducit, ut. alterum alteri :tergiverfantem fibi informets:atque ut et boni et mali. principium quoddam aeternum esfe existimet... Hoc vero fumto; Deus. omnipotens -esfe nequit... Ei enim. repugnat adverfarius ,. qui. efficit, ut omnium- rerum: curam rite habere non posfit. Ipíius igitnr regimini non prorfus omnia; fubjecta funt. . Oriuntur ita dii. qui nec omnia creaverint , nec omnibus rebus: profpiciant, "o Haec vero.cum ita, fint ;. jure. affirmamus ,.. Je- fum. et .Apostolos.illustrasfe eas, :quas- de. Deo rebusque. divinis fana tradit ratio, doctrinas, cum fundamenti loco Dei unitatem-ponerent, — Haec enim rite perfpectà. efficit... nt: éam Dei- nobis. informe- amus notionem; squa:comnium. perfectisfimus ` fit ; atque omnes in.fe proprietates ita contineat, ut -hae ;perfectiores: inequeaft-:xcogitari5:ut/'omria una fua potentia Hrocreaverity o utzofingularume rerum crea- OTCHEOLOGIC4A^ 79 creatarum : diligentisfimam ;gerat. curam, atque gu» bernatione fuð totum. mundum: fingulasque: ejus partes;:complectatür. — Verbo: ita demum Deum üobis illum informamus , ex quo; per quem-et ad quem :fint omnia: cui laus:et gloria debeatur in aeternum. Haec sest: adco: ejusmodi. doctrina, quae animos. nostros unico eoque: füavisfimo erigat To- latio;:quae nos/ad inconcusfam “imt Deo fiduciam collocandam adducat ; - quae mos omnes maturàe nos- trae foc intimos impie amore-:doceat. (1). niii çe) cko 1399]. anul. seiaas eiii x UR s » dddideruhbt ei , quae quidem fana J "qo dim potest. "ratio nullus tamen:do» o: uli ü sseuisfe: ipe eiua Up uouisio eils1o5 ic ; iii verei) ii Dei: rss is PSIÉ eee antiqui 5; haec faepenumero: multo: 'ple-. nius-a Jefu: et Apostolis! funt:expofita.- In his Dei imprimis in.cenfum; venit. benignitas. Quae de illa apud. philofophos 'occurrant-;; imprituis quae de ea Dalbum ;Stoicum j in Ciceronisce nany Deorün Lib: IL; disferentem: auditus p haečuitasfünt com- iparata ,::'ut;ahinuon/. nostrum: fumma. erga ^ Deum veneratione imbuant.. Merüm--tié hiet quidem iis aequiparanda funt, quae dixerunt Jefus et Apos- toli; qui femper Deum placida illa Patris adum- brant, imagine , qui Eum enigiim erga. ju justos $56 in- , (1) Vidd Valk, Ii; pag; 459] Brot wer; KIY pag. 38. 8o COMMENDATIO injustosque , dicunt qui Eum. ipfis 'avibus. -foam deimonftrare' benignitatem: affirmant. (1) «5505005 5H. Nullus antiquorum philofophorum materiae mundanae originem a. Deo repetiit.: Prorfüs -omie fit hanc irem Socrates. | Cenfuit: vero Plato ab omni „aeternitate materiam quandam: exítitisfe, om> nibus áttributis orbatam ; quae neque ignis , neque a&f, fequé' terra, nec aqua esfet, in quamvis vero harum -naturarum facile mutari posfet, atque hinc,. divinae mentis vi, omnia elementa, quae- que ex illis conflata funt, effecta esfe (2). Univerfe Deum vel Deos mundum formas/e3 .non vero creasfz, affrmarupt. Placebat haec iig opi- nio, quae fimilium' rerum exeuiplis: vposfet illus- trari, et vero ad mali phyfici ac moralis ofigineiy eRplicândamaccommodatás Videretur. si Verum -longe: plenior Jefu: et: Apostolorum - inr P ré est doctrina. Hi Dei manum omnia. fe- «isfe.- docuerunt;--A Deo. uno cuncta repetunt ,-ad Eumque unum auctorem. omnia referunt, uqui fo- lo fuo: verbo «hoc; creavërit univerfum 5 «uti creata fint, «quae. nune:.confpiciuntur j.:quum "antea nihil exftiterit. (3)... — Est vero: haeciidoctrina. fammi pomme 2 o enim Jeuetine; — — a Ln [Deo eyiy qr qnt, j T oen 14] n ARFI v Ya via. Valk, I D pag. P" "T dO, Vid. Meiners, hist. doctr. de yero 27 n P. n page- 46s 8; (3) Vid. funra .Secti1..$-85). pagi 374. ATETZ boi (CT) THEOLOGICA. 81 Deo repetieris, non est, quod inconcusfam in Deo reponere posfis fiduciam. ^ Semper quaedam res adest, quae plane fit fui juris, quamque adeo libero fuo regimini fubjicere Deus nequeat, Et vero dubius haerebis perpetuo , quaenam bona Deo, quaenam vero tribuenda fint aeternae illi materiae. Quod quantum verae, quae omnia Deo accepta refert, pietati noceat, facile intelligitur. III. Neque ullus antiquorum Philofophorum eam docuit Dei providentiam , quae res etiam minimas complectatur. Egregia funt, quae de divina“ cura disferuit Socrates. Deum res omnes, qua$ mun- dus complectitur, continere et gubernare, et ho- minum. praefertim generi confulere àc providere, docebat. Provocabat ad conítantem rerum ‘omb nium continuationem , quam exfistere posfe nega- bat, nifi quis tantae rerum moli praefideret , cujus nutui ómnia pareant atque fubjecta fint, Provo- cabat ad infignia illa beneficia, quae, prae cae- teris rebus inanimatis animantibusque , hominum generi benigne concesfa fint. Quod vero Numen hominibus tot tantaque dederit, ab' eodem eos . negligi posfe , fibique plane derelinqui , negabat. Ita- que omnia bono proboque prospere evenire, ip- fique, neque vivo neque mortuo, invito vel infcio "Deo, accidere posfe quidquam, perfuafum fibi firmiter habuit. Plato Deum docuit, neque negli- gentia, neque mollitie, neque alia. quadam. pravi- tate, a dignisfimo Ipfius majestate negotio, nem- F pe 82 COMMENTATLO pe rerum gubernatione , +. posfe.avocari; -et vero magnopere. errare eos dicit, qui magna quidem curare, parva vero negligere- Deum: existiment praeftantisfimam.. enim..et fapientisfimam | Naturam ne minimas quidem. res fine flagitio, negligere. posfe, Eo adeo procesfit , ut bono infelicitatem | metuen- dam esfe negaret. — Stoici vero, pro. defendenda Dei providentia, ea attulerunt argumenta , - cum aliunde. ducta , tum imprimis ex rerum omnium et humanae potisíimum praeflantiae confideratione j ut vel. pertinacisfimo providentiae „hosti confesfionem -illam exprimere potuisfe videantur, inesfe in. hac coelesti et divina domo. aliquem non. folum ha- bitatorem, verum etiam rectorem et moderato- JE CEA 24 maio D .. Vel .fic. tamen, : Jefu. Alium doctrinam ai eA fuisfe -pleniorem , jure affirmare mihi vis deor... Qui. praeclara illa docuit Plato, idem il- Je fibi perfuafit, fummum mundi:rectorem certis quibusdam temporibus ab illius: administratione ; tanquam, a laboriofo negotio , requiefcere et, gus bernaculis. e manibus demisfis,. rerum univerfita tem fibi ipfam relinquere; : quoties , vero. Deus. ab opere facesfat, extemplo irrequietam illam, atque divina potestate vixdum coercitam , animam in pris- tina Eskua Srompes, atque omnem mundum -ima - (1) Vid. Meiners, 1, 1. D... pag: 579, 409 feqq. ito, 49e] ,onossr : moderatis. motibus. arietate; . quibus. fine dubio res. omnes. in. antiquam . confufionem. praecipitarens tur, nifi Deus.laxatas per aliquod. tempus. muns di habenas: refumeret, . Balbus gravis. ille divinae providentiae ; defenfor ,. a. diis: magna curari dicit, parva: vëre negligi: (1). — Longe ejusmodi qualis- ciimque; defectus ab. eà,. quam tradiderunt Jefus et Apostoli, abest doctrind.. ` Docuerunt his: quod nullus unquam docuerat, ipfos nostri capitis ca- pillos omnes;.esfe.numeratos;: ne .pasferem qui- dem, qui parvo venditur pretio, Dei exemtum esfe curae; ipfos eos campi flores, qui neglecti. abfrinduntur , una: cuur gramine , Deum, fua profe- qui cura provida,.(2). —— Haec autem doctrina unice hominum apta est folatio , itemque accom- módata ; -ut firmam nobis-in Deo fiduciam praebeat. Atque ita demum -ea Dei notio exfistit ;. quae. Eum; ab. omni : parte. RGO: mee venerandum " nobis exhibeatemi s o0 aiip d dup XV. < efus. iiih fua. Mitis Pb jn animi immortalitatenr, .pleniüs s quam. ullus; antiquorum Philofophoruim -;expofuerunt. -> Saepius. obfervare jám-^;hobis licuit quam’ dubiae" et. mancae hac de re Philofophorum. esfent fententiae. Eam fere me- morarunt tánquam. Zyaó4;» quandam 47/345 quam -Of In- | 7) via. idem 1. 1. P. IL pag..405 et 406. Cicero; pont | deor. Lib. II. Cap. 66, pag. 38. ABO 3 E (2) Vid. fupra Sect, L $. 3. pagi 386 5^ © :VIX dol F2 84 COMMENTATI O infirmis “'faepenumero : probarent argumentis, vel commentitiis etiam adulterarent opinionibus. -Jefus et“ Apostoli firmisfime eam tenuerünt; ejus no+ tionem conjunxerunt eum justae fapientisque pro- videntiae “notione; nec vero "ullas ejus unquam dederunt ^deferiptiones , quae minus fanae finty vel imaginationis commenta redoleant. — Tta vero di- vina justitia, fapientia. ac benignitas egregie illus- tratur, . et vero firmisfimum ftabilitur fundamen- tum, “quo omnis nostra virtus -nitatur erigatur ac. CARNEA (1) — $us fe, Patris. imaginem gerentem , SGG -co 00 feminibus monfirayit. ^ er d ^y Qui mie vidit, Patrem vidit." Haec Jefus Philippo dixit, qui Patris accuratiorem defideraret notitiam, Cognoscendum nobis ea praebent Jefum, qui Patris in hac terra gereret imaginem, Eum adeo et Paulus eixdva “vocat 760 Zopdrou Oc) , quo in loco, qude inter voces slxàv €t dopsrog est op- pofitio, ex cuivis fe fponte fua manifestat. (2) =» Unice áptus erat Jefus ad Patris. imaginem homi- nibus exhibenda; qui nimirum, prorfus fingula- fi ratione, Dei Filius esfet 5 naturam humaná. mas Sah ne i | jo- Cy Vidd. Valk;-l l> pag. 248 won Turretinus; lI. L T. I. pag. 23I. (2) Joh. XIV: 9. Colosf; I 15. THEOL OG LCA: 85 jorem eamque divinam haberet; qui Deum Patrem fuum 72; diceret, cui Pater dedisfet gwy Exem iy xur. — Defcendit Hic e coelo humanamque naturam induit, ut homo hominum faluti profpi- ceret, E adeo adfumtáà naturá, quae propria est mortalibus , o), dpmay uv ýyýruro à sie Tog OcQ, QANA EZUTÒY ÈKÉVUTE , ; popDyv 3odAow Ac(Qàv , èy Üpoipuri &vbpórmuy yevdpevog (1). - Quamvis vero fuae majestatis fplendorem hominum tegeret oculis ,. vel. fic tamen faepius eos illius radios emifit, qui in ipfo Dei imaginem confpiciendam praeberent, Audiamus eum Philippo dicentem ,:.a fe ipfum, quum lateret fub ficu, jam confpectum esfe Hac in re Dei illam agnoscimus fcientiam, cui omnia, quae hominum confpectum. fugiant, ab omni parte aperta atque nota fint. Quae est illa Jefu vox: ,, Potestatem habeo. meam. depo- , nendi vitam , ac potestatem habeo eandem refu- ,mendi?" Nonne haec eam nobis Dei depingit potestatem , qua pro libera fua voluntate. quaevis faciat ? — Audiamus Jefum de Corazim et Dethfaida . judicantem, quum eorum reprehendit perverfitatem, quae fit ejusmodi, ut Sodomae Gomorraeque in- colas levior poena maneat. Dei adípicere nobis videmur aequam illam justitiam , quae fingulis pro ipforum agendi ratione aequisfime retribuat, — Illam attendamus feveritatem, qua externam, quam - prae (1) Phil. IE: 6 et z. $6 COMMENTATIO prae fe ferebant; Pharifaei,, pietatis fpeciem impro- "bat. "Imaginem fanetitatis illius divinae 'confpici- mus, quae non 'réfpiciat - externam - conditionem , verüm internani animi puritatem ac — postulet. — Cogitemus Jefüm ndis imperantem, ac ventorum vim uno cohibentem verbo. Dei adumbratam videmus omnipotentiam, quà omnia’, quae velit, producit iisque, quae nondum fint, originem praebet, ut exfistant. — Eum nobis iñ- formemus , fanitatem aegrotis afflictisque reddentem, inque vitam revocantem mortuos. Dei admiramur vim, qua efficit, quae mortalium nullus unquam efficere: valeat, — Quin adeo eum confpiciamus, -ubicunque omnibus felicitatem" impertiatür et fa- Jutem 5 ubicunque miferis opem, aerumnofis fola- tium, debilibus auxilium afferat ; ubicunque doleat aliorum calamitates, perverfitatem ‘aliorum mife- eatur, ipfis fuis hostibus bene cupiat. Haec om- mia Dei nobis confpiciendam praebent benignita- tem, qua in omnes beneficia confert; in justos ‘et injustos pluviam demittit ,. iisque pariter conce- dit folis beneficium , qua neminem unquam perire cupit, fed omnes ad' faniorem mentem redire vult, qua et eos, qui maxime fe Ipfi ingratos praeftiterint, paterno tamen amore complecti non definit. | "UM At vero quo mea ruit oratio? An fingula illa divinae majestatis indicia memorem, quae in Jefu vita nobis occurrunt ? Aggredireformido rem, quae | ejus» THEOLOGIC A. 87 ejusmodi est,.ut nullius tantum: fit flumen» inge» nii, nullius dicendi aut- fcribendi tanta vis dc có- pia, qua .éa ab omni parte rite defcribatur. Ut enim- verbo totam rem complectar, in Jefu agendi cogitandique ratione non. tantum optimi hominis; doctoris. fapientisfimi , maximi prophetae , agendi co- gitandique rationem videmus , verum. ipfam Dei agendi.cogitandique ratioriem , cujus imaginem per totam vitam hominibus monfltaret. ‘u Unica haec. est ratio, qua Jefus Dei perfectio- nes illustravit; prouti in- mortalium. omnium my- riadibus unicus Ipfe exítitit. Est vero eadem , una in paucis; hominibus accommodata iisque utilisfi- ma. Eam enim hominis naturam esfe novimus, ut rationalis. quidem ac moralis fit, verum idem etiam experiatur vim fenfuum. -Quáe vero a fen- fibus funt. remota , horum non aliam facile, nifi imperfectam , cognitionem fibi: quis acquifiverit. Quae nostros feriunt fenfus, ea maximam in nos fere vim habent.: Multo facilius in horum nos infinuamus notitiam , quam in eorum , quae tan- tum ratiocinando: asfequi' posfumus?. Nihil vero reperitur, quod a fenfibus nostris fit remotius, .quam.;Dei notitia, ^ Hanc. vero. quomodo : nobis òpe- fenfum 'reddemus. faciliorem ? An imagines , bumaná.atte fabricatas, Dci: quaeremus |fymbola ? An; in quibusvis hominibus egregiis, plenam bei imaginem confpicuam. esfe cenfebimus? Timeo ,.ne non tantum inanes, fed et noxii. ejusmodi. fucuri fint 88 COMMENTATIO fint conatus. Quod ex Phidia, quum Jovem con- fecisfet Olympium , quaefivit Dio ^ Chryfosto- mus ,' àn rite operam dedisfet, ut dignam illius Dei imaginem .conficeret, quam ab hoc tempore tota fpectaret Graecia? — illud in omni liac re obfervandum est. — Atqui nulla fimulacra, nulli etiam praeter Christum homines, eam Dei prae- ^bent imaginem, | quae Ipfius majestati conveniat. Hanc unice Jefus fuppeditavit, ^ Ipfe Dei Filius ita fe gesfit in haé terra , ut jure diceret $ ,, qui s me vidit, vidit Patrem. " — Quapropter ejus aequales non tantum ipfius de Numine doctrinam acceperunt, verum in ipfo quoque, Doctore fum- mo , Dei majestatem confpexerunt adumbratam. Nos autem, licet ipfum Jefum nunquam confpexerimus , vel fic tamen, per fimplicisfima illa monumenta , quae Ejus continent historiam, Patris in eo ima- ginem plane depictam confpicimus. (1) $. 5. Sanae rationis de Deo rebusque divinis (decreta efus et Apostoli illustrarunt , per pofitiyas Juas doctrinas. Duo funt, quae hic potisfimum in cenfum vee niant. Per pofitivas enim fuas doctrinas illi, cum univerfe rationis decretis novam vim addiderunt, tum (1) De toto hoc argumento vid. Muntinghe, Gefch, der Menichheid maar den Bijbel, P. 1X. pag. 102 feqq. THEOLOGIC A. . *89 4um et peculiaria. decreta nova luce collustra- runt, l | I. Arctis(ime cum pofitivis fuis doctrinis ratio= nis decreta conjunxerunt. — Univerfe nonnunquam, ad Christianae doctrinae placita refpicientes , fimul eas Dei memorarunt proprietates, quas fana do- cet ratio: ,, Fidelis, inquiunt, Deus est, per quem » Vocati estis ad communionem Filii. ejus Jefu ,, Christi , domini nostri. Fidelis ille, qui vos vocat’, 3> qui et datam fidem fervabit. Sanctus ille , qui vos », vocavit” (1). — Quas in his locis memorant Dei fidelitatem et fanctitatem , easdem probat ra- tio. Ab eodem vero Deo vocatos, id est, ad fi- dei Christianae confesfionem adductós : eet Karia- tianos , affirmant. Nonnunquam pofitivas doctrinas memorantes , fi- mul ea attulerunt , quae fana docet. ratio. — , Ut Pater, inquit Jefus, fuscitat mortuos et in » vitam reducit, fic et Filius, quos vült, in vi- ,, tam revocat. Ut Pater habet vitam in fe; fic s, dedit et Filio vitam habere in fe." Patrem esfe omnipotentem vitamque habere in fe, etiam fine patefactionis ope , demonftrare posfimus; quae vero ad Jefu conjunctionem cum Patre pertinent , haec pa- tefactae doctrinae priva funt. "Utrumque vero his locis una complexus est Christus (2). t Ad» EO Y Cor. I: 9. 1. Thesf. V: 24. 1 Petr, E: . m (2) Joh. V: 21, 26; 9o "CCOMMENTA:JTIO Afferunt Jefus.et Apostoli: ea, quae item. nostra docet ratio, ut demonftrent illustrentque pofitivas fuas. doctrinas. |. Ut Jefus -indicavit difficultatem , „qua -divites fuam accipiant doctrinam , - discipulo- rumque hac de re animadvertit commotionem : apud homines , inquit , hoc. fieri nequit , apud. Deum vero omnia fieri posfunt. „Jam vero Deum nobis jut rec- te agamus , fuo adesfe velle -auxilio ratio ;nescit 5 quae. vero hac in re Dei potentia cernitur, hanc et rationis ope probare posfumus, — Judaeis Jefum dicentem audimus : ,, Si vos mali fciatis bona dare s» Vestris liberis, quanto magis Pater. coelestis Spiri- s tum fuum Sanctum iis impertiet , qui Ipfum pre- s cantur !" Quod in hoc loco Spiritus Sancti donum memoratur, propria haec est Codicis facri doctri- na; Dei vero immenfam benignitatem , quae Patrum humanorum benignitatem longe fuperet, rationis etiam ope cognoscimus. . Obfervatur idem in illo dicto Joannis : , fi nostra confiteamur peccata- fidelis », est Deus et justus, ut peccata nobis remittat , ac ə» nos purget ab omni injustitia, " Quo quidem in loco quae afferuntur, ut nostra de. peccatorum -ree misfione- animique . emendatione fides confirmetur , Dei nimirum fidelitas et,justitia, . has perfectiones fana etiam. agnoscit ratio; (1). Ponunt etiam. et confirmant Jefus et Apostoli n nae rationis de Deo rebusque divinis decreta, per | TUE ETT DPA MIA ner i ART (1) Matth. XIX: 265 Luc. XE: 11—135 1 Joh. 19. ; l 4 OTHEOLOOGICA) pofitivas fuás doctrinas. Quaecunque -de mortuó- rum refürrectione, ace de Jefu Christo, hominum judice conftituto, pronuntiant, haec ponunt, nò- voque quafi argumento probant nostrorum animo. rum immortalitatem, ^ In ratione , qua Deüs per Jefum Christum nobis peccatofüm, veniam, animi "emendationem vitamque aeternam concédit, divi- nam' agnóscuünt fapientiam , potentiam , imprimis "Wero benignitatem. Nimirum Euangelium G«oU rò- Qía» vocant; eximiam divinae potentiae magnitu- diném Christianis demonftratam dicunt; Dei ex- tollünt amorem ;* qui ita mundum amaverit, ut "Wnigenitum fuum dederit. Filium, ut quisque Ei fidem ‘habens tion 'peréat, fed vitàm habeat aè- ternám; — qui ita fuum nobis amorem confirma- "verit, tt pro nobis, etiamnunc peccatoribus , mör- tuus fit Christus. Quin adeo cum Deus Filio fuo non pepercerit, fed pro nobis omnibus Eum tra- -diderit; hoc, iis auctoribus, certisfimum "nobis est docümentum , Eum cüm Illo nobis omnia esfe Jargiturum. (1). Ita vero fingulas illas "Dei pro- prietates, a nostra ratione agnitas, novo quafi -praéfidio firmant et illustrant. — Univerfe autem ác, quam diximus, utriusque géneris decretorum conjunctione factum est, ut, quoties pofitivas fuae religionis doctrinas Christiani attenderent , aliud 'etiam agentes , ad eas res cogitandas et profitendás gin 211217 | i Way s : pe f- UM COTE AS Ti; y ; Ephef, I:195 Row. V: LE VIII: 42. -e 9,2 . CIOMMENTATIO .perducerentur, quas fana nostra nos docet ratio. Quo. plures rei cujusvis partes nostro fe confpec- tui offerunt, eo magis perfpicua et firma cogni- tio redditur, qua eam complectamur. Quum itae -que. pofitivae illae doctrinae , quas tradiderunt Je- fus et Apostoli , novum veluti modum indicarent, quo fanae rationis de rebus divinis decreta. pos- fint confiderari, hac re his novam vim fuisfe ad- ditam, atque haec ita quoque esfe illustrata, nemo .est, qui jure dubitet. | Il. Verum magis etiam haec sisi quum , per privas fibi doctrinas , peculiaria decreta nová luce collustrarent. — Spectemus modo doctrinam de Deo Patre nostro; tum ea, quae, contra Dei bonitatem , fapientiam , justitiam, ex depravata hominum conditione petuntur, argumenta; tan- dem, aenigmaticam nobis, conjunctionem inter fummam Dei bonitatem ac justitiam. - Patrem venerari Deum jubet ratio. Quodfi fpec- tamus benignam illam curam, qua commoda nobis Deus fuppeditavit quam plurima; fi nostri corporis confideramus fabricam; fi praeclaras, quas men- tibus nostris Deus indidit, facultates animadverti- mus; fi attenti modum obfervamus , quo nos Deus confervet gubernetque; = profecto flupidus fit Tmecesfé est, qui Dei benignitatem paternamque, -qua nos complectitur, curam neget aut in dubium vocet, Verum praeclaras , quibus praediti fumus , dotes faepe. negligimus. In intimo animo nostro vos THEOLOGIC A. 93 vocem audimus , quae rios de; divina admoneat jus- titia; Quare omnes nos, faepenumero in. varii generis peccata prolapfi, .Dei timemus indignatio- nem; sec immerito. Quem enim benignisfimum colimus ;; Eundem quoque veneramur fanctisfimum justisfimumque nostrum judicem, Ita vero con- cutitur animi nostri fiducia ,. ejusque. locum. gra- visfimus faepe horror occupat. Multa in- nos col- lata.videmus beneficia 5- fed tamen faepe. quoque cum peccato "poenam. conjungi animadvertimus. Siccine | vero uni nostrae; rationi relictis, tuto nobis ¿licet firmam femper de Deo, Patre nostro j habere: perfuafionem ? Non existimaverim. — At vero fi Jefu. et Apostolorum doctrinam aüdiamus , quali luce haec nobis illustratur doctrina. Hi Deum Patrem ` esfe nostrum eo . docent modo; » quo ratio, fibi relicta, Deum fibi informare ne- queat, Jefus Deum Patrem esfe omnibus annun- tiavit; ac Patrem fuum Deum.in precibus vocare - docuit. discipulos. Paternum Dei in homines amo- rem: ita defcripfit, ut major cogitari ille nequeat. Imaginem affert filii, qui, patris domo» relicta, perverfisfime :egisfet, | fed qui refipiscens patrem fuum repetat. -Hic quamquam. patris favore fe ` indignum reddiderit, adeoque eum vix adire au- deat, benignisfime tamen ab illo excipitur, Hanc Dei Patris Jefus: nobis dedit imaginem. Neque aliam hic doctrinam profesfi funt ejus Apostoli, — . Deum. vocarunt Patrem; de Deo, Patre nostro y à de g4: COMMENTATI O de: nostro Deo» fums -iQ bn. Vi. 125 Joh. III::;165 Tit, I: 14; Luc IXI: "b coll, Tit, II: 55 1 Cor. VIL 11, Li om T V 96 .. COMMENTATIO fummam Dei bonitatem et justitiam. ^ Cum fit Deus benignisfimus , adeoque felices. reddere velit naturas rationales easque quamplurimas, fperamus , fore ut nostra nobis ipfe condonet peccata. At . vero eundem Deum novimus esfe justisfimum. Pos- tulat haec Dei justitia, ut poenis inflictis moralium legum fanciatur auctoritas. Itaque metuimüs, ne divina poena nostra perfequatur malefücta. ^ Adi- mus philofophos, a quibus petamus folatium ; fed vero vel nihil certi nobis indicant , vel fuam profi- tentur ignorantiam , vel veniae locum nullum esfe, justisfimum apud judiceny mundique moralis! guber- natorem, pronuntiant. ^ Multorum quidem "delicta hic certe: impunia esfe videmus j atque. ita veniae fpem "aliquam agitati-nostri concipiunt animi. Ve- rum quae fequelae delictorum alios , eosque etiam qui poenitentia ducti funt , perfequuntur, fpem nós- tram infringunt denuo et imminuunt. Haec vero aenigmata, quantum nostra patitur tenuitas , folvit doctrina Christiana. -Haee Jefum docet Deo obedi- visfe p mifeta conditione humana vixisfe, dira mul- ta pasfum , imprimis mortuum fuisfe, ut peccato- rum remisfionem, animi emendationem , vitamque aeternam»nóbis comipararet;. Peccatorum enim caus- fa, Jefus aliquando pasfus est, justus pro injustis ; ut. hos ad Deum adduceret. Nostrorum peccato- rum caufa pasfus est, ut nos per Eum justi de- claremur.. Remisfionem' peccatorum per ejus fah- guinem accepimus, Eius morte cum Deo reconci- TA lia- ADINE LOGICA. 97 lati (a). — Multa: quidem funt hacim re, quae, in hoc vitae ftadio, pervestigare nobis. non liceat, Vel fic tamen haec, quae oritur ex conjuncta di- vinae justitiae et bonitatis confideratione, difficul- "s ea ratione tollitur, quae nostro folatio impri- mis apta, fimulque. nostrae exercendae virtuti unice accommodata 'fit..; Si -quis enim deliquerit,: cau- fae patrotum apud Patrem habemüs, Jefum: Chris- tum justum, qui expiator est nostrorum peccato- rum (2). Verum ab altera tamen parte, non nifi per fidem vitaeque emendationem promisíam falu- tem nanciscimur. Hic demum , qui fidem habet Je- fu Christo, vitam habet aeternam, qui vero Fi- lio non fuerit obediens , eam haud accipiet. Illi de- mum, qui credit, Euangelium Dei vis est ad fa- lutem, Nec vero quis ad regni divini focietatem ad- mittitur, nifi ipfius animus renovatus fit. Hic de- mum in aeternum felix manet, qui Dei obtemperat voluntati (3). Nihil est , quo magis illustrentur rationis de.rebus divinis decreta. Ille enim nodus erat, quem ne per- fpicacisfimus quidem folvisfet philofophus , qui tas (1) 1 Petr. III: 185 2 Cor. V: 21; Eph. I: 7. Rom. V. 10. (2) 1 Joh. II: 1 et 2. (3) Joh. III: 15, 16, 36, Rom. I: 16; Joh. IIE s. feqq. Act, Ils 385 1 Joh, II: 17. G 98 COMMENTATIO THEOLOGICA. tën tt, quantüm nostra hic patitur conditio , fol- veretur, nostrae falutis, virtütis ac felicitatis caufà oinino requireret (iJo . ^^"^ «^ A erran nrvsIan | exit Hoo enc: (1) Vidd. Valk, 1.1. pag. 166,167, 177, 178. Clarke ,1.1. p. II. pag. 217—219.£N oesfelt, L 1l. p. 1I. $. 18. Turreti- nus L L T.I. pag. 227, 228. Broü wer; l.l. pag. 49-51. Bogue, 1.1. p. I pag. 39, 40. Lang, l. l. pastim, ind SEC- NET e ^ ) l [ fi i J p " 5 gi { i A ' " f X D TE. ; r T o- LJ " 4 r . pen o £.nsm JLATIIT, : d + ü ISAL nt RINE MoN .? B ! zi $ — f ) nat: O d r Ld Y Y - DOCTRINA CHRISTIANA | SANAE RATIONIS, | ODE (DEO REBUSQUE DIVINIS , DECRETA ¢òfi CAD HOMINES CONSÜLANDOS EMEN- 5 | /"DANDOSQUE ADHIBULT, om eu tret rrp uu ^ LEE i ^p Aoire? ^Z8 i s 1 ^j fitm monis m (s E id á Weddw - Lid " j 4 à * f» - T a » * * per * et d work rmmenr 2223222. r v "^f ina DEt rira 5s mm èviihbi -— TC iiA bà ow AT 3q AT po RA viji ^ * - - v ty ME 4^ "»,etr.-tw 5y y e ` I . Gia ls y =O wii Hali ŚJ i Y ^15 V 6. 3-7 deiade adult praes ASIS imeoftE aitis EWRMfUMEUT. iuisivoboub zèl e51632299q "eoi" nb 151598019301 &Olgi 3u Jib à e] Jit dquàquam, Jéfus e eA Apostoli de ec : "quae dixi, Eos reta ' tradiderunt, ut vanae Hihii. cüriófi- ti fütisfocérent. - "Abu" ab erum ^ “doctrina, AAY On vanà quaerit ~ hon inum | : curiofitis, frt f? th ^C j Hanc fa faepe , de Dä LUE ac dde divinie bct tiae ràtione "multa quaerentem. audimus plane ae inuti- ia. ' Talia q qui in Tet ETETE TETA “explicita cupiat, hic operam et oleum perdet, Subtiles de Dei natura disquifitiones. apud tos G 2 iñ- io ^ COMMENTATIO inveniuntur nullae, Quas quaestiones de Dei regi- mine perfcrutari nequeat nec debeat mens humana, hae ab iis non folvuntur. Nihil hic argutius quaesitum invenies de modo, quo Dei voluntas et hominum libertas fecum invicem concilientur; ni- hil de multis, quae aenigmatica in Dei guberna- tione nobis videantur. In his omnibus ipfi nos do- cent Dei admirari fapientiam, Hoc quidem. nos- trae curiofitati mon fatisfacit; verum ^ hoc- démum nos / modestos .fübmisfosque reddit in quibusvis quae nobis obfcurae fint, rebus dijudicandis. Au- diamus modo Jefum disferentem ^de iis, quorum fanguinem cum facrificiis miscuerat Pilatus, de- que iis, aui per turrem Siloami perierant. ,, An , putatis, inquit, hos Galilaeos peccatores fuisfe s» magis quam caeteros Galilaeos , quod haec pas- » fi fint? Minime vero, vobis affirmo: fed fi „ non refipiscatis , omnes item peéribitis. ' Vel il , los duodeviginti, inm quos turris Siloami deci- , dit, ut ipfos interficeret, an hos peccatores a» fuisfe existimatis magis. quam omnes, qui Hie- a, rofolymis habiteht, homines? Minime; affirmo o» vobis: verum fi non refipiscatis , item omnes » peribitis " (1). — Itaque philofophica etiam "verba ac distinctiones ad fuam doctrinam. minime adhibuerunt ; verum eà ufi funt linguà , quae, maxi- me fimplex ac popularis , . unice. esfet „apta, ut, C (1) Luc, XIII: 1: fag. "a oWv'TEOLOGIOA > iot quae ab ipfis tradebantur, in hominum animos maximam haberent vim. Quin ipfa illa, quà in- ftitutionem comprobarunt, divina auctoritas elffe- cit, ut doctrinae major vis in hominum esfet animos (1). “Jefus et Apostoli, quae fanae rationis de Deo rebusque divinis decreta docuerunt , haec adhibue- runt ad homines coónfolandos et emendandos. Nee que mirum illud. Eorum erat propofitum, ut ho- mines ad veram colendam religionem informarent, Haec vero non tantum rerum divinarum contine- tur notiti ; verum eadem animi fincero ftudio , Deo Ejusque praeceptis obtemperandi, demonftrari de- bet. e | * Quantum autem cernitur discrimen , fi hic anti- .quos attendimus philofophos! Quas de Deo re- busque divinis protulerunt fententias, has ad ho- mines ` confolandos emendandosque nonnunquam adhibuerunt. Ex Dei fcientia, fapientia, justi- tia, ex agnita Dei providentia creditaque vita fu- tura, argumenta nonnunquam ducunt, quibus ho- mines ad rectam Deum venerandi rationem vitam que probam excitarent. At vero tantum abest, ut ita conílanter in fuis verfati fint disputationi- bus, ut potius ea, quae attulimus , hic illic tan-- tum in eorum fcriptis occurrant, Ne enim dicam de Aristotele, qui in morum doctrina religionis vix | ul* (Q1) Vid. fupra Sect. IL. $. 55 Sect. Ill. $, 1 102 COMMENT. ATIO ullaui: rationem | liaberet ,. aut ide Epicuro , ‘qui, ea de: divina natura doceret , unde. nulla ad. vitam. recte inftituendam. fub(idia peti. posfint s. plerume que. quae de rebus. quibusvis docebant , . haec ~ longe quaefitis argutisque — probabant: ratioci-. niis; ita quidem, ut ingenii acumen intenderetur: et exerceretur- fácultas- disputandi , ad. hominum. vero. coüfolationem atque emendationem fingula non. mul-. tum aut nihil valerent. .—.. Contrarium , vero . in Jefu et Apostolorum doctrina. obtinet. (1).. -Hae quidém, quas fanà ratio tradit, doctrinae , ex. eo- rum mente, ad homines beandos et emendandos. non fuffciebant. :Etiamft: Rationalistae , . temporie bus nostris, eorüm ita doctrinam contorqueant, ut non nifi ea- rémaneant placita, quae rationis ope cognovimus; etiamfi contendant , haec fuppedi-. tare hominibus, quaecunque in hoc vitae ftadio iis ad recte beateque. vivendum .necesfaria. fint ; .haec tamen non fuit Jefu Apostolorumque fententia. Hi addiderunt, : quae ignorat fibi relicta ratio, unde. folatium' anxiis hominum impertiretur animis 5 Cee lebrantes Dei benignitatem ,. demonftratam, illam tradito: fefu,: Dei Filio, pro: peccatis hominum, Addiderunt priva fibi incitamenta. ad piam fanc- tamque vitam; Spiritus Sancti promittentes auxi- lium, quo homines emendentur; memorantes nose | tram C) Vidd. Clarke, L1. p. IL pag. 208; Valk, l.l pag. 75 feqq. 245 feqq. | THEOLOGICA. 103 tram, per Jefum cum -Deo reconciliationem., tana quam gravisfimum momentum , quo excitemur , ut Deo totam nostram vitam confecremus. At velíic tamen , magna cum fapientia , has , quas. fpectamus , doctrinas ita attigerunt , ut ipfae homi- num folatio et virtuti promovendae infervirent. §. 2.. Quomodo haec. decreta. ad homines confo- landos adhibuerint Jefus et Apostoli, Varia funt, quae, in hoc vitae. fladio, anxius nostrum faepenumero concutiant animum. Ipfa nostra, quam. quotidie fentimus , debilitas facile. nos reddit . follicitos....Calamitates , cum nostri ip- forum, tum aliorum , nostris animis faepe metum injiciunt ac tristitiam. . Quid fit parturus crasti- nus. dies, ignoramus ; atque ab -omni parte peri- cula nobis minitantur.. Praeterea, etfi bonum. . fequi, detestari malum decreverimus ,. faepe temen in delicta prolabimur. Tum vero intima quidem. confcientiae .voce. impellimur, ut, quod rectum. honestumque est, id unice fequamur; ac delin-. quentes commeritas timemus Dei. poenas; vel fic. tamen, quae malis interdum prospera est. vitae. conditio, haec nonnunquam nostros adeo. follici-. tat animos, ut de virtutis praemiis nobis -dubi-. tandum videatur, - — . Nequit. fibi relicta: ratio om» nem, omnino : hanc follicitudinem. tollere, - Quam- quam, quae de. Dei . fapientia , omnipotentia ,. boni- ta- gv © i104 | COMMENTATIO tite, justitia, et' univerfe de Déi providentia no- vimus, haec ita fünt compárata , ut fuavi follici- tos nostros: animos olatio haud raro confolentur atque erigant. ^ ^ ' "Quae mometita hic peti posfunt ex iis, quae nos nostra ràtio docet, decretis; haec Jefus et Apos- toli ad homines confolandos frequenter adhibue- runt, — Difficile erat munus, quod iis ihpoñeba- tur, qui, ut Jefu Apostoli, Ipfius longe lateque doctrinam propagarent. Hac in re omnes iis con- fumendae erant vires; "neque adeo femper Sbi faci- le poteránt comparare, quae ad corpus vestien-' dum vitamque fustentaridam pertinebant; quin imo' ab adverfariis multa faepenumero patienda habe- bant. ‘Audiamus , quomodo Jefus eos in anteces- fum confoletur; ut in divina acquiescant providen- tia hortans, ;,, Ne fitis, inquit, de vestra vita » folliciti, quid edatis, quid bibatis, neque de s$ córpore vestro, quo illud induatis vestimento. ,; Nonne vita potior est cibo et corpus vestimen- s t0 ? adfpicite coeli aves; neque ferunt neque s metunt, neque in horrea colligunt ; Pater vero s, Cóelestis illas alit. Nonne vos longe éas fupe- ,j;Tátis? quis vero vestrum, cum fit follicitus , s» unum fuae aetati addere potest cubitum? Et de s» vestimento quid estis folliciti ? adfpicite agro- ., rum lilia, quomodo crescant: mon "laborant ,,néque nént. Dico vero vobis , ne Salomonem qui- , dem. in fummo fuo fplendore, -unius horum in- | » Ilt, Li THEOLOGICA. 105 „s, ftar , fuisfe vestitum, Si vero gramen campi, », quod hodie est et cras in fornacem injicitur , ;, ta vestit Deus, nonne vos multo magis, ho- , mines exiguae fiduciae? Propterea ne folliciti 5» fitis , dicentes : quid edemus , vel quid bibemus , ,, vel quo nos induemus vestimento ? quae qui- ,, dem omnia quaerunt gentes; vester enim Pater ,, coelestis vos his omnibus indigere novit" (1). Profecto nihil erat, quod magis Apostolos admo- neret, ut divinae fefe confiderent providentiae , quae ipfis, fuo munere functis, adesfet , ipforum- que curam gereret. Quamvis autem gravia Apos- tolos manerent pericula, quamvis aliquando calami- tatibus premerentur gravisfimis; non erat tamen, quod. hostium vim metüerent. Intrepido animo omnia fustinere debebant, totos fé Dei commit- tentes ommipotentiae. ,, Ne enim eos, inquit Je- ,, fus , timeatis, qui corpus interficiant , animum », Vero interficere nequeant ; multo vero magis , Eum timeatis, qui et animum ct corpus perde- » re posfit in Gehenna., Nonne duo pasferes as- >, fe venduntur? nec vero horum unus in terram », cadit, vestro nolente Patre. Quin et vestri », Capitis capilli omnes numerati funt. Ne igi» ,, tur timeatis : multos enim praeftatis: pasfe- »» res” (1). jaog "Sed et alia funt momenta, quae ex Dei pros prie- (1) Matth. VI: 25—32, . (2) Matth, X; 289—351. | 106 COMMENTATIO Ur cann ad jhgininen capfolendos «y Jefus, v» dem t invenietis; niin! et aaids iiv. Qui- : » cunque enim. precatur, accipit, qui quaerit, in- » Venit, quique pulíat, ei aperitur. - Quis- enim . est inter vos homo, qui filio panem petenti » dederit lapidem ,. ac. piscem petenti dederit fer- » pentem? fi itaque vos, qui pravi estis, vestris s liberis. bona | dare fcitis. dona ; quanto magis » Vester Pater coelestis bona iis dona largietur, » qui haec ab Ipfo petunt (1)! ". — . Si. quid aliud; haec certe Dei -benignitas nos ad fiduciam in Eo reponendam excitet, necesfe est, — :Ne- que fane quidquam. magis nos adducere : potest, - ut à Deo omnia exfpectemus , ab Eoque -perpetuis : precibus omnia petamus, quam ea, quae hoc pecu- liaritér confilio, ut ipfe Lucas testatur, a Jefu ali- quando fuis discipulis propofita est, judicis injus- ti parabola. (2) - Quod. autem. egerat Jefus , idem et Ejus egent Apostoli. . Quae -docent , haec nobis animos ad- dunt,: ut omnia , „quibus indigemus , . ab. uno. exe fpectemus Deo. Quid enim magis ienna follis citum confolari potest, quam haec eorum verba: » Ne anxie fitis folliciti; fed femper precibus: ac » petitionibus, cum gratiarum actione,. vestra: ad , Deum “KaJ Matth. VI: 7—11. x T (2) Luc. XVIII: 1 feqq. idi i THEOLOGICA. 107 » Deum vota deferantur. Si quis vestrum fapien- AR tia indigeat ,. eam petat a Deo, qui lubenter » omnibus dona làrgiatur , nec quemquam repul- » fam ferre finat; et haec ei concedetur. " (1) Quascunque calamitates aut nos experiamur , aut primi imprimis experirentur Christiani; egregium nobis afferunt folatium hujusmodi Apostolorum vo- ces: , Novimus, omnia Deum amantibus, condu- » cere, Jobi cognovistis patientiam, et quem exi- » tum Dominus concesferit vidistis: Dominus enim » fumma est mifericordia et benignitate. Qui pre- » muntur calamitatibus , fecundum Dei voluntatem , » fuos ipforum animos fideli commendent Crea- » tori, recte facientes. Omnes follicitudines ves- » tras in Deum conjicite, qui profpicit vobis., » Justum cenfetur, judice Deo, iis, qui vos ve- ^ xant , vexationem , vobis vero ,. qui vexamini, » malorum liberationem rependere, Equidem con- , tendo, hujus vitae calamitates in cenfum non » Venire, (i cum futura, quae. nobis manifestabi- » tur, felicitate comparantur. Calamitas nostra » levis, quae non diuturna est, nobis comparat » infignem aeternamque felicitatem, quum non ea » Tespiciamus, quae videmus, fed ea, quae non » Videmus: . quae enim videmus, caduca funt, » quae vero non videmus, aeterna funt, " (2) — J Co- (1) Phil. IV: 6. Jac. I: s. (2) Rom, VIII: 28. Jac. V: 11. 1 Petr. IV: 19, V: 7. d Thesf. E 6, 7. Rom, VIIL; 18, 2 Cor, IVg 17 , 18. io COMMENTATIO Copiofa funt imprimis, quae hac de re in epis- tola ad Hebraeos reperimus: ,, Obliti estis ad- 9s monitionis , quae vobis. tanquam filiis imperti- » tur: mi fili! ne parvi facias domini disciplinam, ,, neque animum defpondeas, fi ab Eo castigeris 5. s» quem enim Deus amat, hunc castigat ,. et unumquemque filium, quem benevole [üsciplt , feverius tractat. Quodfi hanc disciplinam pere ə feratis , vos ut filios tractat." etc. (1) | Haec, haec, inquam , ea funt, quae , etfi huma- nos fenfus et affectus minime restinguentia, vel fic tamen eam in nos vim habere debent, ut pa- tienter quaevis feramus, atque in omnibus Dei agnoscamus et admiremur fapientiam , potentiam , benignitatem ; haec ejusmodi folatio nostros per- fundunt animos, ut quascunque calamitates fubea- mus, pulcherrimam ea in nobis patientiam exci- tent. Haec inde patientia oritur, quae modesti animi filia, et contentae mentis foror est; quos qui- dem fenfus femper illa comitatur. Multas fubit ca- lamitates, fed nunquam fuam amittit tranquillita- tem, patiens hominis Christiani animus , agit ho- neste in tristitia, amabilis est in perpesfionibus ac fubridet lacrymans , femper lunae inftar. est placidus , quae maxime lucet in tenebris noctur- nis. (2) JN (1) Hebr. XIE 5—10. (2) Vid. Mafon, in loco allato a Valk; I.. 1, pag. go et 91e ST HEOLOGIC/ 109 ^. Neque "haec ; tantum: attulerunt Viri. fanctisfimi ; quae nos -impraefentiarum. -faciant ~ modestos s.i ve- rum etea, quae in posterum tranquillos esfe do- ceant. .,, Vos, inquiunt, non nifi levis occupa- »» vit tentatio ; Deus vero fidelis est, qui vos ul- satra vires. miferiis affligi non permittet fed cum 5, miferiis.exitum :largietur , quo eas. ferre; valea- 23.05. Tlles..qui^vos vocavit, fide: dignus est, ams qui- datam--etiam; fidem praeftabit, Dominus fi- as de. dignus .est, qui vos confirmabit ac. fervabit 3 8: malos?” (1). bd 35: £ lat etímidol5 co Non opus est, ut, plura Aim Dicta enim fuis fuperque. ostendunt ,. Jefum. et. Apostolos mi- nime ideo fanae rationis , de. Deo. rebusque divinis, decreta: attigisfe, ., ut. hominum:..tantum. curiofitati fatisfacerent? verum eo. imprimis. confilio , .ut om- nia, quae inde duci. posfint, ad. "nee confolan- dos momenta. . .excitarent.. . ut. oi3bubstba- xaelot ie jo. 309ÍL - ,25305igs]o enie . .50)8B84ni 96 gorii ee : of Sudan decreta diilit ad; Taba. OHD ge! u emendandos : Jefus [27 —— lei1£) v. pt morons e 39diliUp^*19 -.3e8 cod x9. Totti ST: .. Deum. perfectisfimum exemplum; hi. jhfumasung. ;cujus morales... perfectiones . fuo modulo- imitentur .et.asfequi ftudeant. homines. ... Novimus. enim. Jefu ; Vocem ;.... Sitis perfecti , sut: «Pater vester. coelestis perfectus est. Neque his ea. quae Apostoli dixe- -V runt, C (0) r Cor, Yes, à Thesti Vi sg, & Theil, Tiig. 110 COMMENTATIO runt, disfimilia funt: ,, Ad exemplum. Sanctisfimi », illius, qui vos vocavit, et ipfi fancti estote ; 3; fcriptum enim est: fancti estote, nam Egó s», fanctus fimi Deus est lux ;-tleque ullae in Eo » funt ‘tenebrae. Quodfr mos hàbere cüm Illo $, communioneii dicamus, atque in tenébris verfe- s% mùr mentimuür néque veri fümus ftudiofi.. s, Quodfi fciatis , Deum 'esfe fanctum j agnoscite; 3] gufi virtútem colit, hüüd ex Eo esfe na- 3, tum. ^. — Uti vero Dei benignitatem imprimis celebrare "redd ita et hanc hominibus commen- dant imitandam. ',, Armate, -inquit--Jefüs, vestros 4 hostess bona apprecamini-iis$;^qui vobis dira » impreécantur 5; benefacite lis, ‘gui yós odió lia- 5j bent; ac 'precaniini pró iis; qui vobis inferunt 'j, injüriam ,^ vosque perfequuntür 3 ut fiis filii "a, Patris vestri coelestis; malis enim atque bonis , folem adícendere jubet, pluviamque demittit in » justos et injustos. Sitis clementes, ficut et s» Patër vester" clemens ‘est: “Johannes? vero : , Carisfimi j inquit, ^nos invicem" diiemus , quo- » niam amor ex Deo est, et quilibet , amorem «p colens, natus est ex Déo; ; Deunique- recte cógnos- PW " qui amorérm negligi t; Deui non habet » cognitum; “nám Deus ipfe ámòr èst) Deéús amor 5) est, et; qui in'amore perfevérát j is manet cum ?P ; Deo; ét Dets“ cum ipfo, conjunctus. ^ (1) ein Ve- (1) Mattb. Ye 49e; Bet Duty 16» g Joh: 5,56, IH, 5. Matth. V: 445; 45» Luc. VE: 36. r Joh. IV: 7, 0, 16. ES aud THEOLOGICA tti "Verum etalii tátione- Dei proprietates? ad- ho- mines emendandos.adhibuerünt.. Ex iis efim mo- menti petierint, - quae-liomines vitii’ odio ' virtu- tisque aiáóre'ittibuereht, Agë t er hoc monnállis . exemplis illüstfémus. = .Déi memorant unitatem , ut homines ad mütüam -coticórdiam. berievolentiatmn que j omnibiüi$ * démonftrandati j excitent, Ephefiis otünis generis modestiam j'^Teritátém , in liis fe- rendis indulgehtiari'; mütüám eo&cordiám dömmer dans-Paulus, et hoc iüter alid argüieitüm' affert; quod'fit ünüs Deus; 'Eodéfi auctore, omnis. gë- neris" preces: ae ' gratiaruhi" actiones. fiant . oportet; pro ormiíibus'"oiniüo hominibus; pfó regibüs diii- mübusqué, qui gerunt magistrats; ^ut, in^ omui pieraté et lonestáte j quietam: et^ tranquillam vitam agamus. Hoc! enim" plícét et probatur férvatofi nostro Dég? qui vult omnes liomines férvàri, et ad veritatis pervenire fcientiam; 'etenim ünus' est Deus (1), — Unus Hië Deus eum fit fpiritus; propterea- qui -Etm adorant; adoràré- Eum debet dy vevit al dAuislg (2). — Hiit vero quae propria "est omnii reuni pérfeeta fcientia ; taxi- mam habeat vim oportet, ut nos! a perverfitatis trafite: abdücat; et ad recti Wonéstiqué ftudià per- feéquenda "excitet; ^Diseipuli$ Tuis praecepit Jefus', Utme palam, ostentationis causfa, ele&mofynas . prae- --* "ES } " v1.2 , af - Ww , 171 9H or AVE . np? òr ppo rz JV. | í (d (1) Eph. IV: 2, 3, 6. 1 Tim. II: 1—5, 4 (2) Joh. IV: 24. 1s i COMMENTATIO praeberent ac preces funderent; ut.ne.jejunantes hujus rei externa , quae hominum admoverent. ocu- los, figna prae fe: ferrent. . Huic monito morem non gerentes, fuam jam, mercedem acceperant. . Haec vero illiin occulto, nulla cum ostentatione, obire debebant; Pater autem , qui in occulto vide- ret, palam ipfos ornaturus erat praemiis. Sanctos fe coram hominibus jactabant Pharifaei, Deus ve- ro eorum noverat animos: quod enim. in homis nibus magnum est, hoc Deo est detestabile. —Erat porro ,. quod. Hebraei Christiani ardenti ftudio oblatam. peterent requiem 5 ne quis impium proavo- rum exemplum. imitaretur, et fic mifere periret, Dei enim verbum vim habet et efficaciam , magis fecans,. quam ullus. gladius anceps , penetrans , ut animam et fpiritum, compages.et. medullam fepa- ret, nec non dijudicet. defideria iet; cogitata men- tis: nam quocum nobis res, est, Hunc nihil, quod - creatum est, latet; omnia vero Ejus oculismudà et aperta funt (1). — Hujus adeo Dei. revereri oportet omnipotentiam.. Eum revereamini, inquit Jefus, qui et animum et corppa perdere : posfit in Gehenna. (2). Cum vero. Deus , ubique praefens y fcientia fua ac vi in omnia agat, neque igitur longe: a nostrum 20. iff quo- £ (1) Matth. VI: 1 feqq. 16 feqq. Luc, XVI: rs. Hebr, IVs I I=] 3. ii i ' A p ; ; AS M. ean 00009 EROS BiT RA * M THEOLOGICA. 115 quoquam remotus fit, Ipfum quaerere convenit; utrum forte palpitando "Eum inveniamus, ad ip- fiusque perveniamus notitiam (1). — Deinde cum ea Dei fit fanctitas, qua Ipfe malo non irritetur , per eandem fit, ut nec ullum irritet alium, | Ne- mo adeo, cum ad peccandum follicitatur, fe a Deo: dicat follicitari. ^ 'Terrestrium rerum ftudium Deo adverfatur; qui igitur harum ftudiofus est; Dei evadit. adverfarius. | Si quis mundum amat, in eo non est amor erga Patrem: quodcunque enim in mundo est, cupiditas vitiofa, oculorum deliciae et vitae arrogantia, haec non. ex Patre, fed ex mundo funt. Quapropter nemo mundum amet, quaeque mundi fint (2). — Quae Deo pro- pria est justitia, haec debet nos cum a malo de- térrere, tum ad virtutem excitare, tum vero in aliis dijudicandis: reddere modestos.: Discipulos fuos jubet Jefus a legum peritis abftinere , qui externa tantum pietate gloriarentur : hi etenim. gravius fub- áturi erant judicium.. Christianos admonent Apos- toli, ut ne femet ipfos fallant: Deus enim non finit fe impune laedi;. quod enim feverit homo, hoc et metet. Admonent eos, ut ne quis ipfos fallat dictis inanibus; -fed ut interficiant membra fua terrena, fcortationem , impuritatem , malam ]i- bidinem, pravas cupiditates et avaritiam , propter NOSNI , quae (1) Act. XVII: 27. ` (2) Jac. E 15, IV: 4. 1 Joh. II: 15, 16. or 1 | H 314 COMMENTATIO quae fcelera poenas divinas homines- impii fubeant. Quufm adeo. Patrem , qui fine. ullo partium ftudio, fecundám: Cujusvi$ : facta, judicat, colerent y eum verecuhdia .peregrimatioris. fuae témpus tranfigere ipfós oportebat, Non minus enim pios Dei oculi obfervant, eorumque preces ejus audiunt aures, quam: impios obfervat ejus vultus. —— Verum: prop- ter eanderi Dei justitiam; modeste etiam. de aliis judicare décet. Jefus á ,, Ne judicetis , inquit, ut 5, ne judicemini; quo enim judicio judicatis , ju* $ dicabimini." Apostoli vero haec fimiliaque mo- nuerünt:. ,, Quisque nostrum fuas rationes red- 5, det Deo; ne igitur nos invicem judicemus. », Unus est legislator et jüdex ; qui et fervare s, posfit et perdere: Tu vero quis es; qui alium 5, judices?" (1) = Quae Dei benignitas a N. F. fcriptoribus celebratur, haec non tantum ,. quod vidimus ; nos ad benignitatem aliis demonftrandam excitet; verum etiam in nobis gràtum fübmisfum- que animum fuscitet, oportet. ,, Ne quemquam in . s, terra Patrefi vocetis vestrum: unus enim est ,, Pater vester in coelis, An fpernis fummam Dei ,, benignitatem , patientiam et indulgentiam , non . reputans, hanc Dei benignitatem te ad melio- . rem mentem velle reducere? Quid habes, quod | | y 5 igy non (1) Luc. XX: 46, 47. Gal, VI: 7. Eph. V: 6. Colosf, IHs 55 6. 1 Petr. It 17. II; 12, Matth, VIL ry 2; Rom. XIV. 12, 15. Jac. IV: 12. : THEOLOGICA;, 415 » hon &éceperis ? quodfi vero acceperis , cur gid- "e ríaris , | quafi illud non acceperis ?” (1) .' Quae dutem iidem de provida cura, qua Deus omnia curat > deque regimine, quo fingulas res complectitur, docuerunt; haec imprimis in homi- num emendationem ipfi converterunt. $ Agite. jam , vos, inquit Jacobus , qui dicitis: hodie vel cras s, in hanc illamve urbem proficiscamur , ibi dega- » mus unum annum, exerceamus mercaturam et "^ lucrum faciamus; , qui ignoratis ; » quid cras fit »» eventurum ? qualis enim est vita vestra ? fimus » nimirum ést, qui per breve tempus apparet , , mox vero evaneftit, "Dicére potius conveniret: » quodü Dominus voluerit et vivamus, tuim hoc ,. vel illad faciamus." Similiter "Timotheo prae- éipiebat Paulus, "ut divites diligentét 2dmohereét, ne fupérbirent, neve fpem reponerent in iricértís divitiis, fed in vero. Deo, qui nobis omnia largi- ter praebeat ufuürpanda. Nititur eádem doctriná haec, quae est in epistola ad Hebraeos , admoni- tio: ,, Vestra vita non avara fit; contenti fitis iis , s, quae praesto funt: Ile enim dixit: non te de- a feram , non te derelinquam. Itaque fiducia pleni ə» dicamus: Dominus mihi auxiliator aderit, nihil „ timebo: quid mihi inferat homo?" — Eodem veluti fundamento nituntur quaecunque de debito magistratibus , heris, parentibus , praeftando honore fimi- , (1) Matth, XXIII: 9, Rom, II: 4, 1 Cor, IV, 7. H 2 -x16 COMMENTATIO THEOLOGICA. fimilibusque officiis praecipiunt, Quisque magistrati- | bus obediat.. Non enim est magistratus , nifi a Deo > qui vero adfunt magistratus , a Deo conftituti funt. Itaque qui magistratibus repugnat , divino refistit inflituto ; ; qui vero restiterint, poenas fubibunt. Servi. vero terrestribus heris rite obedire debent, cum.ciant, quemvis recte factorum praemia a do- mino .accepturum. esfe, five fit fervus , five homo Jiber, Contra etiam heros oportet justa cum iis agere ratione , cum fciant et fuum in coelis esfe Dominum, qui externae dignitatis nullam habeat ra- tionem. Liberos autem parentibus in omnibus re- bus. morem gerere decet ; ; hoc enim Domino ac- ceptum est, (1) (1) Jac. IV: 13—15. 1 Tim. VI: 17. Hebr. XIII: 5 , 6, Rom. XII: 1, 2. Eph, VE: 5 feqq. Colosf, III: 20, 22 feqq. (edo (eet (o SEC- SECTIO V. DOCTRINA CHRISTIANA SANAE RATÍONIS, DE DEO REBUSQUE DIVINIS, DECRETA AD PER- - MULTORUM NOTITIAM PROPAGAVIT. .— $. i. Cujuscunque generis homines: docuerunt: jefus et Apostoli. | Quoa antiqui Philofophi agere' nec potuerant , : nec conati erant; id egerunt Jefus et Apostoli, ut doctrinam fuam ad permultos propagarent. = Philo» fophi docebant paucos plerumque honestioris loci juvenes. Non quidem omnes htc eadem ratione verfati funt. . Socrates enim et alios inflituere vo» luit. Veruntamen, eo excepto, fere omnes ita rem inftituerunt, ut, quibuscum fuam communicarent Philofophiam, paucos tantum eligerent. Expofue- runt adeo fuam doctrinam non coram omnibus, fed in fuis fere unice fcholis, Eo nonnulli. pro- ` . cese 118 COMMENTATIO cesferunt, ut paucos tantum haberent discipulos, quibus fuas de rebus philofophicis fententias ple- nius exponerent. — Itaque plebejorum hominum nullam fere rationem habuerunt. Hos vel con- temnebant, aeltoque despieiebant fapercilio , fe fei- licet his cultu doctrinaque longe fuperiores arbi- trati; vel, fi non ejusmodi inflati esfent fuperbia, hos tamen ad fuam doctrinam accipiendam ineptos existimabant; quin adeo fuam inftitutionem his inutilem cenfebant. Cum enim populus fubtiliores non caperet disputationes; facile eum per philo- fophiam ad omnem deferendam religionem adduc- tum iri arbitrati funt, atque ita firmisfimum civita- - tis labefactatum iri fundamentum. Propterea et pu- blice recepta facra colere erant foliti. Et vero quae Platonem Ciceronemque dicentes jam audivimus , haec ita funt comparata, ut noluisfe eos populum recta Dei cognitione imbuere manifestum fit. Ut enim ille in: iis , quae de religione conftithta funt , ne inimah quidem mutationem inducendam esfe; néminemque fanae mentis id unquam fuscepturum esfè cenfuit; ita hic, postquam multa, quae ad religionum everfionem: fpectarerit , dixisfet, illa ta- men ait non vulgo esfe disceptanda , ne' fusceptas publice religiones disputatio talis exítinguat. (1) | Ve- (1) Vid. Schróckh, l. 1. P. I. pag. 330. Noésselt, LL P. Tl. $. s. Turretinus, l.l. T. l. pag. 232, 253. fupra Sect. if 8. r " i /THEOLOGIC A. 119 Verum quod facere non conati funt, hoc ree vera quoque variis de causfis rite facere non po» tuerunt. -Quae enim iis propria esfe folebat. do- cendi ratio , haec ejusmodi fere erat, ut vulgarem hominum captum fuperaret. Et vero id aliquando defiderabant , quod in incultorum etiam animos vim habet maximam, divinam nimirum, qua fuam con- firmarent doctrinam , auctoritatem, Cum unice ra. tiocinando ad verum inveniendum et ipíi perveni- rent, et alios perducerent; plerumque vulgaribus hominibus ad hanc viam perfequendam neque fatis otii, neque fatis fuppetebat facultatum, ^ Et vero ipforum. disfenfones, in hac rerum conditione, eorum. doctrinam | populo fere inutilem redde- - bant. (1) | Quae vero philofophis objiciebantur impedimen- ta, quominus fuam ad cujuscunque generis homis nes doctrinam propagarent; haec a Jefu Apostolo- rumque inftitutione longe fuisfe remota, fupra jam vidimus, ‘Populari docendi ratione utebantur, quae omnibus omnino accommodata esfet hominibus; ut, quae doctus miraretur, eadem indoctus quo- que intelligeret. — Praeterea, quae docebant, non longe quaefitis probabant ratiociniis, verum divis nå auctoritate .confirmabant. (2) < Uti vero horum doctrina ita erat comparata, C3 (1) Vid. fupra Sect, II. $. 1, 5. Sect. HI. § r (2) Vid, fupra Sect, ll. 8. 25 3 , 5. Sect, IH 8. p^ Sti [j COMMENTATIO ut facile ad cujuscunque generis propagaretur ho- mines; ita iidem plurimis eam tradebant, atque iis etiam hominibus, qui vulgo negligebantur. Ip- fi illi, quos Jefus elegit, Apostoli, quamquam non de infima plebe homines, non tamen docta cultaque educatione vel inftitutione ufi erant. — Quos contemnebant doctores Judaeorum , et hos fua doctrina beavit Jefus. | Neminem repudiavit , . quem non data opportunitate inftitueret, In ur- bibus vicisque, in fynagogis campisque, in mon- tibus et navibus, quacunque occafione, quoslibet docebat Jefus. Et vero quis non profiteatur, eum omnibus prodesfe voluisfe, qui vel haec Ejus au~ dierit vérba: , Huc ad me venite, quicunque „ estis lasfi et defatigati, egoque vobis requiem „ concedam? (1) Jefum omnium hominum tra- tionem habentem , deque omnibus follicitum , nemo non admiretur oportet, qui vel unum hoc de Eo legerit testimonium : „ Omnes circumiit urbes vi-- » cosque, docens in fynagogis, et explicans lae- », tum de Regno divino nuntium , ac fanans cujus- » cünque generis morbos in populo; vidensque » turbas, intime de iis commovebatur, quod esfent , dilaceratae ac disfipatae, ovium inftar, quae in- » digent pastore. Tunc discipulis: mesfis, in- » Quit, larga est, verum pauci funt operarii; » pre- (1) Matth, XE: 28, THEOLOGIUÜCA 121 » precibus itaque rogate mesfis Dominum , ut ope- „ rarios in fuam mittat mesfem." (1) Neque aliter egerunt Apostoli, Et hi, quacun- que opportunitate , quosvis inftituebant ; five in tem- plo, five in domis, five Hierofolymis , five alibi. Ubivis docebant omnes, qui fe ad ipfos confere- bant, ipforumque inftitutionem non repudiabant. Tantum aberat, ut natalium , vel dignitatis, vel omnino conditionis externae, in hominibus inftituen- dis rationem haberent, ut contra nullum hic dis- crimen ipfos inter liberos et fervos facerent; ut adeo Paulus pro fervo Onefimo ad Philemonem epistolam mittere non recufaret; utque Jacobus fevere eos reprehenderet , a quibus in conventibus facris neglecti esfent ignobiliores. (9) $. 2. Ad multos populos fuam doctrinam pro- pagarunt Fefus et Apostoli. Quae hactenus $. r. disputavimus, fatis indi- cant, quam parum antiqui philofophi. vel conati fint, vel etiam potuerint totam aliquam gentem, ne dicam multos populos, puriori fua beare infti- tutione, Hi ne unam quidem urbem vera unius Dei cognitione imbuere potuerunt. Qui puriorem omnino tradidit doctrinam, qui unus indoctorum etiam I (1) Matth, IX: 35—38, (2) Jac. IL. 1 feqq. m. COMMENTATIO etiam. hominum rationem babuit , Socrates , ne in fola quidem Athenarum urbe, idololatriam evertere polytheismumque proflernere potuit, Eo vero mi- nus posteriores id peregerunt philofophi, quo mie nus ipfis populus curae cordique erat. (1) | . Jefus et Apostoli contra fanae rationis, de Deo rebusque divinis, decreta ad multos propagarunt populos, -Erat hoc Jefu confilium, ut fua longe lateque .annuntiaretur doctrina. Diferta Ejus hac de re exftant effata. Se dixit lucem. mundi; Rege ni coelestis Euangelium per. totum annuntiatum iri mundum profesfus est; multosque esfe venturos ex Oriente et Occidente, qui cum Abrahamo , líaaco et Jacobo in Regno. coelorum asfiderent, Apostolos jusfit omnes inilituere populos (2). ip- fe quidem ad Judaeos imprimis. misfus erat, ad eosque potisfimum fe convertit, Vel fic tamen fidem ab exteris fibi habitam laudavit; dataque opportunitate inítituere non recufavit Samarita- nos (2). Apostolis hoc maxime muneris manda- vit, ut ad exteros fuam: doctrinam propagarent. Abiens in coelum , mandatum iis dedit, quod inə dole fua posteriora etiam tempora fpectaret: Abeas tis, doceatis populos omnes. — Quae erat omnis bus gentibus. destinata religio, hac omnes. „erant (1) Vid. Turretinus, 1, 1. T. I. pag. 234. ^2) Joh. VIIE: 12, Matth, XXVI: 13. Luc. XXIV: 47. Act. I: 8. Matth, VIII: 11. (9) Matth, VIIIt 10, XV: 28. Joh, IV: 40 feqq, THEOLOGIC A. 123 ámbuendae, .Pertinuerat doctrina Mofuica ad folos Judaeos, -Alia erat doctrina Christiana, omnibus accommodata illa hominibus, ^ Hanc adeo Jefus longe lateque ad genus humanum propagari voluit. Ejus mandato obediverunt Apostoli; itemque posteriorum temporum Christiani; ^ Primum quie dem Judaeos tantum adierunt Apostoli; . verum, postquam Petro divinitus erat fignificatum , omne gentium discrimen esfe fublatum (1), ad exteros etium fe converterunt. Quoad religionem Chris- tianam , Judaeos inter caeterasque gentes nullum intercedere discrimen , Paulus imprimis docuit. —. Sic igitur fenfim paulatimque, in variis terrae partibus, annuntiata est doctrina Christiana. — Quod ad Afiam attinet ; ibi eam propagarunt, prio- ribus tribus faeculis , cum Apostoli, tum Patres Ecclefiae et doctores, per Palaeftinam , Syriam, Afim minorem, Períiae et Arabiae partem. In- teriores wero Afiae gentes, a Saec. IV—VII, Nestoriani imprimis ad Christi facra. conver- terunt. — In Africa, amplexi funt religionem Christianam plurimi; cum in Aegypto, inpri mis Alexandriae, tum etiam in Carthaginienfium ditionibus regionibusque adjacentibus, == Euro- pae gentes meridionales, Apostolorum. jam aetate , Christi doctrina imbutae funte -Haec fenfim ia Romano. imperio novas accepit vires 5 ac. tempore (1) Act. X: 9 fega. 124 COMMENTATIO THEOLOGICA. Conftantini M. publica imperii evafit religio. Quae deinceps irruerunt gentes barbarae, hae primum quidem ` religioni Christianae periculum minitatae funt, eam vero postmodum funt amplexae. Dein- ceps magis magisque ea per totam propagata est Europam; et vero recentioribus temporibus ad ip- fam procesfit Americam. Varia quidem variis fuerunt temporibus; quae felici doctrinae Christianae progresfui obesfe vide- rentur. /Quae primum moliti funt Judaei; quae deinde Romani objecerunt impedimenta; quae pos- tea gentes egerunt Germanicae; haec omnino reli- gioni Christianae nocere videbantur. Verum, invi- tis his aliisque obftaculis , divina procesfit doctri- na. Ipíae; quas pasfi funt Christiani, calamitates: in fanctisfimae religionis emolumentum tetenderunt, Ipíae perfecutiones , quarum auctores erant Judaei, ad doctrinam Christianam propagandam vim hábue- runt. Etiamfíi faevierint Nero, Domitianus, De- cius, Diocletianus, etiamfi atrocisfime illi Christia- nos perfecuti fint; martyrum tamen fanguis Eccle- fiae femen exftitit. Deus fuam femper egit causfam , fuamque tuitus est Jefus ecclefiam; et vero, quaes cunque moliti fint homines, doctrina Christiana Mofaicam abrogavit gentiumque fuccesfit religioni. — Fugarunt quidem hanc doctrinam ex variis regionis bus Muhamedani;. attamen et hac ratione multa ejus placita ulterius propagata funt. ARGU- sii 2 DOCTRINA CHRISTIANA ET THEOLOGIAE , QUAE DICITUR , NATURALI VALDE PROFUIT , ET VERO DE GENERE HUMANO, HOC.QUO- i“ .. QUE NOMINE , OPTIME MERULT. j Que actenus expofuimus , "hoc jam fatis pro- hasie, confidimus. Quid enim magis "Theologiae profit Naturali quam fi ipfius placita purgentur illustrentur, quin adeo omnium / gravisfimis: con- firmentur argumentis ? Quid géneri humano mijus afferat emolumentum , quam fi purà de Deo doctrina ` cum omnigenis communicetur hominibus ? Non ve- ro est, quod hoc loco unice fubtiles prodamus disquifitiones , quibus, quid fieri potuerit posfit- que, demonflretur.. Ipfa mihi testis est historia, | quae a 156 0 COMMENTA TIO quae vim ostendit, quam habuerit cum in Theo- logiam Naturalem, tum, hoc quoque nomine, in univerfum genus humanum, doctrina Christiana, Juvat haec paullo uberius illustrare 3 quo magis re- rum antea expofitarum vis et efficacia eluceat, quo- que facilius ea refellantur, quae nostrae SPOT porum fententiae. Do ESÁCOTOb OL DOCTRINA CHRISTIANA THEOLOGIAE , QUAE DICITUR, NATURALI VALDE PROFUIT. $ Ie 7i "heologiae Naturali conditio apud . yeteres Philofophos. B Nemo’ veterum ` philofophorum praecipuas, de Deo rebusque divinis , doctrinas justo ordine et pro- babili ratione tradidit. — Si, quae apud eos dis- perfa inveniuntur, bona colligamus, multa fane recta in hoc genere dicta reperimus. Haec atten- dens Lactantius, antiquos dicit philofophos omnia docuisfe , quae patefactae nos doctrinae debea- mus; ita tamen, ut nullus per fe haec omnia docuerit, finguli vero varios vere dictis errores immiscuerint (1). j| oun -Jam vero quod ad. hanc puriorem. attinet ; ex cunctorum optimis dictis compofitam: doctrinam 3 . y Vide Cfarke; J. Up. IL, pag. o2) 239. ^ THEÓLOGICA, T fe hanc quidem ab omni parte perfectam fuisfe, e fupra memoratis facile patet, Antiquorum enim philofophorum neminem matériae mundanae aeter nitatem. denegasfe , vel eam docuisfe providentiam , ^ quae cunctas, easque minimas etiam, res commpléc- teretur, vidimus (1). — Verum longe alia quoque rés est, fi fingülorum doctrinam attendamus. In memoriiui modo revocemus, quae fupra a nobis fant expofita (s). "Vel a wveró aberrarünt ptor- : füs, vel, fi vera docerent, rhulta his falfa ime Tiscuerüfit ef inania, ^ Atqüe adeo, fi quandam doctrinae partem rite explicarent, "aliai denuo parten vix attingebánt vel negligebant plane. Neque étiam defuerunt in. iis Athei Sceptieique. "Fue rübt, qui dicerent, totam de Diis immortalibus ópinioném fictam esfe: ab hominibus. fapientibus ; üt, quós ratio nom posfet, eos religio ad officium duceret. (3). In iis, qui Deorum vindicabant existentiam , fuerunt, qui eam Dei notionem tra- derent ,. quae omnem penitus réligionen: everteret 5 ilii, qui rebus mortalibus immortalitatem tribue- rent, miundümque cum Deo confütiderent , five potius eum: esfe Deum dictitarent. — Immo vero; fi ab his omnibus discedimus, eosque folos attene 98poup beos "rügüts BRUIJN di- j Ci) Víd, fupra Sect, III. $. s. à : (2) Vid. fupra Sect. T. $. t. pag. 15—17. ` |€3) Vid. Cicero; dé mar. deorum, b. Y. cap. te 15$ COMMENTATIO „dimus, qui omnium optima docuerunt; ne ab his quidem omnes abjudicare posfumus errores , neque apud ullum eorum eam expofitam invenimus doc- trinam, quae omnibus fuis dici queat numeris abfoluta. s Si Socratem de divina bonitate. providentiaque dicentem audio; miror «ejus doctrinae praeftan- tiam, ac merito fummas philofophi ingenio laudes tribuere mihi videor. Nec tamen ab eo civium doctrinam prorfus rejectam reperio. De malo phy- fico .ac morali nihil me monet; nec firmisfimam de animorum immortalitate mihi. exponit fenten- tiam. — Platonis de Dei, a mundo fejuncti, po- tentia, bonitate, fapientia , providentia, fententiam cenfeo praeclaram. Nec tamen probare posfum quae- cunque-de daemonibus docet; nec eam, quam fovit de materiae mundanae aeternitate , fententiam 5 unde falfa multa fluxisfe, facile deprehendo. — Stoi- corum , de divinis perfectionibus deque providentia , opiniones praeclaras existimo. Si, quae ex mente Stoicorum de divina cura ac benignitate. Cicero dixit, lego > gratum in.me erga Deum animum exci- tari fentio, atque ut. divinam agnoscam venerer- que fapientiam ,. fponte adducor. . Verum fi univers fam eorum confidero doctrinam; eosdem quoque Deum cum mundo fubinde commiscuisfe, atque astris , plantis , virtutibus aliisque. divinitatem tris buisfe, doleo. vehementer, Imo eosdem video. di- yi- TH EOLOGICA:o S ug vinam providentiam, praeclaros -tantum viros cu- ragtem , informasfe ; nec. veram animorum: docuis« fe immortalitatem (1). | A ws Quam manca et imperfecta antiquorum esfet doctrina, imprimis ex Ciceronis patet, de natura Deorum ,.libris, Ubi. fi fingulos disputantes au-. dias; in Velleji dictis vix funt , quae ptobes s neque omnia , quae contendit Balbus , recte fefe | habere. existimabis s Quamquam ab eo multa. vere et praeclare dicta reperias 5 Cotta. vero illa omnia deftruit , nec in eorum locum quidquam fubftituit ^ quo ullum nostrae de. Deo rebusque divinis coga nitioni paretur praefidium. Si quae Ciceroni proba- ta fuerit fententia , quaeras , ac de diverfis in. hoc gé- nere fententiis ipfius judicium cognoscere cupias ; quae. invenire cupieras , haud facile reperies. Stoicum. ne, an Academicum fe prodiderit his in libris Tul. lius, disputant viri eruditi, Et vero, fi ipfe tuo marte ex variis, quas prodidit, fententiis con- fummatam quandam doctrinam componere ftudeas, haerebis, Frustra enim eam , quae perfecta et omhi- bus fuis partibus abfoluta 'fit, doctrinam ex his Ciceronis libris conficere ftudebis, nifi ipfe multa aliunde addideris.. Vel fic tamen vix dubio caret, quin , hos libros fcripturus , ille praecipua quaeque , quae de hoc argumento esfent dicta, . accurate legerit ac perpenderit (2), ; | E re Ne C1) Vid, Brouwer, Ll pag 81 feqq. ` (2) Vid, Valk, 1,1. pag. 35 in annot, S]? CÓMMENTATIO . G. €. Theologiae Naturalis conditio apud ve» ” -i eentióres philofophos. : Quae exflitit commus tatio , haec non adeo philofophorum fas gacitati atque operae tribueida est. ^ Recentiores phitofóphi plurima egregie dé Deo re- busque divinis dócuerunt. Non est quod hoc loco recentioris philofophiae historiam tradam. Suffece- rit philofophos nominasfe praeclaros Cartefium » Leibnitzium , Wolüum, Kantium. Etfi fingulo- rum horum ratio non in omnibus probanda fit; neminem tamen facile negaturum éxiftimo, eos multa ` praeclara de hac disciplinà docuisfe, in iisque talia , quae ne ullus quidem antiquorum philofophorum unquam tradidisfet. — Apud recen- tiores haud paucos, eam Theologiae naturalis doc- trinam reperimus, quae fuis partibus distributa , fibi ipfa conftans, omnes Dei tradat perfectiones , Éumque rerum omnium Creatorem , Confervatorem, Rectoremque praebeat cognoscendum. Non hoc illud- ve tantum decretum ab illis exponitur , verum univer- fa illustrantur. Nec vere dictis tot errores immiscen- tur, quot in veterüm de his rebus disputationi- bus deprehendas. * Hoc, undenam repetendum? an igitur recentio- fes fagaciores fuerunt, quam antiqui, aut plus Operae his dederunt doctrinis ? Haec facile quis contendat doctrinae Christianae adverfarius. Hunc, arrogantia elatum , facile. jactantem audias : ,, Quid ero? mea me omnia docet: ratio, : Quod antiqui " uni- vL. "THEOLOGIC.A. 131 plillofophi non “omnia recte viderint, hoc inde tinice.ducendum , quod non eo, quo oportuerat , modo'ratione fua ufi fint. Nos vero nostris lon« gius progresfi fumus temporibus; quod ex humas nae naturae „Quae continuo tendit ad perfectionem , praefítantia explicandum est." | : Probabiliter liaec prima fpecie monita videantur, Sunt tamen, quae, re rite confiderata, excipienda esfe facile quis videat.. Quae quidem dicunt, an- tiquos rectius uti debuisfe fua ratione, haec ejuss modi funt, quae nemo jure neget, utpote quae ipe fa res ac ratio comprobet. : At vero longe alia res est, fi quaeratur, af rectius, in. omnibus hujus- ce disquifitionis partibus,: uti fua ratione potue- rint, id est, an hoc humana, qualis est, patià- tur imbecillitas ? Longe alia res est , fi quaeratur , an nulla füerint impedimenta 'gravisfima , quae antiquos prohibuerint philofophos, quominus omnes omni- no errores evitarent? rationis enim humanae vim eo femper judicare debemüs modulo, quo esfe fo- let, non quo esfe potest atque debet, Revera vero cum inítitutionem , tum fuperftitionem, tum multarum rerum ignorationem , ne de aliis dicam, haec iis impedimenta objecisfe, jure existimare mi- hi videor (1). Sed vel fic tamen iidem longe fue- re fagacisfimi, iisque, quas fpectamus, doctrinis plurimum operae tribuerunt. Qui multà eorum acu» "| C1) Vid. Turretinus, 1.1 Tom. I. pag. 258. Noes- felt, 1. 1. p. IL $. 8, fupra Sect. II, $. 1. , I 2 * s y" A T. B 132 COMMENTATIO acuta- animadverterit ratiocinia, quique plurima y quae de his prodiderunt , fcripra confideraverit , eüm hoc non facile negaturum esfe , arbitror. Eos ve- ro viros a recentioribus fagacitaté tam longe fu- peratos esfe, ut hi facile fponte fua omnes illo- rum evitarint errores; hoc. vero. est, quod non ita. facile mihi perfuaderi finam.. -Quae enim anti- - quorum ingenia in errorem adduxerunt vitia, his omnibus quo jure immunes habebo. recentiores; cum praefertim non defint, quae longe alia do- ceant ?: Defueruntne igitur recentioribus temporibus Athei ac Pantheistae? Nonne fuerunt Spinofa , Hu- mius, Fichtius ,-Schellingius, aliique bene mul- ti? Et vero, quamquam facile. concedam , ab his plurima esfe prolata į- quae improbasfent et in an- tiquis plurimi; video tamen et eos, qui puriora doceant, in argumentorum pro fua fententia vi di- judicanda , longe a. fe invicem faepenumero dis- cedere; quod profecto,: quomodo congruat cum jactata ila eorum fumma fagacitate , equidem me non videre profiteor. - Praeterea. multas nostris etiam temporibus in Theologia Naturali fuperes- fe difficultates , nemo, hujus disciplinae paulo peri- tior, negabit (1). Quis igitur paullo modestior ita facile fe.efferet , ut nifi certum., quem in. his fequatur , ducem habeat, tuto fe femper Syrtim Cha- rybdimque evitaturum esfe exfpectare audeat ? — Quae autem de hominum dicuntur progresfione, haec , | | ; Qquam- Ci) Vid. Brou wer, L 1, pag. 14—57. -- f - THEOL OGIA . 1133 quamquam infe verisfima , non tamen nimis: esfe praedicanda, facilé quis agnóscet. “Haec enim, li- “cet probabile reddant, recentiores longius, quam "antiquos , progredi debuisfe; non tamen compro- "bant, eo ipfos fponte fua procesfisfe, quo perve- ‘nire debuerint , ut omnes omnino "antiquorum er- Törés evitarent, — Et vero , quod totam rem con- ficitj "etiamfi ^per fe 'eo - pervenire ; potüisfent , hoc tamen non probat, eos revera eo procesíis- fe, fine externorum fubfidiorum auxilio. jam we- “ro hic testis mihi adest” hístoria';"quae vim doctri- nae m— Christianae ostendat. PENNIR töl M $. 9« Doctrinae. aiá yis. in eam, iquat recentioribus temporibus . Jubiit Theologia. - -T oci Naturalis, conmútationemi ` « : Recentiores philofophi doctrinae" Christianae no- titiis innutriti erant. "Hoc quam vim habuerit, facile eluéescit. A peritia ‘inde puris hae rátio- ne, de Deo rebusque "divinis ; notiones ' accepe- Tant, meque eas lubrieis innixas/ ratiociniis, ve- *“fum -divina confirmatas' auctoritaté; ! Dictu' autein difficile est; quantam vim j per totam vitam , in nos- tros animos “ei habeat infirüdo y quam pueri ali- --- accépiitiis, ^. 25 mehaga T “Haec adeo merito in iis cenfetur impedimentis , quae; ita antiquorum philofophorum obesfent dis- quifitionibus, ut non prorfus omnem rejicerent ims - 134 COMMENTATIO improberentque: fuperftitionem. —:Jam vero. longe alia est. doctrina Christiana, | Hanc Patres fummam dixerunt philofophiam 5; neque. illud prorfus. imme- "Titos Quod enim. ex disputatis facile. patet; Chris» -tiana doctrina rion tantuni optima quaeque decre- ta tradit}: quae de. Deo rebusque divinis antiqui -prodiderunt philofophi 5. verum. eadem. ita tradit, ut nihil defit , quod; ad justam Dei: notionem : in- formandam pertineat, .nec vere dictis ulli erro- res admifceantur (1). Cul mutomatya smi a Sic igitur tantum aberat, ut. recentiores. Phi- lofophi eam, quam a pueris inde didicerant, pur- gare doctrinam, aut fefe ex ignorantiae et fuper- ftitionis 'cl3ustris- eripere ‘deberent, üt'contra Op- tima quseque cognita haberent placita , quae, ut- pote purisfima , justis tantum probare ipfos opor- teret ratiociniis, — Quos adeo antiqui commife-. runt errores, lios evitare non fuo: 225 marte. dide- sión non alain: , haec. ipfi non ex. fuo. ingee mio petierunt; haec potius -ipfis eadem fuppedita- xit doctrina, -Quae in - Theologia. Naturali funt difücultates'; has non prorfus fuo marte supera- runt; fed eidem facem. praeferente magistrá, — Noii- haec | ita dico , quafi recentiorum .philofopho- rum ingenium vilipendam ac contemnam. . Neque * i hoc. TIGY Vid, fupra Sect. L' $.s, 6. Sect iil, imprimis ejus $4. JDHEOLOGLC:. 135 hoc ex dictis selici» potest; nec. quisque alterius ingenium.: contemnere -dicendus estj qui, quae bic a praeceptoribus acceperit vere declarat. |. Nec dubito. tamen quin doctrina: Christiana recentiorum philofophorum. in Hino rebus. meg mr teripi oc lis; LU «Hoc igitur Mm iind eos s pertinet philosohos, qui doctrinae. Christianae »esfónt amici; qui nec ipfi gratis amimis.hoc.agnoscere neglexérunt. Et vero funt exempla ,. quae-dóceant , quàm vim in horum ingenium. doctrina habuerit Christiana. Perfonali- tatem , quae barbare dicitür, pertinere ad : verain immortalitatis notionem ; :demonftravit Wolfius ; ip- {fe vero: profitetur; lecta cpirabola? Lazari *et homi- nis divitis, fe ad hanc pervenisfe fententiam, Küstne- rus ico, Nifiadfit ; inquit ṣi immortalitas , malignus »» quivis Dei fe fübtrahere potest imperio." Ad hanc vero. pervenit fententiam Christi dieto: - Deus: inon mortuorum , fed viyorum -Deus est: Ejusmodi f reticeantur veri inveniendi -opportunitates „` facile hae aliaeque fententiae ab- uha | ratione: excogitatae cenfeantur. At vero, etiamfi. difficile fit rite diju- dicare, quid. ratio per.fe excogitare potuisfet, hoc tamen certum 'est, -patefactioni divinae plurima nunc certe. nostram debere rationem (1)... ^» - -;Nec vero hoc ad eos tantum pertinet philofo- phos, qui Christianae doctrinae esfent amici , fed xis d RP NON item Q) Vid. Lang $ Ai n pag. 20—22, | - 6 COMMENTATO itemi qui inimici; 'nam bi: qaoque ew eadem quam: contemnebant y doctrina plürimüm hauferünt Jactant. quidem ;^fe omnia-fuo debere" ingenio j rationem fuam extollunt; quafi: liaec omnia ipfos . doceat. Jam.;vero- qui- inimici «nostrae: religiónis perverfa quaeque protulerunt, iis facile hac id^fé credimus. ';Caeteris «tamen non ita facile fidem habere: posfumus.: *Se:'enim doctrina Christiana. pueros esfe inftitutos, negare nequeúnti“ Ea adeo; quae. in: hac traduntur: de: Deo rebusque divitis; decreta ;cognoverunt.. Jam“ vero: licet; hanc doc- trinam deinceps. repudiaverint, eas «tamen, qims inde petierant; notitias retinuerunt, Ubi vero nune ea, quae huic.: conféntiant: inflitutioni j' placita tra- -dunt, quis: jam: existimet; -eos^illa. non. exinde; fed. ex: fuo: petiisfe:; ingenio: ?. : Probant. quidem haec omnia fuis:quisque ratiociniis.;. Verum longe difficilius. est invenire nova : placita, ‘quam ^ inven- ta probare. Qui a gente ífua-fapientiae laudem nactus, erat; Malabarus aliquis;:a 'quodam doctri: nae Christianae nuntio; de Dei admonitus ' fapientia; mirabatur, fe hac de re: nunquam antea. cogitas» fe. (1). Deistae profecto nominvenerunt. haec" pla- cita, fed ea tantum; quae aM I DANN sa : Chiistiana| piekto, erant ,. probarunt:: iiit 93:52.:541011 dm igos O e 308 »Dig- e») Vid. Lang, 1. L pag. 13. (2) Vid. Noesfelt, 1'l. p. IL s $7 bietet a L 1. pag, 121. do j iiid iV Qe OTH ÉO EO rE AOS 1j? Dieta fünt'; duae htc" excitetur, "verba: ‘Werer ferti o ji Videánt, "inquit, ne nimim rationi" fuze ,5 tribuant" RátionaleS nostri, ^ Dicunt, folo ratio- ',, nis ductu' inveniri pósfe totam illam religionem, -p3 quae in facris" litteris traditur , aüt faltem ^ quod -5 in^éa" praecipuum ést. Nihil dietu' facilius est -yy illis- qui jám ^coghoscunt réligionem istam. -5, Tunc id "dicendum fuisfet, fi. per totam vitam 5, de religione - hac nihil a quoquam. audivisfent, ,, Nune vero fimiles mihi videntur iis qui, post- ip, quam quidquid- fciunt, didicerunt, videri ta- .,, men- volunt gòrodDøæzrort aut cum 'de praécla- », tis inventis: apdiunt, putant, "fe haec" omnia, -», nifi jam : inventa Past , is ni Tunt inventü- 39 t0s.^ (1) -: rg slelsst^gitumormuoll suci "Quo .magis: ora res: "p ipitetilsiuo mô- :do vim; quam primis jam. témporibus ^in gèt- 'tium: philefophos: doctrina -habuerit > Christiana. "Haec enim ut innotuit gentibus ," mox philofophi -allegorica interpretatione fuarum fabularum ^ abfur- -ditatem :tollere ; in earumque locum fa4niorem doc- strinam fubftituere: ftuduerunti» i Polytheismi | caus- fari: ita vindicare" coriati fünt pút 1ídum: füupremum .adesfe. dicerent Deum .;: cui: caeteri ministrorum iti- iftar: fuübjecti fint.: Huic! autem: Deo füpremo 6a -fere tribuerunt, quae uni:Déó tribuunt 'Christia- »*ol j ni. - (1) Vidd ejus epuicili Theol," phifot. et pte: Tom, ," £dit, 3. pag, et 65 60. ` "o bia 138 COMMENTATIO ni, «Hac vero ratione rem fuam tueri. conati ,; con- .tinuo doctrinae Christianae vim fuo exemplo figni- ficarunt. Quae enim pure ab illa ‘traduntur; haec fuos in; ufus adhibuerunt 5 atque.ex his, quae in fua religione prorfus improbabilia esfe viderent; quo- , dammodo. emendarunt. Est, hoc imprimis | manifes- » tum; in placito de materiae mundanae, aeternitate. Hanc , ante tempora Jefu et Apostolorum ; nullus un- : quam. negasfe videtur philofophus. . Cum. primum „vero eorum. doctrina propagata est, mox factum .est, ut. ii quoque, qui Euángelio nôn- favebant, -hac tamen in. re ad faniorem , quam commendabat , fententiam fenfim accederent, : Itaque Hierocles-mag- „na; opera probare conatus est, ex Platonis: doc- trina Deum omnia fecisfe ex nihilo. -Alexandrum „autem Lycopolitam . audimus. affirnantem ,.. Deum .non materia indigere, ut producat, quae antea non .exftiterint (1). — Sed Julianus imprimis fuo docuit ;exemplo, quam vim doctrina Christiana in infestis- . fimum habere posfit adverfarium. Hic agnovit ,'fabu- „las; fideindignas a Graecis de Diis ésfe fictas'; ac repre- .hendit eos, qui lignis et lapidibus Deos conftare .existimant;;;De Deo nihil ftatuendum esfe cenfet, - -nifi quod. Ejus naturae conveniat. "Dei proprieta- tes egregie describit, .; Unum adesfe 'docét mundi -opificem ; patrem Deorum , - in quo: omnia fint:per- itt fec- (1).Vid. Mosheim in disf. ad hist. Ecclef. pertinentibus, - Mol, I. pag. 354—257, 367—270, 763e -> c3 ss zeg s iha oTHEOLOOGICA, ay facta, map iy mdyTm nakoù vexa vr. irri... tem Bei: grünatenem, Janquam divinum, ;opus, praes "dibus. nin his. VEM; “omnibus. manifesto. vis | appa- Jet, quam. in. Jul uliani . animum, doctrina habuerit | Christiana; aut. adeo. quamvis, eam deinceps im- probaret ac. vehementisfime: oppugnaret ; illam ta- „men. in. nonnullis profiteretur. fententiam ,. quae pu- ritate. fua ad. hanc. proxime. accederet 5... quin. imo hujus. multa. „placita: probare non dubitaret. (1). Ex dictis .efficimus , eam, quam fubiit,. post "Christi et Apostolorum tempora, Theologia., a ralis commutationem et: emendationem , . nifi. fam, maximam. eerte partem, tribuendam. esfe pro- -pageto did roni doctrinae. Christianae, 3 : M 1 ja "Éerp y ledig n E € ie > 0. ibi ex LR iui ue 1 1 Si ips ( UC -DOCTRINA CHRISTIANA NON: drini THEOLO* co GIAE y QUAE DICITUR ; NATURALI VALDE PRO-: Joq FUIT;VERUM DE.GENERE HUMANO; HOC do [a ' cue wes OPTIME: — boup 3 in ohr ati Vot ced Taft Tobis: eid cart Qe. baface aava «€ofclufiorie , Beni , docuerunt jam, hanc quoque ob caus- fam magni facienda 'esfe Christi Apostolorumque | me- . (1) Vid. van Herwerden, disf. de ẸFulisno Imperatore relig. Christ, hoste eodemque vindice , pag. 121—125, » à 4s » 4» COMMENTATIO fnérita; Profecto 'enim ; fi celebrat órbis eruditus ' Socratis Platonisque ingenium, Leibnitzii Kantiique "fapientiam ? ^ quibus eos efferat- oportet laudibus , "qui doctrinam "omnium purisfimam tradiderint , "quin fundamenta adeo fecerint, quibus posterioris. temporis "philosophi füperftruerent , quaecunque "ipfi; antiquorum in hóc genere inventis praeftan- tiora’, traderent |! — "Veruntamen non ad unas phi- Tofophorum: ` fcholas Christi Apostolorumque mê- rita pertinent. Non his folis profuerunt,, “ "qui, caeteris perfpicaciores , facilius videaht, quid verum Wit, iquid ütile, quid non item. n his non fub- "fistit nostra oratio. Ad cujuscunque generis ho- "mines, ek eorum doctrina , emolumentum infigne redundavit, Z— Magnam iis laudem tribuo tegistá- toribus , qui populum quendam integrum fua bea- runt inftitutione.' Majus vero quid-est, quod de Christo Ejusque Apostolis praedicem. ^ Plurimos "popülos fua:doctrina-imbuerunt, excoluerünt, beá- runt. Quim” magnum. enim-est- illud ,' quod: meo obverfaturocülo;, © orbis terrarum: fpatium, per quod jäi eoruni: doctrina propagata est!; Verum ne his quidem finibus falutaris ejus vis fepta est. Nerami- — ;paullotiaccurátiüs confidere- -mns, ^ o-5upoup MISI £.JIO5rSIIBISU JOD y CARDIO TES a N , Px "T å " "TI. T. T uiid € ‘SRA SY i» 9 Basis Viu 2 T 1 THEOLOGICA Igi $8.3. Doctrina. Christiana inter Chriitianos ^ idololatriam fübyertit, TIL Pro Deo immortali ac. majestatis pleno, gentes. coluerunt fimulacra, mortalium ,hominum , alitum, quadrupedum. ac; reptilium, — Quae. priscorum fues: rit infania hominum , novimus, .Quam miras. nec raro detestandas, quibus. divinum offerrent honor: rem, . Deorum faepenumero confecerint imagines, : vidimus. . Conftat adeo, antiquas gentes fere ome nes magis minusve a vera Numinis aberrasfe coge nitione;. et vero longe plerasque Ejus confecisfe: imagines, quas deorum + loco haberent, Erant quidem in iis, qui meliora cernerent. Exftiterunt praeclari philofophi, qui gentis fuae- improbarent: idololatriam. Horum vero exigua vis fuit. Quae enim eorum esfe poterat vis, qui, ipíi meliora. fentientes , eadem tamen plerumque civibus com- mendare non auderent, eorumque fuperftitioni esfe- cedendum existimarent? (1). At vero quam divería orbis facies. exítitit ,, doc- trina propagata. Christiana! Haec longe lateque idololatriae finem impofuit (2). Neque mirum il» lud.. Aperte ea docuit omnes, idolum esfe. nihili quamquam. multi ita dicti fint Dii ,. unum tamen esfe Deum, a quo, per quem et ad quem sint | om- (1) Vid. fupra Sect. I. $. 1. pag. 9 feqq. (2) Vid, Noesselt, L 1. P. Il, $. 6. 142: COMMENTATIO omnia. Gentes. fuo .genio .indulferant$. ex :auto , argento , lapide Deos confecerant. Eum vero Deum annuntiarunt Jefus et Apostoli, qui a rebus cteatis:fit diverfus, qui omnium rerüm fit Crea- tot; Confervator ać "Rex, "qui -harüm omnium’ fummus fit Dominus, qui, cum fit^ Spiritus s ne- que a quopiam adípici posfit, neque etiam dma- ginibus ullis repraefentari. (1) d - Haec doctrina, divinae auctoritatis notis infigni- ta, hóminibus de idololatriae perfuafit infania ac ftultitia; Deorum fimulacra proftravit; eorum tem- pli deftruxit; eorumque facerdotes auctoritate de- ftituit. Quorum omnium testis est historia, Quid- quid mult Romanorum Imperatores, ad gentium rétinendum restituendumque' cultum moliti sint, eventu eorum cafuerunt conamina. Christi Apos- tolorumque doctrina ea, quae colerentur, numina falfa esfe docuit. Defierunt homines venerari Jo- vem, Mercurium, Martem, reliquamque fuorum Deorum ac Dearum cohortem, Idolorum templa in aedes Deo Christoque facras commutata funt. - Medio quidem aevo, cum Mariae, fanctis, an. gelisque divini deferrentur honores, polytheismi quandam formam exítitisfe video. Qui jam fanc- torum martyrumque reliquiis honores tribuerentur, quod et his et angelis in res humanas concede- rétür dominium; haec iptur idololatriae ac fuper- o ftis (1) Vid, fupra Sect. I $. 4. TK 26 et 27. pim THEOLOGICA. 143 ftitionis fpeciem retulisfe ,, non negamus (1). At- qui tantum abest, ut hoc ullo quopiam jure doc- trinae tribui posfit Christianae , ut potius hoc ip- fum ejusdem utilitatem neces(itatemque comprobet luculenter, Si enim hujus rei causfas indagamus primariam in eo fitam reperimus, quod: Christi Apostolorumque doctrina neglecta jaceret penitus. Crasfa. dominabatur ignorantia; S. C. nullus fere erat ufuss inque purae divinaeque Jefu doctrinae locum humana , eaque inquinata , fubftituta erat ins ftitutio, . | | gog Quo. vero tempore. facris Litteris fuus honos restitutus est; atqüe ab Ecclefiae auctoritate rece- : dentes facrorum inftauratores , unum C. S. fidei nor- mam. conftituerunt; Protestantes omnem idolola- triae fpeciem repudiarunt, y mvéupar: xol ganbelg colendum esfe Deum profitentes, Ab hoc inde tems pore pure Deum venerari denuo inceperunt; nul- lumque fanctis angelisve divinum honorem conce- dentes, Eum unice omnium rerum auctorem ac Dominum agnoverunt. Sanctorum quidem pie co- lunt memoriam, nullo vero modo iis ipforumve imaginibus eas laudes tribuunt, quae fimiles fint iis quae uni debentur Deo, omnium rerum Domino. " (1) Vid. Brouwer, 1. 1. pag. 109. - 3 S. s: 144. COMMENDATIO "6. e Doctrina Christiana purioribus de Dea - ^ "mitis Christigkorum ahimos imbuit, ^c À | NU, anaia 3 Medius | - Polytheismus natura fua rectas , de Deo rebusque: divinis, notiones labefactat; Hic enim ubi viget, ibi Dii vel: majores vel minores. informantur, fibi: invicem confentientes. vel: contrarii, "Ubi hic adest, ibi divinus aút foli lunaeque ,' aut hominibus, aut ipfis etiam animalibus , honos. conceditur. «- Unde, quam turpes de divina Natura opiniones ron ori- ri non posfint, fponte intelligitur. Et vero testis est historia, quam perverfas de Numine opinio- nes polytheismus "pepererit. ^ Hic enim efficit, ut finguli populi fuos habere. cenfeantur Deos diver- fos illos, pro diverfa populorum ratione atque in« dole,.ad eandemque informatos ; nec igitur homi« num tantum ornatos virtutibus, fed et eorundem vitiis inquinatos. ‘Veluti. novimus, quam turpia Diis Graeci Romanique tribuerint. (1) Hunc polytheismum plane prostrarunt Jefüs et Apostoli, atque ita melioribus de divina Natura notitiis hominum animos imbuerunt. — Hic vim habuerunt plura, quae in eorum doctrina laudavi- mus. Quae enim ei univerfe tribuenda est puri- tas, haec fponte fua id effecit, ut meliores ho- minum mentibus infunderentur notiones. .. Commen- davit illas egregie fimplex eorum ac popularis do- cene Cr) Vid. fupra Sect. I. $, x. pag. 9 feaq. ^THEOLOGIC A. 145 cendi ràtio. “Eas” Jefüs illustravit, Patris in terra imaginem gerens, Quae vero divina fanctis Vi- Tis: competebat auctoritas; haec' effecit, ut facilius ab hominibus probarentur (1) Per propagatam igitür doctrinam Christianam: , inceperunt homines Deüm venerari; unum omnium rerum Aüctorem et Gubernatorem inceperunt justas de Ejus pro- prietatibus fibi notiones" informare. Mira; pluribus in gentibus, exftitit 'notitiarüm de rebus divinis emendatio. Quae antea coluetáfit : Numina, haec ; 4 utpote falfa ,-jam fpreverunt et” dmprobarunt, Nobiliores non'tantum et dóctiores hanc doc- trinam acceperunt; verum etiam- rudes infimaeque fortis homines. Et vero ab "hoc inde tempore, quicumque puram Jefu doctrinam acceperunt ; eas de divina "Natüra' fententias "profesfi funt, "quibus puriores Deoque digniores nullae reperiantur, Non haec ita contendo, quafi nulli "unquam Christiani perverfas de Numine foverint opiniones. Quae fupra de medio "aevo diximus, - "haec ^ contrarium testantur manifesto ; 4 dogmatümquie: historiae rudis fit necesfe. est, qui non perverfas haud paucas dedi” vinå Natura apud ' Christiafios animadvertat fenten- tias. Velfic tamen hoc jure affirmamus, eam untver-' i fe hujus doctrinae esfe vini et efficaciam j ut," ‘ubi cunque libri facri legantur et confulantur, ` pu- ` Matyt Wwa «n^ FUIL 0. IJỌ- {5 Vid. füprà 'Sect.^ I: $. 4-6. Sect. TI. '$. 2-5. Sect. --Ü $. 1. 4. Sect. V. A K A46 COMMENTATIO riores, de: Dei Natura cultuque: notiones , apud. in- ferioris etiam. fortis homines, inveniantur, quam apud exterae antiquitatis philofophos. | Medii aevi €orruptio inde potisfimum originem duxit, quod, cum fücri libri. non confulerentur , fanae doctrinae Vero post daciliin idp melior invaluit ratio, haec maxime.a rite confultis libris facris fluxit; effecitque eadem , ut denuo. puriores de di- vina Natura notiones, ubivis invaluerint. (1) Summa, igitur, hac.in causífa, Jefu Apostolorum: que. funt merita, quibus bearunt genus humanum. Qui affligebatur -doloribus ,. rebusque. tristibus an- gebatur, Graecus Romanusve, hic unde folatium 'peterer , vix. habebat. ,Quos vero Deos colebat , hos fibi invicem faepenumero infenfos noverat. Et vero, quemnam eorum invocaret, non raro ignorabat. Qui Graecus Romanusve Deos adora- bat,» hominibus nifi inferiores vitiis, certe non fuperiores virtutibus, hic, quo moralem fuam exe coleret naturam , vix habebat, At vero qui Chris- ti audit doctrinam , hic eam Dei notitiam. accipit qua fortiter periculis. minitantibus refistat, gras visfimasque, calamitates bono animo ferat. Idem. Deum propnfinum; fibi videt, prising moralitatis, i ; fum- ' (1) Vidd. Bruin, 1. L pag: 224—298. Buttler, l 1. pag. 846 ct 247. " OTHEOLOGICAO ag fummum» exemplar; “quod me fua tenuitate inii- EC disce ftudeat.- (1) Qu eoo, buqs (f^ D Haud ipt Á Tm - lO Va s gi 2. deii iihhor: errores Adnr A (vitia quae conjuncta. fuit cum polythéli- 00 shsvi tit 'apid Christianis dus dbrügdyit o] «101919123. od Pen qti. if. ediumido pizi jó Inesisotrp... V trdliadsruloo -39s H de cuis tantam. viti "habuit pim ^Cliris- tiatia, 'quantam pro fúa 'indolé Jhábére ' potuisfét; Homines non raro imois, quae péfagététit ^ eà vel non ufi vel abufi fits Wéfrumtamén "ta niulta immutavit ,; ut hac cin re rmullius "ántiquó- rum philofophorum:.'doctritia; Coómpárdri " freredtur j A "primis inde temporibus tiültd'^attülit! edmi 5 moda ;-et vero re perditisfimiis quideni tèmpo jj ribus-omni- effectu. carüit. cum vesfet publica: ves ;; luti grasfantium errorum ét vitiorum cénfüra pdi- 5 Vinde fapientige ac fanetitatis deférifió , deiique ve- ,j luti femen quoddam. it térra absconditum ,' quód y „$ fi non^hoc vel illo tempore , ast "lio fruecünt 5) proferet , remque Christianam inftautábit. ^ (a) Historia denuo hanc doctrinae Christianae vim aperte manifestat; -Quos enim füperftitio. apud extétos protulerit ertores, neminem latet, Novi- müs;g'quatitam vim hi tribuerint, 'quantamque i= 4b o dem (1) Vid' fupra Sect. IV. $. 2, 5. (2) Vid, Turretinus, hr: Tom. f, pag. $42 ot 243. K 2 i p) u$ COMMENTATIO -dem habuerint ;prodigiis portentisque ;- quantaque apud éos ufi fint auctoritate: augures; et ;haruspi- ces (1). Romanorum modo fpectemus religionem. Augures. obfervabant coeli meréwpe ,. avium. vola-. tum.et cantum pullos gallinaceos , ut inde; quae futura -crederent ; annuntiarent, Hoc. tam.univerfe obtinuit, ut nulla res. fine.auspiciis gereretur. Haec confulebantur, quotiescunque vel. comitia convocabantur;, vel. bellum fuscipiebatur ;: vel pax rata fiebat , vel fimile quid peragebatur, ; Procura» bant autem haec omnia cives nobilisfimi, qui maxi- mam in Republica auctoritatem habebant. Hi. vero quamquam. hac/re faepe Reipublicae: profecerunt ; edem. tamen. re. gravisfimas faepe-excitarunt ture bas, postquam-rerum novarum ftüdiofi ,. ut.-omnia turbarent et Rempublicam everterent, bac; discipli- na.abufi funt. — Tanto vero. honore apud-antiquos haec habebantur. prodigia; ut^ plure$ etiam. philos. fophi his non omnem fidem. denegarent.- Hoc: fus» picantur .de Socrate et. Platone... Stoici- quidem, . hoc palam profesfi funt (2). Magná. vero :oper&. haec probare. et confervare. ftuduerunt , gutta Neo- Blatnici saiid 2mm ovnsb ^ £03:1H n Haecoi fua. vi. et mci privavit solos Christiana, cum primum , . per-gentes: propagata s. earum. proftravit religionem. Eas de Dei: provis: den- (1) Vid. Schrückh, L-L.Part,.L pag. 877» cigi iV. (4) [C Vid. Bioymer, |. Ll pags 84. 87,98... Ji - THEOLOGCICA.' , 159 dentia deque idolorum vanitate notitias tradidit , quae fponte fua his astutis facerdotum fraudibus ac fallaciis omnem fidem detraherent. — Quodam- modo quidem illa commenta medio aevo revocata funt, quum populum fraudibus decipere facerdo- tes non dubitarent, váriisque prodigiis et pòrten- tis fuperftitiofa fidem haberet multitudo (1). Ve- fum tunc veram doctrinae Christianae indolem perceptam non fuisfe,. nemo non novit. Quo magis vero haec cognosci coepit, quo magis S. C. legere inftituerunt homines, eo magis haec lu- dibria evanuerunt; atque eo plures fuperftitiofas- quasque misfas fecerunt fententias. i Verum doétrina Christiana non tantum hos er- rores, fed multa quoque vitia, quae cum polye theismo conjuncta funt, abrogavit aut certe com- pescuit. — Apud multos antiquos regnabat impu- dicitia; neque ea commiuni hominum fenfu vitu- perabatur, Ipíae non raro Deorum Dearumque imagines , quas divino: honore profequebantur , impudicitiae provehendae'accommodatae erant; Ea | quoque de Diis narrabantur, quae hos ipfos: maximopere impudicos fuisfe testarentur. ^ Quae de Jove, Marte, Venere, Apolline, aliis fabulan- tür Graeci Romanique poétae, fatis id compro- bant. Ipfa adeo festa, in Deorum honorem edita, faepe ita erant comparata, ut mores ibi domina- | rene (1) Vid. Brouwer, 1. 1, pag. 109. Ho COMMENDATIO rentur. impurisfimi. - Quae in Veneris. Dacchique festis ac. mysteriis. agebantur, fatis. fuperque nota, funt. Haec autem, ejusmodi apud. nonnullas gen. tes fuerunt, ut Diis- fuam. immolare. pudicitiam nonnulli non dubitarent, "quinimo. leges invenis rentur , -quibus: hoc publice mandaretur. | Multi adeo Deorum. facerdotes moribus notati erant im- pudicisfimis, “= Haec vero. quum. esfet religionis conditio ," mirum non. est, itz turpisfima flagitia - interdum apud antiquos. dominata esfe, ut prima- rii etiam. viri non pauci hac labe. haud immunes. esfent. Ea adeo publice funt profesfi, eaque poé&-. tae cecinerunt, quae. nunc profiteri aut canere nes, mo. non paullo honestior. vehementer. reformidet., Ipfa vero ut plurimum gentium religio haec flagi- tia probabat,. aut iis honestatis colorem quens. dam inducebat. (1) - Haec valde commutata funt, doctrina propaga- ta Christiana, | Docuit illa homines. fanctos esfe y prouti Deus ipfe fanctus est. Non quidem om- nem morum. impuritatem. avertere potuit; verum hoc certe effecit, ut. ab omnibus. nunc- ignominiá notentur flagitia, qualia peragere apud antiquos. nemini haberetur. dedecori. Hoc autem, quam vim. CHER i "MA TU Vidd, Schróckh, 1. 1. P. I. pag. 379» "Muntinghe, I. 1. P. VIII. pag. 386. annot. pag. 116. Giefeler, Lehrbuch: der Kirchengefch. Tom. l. pag. 23, 24e Tholuck, in loco allato ad pag. 17. IV. S. 0... isl , TEE O.b/O-G I C A. 151 habeat. dictu.diflicile. est... Ea, enim. cavere. multi folent, quae,ignominiofa esfe, a. pueris. inde mo- niti, funt... Praeterea, longisfime haec a Christiano- rum facris, remota, funt. Plura etiam ipfum. apud nos; vulgus. detestatur, quae apud. antiquos. religio probabat. ,.Infitae funt hominum animis multo pu- . riores .de morum integritate. notiones , quam. anti- quitus,.. Et. vero. quicunque, unquam. doctrinam Christianam toto. amplexi funt animo , hi nihil an- tiquius habent quam ut omnem. fugiant caveant- que morum impuritatem. . . s Sunt. plura ., aby humanitate longe aliena , quae apud, antiquos, regnarent, vitia, ex. polytheis- mo orta, illa, ab ,,eoque. vel. commendata , vel certe . mon represfa,; In. his, jure; cenfentur fequioris fexus contemtus , feryitutis inftitutum , inhumanitas contra hostes, expofitio puerorum, humana facrificia , ludi gladiatorii, Haec. vero omnia vel prorfus .abroga- vit, vel certe imminuit doctrina Christiana; eas de Numinis providentia hominumque cum .Deo conjunctione notitias. impertiens , quae non posfent non;. humanitatis. fenfum | excitare atque -provehe- Ie | "77... Ut rite, percipiamus, , quam , vim. hac in caufa. doctrina habuerit Christiana, ab hoc loco non alienum videtur, haec 'Turretini verba exci- tare. s, Masfagetae, inquit, ac. Derbices propin- » quos fuos miferrimos putabant, fi naturali fato ,, Occumberent, quamobrem eos aetate jam effoe- » tos mactabant eorumque carnibus vescebantur. » Hy- 153 COMMENTATIO Hyrcani vivos eosdem atque fpirantes. canibus avibusque objiciebant. Scythae, quos mortui fummopere adamasfent, ad eorüm rogos jugula- bant, vel vivos una defodiebant, et humana car- fe vescebantur. Perfae nuptias cum matribus inibant. ^ Alii populi incesto filiarum ac foro- rüm concubitu fe polluebant, nec deérant, qui ad mares furiofo libidinis aestu raperentur. Tes- te Socrate hist. Eccl. Lib. I. Cap. 18. Helio- politani in Phoenicia uxores communes habüe- , runt, parentumque ac liberorum distinctionem non /agnóverunt, imo et virgines hospitibus advenientibus .conftuprandas tradiderunt. Quin apud. Graecos et Romanos infantium expofitio publico more obtinebat: aderant ludi gladiato- tii; et amores meretricii vagaeque libidines pro nugis habebantur; neque ullum fuit. Veneris genus, quod apud ipfos non vigeret, vel nullis, vel laxis nimium, quibus illa vetarentur, legi- bus." (1) | | | Haec fi cum conditione comparamus gentium , quas beavit doctrina Christiana; quantum cernitur discrimen! ' Humanitas in illis viget, certe multo magis, quam in antiquis umquam viguerit genti- bus. In his vero omnibus, maximam vim doctri- - nae Christianae esfe tribuendam, nemo non vi~ -det 65] Vid Turretinus, L le Tom, I. pag. 232 et 2334. oOTHEOLOGICA;. :ss vdet:(1)..- Haec'^enim cum pure traderet fanae ra- -tionis de. Deò: rébusque divinis , decreta, cumque æa, per divinam auctoritatem confirmata, longe late- «que propagaret; effecit; ut notiones illae homi- -pum infunderentur animis, quae humanitatem non qrovehere non posfent , ac foedisfima quaeque com- -pescere. vitia. Atque eo majorem. hic vim illa habuit, quoniam haec. decreta non tantum cognoscenda tra- -didit ,' verum. eadem etiam ad emendandos en -homines sdhibuir. j 0$ Doctrina. Chriiiaha ipfis Paan | Muhammedaniss- 0s sı Maxima forent.Christi Apostolorumque in genus humanum merita, -etiamfi ad- eos folos pertine- rent; qui fidem amplexi funt. Christianam.: : Verum ad eos etiam. populos, qui hanc doctrinam non acceperunt, hinc multa bona redündarunt.: Nam Mohamtüedés:. optima ' quaeque, -quae {in Corano de rebus divinis dixit partim. ex Judaeorum pare tim;ex Christianorum , libris facris haufit.. Hic nimirum -exítitit Saeculo VII. dán , Arabia - novàe religionis auctor. : Occurrunt in -ejus doctrina ina- mnia multa, nec. ullo modo probanda; His tamen plurima. addita. funt y perquam egregie de Deo. res mor «oc bus- Q) Vidd. Noesfelt, 1 L P. H. $. 6. Valk, 1. k pag. 167. Palcy, bew. yeor het Christ. P, MI. pag. 310 feqq. 344 COMMENTATIO -busque' diviris :dicta. Docuit enim. Deum: unum :«esfes "Aeternum , Omniscium ,; Omnipotentem , Be- -Rignum; et quae funt hujus generis alia (1); Haec -quidem ék fuo. ipfe ingenio minime haufit;:: Quo renim-tempore prodiit, jam in. Arabia vigebat '"doc- LÀ rina cum ;judaica, tum "Christiana. ^ Moferi: adeo ac. jfefum magno' honore habuit ; tàmquam- divini- tus misfos legatos (2). "Neque adeo ^dübitm est, quin his meliora fua debuerit; placita. — Muübafme- - dis autem doctrina longe lateque.per Orientem pro- pagata est. Arabiam enim, Syriam, Palaeftinam , regnuni Perficuin , Aegyptuin j porro Africae! quas-- dam. partes feptentrionales occuparunt Saraceni, qui ejus doctrinam amplexi erant. Quin et Hispaniae partem: invaferunt iidem, atque ad tempora usque -Ferdinandi et Ifabelae retinuerunt. Jor In /his.fuerünt plures regiones, ubi Christiana jam innotuerat doctrina, Hac itaque fugatag iis popülis. nocuisfée merito cenfetur Muhammedes; Verum longius etiam ejus doctrina ad alios: prob pagata est populos, qui. Éüangelium' ignorabant; His. certe profuit, "tradita iis «doctrina puriorii Univerfe énii, ab éjus inde tempore;^a gentibus Orientalibus, quae antéa vel plátes -coluerant Deos y vel peculiarem aliquem Deut j unum Numeti-futtie mum. oli coepit; ^ Hoc. vero "tnonothelsmi "placis- «gud tum 21) Via, R eYan; Ze Vel. T Mihdm. "Lib. k "ea a TE (2) Vid.Idem:i. 1. Lib, 1. Cap. ‘s Tet * THEOLOGICA. . rs tum maxime Christi Apostolorumque -inflitutioni debuit Mubammedes. < Sic adeo et horum merita ad ipfos. Muhammedanos pertinere dicenda funt, Ut. enim. in: Orientalibus | gentibus - polytheismus fubverteretur, ejusque. locum. ubivis : occuparet monotheismus, id effecit doctrina Christiana, quae Muhammedi innotuit., ab eoque fuos in ufus con- verfa,. hac quoque ratione, falutarem fuam vim quodammodo demonftavi. | ^ Sic itaque ad nostrae disputationis finem perve- nimus. Quae autem confideravimus, in memoriam revocantes , Dei fummam benignitatem celebremus oportet, qua nobis hanc Euangelii lucem conces- ferit. Etiamíi enim nihil aliud, in nostram falu- tem, docuisfent atque egisfent Jefus et Apostoli, quam id, quod hac disputatione expofuimus 3 vel fic tamen eorum ad homines legationem fum- mum praedicandum esfet divinum beneficium. Hanc igitur coelestem doctrinam nunquam vel repudie- mus, vel ingratis animis parvi faciamus; cum cer- tisfimis nobis conftiterit argumentis, ex hoc prae . caeteris fonte puram nostram, de Deo rebusque di- vinis, cognitionem omnem esfe haustam. Quod fuperest, gratias ago Deo Optimo Maxi- mo, qui mihi, hocce penfum perfequenti , adfuerit , ac 156 COMMENTATIO "OTHEOLOGICA. ac mihi et animum 'et vires addiderit, ad gravis- fimum hoc argumentum -pro virili parte explican- dum; cujus pertractatio meam de doctrinae Chris- tianae- praeftantia ac- falubritate perfuafionem^ non sg Ton. hane cm Ae TS Vd i Tod pè eby' y plicié Tis i asili orep- iiy ô Oed; , TAVUV TUpa y y EAMEL TOI? ayÜpámois- TÀCI MUYT [eu oe, PAULUS, Acte XVII: 30. 2^ x Dag quU * ARNOLDI CAROLI COSMAN; IN ATHENAEO AMSTELODAMENSI JURIS UTRIUS- QUE CANDIDATI , RESPONSIO A D QUAESTIONE M, AB ORDINE JCTORUM IN ACADEMIA RHENO-TRAJECTINÁA A9. 1828 PROPOSITAM: »» Quaeritur , qua ratione fiat, ut fecundum na- turae jus ex pacto, nulla accedente praefatione s jus et obligatio perfecta oriantur ? » Ad quam quaestionem ita respondeatur, uts paucis ante declarata pacti natura , tum praeci- puae fcriptorum de hac juris et obligationis per- fectae caufa et. fundamento | fententiae explicen- tur et disquirantur , ac tandem , quid verius yis deatur, argumentis probabilibus doceatur." — M La ba di. 1 272 $54 f A tr , ' . i * Li * Er "M ' "p . E , í » f =H E HPA )MIBOD2INISUDBO02 rinto aea 9 HSHP eini x | M " " $ LI Ls - * >. " . n= Rie á / i "T i n jov -Bi tiom bor P .TDJO9DIV JIGI" SIUSI IEIS VID Epy -55l esdimnt $ 2*3 1 "s PII A (i ^ HT. 4 i p**tt^^ ev "* 3 e CHGS IE 29 GIy ern 9;51H225E 2T i ebnsmustz .da&debusido3 51693 ANE borp” -guig "HP (i NERA z "n A WA v MENDA -GNOJ SIGTE e eiA SY 25 IUR qM 5 aeree r "i rt t 1 , [44225044 reos imE TAS! "207 IE KĮ á i e Er j TT "1421 2 GY i "y i Errr? TTT. 1 di E tr. 1x 1 4 ' T ff t pe Fet f HDMI 4i R agiis TENI . £519]3£ Id THIS F'eyesá ^^" botón, T. ex m E d " me.. " f 2t T E | -H9299T SUDIIIq TANTON 79 mIo MEIO MANAI 1 e IMINT Z29)]315929921T (HID'103)98Q oH tr&dtfdo iv eroi w € Ll è » 22 em M MN » tpt f r +58 fnutenmodyqr iD 219 , ninmi IUD, 9X" BOND — A —— — s etete rr} PO? f yirt ^h eric B ovo o ipa s OAA EEA ftis Aidil i J IRI JC H9 JJ C 1139 2LA V Sieoi1092211C J r 321 122 -iduk eehno tipam Trinus frIsQul omit- 06718 Uo * * # B -—- À r * » M ikiii Aude DLE ias wies à "M Lo Ald ATF -do e' Hl nri De15 JSON € 213135221" 51 j^ SRU D e siii ejt Jii tO 21919» ii 5n f J9 dr g’) Gi Jam ab eo inde. tempore, quo rimum Juri Tti t4 "er [e s e | Pugna - Al JILU -Oft "ifteiosrdj- és Sh (Hd y191 5) fus ep digni illius juris ' doctora s ubi «msn 35$ «6 VRAS tI | JMESS: vim „obliga gandi li pact torum probare conabantur, Haec 1 terts tA are T: SIE "C SEN enak 4 digi i4 opinionum diverfitas in antiquioribus. certe ferip- DREN hi toribus, imprimis inde exftitisfe videtur, quod aliud---ali. propofuerant fummum : Juris: principium , ex" quó "ut mérito dici pos osfet "fummum 'pritci- ^ jn 39 iup eis cnc nt nema) sc! pum, etiam. repetere. debebant «caufam . obligatio- A 2 nis , 4. PRAEFATIO. nis, quam e pactis oriri contendebant. Altera hu- jus diverfitatis caufa fuisfe videtur » quod. non fa- tis accurate distinctis Ethices et Juris finibus , fae- pius, quod Juris esfe contendebant , argumentis ex Ethica aut ex utilitate petitis , probare cona- rentur. Postquam autem Kantius fummum propofuit principium (1) , quod hodie fere univerfe compro- batur ét praeterea , etiam accuratius a fe invicem fejunxit doctrinam juris et morum, plerique recen- tiores vim obligandi pactorum repetunt ex jure, quod ille, qui promittit, ei, qui promisfum ac- ceptat, concesfisfe videtur, et. quod igitur huic invito fine injuria auferri nequit, omisfis fubtili- tatibus, quas ipfe Kantius hisce argumentis ob- ftare putabat (2). — Cum fic lis componi vi- deretur , duo exítiterunt in Germania viri > qui univerfe fere receptam de pactis theoriam, no- vis argumentis impugnaveruht , Bausback nem« pe gut. nullam pactis ^ vim obligandi tribuit et | Schmat E e CiN Justa esc omnis 'actio , quac) cum libertate externa alio rum. fecundum legem quandam univerfalem confistere potest. . (2) Fuerunt tamen in antiquioribus etiam, qui eandem tues "rentur fententiam j^ ut Treuérus, Méndelsf ohn, aliique, PRAEFATIO, x Schmalzius,. qui. jus. et obligationem: pérfec- "tam e pactis oriri negat, quamdiu nulla «accesfit praeftatio -auto cette; ^ quamdiu: pacti: caufa. nihil a promisfario factum est aut omisfum; Ba u sbáck hucusque: folus fuam fententiam defendit; iifed Schmalz ius, non in Germania tantum fed! in ipfo Belgio nostro: fuos. nactus est fectatores , ita ut in Academia Lugduno - Batava , his ipfis:annis Lus dovicus W erndley peculiari disfertatione ejus fententiam explicuerit et defenderit, «^ -^ | ifsa Ut igitur res denuo examini fubmitteretur ; Ors . do Jureconfultorum in Academia Rheno - Trajectina ftudiofae juventuti håne quaestionem propofuit : =? : ,, Quaeritur, qua rátione fiat, «ut fecundum ,, naturae jus, ex pacto, nulla accedente praeftatio» ne, jus et obligatio perfecta oriantur ?” l 1015 , Ad quam quaestionem: ita: respondeatur y ut » paucis ante declarata pacti natura, tum praeci- „ puae scriptorum ,: de hac juris et - óbligatio- » nis perfectae caufa et fundamento fententiae x e€xplicentur et disquirantur, ac tandem, quid » verius videatur, argumentis probabilibus docea- ,j turi : Hmm Adeo mihi arrifit quaestionis elegantia ; ut ftatint TeS- 6 PRAEFATIO. " responfionem 'ád'eam confcribéré mihi propoterem., etfi. me nom lateret argumenti difficultas. ; Sciebam fcilicet y aequos: judices; etiamfi- non posfent com- probare ; j certe non esfe defin Jarista ins genii coMiatmisb celingnisl madh aulda auper ci Itaque fcriptionis: divifionem inftitui y p! wi sipi in- dicaverat:quaestio; Cap. I; breviter et“ paucis. tan: tum egi:de:pacti.natura , nec. plura de hoc argu- mento 5.:quod latisfime: patet, dixi; 'quam princi« palis, de qua agendum erat, quaestio tiecesfario requirere: vidébatur. ` Capite IL;:aliorüni de fünda- mento júris et 'obligationis perfectae quae ex pse tis : oriuntur; fententias explicui. In vhoc capitè tractando , quaedam fe mihi: obtulit difficultas? Sae- pius fcilicet yut aliorim“ fententias prorfus refüta« rem, jam hoc Capite meam. etiam fententiam “exe ponere, et; fic argumentum: tractare :debuisfem ,. de quo; ut indicaverant Viri clar. tertio: demum: lo- co agendum. erat. Sic. e. g: ut probarem, Bau s- backii m injuria. pactis: vim. obligandi denegasfe , caufam,'cur.ea -vis illis tribuenda fit; "explicare debuisfem; i Ut: hac difficultate: me: expedirem onec . tamen fingulorum capitum argumenta confunderem, in hujusmodi cafibus . ulteriorem adverfariorum. réfu- t2- PR ACE FOACT.I Og 2 tationem, ad; Caput ,IIl, , distuli j :et Capite, II unie verfe: tantummodo ; indicare conatus. fum ; fententia», rum , quae refutandae erant, vitia. asiriq JIn explicandis 'autem fcriptorum fententiis .om- nia omisi ,.quae;non prorfus necesfaria videbantur ad. eas rite capiendas. Historiam. Juris Naturalis: non. attigi ;. quinam fuerint Grotius; Hobbesiug, Pufendorfius caet, non:dixi ;;.qualis fuerit. juris; nàturalis illorum, «aetate conditio ,-non curavi; quaes nam fuerint eorum in excolendo jure naturali merita -y aut quaenam fuerint principia , quae finguli in fcriptis de jure naturae fecuti funt, non explicui, nifi qua- tenus argumentum, quod tractandum erat, illam explicationem postulabat. | Ad calcem hujus Capitis etiam de iis egi, qui eandem ac nos, fententiam tuentur, idque propter- ea feci, quia verba, quae in quaestione occur- runt; ,, ac tandem, quid verius videatur caet, " mihi innuere videbantur, hoc ita voluisfe Viros Cl, etfi commode etiam post explicatam nostram fententiam in fine Capitis III. de iis agi potuisfet., Cum autem fuffecisfet folam Treuéri proponere fententiam , argumenta a Schmalzioet Wernd- leyo conraMendelsfohnium, Zachariae; Zeil- g PRAEFATIO” Zéillerum et-Hoepfnerum allata. me cot- gerunt, ùt horum etiam fententias: MM latius-ex- DATO. uos EA, e 1 96b ITATU L9 D 4] aio, igitur nihil” fupererat, nifi ut Capite TII. meai de quaestione fententiam DARUM argui mentis ftabilire conarer, ' «chtsiqu5. 9H ena - Haec práemonenda videbantur de ratione, qua hanc disputationem: inftitui; quam itaque Viris Cl. trado, fperans fore, ut eam aequo, utfolent, ani. mo dijudicent , et qui infunt errores, juvenili et rudi ingenio condonent. . ^ ^ oul i C A< DE PACTI NAT URA E Niéestira: fuisfe pacta , fimulac fiómines in ci- vitatem: coiérant , et dominia inter eos certd esfe coeperant, res est nulli dubio obnoxia, Quamvis enim late pateant humanitatis officia , quamvis ex Ethices praeceptis "obligati fint homines, ad prae- ftanda aliis ea, quibus indigent , longe tamen abest, ut Ethices praecepta omnibus > qui incidere pos- funt, cafibus fufficiant, et idoneas ac claras, fecundum quas actiones fuas inítituant, Homini- bus regulas praefcribant. ^ Cum “enim: generalius fint concepta, eorum ad peculiares cafus appli- . catio multis faepius. difficultatibus laborat. 5 Sic, ut exemplum afferam, non facile est definire, ! ; quid T COMMENTATIO quid faciendum fit, íi alter re quadam maximo- pere indiget, quam ego posfideo , et quae mihi etiam et liberis meis est utilis. Noh illud praeterea omnium hominum est ingenium, ut ex folo hu- manitatis fenfu, nulla alia accedente obligatione , alis prodesfe: velint, ubi certa^iis non est fpes , fore, ut aliquod inde commodum et ipfis existat. Alios, licet optima indole praeditos, | quomodo aliorum commodis infervire posfint, latet; et illi , quibus eórui auxilio est opus, nimis elato fae- pe funt animo, quam ut illud ab iis petere ve- lint. (1) Omnes illas difficultates tollunt pacta. His enim accurate definitur res, cujus praeftandae obligatio- nem in nos fuscipimus; his jus aliquod nobis fti- pulari posfumus', quod nobis concesfum volumus, quafi; in. compenfationem | obligationis in alterius commodum contractae. . Pactis, deniqne , qui gra» tuito ab alio rem quandam, aut. officium „fibi praeftari non vult, aliam rem aut pretium. vél mercedem illi promittere: potest. Ex. iis, quae modo diximus jam fequitur, pacs torum. eam. esfe naturam , Ut, lis jus aliquod ab altero; in alterum transferatur, Et. fane, quidnam aliud. potest excogitari ; propofitum partium cons trahentium , ; ferio animo confenfum de aliquo fa- „ciens - co CE péreud oup] de Pai N: etG. L. HI. Cip IV. $.. E JURIDICA, . 1i éiendo declarantium , quam ut alter alteti jus quod- dam cóncédat?/ ^ | "Pactum igitur, contractus , five conventio (nam nullum inter haec jure naturae” intercedit discri» mén) dici posfé videtur: duorum pluriumve - de aliquó dando vel faciendo idoneis fignis declaratus confenfus, qui eo tendit, ut jus aliquod ab alte- ro ih alterum transferatur. — Hüjus- definitionis probationem páulo altius repetentes , fimul com- mode de pactorum univerfe matura agere poteri- mus. Aih 4 | | | - Requifita pactorum (fi modo ad distinctionis ve- rititem non ad latinum fermonem attendas) recte a Juris ^ Naturalis: doctoribus distingnunter in es- fentiülia , naturalia et accidentalia. (1) - Esfentialia xequifita funt communia vel propria. Commünia fant éa, fine quibus pactum' cogitari non "potest. Propria funt, "quibus deficientibus pactum , qua páctum fubfistit, fed in aliam -fpe- ciem ^ deflectitür; fic locatio - conductio in manė ` datum fere abit, fi a conductore merces ron prae- ftatu? (2). Naturalia’ requifita intelliguntur, quae pactis vulgó-infunt, fed quae a paciscentibus ex- presfa: ftipulatione" pos(unt removeri et mutari, non mutata tamen ipfius pacti, de quo agitur, fpecie : | aotit -Y Vidi Haus, Elem. juris doctr, Philof, $. 171, (2) Vid, Haus, d. 1, $. 171. 12 COMMENTATIO .aut nomine (1). ; Sic licet mutuum natura fua fit gratuitum, mutuum tamen etiam. erit et. dice- tur, fi mutuans fibi ufuras ftipulatus fuerit, 24c- ` eidentalia requifita funt, quae fua natura -pactis non. infunt y fed de quibus tamen inter paciscen- tes conveniri. potest, ut de adjectione pandinonis, diei aut modi. De pactorum natura imme agentibus ; natu- ralia‘ et accidentalia imo, et esfentialia. propria requifita, quippe. quae peculiares- magis. fpectant pactorum fpecies, latius explicanda non videntur, Itaque pro inftituto. nostro | fufficiat. de. es/enziaA- bus. communibus egisfe. Huc igitur referuntur: P. Perfonae, Ut pactum fit validum , duae re- quiruntur pluresve perfonae. Haec enim cum fit, ut jam vidimus, pactorum univerfe natura , ut iis jus aliquod ab altero in alterum transferatur, ne- .cesfario duae. pluresve perfonae intercedere debent; quae aut fibi invicem , aut ex quibus altera alteri jus quoddam concedit. Nihil autem refert , utrum illae perfonae fint phyficae an morales, modo phyfica et juridica gaudeant confentiendi . faculta» te. PAyfca. non. fruuntur infantes , dementes caets Jarigiam confentiendi facultatem non- habent , qui (1) Conf. Haus, ibid. Caeterum fponte patet, impro- Mg tantum de requifítis naturalibus et accidentalibus di- Melius forte conditiones naturales- et accidentales vocen- tur. JURIDICA: ! 15 iat: "aliorum potestati fubfunt , » ut. liberi fub po- teste parentum conftituti. (1) - Ek eodem 'principioy nempe pactorum vim' eo iiti ut jus aliquod ab alio in alium transfera- tür, etiam fequitur in pactis mecesfario requiri, > -o IP. O!rectum , i>e] pacto’ res vel facta 'definien- da fünt de quibus praeftandis inter fe convenerunt paciscentes) .Pactorum “igitur objectum est praé-- fatio! perfonalis j i» e. 1. pet! pacta -acquirimus:: jus petendi a'certa quadam perfona , ut nobis praeftet illud ;-quod nobis promifit; jus igitur in ipfi re promisfa folo pacto non acquirimus. ` Edque ex ipfa .pactor&m matura. fequitur. Si eniin quis .pro- mifit, fe aliquid mihi -esfe daturum, .et ego'"haric promisfionem . acceptavi -~ indè quidem jus mihi oriri potest; eum cogendi. ut promisfis ftet y fed' do- nec tei etiam posfesfionem in -me-tranítulerit, in ea.ipía jus nullum habeo; ' nec igitur a.'tertio rei posfesfore: eam : vindicare. postum. ' Itaque. folus. de- bitor- meus, - fi:tertius. ille. irijusto: modo“ posfese fionem nactus iest, vindicatiotiem: (eu actionem in re contra eum .inflituere potestad. recuperandam rem: amisfam, Est igitur juri {etiain naturae quam maxime .confentanea.regula Jurist Romani: in lege 20, 1 $ c (154 2 181 94 "5 Sic Saigo diuum. " Nescio tamen, an juridica illa iiie dieidi facultas eadem fit ac phyfica, cum jure naturae parentum ` potestas v tantum duret y. quamdiu . liberi ex ingenii lhesitigue ipü fuas res curare non posfunt, aAuniudidba «uiuos X LI sm o — COMMENTATIO 20. Cj de-Pàctis (IL.3.): traditionibus -—: rerum dominia, non nudis; pactis, transferuntur... Argu- menta. disfentientium.. (plures. autem . disfentiunt) fingula. afferre. et refutare. hujus; loci non est. .Si cui plura: dé: hac -quaeftione::legere Jübet; adeat qui. cum. nobis; faciunt; ; Heriricum 'Cotce- jum ,-Disf, ; an traditio necesfaria fit ad transferer- dum: dominium ;: Exercit; 'curiof. : Vol. I..-pag.:o13. Sam; de Cocceji Disf.prooem, ad-.Gr ot iani, XIL pag. 268; . aliosque; | quos «citat; Haus; d. 1... i184. ubi etiam indicat; loca; auctorum qui aliam tuéhtur. fententiam. Add. C'olesbrander; Obf. Jurid- npa de: pactis , — IL: $ 9. desi Batádvo:18 10. mutnih sis oV die ici Pactum autem » est. dilateralo: feis psp aut unilatergle feu gratuitum. Im prioris generis pac» tis uterqué contrahentium ad aliquam :praeftationem fe: obligat. Exemplum: fit emtio venditio, permuta- tið , caet.- In pactis unilateralibus: alteruter tantum paciscentium : aliquid. faciendum: in: fe .fuscipity ut iù pacto :de donando. .lü.his, qui 'promifit;:vul- go. promisfor ::cui-quid est promisfum :promis/a- rius (1) appellatur. : | In | bilateralibus: pactis^ uter- qué contrahens fimul est: promisfor? iet promisfa- rius. Praeftjsionoma gm promisfor in ı fe EIO HIJO IEG SE1735U gini, MUS. a RRG oe I mobs: am 211): Fiica caufa hoc' NUUS — Loin, faepius adhibuiimus, Julod conr 9151409 £52 eB] -ft5) , T oi TUNELDIG M02 15 tam in; faciendo, quam in. non. faciendo -posfei con- fisiere ex.ipfa- rei, natura : fequitur; Quid. enim gbftat ,.guominus;; vim; fuam obtineat ;pactum , quo legatarius, promittit, fe in. commodum. heredis non. esfe petiturum . legatum x inĝ. a. testatore Ter licum, (D tapllud. fus ipii vo 53i „Poro pactorum. naturae. congrua. "a cum. con- ventio ,. gua;.9uis, rem; ipfam, tum etiam ea, qua quis, rei ufum „fe ;praefliturum. promittit ,. uti obp tinego ip..locatione ;; conductione, rerum. , in. come modato,; etc, srh Plures, aliae. funt, .praeffationum di- vifiones; quas fingulatim PEN longip, foret jure ; s. pos. convenie, cont ontrahentes., quae nec pphyficis legibus. nee juris. et virtutis praeceptis Iepugnar,,i..e, Uti; vulgo „dicunt, doctores. i ud Beg. phsficesnec, juridice » nec, moraliter . Esty „ime - posfibilis..... Sunt. tamen, quidam „qui, promisfum rei ` turpis. valere... contendant, ; Error, inde, imprimis guistere videtur ,.. quod, Ethicam, a. juris doctrina prorfus divellunt, non. fatis. attendentes j: utramque ex, eodem fonte, ex. „fana „ratione manare sieti m» bitu afe inyicem..« diferant» cum Ethica ad dm p iU 31: omi KD. iO. Me -0 bi »9 (i c £u ia SINN M65 53330 à CIS, y FIOLE RS perieetue, gue, pr fes. in non faciendo confstunt, quippe quae oriuntur e praecepto : alium ne laedas. Imo ipfa obligatio perfecta, et, ut ita di- enm, P fitiva, "Agndi liberos e pacto tacito, per ipfum pro- "reationis icti iiio, T repeti posfe. yk enm d ICE 316 COMMENTATIO omnino hominum actiones tami internas quam ex- tertias pertineat, doctrina vero furis folas externas | hominum actiones regat, et tantum quaerat , J iani ilae-alio$ laédant,;' nec ne. - Hinc" fcilicet fieri quidem potest, ut actio quaedam jure nàturae fi t licita feu permisfa , tanquam nullam in alios in- juüriam continens, dum doctrinà morum eam re probat; utpote contrariam légibus virtütis , officiis v.g. pietatis’; fed abfürdum videtur ftatuere ,' ju- Tis leges, quae aeque ac 'virtütis praecepta ex fa- Ta rátione NA wan m wá haec rerin t ienol asoida, Miau BED totis lis berät memo jure' "Sido eise Vs: o: test ad pactum ^ ineundum i; e. ad alteri quid "ex Tuo’ jure concedendum , nam” licet res 5 quam alius amé petit," eb fito utilisfima , ex' juris tamen legibus ad eani. praeftandam minime me "cogere potest, cum aliorum indigentia moralem ' tantum- modo obligationem mihi- imponere posfit. Ex eadem naturali libértate fequitur neminem ad 'promisfio- nem' "fibi- factam. acceptandam "perfecte. esfe obli- gatum. ^ Non poótest enim- liberalitas 'nolenti 'ac- quiri (1). Hinc requiritur III. Confenfus partium contrahentium >i. e. ido- "neis fignis — eie $ "e hoc itludve fücere velle. T i Pio, ciiin - Re ODE 1n $ e 3-4 p isd AA EAA CEDE gj SsM E |I ` Con- ytodi "t Uc est in lege 19. $. 2. LB. de donat, Gxix. s. » ct. L 69. L. 156. $. 4. D. de R. Je — JURIDIC A. 17 ~ Confenfum. partium contrahentium requiri dixi- mus, Hoc enim ex pacti matura fequitur, quo alter.jus aliquod. vult transferre, alter acquirere , quod.fieri non potest, nifi declarata utrinque vo- luntate. :Hac igitur im re pactum differt a pro- misfione feu pollicitatione , inqua unus tantum pros mifit, alter de promisfione acceptanda voluntatem nondum manifestavit , nec proinde jus aliquod ac- quifivit. Idem dicendum de deJiberationibus: de pac- to ineundo agitatis,. in quibus neuter animo fe obligandi quid asfeverat. niyi 63 A pacto eriam diverfum est votum, quo quis non homini, fed quafi Deo quid promittit, qui an àcceptaverit promisfionem ignoratur. Univerfe autem quaeflio:de: yotis res est, de qua in Jure. Naturae non.est agendum, quippe.quod ad jura . tantum hominum inter fe refertur, “Cum autem internae mentis actiones legibus ju- ris. five naturalis five. pofitiyi , mon fubjaceant, quippe quae ratione aliorum non adfunt i. e. non -= cognoscuntur, confenfus, ut juris. effectum fortia» - tur, necesfario idoneis fignis declaratus fit opor- tet. ldoneis fignis autem cenfenfus declaratus vi- . detur, five expresfus fit, five tacitus. — Expresfus est confenfus, ubi quis difertis. verbis fe quid velle dixit, aut nutu, manus porrectione , aliove tali modo ufi hominum univerfe, aut'certaé gentis recepto, fe confentire fignificavit. Tacitus est con- - fenfus, ubi ex alicujus actionibus. tuto colligere , | B pos- 3 ^ COMMENTATIO posfumus, eum de aliqua re confentire; fic tacite ^ mandare videtur, qui negotia fua ab alio geri vi- det et finit, dum ipfi est impediendi facultas. (1) Confenfus a partibus rite declarati nullum aliud, ut jam initio, hujus Capitis vidimus, potest esfe propofitum, nifi ut alter in alterum jus quoddam transferat.. Hinc pactorum is femper erit effectus; ut vel obligationem perfectam , «quae antea pror fus non aderat, aut tantum imperfecta erat (2); conftituant , vel jam existentem tollant. | Pac. ta igitur conftituunt modum , feu potius, ut pro- prie loquamur, 4z/uz acquirendi derivativum i. e. titulum acquirendi res, quae in alterius domis nio jam fuerunt, cui opponuntur modi acquirendi originarii, quippe quibus acquiruntur res, quae nullius in dominio fuerunt, ut est, e. g. occu patio. | Caeterum confilium illud transferendi juris ades- fe; quo tempore ferio animo declaratur voluntas, res est omni dubio major. Verum non aeque fa- cilis dijudicatu est quaeftio, utrum- promisfor dein- ceps, reS) Cf. de hisce univerfe Grotius, de J. B. et P, L. II. Cap. 4 $. 3: "^ (e) Mendelsfohn, Phaedon, in appendice pag. of); et in gerufalem oder über religiófe Macht, und gudenthum,. ed. 3737. pag. 41 et 48. in fine fqq. pactis non nova jura conftitui . putat, fed tantum imperfecta in. perfecta. commutari, At ve- ro nonne novum jus adquiro, fi plurium, quam quibus mihi "epus est, Hominum operas luxus caufa mihi conduco? 1 JURIDIC A. 19 ceps, quamdiu traditione aut univerfe alia quadam praeftatione , promisfionem nondum implevit, aut etiam post factam praeftationem , voluntatem femel declaratam jure mutare posíit, et a contractu res cedere, an vero vi irrevocabili eum obftrictum teneat femel füscepta obligatio. — De hac igi- tur quaeflione nobis ex industria est agendum. Antequam vero nostram exponamus fententiam , praecipuae. aliorum , opiniones erunt , iis et diaguirendaee ranija va asp OTwsMÁAG 4/ Y è ; : a$ e P. 4 t B2 CAa EXPLICANTUR PRAECIPUAE SCRIPTORUM DE FUN« DAMENTO JURIS ET OBLIGATIONIS, QUAE \ E PACTIS ORIUNTUR, SENTENTIAE. Quasstionis , de qua agimus, difficultas- vel inde maxime intelligitur, quod ii etiam, aui idem de ea fentiunt, longe diverfa, quibus fententiam fuam probarent, attulerint argumenta. Nam : et an- tiquiores et recentiores fere omnes de Jure Naturae fcriptores . unanimi confenfu vim obigandi pactis tribuunt, dum tamen de fundamento juris et obli- gationis, quae inde oriuntur, ácriter disputant. Quam vera haec fint, luculenter patebit ex iis, quae hoc Capite funt tractanda. pow *-—- JURIN KOAH ...M LUE De Hugone Grotio. Initium faciamus ab H ugone Gr otio nostrae disciplinae quafi parente, qui (1) etfi recte con- tendat, obligationem perfectam ex pacto (quod perfectam promisfionem vocat) oriri , et merito C on- nani aliam fententiam tuentis doctrinam rejiciat , non aeque prospero fuccesfu fundamentum, cui illa obligatio innititur, explicuisfe videtur. Locis enim ex facro Codice depromtis docet , vel ip- » fum Deum, qui nulla conítituta lege obftringi » potest contra naturam fuam facturum , nifi pro- » misfa praeftaret ; " Unde fequi putat ex natura immutabilis Justitiae venire, ut promisfa prae- ftentur. — | Verum quomodo exinde, quod Deus O. M. Perfectisfimus femper certo quodam modo agit, ef- fici potest; imbecillum etiam hominem eadem ob- fervare debere. II°. Quod fi vel admittatur haec Grotii argumentatio, nonne probat tantummodo , Ethices praeceptis esfe confentaneum. ut homo, quatenus ejus natura finit, femper agat, aeque ac Deus? Nam cum Deum nobis effingimus Optimum et Perfectisfimum , non tantum ea , quae furis funt, fed etiam ea, quae ab hominibus .EzAíces esfe | S 5 di (1) Videatur de J. B. et P, L. Il. Cap. XL. $. 4. ET COMMENTATIO dicuntur, fervabit. .HI*. Denique, in quaeftione de eo, quid juris fit, non afferenda funt loca e facro Codicé defümta, quae tüm tantum alicujus esfe posfunt ponderis, fi quaeritur, utrum aliquid jubeatúr an vetetur per leges yirzutis. Attendenda tamen est dictio, qua Grotius eodem $. utitur ,, Perfecta promisfio est aut via , ad alienationem rei, aut alienatio particulae » €ujusdam nostrae libertatis. Tuc pertinent pro- » misa dandi, huc promisfía faciendi.” Etfi enim cum Colenbrandero (1), facere non posfum, qui propterea putat, Grotium jam recte et clare fundamentum perfpexisfe, quo obligandi vis pacto- rum nititur, confitendum tamen est, inde patere, eum jam aliquomodo veram illius obligationis cau- fam mente concepisfe (29); aliquomodo, inquam, non adeo proptera, quod in /o/o faciendi promis- fo particulam libertatis alienari putat (hoc enim optime convenit cum viri fummi fententia in pro- misfo dandi, ip/íus rei dominium transferri ftatuen- tis (3) ), fed quia caeteroquin non confugisfet ad Vs | illud (1) Disf. laud. Cap. IL. S. 4. (2) Quod etiam liquet ex Libro H. Cap XI, $. 1, No. 3. in fine. Ibi autem contra prius propofitàm fententiam indicare vi- detur etiam promisfione dandi , jusitantum in perfonam transferri, "Idem dici potest de illo: via ad alienationem (in L. II. Cap. XI. $. 4.) quio magis rit&/us quam modus acquirendi fignificari videtur, Cf. L, II Cap. VI. $. r. Coll. Cap. VIII. $, 25. de Je B. et P. | nii | | (3) Vid. L. H. Cap. VI, $. r. et Cap. VIIL $. 25. modo laud, JURIDICA. 23 illud argumentum a divina, ut ita dicam, in pac» tis fervandis fide. petitum, . nec alio loco , nempe Prolegomen : $. 8. obligationem implendorum pro- misforum ex focietatis custodia repetiisfet. Poste- riorem hanc fententiam potius $?. fequenti exami- nabimus, ubi Pufendorfii doctrina, quae eodem redit (1) erit explicanda, - "x 2. De Pufendorfio. Pufendorfius ex fummo juris principio, quod duce Grotio propofuerat, nempe cuilibet homini, quantum in fe colendam atque feryandam esfe pacificam adverfus alios focialitatem (2), fons tem juris et obligationis , quae e pactis oriuntur, derivavit. Sic enim ratiocinatur: ,, Natura ho- mines, ut in focietatem coeant, impellit, Cum autem is, qui finem vult, etiam velit media, ad finem perducentia, fequitur, naturam, aut quod eodem redit, jus naturae velle, i. e. jubere. ea, fine quibus focietas con(istere non potest, quor- fum etiam pertinet religiofa eorum, quae pactis pro- (1) Haec etiam caufa est, cur prius de Pufendorfio,quam dc Hobbesioegerimus,etfihic pluribus ante illum annis fcrip- . ta fua ediderit, (2) Vid, de J. N. et G. L. JI, Cap. III. 8. 15, Coll, De off, hom, et civ, L, I. Cap. 1X, $. 3. 244 ^ COMMENTATIO promisfa funt, obfervantia, Ni enim illa promisfa fervantur, plurima pars utilitatis. perit, quae ex officiorum commercio hominibus enascitur. (1) Utrum verum an falfum fit illud fummum , quo haec doctrina nititur, juris naturalis principium ; hujus loci non est inquirére. ^ Concedamus illud recte fe habere. Vel tum etiam Pufendorfio probandum fuisfet , feverisfimam pactorum obfer- . vantiam £eces/aríam esfe ,ut focietas inter homines ftare posfit. Quod non fecit nec facere potuit, cum aliud nos docuerit experientia. In civitate enim Romana, quae per tot fecula non tantum conftitit, fed etiam ita floruit, ut, magis magisque extenfis imperii finibus, tandem omnes fere noti Orbis gentes imperio fuo fubjecerit,' paucisfima tan- tum pacta nuda penam obligandi vim habebant. (2) Quod igitur fummum e Pufendorfii doctrina contendi posfit,. eo redit, ut uzi/e fit pacta fer- vari. | Praeterea ex illa doctrina nulla foret pactorum vis inter homines ante civitates conditas initorum , nec etíam ii, qui in diverfis civitatibus vivunt, e pacto fibi invicem obligati esfe posfent. Nifi ta- - men quis per illud /ociezzs et /ocialitas (3), uni- | ver- (1) De J. N. et G, Le II Cap. IV. $. 2. (2) Recte hoc obfervarit Werndley, Disf. Inaug. de oblig, quae jure nat, nafcitur pactis. e Lugd. Bat. 1827. pag. 5 fq. C3) Quibus vocibus locis fupra cit. Pufendorfius utitur, - JURIDICA. a5 verfe hominum vel extra civitatem viventium com- mercium Pufendorfium intellexisfe dicat, quo cafu posterius allata difficultas vi destituitur. Caeterum disfentiendum mihi videtur a Conf. Colenbrandero (1), qui putat Pufendor- fiumalibi, nempe de J. N. et G. L. III. Cap. IV. $. 1. aliam caufam propofuisfe, ex qua obligandi vis pactotum oriatur, Ibi enim discrimen tantum- modo ostendit inter officia humanitatis et juridica. Officia humanitatis, quae vulgo dicuntur imperfec- ta, unice ex obligationibus oriri ait, quas ipfa nobis imponit natura, dum officia juridica (perfec- ta) femper pendent ab aliqua conventione (9) qua alter jus particulare fibi acquifivit ex nostro con- fenfu; quibus posterioribus verbis fignificat tan- tummodo obligationem in pactis oriri e confenfu 5 quod certe nemo, qui aliquam pactis vim tribuit , negabit; caufam vero, cur femel declaratus. con- fenfus fenfu juridico obliget, cur a femel declarata voluntate , falvo jure aliorum, recedere non liceat, explicuit demum $. feq. de quo modo egimus; quae viri explicatio etiam optime convenit cum discriminis nota, qua distingui putat obligationes perfectas ab imperfectls, Illas enim implendas pu- tat, quia; nifi impleantur, civitas prorfus es/e, i. e. confistere non posfit; has, quia nifi impleantur civitas re ades/e non posfit,i. e. quia tum homi- | nes (35 6$ $. pag. 30., 26 COMMENTATIO nes tot inde commoda percipere non posfint (1). Operae tamen pretium foret obervare , Pufendor- fium, cum e pacto perfectam obligationem oriri flatuat, minus accurate dixisfe, pactis non fervan- dis plurimam utilitatis partem perire, quam ho- mines e focialitate percipere posfint. Si enim ad perfectorum et imperfectorum officiorum criterium a fe propofitum attendisfet,. focialitatem illam pror- [us adesfe non posfe, nifi pacta ferventur, necesfa- rio ftatuere debuisfet. — Posteriorem hanc fenten- tiam tuetur Gros (2) et Garve (3), quam ta- men denuo refutare opus non videtur, cum eadem 'contra eam militent argumenta , quae modo con- tra Pufendorfii doctrinam attulimus. -~ Caeterum.P ufendorfius aeque ac Grotius jun de vera obligationis, quae ex pactis oritur, caufa cogitasfe videtur, ctfi eam nondum clare perfpexit. ‘Patet hoc tum ex Libri HI. Cap. IV, $. 1. modo explicato, tum etiam praecipue ex Li- bri III. Cap. V. $. 2. initio: in omni promisfione €t in omni conyentione promittens aut contrahens aberi cedit jus, quod in re aliqua habebat. (1) Vid. de J. N. et G, L. T. Cap, VIL $. 7. (2) Lehrbuch der Phil, Rechtswisf, edit, 3. $8. 179. Coll, , nota. | X3) Phil. Anmerkungen und Abhandlungen zu Cicero, de | Officiis ad L. I. pag. 71 fqq. edit. IV. & 5. JURIDICA. 27 $. 35. De IHobbesio. Alia mihi Hobbesii de fundamento juris et obligationis , quae e pactis oriuntur, fententia fuis- fe videtur, quam quae a nonnullis ei tribuitur, qui putant, illum fundamentum illius obligationis repetiisfe ex abfurdo , quod obtineret, fi quis ferio - animo quid promitteret, et dein, promisfis . non flaret (1). — Postquam fcilicet ftatuerat, fingulos homines ante civitates conditas in fingulas res jus habere, et hinc in contimuo belli ftatu vivere, pa- cem esfe exquirendam inquit, cum illud bellum quam maxime contrarium fit hominum conferva tioni (2), Ex hac argumentatione primam dedu- cit naturae legem 5 pacem esfe exquirendam , quam- diu fieri potest, et demum ad bellum esfe con- fugiendum , fi pacem asfequi non gosfumus (3). Cum autem hanc pacem homines confequi non posfint, quamdiu finguli in fingulas res jus fuum re- (1) Vid. C. A. de Jongh, disf, inaug. de pactis fecundum ju- ris praefertim naturalis principia, Traj. 1825, pag. 12. Cf. etiam Colenbrander, d. 1. Cap. II. $. s. (2$) Vid. Hobbesius de cive, Cap. I. $. 10. fqq. Levia- than, T. I; Cap. XIIL initio cf. Cap. XIV. initio. - (3) Vid. de cive, Cap. II. $. s. eso Tom. I. T XIV, initio, 28 COMMENTA TIO retinent, illud jus non esfe retinendum contendit fed. partem ejus esfe omittendam et in alios transferen- dam (1). Haec juris translatio fit per contractus, fi fci- licet jus promisfum ftatim transfertur, vel per pacta , fi in. futurum illud translatum iri conveniunt pacis- centes (2). Valent haec, fi modo aliud adest praeter verba. deliberati animi indicium ( 3» -Mu- tuae autem promisfiones ab utraque parte nondum impletae in ftatu naturae, i. e. ante civitates con- ditas, vim non habent, ita ut a pacto recedere mihi liceat, fi zoya metus [caufa mihi exítitit, ut alter promisfis fuis ftet, ubi ego mea praeftitero,, quia in illo ftatu forte phyficam cogendi faculta- tatem non habebo (4). Porterius illud ita ftatuere debuit Hobbesius, cum cuivis facultatem tri» buisfet de actionibus fuis judicandi (5). Caeterum . vel fic tamen agnoscit obligationem , etfi eam pe- culiarem ob caufam implendam non esfe putet. Praeterea quamvis phyficam potestatem aliquem CO- - (1) Vid. de cive, Cap. $. 5. Leviathan,d. l (2) Vid. de cive, Cap. II. $.9. Leviathan ,dicto Cap. XIV. circamed., j Ta &) De cive, Cap. II. $. 7. et 1o, Leyiathan, dicto Cap* XIV med, De Promisfionibus gratticis, vid, de cive , d. 1 $..8. (Cf. Pufendorf, de J. N. et C. L, III. Cap V. $. 8. (4) Vid. de cive, d. I. $. 11. coll, nota, Leviathan,Cap. XVI medio. Woyam metus caufam dicit, quae pacti initi tem- pore nondum affuit. | (3) Vid, de cive,l, c. coll, Cap. I. $.9. JURIDICA 29 cogendi ad aliquid faciendum non habeo, morali tamen. facultate illud habendi petendive i. e. jure non careo, ^ UTAHA «e: ^Simulac igitur de ferio contrahentium animo con- ftat; pactà fervanda “esfe hac ratione probare cona- tur: Pax: est exquirenda hominibus «(quod fum- mum est Hobbesio juris naturae praeceptum); hunc in finem jura fibi invicem: cedere debent; quod. fit per. pactar Ut igitur pax inter homines fervari posfit; fides in: pactis data violari.non de- bet. Sponte igitur fecundum Hobbesium ex fummo juris naturalis principio; pex , quantum fie- ri potest inter homines est. feryanda , defluit altera lex: pactà funt fervanda (r). Proxime haec: ad Pufendorfii doctrinam accedunt, et nón minus ad Hobbefii fummum principium: pacem esfe fervandam , quam ad illud Pufendorfii fociaZi- tatem esfe colendam , obfervandum , illud magis esfe: utilitatis et Eihices, 'quam uris, ne.quid de . fictitia Hob b efii communione primaeya dicamus: qua tota ejus innititur doctrina. Cur autem folis ` verbis de feria voluntate minus. ei conftare posfe videatuf, quam per alia figna, equidem non video. Merito jam obfervavit Grotius (2), nulla figna: de animi "actibus certitudinem : habere mathemati-: cam (1) Vid, de cive Cap. p 1, ATERA Tom, 1» Cap. XV. initio, ^ ma - . (2) Vid, de x» B. ac P, Lẹ II, Cap. IV. $. $. i] 3a COMMENTATIO cám, fed probabilem tantum. Nos autem fuo lo- co ostendere conabimür, qua ratione pacto, folis verbis inito, violato , aliorum jus laedatur, -THla, quam explicui, vera mihi videtur Hob- befii de. pactorum. vi obligandi fententia, . Quod enim de cive, Cap. IH. $. o. dicit, eum, qui pacta init et ea tamen non férvat, fibi ipfi con- tradicere,, illud. tantum ad eum cafum referri. vo- luit, quo cum. £i contraximus, quos- fidem das tam fallere conftat. Patet hoc tum ex toto para- grapho tum praefertim ex ultimis ejus verbis: pour éyiter une: telle, abfurdité , il faut ou garder la fo£ promise à qui que ce foit fans exception, . 0u ne pas da promettre (1)e — Quodfi quis ta- men illud argumentum ex abfurditate petitum, ad omnia omnino pacta referre velit, obfervandum ,,. P. In vita quotidiana faepisfime fieri, ut aliud hos mines fimulent,.aliud agant et IL. eum non adeo: fibi contradicere,- qui pactum init, -etfi sciat, nec fe; nec alios illi fecundum -Fus obligandi vim tribuere. ;Posfit enim illud inire, quia fana ratio et innata omnibus: hominibus recti pravique- dis» cernemdi facultas ipfum ct alios docuit, .EzAicam certe femper. tanquam -fraudis reum illum. condem- nare, qui fidem qualicunque modo datam violet.. - tak $. 4. 4 - IE. va ud 55411 V 941 .1 p ull AIO. VIS 5b ) (1) Verba refero e verfione Gallica, quae jam fola mihi ad manum est. a5 2.7 qe mE. (23 ' JURLIDIC fX. $1 US £ De Thomafio. Breves esfe posfumus ih explicando doctisfim; hujus viri fententia. ^ Obligationem fcilicet perfec- tam e pactis oriri putat, quia illud postulat trar- — generis humani et custodia aequalitatis (1). Prius argumentum probat tantummodo, utile esfe, imo principiis morum doctrinae convenire, ut pacta ferventur. Posterius autem meram con“ tinet petitionem principii. ^ Dicit nempe: facta fünt [ervanda , quia 'caeteroquin laeditur aequali- tas, duni probare debuisfet , aequalitatem laedi , nifi pacta ferventur, quod certe facile non ést. Nam etfi quis contra juris rationem contendat, fervan- da non esfe pacta, hac doctrina tamen aequalitatem hominum non laedet, quia tum utrique paciscenti competit jus a contractu recedendi. x & 5. | De: Heineccio. He eineccius. vim obligandi pactorum fic pro- bare conatur (2). Cum verbis ita utendum fit, ne als - 2) Mit. Jurispr, div. L. II. Cap. VIL $, 33 * €») Vid. Elementa J. N. et G. §. 387 fq... 32 COMMENTATIO alter decipiatur , omnem fraudem et omne mendas cium abesfe oportet, adeoque ftandum est promis- fis pactisque omnibus deliberato animo initis. Verum enim vero, etfi labentisfime concedamus ,. gravisfime eum contra yizzutis leges peccare, qui fidem datam violat et mendaciis alios circumvenit ,: minime tamen ex Heineccii argumento . fequi- ! tur, eum, qui pacta nom fervat, "furis laefionem committere, Idem dicendum de fecundo ejus ar- gumento, nempe ftamdum esfe pactis propter illud vulgare ;: quod tibi fieri non vis , alteri ne feceris , nam et hoc non est nifi Ethices praeceptum; fic. e. g. quia ab aliis inops relinqui nolo, ex virtutis legibus et ipfe alios inopes relinquere non debeo., fed juridica aliis -opem ferendi, obligatio procul, dubio non adest, Sope d pu De Kairei dj Quamvis iterum iterumque locum perlegi, ubi Kantius de juridica vi pactorum agit, pro certo tamen afirmare non aufim, me probe ejus mentem percepisfe. Judicent viri doctio- fes, an revera fibi voluerit, quod fibi velle mihi vifus est. : Singulari five promittentis five promisfarii . vo- luntate (fic disputat. Kantius), và fuum. prioris ad UIgTq606RIDIC A. - 83 ad huric non transfertur, fed conjuncta et fimul de- clarata utriusque voluntate, Verum hoc fieri ne- quit, cum femper inter promisfionem et accepta- tionem aliquod , quantulumcunque fit , temporis fpa- tium intercedere debeat. Hinc poterit voluntatem mutare promittens, donec alter. acceptavit , et prop- ter hoc ipfum ,-né per acceptationem quidem obli- gabitür, quia fcilicet; voluntatem forte mutavit , et fic rurfum fimul non adest, quae tamen requiri- tur , utriusque contráhentis voluntas. Eandem ob cau- fam per acceptationem non tenetur promisfarius (1). - Quare Kantio ex metaphyfica tantum (deduc- tione transfcendentali) modus acquirendi per pacta explicari posfe videtur, ut fic quidem acquifitio praeftationis "quae pacti est objectum , per decla- rationem confenfus (quia fic tantum illa acquifitio aut apprehenfio i. e.. Beffzznehmung fenfibus potest percipi) fieri cogitetur, fed cum illa relatio (i. e. apprehenfio posfesfionis juris a promisfore conces- fi) mere fit intellectualis , illa posfesfio fola volun- tate, tanquam mea occupatur, remotis illis empi- ricis conditionibus (i. e.” volüntatis declarationi- bus tempore-fübfequenti factis) et finguntur actus - promisfionis et-acceptationis ex communi voluntate 'exftitisfe (2). —- Postulat igitur fecundum Kane tium (2) Metaph. Anfangsgr. der Rechtslehre, Pars I. Cap. 1l, Sectio JI. $. 19. alinea 2, (2) Vid, Kant 1, c, alinea 3. C m COMMENTATIO tium ratio- pura, remota omni temporis et fpatii notione, ut pacta ferventur, quod, uti axioma in Mathefi , ulterius probári nequit (1). . Verum ad posteriora haec obscura, nec fatis certa argumenta (9) non confugisfet Ka ntius, fi modo attendisfet, eundem zacize ac. expres/e declaratae voluntatis in jure esfe effectum. — Scili-. cetfieri quidem non potest, ut eodem prorfus tem- poris. puncto uterque contrahens expresfe conferi- . fum declaret, fed videtur omnino qui femel pro- mifit nec revocavit voluntatem. ante acceptationem idoneo tempore factam zacize indicare, fe revera vo- luntatem non mutasfe , ut fic, igitur jure dici post utriusque confenfus eodem temporis puncto ades- fe. Et praeterea qui promittlt, Zzacize indicat, fe eo usque in eadem perfeveraturum esfe volun- tate,. donec idoneé acceptare posfit promisfarius, Qui enim finem vult, vult media ad finem per- ducentia. my i; Ut ut est, Kantius certe univerfe vim óbli- gandi pactorum agnoscit. Solum excipit pactum de donando, et quidem propterea tantum, quia nemo fuum jactare praefumitur. (3). — ^ Merito contra hanc doctrinam obfervavit Colenbran- der (1) Ibid, in nota. (2) Conf. Schmalz, Handbuch der Rechtsphilof. La AV. Cap. HI pag.16:1. — QET ; (3) Kant, 1. c. Cap. IHI. $. 37. O TJURIED d A O o 35 der (r), veritati cedere praefuümtionem.. Et.re- vera fi univerfe. ex.promisfione acceptata: jus co- gendi; acquirere ^ promisfarium | ftatuimus., . nulla. idonea: excogitari potest caufa, cur folam promis- fionem gratuitam éxcipiamus (2), Án E 2 De Hoffbauero. Hic, ut pactornm vim 'obligandi probet, fic ratiocinatur: Justum est, quod omnes velle de- bent, injustum quod. velle non debent. Cum au- tem omnes velle debeant i ut jura transferantur , quod citra pacta fieri non potest , fequitur etiam , omnes velle debere , ut pacta ferventur , et non debere velle ut violentur. - Ergo justum est reip fervare , injustum ea violare (3). In hac argumentatione notiones Juris et 'Ethices pror- fus turbatae videntur. Regula enim illa : justum ést, quod omnes velle debent , injustum , quod velle non de- | bent, (1) Dist. laud. Cap. II. $. 9. pag. 65. X2) Cf. de Kantii doctrina univerfe Grolman, Ueber die Rechtsgültigkeit der. Verirüge ; Magafin für die TM des Rechts, Band I. heft I. pag. 65. fqq. (3) Vid. Hoffbauer, algem: Staatsr. Tom I. Sectio XIV. pag. 1845 Unterfuchungen über die wiochtigflen Gegenflünde des NNaturrechts , Abfehn, 17. ; C 9 i6 — COMMtEÉTNITAHTIO béht, qudmivis principium continere: videátür , ad. quod: velát' ad ^ lápidem lydium “actionum humana- Tut aequitas exigi posit, minime" tamen ita'fe habet; ut inde etiam 'de' Justitia actionum nos- trarum posfit judicari. Sic, etfi omnes velle "de. beant, ut homines fint pii , némo tamen facile con- tendet, officium pietatis esfe perfectum (1). DE VEK pe S c heimta mno; Manifestum ulis fententia continet errorem. Ex folo pacto fcilicet , i. e. ex promistione accepe tata nullum oriri putat promisfario jus. €ogendi promisforem , ut promisfis ftet. Sic enim eo "tan- quam medio ad fuos fines uteretur, quod huma- nae dignitati est contrarium (2). Verum übi pro- mittens declaravit , fe in promisfarium jus praefta- tionem exigendi conferre, ubi ei jus quoddam pro- mifit (2); hic jus acquirit cogendi promisforem ad fervanda promisfa et eo utendi tanquam medio ad füos fines (4). | : | Equi- (1) Cf. Werndley, disfi. laud, pag. I3 faq. (2) Perfuth eines neuen Systems des naiürl, Rechts, S. 360. (3) lbid..$. 364. * i j (4) Ibidem $. 369. coll. §. 371. i e w- "TUA TRU, MES NEP e S ed T ul DÀ JUREIDI Cio | 297 minor fit betide NiSy quam posteriori, joe » qui ferio animo promittit, fe aliquid 'esfe prae- ftiturum, tacite etiam in .acceptantem jus cogen- di conferre videtur (1). Et praeterea fi nuda rei cujusdam promisfio acceptata nullam promittenti obligationem perfectam imponit, cur promisfio jue ris cujusdam (das Verfprechen eines Rechts (2)) obligationem peifectaih pariet ?:: aut , iquod j; eodem redit , {pex nuda promisfione': z2/-éu/asdam:taccep- tata? jus: cogendi nom acquirit ' promisfarius j'cur Audi deguiretdi ex: promisfione Juris cujusdam? -Merito?digiturpoobfervavit s Heydenréich! (3) eos, qui contendunt y: jus cogendi ;tantum oriti ex expresía: prómittentis' declaratione j'fe illud inpro- misfarium sls ta Namens cnius Mni) e. -paetis oriri; . j 193qo1q 19 , fiii cluso Sf sb -o'Caeterum , " TAE ris dz obligari pro- mittentem ex mudo pacto fimul etianfprobafiüs j promisfario. competere jus cogendi neci promit- tentem .,: ifi: cogitur j: queri iposfe j quod "promisfa- fius ipfo zutatur "tanquam- mmiedio:ad'fuos fines (4). De; justa énim viihaé dici:néquitj7 cütmn''caetero- e , | | quin afi 12110 byY5»H Ey ^65 €t infra, Cap. HIT. ° (2) ye Schaumann ,d. L $. 365. EOS System des x. R. Tom. I. pag. 297. (5 Ut putat $chaumann, EN b $. 369. — T 4s COMMENTATIO. "quin nullum 'adesfet jus.: Quale “enim” foret jus, fine conjuncta cogendi facultate? (1) ^! LN E AN 'trr* TIAITEAM COSS» 6 ti] I9" 5112457 (Tr l i igs [a . * i^ "t , + f ~t ra it? ' € ' 4 ; A , A J 4444 wid y - A Rb LUAM V « , De.Connano. «Co nnani,:antiquioris licet Jureconfulti, hoc -demum..loco.. mentionem ‘facimus ;' quia :ejus :doc- trina .de- vii obligandi pactorum maxime aflinis- est fententiae, ¿quam -nostrís. temporibus ';tuitus èst (Schmalzius;- quare. de- utroque: fübfequeriti- 4 " paragrapliis:-agere sconftituimus: c> ijp 205 Co nma nu se) contendit: jure Naturáe ea pac- | decis ;non- habent. fynallagma (i. e pacta. nu- da fine caufa inita , et propter quae nihildum- prae- litum esti (3)) 1iullam indücere obligationem; ho- neste. tamen. impleri,: fi modo | eorum «objectum esr lieitum; Nec minorem ait esfe- ejusuĉulpam, qui temere nulla de caufa: polliceriti crédit, “quam ejus; qüi :vatitatem adhibuit promisfionis; 1I*.:Si -omnis pactó; vis obligandi inesfet, invitis aliquati- nidp Ka i do (1) Cf. nodi id cor d. Ll. Pags, 288, et Grolman, d. l. pag. '6;fqq . (2) Comment. Jur. ci L. V. Cap. E et L. f. Cap. VI. (3) Vid. Pufend. de J. N. et G. Lib. 1. Cap, v. $ 9 ibique Barbeyrac in nota 10. WD emm meme € — Ic JURIDI«C A. DE do res nostrae nobis auferrentur, cum faepe magis ex ostentatione , quam ex voluntate promittimus , et III? justum ei videtur aliquid honestati relin- quere, — Si tamen res non amplius integra est, non quod promisfum est, fed quod interest, pe- tere posífe promisfarium putat. . Caeterum pacta nuda. vim accipiunt ex contractibus , quibus ad- jecta- funt, aut'ex rei traditione. > Pacta vero fti- pulatione confirmata vim, quam habent, tantum ex jure civili accipiunt. ri "Prius argumentum fponte concidit, fi infra Ca- pite III. ostendimus, pactis nudis vim obligaudi: inesfe. Ad. fecundum respondendum est, etiam ex nostra fententia pacta non obligare, nifi ferio. animo funt inita (1). Quod autem tertio loco affert 'Connanus, nempe honestati aliquid esfe re- limquendum, magis esfe videtnr civilis legislato- ris:de jure conítituendo cogitantis, quam Philo- fophi in id, quod jure naturae praeceptum est, inquirentis (2). 8. 10. L^ (1) Cf. Grotius, de J. B. ac P. Lib. IL' Cap. XL $. 4. uum. 3. Pufend. I. c. L. lli Cap. V. $. io. (2) Fu&us Connani argumenta refutarunt Grotius, de J..B. ac P. L, II. Cap. XI, $. 1, et 4, Pufend. J.N, et G: Le JL Cap. V. $ 9. fq. 4o COMMENTATIO- $i Io. idon £1 T. yi ob B, De Schmalzio. " (Se hmaldiuji et qui nuper ejus Poria Aca; dinics disputatione explicuit W erndleyi fentene: tia huc redit- (1). Ex pactis, quamdiu. praeftatione: quadam i nondumc funt coní(irmata, aut. univerfe 5: quamdiu. pacti“ caufa | nihil: a; promisfario ; factum; omisfumve est, obligatio. et jus. perfectum noni oriuntur. Cum enim cuivis plenisfima competat libertas omnia faciendi, quibus. externa. aliorum libertas non laeditur , et. cum ,-quamdiu nihil ipacti; caufa factum .omisfumve. est ;. nullius libertas- exe terna laedatur, fi promisfum. non praeftatur , : fe-; quitur, eum żzjuste non. agere., qui fidem pactis; tiam hoc cafu violat. | Scilicet fic: externa promisfarii^ libertas non est laefa; eadem est, quae fuit ante pactum initum , et novis tantum , in quae fe ex- ferere posfit, objectis. non est amplificata (2)« Verum fi promisfarius aliquid pacti caufa fecit vel; omifit, quod non fecisfet vel omifisfet, fi fcivis- fet, promittentem pactum non esfe fervaturum , exe terna ejus libertas est laefa, et jure cogi potest promittens ad praeftanda promisfa (3). | | Ever- (D Vid. Schm ale , Handbuch , L. m. C. III. page 157 fqq, Werndley, Disf, laüd pag 21 fqq. d (2) Werndley, d.i p» (3) Vid, Werndley, d. l, pag. 3X E Schmalz., de L5 pag. 163 in fine a UY pen TORNEOS XT l f UR IDAG A " ) 41 Everti- orinéni ^ litijus 'argumentatiónis: vim, fi modo” probamus; * pacto ‘vel folis verbis inito jus quoddam promisfario acquiri; quisque videt. Ni- titur. enitn haec doctrind' imprimis principio j' 740 pacto nullum posfe transferri^juy , «cujas. falfitatetü indicate hujus -loei fion vèst? ^ Occuparemus - enim fie; Capitis III," hüjus^ fcriptionis" argumentum. Quod “igitur 'hóc loco 'facienduili ! est eo "' redit; üt "ostendamus , "quí: paruii ^ fibi SEM congruat Scéhmalzii'doctrinas | -5 3000009 0100198 Alterutrum . feilicet ` roii dign est, ^ aut. vim 'óbligandi. hiábent pacta, aut non habent. Si perfe nón obligant , ut putat Sehmalzius (1); qui fieri potest ;' ut^ praeftàtione ab^ alterütra' párté facta vim eam acquirant;, ut jam alter 'etiam te- néatür praeftare- illud: ipfum quod promifit ?. Quo» modo; voluntati meae, quae per fe obligationem mihi non impofuit, vis addi potest pér álterius praeftàtionem ? Ratio certe, quam hujus :doctri- nae;reéddunt Schlimalzius (2)^et. Wernd- Leyo (3) minime; probanda-- videtur. 0 Statuunt enint ^^ tum-cdemum - extermam :promisfarii. liberta: tem -Jaedi ; ' fi: violatur pactum ,. postquam hic: pács ti. caufa jam-'aliquid | praeftitit aut. univerfe. quid - fecit omifitve, „quia fic demum contra libertatem ? fuam C1) D. 1, pasfim, praefertim, pag. 16$ aphor. 170, O C1) "(2) D. 1. pag? 163 aphor,-168, ^^ 9 Ji ewi p) f .mgRT VESTS ) (3) D, l pag. 21. fg ^^ biy 42 COMMENTATO fuam ad aliquid. faciendum adactus. fuit. — .At ve- fO, fi,.pacto jus quoddam. transfertur: et. ob- jectum.. pacti ad. promittentis. libertatem pertinere definit et. in promisfarium confertur. (1). hujus externa libertas, quae est moralis. aliquid facien- di facultas, tum. quoque laeditur, fi promisfor:;, etiam antequam. promisfarius ea ufus est, ita agiti ut ejus „actio, impediat , quominus alter: in fuus rum fuo jure utatur. Promisfor fic ..aeque. juris laefionem committit ac fur, . qui rem aufert idos mino ,.qua; hic. nunquam erat -ufus. ; t$ ;- Aliud etiam posfit pro. Sichmalzii doctrina PME titel ; dici posfit is., qui praeftatio- 1 nem. accipit.;. eo. ipfo: indicare, fe velle praeftare quod;:;promifit; —; Verum quaenam. idonea adest — caufa ,: cur. fecundae | huic: tacite; declaratae: volun- tati majorvis' tribuatur, quam: priori expresfo confenfur? aiv ^ edito Ifi -Si:quis igitur contendit, pacto vim obligandi non inésfe , praeffatio. accepta acceptanti obligatio» nem. taütum .imponere. poterit: praeftandi idj quod interest , qiiod::fi. fibi conftitisfet , cüm auctore: ili- belli ::iBeytrüge- zur. Berichtigung der Urtheile des Publicums: über odie F — da Revolution : (2), ip, < IRG éN (1) Quod datius probabimus infra, Cap... HL (i (2) Tom. l1. Pars IL. pag. 204. Hac in;.caufa. magis etiam fbi conftitit Connanas, Vid. $. praec. j € i JURIDIES . a etiam ftatuere debuisfet Sch malzius (1). Sed contra, illum fcriptorem. refutare conatur (2) di- «ens, eum fibi ipfi contradicere, cum ille. qui contendit; aliquem. debere id, :quod interest, ` fi- amu] etiam [tatuat, eundem aliquid injusti. commi- fisies Hoc fevera ita fe habet; fed quid ad rem? qui praeftationem | accepit; nec: tamen. ipfe -quod promifit, praeftat , injuste agit, et cum jure natu- Tae aequum fit, neminem cum alterius detrimento et injuria fieri locupletiorem (3), tenetur ad. id, quod | interest 5 fed. hinc. non: fequitur eum ;.qui aliquid praeftitit, jus acquirere; quod antea non ha- apia alterum ut et ipfe promisfionem impleat. 70 H iin 91 dont andes ceu “o Quod autem rem Sechmalzius: contra laudati. 'fcriptoris "fententiam affert (4), nihil .dis- eriminis intercedere. inter praeftationem: illius ; quod interest. ét ipfius: rei; promisfae , : cum jure. natu- ràe . folus: ldefus jus- habeat definiendi |qualitatém et quantitatem ejus ,' quod interest; ne hoc qui- dem argumento probat,quod probare voluit; Nam etf: hoc» jus: laefo':concedamus, certo tamen cer- tius conftat pillum j.qui:.jus tantum: habet petendi F "B, C1) njas hac ` etiam in re Tequium Werndle y,» s, l. pag. as fü. eim $ed | Mw" "*X5)Sschmazius, l. c. p. 164. y (38) Vid, L. 206. D. de R, x. Cf, Cicero de officiis L. Ht, Cap. V. — (4 L Cf. Werndley, d. l. pag. 26. 44 COMMENTATIO d3 quod interest, bres tt "— diem ipfi um ‘ile lüd y quod: erat-promisfum. 30:000) nU mos ii dNeelmagis- probanda esr. S c — ii ye "Ubi docet promittentem teneri; praeftare: quod. pro- mifit;;fi:promisfarius pacti;caufa.quid fecit; omi- fitve. ^«Etfi enim eadem contra. hanc. fententiam tmilitent^ argumenta ,. quae contra eam attulimüs:, «quam modo: examinavimus:;; haec tamen: magis etiam est atbittariaio Si enim ab altera parte fzcza :praee- flátio: ab :altera, est acceplata ^ dict. posfit;, ;; nunc demum;:de : deliberato: ; utriusque- animo cohítàre et munc- demum: obligationem. oriri: (sd Veru quae fpeciofü:posfit/excogitaricratio!; ituri spacium nu- dum vim, quam perfe non habere dicitur ; acqui rat per. actionem: folius : promisfarii ^ equidem mon videóii(2). (} Sc: fi: promis(o;/ non: obligat ,ii-pros misfarius: juscnon -hábet aliquid. ejüs- caufa faciendi -autcomittendi.; nec:-potesteigitursillud factum:aut illa omisfio obligationem. promittenti -iimponere, -Si vero contra: promisfió eam; habet vim-ut: promisfa- xius jure aliquid propter egm-facere posfit aut:omit- tere, joita; ut ex hoc: factotaut; ex! illa; omisfione bligetur-promittens, :quaemam idofiea. erit: «caufa ; "t T ; us cur RAM , t " ^ H TAR, 4 - 1 4 [T , rrtessid a -3 "t t A HAGI Mm 9 ti II5119 41M (d 3510 ü js Sic tamen non ratiocinatur Schmalzius, ut vidimus, (2) Schmalzius ita ftatuit | quia ; promisfarii libertatem demum laedi. putat,.fi jam quid fecit propter. pactum, quod violatur. Hanc fententiam non esfe admittendam jam "Wn vi- dimus, pag. 42 » ane l pD ewo toarn wW 19 Jb (Q2 |J WR Viti A o o 45 eur non foli promisfioni ftatim vim tribuamu sobli- gàndi. promittentem , ut. praeftet quod promifit ? -iPlenius ;étiam ;hujus- doctrinae falfitas ex exem- | pliso quibusdam apparebit. Si Titius aedes. locas vit: Maevio,: non tenetur ftare pacto, quamdiu nihil : propter. illud. fecit: omifitve Maevius. Sed fimulac. hic; a: Sejo res mobiles quasdam ad in- flruendas aedes emit, imo [fimulac de illis emen- dis tantummodo cum eo locutus est (fic enim jam aliquid pacti caufa ,fecit) obligari incipit Tá- tius. Maevjus conducere cupit aedes. Scit autem, tum Titium tum Sejum habere aedes, quas locare volunt, Ad Titium fe confert eo animo , ut nifi cum illo de mercede convenire posfit, fta- tim Sejum adeat et ab hoc aedes conducat. Res autem inter Maevium et Titium peragitur et hic illi aedes fuas locat. Ex fententia Sch m alzii hoc pactum per fe Titium non obligat, qui propterea. tantum obligatur ad tradendas nodes quia 13411 Praeter ea igitur , quae jam modo contra hanc Schmalzii doctrinam ` obfervavimus , animadver- tendum “etiam est, fic Titium obligari ex alte- rius facto, contra regulam a Jure Romano et fana ratione praefcriptam: ¿nter alios acta aliis neque nocere , neque prodesfe posfunt. — Cae- 46 COMMENTATIO ^ Caeterum, fi fola pacta gratuita excipias (et ne haec quideti omnia, nam in pacto de mutua danda pecunia, de commodando etc; idem 'ac in onerofis obtinet) ob omnia fere pacta promisfarius > quid omittet; nam qui emit aut vendidit , ^ locavit’ aut conduxit et fic porro, jure prae(umitur propterea omifisfe curare, ut alibi emat aut vendat, locet aut 'conducát. | imu d y De Bausbackio. Novam prorfus et a nullo, quatenus fcio, ante eum tritam hic viam iniit (1). Univerfe fc, pacta jure naturae non adesfe i. e. vim obligandi non ha- bere contendit (2), et peculiares tantum: ob caufas ` fieri posfe putat, ut in bilateralibus contractibus aliquando praeftatione ab altera parte facta, alter etiam promisfionem implere teneatur, In his nem- pe distinguit utrum e praeflatione ab altero facta, alter commodum reale an vero idez/e percepe- rit (3). PUR vocat fi praeftationis objectum est TES , (1) Johann Georg Bausback, über dem einzig rich» tigen Gefichtspunke der Periods Arnfladt und. Ru- dolfladt, 18:5. (2).d. 1. pag. 39 - 49. (3) Ibid. pag. 56. JURIDICA.: 47 , res, quae fenfibus: externis: potest. percipi et fatis certo aestimari. Jdeale commodum Bausbackio dicitur, fi praeftationis objectum. fenfibus externis non: potest. percipi, nec fatis certo. aestimari, fi igitur" actío.est fenfu ftricto. « Priore cafu qui .ac« cepit. praeftationem non tenetur a fua parte: praes flare, quod promifit, fed rem-aéceptam restituere debet. aut. ejus. aestimationem , fi fc. res non amè plius. apud. eum. exftat (1). Si --vero' idealei coms modum T itius ex Maevii.praeftatione percepit, rurfus distinguit Bausback, utrum: haec prae- fatio ignorante, aut etiam íciente sec famem con« fentiente, an vero fciente e£ confentiente Titio fit fuscepta, Priore cafu Titius non obligatur ad praeftandum illud, quod ipfe promifit, nec res- tituere debet id, quod accepit, (hoc enim ne phy- fice quidem fieri potest) nec etiam: tenetur. praefta- re id quod. interest. : Videtur enim hoc cafu M aes vius gratis vires fuas in Titii commodum ex- ferere. voluisfe," cum fcire debuisfet, Titium jure | femel ;declaratam . vohibtarem» poa mutá- re, (2) Haec. omnia- fatis conveniunt Vates cum doc: trina, quam. propofuit Bausback, atque. igitur fponte refutabuntur, fi infra Cap. IlI. ostendimus, €x pactis omnino jus et -doHaaHoncm perfectam ori- (1) Ibid, in fine fqq. (2) Ibid. pag. 62 fq. 48 COMMENTATIO oriri. In iis vero, quae fequuntur, minus fibi conftitit, 08002 19 | | Si fc. fciénte' et confentiente Titio actio pro- . misfa-est perfecta, contendit Bausback, Mae- vium petere posfe. aut id, quod interest (cujus qualitatem. et quantitatem: ipfe definiet), aut etiam ipfum illud, quod promifit Titius. Hoc enim cafu hic fcivit, Maevium- propterea tantum praeftitisfe quod ;promifity ut confequeretur quod ipfi erat promisfum ;. et. commodum, quod ex Maevii actione Titius percepit, prorfus est ideale, nec igitur amplius ab hujus patrimonio po- test feparari et auctori restitui (fecus ac in re praeftita). Nulla igitur ratio fuperest, qua laefa posit restitui aequalitas, nifi ut praeftetur illud ipfum, quod promiferat Titius. (1) ! Verum enim vero, quí fieri potest, ut obligatio praeftandi promisfa, quae fecundum auctoris fenten- tiam prorfus non affuit, exinde praefertim oria- tur (2), quod actio. femel praeftita non amplius in auctoris, ut. ita dicam, potestatem reverti po- teste Si Bausbackii de pactis theoriam asfü- mimus, Titius in fpecie modo propofita, unice ad id, quod interest, téneri dicendus est. : Non ) | | . adeo, (1) Ibid. pag. 63. in fin. fqq. (2) Vid d.1. pag. 72. der Grund diefer Verbindlichkeit Cist) blos die Unmöglichkeit die eiumahl realifirte Handlung der Dis- pofition ihres Urhebers zu restituiren, Cf, pag. 63. in nota, ~ — EE Es Ps -« , TLURIDICA 49 adeo, quia fidem pactitiam violavit, fed quia nemo -ex fua ipfius fraude. lucrari, quia nemo cum: damno alterius: locupletior fieri. debeat. (1) Idem fere dicendum de iis, quae apud Baus- back pag. 68 fqq. occurrunt. | Caeterum ex auctoris nostri fententia, fi prae- flanda actione efficere volo, ut etiam alter oblige- tur ad fervanda ea, quae mihi: promifit ,' praefente eo et quafi continuo confenfum declarante , actionem illàm perficere debeo, nam quod iterum iterumque fe velle fignificavit ; mihi inon proderit, Cur enim fecundae voluntatis. declarationi major obligandi vis tribuenda foret quam primae, cur tertiae major quam fecundae? Ipfe hanc difücultatem fenfit (vide pag. 71. unter feinen? Augen) postquam alibi minus perfpicüe ea de ré egerat,(2) ^^ 505 006 Unam hisce liceat addere animadverfionem. Etfi DBausback jure naturae pacta non adesfe flatue- - rit, vidit tamen , ea in //z/u civili abesfe non posfe. Fundamentum igitur circumfpexit , quo eorum vis obligandi , quam per fe non habent, in civitate ni- . ti dici posfet. Legem pro illo fundamento haberi non posfe ipfe fenfit auctor. Lex enim ipfa non est nifi pactum. inter cives initum, | Quare mores folum fontem esfe, dixit obligationis et juris, quae 'ex pactis in civitate oriuntur, (3. Ve- a) Cf. quae diximus fupra de FEANEN doctrina pag 42 fq. (2) Vid. d. K pag. 62:et 63.5220 o5 basta (3) Vid. d. 1, pag 135 fqq. D 080 COMMENTATIO cc Nerüm in hisce-non fatis attendit, mores próp- «ered tantum»;obligàre cives, quia. pro lege: tacita habentur , quid ictuum per diuturnum fatis tempus "frequentia zs tacitum. civium -confenfum indicare vi- | detur, eos etiam in posterum fenipér eodem modo eadem’ negotia ésfe perfecturos.: Si autem. cum auctóre:cekpresfo. confenfui omném vim obligandi -bnuimus , cur potius tacito. eam -tribuemus ? ‘Cur propterea, «quod quis ipfe cum. aliis. centies quid fecit y eum óbligari: dicemus} ut nunc etiáin jdem faciat, ubi eum obligatum nom esfe ftatuimus , -etfi femel aut faepius etiàm expresfe et ferio de- Elaravit-y-fe: quid esfe-facturum ? Quare qui pactis jure :natürae vim "obligandi inesfe negat, ido- eum fündamentum , quo. eorum vis in civitate nitatur, non facile mihi indicare posfe videtur. ^n. * P ? G $ wf : pes. f T i à id: S. I2. "Dé iis, qui ex libertatis particula, a promis- fere promisfario concesfa , vim obligandi pt l ipis repetutt. EI i1 Évrele ex siiqitortbus fatis Naturalis fcripto- "ribus hanc fententiam expresfit Cl. Treuerus O9... » Quicunque pactum init," fic disputat vir doc. Aa eL MM rda FOLE d | 49 ci D Ad Puféhd: de officio. Becerra "D. du w Capi IX.-$.. 3. nota k. «ppc inqod dem 5 " wi PUSORTDICÁO?^ 5t . WWfünius, jj fponte'in'fareria "vel negotio ‘pacti , Aidha Ra iteñüntidt, ejusque partem fubjicit ,» alterius voluntati, qui hac ratione jus fibi acquiz . sj"Wit Coléeslain! fibi: libértatémi in- fuos -ufüs còn- - evértetidi fibiqué vindicandi, ut t cogendi al: Ec d alt éd! pfaeftanda; quae illae t pertinent, — s Nóh-inaqde Taedendus? est i60, quod fuum [;^fpfi féeniis confenfu tiOstró ët cóncesfbne. Lae- à dimid aütem éum, fi. praeffanda fon’ praeftemus ; s3 piet non feremus , five ^frfióstram dibertatem , s ai jü "alterius -gráriam femántiavitiüs ,- invito al , teró' Robis rurfus vindicare, et a limitibus" päčtó s "detérminatis libetare vellemgs, 9?! 255s 14 025 . tIN'ós'és "M'ndelssoólin etiam NEN caufam ; éxpliétiit- juris et^ obligationis Pérfectàé;! quae È pactis oriuntur, : "Ejus" doctrina fic fe habet. ^n - ftacá-tiütufae "ie; ante civitates onditis; quisque; Quatetius alios ion laedit; pro tubit rébus et vitibus | fuis (quae uno nomine bona ab ilo fériptore- vócàn- dur) potést dti (1). $i igitur. quis* declarávit > fe aliquid j qiod»ipfi competit, alii volenti "velle con- e j'/Bdee: vólintüti$ declaratio elléetam ^ Fortini débet,^; Ni enim effectime fortiatar j^' irritum est Mud hominis jus de bonis fuis ftatuendi (2). Pac- tum. autem dieitur ; "ubi: "quis alcéri acceptant ali. "quód" ex omi man ofert; quod. propter. caufas mo- "^ ^ (1) via. Jerüfafem etc. ve 39. pboave © (e) Vid ibid, psg. 49." A epi De 52 COMMENNTATIO modo .commenroratas .feryari: debet. Ni enim fer. vatur» promisfario : jus eripitur- ipis a Premior concesfum. . (1) "5g 1 fe „Ex hisce. fatis patet, IN TROU EARST i iĝu- mentationi minime inesfe principii petitionem, quam in. illa. deprehendi. vifum : est Schmalzio (2). Non: enim., tantummodo. dicit; pacta funt fervanda, quia illud j. quod promisfum.. est per acceptationem ad. nostri juris objecta pertinere defiit, atque alteri est acquifitum, fed. omnino. etiam recte caufam explicat , cur illud, quod. promisfum est,. per acceptatio- nem. ad acceptantem pertinere coeperit. Praeterea etiam Mendels fohn- non ipfam rem; promise | fam, fed tantum fus |. promis/um ad: promisfarium transire flatuit (3). -Minus recte. tamen,. ut jam fupra Capite. I. page 17. in. mota obiter -indicavi- mus, contendit ,. per. pacta- femper . jus imperfectum promisfarii in. perfectum commutari., nec ; eUnquum nova inde jura oriri. . .. | git . Zeillerus.et Zachariae, qui. rei ; promis» fae: dominium fine: traditione transire ftatuunt, fic ratiocinantur (4):.fi rem quandam externam -meam - .esfe volo , falvisque ionam jishu velle posfumi, (1) Vid. ibid. pag. 42. in fine usque ad pag. 44. T (2) Vide Handbuch, pag. 158 fqq. ldem. "prorfus. habet : Werndley, d disf, p. 9 fq. : (3) V. ll. cc. praefertim P. 41 fq. 1 (4) Vid Zeillerus jus nat. priv.$.94. K S. Zachariae, Anfangsgründe des phil, Priyakrechts, S. 81, f JURIDIOCA^"'? 53 res ea ftatim mea fit. In pacto igitur promisfa- rius fola voluntate rem. fibi promisfam , fuam fa- „cit, cum fic nec volentem promisfarium nec alios laedat. | i Mira fünt; quae contra haec argumenta affert Werndley (1): Sc. iis uti“ posfe furem, cum dubium non fit, quin ille etiam rem ablatani fuam esfe velit, nec etiam voluntate," utpote actione "mentis interna , nil quicquam de alterius dominio detrahi posfit, — At. vero non fatis attendit Werndley, ex Zeilleriet Zachariae doc- trina dominium omnino fola voluntate posfe acqui- ri, modo confentiat etiam. rei dominus, quod ta- men in furto, quo fraudulenter invito domino res furripitur, non. obtinere, quisque ' videt, -Unice igitur in Zeilleri et Zachariae fententia re- prehendendum videtur, quod citra traditionem rei promisfae dominium transire ftatuerint. | * Eadem est Hoe p fneri fententia (1). Putat tamen "Werndley(3), (injuria; ut modo vidimus) hunc a Zeillero et Zachariae in eo differre, quod voluntatem intelligit, gua in exitum deducenda ñe- mini fit injuria et contra ejus doctrinam obfervat, | ni- : 1) Disf. laud, pag. 11 i (2) Vid. jus nat. fing. hom. fociet. et gent. $. (63. Etiam hic dominium citra traditionem tranfire putat, vid. d, 1. $. 79. coll. nota, 2, (3) Dicta disfert. pag, 12. d $4 COMMENTATIO nihil fic obftare, quominus quis. omnes. res nullius fola- voluntate. fuas faciat sii cum;-ea voluntate five -habenda five. exfequenda nullius jus laedatur. | Un-, de ex Hoepfneri doctrina fequi contendit; ju- re Alexandrum, VI. P. R.. terras. novi. orbis nondum. occupatas. partim. L usitanis. porum Hispanis potuisfe concedere. , [; Verum hoc. e recte intellecta aeti KSH "he trina non fequitur; Dicit- enim quidem-rei promis- fae dominium ex conjuncta domini alienare: volen- | tis, et promisfarii acquirere cupientis, voluntate in hunc. transferrij.cum. uterque fuo. jure utatür ;. nec ullius alius jus laedatur;. fed. hinc tamen non fe- quitur, fola voluntate res etiam nullius ;acquiri posfe. Cum. enim. fingulis hominibus jus compe- tat eas occupandi, i. e. eas. phyfice apprebendendi et pro fuis habendi, modo alius antea eds .non oc- cupaverit, is omnino aliis jus fuum; auferre, atque. fic. eos Jaedere videtur (fic eliditur Werndley argumentum).qui. fola voluntate res nullius dibi, oc- cupasfe. contendit.. : Et revera ftatuit. etiam H o epe fnerus, rem nullius non fola voluntate .posfe acquiri, fed. infuper. etiam requiri phyficam -rei apprehenfionem. (1) - : Ex libertatis particula promisfario concesfa , aut quod eodem redit ex jure in.eum translato, vim obligandi pactorum etiam repetunt Gr olm an (2) et ex AIO C) Vid. l c. S. is (2) Vid. Magefin 1. c. pag. 65 fqq. , "rd d d * JURIDICA. 55 et Colenbrander (1), qui latius quaestionem nostram tractarunt, Praeterea Wolf (2); van der Meulen (3); de Cocceji (4); Ever. Otto (5); Heydenreich (6); Ulrich (7); Bauer (8); Weber (925 Haus (10); et cae- teri plerique recentiores , in quibus tamen alii pau- lo magis, ali paulo minus accurate fententiam fuam. explicuerunt, (1) Disf, faepius cit. Cap IL. |. AEA (2) Vid. jus nat. Parte II, $. 357. cf. etiam $. 360, 366. qui tamen, nescio cur, folius faciendi promisfionis mentionem facit. : (2) Ad Grotium, L. IL Cap. IX. $. 4 Nimium tamen cum Grotio tribuit SIRE ex Dei in pactis fervandis fide petito, (E) Ad Grotium, Je B. ac P. L. IL, C. IX. $. r. prop. 10. (5) Ad Pufend, de O. H. et C. L. I. C. IX. $. 3. (6) Syff. des IN. R. T. I. p. 287 fqq. e: in Excurfu ad hunc locum, T. II. p. 89 fqq. (7) Initia Phil, justi, §. 239. A i ' (8) Lehrb. des N. R. $. 129. (9) Von der Nat. Verbindl,, $. 83. P. 317. (10) Elem. jur. doctr. phil. S. 162. fqq. ' CA- Q.A D BP i * QUID NOBIS DE CAUSA JURIS ET OBLIGATIO- NIS PERFECTAE , QUAE E PACTO ORIUNs ^ TUR, SENTIENDUM VIDEATUR. Å equalis jure Naturae competit. cuivis homini externa libertas. Ipfa autem illa aequalitas certis fingulorum libertatem finibus circumfícribit, cum fponte inde fequatur, quemvis eatenus tantum fua libertate jure posfe uti, quatenus ea utendo alio- rum externam libertatem non laedit. Si quis igi- tur ita agit, ut jus feu libertatem externam alio- rum laedat, obligationem jure naturae ei impofi- tam, i. e. obligationem perfectam violat; is autem , cujus libertas alterius actione aut omisfione laedi- tur, fus habet petendi, ne alter agat aut omittat ; quod jus etiam est perfectum., Non potest enim | CO- TORTINLICA ^ 57 cogitari obZgatlo perficta ab'una parte fine jure perfecto, quod alteri parti competit. Obligatio ve- ro imperfecta est, qua non implenda Ethices tan- tum praecepta violamus, nec igitur jus proprie fic" dictum aliorum laedimus, fed officia nostra in- terna legibus virtutis nobis impofita. Huic etiam obligarioni non nifi jus imperfectum respondet. Hisce praemonitis videamus quomode fiat, ut pacto nudo promisfor perfecte obligetur ad prac- ftanda ea, quae promifit, promisfarius autem jus acquirat petendi ut pactum fervetur. Cuilibet homini, ut jam diximus, competit rm Bertas omnia ea faciendi aut omittendi , quibus fa- ciendis aut omittendis aliorum libertas non laedi- tur. Potest igitur etiam partem illius libertatis alienare , et in alium volentem transferre (1). Quod, ubi ferio et deliberato animo fecit , parti- cula illa libertatis, quae ipfius fuerat, jam alterius esfe coepit, in cujus nempe dominium (2) trans- iit. Quod fi igitur ille, qui alienavit, ei, qui acquifivit, nolenti illam particulam aufert, aeque ejus jüs' violat, ac fi rem quandam corporalem in- vito domino furripit. — " ^ s -—- Haec ia dn ad picta appliémus;“ Omnis pac- ti (1) Eadem prorfus ratione, qua etiam res corporales , quae in ipfius domirio funt, alienare potest. (2) Improprie tamen hoc PIS: in rel TE "ac. quiütione ufurpatur. 58 COMMENTATIO ^ ti objectum | est | praeftatio perfonalis. .. . Promisfor vel dicit, fe quid esfe daturum, vel promittit , fe quid esfe facturum (1). Utroque cafu fi prae- tatio. promisfa. legibus phyfi ci; non repugnat, nec praeceptis juris. aut, virtutis est contraria , neces. fario ejus effectus is esfe debet, quem fibi vos luerunt, paciscentes, Abfurdum „enim foret, alicui jus de rebus fuis ftatuendi tribuere et tamen con- tendere. hujus juris, exercitionem nullum. fortiri effectum (2). Itaque cum voluerit et potueris promisfor partem fuae libertatis alienare, cum. vo» luerit et potuerit promisfarius eam. acquirere, par- ticula. illa libertatis reyera ab illo alienata, huic vero. acquifita. est. | Si. igitur promifi me. esfe da- turum s: non amplius mihi competit libertas 705 dandi ,, fi promifi me. esfe facturum, non amplius utor. libertate non faciendi 5 .hac, ratione jam G r o- tius. dixit nullam idoneam adesfe caufam, cur non aeque pacto jus in perfonam tranferri. pos. fit, ac, aliis modis jus in re (3). .Posfit,, vero contra modo propofitam fententiam fatis. -fpecio- fum, moveri dubium, quafi mihi ipfe non : con- ftiterim ftatuendo, rei promisfae. dominium non fne. traditione. tranfire, particulam. autem. liber- tatis nudo pacto i. e. fola voluntate transfer- ri. m Quo nomine etiam omisfiones comprehendere. licet a). Vid. Menfelsfohn, Jerufalem e etc, pag. 40. (3) Vid, de Jure B, ac P. L, II, Cap. XI. $, P. num, P "ees FW "e DM isi a JQURIDLCHAo:) 59 Fisi At Nero. boe.ex ipfa rei naturacfequitur., Pre- misfor: enjm. pollicetur, fe rem quandam. es/z dø- durum» Verbis de. futura. tempore. conceptis y. et hoc dicendo ‘ftatim im aeceptantem; promisfarium particulam fuae libertatis transfert. Videtur enim dic fimul.dicere 5 .do.-4/07 facultatem petendi, ete. » verbis,.de praefenti tempore. conceptis... Nec npor test; hoc cafu ulterior traditio--cogitari , cum pars illa. libertatis res. fit incorporalis. : doc, igitur modo jus ;aequirit. SRI ná- gendi, ut, pactum | feryetur, etiamfi nulla :accesfit praefatio.. Quin. imo eos fibi ipfos. contradicere qui contendunt, pacti. vim. obligandi. demum... ex praeftatione. .ab altergtra parte. facta acquirere s abunde fupra, Cap. Il. pag. 41i. feq. ubi. de Schmalzii doctrina .agebamus ,. ostendisfe vide- mur, Contendit tamen hic (1). femper. nobis Jicerea contractu recedere fub. praetextu-, nos ferio ranima voluntatem. non declarasfe , cum» nemo jus | habeat a nobis petendi, ut vera dicamus: ènmi] . Atvwero, quamvis concedamus, jus originarium hominibus non competere ab aliis postulandi, ut vere ac fincere loquantur, obfervandum tamen est ,- actiones «externas tantum | Juris" legibus fubesfe. Si quis igitur actu externo vólüntatem. fuam" de aliquo dando vel faciendo declarat., et quidem eo modo, ut Wut e verbis neque. e. factis: appa- "m 5b amison ir omo M5 feit. C1) Handbuch, pag. 187. 6o COMMENTATIO ‘Teat, eum jocare, jus mihi est externe declara- tam voluntatem pro interna mentis cogitatione habendi et jure contendere posfum , promittentem re vera mihi concesfisfe jus, quod fe concedere velle fignificavit (1). Qui contrariam tuetur fen- tentiam fimul contendit, jure maturae licere alios mendacibus- illudere promisfionibus , et omnis in- ter | homines commercii certitudinem ‘tollit: Ulte- rius tamen, quam par est, procedere videtur Liedts (2), qui fic ufurpationem etiam quamli- bet legitimam posfe fieri contendit. Jure naturae enim ,ut mihi videtur , omnis actio , quae aliorum jura laedit est injusta, nec fpectatur animus, quo ea füscepta esfe dicatur. Sic, qui agrum, quem alius femper posfedit, vi occupat, procul dubio ad damni refarcitionem tenetur, "quidquid deinde di- cat de animo, quo illam actionem perpetrave- rit. loc tamen omnino verum est, ex Schmal- Zii doctrina, cum omnia figna probabilem tan- tum reddant internam voluntatem (3), ne impleta quidem pacta fancta esfe, nam femper promit- 1H tens (1) Cf. Grolman, Magazin, d. l. pag. 68-71. Haus, Elem jur. doct, phil, S. 169. Liedts, Comm. de pactis. uni- verfe fpectatis ; Ann. Acad. Gand. 1821-22 8. pag. fqq. Zeiller, jus nat. priy.. S. 95. | (2) Dl. pag. g. .:€3) Cf. omnino Rrosins, de J. B. ac P. L. IL Cap. IV. 8.3. lus n. amc ^W jJURLDLICA. 61 tens rem traditam repetere posfet, dicendo: fe eam. animo dominium eto non Guidi: fe (1). i | Si igitur revera per iiti. promisfor particu- lam füae libertatis alienat et in alium transfert, certe “quodi :;queratur,: non habebit, fi alter fuo jure utitur et eum cogit; ut actionem ' promisfam perficiat. Promisfor enim fic contra libertatem fuam Ton -cogitur,, cum "objectum pacti ad ejus liberta- tem pertinere defierat, et in promisfarii dominiu tranfierat, " Simili ratione jam ^ Romani dixérünt; in bonis nostris etiam ñea. esfe, quae funt in at tionibus caer. quae nobis competunt (2). ^ ^'^ Cum autem fola TPI coti Qui T he claratio ei promisfum implefidi obligationem ‘non imponat , ` fed“ infuper etiam ^ promisfarii acceptatio requiratur, inde fübtile ^hoé' magis quam verum argumentum contra pactórum vim obligandi àffert Bausback (3), quod fié promisfarii acceptatio folà promisforem obligare dicenda fit; quod tamen fieri non posfe ait; nifi ille pro liujus : legislato- re habeatur. — At “vero! folam - promisfarii ` accep- tionem: promisfori obligationer imponere , > nemo unquam ftatuit ; ; contra praeter proniiforis oblas T tiga CID Cf. Haus, 1 "i 170, - WI. Bi (2) Vid, L. 49. coll. L. 143. D. de v. s. L. 52. D. de acq« rer dom. L. 15. D. de R. j "MR (3) L: faepius cit p. 45. ` 63 (COM MEN fX id diorem:..etiam promisfarii:: aceeptatio:. .feéquiti dici» tur ,.. propterea .tanfum 5: quia ^ neniini. invito ::lie beralitas obtruditur , quia particula: libertatis: b quam. promisfor ; ins eum stransferre voluit < ; ad eur; traüfire. non. potuit,--i(i :declardyitg:f8 eani velle-acquifere.::c iSie. etiam rei corporaliscdominium MM DM » ;culcoblata zesty; «eam aee ptate;snsdil.sunos» mina vOleimoll .isioiroq . ;Ex idictis etiim patet y 'objectütii;pacti:, quamdiu acceptatio nondum. fecuta;« egt 4: fnihime: proren de- relicta ; esfa n habendum parh ;:.ptómisfor ,' in. favo- rem ;:i/o/ius grape fuo si juri: renuntiare. vo- Mite iie anuano. zidor. 380p 1993 egdigoi „gt Quae. autem. dmiserfe de- Nic aliligandi:: pactorum diximus , tam;.ad unilateralia. quam. ad ` ;bilateralia pertinent, ;Bilaterale. enim: pactum ton est. nifdu- plex, unilaterale; 8c hocs tamen. intet. Gtramque: fpé- ciem intercedit discrimen ,...quod..in bilateralibus pactis neuter; praeftare, teneatur , ( 1lifr; etiam «alter paratus. fit, adii faciendum;quod' promifit, .quia his- ffe pactis , iph Datura. fua: femper inest conditio: faciam JE ou facies«. Propterea : tamen nom jminor lis. vis ,obligandi inesfe:; dicenda iest (1), nam et- fi cogi non. .posfum. ad... faciendum ; -< nifi altercetiam facere velit, fummo támeh jure fi ego promisfum implere volo, alterum etiam cogere potero , ut a fua parte DRE, fervet. OSI Q -2 Jb EUR 13 : hi0 Ite wr 5s Co) 41 CT ia "49 s $05, ^ 7 epi Jij eML jòg e di Et T ) AJE Aob 0 ar d-mob (1) Sic tamen ftatuit Bausback, det pag.: 50 v P e OIFyURIDICA'- 63 Eto haeduat argumenta, quibus pàctofüm. Ter- vabdorttà fiécesfitàs'fecundüm juris naturalis prae- ceptà probata. - Nec. ad rem; videtur. alia hune in fien alférte éx' uriliiate publica, et rekulis hones- Hi j et'deguitdte mátiFali petita (1)3 liorum "eniti argumentorum viti jàm fuo loco -dijudicavimüs; Hoc tamen obfervare liceat, omníum peraequé gén- tium leges pactis vim obligandi tribuisfe. Quin etiam ipfi-Romani, qui peculiares-ob- caufas ac- tionem vey; paetos nüdó negabant, quod ad caete- ros effectus attinet, non .minus-é-'pacto nudo quam .e civili contractu obligationem perfectam oriri putabant. Hinc debitum naturale poterat novari (2), fidejusfione et pignoris datione confir- mari (4). "Hinc tompenfatio ei opponi poterat , qui natura aliquid debebat [o . Hinc e pacto nu- do oriebatur exceptio (5). Hinc naturale debitum folutum, condictione indebiti "repeti non pote- rat (6). Hinc denique Praetor aequitati Natura- li (1) Ut fecit Ever, Otto, ad Pufend,, de officio hom. et civ. L. TI. Cap. IX. $. 3. (2) Vid, L. IL. $ 1* D. de Novat. (3) Le 6. $. 2. L. 7. L. 16. $. 3. D. de fidejusf. L, 5. pr D. de pignor. (4) Vid, Vid, L. 6, D. de compens, (5) Vid. S 7. S. 4. ff. de pactis, (6) Ex pluribus legibus, quae huc pertinent, folas citamus L. 10. D. de O, et A. L. 16. $. 4. D. de fidejusf. et L. 3. $. D* Quod quoque juris in alterum. 64 COMMENTATIO li favere dieitur , quia conftituta ex. confenfu fac- ta custodit y quoniam grave- est. fidem fallere. Q). , Et revera qui fidem fallit, omne commune prae- fidium oppugnat, ut egregie dixit. Cicero (2). Ju» - ftitiae enim: tanta est vis, ut ne illi quidem; qui maleficio et. fcelere pascuntur, (ine. ulla. ejus. parte vivere posfint (3)« | 1oLes oconveritiotns, légalement: formées tien 190». La daeng déemidecloi: à Ceux y qui les ont E faites: I 2 ^ Ara i: een Civ. O) Vid. L. pr. coll. $. penult, 5 de cont, pecunia, . © (2) Pro Sexto Roscio , Cap. 38. | (3) Cicero, de officiis, L. II. Cap. XI, $ x r UN ON A ETOM, GERARDI BACKER, MEDICINAE IN ACADEMIA GRONINGANA CAN- DIDATI; COMMENTATIO A D QUAESTIONEM PHYSIOLOGICAM, À FACULTATE MEDICA ACADEMIAE RHENO-TRAJECTINAE ANNO MDCCCXXVIII. PROPOSITAWM: »» Succincte enarrentur praecipua recentiorum ex- »» ferimenta clar. Bell, Magendie, Efchricht , s» Schöps et Bellingeri, de actione nervi Ol- ss factorii , Trisemini , Facialis , nec non de »» utriusque radicis neryorum fpinalium oficios », ut denique e disputatis concludatur , quaenam ss probabiliter. fit actio horum neryorum.? Df knee DN VITE Ve Re MAERT NN "PROÓEMIUM. ... Nulla fane. doctrina ad morborum fymptomata rite explicanda ipfosque , morbos feliciter tractandos Medicum , indicando morborum naturam atque fe- dem, magis adjuvat, quam Anatomia cum Phy- fiologià conjuncta: quae cum vera fint, facile quoque intelligimus , Cur, fabricá atque functione variarum partium , quae. ad fystema nervofum. per- tinent, nondum. penitus. perfpectis , curatio mor- „borum „quibus illud fystema tam faepe afficitur, adeo difficulter peragatur. '..Gratisfima itaque mihi fuit quaestio Phyfiologica, a a. elaiisfima Facultate - Medica Academiae Rheno- "Trajectinae , A?... 1828 propofita, ad quam res- pondere conatus fum. Quamvis autem virium mea- gum imbecillitatis ingeniique tenuitatis confcientiam propofito: meo, admodum obftitisfe lubenter fatear, in respondendo tamen vires periclitari , exercitii cau- fà, fummopere mihi utile duxi: quam ob rem Ju- dices gravisfimi! ut hocce opusculum, qualecum- A2 que E PROOEMIU M. que fit, benevolo et indulgenti animo accipiatis, - etiam atque etiam Oro. . Quae de hac Commentatione praemonenda ha- beo, Viri Clarisfimi! pauca funt, et huc redeunt. Put cujusque Capitis conclufio , ex experi- mentis petita, certior evaderet, fingulam conclu- fionem argumentis, ex Anatomia comparata et pa- thologica collectis, ulterius confirmare conatus fum. 2°. Licet a Facultate clarisfima ipfius medullae fpinalis pertractatio difertis. verbis propofita non fit, eam tamen post disquifitionem de functione utriusque radicis nervorum fpinalium elaborandam cenfui, tum ob functionis analogiam inter radices nervorum. fpinalium et medullam fpinalem, tum etiam ób diverfam variorum fcriptorum opinionem de utriusque columnarum feriei actione, ~ 3°. Ea, quae fcriptores, vario experimentorum exitu, dubia aut minus clara reliquerint , quantum potui, propriis experimentis et obfervationibus exe plicare tentavi, ; Quidquid autem in hac commentatione elaboranda profecerim, pro viribus feci; et licet vestram Viri Clarisfimi! comprobationem fperare vix audeam, fummam tamen ex responfione mihi utilitatem re- dundasfe, evictum habeo, quod certe laboris, huic operi impenfi, praemium jam est sratisfimum, —— qup s Å CA- Qi Ab P WI SUESL DE NERVO OLFACTORIO, $ I. à : d Si illas fystematis nervofi partes, quae rervi Olfactorii nomine venire . folent , perfcrutemur , fi- mulque attendamus ad harum partium ftructuram atque originem, ab ea aliorum -nervorum longe diverfam , earumque inconftantiam respiciamus , cer-. te non mirabimur, varios auctores de illarum u atque functione tam varias fovisfe opiniones. : Meteres enim, Zoótomiá tantum corporis nostri fabricam illustrantes, in plerisque animalium fpecie- bus invenerunt, ipfam lobi cerebralis medii par- tem anteriorem prolongati in procesfum quafi ma. millarem (1), perfecte cavum, hancque cavitatem C) Cf. Clar. G. Bakker, de Natura. kominis y. TIL, p.74» 6 COMMENTATIO cum ventriculo cerebri laterali communicantem , atque huic procesfui adjacentem nervum itidem cavum: ex hac autem cognitione ad corporis hu- mani fabricam concludentes ;' docuerunt, etiam in. homine nervos Olfactorios esfe canales, cum ven- triculis cerebri confluentes , quo facto, iterum fta- tuebant, hosce canales infervire excretioni humo- rum, qui in cerebro erant fecreti et ventriculis contenti, ut fcilicet hac ratione materies peccans vel abundans per nares educeretur: ab eo tamen inde tempore, quo ipfum corpus humanum inves- tigari coepit, fabricá corporis nostri tunc melius cognità, omnis quidem. de. nervorum Olfactorio- rum cavitate et functione excretorid evanuit, opi- nio (1), ast vero non potuit quoque non, quin primum par, ob ejus discrepantem fabricam , Cae- teris. nervis. molliorem, ex materie pultaria. fere folummodo conftantem , ut et ob defectum meury-: lematis a plurimis tunc temporis fcriptoribus inter: nervorum numerum non reciperetur. shsvib "Dein vero examine accuratióri 3b: áliis itititus: to, patuit, nervos primi paris. formare. ganglion: I z HÖGA e mia esan (1) In foetu jam matüro Hedi nervòfum” Olfáctoriórum adi: vitas non amplius detegatur, in hotiinis tamen düetamiórphófi- bus datur periodus, quá nervi Olfactorii: revera canales: cons: ftituunt; in embryone fcilicet g menfium llo 'cavos, invenit Soemmering, ita quidem, ut per illos etiam ventriculi a&re jnpleri potuerint, Cfr, J. F. Meckel; Beyiräge zur Kod Med Andi. M Basd,l Heff, p. 37. — £09 PHYSIOLOGICA. , in lamina cribrofa osfis- Ethmoidei, atque ex eo násci filamenta nervea, «eaque in membranam na~ rium pituitariam distribui, qua propter primum par Olfactui infervire arguebant , omnemque litem hac ratione optime componi putabant. Neque hanc opinionem prorfus fuisfe arbitra- riam, egregie demonítrare videntur obfervatiories de primo pare pathologicae, quas breviter enarra- re liceat: refert enim. Eustachius Rudius (1), fe juvenem vidisfe, qui jam inde a nativitate OP factu erat destitutus, et in cuius cadavere pat primum haudquaquam inveniebatur, quamque ob- fervationem R olfink atque Magnenus, ejus- modi additis éxémplis j ulterius comprobarunt; cum lis düoque cófvenit illa doctisfimi Oppert ob- fervatio (a), 'de!níuliere quadam , Anosmià com- pletà ^faboraüté:. et' cujus nervos Olfactorios de- fttuctos obfervavit i Hé Dalonus quoque amisfum Oltfactüs -fenfum vidit: ex abcesfu in lobis cere» bri^anterioribus ,'nétvos * Olfactorios comprimente , néc fion Lidder Afiosiiam completam tumore fèir- rhófo 5 piri cprimumo icomprimente, productam , fe Aue testatur MT efti saig pi M 20 Ha- KO pd Sci eider, "T wf cribriformi , p. 118. EC» In Disfért. 4è Pitils Qrgdanicit, p. 16. (3),€(r; Eschricht, in Disfert. de functionibus primi ef. quipti parit in. Qifactorio organo propriis, p. S4. Idem- in Magendii Journal de Phyfologie experimentale et Patho- ligtique , Tóm. Vl 1 'No. $5 p.340. 4 af ) ^ " CQOMMMEN T ATIO c; Harum autem obfervationum ad. nervorum. primi paris functionem determinandam momentum brevi- ter erit dijudicandum. | j ^ Qora: :-Quod fi ad obfervationes memoratas attendamus T iladm animadvertemus , eas , quae, ultimo. loco. at- tulimus, omnes eodem vitio laborare, prouti. fcili- cet earum Oobfervatores tantum de primo- pare, “vel; Jobis cerebri anterioribus mentionem fecerint , neque fermonem inftituerint de ŝis partibus: quae recentiori demum tempore. notabilem: vim- exferere atque efficaciam. in Olfactüs organon luculenter. funt comprobataes etenim. non dixerunt , utrum nervorum quinti paris conditio fana fuerit, . nec: ne: antiquiori namque -tempore functio primi pa- ris Olfactoria a nemine in dubium. vocabatur: et nondum. nervi trigemini cognitio phyfiologica . ne-: que ufus in quatuor fenfus, capiti infidentes , rite. erat: perfpectus. . Facile itaque fieri potuit. ob. prae-. conceptam. jam illam de funetione primi paris Opis. nionem, ut ii, qui propter Anosmiam cadavera. fecuerunt et investigarunt, neglectis aliis encepha li partibus, fe morbi originem atque. fontem in- venisfe putarint, fimul ac nervos Olfactorios ad- fectos , vel partes vicinas alienatas invenisfent. Quod autem attinet ad Eustachii Rudii, Rolfinkii et BARN PblervatiopeS a monens dum, PHYSIOL OG UOA. 9 dum, eas certe ad rarisfimas pertinere ; etenim re- centiori tempore, quo: cadaverum fectiones magna cum diligentia. funt inftitutae, | memoratae condi- tionis historias vix amplius invenimus obferva- tas. (1). i Neque et. hodie quoque defunt exempla, . quae omnino: contrarium. docere videntur: fic. enim M es ry testatur (2), fe quátuor homines. disfecuisfe , qui. per totam vitam illaefo. Olfactu. fructi erant , et quorum tamen nihilominus nervi Olfactorii cal» lofi- deprehendebantur. ^ Cum hac. etiam fequens convenit obfervatio degenerati utriusque hemisphae- rii cerebralis, falvo tamen odoratu: non folum -ad eflluvia fortiora. et ítimulantia, verum- etiam ad odores .fubtiliores et magis fugaces (3). Beclard quoque tractavit aegrum (4) , amau- rofi laborantem, et doloribus fupraorbitalibus vexa- tum, falvà tamen per vitam omnis Olfactüs functione: post mortem fectio cranii docuit, utrumque lobum cerebri anteriorem , fcirrhi inftar n induratum , nervos ipfos Olfactorios horumque pe- ,dun- rå C Ci Eschricht, in Disfer, p. 6. et apud Maie die, Ll c p 347. " - C2) Cfr, Histoire de l'AAnatomis et Chirurgia par Portal, Ill. p. 603. |. 3) Cfr. M, Ramon apud Magendte, i C Tom. f No. 2, p. 174» (4) Cfr, Magendie, | é Tom V, No. 1 et2; p 17 fqq. ` á ío COMMENTATIO dunculos vix reperiri, quippe qui in masfam duram scirrhofam erant commutati, et ad narium usque cavitatem producti, laminamque osfis eth- nióidei cribrofam plane deftructam. - Ex dictis itaque patet, obfervationibus ' hisce , . quales proftant , Pathologicis ,: nos non duci posfe ad veram et omni dubio fuperiorem de primi pas ris functione conclufionem. . Hinc nuperrime repetita est quaestio de' ner- vorum Olfactoriorum ufu et functione , praeci pue quoniam Magendii experimenta docere vi- debantur, nervos primi paris vix ullam in OL facetus fenfum habere efficaciam. Ut autem" horum. experimentorum argumenta rite dijudicare .valea- mus , ea fequenti s ii nig ostii ne: cesfe est. | "m^ M $. .3- Ma gen Fi ii experimenta in ner yos, 5 Olfactoris à. E In "Cane duodecim meénfiünt; ablatà' párte 'an- teriore' cranii, denudabantur nervi Olfactorii, qui, licet. punctione irritati; vel. ,ammoniá liquid ten- tati, fefe plane infenfiles probarunt;, fed fimul. ac primuim ‘guita attimonine:: liqdidáe:- Jatéralitér' de- flueret in laminam osfis ,Ethmoide : cribrofüii , "bis que tetigisfet filamentum nerveum, ; a rimo Opthal- fi toot M. umoT > J ,Dibunoga. TO (Wi C) Cfr, Magendie, 1. c. Tom. IV, No. 2, p. i5) f Hf: PHYSIOLOGICA. T. mico ortum, manifesta doloris figna obfervaban- tur. | | ^H. Jam vero Magendie delevit utrumque ner- vum Olfactorium , qua operatione fe omnem Olfac- tum destructurüm putabat, attamen, non fine måg- na Auctoris admiratione, odoratus fenfus manfit in- teger (ilud credidit faltem Magendie); nari- bus enim acido acetico, ammonià liquidá,' oleo aethereo Lavendulae et oleo Dippelii admotis , evidentia /zn/ibilitatis phaenomena confpiciebantur , éddem' ratione, ac fi nervi primi paris deftructi nón fuisfent, imo ftylus naribus -immisfus eun- dem práeftitit effectum ac in cane intacto. “AI! Siepe humer in” PAafaWo gallo (femina) et. ih Coryo pica "abftulit"ütrdtifqde lobum cere- bralem anteriorem ut et utrumqüe nervum Olfac- tóriutij narium täne cavitas^món folum omnem fervavit'feafibilitatem j fed animata" "efilüvia fortio- ri "evéndetiti ^ modo" "Befcefiérüt 01e 4 01] ! OXV..^In Ahá! Boychas Ma getüdie deftruxit ntrumdué heniispliaérium" cerebrále-fimul cum ner- vis; Olfactotlis ^ vixit- 4725 "pet Octo dies atque - odorátüm"(feilieet fenfibilitatét at effüüvia' acrio- ri) plide fervavit. "NV, Ut autem fibi perfüadéret Na g'endié, num cMuvià mitiora 'éosdem REER Meng Y huic gandai o > cuju us a rdefrogii alicia sten nervum Ol. BIO 7 et nihilominus tamer animal nof modo efflu- 12 COMMENTATIO efüluvia acria jam memorata percepit, fed et mitio- ra, uti carnis, licet papyro bene involutae. Mo- nendum vero, ipfum Magendium huic experi- mento non multum babere. fidei , quippe quod, fi caro, infcio animali, fuisfet depofita , eam Olfactu non animadvertere. videretur (1). | VI. Ut nunc nervi quinti: paris. detegeret fife tionem , disfecuit Magendie nervum trigeminum in uno tantum lateré, quam fectionem fubito. fe- quebatur narium infenfilitas. ejusdem lateris, -nee que irritationes ftyli. inmisfi, neque. effluvia acria percepit animal. -In altero autem latere, in quo fo- lummodo. disfectus erat nervus Olfactorius, illae- fo nervo trigemino, remanfit effluviorum fortio- rum perceptio fimul cum hujus lateris nafi inte» gra fenfibilitate (2). | . VIL Secuit porro nervi trigemini truncum in cuniculis , canibus , felibus junioribus et in. Cavia Cobaya , quo pacto .omnis. odoratus videbatur amis- fus: haec enim animalia adhuc intacta, admoto naribus acido acetico, vel ammoni4 liquidá, ca- put removere. conabantur , nares pedibus fricabant, fternutabant: fecto autem nervo trigemino , iisdem fubítan- (1) Cfr. Magendie, L.c, Tom. IV, No. 2, p. 174. Ait enim: ,, mais fe ne regarde pas cette tentative comme fuffifam- » ment probante, car dans d'autres eircerflancer i] mwa para » manguer d'edorat pour trouyer des aliments, que je — » près de Iui à fen infu.": j^ (2) Cir Magendie, l, c. Tom, VI, No. 45 Pe 344« ! PHYSIOLOGIC 4A. 13 fubftantiis non amplius haec animalia commove- bantur. | | Ex hisce concludit Magendie , nervos ita dictos Olfactorios haudquaquam abfolute | Olfactui in- fervire, fed fenfibilitatem Olfactoriam, imprimis quoad odores fortiores, in nervo trigemino esfe quaerendam , ibique:cum fenfibilitate generali com- mixtam , quoniam fcilicet, post hujus nervi fec- tionem, et narium fenfibilitatem et fimul Olfactum amisfum credidit. Hinc itaque movit quaestionem, quaenam aut qualis foret primi paris functio (1)? Hac autem de re infra $ 7et 8. agemus , dijudice- mus nunc primo, quida Magendi o , in experimen- tis de nervo Olfactorio, revera fit demonflra- tum. $ 4 Recte monet doctisfimus Eschricht (2), Ma- - gendium quidem nervum olfactorium fenfibili* tate generali destitutum obfervasfe, neque, licet nervus primi parís tangeretur, pungeretur, om- nique, qua potuit, violentid adficeretur, ulla fen- fibilitatis figna dedisfe, ut et, prorfus defítructis utro- (1) Cfr. Eschricht, apud Magendie, 1. c. p. 345. et Tom. IV, No, 2. p, 175. Magendie, Précis elementaire we phyfiologie , Tom, I. p. 123. (2) Cfr, Magendie,l, c. Tom. Il. N, VI, N^«4, p. 350. faq: 14. COMMENTATIO. utroque cerebri hemisphaerio et nervo olfactorio , non o/factum, fed membranae pituitariae ə quae narium cavitatemj investit , /ez/ibilitaterm eandem manfisfe. ac ante nervorum. olfactoriorum fectionem : etenim fübflantiarum volatilium efluviis acrioribus , uti ammoniae liquidae etc, .valdequam animalia com- movebantur, fecto : autem.. N.. trigemino y deletá- que idcirco nafi fenfibilitate generali, illis eMuviis acrioribus imo et, corrofivis non amplius adfíicie- bantur; hinc tamen nullo modo fequitur, memos ratos effectus olfactui relicto et integro esfe tribuen- . dos , nervumque primi paris vix alicujus ufus esfe in olfactüs organon , uti propofuit Magen die, atque omnem fere hanc functionem N. trigemino in- cumbere (1): novimus enim , nervos fenfuum , uti olfactorios , opticos , auditorios ,' omnes eádem gau- dere naturi, quà, licet omni fenfibilitate generali destituantur, nihilominus tamen notabili fenfibilita- te fpeciali et fui generis fruantur; quam ob cau- fam etiam tantummodo ftimulos fpeciales et deter- minatos percipiunt, neque aliis prorfus incitamen- tis adficiuntur: hinc itaque, quamvis fcindantur, irritentur, vel dilacerentu, nulla fenfibilitatis fig- na commonftrant , ast Vero ftimulum fpecialem lu- cis, fonorum etc. optime percipiunt (2). Ut (1) Cfr. Magendie., Préácis element. dephy[iologie., Tom. I. p 131 et p. Pr bit ^ fint E. | (2) Cfr. infra Cap. II, $ I5, Experiment. II, fub N?, 5; $ 17, ab iniioad Gem. s. b 11.9 PHYSIOLOGIC A. 15 Ut autem.ea, qude diximus , magis eluceant , bre- viter videamus , Io. Num Magendi e probaverit, fecto pare primo, olfactum manfisfe ihtegrum. Il», Num M agendii experimenta monftraverint, fecto IN, "Trigemino , olfactüs fenfum evanuisfe. $5. , Quo ad primam quaestionem: „Quod fi „ad fubftantias , quibus. in fuis, experi: mentis ufus est Magendie, attendamus , ftatim animadvertimus, illum- folummodo probasfe , na- rium fenfibilitatem. generalem remanfisfe post pri- mi paris fectionem vel deftructionem (1); admo- vit fcilicet talia Magen die, quae, praeter proprie: tates odoriferas, etiam alias quam maxime irritan- tes et ftimulantes habebant , quibus. itaque nafo admotis , adeo membranae pituitariae /zzfibilitas generalis. adficiebatur , ut animalia protinus caput removere fluderent, nares pedibus fricarent, fter- putarent m gwe tamen non paberi posfupt tan- phaenomena. quoque obfervantur , fi nares ftimu- lo mechanico, ab omni odore orbato, plumulà V...» titillantur. , Hu- ^y 6t Eschricht, in Disfert. p. 66, Idem apud Ma- gendie; l.c; Tom. Il, N°, 4, p. 449. 36 COMMENTATIO Hujus rei veritatem etiam quotidiana" docet ob- fervatio; etenim , fi odoramentum illud naribus ap- plicemus, ‘quod aquae Colonienfi îs nomine infigni- tur, et per nares fat fortiter infpiremus , fenfibili- ta; membranae pituitariae, generalis adeo incitatur, ut' per concenfum oculi lacrymis inundentur, fed, fi per os et tracheam idem ilud infpire- tur, in haec-organa etiam evidenti ratione vim valdequam ftimulantem exferit, imo tusfim movere valet; manifesto igitur documento, talia efflluvia praeter vim odoriferam , etiam vi fortiter ftimulante pollere,/nec non adhibita a Magendio effluvia ad- modum et vere unice in /ezfibilitatemm narium ge- neraleh egisfe post N. olfactorii fectionem. | Hanc autem experimentorum explicationem in- fringere conatur Magendie ideo, quod fe eadem phaenomena obfervasfe testetur post applicationem olei aetherei Lavendulae.et Dippelii, quae inter Odorifera non flimulantia collocat; aut vero híc de materie adhibita non folum, fed etiam quam maxime de animalium genere cogitemus, necesfe est, in quod experimenta inftituta fuerunt, atque ex hac comparatione, eadem haec phaenomena ab ejusdem fenfibilitatis generalis adfectione oriri, lu- culenter apparebit. Canes enim , ut de plurimis aliis animalium fpe- ciebus taceam , tam mire fubtili fruuntur olfactu , ut.ea, quae a nobis nunquam animadvertuntur et de quorum praefentià -ne. levisfimam quidem habe- | mus P. 4 PHYSIOLOGICA. 17 mus notionem, ad notabilem- fatis distantiam per- cipiant: huic. accedit, quod huic Fivifierlonen neuerer Zeit, 1926, p. 309. | , -)€2) Cfr. Je B. Palletta, in Ludwig, S$eripr. SAIS minor. Tom. III , p. 63; y^y .(8) Cfr. Eschricht apud Magendie, 1, c, Tom, I, n9. $, p. 240. F. Hildebrandt, 1. c, $2998... ER 4 physrYorociCA "HI. Differunt portiones illáe quam maxime frec- türd ; portio: enim-minor mollior fimulque albidiot est, quum contra portio: major magis ruboris fpe- ciem prae fe ferre folet, nec non fibrae portionis minoris, licet numero pauciores, fatis notabili ta- men crasfitie fibras portionis majoris fuperant (1). IV. Quantum denique ` interfit discrimen. inter utramque hanc portionem, docent obfervationes pathologicae , comprobant experimenta ;:plurà ehim proftant aegrorum exempla, in quibus functio mus- cüloruüm masticationis, quos totam quantam por tionem] minorem" accipere. jam vidimus, fervata fuit , fimul cum integritate portionis minoris ; mor- bofe licet adfectá portione majori : etenim , ut unum e pluribus memorem, fectionem "cadaveris inftituit Magendie in Nofocomio Lutetienfi , atque obfer- vavit portionem N, trigemini majorem degenera- tim, imo plane deftruétüms portionem vero mi-- horém integram, falva quoque per vitam omni müseulorum masticationis functione (9). - ^^Sim vero Phyfiologice utramque anc portionem conteniplemur . , miram quantam obfervamus diffe- tentiam: majorem fcilicét portionem per omnes a fa- ^) Cfr. Hitdebrandt, M co Eschrichty i in Disfert, (Y c. p. 26. PY Cfr Eschricht, in Disfert. Je: PUSTBPPER faptisi et quinti paris in facie propriis, p.31 fq. Idemapud Ma g ens die, l, c, Tom, VI, n°. 3, p. 244. Cfr, hujus capitis $ 11, : es COMMENTATIO faciei partes. fenfibilitatem diffundere, portionem Nero minorem musculorum masticationis. nervum esfe motorium , fequentibus docebimur. $ 2. Bellii experimenta in N. trigeminum (1). I. Secuit Dell ramum infra — orbitalem NN. trige- mini in latere finistro , nervum | vero facialem in lae tere faciei dextro; hanc fectionem fecutae funt paralyfis musculorum faciei lateris dextri, infenfi- litas vero completa lateris finistri 5. fectio N. fa» cialis nullum ei fenfibilitatis fignum. ostendit , fed tantum convulfivos motus musculorum faciei , quales vero non confpiciebantur fub fectione rami infra - orbitalis. | | ibd II. In. A(ino fecuit ramum infra-orbitalem lates ris finistri, nervum vero facialem lateris dextri 5 in hocce latere fenfibilitas remanfit, musculi ta» men erant paralytici: in latere finistro deleta erat fenfibilitas , fervata mobilitas. Irritatio nervi facia» lis motus musculorum , non vero dolorem, irritatio | au. (1) Cfr. Charl. BelI,in Meckel, Deutfches Archiy für die Phyfologie, VIIL Band, Il Heft, p. 40r fqq. Idem- in Magendie, l. c. Tom. II, N°. 1, p. 66 fqq. Cfr. Idem, GExpofitions du fyflémo naturel des nerfs j AT. 1825. p. 69 fqq. Cfr. A, Numan, Fee- dirifenykuudig Megazyn, Vol, Ly Part. 3, p. 388 fqq. : PHYSIOLOGICA 29 autem rami. niia siotliitelis : dolores vehementes cie. bof ID. oi 35551 3inosl ;(0) e qoo 2 3 S MIo In. anisi sprofopalgih- ioraa, fose Be tirmümN trigemini fupra —-"orbitalém z do“ lores.;vehementes hac féctioneproducebantur, - fed (upercilipm: fervabat' mobilitatem x quum econtra in alio: aegro. musculus Corrugator füpercilii para- lyticus ‘factus serati,- propter exulccrationemi ^ ràámi fuperioris Ne facialis , quod ulcus ante aurem exi ternam .aderat, —, 0000965 eitdpl : suniu Sq IV. In Afino denudato ramo UNS iddétfhi itis fra- orbitali , huncce ramum attigit 5 § attactum hunc dolores graves infequebantur: fectio . autem rami infra-orbitalis non musculorum motum, fed hujus lateris faciei fenfibilitatem exftinxit, Sectis utroque ramo: infra - orbitali; | fibi. relictum est: áni- ma mal. , Post. hanc; fectionem utriusque. rami- infra« orbitalis, pabulum, Jabiis non:Jamplius excipiebát Afinus , » fed 1 labia. folo imprimebat ,. ut ;;/hac ratione linguae. ope.. pabulum lambere posfet (2). -Monet quoque Bell, fe faepenumero obfervasfe, labis hosce motus. ad pabulum. excipiendum:in 1itroque adhuc latere inftituisfe , fecto licet unius lateris IN. facial (25 qualem peleas etiam. Sch ren memorat (2... Sinos " estitiqi ivm. aiii Hér EO Cfr. Magendie, l. c. p. 71. (2) Cfr. B ell, 1 c. p. 399 et 401 P e (3): Cfr. Infra p Cap. Hf, $ 1. Experiment, T, (4) Ctr. Infra, Cap. III, $ 2, Experiment, II, * 29 C.OUMMENT.XTIO -Hance quoque - N. trigemini fenfibilitatem Cow probavit Schöps (1); fecuit fcilicet in .Cuniculo ramum jinfra-orbitalem;;;: ex qua- fectione' dolores haud ; exiguos;.redundare iexpertus t$: post’ fec- tionem. autem; puncto; vellicato,, vel-ali quaeun- - que: ratione laefo: labio fuperiore j7nulla- inde dó loris. figna obfervabantur , fed. fimul. etiam^ labium non: amplius - porrigebat ;;^ neguè cun" MiP eies motus inftituebat:-âniniat; p ; quales: ;reqüirüntui^ ad pabulum labiis rite excipiendum, «quodque aéitür cum; Beellii obferyatis corivenit, (00^ 0507 p i i .* Dee a í T typt eret nero LETTO 8 fí ; 3 GEFN r$ A9! 18 fiiUTILS i S291 $2 x | d n " ^ - d P ems ^ rra X i i à T a 7 deseen dla ett. o DntEO acwólobeoonüd (rt frs Q;254 2 IHÀJEI509u ed 4 n4 22 FGI 2 i4 EN iJ Pi 4 e . y ^. ~ P " Ld Le "a mr. ^ Tk TY f "Xy m ct py poteet tery pg ' trftg DƏ (11 MEHB TI MOHS rrii AMAA | GELDA I T —-—— "wi LII s e : , - " y » ; ga Ya ern ary etry epntuu & J ` t his GLi Ae Jenis 1z5 (53531 Ao À ow 4) à -Antequam - "autem ' — sta m^ experimenta cum coficlufiórié' eide” dibprimis a pBét Mio: füerà éouiparábiiius , "ut^ ho patto dé idi . dagemus 5: quid: alii^feriptóres de tuj jus nervi fünc- tione expérti fint: Berri dic "nti ide Nic midi, .fecvosido; erento gogodl Stud o doup sis «Po N.i trigemini pertitlere tibae i gs fem - nervorum: it üiétóruit ^ Vegilarium , oni duabus: € fcilicet 'gádieibus ^ "ortorim" ; © quien imprimis -nervi ~ fpinales ' confttuunt ideoque ggk kah 3. elt OO per- Xok /fadpocc eq. ESti RLN (1) Cfr. Mecke ly deci fir. Anats und i Phòfiohd 1927 y N9..3 s. P*.499«« rf gnaminga T e d IP qe eini no Caa Vo rA ` PHYSIOLOGIC/. 3t nava trigeminumr- nervo ^ inni unte "-- lewi} mabiup onmes Hanos DII. Nervum- ait anipe iper: you fen(ibilitater. diffundere , fed ;et ejus ; ramum. infra» ofbitàdlem motui. praeüsfe ftatuit. labiorum j. qualis requiritur ad pabulum excipiendüm , ut et.motus labiorüm ::mastícatorios :perficiendos į viderat enim s féctó ramo infra « orbitali; adig non suiit labiis: hioi pnt (690: e31J9q1 :acitsitten efi muot. omisti.. Taita; 39 pe ga xiber eilan egib. muoibos: murad $ 4 e TISSU (3 ngia m Dine & Que ad primum... ii. oiiaii "Lice libenter" concedamus , "nofi remane- re "dubium, quin portio major omnibus ^ fa- ciei partibus. fenfibilitatém ' impertiat , pot io yë- ra mor mugculorum masticatiónis " ‘nervum fis- tat motorium , " Piong amen dbest, “quin : “ recte monente Doct. Escliticht, Ni 'erigeniisunn nervo fpinali habeamus’ fimilem (3): verüm est, hetvum quinti paris , primo quidem. adfpectu , "hancée fua dere. fententiam. , àst vero, "ut rodde fervo fi iis "m larim e ar d maximum adesfé discrimen mer "td ^ Ys | | pi vum ‘trigeminum ^ iter harfie nérviri finale; 5 FOE 9500" O 5 18 | obfervabitmis : "[U2UDp JAitgntro3orm. £0 UvTSd. £495] 2 C Etes e y ifr; Ch, B ell, aamke du fiis Pasta des nerfs, py 21e '*"4dvI9.. 401153 ' T ch. rx de $2, Experiment; IV. Cf. dnfra, eio. III, * xperiment. I. $ 2. Exp. IL. - Cfr. Eschricht, in Disfert, p. 24 fqq... ET COMMENTATIO -itenim fi; minori, quam decet, curá hancce ex- ploremus quaestionem , nervus quidem trigemi« nus cum fpinali^; convenire: yiZeDitur j; ideo quod düplicem 'originem five radicem /f/mu/et , quarum: áltera, feu'posterior, ganglion efformat, et-fenfi- bilitatis fontem “fistit, altera veró j. feu anterior; gatelio. portionis. majoris: tantum: adhaeret ret mo- tori4 est j-fed muüc omnis: cüm. nervo fpinali con- venientiae fpecies evanescit; inox enim nervi. fpis nalis radix anterior et posterior intime fecum in- vicem conjunguntur, ita ut harum radicum dis- tinctio in nervis.fpinalibus: non amplius detegi queat ,. idemque. nervus et motum et fimul fenfi- bilitatem diffundat , qua propter , laefo vel disfécto nervo fpinali , et motus perit et fenfibilitas. j „Longe autem aliter. res fefe habet in N. trige- mino; hujus enim portiones haud confluunt in unum neryum , qui faciei.et. motum et fenfibili- tatem conciliat , fed omnino feparatae manent non | folum » yerum, .etiam portionem - minorem, vulgo nervo trigemino adícriptam , hujus nervi partem non confHituere fed. ab eo vere diverfam esfe, fupra jam vidimus (1. Hisce etiam. accedit ., quod faciei mobilitas non pendeat a portione minori o fed. ner- vus facialis faciei nervum motorium fistat, quem- admodum “ex ^ praecedentibus: pasfim jam vidimus , quodque fequenti capite - uheri erit comproban- „dum: (Q) Cfr. fuprs; $ ^ * PHYSIOLOGIC A. 43. dum: hinc itaque patet, portionem minorem nibil commune- habere cum faciei vel fenfibilitate vel mobilitate, fed unice musculis masticationis esfe destinatam, ideoque N. trigeminum , tanquam ex ufa portione tantum provenientem, [qe aga nervo fpinali fimilem esfe habendum. » Verum quidem est, portionem minorem arcte Cohaerere cum ramo maxillari inferiori, illamque Simul cum eo exire e foramine osfis fphaenoidei ovali, fibrae tamen portionis minoris cum iis ma- joris non commiscentur, ast quidem filamenta quaedam nervea accipit portio minor a majori eo in loco, quo utraque portio fibi invicem arctis- fime adhaerent, quam ob rem portio tantum minor aliquam cuim nervo fpinali convenieritiae- fpeciem habere videtur: nec mirum; portio enim mis nor, tanquam vere motoria, omnis fenfibilitatis generalis expers est, et tamen musculis opus est nervus non folum motorius , fed etiam talis; bs fimul fenfibilitatem diffundit. [nius OJ Quum itaque musculi: masticationis: nervo ‘pros: prio et feparato fenfibili destituantur (1), fequis tur, ut poitio minor, tanquam musculorum. mass ti- 0) Hujus rei quoque analogiam habemus in nervo facialí et trigemino; etenim fervus faciei motorlus omni destitüitur fenfibilitate generali , (Cfr. infra , Caput. im, $ $,' 4, 5.) ideo que folus fcopó non fufficéret ? huic autem incomniodo pro- fpexisfe obfervamus Naturam, nervum fépararum. fenfilem E facie conftituendo, [ L2 Cc 34 COMMENTATIO ticationis. nervus. tantum. motorius, . aliqua* acci- piat filamenta a portione majori fenfibili , cui tam, proxime adhaeret, , ad. debitum. fenfibilitatis gra- dum- musculis masticationis .conciliandum. (1). .. ..Ex. dictis itaque fequitur, portionem. majorem, quae unice nervum trigeminum conftituit , ideoque nervo fpinali zon fimilem. omnibus. faciei partibus conciliare fenfibilitatem , portionem. minorem. e cone trario exhibere vim motoriam, nec non, utramque portionem . nervos revera diverfos. esfe atque fe- paratos. rasa ~ $5. coi "Quo ad. alteram quaestionem , fcilicet de amisfo labiorum motu amanducatorio , quem D ell fectioni | ramorum infraorbitalium | tribuerat, eam egregie fuis ¿experimentis folvisfe: videtur Mayo (2). Hic enim. fecuit ramum infra- orbitalem , quo fac- to animal pabulum labiis non amplius excipiebat, 'atque iis; inter manducandum , non finé molesti4 utebatur, ast labia tamen aperiri poterant, cujus rei contrarium íftatuerat D ell (3)3 haec. tamen usd (0) Cfr. F. Hildebrandt, L c. Tom, 1V, s 2988. Eschricht, I c. p. 27 fq. 2) Cfr. Anat, and Phyfiol, Comment, ,. Aug. 1822. I» vem (ga. Eschricht, l c. p. 19 fqq. . &9) Cfr. Eschrícht, l. €. 3», PHYSIOL OG ECHA; E. phaenomena ex labiorum amisfa fenfibilitate jure merito explicanda putat Mayo: etenim animal: pabulum .excepturum , ‘illud labiis fentire. nequit y ideoque fe illud non apprehendisfe opinatur, qua propter demum lingua .in auxilium, vocatur... Hanc autem. labiorum mobilitatem. tantum nervo faciali incumbere, fequenti experimento extra :om« ne dubium pofuit laudatus auctor; fecuit. enim. utrumque nervum. facialem, illaefis utroque ramo infra- orbitali: hancce fectionem fubito fequebatun musculorum. faciei omnium ut. et. labiorum perfec- ta refolutio tum ad. pabulum | accipiendum , .. tum. ad quoscunque. alios, motus .perficiendos ,.. quum. certe, fi vera esfet Dellii conclufio , .. quod, Íci- licet. rami infra » orbitales labiorum. motus ad pa» bulum excipiendum 'et manducandum. ducerent , in hocce experimento, illaefis utroque ramo infra» orbitali,. motus. labiorum memorati perdurare des buisfent, qui tamen omnes evanuerunt. post nervi facialis fectionem, | uM N Ast vero quoque Bell ,, bia in utroque lates » re motus memoratos adhuc inftituisfe obfervaves - » rat, fecto licet unius lateris nervo faciali (1). "* Quaeritur itaque, quà ratione fieri potuit, ut, fecto - nervo faciali, ejusdem tamen lateris labia moveri queant Y xig autem ares explicatio PE TTA (2 dt. 0322€ - faci- ES Cfr. fupra, $ 2. Experiment. IV.: Infra Cap. II, » 15 rem I $ 2, Experim, II, — i Ca 46 COMMENTATIO facile in promptu est; etenim fectis , uti mox vidimus, utroque nervo faciali, labia plane refo« luta erant, ex quo patet, Dellium ideo decep- tum fuisfe, quod in omnibus fuis experimentis tantummodo unius lateris nervum facialem fecuerit: fnusculus enim orbicularis oris, tanquam muscu- lus impar, falva hujus parte dimidii, ramos ner- veos ab uno latere accipiens , totus fere manet in- teger, quod in aliis faciei musculis locum habere hequit, ` sit Hoio “Huic accedit, quod contractione partis dimidiae musculi: in latere illaefo etiam musculi pars late- ris paralytici pasfive commoveatur, et hóc pacto fpeciem prae fe ferre queat, ac fi ipfa contrac- tionem fuam voluntariam confervasfet 5 evidenti igitur argumento, ramum infra-orbitalem folum- modo fenfibilitate pollere, fectisque nervo utroque faciali, plane refolvi musculum oris orbicularem aliosque faciei plures, - ideoque omnes quoscun- que labiorum motus unice a nervo pendere fa- cali (1). $. 6. Magendii experimenta in neryum tris geminum (e). ! ..X. Secto in cuniculo nervo trigemino unius la- sdb ! : te. * (q Cfr. Eschricht, le. p. 2r. > (2) Cfr, Magendie, l.c, Tom. IV, N^. s, p. 176 fqq. P - me PHYSIOLOGICA, 37 teris, totius hujus faciei lateris deleta erat fenfi- Dbilitas ; membrana nafi pituitaria., ut et oculi con- junctiva erant infenfiles, neque punctiones neque irritationes. chemicae fubftantiarum.. valde acrium, uti applicatio ammoniae liquidae ad -oculi con- junctivam ulla proferebant fenfibilitatis vel dolorum indicia. Alteri vero oculo inftillabatur parum am- moniae liquidae, atque. fequebantur exquifitae fen- fibilitatis figna, uti motus atque contorfiones va- riae, lacrymarum. fecretio aucta, quum tamen in oculo illius lateris, in quo nervus trigeminus erat disfectus , talia phaenomena non confpiciebantur s oculus fcilicet: erat ficcus et immobilis, iris immo- bilis atque contracta ut.et palpebrarum. nictatio- ne s periodicae. cesfarunt.. . Die fequenti oculus, | cujus nervus trigemi- nus erat illefus., {timulo : ammoniaco |. valde erat inflammatus , - nulla autem inflammationis figna aderant in. alterius . lateris, oculo + fec- tio itaque nervi. trigemini partium fenfibilita- tem extinxit, earumque prohibuit inflammatio- nem. .,,M. In pluribus cuniculis . fecuit Magendie nervnm trigeminum, tum in uno latere tantum, tum in utroque fimul; haecce animalia per. ali- quot dierum fpatium obfervavit atque fequentia annotavit : | 1°. Viginti quatuor horis post N.. trigemini fectioném cornea eyadebat opaca, quae opacitas TT per , Ad S ^^— cOMMENTATIUO! per tres dies valde inctevit; ita üt die 5% eti 6^ co- lorem lac: eum &cquifiverit. : | ilem nüsidorog 4an 2°. Inde a die" fecundo conjünetiva' Oculi üb fiebat et videbatür inflammáta ,^^ materierà- purifor- mem lacteam' cópiofm fecérmeris y palpebrae ini. . mobiles et apertae vel ETE TU geiria: tae erant. pm : E Ne 1 ^$*. Altero post. Kitii die iris quoqué rubra fiebat , ejus vafa fanguine turgebant; denique ac- . cendebatur inflammatio ahud anticae iridis j formabantur. pfeudo- membranae’, > disque - ` ántiea oculi camera impleta est. ' d “Ut autem ‘Magendie fibi perfuaderet opas. citate ifla cornéàe non oriri "ex liujus “or gani continua expofitione: aéri, fecüit in cunicülo tantum nervum facialem ; quà ratione palpebrae reddebantur paralyticae et apertae manebant, fed in ocülo, qui fic per plures etiam dies aéri fuit expofitus , tamen .nulla - corneae Opacitas aut inflammatió obfervabatur , neque iridis, neque cón- junctivae. — "Ut autem ulterius pateret, lacrytia- rum fecretionem , fectione N. trigemini impedi- tam, huic corneae opacitati reliquisque fymptoma- tibus anfam non praebere, totam quantam eripuit M agendie glandulam lacrymalem, et nulla inde Opacitas corneae confpiciebatur , ne octavum qas- dem post diem. | i 4°. Dié octavo post fectionem N. trigemini cornea degenerátür, folvitnr" & féfétotica” fn éen- tro bs La n PHYSIOLOGICA. 99 tto corneae incipit fuppuratio , oculi humores fiunt turbidi, defluunt; et: tandem oculus ipfé-in- tuber- culum *minüs 'redigitür , et in masfam, ex materie alb cafeofà coagulatà conftantem , convertitur. d 75^. Vifüs facultas, fi non omnis” petierit, -pro maxima fallem parte videtur debilitata" et labefië- tatà. ^ Si acu punetetur retina, nulla inde exfür- gunt. fenfibilitatis: generalis indicia (1): feétis utro- que N. trigemino, animal videtur coecum, Mo- tüsque 'ejus funt (ingulátes. ^ Si^ curfaám - inftituit animal, maxilla inferior tefrae innititut; "ut €f, tanquam: vide duce, uteretur. Monet porro: Mà- gendie, motus hosce diverfos esfe ab iis, gud- lesinftituüntur ab animalibus, tantummodo ob mor- bofam oculorum conditionem coecis, illaefo pare "Trigemiro; haec enim animalis tunc adhue mysta- €um five vibrisfarum opé, üt et fenfibilitatis" fáciei cutaneae:auxilio , cürfum dirigere posfant , omnia- que inpedimenta evitare , quüm ë contrà animalia, quorum “nervi trigemini ' disfeeti^ funt, "obftáenta non-animadvertunt neque | evitant;. fed api huic obftaculo ita impingere pergunt, ut demum omnis ` faciei cutis defricetur. - | ' Animal tunc infenfi bile est atque. Coecum , “ne que. et. rumoribus amplius detemretur omnes. fen- iuO occ 19 9:2 .q H .m iab. QM 11217 "Gy Hane ato fentbllicatem retinae etiam in homine obfervavit noster Auctor, Cfr. ejus journal, 1. e. p. 180. ibique in "Nota. qo COMMENTAT EO fus, capiti. infidentes;; tangi et irritari- posfunt; .absque.ut animal illud. fentiat.(1)5: 505. 00: Lingua infenfilis est. in eodem . latere ;-..quo N. .trigeminus disfectüs. est, | et ,. fectis; utroque ^oc nervo., utriusque lateris infenfibilitate laborat , mobilitas autem. intacta remanet; nullus obferya- .tur,gustus, imprimis in linguae apice: iti canibus „€t felibus dependet maxilla inferior ;. iP — „tos musculos masticatorios, . SOnuDoBHMPuMP et 315 fe Secto: uno; tantum | nervo: inatin gein’ „Ore .nafo..et lingua. ejusdem .lateris duit fie; affectiones oriuntur. notabiles ; linguae. pars dimidia: albida. fit, « ejus -epidermis . infpisces- Sika gingivae. corrumpuntur et à dentibus: rece A in | 2 . Credidit. quoque Magendie,i nervi tti- pend fectionem: delere audiendi. facultatem , nad- . ditque, hanc opinionem non prorfus improbabilem .esfe, quoniam. in quibusdam animalium -fpeciebus nervus auditorius; non nifi ex ramulo nervi. tri- gemini conftat (9)... Hujus. fententiae veritás. etiam iron i Nex c) Cfr. Eschricht, in Disfert. de functionibus primi et quinti paris in olfactorio organo propriis, p. 70 fqq. ids 1/2) Cfr. Desmoulins, Lc. p. 357, qui ín Raja nervum Verri nervi trigemini ramum esfe dicit. Cfr, G. Cu- viet, Leçons d'fnat, compar. , Tom. lI, p, 228 et 230. Qui nervum auditorium in. piscibus ad trigeminum pertinere tes. - tatur. "II" LI PHYSIOLOGIC SA. "m sex: Serresii obfervatione dualis , infra me-. ent (a); "- i f Zt : à it EX EA A itaque experimentis- ‘concla- Siit | Magendie, nervum . trigeminum.. magnam "vim "habere in olfactüs K vifus et auditüs organa, fimulque o organon fistere : gustatorium atque. fenfibilita- tis generàlis faciei, nec pong partium , quas petit N. „trigeminus , infervire nütritioni ; Hasce autem hu- jus. nervi proprietates b ut accuratius determinaret , fequentibus experimentis ulteriori. fubmifit exami- ni OE | 3 ^d Mi. Secuit Magendie i in. cuniculo. N. tige- | minum in ipfo cranio ad partem osfis. petzofi pos- teriorem , eademque . pliaenomena, obfervayit ». ac fi N. trigeminum , magis. antrorfum. fecusito. .€0. ITRITCUPT PI M" "temporali. , (ut et perturbatio "nutritionis. oculi non tam infignis Confpiciebatur: nunc enim leviter tan- ‘tum oculi pars fuperior erat inflammata , et opa- citas corneae inde producta tantummodo fegmenti partem füperiorem. minorem occupaber, IV. i Q) Cfr, Hujps, Capitis, s. 20. is E. CENE | (2) Cir. Magendie, L c. Tom, IV , at. riri $01 fag. f 42 .(COMMENTATIO -o IVA Sectoi> Nuitrigemino prope: :ejus originem in ipfa medulla, inter foramen occipitale -magnum et vertebram cervicalem primam, omnis fenfibili- tas hujus lateris faciei omniumque fenfuum erat deleta, ast vero oculi nutritio rite procedebat, neque hujus organi, primis faltem diebus , ulla laes- "io confpiciebatur, quae tamen post dies (feptem , ficer "éviter , incipiebat : : cornea parum erat opa- v, j ét in oculi camerZ antica paucae tantum- "modo pfeudo - -memibrahae "erant formatae. Die nos. "o motiebatut cuniculus tna TV. Secuit Magendie lateraliter medullam Yir "regione cervicis fuperiore, “ inter arcum vertebrae "primae et fecümdae, quam fectionem fequebántür, uti in experimento praecedenti etiam jam vidi imus , "eadem infenfibilitatis. phaeriomena , ae fi N. trigemi- nus ipfe disfectus fuisfet. à oni. "Credidit itaque" Magendie,. ex hisce. experi mentis *concludi posfe , nervum trigeminum, licet E a qaédull4* fectione feparatum : per aliquot adhuc i térporis fpatium propriam. retinere efficaciam i in OTga- "norum "Hutritionem , ut et hujus functionis pertur- "batiófiemr eo ‘citius atque gravius in confpectum -enire 5 ‘guo mnágis in antica parte nervi trigemi- ni fectio fierit inftituita, nec 1 nón huic i nervo dnes-. edt GRG MAOI Hmn MITOA Ga. DH TRG svi i í (1) Ex hoc et fequenti experimente fequi videtur, pertice nis majoris originem, ut dicitur, > duaétentam' eife i | paie fu-. petióré^&olünrarum dorfiffum, 3 4 : ( PH Y STOL OIC FOAM 43 fe: vim peculiarem jab -cal infin: sieran pe ralis vere: T piespes i52, Shea. ei { CIFT ài á -a — 4 s Y " T M e 4 Á d pw AA 1AJ uM 1 | 4) bos. ew $E AA 129772 joi iodh “ Quum e priséédentibus experimentis fimul qho- que arilmadverterat Magendie, fecto pare Tri- gemino , videndi facultatein fuisfe deletam. vel fal tem. labefactatam , fequentia experimenta Anftituenda excogitavit ; ut naturam et functionem nervi. tri- gemini et optici in vi Organo fite distingue. Tet (1). e VEO ! Secto^ in "eünjculo: páre quinto uniüs late- ris, fubito i in oculum immittebantur radii flammae lucentis candelae ; T oculi partes haudquaquam. com> | movebántur: luce fortiori; (d'uné lampe de Ca r- cel, fubito in oculum inmisfa , ‘nihilominus oc partes manebant "Inmobiles: radii hujus. lucis. per lentem ' (loupe) intendebantur , x. ut ux. fortior et copiofior oculum intraret; fed mullum i inde ob- ‘fervabatur fenfibilitatis indic icium. i» NS Ex tenebris - autem fubito luce, Sol. in ‘oculum immisfa, à > Cunicü üli palpebrae claudepa tur ; hagc : au- tem lucis. percep tae pháenomena evidentius etiam -obferyabantur , „quando radii folares i per lentem LBI NT entille) convergerites , in oculum incidebant,. & Qa iha f Ed . . ; AiG i A4 .- is "271 ås aa 2 () €f, Magendie; 1 c. pigor taa? "421144 4 44. COMMENTATIO: -2 VIL Putabat Magendie; calorem | lucis :folaris. hujus eífectüs. esfe caufam; admovit itaque fers rum candens oculis plurium animalium, quorum N. trigeminus erat disfectus, imo per lentem (loupe) radii inmittebantur in corneam et fuper- ficiem; anticam. iridis. attamen: nulla aderant dn- folunimodo falare vim exercuisfe : in | N. opticum P eundemque. non omnem perdere fenüibilitatem pró hujus luminis flimulo , licet N.°‘ trigeminus fuerit disfectus. Hanc quoque. opinionem fequentibus. ex- perimentis ulterius comprobat, a VII. Secto unius lateris N, optico 3 altérius. au- tem nervo trigemino , animalia coecitate. completa adíüciebantur , falva tamen oculi , cujus |. opti- cus in itactüs erat, fed fectus trigeminus a erga lucem folarem fenfibilitate. . , CA. Perforatà ósfis frontalis parte. media fupra- orbitali, fecuit Magendie, acu incurvata , N. Op- ticum in ipfo. cranio , quà peractá fectione., ftatim videndi facultas erat deleta, et, fectis utroque N. optico, completi | laborabat animal coecitate : radii tarnar; bil 1 iunt, $ pes in n aliis experimentis PR MCEUNE à quibus. N. Ópticus erat integer , fed fectus “N. tri» geminus. Hinc'recte monet M agendie, N. tri- 'gefninum non aptum esfe ad lucem , quam maxime licet intenfam, percipiendam ; fed, IN. opticum, tan- tum- PHYsrotoóricue 4 tümmodo pollere illa fenfibilitate fpeciali atque fub- tili , eumdenque nervum quidem aliquid hujus fenfibi- litatis retinuisfe post fectionem N. trigemini, ves rum etiam hancce N. optici facultatem lucem pet- cipiendi pro maxim4 parte inertem fieri, ubi effica- cia N. quinti paris tollitur, ut et nullam ocu- lorumi- nutritionis perturbationem produci post fec- tionem nervorum opticorum, denique nec retinae, neque N. optici irritationem vel fectionem fenfibi- litatis figna generalis ostendere evidentia, quarum. partium infenfibilitatem etiam in homine fe obfer- vasfe- testatur (1). 1879 | X.'In cahe et cuniculis remota parte cranii las terali fimulque posteriori, nec non ablata $ parte: cerebelli; confpiciebantut N. trigeminüs, füpta os. petrófom decurrens, nervusque auditorius, porum dcufticum internum peteüs: uterque nervis tange- bantur, et toties , quoties etiam levisfime tangeba- tur N. quintus, figna exquifitae fenfibilitatis obor- ta funt, quum vero arnimal tranquillum manebat , . tacto, puncto vel plane dilacerato N, audito-. rio, | $. 9. Conciufio. i Quodfi omnia jam prolata experimenta fecum in- do | i Ea "(1) €fr. Magendie, L c. Tom, V, N°, 16t2, p. 39 ° -—— 46, COMMENTATIO- vicem. comparemus, eorumque effectus in animum revócemus , neutiquam dubitabimus , quin. decla- remus ,.N. trigeminum, tanti | profecto in oeconomia animali gnomenti esfe, ut nullus fere. neryus vitae. animalis : queat. excogitari , qui tot ac. tantis fungi, | posfit muneribus : : hujus itaque nervi functio et uti-. litas, experimentorum. habità ratione , fequentibus: breviter;erunt. recenfendae.. | Portio.. minor. vulgo. N. tige nino adfcripta y nervum, feparatum. conftituit , eique, propter funci; tionem .motoriam ,. quam exercet in musculos tem- porales, masfeteres aliosque, maxillam inferiorem, nter manducandum moventes , nomen servi masti- catorii: tribuendum non ; incongruum | habemus s; longe. vero aliud officium incumbit portioni: majos, ri, nervum trigimenum unice. conflituenti , quem- que nervo fpinali. haud fimilem diximus, et eujus. proprietates multiplices. jam magis fpeciatim indi- cabimus. I. Portionem majorem faciei fontem db fenfibiliatis generalis ,. alata experimenta. egregie demonftrarunt; fectio enim portionis majoris om- nium faciei partium fenfibilitatem penitus delevit, ftimulis postea neque mechanicis, neque chemi- cis iterum excitandam. Hanc quoque veritatem ulterius comprobat. Anatome; fabrica enim fa- ciei mollior et fenfibilior pari pasfu ambulat cum N. trigemini ramorum incremento ramulorumque copià aucta; hinc labia, prae aliis partibus , admo- dum PHYSIOLOGICA, 47. dum fenfibilia deprehenduntur, ~: Quis. porro nom noverit exquifitam illam 'conjunctivae fenfibilitatem ,. quà. fit , utne pulvisculum. quidem in. oculum in~ cidere. queat , quin. dolores inde .gravisfimi “percis: piantur, atque glandula. lacrymalis | in; confenfum: ducta, quafi lacrymarum flumine. corpora: hetero- genea depellere. vel. irritantia folvere et. dijuere ftus deat... 28 Respiciamus denique ad Piisi antennas ao ad: Carniyororum et Ruminantium :vibrisfas (2) , ad Fiverrae nafuae nafum , ad. Anferum et Anas» tum rostra (3), ad nonnullorum - piscium: appen- dices digitiformes , quae, tanquam organa -tac- tui infervientia, infignes a pare trigemino ramulós nerveos accipiunt, atque facile portionem hanc ma- jorem faciei neryum fentientem. declarabimus. . II.. Hac- autem. quinti paris fenfibilitate generali adeo organa fenfualia indigent ad debitam functio« nem praeftandam , ut, fecto N. trigemino, vel mor- bofà ratione impedità hujus nervi efficacià, olfactus , vifus, auditus et gustus fimul cum fenfibilitate generali pereant (4), ideoque quintum par, ner- Q) Cfr. Bell, in Meckel, 4frchiy., l. c. p. 402.. we (2) Cfr. Ww. Vrolik, Specimen Anatomico - Zoülog.in, Acan . demia Rheno-Trajectina defevfusm , P- 49» P. 67, 68 et tab, H, fig. 1. | [15] Cfr. Blumenbach, Handbueh der Vergleichende; Anate Gottingae, 1805, Pe 324e ' (4)! cfr. P W. Lünd l c p, 319, Revse Médic., A895. P 901. E 4S. C'OMMENTATIO vorum: olfactoriorum j opticorum et auditoriorum , licet fenfibilitate determinatà' et quafi fpecificà pol- lentium , 4eryus videtur adjutorius, quo fit, ut alter fine alterius auxilio nec odores ; nec lucem > nec fonos legitime percipere queat (1). -TII.-Quo' ad functionem N. trigemini gustato- riam ; hac. de re non omnes confentire videntur auctores; fuerunt enim, qui putarent, linguam a rámo "linguali tantummodo accipere fenfibilitatem generalem , neutiquam vero fapores discernendi fa- cultatem: ^ Magendie: autem “ramum lingualem- gustui praeésfe declaravit y quamque etiam opinionem inter veteres Galenus, inter recentiores Ri- cherand, Fodera, Mayo (2), Hilde- brandt (3), Desmoulins aliique amplexi funt, quaeque et nobis videtur praeferenda, Dicta Magendii fententia huic nititur expe- rimento E "viderat enim, fecto ramo linguali , 19911 lin- (1) In. Talpis-nervus opticus capilli inftar tenuisümus est, magnus et evolutus ramus opthalmicus, qui fimul cum N. op- tico retinam praecipue formare videtur, In Proteo Anguino tantummodo ramus opthalmicus oculum petit, defunt opticus, eculi motorius, trochlearis et abducens; ramus itaque nervi trigemini’ híc fufficere videtur ad tenebras a luce distinguen- das." Cfr. Treviranus, Zermischte Schriften, T. I, P. 159 fq. ' (2) Cfr. P. W. Lünd, L C. p. 315 fq. Magendie, L c. Tom. IIL N°. 4, D. 355. (3) Cfr. F. Hildebrandt, l, c. Toi. Hut $ 1767. * (4) Cfr: Magenudie; Précis Elimént. de Phyfiol, Tom; [, p. 143 fq. 4 PHYSIOLOGICA — 4» ' linguam tamen legitimam retinere mobilitatem , fa- pores autem lingu non amplius percipi; -aliqua ta- men fapores discernendi facultas remanferat in pa- lato , gingivis atque in fuperficie generum interna 5 quae vero etiam deleta obfervabatur in his parti- bus, ita quidem, ut neque materid acri neque cauflicd amplius adficerentur , fi N. trigemini trun- cus ipfe disfectus fuisfet. . Monet autem. Doct. L ünd (1i), ex hocce experimento tantum patere , partium | fenfibilitatem ' vel remanfisfe - vel (deles tam fuisfe, neutiquam vero aliquid . conftitisfe de | gustus praefentid vel defectu , quoniam fcilicet M a- i | gendie .tales. exhibuerat fübítantias, quae prae- cipue in linguae aliarumque partium fenfibilitatem . generalem . agunt. 5 Ast. vero hic eandem, ac in capite de neryo ol factorio vidimus , offendimus difficultatem , eligendi fcilicet tales fubflantias, [quae tantum agunt in gustum , non vero in fenfibilitatem linguae genera- lem: has tamen vix , ac ne vix quidem, dari, uni- cuique facile. patebit, qua propter etiam hic quaes» tionem de fenfibilitate rami lingualis gustatoria ex- perimentis folutam iri, haudquaquam fperan- dum est, | $ 1o. (1) Cfr, P. W, Lünd, l. c. p. $16. D Y Sò COMMENTATIO $ ro. Quae cum ita fint, videamus, num ali, quam experimentorum ratione functionem rami lingualis indicare valeamus. Lingùatn praecipue gustüs or- ganon conítituere nemo fane ‘negabit, linguaes que fàpores discernendi facultatem unice efflca- Ciae nervorum tribuendam esse , omnes libenter coñe cedent; quae fi vera fint, nobis tantum est inqui- rendum, 4 quonam linguae neryo illa fapores dis- cernendi facultas dependeàt:- haec itaque —— jam examini est fubjicienda. Si ad cofnpagem erveam organi gustatorii at- tendamus , animadvertimus , illud organon , in utro- . que ejuslatere, tres diverfos accipere nervos , quo- rum primus Aypoglosf , alter glos/o - pharyngei , ter- tius vero lingualis nomine venire folent. Nervus hypoglosfus et glosfo - pharyngeus lin- guam movent (1), licet nonnulli auctores huic nervo actionem. mixtam tribuant (2), ramus e .contrario lingualis eximie fenfilis deprehenditur ; novimus enim , irritationem nervi hypoglosfi tan- tum motus linguae convulfivos excitare, irritatio- nem vero nervi glosfo - pharyngei contractiones mus- (1) Cfr. Mayo apud Magendie, l c. Tom. HI, N°. 4, P. 355, F. Hildebrandt, l.c. Tom. III, $ 1767. Magendie, JPPrégis Elem. de Phyfiel. Tom. I, p. 216. (2) Cfr. Clar, G. Bakker, l. c, Tom, II, p. 106. PHYSIOLOGICA se füiusculares producere musculi flylo- glosfi et pha» tyngis fuperioris , irritationem autem rami lingira- lis dolores vehementes excitare (t); fequitur inde, fapores distinguendi facultatem prorfus non pende- fe a nervo hypoglosfo, tanquam nervo tantum linguae motorio, atque hoc quoque munus nervo glosfo-pharyngeo non competere, admodum pro- “babile est: pisces enim, ferpentes et Batrachii net- vo hypo-glosfo et glosfo-pharyngeo, ayes nervo hypo-glosfo destituuntur , teste Des moulin s (2), quodque optime convenit cum horum animalium minori linguae mobilitate (3). rè Hinc itaque, fi de nervi glosfo -pharyngei fenfi- -bilitate conftet, atque hic nervus in homine ali- quid ad fenfibilitatem linguae gustatoriam 'confer- te queat, meryus babeatur adjutorius, cujus Ope confenfus formatur linguam inter interque pharyn- gem, fed ramus lingualis, cui prüecipuam 'gustüs partem incumbere fequitur ; ird mérito "Reryus dicitur guszazoríus. Denique nihil obftat, quo minus huic etiam ramo functionem gustatoriam tribuamus; nullus enim cin lingua datur nervus proprius, quem in oculo , aure et naribus offendimus , ideoque ` quafi fponte i C eon- (1) P. W. Lünd, 1 c. p. 816. '€2) Cfr. Desmoulins, i. c. Tom. II, p. 468 ét 474. (3) Cfr. Richerand, Phsfotogie , Tom. IL. $ 127, de Gustu (Editio mona). 2 Da 5e COMMENTATI O coùducimur: ad. gustum. .ramo.- linguali. impertien-- dum il quoniam. nervus. ;hypoglosfus..per| fe. huic functioni infervire. nequit, -atque glosfo -pharyn- geus, fi. conftiterit de. ejus- fenfibilitate :gustatoria', certe pro- parte, tantum. ad gustum. contribuit. ~as: At ,"*. dicat. quis ," rfi vera esfet haec rami i » lingualis, fapores. discernendi, utilitas, etiam. alii Sgi quinti. paris... rami. 5 uti infra - orbitales. caeteri- s» Que, tanquam, ex. eodem atque communi fonte 4» provenientes , . fapores percipere. deberent, ubi E fubflantiae quaedam, hisce, ramis. imponebantür 1 . Quae tamen iis non gustum: referunt y fed tan» .$. tum -dolores -excitant;?^?. Ur J. Verum enim vero, fi attendamüs. e quantum va- irum partium matura atque. functiones. mutentur , „postquam in, organorum fabrica, ad quae pertinent , fe- E infinuarunt ; .objectio. illa: facile .refutatur; ete- nim. mira. datur. functionum . diverfitas earumdem arteriarum in variis organis .fecernentibus „obvia: quantum et difcrimen non invenitur. inter. fen- fibilitatem . brachii. aliarumque corporis partium in- terque, digitorum. fenfibilitatem. tactus y. ab. ejus- dem naturae, nervis , .e plexu brachiali. ortis, ` produetam , quaeque fenfibilitas , tactus tam incre- .dibilem fubtilitatem in digitis accipere potest, ut tactüs organon vifüs locum occupare posfe, ali- quando fit obfervatum ; etenim non defunt exem- pla. hominum, . coecitate ; „laborantium, qui tamen, digitorum ope, varios colores accurate distinguere e- Ul pos PHYSIOLOGICA. 53 potuerunt. Hisce addatur, quod etiam in omnibus nervi trigemini ramulis non eadem prorfus deprehen- datur utilitas ; alia enim incumbit ramo: lacrytali 3 glandulam ejusdem nominis. petenti , alia ramis aliis functio ; quid mirum itaque , ramum lingualem in orga- no, gustui destinato, talem acquirere fenfibilitatis: fubtilitatem, qualis requiritur ad fapores rite distins guendos. eT " Itaque nervus üngnatis merito -fiabeatur. sisi torius; attamen neutiquam negamus, etiam alios nervi trigemini ramulos, palatum, uvulam alias- que oris. partes petentes, fua posfe conferre ad gustus perfectionem. | Hanc quoque rami lingualis utilitatem Anatome comparata ulterius illustrat; in avibus, v. c. Pal- . mipedibus et Scolopacibus: nervi linguales valde evoluti funt, atque in hisce animalibus etiam fübtiliorem gustüs fenfum prae ceteris obfervamus (1) : quo ad Anatomiam pathologicam novimus quoque, defi- ciente lingu; etiam ^N. — —— defi- cere (2). | j PERIG Hujus déniqué i rimi lingoalis functionis gusta- . tóriae veritdtem extra omne- dubium "pofuit egre- gia "illa obfervatio pathologica de homine quo- "o. qui omnia devorabat , nullà habità . ratione 213 ms 231 füb.« (1) Cfr. Desmoulins, l. c. Tom, II; 708. (4) Cfr. C. C» Vrolik, Nieuwwe Verhandelingen vas het in[litunt, ite Decl, , $8 | COÓMMENTATIO! fubftantiarum indolis, cuique omnis deérat gustas, Post. mortem autopfia cadaveris docuit, utrum» que ramum lingualem plane linguae deésfe, neque et hujus nervi vestigia inveniri in palato aliis que oris locis; linguae tantummodo erat nervi hypoglosfus et glosfo - ‘pharyngeus , , Tamo pps li ad occiput reflexo. | | Hinc itaque fequitur, ramum tingualem unice lins guae zeryum fistere gustatorium , inque eo fenfi- bilitatem generalem cum gustatorid conjunctam esfe atque confufam. $ It, IV. Aliam denique, a ceteris longe diverfam functionem praeffare videtur nervus trigeminus , - quà fcilicet partium confervationi praeóst, earum- que. nutritionem moderat (1), in oculo, linguá et gingivis vere confpicuam 3 etenim, fecto nervo. trigemino, partes memoratae corrumpuntur et de- generantur, glandula lacrymalis non amplius la- crymas . fecernit , soptipehrapute nictatio . periodica . ces- (1) Haec autem. efficacia in partium nutritionem non unice tribuimus N. quinto , verum etiam «quam maxime. a ramulis ervi fympathici organorum fenfualium nutritio et confervatio pendent. Cfr. Zeitfchrift für Phys II. Band, 2 Heft, p: 237 fqq. PHYSIOLOGICA./, 5$ cesfat (1) , quae omnia. in ftatu naturali. adeo confpi- rant;ad totius organi machinam illibatam fervandam. Singulare tamen. est, hujus. nutritionis perturba- tionem eo graviorem esfe atque eo -citius in Con- fpectum venire, quo magis. fectio. nervi trigemini in ejus parte antica, ideoque quo magis ab origis ne nervi remota, inflituatur, . | Hanc. denique nervi trigemini utilitatem in. par- tium nutritionem comprobavit obfervatio. patholo- gica, a Doct. Serres communicata (2) , epilep-- tici fcilicet cujusdam , opthalmid lateris dextri la- borantis, fenfim fenfimque in pejus ruentes; cor- nea opaca fiebat atque omnis tandem periit viden- di facultas, dein fenfus reliqui deperdebantur; oculus , palpebrae, narium et linguae pars dextra prorfus infenfiles erant, functionibus. lateris finis- tri plane integris: hisce accesfit adfectio fcorbuti- ca gingivarum , auris dextrae furditas, atque den- tium elapfus. Sectio cadaveris docuit, ganglion nervi trigemini tumidum, decolor, ipfumque ner- eie vum. . i | (1) Haec autem nictatio impedita non pendet a musculorum palpebrarum paralyfi, fed a defectu earum ipfiusque oculi fen- fibilitatis, quae adeo requiri videtur, ut motus memorati in- ftituantur; luce enim fortiori folari in oculum. immisfá , palpe- brae claudebantur, Cfr. Magendie, Prégís Elem. de Phyf. Tom, I. p. 309. (2) Cfr. Bulletin. des Sciences Madic. n°. 1, Janvier, 1825, p. 30: Cfr. Magendie, Fourn, PORC n’. 3.p.302, ibi» dem, Tom, V, n?. 5, p. 335., 36 COMMENTATIO PHYSIOLOGCICA. 'vum, per totüm ejus" decurfüm, ad commisfiu- ram magnam (pontem Varolii) usque in masfam gelatinofam commutatüm: filamenta autem por- tionis minoris omnia fana deprehendebantur, fàl- va quoque per vitam omnis manducationis func- tione. ! m Vidimus itaque, portionem minorem nervum es- fe motorium ,a portione majori vere diverfum 5 por- tionem autem majorem faciei fontem exhibere ‘fens fibilitatis generalis , nec non olfactüs, vifüs et au- ditüs nervum esfe adjutorium , atque praeterea nu- tritioni partium infervire, ejusque ramum lingua- lem exhibere nervum linguae vere gustatorium, ` C A- ELI ~ r4 ' + ‘ ^ € ? wu M^ i f wl are "Y to terit 13 7 Sai & è " f - 1 Sis d - TID d ^ d e ^ La] t bi d "T m [e TAr om 7 " 243 ; ` f : ` - rr ! | kd , eres RT E... : "aid 3i: gr 41 ^ f Chaki auti hu o ^b a w ` HISG nts d s " LI q^ 3 BI f l i fio ait LO £n )154 € p gPsUoT 1:27 £ IIL LY yY rof aiz i i 2. ^x + sf DA «151079 a EEG "d 1r 292. kà iT DA Ay & ) MA Pes Sed 98613 F Art * < d a Y - * P ^* cte Ar Feber b 212252 IX 1211 «creto jme zê is Ht Ji s3 m el f- di ^n 254 t4 Gr Sidi DUR iS ionem 29B;E:NCGEORSV 0n a sce 1 ^al eilaiost p -— bs dt TTE & me - e sA J3 dL wv 444 hd) ub e 144 du Ld 9 dea Fon OGRI 50! n) 3608 x EE "T. i ~ hd kii 2 t , | 1 Jf J nib r . - e "A." j $ 4 - - ; PN a o " I. - > , . s. À iird y i | Id. 19 ERAN ba mono: " Doo, imprimis. nervorum. paria faciem petunt, quorum. alterum , five quintum par , tanquam zeryazn facici fentientem . ex dictis jam agnovimus 5. nunc. ita- que. inquirendum. est. in. alterius s five nervi facia- lis , naturam, quam Bell primus. egregie demon- ftravit, cujusque auctoris e puerimene geile funt indaganda (1). Bei! altas; ea L In Afino.,.. compresfis. manuum ope narium alis » per aliquod. temporis. fpatium. nares claude- bantur ; Dy impedimento autem. hoc, dein fublato. et infi ; í Ta A ÒrAY J'ioud dh | in- * (1) Cfr. Ch, Bell, Lc. nnd ldem epuddgsgadndiej 1 c. "Tom. IH, N*. 1, p. 66 fqq. Ch, Bell, expofitions du fystáma naturel des inerfs , p. 62 fqq. A, Numan, Fee- Artfenije i d 48 & E ksndig Magazijn, Vol. I, Parte 3, p. 338—841. 8 —COMMENTATIO infequente profunda infpiratione, narium alae val- de commovebantur, vicisfim fcilicet dilatabantur et contrahebantur : fecuit nunc Bell unius late- -ris nervum facialeni et' protinus hujus lateris om- nes alae. nafi motus respiratorii cesfarunt, conti- nuo fefe movente alterá nafi alå. Sectionem nervi facialis rulla-doloris figna comitabantür et animal post-operationem facile alimentum adfumere et ede- . re potuit. | | il. Emifit porro..ex Aüno -tantam fanguinis copiam, ut hac ratione interficeretur animal; quum autem Afinus verfabatur in agone mor- tis, durante quo musculi faciei tam activi confpi- ciuntur et quafi convulfive moventur, ad refpira- tionem difficilem et labefactatam | adjuvandam , . fe- cuit Bell in uno latere nervum facialem, et flatün hujus faciei lateris omnes musculi paraly- - fi adficiebantur , quum e contra in latere, cujus nervus facialis illaefus erat, fortius etiam commo- vebàntur musculi, HI. Seéto in Afino unius lateris nervo faciali, nafo lateris illae Bell admovit Carbonatem ame mone, ét motus faciei musculorüm Oobfervavit , quales , inftanté fternutatione , confpiciuntur , uti res. tractionem #lae naf totiusque hujus lateris faciei; in latere vero, ubi nervus disfectus erat, "o etiam admovebatur Carbonas ammoniac, fed, li- cet nervus trigeminus esfet integer; nullos hujus- modi motus obfervavit Auctor. E IV. PHYSFOTOGICA 3OQG CV. In Simia fecto'nervo faciàli unius tantuni lateris , ftatim hujus latéfis-irobilitas illa deléta- erat ; quà fuos animi adfectus tam egregie exprimere vā- lebat, fimulque palpebrae et fupercilia paralyfi adficiebantur, neque palpebrae, licet manus quam citisfime "oculo 'admoverentur, ^aniplius^- claude- bantür; et, quum ad iram incitata , Simia dentes monítrare conabatur , labium lateris, in quo ner vus facialis disfectus erat, ritë attollere nón“ po- tuit, fed hoc PONE in litis Puce ttéheba- tur. 15; V. In Coveipitheco inflituit B ell fectionem nervi facialis in uno latere, quà protinus omhis hujus lateris mobilitas -ita cesfavit, ut iratum ani- mal dentes monítrare non potuerit in latere ad- fecto, fed labium in latus oppafitant tque -— — *traheretur. $ - ud E D “VI In Cane Venetico fecto tarii ETE fier- vo faciali, animal incitabatür ad impetum facien- dum in canem adverfarinm; ^ huie" feopo. quidem fatisfecit, -fed omnis mobilitis faciei hujüs lätet ris, quà Tae Tom — €— "2 ^ -füinéta (,, là face fuit privée de toute papen ; Quüm vero adverfarium fuum dentibus aggredi . é€onabatur, labium lateris, in quo nervus facialis —— disfectus erat , attollere non potuit , fed hoc in latus oppofitum -trahebatur ; quum vero illaefa altera fa- ciel pars conditione naturali gaudebat;': haeé ir utra. 6o 'COMMENTATIO utraque faciei parte tam. evidens diventitas aeu lum. fane hiii adfpectum. deo T -— vw € pnl "T ; - dii acp . e $44 í t HUI 241 rn "2 p SE aisi 9) 24.4 d p r jå » WEIT I m -;Haecce. Bellii experimenta ulterius profecutus est, eorumque veritati fuum adjecit calculum. vit ornatisfimus Schóps, cujus experimenta fequens tibus jam nobis enarranda funt (1). i M s In Fele Schóps fibi propofuerat dipfecare . nervum facialem lateris dextri, prope nervi exitum e..foramine ;ftylo - mastoideo ; attamen propter mo- tus.-vehementiores,.quos inítituebat animal ad; vin- cula , quibus-detinebatur , folvenda , propterque cona- mina.ad effugiendum , fatius putabat auctor , folum- modo in. illum..nervi facialis ramum. inquirere; qui, e glandulá parotide proveniens , fefe per faciem dispergit : fectio hujus nervi dolores produxit , jfi- mulque -palpebrarum hujus; lateris paralyfin. > Os. et nares ,, manuum ope, claudebantur ad respiratio- nem per aliquod tempus impediendam, ut dein hac ratione infpirationes profundiores inftitueren-. tur; remoto nunc obílaculo, os atque nares com- primente, ea, quae viderat Dell, etiam Schó ps obfervavit; ala nafi fcilicet ut et labia finistra motus infljgaghantg qui gontorie expanfioni et con- ; ! ! trace - (1) Cfr. Meekel; Archiv fur Anatomic undi phyfrol, 18275 N9. 3, P» 406. | i PHYSIOLOGIC A. 6t tractioni respondebant, quales vero in latere faciei dextró haudquaquam confpiciebantur. "WIR "Auris quidem dextra mobilitatem fervaverat, fed ni oideti ftii , unum modo nervi facialis ramum, eum- que anteriorem , fuisfe disfectum : non mirum itae que, falvo ramo nervi’ facialis, qui ad aurem abit, etiam incolumem manfisfe auris dextrae mo- bilitatem. - : II. In Cilio atad miaii fecuit Schóps nervum facialem dextrum , prope ejus exi- tum e foramine ftylo -mastoideo 5 nulla evidentia ex nétvi fectione oborta funt dolorum vel fenfi- bilitatis indicia: labium dextrum nullos motus re- fpiratorios inftituere valebat, ast optime quidem labium finistrum. Motus autem labiorum, quo ad pabulum excipiendum , rite inflituebantur (1). Pal- pebrae oculi finistri fubito. claudebantur, fimul ac manus huic oculo admoverentur, vix, ac ne vix quidem , palpebrae oculi dextri; auris quoque dex- tra omnem amifit .mobilitatem, illaefa tamen per omnem hujus lateris faciem fen(übilitate. © III. In. Cuniculo, fecto lateris dextri ramo infra- orbitali, . protinus deleta . obfervabatur hujus late- Tis G) Dextri autem labii mobilitatis, quae remanfit post fec- tionem finistri tantum nervi facialis, caufam pendere fupra jam vidimus a nervi facialis integritate lateris oppofiti, mini- me vero ab efficaciá rami infra- orbitalis motoria. > Cfr. fupra, Cap. It, $ 5. é j tis. fenfibilitas, ^integrá- tamen: mobilitate 5: lateris e contra finistri fecto nervo faciali, hujus lateris teinanfit fen(ibilitas , fed omnis periit partium motus. - Hisce addantür experimenta , quae ipfe inftitui: in plurimis nimirum: animalibüs ; dé quibus infra:fermo erit (1),. ingestà Mice vomicá , vehementisfimas provocavi totius corporis convulfiones 5 fecto jam in hisce animalibus tum uno tantum nervo: faciali, fum | utroque fimul, ea, «quae ^ obfervaverant Dell etSchöps, vera atque manifeste compró- bata habui: etenim fubito post nervorum facialium fectionem musculi faciei immobiles. et quieti con- fpiciebantur ad mortem usque , violenter commotis feliquis musculis, - ! De dolore autem y fectione ibdns nervi producto; €x hisce experimentis nihil certi conftitit , propter tam gravem horum animalium fystematis nervofi ad=- fectionem. ki | Ex iis itaque, quae attulimus, luce clarius ap- paret, nervum facialem faciei motui praeésfe; dif. fieilior autem. est quaestio , utrum huic nervo etiam. facultas partium —fenfibilitatem promovendi fit tribuenda , nec ne: Dell enim nervum facia- lem infenfilem declarat in "fino (2), .quod etiam Schöps «" Q1) Cfr. Cap. V, iG 6, 7, 8 (2) Cfr. fupra, $ 1. Experiment. I, PHYSIOLOGICA. 6 - Seh öps in 'cuniculo «expertus est (1), ast hic vero fectionem nervi facialis in Fe/e valde do- lorificam — testatür (2). . Haec autem experimenta a Fodera (3) et M a: gendie (4), repetita funt, eo cum effectu, ut nervum facialem omnino fenfilem declaraverint , quo niam «animalia fub fectione clamabant ; hanc aute nervi facialis fenfibilitatem in aliis animalibus ob- tüfiorém, in aliis vero acutiorem propofuit M a> &endíe, nec non dolores, fectione nervi facialis productos, multo mitiores esfe testatur iis, qui fectionem aut irritationem nervi trigemini infequun- tur: hinc itaque concludit, nervi facialis fenfibi- litatem in omnibus animalium -fpeciebus forfitan non «andém esfe, ideoque Dell inquifivisfe in animalia, quorum nervus. facialis mitiori gaudebat — fenfiblitate, ^ Hanc quoque litem de nervi facialis fenfibilita- te folvere conatus est M a y o (5), ftatuens , nervum facialem aliosque nervos motorios pollere fenfibi- litate leviori, cui nomen ,, muscular fenfation ” tribuit, quam tamen:in Afino parcam, et vix | [anii ul- (1) Cfr. fopra, $ 2. Experiment. II. (2) Cfr fupra, L c. Experiment. I. ' , . (3) Cfr. Eschricht, in Disfert. de quinto et feptimo pare, p. 35. Cfr. Magendie, l. c. Tom. III, N?, 5, p. 294. - (4) Cfr. Magendie, 1. c. Tom. II, N°. 1, p. 67, ibique in. Nota. (5) Cfr., Anat. et Phyffol. Comment. N9.2, 9ulij, 1823 , p» 4- E COMMENTATIO. ullam. credidit, infignem vero fe: obfervasfe tes- tatur in Equo, Cane, Fele, aliisque. | Hic itaque in labyrintho . quafi verfabamur 5 prouti- fcilicet: obfervationes fefe invicem infirmant , atque. hypothefis. de-nervi facialis fenfibilitate mus- culari (s, muscular fetnfation"). non. tanti. videtur momenti , ut huic, tanquaui ftabili fundamento ,.ex- [lruatur certa conclufio:. auctorum. itaque experi- menta.repetere mihi fuit. propofitum ,. ut hac. ra tione indicaretur, cuinam fententiae calculus > esfet adjiciendus. Huic. igitur fcopo imd elegi Feles juniores toti« - demque : canes, quorum: nervos faciales. denudavi et prüdenter, intactis aliis partibus, ~ disfecui; hanc tamen. fectionenr: evidentia dolorum. figna fecuta funt, ita ut de nervi facialis fenfibilitate fere con- flare mihi videretur. Hanc autem nervi facialis naturam faepius in animo volventi, fimulque tad hujus. nervi originem , ex anteriori fcilicet medul- . lae: oblongatae. parte .provenientis (1), respicienti nec. non.experimenta, praecedenti capite. jam. ex» pofita, in mentem revocanti , non potuit non ; quin nervi facialis fenfibilitas magis magisque dubia mie hi redderetur; etenim; fecto ramo -infra -orbitali vel ipfo nervo trigemino, omnis faciei fenfibilitas ita deleta erat, ut puncti, vellicatá vel alid qua- cunque. ratione. laefà aliquà faciei parte , nulla inde fen- ."Q)Ctr. €l. G. Bakker, Iic. Tom. II, p. ftr. CUNT EINE M E PL TR E —— PHYSIOLOGCICA 63 fenfibilitatis exfurgeret notio; quum tamen, fi per fe" nervus facialis revera gauderet” fenfibilitate ; êti , dolorum “figna leviora inde' óborta” fuisfe debuisfent :'^ qutm ^ itaque - tractatum" egregium Meckelii de nervo trigemino evolvens''at- tendisfem. ad innumeram, quam ineunt, nervus trigeminus. et facialis ahastomofin (1), . non prorfus improbabilis mihi vifa est fententia, nervi facialis? fenfibilitatem" 'omnem : posfe oriri à rier- vi trigemini ramulis , anastomofiti cüm manyi ner- vigfacialis/ineutibus. = nuzu in16í9bD eu jsyu Ut itaque hujus conjecturae ehuna Wind cérem , in tribus canibus; fecto ramo infra- orbi. tali-latéris dextri, ejusdem? lateris ramos majores nérvi fácialis forcipe compresfos ;: disfecui ;; hanc àuütém /compresfionem "et fectionem nulla; ^ne le- | . visti mà quidem ; ; dolorüm vel fenfibilitatis figna in- fecuta funti' econtrario fectio Bervifacialis in la-- tere finistro, illaefo ramo infra “orbitali; 5 fenfibi- . litatem nervi facialis“ luculenter demonftravit. Hinc igitur nervi facialis” fenfibilitátemi ^ fice "efficaeid rami ifrá- orbitalis oap mihi certo certius HM Bin. olas egie ( Ast! guntur percepi unes quum mihi ad manus venisfet' egregia ista doctisfimi E schricht Disfertátió , in quá 'evidenti modo” non folum ea, idit : quae OC Cfr. Meckél, in Disfert. de quiste pare meryorum, Pe Mai 4 gar iV amet» 4 E 66 COMMENTATIO quae ipfe obfervaveram,. comprobantur, fed om- nem. litem .ita.compofitam invenimus, utne: mis nima. quidem. remanferit difficultas ; . hujus itaque feriptoris experimenta pani pangrapho:i 'enarra« bimus; ait Oi cia v: 3t TUTTI (10H CY) "BEL & eiii IVORI «501012527091 '229 EUV Tu fap « ei -I In cuniculo Esc h rich t.denudavit nervum fa- cialem‘ lateris. finistri,:qui, cultro attactus et vel- licatus, dolorum figna et càinaaongsai viarum faciei “produgit. saos T JI. Aperto. cuniculi. cranio j;et fublatà parte. alis quà hemisphaerii cerebralis finistri ,; nervus trigemi- nus iin: confpectum venit, durá meninge tectum, - quem fub dolorum .;acerrimorum indiciis. disfecuit 5 oculus hujus: lateris. inanimus et quafi emortuus vi- debatur, | omnique" fplendore et. fenfibilitate orbas tus, quae omnia.tamen in altero oculo integra remanferant: nérvus facialis in: latere finistro vel- licatus est, atque fpasmi labiorum- femper infeque- bantur, faepius etiam corporis agitationes | ut. et capitis ad latus laefum inclinatio, hit Putavit nunc vir doctisfimus figna. doloris ;; , quae PPA Ge , oriri a nervo trigemino.. nop . plane disfecto, quam. ob rem aliam faciei partium fens fibi- , GU). Cfr. Eschricht, Jl. c..P. 42., Idem apud. Mese tiis, i sa Ca Tom. Vi; N*., 35 P. 253» P ) i 4 Li PHYSIOLOGIC A. 67 fibilitatem? exploravit, fed totum faciei latus fi- nistrum , licet violenti ratione laefüm , nullam fen- fibilitatis fpeciem prae fe tulit; emortuo autem cu- niculo, ex cadaveris fectione patuit , nervum trige- minum prorfus fuisfe disfectum. "Ex hisce; quum fequi videretur , nervum facialem etiam per fe gau- dere fenfibilitàte generali, examini rem denuo fub- jecit. ' II. Aperto cranio, et fecto nervo trigeminó finistro, magis posteriora verfus, quam in experi. hento antecedenti, nulla amplius. hujus lateris faciei ut et oculi aderat fenfibilitzs, ^ Octilus ta- men non tam confpicue omnem fuum amiferat fplendorem , quam in praecedenti experimento : vel- licabatur imo forcipe compriniebatur nervus facialis lateris finistri , "convulfiones inde productae: minus erant vehementes , neque unquam ulta doloris figna oborta funt. In dextro latere , in quo nervus trige- minus erat integer, itidem forcipe comprimebatur nervus facialis, quam laefionem manifesta ‘doloris indicia fequebantur. | IV. Porro incuniculo fecuit nervum trigeminum finistrum , denudavit nervum facialem dextrum 5. vellie cato nervo faciali dextro, acerrimi dolores oborie- bantur: nervi facialis finistri partem anteriorem irri- tavit, fequebantur fpasmi alae nafi atque labiorum, fed nullum, ne minimum quidem, doloris indicium inde confpiciebatur. rritatà vero hujus nervi par- te posteriori, corporis fequebantur agitationes, Ex E 2 his 68 COMMENTATIO his itaque patuit, partem nervi facialis. anteriow rem propter nervi trigemini fectionem, fuisfe. infen- filem ,. partem. vero posteriorem fuam. confervasfe fenfibilitatem : haec autem fenfibilitas incipiebat: eo in loco ,. quo: meatus auditorius, externus &nnipie CIUré ~ , | Ift ; aV. Cuniculi Phi nervo trigemino Anih, fen fibilitas hujus lateris faciei erat deleta; detractio cutis ad. nervum .facialem denudandum haud dolo- rifica obferyabatur y- Íed ubi culter. prope. aurem cutim attigisfet, animal. dolores notabiles perce- . pit; nervus vero facialis dexter. denudabatur fub. vehementi -corporis agitatione, clamoribus ftipata, Vellicatá nervi facialis finistri; parte. antic , nul- , la; fequebantur, dolorum. figna. ..Punctá. vero. nervi facialis, parte fub. meatu auditorio externo ,: ubi etiam . cutis. fenfibilitas non, omnis - „erat exflincta, - evidentia, doloris. figna obfervabantur,,. leviora tamen iis , quae nervi. facialis ad vellicationem feque» bantur. EIda Aa iena a VN * ! i AuTasdon pst eii OREA NT TA . Hisce omnibus. itaque rite indagatis, nervi facia- lis. functionem: atque DEP DEIANA HEO A BR mus. expofitas 5 vidimus enim : Sd. Neryo.faciali , integrå ejus cum: aliis nervis fen- EE EE PHYSIOLOGIC A. 69 fentientibus anastomofi, veram esfe fenfibilitatem eamque haud obtufam, ` | II. Sectionem nervi trigemini delere fenfibilita- tem illorum ramorum nervi facialis , qui ante mea- tum auditorium externum inveniuntur eS par- tem faciei anticam petunt. e ' “TH. Secto licet nervo trigemino, ramos nervi facialis, qui post meatum auditorium discedunt , retinere fenfibilitatem. — Haec autem fenf(ibilitas par- tis nervi facialis posterioris tribuenda videtur 'Ta- mulis nervorum cervicalium, fuperiorum , non fecus ac fenfibilitas nervi faciàlis in^ parte antica de-. pendet a. nervo trigemino. — Ideoque IV. Nervum facialem. per Je infenfilem ftatuimus - eumque omnem fenfibilitatem accipere a nervo tri- gemino et primis cervicalibus (1). Nullum. quoque amplius remanet dubium, quin nervum facialem neryum faciei motorium declaremus; imprimis quoniam ea, quae experimenta docue- runt, anatome comparatá ulterius comprobantur 5 pisces: enim. atque aves, qui faciem immobilem gerunt, «quorumque animi pathemata in facie non exprimuntur, nervo: faciali.etiam destituti funt (2) Excipiantur tantummodo //riges , uti Strix bubo, Strix flammea aliaeque ,,quae revera nervo faciali E33 e e uo ; gau- ^(1). Cfr. Eschricht, l.c. p. 49. P. W. Lünd, 1c. * 342 fqq. Magendie, l. c. p. 253—235). UO ^-(2)'Cfr-'Desmouylins, l. c. Tom. ry p. meet Peli lc p $927. .- TA 7w) COMMENTATIO gaudent: monendum tamen, haec animalia aure. ex-. terna mobili esfe inflructa, cujus musculos petit eorumque motui praeést nervus facialis (1). Novimus quoque , proboscidem elephantis + tan- quam organon tactui inferviens et fimul egregie moto- rium, ramos infignes accipere, tum a nervo trige- mino, tuma nervo faciali provenientes(2) ; Necnon mystaces Luirae marinae, Phocae aliorumque arii- malium-non folum tactüi infervire ,fed et fimul mo- Veri, atque unicuique indaganti etiam patebit, tot ramulos nervi facialis vibrisfarum bulbos petere una cum ramulis, a nervo trigemino provenientibus , quot bulbi inveniuntur (3). Ex hac denique nervi facialis functione movendi omnis exfurgit explicatio, quare, post inílamma- tionem glandularum maxillaium et inde produc- tam compresfionem in nervum facialem, tam fre- quenter paralyfis musculorum faciei oboriatur, Hanc tamen nervi facialis actionem movendi ita intelligendam putamus, ut omnes quoscunque fae ciei motus, five refpiratorios, five cos , quibus anis» mi-pathémata exprimuntur, aliosque plures huic nervo: ttibuamus; quanta enim - conamina, faepe | muse (1) Cfr. Desmoulins, * c. p. 706, ^ (2) Cfr. Bell, I. c. p. $97 et 402. 5 (3) €fr. Bell, Expofitions du fy11dmo naturel die verf , p. S5, in Nota. Hujus argumenti egregia inveniuntur praeparata La- grae marinae et Phecae? vitulinae iu fplendidisfimó ^ mufaeo viri clarisfimi G. Vrolik, PHYSIOLOGCICA n musculi faciei inftituant sin pléuritide | graviori | peripneumonia , vel.aliàd quacunque organorum tho- racicorum laefione ,-ut et»in ipfo mortis agone ad refpirationem ' labefactatam et fere impeditam hac ratione coadjuvandam? memorat nempe Desmoü- lins (1) obfervationem feminae cujusdam; de: ftrüctione nervi facialis in uno latere laborantiss in qua fcilicet, quum in agone mortis verfabatur; hor: ridae convulfiones obfervabantür in làtere faciéi fa- no, quum e contra in faciei latere, cujüs nervus deftructus erat, ne levisfimus quidem motus cofi« fpiciebatur. In cuniculis quoque fnorientibus pro- tinus tollebantur faciei sogvetldtiess leo ac ner- vus fuerat disfectus, | -Monendum vero , hujus nervi efficaciam: non pror- fus voluntati fubjectam esfe, fed etian nonnun- quam involuntaria rátione'posfe exferi; prooti fci- licet iidem labiorum naridmque motus ' refpiratorii obferventur durante fomno profundo et in Bou nibus apoplexid correptis. 1119, ^ Quo ad motüs faciei, qüibüs animi ges ex- primuntur, nihil quoque obftat , quó minus ét hos a nervo faciali perfici ftatügmus ; etenim abundenoz tum est, omnis aninialia, quae , práe éaeteris y añimi pathemata in facié ostendere folent, eo pluribis ier: vi facialis ramulis gauderé , fimulque' niüiltiplicem Te» eum invicem fubire ntm qua fit, ut evidentius JS dag rop- €) Cfr, nad d ba AA l ca p 7614145 TE 2 (t 7% COMMENTI TIO vultum mutare valeant : exemplo nobis fint Sinise} nulla fane animalia tam proxime homini accedunt, tum. converientid fabricae ipfius faciei, tum et ala- €ritate phyfiognomica y: fed. et nulla. quoque dantur animalia, quae homini tam proxime accedunt, quo ' ad. ramorum neryi facialis -copiam innumeramque eorum: anastomofin j quam: Simiae. . Hinc. igi- tur. nervi facialis fectio- in. fimia: efficit; üt! nub la: amplius. pathemata in. facie exprimantur, fé4 . lictá. licet totius faciei fenfibilitate: hinc quoque in Camelo, Equo, Elephatite. aliisque labia majo rem copiam ramorum, a nervo -faciali proveniens . tium, babent ,. quoniam labiis. non- folum appetis tui atque fiti fiat fatis, fed praeterea haec anima» lia labiis.et amorem et terrorem et. iram- indicare loleant (1)... pni Quis porro ignoret, quantum facies , | quantum oculi mutentur , quantum labia moveantur, 'fi canis quempiam ,.. per longum:jam temporis fpatium ab» fentem , iterum gratetur reducem, quae omnia ad= fectuum figna . mox .evanescunt. post nervi facialis ..- fectionem ; hinc in cane hilari, fecto unius lateris nervo. faciali, omnia hujus lateris gaudii figna. ex- ftinguuntur (2): hinc denique.in. cane. pugnante , post nervi facialis fectionem , nulla aderit labiorum contractio, neque et aures posteriora verfus tra» aizasbtv: 1ü 30 uti nc6outolésma siii Bl nasty hen- -i(1) Cfr. Desmoulins, 1. c. p. 764 fq (2) Cfr. Bell, lep €e: p. 400. i-um "oc E EN "co a iR. Lc b. ia PH YSIOLOGICA ^" 73 dientür, éodem licet cumr furore iri hostem irruere obfervetur (1). Talia quoque phaénomerain felibus vconfpiciuntur, "in" quibiüs' tanei et illud fingulare est, duod post feetiotem' nervi facialis "fimul ista facultas deleatür, fonum illum' peculiarem edendi, "quem'deterriti aut profecuti edere folent. - Née minus cim hisce convenit Bellii illa ob- fervatio de duobus aegris , quorum alteri , inter ope- Tàndum, ramum nervi facialis disfecuit , qui abit at angulum oris, quo facto labia fibilandi facul- tatem 'amiferant; alter vero , ulcerationem arte au- rem pasfus į facultatem -amiferat ridendi, imo fub fternutatione hujus lateris faciei motus iiam: - fervabstur (2). ! l Aves, uti jam fupra monuimus , fáciem immobi- Jem:gerentes , etjam in facie nervo moventé desti- «uuntur; dantur tamen quaedam fpecies j quae ner- vo nostro motus gaudent, qui tamen in hisce ad regionem cervicalem descendit atque efficit, ut «hoc in..loco iram annuntiare- valeant ;. hinc: itaque Phaftánus: gallus’ (masculus) , duranté' pugni, erec- tione plumarum cervicalium iram indicat; fecto autem nervo faciali, plumae non amplius erigun- (a dE e o cupio tur, (1) Cfr. Dell, 1. c. p. 401. (2) Cfr. Bell, l. c. Plura alia exempla pathologica paralyfaos musculorum faciei, adfectionem nervi facialis infecutae , refert . J Shaw apud Magendie, l. c. Tom. I, N9. 2, p. 136. ME. Da > 74 COMMENTATIO PHYSIOLOGICA. tur, licet ipfe in pugna haudquaquam minorem ostendat ardorem (1). Neque opus est verbis, quum hujus veritatis testimonia . tam egregia inveniantur; unicuique enim, cui Carnivora, uti Leones. aliaque , obfervan- di fuit occafio atque locus, innotuit, quam. hor- rendum fpectaculum, erectis jubis et capillis cer- vicalibus , haec animalia , prae caeteris ostendere pos- fint, neque amplius hanc rem mirabimur; fi at- tendamus ad diverfam in carnivoris nervi facialis distributionem. Jn his fcilicet rami nervi hujus valde infignes descendunt in cervicem et collum, quales vero in aliis , v. c. ruminantibus , neutiquam inveniuntur. Nervo itaque faciali, per fe non fenfibili, il- lud incumbere officium, ut omnes quoscunque. fa- ciei motus dirigat, ex praecedentibus concludere. posfumus. (1) Cfr. Monzles des ftiences Nat. Tom, VIII, p. 252 fqq. J. Shaw apud Magendie, l. c. Tom. II, N“. 1,p. 80 et $6* CA. a a - C AP UT IV. DE RADICIBUS NERVORUM SPINALIUM. ` Mag gendi experimenta Ci § E $. Celebris bicce naturae fcrutator in canibus fex hebdomadum, denudatá medulla fpinali, dis- fectáque. durá meninge, radices. fuperiores nervo: rum facralium et lumbarium forfice disfecuit , quo facto partes vicinae omnem. amiferant fenfibilita- tem. IL. Disfectis nervorum fpinalium radicibus infe- rioribus eo in loco, quo duram meningem. perfo- rant, obfervavit partium vicinarum paralyfin.mus- culorumque relaxationem , falvà tamen omni fenfi- bilitate, III. éi Cfr. Magendie, l. c. Tom. II, n?. $5 P. 276. n”. 4, p.366, Meckel, Deutfehes atrehiy, 1825, p. 113 ctga faq I 76 COMMENTATIO E IIT. Difectis radicibus nervorum fpinalium füpe-. rioribus et inferioribus, omnes perierunt motus omnisque fenfibilitas, Ejusmodi experimenta fae- pius a Magendio infituta funt in variis ani- malium- fpeciebus, atque obfervationes memoratas egregie comprobarunt non folum >» Verum etiam de- monftrarunt, fectionis effectum prorfus eundem es- fe, five haec in corpofis.párte antica, five in postica fuerit inftituta. IV. Postingestam Nucem Vomicam disfecuit M a- gendie radices nervorum fpinalium fiperiores , et - nihilominus tamen motus convulfivi nuce vomica producti aeque graves confpiciebantur ín partibus fectioni vicinis, ac in omni alia corporis parte, imo eadem violentiá obfervabantur , ac fi nulla radicum fectio fuisfet inftituta. | Abscisfis vero radicibus nervorum cruralium in- ferioribus in uno latere, pedis hujus lateris !fubito fequebatur quies, atque musculorum relaxatío, nullusque, ne levisfimus quidem , motus in hocce. pede amplius obfervabatur, reliquis "licet corporis partibüs gravisfimis convulfionibus afflictis. j V. lrritationem radicum fuperiorum . nervorum fpinalium fequebantur evidentia doloris figna ; do- lores autem multo vehementiores percipiebantur , ubi locus ipfius medullae fpinalis, ex quo radix ortum ducit, tangebatur, nec non hac radicum fu- periorum irritatione producebantur. agitationes muse culorum vicinorum - convulfivae . quae imprimis au* > É j ) E adus GN PHYSIOTLOGIC A. 7 augebantur , irritato ipfius medullae: Pt lo« co. (1). AI. 1 Irritatione. radicum ladain inflitut£ , fortiter et. convulfivé contrahebantur musculi -adjacentes , vix- autem: o doloris figna confpiciebantur; utraque - radicum ferie ftimulo. Galvanico tentata, mus- culorum. contractiones provocabantur,- quae tamem multo : fortiores et: perfectiores . confpiciebantur , fi ftimulus- Galvanicus radicibus inferioribus, ap» pliceretureci ximo vendi t^opiidioibeg: ei mnt 4$ VI. In. cane: otatieni neque. facile . tractan-. do (2); denudatá medulla fpinali in- regione: lum- bari , Sisiéquis ide sakie radices- nervorum. fpi- rigidas .€9. Haud visds est, .» post, irritationem partium, fenálium . mo- tüs indicia oboriri; etenim. .laefà vel irritat aliqua corporis párte , jneitatio haec “ad cerebrum defertur , wnde doloris no- tio3 quo fit, ut jusfu voluntatis, vel étiam nonnunquam qua- f ínvoluntarià ratione in actum. ducantur partes non folum vicinae, verum. etiam. , remotis(imae ,. -quales vero motus Dom amplius obfervantur , intercepta doloris ad cerebrum "a quotidiana nimirum docet 'obfervatio , pulvisculum in ocu- lo illapfum palpebrarum excitare nictationes freguentisti? mas, non quoniam corpusculum heterogeneum nervi facialis ra- mulos ftimulat, quos infenfles avidimus, neque ideo, quod Quinti paris rami palpebras moveant, fed id circo, quod do- loris motione ope seryi fentientis ad cerebrum em, inde N. faetants' in&ítuacur reactio, M - C €2) Duo haecce experimenta per asterico infignis, ab Amico aodai acceperam, qui ipfe Magendium vivifectiones in- fituentem obfervaverát, prolataque experimenta annotavérat. Duo ejusmodi experimenta. fequenti - quóque - — ca- piti, eaque tamen eodem figno notanda curavimus, ^'^^ ^^ 79 COMMENTATIÓ nalium' fuperiores unius : tantam. lateris „cujus tated ris extremitas posterior omnem fuam amifit. fenfi- bilitatem, “ita ut neqüe hujus pünctio , neque feis- fura, neque “ipfa cutis detractio ullam dolorem produxerit? quum vero irritat quacunque alið corporis parte, canis fefe fortiter defenderet, fae cultas movendi pedem infenfilem integra remanfit $ fibi enim relictus” cánis mois inftitüebat folitos. '' -œ VIE. Disfectis in latere” óppofito ejusdem ani- malis radicibus inferioribus omnis hujus lateris pédis évanuit motus, paralytice nimirum pes de- pendebat? ét pasfive protrahebátur, integrà tamen hujus- pedis fenfibilitate ;; punctáà. nempé extremita- te paralytica : valdequam irascebatur animal. " Hüc quoque pertinet Bellii obfervatio Cr): denudatá. fcilicet. medullà fpinali ,. remotaque du- rå. meninge , . irritavit radices nervorum {pinas tium. inferiores y= quam "'irritationem: fequebantut musculorum vicinorum motus convulfivi , quales vero’ non confpiciebantur post irritationem radi- cum. fuperiorum, . | | $2, Cum hisce Ma gendii Belliique experimentis stin ube Suo dada «6 pud iali | pu 1), Cfr. Ch. Belly ddia of, a naw angtomy-of the brains 1309, P, WiL iind yol ic. p.295. Bell, Expofision du. fyr fime naturel des nerfs, Padla de €t p. 22 fq. — PHYSIOLOGICA. 79 pro maxima parte éa conveniunt, quae Schóps inftituisfe legimus (1). .l. In Cuniculo, denudat medullà fpinali, in regione dorfali posteriori totaque lumbari. prae- (cindebantur radices fuperiores ;. hanc fectionem evidentia doloris figna infequebantur,. quae. autem multo graviora obfervabantur, tactà ipfå columnå medullari. | | II. Vellicatio et compresfio radicum, inferiorum do» loris quoque figna atque contractiones musculorum gravisfimas produerunt. Post ultimam Cuniculi ex- fpirationem , irritatis radicibus inferioribus , motus musculares adhuc excitari poterant, quum vero Ta- dices fuperiores nullam amplius irritationis peret tionem ostendebant. - III. In columba fecuit Schó ö ps5, in. regione fa- crali et lumbari, radices fuperiores lateris dextri , lateris vero finistri radices füperiores et inferiores fimul; hancce fectionem ' phaenomena fequebantur. fimilima iis, quae in duobus grucedentitus ex- perimentis ..annotavimus.. lischigTu:. adayi b Monet autem "Schóps utramque ' extremitatem aliquem fenfibilitatis gradum retinuisfe > nec non in cauda integrum fuisfe et motum et fenfibilita- tem G» iio Kis | iunie sbsq sup E E 1) Cfr. Meckel, zfrchiv für Anatomie aud ? Pisfologin Maz , n9. 3, p. 404 fqq. up "je (2) Nec mirum j radicés. enim. tam qui. partem me- dul- 1 é E * s 206 38H SuN ws 21:23 atte KRI oq. a n $ & Y ad "eos" ts ("or reei i.d 4 bi . 4 nisal. he? À €, IE Jais iii ^^ Vidimus iüque Ld UA i omnia 'expe- “Mihi in eo cotivenire ,' quod radices . nervorum : füperiores fénfibilitatem diffündant , inferiores Vero motui inferviant musculorum; remanet autem "quaes- to, ütfum radices inferióres , praeter vim, moven- di, etiam polleant fenfibilitate , quod. im rimis AERAT Shops fiis? experimentis IS "docere. "videtur 0); an Vero dá fadicum | inferiorum fenfibifitas pen- deat ab b 'irtatióne: aliarum. quoque. partium, Pos. terior fententia ' prieftiénda videtur. quoniam | im- aate P primis 'obfervationibus pathiologieis y infra jemo- fañdis ; victum EL et morum et Tenfibili- tatem eparatim poste deleri, quod, certe obfervari non | potuisfet ? t Rus nervorum radix, efficacia 1o H£15 "rw mpat Es eas on rit TEC * £s ^er pet. PPAR SRL RRES | r* «x5 2u0d3509b9592: ssdoub ei: Ssgp. voii smillümi dullae fpinalis ultimam conftituiünt $" disfecári! non potuerunt; propter.canalis facralis. angustiam ; 'Propterque peculiarem ho- rum, neryorum, directionem. fibi, inyicem „ferme: paqUelam, un- de facilis. notus et fendbilitatis explicatio, qui in columbae catdi" eunt relicti: Y quoa kutem“ attinet "ad Herati! 4n utro- que pede iiu fenfibilitatem ,- eam. oriri -ab imperféctá radicum disfectione, admodum vero(imile est, imprimis quo- niam auctor post mortem columbae fe non certiorem reddi- dit.de partibüs-disfectisy quae faünésféctiohis: comparatio cum effectu operae quidem pretium fuisfet;! sos .« p. vef 5€1): Cfr. Supra $2.5 Experinient dI 5: ¿muim 22M 00) 2 =b PHYS OLO GICA, ŝi et Cuniculo adultioribus experimenta repetere; mie- cum conftitui, atque. Magendii- experimenta egregio»'modo' habui comprobata ; 'irritatio -nimirum radicum -fuperiorum ‘dolores "vehementes; imo :cla- mores excitavit: harum aütem fectio ferifibilitatis omnia: phoenomena delevit, > quód: certe. locum babere : non ;potuisfet; : fi radices anticae ," adhuc: dum illdefae petiam ,gauderent fenfibilitate. - v Post. fectiónem radicum fuperiorüm irritatae imo compresfae -funt::rádices: inferiores , atque. eàrum functio: unice. movens mihi egregie patuit; 'eteniin musculi: vicini veliementer convellebantür ,:clátiores | autem nullos, neque ulla doloris figna animalia de- derunt, {b modo“ caute atque omni cuni prudentiá evitarentur partes vicinae: cultello enim. vel ^levi- ter attactà. parte laterali medullae fpinalis fet ra- dice. fentiente viciná,. vehementer clamabant: ani- malia, inprimis:-canes. Evidenti igitur argumento , | | utramque radicem: diver/as agere partes; mec. hó fenfibilitatem: radicum inferiorum haud -manifestam esfe, fed unice pendere a genibus fenfilibus-: fimul Jiiritis: MIR. Riig abUb .«ioaiqi osiipbe M. a (0$. 4 Conclufio. Ex dictis igitur patuit, utriusque radicis ner- vorum, fpinalium- actionem , vere. distinctam: esfe , radices fcilicet inferiores. five ànttcas vim moven- F tem 82 COMMENTATO tem producere, fuperiores five posticas véro parə tibus. concedere ; fenfibilitatem. : Hancce. quoque utriusque radicis. functionem diverfam et feparatam -egregie comprobarunt ob- fervationes plures pathologicae; etenim non defunt aegrorum exempla , qui uniüs lateris fenfibilitate de- perdita laborabant ,falvo tamen ejus lateris omni moti voluntario-(1).. Huc quoque pertinet cafus homi- nis cujusdam (2) ,' qui ,jam a prima juventute cy- phofi.laborans, nulla inde evidentia expertus erat incommoda ad. annum. aetatis usque trigefimum .quartum 5. hoc autem tempore jlapfu ab alto in par- tem .columnae vertebràlis adfectam , amifit faculta» tem movendi extremitates fuperiores , quae rigi- dae. et contortae obfervabantur , integrá tamen om- ni harum partium fenfibilitate. Emortuoautem aegro, anno aetatis fuae quadra- gefimo. quarto, fectio cadaveris de meduli fpina- nali docuit ; 1^. Medullamfpinalem, a foiiis — mage no ad nervum cervicalem. quartum , fanam, 2°. Medullae fpinalis duas tertias partes inferio- res in regione dorfali itidem fanas. 39 Inter hos vero terminos omnem medullam | fpi- (1) Cfr, Bulletin des annonces et nouyelles , 1823, p. 209, Journal Univerfel, des Sciences eruca Tom. 28, 7189. (2) Cfr. L c. Tom. 87,9. 37.. M. Rutlier, apud Ma- .gendie, h c. Tem. 3h n°. 2, p, 173 fqq. 3 E23 $ SEP WUECNUSuuITU--—-—————— ,PHYSIOLOGIECA.- BS fpirnalem' morbofe. adfectam esfe- ad. longitudinem fex vel feptem pollicum 5. haec fcilicet medullae fpinalis pars adeo mollis erat et quafi diflluens ; ut dura meninx tantummodo humore- videretur impleta: radices anticae nervorum, < qui plexus brachiales efformabant, ligamentorum inftar, erant Ccommutatae, dum. radices. posticae materid . me- dullari fibrofA gaudebant, ex . quarum... natu- rali conditione. extremitatum -i fuperiorum : intacta fenfibilitas facile explicatur, ast vero. harum paralyfis: jure merito degeneratis. radicibus anterio; ribus tribuenda videtur: L9; | Huc quoque multum facit obfervatio, a Doct. Collard communicata (1); aeger fcilicet quidam adeo extremitatüm inferiorum paralyfi laborabat, integrá tamen earum fenfibilitate, ut per feptem annos illas movere non potuerit, fedibus quoque uti et urina fimul involuntarie femper diffluenti- bus: post mortem obfervavit auctor, columnas me- dullae fpinalis anticas nervormmque radices: ans ticas degeneratas et emollitas , columnas autem atque radices posticas prorfus fanas, . i Neque minoris argumenti aeftimetur Serre fii obfervatio de homine, complet membrorum in. feriorum atque veficae urinariae paralyfi laboran- te, illaef tamen eorum fenfibilitate (2), - M : Post (1) Cfr. M. Royer Collard apud Magendie,1.c. Tem, - HII, n9. s. p. 157. (2) Cfr. M. Royer, l. c Tom. V, n?. 5, p. 254- "ih D F2 t 34 'COMMENTATIO PHYSIOLOGICA. Póst mortem patuit , radices nervoruti fpinalium ut et medullae columnas anticas in' regione dor- fali emollitas esíe, partemque bnt medingis an- ticam omnino fúngofam. : Ex "omnibus itaque his intelligimus , - radices nervorum [fpinalium inferiores five" anticas moyen= fés'esfe, "non fenfiles ; radices fuperiores five pose ticas! vero ferifiles esfe et non moventes (1). ‘Quod antem attinet ad ea, quae de radicibus nervorum fpinalium potulit Bellingerius, hu- jus auctoris opinio talis mihi vifa est, ut certe feparato capite tractari mereatur; quum autem in definienda "utriusque radicis functione praecipue quoque mentionem fecerit Bellingerius de ip- fa medulla fpinali, nec non fcriptores ,^ experia mentorum habità ratione, haud fecum invicem conveniant, videamus primo , quid de medullae fpi- malis functione - cenfendum fit, ut dein Belin. gerii fententiam de: medulla. fpinali nervisque < ex ea: prodeuntibus: examini. fubmittamus, - "n it } | (1) Conferantur porro Viri Doct. Velpeau; SSTT far ute maladie de.la moëlle epiniàüre, tendant à demontrer l'ifolement des fonctions des.racines fenfitives et motrices des merfs, apud Magendie, l. c. Tom, VI, n°. 2. p. . 188 fqq. 1 f "n 20 GC a Lj 1j i , - .- i ; rii Ti i f d ) T t i repre a " ret i t Ere i kb d "1! j sY á á Jid $ D RE i Ea i TEA v i i A eU apoda IURATI Uu pL ANUS Ur " I6 pou VR A AS M pe os AVR , 4.4 éddv idiki id i > pi * " P^ A 4 "^ -— - IngS10 en uUa gren U TOISILTA 19 . GRISGI d de sus aoth "aono Hom ni mm DE coLunNis MEDÜL/ LAE SPINALIS, ` t d B3 34 Tii c á e À-4 w m I i $ et k iA 1d * - nA aii US BUGAN (RSME D SEY | 258 EIN j jr [53 j| 10] Jij . 3 i $ i ; d : è -idilio) filOI 191.1, SETOS (me | ^ Wr AS. i € — Tween à - i JJ evi l 1 13 di CN 132EJcC 3H TRILI NAS UA LL viu Te [29 * T osi fy OT EST I Ak a nent J35f 8! sasra fni TON |] gieto splubhaii eint v i "9820€ fat áJ RI KTS iub G $ 'TV5] ^ft RI L vi " "rir o D neAxE wes RID $ a S uie : «SITO GPH TUSSA Jo Pu 6*1 In^: 71 : SA ob Í S 30390 IX 151200 3v t US$: OLOHUN Diii: in decise: Medullae ' qi. alis fabrica jim valde inter fe discrepant fcripto- dés, |/qtioque de hujus organi Ie non uid prórfus^ conveniuRt. "Quoad ejus fabricam , ^ nostto' "quidém fufficit propofito, fi ex mente Bichati G)» Gal- dii e] nec "Ron "Laurenceti. Cc». Medullae. Tpinali quituor ‘columnas, duas - fcilicet ` anticas five sbüoisinzles d A postica: ive dor- -uki AS Edo ibis EROR: Eisen, s. Cft uatomie deferiptive ,; Tom. III, p. 129. | 2 €) Cfr, 4adnatemie dü- Cerveau y. Tom. I; p..56 et 62. sjukt Lau. rencet fefe femper, in hominibus adultis , quatuor columnis invenisfe testatur, Cfr, Revue Medicale, 19285.P« 364. . A i See ese S AN ebel S - * & ^ 86 COMMENTATIO fales tribuamus (1). Quoad cognitionem ufüs hu- jus Organi, hancce indefesfis Magendii imprimis belliique laboribus acceptam referimus.. L Etenim *denudatå 'a Magerndio (2), me- dullà fpinali , et prudenter irritatis hujus organi columnis fuperioribus ,' evidentia dolorum figna obfervabantur; columnae vero inferiores irritatae dolorum indicia vix ac ne vix quidem monftra. bant: hanc autem columnarum füuperiorum fenfibi- litatem adeo exquifitam testátur Magendie, ut pars medullae fpinalis fuperior, integumentis licet adhuc involuta, ne levisfime quidem tangi potue- rit, quin gravisfimi inde oborirentur dolores. * [T. IniCuniculo acu irritavit noster Auctor me- ullae fpinalis columnas fuperiores in regione lum- bari, atque clamoribus et contorfionibus dolores fuos gravisfimos indicavit animal: acu autem irri- tatis columnis inferioribus, nulla obfervabantur .dolorum vel fenfibilitatis figna, fed quidem mus- culorum contractiones. ' | * IH, ; Jam. i in Cuniculo denudavit partem PE ASA 4 fpinalis. cervicalem , atque eadem ratione, quà in praecedenti experimento, inquifivit in columnas fuperiores et inferiores eodem cum eventu. T / ! u- ~ (1) Moñéńdum, nos: colufinas medulaé fpinalis anticas et postica denóminasfe, quoties de- homine, 7eferiores et "et füperiores vero, qdócies de 4utimátibus feriiouéia inftitui« ar muys P e 949—219 » " " s 42 Ji g A À k^ a) SU IDM [o5 (2) Cfr. Magendie, I, c. Tom, IIT, N?. 2, p. 159 E bk suoni. ii Ld PHYSLIOL:OG.C A. 87 - Hujus. loci quoque est D ellii obfervatio (1) $ hic enim irritatione columnarum fuperiorum, do- lores excitavit gravisfimos , nullos autem dolores productos vidit —irritatione columnarum . inferio- .Exinde. itaque Bell et Magendie. conclue ferunt. eandem utilitatem ;praeftare utramque; mes dullae fpinalis. partem ,. ac. de radicibus nervo» rum praecedenti capite obfervavimus y fcilicet co- lumnas inferiores motui sauté , fuperiores vero praeésfe. fenfibilitati. |... .- dis .: Haec ; autem |. experimenta ulteriori fubmifit exa- mini vir ornatisfimus- Sc hó ps. (2), eo tamen cum. fuecesfu ,. utin aliam. plane de columnarum functione discesferit fententiam, Hujus itaque. ex- penne fequenti paragrapho enarranda veniunt. estie f odlas] di dene oss ai allyharr -L In: Columba adultiori; fectd columnà inferio- fi dextrá, pes dexter. paralyticus factus est, nite- batur Columba: pede: finistro-:atque. alà dextrá; dextri : tamen. pedis. fenfibilitas integra obfervaba- tars Facultas autem movendi pedem non re- ^ " j .* Jp. Sok .q 9 diit 60) Ctr. Ch B ell, Zee Vs fytine saturi des nerf, P.:22 fq. i : 2e) Cfr. dM eie, Arcis fu PNE d pA iaz " NO 3, P- 393 fqq. Mo COMMENTA TEO diit Ao une quam feqüériti rdie K futfüici hie pu mil cy» Squl mur adios, sofimn u nius oi. esgic 7a! Pdf 'isfeétis ütráque donina imel | fioH , "omiies éX&émitatuti postériortim monis erant deleti, fub ipfa fcctione musculorum convulfiótiés 1 confpiciebantur ; f&d per bidüüm illàefa paii ex. z trémitatüri^ fenfibititas obfervata est j hiscé enim ed vite punctis; "pike *dolófe clástabat cunieulus , qudes que fenfbilitas: enm ad móttéti usüe-illüefa déz- pretiesidebatüri Métüs' "aute quriüsque' Bedis^fion reftituti. font, neque et horum’ ^ fenfibilitas: aham. pasfa est T Gécreitientui, t^ rHaeeo: itaque optinie M a-. gena ii" Belliigüe | &ypcrinsefita:: *confitmant; 0 m TIE" "n ^Colinibi | 31 réfitotis 'arcübus' ertebrarum. dihri Sullam s " fübjacens Sadali denudar cotifpiciébdtiir ; pedes fite" movebat y süjuécnas turalis iis erat fenfibilitas , quae . oce Mig Mee : medullam fpinalem probaviti jam fcalpello Schóps.. incidit (2) columnam medullae. fpinalis. dextram füpetiorémg quo factó, pés. dexter: boringen- do: hon^amplius erat: aptus , :fenfibilitas quidem in... &troque pedes:remanferat ;' attamen:chaeco dn pede dextro: ;dliquomodo "debilitata: videbatur» (3) ; icone. - fion muobsg bupvom nurus poe i) Cfr: Lc, p. 402 f. | Ei: C) Cfr. 1. c. p. 393 fqq. i t Cay Undendm baec" Pedis“ dextri: teutibilitàs ji iac lemia? Q^ num rite disfecta fuit omnis columna fuperior dextra p amcprő i : parte. tantüm? " Cadaveris" feetío VJlfud: Tolvere! poüíistetj (hànc tamen apud citatum Auctorem frustra quaerimus. ¿0i J (6 57 fl. adi —.. c uid PH Y $ POLOG CA. 89 piesis ttti -pédis: derti digitis , eàhimibàg quafi (dal fé! ádFecta p pedem rétráliebat, imo alas move- Jt: Jéviór.ántem "pedis? dextri compresfio nulla fetübflitatis (ena dftendit/néqüe alarum motus pró- duxit, Séqüenti die facultas movendi pedem dex- "tiüm*ládéo erat Cgestitita E úC cóluiba ; licet clau- "diéslis, aaeh übeQtiécalarFdm"ad6kilio currere potue- rit, . Die tertio: facultas utrumqiiépédem' moyendi «dde cera. 'fabefactatà';^ nea:ofiori- oplialanges digito- *füil. figit éÉ extétifae! cóntpiciébanitur , quae au- tem phiienonéta próducebiintür: ni&dullà fpinali ; me- Ohsbiedj ratione éonipicsTi qua- fbaca cónditio- me!jfpotüs: pedis: Gastei ^Ortihesfedierünt , nee non E qiéqie dairi lieet - pene: de. "ilitàti iterum obfezvabantur. sIYs Jn Golumbo. Jasonem (erlatzung). inftituit. $ ch à.p-5.-columae.: ipferioris, dextrae.» curvà acu .. ehirutgica y: qua. Jaefione - peráctaj facultas movendi . pedet dextrum. ditio! "eri Siitani "currere. al Hoi UTC 9800 Y c, potuit. animal e s oidis 5 gi tiri »Lacfo.;autem.. toto ^ latere, (columna. redi et inferiese) : medullae: fpinalis -dextro , motus utrius- sarda sr jn -dJoile3 iba ^. PS mI di demde furi : a. seed 3505425 At. ac C1): ^Hic- propter neglectán cadaveris- Aii ird fa- amus, ütrum.laefio,.curvá acil. peracta eme». columnam in- Mfériorem: dextram: deftruxerit , an pror parte tanum. „Posterior *opinio „omnem weri fpeciem: prae: fe gerity;conferantur modo "experimentum. Let. IL: hujus» ens quae -hujus opinionis veritatem comprobant, uutagl imd Mb rom oTi ^ - 9o COMMENTATIO que.pedis voluntarii perierunt (1)5 columba nam- que alis innitens pedes ambos protraxit, fenfibilitas in utroque pede non erat exílincta, fimo, com- presfis digitis ,, pedes. movit.columba, atque per, fortiorem presfionem alás, uti credidit Sc hö ps5 prae dolore .movit (2). -Die fequenti . nulla ade» rant fymptomata facultatis. movendi "de aliquo- modo recuperatae. V. In Columba porro disfecuit. Er diat fu« periorem dextram atque finistram in regione lum- bari, uterque pes non amplius motus. voluntarios inftituere valebat, aderant tamen in utroque pede evidentia fenfibilitatis indicia (3)5 etenim pedem fortiter compresfum retraxit columba, leviori.tamen | | pres. “i Uhdemim illa etiam pai finjstri paralyfis post taio- hem tantum columnae inferioris et fuperioris dextrae? Ana columna inferiore finistra fimul destructa? Videtur quidem, — Dubia baec accurata cadaveris fectione illnstrari posite $ quae tamen non inftituta est, (2) Hic etiam in dubio verfamur, fectione o dr. unice tollendo , cur, destructá columná fuperiore et inferiore dex- ` 114, good fecisfe fe puravis Schóps, in pede tamen dex» tro adhuc relicta flt fenfibilitas. | (5) Nonne dependit haec relicta in utroque pede fenfibili- tas à colummárüm füperiorum ^disfectione beud- perfecta ?: Ca- "lavéris 'fectio. altitudinem disfectionis | columnarum indicare '"potuisfet. Illud faltém ex nostris experimentis, parágraphis Vi €t VII memorandis, evictum habemus, neque motum, oheigwe 4ecübilitatem prorfus.posfe deleri, fi apama etiam hte rum pars cultro non disfecta fuerit, PHYSIOLOGIC A. DI presfióne pedés nón movebat: die fequenti colam- "bam pedibus ftate óbfervavit Auctor, quos in ini- tio fub corpore fo extenderat animal. WIE. In Cuhiculó disfectis: utraque columna fu- -pétiofe; extremitates posteriores quafi paralyticae reddebantur , fenfibilitas autem non omnis pe- Hit (1); compresüis enim quamvis leviter pedi- boya paralyticis, prae dolore clamabat cuniculus. - Tdem illud "experimentum in columbá inftituit odem cum eventu: monet tamen Schóps, die tertio post operationem facultatem movendi pedes Tn folum rediisfe , yerum etiam animal pedibus incedere potuisfe. ! s£ VII In Columbá juniori , /zci/z regionis lumbaris columnà fuperiore.dextràá, pes dexter fub curfu protrahebatur, cujus quoque fenfibilitas diminuta Obfervabatür 5 motus autem et fenfibilitas pedis fi- nistri erant naturales : fecuit nunc noster Auctor ‘etiam, columnam inferiorem dextram , fymptomata autem in pede dextro non mutabantur, fed. finistri - pedis" quoque fenfibilitas et motus aliquo modo ` Sectà deinde. yer faring finistrå, ftatim pes doin omnem motum ami(it; figna autem fenfibi- litatis in utroque pede remanferaüt (3). -idi oibo suh orta mbMsgI. : deett Sd. 1) Cfr. quae. diximus ad Experimentum HI et V in nota (3). a Q4) Cfr. quae diximus ad Experimentum IV in nota (1). (3) Senfbilitas in pede finistro relicta fátile explicatur èx in- so COMMENTATO; ~ Secta: denique etiam ‘columnå bini figistra, totum: quantam, medullam fpinalem disfectam. credi- dit Schóps; uterque pes paralyticus erat, fed in iis, fenfibilitatis figna per 3 dies.adhue obfer-- ,Vayits 5 pedes enim, fortiter Sampi moyeban- | tur (UD... GO WARR dudo V 4pusd5bbé3 BI. dn, ‘Columba. et Ciniéilo disfecuit ,ütram- qiie columnam. füperiorem. , .intactis. ;columpis. eiit .ferioribus, quo facto omnes extremitatum ;pogte- iorum motus jam, evanuerunt, antequam. -fenfibili- „tatis decrementum potuit obfervar&., so oiib) dn Alia Columba., laefis. columnis, fuperioribus, post 14 dies facultas eundi San. toe d Lr dd it eigóigéi «vom, HOIHu] ÉdiudIOO dl MIU Se -iüdtdcta Colümn4: fuperiore irri mcenia aot | c pedé dextro adhuc ;,vigeret fenübilitas ,: post fectioneti ; colum- „nae, inferioris. et. ¡fuperioris | dextrae , , topi Tasa dir trari potuisfet, quam tamen defideramus. Haec Hague, axpii- ; "tanda videtur a columna! füpérioré déxud "Hon plane DUAL. ^qüóniadi, perfecte disfectis «columnis j jut motus e fenfibilitas rpgepeukboeécesfacesp uon: d10304149b apocr- ni. fiiis Q3 Hic iterum. habemus Tunt ipfam, fecionem, iqua- "em fibi in creditae Obfervator,,. fcopo „haudquaquam, Jespon- disfe ; etenim ex . plurimis experimentis "nobis . perfua um ^ est , perfecte 'disfecrá. meula !fpimaliU ;et morum et fenfibili- -tatem. partium ita deleri , ut extremitátimu'; posteriorum vel ipfa amputzio inflitui queat, absque Big. dolerin sel c fenfibilita- tis. fignis. In. memorato itaque experimento. aut medulla fpi- - malis non plane disfecta fuit, aut radicibus. nervorum fpina- lium, fupra locum disfectionis -provenientibus ,.. metrad expre- mitates posteriores tendentibus, harum. . fenübilitas. sto meyss qui adhuc praesto: erant, tribui. debent, ui inxlidükad Ci) Www | $ "MV ARMES 91 e ica c y 3. os hisce idest concludit Sch ó ps (1), . Omnes quatuor medullae. fpinalis: columnas My pollere, quia, fectà columna vel fu- periofe vel inferiore, und tantuni harüm illaefà, fenfibilitas partium posteriorum remanfit (1). “F. Sectionem columnae five fuperioris five in- ferioris delere partium motüs, quoniám in unà tantufü columna integrà relictà vis nervea fufliciens ad movendum non remanet (3). III. "Senfibilitatem vero integram remanere post unitis columnae fectionem, - five haec fuerit fupe- rior five inferior, quia fenfibilitas minori vi ner- vea indiget , quam ad motus ciendos requiri- ET a mo d IV. Post fectionem' columnarum inferiorum vim nerveam moventem majus detrimentum ' capere , quam post fectionem: "columnarum füperiorum < disfectis enim columnis fuperioribus lente redit mo- vendi facultas 9. quod non accidit post colum- CRIT ESOR. dee) ps quid 7o] "XdyrCfr. $ 2, Experimenta I, II, III, V, VI. (3) Cfr. Experimenta citata. (4) € fr. Experimenta: citata! . (5) Cfr. Experimenta III,/V., VI, VHL - (6) Cfr. Experimenta I et 1I. tte coxa 94 COMMENTATIO V. Columnas denique fuperiores atque inferic-. res habere et fenfibilitatem et fimul vim moven- tem, haneque majorem esfe in columnis inferiori- bus , illam. vero majorem in columnis medullae fpi- nalis: fuperioribus... ins . Haec Schó psii conclufio n i nititur argumentis : 1?. Sectio columnarum fuperiorum fenfibilitatem debilitat (1). 2°. Post fectionem columnarum inferiorum fen- fibilitas major remanet, quam. post fec- - tionem. columnarum fuperioruin (2). 3^. Sectio columnarum fuperiorum delere folet extremitatum motus, qui tamen dein re- viviscunt (3). . 4^. Post fectionem columnarum inferiorum ome nes pereunt motus (4). $ 4. Quod autem ad memorata experimenta attinet, pleraque non omni eå cur4 fuisfe inftituta, quam ipfius quaestionis gravitas atque momentum pos- tularunt, ad fingulum experimentum jam monui- mus; etenim post mortem animalium ,. neglectá | J | e pror- (1) Cfr. $ 2, Experimenta III VII. (2) Cfr. Experimenta I, II, III, VII: (3) Cfr. Experimenta III, V, VI, VIII, (4) Cfr. Experimenta I et II, ue ^ua FOIE S Å gpa c PHYSIOLOGICA 95 prorfus ¿comparatione fectionem . inter interque ejus effectum , non aliter potuit, quin Schóps, fec- tionis ¿naturae atque directionis, quarum perfecta 'cognitio in talibus experimentis fummi omnino mo- menti est, incertus, ex incertis experimentis 'con- clufionem certam derivare haud potuerit: unicuique nimirum, qui vivifectionibus operam dederit, fatis fuperque notum est, talia experimenta inflituere arduum esfe opus atque valde difficile , jn quibus licet ^omnis adhibeatur prudentia, faepe tamem variis:caufis et impedimentis frustrantur obferva- tores, quapropter dubia , inter operanduni obor- ta, unice demum accurati cadaveris fectione pos- funt illustrari; hanc itaque nostrum auctorem om- nino neglexisfe admodum dolemus, prouti "multa dübia, quae pasfim. indicavimus, certe hac ratione clariora fuisfent reddita. ' Quod (i vero ipfam de columnarum functione conclufionem , ex experimentis petitam, perícrute- mur, facile patebit, eam. quoque haud ab omni parte veram esfè; etenim fi utraque columnarum feries et motu polleret et fimul fenfibilitate, etiam post colümnarum inferiorum disfectionem , illaefis — . fuperioribus, licet debiles, 4//gui tamen motus confpici debuisfent, quales vero Schó ps haud- quaquam obfervavit (1). Neque magis de re- licta fenfibilitate post columnarum fuperiorum fec- pj tio- (1) Cfr. $ 2, Experimenta 1 et II. 9 | COMMENTATIO tionem conftitisfe , utrum - fcilicet hacc ferva-- retur colümhis. inferioribus, an :.vero. columnis fuperioribus haud .perfecte .disfectis ... fupra: jam: monuimus (1): hisce porro addatur , quod opinio: a Schóps prolata, de mixta columnarum func= tione, iet analogiae et obfervationibus pathologicis: omnino oppofita, deprehendatur , quemadmodum pos- Sh. videbimus. . $89 (art "oppasqui Netamen haec experimenta oz utilitaté "eut di | deflituta; ex iis enim evictum est , fectionem colum- narum inferiorum ita délere partium motus , ut dein: haud. redintegrentur; fectionem vero: columnarunr fuperiorum per aliquod tempus extremitatum .mo- tus impedire, qui tamen postea redeunt. . e $5. Quae cum ita esfent, quaestionem hanc de co- lumnarum medullae -fpinalis:^utilitate denuo. exa- mini: fubjiéiendam esfe? cenfui, ideoque multa ex« perimenta maximà , qua potui, prudentià'et circum- fpectione inftituenda :excogitavi , quorum: "praeci- pua tamen fequentibus: §§0 vestro: Viri claris(imi t judicio fubmittere mihi» licċat : quod. autem attit - niet ad: animálium. general; jin. quibüs-'capta funt experimenta, haud cólumbas ) adhibui j« quoniam “in iis, propter profundioreni: columnae : vertebralis fi- tum (1) Cfr. Experiment. IDI V, IViusmissqu.cd20.02x10 ` PHYSIOLOGICA^ gr. tuin, musculis undique altius cinctae , nec non ob . niedullae fabricam fubtiljorem , ipfa inquifitio plu» - ribus obnoxia est incommodis. - -In canibus vero et cuniculis. junioribus, 4 ve! 6 hebdomadum , rés melius cedit: in. cuniculis inqui- fitió illa non valde difficilis est, proptere? , quod haec animalia minori -vel obtufiori feníibiliiare prae- : dita videntur ; narique ; durante fectione ; five. cutis ; five musculorum , five arcuum 'veriebratium ; ples rumque-non clamant», fed. fetis tranquilla manent; « dum. canes. validos - clamorés : non folum edunt; verum , propter dolores , valdequam. contorquentür : canalis autem -vertebralis in. canibus amplior de- Prehenditur ; atque | durs meninx majorem fiamoyis p. culis ,. quibus picit ut non x folum. ficilius, absz: . que ulla medullae fpinalis laefione, in canibus tol- , lantur , arcus vertebrarum., fed ,. propier : tumidam , magis in hisce. animalibus duram meningem , etiam . haec. melius disfccari. , posit, - ad denudandam me- dullam fpinalem . fine ulla. hujus organi. Jaefione. ciii „Quo, ad. methodum, fequentem .. elegi: disfectis ` integumentis. communibus s- atque: musculis. „cultro a ,Yerrebrarum „arcubus . remotis., forfex fat. firma .- ipter arcum vertebralem unum altérumive introdu- citur , atque hac ratione , disfecando arcus vertebra- les, qui afis nagha , "aicaillie" dpinalis “denu mu | potest, Cavendum tamen ,ne , .durante.operatione , forfex >» inter-medullam.et:arcus vertebrales pofita; Ga. , prop“ 98 COMMENTATIO- propter animalium motus, fubito in ipfam medul- lam fpinalem immittatür, quo infortunio , -quod mihi quater accidit, et labor perditur et fimul omnis conclufio manca evadit, lllud tantum ad- huc obiter moneo, Magendii obfervationem , de motu medullae fpinalis aædscendente fub exfpiratio- ne, descendente vero fub infpiratione (1), etiam nostris experimentis confirmatam fuisfe, nec non medullae fpinalis disfectione fere femper partium posteriorum temperaturam fuisfe diminutam. eid I. In cuniculo denudatá medullà fpinali' regionis dorfalis , nec non ftylo ténui argenteo inter vertebra- ` rum corpora et ipfam medullam prudenter transverfim immisfo, haec paululum elevata est; cultello nunc. "valde tenui et acuto utramque columnam inferio- rem disfecui (2): fub fectione harum columnarum nulla doloris figna, fed quidem graves musculo- rum vicinorum motus . confpiciebantur. Post hanc disfectionem membra posteriora pla- ne erant paralytica , quando fcilicet motus infti« tuebat cuniculus, pasfive protrahebantur, falvå ta- | | Umen (1) Cfr. Magendie, I. c. Tom, 1, n?. 2, p. 200, (2) In meis experimentis femper utramque columnarum fes riem fimul disfecui, ideo, quod difficillime, faltem durante vit, celumnae dextrae et fnistrae limites definiantur, PHYSIOLOGICA. $9 men eorum fenfibilitates compresfis enim pedum posteriorum digitis, femper pedibus anticis au- fugere conabatur, nonnunquam clamabat ani- mal, pedes autem posteriores compresfos mon retraxit, | | ` Vixit per e4 horas, fine ulla conditionis muta- tione; aperto' cadavere, columnae inferiores pfor- fus disfectae apparebant, illaefae vero fuperio- res. | II. In euniculo utramque disfecui columnam ine feriorem in regione dorfali medid, fub hac fece tione graves musculorum vicinorum convulfiones obfervabantur, nulla autem doloris figna nullam- que edidit vocem animal: fenfim penitus disfectá utraque columná inferiori, musculorum convulfio- nes cesfabant, fed fimul ac cultelli acies partem ine- feriorem columnarum fuperiorum attigisfet, vali- dos clamores edidit animal, musculos tamen extre- mitatum posteriorum" haud movebat, licet, prae dolore, pedibus anticis aufugere conaretur. Hac fectione extremitates posteriores paralyticae factae funt, illaefá earum fenfibilitate: compresfis enim .pedis paralytici digitis, dolores percepit animal, pedem vero ipfum non retraxit, Aperto cadavere, columnae inferiores rite dis- fectde confpiciebantur, illaefae vero fuperiores. III, In cane denudatà medullà fpinali, ftylo te- nui argenteo irritatae funt hujus organi partes laterales; clamores edidit animal, atque contorfio- G 2 ^u M i5 6GOMMENTATIO nes /inftituebat ad -effügiendum +: irritatis columnis, inferioribus, musculi vicini fortiter commoveban-. turs attamen. nulli inde dolores percipiebantur. Ag ; drritavi nunc in eàdem. reg ione eodemque ftylo. columnas. fuperiores , quo facto canis vehemen- ter: inco. rasion tum ainos tum: - pos- Non aiin canem, Fin tam àtroces percipien- tem, pedes commovisfe, licet horum motuum cata fa proxima: à columnis fuperioribus haud, depen- deat (1)5 hujus, veritas ut pateret , «IVan eodem cane disfecui 'columnas. inferiores regionis dorfalis: mediae, quá ratione. extremitates posteriores paralyticae factae funt , quae tamen fen- fibilitatem. retinueruht ; irritatis jam, . quoquo 1o- co, columnis fuperioribus , validos clamores , edidit animal,. fimulque pedes anticos ad effugiendum movit, posticis; omnino quietis , ideo, quod co- lumnarum. inferiorum . cum cerebro | commercium fectione - erat. fublatum.... +i -.Disfectis dein etiam. columnis. cé i tota quanta medulla in duas. partes. divifa est; punctis pune acu columnis fuperioribus, pone locum dis- fectionis , nulla motus. vel fenfibilitatis indicia con- fpiciebantur 5. punctis. ejusdem medullae partis co- lumpis-inferioribus, musculi. commovebantur , quie gue motus, irritatione harum columnarum produc- aaa lao.. a ; tis, S Conferantur ca ea, quac. diximus. ad Caput v, $ 1, er. M notas A. ^ ^ - -- Cur qi d» M EMT a AEN. e PHYSIOLOGICA. et , faepe numero adhuc obfervabantur . post -ulti- mam animalis exfpirationem. . fees d Idem illud experimentum in .cuniculo inflitutum,, eundem habuit effectum, "i loD evil gisi L| f Ex praecedentibus itaque experimentis apertum est., :columparum inferiorum fectionem. extremitatuu pos- -teriorum. delere motus , atque harum «columnarum fenfibilitatem ,. fi quà. gaudeant , haudquaquam tą- men manifestam esfe, ut et extremitatum poste- riorum fenfibilitatem, fectione. columnarum. inferio- rum —— deleri :: porro FARGE- etiam. illud has | tamen nihil Seo riitifal ad. ket ;pos- teriorum motus, Hujus- rei veritatem. fequens. ex- .perimentum ulterius demonftrat. . E V. In duobus canibus „denudata est auidulla fpi- , nalis . regionis ..dorfalis: mediae : ~ fibi. nunc relictis animalibus, omnia. maturalia obfervabantur 5. facile enim, .quáqua.: verfus ,. currebant , jacebant , „lac vaccinum bibebant.. .:. AP An RR Disfecui.nunc in utroque cane che infe- |Tióres, quo facto , membra posteriora. paralytica facta funt, quae tamen. fenfibilitatem fervarunt, . Hoc. tempore , utrique. cani. dedi. grana, fex „ pulveris nucis. Vomicae ,; cum. Jacte mixtae;.. „post ‘horae. circiter. ‘quadrantem; conyuliones. vehemen- .tisfimae in. utroque -cane incipiebant, quae ta- . men. folummodo. in musculis. partium anticarum obfer vabantur - quique valde rigidi. deprehendebantur ý a 1 dum - š COMMENTATIO "dum vero musculi extremitatum posteriorum quie- ti erant, atque relaxati: fenfibilitas quoque aucta videbatur, quoniam , leviter digito presfá aliquá parte five coti , five extremitatum anticarum , par- tes hae protinus rigescebant. | , Punctis cultri apice medullae fpinalis columnis fuperioribus , fortius adhuc convellebantur* extremi- tatés anticae, posticis e contrario. haudquaquam commotis, e gles | | — Harum autém convulfionum ^ yehementi4 fenfim increscente, aliquid inexfpectatum accidit j in digi- tis fcilicet pedis posterioris finistri unius tantum canis motus, licet leviores, qpRITA ANE s tam flexorum, quam extenforum. : ! Quum autem per horam 12 adhuc viverent , feme per tamen violenter comamotis partibus' anticis , me facie quidem exceptá , ^ utrumque canet, compresfo larynge, fuffocavi: fub agone “mor- “tis omnes musculi partium anticarum vehemen- tisfime convellebantur, quietis vero et relaxatis fem- per extremitatibus posticis, fi tüntüm motus illi 'Jeviores excipiantur digitorum pedis finistri, "iui jn uno cane apparuerunt. SH — Sectio cadaveris docuit, alteriüs canis columnas inferiores rite disfectas fuisfe, alterius vero tantum columnam inferiorem dextram disfectam , non peni- tus disfectà columna inferiori finistrà , quippe - hujus columnae aliqua párs latéralis erat. illaefas hine itaque etiam omnis exfürgit explicatio , cur, fal- - PHYSIOLOGICA. .19 falvå | aliquá parte columnae inferioris. finistrae , „motus illi, in digitis pedis finistri , obfervati funt. Inexfpectata. igitur haec obfervatio . experimento- rum nostrorum ‘veritatem, luce clarius. confirmat. Ex dictis itaque conftat, "columnas füperiores .unice fenfibilitati |praeésfe , : haudquaquam .; vero motui; etenim fi. verum. esfet, mixtam omnino. co- -lummis fuperioribus- tribuendam -esfe functionem , certe in praecedenti experimento -hisce integris , . earum vi motoriá etiam aliquomodo ,- post ingestam .mucem vomicam, commoveri debuisfent extreimita- tes posteriores, imprimis quoniam fimul evictum habemus, partium motus prorfus haud posfe de- - leri, fi aliquae fibrae motoriae, non rite Hee. faperftites fint, AT $ 7. Cognitd nunc diverfarum columnarum functio- ne revera distinctà, jam finem operi, adeo crude- li, impofuisfem , nifi adhuc quaestio fuperesfet , cur, „post fectionem columnarum fuperiorum, extremitas tes posteriores etiam non amplius moveantur (1). Experimenta itaque illa repetita funt, atque ea, „quae hac de re obfervaverat S chó p s, non fine .magná admiratione confirmata habui, fcilicet fec- | | tio- |! X10 €t; Hujus capitis $ 2; Experiment, V, VI, VII; VUIL 4 1:4 | COMMENTATIO . tionem columnarum fuperiorum non folum delere - fenfibilitatem .extremitatum “posteriorum, ^ verum etiam efficere, ut hae/non amplius moveantur. : Viderat autem Schöps, facultatem movendi extremitates. posteriores post aliquod temporis fpa- "tium restitutam (1)5- illud. tamen obfervare ipfe non potui, forfitan ideo, quod animalia, in quibüs experimenta liaec! de industria inftitii, quaeque omnia intra 94 horarum fpatium jam morieban- tur, vitam ;non fatis diu protraxerint, ^; ^'^ > Ut itaque pateret ,:quibüsnam caufis haec phae- nomena esfent tribuenda, fequentia einen in- ftituta- funt. Vl. In quatuor canibus denudavi picdlun fpi- nalem regionis dorfalis mediae ,' quà peracti, dni- malia rite fefe movebant, currebant atque illae- fam adhuc feafibilitatem indicabant. Disfecui nuc columnas fuperiores fub valido animalium ejulatu et corporis-contorfionibus: post fectionem hanc extremitates posteriores non folum omnem amife- "rant fenübilitatem , ita ut neque harum punctio- ^né; "neque alia qüdcunque laefione, ullo modo "adücerentur, verum 'erianr pedes posteriores non amplius movebantur;' in uno tahtüm cane utrius- que pedis motus leviores inordinati nonnunquam confpiciebantur. — Sub hac itaque conditione ex- tremirates posteriores motus voluntarios peragére ve non 1) Cft. Cujus capitis, $ 2, Experiment, III, Vj VI; VHG PE ga P a aaa SUMAR EROS T PHYSIOLOGICA. “Tog non potuerunt 5 ; ut autem cotiftarét ; ; utrum notus involuntarios perficerent , ideoque^num adhuc vi- geret 'energia movens, quatuor hisce canibus dedi grana fex pulv. nucis vomicae :! post viginti minu- torum: fpatium, fimul ac nux "vomica agere inci- perét, atque convulfiones, a voluntate non am- plius pendentes , crearet , musculi totiüs corporis , ne iis caudae quidem’ exceptis; vehementer con- " vellebantur, ita quidem, ut colümnarenr füiperio- rum fectione convulfiones extremitatür »osteriorüm neque mitigatae fint neque "diniiButze, " 'qùippe quaé per tres et quatuor horas. tum in posteriori "corporis parte,- tum in antica, "eádem cum ve- hementià perdurarunt. — Apertis cadaveribus, éo- lumnae fuperióores rite- disfectié apparebant , illae- "0436 ero i inferiores? 071250129 eE ATOE Bit i VII. Idem hoc experimentum ; in duobus. cuni- culis inftitutum , eundem praebuit effectum, nam- que etiam in his fectio columnarum fuperio- rum convulfiones extremitatum , quae ad mortem usque obfervabantur ,. feque leviores ' reddidit , neque numero pauciorés:. in cuniculis tamen ti- "tius post nücis vomicae ufui convulfiones 'oboiie- bantur, néqüe etiam tam diu vitam e — quam quidem canes, ^ ^" ilir Bass HIS OVIL Cani et eges denudatá ' medullà - fpinali , grana fex pulv. nucis vomicae dedi; li post decem minuta in cüniculo , post viginti quinqué: in cane, totius. corporis convulfiones "4 " " n 16 COMMENTATIO oboriebantur vehementisfimae : ,disfectae funt fub hac conditione columnae fuperiores , nullam tamen inde phaenomenorum mutationem obfervare potui, extremitatibus, tum posticis, tum anticis, aeque graviter, ad mortem usque , convulfis. In cuniculo tamen post fectionem columnarum. füperiorum, pro parvo temporis fpatio fpasmi filebant, mox tamen eádem cum violentid redierunt. -—. Ca- daveris fectio columnas fuperiores omnino disfec- tas, illaefas inferiores docuit. Hinc itaque, ni fallor, concludere posfumus » fectionem columnarum fuperiorum , licet extremita- tum motus voluntarios impediat , earum tamen. mo- vendi facultatem haud. delere. Restat igitur, ut inquiramus, undenam pendeat : horum motuum impedimentum , quod fectione co- lumnarum fuperiorum producitur. E gos Supra jam monuimus , in cuniculo fectione co- lumnarum fuperiorum ,.pro aliquo temporis: fpatio , .convulfiones fublatas fuisfe, licet tamen mox re- .;dierint; haec itaque. motus impediti phaenomena animo volventi mihi non prorfus improbabile nvi- debatur, ea presfioni in columnas inferiores , fectio- - ne, columnarum fuperiorum inductae, omnino esfe tribuenda; hujus: autem opinionis . veritatem out.. . detegerem , fequens experimentum. inftitui, — ; ; IX. ae. sal e PHYSIOLOGICA. 7 IX, In cane et cuniculo denudatá medullà fpina- li regionis.dorfalis mediae, cultri acie non disfecui columnas fuperiores, fed eas. tantummodo modice compresfi, quo facto, ftatim extremitates quafi. pa- .ralyticae factae funt, hae fcilicet . protrahebantur , -neque motus folitos peragere valebant, earum yẹ- -Xo fenfibilitas ,. licet. valde diminuta, non tamen omnis fublata erat. Facultas autem. movendi extremitates postério- fes non ita deleta erat , quin pes , forcipe compres- fus, prae. dolore, aliquomodo, retraheretur ; fortius -etiam .compresfo pede posteriori , anticis ipsius animalia. aufugere conabantur.: Hisce itaque omnibus rite perfpectis non: pror- fus. improbabile videtur ,- presfionem in.columnas , inferiores , productam fectione columnarum. fuperio- rum, caufam esfe, cur motus extremitatum poste- - riorum per aliquod tempus impediantur (1), ex cu- -jus itaque presfionis effectu , fenfim. fenfimque fubla- R to, etiam phaenomena explicanda videntur de recupe- - yatà dein ,quan Schóps obfervavit ,/ facnliae mo- ven- d (1) Hisce accedit, quod in quatuor experimentis, in quibus, fub remotione arcuui vertebralium , forfex infortunate in medul- Jam fpinalem imprimebatur, et in cujus columnis fuperiori- bus tantum levior aderat laefio, pedes femper quafi paralytic facti fint, dum vero obtufiorem rerinuerant ` fehfibilitatem , - quaeque fymptomáta etiam a columnis inferioribus Gimul coms . press mihi pendere,videntur; — . i 108 COMMENTATIO vendi extremitates posteriores , quibiis tamen ex- perimentis, a Schóps obfervatis, 'non multum confidere posfumus , quoniam cadaveris fectione om- "mino destituta funt. q: CU. At? dicat quis, ‘4; quare motus; convul- - », fivi, nuce vomicá producti, citis hunc prés- /,, fiois effectum viacere posfint, quam motüs s foliti naturales, qui tantum : post longius » vel brevius: € fpatium restituti narran- s tee f Hic autem “attendere debemus ad ipfius motüs ' gaturim = ;-eténim vehementisfima illa fystematis ner- vofiactio, motus producens violentos fpasticos , "facilius et “citius impedimentum illud eviacere va- "Jet, qüam actio mitior. motuuin naturalium 5; fa: tendum tamen , hfe fortesfe etiam plurimum facere, "ad motus voluntarios impediendos , fenfibilitatis ex- ftinctionem; fectione columnarum fuperiorum produc- -'t&m, quo fieri potest; ut; hac deperdità ; motus volun- "tarib rite peragi nequeant: post fectionem fcilicet "€olumnarum ` füperiorum < extremitates) -posteriores ""amittunt fenfibilitatem , quo fit, ut animal earum non amplius fit corscium; fequitur itaque, ani- ^Yual partes «haudquaquam novere, . de quarum praefentia nullam habet notionem, licet ^ tamen . eontractionis facultas in musculis remaneat, uti ex . motibus inordinatis ,. post. fectionem „columnarum -fuperiorum. adhuc productis, ut et ex fpasmis post : ingestam nucem vomicam patet, ^ ^ siio 3 purs Ex Pd PHYSIOLOGICA. O 199 Ex nostris itaque experimentis fequentia colligi- muss: | 1°. Columnas. medullae! fpinalis -inferiores organa ` esfe unice motui destinata , easque: manifestá fenfibilitate haud praeditas-esfe. -$^. Columnas /uperiores fenfiles esfe, non vero motui infervirc. :9?. Sectionem columnarum fuperiorum. impedire ` extremitatum posteriorum motus , propter pro- ' ductam in columnas inferiores presfionem, praecipuejvero propter deletam, quae omni- no, requiritur , harum (partium fenfibilitatem, : $ 9. Conclufto. Quae fi omnia perpendamus, nihil obftat, quin. columnis inferioribus vim moventem tribuamus, fu- perioribus vero fenfibilitatem , imprimis quoniam hujus rei veritatem et analogià et obfervationibus pathologicis egregie habemus confirmatam. | Quo ad analogiam e | I. Novimus fcilicet ; cutim eximie fenfilem esfe, non tamen per fe moveri; motus enim, qui in cute plüriniorum animalium obfervantur , unice pro- ducuntur ,panniculo carnofo i fubjacente , quo. homo. tan- 110 COMMENTATIO tantum et fimia deftituuntur (1) dum vero fyfte- ma musculofum miram motuum agilitatem indicat} fimul cum .obtufiori fenfibilitate (2). I. Differt quoque variorum nervorum functio, prouti ex parte antica: vel postica fyfítematis cerebro — fpinalis proveniunt; hinc nervi hypo- glosfi, faciales , abducentes , masticatorii (portio- nes minores) atque oculi motorii^ motui praefunt; hinc accesforii et trigemini (portiones majores) fenfi-- bilitatem diffundunt; hinc alii, inter utrumque li- mitem provenientes, functionem mixtam habere videntur, uti glosfo - pharyngei et vagi (3). III. Radices anticas nervorum fpinalium vidimus motui infervire, fenfibilitati vero posteriores; dif- ficillima jam foret quaestio ; cur et quomodo radix polleret functione feparatá , mixtá vero columma, e qua eadem radix proficiscitur (4). — ^ . His itaque fimul fumtis , patet, diverfas fystematis nervofi partes diverífas quoque et feparatas prae- flare functiones. Quo ,(1) Cfr. G. Bakker, 1. c. I, p. 24. In homine et fimia tas; men hujus panniculi carnofi typus obfervatur in musculo pla- tysma myoide. (2) Cfr. G. Bakker, L c, II, $i 99 » fq. .QG Cfr. G. Bakker, c. II, p, 106, 111. , C4); Hujus quaestionis difficultas etiam increscit, fi me-. , dulia fpinalis habeatur nervorum additamentum , atque post. habitam analogiae rationem nervum fpinalem inter interque ipfam medullam. Cf. G.. Bakker, l.c. II. p. 63 et 65 PHYSIOLOGICA m Quo ad obfervationes pathologicas , etiam his fee ' paratam et diverfam columnarum functionem gaus demus comprobatam ; equus fcilicet (1) claudi- catione 'extremitatum posteriorum laborabat, quae ádeo increvit, ut post paucos dies non amplius incedere valeret, fed decideret, deleta prorfus fa- cultate fefe iterum elevandi: extremitates poste- riores. dein paralyticae factae funt, attàmen ome mem retinuerant fenfibilitatem. Emortuo equo et aperta thecá vertebrali, columnae inferiores in regione dorfali emollitae deprehendebantur, fanae vero fuperiores. Hic quoque plurimum faciunt obfervationés il- lae, quae praecedenti capite jam memoravimus (2), funt tamen innumerae aliae, quae columharum anticarum functionem moventem , posticarum vero ' fenfibilitatem demonftrant: varia nimirum proftant exempla hominum, totius corporis paralyfi labo- rantium , jn quibus tamen per omne corpus na- turalis vigebat fenfibilitas (3). Neque et ab al- tera parte defuerunt aegrorum exempla, in quis bus omnis exítincta erat partium fenfibilitas , mo- tu (1) Cfr. Bulletin, des Sciences Medie, May , 1824, Ps 7e Journal de Medicine Vet. Y. p. 28. sen (2) Cfr. Caput IV, $ 4. (3) Cfr. Med. Chirurg. Zeit. 1824, L bana, p. 158, BUI letin des Sciences Med, n9, 7» P» 219» anni 1828s na: COMMENTATIO: tu. licet integro (1): ita cafum. memorat Bell- (2) aegri cujusdam , cujus latus finistrum omnium mo- tuum. voluntar'orum expers.erat, falvà tamen ejus- dem lateris fenfibilitate, quum vero latus - dex- trum , licet plane infenfile, rite: movebatur. .Quod..fi porro . recentis(imum illud O 1livierii opus. intueamur (3) , tot cafus ibi collectos vide- mus, ut de. diverfa et. feparata columnarum func- tione. dubitare amplius, nequeamus ; memorat enim egregius auctor (4), fe comminutionem partis an- ticae.) vertebrae: dorfalis duodecimae | obfervasfe , quae, propter compresfas columnas anticas, com- pietam induxit paralyfin: partium inferiorum , quae tamen legitimam fenübilitatem retinuerant. n aliis. aegris. partium inferiorum, naturali quamvis fenfibilitate gaudentium , completa paraly- fis.infecuta est columnarum anticarum. emollitio-. nem, quum. e contra posteriores famae deprehen-. debantur (5)... 19: ] | In alio denique aegro fenfibilitas. crurum ex- füncta. érat, falvà movendi. facultate, post com-. -Ort . gniilidilus: fth 3519 | | prec €» Cfr. Revue NL; 1024 ; D» 449* (2) Cfr. Ch. Bell, Expofition du fyfléme naturel P nerfs , p. 24. €) cti. C. b: "onivier, Traité de 7a moëlle epinière y. 1827 , 2 Vol. 89. : £, Cfr. 1. c. Tom. 1 L pe 289. fqq. Hn 3 i14: X5) "Cafüs. 'hi dg Ew EUM Hu, p. 616, 671, 676», 745. CHNNMET IG PHYSIOLOGCIC A. 113 presfionem columnarum posteriorum , facco , hyda- tidibus pleno , productam (1). Plurima alia apud nostrum Auctorem prostant exempla (2), quae omnia enarrare nimis lon- gum foret, allata tamen, ni fallor, jam fufficiunt ad probandum, columnas medullae fpinalis anticas . five inferiores unice moventes esfe, posteriores Ve TO five /uperiores tantum esfe /fenfiles, (1) Cfr. 1. c, Tom. II, p. 803. (2) Haec leguntur 1. c, "Tom. I, p. 293,308, 402, 431 et Tom. IL, 457, 464, 471, 641, 694. Cfr. etiam Froriep, Notizen, XXIV. p. 217 fqq. Et Bijdragen tot de Natuark, Wetenfch, Deel IV, n9, 4, p. 209. ; e) ED pD PESE Va 23 gadw $ e k bie ^ ¿0ni oʻt H CA- ZEL LINGERI DE COLUMNARUM MEDULLAE , SPINALIS i NEC NON DE UTRIUSQUE; RA- . Dicis NERVORUM. SPINALIUM- FUNC- : TIONE SENTENTIA (1). Mists iis, quae Bellingerius de colum narum et radicum fabricá protulit, quum propofi- tae quaestionis mens anatomicam disquifitionem haudquaquam fpectare videatur, folummodo ea per- tractabimus , quae ad harum partium Phyfiologiam . attinent. | Vidimus praecedenti capite, partem | medullae fpi- C1) Cfr. Acta regia ftint. Acad, Taurin, Vol. 28. Ex- cerpta hujus inyeniuntur -in Froriep notizen, X Band, N°. 12. In Revue Medicale, 1825, Mars, p. 429. In Meg. Chi- | furZ. £eyf. 1925, Tom. III, p. 232, et IV, p. 321. T l $ e RE a TM Oc DPI Emm ROSE CUN i * T SPEO COMMENTATIO PHYSIOLOGICA. 115 fpinalis; dor(alem fenfilem esfe, moventem vero par. tem abdominalem :- fingularem tamen, valdopere complicatam , atque iis, quae fupra obfervavimus, plane. oppofitam opinionem de colummarum ʻet ra- dicum functione fovet Dellingeriu s, ftatuens y Js Materiae medullae fpinalis internae , pultariae y illad incumbere. officium, ut fenfibilitatis. fontem fistat, omnem vero energiam moventem unice pros ficisci a materie fibrofa (1). ll. Columnas et radices anticas- vim- exercere flectentem et abducentem, columnis et radicibus ' posticis vero unice effici partium extenfionem et attractionem (2). III. Medullam fpinalem nervorumque radices etiam functionibus organicis infervire v. c. circulatiopi, asfimilationi , nutritioni, abforbtioni, exhalationi, fimulque caloris animalis productioni (3). De fingulis hisce videamus. E i 3 2. Quo ad fenfibilitatis fedem , quam in materie puls taria inveniri credit Dellingerius, hancce fen- tentiam gravibus laborare difficultatibus , vix est, quod moneam; etenim materiem pultariam, five in ce- (1) Cfr. Revue Medic. Vl €. p. 484e (2) Cfr. Reyne Medic. 1. c. p. 4$3» ; «2 Cfr. Revue Medic, l. C. p. 434» H 2 i6 -"C€O0MMENTATIO . cerebro , five in gangliis, five in medulla fpinali , prorfus infenfilem esfe, innumerae docent obfer- vationes: ftylus nimirum in materiem pultariam centràlem medullae fpinalis immisfus nulla fenfibi- litatis figna excitavit (1). Hinc explicatu difficil- lima quaestio exfurgeret , quomodo materia pulta- ria, ipfa infenfibilis, aliis Brita RN pri fp (rii ! | . Nititur haec Bellingerii de materiei pulta- riae fenfibilitate opinio fequeritibüs argumentis : ^1*. In fenectute. copiam materiae pultariae di- i'ginul asferit, et hinc explicat $ qüare fenes minori fenfibilitate gaudeant, quam adul- ti (2). . 9?. Majorem in, homine dari materiae pultariae | internae copiam, quam in animalibus, ar- guit, et exinde etiam majorem. hominum fenfibilitatem explicat (3). Hisce autem opponitur, quod in fenectute non fo- lum diminuatur materia pultaria, verum etiam ipfa materies fibrofa, imo. Chaussard et Desmou- lins docuerunt, in: fenectute medullam fpinalem. nervorumque compagem duriorem fieri et: majorem habere cohaefionem , quàe medullae. nervorumque conditio certe plurimum conferre. vidétur'ad mino- rem (1) Cfr. Magendie, L c. Tóm; Ill N9; 2, p. 154. (y €Ir. C TP. iid pee l. c. Tom. I, p- 99. (8) Cfr: 1. c. TUUM a» PESE EC -v PHYSIOLOGICA. 117 rem illam fenfibilitatem,; quae in fenibus. obfer- vatur (1). .Quo ad alterum argumentum , etiam in homine eminet fystema centrale prae fystemate ner- vorum, . in animalibus vero contrarium obtinet; hinc, fiad materiei pultariae functionem, infra ex» ponendam, attendamus , facile intelligimus , cur; aucto in homine fystemate centrali.;. ibi etiam. -ma- jor materiei pultariae copia requiratur.) -. ^ s: Hanc quoque Dellingerii fententiam: ulterius comprobare conatus est Ollivier (9), dicens, »à materie pultarià interná revera partium fenfi- » bilitatem redundare , quoniam medullae; fpinalis » inflammatio femper incipit a parte. pultaria in- ., tern cum formicationis fenfu (eurmillement) , et rigiditate partium, .. quod..fieri nom posfet, ^,» fi materies pultaria omni destituererur. fenfibili- a tate.” o: Hic autem monendum est, faepisfime conditione morbofà excitari ‘partium: fenfibilitatem ; quae in ftatu fano nulla videbatur, uti ex inflam- matione osfium , ligamentorum ut et. viscerum mor- bis patet, quae, in ftatu fano, nullam. fenfibili- tatem. ostendunt; hisce addatur, quod ,.licet ves rum. esfe. queat, omnem. fpinitidem .femper incipere E: materie. pultarig. internà . LN illud tamen quoque - evic- G) Cfr. Desmoulins, l.c. Tom. "ot^: Journal de Phyfque , Fuin. , 1820. (2) Cfr. C. P. Ollivier, I. c. Tom: I, P ^tea. | (3) Quod” equidem haud credo, cu. €OMMENTATIO victum fit, hanc vit adfici, quili et fimul cë - ripiatur materies —s Mirac d arcte | — 332 dy d f i ‘Longe aliam vero füáteriel pultáiae tribuimus. Pintian éam tanquam matricem materiei fibró- füé^confideràntes j fnateries enim pultarid jam ante fibrofam 'exfistit ron folum (1), vérum etiau illà, prae fibrofa; fanguine featet (2). Hisce” áccedit,. quod ubivis materie pultarià materie fibrofae qüan- titas- augeatur hitc, ubi materià- fibrofü gangliis égréditüt, uti corporé restiformi, ` protüberantid "annulari, coHiċulis et corporibus ftriatis , femper ejus copia admodum àucta éonfpicitur- (3): hisce addatur, quod, quo májof materiei pultáriae adfit copia, eo quoque major materiae fibrofae aim tas inveniatur. | ! Hinc. itaque omnis 'exfurbit ' expiibitio" Quare illa medullae fpinalis loca, € quibus radices fier- vorum '"extremitatum füperiorum et inferiori: pró- veniunt , majus volumen. aéquiránt, quoniam ibi major, quam in ulló alio" medullae loco ; régeria- tur materiei pultariae copia (4). Praeter Hanc, etidm alia; 'aque gràávisfia; materiei. pultariae incumbit utilitas, organi nimi- rum ' (1) Cfr. Clar. C. Bakker, L 'c. "Tom. hip P. 7, 46 f4q; (2) Cfr. Idem, 1. c. Tom. II, p. 1t. j (3) Cfr. Idem, 1. c. Tom. II, p. 26 fa. p. 46. (4) Cfr. Idem, L c, pag. I7. PHYSIOLOGICA rum Jeparantis. munere fangenti (1). Ganglia fcilicet, quae ex. hac materie conftant, omnem ` comthunicationem cum fenforio communi impediunt, hinc ,./ quo plura-in fystétnate ;adfunt ,ganglià, eo certius: ejus actio:a; voluptatis imperio fubtrahitur 5 hinc totum. fysteina vitae: vegetativae five organieae fystemati neryeo animali prorfus fubdtüceretur, nifi | illud. et nervis :cerebralibas ét fpinalibus esfet cone junctum. Hanc, etiam ob :caufani in cerebro , in i medulla.fpinali, imo. in ipfi$ nervis, materia pul- tana ánvenitur.: MT 5.32821 x © Novimus ,enim , rerum. externarum n ioditationes nervorum ope. per columnas medullae fpinalis posti- . eas deferri ad Ernceplhialon, et ex eo, vel jusfu :voluntatis , vel etiam {inè illo, per columnas -an* ticas descendere reactionem j ne autem `: utrum- que conductionis | genus:ífecui] invicem confluat, * cautüm est materie pultirià,. in medullae nervos . rumque centro depoíita , fibrasque fentientes à moventibus feparante (2). r -Quo ad energiam moyentem, longe quoque abs est, quin hanc, per omnem materiem fibrofam dif» fufam, Bellingerio concedamus; certo enim cer- tius tum experimentis ; tum etiam. obfervationibus pathologicis (3) .conílitit,. columnas . medullae fpi- na- ^"(1) Cfr. Idem, 1. c. p. 85. ; (2) Cfr. Idem, 1. c; p. 913 103. (3) Cfr. fupra Caput V. 120 COMMENTIZATIO: nalis posticas fenfibilitati praeésfe, columnis an= ticis vero omnes motus esfe tribuendos; -evie denti igitur documento , duplex esfe materiae fibro- fae officium , prouti fcilicet haec et. fenfibilitate : polleat et organon fimul exhibeat motum ducens. Ex dictis itaque patet, duplicem in medulla 1pinali materiae nerveae dari fpeciem, quarum al- tera fibrofa, altera pultaria est, nec non utramque materiem. duplici et vere diverfo fungi oficio: columnae nimirum medullae fpinalis .posticae , quae fecundum Laurencet ad encephalon . adfcen- dentes, fibras convergentes conítituunt , fenfibilitati praefunt: columnae vero anticae; quae tanquam fibras divergentes ;confiderandae- funt , orana exe. hibent motum. dirigens, (1). | - Materies e contrario medullae fpinalis pultaria interna, neque fenfilis est, neque ab eà partium fenfibilitas dependet, . fed matricem agit materiae fibrofae non folum;: fed. et fimul corganon fistit feparans, quo fibrae moventes a- fentientibus feparantur et forfitan quoque latus dextrum. a fi- nistro fej Sakip C): a . Quo ad functionem , ‘quam columnis medullae fpinalis, nervorumque radicibus tribuit Bellin # : ge- | (1) Cfr. G. Bakker, lI. c. Tom. II; p. 40s (2) Cfr. Idem , 1. c, p, 195. s PHYSIOLOGTICA . ist geriüs, hac in te haüd felicior füisfe videtür, quam in determinanda fenfibilitatis > féde ;' eteiíirii j fecundum Bellingerii fententiám , columnae 'et radices anticaé" vi pollent“ fléctente - et “abdutente, columnae autem atque radices postice ^vi. ex- tendente et adducente (r), ideoque colummae et radices? anticae museulorüm ^ flexorum | et''abdüc- torum. 'contractiones moderantur , musculi vero exi tenfores et adductores imperio columnarum ët ra- dicum posticarum obediuft; 0521 slisi ELE konusa ed rii WRR: o fequentibus x nititur . 5 inedullae "fpinalis posticas ^ ideo magis; svolta » esfe, quam anticas, quoniam musculi "exténfó- » fes nijori vi indigent | ad corpüs eréctum tenen- 5 dufi; nec non eándem ob caufam in Bobus':coz » dide fuperiores in résione cervicali majorem acz » cepisfé evolütiotem', quam inferiores; quóniaur » €o iü loco majór energia nervea requiritür , ad » Caput fustinendum et erigendam ; ^ Tisce ddia dit Jipin Avibüs, quarui colummme inferiores jin , univerfum majores cotifpiciuntur , dfihilominus ta- , men in regione facrali columnas: fuperiores ; ) jprae "^ inferioribus, incrementum accipere, quoniam, » durante ftatu et incesfu, musculi extenfores vim. » nerveam majorem expostulanit a s e evite 5, Quod (1) Cfr. Reyue Medic, lc. pi 4835 Toqo ris O., (2) Cfr. Revus Medic, , lo C..p..432 et 486 fq... . i B2 COMMENTATIO ..Quod autem attinet ad memorata argumenta, quibus fuam de columnarum. et radicum functione hypothefin. confirmare ;ftudet.. B ellingerius, licet. eorum -veritatem neque... comprobare , -neque in. dubium ` vocare valeamus, prouti £ufficienti experientià destituti, quoniam variorum. animalium medullam fpinalem fecum invicem fedulo compara- re mihi non contigit (1), illa tamen haud tanta putamus, quin aliis argumentis Bellingerii -fententiam facile refutari posfe, judicemus, . Verum enim est, quod in Bobus et Equis, in eo loco, quo ttunci. nervorum extremitatum. anticarum et posticarum: proveniunt ,. radices inferiores. $ par- "te" majores. cohfpiciuntur, quam .fuperiores. (2) , non ideo, quoniam. iis in locis plures motus. per- fieiuntur.. musculis flexoribus et- abductoribus , fed propterea, quod ibi major. vis.nervea movens Te- quiratur. ad omnes. quoscunque motus per(icien- | dos. Quod fi porro ad radicum , quae neryos fpi- nales. in homine. cfformant, - conditionem attenda- mus, ftatim patebit, radices anticas, in regio- ne Jumbali ^et facrali, posticis | multo majores esfe (3), utramque radicem in. regione dorfali {ibi " TeS- (1) In Cuniculis et Canibus tolummae inferiores et faperiorés aut fibi respondent, aut faltem voluminis discrimen “haud evi- dens "est. | C2) Cfr. Desmonlins; loc. Tom: Hg p 788. -- -. (9) Cfr. Idem , Lc Tom. 1I , pi 494 et 778. "JU LT T (Opp puvSsrotoGcIc^A. 193 *espondéte , , dum 'veró radices * posticáe,' quie nervos ^ bráchiales" conftituunt , "radices ° ànficas majori evolutione 'anteéellere' dieentur (1). "Hinc itaque, fi vera foret Bellingerii fentehtia fh "Yegiohe "urmbati "et "facráli vigere deberet neri, fed ünituiqueé; artis anatomicae etiam parüm pët- 10, fhnotuit; hatim vith müsculi extenfóres ; dn féfiohe- itko" fu, exerceant ad totun 1 fereecum fervátidutm. esabis ova oim cS; db sert isi T EP uH radices posticas magis evolutas attendamus , o: Mee WETERE rE fituendum Mui ibi, ; prie y m mm tameh "(atis Tupetque. nitat, five sisicrod mis- "éulorüni flexorum "cum miihêro" -Éxtehforum com- paremus, "five: officia, " quae extremitatibus: "fupe- rlóribüs in" hioniine incumbunt, perfcrütetifür , plu- rimos hare Möts omnino ad flexionemr ésfe re- dücehdos, ád quam opiitionesi etiam pescd — deo DEMONA TS uam p p ANN Ex dictis itaque vidimus , in omnibus Jocis in quibus plürimi reperiüntur musculi; "etin quibus idáirco major meh moves requiritur y etinm UROS ner | DIDE - : HOY nion x Sy Cfr. P. Ai- D éclásd; limeni d'ifnati M Anio 182854:p. ÓI. (2) Cfr, Desmoulins, " C. Tom. ae me. Ait enim z o» des T a des bras les plus energiques fe Jini dans le Jens de flexion,’ À 124 COMMENTATIO nervorum. radices anticas five inferiores |majo- rem accipere evolutionems . hinc . igitur fequitur , Xadicibus . nervorum. brachialium. : posticis. mas gis evolutis aliam omnino utilitatem. iricumbere : quod fi itaque attendamus, in. brachiorum. extre- mis tactis. organon fuam, fixisfe fedem, non am- plius mirabimur, nervos, qui plexum brachia- lem conftituunt , radicibus posticis fenfilibus ma- gis evolutis gaudere, quam alii nervi, qui cum partibus tantum folitam fenfibilitatem communi- «cant. |... ., Haec, quoque B ellin gerii de radicum . et co- lumnarum functione theoria, anatome comparatá ulterius refutatur; in Péscibus enim et Serpentibus una tantum radix, eaque. abdominalis, quae et mo- tui et fenfibilitati a licet obtufiori, praeést, ner. vum fpinalem efformat , ideoque in iis animalibus , ex mente Bellingerii , tantummodo confpiceren- tur motus flexorii, quod veritati tamen contrarium est, quippe quae quam a a corpus. erigere et ggtendere valent. (1). | . Neque minus Dellingerii fententiae. obflant eurik Inia atque. obfervationes pathologicae fupra jam memoratae (2); etenim, post fectionem vel destructionem columnarum et radicum antícarum five inferiorum, omnes pecie motus ,-quun. ta- merj - 0). Cfr. Desmoulins, 1. c. Tom. IL, p. 479. 774; 78 ^ (» Cfr. Caput IV et wie Ro 24€. 2E ——— t NN. Now — od Ra PHYSIOLOGICA. 125 men, fi Bellingerii vera foret hypothefis , tantüm vis musculorum flexorum et abductorum deleta. esfe debuisfet, falvà functione musculorum extenforum et adductorum.. ^ Quae fi omnia perpendamus, ftatuere licet, neu- tiquam dari nervos, variis motuum fpeciebus fe- paratim destinatos, fed eandem prorfus efficaciam nerveam omnibus musculis impertiri ; omnium enim musculorum contractiones , quibus unice mu- tatur partium fitus, five musculi hi fuerint flexo- res, five extenfores, five adductores , five abduc- tores, omnes eadem ratione perficiuntur, eandem- que fequuntur legem , neque et rarum est, varios hosce musculos ab uno eodemque nervo fuos ac- cipere ramos. Meliori itaque ratione , ni fallor, variae hae mo- tuum fpecies explicandae veniunt ex. osfium direc- tione , articulorumque conformatione, nec non ex ratione, qua musculi osfibus inferuntur, — e caufa vere mechanica. ' $4 Quod fi porro ea, quae protulit Dellinge- rius, attentá mente profequamur, protinus appa- rebit, ea, quae antea flatuerat, mox ab eo ipfo infirmari: etenim ad fuam de columnarum et radi- cunr functione fententiam ulterius probandam fymp- tomata citat, quae, fecundum Bellingerium, mé QGOMMENTATLIO in opisthotono et emprosthotono obfervantur , quie bus. examini fubjectis, ad miram: certe tudutioR con- . elufionem , fcilicet : : | n 1°. Efficaciam Darm et adam postica-. rum corporis partes. fuperiores extendere et - abducere; - partes. | vero , corporis. inferiores. flectere et: adducere ; fimulque' veficae vri- nariae fphincterem relaxare , ani autem fphince terem contrahere. Seki 2°; Columnarum et radicum añticarum-; effica- cià flecti et adduci: trunci partes füperio- res, extendi vero: et abduci partes inferio- res, fimulque veficae. urinariae fphincterem contrahi, ani e contrario fphincterem > res laxari (1). | Haec.igitur non folum cum iis, quae antea jam ftatüerat (2), certare deprehenduntur, verum etiam, íi haec vera -esfent, columnarum et radis cum nàtura, miro modo,. ita mutari deberet , ut pars columnarum et radicum. fuperior , functiones praestaret prorfus contrarias iis, quae in parte in- feriori locum habent, Ad hanc autem Bellinge- rii hypothefin refutandam folummodo- in animum revocanda funt 034. quae. Capite. IV -et> V. -obfer- yavimus; iis. enim evictum est, non folum e columnis et radicibus anticis. omnes | quoscun- TM (i ry TOM i que -OCOY Off. Revue Medit. L e| p. 438. | 3 2) Cfr, huji Capitis. $ 1, et se. - wy 5" — [3 PHYSIOLOGICA 127 qué motus proficisci, a posticis vero unice fen» fibilitatem , verum etiam illud © demonftratum -ha» bemus, columnarum et radicum disfectionem vel deftructionem y. five haec. locum habuerit- in: regios ne cervicali , five in dorfali, five denique in lume bari , eundem femper praeftitisfe effectüm , fcilicet eam aut omnes motus, aut omnem fenfbilitatern pesfum dedisfe. $e cuparta Meliori jure ftatuit Bellingerius, columpas medullae fpinalis laterales (1), nervorumque radi- €es functiones quoque organicas. gubernare, quem- admodum -nutritionem ,.. circulationem , . exhalatio- nem atque. calorem . animalem , argumentis: ufus anatomicis et phyfiologicis ; columnas ehim. late- rales , quo ad magnitudinem , in omni medullae fpi- nalis regione fibi fimiles esfe,. et in homine et animalibus maximum acquirere incrementum arguit, quodque cum hominum. et animalium majori nus tritionis momento congruere adferit, ! Praeterea ftatuit, formam medullae fpinalis «f . du- (1) Praeter columnas anticas et posticas, Quas admittit Bellingerius laterales, e quibus utraque nervorum radix etiam filamenta accipere illi videtur, Cfr. Reyseé Medic. |. e. P. 432. zi 128 COMMENTA T IO: dulatam (1) columnis: lateralibüs competere, ate que ex hac formå gangliis analogáà; functionem ilis «columnis ^organicam tribüit: hisce addidit, nervum glosfo-pharyngéum atque' Vagum, quos unice vitae organicae addictos putat (9), ex co- lumnarum lateralium parte fuperiore provenire; un- de. concludit, columnas has functionibus — organicis. | | Verum enim vero, licet functiones, quas medul- lae fpinali nervisque tribut Bellingerius, haudquaquam denegare velimus, de argumentis tamen, quibus ufus est Auctor, monendum , argu- inentorum Vim, quae ex medullae fpinalis ftruc- turf . pétita funt, difficile a nobis posfe dijudica- ri, quoniam, in hujus organi fabrica describenda, tam multum discrepant fcriptores (3). ^" Quod autem attinet ad' ultimum argumentum , ex functione nervorum glosfo-pharyngei et vagi petitum, illam conclufionem haud veram esfe ; cons tendimus;. nervus enim glosfo-pharyngeus om- nino est nervus yt2e animus, neque minori jure ad: hanc clásfem "péttifiet "nervi "vagi pars’ illa, quae e medulla oblorigatá "provenit: portio nimi- rum nervi vägi fuperior functionibus infervit vo- es lun- UD) Cfr.G. Bakker,l c. Tom. TI, p. 14 et 17. | x!(2) 3, Qui se fervent , qu'à la yie intériburei" Cfr. Re- vus lMédic. oc-p. 484. ^^ ili ogis a tis (3) Cfr, G. Bakker, 1l. c. Tom. H, p. 13 fqq, -C—- PHYSIOLOGICA mug luntariis, quemadmodum voci.et deglutitioni ; imo. flimulata haec portio convulfiones fuscitat, quum pars ejus tantum inferior, ceu nervus vitae Orga- nicae, pulmonum , cordis et ventriculi functiones. . moderetur (1). ; Ex horum itaque nervorum origine et natura ad functiones c columnarum . lateralium -organicas . con- cludere haud. potuit Dellingerius. Misfis itaque. de argumentorum gravitate dispu-: tationibus, videamus , quatenus circulatio , nutri- tio, exhalatio, et. calor animalis a medullà nere visque fpinalibus dependeant, jio $.6. Duplex imprimis in corpore humano. est func- tionum genus, cui duplex itidem et diverfum res- pondet fystema nerveum: novimus enim , omnes. functiones animales ejusdem nominis fystemate ner- veo moderari, nutritioni vero , circulationi aliisque functionibus , quae ad vitam organicam referun- tur, praeésfe fystema fympathicum (2); hujus qui- dem rei veritatem docent monftra: proftant enim infantum exempla, qui, licet cerebro et medullá fpinali deftituerentur, fystemate. tamen fympathico : gau- CG) Cfr. M. A. Lenhossek, Phyfologia Medicinalisg Tom. II, p. 192s (2) Cfr. G. Bakker, L C Tom, lI, P. 79. I 130: COMMENTATO . gaudebant, ideoque. fatis "bene dutriti in. ]ucem: prodierunt. = eda. cingi ossi: aimer -Novimus porro , P atit organi : folito: majus ins cementum vulgo fieri:cum alterius organi detris: mento , eidemque huic legi utrumque . fystema: nerveum: atque functiones^ inde -pendentes obnoxia - esfe- videmus; obfervantut füepe-nurhero homines, in quibus fystema vitae animalis fummum perfec . tionis ;culmen attigit; quique ideo ingenii acumine atque folertià eminent , fuppresfis functionibus or - günicis," quum ^e contra in ftupidis. functiones organicae, uti nutritio aliaeque plures optime et faepe ultra modum perficiuntur, labefactatis funce tionibus mentalibus. Sic etiam Anglus quidam, ftudiis nimis deditus, emaciatum et tenue corpus fecum gerebat , fedj'deiüéeps amentia, ftudiorum - Ciuf ; cotreptus,, 'corpüs'obefüm adeptus estj his- ce addatut, quod in^fonino placido; fopità atque quiescente vita animali, "corpus optime nutriatur éjusque augeatur pondus. Hine faepius fane vide- fus hominés , fomno 'longióri deditos, obefos fieri i neque et alia defunt documenta "fystemiatis fympa- thici, praecipue in Idiótis j' iüfigniter aucti, fimul cum atrophia fysteiatis cerebro -fpinalis (1). Ex dictis - itaque" patet > diverfa haec fystemata nervea diverfam quoque praeftare efficaciam , alte- P - aj To eal rum C) Cir. Hufland, Journal 1820, parte 5, p. 118. — ^ PHYSIOLOGICA. agi rum fcilicet functiones animales , alterum: "-— moderari. wein Ne autem utrunique AT AUER omnino ieran habeamus, vetat fystema: Organicum ,: vario moe do cum nervis cerebralibus:'et -fpiralibus. con» junctum: hinc animi pathemata; licet tantum. fyse tema nerveum animale adficidnt, vimi quoque mag= nam exercent in functiones “organicas 5 hinc ab al- tera etiini parte variorum viscerum -morbi atque dolores partium,- alioquin infenfibilium, ad feno rium commune deferuntur (1). $ 7 ~ Quae cum vera fint, ultro liquet, non facile adfici alterum fystema nerveum;, quin functiones, altero fystemate productae fimul. patiantur ,' met non alterum fystema "alterius efficaci quam“ dnaxi- me indigere àd partium, imprimis externarum ; et a centro fystematis organici remiotarum , confor- mationem. et confervationem rite moderandam: (2): ex experimentis nimirum , praecedenti Capite alla- tis, 'conílitit; fectione medullae: fpinalis. partium "temperaturam valdopere diminui 5 "fic etiam ex T re- Se viri (1) Cfr. G. Bakker, 1, c. Tom. II, p. 92, (2) Hanc enim ob rem vafis extremitatum profpiciunt plexus e via animali, brachiales nempe: et Ifchiadici. Cfr, 1.«. p. 79 I 2 152 € OM:MENTATIO. virani-experinientis patüit (1), dari ipfius fanguis . nis motum proprium, qui non cordis impulfíu pros dücitur , : quique. tamen iper fe circulationi haud fufficit, et. imprimis medullae fpinalis. nervorum que. efficaciá moderatur. | v Licet autem non omnis circulatio: unice siiyma. deat a medulla fpinali nervisque- ex e. prodeuntie bus, quemadmodum experimenta Fl ourenfii nec nonvirorum Clarisfimorum Vrolik et Thysfen egregie docuerunt (2); certo.certius tamen fystema fpinale magnam exercet in fanguinis circuitum effica- ciam imprimis fystematis Capillaris (3); hinc enim explicari debet, quod membra paralytica non folum fenfibilitatem et motum amittere foleant, fed in dis etiam , post. aliquod temporis fpatium., impedia- tur circulatio , imo. quod ipfa extabescant: faten- dum tamen,. 'quod. in membris paralyticis ad. cir- .culationem et nutritionem labefactandam vel impe- diendam fimul quoque; multum efficere videatur ' perpetua partium quies, qua fit, üt minor fangui- nis copia, quam in ftatu naturali, ad partes illas (1) Cfr. Vermischte Schriften, Tom. i, p. 109: 116 , -5 €2) Cfr. Bijdragen, tot de Natuurkundige Wetenfchappen, . Vol. HI, N?9,r, p. 84 fqq. verzameld door H.C. van Hall, =W. Vrolik et G. J. Mulder. Cfr. porro Treviranus, l. c. Cfr. Flourens, recherches experimentales fur les. pro- ogrietés et les fonctions du fystéme nerveus, Paris 1824, p. ;"a92 fqq. : Pe) DET X3) Cfr. dyppet. l. €. * FHYSIOLOGICAÁA 133 "Gterátur, nec non ipfe fanguis: per: vafa. rite -eir- - culare néqueat , hinc enim membra Tuxata ; ocius Coécus éjusque nervi, atque aurium musculi , amisfà harum partium :debità. functione j .extabescunt ; . dum :veto! Funambulorum. et Saltatorum:. erba , Cantoris larynx nec non Gladiatorum et. Fabri fer- rarii brachia — mazime; evoluta — ita iugis £ ' E ape CEx dictis i itaqüe iiid. pot bini quoque oui; , nutritioni- aliisque. fystematis. Capilla- ris functionibus omnino praeésfe: fimulque magnam vim: habere in calorem animalem, qui et. a refpi- vatione-ét. a debito haram functione procesfu "T— KION Es $ 8. u Hanc quoque medullae nervorumque. fpinalium vim- in: partium conformationem „ circulationem et nutritionem egregie expofuit vir Clar.-Schroeder van der Kolk. (1): duobus. nimirum. ovium mònftrisi cultro fubjectis fequentia obfervavit,. In utroque," fic ait vir Clarisfimus, ,, me- „ dulla fpinalis .et nervi ex illa ducti. ad ultimam :, vertebram dorfalem terminabantur, quae vertebra » prorfus — uhle: finem impofuit; caput » nete Y Cfr. oiWevitiibl Anätomice -> Ere et Practiel drgumewti , Fasc, 1, P. 9. TY i 154 COMMENTATIO: » caeterum et'thoráx et} intestina: fana: erant. In $ altero monftro pelvis cüm dibus vertebris. lums » baribus aderat, quarum cavunr.alia: medulla-fpie », nalis, cum fuperiore parte non cohaerens; ops » plebat, ex qua iterum nervi Ifchiadici-et emu» y rales proficiscébanturs ‘in hoc fpecimine osfa; » musculi et vafa pedum bene erant conformata: » in altero. vero fpecimine pelveos exiguum rudi- » iméntim aderat fine .ullá medulla. vel mérvis ex » ea ductis, et licet pedes adesfent, tamen osfa » potius füdimenta osfüm nondum formata ‘dici » poterant, neque- müscüliy neque nervi in pedi» » bus adérent, -fed potius telae cellulofae- rubrae - » €t fanguineae rudis compages illorum locum oc. » cupabat; quod argumento est, deficientibus ner- - » Vis, partes non rite. formari potuisfe"* (1). Hisce omnibus addidit Auctor Clarisfimus tres catus paralyfeos. 'extremitatum- dnferiorum (2); in quibus evidentia nutriionis. impeditae :documenta aderant; nervi enim. Crurales- et: Ifchiadici ipfi tenuiores "facti: erant, in pede magna musculorum 'Obfervabatur emiaciatio , ipfa' pinguedo ‘coloris. alie- | -ni (1) Plura ejusmodi exempla proftant, quibus hujus fystema- tis nervéi efficaciam in órgsnorum forimaionem leculenter ha- bémus expofitam. | Cfr, Tiedeman, Zeitfrhrifs far die. Phy- ffologie , ade Band 1 Heft. Le Gallois, experiences fur la principe de la yie, Annales des feiences nat., Tom. XII, pa 5 fà. ; f (2) Cfr. Clar, Schroeder van der Kolk, ep. 7 fq. m PHYSIOLOGIC 64^. 35 ni albidioris. deprehendebatur ,. vafa- imprimis arte- tiofa non folum multo angustiora , fed. et 'osfificata confpiciebantur, licet; per reliquum corpus -hujüs Osfificationis vestigia haud obfervarentur, - | («5 In alio.cafu inter tunicam arteriarum: internam et muscularem materies fpisfa effufa erat; in alio denique cafu musculis partis corporis fuperioris naturalis erat conditio, mox autem fub vertebrá prima lumbari longisfimus dorfi, musculi interfpi- nales, :omnesque pedum musculi colorem palli- diorem degeneratum , pinguedinis inftar flavescen- tems. monfílrarunt , evidenti. igitur. argumento , füblatÀ vi nervea, etiam .nutritionem, harum par- tium omnino fuisfe pesfum datam atque alienatam. Hisce denique. accedunt -experimenta , quibus omnino evictum est, omnem partium inflammatio- nem, suppurationem , atque vulnerum conglutina- "tionem etiam nervis moderari fpinalibus C1); hine enim exfurgit explicatio , quare , impedità actione nerved , vulnerum haud fequatur nec inflammatio , Het suppuratio , nec coriglutinatio ; quare animi pa- themáta tam frequenter Tüppurationem benignam in malignim ichorofam" convertant , quippe quod, türbatd 'horüm 'nervordm "actione, etiam illa fe-, cretio degeneretur, quae phaenomenz egregiis ar- - gumentis fufius expofuit Clar. van der Kolk (2). dad b "Cfr Clar. v. d. Kolk, 1 €, P 14: u (2) Gir. Idem Lc Xa 37: 4D 136 COMMENTATIO Quae fi omnia. colligamus , concludere: licet , më- 'dullam. fpinalem. nervosque ex. eà prodeuntes ‘noñ folum : partium motui: et fenfibilitati infervire vé- rum etiam circulationem ,. calorem + animalem', ifåri. at 29. ‘omnesque vaforum Capillarium - functiones? mode- f í u WT I : . e: Corollarium , ex omnibus disputatis petitum. M Nervus primi paris fenfibilitate generali de- .stituitur , naribus tamen fenfibilitatem olfac« 4doriam tribuit. | ; mí (omatus e rm sei Nervus trigeminus ex una tantum portio- ne, eáque majori conftat; ab ejus ramulis omnis fenfuum capitis, nec non ipsius faciei fenfibilitas generalis pendet; fenfuum ner- vum fistit adjutorium; organorum. etiam, quae petit nervus quinti paris , nutritionem gubernat; ramus lingualis nervum vere guss tatorium exhibet. | | : Portio. minor distinctus est nervus, ad ner- vum trigeminum , five portionem majorem, haud PHYSTOLOGICA ^ i$ haudquaquam pertinet, fed. nérvüs mus- culorütm masticationis vere motorius haben- dus est. "14! wi Nervo, Faciali omnes. quicunque faciei. mp- . tus pendent 5. per fe infenfilis, est, et ex. . nervis -vicinis fentientibus, ejus. iud , phaenomena explicanda, funt... = g er Mre e re e JANTE 5°. Radices nervorum fpinalium et columnae medullae fpinalis anticae unice motui; ra- dices et columnae posticae unice Saaba: tati praefunt. 6°. Vis flectendi et abducendi non quaerenda est in radicibus nervorum et columnis me- dullae fpinalis anticis, neque vis . exten- dendi et adducendi in posticis; fed diverfae hae motuum fpecies explicantur ex osfium directione, articulorum conditione , ideoque e caufà mechanicá. Í $^. Systemafpinale veram efficaciam exercet in circu- lationem , nutritionem , abforptionem , fecretio- | nem , 438 COMMENTATIO PHYSIOLOGICA. mem, calorem animalem , verbo in omnes ' vaforum capillarium functiones. |... His itaque jam ad finem perductis , accipiatis «uaefo Viri Clarisimi! ea, quae ad propofi tam à Facultáte vestra quaestionem respondenda ha- "bebam , quaeque vestrum judicio fubmittere con- ftitui, fperans fore ut ea, quae vires meas fu- perarunt, -G fieri queat, benevolo et indulgenti animo condonetis. » Natura nihil frusira fecit, nee quidquam. T neglexit, ? e- A-P-P- EON Duk Kopion ' m -—— . vist SICAPETL:NS, ADJUNGENDA [ xpi t-é - Mr STIGLE € t3 Lice ex argumentis , praecedehti capite allatis , nullum amplius dubium remaneat de: -cofümnarum medullae fpinalis functione diverfa fequentia. ta- men ‘experimenta docebunt, conclufiones ex vivi- fectionibus fümm4 omnino cum prudentia esfe derivandas , nonnullaque experimenta, primo intui- tu, dubia et fibi invicem prorfus oppofita videri posfe, quae non, nifi - accuratisfimá phaenomeno- io^ Bos rum (1): Ipf “commentatione Facultatis Medicae. judicio füblat4 et praemio jam ornati, experimenta. ad. medullae fpinalis na- turam fu(us indagandam. et exponendám .ulterius. profecutus fum, quorum .phaáenomena , prouti adhucdum. incognita , nostrae commentationi omnino inferenda putavit Facultas, ge 140 COMMENTA'TIO rum comparatione cum caufis, folvi et explicari posfunt.- Quis enim a priori crederet, quis cogitaret, extremitates posticas, '/emel éonvulfas j. continuo adhuc fpasmis posfe convelli, disfectió licet dein columnis inferioribus moventibus, imo disfectá totá quant. medàlla fpinali? Rem .tamen liti’ fefe vere habere, ex fequentibus patebit. Ki $ 2 I. Tres canes , adfumtis. VIII granis pulveris zz- cis vomicae, convulfionibus adficiebantur , quae omnes corporis musculos vehementer corripiebant , postquam haec animalia per aliquod tempus, fibi relicta fuerant; columnas inferiores rite disfecui (1). Quis jam, hac peracta operatione , extremitates pos- ticas: quietas et relaxatas mecum -non exfpectas- fet? Eventus tamen exfpectationi haud respondit 5 extremitates | quippe posticae femper eadem fere cum. vehementia, qua anticae, ad mortem: us- .que. convellebantur. | | » Au- '^(3) Ut taediofa evitetur, ad fingulum experimentum, repe- titio , monemus, in omnibus his experimentis medullam fpi- ‘nalem atque duram meningem fima? :disfectas ;fuisfe, ut’ nulia "conjunctio remianeret inter partes disfectas: ^ porro fectio Tetiiper infituta est in parte columnae vertebralis media, Ca- Enes, in quibus experimenta capta. funt, 'witam "agebant 8: 12. hebdomadum. Aii AORTY í ORROA * PHYSIOLOGICA^A. 4E Autopfia cadaveris columnas inferiores. prorfus disfectas monftravit. Quod fi jam ex his experimentis concludatur , conductionem horum motuum convulfivorum cos lumnis medullae fuperioribus , adhuc integris , quas» que unice fenfiles probavimus , tribuendam esfe, iss. ta conclufio foret falfistima: attendamus modo ad fequentia experimenta. | r IL Post ufum VIH granorum pulveris nucis yo-. micae tres canes vehementibus corripiebantur con- 'vulfionibus , quae postquam per aliquod temporis fpa» tium duraverant, zotam medullam , (columnas fupe- riores et inferiores fimul) disfecui: post hanc fectio- nem extremitates posticae eadem ratione, qua an» ticae, commoyeri pergebant. din III, Quatuor canes, ingestis VIII granis pulveris nucis yomicae., per omne corpus vehementi ratio- ne convellebantur : postquam convulfiones illae per aliquod tempus duraverant, medullam fpinalem non tantum disfecui, verum etiam medullae partem , i et i poll. magnitudinis, fustuli, Hac itaque ratio- ne utrumque medullae disfectae extremum probe a fe invicem erant remota, et ne dura quidem me- ninge amplius conjuncta. At! nihilominus tamen pedes" posticae aeque. graviter concutiebantur ac anticae, —— ! tuve $3 - us COMMENTATIO: agile $ 5 "Horum. autem phaenomenorum fiigülarium Tatio non prorfus inexplicabilis habenda pt etenim non éodem redire videtur, utrum columnarum inferio- füm, vel totius medullae fectio posż, an Vero an- i£ nucis vomicae deglutitionem et convulfionum erup- tionem inftituatur : disfectis nimirum prius colum- 9s inferioribus, extremitates tantum anticae con- vellebantur, quietis prorfus posticis C1) i. quum Vero, prius adfumto veneno , et obortis jam muscu- lorum fpasmis y fectio columnarum inferiorum , vel etiam totius medullae, convulfiones extremitatum posticarum neque mitigavit, neque numero paucio- res reddidit (2). Ut autem haec phaenomena folve- re valeamus, ad feáuentia attendere oportet. ` Medullae fpinali , quae. alteram fystematis ner- vofi partém cezzralem confütuit, propria quoque agendi facultas adfcribenda videtur (3); pro hac enim fententia: quaédam pugnare videntur: Es A Medulla fpiñalis citius incrementum capit quam CEY Cfr. Cap, V, $ 6, Experim. V. sel2) Cfr. hujus appendicis $ 2. Experim. I, II, III. (3) Per hanc autem medullae fpinalis proprietatem .ij//am intelligimus energiam moventem, fibi jam ab origine innatam , qua quidem 75/z motus exercere valet, eosque tamen inordi- natos, quae vero energia movens in ftatu fano fenforio com» muni fübjecta est, atque: mentis imperio guberuatur, V4 ^ nil PHYSIOLOGICA) mg quam encephalon; in foetu nimirum trium menfium medulla nervis jam inftructa est fpinalibus , utroque cerebri hemisphaerio tans . tum faccum fere cavum referentibus (r). Medulla fpinalis' igitür , feparatim ` formas ta, propria vi innata pollere videtur, ^: -.9*. Motus involuntarii 'et inordinati, ' qui in anencephalis funt obfervati. BH ẹ 3293 9». Motus illi leviores ét inordinati; in- animae lium cauda. aliquando adhuc obfervati , dise fect licet prorfus medulla (2). 4". Ipfa denique fystematis fpinalis, tanquam organi centralis , dignitas, S ie , E -Jam itaque conclufio non prorfus temeraria vi. debitur, qua ftatuimus, medullam fpinalem fuam et fibi propriam exhibere agendi facultatem, qua fit, ut, femel morbofe incitatå columnarum ins feriorum energià movente, columrae hae reagere pergant, licet a fenforio communi, fectionis ope, probe fuerint feparatae. Atque ex hac columna- rum inferiorum natura pro^ maxima parte expli» canda' videtur obfervatio, désfectionem columnae om t cum (1) Cfr G. Bakker, I. c. Tom, II, pag. 169. (2) Cfr. 4spend, $ 5, Experiun. IV et V; 5 o Y hk 53 CIOM MEN T'A:TATO- rum inferiorum , imo etiam zozius- medullae haud- quaquam. tollere convulfiones. extremitatum; poste- riorum (1); regula nimirum illa: generalis zeozie- nem caufarum et impeditam conductionem: fimul tollere: effectus- licet -univerfe vigeat, in plerisque tamen adfectionibus nervofis non valet, quoniam caufa adfectionis. nervofae diu jam remota esfe po- test, haud mutatis tamen .et imminutis adfectio- nis primariae fymptomatibus. $ 5 Hisce jam peractis, inverfam quoque pericli- tandi methodum non inutilem duxi, qua fcilicet , primum disfectà medullà fpinali , dein magna nu- cis vomicae quantitas animalibus fuppeditata est, ut etiam ab hac parte experimentorum phaenome-. ` na- obfervarentur. Hanc quoque explorandi ratio- nem fua utilitate non destitutam ‘fuisfe, fequentia docebunt. . IV. In duobus canibus disfecui medullam fpi: nalem ; post -hanc fectionem extremitates posti- «ae prorfus infenfiles .et paralyticae factae funt, cauda tantum, in hoc et fequenti experimento , nonnunquam . leviter et inordinate ^ movebatur; quae. tamen mox paralytica etiam facta est: fub hac (1) Cfr. Append. $ 2, Experim. E, I, HI I PHYSIOLOGIC4A. 145 hac conditione animalibus propinata funt grana XX pulveris sucis "vomicae , cum lacte mix- tae, Post triginta quinque minuta, primum par- tes anticae corporis, mox etiam posticae con- vulfionibus adficiebantur, quae, tum in antica tum .in postica corporis parte, ad mortem usque, eadem fere cum vehementia, perdu- rarunt, ^W. In tribus canibus disfecta est medulla fpi- nalis duobus in locis, ut hac ratione pars medullae (fere 4 poll. magnitudinis) , libera fac- ta, tolli potüerit; hac fublata, utrumque me- dullae extremum, ad X poll. distantiam , erat fejunctum ,. ne fanguinis quidem coägulo .interja- cente, Sub hac conditione cares adfumferunt grana XX pulveris, zucis vomicae, cum. lacte mixtae: «post 25 minutorum fpatium primum corporis. partes anticae, mox vero quoque pos- ticae fpasmis adficiebantur, , qui, | ad mortem us- qüe, omnes corporis musculos agitzrunt. .Autop- fia cadaveris medullam . nujiibi inflammatam -fed al- bidám: et naturalem? ostendit. < o Haecċe experimenta 4 faepe numero. niti , €a- dem femper phaenomena ostenderunt , ita: ut de facti veritate: neutiquam dubitemus: hujus autem rei: explicationem difficiliorem profitenur; queri- tur enim: 1°, Quomodo , feparatà et divif4 prorfus me- dullà , .extremitates posticae, -jam relaxa- K tae, 146 C OMMENTA TIO tae, dein. .convelli queant fpasmis nuce yo» mica! productis (1)? 2*, Cur, adhibitis post disfectionem columna- rum inferorum granis. VI pulveris nueis. yothicae , extremitates posticae paralyticae. manferint (9)?. quum contra > ingestà hus. jus dofi majori , (granis XX), neque mes: dullae fpinalis fectio , neque partis interme- diae remotio , aliquid. contulerint ad fpasmos extremitatum posticarum vel impediendos vel mitigandos: (3). gun Càufa primae quaestionis ex duplici fonte. re- dunda re posfe- mihi videbatur: | a. Vel pendent phaenomena a /amguine, nuce yomica ‘inquinato et ad partem | medullae fpinalis disfectae posticam , arteriolis nue trientibus delato, quo fieri potest, ut, recepto ftimulo fanguinis venenati, in ac- tum ducatur pars illa medullae fpinalis, quae a fenforio. communi caeteroquin bene feparatà' est. LA Vel convulfiones > quibus plectatmir extre- 1 j i01 mis (1) Cfr. Appendix, $ 5, Experim. IV et V. TO Cfr. Supra Cap. V,$ 35, Experim. V, PCS) Cfr. Appendiw y $ 5, Experim, IV eVe. — PHYSIOLOGICA aum ' ,"itates posticae, post ufum ^ucis vomi- cde, disfectá licet prius medulla, pendere posfunt a cormjunctione nervoruin -.fpinalium iter femet ipfos, aut - ab horum conjunc- tione:cum nervis fympathicis magnis , ramu- orum -communicantium ope: (1), quo ac> «cidere potest, ut hac. vi adfectio fpasmo- dica deferatur ad. partem medullae disfec- tam; vel ad nervos y infra «coca e me- :dulla- prodeüntes. - Ut autem rite -distinguefetur, utrum /anguinis inquinata conditio, an vero catena nervorum. fpi- nalium communicans , tanquam :caufa phaenomeni esfet àghosceüda, fequentii experimenta inftituen- da excogitavi (9). - | (oilüvgoo . meoiod . qn VI. In duobus canibus disfecta est medulla fpi- nalis; jam grana XX pulveris nucis. yomicae, cum carne imixtae, -fice formå, ingesta funt: post horas e} vehementer convellebantur primo extre- mi- (1) Hi enim nervos fpinales faperiores cum inferioribus con- jungunt, dum etiam a fingulo nervo fpinali ramulus communi- «ans dimittitur ad nervum. fympathicum magnum, quapropter catenam nervcam conftituunt , nullibi interruptam, = (2) Chemica fanguinis analyfis hic non multum lucis fpargere ^ potest, quoniam nulium exíitit reagens fpeeificum ad muecm sb ejusve pritücipium /frychninsmm detegendum, Ea wi COMMENTATIO mitates anticae, ‘mox vero etiam posticae, Re- motis nunc arcubus vertebrarum lumbarium, me- dulla fpinalis a vertebra dorfali nona ad cau- dam equinam usque, ablata est, et eo ipfo mo- mento omnis fpastica conditio extremitatum pos- ticarum 'erat refoluta, et ad mortem. usque íta manebat,- integrá licet: post hanc: peram ca- tená nervorum communicante. VII. In duobus canibus disfecta . est medulla Ípinalis; dein ingesta funt, fcc formé; grana XX pulveris mucis womicae, cum carne: mixtae, “Post horas circiter ^ tres. primo extremitates -anticae convulfionibus 'adficiebantur, mox- etiam «posti- cae; quum hae convulfiones per aliquod: tempus duraverantj, ftilo ferreo medullae. fpinalis pars pos- tica ad facrum usque destructa est, protinus cesfantibus extremitatum posticarum convulfioni- bus. Monendum, fub ipfius ftili ferrei agitationi- bus in medulla, extremitates pósticas fortius - etiam convulfas fuisfes VII. In duobus .canibus primum disféctá est medulla fpinalis, dein pars medullae, a vertebra dorfali nona ad caudam equinam usque, remota est; jam ingestis.granis XX pulveris nucis: yomi- cae, cum lacte mixtae, post horae circiter. dimi- diam. vehementes obfervabantür ^convulfiones 'ex- tremitatum anticarum, quietis et relaxatis fempet posticis. IX. In duobus canibus: Kd uud est medulla fpi nalis PHYSIOLOGICA 1 palis et destructa dein ftilo ferreo medulla fpi- nalis, a vertebra dorfali nona ad facrum usque; fub ipfa destructione extremitates posticae ut et cauda fortiter et inordinate movebantur, post deftructionem autem paralyticae erant. Jam inges- ta funt grana XX pulveris nucis yomicae, cum lacte mixtae; post triginta fere minutorum fpa- tium extremitates anticae convulfionibus plecte- bantur, quietis femper posticis, quae relaxa- tae et haud commotae ad mortem aque obferva- bantur, § $ . Ex his igitur fequitur, integram conditionem catenae nervulorum communicantium nihil contu- lisfe ad morbofos nucis yomicae effectus, five in medullae partem disfectam , five in nervos extre- mitatum posticarum , deferendos, qua propter ex hac caufa quaestio propofita explicari non po- test, Restat igitur, ut in /amguine venenato et árteriolis nutrientibus ad medullae partem abícisfam delato ponamus caufam, cur, post disfectam me- dullam et post ingestam dein magnam nucis vo- micae quantitatem, extremitates posticae aeque ac anticae - apna adficiantur (1). Hanc: faltem opi- i nio- Ci) Cfr. Append, $.5. Expérim, IV et V« Me COMMENTATIO nionem non arbitrariam esfe, ex fequentibus ulte- rius patebit, $2: | Ingestà. nuce vomicà , convulfionum APERIA post longum fatis temporis fpatium obfervatur (1)5 fpasmi igitur post peractam gum abforbtionem oboriuntur, | | Canes famelici, in | quibus Pes viş et ef- ficacia optime - viget ad vires corporis , longá ine- dià fractas, restaurandas, citius. veneno ingesto ad- ficiuntar , quam alii aliquot horas ante venenum ingestum cibo bene nutriti. Porro et illud utique notatu. digmim est, mii - cem vomicamh, cum. lacte .propinatam , longe ci- tius praestitisfe effectum, quam cum carne ficca formå ingestam (2);. in, priori enim cafu noxia materies ftatim jam vafis abforbentibus fuscipi et in humorum alveum transmitti potest, quum con- tra venehum., . carne fic icca inyolutum > €t absque masticatione avide deglütitum , primum fucco gas- frico, magna. copid jam fecernendo, emolliri et dein folvi debet, ut tandem abforberi queat. Hisce addantur obfervata , ex quibus innotuit, venena , aquá aliove vehiculo foluta, duodecies citius exferere effectüs P quam ficcå formå propi- | na- E (1) Post. horae. fcilicer dimidiam, imo post duas et tres ho». Fa$. Ctr. Append. $ 5, Experim. IV et V, $ 7, Experim. Vi, VIL, VIl, IX. | & (3) Cir, Áppend. $7, Paperin VI, VIL; VIL; IX. PHYSIOLOGICA sf mata (1), atque ingestum Opium, disfectis licet antea ventriculi nervis, eadem ratione fuos prae» füitisfe effectus , ac fi nervi non disfecti fuisfent (2)s fed et plura. alia documenta adfunt, quibus. nos» tra prolata opinio ulterius comprobatur; folutio enim nucis vomicae aquoía, directe, per venam jugularem, cum fanguine mixta, vel vulneribus - applicita atque in veficam .urinariam immisfa, et sic , alforbtionis ope , in humorum alveum "aja fectione quidem medullae fpinalis , pone [m occipitale magnum , ullo modo impediendas aut mi- tigandas (3). $ 9. Ex hac igitur cognitione ctiam explicatur alte» rA, quae remanet, quaestio, cur fcilicet grana VI pulveris nucis vomicae extre mitates posticas e post medullae fectionem paralyticas , haud adfeces rint (4), commotis vero et convulfis iisdem ex. tremitatibus , anrea probe folutis et relaxatis , post ufum granorum XX nucis vomicae (5); omnis | : | , enim ( Cfr. Lund, l. c. pag, rog. (2) Cfr. Lund, 1. c. pag. 105. -€3) Cfr. M. Orfila, TraiW des poifons, ou. Tovicologió géoárale, Tom, II, pag. 352 fqq. (Edit, ult.) r (4) Cfr. fupra, Cap. V ; $ 35- Experim. LE n €5) Cit; Append. $ 5, Experim. IV er W ) .* - 13 TCOMMENTATIQ enim discriminis ratio a majori minorive ingesta dofi derivanda videtur: vero fimile nimirum est, fanguinem hac minori dofi non fatis fuisfe inqui- natum, qua propter fanguis non fat fortiter ad- ficere potuit partem illam exiguam medullae fpi- nalis, quae à fenforio éommuni erat feparata. $ 1o. Tandem ex nostris experimentis fimul illud evic- tum habemus, venena, quae in fenfibilitatem et énergiam moventem agunt, (uti nux vomica alia- que), non ita directe nervos, fed praecipue me- dullam fpinalem aggredi; deftructio nimirum vel remotio medullae fpinalis fimul et quidem fubito fustulit fpasticam conditionem extremitatum pos- ticarum , paullo ante vehementer commotarum , integris licet harum nervis atque haud interrupto nervulorum communicantium inter fe commer- cio (1). : Porro deftructio vel remotio medullae fpinalis , ante ingestam nucem vomicam, impetus fpasmo- dicos extremitatum posticarum impedivit (2). Ut autem hujus rei veritas ulterius pateret, in duobus .canibus disfecti funt utrique nervi ex- tremitatum posticarum , crurales nempe et i(chia- dici , (1) Cfr. Append. $ 7, Experim. VI et VIL (2) Cfr. 1. c. "Experim, VIII et Ix. ji cPUHYSIOLOGICA, " zB dici, hi in incifura ifchiadica majori, illi in re- gione inguinali fub -ligamento Fallopii: jam ingesta est drachma „una pulveris nucis vomicae cüm "lacte ;8 póst-ag minutà musculi" corpofis àn- tici ut. et cauda horridis ^convulfionibus - adfi ciebantur, relaxatis femper cruribus fub afticula- tione genu; femora aliquando leviter movebantur, et quidem propterea, quoniam, disfectis' nervis cruralibus et ifchiadicis, prope illorüm exitum e pelvi, musculi iliaci interni, Pfoae majores et mi- nores aliique, prouti in ipfo abdomine nervos non“ disfectos accipientes, paralytici facti `“ non erant (1). Paralytica autem crurum conditio , et quae fupra attulimus , (2) fufüicere videntur ad demon- ftrandum ,; "imprimis ‘medullam fpinalem , “motuum muscularium organon- centrale “nuce” 'Vomica ad- fici, non ita dirécte nervos. ^ Huic optiie corive- Tit; quód in animalibus, arfenico aliove veneno exftinctis, tantum medulla fpinalis venefica repe- riatür, innocuis reliquis corporis mortui parti. bus, ita quidem , ut deglütitio hujus ^medüllae in aliis animalibus evidentia "repa fymptomata in- ducat (5X : jii ur et ji i R OF Iia» & § IL (1) Phaenomena, memoratis analogy, infecuta funt, fi nervi - erant ligati, m (2) Cfr. etiam Append. $ 7. Experim, VIH et IX. (3) Cfr. Lund, l. c. pag. 112. i v 154 COMMENTATIO PHYSIOLOGICA. DUM ww. aa $ ir. Conclufios „Quod. á. omnia, quae in hacce appendice. attuli- mus, ánimo: volvamus, : fequentia inde .collizetida | veniunt. . se 5> Medulla. fpinalis AUTR et fibi innatam pos» ; Sidetenergiam qua fit ut haec, femel nuce ¡vomica incitata, musculos eonvulfive: moves ; Fe Penga licet : dein: prorfus fuerit disfec- og t (12s. °, "Hinc ;; di inquiratur in columnarum :moven- » tium: functionem, disfectio inftituatur -ante venenum ingestum, atque dofis veneni .exhi- -bendi fit modica, ne -ad falfas ditas -. eonclufiones.. eh i | , Nux. vomica. puytini vid in fanguinem deducitur, atque circulationis ope fysteme .nervofum: adficit (2). . Nux. vomica non. directe .in- nervos agere ^: videtur, fed praecipue. in medullam - fpina- -Memg-cex qua, tanquam ex foco, morbofa conditio ad ipfius nervos dimittitur (3). Hinc medulla fpinalis organon centrale est -.et princeps motuum muscularium. €) Ct. Append. $2,3,4. (2) Cfr. ibidem, § 8. (5) Cfr. ibidem, $ ro. mm aaa i Pag. LLELELEEEEEEEEEELEEELE HE ET TT I ER RR À I A 11 Jn. 19 procvendenti lege evidenti 16 — 16 — Magendie — Magendie 16 — 19 — aut — ast 18 — 8 — trigimini — trigemini 19 —16 — Experment; — experiment: 19 — 2$ — dolo — doleo 20 — I2 — organan — organon 21 —21 — Magendi — Magendie 23 — 20 — fidelisimo — fidelisfimo , 24 — 11 — alicujusque — alicujus 26 — 16 —— econtrario ^ — e contrario 35 — 1 — fenfibilitate ^ — fen(bilitate 41 — 23 — $. 20 — S. t1. 45 — 2 — eumdenque — eundemque 46 — o1 — /enfibiliatis | — fenfibilitatis 53 — 16 — neryi — nervi 59 — 18 — Venetico — Venatico 59 —23 — confpicuae — confpicue 59 — 24 — fuit — fut 65 — 18 — econtrario — e contrario 66 — 12 — tectum — tectus 70 — 26 — díe --— 6e 76 — 1 — difecis —^: disfectis 77 — 28 — per asterico — „mam asterico 79 — 11 — produerunt — . produxerunt 81 — 6 — phoenomena, — phaenomena $4 — 10 — potulit — protulit 9o —27 — VI et VIL — 6et 7. 93 — 5 — (1) — (2) — 95 — 9 — quibus —. quibus , — 104 — ult, — Cujas — Hujus — 123 — 27 — font SN font — 145 — 26 — queritur - quaeritur. ! pm é ^ wes PEN P 1 i "x k an tet "M * k ED eO. XNEI "a ha CUN Ea Y 2 D WAS AT quc X Ser Sade HAN DR d otl LOO. TA ra Wo ut MELDE ES Hi rho jj DE A "T AS S" H TAA ioa n fü i ixmobtrs3 vM, er aux 23 a ' bibmogebi i arc- wb tiui. Toren s Sui sudér «e robSesnds vinim: -— - inimigin — B8 — 8i —— MEER. — P gemin e im $1— r Sa b psit óstob ptg Tetol E $e "ei dem € | 4 nonio. des mms Bae GEen oibnosgeM — ibaan h rip .omileiobi — ^ omelsbü — oe —=— ge ——. enjtroils rus d eais D Hariini. Ei. UTE —— 07 oruo5 AEM- — oizen31029 -— Ùi Ò — cupis 1 = 4 : — Nude. Aw. T» x M —. Eus l T^ 'esa$us d — 1—— Qa — n5tqimo» 4— ^' ontiaigittos - -— gr G —— UNS: ym gi os digi = i M gien ohsiinos 9. giu. s — $1— zÒ ape 201951. -—— d (íij159] — ar — 06 n Ew AL. 4t Sacr dl | (296b dum Dom- oy — 09113328 19q — i ix Tb Re ER — "amisubotq" -i g pia 5 MITT nomoda ' - Sienna m 128—000 silnog ii 5354100 — ot p8 - DX —. oL s IV — se— og t ST EO uoces PU DUC VE quu oin IH Tai co audiup.- n 5 wise. 0 wq a SL ae OL eee t, Ci. AA emi Q6]; — «2 — £21 — Jd qas: meg a $ "shop — Og c P EB wm 12] «fri Tta X PO. 4 à p p x bet DM Tene d "too adi età E ae. Vel e š i un E 1 Tul "me COMMENTATIO 'DE PLATONIS PHAEDONE. LISAA'CI»D»oxsx VULLER, IN ACAD. RHENO-TRAJECT. PHIL. THEOR. ET LITT. HUM. CAND. RESPONSIO A D QUAESTIONEM LITERARIAM 1 AB ORDINE PHILOSOPHIAE THEORETICAE ET LITE- RARUM HUMANIORUM PROPOSITAM ; » Disputatio de Platonis Phaedone , qua primum fermones Socraiis cum amicis breviter, fed tamen apte et ex dialogi ratione , enarrentur : tum pe» tantur inde et explicentur, quae ad animi immor- talitatem probandam prolata funt argumenta: tandem quae fit eorum argumentorum in Philofo- phia theoretica vis e? auctoritas y- efficiatur." Quae ,pariter atque Arnoldi Jani van Beeck Calkoen de hoc argumento disputatio, praemio digna judicata , fortibus jactis , aureum reportayit numtmutn. PRAEFAT TIO. "Quaestio, a vobis, viri Clarisfimi , hoc anno propofita, continuo me allicuit ad scribendum , , fed deterruit inde (imul. Sciebam enim quot et quantae difficultates essent fuperandae juveni ^in Platonis facris duusr9 xa) &àreMÍcry ; fructum ve» fO cogitans, qui ex ipfius tractatione redundaret , vix me continere potui, quo minus quid posfem pericliarer. Quocirca, quod de fe Phaedo apud Platonem (1) ait jZrexvas Žrordv Ti uol mébog mpl, oŭ xal vi; hlas xpi čmo e Tie vooviis cuyxexpaquén xxi Te AUTX4c. Erat tamen quod, rationibus fub- ductis, me ad tentandum invitaret: cui ego eo — facilius. indulgendum existimavi, quo certius Vos - fciebam pro quaestionis gravitate fcriptionem meam legendo dijudicandoque benivolentiá esse profecutu- ro$, nec vero degre hturos, fi Xenophonteum il- lud in eam conveniret : Zzdulveral ti ùro vapè , E xarwWyopti TW dAryoeviay. (2) . In ratione investiganda, quam in tractanda hacte quaestione fequeremur , non multum laboravimus, Praemonitis enim quibusdam , tamquam in introitu, eum de Socrate tum de Platone ipfiusque, in quo totus noster verfatur fermo, Phaedone , quaestio- nis divifionem , quippe pertractationi aptissimam, integram fervandam duximus, ita ut primum fera (1) Phaedone ed. Wytt. p. 5. Q Xenoph. Cyrop. I. 4. 8. 6 PRAEFATIO, fermomés Socratis ium amicis breviter fed tamen apte et ex dialogi-ratione-enarrarentur ; deinde petes rentur inde et explicarentur . quae, ad animi dm- mortalitatem probandam prolata. funt argumenta, tandem quae fit eorum argumentorum, in, philo- fophia theoretica vis et auctoritas efficeretur. quam postremam partem ita dirimendam putavi; ut.minus rationem haberem caeterorüm philofophorum. vel hos inter et Platonem comparationem inftituereme Licet enim, facile largiamur ad rem illustrandam Til magis -valere quam comparationes, tamen mt - fite has inftituas , plura requirantur. necesfe esty quae tamquam fubacta habeas, . | : Scriptores. quod. attinet ,. quos in. opusculo. hogs €e cońficiendó confului, non tam multis ufus fum . quam paucis illis , qui iidem, esfent optimi univere fe praeftare ratus, de. lumine ipfius Phaedonis nostrum lumen accendere , Quippe. de fummi Wyttenbachii fententia fons fit petendus non riyu» fi(r), quem cum, ut ejusdem. est fententia s. quam maxime intercluderent compendia, (2) ia ab his, quoad. ejus licuit, abítinendum vifum fuit. Num autem ratio, quam fecutus fum, recte fe hábeat, et, fi recte fe habet, num eam. fim asfecu- | tus, Véstrum jam est, Viri caristini, dijudicares mihi ad opus aggrediendum. EYY Tricia Phil. Plat. süctore cl. Heusdio P. I. pag. 8. (&) I. 1. quocum loco cf. Wyttenb. Opp. T. L D 123s, T. MH. p. 13, Heusd. Init, phil. Plat, I. pag. 171. à i oy » "s ^ —— NU fo » E " P - ** ev T EE LED $3" i * "l i 3 TAS M. anb. feos e N Ea A S Y A Žž MW e iii DELP) REW) . 8 ennesb €*i lbi? j ed í e E e. tjs IEF ; V. g T] rostis H OHA - vw ws - "I 9 ke SEIO “ Beris EEEN Pérficis , quad vis est bellorum patriae. yindicandae caufa et pro libertate fusceptó- á wa t7 orr rum. atque peractorum , omnia , quaécumque pul- cri venustique ftudium referrent, Athenis. tamquam Graeciae dedo. laete et. efiloruerunt. et invaluerutit mirifice. Ut caeteros taceam, qui in hocce gene- re exítiterunt palmari, fophistae funt qui. hujus laudis fociis prope fuo jure adfcribi mereantur. Eloquentiam enim cnm philofophia conjungendo A Athenienfes univerfe -pulchri .fiudio.imbuendo, id asfecuti funt, ut Socrati adeo, quique de hujus fchola exítiteruht , viam müniisfe dicantur. Haec ut fint yera , non. falfo tamen in viruperium incurrérunt" eo ; quod Athenienfes magis delectare, quam emendare ftuduerunt , fapientiae on veritatem fed fictam .fpe-. ciem tfadiderunt. [alis cüm ésfet ftatus Athena- rum, yenit tamquam a coelo demisfus Socrates, qui: Wi COMMENTATIO qui fophistarum fastum retudit atque exagitavit, homines; qui fe-ad füarf'diséiplihafü applicarent , ab opinionis inanitate ad fcientiae veritatem re- vocavit, admonuitque ut fe ipfos nosfe discerent , ne ultra humani ingenii víres fapere conarentur, et, si in aliqua re proficere vellent, periti es/e potius quam videri ftuderent (1). Ita, auctore Socrate, philofophia a bewpig ad paci deducta est, deque iis, quae "hominem quam proxime at- tingunt, de vita et moribus, rebus bonis et malis. quaetere est coacta (2), quo non uzi//us tantum , ut vulgo. putatur , hominumque vitae accommoda- tius, fed reapfe Jublinius esfe coepit philofophiiae | propofitum. (3). Num autem recte fefe. habeat (4) «t coelestia vel procul esfe a nostra cognitione remota , vel fi maxime cognita fint, nihil tamen ad. x bene vivendum conferre ke 32.» , non est quod hoc los u^ TOME &1). Wyttenb. Op. T. I. si 98. ae ven ripy (2) Xenoph. Memor. 1. 1. 16. ME | xin '(s) CL Heusd. In phil. Plat. I. p. 53. ^ " ^ (4) Non recte fefe habere auctor est Mofes Mendelfohnus in libro cui titulus Phaedon, p. $. i (5) Cicer. Quaest, Acad. I. 4. Quae Varro M capite de. So-.. crate disputat lectu funt dignisfima, uti et ea quae usque ad c. IO. traduntur quibusque doctrina Platonis universe: exponi- ur, collatis iis, quae habentur de Rep. I. 10. ubi Africanus » Quo étiam fapientiorem, inquit , Socratem foleo judicare , qui : omnem :ejusmodi curam depofuerirs eaque, quae de namre, «uaererentur, aut majora quam hominum ratio confequi poss ft, aut nihi! omnino ad vitam hominum attitieré dixerit, LENS O ITTERRAND O o €o quaeramus; Univerfe animadvertere" juvat ean- dem ; auctore Soctaté, pliilofophiam" fubiisfe come . mutationem qudin ; auctore Polybio , fubiit historia, Ratio, qua” Socrates- in fermonibus , quibus fere ufus est, quae animo habuit infita; cum aliis communicaverit, erat plane Socrariod (1) et tan» tum abest, ut folummodo quaestionibus et responfio» nibus, uti vulgaris est error, contineatur, üt poe tius Socrati unice. fit propria putanda, tempori» busque, quibus vixit, quam maxime accommoda. ta; inprimis autem eam opponebat fophistis (3); quo et istud magnam partem ‘pertinet! quod ubi- que fere prae fe ferebat: fe nihil fcire nifi id ip- fum. Sermones, e quibus ratio haecce Socratica optime percipi potest, uti et tota Socratis philo- fophia popularis, germanos memoriae prodidisfe 1 — €1) Cf. Xenoph. 'Oeconom €. 19. s "Apa, Q lcX6UaAE , $ pÓóTwrue Mukua deTívs; pri) ykp 33, fQww Pyà, sittiasbísa 2 $ us imwpóTéCas xacTX. Éyev yÀRp ME, ài. dv àyà irioTapai , xl ED ToÜTOLG éideiuyOe , & oix èvópičov Pria caca , Avkreileic ; , dpat, üç xai rat- qa èriotayat. (2) Cf. Disputatio, quae reperitur in- Opere, cui titulus: » Verhandelingen rakende den natuurljken en geopenbaarden Godsdfenst , uitgegeven door Teylers Godgeleerd Genootíchap," D.1V..p. 465, maxime Heerer Ideén Vol. VI. p. 362. verf. Belg., cujus verba dignisfíma fane funt; quae apponantur. Sunt haec: j, Gelijk Philippus eenen Demosthenes te fontium riep, . 190 de Sophisten eenen Socrates" 11 ` 20 COMMENTATI O putandus..: est: Xenophon- in; Mèmorabilibus., Sa- eratis (1) ^ atque. ex iis ita. profecit. Plato, .ut artem ;.illis adhibere: (2).et. ita, dialogos con- fcriberet , .in -quibus Socrates, nifi. materia, «uti apud | Xenophontem, . certe. forma. occurrit, et. .ra- tiones. fpirat,:..movetur, .agit, legentem. animat et^ in actionis: focietatem.. inducit, (3)... Hujus discriminis: fl. caufam. quaerimus- animadverten- dum. videtur ,;; Xenophontem . magis. fuisfe histori- cum , Platonem: vero po&tam, | Sed, haec mittamus j multo inagis. nos.jam. ii morantur. qui flatuunt ; So- cratem. et. Platonem .toto..coelo.a fe invicem esfe diverfos ,..quibus ita videtur respondendum ;; Plato- nem; quae a-magistro acceperat, tantummodo . ex- coluisfe-et.àd majorem. perfectionem. .adduxisfe , quaeque : generis humani- est progresfio ad maturis tatem, longius /olummodo procesfisfe. Omnino Plato, quamvis fimplicitatem Socraticam (4) jun- gat cum. Pythagorica fublimitate,. po&tarum ele- gantiam cum dialecticorum- fubtilitate , . hoc. tamen tenet ad extremum, tamquam notam characteristi- cam , Aut fit Socraticus ` qu verüm exquitat maxi- me “QY Vid. Valckenarii Adnotat. im Xen, Mem, pag. 31$ ed. Sclineideri, “` ; (2) Vid. Cl. Heusd. L 1. p. IZL (5) Wyttenb. Opusc. I. p. 262. ' (4) De fimplicitate Socratica. Cf, Ifelin, Ueber die gefchichte ger Menschheit, B. HI H. 16. dÜDVT'ERA'R T A ^ Yd mier). Quocirca liaec opinio non minus videtür Téjiciénda, quam orum j qui Platonem. quaecume que'ab aliis 'defümferit, haec omnia et congesfis- fe in unum et cónflasfe perhibent (2); Aliorum "hoc est, non Platonis , cjus — velut re tüs omnia animat et alit. ! -"Qüodfi quaerimus quibus rationibus Pláto vèl magistrum Socratem vel Aristotelem discipulüfa vel quemcumque alium , qui cum ipfo comparat- dus videatur, hos inquam five fuperavetit five ab íis fuperatus fit, male quaerimus. Talia enim iñ- igenia^ponderare, uti nullius est hominis, ita ab æò abftinendum maxime: est juveni, cui vix pri- tis labiis,-quod dicitur , litterarum | facra attigisfe contigit, . Si. vero quaeras , . quibus | nominibus &b hoc utroque Plato fit distinguendus , reponen- dum videatur, quemadmodum Socrates et Aristote- les finguli à patre aliquid profecerunt , quod dein- ceps in ipforum philofophiam vim haberet maxi- Tham , alter pulchri ftudium (3), obfervandi ftu- : p" ki E + €). Heusd. 1. 1. p. 68. (2) Brucker, Hist. Phil. No I. p. 664. (3) Eo refertur quod in Phaedro p. 279 B a Diis precatur: & Dide IIéy x. T. A. imo in Sympos. 177 D. m I2» fe ferebat lzíeracims À 5 Trà éipwTixé quae cum eo quam pro- xime funt conjuncta. Inde ducenda quae. in ejus philofophia et nomine et re plane esfet nova xzAoxeyaÜíz , nos dicere- mus, palchrum morale. Quinam de Socratis fententia (it xaXov xg 12 COMMENTA TIO .dium alter, eadem igitur ratione. Platonem . etiam aliquid habuisfe tamquam fingulare et plane fuum, .poéticam dico facultatem (1), qua non tantum ad dialogos conficiendos , uti vulgo putatur, fed ad .philofophiam etiam, quam his exhibuit, profecit maxime. Vidit fcilicet profam philofophiae. ora- 'tionem ^ nimio intervallo a poéfeos fimilitudine avulfam propius denuo ad eam revocandam -esfe philofophiamque cum ipfa doctrinarum fit pulcherri- ma-(2) non nifi naturali via i. e. pulchritudinis com- mendatione in hominum ingenia fe infinuare posfe; «quae ratio multo magis videtur probanda quam ratio eorum. philofophorum , qui morum praecepta ita tradunt hominibus ut nudis. et) corpore folutis ani- mis: et, ni fallor, binc est ducendum quod Plato da xayabóc, patet inprimis ex Theaeteti p. 185 E, ubi, cum Theae» tetus Socrati egregie fatisfecisfet respondendo et fingulares fane probasfet ingenii animique dotes, Socrates ,, æde yàg, inquit, $2, à Osaíc4Tc, xal oùxy, 66 Asye OsóJupoc, &icxpóc. b yàp xaAGG AÉyww, xaAÓS Tt xayubóg. (1) Hac de re adeundus idem Heeren. Idd. V. Vl. p. 366 ct $67, cujus haec videntur citanda: ,, In hem drukte het dich- terlijke karakter der Grieken zich wijsgeerig uit" et quae plura monet. De vi poéfeos in Platonis philofophiam clasücus est Jocus in opére cui titulus: » [Oordeelkundige befchouwing wan de ftelfels van zedekunde der | ssa td wijsgeeren enz." 'auctore Garvio, p. 29. (2) Ruhnkenius eam vocat: ,, doctrinarum: omnium dominam ae reginam," . Op, T, I; p. 90 — CLITERARIEA: T & Panaetio apud Ciceronem ;,,. Homerus: philofo« phorum" (1) a Wyttenbachio ;aütem ,, aliquis in- tet- profae fcriptores Homerus" vocatus fit (2)... —Si'forte fint, qui haec et Plátonem poëtas: a bene: conftituta- civitate exclufisfe , non fecum invicém: conciliari .posfe:putent;: festive phos re» fellisfe videtur ,- de: fententia: ipfius- Platonis, fume mus: Wyttenbachius. Quocirca nullus dubito ipe fius verba hic apponere: ,, Si quis, inquit, ad aegrotum accedens fálivam -ei moveat commemo- randis laudandisque cibis iis, quorum- ufum vei medicus interdixerit ; nonne ut. homicidam: pestetn* que:eum-abigamus? Atque haec profecto caufa fuit cut philofophi | poëtas a bene: 'gonftituta civi» tate excluderent. ?' (3) , 2911 biic} -Philofophia Platonis , ín quam iias. jiis te récurrerunt recentiores, est tripartita (4). : Con» tinetur autém disquifitione de pulchro ,:de vero et de justo. Is autem in his. omnibiis , five. pulchrum - tractaret yo quod. fecit in dialogis: Eroticis ; five ve- rum, quod: fecit in Eleaticis,: five bonum -et jus- fum, quod fecit Phaedone et maxime TIox ga, in -his igitur: omnibus fic: est: verfatus, ut, quod ma- .gistro fane: debebat Socrati ; in; monito. illo Apol- pd c» Cie Tusc. Quies. L gi; 0500 Oisv 00 ¿obira ^2) Vita Dav. Ruhnk. p. ss Op. Vot. I. p. $75. Ca) Wyttenb. Op. V. L p. 153. coll, Mcd Lip. UL, CW Bend, Li. p. ri. i iin A al (6) 4 —COMMENTATIO linis yua véxuddy. tamquam... Jpusrypl-» mansetit. Laculentisfimum: hujus. ' rei docüimentum ' praebet nobis; de quo: jam" videtur dicendum gj dialo» gus “Phaedon. io Quae senim linu hoc :dialogocXlispu- tantut de: meteinpfychofi -(1)::idearumqQue: aeters nitatej:quaéqué nom-Socrati- fed;;Platoni: videntur attribuenda ,.. de: his:: non: ita nude. *et- fimpliciter pofuit fententidmr, fedi:earum caufas ex ipfa natu» ix animi expliczre ftuduit;- reto gdrsy "etii -—^ $n dialogis- Platonis ne dnd minimum: tenet locum hicce: Phaedonz quod- non ita; temere à me esfe: pronuntiatum; probat:cum :árgumentum ,*quod in eo tractatur quoque til Hominem: propius sat tingit j^ tum priniaria; quae in; eo. inducitur per» fona, Socrates, isque eo vitae: tempore; quò verba a quovis etiam alio 'prolatà animo ! maxi- me ?mánent' infixa, tum ^ veroj! quod; minime est enegligendum ;' ratio: qua. haec - ómnia: trito in::drámate/ oculis ;propénuntur.. =<» el cizi s! De tempore ;: quo fcriptus fiti hice: ER non plape:conftat; W'yttenbachius (4) eum a Platone ju- niore.adhüc fcriptum: esfe censet, "praereralia et:fti- - lam /hoc»euàm.indicio" utens? quod *provectior ad- tüte/térraní non! ini medio »esfé^ fieciimmotam: ma- tiéré , fed circum mundi polum verfari ftatuit in Ti- maeo; at vero ordo qui, in ,Pbaedro..defiderarur. ete A T oy .qO 32 .q Andus vat cy 5m0 tA LETA Cm | (s) In Annot. in Plat. Phaed. p. spa. "! qaad m M ' *J OLTTERAKILA2?^ T in;:Phaedone: anteni. uti "et in... Sympófto: perfectus. est. feres; Pythagóreorum: füblimitas , quam : fpirat: hice. dialogus cujusque; juvenili- aetate nom ita cae paxs fuithi :tum;:philofophia, boni. et. justi , 1; quar: eoüti,et maxime IloAmg: tradidit, füadent huncce: dialogum. ab: eo. provectióré| iem. —— cone fettum, i: 103810 ..S vil. elctiaqmi. mun (tnt Jof. : Scaliger (ax Phaedonem: maiig quare: uim-;priimae:-tetralogiae -fuisse iiftatuitinoi Quam» quam;:nbn ;negdmus, Platonem ::dialogos :ftibine: de;fecum invicem: junxisfej- uti -w;:cc ^ "Theaete« tomp Sóphistám;;Politicum:) «quae; uniüs funt coilóqnii; draíüata.; tamen; hujusmodi. tetralogiás; haudi*vogitasfer::widetur Plato. j net: idcirco: dias logoruni: divifio:-in:tetralogiàs ;posteriori aetati nest artribuenda; Quidquid: vesty «c: hoc::extra:! omne dus: biimist; remotum; ei: confcribendo j-uti et:-Apoe logiae: eu' Critopis;; primariam: :praebuisfe- opportus nitáteg) mortem. Sderatis;;.eujus dolor eo ierat acrior g «mino poena, quam fubierat, esfet injusta. Sic item, factum, ut Xenophon Memorabilia fua con- feriberet S oeratis.,: quae. ejus .apologiam-rite.. Voca- viris ( 3" Accufatioris -— quae-in hujus operis 0850 uT 9 0501 olli Siqi 79 idu ge- yes .q s shni EE Y eutnivriit '09 goi MIE P Oh $ " "m fud d ger E PAM Ey xal abr E p vé" i v de e : E E Té x H els T freTa.” w — COMMENTATIO ingresfu “continuo: tradit Xenophon: quippe: fatis: nota, non memoranda videntur 5 obfervandum vero ; : tantum abesfeut haec tamquam caufae condemnatio -: nis fint habendae ut contra praetextus dici me» reantur. Caufa latebat in ipfius veritatis ftudio ṣ* quo ductus contraxit fibi. odia fophistarum: alio- rumque ,: politicorum inprimis five oratorum 4 quis: büs inutile erat reliquos cives nimium fapere:. qui , cum rationibus nil efficere posfent ^ eum: in :; plebis: invidiam *vocárünt ; et; quod. apud eam plurimum: valet, innovatae religionis: crimine: eum arcesfive-: runt. :Caeterum eo etiam in odium incurrit, quod: triginta tyrannis. fefe oppofuerat. Haec pluribus: jam. perfequi non licet: illud^-ànum- non reticen«! dum, me, quó:-magis Socratis mortem : cogito; ^eo! maxime induci ;-ut- firmiter mihi-habeam perfuafüm ;: -impañorte fubeunda:talem» fe fpectanduur praebuis- fe Socratem y quocum. minus: recte ^ vel. Therames nës dpa vel: Cn (2) comparari - pee | n illo: 916-524 jai... 39109 1. 2/19 QUT. fIERIHE 50700 enim A “pé (F. d Vu i t i ` che f 1 f 11 y wa 31r eiu 31 f 111 M E Fr t ; j i". 445) NUELA g} Bas w - - 1) Judicium de hoc viro éxfat in snimadvetf. ád Disputa- quae infcribitur:: [Socrates alm: burger. befihouwd , tdoor Miz Je Luzac inde a p. 237- -343 ubi et ipfe ille locus e Tusc. Quaest. 1. 40. quem nos CNN, citatur. Es Y C0 Cic. Tusc. Quaest. I. 3o. Catonis. airo xéupía s quam perperam laudat Cicero, merito "reprehenditur. a D. Augustino i Er De Civ. Dei c e. 10. vid. Cic. de Off. I 31. et Facciol, ad eum 1, coll. iis "quae "inveniuntur in Op. cui ‘titulus; J. F. Hen- Bert Uigeltzcüe Veriindlligén D. WeN. v Avg Wh UY- 2i LATER AR DA m enim quid. fere aliud admireris , nifi quod vir feili- cet e/arus non miferabiliter. diem obierit et. extre- mo. luferit. fpiritu? De. Catone fatendum- omnino eum: pro patria. vixisfes guid; vero de eo dicam, quéd mortem | fibi. ipfe :confcivit et patriae. fa~, lutem | fuae ~ postpofuit.?. In :Socrate longe. alia, res est, qui, quod fane: boni» est civis, utve nos loquimur , hominis, uti;vixit pro. patria, ita et mortem pro ea fubiit?.. -In omni re literaria id mihi Giani sifi est maximum , fed fimul difficillimum, fingulis attribue- re quae. fingulis competunt, lta : Phaedonem. mihi legenti oborta est; quaestio, quid tandem Socrati quid Platoni esfet tribuendum in hocce dialogo. Noveram aliquos eosque haud paucos (1), qui rationibus adducti plura fubinde in eo Socrati de- neganda , a Platone autem ficta existimarent ; meum fi quaeris judicium , comparandis fecum invicem iis , quae cum apud. Xenophontem invenirem. in opere faepius, laudato tum apud Ciceronem , qui optime fane de his rebus judicare poterat, quippe cui innotuerint plura Socraticorum | fcripta, quae ae- (1) Diog. Laert. v. c. III. 35 ad eumque Menagium , Bruck. I. 563, 658, Mosheim ad.Cudworth I. p. 184 quibus addatur Jer. de Bosch in Disp. quae reperitur in opere cui titulus: Verh. rakende den nat. en geopenbaarden Godsd. , uitgeg. door "Ieyl. Godgel, Gen, D. IV. p. $23. B A COMMENTATO "aetatem hon tülerunt (1), his igitur fecum invicem cómparandis, ex istis difficultatibus me ita. expe- diéndumi putavi, ut lubens equidem calculum meum adjicerem fententiae Wyttenbachii ftatuentis ? ,, Quas re, ut facile concedo , Platonem in Phaedone mul- tàs tribuisfe Socrati argumentorum conclufiones, duae a Socratis ingenio abhorrerent , veluti eas , quae a- metempfychofi et ab idearum aeternitate ductáe funt: ita minime lis asfentior qui omnia in illo dialogo, ficta nil ejusmodi a Socrate ultimo vitae die disputatum esfe putant." (2) . Haec, Viri Clarisfimi, praemonenda. videban- tur, Quamvis enim firmiter teneremus , monitum Platonis vel maxime ad nos pertinere : Tisov ydo Tou, OLX» ÜATepdy dori» 4 éd Tig ypñrei XM iplis órgoUy možykæri, 54 dày HB i. es plus enim mali ést, fi quis re non bene utitur, quam f eam om- nino non attingit (3) , tamen committere non potul- mus, quin haec praeluderemus , ne fcilicet illotis , quod dicitur, manibus, ad opus accederemus. ` ` (1) In prima Tusculana maxime c. 29, 30, 41, quocum €f. Wyttenb. Op, V. II. p. 567 et 568. (2) 1. l. p. 565. : (3) In Euthydem. p. 218 F. eU» os e 1 à) de n > ads Dy! ny eren ? 1 "131 ot 251591502 drm gisona T gm a a * 4p oii onto, tréb»ndrop F maS. Ae y." P. U My s. E C u N D. U M: TA T APIP i ^» t PYTT 19) fa * 25i jt HT dnb nt M Tay IL Dn * kit doditttrod "30g90v ' Imgup 105: apiy 29 ^ 203 211v. 0 DIALOGI JENARRATI Os- i ` EINA sei ^ i "i íi Bioy d j ) bhon 2 ep m $ - 4 rt ó ^ ) iJ / ki - Lh) xa "2 I * U . vri i j (df 31: ) ij] i 1 H XS OC- eiiru 2 j 5 ut SSI MIDO Eo DESD e 1031802 Y - $ terr ' i eya m Pepay j , fv pl € »).J« T” 244 "?" * 84 i "T e MV MAS À Vi ARAAd 4A NI dud "TP wer aii dialogo, quem jam. "breviter ^ enarrare Opor- gii otii. tet, uti. ex infcriptione fponte. qute, primas agit partes Phaedon, Hic enim, pro. arctisfima ipfius cum Socrate et Platone hecesfitudine , Echecrati G) et aliis narrat Phliunte quid , ultimo vitae die in ener Carcere a "Soérate et praefenribus amicis dictum t) áctumque ` fit, „Sed age e : dialogi ; tatione, conti- wj í [51 £t Jd mè ONJ * Tt" dni 5 - e d: ct rtt t ' " £o " B353C q emi D 1 2 lá : D pi .«Q) De; Pm vid. Groen van Pinferér. Profopog. Platon. Bs. 53, deque Echecrate. Wyttenb., in, Annot. in Plat, Phaed, p. . 110 et G oen van Pr, op. Cit. p, 66 fqq. qui pag., 64 de retione, qua factum , ut Simmiam et Ce etem , Philolai auditores, cum 'Sócraté loquentes fecerit Plato , ele mouin ! ji Nimirum, îi- -qhiit , ‘cumi Plato: opinionem. fuam argumentis ex intima- Pytlia- gorcorum doctrina depromptis probaturus esfet, eos inducen- dos judicavit, qui, quamvis leviter tantum ipfam tetigisfent et diligentiorem explicationem. defiderarent , tamen de ipporgalia tatis probabilitate aliquid certe füspicarentur, " | B 2 20 COMMENTATIO nuo fermones tradantur, quos maxime cum Cebe- te et Simmia Thebanis miscuerit Socrates. Praemonitis igitur quibusdam , quae filentio prae» terire juvat, Socrates , vixdum vinculis folutus , cum alia, tum haec inducitur loquens: » Quam mira, o viri, res esfe videtur quam vocant homines voluptatem 5 - quam mire fefe habet ad dolorem ejus contrarium; eo quod fimul et una homi- ni adesfe nolunt , fin vero quis alterum fe- quatur et capiat, et alterum capere femper fere cogitur, quafi ex eodem vertice fint ambo con- nexa. Aefopum credo, fi istud animadvertisset, fabulam fuisfe facturum: Deum aliquem , cum 'vo- luptatem | et “dolorem ex discordia. in concordiam redigere vellet. at non posfet , eorum vertices in idem connexuisfe , ut fi quis alterum arripuisfet , ìs alterum quoque nécesfario traheret. Veluti ego, cui modo. ex Vine Me. crus dolebat , nunc folutus voluptatem percipio." (1) Haecce Socratis dicta - Cebeti non poterant non in memoriam revoca- . re, quod nuper ex eo quaefierat Evenus poëta , quid fcilicet rei esfet quod Socrates , plane praes ter confuetudinem , fub ipfum vitae exitum in car- ^minis modum ligasfet Aefopi fabulas et hymnum in Apollinem;. ad quam quaestionem ita respon- -det Socrates, ut fe ab omni gyrıréyyoy fpecie li- h be- ` C1) Cf. Phaed, ed. Wyttenb. p. 7. LITERARIA. ar berum vindicet, animi religione folvendi caufa fo- lummodo eo adductus appareat. In antecedente enim vita faepius ipfi obtigit ejusmodi fomnium , quo his verbis appellaretur: o Socrates, fac et tracta muficam ! Hoc igitur fomnium , philofophiam: quippe habens fummam muficam, idem facere ari bitrabatur, ac facere folent ii, qui currentes , ut currant hortari pergunt i. e. adhortari et infuper hortari ad ei rei operam navandam, in qua jam dudum vitae tabernacula pofuerat. i55 judicio autem jam facto, et per festum Delia- cum mortis termino producto, tandem fuüfpicatus est, num hancce 2wu424 powcixi» vulgarem mufi- cam i. e, po£/in Deus fignificaret. ,, Ita, inquit, primum in honorem ejus Dei, cujus nunc fes- tum agitur, carmen compofui: deinde cogitans; poétam debere, fi poëta futurus esfet, fabulas Componere et non orationes, et me fabularum peritum ` et artificem non esfe, propterea’ fabula- rum Aefopi, quae mihi in promtu erant, quas- que fciebam, harum eas, in quas primum incide- rem, verfibus confcripfi. Haec Cebes, refer Eve- no, et valere jube, atque confule, ut, fi probe fapit , me fequatur. Abeo autem hodie; ita" enim Athenienfibus vifum est." (1) Simmias vero, qui cum. Eveno nonnihil fa- mnia tr) lL. hL p. 9 i2 COMMENTARIO miliaritatis i contraxerat, |egm, minime; secuturum putabat, quod:fecus. videbatur Socrati; quia, ita: reponit ; neque. Evenus. neque'alius..quisquam;, phis lofophi nomine ‘non indignus, moriis recusabit 4 ipfé;tamen.fe non intérificiet; hoc tenim nefag;.ess ` fe dieunt. (1). Haecce duo primo obtutu. fecum. invi» cem, repugnantia, Socrates, a Cebete. rogatus), {ita in.concentum. redigit ,- ut. primum quidem ,:..quam ob.caufam fibimet. manus. inferre nefa$ putetur, eum certiorem faciat. i; Rationes , quas affert, duplices funt Rem vero. ab. initio. repetamus. s, Fortasfe , inquit , |. fnirum tibi videbitur hoc. (mortem) folum aliorum.omnium (negotiorum). fimplex esfe; neque umquam , accidere , homini .iprouti alia zegotig nons numquam: et; quibusdam -ominibus bene: yel tale accidunt, ut melius.ei fit. vivere quam mori: hos minibus autem ,.quibus melius est mori, non fas esse fibi ipfis hoc beneficium conferre , fed. alium exfpectandum ¡esfe beneficii hujus effectorem, mi- rabile fortasfe," (2); Sed ratio ex interiore philo» fophia defumta .,, nos. homines in corpore tanquam in carcere ésfe inclufos yex quo effugere. non liceat et magni videtur esfe momenti; neque: intellectu facie lis; verumtamen etid mihi, o. Cebes, recte die ci re ) t et p. L Pro o) ui» (rac cum Wyttenb. legendum cenfemus: oj. uéyro: Yowç In annot, in Phaed. p.i29. - (2) L L p. ro. Auctore eodem Wyttenb, legimus QéATi09- Cv 9 vebváyas in annot. p. 132. LILTERARLA. T ci videtur, nempe ,, Deos esfe, qui nostri cue ram gerant, eorumque nos homines ministros et fervos.esíe." Quare, ut tu fervum , qui fe ipfe", tuo injusfu, interficere ; velit , aegre feras , et, quoad .ejus fieri posíit,. punias, ita credibile est, non prius decere fe ipfum interficere , quam Deus abeundi necesfitatem. nobis. immiferit , veluti eam, quam nunc mihi immifit. Socrates vixdum. tacuerat , quin ecce Cebes allai movet. ferüpulum. Cum -enim Deus curam gerat hominum, nosque ipfius: fimus ministri et fervi, nullo modo asfequi potest, qua ratione id recte fefe habeat: philofophos mortem aequo ferre ani- mo. et plane. floccifacere; in ftultos quidem id cadere concedit, minime autem in philofophos, qui. tamquam. prudentisfimi , femper apud eum qui fit. melior esfe- cupiunt. . Quibus uti et illis , quae ad Cebetis caufam ftabiliendam addiderat. Simmias; cum fe peti- animadverteret Socrates, lubentisí(i- mus ad defenfionem accesfit; lubentisfimus in- quam, nam omnino. committere non potuit, quin id veritatis ftudium , quo per totam vitam ipfe erat ductus , in aliis approbaret maxime. , At au- diamus jam Socratem coram amicis caufam dicen- tem: ,, Ni, inquit, o Simmia atque Cebes, me migraturum putarem , primum quidem ad Deos fa- pientisfimos et optimos (1) deinde ad homines de- funca Çi) L1. p: 12. Hunc locum recolenti legendfim videbatur T- z COMMENTATIO functos , his qui hic funt, meliores , injuste àge- rem non aegre ferens mortem. Nunc vero. hoc teneatis velim, fperare me ad viros bonos iturum, quamquam ne hoc quidem nimis affirmo. Me au- fem ad optimos dominos, Deos, venturum , hoc vero, fi quid aliud, fumma asfeveratione conten- do; quapropter fortem meam. minime. conqueror : quin bono fum animo fperoque, fuperesfe aliquid his, qui defuneti funt, atque, ut jam diu dicitur, multo melius bonis fore quam malis, Videntur enim, pergit, homines vulgo ignorare philofophiam nil aliud esfe nifi PRAPUNG diae fcdiamondvie que mortis (1). Qui; | Defenfionis capita huc redeunt: mors est ani- mi a corpore folutio , jam philofophus quaecum- que ad corpus pertinent, voluptates, divitias, vestes pretiofas aliaque ejusmodi nihili ducit; re- lietoque corpore animi tantum curam gerit, Uni- ca porro , cui ftudet philofophus, est fapientia; huic autem omni modo corpus est impedimento, quia fenfibus nihil accurate ac fincere percipitur ate que tum maxime, quid fit verum , intelligitur, cum - a corpore animus. fevocetur , utpote fenfibus , cupiditatibus aliisque e corpore furgentibus turbis mi- zap bods EAAwe TE goode xai &yabgùs, vel. deleto. voQoós LAAue re xui &yxioDe s illam lectionem verten do expresfimus, (1) 1. 1. pag. 15. [4 LITERAHRILEA 9 25 minime impedientibus: justitia autem, : pulchritu- do, honestas et quaecumque funt. infuper abftrac- ta omnia quae esfentiam habent, a mutatione, interítu aut ortu aliena non corporis ope. fed fola mente cernuntur. Huic ftudio vacare nos corpus non finit, quippe quod morbis, alimentorum quae- rendorum, necesfitate , bellis , feditionibus aliisque ex ejus cura oriundis incommodis , a ftudio fapientiae femper nos avocet. Apparet porro hinc animum a corpore, quoad ejus licet, feparatum verum in- primis cernere, adeoque post mortem maximam nobis obtingere fapientiam: philofophi proinde est , in hac etiam vita, quoad ejus fieri potest; a corpore animum fejungere. —Sapientem . denique èt philofophum virtute oportet esfe praeditum : virtus autem , quae vero nomine ita dicitur , nemini potest contingere j nifi qui animum prorfus fejungat a corpore; fortitudine enim is demum vera est in- ftructus, qui a rebus extra fe pofitis nihil plane metuit: temperantia vero, quae vulgo ita voca- tur, quod nequaquam fe prosternit libidinibus , fed illas; parvi habet modestiamque fervat, nonne et his duntaxat convenit, qui corpus defpiciunt maxime, atque in philofophia vivunt? (1) Verae virtutes animum ab omnibus pravis affectionibus , | om- (1) L 1. p. 20. Meam fententiam proferre fi licet, vel de- lerem ca pacóvwv vel pro fequente và legendum eemfere pã, Sententia eodem redit, s6 COMMENT A/TIO omnibusque , : 'quae cadi: córpus. pertinent , -cupidi- atibus purgant. "Cum. itaque philosophus in sid per omnem vitam maxime incumbat, ut animum avocet' a^'corpore;- mortis vesfe commentationem philofophiam apparet: ac proinde tantum abest, ut aegre mortem. ferat, ut nihil potius fit ei morte jucundius. C910 sdb | colt Hac | defenfione Gnita. et «iml eria dubitare fe; adhuc objicit Cebes, an. post mortem animus fit fuperftes ac vim et intelligentiam habeat :: neque fub ipfum discesfum ex corpore ,. veluti vento , dis- fipetur:et tamquam | fumus evanescat s .id enim .ut fibi perfuadeant, haud facile homines adduci, ' Cui dubitationidigne ut fuccurreret , ad vetustam confugit traditionem , qua defunctorum hominum. animi non aliunde nifi ab inferis venire, er in corpora nase centia ingredi, ac, veluti circulo, ex inferis ad fuperos, et a füperis vicisfim ad inferos circumie re dicantur (2). In explicanda autem. hacce sen- tentia deinceps ita verfatur , ut primum. ostendat: contraria fieri ex. contrariis,: veluti pulchrum -ex turpi, .justum -ex injusto, ex minori majus.et contra, cum non minus in hominibus. quam: cae- teris omnibüs, quae genérationem -habent ,.-inque tota rerum natura haec conf(lanter - obferyetur.lex; contraria non aliunde oriri quam ex contrariis. i Tum ; C) E gÉ p. 22. ; : . (2) k l,. p. 23. OLITERARLA.- 27 Tum illud, adjungit inter. duo contraria duas. ob- tinere generationes five progresfiones , ab: alteor quidem. in alterum , atque in alterum vicisfim -ab altero ,. veluti inter majus atque minus medium obtinent incrementum et decrementum : .dicimus- que id. quidem crescere, illud. vero decrescere. His cum ad reliquam disputationem viam fibi mus niisfet Socrates, pulcerrimo sane tranfitu. oratio- nem continuavit docens: copulationem ,..uti a dias lecticis. vocatur, disjunctorum : vitam et mortem, eodem contineri. vinculo , quo fomnum et vigiliam. Quemadmodum enim.e. fomno fit vigilia et con- tra, atque his duo intermedii sunt ftatus , obdor- miscere nimirum et expergisci, ita vitam et mor- tem eadem plane ratione fibi invicem | succedere: ac, ut quis vivat, necesfe esfe eum permeet fta- tum, quem vocamus zascis et ut quis mortuus. sit, necesfario eum permeandum {tatum , quem vocamus | mori. | Itaque, inquit, hoc. nobis conftare. videtur: vi- ventes ex mortuis fieri nihilominus; quam mor- tuos ex viventibus, Quod cum ita fit, fufficien- tem conjecturam hinc haberi, animos mortuorum necesfario alicubi esfe, unde iterum revertantur (1). Nifi enim , pergit, o. Cebes, continue altera vie cisfim alteris redderentur, quafi quodám. circulo remeantia , fed. directa quaedam progresfio foret, dun- ) (1) 1. 1. p. 26. 28 COMMENTATI O duntaxat ex altero in ejus oppofitum y neque rur- fus reflecterentur in alterum, facerentque Tegres- fum: omnia tandem, mihi crede , eandem fübirent figuram atque affectionem , fierique cesfarent. Ve- luti fi in somnum caderetur quidem, ab eo vero in vigiliam numquam refurgeretur , minime te la- tet, omnia tandem eo deventura, ut fabula Endy- mionis nugae esfe ‘videantur, et nusquam appa- reat, cum. caetera quoque univerfa fomno fimilis ter opprimantur. Proinde fi confunderentur qui- dem omnia, numquam vero discernerentur, Anas xagorae illud repente contingeret: univerfa videli- cet esfe fimul. Eadem- ratione, o amice Cebes, fi, quaecumque vitam acceperint, moriantur, mors tua vero cum fuerint, mortua relinquantur, ne- que iterum revivifcant , an non necesfarium est om- nino: cuncta demum interiisfe, nihilque vivere ? Nam fi ex aliis quidem viventia fierent, postea vero perirent, quid obítaret, quominus in interi- tum cüncta confumerentur? (1) " Quae jam Socrates pro animorum immortalitate disferuerat, tantum aberat ut a -Cebete impugna* rentur, ut ea confirmaret potius , argumento ad- . ducto, quo id evidentius pateret. ^ Quale illud fit, paucis accipe; quod. discere vocamus, nihtl aliud est quam recordari; videre. est illud maxi- me in iis; qui. récta. ratione. de rebus. incognitis figu- LI G) 1.1. p. ?7. HELETE RNA Ry A.n m 29 figuris. V. c, geometricis interrogati , ita respon- dent,. ut perfpicuum. fit, eos. rerum. earum. no- tiones jam antea animo involutas. tenuisfe. . Quod, luculentius - etiam -patebit „fi ¿auctore Socrate, qui Ceberis.fuscipit. disputationem , animadverterimus ,. nos non tantum, in rebus. corporeis fed intelligis. bilibus. etiam jet ab(tractis , uti dicuntur , ex unius in. alterius. rei; cogitationem. deferri, . Posterius ut probet hoc. addit; nos; quamvis. res aequales toto. coelo diffesans ab, Aef diiongs, univerfali genusli tionem fcis s accepisfe. ( 1), fimile. hoc illis. sit an. dissimile, . haud, magnopere. interesse, Nam, fi; quis, rem quamdam. contemplatus, hac contem«: platione. aliam reputet, five. haec. illi fimilis. fit, five disfimilis , necesfe esfe, ut . hujus. rei recorde. tur, [nterjectis jam quibusdam ,: quibus. id efficitur, undenam. et quonam tempore non, minus. notio» nem istam. univerfalem | aequalitatis quam. caetera, omnia , quae, essentiae. nomine: infignimus y} perces perimus, hanc demonftrationis partem. ita conclu»: dit: necesfe est, animum nostrum. esfentiae inflar. prius etiam, quam nasceremur , .ex(titisfe5. quae ni exíliterit, frustra utique hic fermo dictus esfet.. An- non ita fe res habet, „atque . aeque . necesfe. est, «mio» r an- i. Qt l. p. 30. Cf. Cl. Heusd. Spec. Critic. in Plat. P. 19 ubi hic Jocus illustratur et restituitur legendo , avToU kvápnan yeyovévas , pro òrò kui x. T. X. ántequam' nascéremur Chm haince tum nostros ex- ftitisfe animos, et véro , nifi esfentia éxftiterit, ne? qù animos ? (1) H Os. RISAS: fos HBN "His egregie" fane disputatis , et Cebeti "e Sim- miae^ejus, quod erat demonftrandum', non fifi di> midium, videbatur abfolütum nimirum: animüm füisfe ántequam corpus násceretür, "Ut ater ani- mis e corpore egrediens fübfistere^ posfit, et non veluti "fünius evanescat j " illud! adhuc restare "dui bium, ^fi modo finem füum demonftratio fit habi- tuf, At vero, reponit "Socrates, finem demoóti- to jam habet, fi, modo velitis et id, quod niodo probatum est, et illud; quod ante corices- feramuüs^, Ofne' videlicet vivens ^ex" mortuo fieri j in'"uruwi^tonnexére' (2). Quo contesto ," "animi corporisque ' náturam paulo accuratius - ‘excutit Sos crátes, "he fcilicet. interior uniuscujusque. animus y ejusque pars puerilis et irrationalis inani nos per- cütiat mortis terrore. At orationis filum tanquaim. dücém fequamur: Rerum; quae "adfunt, duo funt genera alterum "compositum > "fimplex alterum. Quodcumque est compofitum, 'Solutiont "et interis tui ést? obnoxium: fimplex" tontra” dirimi nullo: módo ac disfipari potest: quodcünique porro idem nece fibique fimile manet, id fimplex ésfe ac' coms TD L 1. P. 33 et 34. ct. omhino Wyuenb.- in Annot. in. Paed. p. roi. übt hie locus plane turbatus restituitur, — T (2) l. L p. 35. Cf. idem Wyttenb. in Anhót. p. 1924 ^ OgUüTE£KATFADO. g cómpófitionis "expers "concederídüiti; ^ Sunt! autem ipfim? honestum: pulclitüm j' aéquale, utpote uni- formia mutationis ortis expertia, femperque eadem * eà contrà, iti quibus est pulchritudo ; aequalitas , hornestás , hominés "nempe j equi ,-aliaque ejusmodi ómnid, muütabilia:. cum terni; fefifibusqué queant percipi j illa-contrá fenfibus nóft fint obvia z quae- cütiqüe fub fenfus eaduntj mutabilia et'interitui obnókias.quàe veró ómhem fenfum fugiunt, esfè fiiitationis ekpértià- et fémpitertia y jüré^ concludi: tur, Jam autem animis fóstef itter 6&2, quae feffibüs'edWeuHt peréipi, "est Teferendus? idem praétéréa , quoties: fenfuum ministerio in rët alis quàm - itiquirit; in errorem abripitury vagatur ét férturbatur IE corpore contra féfe fubducens ; foloque intellectu ütens, utpote ad ea, quae funt fémpiterna, fefe; tamquám fibi cognata, cónvet- téns ^um iisque verfans, ab omni erróré fémo- tim certam rerum cogritiónem 'adipiscitür ; "idéó- que fimplicis aé perentis matürüe est hábendis, Porto animus imperat, cófpus obedit: animüs do- Wini parës habet, corpus fervi; ut hine' quoque intelligi posfit, utra fit praestahtior diviniorque natura, enimine an corporis. Animus igitür ubi püres e corpore discedit, nihilque eorum - quae pértinent ad corpus, fecum aufert, quod fit rite philosophando, mortemque femper meditando , ad ETT qui euim i. WP, mergas] fui (1) LE p. $5. "WS m TN $t COMMENTATIO fui. fimilem naturam..divinam -accedit y ibique ome - ni felicitatis. genere . fruitur... Quicumque- contra animus, corporeis cupiditatibus - et affectionibus pollutus, hinc: discedit, eum .trahi femper ad cor- pus circaque illud haerere , undemortuorum oriuntur circa fepulchra | apparitiones ,. et ,.cum jungi iterum corpori nitatur, eorum. alligari. animalium corpo- ribus ,.: quibuscum maxima ei intercesfit morum fimilitudo, .necesfe est (1)5 ut impudici,. gulofi in afinorums: injusti, crudeles in luporum aut accipitrum corpora. tranfeant. | i ;1In Deorum. vero..genus.nulli fas est pervenire , praeterquam ei, qui discendi cupiditate flagrans et philosophatus est et purus. penitus .decesfit (2); et. haec ipfa est caufa, quod philosophi ,. qui. vero nomine ita dicuntur,. temperantes fint et fortes , pro. viribus maxime abftineant a voluptatibus , cue piditatibus, doloribus, timoribus., judicantes his maxime animum a corpore devinciri, quia fcilicet omnis voluptas.atque dolor, quafi clavum tenens , animum corpori affligit ac annectit efficitque corpo- reum , ut jam eadem, quae corpus , vera. esfe Oopi- netur. < Horum. igitur, ut. ipfius iterum .Socra- tis verbis haecce concludamus ,. tranquillitati ftu- dens, fequens ratiocinationem , femperque in .hacce | ver. 4 CDLI p. 41. (2). L p. 42. Lectionem, quam fecuti fumus, fuppeditat W'yttenb. in Annot. p. 217. LITERARIA. 33. verfans ,. ipfum verum ,. divinum certumque inda- gans, atque ipfa nutritus , philofophi animus quam- diu. vivat, ita et. vivendum. cenfet , feque ubi de- cesferit'et. ad fibi. cognatum , vel fimile quiddam pervenerit, humanis liberatum iri malis." (1) , Ex tali profecto nutritione,. et quum haec .tractaverit ,, non est verendum, o Simmiia et. Ce- bes, ne timeat, ne distractus in discesfu a qui- busdam ventis. disperfus ac difllatus evadat, nec quidquam. amplius usquam. fit." . Quod. unusquisque .nostrum. experiri (olet, ut, fi quid vel auditu. vel vifu perceperit vel ipfe etiam i {i CO- E] l. l. p. 45. Quid fit Aoyic Es docet Wyttenb. in Annot. p. 200. Pro ĝewpévy in mentem venit legere :bypwpéyy. .— Utra lectio fit praeferenda nescio , illud fcio venari fere. .ufur- pari apud, Graécos de rebus bonis ac jucundis, uti auctor Esg cl. Heusd. 1. 1. p. 88; tum in ipfó nostro Phaedone haec domi- natur fententia nos ópéyecÜz: ToU UvTOc, Üxpeisiv Exac TOV Tüy yray, ToU Uyrog esfe (fpay p.16. init. etfiü. p. 17. ad q: l. cf; Wyttenb. in Annot. p. 1553 ZA«6sízy autem et quae funt fimilia non cerni , testis est idem Phaedon p. 15 et 37. Nos non fugit p. 17. fin. haberi 6ezréov auTR TR FpÉYMATA 3 fed hic locus in cenfum. venire non „potest, quia additur ùT T puy Caeterum verba xa? UT éxsívoy referen- da videntur ad praecedens Aoyieu et ZT4AAZ iui vertimus quafi fcriptum esfet ZmTzAAu hoan. Verba quod adtinet "quae. jam fequuntur ix 33 v56 x. v. A. duritiem, quae iis fine dubio inest, cum Wyttenb. fic lenias legendo éx 23 tiẹ vonÜTWs TpoQU., vaUTÁ T iriTySelguma, edd». Jsiyàv p QoQuUd x. v; A. in Annot. p. 222. : ie eu 4 | COMMÉEÉNTATIO cógitaverit quód moveat ac teneat, tum aliquam- diu mentem habeat defixam, et linguam, ut ita dicam , contentam ; idem; finita disputatione, quam - modo enarravimus, spectandum nobis praebuit Pla- to. Quid mirum igitur ét. Cebetem et Simmiam, quibus id item curae erat, ne molesti esfent, non nifi aegre et intérjecto tempore, a Socrate eo esfe adductos, ut, qua in re disputatio adhuc laborare videretur, declararent ? Sed ut enarratoris partes agere pergamus et brevitatem , quoad ejus liceat, fervemus , age, in breve nobis contrahat Socrates, quae fuüfius , et comparatione inftituta, oppoófuerant Cebes et Simmias. lllud unum praemonendum: dubitationes, quas hi protulerant, eam prae fe ferre probabilitatis fpeciem, ut tantum non ómnes, Socratem enim excipio, animos desponderent. Quos tum fanasfet et quafi fugientes atque victos ad pugnam revocasfet (1), docendo maxime, pico Aeyía). aeque | esfe reprobandam ac —uszvÜpo- rizy (2), ita ad disputationexi rediit: Socra- tes. (5) "Simmias quidem , inquit, ni fallor, diffidit ac metuit : ne animus , quamvis. divinior pulchriorque corpore, prius tamen, utpote harmoniae inftar habendus, intereat: Cebes autem mihi vifus est con- AON l p. 83. TOJE p. sets (3) L 1. p. 57. OLTTENMANUAÀO) sh concedere, | diuturniorem -esfe animum | corpore 5. fed. fcire. posfe neminem , ney cum multa faepius: confumferit corpora, tandon quandoque postremum. relinquens corpus, ipfe quoque pereat, et illud ipfum fit mors, animi interitus, quandoquidem omne €orpus numquam definit interire. ^ P ntellecto igitür-ét concesfo: quid tandem esfet dá quo disputaretur ,. Simmiae objectionem ita confurare aggresfüs est, 5$, Necesfe est, hospes Thebane; alia jam probes. quam fupra probasti: discipli- nam fcilicet esfé reminiscentiam, ideoque neces» fario confequi, alicubi fuisfe animum, prinsquam corpore clauderetur Ci), fi in hacce opinione per- manferis: harmoniam videlicet esfe- compofitum quoddam ; animum vero harmoniam quamdam. ex his, quae per corpus intenfa fint, conítitutam. Numquam enim te ipfum- probabis dicentem: prius esfe harmoniam quam' illa , -éx. quibus- ipfam. cóm- póni oporteat. Non licebit igitur per concesfa id affirinare: tenullo modo hàec probaturum , quin- do dicis, animum quidem esfe prius quam in ir- marimn' fpeciem corpusque deveniret; eum autem iex his quae nondum funt, conftitui. (e) : Itaque cum f Aca Simmiae:- fermoném |. zsgl ` deus- (1) CF. ea quae disputata funt a Cebzte maxime autem a $o- : crate inde. a pag. 27 -325. h. dial, R ws 3 6. I — €2) lil. p. 58. coll, Wyttenb. in ;Ansot. p. "^ ipro EE recipiente 7zUTZ. ARA C a T1 COMMENTATIO epucoviac non esfe. Euyyy, quod fane decebat, ut festive animadvertit Socrates, eum nondum misfum. facit, fed infuper ostendit, permultum abesfe, ut harmonia in contrarium moveatur, aut fonet, aut quidquam aliud edat partibus fuis adverfum tum, .harmoniam, fi magis plusque temperetur, fi modo id admittat, magis plusque esfe harmoniam; fin vero minus atque perpaucum , minus perpau- eumque fimiliter. | Animum vero quod adtinet , hunc docet, ne minima quidem in re, alium alio vel magis vel plus, aut contra.hoc ipfum esfe, quod vocatur animus (1), tum alium esfe bonum i. e. mentem habere ac virtutem , alium. contra habere dementiam ac pravitatem et esfe malum. Porro, magis ut pateat quam ridicula eorum fit opinio , qui animum harmoniam esfe volunt, ex ipforum perfona abfurdisfima quaeque profert; et, vel equidem fallor, vel omnia haecce egregie vae lent ad rationem cognoscendam Socraticam, qua adverfariorum opiniones magis proponerentur et explicarentur quam quidem , ut faepius obtinuit, obfcurarentur et , quamvis nondum perfpecta , refel- lerentur, h. e. où QuAoriQue yems: AX. Gomtp ci evo üamiosuTo: , Qiaovelzwg: Ut autem eo redeam, -unde digresfus fum, animadvertendum , opiniones istas , C1) I. I. p. 59. Cum Heusd., viro cl., haud dubie legendum: érépæy érépue. Vuxav WVvxic expuncto MÉAAov post qui- spbvoavoy l L p. ae, ; us mum esfe harmoniam (1)? Quae his fuccedunt, LITER ARTA. > 37 istas, quas perftringit, his. maxime contineri: vir- tus est confonantia, vitium disfonantia, bonus animus est confonans, et habet in fe, cum ipfe fit Zpuevlz , aliam &puuoviay et contra. Animus por- ro, qui neque magis neque minus est harmonia, neque magis neque minus est confomans vel tem- peratus, atque, hoc concesfo, harmoniae aeque . particeps; -et quas. plures affert, e quibus illud efficit: omnes omnium animalium animas fimiliter esfe bonas. Hisce auditis, num mirum nobis vi- deri potest o23' ózwerio0» placuisfe. Simmiae: ani- ad (1) Ll. l p. 6r. In toto. hocce eapite expediendo inultum fudavi, nam, quae erant enarrauda, primum videbantur intel- - ligenda;' et vero quid hisce sibi voluerit Plato, asfequi non poteram. Tandem, multis frustra tentatis, lux oborta est. Cùm enim, quae habentur p. 60, inde a verbis 'AAAA mpowpsibyn- TX) — 'Tàv Jéys interpolatoris manum redoleré, et, hisce ejectis , oratio optime procedere videretur, ita hoc mihi fumere aufus fum, Quod zutem dixi de interpolatoris manu, hunc maxime odorarilicet in verbis voUro 3 fov; Tò po- Abyxka x. T. A. quippe non tantum hoc non fit ógcAóyxja at contra paulo ante a Simmia hoc fit concesfum ; harmoniam aliam magis vel minus esfe harmoniam quam aliam p. 59. Cice« ronem, qui T0AAGv est Zvrá5i0g AAAw«v ad Platonicae - disciplinae rationem rite percipiendam, inprimis ubi de Socrate fermo est, h, L testem citasfe juvat. Hic igitur, qui cum Socrate et Platone vixisfe fibi videbatur, uti ipfe fatetur Acad. IV. 29. ,, Harmoniam autem, inquit Tusc. Quaest, I. 18., ex intervallis fonorum nosfe posfumus; quorum viria compo$£- uo E COMMENTATO ad ulterius discrimen: : notàndum pertinent, quod: harmoniam inter er animum .intercedit,. huncce: enim dominati y corporis affectibus repugnare, oms nia ducere, nom fequi, qund ionge aliter obtinet in harmonia. = ARS - Hisce ita digito radiis à piate - srd rie postremam, quam. contra Socratem. vel animi po- tius immortalitatem movit Cebes,, accesfuri fumus, dubitationem, Cum autem una in paucis fit- gräs visfima , non abs re vifum ‘est; iterum {ummatim eam referentem audire Socratem. re tog-tiab ,Demonftrandum, inquit, cenfes, 0 :Cebesi: animum nostrum neque interitui obnoxium neque mortalem esfe, nifi philofophus magna cum fidu- ducia existimans , melius fibi multo futurum quam in alia vita, in: qua, quum vixisfet, obierat, ins fipienter et ítolide in morte fit confifurus. ... Os« tendere autem , validum quiddam: esfe animum “ats que divinum et ante ortum etiam nostrum: fuisfe 7 nihil. id impedire ais, quominus haec omnia immor: rtig talitatem quidem. non arguant, fed duntaxat, ani- mum j tio ctiam harmonias efficit plures; membrorum vero fitus et figura corpotis vacans animo quam posfit harmoniam efficere non video." De ratione, queinadmodum h. 1. exítat, ex ake- rius perfona loquendi üve disputandi, animadvertendum :' eam maxime locum habere iñ familiari fermone ; , qui, cum domine- tur fere in dialogis et epistolis, ita mirum nobis videri nom potest, cum. Platonem tum Horatium,” alterum in Japis in epistolis alterum cam fubinde adiibuise, LITERARIA: 39 mum .et.esfe diuturnum multaque ante faisfe fe-- "cula, novisfeque et egisfe permulta, nihilotamen magis esfe immortalem , immo. hanc. ipfam in. hy» manum corpus ingresfionem , quafi morbum quem- dam, interitus ejus esfe initium... Nihil. autem dif- ferre ais, utrum femel in corpus. veniat an fae- pius , ut: non, unasquisque, mortem- timeat 5... cone fentaneum enim esfe, metuere, nifi, quis ftultus fit, ei, qui.nec-Íciat,. nec rationem. reddere. posfit , animum esfe immortalem :. huic. igitur .confenta- neum esfe: metuere, ne animus defatigatus hanc vitam;vivat.et tandem in illa fic dicta morte. pe- TH - ^ dhi "no tits «Socrates, ; antequam. rem aggsederetur ip&m , in Sita. prolóqu.it fibi. muniit -viam : ,, haud, leve quiddam , inqnit, requiris, o Cebes. Omnino enim oportet generationis .corrüptionisque..caufam per- tractare, Ego igitur, fi vis ea tibi, quae mihi eve- nerunt, .enarrabo; juvenis, ita narrare incipit, cum. esfem, multam phyficis impendi. operam , fan- guisne -an aër, aut ignis intelligendi. nobis caufa esfet 5 an. e cerebro. fenfus omnes , memoria. et opi- nio. originem: ducerent, de coelo praeterea et terra fludiofe inquirens: -fed occoecari me magis quam lumine. veri - perfundi,..quin' et y! quae. fcire: antea fhe putabam, mie dediscere animadverti; "Crescere e m y : S enim T a) I. i. p. 63. Cf. Wyttenb. in Annot, p. 258, e cujus Icc- wu tione et verfione nos profecinius. 40 C ÓMMEN TATI O énim aliquid et fieri majus fi quid éi ddjiceréttit'j cum mihi perfuaderem : falfum id esfe intellexi ; fi quidem fieri duo, dum unum additur üni , non posfe perfpexi. Unitates namque, quamdiu fürt feorfim , non funt duo; et ideo fieri duo, quod altera alteri admovetur, non capiebam; cùm prae- fertim dividendo unum, duo quoque fint. ^d quod maxime fecum invicem videtur pugnare. De ortu igitur rerum et interitu nihil prórfüs t me cete ti habere in animum induxi., ! In Anaxagorae auteni perveniens notitiam (1); ‘s mentem disponere omnia ac ordinare Y affirmarn- tis, putansque, rerum omnium fabricám confilio fapienti caufisque iri explicatum, mire.me feni delufum , ubi aérem, aquam, aliasque ejusmodi naturas ad reddendam de fingulis rationem adlii- beri, praetermisfa mente, intellexi, (2) Hac fpe ita dejectus; fimulque posfe me in fret bus phyficis certiorem ` invenire caufam: defpe- "pans, alia ftatui via incedere , atque ad illa oiv- (pjAAuTxz (3) ideas five notiones univerfales te- cedere, Cum igitur, esfe aliquam pulchritudinem; vs j niag. 1) 1. 1. p. 66. i (2) In Anaxagora h, l. illud maxime carpere videtur Socta- tes quod non distinguebat. inter caufam et opportunitatem , ut ipfe dicit: quod non poterat 3ueAécÓm. rr ÉAAe pév Ti deri rò girov TÀ byre, BAAO 3 dusivo, yeu o) Tò &írioy oUx Ky mor sin aiTiOy l. l. p. 68. (3) L 1. p. 20. nm—————HÓERRRAMS OCLDITERAREFA ^ di magnitudineti,. bonitatem , praeter id pulchrum, magrium , bonum animadverterem , quod in rebus fen- fu perceptis ést obvium $ ex illis omnium esfe caü- fis repétendas mihi perfuafi: ^ut, fi, quare pul- chrum fit quippiam, quaeratür, non-colore flori- -do $t fed pulchritudinis" illius participatione , esfe “pulchrum yi eodemque. modo magna, magnitudinis , -exigua, exiguitatis ^ mülta, multitudinis ' partici- "patione talia esfe, et fic de reliquis istiusmodi cunctis,’ fimpliciter 'et. fine arte, fortasfe etiam ftolide , ftatoam (1): - Nihil-enim tam certum affir- -mávérim , quim pulchro pulclira ^ omnia esfe pul- ehm od pihs MOM i pe Siati - -Proinde-opinor non folum -magnitudinem ipfam numquam velle magnam fimul parvamque' esfe; ‘véru "etiam "neque hanc, quae in nobis vesti, magnitudinem umquám ` recipere parvitatem, ne- "que 'fuperari velle: verom alterum de>: duobus accidere: aut fugit et decedit j^ veniente con. "trarió, fcilicet; parvitate: ^auüt, tqum” velerit . "contrarium , ^ perit exfpectans et fuscipiens parvi- ^tatem , nec tamen aliud vult esfe quam quod fue- rat; quémadmodum ego, cum fusceperim fusti- nuerimque parvitatem et non aliter fim. quam. fue« ram, idem hicce parvus fum. lilud autem quum magnum esfet, non fustinuit parvum esfe; fimili- PONE paana Est CE GM s (1) 1. et p. ll. Pro Zrezvág cum Wyttenb. legendum videtur &Tíxvwg in Annot, p. 265. i 42 COMMENT TA/TIO ter etiam quod in nobis est parvum , numquam vult -magnum aut fieri aut esfe; neque aliud quidquam -contrariorum fimul contrarium et fieri et esfe; fed .&ut abit aut perit , cum adventat contrarium, quam- -diu' etiam est, quod fuerat (1). .NNe vero quis -objiciat cum hisce minime: facere, quae fupra ad- mifimus.et defendimus -adeo , contraria nimirum non -aliunde -fieri quam ex. contrariis; animadverten- idum, discrepantiam in iis obtinere fummam. Func enim dicebatur, ex contraria re, rem contrariam -fieri (9): nunc vero,. contrarium. ipfum | fibimet -kontràrium fieri numquam 5. neque quod in. nobis, neque quod in natura contrarium est. Tunc. de rhis; quae habent contraria, dicebamus ,. haec. illo- mim cognomine. appellantes: at nunc de illis ipfis oquimur, quae his infünt quorumve .praefentia -cognomen habent -ea , quae nominantur: illa vero Apfa. dicimus: numquam velle. mutuam inter fe ^ Be -mentiomesn fuscipere,-- : i v 15ltaque,, pergit Socrates; hecca iioii na poer , animadvertendum - videtur , illud , quod... mo- -dò dixi, «aeque valere vin minus -univerfalibus ac -univerfülioribus; «ut: non .tantum ; a27à 72 ddos — idem — bcd nomen. fed et meup diaidi tt. Dinie int „alind Ji | yR 1 | 451 "n " p. 74; Ut pateat quamnam rationem in hot doro explicando fimus fecuti, adeas nasko; Wyttenb. in Annot. p. $$ etor: daenv Womuo sisveeyvh oui sq 19 l (1) (2) 1. 1. p. 24 AU g ABUA mi swath o LITERARIAS) 4 aliud quiddam, quod iliud quidem. non est, fed lemper ipfius habet. opto quafi. communionem. "dew Rem, exemplo Allusiabo : extra, omne dubium eon; flat Tà: fva İMDAT: Ne Ca femper i idem. postulare nomen; vide jan , quid; in ternario. obtineat, Non; ne: tibi. videtur y bunc jet; fui ipfius nomine femper nuncupandum esfe. et fimul nomine imparis ,, quam- yis.non.idem fit.quod ternarius? Verumtamen ita natura comparatus est et ternarius, et quinarius , et omnis altera dimidia pars numerorum , , fcilicet imparium ,. ut, quamvis non idem fit, quod. impar, femper tamen eorum.quivis fit impar... Contempla- re ergo quid velim ; est. autem, hujusmodi z; viz dentur.non folum ipfa inter fe contraria fefe inyie cem non recipere; verum etiam..quaecumque talia funt yut ,- licet contraria inter fe non . fint y: femper tamen-contraria.pos(ideant, numquam recipere fpes ciem illam; quae ipfi-fpecieiy: quam in fe habent, contraria fit; fed, hac adveniente, aut perire pror tinus , aut. abire, ..., Annons dicemus. tria. et. prius interitura, etaliud: quodvis pasfurng.quam fusti, neant, ut, quatenus tria,.funt,; paria. fiant ?, Hog ergo teneas :;secmionem,.esfe imparem,.ac non. rey cipere parem, quamvis non contrarium... Jam up intelligas. quid ex. hisce omnibus efficiam y; hoc age, Animus , quidquid occupat ,- femper :ad. illud „wiy tam affert, vitae contraria est mors, animus vero CIENT. n (1) 1. 1, p. 2s. Vid. Wyttenb. in Annot, p. 474. ^ | -1 (2) à — COMMENTATIO Contrarium. ejus, quod femper adducit, fubibit numquam, quemadmodum ex fuperioribus est con- cesfum. Quid” igitur? quod "mon fuscipit mortem est immortale , atqui ergo animus, cum mortem non fuscipiat, est immortalis. (1) ^^" ^ "Praeterea f, quod est immortale, interire ne- quit, fieri non potest, ut animus in morte pereat. Mortem enim y uti ex fuperioribus conftat , non fuscipiet , neque” interibit, quemadmodum ternio numquam ; ut diximus, par erit neque rurfus im- par pár. At dicat forté aliquis, quid impedit, quominus ipfum impar, par quidem non fiat, ad- veniente pari, uti concesfum' est; attamen, éð disfolüto, - par pro ipfo fuccedat? Tta dicenti ne- gare "hon pósfemus illud esfe destructum; dm. par“ énim non est indisfolubile ; quippe, fi hoc esfet cónceesfum , facile obtineremus , accedente pa? rí; inpar ét ternionem abire. Jam vero de im- mortali, fi nobis id conftat, quod est immortale, esfé etiam interitus expers, animus, praeterquam quod immortalis est, etiam interitus expers fit. Sed cum onines homines et Dii adeo, in eo con- fentiant, necésfe' est, animum sfe èt inimortalem et interitus expertem. (2) ."Quae jai fequuntur, ut fponte patet, 'alior- fiin fpectant ; ^ eaque fi in' compendii . formam Cpu i ' Y SV ., re- CUT LL. p. 78 et 79. (2) 1. 1. p. $0... ei d y ubi LITEAARIA 45 redigere vellem , frustra fortasfe tentarem, Quo- circa hisce, quae maxime ad nostrum propofi- tum facere videbantur, breviter, et, ut fpe- ro, fimul apte et ex dialogi ratione enarratis , ac- quiescendum duxie Cum autem, quae in hocce „dialogo tradit Phaedon, omnia fere referantur ad Socratem , morti proximum, hoc unum: mihi.;con- cedatur ut in huncce accommodem , quod in Ans tonium de ipfius avo dixit Cicero (1): „ Acer- bisfimum ejus diem fupremum malim, quam L. Cinnae dominatum, " (1) Orat, Philippica I. 14. CA» "ARGUMENTORUM RECENSIO ET Aon | /EXPLICATIO. Uem Quae e Phaedone argumenta petuntur ad animi | probandam immortalitatem. ARGUMENTUM PRIMUM. Pnuitofophorum vita nil aliud. est quam com- mentatio mortis, i. e. philofophi nilaliud ftudert nisi mori et mortuum esse. (1). Mors est animi a corpore solutio, cujus meditationem jure fibi vindicant philofophi, quia prae caeteris omnibus | 4 hoc (1) Phaed. p. 13. In Graecis habetur &volvácxei re xal geĵyćgyæt quorum prius est transitus ex vita in ftatum mortui s vid. Wyttenb. in Annot. p. 144 et Auct. ibi citt. inpr. Davif., ad Cic. Tusc, Quaest. I, 8. f h ep. LITERARIA. 47 hoc maxime curant ut, misfo corpore ejusque cultü, quoad ejus licet, ad animum fe conver- tant atque hunc ab omni commercio cum corpo- re liberum praeftent, Philofophos ita recte age- re, liujus rei rationes funt in promtu, Nam, cum philofophus nil habeat május quam ut ratiocine- tur, ipfa mentis cogitatione utatur, fapientiam confequatur atque justitiàm - quaeque his funt simi- lia; ita in hacce indagatione avocatur, turbatur, impeditur adeo corpore; quippe quod ita est com- paratum, ut omnium omnino thalorum fons fit ha- bendus et prüe illo. ne fapere quidem umquam quidquam posfimus. Quid igitur ? Huic malo ut justam adhibeamus medélam , animus omni virtu- te, temperantia, justitia, fortitudine et prudentia tamquam xzídpesi five zæðæpup est purgandus et ab omni corporis communione liberandus. Hoc fi fecerimus, probabile est fore ut animus post hanc vitam demum vires explicet fuas, ad virtu- tis veritatisque finem contendat et cum Diis-ha- bitet. (1) An GUMENTUM SECUNDUM, Defunctorum hominum animi funt in Orco. Hoc egregie fane dictum a nemine in dubium vocari potest , qui id fibi habet perfuafum , viventes non a aliun- -GY È L ide a pag. 13-22. JUR PE 4 4 x» — | COMMMENTZATIO aliunde. fieri quam. e mortuis.- In. eo igitur. cum. omnis argumentationis vis fit pofita, non alienum videtur.paulo accuratius disquirere , quatenus. rec- te fe habeat, ex mortuis fieri viventes, In tota rerum natura hoc inftar legis est haben- dum, contraria.non aliunde fieri quam e contra-. ris, veluti e majori fit minus et majus e mino-. ri caet. | Ut autem e majori fiat- minus et majus e-minori, necesfe est hoc prius perme& ftatum , quem vocamus increment , uti contra e majo» ri minus fieri non potest nifi permeaverit ftatum , quem vocamus decrementum , dicimusque. alterum - quidem, crescere, alterum. vero deerescere, Quae eadem ratio. in omnibus rebus contrariis. obtinet , ut fcilicet duas intermedias habeant five genera- tiones five progresfiones. Jam vero eadem neces- fitate conjunctae funt viza et mors, tamquam fibi invicem- contrariae ,. fiunt.ex fe invicem ,. habent- que duas generationes nasci nimirum et mori; unde. id. confequitur, ex. vivis non: minus. fieri mortuos quam e mortuis vivos. ! : Porro fi, quaecumque vitam acceperint, mo- riantur, mortua vero cum fuerint,.mortua relin- quantur, neque iterum reviviscant, necesfarium est omnino, cuncta demum interire, nihilque vivere, Nam fi ex aliis quidem viventia fierent , postea vero perirent, quid obflaret , quominus. in interitum cuncta confumercntur ? Ex quibus om- nibus illud jure efficias, ex. mortuis .fieri viven- tes, O LIITERAR.LA) 5 49 tes , :defunctorunique - hominum: animos - füperesse , ita ut bonis sieiine ; malis. vero mie fit. C) TIT )l..:-eudul ARGUMENTUM Tertium ms d Sept nibil. est aliud nif RE Patet. hoc in. illis; qui recta. ratione de rebus incognitis ,. figuris ^v. c. geometricis „interrogati, ita. respon- dent , tit: perfpicüum , fit: eos rerum. earum notio» nes.jam antea animo involutas tenuisfe. „Magis autem. patebit , fis animadverterimus.; ,.nos non tane „tumin rebus: corpóreis ,. fed. intelligibilibus. etiam , in abílractis , uti vocantur, ex unius in alterius. rei cogitationem deferri. Hoc ita locum habere , docet experientia:quotidiamg, ^Amantibus enim 4 cum ly- ram aut vestem aut quidvis aliud ex his adfpi- cânt) quibüs^uti eorum mafii: confüeverunt;, hoc evenire folet;^ut et'lyram'agnoscant et:fimul mens te formam recolant -amafii j cujus erat lyra, Quod attitiét: re$ ibtelligibilées „conftat, nosi: quamvis:res aequales toto coelo differant ab ipfa :notione: unis ver(ali ^ aequalitatis-:illis itamen .pereipiendis: ipfius dequalis cognitionem reputando ` accepisfe j five dioc illis fit fimile Jan disfimile; Sed undenam et quonam- tempore haufimus notionem istam: univer- falem aequalitatis ?* Noir Mn uti res aequales , duac» 2 20miaa^-st1:105 -slltdaiviti e 601050 - 4uI$ alidque -t0* i (5 l.l. inde a pag. 23-27. Cf. Alexander Aphrodis, Com. ment, in Aristot. Topica lL p. 89,2 ‘ṣo gen a sboi d.l tŝ D $ — COMMENTATIO que fenfibus patent; in 'lacce' vita "Anté entm; quani: inciperemus* videré‘ aut “audire aliisque uti fenfibus, oportuit nos aequalis ipfius fcientiam posfedis(e," videlicet quid ipfum 'fit:^ fi /modo ae- qualia haec, quae fenfibus fubjacent, ad ipfum Adeo relaturi fimus; ut judicemus ,' anniti^ quidem haec omnia ^tilià, quale ipfüm'-ést, evadere; ve xiüiltdihefi! deteriora relinqui. Quid igitur? Neces- fe ést , antequam fisceremur, ipfius aequalis, om- misqüe esfentiae! fcientiam: jam '"'tenuisfe ,' discere "ihil aliud ésfe pifi recordati , et ante ortum nos- 1Füm- animos - nostros: aeque dove ac omnem "- lai. rad I USO JI 11 5.114 -yi ARGUMENTUM gimp eb 9" BJIR jte : M leis qiie aáfufit rerum idije béhépti ge- nera, alterum «compofitum, fiinplex: alterum: | illud dividitur j prouti compofitum erat, contrarium ob» tinet in-fimplice. Alterum femper idem manet; . continenter mütatur alter 0509 0301 eslcupst t^Mutatione. v. c. carent ldeae,' uti contfa re$ individuae ejus funt participes- compositum: fen- fibus patet , fimplex fola . ratiocinatione 'Cogita- tionis percipitur. Jam .vero nostri altera. pars nihil. alid est quam corpus, altera autem animus ; viübile enim corpus, invifibilis contra animus; «moa . .eibouiqA hire 15 bai TO $5) h L inde & pag. 9327-349 ^ TOT Jobi tine Xd. A OTT KRARVAO ` «X cótiftanter idem iíanet animus , contittenter mutatur . éoórpus. Uti'corpus.mos trahit ad fluxa quaeque et pollata, ita ad pura eaque deteriá ducit nos animus. Córfus fetvit et obedit imperat coritra et dominatur áninus. Ex quibus ómnibus id recte colligas ,- ipfi divino , imniortali ; intelligibili , uniformi, indisfolu- bili , fempér eodem modo et fecundüm eaderi fe ipfum lMábeüti, ánimum esté (imillimum: humafhó vero, fuortáli, mec intelligibili, multiformi, disfolubi- lij üümquam ^ eodem modo fe habenti, fimilis mum 'ésfe corpus, Itaque, eum haec omni dubis tàtione fint majora , corpori convenit , ut brevi fól- ' vatry ge a — ut "omitino fit indisfolubilis ; ; windue dé! iverit feeundum- finitadinem con- fuetudinis , et in Deorum genus is demum perves nitat, qüi dóctrinae ftüdiófus, philofophia innu- tritus et plane purus abet, Q3 : ARGUMENTUM Tu ' J í l „Cum homo fit ita conftitutus, ut comparando maxime ad verum perveniat , multisque hicce fcrupulus inhaereat , ut putent, animum non nifi harmoniam esfe habendam , non inportunum vi- detur paulo accuratius discrimen notare , quod ani- mo ka 1N indo a pág. — "01 Dae gas COMMENTATO mo ccum:-harnionia intercedit, ut ita `ejus:natu- ram excutiamus et, lioc facto , immortalitatis. fidem. nobis.vel imminuamus.vel confirmemus.: | =.) Animus igitur , aeque atque ipfius: esfentia , prius fuit, quam in humanam fpeciem corpusque veniret 5 harmonia autem , tamquam compofitum quoddam , mon prius exflitit, quam illa adesfent, ex quibus ipfam componi oportebat. Animus alius non mas gis est animus, quam alius; harmonia contra alia magis, est harmonia, quam alia. .Animus corpori praeest, faepisfimeque cupiditatibus ejus et libi- dinibus adverfatur; harmonia vero fefvi, ut ita di- Cam, partes agit, ac femper ; fequitur. inftrumen- tum, in quo reperiatur, ita ut numquam ..in.con- trarium. moveatur: aut fonet aut quidquam aliud edat partibus; fuis adverfum. -Ex hisce, breviter tantummodo. memoratis ; fatis fuperque apparere videtur , animum. inter et har- moniam fummum obtinere discrimen. Quod aul- tem dicunt, animum esfe harmoniam , nullum habet fenfum. Cum enim conftet, alium quidem habere mentem virtutemque , atque esfe bonum , alium Ve- ro dementiam et pravitatem , malumque esfe de eorum fententia , necesfe est contrarium. verum fi t: omnes nimirum animalium, oninium animas. fi mili- ter esfe bonas, fi ' quidem animae pariter a matura hoc ipfum habent, ut fint animae. Quocirca, ut mittamus istos male feriatos philofophos , minus . recte dicitur: animum esfe, harmoniam 5... hoc : enim pro- - Ww LITERARIA ^ $3 piobardo, ut apparet, neque Homero , divino: poé- tae, neque nobis ipfis confentiremus (1). n4 ARGUMENTUM SEXTUM. Caufam indagans, qua quidque fierét, in ejus indagatione multum frustraque laboravi 5 tandem vero, more folito, ad Ideas recurrenti, mihi acci- dit, ut, caufa cognita , fimul rationes acquirerem , quae valeant ad animi probandam immortalita- tem, i | -Cum enim animis fit infixum , esfe ipfum pul- chrum, ipfum bonum, ipfum magnum, adesfe omnino aeterna rerum exemplaria, misfis caeteris caufis, horum communionem five participationem tamquam caufam pono, qua res fingulares, pul- chrae v. c. bonae et magnae, tåles fint, quales ha- bentür; ut, fi, quare pulchrum fit quippiam , quaeratur, nihil tam certum affirmaverim, ^ quam ipfo pulchro pulchra omnia esfe pulchra. Jam . vero , caufa perfpecta, in hisce ita verfari perrexi ut ftatuerem , contrarium numquam fibi velle con- trarium aut esfe aüt fieri. Ut autem pateat, hoc aeque valere in rebus fingularibus atque in ideis , ani- madvertendum , non folum magnitudinem ipfam, numquam velle magnam fimul parvamque esfe; ve- E ds rum (1) 1. I. inde à paz. $7 - 62. l s COMMENTATIO rum etiam neque hanc , quae in-nobis. est , magni- tudinem umquam. recipere parvitatem y neque fupes rari velle: verum alterum de duobus accidere: aut fugit et decedit, veniente contrario , fcilicet parvitate: aut, quum venerit contrarium , perit ex- fpectans et fuscipiens. parvitatem , nec tamen aliud vult esfe , quam quod fuerat. "em .. Praeterea, ut hisce generibus tertium adjunga- mus , videntur mihi non folum ipfa inter fe contra- ria fefe invicem non recipere 5 verum etiam , quae- cumque talia funt, ut, licet contraria inter fe non fint, femper. tamen contraria posfideant , numquam 0 ud fpeciem illam, quae ipfi fpeciei, quam in fe habent, contraria fit: fed, hac adveniente, aut perire protinus , aut abire, Quocirca, uti ternio est impar, ac non recipit parem , quamvis non contra- rium,ita animus est immortalis neque fuscipit mor- tem. Nan, quidquid occupat animus, femper ad illud vitam affert, vitae contraria est mors; ani- mus vero contrarium ejus, quod femper adducit , fubibit numquam, quemadmodum ex fuperioribus conftat. Quid igitur ? quod non fuscipit mortem , est. immortale; atqui ergo animus , cum mortem non fuscipiat , est immortalis, imo infuper i interitus expers , fi quidem verum est, quod nemo dubitat, quod fit immortale, esfe etiam expers interitus (1). $2. — (1) L 1-inde a pag. 70 - 96i puo z „LITERARIA, -° $ NHT S We i ; ai quae valant ad i ii ^ quae ad animi immortalitatem: iion dam GENIUM funt y mpeseios sere Piaf sidin in. nostro dialogo itin ext; Plato ad animi probandam immortalitatem , in duo. maxime redigi posfunt capita. Sunt. enim vel a. fummi Numinis virtutibus defumta, vel- ex animi; natura petita (1). Illa ratio , ut fponte patet , ha; benda -est antiquior, cum nulla! omnino .gens. tam fit immanis, cujus mentem non imbuerit Deo-. rum opinio. (2), P, nemoque tam rudis , tam feris vnd nesciat , cujus. Dei Fere ases regatus. hào. omne , quod cernitur „aliquam tamen esfe intelligat y. ex ipfa rerum magnitudine , motu,, dispofitione , cone, ftantia „utilitate , pulchritudine; temperatione;. nec. posfe fieri, quin. id, „quod _ mirabili ratione cons ftat , confilio majori aliquo fit. inftructum; ° (3); Akeram autem. qfiod adtinet rationem , quamvis vee rum fit, inbaerere in mentibus, quafi faeculorum, quoddam augurium; futurorum , tamen , ut animo, videas arimum, animique tibi perfpectam habeas €) Wyuenb. Op. T. II. p. 661. Cf. Lect, Quinque , p. 14», (2) Cf. Cic. Tusc. Quaest. L 13. (3) Lact. |. D. BAG. 2 $. 5. ^ i — COMMÉENTATIO naturam , requiritur aetas multo et provectior et maturior. Caufa hujus rei est in promtu. Invi- tante enim tota rerum -natura , facile eo. adduci- mur, ut arbitremur, adesfe vim et naturam divi- nam. In animi veronatura cum indaganda tum cog: noscenda , continuo avocamur et turbamur omnis cumque re , quae fenfibus patet; [taque apud Grae- cos jam multi fuerunt philofophi, antequam. exis-- téret Socrates, qui, .misfis caeteris, animum éex- plórabat maxime. Quid mirum igitur prioris gene-' ris argumenta jam ante "Thaletem fuisfe tractata posterioris : vero nonnifi fuccesfu: —— esfe in« venta ? (1) bius tp Jude t Quodfi fontem adire velimus , e quibus fua hau-' fit Plato, adeundi funt Ionici, Pythagoraei, Elea- tici, et, ut caeteros taceam, poétae numero bene” multi. ^Cum autem lónicorum. plerique vel pó&ti- ' ce' vel nihil fcripferint , admodum difficile" est, accurate eorum placita explorare; magis con- ftat de Pythagoraeis, - maxima quaeque iis de- buisfe Platonem , placitum v. c. de metempfycho- fiet de pale: tamquam- dyzpuyyet 5 quorum ilud; quamvis in posterum , auctore Pythagora, colorem duxerit ex poétarum , inprimis Homeri, metamore . phofibus, petitum videtür ab Aegyptiis et In- dis (2). Tum, quod in Phaedone occurrit, ani- COME Ai ^... mum (1) Wyttenb. T7 IT. Opusc. p. 661. (2) Cf. Disp., quae infcribiturs $4 van eem ongensemá Schrijver , facpius L. p. 475. ; I;IDITERARTA—/- 57 mum corpore folutum ádhuc certo loco ét domi- cilio uti, et res externas. percipere, poenasque luere, cujus opinionis documenta exftant partim apud poëtas et "Theologos, partim apud Py- thagoreos' (1). "Et haec de fonte, e quo fua hauferit Plato , attigisfe fufficiat. Ante vero quam ad réliqua perfequenda "pergamus, haud impor- tunum videtur breviter disquirere , quid Idei intellexerit Plato, et undenam earum doctrina ve- rofimiliter fit repetenda; Quod quominus facere- mus committere non potuimus, quia cum rationi- bus immortalitàtis quam arctisfimé illae cohaerent; Locus igitur Platonis, qui est de Ideis', perti. net ad eam "philofophiae partem , quae fibi fubjec- tum habet yerum (2) , easque, auctore Cicerone x ita est amplexatus , ut in his quiddam divinum esfe dicetet (5). Plato autem ideas vocat, ex quibus omnia , quaecumque videmus, fiunt, et, ad quas cuncta formantur. Idea est eorum, quae natura fiunt, exemplar aeternum (4) , atque , tamquam fiù- plex et uniusmodi , fola cernitur mente et, tamquam omnis corcretionis expers, Vocatur cjcíz &capux Toç.. Ideis inprimis fignificavit. rò xzAàv, 4) 4ya- bòu p rà Dixaioy , Tò Óciov 5 in fcriptis vero, uti in nostro dori (5). cas vien cum notio- ni- : í) Wyttenb. Op. T. II. p. 's14 coll. gis » l. p. 79. À .K2) Heusd. 1.1. p. 7r- 0 (3) Acad. Quaest. I. 9. ng) Seneca Ep. LVIII G2 P. 77. k COMMENTATI O fed dining fatis. Accurate in fublmi Lair ct cratis, qui in, Phaedro exftat, Arcem. hujus .doc- trinae Aesaet dialogus , qui infcribitur Parmenides. Quod autem hicce dialogus Parmenides fit infcripe tus, forte ita fefe habet. Vieh weld ied - Parmenides , omnium longe qué inter doc. trinam eorum, qui a, Platone. et -antiquis vulgo dicti funt cj. jelvrez QuMeoQot (1) , priorumque Elea- tcorum, in quibus fuere, qui contrarium ftatuce rent, omnia non fluere fed. ftare, mediam. quam. dam tenuit viam, atque fasfus fere incerta esfe- permulta, hoc contendit , quae maxime esfent uni- verfa, haec habenda -esfe tamquam: Zvrz. Ex: hujus igitur doctrina cum Plato multa. profecerit jad plas cita explicanda de ideis, mirum nobis, videri .non potest. eum dialogum conicripfisfe , qui a Parmenide pomen babet (2). <; 5t bcd setumo | „At - (1) Vid. omnino Plato Theaet. n. 179 E. fqq. qui. locus : clas« ficus est de iis philofophis ; dequc Parmenidis fententia, praga ter doctisfimum de Geer in Diatribe in Pol, Plat. principia Pr 15, Theaet, p. 120. E. Recenfio et dijudicatio ipforum placiti habetur 1. l. inde a pag. 131. C — 123. B. Quam magnifice: au* tem Socrates, apud Platonem, de Parmenide existimaverit,, pa« tet ex iis, quae occurrunt l. l. p. 183. E. Parmenides enim inquit, uo? Qaíveva) vh ToU '"Oppov, æidotóç TÉ mos ` Špz 3sivóg. TE. mzpogéguia - yèpii 3à m iò s Twv vfog , yv P* s xoi pot HM e * iiid WV TÁTUTI yEVVEIOV. : C2) De ideis vid. Wyttenb. in annot. p. 369 coll. Davif. in v Apyeroihoc non ita dictum velim, quafi in doctri-- na: explicanda. de (ideis .Parmenidi major laus fit trir buenda ,.quam Platoni. Fateor ,,quam ille iniit viam , hic ulterius;perfecutus est ,.fed., uti in caeteris om Dibus, ita et hac in re Graecum fe praeftitit homi- nem. .Profecit- quidem , fed ita profecit, ut ipfius manu- omnia:et novo et proprio. colore prodirent. Recentiore aetate; cum omnia critica diligentia cum excuterentur tum dijudicarentur, hoc extra omne dubium pofitum :est: Platonem , loco -illustrando , ^ est de ideis , immortalem fibi conciliasfe glo-- s Kantioque adeo anfam praebuisfe, ut optime sisi de philofophia (1). : . Quandoquidem harum animadverfionum hoc est confilium, ut argumenta, a Platone pro animi im- mortalitate prolata , fuo habeantur loco, operae pretium - esfe videtur , de munere philofophiae et de ratione, qua fibi informaverit Plato philofophum , pauca adhuc in medium proferre. , Uti enim, de Platonis fententia, philofophia tantummodo duce, ad immortalitatis perfuafionem pervenitur, ita, ut hoc asfequatur, non nifi philofopho contingere li- cet. Philofophia apud Platonem » qua late patet, maxi- in Cic. Tusc. Quaest. I. 24. maxime autem Cic. Acad. Quaest, |. 8. uti et de Geer 1. 1. p. 76 fqq. (1) Vid, P. van Hemert, Magazijn voer de Crit. Wijig. JH. D, Mie Stuk , pag. 80, 66 COÓMMENTATIO . me git de vero, unice exquirit rò Zy , id quod “est non esfe yidetur. Hoc ita verum est, ut haec ra- tio non tantum univerfe dominetur in ejus philo- fophia fed in fabulis adeo. Pulchre enim , ut habe- tur apud Olympiodorum (1), imitantur veritatem , infunt iis communes notiones, quae, quamvis ad- huc implicitae, necdum explicitae , tamen nos tacis tae admonent, tamquam perpetuo micantes ve- nae (9). Inde fortasfe repetendum , quod fabulas ejusmodi fere ordiatur introitu , quo dicat , fe non fas bulam fed verum referre (5). Philofophia autem quam maxime est distinguenda a fapientia, quemadmo- dum enim Deo tantum competit fapientia, ita: ejus ftudio ducitur homo (4); at, cum fit infatiabile, bui "ofmul Ne Cod. I. p. 125. De univerfa Platonis philofophia pri Cic. Acad, IV. 42.: ,, Omitto ilia, inquit, quae relicta jam videntur, et Herillum , qui in cognitione et fcientia fummum bonum ponit: qui cuni Zenonis auditor esfet, vides pM ab eo disfenferit, et.quaàm non multum a Platone." (2) In Graecis habetur a xoma} čyvorge cóCovcms &iimpüpácac. Vid, Wyttenb. in annot. p. 288, ubi et locus Olympiodori invenitur, modo a nobis citatus, et Plato de Rep. pP. 477. A | | | (3) Hoc facit Plato in Gorgia p. 312 E. et de Rep. p. 518 F. uti testis est idem Wyttenb, Op. T. II p. 592. (4) Cf cl. Heusd. l: 1. p. 49. Discrimen /apientiae et ftudii fapientiae i. e, philofophiae expresfere jam. Graeci traditione de Tripode aureo, quae exí(táàt apud Valerium Maximum IV, 1; s A piscatoribus, inquit, in . Milefia: regione . verricujum trahentibus, quidam jactum emerat, Extracta. deinde , magni : pon- ne LIT E R A RI A. 61, nullas non. complectitur ‚artes et doctrinas (1). Praeterea, cum nihil habeat antiquius, quam .ut. verum . asfequatur.,.- omni. ope ab(tinet a corpore, imo , quae huic infunt , impedimenta fummovere ftu-. det, et ita occurrit tamquam -mabele inflitutio quaedam-.et:;xabxosis (2): animi humani initiatio y. quia his. maxime animus in pristinam restituitur li- beptatem.. 20-9305 0:4 'h , Platoni doc; videtur fuisfe familiare e del ) animadvertisfet i in homine, ulterius. exquireret in. ho-: minibus. i. e. in civitate..(3). -Ita triplicem fibi: fingens animum , ejus. principatum rationem in ca« fü MUS minpoft" bo bias imr 5 pia Bolt $i. | | ponderis aurea menfa Delphica, orta controverfia , est; inis. piscium . fe. capturam . vendidisfe affirmantibus , hoc fortunam. jactus fe eiste dicente, Qua conditione propter novitatem rei ét niagritüdirem pecuniae, ad univerfum ejus civitatis: po-' pülüm delata; plácüit Apollinem ' Delphicum :confuli , tuina! adjudicari, menfa deberes. ¡Deus respondit, i//i esf? dandam y; qui fapientia ceteros. -praellaret his verbis: óc copin TÉVTUV, TpüTo6, ToÜTU vito Éy 3i. — Tum Milefii confenfu. Thaleti menfam dederunt. Ille. cesfit eam Diand, Bias .Pittaco, is protinus alii. ,,Deigcepsque, Mc. omnium feptem fapientium. “orbem, ad ultimum , „ad Solonem pervenit. Qui et titulum amplišfimae. fapientiae , et praemium ad ipfum Apollinem. nne ffulit, " X5 Vid Plato r^ key. p. us. KC Cf cl. Heusd, A l P. 555 56 et 57 et Wyttenb, in annot. p. 173; } GY cf. MC Voéniuis, in "Comment. Jurid, de divif.- Ofic. in perfecta et imperfecta, P. .96. é | coMMENTATIO pite, fieut iri arce, pofiit #-et duas éi partés parere voluit, iram et cupiditàtem ; quas loeis fuis, iram in pectore , "cupiditatem "fubter praecordia locas - vit (1). ' Jam ex istis’ pártibus praeftautisfiimám 7a- tionem tribuebat plillofopho , reliquarum vero , ma» gisque cum corpore conjunctaram , meliorem Fam magiftratibus et ministris civitatis; deteriorem deni» que plebi (2). Uti autem pro diverfis mentis fas cultátibus alii alid corifectantür et” confequuntür , ità optime: hác in' re verfatur philofophus. Nám 7 tamquátr rationis particeps‘, non honorum et magi- ftrátüunmi ést ftudiofüs vel pecuniaé est deditus, fed doctrinae unice ftudet. Quod ftudium cum in hisce vitae angustiis expleri non posfit, ita mori cupit:tum enim, inqüiunt philofophi, puri immu-' nesque fenfuüm corporisque dementiae, cum tàli- bus, ut, confentaneum, est, erimus , ipfique per. nosmetipfos..omne -cognoscemus purum et fince-. rum: id autem esfe verum videtur; Impuro enim purumr attingere ER MOM rises vag {5 Cic "Tusc. Quaest. L 10. Ira h. l. est animi vis five im- petus Graece buos, qui alterutri harum facultatum fe adjunge- re olet. Hané, facultatem » qua quis velle et agere potest , nos | mine 'ab ‘ipfo eco! 3itato , "Bemierhulius x vocavit velleitasem, Cf. Doct O:tema in Comment. $e mua F. 47 in tract, phil. p. 9o. '(2) Cf. Wyttenb. in Annot. p. 166. Aliam rationem iniit Pro, Rep. lI, uti tagus „docet de Geer a in Diatr, in Pole, DL princ. p. nd. | G) Cf, cl, Heusd. 1, L 2 "ag. $ LITERARIA: és ;'/NGtio: fhilofophi rite ut percipiatut , operae pré- tiiin cest adire; Ciceronem (1),' atque rationem — conferre ;:quá fibi- informaverit virum , qui idem fit bonus latt beatus,^et idcirco etiam pliilofophus: X4 Primum,'inquit, ingenio eximio: fit, :necesfe est) tardis» enim -meritibüs virtus nón fácile Comi? tütüf: -déindé! ad investigandar? veritatem: ftüdió incitató s; ex" quó: triplex. ille animi fetus existet j wuih cognitione: rerüm pofitus ét in explicacioné patura t alët ii defériptioné ' expetendaárüm — fu- giendatümive rérim teris in judicando quid euit que rei, fit./cobfequens , quid "repugnans: «in que inest otii cum! fübtilitás disferendi,: tnm. veri tas judicandi;?" rél: Diserimen , quod philofophum Pythagoraéümi ^ititer" AC Cicéronisnum Platoni- tumve ifitercedit, idem "doeet Cicero (2). Cum enim philofophüs, de: Pythagoráe férietitia , tantumi- $modo fpectet in^ vita nihil fibi "adquirens , - . non ugát (3), itá alter isie fapiens irgüfeat ad rempu- blica" "fhendam : quid- eo, pergit: Cicero ; posfit este. prüeftinthis'; curii" prudentia "utilitatem! civiufá vcéfhat, justitia nihil in fuam domum inde derivet , reliquis" tatii tot tani ^ variisque virtutibus? Om- nino ratio Theoretica univerfe obtinet in Pytha- go~ (7 Tuse, Quaest. V. seo S9Q9X 3d (2) 1. I. V. as, tà RONA inia 91. Y. V. g 1 | 64 COMMENTATIO goraeis; uti Practica in Socraticis (1). Philofophia Pythagoráe est doctrina morum, philofophia :Plá- tonis est .philofophia. veri (2). Metempfychofis vel, uti Wyttenbachius (3) „dicere mavult , ger éycapudrocié, alia.est apud. Pythagoram , apud Pla- - tonem alia, uti fupra me monere memini (4) $ tum ópolusig rË Os, fummum philofophiae mora- lis- propofitum ,.. quam : commendat . five Pythagoras five Pythagoreus aliquis (5) =a ;Platonica (6) ita est diverfa, ut. vel ex lac. pateat. Pythagoram : facerdotis , philofophi autem , qui vero nomine ita dicitur, perfonam. fustinuisfe Platonem.“ *Ogolacis enim , de hujus. fententia a non tantum. est 3/xauoy su. ciou yevéalou ». fed: dizgiov æt: ueri. po- u2éoe i yevés bars: neque huc aliquis pervenit, nifi qui per /philofophiam, a rebus futilibus. et caducis ad. divinas:et aeternas converfus fit... | zotlis . animadverfis , huic fcriptionis. parti finem fumus. impofituri; plura adhuc restare, quae;nota- ufint dignisfima,et necesfaria fimul, - nemo..me magis, videt... Ita Ve: c... haud —— quispiam PT REP IN QOSTMEN ub ni Bii .allus- e 7 i (5 Vid. Mibali ato " jeune rni en » Grece, Tom. VI. "VB. LXXV. initio. kO) Vid. Heusd. 1, 1. p. 76. fqq. UJ TUM AC OBAT. OUR "9 €.) In Annot.: p. 210, (4) P. 14. ` C5) In Carmine: XpucZ £z, quod exftat.in Poétis: Gnóm, Brunckii, p. 107. i E E S (6) Vid. Theaet, p. 176. D, | AM. "e ——o i cec LITERARIA. 65 ilustranda putet placita de pristino ftatu et de disciplina, tamquam recordatione. Sed quandoqui- dem illa maxime a philofopho poética ratione et multis verbis funt explicita, atque idcirco none nifi poétice et fufa oratione facile tradi posfe vi- dentur, ita, ut brevitati confuleremus neque prace ter vires aliquid fuüsciperemus, haec omittenda putavimus; quod eo magis nobis licet, quia lu- benter iis adquiescimus, quae de hoc argumento habentur in Init. Phil, Plat. Auct. cl. Heusdio 1. 1, inde a pag. 75-95. ` | DL LMILILPEIII Es CAs CAPUT QUARTUM. ARGGUMENTORUM DIJUDICATIO, S Ln ARGUMENTUM PRIMUM. , De hoc argumento faepe multumque disputa- tum, ita ut, quid de eo existimandum fit, dubius fere haereas; celebritatemque nactum est inprimis placito, quod continet: animum fevocandum esfe | a corpore, quia cum in Neo - Platonicos tum Chris- tianos vim exercuit maximam. Nos aütem, tam- quam aequi judices, illud maxime acturi fumus , ut in hoc, quemadmodum et in reliquis , appa- reat, quid probandum, quid minus, quidve étiam videatur restringendum. - Si quaerimus , quatenus recte fe habeat: animum fevocandum esíe a corpore,. in utramque partem hac * LITERARI A, 67 hac de re disputari posfe videtur. "Quamvis enim, uod Plato pro animi a corpóte folutione affert , magnam prae fe ferat probabilitatis fpeciem, tae men hujus argumentationis veritas multis nomi- nibus videtur circumícribenda 5 :quia , I. quod corpori tribuit, immoderato ejus cultui, ejus abufui videtur attribuendum. IL. Animus a corpore fevocari nequit, quandoquidem hoc aeque atque.animus ad nostram pertinet perfonam., „et animus fine corpore vim fuam exferere non valet. IH. Ut ad veritátem pervenias, corpus non tan- tum non est inutile , fed necesfarium adeo, imo in exquirendo vero animum adjuvat quam efficacisfi- me, Locus in Platonis philofophia uberrimus funt ideae, cumque eo, quod est, arctisfime funt con- junctae. Jam vero, nifi adüt phantafia (1), nifi adfit corpus, fine quo haec ne cogitari quidem -potest , quomodo quispiam eas umquam concipe- re queat, equidem me non videre profiteor; et, -quod contendit Plato, nullis omnino fen(ibus fidem esfe habendam , animum quippe turbantibus , nullo modo probari potest. Sunt enim fenfus, maximeque vifus et auditus, quibus optima quae- que (1) Phanta(ia, quae fenfuum est vicaria, quid corpori debeat, patet ex nostro?: verbee/dingskracht, quód vocabulum optime vim declarat, quae imagines animo repraefentat; quamque late pateat, docet Schalze in opere, cui titulus: J7Mes:chkunde mes betrekking tot de Ziel, St l pagi 134v et 185i : E2 6$ COMMENTATIO que debemus (1). His fi careremus, neque mu- fica aures mulcéfe animumque flectere, neque adfpectabilis natura nos ad immortalitatis fpem ex- -citare posfet. - Quis est, qui quaeftiones phyfico- rum exterminandas putet? Cum conf(ideratio con- templatioque naturae animorum ingeniorumque. na- turale quoddam quafi fit pabulum. Erigimur; per- cgit Cicero (2), elatiores fieri videmur; humana .defpicimus cogitantesque fupera at;ue coelestia, haec nostra, ut exigua ét minima, contemnimus, -indagatio-ipfa rerum tum maximarum, tum etiam 'occultisfimarum , habet oblectationem , fi vero ali- -quid occurret, quod verifimile videatut ; huma- nisfima. completur animus voluptate. Praeterea malorum fons non- unice iib seid iàn corpore; adfunt etiam, quorum origo ex animo videtur repetenda. Nimium v. c. honoris ftudium -QiAerIMzy, quam Euripides vere exhibet. $c åxebprw- TATW) xæ x&xlaTWy Onl[uoyz Tos wpupuévois; (3) , ne- mo fánae. mentis compos corpori attribuendam pu- tet (4), et, ut recte animadvertit Tiedemann., .meditantes non id agunt, ut mentem feparent a -Corpore ,. fed, ut quae e fenfibus. tam externis quam C) Vid. Schulze; Op. Cit. St. I. pag. 28, 79, 94 et 85. Wyttenb. Praecepta Philofophiae Logicae, p. 59. ac' Plato de Rep.,:p. 357. C. et 367. C. | (2) Acad. IV. 41. (3) Plut. Sulla, p. 453. .B. coll. Eurip. Phoen. vs, 537 (4) Mofes Mendelfohn , 1. 1. P I90, 1 LITERARIA. 6g - quam internis hauferant, ea colligant, et animo contemplentur. Unde, ni fallor, fatis fuperque patet, Platonem nimis univerfe. flatuisfe: animum , fevocandum esfe a corpore, et, in hoc reprehen- dendo, non fatis illud tenuisfe, quod nos dicimus: abufus non tollit ufum, | Cff. quae de hoc argu- mento disputantur a "Tiedemanno, Dialog. Plat. Arg. expof. et illustr. p. 22. et 23. et a Gotle-. bero, Arg. rel. in Opere, cui titulus: Acta Nova. Eruditorum Lipf. Ai. 1769. T. LXXXVII. p. 53. Vid. Mofes Mendelfohn, verf. Belg. Phedon: inde a pag. 71-79. qui, quod pace philofophi. elegantisimi et fubtilisfimi dixerim, Platonis ar-. gumento nimiam tribuisfe videtur vim et aucto- ritatem. $s ien pe í , è s ARGUMENTUM.SECUNDUM.. Hujus argumenti vim et auctoritatem in philo- = fophia'theoretica fi rite. conftituere velimus, ani- madvertendum tria in eo potisfimum. occurrere ca- pita, quae id probent, viventes non aliunde fieri. quam. e: mortuis 3 si.. In tota rerum natura haec dominatur lex : TA contraria non. aliunde. fieri; .quam e contrariis, JL. In omnibus rebus contrariis duae locum ha- bent, five generationes five progresfiones. I1. 7ó COM MENTAT LO IIT. Eadem necesfitate: conjunctae: fiint: vita et: mors, ita ut e' vivis non minus fiant eee cud vivi e mortuis. Haec argumentatio. minus recte procedit;s: quia... lY. e contrariis fieri! contraria, non experièn» tir modo non docet, fed ratio quoque. falfum: esfė et abfurdum demonftrat; fi quidem: fibi invie cem contraria fünt,, non quae' videntur ,. fed: quae; - revera- funt: contraria. Ita Mofes: Mendelfohn: ls. l p. 97. (1) ipfe animadvertit ex. es/á numquam: fieri posfe rò non esfè, quandoquidem tantopere! a. fë: invicem: fûnt“ diverfa , ut: naturali; via: ex M alterum: numquam fieri posfit. [IL Exemplà, quae:a Platone. afferuntur ;. talia: funt, quibuscum nullo modo comparari posfint yita et mors. Hae enim , tanquam res et nihilum , fibi invicem funt contrariae.. At vero majus et minus, velox et tardum, firmum et infirmum at- que calor et frigus, non ‘nifi mera. funt compara- tiva , et, fi dico, quod majus fit, id ex minori fieri majus, velox ex tardó fieri, firmüm ex infirmo, calorem ex frigore, et' contra: ex majore minus;. ex firmo infi?mum;, ex velóci tatdum;, ex calore: frigus, non-id'dico :- contraria: fieri" ex contrariis: fed fimpliciter ; locum habere vel incrementum: vel: décrementum. ^ Nonmnihil:probabilitatis prae 1e fert o D» vitae. et* mortis cum vigilia: et. fomno; - licet, ' Q1) Cf. Ejusdem kleine philsfophifehe - Schriften , pé» : LITEÉKRXARKTLTA. E liéet, quid in et- fit reprehendendumi facile invenias. Nam , fi'quis dormiens mortuus fit, is fane a foina ad vigiliam redite nequit; uti contra éx vigilia' in fomnum tranfire non potest, quicumque vigilans de vità décesferit; quod obtinere deberet, fi e liac! id re Platonis argurnehtatio procedérét, Ptaé- red, fecündum' PlatüHis fénténtiami, hoë” erri confequitür:' hominem: parVüm' iilis due dhtéi fuisfe magnum et justum 5 et vero, dt exemplis, ab ipfo allatis, vis quaedam accedat et'atictoritas,, Hoc probandum: alternis femper locum habere iti: crementum et’ decrementum. At experiéhtlà cóm- munis contrarium' nos docet; Homo v. c. tan- tüm abest, ut vicisfim magnus fiat'ae parvus, ut. contra," postquam magrnitüdinis fastigium attigit, moriatur, neque idcirco rutfus parvus fiat. Tan- dem , quod addit, huic arguierito dt nóvum att jungatür robur, nimirum: fi generatio habéret viam ` directam , non in orbem, i. e. fi orhnes' vivi con- tinüo in mortem abirent,, néque flexu viae ex mot- re in vitam redirent, tunc totam paülàti nátu-- ram rtloriundo confumtum iri, et fomno veterhós que iri oppresfum multo graviore quam, qui in rye celebratur,. Éndyniionem: id, inquam, mi- i'nom! probatur; nam verim qui det? est, omnia pii habiturain , fi nulla morti füccederet vitas falfum : autem, qiti in vita iri relictüm:, niü mor- tui ilca, "eum fieri posfit, ut iliónde viveñ- tes, quai ek mortuis, procreentur; et fine” dubio hanc 72 COMMENTATIO hanc rationem non admifisfet Plato, fi illud hae buisfet perfpectum : . adesfe in rerum natura vim quamdam procreatricem ,. qua rerum formae pe- reunt , res vero ipíae ita permanent, ut, aboli- tionis nullum. inveniatur exemplum. Natura. igi tur, quae fui ipfa est confervatrix, mor:em : qui- dem fert individuis , fed nova continuo. fubftituit, ita ut, licet partes mutentur, ipfa tamen femper integra eademque maneat. Hisce animadverfis , liquido, ni fallor, conftat ,. vim et. auctoritatem. hujus. argumenti Pr animi probandam immortalitatem esfe perexiguam , ut fatis. demirari non posfimus , Platonem, praeclarum fane. philofophum , verborum ambiguitatibus tantum tri- buisfe, quantum eum revera tribuisfe hoc argu- mentum demonftrat. Vid. Tiedem. 1l. l.. p. 23. et 24. Gotleber, 1l, l p. 59. et 6o. ubi docte de hoc argumento disputatur. Mofes Mendelfohn item. hoc argumentum videtur rejecisfe, quippe ab ipfo ita. fit informatum et converfum ,ut prorfus aliud ape. pareat l, l. p. 81. feqq, coll. iis, quae de hoc ar- gumento disputat in. Append. p. 197. Hujus phi- lofophi argumentationem cum Platonica confudisfe videtur Wyttenb, Op. T. lI. p. 588. Lect. Quiitq. p. rir et t2, uti univerfe Wyttenbachius plus fe. mel haç nota notandus est, quod Wolfiana, Germa- . nicaomnino, in'antiqua, quod ad philofophiam, trans- tulit; de hoc argumento item egit G.. Ploucquet Comment, Philofoph. Select, disp. XXV.p. 557. $. 51e $. 5 LITERARIA. 73 € 735. ARGUMENTUM TERTIUM. Argumentum, in quo jam verfamur, maxime in- claruit doctrina, quam continet, de ideis innatis. Haecce doctrina , cum antiquo tum et antiftites et adverfarios habuit, atque ingenio praeclaros. Uti eni contra Platonem disputarunt Peripa et Stoici, ita, recentiore aetate. kium (1) Platonis defendit fententim Leibnitius. - Argumenti autem capita, quae [naxime fub exa- men videntur vocanda , duplicia fufit: - I. Discere nihil est aliud quam cordari., II. Animi nostri ante ortum n strum aeque fue- runt, ac notiones univerfales ompiisque cdz/z. Fortasfe fit quispiam , qui haec tamquam Platone indigna , rejiciat et improbet; at|ne ita existime- mus, neque nostram cogitandi ralionem in Plato- | nem transferamus. ^ Hic enim hdi fic in hanc terram venisfe, ut centiore aevo umero multos inter antiquos etici , Epicurei adverfus Loc- © (1) Vide ejus Opus princeps: de Intelleci Humano: quo primum refutat Platonis et Cartefii doctrinam de ideis innatis ; deinde probat intellectum humanum inftar esf tabulae rafae , nil in eo esfe, nii quod extrinfecus fit illa m. Tum vero fumma diligentia exquirit, quomodo per fenfus'wotiones oriau- tur , atque intellectus in judicando procedat. 74 COMMENTA TIO dam vitae memoriam retineret», quae inftauranda vide- batur ipfi ;docendo , ut proficeret ita ad cognoscenda pulchra , bona, justa-omnia , quae jam ante fuerat con- templatus. Platonem hac in' re aberrasfe a vero , non . minus Platoni , quam univerfae antiquitati attribuen- dum videtur, cum post praeclaram Moshemii dis- fértationem , dè Creatione ex nihilo, maxime $. 15., id nobis fit perfuafum : philofophos antiquos igno- rasfe plane creationem ex nihilo. Apud Platonem Deus occurrit, non tanquam creator, fed tanquam effector , , qui figuli inffar , ideas tamen , maxime ideam oU áy alo) , intuens , materiam five tour informaverits quodque in narratione Mofaica, paris cum fimplici- tatis tum füblimitatis, dictum occurrit: Esto ux, adfuit lux , frustra quaefieris apud. Platonem. Hoc perfpecto , Platoni fuis conftabit honos, tantum- que abest Mi. quod in hoc argumento mirum nobis accidit , habeamus abfurdum , ut contra unum in paucis Platonis probet acumen ingenii ; at vero ejus valorem in philofophia theoretica conflituere fi velimus , fatendum omnino , quamvis acutum , ta- men non omni exceptione esfe majus. - - Nam , quod attinet :* discere nihil aliud esfe , nifi recordari, etfi non abfurdum fic dicere, notiones jam adesfe! im: ahimio,. easque legibus quibüsdam excitàri; lotige tàmen probabilius est flatuere, vim modo facultatemque notionum percipiendarum ani- mo inditam esfe.. Quapropter ,. fi quam cognitio- nem rerum, nona. doctrina: aliorum! profectam, . ha- habemus: eam notionibus. univerfalibus , animo- in« natis et quafi! infixis y debemus. Illam-autem. non. -reminiscentiam. dici-posfe , facile intelligitur. Nam) fi;ita. ad. animum : recurrunt. fimulacra- -pristina ree rumy: ut. ea. jam. esfe olim obveríata animo. agnose: camtüs , tum.demum, reminisci. dicimur. Praeterea: recte: animadvertit. Ploucquet ,'ex.respon(ionibus mie nime.patere: reminisci rerum hominem:j;non- autem! easdem. discere ,; quandoquidem: de ejus- fententia: omnino. fieri. potest. ut. docens, . bona; methodo: utens ,, quaestiones , ad:problema quoddam. folvens, dum requifitas ; ità ' ordinet; ut e. fimplicitate: eas rumdem facile judicet discens „inum alfitmando: au yero negando respondendum fit. Ita vero , inquit , discens inze/ligit, non autem reminiscitur. Patet igitur prius argumenti caput admitti non posfe, discere longe.aliud. quid esfe, .quam.recordari ; quo confutato , et altera argumenti pars fponte corruat necesfe-est js qua: efficitur: animos , nostros: ante. Or- tüm; nostrum.aeque fuis(ey. ac notiones: Aniveradási omnemque o)ompé o nii o,’ 2Npi1g 39 Lieet- enim - verisfinrum- fit nis: abere deos ^quasdaur umiverfales, quae numquam: fallant ,. at=? que: ad. eas- nos exigere rerum. aequalitatem. hos nestàtem.,. pulebritudinem, caets tamen. inde. non: confequitur,. illas: notiores» animumque' fimul ante: ortümi; nostrum: adfuisfe. ` Tum enim probandum: esfet: fuapte natura; animuni' eas: gighere:- noi poss? fe 5 quod Plato neque; demonítravit;: neque :demon-- fira» 76 COMMENTATIO ftrare potuit. Quandoquidem , cum notiones istae univerfales nihil fint aliud, quam modus, quo ver- fatur in rebus fingulis fibi repraefentandis animus, accurate defcriptus , non est quod dubitemus , quin notiones, quàs dicimus, univerfales ex ipfa animi natura, viribusque ipfi inditis oriri^ queant. Qui- bus animadverfis, mirum nobis videri non potest: hoc argumentum ne attigisfe quidem. Mendelsfoh- num in argumentorum recenfione, quae valeant ad animi probandam immortalitatem. Caeterum plura. de eo legg. apud Ploucquet l. l. p. "5857 Se -50. "Fiedem. 1.1. p. 25 et 36 et Gotleb. l. 1. p. 6r faqe gode p T. II. p. 589. | i e en $8. - 4. ARGUMENTUM QUARTUM. - Hoc argumento Plato animi immortalitatem ex “ipfius natura eaque fimplice probatum ivit 5 quod ut primus fecisfe videtur, ita omnibus, qui post: eom vixerunt, philofophis, faces hac in re prae- tulisfe exiftimandus est. ^ Arictoteles v. c. Platonis | vestigia fequens , de Dei disferens natura, animum partibus. omnibus carere, dedita opera , demonftra- : vit. Recentiores quod attinet, fatis; notum est, eos de animi natura vel immortalitate vix fcripfis- fe, quin ex ejus fimplicitate maxima quaeque et ducerentur et efüicerentur. - At vero quando. dico , "T s . pri. * ILITERARLA. 77 primum fuisfe Platonem , qui animi fimplicitatis ra- tionem: haberet, non id dico, eandem fignificasfe cum-Platonem tum recentiores, Contrarium enim docuere et probarunt Gotleb. 1. l. p. 66 fqq. et Tiedem. lk 1. p. “27, fed fimpliciter id dico , eam rationes attulisfe , quibus perfequendis, posteri rem ab ipfo, non dico inchoatam , fed promotam, perfi- cerent et profligarent. Platoni an posteris hac in re major laus fit tribuenda, difficile est ftatuere. Nam .dübium videri posfit, cui major fit honos habendus, qui invenerit et intraverit viam, an qui naviter fortiterque fit. perfecutus. Nos, his mis» "fis, ad propofitum veniamus, Argumentum igitur eo maxime valet, ut osten» datur: "y xd I. Omnium , quae adfunt, rerum duo haberi ge- nera, alterum compofitum , fimplex alterum , ita a fe invicem distantia ut eorum munera prorfus fibi fint contraria. Neid II. Comparatione inftituta, patere , animum esfe fimplicem , corpus contra compofitum. pfi : enim divino, immortali, intelligibili, uniformi, indis folubili "femper eodem miodo et fecundum eadem feipfum. habenti, animum esfe fimillimum : hu« mino vero, mortali , nec intelligibili , multiformi , disfolubili, numquam eodem modo fe habenti,. corpus. Itaque : III. Corpori convenire , ut brevi folvatur, ani- mo contra ut omnino fit indisfolubilis, Quae au- eun tem 78 COMMENTAMTIO tem -feqüuntur, de confulto omi(mus, quippe non tam immortalitatem fpectent , quam discrimen , quod . post mortem philofophis aliisque hominum gene- ribus intercedat. ^De vi hujus argumenti odignus - est, qui legatur Olympiod. 1. 1. ad: $. XXVI. Ejus auctoritatem quod attinet, nemo hodieque ` facile in dubium vocabit , animum esfe fimplicem, nec morte corporis disfolvi.. Si vero quis fit.qui dubitet, legat opus . Reimari, quod infcribiturt Voornaamfte Waarheéden enz. Hoofdft. VI. en X. Tralles de Immaterialitate et Immortalitate animae , pasim, tum, qui multorum inftar est habendus, Mofes Mendelf. 1. 1.. p. 129, 142 fqq. inprimis pag. 1473 158, 171.et in Append. 206. rel. e quo fua haufit, ut ipfe profitetur, "Wyttenb. Inft. Metaph. p. 125 rel. Mof. Mendelf, Kleine Phil. Schr. p. 176 et 1795 quocirca hoc tamquam cer- tum habentes; animum esfe fimplicem , nec morte corporis disfolvi, id unice exquiremus , num ratio , qua id demonílratur, recte fe habeat. Quod igitur primum dicit: omnium, quae ad- funt, rerum duo haberi genera, eaque contraria, alterum. compofitum, fimplex alterum, hujus di- vifionis veritatem restringunt Stoici, negant Epi- .(Curei et ex recentioribus, qui vocantur, Materia- Jistae. Et fame in promtu est reprehenfio. Nam compofitum fenfibus corporis percipimus, incom- pofitum non item: nec ulla est idonea ratio, qua- re potius ftatuamus. esfe, quam non esfe genus re- rumi LET ER AREA. 79 pum .fimplicium: nec verum est, omni generi Aliud esfe .contrarium genus , .uti docte et accura- te probavit Wyttenb. ante Phaed. p. XXXVII. Neque magis defendi potest.ratio , qua, ex animi inviübilitate , ejus fimplicitatem conficere voluit, Animo quidem convenit invifibilitas;. fed quod a nullo cerni.postet , inde non efficitur, illum esfe fimplicem. Quis enim ignorat, a&rem et aethe- rem etiam esfe invifibiles , et mutari tamen posle, nec femper per fe manere, ideoque non .esfe fim- plices ? Quidquidenim mutatur., nec femper perfe manet, id fimplex ;non esfe jure conceditur. - Uni- verfe animus, quamvis fenfibus nequeat percipi, non ideo tamen idem íemperque fibi fimilis manet, neque fimplex est, cum multa, e partibus con- flata, móstris non fint fenfibus obvia. Vid. Tie- dem. 1. 1. p 29. Deinde, quod addit: uti corpus nos trahit ad fluxa quaeque et polluta, ita ad pura eaque aeter- na ducere nos animum, concedendum omnino, haec mirifice facere ad animi probandam praeítan- tiam. Sed ex hac per fe animi neque fimplicitas neque immortalitas evinci potest. .Cogitari enim potest, Deum, rem quamvis excellentisfimam , per fummam illam potentiam , qua omnia a fe condita deflruere valet, iterum in nihilum redigere posfe. Num vero e divina fit fapientia ejusmodi quid facere, . longe alia. quaestio est, quae in indaganda hac re minime prgetermitti debebat; et, fi quae vis ar- á gu- $e COMMENTATIO gamenti est in illa ratione pro nostra re, illa non ex animi praeftantia, fed e fapientia divina du- cenda est. Hanc argumentationem igitur potius imperfeetam et nondum abfolutam dicam, fatis fu- perque, philofophiam veterum valde máncam esfe, probantem. : Tandem de imperið, quo animus moderatur corpus, eadem, quae diximus, valere videntur: indicium item est naturae praeftantioris ; demonítrationis autem vim habet nullam, praefer- tim cum faepis(ime corpori contra obedire animum experiendo discamus. Cf. Tiedem. l.l. p. 23 et '99. et Gotleb. 1.1. inde a p. 64—75. | Hujus ergo disputationis fumma huc redire vi- detur : Plato recte ftatuit , animum esfe fimplicem, ipfique divino, immortali, intelligibili, uniformi, indisfolubili, femper eodem modo et fecundum ea- dem feipfum habenti, eum esfe fimillimum , itaque confequi , utomnino fit indisfolubilis ; haec , inquam, Plato recte ftatuit, quamvis argumenta, quibus nituntur, minus videantur probanda, imo, tam- quam argumentà, rejicienda, $. 5$. "d ARGUMENTUM QUINTUM. Hujus argumenti magna fane vis est et aucto- ritas in philofophia theoretica, ejusque praeftan- tia cethitür vel inde, quod eadem fere dicuntur | a O EIDTERARUA ^ ét a'philofophis recentioribus contrá'eos, qui anis inum: a. corpore ' nón differre contendünt. « Palmas riy; fane ratione argumentum et explicuit et-in fuum ufum convertit; Mendelfohnüs ;' docens: cor- poris: esfentiam | unice :conftare quálitate partium 'et modo compofitionis ; animtm:dutem five ;harmos niam five corpus esfe non posfe, cut cogita- tio, in qua animi cücía maxime verfatur, effici nequeat aut modo conpofitionis, aut contineri fi ns gulis partibus , ay effici denique motu 1l. l. p. 129 feq. maxime 139 et 144 Coll. iis; quae haben: tur in append. p. 205 fqq. f tota argütiientatione dd"unice videtiir repro- bandum : dimit aeque atque ipfius esfentidm prius fütsfe, Ciianf ^ii Niro fpeciei "éorpiisque tüm, yoltkemupy iS PGbilolbus five prini- diis "ut Recte iioii Ceb. E ed pi 5 coll. PM cct ipium atque naaa. pari iodo "sé&nfüiimus e h maxtitie mm ue en Mia aara a 'a nemine videtür if dubium vócandüs , ^f quidem quae continet capita veri fpe- diem prae R ferant , et tamquam vera confirmentur-d testibus "Joéuptétisfimis;" "Ita bd iet ilustrat et éx! plicat Plouéquet Ll. Lp. 542 s. 9. 8. ^g. 'pag. 543 S. 5. pag. 545 $. I2 et pag. 550. $. 21, Men- delfolin 1. 1. p. i47. 'Animum alium non magis F j 8s- gË COMMENTATIO esfe animum quam alium , probavit L l. p 155. Wvyttenb.:'T. IL p. 590. et Tiedem. 1./1.. p. 31 quorum ille, ni fallor, argumentum Platonicur non integrum tradidit, cf. Wyttenb. l.l, p. 586: fed ita , quemadmodum, partim. faltem; y uda, — a Mendelfohno. - t ort reog FN MTER IArg á EEEE 3f $. ^6. "ij . ARGUMENTUM Srxrum. ' B "E. mm 1 b- Tav. Hoc argumento. did pro. frin , qua ikina, , animi immortalitatem: ratione. arithmetica conficere voluit. Demonftrat. enim. eodem medo, quo ternio- est impar.ac non. recipit, parem, . quamvis. non contrarium, ita et animum. esfe immortalem., neque, fuscipere mortem. Sed totum argumentum, quoad nostrum :fpectat propofitum , „verbo videtur notan- dum. Contrarium numquam fibi vult. contrarium aut esfe aut fieri; quod ut pateat , hoc. „aeque vale- re dicitin rebus fingularibus. atque in ideis. Conftare, enim, non folum, magnitudinem ipfam numquam velle magnam. fimul parvamque. esfe 3 verum; etiam, neque hanc, quae in nobis fest, magnitudinem umquam recipere . paryitatem , neque fuperari. vels, le: fed. alterum de duobus, accidere, aut fugit. et decedit, veniente contrario , fcilicet parvitate ; aut, » quum venerit contrarium y. perit. exfpectans et. fos; Cis H A, LITERARIA 15 cipiens parvitatem , nec tamen aliud vultesfe, quam quod fuerat. Tum , hisce generibus tertium adjun- gens, hoc addit : videntur non folum ipfa inter fe con- traria fefe invicem non recipere, verum etiam quae- cunque talia funt , ut, licet contraria inter fe non fint, femper tamen contraria posfideant , numquam recipere fpeciem illam, quae ipfi fpeciei, quam in fe habent , contraria fit, fed, hac adveniente , aut peri- re protinus aut abire. Quocirca, uti ternio est impar dc non recipit parem, quamvis non contra- rium, ita animus est immortalis neque fuscipit mortem. Nam quidquid occupat animus, femper ad illud vitam a(fert, vitae contraria est mors; animus vero contrarium ejus, quod femper addu- cit, fubibit numquam , quemadmodum ex fuperiori- bus conftat. Quid igitur ? Quod non fuscipit mor- tem, est immortale; atqui ergo animus, cum mor- tem non fuscipiat, est immortalis. Tiedemanno , qui folus y quod fcio, argumentum rite dijudicat, haec argumentatio minime procede- re videtur. Verum omnino est, inquit, fecum pug- nantia inesfe fimul in-eodem , adeoque et contrarium ejus, quod femper alicui est adjunctum, inesfe in hoc, quamdiu adest alterum, non posfe 5 at; quod valde huic est afine, numquam fuccedere in ejus locum contrarium posfe, minime hinc effi- citur: dyas, quamdiu est dyas, tranfire in nume- rum imparem nequit, addita tamen unitate perit dyas, et prodit numerus impar ternarius, Animus F2 igi- $4... COMMERNTIAI!ITII O gitur , qui femper: fecum: affert vitam, quamdiu est animus , mortis omnino est expers; at femper eum esfe animum, Plato :non démonfltravit, adeo- que totum corruit argumentum l.l,p. 364: cisi ~- Meamfententiam proferre fi licet , disputatio eate» nus falva esfe videtur; quatenus verum est; vitam es» fe aliquid , five rem ; mortem contra nihilum : adeoque; quantumvis rem minuas, femper eodem intervallo a ni- hilo distare vitam, uti monet Wyttenb. Op; T. H p. 558 et probat Mendelf. l.l;-in fui.Phaedonis dial. primo. ^ Caeteroquin. profiteor , neutiquam. mie - bi placere .eos, qui animi immortalitatem, ratione i arithmetica conficere ftudeant: imorhanc rationem i non:magis probo -quam eorum , qui», di rogantur s qui factum utin Oriente fere polygamia , in Euro- ` pa contra monogamia obtinuerit? ad rationem. cons fugiunt arithmeticam , caufamque hujus- rei: unice inde repetunt ,..quod. in: Oriente. plures fere feminae quam viri, in Europa contra plures viri.quam fes minae nasci folent, quod vitium admifit adeo his- toricorum. quaoceQórzcos Montesquivius .in ;.opere 4 quod inferibitur: 4e caufis legum (1)5 vimque et auctoritatem in 'philofophia theoretica hujus argue menti magni non esfe habendam , vel. exinde efficio ; . quod jllud ne. attigit quidem Mendelfolinus , quod pro -fubtilitate, qud valebat, et pro acumine, quo pollebat, extra dubium non fecisfet p nifi Plato. -haç Trier | (uoingmdi fonda ! ^U) Yi. XVI. Cap, IV. CLILTOEGUAGILEA 85 in re enuntiationum affinitate fe decipi pasfus fuisfet. Argumentum ei fubftituit , quod, uti gravitate et veritate est infigne, facile nos movet omnibusque per- fuadet, ductum illud cum e perfecti ftudio, quod homini innatum est, tum a fummi numinis virtuti- bus, quae maxime cernuntur bonitate, fapientia et justitia, quas, nifi animorum fit immortalitas , - minime conftare.posfe, abunde probat in opere fae- pius l. Dial, III. maxime p. 158, 162, 165, 169, 171. deque fummi numinis virtutibus clasfica funt loca, pag. 191 et 187. Sed hujus. loci non est comparationem inftituere Platonem inter et Men- ` delfohnum. . Hoc faciendo, facile efficeremus ve- rum ‘esfe, quod dicit Tullius (1) : , recentisfima -quaeque esfe correcta et emendata maxime," Quod tamen- non- ita dictum velim , quafi Mendelfohno postponam Platonem. -Alio tempore vivebat Mendel- fohnus;,alio Plato; alia erat religio. quam impugna- bat ‘Plato „alia , quae et in Mendelfohnum, quamvis Judaeum , vim habuit maximam , religio Christiana;, (quae talis est, ut. cum vera philofophia amice.confpi- rets Graecorum philofophia, quamvis ,purioris cy- jusdam religionis inftar fit:habenda , tamen eo as(ur- gere non potuit, :quo facile nos adducit religio Christiana, Praeceptum v. c. quod haec nobis tra- dit ; "Ayuwmietie TV ertelos cou Gd ‘iahh E : S Mea (1). Acad, Quaest. La ; , (2) Matth, XXIL vs. 39. et Marc. XIL vs. 3 a6 COMMENTATIO tantum “abest , ut innotuerit Graecis , ut contra, fep- tem fapientium fapientisfimus , Solon. in votis ha- buerit: slg 98 yAuxbv ade Piros, iwfpois: DB miwpÜv" golgi pèu aidoov, Toei Xè deivòv iev. (1) ac Socrates, de ipfius Apollinis oraculo totius. Graeciae eoQóraros xm) Xixaidrarog, fummis eum cumulaverit laudibus, 3; à» Pvy Tobé uiv mohe- pious xaxüg roiv, TO0g 0b QiAcUS EÜepyerüv. (2) Forte mirum cui accidat nos, in argumentis pro animi immortalitate cum recenfendis tum dijudican- dis,ea Platonis argumenta, quae ex proprietatibus divinis et ex appetitionibus quibusdam nobilisfi- mis, quae numquam fatiari posfint, derivantur, tantum non praeteriisfe, praefertim cum fingulatim fere notentur a Wyttenbachio T. II. Op. p. 588, "589 et 590. Si peccavi, fciens. peccavi. Cum -enim ab ipfo Platone justo brevius fint propofita , et loca (3) , eo fpectantia, talia fint, ut, quid his fibi VO- (1) Vidd. Brunckii Poëtae Gnomici pag. 74. Vse 5e - (2) Vid. Xenophon Mem, Socratis Il. 3, 14. et II. 6, 35a collato Platone de Rep. p. 332 A et 535 A. (5) Loca attulit et dijudicavit Gotleber, I. 1. p. 55 et 56. LITERARIA. 87 voluerit, dubius fere haereas; verens ne his alies num fenfum tribuerem et plura inde elicerem, quam ipfe Plato voluisfet, fatius duxi ea non illustrare, fed fignificare, et magis;attingere quam pertractare. Hisce ita pro viribus nostris disputatis, huic qualicumque tandem fcriptioni finem imponamus;. illud unum monendum fuperest: me ex quaestione a vobis, Viri Clarisfimi , propofita, cum ad fuavi- tatem tum ad utilitatem eum percepisfe fructum, ut, licet alius verofimiliter palmam praeripiat, - equidem tamen non habeam, cur temporis, huic fcriptioni impenfi, me poeniteat ; KaAÓe yàp ô àyóv' xe mí Vus i a 0 Myog maytas xpiripóe- PLUTARCHUS. COMMENTATIO PLATONIS PHAEDONE. A. J. van BEECK CALKOEN, IN ACAD, RHENO-TRAJECT. PHIL, THEOR., LITT. HUM. ET JURIS CAND., » COMMENTATIO D E QUAESTIONE LITERARIA AB ORDINE PHILOSOPHIAE THEORETICAE ET LITERA- RUM HUMANIORUM PROPOSITA, QUA REQUIRITURmR: ` s, Disputatio de Platonis. Phaedone , qua primum s fermoties Socratis. cum amicis breviter ,. fed s tamen apte et ex dialogi ratione , enarrentur , s Ium petantur inde et explicentur > Quae ad s, animi immortalitatem probandam prolata funt s, argumenta : tandem quae fit eorum argumen- ə», torum in Philofophia Uiearetien yis et aucto- »» ritas, eficiatur,” *ü pxxAps Xoxparous Axipoy, el Tig col iot pe- Asc, TW vy Çuyruv &vÜprcy , xal "TP yEaTÉQaV , &iriveg &anblvng QiaosoQlæg dpiyovrui, mýri yañé- mawe vemvioxo | [Bexrie ou -Xonparoug Adyougs éEeAEy- = wovri. "Ico yàp &va&£iw oxe? ve xxl OmepuQavov, ČA iy AmiceTE]W , sig mvroy čOyve coQraros i xA) AAA Pri. ÓG AAALovm Qim[AAAEe Ge gaùt Bote dxayüg eipuoücu. 'AAX d uaxápt, aüTbg Ó . Eexkpár46 , ČMYOY. éauTOU ,. QAAČ TOAD [4MEAAO) TÄS - ġanbelag Qpivtiogg , èxiaceuse Tà TR cipyuivuv ùro- - biccig Émioxédpou caDésrepoy, moAAX» tëe xx BæpBa- | pav yy xoh 'Eaàývwy mepilevæi mep ùrăy ropou- | PEVU, uýre xpueAra» Qeomlvoug pýre mrÜvav. P Eyà mèn otv TAÙŬT ÉvyoÀw , &upBisaræ TÈ- Oaibvos ! BiepsUvuoa , : KAL ĞAAOUG ày3pàe copias épeeTàg mep |qXUT& OixAÉyowTGG WKOUCA[AEVOG 9 TOAACU peT ci0oUS |daxóm4cx , sb TÀ qu gavreAg eù AcxÜhvai Joxci. i k IIAsj7- aee — . Vea Tolvuv cü0iv mpòs mieri ġmorelmeshbgi Éduve , xx crana "wv Tà ÉyDssorépeg elpupéva. Kol uiv Tojrog GyriTElyely maT? uvet évewelpuom. 'AAX €UV » Q BÉATISE, 0Ù wudvovy oüx dyavaxrei TED TXUTO, &AAÀ xa ixkv qo maplorali èy TO adry Bi xxl, orep Zwxpkrei ola yéuuv, Oloato) ms Thv GAXÜcay -Üupsuoyrev-Didyeiy ,- net - yl TEAtU- Ty. PRAEFATIO... . 2 j: etfi l ". Quaestionis propofitae , tum etiam ipfius hujus ce Ícriptiunculae ratio postulare videtur, ut verbo moneam , quo modo in ea elaboranda fim verfatus. Primum. hoc est. Perlecta quaestione tam- exi» guam apud.me deprehendebam fcribendi facultatem, ut, fi tribus capitibus fingularibus. commentatio . esfet disponenda, quae tribus quaestionis -partibus tesponderent, vix ingratisfimum lectoribus vitarem vitium, molestas dico argumentorum repetitiones , quae. brevius in parte priori, fufius vero in- dua- bus posterioribus. fuisfent exponenda: quod pro- fecto. majorem, qiiam quae mea est ,.dictionis re- quireret varietatem et elegantiam. Haud igitur in- eptum putàvi, fi, dialogi adhibita forma , primum inducerem . Marcum , Licinio. amico fcriptionem praelegentem , qua primae quaestionis parti fatis- fieret; deinde juvenes istos de argumentis, in Phaedone obviis, ita disquirentes proponerem , ut Marcus. Platonem explicaret atque. propugnaret , Licinius vero dubitandi. afferret rationes. Sic enim : facils uw PRAEFATIO. facillime inanis repetitionis perieulum vitari posfe fperabam. Tum et aliud monendum, quod fubtimide fateor: fed tamen est dicendum. Scilicet prae reliquis ad fcribendum me incitavit ftudium explorandi, quid meae valerent vires in tanto negotio, quidque ip- fe diligenter legendo Phaedone efficere posfem. Quo confilio ductus , primum Latino fermone fcriptis exe presfi Platonis dialogum , ne forte incautius legen- tem disputationis acumina laterent: dein vero. to- ties. librum .relegi,- donec probabiliter mihi ipfius rationem :perfpexisfe viderer. | Quo facto cum ad crifin. tranfeundum esfet, -ita potisfimum in: hac re fum. verfatus , ut Socratis Platonici argumentis , quantum. fieri posfet , accuratisfime 'expofitis , mox dispicerem num. juste fibi confonarent, atque le- gitima ratione ex fuis hypothefibus deducta esfent . ratiocinia , -et fic quidem prae ceteris in examen vocarem formam atque feriem argumentorum. Il- lud vero, quod dixi, proprio ut ajunt Marte ag- gresfus fum.. Etenim probe mihi conícius eram, inter: duo necesfaria alterutrum esfe eligendum , five, ut virium periculum faciens mihique confi- fus paucula de meo colligerem , five , ut, aliorum auctoritate ductus , non meam , fed aliorum de Phae- done fententiam exponerem. Videbam enim in phi- lofophis praefertim disquifitionibus fieri aliter non posfe, quin tiro artis expers, fi aliorum opiniones de re incognita indagare velit, priusquam ipfe ali- quan, *. PRAEFATIO. E gnantulum fuam fententiam meditando conftituerit : adhaereat doctis magistris, quorum "vestigia legit, atque ita nesclat tandem , quid fibt videatur, quid- que ipfe valeat ratiocinaiidi facultate. - Haec animo tenens, philofophos, qui plurimi de Phaedone eges runt fere non adii, verum asfiduo labore et medita- tione iterum iterumque dialogum recolui; ubi vero auctoris mentem mihi asfecutus viderer , disciplinae fundamentis , antea - praeceptorum inflitutione libro- rumque lectione in me jactis, innixus, ad crifin acccesíi, et fic uberrima cum mea voluptate fenfim procedens , meam qualemcunque tandem opinionem fcriptis mandavi. Fateor, in fcriptore , doctum li- brum in lucem emittente, haud ferenda hujusmodi esfet arrogantia, quafi in doctrina quadam- elabo- . randa quidquam probabiliter praeftari posfet nifi ab eo, qui aliorum fcripta et cogitationes in auxilium vocaverit: verum in commentatione Academica, qualis haec est, alia res esfe videtur. Nam profece - to non videntur Viri Amplisfimi ludum huncce Academicum tironibus aperiendo illud voluisfe, ut doctas elicerent humanique generis eruditioni pro- futuras disfertationes , fed unice exercitationis acuene dique judicii. praebuisfe oportunitatem ipfi tironi fcribenti faluberrimam. Quidquid vero fit, fi hoc- ce meum opusculum infigniter quantum diftat ab eruditionis fpecie, atque ita, fi doctrinae ipfius fpectes commodum , longe forfitan postponendum est probabili fyllogae effatorum a doctis praefertim Gere 130 PRAEFATIO. Germanis enunciatorum ,. teneant aequi judices, non fegnitiei. esfe tribuendum aut irridendae fuper- biae, quod adfcribendum est; ftudio, juveni vix eripiendo , periclitandi; quid. dpfe absque aliorum auxilio. eflicere posfit. Jlicinias. Salvus fis Marce: quidagitur? JMar- cus. Quis venit? Heus , tune. es! Salve . Licini : adventum laetor. L. Sperabam: fed vereor ne paulo maturius adfim: mihi quidem jam. arcum laxavit. Apollo: tu vero omnis in labore esfe. vide- ris. + Igitur vale: mox redibo. .M, Imo -mane mi bone! hujus diei penfum abfolvi, majusculumi fere quam quotidianum : eo igitur jucundior erit amica. confabulatio. .L. Itaque íi jubes bene est: non hodie hoc. primum erit fi a ftudiis te avocem. Sed quid hoc est quod. animadverto ? fenestrae’ femi-. claufae? libri. plures aperti ? videris mihi infoli- tum: quid «moliri, ^ Siccine disfertationis con- fcribendae amoenisfimum opus aggrederis ? M, Alia res est. — Verum haec; mittamus: nihil est. L. Quid hoc? nihil? M. Si nimium urges, di- cendum erit. Est autem de eo laborum genere «tod occulte , . fub noctem y clanculum : homines per» ie COMMENTATIO perfici amat. — L. Jam fuspicor quid agatur. At Marce! xolva rà T&7 QuAGw: noli quidquam mihi celare, M. Dicam igitur. Sed, nosti, alta filen- tia, — L. Ohe! aeterna fi fors velit, modo dicas. M. Animum mihi advertit quaestio literaria in Aca-. demia Trajectina propofita de Platonis Phaedone: tantopere enim placuit argumentum , ut mox virium. periculum esfe faciendum conftituerem, Sed ve- reor, ne rifum tibi moveam, tenuis grandia aufüs, L. Non meum est amicos ridere generofa tentantes ; res tibi felix fauftaque fit. At vero, quaestio illa quomodo fefe habet? non enim legi, quantum -rne- mini, "Mi Si^ libet praelegam : quaeritur. disputa- tio de Platonis Phaedoóne, qua primum fermones Socratis cum amicis breviter , fed tamen apte et ex dialogi ratione, enarrentur: tum petantur inde eb explicentur , quae ad animi immortalitatem pro=: bandam prolata funt argumenta : tandem quae fit eorum argumentorum in Philofophia theoretica yis et auètoritas , eficiatar. Sed mi Licini! quando-. quidem extorfisd y quod ultro forfitan non fuisfem confesfus, vicisfim abs te postulo, ut coníiliis mi- hi et judicio praesto fis. L. Toto ex animo ami- ei manere hac in re fungar: fed Phaedonem non legi , certe non ita ut promtum de eo quidquam habeam paratumque: non igitur video ;-quid mag= ` nópere tibi prodesfe posfim. M. Plus quam qui- dem '"opinaris: fciendum | enim est, me primam 4uaestionis partem. jam . abfolvisfe ,, atque. in. fee | "hs | cun- ar CI O MZIT'ERAM YA? 1$ canda parie verfari , quae- argumentoruti in: Pbae- done pro immortalitate allatorum expofitionem'pos- tulat: quod igitut tibi defit ad Platonis notitiam 2ccuratiorem , equidem pro viribus fupplere tona- bor five narrando five: praelegendo i Socratis: effa- tiz-tu vero mihi optatisfimum feres-auxilium- in tertia disquifitionis parte! tractánda, qua fingulo- rum argumentorum vis in Philofophia'theoretica erit efficienda. L. Itaque fi hoc velis ut primum expofito a te Platonis àrgumento, mox.de eo in- ter nos dispiciamus , lubentisfime. illud. agam.:;.du- plicem enim. fructum inde: percipiam: salteru ut tibi amicum me "praefert ; alterum. vero ^ut nimis fopitam Phaedoñis excitem fecordationem. Ad reti itaque accedamus , mi bone! atque nifi alia fentias, primum age praelegas: quod jam: fcriptis. a; teo man datum esfe video. Sed quaefo ante memores quid in priori illa parte agendum fit? M. Primum hoe - est: fermones Socratis cum amicis. breviter, fed tamen apte et ex dialogi ratione, enarrentur. ^L. Quorfum istud ? Quaestionis fateor rátionem ñon perfpicio: videatur enim abundare. tota; haec nar- ratio, neque magnopere in cenfum venire, cum proprie de veritate argümentorum fit. disquiren- dum: non cortice nobis, fed nuce opus est. M. Quamvis mi Licini! ab 'aliis talia. praedicari aüdi- verim , omnium minime a te hujusmodi . quidquam exfpectasfem,: qui Phaedonem et alia ni fallor Pla- tonica legeris. La Si quidem meliora docere pos- P4 fis b 4 — COMMENTA TIO fis; docilem: me. habebis discipulum... M: Mea cer- te erit- culpas: fi; minus. tibi perfuadeam ,. Platonis philofophiam.. non be compendiis j;; quae. vocantur, fed. folumi-ex ipfo limpido fonte: hauriendam..esfe:: atque- idem. illud-- quod. corticis homine: appellas, fucci et; alimenti esfe plenum; Nam 'adeo:hoc: verum est, ut excellentisfimi ad» unum. omnes in Graeca . philofophia viri praedicent , heminem nifi- qui. Plato- niso fcripta diurna nócturnaque. manu: verfayerit , ad probàábilem: ipfius. intellectum: posfe pervenire. Neque, credo , eo tam ingénti opus est eruditione ut aliquantum. intelligamus; quid caufae fit , cur il- lud in Platonica philofophia prae aliis;verum fit. Nostris enim diebus. haec ratio fervari folet}: ut ferie argumentorum: a i principio deducta, fyftema aliquod. proponatur veritatum. vel recens. inventae rum vel novo ordine dispofitarum : quae. feries; fi fcite contracta fit in fyllogen , eum femper; afz feret fructum ,- ut; auctoris doctrina inde n ' tér addiscatur. | 51 L. Hoccine igitur vituperandum , quod iomió? femper laudi caminos duxi nostrae ooN rationi? M. Imo perquam bono fed: alia Pisonis : erat ratio. Cum enim vir magnus ita de Philofo- phia fentiret ; eam non fcientiam ipfam: esfe;; fed fapientiae aàmorenj,' non: ipfam. rerum divinarum hüinanarumque cognitionem; fed. ftudium: cognos- «endi, et vero ducem quae viam in disquiréndo MON- LITERAR KA 15 monfttet , fácile quisque agnoscit quanti Anterfit nostra, ut non -folum'üb “aliis accipiamus, quid ille disputando: conftituerit, fed iulto etiam po- tius ipfi comites in hac veritatis indágatióne, vidm cognoscamus et fequamur quam philofopharido est ingresfus. Igitur Plato, hanc ; quam dixi, veram philofophiam:existimans ; non ordine quodam fys? tematico: dispofuit ^ feriem ' vetitatüri" qas fibi in- venisfe | videbatur : fynthefi$ énimi doctrináe fivé placitorur? feriei convenit: fed vidi mohtravit quam fecutus est ut discéndi. 'amori fatisficeretz humanae naturae convenienter in hominüm animis exquifivit fcientiae fontem uüberrimum: atque men. tis viribus ufus, venationem; ut ait, pulcfi cui » jusvis et veri et boni “inftituit , quam folam ipfius philofophiam dicamus; ^ Tu vero Licini! dic mihi num quid magis a fynthetica placitorüm dispofitio- ne: remotum excogitare posfis ? L. "Fateor me pri- dem:haec neglexisfe, quae tamen non ita recofi- dita videantur: ipfa enim QuAcccQlug VOX defigrat ejus notionem quam propofuisti. M. Sponte autem. intelligimus *qiae nativa esfet futura ratio quam in hac venatione fervaret: proü- ti enim fynthefis convenit exprimendae veritati in- ventae,, ita hujus perquifitioni propri a est analyfi: is, quam adhibuit Plato, Scilicet infatiabili cognos- cendi ftudio ductus ita procesfit, ut fecernendo et disjungendo res“ quascumque in judicium vocatas ab. omni accesfione purgaret, et fic demum ten- de- 16 COMMENTATIÓO deret. verfus. nudae. veritatis. :adfpectum. ^ Exem plo, ni fallor commode | hac in re utar j- fumto ab eo quod in. dignoscendis . rebus corporeis. obtinet $ quid. enim fi pictam. tabuJam e longinquo vel de- repente adfpicias ? primo -obtutu- confufa : et: incon- grua omnia: mox, ubi accuratius varias imagines, colores, lineamenta fecreveris , fuoque:;;loco àgno« veris , clara. fiunt. omnia eti distincta ; atque. fua- visfimo pulcrae picturae adfpectu. laetaris, © Eándem discernendi rationem fervavit. Plato. | Quae cuim ita fint Licini! quid. mirandum , .fi nativae huic: philofophiae eam .adhibuerit. veritatis: indagandae rationem quae eadem cum-hofine nata: est, fer- mones dico, qui Socratici audiunt , hominis .cum homine, amici cum amico confabulationes , quibus certe nihil est àccommodatius ad excitandas et ' acuendas animi facultates, praefertim ad inftituen- dam analyticam illam, de qua fermo est,- res rum contemplationem ? -Le Lux mihi: in shiscé tenebris oboritur: fed perge mi bone! nifi. taes deat. M. Licet igitur verum fit, argumenta et hy: pothefes.a Platone confílitutas „+: breviter: contractas probabiliter posfe proponi, vides tamen mecum, quam parum illud fufüciat ad declarandam interio- rem ejus philofophiam: nam ita in dialogis pro-. cedere folet, ut ab initio videatur ipfé nescire quaenam fua fit de re tractanda opinio: nonnum- quam adeo post longam disputationem nihil con- ftituat., den legentium folertiae relinquat quid ex va- TEE E wmm * 2 " , LBITEÉRXÁARIA^? 17 variis argumentis probabilius videatur. Tum etiam, . quod cuique vel uno lecto dialogo patet, faepisfi- me. férmones a disquifitione primarii argumenti de- flectunt in varia omnia, quae quidem plurimumr faciunt ad philofophi mentem perfpiciendam , fed tamen ad ftrictam demonftrationem minus pertinent. Quum igitur haec fit Platonicae philofophiae ratio , qualem breviter quafi e longinquo fignificavi, non dubito, quin mecum fentias, Platoném esfe legen- dum, fi juste ipfius philofophiam asfequi velis. JL. Marce! non committam in' posterüm , ut tam indignis : modis calumnier. quaestionem, cu- jus rationem ,.. pesfime antea perfpeétam , jam nunc fuspicari : iücepi. M. Laetor' tui gratia, Sed fimul tenendum est, me non nifi gravio- res. et quafi necesfarias memorasfe caufas, gui- bus Platonis‘ accurata lectio commendatur. Mit- to enim voluptatem quam inde percipimus, mit- to perfuafionis vim efficacisfimam. ^ Poético enim et fublimi fermone ita capimur, üt, nifi dis- putationis acumen omnia > dubia -"profligaverit , Senerofa tamen et pulcri cujusvis bonique aman- tisfima viri oratio in fui atque. hümani gene- ris admirationem et caritatem nos ^abripiat, et, quod oculis nondum 'pleno fole ostendit, exqui- fitis faltem . imaginibus magna cum probabilitate commendet. e | .vcWMerum, o bone, metuo ne praeterf^morem fiam verbofior ; amatorum ` inftar quibus nihil acc eptius :iü A or DA est TI COMMENTATIO est, quam üt amatae laudes efferant, Nos- igitur ad Phaedonem. accedamus ;, cujus brevem deféripe tionem fcriptis: mardatam | tibi ; praelegam. | Nosti: autem. dialogi:rationem ; inducitur enim à Platoné Phaedon. narrans. Echecrati.fermónés uo$ Socrates in carcere. cum amicis habüit, eô die quo fuümto ve- neno obiit, jubente Athenienfiüm judicio - isto ..fa- mofisfimo.: Le: Memini y- Marcé , tum et mirificé le« genti placuisfe,...M; Nec mirum, o bone; hàbet enim prae ceteris dialogus nostér, quo legentium animos alliciat teneatque. Nam; quae folet maki- me, homines capere, dramatica fatio, tam egregie: a Platone in- hoc opere confctibendo fuit adhibi- ta, ut nihil perfectius cogitari: posfit; ^ Scilicet quod. in:aliis; dialogis reprehendimus ,; ut nàtivos fermonum. fines -excedant , átque potiüs interroga- tionum et responfionum fériem, quam cotnfabue lantium. fermocinationem . exhibeant, prouti “hoë animadvertimus in decem de Republica libris, it Phaedone certe locum non. habet. Ih hoc omnia conveniunt naturae. et fermones referuntur quis bus ipfi nobis; interesfe videamur : praefertim fi fecundam dialogi.partem fpectamüs quae abfolvi tur ipfius Phaedonis narratione. . Summa enim finis plicitate confabulatio ducitur ab àrgumeritis e praes fente Socratis conditione defümtis ,. atque fenfim paulatimque ad alia deflectit et alia, donec tanden ad primariam. perducatur disquifitionem , quae Yto- tius ~ dialogi; caput. est ét. fundamentum. ^ Variae a in. O LITERARIA © T7 inducuntur perfonae tum loquentes tum et agere tes: non enim verba tantum enarrat Phaedon et rêi - tiocinla j'veruni etiam 'actüs perfonarum et motis vividis coloribus depingit? ita vero inducuntur; ut-fingulàe:füadt habeant indolem et miórüm chis tacterém , quat per omnem dialogum: egregie fer verit. Vide enim Socratem ; cujus" fefto , Habi tiis; motus ommis^ plilofophüt fpitdt koxokdyae (Wt vide Critonem j curam ' et follicitudiris 'plefium aniorem ubivis exprimentem : vide Simmism &CCe- betemr; "veritatis "ftudio düctos ^irtegerrito ?' vide i:Apóllodorum , reliquos.qui tam praéclard à^Pha&. done finguli :defcribuntur,' wt lecto «dialogo iie tiium-'indolem - perfpexisfe et veluti ' farniliaritateth eum iis contraxisfe videamur Co). Quod-frinfaper re- -putes fermonem j^ à "Plátótie- florenté:' aétaté ^ éof- feriptüm , divina prorfus (tyi dicéfidique ^grátía fplendere', mirandum - certe’ fiot est;- omnt devo Phaedonem inter praeftantis(ima: aritiquitatismon- menta fuisfe hábitum. "TL. QGratisfmanr exeitHs ipalmarii'opefis recordationem: neque aliud quid- quami mihi acceptias erit , quam ut “citime. ad — —— aceedas, M. jg piae -— - o3] Paii cii | i in — a Platone Phaedon Eleis, rogatüs abo Echecrate Phiiafo, Socratis férnionés. extre- -Mo'vitàe ` témpore habitos ; atque ipfam magni vi- ^Fi'obitumi narrans, Praevio enim breviore colló- - D 2 quio 29 COMMENTATIO quio, quo: Phaedo amicum facit. certiorem de càu- fa ob quam. diu post ;dictam ;fententiàm venenum fumferit. Socrates, atque. in fcenam: veluti drámi- tis transfert lectores, fic fere reliqua: narrare. pere git, Ultimo .eo die, quo. venenum. bibit. Sos crates , mane jam adcarceris foras convenerant ipfius amici , quos: inter .Crito,. Cebes.,..Simmiàs „ipfe etiam. Phaedon: qui mox ad eum .admisfi vinculis folutum.vident, 'et luctu Xantippae excipiuntur, Quam ubi: domum duci curavit: Socrátes; placide refedit p et. fimul : cum - hilaritate quádai crus com* pedibus liberatum .terens.,4 mirum, imo ftukum est, inquit, .quod: bomines. gratum appellare fó- - lent;:ita.enim cum.eo, quod ingratum. dicunt , est conjunctum y et.a fe invicem pendent utraque j ut merito Aefopus , fi rem cogitasfet , fabula eam ex- pofuisfet , quafi: Deus; quum. eorum inter fe -cer- tamen . tollere. non. potuisfet , . verticibus illa.fecnm - colligasfet : quod idem jam mihi quoque. vifum- est .quum dolori quem e,compedibus . fentiebat crus , mox voluptas fubfequi videatur.". .Aefopum -cum memoraret. Socrates , meminit. Cebes ipfum. in: car- cere verfantem Aefopicas fabulas ligato fermone ex- pofuisfe, hoc vero cum aliis tum imprimis Eve- no cuidam ,. qui idem. poëfeos genus.tractabat , mi- - rum esíe vifum ;. fefe autem. nescire. fatetur. quid istis fit respondendum. Quod cuim. audivisfet.So- crates., reponit, non novum quid et a priori vita di- R ~. LITERARIA.^5? 4 diverfum fefe egisfe: fcilicet per totam vitam a daemone inftigatum ad muficam excolendam , om- nium praeclarisfimam fe tractasfe muficám, ipfam Philofophiam : nunc vero, fomniis denuo excita. tum, quo magis justa iis omni ratione faceret, popularem quoque illam muficam in carcere factitas- fe, atque fabulas. Aefopicas, quas memoriter in promtu haberet, verfibus compofuisfe : néque igi- tur illud fe voluisfe ut Eveno fieret aemulus , fed potius eum. hortari , ut aequo illud animo fine in- vidia ferat , füique. imitetur exemplum , mortem plas cide et bona cum fpe operientis. "Tum Simmias, s, O Socrates, nullo modo, inquit, ultro tibi ob- temperabit Evenus, quantum equidem hominem cognovi," Cuifuo more leniter respondens Socra- tes: „cum Evenus , inquit, fi philofophus fit, tum: etiam unusquisque praeclaro hocce ftudio imbu- tus ultro et lübenter in orcum me fecuturus est. Attamen, non ipfi manus ihferet violen- tas. Non enim licere ajunt." Cum nobile illud placitum tetigisfet Socrates, misfo Eveno fabulis- que Aefopicis , continuo in illam partem fermo- nes vertuntur , et prorfus Socraticà ratione agita-: tur quaestio, cur tandem illicitum. fit, fe ipfum: interficere. Mirum fcilicet accidere posfit , inquit. Socrates, cum alia negotia varia fint, five bona fi-: ve mala, pro vario tempore et loco, item pro váriis hominibus , quibus accidant, folam mortem esie fimplex aliquid et femper omnibus. bonum: ^ ES COMMENT'A/TIO i et tamen onon licere: hòminibus y ut fibi ipfis .hae imore benefactores.-exiftant. . Paradoxón vero hoc. ce ita folvit vet explicat; ut e myfteriis ostendat ; hominem, cum:a Diis in hac terra tanquam Cus. todia quadam fit conítitutus,; minime decere ,.ut fuo arbitratu inde aufügiat: praefertim. ideo; non decere, quia boni. Dii jn hac vita nostrum curam habent nostrique funt domini, v Solutionem | vero fetorquet Cebes, e Socratis verbis colligens ; non fimplex et femper bonum quid esfe mortem, fed ` multo magis fapienti non expetendam , cum. ftul« üsfimi fit, aufugere ab. obtimo domino absque omni eo quód fibi fit optimum. Asfentiuntur relis. qui auditores Cebetis: reprehenfioni, quam adeo Simmias in ipfum Socratem tendere animadvertit , quippe: bono animo amicos et optimos in hac vita rectores et dominos linquentem. Procedit igitur reus Socrates coram tribunali amicorum eo confi- lio, ut propriam caufam agendo , ipfis perfuadeat, optimaeque fpei faciat participes, esfe illic, quo post mortem eundum est, alios bonos rectores et amicos: esfe omnino aliquid mortuis , optimum bo- nis at malis pesfimum. Argumenti autem, quo caufam vindicat , fumma eo redit; ut demonftretur ex ipfo. homini innato ‘ftudio veritatem contem- plandi et cognoscendi, bonum philofopho prae om- nibus expetendum esfe mortem, : Namque (quod. postea latius exponendum) ducitur liomo. inexple~ bili cognoscendi ftudio, cui tamen numquam fam tis LITARARIA. T tişfiet dum in corpore vivat: fed tum demum fi corporis vinculo liberatus , fola mente ipfas res comtemplari coeperit. Philofophi igitur, utpote veritatis amatoris , exercitium in eo conf(istit , ut, quoad ejus fieri posfit , animum a corpore fevocet , quod quidem nibil aliud est, nifi mortis exerci- tatio: mors enim est animi a corpore disfolutio, Quae fi vera funt, ridiculum esfet, fi philofophus homo mortem quafi malum aliquod metüeret: nam re vera, quod dictum est, omnis ejus exercitatio est in purgatione animi a corporis allectameritis et cupitatibus : quae purgatio 'fola virtus est di- cenda, Non igitur, prouti reliqui homines, for- titer mortem opperiet metu majoris cujusdam ma- li incitatus , neque etiam temperantiam colet, quo melius aliis fibi magis exoptatis fe tradat libidini- bus: fed veram exercebit virtutem , fortitudinem , temperantiam, justitiam, qualem jubet prudentia , fpretis omnibus fenfuum affectibus: et fic qui- dem prudentia duce ad virtutem informatus, ac- cedente morte evolabit pura niente ad Deorum et veritatis gratisfimum adfpectum, nec mutuet quod fummum fibi bonum esfe cognovit, Cum igitur nihil. per omnem vitam a fe omisfum esfe fateatur , quo magis veram hanc virtutem ekcolendo purum à corpore fejungeret animum , amicis comproba- . tum esfe confidet, fe bona cum fpe bonos recto- res atque amicos in hoc orbe relinquere, atque me- ri» Arg. 5. 24. COMMENTATIO „rito, post, mortem amoris fatietatem et alios bonos rectores atque familiares exfpectare. . Postquam dicendi finem fecisfet Socrates , ani- madvertit Cebes., pulcre quidem dictum esfe , ve~ rum illud quod homines metuere folent, obítare , ne animus per mortem fpiritus inftar dispargatür et esfe definat: -iccirco probandum esfe, quod fane multa confolatione et fide opus habet, de- mortui hominis animum fuperesfe , et facultates atque intellectum fervare. Et hoc quidem venustisfimo fermonum nexu per- veniunt tandem ^ad primariam dialogi quaestio- nem, quae est de immortalitate animi. Rogatus itaque Socrates , incipit confabulationem cujus ra- tio breviter. exponenda est hunc in modum. Suo more (quod infra testatur) disputationi hypothe- fin. praemittit , quam primum exponit et ràtionibus firmat, ut fecundum hanc, ipfam de qua agitur quaestionem .abfolvat. Hypothefis est, contraria gigni ex contrariis: hanc vero, argumentis pro- batam, ad. immortalitatem animi demonftrandam transfert. Quae ubi variis interrogationibus et re- fponfionibus peracta esfent, dialecticae fuae prae- ceptis convenienter ostendit Socrates, non folum ipfam hypothefin veram esfe, fed et confonare confequentias inde ducendas: nifi enim obtineret , ut. contraria e contrariis gignerentur, fponte inde «ducenda esfet confequentia, brevi omnem natu- ram POLITERARLA"' 25 ram in fomnum et torporem delapfuram esfe, inè que ftatum concretionis , qualem ftatuerat Anaxa-* goras. Tum etia animadvertit Cebes, egregie Aug. 4 disputatis convenire aliud nobilisfimum Socraticae philofophiae placitum ,' de disciplina tanquam re- cordatione fcientiae in vita quadam anteriore ac- quifitae. Susceptis vero Cebetis partibus, ipfe So- crates elegantisfima ratione hanc fuam opinionem amicis proponit: et vero tanta cum arte hanc dis- putationis partem dispofuit Plato, ut ipfe Simmias congrue respondendo ad propofitas interrogationes , lisdem iis responfis videatur probare thefeos So- craticae veritatem. Placet véhementer disputationis exitus, cum reliquis , tum in primis Simmiae: nec mirum: cum enim nitatur ultimi, quod memora- tum est, argumenti veritas, in existentia idearum , et cognatione animi ac familiaritate cum vera illa esfentia, fieri aliter non poterat, quin magnopere animos allectaret tam fublimis nostri generis natu- ra et origo: verum fimul obfervant . Simmias et Cebes, hoc ipfo dimidium tantum ejus quod quaerebatur probatum esfe, cum fuperfit pristinus metus, ne animus, licet etiam longe ante vitam humanam extiterit, morte tamen dispergatur ac pe- reat, Egregie Socrates ftatim ad praecedentia ami- cos revocans, ostendit, ipfis confentientibus non dimidium fed totum fuisfe comprobatum , asfumta utraqüe y/vese; éx vita in mortem et contra: cum profectó necesfe fit ut alicubi existant ^animi,fi qui- 26 COMMENTATIO quidem postea in viventis conditionem reverti ve- lint. p Licinius. Biri monnit Socrates, mi Marce, nec video . quo. tandem pacto ita temere rejiciant dra- matis perfonae quod modo probatum fuerat: nam. hoe loco fine probatione repudiant argumentum , in quod paulo ante confenferant omnes , ubi fla- tuebant contraria gigni ex contrariis. "Talis dya- xonoúðeuaæ Nix ferenda videtur in opere philofophico., Marcus, Ni fallor, Licini, ex nativa Platonici dialogi ratione, toto caelo a recentioris aevi fcripto philofophieo diverfi, explicandum est, quod 2 te vituperari video. Scilicet Platonis erat confilium , . ut Socratica disquifitione ex ipfo homine fcientiam eliceret: eamque ob caufam tales induxit homines fecum confabulantes, quales inter fe disceptare fo- lent: quod tam egregie perfecit, ut dialogi ipfius exhibere | videantur anthropologiae .uberrimam in- flitutionem, et legentes veluti, introducere in re- conditos animi humani recesfus. Inde vero fpon- te fieri potest ut in dialogis aliquando defideretur nonnihil ad concinnum argmmentationis decurfum, quod nostro jam loco reprehendis. Nam ea faepe folet: esfe fermocinantium ratio, ut postremis ade verfarii verbis inhaerentes, totius disputationis nexum minus curare videantur. Sed dicta ms illustrantur infpecto ipfo dialogo. cyo Socrates. igitur obfervat, apud amicos, ' licet in priorem disputationis hypothefin confenfetint , -ni o Il TER ARAS ^» 27 nihilo tamen minus remanfisfe metum ne forte in» sonfideratius fuerint asfenfi in tanta quaestione;; 4Quod. etiam. fatetur Cebes agnoscendo, in fe forte inhabitare puerum meticulofum , animi difllationem quafi fpectrum aliquod timentem, Et profecto, fi in reliquis affectibus hoc verum est, metus cere te unius demonfílrationis ope non ita facile ex. pelli. potest: atque folent fere homines eo diffici- lius -plene confidere argumentorum veritati, quo . majoris eorum interfit res de qua dubitant. Opti- mus vero Socrates; hanc nostri generis infirmi- tatem- perfpiciens, humanisfimi incantatoris fusci- pit partes, ut novis argumentis prioribus fubji- ciendis, animis expellat puerulum RUNEN, s ple» namque fidem faciat amicis. : Novum quod ad plenam probationem affert mo- mentum, petitur ex ipfa animi natura. Quippe cum metus fuperesfet, ne morte dispergeretur ani» mus , primumanimadvertit Socrates , omnem disper- fionem five disfolutionem . necesfario . requirere ut:compofitum fit negotium dislolvendum: quibus praemis(is ad animum“ transit, atque fimplicem et indisfolubilem ipfius naturam esfe demonftrat : prae. fertim ex eo quod cognatus fit et fimilis immutabili idearum naturae, uti postea latius erit explicandum, Sed paulo fufius memoranda est egregia virtutis commendatio, quam ex hypothefi- nostra deducit Socrates: quae quidem tanto et venustae orationis et fimplicis veritatis decore nitet, ut contiguo. in prac- Arg. 5, 8 —COMMENTATIO Platonis venerationem abripiat lectorem.. Pro- ponit igitur Socrates exercitationem, in qua om- nis philofophi vita verfatur, tanquam purgatio- nem eum in modum, ut qui recte vivere et post mortem in beatorum regiones abire velit, quantum posfit maxime animum avocare debéat a corpore faevisque libidinibus. Verum huic illive mirum forte accidat, Platonem nostro iterum loco ufur- pare fermonem , quem late in dialogi initio exten- derat, atque otiofa videatur haec repetitio, "Sed ni fallor magna ipfius est ad perfuafionem vis et effi- cacia. Si enim attente utriusque loci fpectemus rationem , inftituta comparatione apparebit, non inanem hanc esfe repetitionem, verum multo magis hoc ipfo thefeos veritatem probari, quod ab omni parte investigata fibimetipfi confonet egregie. Utri- usque vero loci differentia haec est. In primor- dio dialogi primum late fuit disputatum de fcopo et fine vitae philofophi hominis, tum maxime de ratione Íícientiae, quae fola hominem beat. Sic vero producitur haec disquifito , ut vel parum in- telligenti appareat, mentis animique purgationem - veram esfe virtutem, tum etiam folam hanc animi purgationem ad veri contemplationem et fcientiam prodesfe, Ibi igitur principium est in ipfa natura Ícientiae impuris non tangendae. Nostro vero lo- co haec purgationis commendatio fubjicitur dispu- tationi de ipfa animi natura, qua quidem demon- ftratum erat, fimplicem hunc esfe et divinunrs Vê- O LITÓER/AREA? —» 'verdeque esfentiae cognatum. atque familiarem : cor- pus contra 'tam diverfae esfe naturae, ut nifi;ab ‘eo -quantum posíis máxime animum fevocaveris , continuo fit incidendum in: gravisfimos errores'et turbas, atque omne illud quod mortalibus miferum fit:et ab animi nativa indole alienum. Hoc igitur loco, animum’ esfe purgandum, perfuadet amicis, argumentis ex ipfa humani animi natura petitis (3). Sed liceat. carptim egregiae orationis praecipia loca. referre. | Quoniam tam praeclara est animo ' af- finitas ipfi. fimplici divinaeque- esfentiae , multum profecto abest ut hic morte disfipetur, fed multo potius dicendum , fi quidem per vitam nihil ultro cum, corpore- corporeisque rebus. mutabilibus: habu- -erit; commune, fed in femetipfum -atque : veritatis contemplationem fe receperit, -ad immutabilia- et ;vifu.. non ; percipienda ipfum post mortem. reverti: iet ,:quod myfteriis ferebatur , per reliquum tempus inter Deos verfari. Sin autem animus inquinatus ,et.pollutus a corpore feparetur, dum nihil egerit per- totam vitam nifi ut corpori obtemperaret, ut- oquer ipfe corporeus factus fenfibus tantum exter- -nis indulgeret , perofus. quodcunque pura mente et .philofophia: tantum est. attingendum , non potest talis. animus. fincerus et integer a corpore divelli, -quippe : quod multa cura ipfi cognatum fit factum. Propter pondus igitur. non adícendit . in.. regiones Anvifibiles. quas timet ,. fed circum. tumulos , ober- qat, fpeciem fui vifibilem ostendens donec proprio -Wii mMo«. 8o COMMENTATIO motu alii corpori rurfus injungatur. : Namque quod fupra: erat. fignificatüm, -ad Deorum genus mi- grare mulli concésfum est, nifi qui. cognoscendi amore flagrans verae philifophiae operam dederit, atque purus’ a corpore discedat. Philofophus: igi- tur. obtemperabit philofophiae y quae fpretis. corpó- ai$- blandimentis decoros informat et masculos:ani- Jnos , mentemque ad invifibilia et. — ad. —— Deos et; quidvis. fibi cognatum. extollit.: : b96 “=s Quae. cum dixisfet; Socrates; fanctuum- düborná est filentium , donec tandem vir égregius: 'SSimmiáth æt: Cebétem: anrib ife. demisfa voce loquentes ani- madvertens, ipfos. rogat ne velint: quidquam fibi -occultum "hábere „fi quidem de disputatis: dubi- dent :^ reponunt illi: jam. pridem fe .disputantem: in» terpellére:vvoluisfe, .veritos verð esfej ne turbam anoverent- in tantz calamitate :verfanti;; Quibus: ita qespondet. ille -ut:nil.amabilius » verba enim: magni animi venerandam referunt tranquillitatem cun hi- . Jaritaté conjunétam z: nihil.enim verendum esfe ait, me molestius quam cygni tortis adfpéctum ferat, neve iis vaticinatione fit inferior, eidem quippe :cui et illi Deo facer et addictus , excolendá per tõ- :tam vitam praeclarisfimá niufic s a fe igitur exqui« rendum “esfe quod .fcire velint, quamdiu finant Athenienfium Undecimviri, © Tumi Simmías , ftre- mue illud téhens, a disputationibus ^ recederidum noi esfe; priusquam, omni parte perlustrata duaé- (fione, ipía veritas- vel faltem profligatu. dificili- Acti | mum OLITERAKRIA © 4€ mum ratiocinium inventum, fit, hoc :hodo dubis tandi. ratiohem | pfoponits fieri posfá, ait, ut di~ vinus-et fimplex fit änimusy fed. idem: quoque af- firmari de harmonia, tuti etia] hátic praeftantia füa :]yram longe fuperare: neque tamen ideo mis ñus hárinoniam istum divinam póstlyràm- nasei ät- que .anté:;eam perire, © Eundem -itàqué fuperesfe metüm. de vita dnimi, praefertim fi verum fit (quod Parinenides .et Zeno Eleàtes volebánt) ipfüm fimi- lem esífe harmoniae ex: vafjarüm. córpótis- partiüm concentu qüodam matae“ per^intenfionem 'et laxa. tionem ficcitatis “veto hurhoris,"calofis ét frigo- ps: unde-neécesfario: fequeretur. ipfii animum fý hiti’ corpris partibus disfolvi, ^ Post Eiin 'Cebes rogåtus: fententiam apetit. -Fatétur.feilicet non To- jum (quod etiam /Simthias agnóverat) animum mti- tum. práeftaré corpóri, verum étiam longaevióreti esfe.et firmiorem s:meque tamen éo fitis probari imimortalitatem.;:Quo melius: rém illustret; elégan- ti utitur exenplo ra vetéri textöre” defümto, Si enim dicamus idco 'anitüiü ésfe' immortalem , quia multo praeftabtiór est Gofpóre;- /€odém ' jure áffr- manum :-fity veterem teftóteá démórtuum ^ ron periisfe jbujusque;aéi argüfneéntünr habeatur, Yesi tem. quam téxuerat atque: gesferat fuperesfe. Nam profecto: hómo'spraeffantia longe füperat vestem. Vérum non it est: fed Contra dicendum est, tex- totem veterem ulta quidem vestimenta texuisfe atque trivisfe, fed tándetn post hàec, quae pluri- "Lii ma- a2 COMMENTATIO ma fuerant, .ipfum periisfe , ^ fuperftite ultimo: - quod. mortis tempore gerebat. Atque idem ratio- cinium de animo, quamvis dignitate. longe antecel- lente, valere. videtur. -Igitur dicamus. unumquem- que animum. plura corpora terere, praefertim fi diu vivat, atque femper. reficere eadem (4): fed tandem. accedente morte ipfum perire , ; ultimo fu- perftite corpore, quod tum:demum brevi putrefiet nullis. quippe animi. viribus refectum. + Quod fi etiam. (fic pergit. Cebes) .concedamus , tantam na- tura vim inesfe animo ;ut non uni fed pluribus - corporibus . hoc ; modo. innascatur 5::atque faepius mortuus faepius in alia. rurfus corpora intret , hoc ip« fo : nondum -probamus eum. generationibus hisce non defatigari, | atque tàndem extrema: quadam. morte non penitus perire: hoc vero / num. extrema mors: fit futura quae jam inftet,- nemini notum esfe, potest: ¿quocirca pristinus :fuperest metus, ne morte accedente prorfus extinguamur, nifi ab- folute demonftretur, animum omnino esfe immorta- lem atque interitus expertem. . ai pi á Ingratum | in modum. Simmiae et Cebetis. oratio- nes. affecerant audientium. animos :- quae enim pau- lo.ante. verisfime a. Socrate disputata; .existimave- rant, derepente turbata. videbant. et .profligata , ita quidem, ut.non folum dictis. fidem «negarent; ve- rum etiam iis, quae. in posterum- esfent dicenda ; gnimadvertentes;, quam inepti esfent | fermonum jus dices. Quae -cum dixisfet, | nartahtem - Phaedonem ine .OLTTER ARNIAO?2 33 - interpéllat- Echecrates; commune fibi cum Socra-: üs. auditoribus. fatum lugens ,> quod tam fubi- to tanta .fpe decidisfet : . praefertim ^ ideo | quo« niam, , magnáni à probabilitatem. | habebat... Simmiae illud, animum :esfe. harmoniam. . Novis: itaque: argumentis opus esfé videt ;; quibus: demonftretur: animum. non una cum- corpore: perire, ^. Et ni: fallor, -Licini , .efficacisfime in. hoc. disputatio« nis loco Phaedonis . narratio interrumpitur , ubi omnes. fpe destituti in Socratem convertunt oculos z; ipfi enim nos intér legendum „dolemus, optiuios. viros frustra omnem. operam intendisfe , :et: nihil probatum. habare y. praeter. folam humanae: rationis imbecillitatem, Et vero fimul ipud nos mirifice ftudium excitatur e Phaedone. percipiendi , . qualein in hoc cafu- fe praeíliterit Socrates: ;atque- novo. veluti ardore inftigati in disputantium coetum: re-i vertimur. . l.atublóa eui - Sntibs dius Lec Profecto mirabilem in modum: placuit. ora- tionis; inverfio. Sed Marce, - priusquam. legen- do procedas, liceat tecum - commünicàre: quod hoc. quoque : loco paulisper offendit, , -Nons enim; fi rite -fermonis rationem cepi; tam defperatae. dis? putantium res, esfe videntur , quam | ipfi; qui- dem- volunt, Nam. licet. concedam " Simmiae ar- gumentum evertere Socratis orationem , quum aliam atque hic asfumat animi nàturam; non tainen. vi- deo, quo nomine tantopere eos movere - potuerit Cebetis £x«», qui parum efücere videatur, fi. cogi- C tes $4: | COMMENTATIO temus, antea fuisfe probatum a Socrate, fimpli=' cem esfe animum omnemque fimplicem naturam es- fe disfolutiónis. et mortis expertem. 4M. intelligo qüid velis, ideo potisfimum, quia idem et mihi primum legenti in mentem venit. Exi- ftimabam enim: Cebetem- nihil agere, nifi prius faam .demonftraret hypothefin, qua Socrates ani- mi fimplicitatem et immortalitatem probaverat. Re vera tamen fimplici nexu fermones cohaerent. Do- cuerat enim Socrates idearum fimplicem et in- vifibilem. naturam, atque fimilitudibem et fami liaritatem , quae inter has et animum nostrum intercedit, praefertim ut- excelfam animi natu- ram inde demonílraret: quod fi hunc disputa- tionis veluti tenorem- animadvertas , facile fimul agnoscas, quam ingrate Socratis auditores necesfa- rio affecerit Cebetis oratio, qua affirmaret nihil impedire, quo minus animus fit dignitate excellens et divinus, et tamen mortalis. Siccine rite omnia procedunt? L. Jam video quorfum tendant ferto: nes: igitur licebit procedere. «Mars Socrates, uti in reliquis admirabilis , ita htc fane in animis nostris fui venerationem excitat. Penitus . enim nos commovet Phaedonis oratio , narrantis quam benevole et amanter juvenum fermones exceperit, deinde quam. acute fen(erit quem in modum ipfo- rum animi esfent affecti, denique quam plene eos fanaverit et quafi fugientes victosque revocaverit. Novo itaque ardore dfe dialogus ,. novó w item Ol HTAEIRVA I NK o n 35- item lumine, fplendet. .. Vivida enim et dramatica Platonis. expofitione in medium disputantium coe- tum perducti, pictura potius quam frigentibus / verbis fuavisfüumam hanc dialogi partem express: furi. videamur, - Quocirca breviter fermonis ratio»: nem ostendere farius erit, “Igitur Socrates pro- be perípiciens , quantum dubiis ptopofitis labe- factata esíet amicorum fiducia, primum- rationi ipfos fuaé conciliare aggreditur. Scilicet, caven« dum esfe : dicit ne fiant /ermonum olores, ea- dem ratione. qua et hominum fores existere folent. . Prouti enim is, qui fine hominis cogní- tione hominibus utitur , faepius ab iis decep- tum fe videt , et tandem omnes odio habere in. cipit, fic etiam, qui fine ratiocinandi arte fer» monibus. fidem adjungit, faepisfime iab iis in et- rorem inducitur, ac tandem praeclarum quid fe egisfe autumat, fi disputando effecerit, nihil -omə nino esfe certum aut verum. ^ Cavendum vero, in- quit, ne dicamus nullum fermonem. esfe fanum $ verum potius. nos metipfos fanos nondum existime- ius, at fortiter ad id operam esfe navandam, Sed vi- deor , (fic pergit) , minus philofopha ratione hac in re Nerfari, eorum more qui de veritate fermonis certate aant: verum illud inter hos atque me intetest, quod isti nihil curantes qualis re vera fit res ide qua ‘disputant, illud unice agant, ut fuam fententiam aù- ditoribus obtrudant: ego contra, cum ide veritate Éfermonum dicam, minus; vobis quam quidem mii- Ca ' hi 46: COMMENTATO hi.ipfi.perfuadere enitar, vera me loqui. Vos igi’ tur parum cürantes Socrátem, fed eo magis ipfam veritatem , fi aliquid vobis dicere videar, asfentia-' mini: fin minus, omni opéra impugnate , cavéntes" ne ardore abreptus me ipfum atque vos decipiam , atque 'apis inftar relicto aculeo a- vobis. dece-' dam, Ita accinctus ad rem accedit. Praemisfa enim brevi argumentorum, quibus ufi fuerant ad- verfarii , repetitione , ad fuperiorem disputationis par- tem a Socrate revocantur: utefque' vero ` Simmias et.Cebes fatentur prae omnibus firmum fibi videri placitum, disciplinam ^ esfe recordátionem :+ qua quidem hypothefi probata," brevi corruit Simmiae -Objectio, animum ‘harmoniam esfe conftituentis. Fa- cile enim ostendit Socrates, asfumto priore, ani- - mum necesfario ante corporis natales extitisfeg — . posteriore vero probato, non nifi cum ipfo cor: pore ipfum gigni: potuisfe animum: ^ utrumque fimul verum esfe non. posfe “atque eligendum esfe utrum praeftare videatur.: Electio autem in promtu erat hospiti Thebano: : cum enim argu- mentum , quo contenditur animum esfe "harmo- niam ,' fine praevia demonítratione , fecundum opinionem aliquam et fpeciem verifimilitudinis ob- venisfet, quae fane facillime in errores inducere fo- let: alterum. vero ex firma asfumtione, a naturali . quippe hominis conditione, ex ipfa cognitionis et fcientiae ratione defumta, justo ratiocinio fuisfet probatum, ultro fibi perfuafum babebat nec fibi c nec OJDITERARIA 37 pec alii fidem esfe habendam, animum hdrmon'am esfe existimanti. . Sed ulterius tendit Socrates : nam- que parum éo contentus quod Simmiam refellisfet , . probata hypothefi contraria, ita procedit deinceps , ut ex ipfa animi natura abfolute et in univerfum de- monftret abfurdam esfe istam de harmonia opinionem. Sed. haec postea. explicatius. Profligata jam Sim- miae fententia, Cebetis opinionem: *OjorgixZe dye ib» aggreditur, Summa hujus eo..redit, eximde quod animus fit longáevus et divinus imo diu an- te corpus extiterit, minime tamen ipfius immor- talitatem probari ; fed potius videri primum in cor- pus ingresfum quafi. morbum , aerumnarum et mor- tis ipfi esfe initium: quocirca in univerfum .esfe probandum , animum. fua natura nec. morti neque ins teritui esfe fuübjectum. Propofita quaestione , . ali- quantum fecum rem reputat Socrates: tandem, ve. r0 ,, non tenue est, inquit, negotium. quod quae. ris,.0 Cebes ! nam. in univerfum, erit explorandum , quaenam ;fit caufa. cur -aliquid - fit vel . esfe, defi- nat (6). ‘Si autem vobis; amicis placeat ,. enarrabo , qua ratione ipfe in hac disquifitione verfatus fim." «i Ancipit;hic.gravisfima ad Socraticae et Platonicae — Terum ngteitig , qua Josgügpres minibus Wit deerit. pirr » qui. peislows fpinis intricati: omnia. vana et incerta, nullum jus, nullam: bonum. .resfe arbitrarentur, 2i Narrat. ile; fen juvenem: tanquam. praeclarum quid appetivisfe., ut Ty € 3L 3 COMMEN'TATIO "ut omnium rerum caufam cognosceret, atque-ine teligeret cur et quomodo varia incrementa et cde . crementa in rebus gignantur, verbo, ‘quaeram fit fingulis rebus. caufa ob quam tales. 'existànt z quaéfivisfe v; c. quare et quomodo nutriaftür care pora viventia? quomodo operetur. ipía ratio mos» — tía? quam ob caufam alia res aliá major. fit; di cenda? fimilia infinita, ^ Ia: vero fe obcaecatum: tia» dit hisce pervestigationibus , ut tandem hibil prot füs fciens, fibi ignorare videretür ütrum cibus fit pér quem inerescat €otpus humanum: Tulp ma gis unde fiat üt oc/0 Vw. c. plura fint. decéin; Nec mirim profecto, fi fpectemus perverfam philos fophandi rationem, quae Socratis tempore invaluss rat J cofasque fpecies h. l1. adumbrmur. Senfim enim éo prócesferant hóminum inquirendi - ftudia, - ut? pro folita nostri generis füperbia, hon modo omnia cognoscere et fcire, fed et fubtiliter . dis: ferendo ^ ad. totius naturae notitiam fe . perveni: re posfe arbitrarentur: nam. prae reliquis:-haee aU) vvrüyv Dicis, hujus mundi ortus, motus; vas ridéqué caufüe existendi Sopliistas "homines dllicie: bat. (eff. Xen. Mem. l. i. 18.) "Qüum vero fátis arroganter existimarent disceptationibus et ratiocie fandi facultati ubivis aditum patere, fponte invia üa delapfi funt perniciofisfima : neque aiimadvertes. runt quim parum conveniat , verba , faepkis perver: fé dut prorfus non intellecta ét "definita: ; adhibere inftar formularum mathematicarüm. Jfüde etin: p bat, ,LITZTRAKIIA. 49 ! | bat, quod.Plato ait, (Rep. V. 4. 454.) ut non discernentes rerum fpecies, fed xxr' òrò rò voma fectantes disceptationem, potius inter fe certare quam philofophas disquifitiones , inflituere — vi- derentur Sophistae: inde etiam fiebat, ut tan- dem Zvrioyiwig defatigati bomines. fierent. psroàd- yoa, pee quidquam certum aut. verum esfe, vel faltem inveniri posfe opinarentur: vel etiam nugis contenti , abfurda quaevis: pro. veris amplecteren- tur. JPerverfa autem haec philofophandi ratio. ex . mostro etiam- loco:.cognoscitur, Quod enim. dixi, -univerfales in. caufa; omnium. rerum. investiganda le- ges exquirebant . Sophistae: fed quoniam vocabula hanc. in rem abhibebant inftar notatum- algebraica- rum, fieri non poterat, quin turpiter:.aberrarent: Ífic.ut exemplo rem illustrem , :quaerebànt caufam ;quae- faciat.ut 10. fint majora; quam -8+ dicebant Nero, 10 2» 85 79. 10. appofita. funt^ 9 :- est igitur -appofitio, cod 9 c caufa cur majus. : Quod fi! pro- basfet adverfarius, .brevi .concedendum -erat mife- Xo homini, 8.esífe.2 10: nam Bom- 6 4a. Appofitio -Nero. mo). 9. —3 caufa: cur. majus: igitur 6. 4-2) 2 1o. Similiter.etiam-in dnade et caufa per quam -exiflat, atque in reliquis multis nuga- bantur: quod. pluribus exponere non attinet, Cau- fa;enim. erroris- facile perfpicitur,, et expedita erit &otius loci Platonici. fententia, modo teneamus, quod obfervatum-est, in omnibus hujusmodi dis- .putationibus, non ad ipfam rem de qua fermo est, - [53 fed - COMMENTATIO fed ad ^ vocabula. Únice“ attendi; nec rite aite distincta et definita. Sed nos ad Socrátem- re- wertamur. Dubius ille haerens in. disquifitione , ecce Anáxagoram audit e libro quodam praelegen- - tem atque affirriantem , caufam fe invenisfe om- ium rerum , mcntem, quae omnia 'ordimaretoptima : ^ratiope.:^ Placet continuo philofophi fenteritiá , jam- egue: exfpectat,: brevi. fe resciturüum qua feces- fitate- mens illa. mundum compofuerit et qua ra- "tione optimum fit fingulis rebus ut hoc, non alio, mmodo fefe habéont: verbo, quale fit fingulis fut- -mum omnibusque commune istud bonum , fecun- :dum quod mens omnia ordinavit. Magia itaque -cum fpe. pretiofam fibi librum parat ét quantocius ;perlegit, at-vero brevi frustra fe fpérasfe animad- vertit; -Vider:enim., bonum virum grándia profes- fum, mente nihil uti jn exponenda totius univerfi caufa, fed aérem memorare, aquas, alias hujus- modi facetias:, aeque quidem inepte znac fi con- -tenderet Socrateni mente omnia peragere; cum ve- „to -ilud demonftrare vellet, caufas-memorárét meti- "bt; musculos, reliqua :- vel etiam" caufam. cur An carcere refedeat Socrates," in cririüim( flexione exquireretj; omittens: quod" veré ^ caufa "dicendum -est} ipfum: fcilicet optimum fibi exiftimare: ut hic remaneat ,.-noque: Critoni fugam ` paranti obtempe- ret? — parum: cogitantem, fà liac ratione quidvis -aliud praeter. veram quam flatuerat caufam , ipfum fummum iet commune bonum mentemque divinam, tan- 1 s OOLDITERARIA ' 21 táüquam caufüm agnoscere. -Tgitür alieno "auxilio destitutum , alteram fe navigationem fuscepisfe tradit eujus. defcriptionem "hie. fubjicimus. ^ Existimabat Socrates , fui aevi liomines eadem ratione hac in re 'werfari , ae fi; noh "adhibito aquae, aliusve negotii imagines referentis- auxilio , deficientem folem contem plàári vellent: fimiliter enim atque-his 'oculos 5 ita:ét illis mentem obcaecari, quum fingulis fuis fenfibus ipfas res (Zyree odcze) earumque caufas indagare ag- grediantur. Aliam itaque viam quaerendam esfe vide- "bat vir magnus, quae, 1i recte fum füspicatus ; baec est. Doctisfimi fophistae f fenfüum- experientia dueti , eaque. wniee 'fréti in "disquifitionibus 'philofophis;, existimabant tüm 'quidem ad' veritatis fcientiam fe perventuros , fi modo diligenter res quas: videbant, corpora” viventia, variasque: eorum: partes, oi tum etiam aérem, reliqua phaenomena .obfervarent 5 et fie ipfis oculis veritatem- adfpicerenitebantur.- Sð- crates vero intelligebat ipfatü- veram" naturam atque esfentiam in variis istis phaénomenis pofitam nón esfe; quoniam ipfum vermin’ fimplex et unum: est, atque ideo diverfum a rebus quae fenfibüs-perci- "piuritur ^ ineongruis: et "mumquam''fibi ^ fimilibus: : praeferéa multarum rerüm notitiam. fe habere:-ani- madvertebat y“ quae ` fenfibus : nullo «modo :' percipi posfunt,' quo" ipfum pulcrum , '^verum g^ justum referenda funt, et ipfa quoque;:de"qua jam:agi- mus,-cauía existendi , fingulis?rebus adfcribenda: -unde- facile colligendum j^ necesfario'! illis! mentem 2i: | ob» 42 COMMENTATIO Obcaecati -qui -oculis ipfis cómtemplari ftudeant negotia, quorum nulla. perceptio est fenfibus ex- ternis, Quaerenda igitur funt, ut. ait ipfe propo- fitam fervans imaginem -quaerenda funt fpecula, quorum. ope haec. contemplatio inftituatur , adeun- di funt fermones. (Adyor) in. quibus. expresíam cere mimus veritatem, cujus nudus adípectus animum fulgore cáecat. Est enim in. animo alius quidam 4nternus fenfus, rationem. dico, quae fermonibus inflituendis, fpreto fenfuum externorum. auxilio, ad ipfam veritatem propius accedit , quaeque. ver- bis exprimit earum rerum imagines quas fincerus quondam animus pure etia fenfuum ludicro, va~ €ans intuitus est: haec ratio proprium est animi pyaro y et: veluti -oculus quo utitur in contem- platione rerum fenfibus non percipiendarum. . Sed, misfa imagine, «quae. eo tantum valet ut declaretur -fatigari atque in.errores delabi qui fenfibus externis "ntueantur negotia fenfu externo non percipienda,, Hdialecticam: adhibendam. esfe: videbat. fimplicem , .cujus ope tutisfime! fermones inftituerentur, cu- -jus ratio ejusmodi est, In antecesfum asfumendam :ftatdebat hypothefin -quam omnium reperisfet. fir- -misfimam; :quo.magis ad-hanc.caetera referret, i gum -in modum ;: ut quae: huic. convenirent. yera: quae discreparent , falfa haberetz neque prius reji- -ciendam :opinabatur. hypothefin,. quam .docuisfet :adverfarius. repugnantia 'ex ea manare, Sin ve- c0, aitai li hoc modo labefactata fit, alii ipfi »do erit - ul OLITEKANIAO2? 43 erit fubjicienda ex. magis» univerfalibus defomtæz donec.tandem ad fummam ét maxime univerfalem escenderis i+ fic enim. vitabis eorum vitium, qui inepte -omnia tutbant.-et. commiscent , et tamen mi- pifei pisten( ci o5e212002- tee eim] nup tun < Hac autem. tuta -ratione sad: std invostigatió- neinoaécedit. Primum .enim:hypothefin conftituit; in: quam: vehemehbter. asfentientes.: habet. auditores j esfe-: aliquid ipfum pulcrum , bonum; : reliquas ideas: atque. huic aliam. adjunfit, quáe. ftatuit, caufam ob. quam certae- rei:certam. quandam - ad- . fcribamus appellationem five qualitatem y | esfe; ám- praefentia . ideae. five icommunione 5 .::qualicunque tandem amodo. haec rci accesferit. ^ Duplex vero hypothefis in unum.contrácta.haec est. Sunt ré rum ideae, quarum aecesíio. fingulis rebus. caufa est, ut fint tales quales: funt. Quibus. conftitutis; fecundum dialecticae .füae . normam], varids confe- quentias ex hypothefi derivandas explorat, mum fibi. conveniant et confonent: et firmiter. eam ame plectens ,. infinitis dvriAyimz; in quas fui aevi hó mines erant delapfi, . finem. imponit, |. "Tum vero Ad yéveris et Qopày disputata referte Quum enim immutata fit natarae necesfitas, ut nulla, unquam res eodem tempore fibi contrarium quid: esfe: pios- fit, .concludit. Socrates , hanc. quidem. firmam esfe legem, ut nulla. unquam contraria idea fimul cum fibi contraria in eandem rem convenire posta- hanc igitur univeríam. y'evégeog- et. pfopág; ese legem, itt | res " Arg. 7» 4 /— COMMENTATIO res qudevis:^accipiat qualitatem. (fiat "id ^ quod est) fi.idea hujusmodi ipfi accedat, utque contra- riam ideam. non recipidt/ quamdiu” talis existe- ye: pergat: pereat "vero, 'et talis’ existere ` defi- nat quàm primum contraria ipft idea accesferit, Quae cum ita disfereret 4 quidam ex auditoribus loquentem -interpellens s2, per Deos, inquit, nonne paulo-ante diverfüum. quid agnovimus j ubi conftituebamus ; omne contrarium ex fibi contrario gigni? (Arg. 95.) Videatur enim huic repugnare uod jam. nunc affirmatum est, “ipfa: contraria fe invicem non- recipere ?*: Facile vero Socrates di- verfam utriusque. argumenti rationem ostendit. In prioribus enim dictum erat de rebus, quatenus diverfas. qualitates recipiunt: jam vero de ipfis iis contrariis ` qualitatibus. quaé variis rebus. adfcribun- rur: in prioribus probatum erat, omnem mütatio- nem, fi locum habeat,- femper fieri a contrario incontrátium : fed hoc. loco monftratur j ipfam con- trariam“ qualitatem non posfe in contrariam ab're, Sedatis igitur animis, in viam redeunt , atqué hy- pothefin fupra: inemoratam' ` deinceps ad quaestio- nem de immortalitate — prouti infra oi debimus, USD AH pod --Hisce-autem e — veluti: iter ‘monftravi decidi disquifitione- fervavit Plato, eo potisfi- mum confilio ut vinculum indicarem quo varii feri mones inter fe funt colligati: quae vero plura in Phaedone disferit Socrates: ad "quaestionem ipfam non OLQTTEKANIADO 45 nön” pertinent : quare- confültam ^ habui” verbo- tantum ea memorare. gitur Socrates vérae phi- lofopliiae finciti ; honestatem. dico vitaeque integri- tatem 'fpectars, füblimi epilogo disputata in com- munem fui atque "amicorum. convertit utilitatem. Si enim, inquit," vérüm “ést animum morte non extinggi, quis est; qui^ non videat quam plenumi periculi fit ipfius curam non liabere: nam profec- to miferia.atque aerumhis liberari non poterit ani- mus, ni(i qui optimus factus fit atque prudentis: fimus, quandoquidem nudus in orcum proficisci- tur, et nihil fecüm habens nifi «disciplinam et ins - ftitutionem ; cui vivus »operam "navavit. (Cf. Gorg. 512.)- Sunt véfo hacc *quaé unice nocent vel pro- funt in itinere quod illüc est. Qui enim fapiens didicit animum a corpore feéjungere, placide fe- quitur daemontem viae ducem, quippe gnarus fue turae beatitudinis: cujus vero animus cojzrceiite est factus , multa démuf. vi ^et. nolens a corpore divulfüs, in locum” fibi destinatum abripitur:-ju-- dieum autem inftituta disquifitione, fingulis varii pro meritis loci im univerfo.adfignantur, ‘ubi in posterum degant; Ab amicis rogatus; infuper hisce adjungit terrae mündique deferiptionem. tanquam iov , oquo’ varias regiones fubterraneas, tum. et dn "ipfa fuperficie et fuperioribus ‘tractibus fitas "defcribit. -- Explicatus | vero locus est a Wytt Disp. de immort. an.. Opusc. M. p. 323: neque ultériore indiget . commentatione. 3 Sed 44 — COMMENTATIO „Sed; verbo: adfcribere. liceat quod maxime; intet legendum animum | adverterit. ..Redit..eo.tota hue jus. univerfi defcriptio ,. ut. ostendatur varios esfe tractus. cum. fuperiores: tum inferiores: hos qui- dem impuros, crasfo aére circumfufos, nihil quid» quam.cum. fincera et. nativa animi conditione com- mune: habentes , a. vero. et divino quovis remotis- finos: illos -vero puros, aethereos, in quibus fi altisfime: ad(cenderis, Deus. ipfe. omnisque veritas adfpiciuntur, in quibus vivit. demum. animus et agit fuae naturae convenienter. | Fuit autem in poética- hac defcriptione quod mirum in modum placeret legenti, | Sponte. enim in memoriam res dibant quae fuperiore parte disputaverat Socrates , ut puram. honestamque vitam. amicis : commenda» iet, ubi Rito neminem nifi rite philelopheuum: et «Quae quidem, yiio: quam egregie propolits fabula illustrentur atque exponantur. | Crasfus enim. corporisque fors dibus et libidinibus inquinatus.animus, non. po- test fefe extollere. in fuperiores regiones quae folae beatum faciunt, fed tardus et corporeus deor- fum detruditur in regionem cui familiaris est fac- tus, taetram istam et miferam.. Puro vero, et per philofophiam . rite. ad - veritatis; contemplatio- nem informato animo, ;quam primum: corporis claustris fit; liberatus , via patet in pulcerrimam.et aetheream illam regionem , quam nemo juste de- fcribat : fpectaculum enim hoc est beatorum. Quod pse ita- LITERARIA ^ d itaque fupra verbis et ratiocinio, idem hoc loco picta veluti tabula oculis proponit et ad intimos cujusque fenfus perducit, Socrates vero postquam hanc fuam de mundo opinionem eunciaverat, ora- ` tioni finem imponit, enixe amicos hortans, ut a corpore ejusque munditie omnique apparatu et cu- piditatibus abftineant, proprioque ornatu animum informent, prudentia et omni virtute, et fic e dem placide mortem exfpectent. ^ Denique Plato fermonibus fübjungit netos illam et nobilem Socratis morientis commemora* tionem, quo dramatis exitus exhibetur. Saepius locum relegi, tentavi etiam num quid meo fer- mone breviter eum referre posfem. "Verum, cum ne Mendelsfohnius quidem egregia verfione Plato- nicam dictionis venustatem plene expresferit, quid mea posfet compendiofa defcriptio! Mihi quidem fimplex haec Platonis narratio omnium, quae ad demonftrandam animi immortalitatem afferuntur, ar- gumentorum vifum est efficacisfimüm: et vero fancta, nimia forte, veneratione in legendo Socra- tem fum profecutus, qui in ipfo mortis articulo nihil quidquam a folita fortitudine et tranquillitate recedens, ipfa fua morte probaret atque humano generi commendaret disciplinam, purisfimae vitae beatisfimaeque mortis magistram. Haec habui, Licini, quae fcriptis mandanda cenferem ad declarandam Platonici Phaedonis ra» tio- 48. COMMENTATI!O LITERARIA. tionem, quibus fatisfiat primae parti quaestionis propofitae,. Jam. vero, nifi taedeat ftare: promisfis " iterum. oro,.ur. in dijudicandis placitis opem feras : nost enim, ciy.re Ov épwonéve . èe © Licinius. Comitem me. habebis . Marce, fi non facundum Ulys- fis inflar, at. fidum atque amicum...Sed tu- quo- que.promisfi memento: tuum enim erit argumenta fummatim in fcriptione. memorata , fufius expone- re, ne forte meam potius, quam Platonis fenten- tian in examen vocando, inepte. omnia commis- ceam,. . | | 3 ( G ) 4 j 3 l i , s TA | ; M decin Priusquam ad ipfam: Socratis demon- . Arg. 1; ftrationem., quae proprie habenda est, accedamus s. (E At) memorandus est orationis veluti introitus, a quo. principium habent fermones. infequentes, .. Recor-. daris enim Socratem , ab amicis rogatum ,. primum iis perfuadere, mortem non esfe metuendam mali, cujusdam inftar, fed philofopho potius . exfpectan- dam tanquam bonum: hoc ufus argumento , quod, nemo in hac. vita pervenire posfit. ad. eam, cuj; naturi destinatus videtur , felicitatem. vides vero, immortalitatem eo non. probari fed hypothefeos in». ftar asfumi, quod. idem. etiam .animadvertunt. So- cratis auditores, qui merito objiciunt , pulcre qui- dem dictum esfe, -fed nihil eo demonftrari, nifi antea de immortalitate. conftet, . Et tamen. non nes gligendum est dialogi hocce exordium. Nam. ipfa. - ratio, qua de finibus vitae humanae-disferit,, mul- T tum valet ad firmandam immortalitatis fiduciam, D Li- 50 COMMENTATIO Licinius. Te praelegente maximam partem. me latuit vis argumenti quam fignificas. Apertius di- cendum quod fentis. M. Igitur fine ut totum tibi argumentum continua oratione exponam, quo ex- peditius nostra inftituatur contemplatio. ^ Omnis oratio Socratis infervit probandae thefi, hominem natum esfe et informatum ad veritatis adfpectum et cognitionem, quae fola beatum facit: neque tamen in hac vita terrestri ftudio huic innato fa- tisfacere posfe. Placitum autem fic accipe. Pro- batione non indiget , homini inesfe ftudium cognos- ^! eetidi flagrantisfiimum , maxime fi. philofophus fit : i philofophus enim "nihil habet antiquius, nifi ut efroribus. liberatus , certum quid eet verum te- neat. /Veruín éam cernimus humanae. naturae -ras tionem , ut' quamdiu: animus in corpore vivat, nús- quam hünc amorem fatiare posfit. Veritas enim quam tanto ardore profequitur, non est in rebus: corporeis quae fenfibus externis percipiuntur, quip- pe quae mutábiles vario tempore variae apparent fed extra has 'est in ideis quae veritatem om- nem continent, -nec tamen ullo corporis fenfu percipi posfutt, fed'fincera denium et pura mente: cognoscuntür./^ Hominis vero ca est natura; ut^ animus corpori devinctus non posht folus et fin- cerus per fe quidquam contemplari:' nulla. enim. alia est via per quam novas acquirat notitias nifi. per fenfus "corporis externos zu et quotiescunque pura “mente et rdtiocinio nudam veritatem ^exqui- G ^. rere LITERARIA. 5t rere ftudeat, continuo affectibus, faevis libidinibus fenfüümque ludicro in omnes inducitur errores, et re véra nil certi in hac vita dignoscit, —Efficit inde Socrates, alterutrum necesfe esfe, ut ho- mo vel numquam fatisfaciat ftudio cognoscendi , in quo omnis est beatitudo: vel post mortem ei fatisfaciat, ubi animus a corpore liberátus, fin- cerüs ad veritatem accesferit, Et Socrates quidem, quod dixi, hoc ratiocinio utitur, quo magis ami- cis perfuadeat, čene fibi esfe futurum, postquam animus a Corpore fuerit fejunctus, asfumta fine probatione immortalitatis hypothefi. Vides vero, Licini, infigniter eandem hoc ipfo firmari: nam profecto, fi veritatis cognitio fit finis et fümmá felicitas nobis propófità, necesfe quidem est, ut concedamus , esfe aliquem ftatum , quo hanc attin- gere liceat, "Vidimus in hoc , quo jam. vivimus. w ftatu illud fieri non posfe: veritas enim fenfuum et corporis, in quò vivimus, ope non adfpicitur. Igitur jure exfpecramus alium ftàtum, quo ftudiis nostris fatisfiat, nifi malis contendere folum hò- ` minem ad miferiam esfe natum. L. Magnam fa- teor probabilitatem habet argumentum propofitum: probationis vero ratio ab opinionibus nostri aevi perquam discrepat. Nam fi quid video, omnis m vis pofita est in placito Platonis de ideis is* , quae fenfibus non adfpiciuntur, unde proba- Nm. hominem, dum in corpore vivat, nil certi fcire, ideoque verae felicitatis esfe expertem. | Dè - Hae se. COMMENTATIO Haec fane argumentatio nostris hominibus et mi- hi etiam illustratione indigere videatur, deae enim quid proprie funt? M. Non tenue est, quod quae- ris, negotium: fed veniam mihi expeto ut in lo- cum magis opportunum hanc disquifitionem differ- re liceate Nam qualiscunque tandem fit Platonis -de ideis fententia, illud certe quod earum ope nostro loco probatur, hominem duci amore cog- noscendi in hac vita. non explendo, a nemine in dubium vocatur. L. Bene mones: igitur praeeunte Platone hanc firmam asfumamus thefin , omnem nos- tram beatitudinem in eo confistere, ut ftudium ex- pleamus omnibus innatum, quo trahimur verfus omne illud , quod verum certumque est, tum etiam , felicitatem hancce omnibus expetitam , ne- mini in hac vitd plenam concedi. Libenter hoc concedo optimo Platoni. M. Redeamus igitur, un- de digresi fümus: fi haec vera funt, uti funt, utrum videatur eligendum in dilemmate propofito: - dicasne, hominem. frustra generofis ftudiis a natu- ; ra. informatum, ad miferiam esfe natum ?. an vero . aliam esfe vitam futuram in qua amoris fatietate fruatur? alterutrum enim necesfe est. L. Pro- fecto, Marce, impiam esfe video priorem illam di- vinaeque clementiae repugnantem fententiam. Nam misfo eo, quod: parum videatur totius -naturae Auctoris fapientiae . convenire , frustra hominum animis indidisfe felicitatis purae appetitus , . qua- rum nulla estet tunia fatietas : quis tandem mor- Vid td» LITERARIA. 53 talium affirmare audeat, tantam fuisfe divinae pros videntiae atrociam in conformando genere huma- no, ut quanto quis magis rectae rationis naturae- que pectori infixam legem pie fectaretur, tanto quoque magis ftudia in fe excitari fentiret num- quam explenda? Quocirca dicendum videtur, ar- gumentum hocce tam egregie cum intimo hominis fenfu convenire, ut nifi omnibus numeris abfolu- tam praebeat demonfílrationem , mirifice tamen va- leat ad fidem atque.perfuafionem excitandam. Sed Marce, potius ad ipfam Platonis probationem transeamus. Vehementer enim explicatius audire defidero quod modo fummatim fuit defcriptum. .M. Igitur ausculta, "Verum ante omnia Cicero- nis praecepti memores, definiamus, qualem Plato habuerit animi immortalitatem. Duo ad eam re- - quiruntur, alterum, ut esfe pergat, alterum, ut vim cogitationis fuique confcientiam retineat animus : (p. 23.) quae fi utraque rite fuerint conftituta , immortalitas fufficienter demonílrata erit. His praemisfis, vi- deamus, quod priore loco venit. Ferebatur in Graecia vetus quidam Orphico- ,,, , rum gõloç, mortuos esfe in orco, atque inde p. 25-26. rurfus in vitam redire; quis fi verum esfet, nee cesfe fimul erat ut esent ibi anii. Huic «ibo convenienter Socrates thefin fibi fumit pro- bandam, vivos fieri ex mortuis. L. Arduum fane negotium! nam praeter opinionem est dietum. M; Videatur forfan, fed audi reliqua. Scilicet pro- ; | bata 54 COMMENTATIO bata erit thefis, fi rite de eo conftet, non folum in homine nascente hoc verum esfe, quod contrarium fiat ex contrario, verum etiam hanc esfe univer- fam naturae legem, unicuique generationi five mu- tationi praefinitam. L. Quid hoc? Marce. M. Simplicisfimum est negotium: nam certe omnibus notum est, nullam rem feri illud ipfum quod jam est, fed aliud quid fuisfe, priusquam fieret quod nunc est: fic v. c. nulla res fit magna quae mag- na jam est, fed ex parva demum magna fit, et fic porro. Jam vero, obfervamus omnem hu- jusmodi mutationem, quam Plato dixit yéveci , fieri a contrario in contrarium, i. e. mediam in- ter duo extrema fibi oppofita , qualia funt mag- num, parvum, fimilia. Unde videatur legitima du- cenda conclufio, unamquamque ftatus mutationem necesfario requirere, ut res antea fuerit in alio flatu in contrariam partem diverfo. Tum et aliam legem invenit noster mutationibus praefinitam : cum enim omnis mutatio fiat inter duo extrema, duplicem item. cernimus motum, qui est vel a magno verfus parvum, quo cafu obtinet decre- mentum, vel contra a parvo vc;fus magnum, et erit incrementum. Fit igitur res illud quod prius non erat, a contrario verfus contrarium per gra- duum intermediorum fuccesfionem. L. Quomodo vero haec ad animi immortalitatem — transferenda ? M. Dicam. Elegans hunc in finem adhibet exein- plum hominis expergiscentis et vigilantis, Qui enim LITERARIA > $5- enim vigilat. antea fuit. in contraria dormientis conditione: vigilans vero factus est, transeuns per intermediam expergiscendi conditionem: contra qui tranfit in dormientis conditionem , antea debuit vi- gilasfe et obdormuisfe, Eadem ratione de vivendi et moriendi conditionibus judicare oportet, . Omnem enim tranfitum in aliquam conditionem | praecedere debet contraria conditio : mors vitae est contraria: igitur qui vivus fieri velit, antea mortuus esfe de- buit: contra. qui mori- et mortuus esfe veta: an- tea vixisfe debuit. . .L. Mira profecto. cum tito Mg eade n in- venit Plato: et tamen nescio quomodo, non magnopere perfuadet. Anceps enim est negotium , vitae tranquillitatem uni committere | fyllogismo cui eodem mihi jure contrarium opponere videar. Dic enim o bone! rò siva, estne contrarium rg. pÀ sivas? M. Est omnino, L. Itaque fecundum nor- mam propofitam dicendum, và evo extitisfe £x: coU (à eva, atque animum , cum jam existat, neces- fario antea non extitisfe. . M. Ni fallor fimplex Platonis placitum nondum plene perfpectum ha- bes, Probe enim tenendum , philofophum. bic fpec- tare varias in rerum matura mutationes , atque uni- ce fermonem esfe de yévscı five tranfitu rei ex uno in alterum. ftatum +- neque. igitur. cogitasfe tranfitum, quem voluisti, e nihilo in existentiam. Ait enim fe fpectare earum rerum yévsseiga quae contrarium fibi. ftatum. five conditionem habeant : in (p. 14.) 56 COMMENTATIO in istis vero; fi mutationem fubeant, illid fieri fecundum legem fupra pofitam. Jam vero efe e non esfe non funt fibi contrariae conditiones five modi existendi, + neque ullam habent intermediam graduum füccesfionem: femper enim immenfo inter fe distant intervallo: neque ideo adverfus Platonis ratiocinium excitari posfunt. "Teneamus igitur, quod voluit Plato, omnem yéiveem fi fiat, ne- cesfario fieri ex illa conditione quae contraria exis- tit praefenti in quam tranfit res. Sic, cum re vera fit conditio quaedam quam mortem vocamus , et alia huic contraria vita, lex, de qua agimus, applicanda erit quotiescunque hominem in mortis vel vitae conditionem tranfire videamus. Probabi- lior quoque fit haec Platonis fententia, fi quidem in mentem revocemus, qualem judicaverit ille vi- tae et mortis ftatum. ^ Est enim vita conjunc- tio corporis et animi, mors vero eorum disfo-: lutio: nascitur itaque homo et vivere (vul- gari fenfu) incipit, quam primum animus corpori injungatur , moritur vero fi feparatio obtineat. Quocirca animus in generationibus hisce non mu- tatur, fed modo cum corpore, modo fine eo exis- tere pergit. Tum etiam notandum , ideam mortis minime fecum conjunctam habere zsteri;us ideam, fed unice defignare qualemcunque conditionem op-- pofitam ei quod nos viyere vocamus, Statuit ita- que noster inutuam esfe generationem a vita in mortem, et contra: et vero naturae necesfitate LITERARIA. 57 mortuos in vitam redire, neque igitur existentiae terminum habere. L. Grandia aufus est Plato, verum haec mecesfitas unde potisfimum colligi- tur ? | i : | M. Ex eo, mi bone, quod contemnendum non videtur, quia ceteroquin brevi omne genus vitae particeps extingueretur. Nifi enim haec es- fet naturae vis, ut mutuae esfent hae generatio- pa nes, fed mortua omnia morte aeterna oppresfa ja- ` cerent, brevi nusquam vivum quidquam foret fu- perftes, ipfaque tandem effoeta matura graviore quam Endymion fomno, laetali illo, opprimeretur. Sic quod priori argumentationis parte legitime fuit disputatum , in posteriore magna probabilitate com- mendatur. L. Itaque jam integra Platonis fenten- tia perlustrata, dispicere licebit, utrum fidem fa» ciat plenam, an vero ad probationem aliquantum defiderare videatur. Vis argumenti haec est, Om- nis véyecig fit d contrario in contrarium, transitus in yitam atque mortem funt yéversig: ergo et illi fiunt a contrario in contrarium, i. e. mutuis in. ter fe vicibus. Haeccine est? M. Est fane. L. 'Tua igitur refutatione perfuafus, probe quidem teneo, incongruum fuisfe exemplum. quod tibi " Objeci, propofita eUfuyiz , ToU slyzi: Ct quà elymte Nam de eo fermo non est apud Platonem, neque igitur exinde quidquam effici potest. Sed vel fic tamen Platonis argumentatio plena non videtur. Nam primo quidem , quod ad hypothefin attinet , . mi A^ 3 27° 53. COMMENTATIO nil ea conftituitur nifi hoc unum , vévesiy fi acci dat, fieri a contrario in.contrarium, Minime ve- ro probatur necesfitàs mutuae generationis, cum profecto nulla fit ratio, ob quam. omnis- res magna v. c. debeat itidem. parva fieri :.| neque igitur ullo jure exemplis , quibus experientia quo- tidiana innumera opponit contraria, demonftrari posfit seces/ariam esfe mutuam yévec;y a morte in vitam et contra. Tum etiam fecundo, cum fine probatione admittat, mori et viyum feri esfe kiér ` GEG, €O ipfo asfumit quod probandum erat. Si- enim hanc asfumtionem concedamus , dubitandi ra- tio nulla fuperest: mam yéíyegc;g est tranfitus ab uno ftatu in alterum, cui confequens est, ut extiterit animus quocumque tandem ftatu. Pro- bandum vero erat nativitatem esfe hujusmodi yévesiv ideo potisfimum , quia cohaeret cum inti- mo fenfu et vulgari opinione immota perfuafio, animum re vera babuisfe initium existendi, ideo- que non esfe. y£ysc;; qualem fignificat Plato. Sin aue tem asfumtionem eo probaveris, quod etiam Pla- tonem voluisfe afirmas, quod nullus a re in ni- hilum transitus fieri posfit, atque ideo variae, quas in rerum natura cernimus , mutationes. atque ortus nihil aliud fint, nifi tansitus ab una in alteram conditionem , tum certe aliquam ad perfuafionem vim. habere videtur hocce argumen- tum (7). Nam nullus fupererit metus ne animus naturae, viribus dispergatur. M. Sit ita Licini: non enim LITERARIA . 59 enim magnopere habeo quod tibi opponam: ves rum omifisti extrenam argumenti partem. L, Me- mini; fed tuto praetermittenda videtur: quamvis enim vehementer esfet dolendum , fi pulcher hicce mundus in foporem mortalem conjiceretur, exhau- ftis procreandi viribus, nifi tamen aliunde, pro- bes, vanum hunc esfe metum, de animi nostri immortàlitate fecuris nobis esfe non licebit, M. Age igitur ulterius argumentum infpiciamus , quod ex ipfa animi ipfique cognatae esfentiae naturà duxit Plato: valet enim ad priorem disputationem fir- mandam. L. Placet mirifice propofitum ex ipfius animi natura quaestionem folvendi. Itaque quan- tocius pergas narrando: M. Eo parata erat haec, quam recenfuimus dis- putatio, ut inde liqueret , animum nec principium nec finem habere: quorum nifi utrumque, at prius certe fequenti argumento demonílratur, duo conftituitur, humanam disciplinam mihil aliud esfe nifi recordationem. L. Et hoc quoque praeter opinionem est effatum! M. Liceat caufam ex ipfo Phaedone defendere. Placiti hujusce veritatem jam ex eo fuspicari licet, quod unusquisque homo , mentis ufu praeditus rite interrogatus bene respondeat et probe de permultis rebus judicet, quarum tamen nullam fibi notitiam habere videbatur: quod certe fa- cere non posfet, nifi ipfius animo recondita inesfet fcientia: ftultum enim foret dictu, aliquem dice- re quod nesciate Et maxime illud apparebit, fi mas Arg. &. pe 52-74. | 6o ^COMMENTATIO mathefeos ignarum de mathematicis rebus rite in- terroges. Unde haec fcientia? Certe non est com- parata praevia inftitutione. Sed infuper hoc vi- de: quamdiu homo in cofpore verfatur, nullam cum rebus extra fe pofitis exercet, communionem, - nifi quae per fenfus externos fiat: plane inde ef- ficitur, nullam in hac vita nos acquirere nobis novam fcientiam, nifi per fenfuum ministerium :, habesne quod contradicas ? L. Liceat prius inte- gram Platonis fententiam perlustrare. M. "Vide igitur quod dicam. Animadvertimus hominem plu- rimarum rerum habere notitiam , quam per fenfus corporis acquirere non potuit : quod manifestum est fi ad ipfam idearum cognitionem attendamus. Sitexemplo ipfa ideo «egualitatis, qua abfolutum et vere aequale cogitamus. Quamvis enim aequa- litatem tribuamus omnibus corporibus, hoc tamen cuique patet , ipfam aequalitatem minime his .rebus inesfe: nam lapides , v. C, quibus modo eam tri- buimus, mox inaequales apparebunt, neque ideo in fe continent ipfam aequalitatem, quae alio tempore alia esfe nequit: igitur, quia non est in rebus quae fenfibus percipiuntur, ipfa quoque nullo fenfu percipienda est. Et tamen dubium non est, quin illam cognoscamus: quamprimum in- cepimus vifu, auditu, reliquis fenfibus quidquam percipere (8), percepta ftatim ad hanc ideam re» tulimus, et fecundum eam - dijudicavimus: fieri vero nequit, ut aliquid referamus ad rem nobis in- LETERA KLA 61 incoghitam, Idemque obtinet in reliquis ideis, Quid igitur restat, amice, quam ut dicamus, fcientiam istam hominum animis infuisfe, prius- quam in. corpora transirent ? L. , Aliquid dicere vi- dearis: fed prorfus non video, qua tandem ratione hoc Platonis placitum conveniat experientiae , quae docet, hominum vulgus; fcientiae esfe expers. Si enim verum esfet, mathematicas illas , quas mo- nes, veritates et notiones univerfales , ad. quas ju- dicando res fingulas referimus, jam ante nativitas tem notas nobis fúisfe, necesfario etiam unusquis- que earnm ‘haberet notitiam., cujus rationes redde- re posfet: hanc enim dicimus. fcientiam, Et ta- men quam pauci funt qui baec norint! M. Illud ipfum volebam. Redeamus unde digresfi fumus, ut major inde lux oriatur. : In eo verfamur Plato- nicae philofophiae placito , quod est de disciplina tanquam recordatione amisfae fcientiae. Jam nunc probatum est, hominem multa fcire ,, quae in bac fgerie humana inclufus addiscere non potuit : quae igitur -antea didicit : cum vero non unusquisque quoquo tempore fibi hujus fcientiae est confcius, neque paratam ipfius habet notitiam ,, necesfe est ut flatuamus, ipfum oblitum esfe eorum quae fci. .Vit ,, fed postmodum inftituta disquifitione eorum memoriam recuparare, L. Bene mones. Sed Mar. ce, nulla res , quam percipimus, in fe babet aliam quam fui ipfius fcientiam, Qui igitur fieri posfit, ut opé fenfum recuperemus fcientiam rerum in fene és COMMENTATIO fenfus non incidentium ? M. Dubitatio tua Socratem fon latuit: et, ni fallor, füfficienter ab eo profliga- tur. Vide enim mecum quaenam fit recordatio- nis ratio, ut inde judices ipfe. Recordatio est amisfae fcientiae recuperátio , ad quam requiritur, primuin, ut quis fciverit , deinde, ut oblitus fit ejus cue jus recordatur. Variis autem modis excitatur : oritur enim vel a fimilibus, v. c. fi quis amici imaginem pictàm intuens ipfius amici recordetur: vel a dis- fimilibus, quale obtinet fi quis lyram videns ami- ci, hujus quoque memoriam recipiat. Sed quo- cunque tandem modo fiat, tum demum locum ha- bet recordátio , fi ope vel occafione alius rei, alia in mentem redeat. Concedisne , variis his modis fieri recordationem? L. Lubens asfentior: innu- meris enim exemplis illud demonftratur. M. Ea- dem ratione nos homines occafione perceptionum , quibus res in fenfus incidentes nobis innotescunt, recordamur idearum quas in priore quadam vita five cominus five e longinquo adfpexiums. Ita, ut exemplo iterum utar, fi in corporibus aequa- litatis participibus (9), aequalitatem aliquam de- prehendamus , ope fimilium ipfius aequalis recor- damur: fin vero rei disfimilis occafione idea illa in cogitationem revertatur, fit ope disfimilium. Diximus enim recordationem vel a fimilibus vel a disfimilibus , at. femper ab alia re, quam cu- jus reminiscimur , oriri. L. Haec fufüciant ad declarandam recordationis náturam. Vérum pau- la~ LITERARKIÍA. 63 latim ab argumento recesfisfe videamur: tu igi- tur, nifi taedeat, verbo moneas quid huc usque dis- putando conftitutum fit. M. Dicta hoc modo cum nostra, de qua agimus,’ quaestione cohae- rent, Demonílrat Socrates animum, plurima- rnm rerum fcientia inftructum , quam in hac vi- ta fibi parare non potuit, quam vero recordatio- nis ope recuperat , necesfario exftitisfe , anteaquam in hanc fpeciem intraret. Sed vide , quam prae- clarus fit disquifitionis exitus. Quum enim per- vestigata disciplinae humanae ratione , agnovisfet idéa$, ipfum bonum, pulcrum, omnemque veram esfentiam eum in modum animo nostro esfe cogna- tis, ut fine iis ulla etiam fenfuum perceptio ad eum transferatur , legitime inde concludit , animum , quippe tali naturae cognatum et familiarem, una cum hac extitisfe non folum ante corporis na- tivitatem , fed et ab omni aevo, atque interi- tus in omne tempus esfe expertem. L.“ Mi- randum non est Marce, fapientem virum maluisfe cum Platone errare quam cum aliis vera fentire. Sublimis enim est fententia quam tetigisti, Sed quia communiter illud agimus ,ut vera'a falis, quantum a nobis fieri posfit, discernamus, dicam quid omni reprehenfione majus non videatur. Nam illud quidem in omnium continuo incidit oculos, nihil hic valide probatum esfe, e quo confida- mus post mortem fuperfüturum esfe animum. Li- cet enim hypothefin asfumamus, animum ex prio- " re 64 COMMENTATIO re vita idearum fcientiam attulisfe ,, non tamen: inde collgere licet eandem esfe utriusque esfentiam. Quamvis igitur antea per varia faecula exfliterit , manet tamen metus, ne tandem morte interimatur..- .Sed ipfa quoque hypothefis in judicium est vo- canda, . Si quid , video y.. omni huic disputationi tanquam bafis fubjacet placitum , notiones nostras univerfales, cum corporis fenfibus non percipian-.- tur, ob id ipfum non innotuisfe animo , dum cor- pori vivat injunctus, fed alio quodam tempore. anteriore, e quo manavit Platonis de ideis doctri- na. dE vero dicam quid mihi hac de re: videatur ,. liceat paulo plenius ex te. audire , quales proprie fint. habendae ideae illae, de quibus dudum. jam actum est. M. Bene mones, atque opportu-. nus est locus; quo de nobilisfimo illo placito dis camus. Tradam; igitur quae paucula hinc. illinc, colligere licuit. Primum omnium, firmiter tenuit. Plato, ipfam quam quaerebat veritatem pofitam non. esfe in rebus?corporeis, quae ‘variae vario. teme. pore, nullo inter fe vinculo connexae fenfibus ex, ternis percipiuntur. Unde. confequi arbitrabatur y veritatem , . Veramque esfentiam fibi aequalem. et conftantem , existere extra res fenfibus percipiendas ,. atque ipfam in fenfus. externos non incidere., Na» tura.autem illa vifu. et auditu carens, fed vere: lyras LA est in ideis five ruro; quas. merito. forte: Germanorum. voce urbilden fignificaveris z. quae vero aliquantulum hominibus innotescunt , ex "cle CEÉITERARTAO5 — d citatis, quas nos vocamus, notionibus univerfali«- bus. Exemplis rem illustrem. Ipfüm. pulcrum, quod variis corporibus tribuimus , non. est vere in hoc illove corpore: nam eandem fem quam turpi *collatam fatis pulcram. "dicimus, mox pul. criori Comparatam vilem turpémque jadicamus. Ip- füm autem pulcrum unum esfe debet: et fibi cone: ffahs: atque ideo extra zà moia fubfistit.-- Sic etiam ipfa veritas, temperantiá , ipfá omnino fcien«- tia, ipfe per fe a dqwuwopiyog discretae existunt. Imo, terrestria: "quaecunque et vifu percipienda imagines tanturà "deceptrices referuft verae hujus: esfentiae , ad cujus "exemplum funt conformata.. Sed. magis étiam Platonis" fententia 'pérfpicua fit: fi tripartitum / tenedinus Terum genus , initio Libri X. de Rep. propofitum z^ "eujus: primum continet ideas, Tà ğvra: alterum genus rés omnes quae in. hac vita fenfus afüciant, animalia dico, plantas: ópera. fabrilia , "reliqua: omnia j quae referunt ideas rum imagines :* tertium ' Vero FÈ upwrikk , ad hoe rim "exemplum confecta , quorfum. pertinent pictáe: iinágines, poëtarum figmenta; reliqua. hujusmodi, flanc autem veluti menfuram tenentibus , expeditum. rii fallor erit dijudicare quales pet quo. loco ideas ha-- Duerit Plato." Scilicet quantum tabula picta distat ab. ipfa quat exprimit imagine , tantumetiam haec ima- £0 remóta est ab idea ad. cujus exemplum fuit cone; formata." Conftituunt itàque ideae veluti mundum yoy- iiy, folà mente et cogitatione percipiendum , purum -9i E ro f 66 COMMENT ATIO aethereum,, in Beuicit coeli vertice fitum, in quo. vi- vitatque regnat beatus Deus s .beatisfimo quippe verae esfentiae . fpectaculo gaudens, ... Hujus. vero mundi imaginem .. referunt. negotia humana et. fenfibilia, Plura lubens de fublimi argumento disfererem , fed ardüum est; tironi. diutius. in. altis philofophiae trac- tibus verfari:.tum etiam ad conciùnam interpre- tationem dicta fufficere' videantur, L. Mihi fal-. tem. aliquantum lucis: fubortum est. Sed abíolve. qnod..inchoasti , atque infuper trade qua. ratione hdminibus.earum rerum. notitia. fit. M. Tam pue. ra. atque. fincera est haec. de qua agimus natura , uta cofpore ejusque fenfibus neutiquam percipia- tur; atque non nifi. puro et in.fe collecto animo fui praebeat adfpectum. Animus enim ,. verae huic asfentiae. cognatus ,.fi. quidem nullis - hujns corpo-. ris impedimentis retineatur , ad beatum hoc fpec- taculuni fuapte. evolat. .Quandiu. vero corpori fit. conjunctus , ad idearum confpectum non admitti- tur. At vero, cum de. eo conftet ,. idearum nos habere notionem , adeo quidem ut fine iis nec ju- dicare nec. discernere quidquam | posfimus , tum etiam hominem, dum in hac. vita degat , alium coghitionis fontem non. habere nifi qui in fenfibus. est, necesfario inde colligit Plato, hanc ‘notitiam. fibi parasfe animum priusquam in corpus intra- ret: illudque explicat elegantisfima fabula, quae in- Phaedro occurit (10), lta vere arctisfimo ne^ xu placitum. nostrum. de recordatione et vita an- m. te- teriore , cum , reliquis Platonis. phichis cohaeret. | uw „His jam, contenti ad crifin. transeamus : : de industria Vero dictà in brevem fyllogen. contraham,- Vidit Plato ii homini. 'inesfe plurimarum , rerum nos, ttiam, quae per fenfuum. foramina i in eum inducta non est, „Asfumit Vero , aliam cognoscendi viam non esfe hifi quae per fenfus fiat : atque inde con- cludit quae de ideis et recordatione dixisti, Itane rite intellexi ? M. Probe , mi bone. L. Equidem igitur. fic opinor , egregie fane philofophum per- fpexisfe ideas five notiones univerfales, five qua- licunque. nomine defignes voovusvæ illa, et habere in fe cdziav quandam, et.fenfüum ministerio non innotuisfe homini, fed minime, inde deducen. dum, quod fine probatione asfumit Plato >» ideo haec omnia tanquam rýrovg extra hominem exfta- re; multo etiam minus inde necesfitas quaedam vitae anterioris efficienda , est. Probandum ` enim fuisfet optimo: viro, non aliud, animo inesfe boy an yoy, internum illud,. quodque fuae naturae vi fe- cundum. certas leges producat notiones illas , fen- fibus non percipiendas, Quod cum ita fit, merito dicamus , omne placitum de ideis. atque recorda- tione innixum esfe hypothefi nec probatae nec pro- bandae. Contrarium enim abunde docuisfe viden- tur ii philofophi , qui in ipfo animo idearum fon- tem exquifiverunt : atque ideo vanam esfe immor- ‘talitatis fpem, tali fundamento fuperftructam. —— M. Videris mihi, Cebetis inftar, xagregóaros p tW s qj d ^. col ENT Ao 191564 lon cito Bl. eirge. eio 133 "£26 Tò P ACEIU) fele. ady 0L pog: D Ded Video quo pactó ; FRAMS €) iiiar? 2 hanc ‘Platonis doctrinam tuear, prol abi iliter. vë 1 4D O1 iey i rum AAT. est paroemium ; » amicus Plato — ^ sOÍL. fil Pr I Tm TISIBUIBAEC SISSII dug 1011 oic jiblV L. Age o bone, pergas hoc animo, quae per popon PUS MI BETTE TOT MINIS M. MIBI unt, mecum communicare ar| ümentá, Pervé-. SC ad quint OS KIRIS 189 HOn nimus ad .quintüm argumeñtum , cujus. Téxum cum * 11023 zr Up15 Id IRUD T., praece denti us, fcriptis: expolui,, Ai Ait e nim Socrá- Zii Ü ' 19 elspi Tu SUD iibi» tes p. com munem e es fe homingm, metu „ De animus D J nh LH OG LIT . mortu corpore una, dispargatut | et "ventis "quafi nnt i( Qt yg "et diletur uafi. "mors non "Tolum' Corporis , fd e animi -esfet disfolutio, Quibus , n fuccurrere, Bi 91204 mus, "videntlum erit, quid fit distolutio , tum eram rit T TI Ir [fi cujus, ‘naturae, tit animus, "ut. inde [^ conclufió. Qi: Jol J Agi n OR is Olütio. nibil mud est, nifi j partium, "quibus res OSDI RUH 1144437 compófía ità ést, isj isjunctio ; Tolvi igitur nequit’ TeS, n Ie 95r fi «n [tto ii UHI quae partibus. non conflat. War rii Tu L. Hoc Certe omni Teprelienfione es est majus, M. Si jam, asfumamüs » duplex esfe rerum genus, com; EF L3 qn E naturae. . EN alia, etiam Rae con- HER venit rerum divifio: ; namque i res illae compotitae et | $i SAOI “mutabiles. fenfibus externis percipiuntur : : altera. vee Leti D kd B ,gnam fi fi implicem. et dmmutabilem dixi IXi- us , oculis non c -Duplex | igitur univer- p)JEXA AA TÉ ARHI vifibiles, D Tee um. invitis, i imi sg des: ed Boc ihasteli perdurat , illud disfolu- tio- TY o jIpIgTgEjR-A;IRE e 5 — . 6o ; tioni obnoxium est. His conftitutis videamus utri fpe- -ciei adfcribendus fit, animus,; Homo fconffar animo. t -corporer aon.est quod dubitemus, quini hog, fit, vi .fibile animus; vero; ab. homine. certe , copfpici pẹ- yit. | Si. igitur. fecundum; humanam..naturam le- iquimür , invifibilis est ideoque fimplex, 77, Veram tiam, aliunde; haee fimplex et, immutabilis animi -natura colligitur. y Convenit, enim, Cauod fupra. -igimus) et.cpgnatps.est pimus illi. esfentiae ,, auam confpectu et. mutatione. qarere Airimug n. vide enup Licini, nonne familiarem, ipfum, dicauins iis rebus, -quibus fi accesferit,,. vivit demum et;beatus jest? -Et vero , postisne, negare ngo, tendere, ompem ip- fius viram, omniaque, ftudia „pt fincerus ad ipfam Ammntabilem ,escendat verirtem ».. ejusque, contem- -platione., frugtur , ,enroribus,, fenfaum que illecebris .Yacans?, adeo ut in, veritatis, veraeque, ,esfentiae xeluti ,confortio, vivens, fa tandem, gaudeat, felicitar - Jf, ad, guam, attingencam. informatus est... Quod; haec. est. animi patura, nt gnamprimum. corporis mpedimengs; fit. folutus , viyat, in, familiaritate, et perceptione- rerum, immutabilium., qui. fieri aliter posfit, quin. ipfe femper fit idem. fibique conftans Atque. immutabilis ? L. Paulatim nebulae. diffun- ratione Plato humanum animum dixerit immutabilem. fere . numquam. deprehendi, M... Non; ita tu, Lic. fini, mitte intempestivas in pravitatem humanam -Q9 : ele~ Wo | COMMENTA T10 "elegias. Tu vero "fimplex placitüm "fic Accipe ^ $i "veram animi natüfdm intueamür, dicendum est, ip- fum vifu carentém et fimplicem esfe, et fua natu- “Ta fimilem verae esfentide , nulli mütatióni obhoxiae, L. Haec igitur misfá fünto ; pergé narrando." M. Hoc unum est addendum. Cum dhitius eórpori imperet, corpus. Vero feriat, Tequitur , ; illum esfe divinum , hóc Vero mortale. ' Jam autem longio- rem argümentorum feriem brevi fumma contraha- - mus. Conftitüimus , dupficem esfe rerum fpeciem, quarum liaec compofitas. complectitur & :disfolu- tioni obnoxias > illi non 'compofitas Téc disfolven- das. Ad priorem retulimus nostrum corpus , . quip- pe mutabile, vifibile, mortale: ad alterum dni- mum, utpote ton vifibilem, imríutabilem atque divinum, Qüod fi aufér talem agnoscamüis ani- mum, quis tandem metuat, ne morte diffletur atque interimatur, cum ne corpus quidem mortale “ et disfolutioni obnoxium ftatim dispergatur, féd non- numquam, fi cura ipfius habeatur , per inimenfüm tempus post mortem perduret, quod accidere fo- let cadaveribus Aegyptiorum móreé exficcatis, teñ- dines vero et osfa fere non disfolvantur? Profec- to dubium non est, quin post mortem revertatur animus ad fibi fimilem naturam atque: bonum Deum, fi in fe collectus ope philofophiae ; purus a corpore fecedat! L. Confolationis plena est haec quoque dialogi pars: fed quanto magis animadver- timus, compofitam variisque hypothefibus innixam es~ LITERARIA" Sýs ësfé disputationem , tanto etiam attentius fingula erunt recolenda, Hypothefis tóthus argenti ést, "ni falor, duplex ésfe rerüm genus; "éómpófitüm et fimplex. Miírandum tamen est, “hullám ejus "probationem a Platone esfé fübjéctam. "Non etm "dicendum est, esfe genus fimplex , quia est aliquod "compofitum: quoniam non omnis thefis habet fui contrarium, ^M. Si quid video, ratio quaedam "fübest Platonicae disputatióni , fi nor fira et in- - dubitata , at certe probabilis et ex natüraé legibus defumta. Manifestum - est Platoneni: deducefé Thánc distinctionem exinde, quod quaedam rés fint iu- tabiles fua natura, aliae vero immutübilés, Vidêa- mus autem, quid proprie rei cujusdam fit 'mütátio. : Ut] opinor, quod et ipfe voluisfe vidétur; ést illa partium, quibus res quaedanmi cońfistat j' disfóliitio - atque transpofitio : licét enim rem "alteri adjungàs, "vel de loco eam moveis, mifi tamen fubftantiàm tfanspofitis pártibus innoves, neque éan mutàbis, "meque aliam ex alia facies. Quod fi wérüm est, ‘age, aliud mecum óbferva.' Duas miihi-'vidéor "invenisfe normas univeríiles; primo , éo ut fes ^posfit mutari, requiritur ut partibus conftet : fe- cundo, fi res partibus conftat, fieri potest ut mu- tetur: nami pártes femper disfolvi poósfünt: "quod enim ita cum aliqua re cohaeret, üt nec' re, nec "cogitatione ab ea disjungi posfit, pártém non" cón- "füituit, fed est ünum cum re ipfa. Si igitur ad- "fit esfentia, quae mutari nullo modo posfit; ñe- e 22 ces- .72 COMMENTATIO cesfe est. partibus. non conftet , ideoque. fit. fimplex. Agnoscimus autem in: Deo, in ipfo pulcro , vero , „bono, naturam immutabilem: est igitur. re.: vera .fimplex: quaedam natura. Li Forte aliquid dicis; - „fateor enim vehementer me . asfentire. Platonis. placi- : to, qua ftatuit , esfe. naturam .quandam. fimplicem et non. disfolvendam,, etiamfi. impar fim. .dijudicandae „argumenti efficaciae :;adverfam certe materialistarum opinionem egregie recentiores philofophi -.profligas- fe videntur, . Sed quidquid fit de. bac. distinctione rerum in fimplices et compofitas, modus quo. haec . animi > fimplicitas demon(tratur , .probandus;;non est." Primum enim nosti..de ideis quid fentiam: quae fi. non. existant, corruit. certe argumentum , | cujus vis ex animi cum. idels, cognatione petitur; .tum etiam. hoc vide, .. Nifi. me lateat. primum ar- gumentum hoc est: ideae invifibiles funt fimpli- ces: animus est hominibus invifibilis , ergo quo- que est fimplex. Quafi hic. applicandum. esfet axioma mathematicum , duas res, quae funt aequales tertiae cuidam, etiam inter fe. esfe aequales... At vero, fi rite fibi conflare. voluisfet Plato.; primum ipfi.. fuisfet. probandum (quod facile factu nomar- ^. bitror) omne. quod invifibile .est,. ideo quoque. ;.esfe fimplex. : Dein fuisfet demon(trandum,, .ani- mum. re. vera per fe et fua. natura. esfe; invifibilem : nam. vides quam incautum.;fit, . fine ulteriore. pro- batione animum ideo invifibilem pronuntiare, quo- piam humani oculi aciem fugit... Itaque, me judi- 3 EE, orbkTpERGARUA w -&& , tantis in. forma.yitiis , laborat.;hoc, ratiorinium , ut. ftrictae; probationi; inferyire nequeat. Me Non ,habeo. quod. respondeam...,,^At. alterum, attulit ar- .Bumentum, ex;animi cum,natura. , fimplici, conye- lentia, et quafi, familiaritate .defumtum,. .Ange.ót shoc., eadem, fententia; damnan m esfe cenfes?. T. ¿Iwo mirum, in, modum me movit. Nam licet, Pla- . tonicam. .de ideis drin non. integram, Accipia- „mus „e natura tamen et ftudiis, animo, infitisgrp- ,Ble ipfius, fimplicitas. elucescit. Cum. enim. REP?" .rea et. vifu. ., percipienda,,. omnia. ps5... fe. ,BPRRIRRDE . varia, . nullo ordine cohaerentia, atque. ,Pereeptio- .Bes,nostrae externae confufae fint et discreta ,mens.yero humana haec. omnia, ad. conjunctionem , t. unitatem, revocet atque, tum, demum. fuae na- ms. fatisfecisfe videatur. fi, quantum, fieri posti prime, Ad. fimplici „eta mutationibus, mon, obnoyia -adícenderit s com. praeterea, omnis. de. fe iplo, cogi- _ tatio. ad fimpli 2 sem aft mpmgsam.. dividendam., upi- „tatem Jkheid Delgice dicitur — referatur, juste ..exinde efficere licet, fimplicem.. guoque. | esfe, „Animi nostri naturam , quae nullam fibi: metuit disfoluijone: em. sse M. Licet. invito ut. videtur, Marte. „huc , usc jue Platonem. ostrum. propugnaverim ,. et . pauculas tan- . mm.exuvias faevo tuae critices gladio eripere con- .,tigerit,. pugnam tamen . renovandam. esfe. „cenfeo , mifi vincendo. nimium fis fatigatus, I Ls Rides, Mar- Ean progedas j: modo, : . Grotiani, istius., Rer fym- naboli. oag jiofoy asas: 20r nov! M ^M. Per- D, .gqÀ 4£8-15 ug Arg. 6. D CÓMMENTATIO “M. Pertinet fequens argumentum. ad refellendam P 57-62. ' opinionem , quae, fi vera fit; nullüm inimortalità- x "t locum relinquit. ki Conteiidit™ énimi illaj animum "Hon ipfum perde existere, fed" hàrmofiae inftar "oriri 'ex justo temperamento fiümoris Pet iciatis, “ealoris et frigoris: unde fequitur, ipfum; quippe e "orporis partium ^ concentu ^quodm rtm’, “üna cum corpore nasci et perire. ^ Facili negotio ös- "tendit Plato; Socráticum Bohinen ' non deceré Kú- "jusmodi placitüm , "quód füprà expófitumi sti Nôs "autem animum convertentes jin fecundam hüjus fà- "tocinii partem ,' inguiraüius in ipiam" "iarmoniàe ' maturam , qualem propofüit noster. Harmonia hoc fibi habet | commune cum omni re compofita , s ùt “gibus” coniftituitur : neque facultatem 'aliquam ha- "bet aut vim exercet, nifi güae ` principium habeat dm pärtibus illis. Quam ob caufam nulla res” har- “monicè compofita ' imperat iis € quibus 'corífistit , "fed fequitur et obtemperat. L. Liceat orationem is interpellare : videtur enim fignificare" Platonis dis- putato, rem compofitam non posfe. efficere" nifi ' quod "fingülis partibus proprium est, quod: tamen “fon ita videtur: mam fic ne harmonia* quidem ^ cogitari .posfet. Vide enim! ' finguli" TORT" háritio- t E non continent: ` nón igitur eorum: effectus esfe'posüt Harnionia, fi quidem unaquaeque facül« “tas Tei" compofitae" jam adesfe" debüit "in fingulis partibus, M. Non. hoc certe voluit Plato. ‘Sed dis- OYARAEAAXYO?O $ "disdinifüendim est inter ipfim nóvam qualitátefii ; "e partium cónipofitione oriuüdam;"et prinéipia ve- “Jiti e elementi , ‘quie nécesfario ' Téquifuritur ^ad filiali? ova di illam qualitatem Exemplo Prd- "pofito: expeditior ‘erit dictórdtü' "intélligeritia; ^ Coti- pofitis fecüridum cerüiüh ormin variis fóiis , "ac- cedit iis Jovi idéa" harítiofiiae: Háec' Vero: existere "nequit, nifi fiigulis iili fónis infif vis, , qua 'aürem "Cérta fatione affieiànt, quae est primárium omnis darmofiae requifitum, Hanc vim fi fpéctemüs, áb "d totam hàrmóniam pendere animadvertemus, Si "enim àcuti funt foni ; acuta erit barmonià, $i gra- viter fonant illi; haec obtemperabit: ef fic in re- liquis." kiteinen autem rem expofuit "Mehdels- fohnius, qui totam hanc materiam Platonicati, imo totum Phaedonem (ut ajunt. Icti) fpecificatio- me fecit fuum. ^ L. Recte: intelligo harmoniam vim non habere nifi cujus prineipium- fit in fih- “gulis fonis, féque aliquo modo eam quidquam ati, "quod ab iis profectu non fit. Jama "Mendelsfolinio diverterites ad Plátonem recurramius. M. Idcirco harmonia mümquam fonat aliter" quiim foni quibus. conftat , nec his ullo módo 'contfaríüm. “facit. “Sed” infuper hoc animadverte, L. Quid? M. Fieri nequit ut alia “harmónia magis fit illud ipfum, harmonia, quam alia. ; L. Contrarium docere videantur mufices periti, i "qui alios fono- rum concentus plenos vocant , alios minus plenos: - alios. E COMMENTATIO lios. disfonantibus, alips confonantibus. fonis. ef- fici gigunt,.. sM; o Buimenoinfpeen: nihil.. ine HET fh, differunt, hoc, fenfu, . guod. nulli iho- rum offpncencuum, prae, reliqnis . magis . conyeniat -harmoniae „cognominatio., . ideoque, omnes , aequa- lier fint, karmonice ompofiti,., Aliudne.. cenfes? dL; Proh, ,Pudori nngatus,,fum?; moged; quor; dum. diyergimus Rai Me His; jn, antecesfum,, po- diio ad gnimum, ju, m Pluto , Animo , prg- darum, esr ut nypquam magis sut, minus, guam ,alius, fit. id. ipfum, animus: , quod, eadem, ratione. A939 in; harmonia ,tuto.. affirmamus, ; 1j ju Qupd. fi -JETRM 6st.» . pecesfe zb, Ht Mi dicamus ..ani- .Rum,barmoniam mon esfe,. vel.ur abfurda. fta- . pins». Piciny S pim. et merito; alium animum p TRIERER i: bonum : alium. infanum et pravum; alle., xirmiis e est. praeditus 3 virtus autem nascitur Qf Darmonic ica: compofitione trinm. animi. partium Marty fos et. Écilunlaes hic, Xurtutis; et. A mild ,Jam,. quaefo > quo... ,modo bacc gopyéniunt ? „Nama qui fiatuit, animum esfe e. Jui ,Roniam,, fimul. debet. admittere aliam quandam. yin " eo. ha rmoniam ,. fi. virtute. fit praeditus £ vel, dygg- cadere s di pravus fit, et. fic alia. harmonia magis , quam. alia. | harmonice estet. compofita s. alius ani- „mus alio. magis esfet animus. , á „Quod; utrumque .abfordum. esfe, vidimus, Patet j igitur, eum qui. ta- EUM animum es este. harmoniam FS fimul afirmare , ny- aiig dum " nm T È i " K -— i hi cm van Min támur. Es Jaik ex thefi ducta est. . Vidinius oiiném amie hip zi | em ih modim | ee armonia m y Hed quidquam | in'íe i aur , quod. faciat ut màgis mi: nusye harmonia fit. r Quid igur? hot HEN volebam. . E "Haec it Vera hypotliefis. $ed jam ad animum transferenda, eni ; Dic I o ‘Donet sinea YI if1 TIE nj itüit, dicitur esfe, effectus jus quae animum con témperamenti humoris er ficciratis à lors et fris- goris. T "Quo. nomine Agitur. Cum müfica hari hia “convenit E- estne plane. Tiuic "aequalis, an d vera peïs Susdem genesis Y M. Harmóhià pro prie di dic cta, mufica, est, effectus Toñorum rite cémpe- ratorum fecundum certam normam. L. gitur còn- niunt inter de tanquam ejusdem. generis pedas! nam hoc commune habent, quod utraque éxi stat justo "quodam temperamento partium fingulariuni, " is c deni Sp M: Harmonia ME b duae ‘commu liter ad certum aliquid. éfficiendui efít275 ` ig yi na ] conveniunt, ' "Hujus: generis fpecies "non tantum I graio. itt Hi uh 'i in cernitur in "E EROhía ' mufica , T fed ^ i sodes IV In: Ü i ic. e! Ege in tument. compofit to, v. Ki in "Horologiis ,in qui qui v 3i gd D1139$ š paftiuin eói concentu certus aliquis prod pr oduciti ii etii bs HIT tus, Squé vel ijt v vel Í minor "pró tijo vel mis more pini iui idem coHveüienta, et virium i- ten- 28 .COMMENTAT rio tenfi one. Nifi. enim hanc. illius. generis -. defini- tionem asfumas i non . video. . i quis. fanus. fen- fus posfit. fententiae. tribui. quam EL oppugnat Plato. M. Nondum video, Licini, quo, nomine Plato tam graviter peccaverit: plenius explices. quid velis. . k Ex illa definitione concludo, licet verum fit animum esfe harmoniam , . non tamen inde. ne- cesfario. fequi ,. ipfum nihil unquam, esfe. effec- turum ; quod, ex alia idea dijudicatum it har- monia non fit. .Sit exemplo , mola. ferro Cu- tiendo inferviens : : fi haec rite fuo munere fun- gatur, harmonice compofita est. Nonne? M. Vi- detur, ex tua definitione. L. Verum rotationibus fuis et pulíationibus ftrepitum. excitare folet, au- ribus tam. molestum , ut.uilll inagis ab harmonia mufica alienum fit, . Mola igitur nostra harmonice compofita est, et nihilominus ġvæpudoriæy- habet. Ratio vero in promtu est. Mola harmonica est, quia virium temperamento ferro cutiendo . probe infervit : fin vero ejus flrepitum ad, mufices ratio- nem et ideam referas, harmoniam non habet. Ves ra autem in mola erit QVADIA IT TI » fi fractis alis five rotis, cesfet conjunctis partium viribus effi- cere, cui efficiendo. erat compofita. Si jam exem- plum ad animum transferas , fecundum contrariae opinionis philofophos ita ftatuendum videtur : Ani- mus nascitur ex, temperamento humoris et ficci, frigoris et caloris in corpore humano: est. animus fecundum hanc opinionem. facultas cogitandi, ap- pe- oMi2REéBit o d petendi 3 rejiçiendi, nata ex hoc „temperamento: quatenus igitur. hae. P facultates re. „yera vigent et excitantur , existit etiam. harmonia animum confti-. tuens, Verum nihil. attinet. utrum | his facultati» bus. aliquid. efüiciatur , quod aliae ideae. a V. €, bo» ni vel mali. s .confonet , an vero quod. ab. ea dis-, crepet, . Prouti enim machinae in exemplo. ftrepis. tus, abhorret ab harmonia mufica, falva, tamen Áp-. fius harmonica compofitione , ita. etiam, falva Core. poris animum eflicientis harmonia, hujus. effectus, posfunt discrepare a perfectisfima. omnium , morali harmonia. Corporis enim, tamquam fubtilisfimae, machinae. harmoniam confistere vidimus in eo, ut elliciar animum cogitantem , appetentem , refpuen- tem. Licet igitur toto coelo abfim, ut inhuma- nam hanc tuear, opinionem , hoc tamen , quod me- 2 morasti. i: Platonis argumento eam non refelli exis- x timo, Sin yero. libere dicam , unde errorem natum esfe cenfeam , idem mihi quod. in priore argumento videtur DÉC fummum Platonem nimis disfe variam eorum RU OE pro vario ufü quo. adhibentur ; ; atque [eo deceptum , mathe- matice, nimis in hac Quaestione esfe verfatum (1 Ee M. Acrem te geris. Platonis adverfarium , atque in, praefenti nihil mihi restat , praeter fpem , aliumr post me ipfius caufam melius esfe acturum, Quo- „circa, fatius mihi erit alteram ostendere viam , quam ingresfus. est. ille a ut harmoniae fautoribus oc- Cure kde i 8 coMMÉNTÀATIO cütréret, Aft enim ; x qiiod Heino in ;dubliim v vocat. s aliu; práefertimi fi prudens fit. it. imperare , cor- pus "contia. Obedire i i fiedüe t hoc convenienter cor- potis ése dde cibis; veruni ae pilfini? Teati ^t Corpore : : (faepius | enim. fitienti v^ efid refi stit- "Animus": "vel" etiain aegrotanti diélnbruin liqiod" amputat: vd; quietem licet ap- petens” yfinastict defarigat." af etiam , quod Würandum est,” faepius femer ipfum "aquam di- verfüm a &liposg alloquitur; - cujus ré exempla dpüd' incültos etiam homines "occurrunt , $ atque an- tiquisfimae aetatis poauis. "Quod ideo. negligen- 1 (1! TTE dünt fon est quia nativa haec prisci. aevi vox declarare videtur , s quantum talis de animo, diver- foa Corpore; ` opinio , conveniat huifianae natufae, fam Vero, "üifi Tiominuim fim ineptisfim mus in fer- monibus ijudicandis , , cuivis Hanifestuim este [iu ihi Ò inor , Tace, ` omnià ab barinonica animi ríatu- Po harry ra Ammenfum, strepie L. Marce, miferum. esfet a fi opinionem - tam vehementer | cum intimo" hominis fenfu. Cohaerenteim , ` inftituta disquifitione Alam | deprelienderemus, ^ Sed bono fis animo, atque mecum , vide , ^ quam egregie disputata. ex prio re hyponeii illustrentur, Quamvis- enim obferva- tum. fit, fieri poste ut Tes. harmonice compofita ali quid efficiat, quod, Bh cum alia idea’ “compares, harmonia non a "firmam fimul aghovimus veri- tatem, nullam harmoniam postë quidquam efficere quod fibi ipli repugnet: five, üt ait Plato, nul- lam EN PERE AEN: | 8t hel quod partibus gati éonflicum si. dvi fetur.' Huic hypothefi convenienter, fi” ime animus conflitueretur corporis "partium. éoncentu , j fitiénté ` v. C corpore écesfe esfet , ut tota Córpo- fis harmonia , cogitatio , impetus ; fenfum: cüpi^ dítites ín idem illud. confonarent, ut partium quiz büs conftet perpesfioni obtemperarent: itaque co- Bitàtio et impetus omni opera hoc agerent ut poi tionem' pararent, donec bibendo fatures esfent Cupiditate affectae corporis pattes: et. fic in reli quis foret dicéndum , quae exempli: gratia attulisti, Plane vero Contrarium obfervamus, ita quidem ut . tota ista hařmonia pótius appellanda videatur 'con- tinus córpofis 'et animi discrepantia, Obftiriatis igitur Tarmotiiae propugnatoribus nihil restat; nifi ut^nnidscujtisqué contrariae it homine five peri pésfionis five affectionis effectticem diverfam fta- tüant ""Báritioniumctrlam : i) éub "Veluti? cóhorti "unà piieficienda ^ erit- "major" Irdfmorfiá 'cogitatiótiis S Yéné, in^ qua fenfüs- egoismi [0/7777 habitet: Tiaec fañe lepida esfet Tiominis "fabrica! M. Deje! bona Verba Licini! rifum movéas in fe tanti mö» WEND -L. Ne aegre' feras: rifum quoque amavit (Socrates. Verdy quod res” est X apta “videtur -Platônis : fententia , quam Tüériorasti j' "itqué plena xognitionis náturae - hümafaé:- quo enim acüratius -hominem , cogitandi práefertir facultatem; obfer- emus, eo? quoqué' lüculentiüs "apparebit, hanc jit F ; non L] , P (O5-rz9 í $2 COMMENTATILIO non., esfe compofitarum corporis. partium effectum y fed fimplici cuidam naturae propriam, ; diverfae. illi a corpore,et per fe fubfistenti. Haeccine. autem ad, Platonis argumentum.: dijudicandum. füfficiant ? ? M. Exhausta quidem haec: disquifitionis materia . non, - dum, est,..; Sed alia fuperest longiuscula. disputatio. > Arg. 7. P- 62-80. cui. haec veluti fundamento. est... Cum enim. hoc argumento fit probatum , animum per sea corpos ris partibus .diverfum fübfistere , jam. erit. demon- firandum,, quod, fupra tentatum erat, ipfum morti prorfus fubjectum non „esfe. Jubesne. me. igitur procedere2. L. ; Quantum. posfim. attente. auscule to. .. M. „Memoria ,. credo, tenes. postremum Plato- nis ,argumentum ,. petitum e. disquifitione. in caufam univerfalem existentiae. ;et: interitus. „Ibi. enim, in- vestigatur. caufa, ob :quam res existant tales. quas les.funt, deinde: fecundum. hanc normam efficitur. - inadi Tes intereant,. L. Memini ,. tum. etiam docti ; istius. fophistarum ratiocinii, : quo. vehemen» ter fum. delectatus, |. M.: Mittamus fophistas ; quo magis- integris viribus: ad. ipfam | Socratis. fenten- tiam, explorandam accedamus. . Brevibus -contracta eo. redit; caufa quae facit ut res aliqua „sit illud Quod, est, et hanc, .non aliam, . habeat qualita- iem, est in 'praefentia ipfius ideae. fecundum quam cognominatur. Exempla autem: haec funt: res pul- - „cra omnis, talis est. praefenti4 ipfius puleri ideae: res, vitalis. praefentia : ideae. vitae: reliqua inrnume- ra. ldeae. autem. jipfae mutari. vel. aliud ex. alio a 3 fie- LITERARIA: 83 fieri nequeunt : ipfa magnitudo parva numquam erit, neque ipfum - pulcrum. turpe. Si igitur: di- verfa idea accedat rei quaé cóntinet diverfam ideam, liaec necesfario interibit aut decedet 59 non. vero in accedefitis ideae diverfam qualitatefii tranfibit. , E. Nondum magnopere perfpicio quid voluerit Socrates. M. Apertius igitur dicere. conabor. Re- cordaris quod. fupra disputavimus ,- Platonem vē- tam.eXistentiam , certámque normam: ad. quam re- ferendae funt perceptiones : nostrae, pofuisfe in ideis, sine quibus nulla cogitatio , nullum judicium este Statuit igitur, omne nostrum de rebus ju- dicium. confistere in earüm comparatione cum. ideis quarum participes funti et vero fecundum hanc -morüam res talis qualis e$t,. dicenda est,: quia particeps. est ideae univerfalis cujus. imaginem: rés fert; Sic: menfa talis ést , «quia. fabricata est fe- cündum.ideam menfae srog 5je5; (12): ssi infu- pet pulcra sit, talis est, quia refert-cà ziy.: At- qué fimul hoc modo intelligimus , qui fieri ` possit y üt eadem res eodem tempore pulcra: v. c. et mi- nus pulcra a-nobis :dicatur.: Si reti: fingularem , coniparatione cum ipso pulcro inflituta;. pulcram judicamius , fieri potest ut mox eandem non ita -pulerami dicamus; ratione habita alius. reizo quae propius ad ipfam: pulcri ideam ` accedat. Etenim non tantum res per fe fumitas cum -ideis “tompa famus, verum etiam fi varias ;res'inter- fe compa- tamus y -fecundum andem normam -judicium < infti- ei Fa tui- $4 — COMMENTATIO tuimus: quocirca dicendum est, omne nostrum de . Xébus: judicium confistere in earum comparatione cum idea quadam fingulis communi, et inde ex: plicandas esfe varias qualitates, quae rebus ad. scribuntur. L. Jam nunc paulo melius intelligo. M.: Neque ;igitur metuendum est, ne umquam in eui incidamus errorem , üt eandem rem eodeni teüpore-fibi' contrariam 'esfe dicamus. Sic v. g. fi: Simmiai minorem dicamus Phaedone 'at -majos rénr Socrate, non eo> fignificatur Simmiam: per fe. miágnum esfe. et parvum : iina ipfa .quáe in| eo est magnitudo parva esfe nequit; neque. et parvitas.màgna unquam- erit: fed fi euni cum Phaédoné .comparamus, parvus est, quia proe pius accedit. ad. parvi ideam , atque aufugit ex ips fo magnitudinis idea, quam ei tribuimus fi So- erati-eum compareimus.. "Itaque, prouti. Arg. 2. vidimüs ofnnem. mniutationem fieri a contrario in contrarium 5-eo' fenfu ut nulla res accipiat quali- tatem "five cognominationem i, nifi "antea contra- riam habuerit y -hoc:quidem loco agnovimus: ipe fa-haec contraria , a."quibüs res cognominantur , - numquam. fieri fibi. contraria, neque in: fui in-- vicem - ftatüm - transire, fed: necesfario -accedenti fibi: contrario ‘cedere átque aufuügere, vel interire; L. Sit ita Marce! fed quorfum tendimus? M; Pla- «ide. Platonis ^legamus: vestigia. Vidimus: caufam existendi? esfe in praefentia ideae : funt autem plus rime res-quáe non tantuni: fuam contineant” fin T ed gus LITERARIA d 85 gularem , fed: et aliam generi alicui propriam: fic ignis habet fibi propriam ideam a | qua .cognomi- matur, et infuper caloris , quacum necesfario con- junctus. est: fic etiam 3, 5, 7. praeter fibi fpecialem , continent etiam univerfalem imparita- tis ideam, Tenendum autem est, hic fignifica- ri rès,” quarum fine concurfu duarum plurium- ve: idearum, nulla est existentia , prouti v. c. non est ignis, nifi.conveniant in. éandem rem. et ignis et caloris idea, Hoccine fatis explicate dic- tum? L. Sufficienter. M. Facile autem e dietis colligimus, hujusmodi res non folum non recipere in fe ideam fibi contrariam falva fua existentia ? fed et respuere omne quod fibi. cognatae ideae repugnet. | Sic ternio non recipit duadem quia cog- nata haec est ideae paritatis , quam respuit ternio-. nis idea: licet etiam 3 et 2 ut numeri fibi contrarii. non funt. Atque idem in reliquis verum est, Nam in his omnibus fpeciei idea tollitur nifi generis pariter idea adfit. L. Spinofa fit femita quam fes quimur Marce!.neque magnopere exitum confpi-: cio. M.: Et tamen ad metam accedimus. Sed. priusquam progrediamur , tutius. erit. dispicere ,. quousque procesferimus, Quo melius quaestionem , num. animus ex vita in mortem transire posfit, abfolveremus , primum investigavimus. caufam , ob. quam fingulis. rebus. fua qualitas fit tribuenda , ut inde: elucesceret ;; quemadmodum. res illae in. diverfum (tatum transire posfint, ^ Caufam agno- | i vi- $6 COMMENTATI O vimus in^ pràefentia ideae fecuridunr quai. res cóge nominatur; fullam: vero mutationem ita:;fieri posfe vidimus, ut fes accipiat fibi ^ contràriam» ideam , falva fua existentia: accedente enim ' nova eaque contraria idea, pristina evanescit vel: abit: ^nam duo contraria in eddem re eodem tempore esfe nequeunt. Sic vidimus termnionem non recipere paritàtem, neque ignem frigus, alia innumera, Quae fi vera funt , tuto affirmamus ternionem. esfe: paritatis expertem; -ġe pàriter injustum- quidvis justi esfe expers. fam autem eadem ratione de ánimo videamus. ' Animi idea fibi conjunctam liabet: vitáe ideam. Mors contraria est vitae: igi- tur animis numquam recipiet mortis accesfionemi , est igitur mortis expers ét immortalis, L. Obftue. n ad celerem hunc disputationis curfum. Sed Mar- "primum quod animadvertendum habeo est, acp non fatis fibi conftare in hoc dialogo. Licet enim 'probe distinguam prius illud argumen- tum, quo monítratum est, omnem generationem: fieri a contrario in contrarium , a nostra disputas- tione, vel fic tamen utraque. haec parum fecum - convenire arbitror. Secundo enim argumento dic- tum ést, mortuos fieri ex vivis, ideoque animum inconditione fuifse quam vocat mortem 5 prius- quam in corpus intraret: jam vero mortis expertem pronuntiat Plato. Quomodo haec conveniunt ?: M. Optime, modo rem accurate distinguas. Difariam enim Plato confideravit mortem: priori loco eam lias LITERARIA - $7 hábuit animi viventis a corpore feparatam existen- tiam; hic vero, utpote vitae contrariam, eam dixit vitae privationem. Num quid vis plura? L. Suffücit mi bone! latuerat enim varie accepta mortis vox. Sed, ut hoc mittamus, exiguum fane tiumano generi folatium" praebet quod demonflravit Plato, "animum mortem non recipere nam” nifi fallor , “hoc” longa argumentatione non indiget , animi naturam 'onfistere in cogitatione 'et- vita, *deoque ipfum, quamdiu animus fit, numquani re- cipere mortis ideam. Sed nihil eo efficitur, nifi tóc unum, animum amittere hanc fuam naturam, quam primum mors ad eum accesferit. In iisdem igitur verfamur tenebris, quibus dialogi initio era- mus eircumfufi. M M. Ne quid nimium festines Licini; idem enim probe animadvertit Plato; ; fed fine ^ut reliqua paücísfima faperióribus jungam. Si ea fit natura caloris , qui adest in igne, ut in- teritus fit expers, necesfario quam primum igni ddmoveatur frigus , calor non extinguatur , fed fòs- pes auüfugiat. Atque pariter, fi illud, quod mor- em nón recipit, fit. quoque interitus expers, ne- *esfario accedente morte incolume evadet. Quod "fi haec nolis , dicendum est, calorem et animum viventem hisce in casibus interire: nam tertium *eogitari' néqüit. Et vero fieri faepius videtur, ut «aliqua res accedente fibi contrarió pereat. Nam iya igs -accedente paritatis idea ternioni , haec re ovefa interimitur; nulla enim est "ternio , neque . Mà um- 3 — COMMENTATIO umquam existit, quam. primum. paritatem. recepee pit. Verum Agitur. cum duorum alterutrum necese fe. fit, vel ut, res accedente fibi contrario incolu- mis. evadat, vel. ut in hac perpesfione pereat , eli- gas utrum horum fit dicendum de. ipfo eo quod mortis est expers ? An non dicamus , fi quid aliud, certe Deum rerumque ideas, et omne quod mortis est expers, interitum non pati? Socraticus .certe homo, cui perfuafum est, animum ideis cognatum esfe et fimilem , dubius in. hac. electione :non, hace fitabit. Tu vero quid ais? L. Ne. quid aegre feras optime Marce! fi contendam nihi] certi hoc ipfo demonftratum. esfe. Nam , quod priore yenit loco, omnis illa de caufis existendi disputatio pen- .det.a placito de ideis , de quibus fupra . fenten- tiam protuli; quibus fi.fides habenda: non. est; una quoque corruunt placita inde derivata. - Et profecto , Plito non tam conftituisfe videtur cau- fam, quae faciat ut res quaedam per fe et re vera fit illud. ipfum quod est, quam quidem ratio- nem ob quam nos homunciones ei certas quasdam qualitates adícribamus, pro nostra humana perci- .piendi et judicandi ratione, quae certe nullam vim habet ad conftituendam ipfam rei, de qua quaeri- mus, naturam. Sic, ut hoc utar, fi dicat Plato, rem fpuleram esfe ideo quia, particeps . est. ideae pulcri,' proprie nihil aliud fignificat nifi quod nos, pro nostra percipiendi et fentiendi ratione . rem puleram judicemus {quoniam convenit: pulcri, quae in ^ '" GlLTEKAKELAoo — $9 - im nobis.est, ideae: ;proinde neutiquam eo decla. rari caufam propriam, quae faciat ut res illa hoc modo nos afliciat, utque talis fit qualis; est., Di- cendum igitur est, quoniam ideae fubjectivam tan- tum nostri judicii. formam. continent, ab iis mini- me ad ipfam rerum naturam esfe concludendum , quod tum demum- jure fieret, fi valide probatae esfent hypothefes , ideas habere objectivam realitatem , at- que. harum accesfione rerum existendi modum de- finiri; quod tamen a Platone factum. non este. Ve- rum etiam licet, quod dixi ,. concedamus , animum quamdiu talis fit mortem non recipere, non video cur ideo minus interitui fit fubjectus. Nam. nulla est idonea ratio ob ..quam existimemus , illud quod fine vita. existere nequeat, potius interitum non pati, quam aliud quidvis; unaquaeque enim. res ae- que. necesfario estillud ipfum quod est, atque ideo aeque necesfario respuit interitum , quandiu. manet illud ipfum. quod est. Eodem. vero redire vide- tur Platonis disputatio, ac fi quis affirmaret, ho- rologium , fractis ejus partibus, .existere non posfe, dein. ipfum frangi ideo non. posfe conten deret, quiz, fi quid aliud, illud certe frangi nequeat, . quod fine- partinm integritate existere non potest; cum (tamen quotidie fracta. horolo gia videre liceat. .M.."LIzre llA4rev, vereor- enim ne vires defici nt meae , . ad vindicandam fummi . viri fententiam, Le Secundum disputata igitur aeque probabile est, ut animum accedente more vii $9 COMMZENTATIO ` norte ' interimi quam fospitem et vivum ^ "aufu- gere. Sin véro aliunde probaveris , animum num- quam defiturum illud ipfum, animum, esfe, tum - demum concedendum erit, eum. nec vita, nec co- gitatione umquam privari posfe;-animus' enim non est nifi qui vivat et cogitet. -Argümentum , dúo hoc fuit probatum a Platone; fuprà recenfüimus eo joco, ubi immortalitátem nostram deducit ex ani- mi fimilitüdine cùm ideis omnique vera esfentia. Cum vero de iis'actum jam fit, dicta ad epicri- fin fufüciánt; nifi alia: fentias. M. Non fine do- Tore'atiimadverto Licini, quam idigne Platonis cai- fam“ titus fim: nam fatendum est, imparem me esfe profligandis dubitationibus- quae mullis fere ^n placitis oppofuisti ; neque etiam posfe vindi- däre quod ingeniofe ultimo hoc argumento dispu- tasfe videbatur egregius Philofophus, Si enim ócu- Jos retro convertam in campum quem fumus pe- Tagrati, paucisfima tantum confpicio loca firmiter éonfituta, quae tutum praebeant veluti "afylum infelici generi humano, Nam quia tota fere Pla- tonis disputatio pendet ab eo, num re vera ideas *erum 'ésfe dicamus, illud vero rationibus pro- bare non potuerim , hujus fundamenti cafum infe- Cütà est totius aedifici fuperítructi ruina. Neque tamen mihus mirifice placet . pulcerrimus dialo- gus. Impium enim 'esfet nifi grato "animo confi- terer, quantam exinde 'perceperim verbis non de- larandam 'voluptatem;* quamque egregie: ipfo-fir- fis AE ma“ O DITER AR IAs. 91 > mata, fit-'atque . flabilitata dulcis -fiducia ~ vitae et. felicitatis. futurae. Unde autem. explicandus videas. tar jucundus iste fenfus , quo invitum. veluti -afa ficia; Phaedonis: lectio , etiamfi; argumentorum. ef- ficaciae parum tribuamus ?..L.. Operae. pretium erit Marce, ut ex editiore; in quo jam. collocati .fu- mus loco, totui dialogum uno obtutu. pertusrre« mus: fic enim nifi me fpes decipiat, brevi manie festum erit, quid tandem de eo fit judicandum. => ]aque pars altera Phaedonis abfolvitur argumentis et ratiociniis , in quibus ponderandis fatis diu mo« ratifimus Nobilem in iis thefin. fibi probandam fumit.Plato , animum esfe immortalem; quod tum demum :demonftratum erit, fi doceatur, ipfum per. omne tempus .existere, atque.una cum existentia. fervare -fui conscientiam cogitandique yim.. Hoc. confilio. ductus , arg. I. erectam excitat fpem im- mortalitatis , tum vero arg. 2—6. agit de existen- tia animi nec finem, nec disfolutionem metuentes. et denique ostendit, arg. 7. animum ita fuperesfe ut cum existentia fimul fervet fibi propriam. vitae ideam, quae quidem non est fine opiat -et fui-confcientia. - - Admirati fumus acrem eximii viri in disputando folertiam, cum fimplicitate et elegantia conjunc- tam; verum fimul agnovimus, ideo potisfimum plurima ratiocinia fiduciam non excitare, quia plus quam fas est in iis argumenta transferentur a nostra humana percipiendi cognoscendique ratio- , ne, ġe COMMENTATIO Hé,'ad' res ipfas per fe fpectatas: et fic, quod fponte e placito de ideis ductum “ést, faepius re- rum qualitates et cognominationes quae unice ab animi nostri et cogitationis legibus pendent , tamquam per fe fubfistentes confideravit. Opus autem ^non-est ut haec fufius recolamus , ^ cum fparfim füo loco. á nobis declaráta fünts atque fatis est in univerfum obfervasfe, quam necesfa- rium accidat, ut minus probandae fint Platonis. demonftrationes ftricte dictae , quippe Paice e principio non probando. : 133 Altera pars continet fermones qui non infer- viunt ftrictae demonftrationi , quaeque exhibet: dra- maticam defcriptionem: et haec est Marce! quae tàm mirifice placuit legenti. ^ Ratio ^ vero hujus rei non recondita est. Nam primum omnium, qualiscunque tandem de argumentorum vi fen- tentia feratur , tanta certe est dicionis venus- tas, ut non facile aliud ex antiquitate fcriptum excites quod frequentius imitando exprimere ftus. duerint recentioris aevi homines docti, quo fit ut qui manu egregium librum fumferit, deponere né- queat nifi faepius relectum. Sed aliis infuper commendatur dotibus. Omnis enim Platonici So- cratis oratio fpirat honestatis, fanctaeque virtutis fenfus, qui fua fponte animum. extollunt , atque gratam humanae dignitatis confcientiam im pectore éxcitant; mentemque audientium "ubivis revocat ad generofa, quae animo innata funt, ftudia , ejusque A | prae LITERARIA. ` 9* prie corpóré^praéftantiam. ^ Quae quidem fi ple- 5üi^demonftfationis formam et vim non habeant , 4deo' tamen nescio quotnodo tenent atque perfua- 'dent! quoniam arctisfimo vinculo. cum intimo ho- minis fenfu conveniunt. Etenim , philofophià , quae ipfius animo inerat; düctus Plato, egregie fenfit quod postea probavit Kantius, hypothefin' de im- mortalitate non fatiociniis ^démónftrari y? fed tam- quam -necesfariam ^et velüti Postulata - asfutüt , Tnc! unice ob^ caüfam y quid eum" ipfa nòstri arii- mi et^füprema noralitatis lege cohaerét néx& nóf disfolvendo: et" idcirco „exata omhi in ratioci- mandp fagaeitate'; ad intimam audientium- perfuafio- nem ^*tatiqudm füpremum aliquod tribünàl; quaes: 4ioném dirimendam remittit: quód facit, ut alià taceaty, "in fine ultimi árgümenti,-: Tum vero maxime; fi^practicam ,- quae . vocatur; placitorüri fpectas: praeffantiam y parim fane ad horum "eficaz ditatem facére' videtur,» e quo tandem principio deducta fuèrinvi LL mi bone; yer est; anihi ere: | dolis. homo- in ieónflitoindi v Md plaitis á vero deflectat j -licet etiam frustra tentaverit vatiá fua placità firmo principio fülcire. ^ Ita , qualis: cunque tandem fit nostra de vi argumentorum epinio, ipfam certe firmam immortalitatis fpem eó ddhibet Plato; uÉ hominum "animos informet ad virtutem , própofita fumma“ beatitudine j'^eujus j pu- Yüs eastusque- animus post mortem fiet "particeps. vkiuiq M, 94 COMMENT/ATIO M, intelligo: quid | velis., + et: te. praeunte agnosco Socratem ex: imo. pectore disferentem ^ mirifice .ani- jnum.tenere; atque videatur inde illustrari, quare -Mendelsfohnius , fervatis colloquis omnique forma dialogi: mostri, nova. tantum. argumenta: Platonicis fubflituerit. . L. Vefa. forte animüdvertis. Marcet Sed.in. recenfendis..caufis quibus. effcitur,. ut Phaedon; tantam in legentium animos vim -exerceat una. praetermisfa. est omhium.. gravisima, Nam. fi quid ; aliud , Socratis certe , fedato:animo-et placide mortem opperientis exemplum ,.acutisfimis; pro inr mortalitate ;argumentis:.est anteponendum. . Admiie ramur; Leonidam: Regulum; ; alios: heroës pluri- mos,, qui.vero honoris ftudio patriaeque. amore accenfi , neci fe. tradiderunt: . .obftupescimus ad- fpectu martyrum s qui atrocis(imam mortem , religios nis. fervandae. gratia , -fübierunts verum. isti -vitam honori aut. religioni ;postponentes;' facro quodam furore.vel.nimia mortis contemtione fuerunt agi- tati, atque -horrore- potius: quam leni futurae bed- ritudinis..confolatione; animum: afficiunt. Socrates yero. mortalium integerrimus et fapientisfimus ,. tul- | lis. animi; affectibus commotus, fed + mentis plene compos . atque tranquillus p- cicutam: ideo. fereno vultu. hauft, quoniam. firmiter tenebat; perfyafio- . nem. vitae Reiri meditatione indefesfa : ex -ipfo animo elicuerat.;. «« «| Marcel argutiis il- lud demonftrare ;: non. posfunt,.fed fanat et. vers fnt: coelum : extollit. tam. fublime Socratis exeme plum, Hd & ^. LITERARIA. 9$ plum, Quocirca legas egregium Platonis librum, debitisque profequare honoribus philofophum tam praeclare de humano genere meritum, In pris mis vero ex nostra disputatione efficias confo- lationis plenam : veritatem , rationis quidem huma- nae acumen faepius deficere et in errores induces re, verum ipfam nostrae naturae innatam perfüua- fionem tutum praebere afylum , et veluti arcem nullis, argumentationibus, expugnandam.. „M, Sit mium . reportasfe.. videbor s;. fi valuerint. fermones ad fanandum qai. in-nobis:chabitat"-puerunr^ metiéulo: fum, atque leniendam formidabilem mortis" cogi- tationem. iit org biopt mudol i8) /0€ a cm MriooiDuT S ool 9 ! "A eigoxo mur ; EE kork . EU 57d 1 $477 * LI r3 , : TRE isi ii nidis m -—— ^A siuegD 45102409520 moS3apnp ie Bi -j a 55i -siq obmsrnon z9- m ginig gip evi * "d freTa (1872558 ^ -—7 A 61 f ' h^ fós"uü ats ^ miii t Ba k ex i t i 2 " oi 15 er d iimewvn102 , "TS »Ó p » x: ' «Y "m wo YT SEAL" Y AG DEL bi LS Mis v^ ms a "3 ox L hu —Á * ^ G 4r f t^003400 &umi£932a1T7 TEI du À "d Li ! i id: se dtia sorn imc. 9 nr gliscpos sio9rTOq Ia iĝi - f i r con »1 n I9] M (3 t »511 tuf I I p rd Li f wm’ 3M Li Sfi TO "Pa - "TT m 3 ^- E t ox lil ej I kastas. annoll go1i20uQ .;. . fartiq c 2 € 4 ks. € [I0 C 1E 4 j s Jy | "P i , ri ) M (1 E & $ à "-- f f ( iJe , I i154 j kV I151 Aida 2 T E jun M T H Í TY t , r t e € ) ! "12 FA^ I «nq HOT " "e [ ~ b C ii 1 " nte rtosremtereroti nutansnr A gyr 1 el I oino Ri tia 54 OLUIRT15UcDJ j13G Uil Aa AA - iii [vm E d à n t i E T7 e f d p i "— gH [ : ra «gm nbi; O T e - & ME t£ ` ete e 8 [ j ` E Liu Fa ii » Jiii EP JASI i ` cry est pular MISIRLI $ UTS SET] FIBRIL 44642 V ppa i ei A ida jai A4 uw 2s KA LA T MAS ib go $ T i ý Y ó A ^ 4 i | muih aslaexe "nu Là "LI2820:30; Ln! EE bi $ et T. [CT Í I1152915 WHN "d e P ka) - 4 i | - = rè u pagi i 1g (aj. "Quominus. aliquid q^ praecipuis "dus personis ^ xabnéam ; faciunt egregiàé Wyttenbàchii- ánimad- Iersiones ; quae eaedem: oiininó 'cónsulendae: Sunt de fontit LR Fe Plato multa hausit: hematii nm. Tusc. Quaest. L. ijWdebiciol igsbasinol oupas -mi e 29 (2). Diutius forte quám pro v din Hài jusce finibus, in hac utriusque loci ratione indicanda mo- ratus sum, Verum facere videbatur ad intellectum excelc sae Socraticae orationis, si quidem ostenderem , quanta argumentorum ubertate usus sit Plato in exponendo placis to, quo sublimius nullum est in practica philosophia , quodque tam egregie conyenit Christi effato : Mazxzpol oi xabupo T4] xuplíg, Ere oto Tbv Ody Üyovrui. Matthe 5: 8. : Pag. 32 . (4). Cini videamus. corpora semper mutari y nec ullo momento sibi per semp aequalia manere , affirmari posse videatur y nova semper succedere pristinis, vi animi qui principium est vitae, | Pag. 55: Sermonum. Vocem) Platonis serviyi;, Obs servandus autem est varius vocis Aóyoc usus. Pro vario enim quo adhibetur sensu, est vel ipsa ratio, tamquam facultas ratiocinandi: cui respondet gù AoyirTixóy , (cf. JO Reps = i Wm OT A E. | 97 Rep. IV. 439.) atque distinctio triumi animi facultatum, quae sunt Aóyoc» Üvpàc , êmibúpia. Vel est ipsa ratioci- natio, sive sermo , tamquam modas exserendae hujus fa- cultatis; quo sensu plerumque plurali numero occurrit; yel etiam nude, sepius. pro narratioue , usurpatur, uti in hoo; » ín. à Mos" Pag. 55 (6) jm dies facilius perspiciatur nexus; quo haec disputationis pars cum sequentibus cohaeret, verbo ejus ratio explananda videtur. Est yéyeg;g prouti vidimus Arg. 1. mutatio status quam subit aliqua res: fop% vero est amissio qualitatis quam res acceperat per yévsciy. In genes re autem 'gjzíz yevécsog, (opa , est; causa ob quam aliqua res accipiat vel amittat certam quamdam qualitatem , verbo, ob quami est id ipsum quod est, vel esse desinit, Nexus vero hic est. Cum Cebes$ urgeret, in universum ex animi natara probandam esse ejus immortalitátem , in genere primum exponit Socrates , quare singulis rebus certa attri- búta adscribantur, ut deinde pateat , num ullo modo : haec à rebus auferri possint; e qua disputatione quum firmam . sibi hypothesin effecisse videretur, ad singularia , ad ipsum animum revertitur, L4 Pag. 58 (7). Cf. M. Mendelsohn , in Phaedone , h.l. Pag. 60 (8). lilud tenendum, e Platonis sententia homi- nem ne percipere quidem posse, sine idearum praevia intui- fione , ad quam perceptiones suas redigat. Cf. J/yttenb. de imm. án, Sect. P. ad n. l Pag. 62 (9). Vid. infra , arg. 3. Pag. 66 (10). Phaedr. 246 , 247. Cl. Heusdii Init, Plat. I. p. 88 , 8g. B^ Pago 9f NOTA E. Pag. 79 (131). Cf. Fillers, Phil. de Kant, P. Y. p LE | | Pag. 83 (12). Rep. X. 2. Vitia quaedam typographica excuset D. L. propter tem- porum , literis infaustissimorum , rationem, quae prohibuit quominus debita cura ipsorum emendationi adhiberetur. ej [x t o aS r$ e