w

.-.(*

'\

LUDOVICI ANTONII

MURATORII

OPERA OMNIA.

ANTIQUITATES

I T A L I C A E

M E D 1 I A E V I,

DISSERTATIONES

t)e Moribus, Ritibus, Religione, Regimine, Magiftratibus , Legibas, Studiis Literarum , Artibus, Lingua, Militia, Nummis, Principibus, Libertate, Servitute, Foederibus, aliifque faciem & mores Italici Populi referenti» bus poft declinationem Rom, Imp. ad Annum ufque MD.

OMNIA ILLUST RANTUR ET CONF IRMANTUR

INGENTI COPIA DIPLOMATUM ET CHARTARUM ViiTERUVI,

Khhc prtmum ex Archivts Italiae depromtarum^ ADDITIS ETIAM

NUMMIS,CHR0N1C1S, ALUSQyE MONUMENTIS

NUNQ.UAM ANTEA EDITIS. A U C T O R E

LUDOVICO ANTONIO MURATORIO

SERENISSIMI DUCIS MUTINAE

BIBLIOTHECAE PRAEFECTO.

Arretino Seminario ei>- Collegio Ecclefiajiicorum Cajiilionenfi Epifcopalibus alteram hanc editionem curanttbus,

T 0 M U S N 0 N U S.

ARRETII MDCGLXXVT.

Typis MiCHAELis Bellotti Imprefs. Epifcop. fub figoo Petrarcae,

SUPERIORIBUS PERMITTENTIBUS.

D E

LITERARUM FORTUNA IN ITALIA

POST ANNUM CHRISTI MC.

ET DE ACADEMIARUM

S I V E

GYMNASIORUM

ERECTIONE.

DISSERTATIO

QUADR AGESIM AQU ARTA .

•«3

^4

DISSERTATIO

QU ADR AGESIMAQUARTA .

Uo in loco pcr Italiam fuerint Artes ac Difci- plinaeliberales ufque ad An- num Millefi- mum Centefi- mum , in pro- ximc antecedenti Differtatione vidi- mus. Res nunc pofcit, ut perfcrute- mur, quae earum fortuna fuerit Sae- «uHs fubfequentibus . Jam in Gailia, ac praefertim Lutetiae Pariliorum ja- centes antea Literae vires receperant, ea famae celebritate, ut vel ipfi I- tali illuc oroficifcerentur eruditionis caufsa . Egregium teftem dabo moris hujus Landulphum a Sanfto Paullo , cujus Hiftoriam Mediolanenfem evul- gavi Tomo V. Rer. Iralicarum. Nar- rat ille Cao. 13. fe una cum Anfel- Jno de Pufterla , & Olrico Vicedo- mino, ^ui poftea Archiepifcopalera

A

B

Cathedrani Mediolanenfem unus poft alterum confcenderunt , in Galliara perrexiffe, atque in iis Scholis ultra annum fe literis operam dcdiffe. v^n- fflmo , inquit , eie Pujierla , i& Olrho VicedoKtno Mcdiolantnft adhaeft , ^««- bus duobus dcmi &■ fotis , ut manife- Jiutn ejl , utilit & reiius fui . Cum v^»- felmo namque per annum (Zi^ dimldiunt Turoni , i^ Pari/inii in Scholis Magi- Jiri ^lfredi e^ Gulielmi , legi , & le- gendo , fcrihendo , multifque aliis modis ^nfelmo multam commoditatem dedi . Rurfus idem Cap. 17. haec habet : Suggeffcrunt Olrico Medtolanen/i Vicedo- tnino & ,Anfelmo de Puflerla cognonii- nato , ire ad praecipuum Magiflrum .//«- Jelmum de Monte Leoduni / quibus duo* bus fuit gratum fecum ducere me Lan- dulphum Presbj/terum . Et quum apud ipfum Magifirum , i^ fratrem ejus Ro- dflphum ftuderemus , nuntiatum eft &c, , A6la haec fuere ineunte Saeculo XIL.

hos

1% ANTl^JT.

hnc eft, circiter Annum Chrifti MC Vflf. Sed jam inqufat heic aliquis : Reftiiutis in Italia Scholis sc Lice- ris praeceJcnti Sseculo XI. uti lupra ftatuimus, quid rci hoc eft, quod I- taiici homipes tunc a Gallia mutua- rentur eruduionem tanto cum fuo incommodo , & p.libi quaererent , quod domi haberent? Et cur dimiffis A- cademiis, Cive Gymnafiis Italicis , Cjuae nunc Univerfitates appellantur, Pjrifienles Svholae a roftris tunc pe- tebantur ? Certe Henricus P^ntaleo de Vir. Illuftrib. German. Part. t. au£lor eft , a Caro!o M. Jko cehbtr- rhna Gyftanafta Littrarum in/iituta fitif- fe, aherum in Q.cidentaH Francia y Pa- tip.i- , alietum Papiat in Italia, quae iibetaitter dotavit ^ atque Viris doBiJji- mis 0'navit. Idem qucque affirmavit JkoBus Middendorpius de Academ. celebr. Lib. 4 Guido Pancirolius de Clar. Leg, Interpref. Bulaeus in Lib. de Parif. Univerf & noviffime An- tonius Gattus in Hiftor. Gymnafii Ti- cinenf ut alios omitt?m. Ad haec, fi fides mul'is Scriptoribus, Bcnonitrt- /e Gymnafium ufque a temporibus Theodofii IL Augufti originem fuam deduxit . Cironius vero in Lib. V. Dccretal. & Bjlaeus, Bononienfis A- cademiae inftitutionem referendam ef- fe ad Carclum M. contendunt. Con- tra Papirius Maffiinius Patavinam , Bon oufem Bononienfem , ereftam ab codem Ca.olo memoravit , fcribens iti Annal. Franc. Parifienfis , Patavi- ma^ C^ Ticinen/ts .Academiae Karclum JVfijMHW parftttem fuum apptllant . Si Academiis iftis a tanto tcmpore glo- rabatur Italia, mirum videatur, cur Parifienfes ac Turonenfes Scholae fub intium Saeculi XII. ab ItaHca gen- te» propriis contcmtis» anteferrentur . Atque hiClenus ejufraodi inferroga- tiouem diftuli , cui fuus efie locus

MEDll AEVl 16

A potcrat, & quidem jift:ore tirulo, in anreccdenLi D.ffcrtat.one . Quei cnim tantus languor Saeculo IX. 6c X. in lialia Literas invafflet , fi haec jam puiilicis ornara fuiffer Academiis? Iraque tempus eft , ut veritatem fidentiffime a fdhul s nun: libe.emus. QjoJ igitur in.Tui in Notis ad Ca- pitulare Lotharii I. Part II. Tomi I. Ker. If;.I.car pag. 151. nunc re- peto. Li'erarum quidem ftudium ia G,i!l a, & Gtrmania, immo & Ti- cini , quanto pctuit ardore animi , Carolus Mjnnus procuravit : majora etiam praeftitir Lorharius I. Augu- ftus ilHus nepos in Iral co Rcgno , excitatis S holis in quihufdam Ci- vifatihus , ad quas reliquirum pueri erudicndi confluerent . Epifi-opales Qiioque Svhoiae , & Coenobiales an- r)quis Siculis inft.turae fueruntj id- que vel in ipla Italia fofium tacilc confentire pcflTumus » Sed nihil ho- rum , Academiae feu Univerfitaris faciem unquam retulit, fi quod hi- fce nominibus nunc fignificamus , cura Scculis iis conferatur. Unus Magi- fter unam. Scholam tunc conftituebat, & humiliorum quidem plerumque Artium . Ticini unus Dungalus , E- porediae unus Epilcopus, uti ex. prae- laudata Lotharii I. Lege conftat , munere docendi publice fungebantur. 1n rcliquis Civitatibus non difpar modulus fuit. Parium ferme Schola- rum fpecimen nunc ipfa Caftella fer- vant. Ad haec ( rurfus moneo ) pu- tida nimium eft fabula , inftitutam fuifTe a Theodofio II. Bononienfeni Academiam : & quale fit Priviiegium fub ejus nomine ronfitlum , fupra ia Diirerratione XXXIV. de D-plomat, prodidi . Neque hcrcle exfpeftarunt eruditi Bononienfes, uC hanc verira- tem a me edocerenrur , quum nemo incer cos probe cordatus jam exfiftat,

^uL

17 DISSERTATIO SlJADRAGESmAQUARJAi 18

^ui ^aanquam in cditis Libris ta- A ^«^ Dominus WerKerius Lilncs L^-guM

ceac, in privatis tamen colloquiis , aut in intimis praccordiis non fatea- tur , ne a Garolo quidem Magno , rcdum a Theodofio , arceflcndam ef- fe fui Gymnafii originem . Idem de Romano , Ticinenfi , Patavino, Pi- fano , ceterifque conftantiffime pro- nuntiandum , quippe ad tempora lon- ge pofteriora nativitas Academiarum apud Italos eft contrahenda. Imnno tantam vetuftatem , ac omnium di- fciplinarum complexionem tam an- tiquam fibi tribuere ne Parifienfis quidem Academia jure poteft , vel Turonenfis , Fuldenfis , Ofnabrugen- lis, & fi qua eft alia , quae a mul- tis Seculis floreat, auc olim floruc' rit. Aliud enim eft reftituerc Lite- ras , & aperire Scholam alicujus di- fciplinae, aliud omnium Scientiarum Lycaeum efFormare. Liceat fane Scho- las eorum temporum appellarc femi- na Academiarum longe ferius infti- tutarum : fed neutiquam cum iis con- fundendus ritus ac inftitutio Saecu- lorum proxime fuccedentium . Quo autem temporc in Iralia emerferit primo Academia Scientiarum ac Ar- tium , & quae haec fuerit , nobis e- dicendum . Bononienris illa fuit , quae ot veruftate , ita & celebritate no- minis , & copia Virorum illuftrium, ceteris Italicis praeferenda eft , & quae cum ipfis exteris de antiquitate fal- tcm ccrtare aliqua ex parte poffit. Rationem enati Bononienfis Gymna- fii ne ipfi quidem Bononienfes certo Jiorunt , quod eos Hiftoria & monu- menta ad h ciunt . Ego potero , pcrfcrutabor.

Vulgatiffima funt Conradi Abba-

tis Urfpergenlis verba , ubi de Lo-

thario II. Auguflo circiter Annum

MCXXVI. loquitur:' Eijdctn ternpari-

Tom, IX.

nc rem opportuna dert- rem , qu^m breviffime

B

C

D

qut dtidum negle£ii fusrant , nec qui~ jqttam in eis jluduerat ^ ad petitionem Mathildis CoiYiitiffae fenovavit : (^r fe~ cundum quod olim a divae recordationis Imperatore Jufiiniano compilati fueiunt , paucis ferte vcrbis alicubi interpofitis , eos difiinxit. Proinde Sigonius in Li- bris de Regno Italiac haec fcripfit : Prirnus autem Bononiae Irnerius Jus Ci~ vile exponere coepit , ut Odofredus me~ mcriae prodidit , primttfque Glcffas , ut vocant, in illud fcripfit . Tum Urfper- genfis au6loritate utitur , illum ta- mcn corrigens , quod Mathildis ro- gatu Irnerium id muneris fufccpifte lcripferit , quae multo ante Loiharii Imperium c vita migrarat . Veruna nuUa caftigatione dignus eft heic Ur- fpergenfis . Ccrtum quippe reor , 7r- nerium , five Warnerium floruifl"e , ac Leges interpretatum fuifl"e Bononiae tum vivente Mathildi Comitifsa, tum multis poft ejus mortem annis. Con- lule Ottonem Morenam in Hifior. Laudenf. ad Annum MCLVIII. To- mo VI. Rer. Italicarum . Vide etiam infra in Diflertatione LIII. de infli- tutione Miiitiae , Placitum ab Henri- co IV. habitum Gubernuli in agro Mantuano , cui interfuit l-Vamerius Bononienfts Judex, ante alios honoris caufsa nominatus. Vide & alterum in Difl"ertatione XXXL de Placitis , ubi rurfus occurrit , nondum a late- re Imperatoris divifus. Hic idem ipfe Warnerius fuifle omnino diccndus , cujus apud Urfpergenfem mentio, & quem a Populo Bononienfi arbitror miflum ad Henricum Auguftum aut honoris, aut negotiorum caufsa. Ce- lebratum fuit Placirum illud t/^nno MCXVf. die VL Maji, hoc eft , pau- cos poft mortem Comiiifl^ae Mathil- dis menfes, ad cujus peiitionem pro- pterea potuit Warneriui interpretatio- B nem

/

ip Al^TlQUJT. MEDII AEVl id

nem Legum aggredi in patria fua . A, circiter eadem tempora Digcftorutn

ftudium ac ufum in Scholas pcne-

Atque haec exordia videntur Acade- miac Bononienfis, levia quidem pri- mis annis , quum in uno Juris Ci- vilis Interprete & Doftore tota pri- mum Academiae fors conftiterit, fed quam tamen fenfim majores aufus & incrementa funt fubfequuta , more in- gentium fluviorum , quorum humilis plerumque eft origo . Doftores ipfi Bononienfes in Refponfo ad Barthol- dum Nihufium , edito in cjus Anti- critico, non alium agnovere primuin Bononiae Legum Expofitorem , qu^m Irnerium . Eorum verba funt : ^i> »/ftno Ccnteftmo [^ige/imo Otlavo fupra M llefimutn , Bononiae Jurls puhlhae pro- fcffiunt exordia dedlffe , prifcorum tra- dunt memoriae. Neque fecus habet in- fcriptio pofita Irnerio in Bononienfi Gymnafio . Hoc & alii affirmarunt , quos commemorare nihil attinet, u- ti neque Trithemium , a quo Irnerii five Wernerii aefas perperam differ- tur ad tempora Henrici VI. Augu- fli , hoc eft, ufque ad Annum Chri- fti MCXCI. Quare vides , ad quae tempora haftenus collocatus fuerit tum Irnerius , tum Jurifprudentiae renoratum apud Bononjenfes ftudium . In hac & ego fententia eram , quum Praefationem fcripfi in Leges Lan- gobardicas a me editas , Parte II. Tomi I. Rer. Italic. Ibi quoque com- munem ha£ienus fententiam ample- xus fui , flatuentem , Pandeftas , fi- ve Digeftorum Libros , in Italia per aliquot ante Secula negleftos , auC deperdiros , tandem in depopulatione Amalphis Anno MCXXXVIL five ut Pagius contendit , MCXXXV. a Pi- fanis fuifle repertos , quorum anti- ^uiflimus ac venerandus Codex Pi- fas tunc adve£lus , nunc Florentiae adfervatur . Et fane hucufque tradi- Sum ^ creditum cd , tantummodo

B

D

trafle, quum antca qui Legibus Ro- manis in Italia vivebant, Codice qui- dem Juftinianeo, ejufque Novellis ae Infiitutionibus , non autem Digeftis > uterentur. Veriim D. Guido Gran- dius , Camaldulenfis Abbas , & pu- blicus in Pifano Lycaeo Mathefeos Profeflbr, vir tum ex Mathematicis, tum ex eruditione fua ubique Cla» riflimus, in Epiftola ad Cl V. Jo- fephum Averanum , Anno MDCC- XXVI. Pifis editS, & infequenti An- no cum Additamentis recusa , haec omnia in dubium revocavit, & pro fuo quidem more judiciofe atque ner- vofe . Sed & ante Grandium Dona- tus Antonius Aftenfis Anno MDCC- XXII. Neapoli Librum edidit, non- dum mihi infpe£lum , cui titulus : Dell^ ufo , e autorita della Ragion Ci- vile nelle Provincie dell^ Imperio 0:c!m dentale , in quo contendit , fals6 pro- ditum haftenus fuifle , Pandeftas o- lim Pifanos, nunc Florentinos ( li- ceat enim femel, quod aliquot prae- clari Viri fecerunt , mafculino gene- re vocabulum hoc efferre ) Pifanis ad Amalphim in praedam contigifle" fta- tuens , eorum ufum in Italia perdu- rafle ac fuifle, longe antequam Pan- dedlarum Codex Pifanus agnofcere- tur. Ad haec eximium locum in Ac- ceflionibus Roberti de Monte ad Chro- nicon Sigeberti, a Dacherio editis, animadvertit dofliflfimus Grandius , cui fi acquiefcarous, antevertenda eft uno ferme Seculo Academiae Bono- nienfis infiitutio. Ita ergo fcribit Ro- bertus ad Annum MXXXIL de Bea- to Lanfranco , poflea Cantuarienfi E- pifcopo , cujus in proxime praece- denti Diflertatione fuit mihi fermo : Lanfrancus Paplenfis &" Gamerius fo^ cius ejus , repertis apud Bononiam Lt-

gihus

11 DISSERTATIO SUADRAGESIMA^ART^:

gtbus Romanis Jufliniani Intperatoris , A operam dederunt , eas legtre & aliis ex- ut verum farear ,

pontre . Equidetn ,

dubium , ancipitemque in ifta con- troverfia me fentio , quando tantam intcr Urfpergenfem ac Robertum de Monte difcordiam intueor, «juum il- le ad Annum MCXXVI. fub Lotha- rio II. ac fi mavis ad Annum MCII. fub Comitiffa Mathilde, Irnerii , fl- ve Guarnerii , feu Warnerii aetatem ac labores ftatuat, altcr verb ad An- num MXXXII. Etfi aliquantulum ve- tuftior Robertus de Monte , qu^m Abbas Urfpergenfis , uterque tamen multis poft Lanfranci mortem annis floruit , & fcripfit , ita ut cur uni potius qu4m alteri iidem adhibeas , aut neges ? Urfpergenfis autem mul- tos e praecedencibus Hiftoricis ad tnanum habuit, dum fuam contexc- rct Hiftoriam . Praeterea Milo Cri- fpinus , Cantor Beccenfis in Vita e- jufdem Beati Lanfranci Cap. I. haec tantum fcribit : In primaeva aetate fatre orbatus , quum ei in honorem c^ dignitatem fuccedere deberet , relicli Ci- •vitate, amore difcendi , ad fludia Lite- rarum perrexit.' ubi plurimo tempore de- moralus , omni fcientiA faeculari perfeile imbutus rediit . Sl Lanfrancus in pri- tnaeva aetaie ad ftudia Literarum pro- feftus eft , & quidem amore difcendi , quci nobis a Roberto exhibetur alio- rum in ftudio Legum Magifter? Rur- fus , fi primus inter Italos repertas apud Bononiam Leges Magifter fuif- fet interpretatus, cur hanc ejus lau- dem non noviffet , non depraedicaf- fet Milo Beccenfis Monachus, atque illius aequalis? Hifce adde, ros nu- per vidiffe iVamerium Judicem Bono- nienfem ab Henrico IV. Augufto ma- gni faftum , qui procul dubio viven- te Mathilda Comitiffa floruit . At non plura ego de hujufmodi contro-

B

D

_ 2»

verfia . Quod tamen paene ccrturn reor , nequaquam ab Anno MCXXV III. cum Doftoribus Bononienfibus dedu- cenda eft origo Scholae in Civitate Bononienfi . Teftem ncmpe habeo , qui id mihi perfuadeat . Is eft Ano- nymus Au6^or Poematis Cumani, fi- ve dt Bcllo <& txcidio Urbis Comen- fis , quod inluftratum a Cl. V. Jofe- pho Maria Stampa Clerico Regulari Somafchenfi , in Tomo V. Rer. Ita- licar. evulgavi: Ibi Poeta res geftas.

eafque enim

a fc vifas defcribit • inquit

adversixs Co- in haec verba

Falfa tacebo ,

Quaequt meis oculis vidi , potiut referah$ .

Ille crgo aaa Anno MCXIX. refe- rens , Populofque recenfens a Me- diolanenfibus accitos mcnfes , verfu iii. loquitur :

DoBa fuas fecum duxit Bononia Leges ,

Scribit ille rurfus ad Annum MC- XXVII. verfu 1848. Bononienfium copias Mediolancniibus fefe adjun- xiffe:

Do&a Bononia vtnit & huc eum Lt" gibut una.

Si circiter Annum MCXXX. Co- menfis Poeta tam expreflis & gran- dibus repetitis verbis do&am appel- lat, eamque laudac uti Jurifpruden- tiae Romanae Magiftram Bononiam , hinc intelligas neceffe eft , jam lon- ge antea ibi fuiffe coeptam , ^mmo conftabilitam difciplinae Legalis Scho- lam , ejufque praerogativae famam jandiu evulgatam fuiffe per univer- fam Italiam . Non exiguo annorum fpatio opus fujt Bononienfibus, ut jure in fuis Nummis infcriberfnt BONONIA DOCET. Attamen jam circiter Annum MCXXX. eorum Ci- B 1 vitas

ANTIPUIT, MEDII AEVI

vicas do&a appellabatur . Itaque per- fpicuum puro , amovcndam effe a temporibus Lotharii II. Augufti Scho- lae Bononienfis originem , atque ae- tatem Irnerii five Wernerii , primi Legum in Bononienfi Civitatc in- tcrpreti^ , refte componi cum aetate Comitilfae Mathildis , ipfumquc e- tiam per complures Seculi Undccimi annos praeefie potuiffe Scholae apud Bononienfes , hoc eft in patria fua inflirutae.

Nam quod eft ad Pandeflas, etfi fama ante quadringentos annos apud Pilanos vigeat, pretiofum ac vetu- Riflim.um Codiccm eos compleften- fem . in direptionc Amalphiae Anno MCXXXV. a Pifanorum copiis fuif- fe repertum, ac inde Pifas adveftumj «^uippe Frater Raynerius de Gracchiis , Ordinis Praedicatorum , in fuo Poif- mate caliginofo, quod evulgavi To- mo XI. Rer. Italicarum , difertis ver- bis cj is rei mentionem fecit circiter Annum Chrifti PvICCCXL. artamen ficri etiam potuit ( quod contcndit Cl. P. Grandius) cjufmodi famam non fac folidis fundamentis nixam fuifle. Ad hacc etiamfi daremus, An- r.o MCXXXV. incidiffe in Pifanorum manus Pande£larum Codicera ( qua <ie re inter praelaudatum Abbatem Grandium & Bernardum Tanuccium tunc in Academia Pifana doftiffi- mum Juris Interpretem controvcrfia efferbuit) minime inde confequitur , ftatuendum effe atque credendum , praecedentibus Seculis Codices omnes & ufum Pandeftarum prorfus exci- diffe , itaut Pifano illi unico debea- xnus totam Digeftorum in Italia re- ftitutioncm . Quifquam aiius eorum Codex fuperfuiffe apad Italos potuit. Et revera Im^rius longe ante eum annum , ipfo Urfpergenfi tefte , Pan- de£tac Bononiae difcipulis expofueratf

24

c

D

& Gloffis ornarat. Rarifllmi autetn fafti fuerant in Italia Diocftorum Libri ; & qui ex Juris peritis dicio- res erant, totam fcrme fupellec\ilem Romanae Jurifprudentiae conftituebant in Codice Juftinianeo, Novellis, at- quc Inftitutionibus. Sed ut intelligasj vel poft declinationem Imperii Ro- msni, & ante Annum MCXXXV. quo Amalphitanus Codex repcrtus fuifle traditur , alii in Italia habe- rcnrur Pandcftarum Libri, en tibi exemplum , quo evincatur , Anno DCCm. Italicos illos , qui Legc Romana vivebanC (cujufmodi fuere Clerici, & Monachi plerique) Dige- ftorum auftoritatem adhibuifl^e in fuis controverfiis . Hinc etiam videas, Bo- nonienfes minime exfpeftafle Pifanuna Pandeftarum Codicem Amalphitanis ereptum , uti praeter tot alios Cl. V. Henricus Brencmannus in Hiftor, Pande£lar. Trajecti ad Rhenum An- no MDCCXXII. typis edita cenfuit, quo ad illuftrandos & cxplicandos Digeftorum Libros uterentur . Frag- mentum autcm , quod heic fum da- turus , pars eft Apologctici a Juri- iconfulto eorum temporum concinna- ti pro Epifcopo Arrctino contra Se- nenfem, ob celebratiffimam litem in- ter eos agitatam de Paroeciis aliquot controverfis . Membrana mutila & prin- cipio carcns , unde hoc fragmentum defcripfi, adfcrvatur in nobili Archi- vo Capituli Canonicorum Arretii j & eft apographum, quantum quidem mihi videbatur, ante fexcentos, aut feptingentos annos exaratura . Cuc ver6 Chartam fpe£lare ad Annunt Chrifti DCCLII. fidenter afTevercm , ipfe Leftor intelliget, fi Afta eju- fdem controverfiae fcrutetur , quae ia DifTertatione LXXIV. dc Farochiit congeram , ubi Stephani II. Papae Baila Anno eodem data innuit San->

15 DISSER7AT10 SUADnAGESIMAQUAHTAi t6

31 Jfmpfani Corpusy violenter a Se- nenfi Epifcopo afportatum : quod i- dem facinus hoc ipfo Libello infe- glatur anonymus Jurifconfultus , Le- ges Codicis Juflinianei , & Digt/iorum adversus Senenfem Epifcopum intor- quens . En ipfura anti^uitatis venc-

randae fruftulum parum putum , qua>. le in pergamena inveni . Nifi rot ». lia veterum Juris perirorum monu- menta edax tempus abfumfiffet , fae- pe etiam Digeftorura mentia nobia occurrerec.

Fragmentutn Libelli contra Senenfem Epifcopum pro Arretino confe- fli, ubi Digeftorum aufloritas adhibetur, Anno 752.

Jacrilegio proximum efl ,

nedum San&orum , vevum etiam quotum- libtt hominum Sepuhtorum violationem , nemtni Juris perito non efl indubitatum ^ Poteflatefque loci , fl hoc vendicare ne- glexerint , infcmia laborare , ut in Co- dicis Libro Nono , Titulo de Sepulcro •uiolato: Si quis Scpulcrum laefurus attigerit, locorum Judices , fi hoc vcndicare neglexerint, pene norai-

ne quam viginti Librarum

auri in Sepulcrorum violarores ftatu- ta pena damnari. Preterea locus ipfe in quo Sepulcrum reponitur, publi- cetur, ut in eodem Titulo. Et fi fort^ detra£lum aliquid de Sepulcro ad Domum ejus Villamque afportaffe reperiretur, Villa , five domus , aut edificium , quodcumque efto , Fifci juribus vcndicctur. Ergo Senenfls E- fifcopus non potefl pettre jura Ecclefiae non Juae , prejertim cum neglexiffet dare vindiBam , •^ eb hoc infamia laborare y cum etiam in eo , quod ratum habuit , mandaffe intelUgatur , t*t in Digeftis ra- thiabitio mandato comparatur , cum ra- ihiabitiontm ttiam in maltficiis locorum babere valet . Ergo idem jubere maltfi- cium , & rathum abere , poftquam fa- Hum efl . Satis autem habet ratum , qui in Ecclefla , cui preefl , facrilegio rem ablatam tenet . Jtem iit Otiavo Lihro Ccdicis legitur: Si quis in tanta fu-

B

D

roris pcrvencrit audacia , uC pofTeflio- nem rerum apud Fifcum , vel apud quoslibet homines conllitutarum ante eventum judicialis arbitrii violenter invaferit , dominus quidem conftitu- tus poffeflionem, quam abftulit , re- flituat poffeffori , & dominium cju- fdem rei amittat. Sin ver6 alienarum rerum poffeflionem invafit, non fo- liira ea poflidentibus reddat, veruni etiam efliraationera earundem rerum rcftituere compeliatur . Quod auten» hec Qiteflio procedere debeat , Nonus Co- dicis Liber ttflatur Tituto ad Legem Juliam de Vi publica & privata : Sl quis ad fc fundum & quodlibet a- liud afferit pertinere , ac reftitutio- nem fibi competcre poffeflionis pu- tat : inter cttera: quod fi omifsa ap- pellatione vim poflidenti intulerit, ante orania calumnie caufam cxami- nari precipimus . Liber quoque Dige- ftorum concordat , ut prius de Crimina- li difcetetur . Quando autem infcriptum habet , datam fuiffe ftntentiam , ut fa- cramenti pars ita fe tueretur ^ i^ per Senenfes reman/iffe , habetur in Quarto Libro Codicis , Titulo de rebur creditis gtneraliter de omnibus furamentis , intef cettra : Si Judex appcllationis praefi- dens bene eidera illatum jus juran- dum a parte ante recufatum pronun- ciavcrit, res fecundtim quod judica- ta efl , perraanebir .

Ai

57

Ad eadem tempora referenda efl informis Charta, cujus exemplum vi- ii in Archivo Efterifi, & qualem

AT^TIQUJT, MEDII AEVl

18

A reperi , lic^t multis lacunis & erro- ribus Librarii intermixtam, omnium oculis fubjicio.

Donatio complurium bonorum fa6la ab Eudochia SanSlimo-

uiale Monafterio Sanftae Mariae in Cofmedin, Raven-

nae fito, Anno, ut videtur , y6y.

IN nom!tie Patris & FiUt & Spiri- tus San&i. o^nno Deo propitio Pon- tificatus Domini Jobannii Jummi Ponti-

ficis & univerfatis Pape . Deo

coronato in Italia , ^^»«0 f. die Sexto- decimo Menfts ^ovembris , Indidione V. Ravennae . Exempium ex sutentico de Cartula Donationis , quam olim fecit Eudochia .AnciUa Dei Domno oineflafio Preibitero Regulae ■uenerabilis Monafie- rii Sandae Mariae in Cojmedin juris Jui in perpttuam.

In nomine Domini nojlri Jeftt Chrijli Dei & Salvatoris nojiri , Imperante .... piijpmo P. P. ./lugufto Conjlantino a Deo coronato magno Imperatore , .An-

fto Principatus ejufdem tranquil-

litatis tAnno Vigefimo Quarto y Jed d^ Leone Imperatore cjus filio .Anno Quin-

todecimo Tercio Menfts Mar-

eii , IndiBione Ravennae

C^ mtrita , ac ctiam beatijfima ventra-

hilis Regulae in Cofmedin , in

qua nune Deo protegente , & ibi Do- mine gubernante , Domnus Aneftafius Preshittr & Monacus atque Abbas fraeeffe videtur . Ego quidtm in Dei nomine Eudochia fuprafcripta Deo dica-

ta ancilla Dei donatrix veftra omni

renunciatione animae meae atque quon- dam parentum meorum praefens praefen-

tis Jalutis & donationis Jcriptu-

rarum ratio nos promovet , illa femper ccnftderare atque difponere que animarum mcritii dominus ejus crtaturam hominem

folum etiam humana conditio

in epportuno temport divinis parere man-

B datis & laudibus dtfervire . Ideo firmant fptm ^ fiduciam habtntes ^ apertan* divinis promijfionibus inaeflimabilem bea- titudinem animat meae , ac pro venia deliilorum meorum * in quantum vires exigunt , g^ Jpontanta mea voluntate nullo penitus cogente neque compelltnte ^ vtl vim infertnte y fed noftrae propriac deliberationis tif arbitrio do ^ dono ,

C cedo , trado praedi8o Monafterio

San&ae femperque Virginis Dei Genitri- cis Mariae , quae vocatur in Cofmedin , pojfidendum , idefl fundum Centu Co- lonna , qui vocatur Ronco , & fundum Viftano , qui vocatur Ttudota , d" fun- dum Luciano, qui vocatur Polito , necnon t^ fundum Cardtto.' hec omnia in in- tegrum inter affines lateribus ab

D uno latere fundum Gaxplo , tx alio la- tere fundum Gaibano, feu a tercio fun- dum latere limite , qui vocatur Sclara- no , atqut a quarto latere alio limite , qui ad Raftola , vel omnibus ad eofdtra fundos pertintntibus . Et infuptr do C^ dono in fuprafcripto ventrabili loco Mo- nafterio SanBae Mariae , quae vocatuf in Cofmedin , hoc tft fundum Mignonis inttgrum , ii^ fundum qui vocatur Quin- geri , C^ Capli^aria , feu fundum Fa- brigo , & fundum Cufleduda pertintn- tem ujque a limitem mundum. Et in- Juper dono in fuprafcripto venerabili Monafletio San&ae Mariae , quae voca- tur in Cofmedin , idtfl fundum Cafalt Pauli , qucd efi Conto , & fundum Farnuli , & fundum Molarito , Vetuc- cia , & trts umias particislares inte-

gras.

«p DISSER7AT10 5UADRAGESIMAQUARTA1 30

grai ^ q»ae fmt pofttae it* fundo ^ qut kiocatttr Caciolo : quae omnia michi ve- niunt ex fucctjftone parentotum meoruM , cum terris , vineii , campii , pratis , pa- Jcuis , filvis , faleSis , facionalibus , ar- buflis , arboribus , fnt&ifetis & infm- ffiferis , i^ cutrt cmnibus ad eafdem pertinentibus conflituta tertitorio Faven- tino , Cornelienfe , Plebe Sanili Marti- ni in Lablufi ; vel omnia ficut fuptrius leguntur , retento michi ufufru&u quin- decim dierum , quod pcffim venerabili fuprafcripto Monaflerio San&ae Mariae , quae vocatur in Cofmedin , ut Itges ce»-

jent , & eorum cottflare , quod hoc

efl per Ltgem retintre , quod efl trade- re . Poft vero tranfaSlos quindecim dies uft*fru&uatie pro prefato venefabili Mo- nafterio San&e Marie , que vocatur in Cofmedin , congregationique ejus , f«pe-

rius nominatas res in integrum ficut

Juperius legitur , mea in te decrevit vo- luntas , habeas , teneas , pcjfideas per jus vete domtniumque tuum , congrega- tionifque e/us in petpetuum pojftdendum

ad ufum & fuflentamentum defer-

vierint falario , in ibidem perma-

nendum , non vendendum , nec donandi , aut aliis largitndi , aut per commttta-

ctonem vel ingenium , ftd fem-

per falarh , in fuprafcripto vene-

rab li Monaflerio in petpctuum perma- nendum pro remedio anime mee ^ de

quondam di£lionem , €5* ad futu-

fa eterne vite effe patticipes contra quam eciam donacionem me a prefenti die ....

policeri petmanendum non per me ,

neque per aliquamcumque oppofisam per-

fonam pfocuratoris non ad

tundum Judicium , & non duplican-

dum ratione contraire , quia Le^i-

bus cautum efl , ut quod femel donatum v^l conctffum fuerit , & maxime in vt- nerabilil^us locis , nullo modo revo etur ctxntra hufus donationis t»e a piferti die Cartulam legitm , jureta vcei

B

D

dico per dlvina omnia , & per lotpttt facra fanfla Evangelia , quae corporali- ter obfculans tango , Stdeque San&a ^- pofiolica, & Imperatorum Jalutem , at- ttflaticne lonfirmo , me contra prefcri- ptam donationem mea propria & fpon- tanea voluntate optuli in fuprafcripte Monaflerio numquam effe ventura , fed perpctuis temporibus inlefam atque im- maculatam confervare & cuflodire pto-

mitto , exclufo me meofqut hinc

Legum beneficia , juris , & fafti i- gnorantia , foris, locifque, prefcri- ptione alia , Senatoque Confulto , quod de mulieribus preftitit, benefi- tio retra£landi , nec non & de Reli- giofitati abitus , & quod de Reliftis lunc pcr Legem indulta donantibus , Et hoc procurart decrevit , ut nulLm habeatis licentiam vos Juprafcriptif sA- neflafius Presbper, qir Erguminus , tui' que Juccejfores , vel Congregationes de- Jerviendum cujufqut in perpctuum in fe- pe difio Monaflerio Juerit quoquo tem- port per qualecumque ingenium prenomi- natas Jundoras cum omnibus ad eafdem Jundis pertinentibus , fiiut fuperius legi- tur , ex partt vel tx teta , neque per commutationem nequt per henfiteotico ti- tulo , neque per nullo contratlo a Jala- rio fuprajcripto Monafierio quicquid ma- joris vel minoris perfona dare aut dona- re , aut de jure Juprajctipto extraneate . Sed imperpetuum fiat pro candela e^ a- itmonia Congregationis Monafletii Jru- ges , quas fibi Deus annualiter prepara- vtrit , prout fata Jum , indulgentiam peccatorum meorum , vel requiem animat meae , Quam vero inrevocabiltm dona- tionis Cartulam , ficut fuperius legitur g abfqut ullo modo , vi , metu , & cir- cumfcriptione' ctffante , Vitalliano Tabel- lario hf/us Civitatit Ravenne noflto.... dum diBavi , i^' fubter manu propria fignum San&ae Crucis feci , ttflibufqut a mt tcgatis cbtuli fubfcribsndam , (3*

ea>i»

'51 ANTISIUIT.

tam vobls fupvafcripte Congregationi pre-

di tflii liberalttjus mancipalibus

tthgare malueritis , liheratrs tribuo & tomedo ex morc ticentiam aUegandi , de quorum oir de tjuibus cmnibus bonis fu- pra/criptis flipullo . Imperantibus Domi- vorum piiffimis ^uguflorum P. P. %Au- gvflorum Conftantir.o t/inno Qiiadrage/t- tno OBavo , Principatus ejufdem .Anno Vigefimo Q^tarto , fed (^^ Leone ejus fi-

iio ,yfnno Q^tintodecimo , die Maf-

cii , IndiBione Qttinta , Ravennc .

Signum «Jt taonus fuprafcripta Eudo- ehia donatrix nofira , veli&a quondam Bafilius pyefcns ad omnia fuprafcripta , cmn releCia efl (^ fubfcripftt .

Conflantinus Trihvnus Kumevum Le- iton huic Cartule donationis de fupra- fcriptis fundis , e^ tres uncias faBam in tAneflafio venerabilis %^bbatis , &> per eum in fuprafcripto Monafierio San- ffac Marias sn Cofmedin ab Eudochia veligiofa femina , .Ancilla Dei , fupra- Jcripta donatrix , que me prefentc fignum fan&e Cruiis fecit ^ e^ ei releffa efl ; rogatus ab eadem teflis fubfcripfi , & buic Cartute mei prefentia dc fuprafcri- pta Evangelic traditam vidi .

Ego Marinus Domeflicus bandt primi huic Cartule donationis de fuprafcriptis fundis &" tres uncias , quc fuperius ie- gitur fa8a in ointflafio venerabili %/Ib- bati ab Eudocbia ./^ncilla Dei fupra- fcripta donatrix , iZ^ hanc Cartam fu- prafcripta fanffa Evangelia traditam vidi .

Egn Tcphanns handi primi Domefli- eus de fuprajcriptis fundis & tres un- tias , fict*t Itgitur , traditam vidi .

Vitalianvs Tchcllio hujus Civitatis Ravenne Jcriptor hv.jus Cartule donatio- rtis , vt lupcrius lcgitur , pofl rcboratio- «em tfflium Uquc traditam comptevi C^ abfotvi .

*tt Jchannes flius Johannis ^egotia- Utii , httie ppginat excmptt , ut Jupcrius

MEDIl AEVl

A

31

B

D

legitur , quam vidi , ^ legere audivi » t^ pro recordatione fcribere rcgavi .

ijf Gerardus Tcberti fitius huic pagl- nc exempli , ut fuptrius lcgitur , quatn vidi i^c.

*Jt Georgius Jitius quondam Grimaldi huic paginac cxempti &c.

♦Jt Ego virb Cafariota , Impertatts v4ule Notarius faBo & fcripto figno me in hoe cxemplo fubfcripfi , quoniam ip- fttm concordarc cum vcttri exempto com- peri ,

*Jf Ego Guido Blancus y Imperialis K^ute IQotarius faSlo (jr fcripto figno meo in hoc exemplo &'c.

^ Ego ufimi^atus , Imperiatis ,Ault Notarius faBo & fcripto i^c.

i^ Ego Smeratdus , Imptriatis s/Jule Notarius , hu/us exempti fcriptor , ut in excmplo vetcri comperi , ^ cum legi , nihil addens nequc minttcns , quod Jen- tentiam vtl fenjum tnutet , nifi in com- pcfitione Literarum vet Sitabarum tatn fcripfi atque ccmptevi ,

In donatione ifla animadverteris,' Sanftimonialem Eudochiam eviftio- nem polliceri , renuntiando juris & faiii ignorantiae , praefcriptioni , (^ Se- natus Confutto , quod de Mutlcribus praefiitit &c. Nomine Senatus Confutti nihil aliud ego fignificari opinor , nifi Vellejanum, de quo titulus eft Lib. XVI. Digeftorum , 1. Et primo , Quae mea conje£tura fi vera cft , rurfus habemus, Seculo Vllf. Raven- nae ufurpatam fuiffe auftoritatem Pan- dcflarum, five DigeRorum . Nam etfi in Codice quoque Lib. IV. Titulo XXIX. Leges habeantur fpeftantes ad Senatusconfuttum Velttjanum , atta- men veri videtur fimilius , Pande£tas ipfas innui, in quibus ipfum Sena- tusconfultum refertur . Sed ne in Gallia quidem defiit unquam Dige- ftorum fivc PandcCiarum ufus, meque

in

"^j DISSERTATIO QUABRAGESIMA^UARTA:

in eam opinionem compelHc Vita Al drici Epilcopi Ccnomsnenris , edica a Baluzio Tom. ^. Mifcellaneorum . Floruit ille Seculo Chrifti Nono , imperante Ludovico Pio . Et quum conrroverfia ferveret inter ipfum An- tiftitem , & Sigifmundum Abbatem caufsi Monafterii Anifolae, inter Le- ges , quas ipfc Epifcopus pro fe lau- davit , recenfentur quinque Capitula B de ijfeBu fententiarutn , & finihtts li- tium , Pauli fententiamm Lib. V. Infra etiam mcmorantur verba Pauli Lib. L Sententiarum Tit. IX. Ivo quoque Carnotenfis Epifcopus ante Amalphi- tanam direptionem Leges quafdam e Digeftis petitas laudavit . Aliis quo- que hanc ipfam veritatem confirma-

nunc nobis in^erenda eft mentio '^ Haftenus ad Juris Ci«i!is fcientiam propagandam incubuerat Bononienfiurr» cura 3c induftria . E publica re poft aliquot annos vifum eft , excolendum quoque in Scholis proponere Jus Ca- nonicum . Scientiam profefto Cano- num Ecclefia perpetuo optavit in Sa- cerdotibus , ac praefertim in Epifco- pis , quum ad eorum normam & nno- res, & regimen Cleri , & judicia , uno verbo univerfa Ecclefiae politia , conformanda forent. Et nuUa quidena erat olim Cathedralis Ecdefia, nul- lum faltem ex infignibus Monafteriis, ubi non haberetur Colle£lio aliqua Canonum . Parum fortafle in reliquis Literis ac difcipiinis exculti eranC

runt praelaudatus P. Grandius , & C Epifcoporum & Sacerdotum praecipui J

Clarifs. V. Virginius Valfecchius Mo nachus Benediftinus , & ipfe Pifani Lycaei ornamentum in Epiflola edita de Vttaibus Pifanae Civitatis Conflitu- tionibus ; ita ut fidenter affirmare jsm quifque poflit , non exfpeftaffe Bono- nienfes, ut fupra innuimus , Pifanum Pandeftarum Codicem , Amalphiranis ereptum , ad illuftrandos Digefiiorum Libros .

Hanc er^o laudem primam fibi procuravit Bononienfis Civitas Secu- lo Undecimo, nempe Scholam Ro- mani Juris illufJrem aperire, qualem ceterae antea nunquam habuerant . An aliud quidquam difcipulis illuc ea de caufla confluentibus tunc ex- plicaretur , ex monumentorum ino- pia decernere nemo poflit. Anony- mus Poeta Novocoimenfis tan'ummo- do ob reftaurarum Lr^um ftudium , do£lam & celebrem Bononiam ao- pellat. Et hoc quidem a BTnonienfi- bus multa cum laude Siecuio Unde- cimo peraftum . Sed altero Seculo , hoc eft, Duodecimo eadem Civiras novum decus fibi procuravit, cujus Tom. IX.

D

at 11 faltem Canonum ftudium rcti- nere confueverunc: quod fane mul- tum conrulit ad fervandam illaeram ignorantiae temporibus Fidem ortho- doxam , Traditionem , ac Difcipli- nam . Ex hifce Codicibus MStis & vetuftis multi adhuc fuperfunt, & plerunque unus ab altero diverfus , quod lubinde recentiores antiquis Colleftionibus nova , aut ab aliis ne- gle£Ia adjungerent. Potifiimum ver6 invaluit Ifidori Mercatoris Sylloge > quae quamquam Ipuriis mercibus a- bundet, attamen vix edita magno in honore praefertim apud Italos fuit. Et ad hujufmodi quidem Canones colligendos , & aliquo etiam ordine donandos, ut antiquiores omittam , in Germ^nia Regino Abbas, & Bur- chardus Wormatienfis Epifcopus in- fudarunt, uti & in Ttalia Anfelmus Lucenfis Epikopus ffi tamen is rc- vera auftor eft Colh^tionis in Co- dice Romano confcriptae) & Deufde- dit Cardinalis circiter Annum M- LXXXVII. & in Gallia felicius quhoi reJiqui praeccdentes ivo Carnotenfis C Epifco-

55 ANTIQVIT,

Epilcopus circiter Annum M'^. Col- Jtftiones minorum gentium non me- moro ; & potius innuam, mihi olim infpfftum fuiffe in Ambrofiana Bi- bliorheca MStum Codicem , cujus antiquitatem ex characlerum forma mctiens ego , conjiciebam fpcftare pcffe ad Seculum XI. & fortaffis ad X. Ibi Colleftio ampla Canonum, fed fine Auftoris nomine, quales fer- me funt & reliquae . Utitur ille Colleclor Canonibus Conciliorum , auftoritate Sanflorum Patrum , De- cretalibus ab Ifidoro Mercatore con- fiftis, & Capitularibus Regum Fran- corum . Ibi duo Traftatus leguntur , alter de gravibus mortalibufque Pec- catis ac criminibus, eorumque poe- nitudine & fatisfaftione . Incipit : Quae fuHt autem gravia iZ^ tnortalia feccata &c. Alter eft de materta prin- cipalium Vttiorum , eorumque origirte . Incipit : Humani generis Creator & Conditor Dius &c. Hujus Opufculi Auftor fententias praefertim adfert Caffiani , Serapionis , aliorumque Pa- trum . Tum : In nomine Janiiae Trini- tatis incipit Liber Secundus ex Opufcu- lis vel inflitutis Catbolicoyum Patrum breviter exctrptus . Quibus modis cuncla per Cbrifti gratiam humano generi re- inittuntur peccata . Ibi leguntur Cano- ties Poenittntiales . Ibi laudatur Fru-

MEDII AEVI

A

B

3^

duofus Epifcopus , & eJi&a Sanlti jf" pollonii de Jejunio quartae & Jextae Feriae. Succedunt capita centum tre- decim e Cepitularihus Domni Karoli praeclarijjimi Imperatoris . Deinde no- tnina Rcgionum continentium intia fe Provincias centum duodecim , Italia , Gallia, .^frica , Spania^ Illyricus , Thra- cia , ^Afiay Oriens , Pontus , ^egyptus ^ Britannia . Infra habetur Cap. de qua~ tuor Synodis principalihus , Succedit brevis annotatio de rtliquis Syncdis , quam heic evulgare conftirui . Sed antea monebo, infra occurrere in eo- dem Codice Edi6lum Childeberti Re- gis cum hoc titulo: Dijcretio Cbilde- berti Regis Francorum viri inluftri , Cum nos in Dei nomen omnes Kalendis Martii &c. Plura non dcfcribo, quum edita fint Tomo I. Capitularium e- ditionis Baluzianae . Denique ibidem Sermo legebatur , cujus en prima ver- ba : Fratres Preibyteri ^ Sacerdotes Do- mini cooperatores ordinis noftri eftis &e, Deprehendi , Sermonem cfTe Leonis IV. Papae in Romana Synodo reci- tatum , quem habes Tom. VIII. pag. 35. Conciliorum editionis Labbeanae. Luce minime indignus , fortaffis e- tiam ufui erit ali;ui Catalogus Con- ciliorum quorundara , cujus nuper mentioncm feci.

Index veterum aliquot Conciliorum ProvinciaHura ante annos ^cOt fcriptus in Gcdice Biblioihecae Ambrofianae ,

PRima annotatio ,/fnquiranae Synodo, quae ante 'Nicatnam ftrtur fuiffe j Jed propter auiloritatem majorem poftpo- nuntur , in qua Patres dece^n & oSio flattterunt Canones viginti quatuor , quo- rum au&or maxime Vitalis ,Antiochenus Ep'lcopas exftttit , In qua Patrts tre- dtiitn fittuerunt Canonts quatuordecim ,

E j quorum au^^or tnaxime Vitalis SalaminuM i exftitit , Tertia Gangrenfts , quae pcfl tJicatnam legitur fuiffe , in qua Patres Jexdectm ftatuerunt Canones viginti pre- pter quajdam neceffitatts Ealtfieftices , maxirr.e contra Euftafium , qui dicebat , qucd nuhus in conjugali gradu pefttus » nec tillui fidtlis, qui non ommbus r«-

nuncia-

37 DISSERTATIO QUADR

nunciartt , qttae pojjideret , fp^n* ai A Deum haberet , '<& ruulta alia e/us ve- nenofa , quae enutnerare longum e/l . Q_iarta Sardicenfti, i» q»" Patres fexa- giiita fiataerunt Canones viginti & «- Hum , quofttt» auBof maxime O/tus Cor- duben/i' Epifcopus , (J^ l^iitcentius Ca- puatius Epifcopus , &" Januarius B:nt- ventanus , c^ Calepodius Nsapolitanus Sancfae Rontanae Ecclefiae L:gati ex- B fiiterunt . Qjinta ^itio^hena , in qua Patres triginta flituerunt Canones vi- ginti quinqve , quorum au&or maximt Enfel^tus Palefltnenfts Epifcopus ex/iiiit. Sexta Laudicen/is , in qtta Patres vi- gintiduo /iaiuerunt Canonts quinqttagin- ta oBo , quorum a:*Bor maxime Theodo- ftns Eoifcopus exfiitit . Septima Cartha- ginenfis , in qua Patres ducenti oflode- eim /iatuerunt Canones viginti tres , quo- rum a'i^or maxime .Aurelius Carthagi- tienfii Epifcopus ex/iitit . Etiam c^ San- ^us ^ tgufiinus Ipponen/is Epifcopus i» tadem Sytodo legitur fuiffe , tempoyiljHS Honorii .Augu/ii . O.Tava ^fricana fub Theoiofio minore ^ugufio , i» qua Pa- tres ducenti quatuordecim recitaverunt & firmaverunt Canones centum quinque , ^ qui per diverfa Concilia ^fricanae pro- vinciae , ttmporihus t/furelii Chartagi- nrnrts Epifcopi leguntur effe confcripta . Nona ^relatenfis , in qua Patres fexcen- ti /iatuerunt Canones , quorum .AuBores tnaxime Silve/icr Ufhis Romae Epifco- pui , ^ San&us Marinus ^felatenfts Epifcopus exfiiterunt , temporibus Con- fiantini %Augu/ii , /icut quidam affcrunt . Decima item ,A^elaten/i! , in qua Pa- tres decem & novem fiatuerunt Canones , quorum au^o' maxime Caefarius >Arela- tenfis Eoif opus txfiitit . Utdecima itsm ,A elatenfi^ in qua Palres d'cem ^ HOvem /iatuerunt Canones . Diiodecima item ^elatetfis in Vico Otetfico , in qua Patres unde:im fiatuertint Ca^ones , i^emnt a^Hot maxime SaitJIas Caefanus

AGESIMAQU iRTAl j8

,Afelatenfts Eptfcopus exfiitit . Ternadt^ cima item .AnlatenCti , in qua PairtS decem ^ novem /iatuerunt Qanones , quotum au&or tnaxime Sapardus ^rtla- tenfts Epifcopus exfiitit . Q_ta'tacie:ima ,Araaft.e»fti , in qua Patns Jetdecir» fiatuerunt Canones , quorum aulor ma- xime Hlarius Epifcopus tx/litit . Q^4in~ dadecima Epaunenfti , in qua Patres viginti ftptem fiatuerunt Canones qua- draginta , quorum auBor maxime Cae- fariui Epifcopus ex/iitit . Stxtadecima ji~ gatenfts , in qua Patres trigintaquatuot fiatuent.',t Canones , quorum %A^Sior ma~ ximt Caefarius Epifcopus exfiitit. De- cima ffptima ofitrclianenfis , in qua Pa- tres feptuagintaduo fiatuerunt Canottrs , quorum auElor maxime jiitrelianus ji't- latenfts Epifcopus ex/iiiit . Decima o&a- va item ^urelianenfis , in qua Patres triginta <&' unus /iatuerunt Canones , quorum auBor maxime Melanius Redo- ner.fts Epi/copus exfiitit. Decimanona f- tem u4urelianenfis , in qua Patres vi- ginti quinqut fiatuerunt Canones , qua- rum auBor rnaximt Sanflus xAlbinus v4ndegavenfis Epifcopus exfiitit . Vigtfi- ma v4rvernen/is , in qua Patrts quinde- cim fiatuerunt Canones , quorum audor maximt Hcnoratus Brevittnfts Epifcopttt ex/iitit . Vige/ima prima Matifcenfis , iu qua Patres viginti & unus fiatuerunt Canones , quorum auffcr maxime Pfifcas Lugdunenfts Epifcopus exfiitit . Vigeftma jecunda ittm Matifcenfts , in qua Patret fexaginta quatuor Jiatuerunt Canones , quorum au&or idem Prifcus Lugdunen- fts Epifcopus exfiitit . Vigrfima tertia Lugdunenfis , in qua Patres quatuofde- cim Jiatuerunt Canonrs , quorum auflo* maxime Phdippus Viennen/is EpiUcouS exfiitit . Vigeftma quarta item L"gdu- nenfis , in qua Patres viginti /iatutrunt Canones , quorum au lcr maxime idem Prijcus Lugdunenfii Epifcopus tyfiitit ^

C a Stqtiitsi»

39, At^TJQUJT.

Srquhur item anttotatio de D-:retali bu> sApo/iolorum . Silve/ier Papa a Pe- tr» Trigefjrnus Q_*artt4> , congregatis cum conftlio Cor.flantini ^Augufii tn U>be Ro- tnt (tucentis feptuagtnta feptem Patri- but , pofl IQxaenam Synodurn damnavit item u^frium , & ctteros Haercticos , i^ ccrtfiiiutfones plerafque Ecclefiae necejfa- rias ordinare fluduit . Siricius a Petro Quadrsgeftmus fcripfit Dtcritalia capi- t-itla quindecim , propter quafdam neceffi- tates , Emefio Tarraconenfe Epif:opo cot- fulente . Innocentius a Petro Qj^adrage- fimits Secundus fcripfit quafdam Epifio- las ad Epifcopes diverfarttm Provincia- turu , in quihus ccntintntur Capitula Decretalia quiitquaginla fex . Zofimus a Petro quadregeftKius tertius fcripfit Epi- fislam Decretalem ad Hcfiium Salonita- tittm Epifcopum fub tribus capitulis prae- notatam . Caelefiiitus a Petro quadrage- fimus quin&us fcripftt Epifiolam ad Ve- Ktriurn , t^ ceteros Gallicrum Epifco- pos , in qua contintntur Capitula vigin- tiduo . Leo a Petro quadragefimui fepti- TAUS fcripfit quafdam Epifiolas ad di- verfarum Provinciarum Epifcopos , in quibus conttnentur Capitula vigintino- 'vern . Hilarius a Petto quadragefimus etiavus praejentibus Epifcopis i^ Pre-^ shiteris quadraginta quinque , fiatuit ca- fttula Syryodica fex . Ftlix a Petro euinquagefimus , praefentibus Epifcopis €^ Pretbyteris oHoginta &" uno , capi- tula Canonum confiituit viginti feptem pro teboptt^atis i» ,/ffrica Epifcopis , Presbyteris , ^^ Diaconibtts . Celaftus a peiro quinquageftn-.us primus capitula vlginti /eptem de tnfiitutis Ecclefiafiicis , ^nofiafius a Petro quinquagiflmus fe- tundus capitula D^cretalia oiio ad .A- ttafiafium ^i-gufium p*o divtrfis Eccle- fiae cauffii . Symmacbus a Petro quin- quoge/tmus tertius , una cum Epifcopis , Preibyteris & Diaconihus centum tri gtnta quinque f ftatuit safitula Synodica

MEDIl AEVl 4a

A quinque . Item e/ufdem in Decretalt ft' cundo capitula Synodica feptem , eadcto ntieffaria , quae cum Epijcopis , Presby- teris , & Dtaconihus centum e&ogints iS- uno firmata funt . Gregorius DoBor a Petro fcptuagefin.us fextus /cripfit ca- pitula Syncdica jex cum Epijcopis vi- ginti quatuor , timporibus Mawtcii %Au- gufii . Item ejujdem capitula undeciin

B valde neceffaria , ad ^uguflir.um in Britannia , ipfo tequirente , fcrtpta . Martinus a Petro feptuagefimui ftptimus conflituit Synodum in Urbe Ronta cunt Patribus centum quinque contra Cyrum & focios ejus haereticos , dawnans eos , qui unam Naturam c^ unam Opintoner» tn Filio Dei afferebant ; quam tranfcri- hens mifit per orthcdoxos viros in 0« rienttm &■ Occidentem . Gregorius II. a Petro nonagefimus primus fcripftt Capi- tula ftptemdecim , omni Ecclefiae fer- vanda cum Patribus triginta tribus . ea- que fub anathematis vinculo alligavit .

Itaque Seculo Chrifti Duodecimo non deerant Canonum Colkftiones, quae praefto effent ad Ecclefiaftica praecipue judicia inftituenda. Atta- men nuUa haftenus erat, quae , five ordinem, five ubertatem rrateriae fpeftcs , omnibus numeris lucubrata , atque expoHta videretur . Forife ver- fabatur Bononiae circiter Annum MG- XXX. jn Alonafterio Sanflorum Fe» licis & Naboris Gratianus Monachus dcftiflimus , cx Ordine Sarfti Benc- difti , Clufii in Civitate Tulciae na- tus , qui hanc fpartam adornardam fufccpit . Ejus Decretum celebratifli- rr.um prodiifle tradifur rirciter An- num MCLI. , ac ftatim avidiflime in Gymnafio Bononienfi cxceptum fuit tanta cum laude Auftoris, ut is deinde Magifler xar' ^oxfjp ap- pellaretur. Rcpete nunc, quae fupra vidimus de Anlelmo de Puflerla, & Olrico Vicedociino, Clericis primo-

ribus

41 DISSERTATIO (^ADR/iGESIMd£^UARTA, 42

ribus Ecclefiae Mediolanenfis . Cur ad Schohs Turonenles ac Parifienfes circiter Annum MCVIIl. ii perrexe- re , quando Bononienfis Academiae in dits crefcenfis celebritas Italicam gentem li eraturae cupidam ad fe al- Jiciebat? Sed animadvertendum efl , jn Bononienfibus S.holis primis an- jiis locum fuiffe Jurilprudentiae tan- tum civili . At in Galliis Seculo Chrifti Undecimo decurrentc rcfiorue- rant liberales Difciplinae, fcd prae- eipue ingtniorum Italico'*um cura. Idoneum teftem habeo Guitmundum Monachum , qui ex Gallia in italiam proftftus , Sinftae Romanae Ecclefiae Cardinalis, & Epifcopus Averfanus creatus dicitur ab Orderico Vjtali . Fueraf ille difcipulus B. Lanfranci Ticinenfis , Cadomcnfis primum Ab- batis, tum Archiepiicopi Cantuarien- fis , dc quo in praecedenti Differta tione cgimus , ac propterea illorum , quae heic referenda cenfeo , probe confcius. Ita crgo ille Lib. primo tie VeritAte Ccrpor. ^ Sanguin. contra Berengarium . Tunc temporis ( idtfl circiter annum MXL. ) Liberales ^r- tfS intra Gallias paerte cbjoleverant , quum Berengarius errores fuos ven- ditare coepit . Subdit , illum inani cruditione fuperbientem , a Domno Lanfranco in Diatc&ica de re Jatis par- va turpiter fufjje confufum y quumque ptr ipjum Domnum Lanfrancum ■vitum atqut doBijJimum Liberales ^nes Deus t/tcalefcere atque optirne revivifccre fecif- Jet , Berengarius tkfeftum Je a dtfcipu- iii dolens vidit . Ex his irtelligis , Lsnfrancum Dialefticam calluiffe* & quamvis etiam daremus, Artem han-c, irrimo & Phyficae ac Metaphyficae rudimenta, non uti res plane novas ab Iralia per eum fuiffe in Gallias advtfta , is tamen earum difciplina- rum ftudium amplificafTe, & propa-

A gaffe apud Gallos credendus efl. Au- di Malmejburicnlem pag. 205. de eodem Lanfranco loquentem : Publi- cas Scbolas in DiahSiica profjfns ejl , ut egejtatem Monajierii Scholarum ( le- gendum puto Scholarium) libtralitatt temperaret . Enivit fama ejus in remo^ tijjimas Latinitatis plagas , eratque Bcc- cum magnum vS'' Jamojum litttraturae

B Gymnaftum. Teftis quoque cft Wil- lelmus Gemmeticenfis Lib. 6. Hiitor, Normann. Beccenfis Monafterii , &. Lanfranci Magilfri fannam b/evi per Ofhem ttrra-um penetrafje . o4:curruiit clt/ici , Di/.cum filii , non-.maujftmi Scbo~ larui» Litinitatis Mjgi/irt , Laici pa- tentes , alti nobilitate Viri . Neque tantiim Dialefticam explicuiffe cen-

C lendus Beatus Lanfrancus , utpotc qui , teftante fupra laudato Malme- sburienfe, tentriorem quidem aetatetn in Saeculaiibus ( idefl fiudiis ) detri- vit , Jed in Scripturis divinis animo k^ aevo tnaturuit . Incrementum igitur non leve ab eo quoque acceperit pu- to Theologiae fludiura in Galliis, ex quo tum ipfum, tum ejus difci-

D pulos , hoc eft Alexandrum II. Ro- manum Pontificem , Guitmundum Cardinalem , & Averfanum Epilco- pum , Ivonem Carnotenfcm Antifti- tem , aliofque Epifcopos Theologicd fcientia claruiffe patet , ac praecipue Sanflum Anfelmum Cantuarienfcm Archiepifcopum , patrii & ipfum I- talum . Certe Theologica ftudia in Gallia ac magna Britannia , poft- quam illuc profeftus eft Lanfrancus, cmerferunt , aut fplendorem prifti- num refumere coeperunr, ita ut vel tum ex Italia in GalHam proficifce- rentur, qui eruditione dii^inarum re- rum exr>61;e imbui percuperent. IIluC etiam Hildtbrandus , prflea fub vo- mine Gregorii Vlf. Papa celebratifli- rnus , adoleltens pcrrexit , for taflis

ad

43

fld audiendum Lanffancum . Paulus Bernriedcnfis , in ejus Vita edita Tomo III. Rer. Italicarum , Cap. X. haec de eo habet : Jam vet^ adole- fcentiai» ingrejft^s , profe&us efl in Fian- ciam inftantia eruciitionis . Idem quo- que fecerat Alexander II. cjjs prae- deceflbr, qui , ut fupra innui , fub eodem Lanfranco facris literis eru ditus fuit . Atque hinc intelliga.' , non immeri;6 f(.rip um fuifTe ab Al- berico Monacho Trium Fontium , in Chronico ad Anrum MLX. Phi- lojophan, idfft Sapientia*n , pervenijfe ad Galiias in diehu! illvfltium virorum L^nfranci & ^tUlvr.i . Hifce Alberi CUS jungit B.rrn^arium , ij^ Managal tium , illum Haereticum , hunc vero laudatiffi.Tiis iis duobus Italis mini- me comparar.dum .

Q'iod ergo enixius in Gallia tcm- poribus iis, qukm apud Italos, Theo- logiae & Dialtcticae opera darerur , atque ibi celebricres Msgiftri habe rentur ( ex quibus plerique difcipuli fuerant Lanfranci & Anfelmi Itali- corum ) propterea in Galliam diu confluere perrexerunt quicumque cx Icalicis ad facrorum fludiorum laudem mhiabant. Qjum ver6 circiter An- rum MCVIlf. tefte eodem Alberico de Tribus Fontibus ad Annum MC- XV. flnerent itt Ftancia apud Laudu- num nominatijftmus ille Magifier ,/fn- ftlmus , qui Gloffaturam interliniareni pri>»t*s exhihuit , iZ^ frater ejus Radul- fhi^s , (!^ ipfe Mjgifter Thiolngus d^ Catalaunenfls Epifcopus .' caufTam ha- bes , cur Anfelmus de Pufterla & Olricus Vicedominus , ambo deinde Mediolanenfcs Archiepifcopi , fupra a Landulpho de Sanfto Paullo me- morati , reliftis patriis laribus in Gal- liam fe contulerint. Et profe£\6 per reliquum Saeculum Duodecimum, &

ANTIQUIT, MEDII AEVl

44

B

C

n

per fubfequens Declmum tertium , gloriam Theolo^iae Parifienfes Scho- lae ita fibi vendicarunt, ut Lycaeunft illud ccrtatim nobiliora Italicoruna ingenia peterent erudirionis caufsa » ibique eriam ad alios docendos adhi- berentur. Qaare quum periculofae o- piniones Gilberci Porretani , Pjfia- vienfis Epifcopi , Anno MCXLVI. delatae fuiffent ad Eugenium III. Pa- pam , is Ottone Fnfingenfi tefle Lib. primo, Cap. 4(5. de Gcftis Friderici I. refpondit : Se Gallia> introire , ihi-' que dt hoc verbo , eo quod propier £,/- teratorum Virorum copiam ib:dem tha- nentium , opportuniortm txaminandi fa^ cultatem babetet , plenius vtlle cognofce- 'e. Scd quod beneficii Italiae nonrae Gallia tunc derulit , ingenti foenorc Gilliae ipfi non fero It.ilia recendit. Nam circiter Annum MCXLf. Pe- trus Lombardus, patria Novarienfis, poftea Parifienfis Epif.opus, celebreci Librum Sententiarum compofuit, cui potiffi.Tium , immo uni , locus dein- de fuit non in folo Parifienfi Gym- nafio, fed in omnibus Theologorum Scholis . Ad haec apud eofdfm Pa- rifienles tum pietate , tum dfcirina incomparabiles viri Italici Thomas Aqutnas , & Bonaventura Balneore- gienfis * effufTerc , qui Libris editis Theologiam , ac Philo^^ophiam ( re- liqua praetereo) ita illuflrarunt , ut neuter eorum noRris jim laudibus indigeat. Qjibus etiam acceffic Ae- gidius de Columna Romanus , fuis lucubrationibus ik ipfe clar-ffimus , qui non fecus , ac alii in Parifienfi Academia Philofophiam , ac Theolo- giam per plures annos fumma cum laude profcfTus eft . Denique conflat, Galliam Saeculo codcn duodecimo accepiflTe ab Italis Juris fal em Ca- nonici Libros, quum in Jurifprudea-

tiae * Legendum videtur effioruerey iewfloruete: nihil eaim fonat vox e^ujfete.

45 DISSERTA7I0 ^ADRAGESmA^ARTA: 46

tiae ftudio prae Galiis cxcellerent i A: liares cocperunt effe per ItaHam Theo-

tunc & poftea Italici viri. Utrum qne ver6 Jas reftarur Gervafms Do- robernenfis Anglicus Scriptor ex I- talia penefraffe in magnam Britan- niam . Ejus verba funt circiter An- num MCXLIX. Rtgnante H.nrho I. Ltges , lir Caufidhi in ^ngliam prin.o vocati funt , quo^um primits Mjgifter VaC4irius . Hk in Oxenfordia L'ger» do- itiit . Anglici autcm ac Normannici Scriptores concordi calculo tradunt, hunc natione Lin^obardum fuifle. 1- dem quoque de Gcrmania ducndum. Quoto autem Anno primum Bo- nonienfes in fuum Gymnafium inve xerint univerfae Philoiophiae , Theo- logiae , ac Medicinae Magiftros , i- gnorare me fateor . Per totum Sae- culum Duodecimum quidcjuid mor.u- rr^entorum ad Bonor.ienle Gymnafium fpe6tans , congerere Sigonius potuit in Hiftoriam Bononienlem , de Juri- fprudentia tantuTi ibi exculta fidem facit . Illud conrra perlpeftum ha- beo , primum G^arriir attcae , atque hu- maniorum L<tttrarvrrt Migillrum acci- tum fuiffe circiter Annum MCCVIII. Boitcorr^pagnuryi Florentinunt , ut pluri- bus oHendi Tomo VI. Rcr. Italic^r. in Praefatione ad cjus Opufculum de Obfidione Anconae. Praeterea fupra laudatus Sigonius ad Annum MCC- XIX. commemorat Honorii III. Pa- pac Hteras ad Epiftopum Bononien- fem datas , ut Thzclcgae fludium in Urbe ateret , ntque Rtligwfos aut Juri Civili , aut Pkyficae operatn dare ptrmit- teret .' quae indicare «identur, Theo- logiam quoque ac Phyficam praetcr Leges in Bononienlem Academiam jandiu aniea in migralfe . Ceterum quum Ordincs Praedicatorum , & Mi- norum , ac deindc Eremitarum Au- guftinenlium Sei ulo Tertiodecimo per «inincs fere Urbes invaluerint, fami-

logiae quoque, ac Philofophiac Scho- lae : qua de re nihil altinet erudi- tum Leftorem monere . Atque ha- ftenus ut prima, ita & unica Bo- nonia fiorentiflxmum Gymnafium in Italia fe habere gloriabatur, cetcris Civitatibus ejufmodi praerogativa ca- rentibus. Fama loci , atque infignium B Magiftrorum , quales fuere Bulgarus, Martinus Goffia AnconitaHus , Hu- go & Albericus de Porta Ravenna- te , Bononienfes , Lotharius & Joan- nes Boflrianus Cremonenfes, Hugoli- nus , Azzo, Accurfius, aliiquc ( de quibus Pancirolius in Lib. de Clar. Leg. Interpret. multa commcntatus eft ) eo proceflTit , ut ex univerfis I- taliae Urbibus adolefcentes Bononiarn confluerent, Jarifprudentiam inde do- mum reportaturi . Privilegiis ac im- munitatibus etiam non paucis illuc alliciebanrur . Odofredus , qui Anno MCCLXII. Leges in ca Urbe inter- pretabatur , Bononienfis Academiae cclebritatem hifce defcribit: Vidi ego Bononiae aetate Domini %/4^onii , quutn Scholares poterant vitare forum i» cauf- fa criminali _; (^ aderant eo tempore fertne decem rriillia Scholarium . Tanta juvenum affluentia, quorum plerifque marfupium bene turgebac , explicari non poteft , quanto emolumento Bo- nonienfium rebus fuerit , quantum- que incrementi ob eam cauffam & Civitas, & Reipublicae illius poten- tia Seculo Xlll. praeferrim coepcrit. Tunc in finitimas Urbcs eorum vi- res facpe fe exonerarunt , & nihil minus cogitabant Bononienfes , qu^ni totam Flaminiam, five Romandiolam imperio fuo adjungere. Ne ver6 qui- fquam ex Liberalium Artium pro- fefforibus illuc ad Legcs interpretan- das accitis adeo invidendam Urbls felicitatcm tninueret, facramento qui-

fque

47

^r" i

fque adigebatur , nufquam nifi Bo noniae fe Jurifprudentiae Scholam habiturum, neque auftorem unquam futurum , ut Bononienfis Schola mi- nueretur , & ubi refciret id per a-

ANTI^UIT, MEDIl AlVl

lios tentandum , fe primo quoque tempore Confulibus aut Praetori ii proditurum . Exempla proferam ejc ipfius Bononieniis Reipubiicac A.t-* chivo depromta .

Sacramenta a variis Legutn Interpretibus praeftita, quibus

conftringebantur, ne extra Bononienfe Gymnafiura

fcientiam Juris traderent, Anno 118^.

MlUeftma Ceftte/imo OSIuage/imo No- »0 , Kilindis Decembrii y Indi- ii une (^ll. Confules Bononiae , fciliat Dominus Gera^dus Rolandini , Jacohus B'r»erdi , Co-^^^jnimicus Boccaderunco , Rambenut dt .Albaro , e^ Jacobus ^l- berti de Urfo , valuntaie & confenftt to- tius Confilii promiferunt Domino Lo- therio Cremonenfi , tjuod tteque ipft , neque aliquii fucceffor eorum , cogent prae- dilum Lotberium , aliqttod facramentum facere , f>er quod r/tagis ftt diflriclus Com- muni , neque tum prohibthttnt vrl co- gtnt , regere Studium in Civitate Bo- noniae . Et tunc in contintnti juravit pratdiilus Lotherius fecandiim tenorem infrafcriptum : Ego juro Dominus Lo- therius , quod ab hoc die in anrea non regam Scholas Legum in ali- quo loco , nifi Bononiae . Nec ero in confilio, ut Studium hujus Civi- tatis minuatur. Et fi fcivero, ali- quem ipfum minuere velle , Confu- libus vel Poteftati, qui pro tempore crunt, quamcitius potero , nuntiabo, & bona fide deftruam. Confulibus , vel Foteflati , qui pro tempore erunt, bona fide confilium , & adjutorium dabo de omnibus , quae a me pe- tierjnt, & credentiam eis tenebo.

Ego Guido , Fridericf Imperatoris , & nune Coinmunis Bononiae Notarius , fuffu (^ voluntatt praediBo'um Conju- Ivm , ^ totiut Cen/itii Jcripfi,

B

D

f

Preshyter Grifftts , Ugolinus de Va» do , Henrigettus Bona^untae , Sant , & Baruncinus de Pillano , ad tegendam &" aitfcultandam hanc praefentem novant Chartam cum vcteri interfuerunt , C^ bu- jus rei tefles rogati fuerunt .

Ego Wiltietmus , facri Palatii , ^ nunc Communis Bononiae Nosariui , /e- cundum quod vidi fcriptum per manum Guidonis Notarii Communis Bononiae fcripfj G" etemplavi , nec aliquid in frath- dem addidi vel diminui , Anno Domlm ni MCXCVJlI. duodecimo Kaitndas ^a- gufii , Indidione I.

Anno irp8.

iAnno Domini . Milie/iMo Centeftmt Nona^efimo O 9avo , IndiHione I. Pri- die Katendas Noi^mbris , in Bononia , in pontiti hofpitii Domini Uberti Bo- rtoniae Poteflotis , coram Domino Ugoli- no de Gofio Judict , Petro de Roman- cio , Rodatdo Rubeo , Patmerio Caufi- dicis , <ir aliis multis , Dominus Johan- ninus Praeceptor , taBis facrofan&it Evan^etiis , juravit , quod de cetero in aliquam aliam Terram ron legeC Scientiara Legum Scholaribus , nifi in BononJa. Et quod non dabit ope- ram nec confilium nec adjurorium , J quod Scholares in aliam rivjfateni debeant rrorari, nec Studium de Bo- nonia Lfgum dcbeat diminui : (^Jf conftlium Potefiati (j^ Judicibus de Cont- mu»i , vel Re&oribus , qui pro tempore fuerint , bona fide dabit » cum alf to ^etierint .

A9

DISSERTATiO QUADRAGlSIMAQUaRTA. 50

Ego Joannes Pileti Notartut Com- munis, & Djmini Uberii Poteftatis Bo- noniae , intcrfui , & f^ripfi . Anno iipS.

yAtno Dontini . Millefitno Cente/imo Nonagefifo O.lavo^ III. Kalendas Ja- nuarii , praefenttjus tifti'jus , Domino B'an:o •uidclicet , i^ Domino Bandino Caetani fitio , Domino Lamberto quon- dam Galli , Djmino Rolando Soavis fi- lio , Dimino Ugolino Grott! filio , Do- tnino Lotherio Legum perito , Domino Rogerio de Sarturano , Domino Guidone Graffo , Mjrtlno .Ajoli , U'>erto de Bai- fto , Mar/iliotto , Guidone ^zcarifti , Hen- rtgttto de Cornaclino , Confulibus Jufli- tiae , .Alberto Girardigillae , O" Sellario Miijfario Communis Bononiae , Domi- nus Bindinus Familiaris , eodem mo- do (d^ eodem tenore juravit oblerva- re , quemadmodum Dominus Lothe- rius Da£lor Legum obfervare jura- vit , excepto quod non juravit coram Hominibus Confilii coadunati ad fonum eampanae , vel ad campanam fonatam .

Ego Williclmus , facri Palatii , & nunc Communis Boncniae Notarius , iuic facramento interfni , (j^ ut fupra legi- tur , rogatus , fcripfi .

Anno I rpp.

%Anno Domini . Milltfimo Centefimo Nonagefimo Nono , Indi&ione II. die Lu- nae XI. mcnfis O^ubris , in Bononia , in PontHi quondam Domini Bulgari , coram Domino Uberto Vicecomite Bono- niae Poteflate , Domino Rogerio e/us Ju- dice , Rayaaldo Fcrrarienfe , Linfranco , C^ Jobanne Servientibus Potefiati , Do itiinus Guillielmus de Porta Placen- tinus , ad fan&a Dn Evangrlia roypo- taliter juravit, quod in aliam Terram Scientiam Legum nnn leget Schola- rihus , nifi in Bononia de cetero . Et quod non dabic operam nec ron- fiHum nec aHj^jfprium , quod Schola- res in aliam Civitatem debeqnt mo- Tom. IX.

B

rari , nec Studium de Bononia Lc- gum debeat minui. Et confilium Po- teflati & Judicibus de Communi vel ReCioribus , qui pro tempore fuerint , io- na fide dabit , cum ab eo petievint . Se- quenti die in fuprafcripta domo , coram praedidis Poteflate CJ^ fuo Judice Pa- fcipovero , Gerardo Capoano , Rodaldo Rttbeo , Ugolino Simonis , c^ aliis , Do- minus Cazzavillanus Juris Do61or eo- dem modo juravit in totum . Eodem die Cf loco , coram Potcflate , Rogerio e/us Judice , Jacoho Lucenfi Padoano , Lan- franco , Johanne , i& xAndrta Servien- tihus Poteflati , Dominus Ruffinus de Porta Placcntinus juravit eodcm mo- do , ut Dominus Ca^^avillanus , in W- tum , taffis facrofaniiis Evangeliis . Ego Jchannes Pileti , Notarius Com^

munis , (ir Domini Uberti Vicecomitis

Bononiae Poteflatis , interfui & fcripfi. Anno 1213. In nomine Domini , Millefimo Ducen- tefimo Decimo Tertio , Indidione I. die VIII. exeunte O&ubri , coram Domino tAfmanno Judice , & Domiiio Giberto Rubeo Judice , & Blanco Notario , ilir Orabona Notario , (^r Maranello Nota- rio , i^ aliis , Dominus Guido Bon- cambii , & Dominus Jacobus Bal- duini , Cives Bononienfes , (& Do- minus Oddo de Landriano Mediola- nenfis , cmnes Legum Do£tores, an- te Dominum Gua^onem Judicem Domini Matthaei Bononiae Potfflatis , jurave- runt ad (an&a Dei Evangelia , quod de cetero in aliqua Terra ron legent Scholaribus Scientiam Legum , nili in Bononia, & quod non dabunr o- peram , uc S holares in plia Civita- te debeant commorsri . Nec in ^oc confilium vel adjutorium praeftahunt, immo curphunt bona fide, qucd .S'u- dium in hac Civitare augea ur. Ei qtcd iufi dahtmt cfinfilium pctr/}i>ti , & Judicsbus de Communi , & R^Boribus D Be-

51 A^NTIQVIT.

Bonontat , qul pYO tempore fusrmt , l/o- n.i fiie , fi ab els petierittt .

,/l^uin in Pal^zsio Communis Bono- niae .

Item IV. die ^ exeunte Onobri, in Pa- latio Communis Bononiae , coram Domi- no ^rmanno Judice , (^ Domino sAm- hrtfto Judice , &' Coeradino Judice , & %/frpintlh , (^ Bulgarino Procuratoribus , Dominus Benintendi Legum Doftor, Civis Bononienfis ante pratfatum Do- tninum Gua^onem Judicem Domini Mat- tbaei de Corrigio Bononiae Pote/iatis , juravit eodem modo , ut difli Domi- ni . Itera »■? Palatio Communis Bono- uiae , primo die intrante Novembri , co- ram Simone de Maccagnanis , & Bttl- garino Gaidonis Gui^^j^ardi , &" Lam- berto de Baccellerio , & Ildthrandino No- tario , n^ aliis , Dominus Pontius Ca- ftellanus Legum Doftor jaravit co- dtm modo , ut praedi&i Domini .

Ego Simon , facri Palatii , e^ nunc Commtmis Bononiae Notarius , omnibus praedi^is interfui , & mandato diBo- rum Domittorum Guaxpnis , ci^ Domini Matsbaei Poteftatis , praediSa jmamen- ta fcrtpfi ,

Verum impedire nequibant Bono- nienfes , quin ex eorum Gymnafio identidem prodirent Difcipu'i felici- ter dofti , & ad fubeundum Ma- giRerii munus aptifiimi , quamquam Binonienfes iidem ad docendum in Urbe fua retinerent auC advoca- rent , quos excellentiores roverant. Quamobrem tunc & aliae ttaiicac Civitates pcrfpicientcs , quantae uti- litatis foret apud fe habere Gym- nafium , Sf ne alibi quaerendum luis Civibus effer , quod domi potcrant obtinere: M.giflros & ipfae primb JiiriloruHentiae , tum reliquarum di- fciphn^rum fibi procurare coeperunt. Id !>aeculo ChriiU Duodecimo ab a-

MEDU AEVl

B

5«

liquibus tentatum , fed enixius & a- lacrius Seculo infequenti Tertiodc- cimo. Inter primos fortaffis id prae- flitere Mutinenles, nefcio an honefta quadam aemulatione, an co ctiam confilio du£li , quod fatius videretur juvenes fuos arcere a coromercio Ur- bis , cujus potentia in dies crefcens univerfis finitimis metum non levem jam incutiebat. Jurifprudentiae laude circitcr Annum MCLXX. eminebat Pyleus , non Modoetienfis , ut non- nulli tradidere, fed , ipfo tefte, ex patre Mutinenfi in agro Bononicnfi natus, & pof^ea inter Cives Muti- nenfes , ut par erat , cooptatus , Bo- noniae Leges interpretabatur . Hunc inter ceteros ad fe fiipendio annuo centum Marcharum argenti , hoc tft, uti Pancirolius fuppuratione fafta colligit, fumma ferme fexcenforum feptuaginta Aureorum, invitis Bono- nienfibus , ad fuum Gymnafium Mu- tinenfes deduxere , ubi per n-.ulios annos auditoribus fuis Leges cxpli- cuit , Librofque Juris per quam ce- lebres cdidit. In Chronico Parmenfi, Tomo IX. Rer. Italicar. Anno MCC- XLVII. jufTu Friderici II. Augufti pars Imperii Mutinae omnes Scholaret de Parma , qui tunc erant Mutinae ad fludendum , cepit , mifitque omnes in ma- nibus Imperatorts . Alios quoque eo- dem Seculo Decimo tcrtio eximios viros Mutinenfis Refpublica condu- xit, Lcgum interprctcs in fui Gym- rafii ornamcntum , ac praecipue cir- citer Annum MCCL. celebratiffimum virum .Az_onem tunc adolefcentem , centum ei Marchis argenti jffignatis, ut ipfe teltatur in Rubr. Codicc de Municip. & Origin. ubi ait, fe m tranquillitate mensti <& co'poris , Muti- nae Jurifprudcntiam tradidiflTe, in Ur- be vidtlicct, quae Juns alumtos fem- per diligtre cenjucvit . Ea autem crat

tcm-

5j DISSERTATIO OU .-.DRaGESIMaC^ARTA. 54

temporibus iis celebritas Gymnafii A Mutinenfis, ut frequentcs etiam ex aliis Urbibus ed confluerent ftudio- rum caufsS difcipuli . Conduxerunt etiam Mjtinenfes ^lb^rtum Galeotti Parmtnfcm , G.tilliclmum Dtrantem , Spe- tulatcrem appellafum , celeberrimum inter Canonici Juris interpretes vi- rum , & Guidottem de Su^aria , quem ipfe' Durantes Mutinenfem appellat, 'B non quod Mutinae lucem viderit , lcd quod Civis Mutinae creatus fue- rit , atque heic Leges explicuerit . In Archivo Reipublicae Mutinenfis adhuc fervantur A£ta MSta , quum idem Guido Civitate donatus eft An- no MCCLX. die VI. Aprilis , ut Ju- rifprudenfiam in publicis Mutinae SchoHs traderet. Tunc ille fefe fa- cramento obftrinxit, dum vita fup- peteret , Mutinae habitaturum , ad

regtndum &• docendum in Legibus (p' facuhate Lrgali , e^ Siholares , & Cives Musiitae, & alios forenfes eum audivt volentes , bona fidt & fine frauie ordi- nare , C^ continut , ut moris efl , docere & legete in Lrgibus , & L-gali Scien- tia, dum tamen a S.bolaribus Civlbus & Comitatinis Mutinenfibus nihil acci- piat causA docendi pro falario vel ffier- cede . Et dare operam efficacem in Stu- dio Siholarium augmentando , & Muti- nae retinendo teto tempore vitae fuae . In eum finem Mutinenfis Senatus ei fta- tim numeratas voluit bis mille & ducentas quinquaginta Libras Muti- nenfium , quarum pars impendenda e- rat in emendis poffijfionibus & t:rris i» dtfiriBu Mutinenfi . Monumentum ipfum ex Tabulario Mutinenfis Rei- publicae eduftura addere placuit.

Pa£la inter Mutinenfem Populam & Guidonem de Suzaria, publi- cum Mutinae Legum Interpretem, ftabilita Anno 1160.

JN Cbrifli nomine . ^nno a Nativi- tate tjufdem MCCLX. IndiSione III. die Domtnico K/. ^priUs . Dominus Guido de Suzaria , Do£lor Legum , Jolempni ftipulatione promifit Fratrt Ve- Kcrio de Ordine Fratrum Minorum , Syn- dico Communis Mutinae ad hoc fptcia- littr conftituto , tffe Civem Mutinae per- petuh : e^ juravit facere Cittadinan- tiam , <^ ftare iCi^ habitart cum fami- lia fua continue in Civitate Mutinae , donec vixerit , ad regendum & docen- dum in Legibus & facultate Legali , tf feflo SanBi Michjelis proximi in an- tea. Et Scholares Cives MuMnae, & alios forenfcs , eum audire volenfes , bnna fide & fine fraude ordinare , & continue , ut moris eft , docere & legere in Legtbus , & Le^ali fcien- tia , nifi jufto Dei impcdimento re-

manferit ; dum tamen a Scholaribus Civibus & Comitatinis Mucinae ni- ;D hil accipiat causd docendi pro fala- rio vel mercede . Et quod dabit con- filium Poteftati e^ %/1nxianis , qui funt, iir qui pro temport fuerint , quotits fut- rit requifitus ab eis , bona fi.de c^ fme fraude , vel ab aliquo torum irt negetHs Communis Mutinae , & pro negotiis pro Ccmmuni in Civitate Mutinae fint pre- cio e^ numeratione. Et dare operam tf- fi-.acem in Studio Scholarium augmen- tando, & Mutinae retinendo toto tem- port vitae fuat . Et quod nullo tempore alibi regtt , ttifi in Clvitate Mutinat , ntque do:ebit , nec alihi umquam in a- liquo temport haliitabiji . Et quod nott pra'fiabit patrocinium in Civitate Mu- tinae , vtl diftridu nifi pto fuis Sho- laribus forenfibus , aliquo modo vel $»■,

55 ANTlSJJiT.

genio. Et bat: omnla ^ fingula fu- prafcripta i^^ infrafcripta diclus Domi- nus Gnido pyo Je & ejus h:redibus at- tendtre (J^ ohjervare proinifit praediSio Syndico flipulanti & recipienti pro Com- muni Mutinae , & vi:e d^ nomine di~ Bi Communis Mutinae , & numquam in altquo contra facere vtl venire , fub obligatione omnium fuorum bonotum prae- fentium (j^ futurorum , & fub flipula- ta potna mille Librarum Itnperalium , & qtiae poena toties infolidum commit- tatur , c^ peti & exigi pofpt cum ef- ftilu , quoties contra fa&um fuerit in aitqtto capitulo fuprafcripto vtl non ob- fervato . Et poend commifsd vtl non , exa&d vel non , omnia c^ ftngula fu- prafcripta & infrafcrlpta in fua per- r/taneant firmitate cum obligatione poe- nae . Et haec omnia & fingula fupra- Jcripta c?" infrafcripta attendere & eb- Jervart promiftt fine dampno & difpen- dio di3i Communis . Omne vero damp- num d^ difpendium , quod di&um Com- tnune inde hahertt , vel aliquo modo fa- ceret , di{Io Syndico pro ipfo Communi , & ipfi Communi reddere iir reftituere & teficere folempni flipulatione promi- fit , credendo de dampno ^liir expenfis ip/i Syndico , &" cuilibtt alteri ptrfonae pro Communi Mt*tinae , eorum nudo & fim- pli:i verbo , abfque onere facramentt , & teftium probatione . Renuntiando praedi- Bits Dominus Guido in omnibus (d^ fin- gulis fuprafcriptis &" infrafcriptis a&io ni df exceptioni doli mait , conditioni fine caufa , vel est injufla coufa , e^ in Jacium , & alii ejus jttri generali vel J.peciali fihi compttenti ; pro quo vel cum quo jtu cttjus cccafiont pofftt venire con- tra praed'&a vtl infrajcripta vel ali- quod praedirJcrum vtl inJraf:riptorum , & jus competitnfum prr pa&um C?" tx ee*ta fcientia remiftt . Promittindo nvl lam in ccntranum oppontrt txctpttontm . Et fi centra pratdi^a vtl altqucd prae-

MEDII AEVl

5^

diclorum vtniret vtl non ebjervaret , df aliquid Juerit cottjecutus , id totum in duplum reddere & reflituere pratdido Syndico vel alteri pro Communi Muti- nae Joltmpni flipulatione promifit , &" ut Jua auUoritate diilum Commune Ma- tinae poffit intrare C apptthtndtre bo- na di&i Domini Guidonts , quae hcbtt & habiturus tfl , itcentiam ^ pottfta-

B tem diBo Syndico, vcl alttri pto Ccm- muni Mutinae recipienti , & ipfi Com- muni dedit d^ concrfjit . Conftttuens Jt ta bona nomine dicli Ctitr.munii in pre- cario pcffidere. Et omtia Cf fingvla Ju- prajcripta ^ infrafoipta diSius Dtmi- nus Guido atttndtre & objervart , ta- Bis JacroJanBis Scripturis cerporalittr , juravit .

Pro quibus omntbus & fingulis fu- prajcriptis praedi&us Syndicus ncmine C^ vice didi Communis , (^ pro ipje Communi , ex iictntia cb" auSfcritate con- ctffa ipfi Syndico a Poteftate Mutinat Cr ^n^ianis , ipfi Poteftati , & v^«- ^<a»« conceffa per Confilium generale Communis Mutinae , Jolemniter ftipula- tione promifit , dare & folvere di£lo

D Domino Guidoni duo millia ducen- ta quinquaginta Librarum Mutinae, Jciiictt mille Libras Mutinoe in dena- riis numeratis . Qtiarum centum Libras Mutinae hinc ad Kalendas Madii pro- ximi , C^ ducentum Linas Mutinae hine ad medium Mtnftm Madii proximi , & Jeptingtntas Libras Mutinae hine ai tnedium Menftm Julii prcximi. De qui- bus mille Lihris idem Dcminus Guido facere piffit quicquid de fua p-o.ijjerit voluntate , e^ in Jua vita expendete prg beneplacito voluntatis Juae , & in quo- Jcumque ujus volutrit , ttogare , & ad quofcumqut Juos heredes voluerit ttan- Jmittere tam tx teftamento qvam ab in- te/iato fine contiadiilicne Ccmmunis Mu- tinae , C?' cujusltbet fingularis ptrfonat tnquietatione & moleftalione . Et mille

du-

57 DISSERTATIO SVADRAGESIMAQUARTA, 58

^uccntas tjuinquaginta Ltbras Mutinae fromiftt di&o Domsno GKtdoni folempni ftipulatlone dare & jolvire ujque ad Ka- lendas Septewibrii proxime venientit . Quas jnille ducentas <}uinqu3ginta Libras diftus Dominus Gutdo dare debet in poflTeflionibus & terris in D-ftr;6lu Murinae & in Civitate, in qmbui locis magis fibi placuerit , i^ fibi ex- peditrit , de vcluntate ^ conjenfu di- Bi Syndi:i . Q^^as terras Cr pcffjjiones ex dfHis denariis emptas , /ive emen das , di&us Dominus Guido ^ fjti be- fedes ex teftamento & ab inttftaio ha- beant ^ teneant & pcfftitant , & fa- eiant quirquid vtlint /tne contradtHione Communii Mutinae , c?' moli/iatione cu- jttiltbet perfonae > falvo eo, quod dicius Dominus Giiido non pofftt diCias Terrat vendete feu Pojfrffionts in vtta fua , Heredes tamen Jui , cr quilibct fut fuc tejforet ex ttflamento fiSr ab intejlato pofftnt di&ai terras vendere (^ aliena- ve per q-.iemcumqae titulum volutrint , tam inter vivoj quam in ultima volun- tate , 7?«« contradtBtone & molefiatione Communis Mutinae , &" cujuslibet per~ fonae . Pcfjit etiam dicius Dominus Gui- do in vita fua obligare diBas Terras ^ pofftfftones ftne inquietatione & mo- lefiatione Communis Mutinae , ^ cu/u- llibet perfonae . Promi/it infuper fupra- diBui Sj/ndicus diiio Domino Guidoni Jiipulanti , quod de ipfis ttrris &■ pof~ ffjjionibus non cogetur per Commune Mu- tinae nec per cliqtttm Officialem , nec aliquo alio ingenio Jeu tr.odo , folnere Coitas y neque tatione diSarum ptfftJJio- num , neque ratione perjonae Juae , ne: ratione aliorum bonorum , quae ipfr Do- tninus Guido haberet , neque aliquas a- lias fj&iones Jubire Jet* praefiare toto tempfirae vitae Juae . Et de praedi&is ' omnibus (2^ Jingulis fuprafcriptus Syn~ dicui pforni/it diclo Domino Guidoni Jii- • pulanti curare c^ Jactre fieri Injirumin- '

tum publicum per ConfiUum generale Communis Mutinae , i^ promijftonem ju- ratam , & Statutum ad Jtnfum & -vg- luntatem didi Domini Guidonis , Jecun- itum quod melius pofjunt valere , injra tres dies , pofiquam Potefias fuerit re- quijitus per ipjum Domintm Guidonem , Jeu per tjus Nuntium . Et hatc omnia iS' ftngula promifit eidem Domino Gui-

B dcni fiipulanti Jolemniter attendere & objer-uare Jub poena rr.tlle Librarum Im- perialium y qua Joluta vel non Jcluta , commiffa vel non commijja , cmnia & /f^gula JupraJ.ripta in jua permaneant ! fi-mitate , (^ in quotibet &• p'o quoli- btt Capitulo non objervato poena ccm- mittatur i^ exigatur , O tot:es commit- tatur , quotiei fuerit cor.trafaBttm , Et

C pro iis omnilus C^ fingulis Juprajcriptis attendendis e^ obfetvandis di&us Syn- dicus ohligavit diilo Domino Guiaoni omnia tona Communis Mutinae , C^ ft pro eo pcjfidere ccnftltuit , & renuntia- vit aSioni & exceptioni doli mali , ^ in faBitm conditioni fine catifa , vel ex injufia caufa , & omni Juri , & legunt auxilio gtnerali , fpecieli , & communi ^

D expreffo & non expifffo , competenti & competituro , quod Ccmmuni pcjfit pto- deffe , & diiflo Domino Guidoni oheffe j i^ fus competiturum expreffe per pa^um remi/it . Et ft diSus Dominus Guido morte vel cafu foituito non veniret ad didum terminum in Civitate Mutinae ad regendum , ut promifit , promsfit di- do Syndico refiituere omnes praediffos denarios , exceptis trecentum Libris , quae trecentum Librae Jint fuae .

^ABum in Palatio veteri Cemmunis Mutinae fotempniter : praefentibus , g^ ad hoc vocatis i^ ro^atis te/itbur , Do- mino Conradino de Mitiarinis , Domino Battexato de Battt^atis , Domino Va- lentino Populi , Domino Jantllo Domini Gibertini de Bcjoilis , e^ Domtno Bar- thotomaea de Campcgaliano ,

Ego

59 AI^TIQUIT,

Ego tAlbtYtus BcT^alus , Regalis .A'a- lae l^otariiis f iitterfui, C" rogatus fcrl- bitc firipfs .

Quod efi: ad GuiJonis ejufdem Li- bros , Pancirolium confule . Is dein- de ob egregiam fcicntiae famam , Ncapolim accitus cft a Carolo I. A- puliae & Siciliae Rege: quod Rico- baldus teftatur , ubi defcribit infelix fatum Conradini Regis, inquiens in Pomario , Tomo IX. Rer. Italicar. pag. 137. Dtu de eo judicio a&o , plu- ifimorum erat (ettetttia , e^ maxime Gui- donis de Sucaria ( fcribe Sw^aria ) eo tempore pyaeftantiffimi Leiium Dofforis , Conradum noit effe mortis reum , Prae- terea in Statuto Mutinenfis Reipu- blicae manu exarato , & fpe£tante ad Annum MCCCXXVII. decernitur : Ut nullus Scholaris bujus Civitatis fol- vere cogatur dona promiffa alicui Ma- ^iflro Legum vel Decrttorum , etiar/tfi fromiferit . Scbolares verh forenfes , tfui Junt vel fuerint in Civitate cauffa ftu- dii , babeantur tamijuam Cives , & pro Civibus quantura ad eorum commodum & favorrm . Alterum Statutum Anno MCCCXXVIir. efformatum vidi , in ^uo Mulinenfes conftituerunt invitare ttnum bonum Legifiam ftve Dofforem ferenfem ad legendum L'ges in ipfa Civitate , ad falarium centum quintjua- ginta Librarum Mutinenfium pro quoli- bet anno . Et unum DoBorem five Le- ^orem terrigenam conventatum in ^rti- bus , ai legendum Medicinam ad fala- rium centum Librarum Mutinenfium . Et unum Le&orem forenfem aJ le^endum Summam Notariae , dr' Infiitutam , ad falariuM quinquaginta Librarum Mtiti- nenftum . Quae heic Summa Nntarlae dicitur, Rolandina eft, cujus Au£lo- rcm putavic Cl. Du-Can^ius Rolan- dinum Patavinum Hiftoricum , fed perperam » ^uum ipfam concinnarit

B

MEDJl AEVl 69

A Rolandinus Paffagerius Bononienfis » Patavino fynchronus. Atque ex hi- fce Mutinenfium Scholis praeter a« lios prodiit Nicolaut Matarellus , pa- tria Mutincnfis , & Bartolo veluti fuus praecepror faepe laudatus , qui non tanTum Mutinae , fed & Bono- niae ac Patavii fumma cum laude Leges interpretatus, Libris etiam e- ditis claruit, de quo legendus Ve- drianus nofter in Libro de Do6lori- bus Mutinenfibus . A£la Mutinenfis Populidie noni Aprilis Anno MCCG- VI. haec ferunt : item fi placet Cenfi" lio , quod unus ^mhaxato* expen/is Com- munis , dr ad falarium contentum i» Statuto Communis Mutinae , mitsatu9 ad Civitatem Paduae , e^ Univerfita^ tem Scholarium , i^ preut aliter fuerit neceffarium , ett parte Communis Mutp- nae , quod eis ptaceat precibus c>^ ame- re Communis Mutinae dare ^ concede^ re licentiam Sapienii Viro Domino Nt- colao de Matarellis Profeffori Lrgum , fiandi Mutinae per totum Mtnfem ,A' prilis ad complendum officium Defenforis Populi Mutinenfis , in quo fuit ele- ffus <^c. Scd quoniam de Patavina U- niverfitate injefta eft mentio , liceat diccre , ante Annum MCC. illius quidem originem perquifitam a me fuiffe , fed nullo certo tefte adhuc fuiffe repertam . Ncque famen dubi- to, quin & antc illum Annum lite- ratis Viris praeftantiffima illa Ci<'i- tas abundaritj fed qui aemularentur Bononienfis Gymnafii inftitutum, nu- fquam occurrunt , ita ut Sertorius Urfatus Lib. g. Hiftor. Patavin. & ante eum Antonius Ricobonus in Libr. de Gyninaf Pstavin. ideo ori- ginem Academiae ilHus »eruftatis te- nebris obliteratam affirmarint , quod nullum ejus veftigium in antiquis Hi- ftoriis ac Monumentis oftendere pof- fent. Ego natum Fatavinum Gymna-

£iura

D

6i DISSERTATIO QVADRAGESIMAQUARTA. 62

Sum poft Annum Chrifti MCC. reor. tA Ad idem quoque perfuadendum fn- Tradunt autem Patavinse Hifto ' '•--:- -- r>: i

)riae

quaedam , a me edirae , Fridericum II Auguftum , quum Anno MCC- XX[1. infecro foref animo in Bono- nienfes , jus eis Gymnafii ademiffe , ac Patavium tranftuliflfe . Et ne de hac re duhTacio inrercedat, vide Hi- ftoriam M fcellam Bononienfem , in qua ad Annum quoque MCCXXV. Fridericus II. Auguftus Bononienfibus SchoiiS interitum afferre conacus eft.

B

fervire poterit Diploma ejufdem Au- gufti datum Anno MCCXXVII. per quod rtvocat ConfitiutioniVit factam ds Studio d^ Studcntibus Bononiat ^ unde agnofcas , antea jus Academiae illu- ftri Urbi ademtum fuifte, & Pata- vium , ac Neapolim , uti verifimile eft , fuiffe tranflatum . Accipe Litc- ras ipfius Friderici e Regefto }ASio vetuft ffin-.o Reipublicae Bononienfis defcripras .

Da remiffione & concordia fa5la inter Itnperatorem & Lombardos, & de Conftitutione revocata fuper Studio Bontnienfi, Anno Iaij,

FRidericus Dei gratia Romanorum Imperator femper Auguftus , Hie rufalem & Siciliae Rex , Relonhus Civitatum Mtdiolani , Plactntiae , Bo - noniae , ,Atexandriae , Taurini , Laudi , Faventiae , Pergami , Mattua; , yero nae y Paduae, Vtncentiae , Tarvifii , Cre- Ijionae y Marchioni Montisferrati , Comi- ti Gotffredo de Blandrato , aiii/que Lo- fis , & perfonis qKibuilihet de Lomkar Jia , Marcbia , tS" Romaniola , quae nuper contra Majeflatem noftram & Imperium commi/erunt offenfam , fiieli- ius fuis gratiam fuam & honam vo- luntatem . Cattfam c-jfenfee , quam mt- fer contra Celfitudinem ne/iram , &" no- ftrum Intperium commifi/iis , quia vide- batur impedimentum aff<rre negotio Ter- tae SanHae , in providentia £^ dijpgfi- tiovst Domini Pnpae , ac fratrum fuorum •venerahtlium Cardinahum pofuimus ab- folute . Eorttm igitur provtfione fuper hoc plentus ir.telltcla , p^o nvertntia Jefu Cbrifii , &" ip/ius Terrae Sanffae ntgot''0, vobit univer/is & fitgulis de innata nobis clementia rtmittimus omnim tancorem , malevolentiam , injurias , & effenfas , orimaque hanna , conftitutto- ^et , Jtnttntias , ^ trdinamtnta , qttae

feclmus vel impofuimus per nos vel pif alium , aliufve pro nobii impofuit vo- bis , ftu alicui de Civitatihus , lecis , & perfonis ejufdtm , (^ quaecumque t» eis , vel oh ea fecuta funt , penitus vt- vccamus . Et fpecialiter Conftitutio- nem faclam de Studio & Studentibus Bononiae : univerfos & finguloi , qui occafione alicu/us praedi&orum latfi vi- dentur , reftituentes in integtum in^omni- bus i^ per omnia , fuo fiati atque fa- mae . Remittendo infamiam cmnem ^ poenam , quae fecutae funt ex aliqua praedi&orum : ita qttod ea , quae per eos medio tempore a&a funt , non obfianti- bus jttpradiSiis , robur obtineant , quod aliat debutrant ohtintre . ,Ad haec Ci- vitates , Lcca , & ptrfcnas vefiras re- cipimus in noftrae gratiae plenitudinem , &" vobis reddimus firmam pacem . Re- fervantes tamen nolns contra praedicfum Marcbionem Montisferrati omnia jura , omnefque aSiones , quat nobis compe- tunt tam ^e dthito , quo noftrae Ctlfitu- dini efl adftriBus , quam de Tirra , quae prcpitr ipfum dehitum nohis txfti- tit cbligata . Faciemus ttiam teftitui ca- ptos occafione praedilae cffmfae cum bonis Juis , ac alta, quae ccc j/ioifs btt-

jufmedi

63 ANTIjQ^UIT,

jujmodi eapta futtt vtl detenta . Facte- \ mus fierl patentes Llteras tx parte legi- timi filii noflri Henrici Romanorum Regis illuflris , qui pacem & remijjio- nem iflam ratam habcbit e^ firmam ^ tjuodque remitttt vobis omntm rancorera , malivolentiam , injurias , & ojfenfas . <Ai plenam autem certitudinem hnjus tei , praefentes Lheras fuxta ipfius Do mini Papae beneplacitum ficri juffimus , figillo Majtflatis noflrae munitas . .

Datum Cataniae , primo die Februa- rii, Q_tintaede:imae Indtlionis .

Ego H;nricus , miferatione di-^ina Bitonienfis Epifcopus , ho: txemplwn rx authentico fwntum cum ori^inali , figillo Imperiali roborato , aufcultavi diligenter C^ vidi , unde ad perpetua'» m'moriam & certum teftimonium me fubjcrip/t , /y figillo m-o fijtllari mandavi , ^ino Do- mini M:cXXVn. Jie XI. intrante Ju- nio, ItdiJiote XV.

Sed qujmvis reftituta Bononienfi bus antiqua jura fuerunt , Patavini ex jam conquifitis minime excide runt . Otendere poffumus vividam Arcium L beralium Academiam An- no MC^LXII. in eorum Urbe. En quae poftremo Cap. Hiftoriae fuae habeat Rolandinus ilHus Urbis Hi- ftoricus, editus Tomo VIII. Rer. I talicarum : PerleHut efi hi: Liber co- ram infrafriptis Do&oribus ( five Re- 8oribus ) & Magi/lris , praefente etiam Societate laudabtli Ba^alariorum ( ideft eorum > qui BaciHeri appellabantur ) tif Scholarium Liberalium ,A'tium de Studio Paduano . Tum enumerat Re- gentes codem Anno MCCLXII. in Padua tres profundos &" peritos DoSio- res in Phjffica , e^ fcientia Naturali . Unum in Loyca^ fex in Grammatica ^ & Rhetorica . En Gymnafium nobile jam tum Patavii. Certe non nume- rantur heic Theologi , Juriflae , ac Medici . Sed fortaflis ad audiendam

MEDIl AEVI 6^

A Hiftoriam fuam Rolandinus non om- nes adhibuerit Gymnafii Doftores . Nam cur Patavini Jurifprudentiam neglexifTent , quam , ut vidimus , Mutinenfes jam excolebant , uti & Regienfes , & Ferrarienfes in fuis Scholis? Ferrarienfes inquam: in eo- rum enim perantiquo Scatuto MSto , quod Eftenfis Bibliotheca fervat in

B membranis, Anno MCCLXIV. de- cretum hoc vidi : Quod omtes doctn- tes in Scientia Lrgum , & Medtcinae , & in .A/tibus Grammaticae , & Dia-' Ir&icae , ire ad exercitum , eut aiq-<am facere cavalcatam , non cogantur . Qjjod Statutum vendicat fibt loium in Do To- rihus continue docentilus . Cerfe incun- te Seculo XIV. Jarifprudentiae Ma- giftri minime dcfiJeraci funt in Pa- tavino Gymnafio , cujus gloria ma- jores in diem prog-efTus habuit ad noftra ufque tempora : idque cura & ftudio Sereniffimae Venetae Reipubli- cae , cui fummopere cordi tft egre- gios quotque viros illic alere , & undique g-andibus praeniiis arcire . Ita Seculo XIII. inftaurata tft Aca-

D demia Romana ac Neapolitana . Nam- que Anno MCCXXlV. uti memoriae prodidit Richardus de SanSlo Ger- mano , Fridtricus II. Imperator pra ordinando ftitdio Neapolitano ubique pet Regnum mifit literas gentrales . Ita An- no MCCXLin. Innocentius IV. Papa conceffit Plactntinii Privltegium de Stu- dio generali. Nempe complurae tunc Civitates certatim fibi procurabant Scholas , & jus laureie conferendae , tum in juvenum fuorum commodum, tum etiam quod e Scholarium exte- rorum confluxu non parum emolu- menti in Civitates Lterarum magi- ftras , exemplo Banoniae & Parifio- rum , fiuebat . Propterea fubfequenti Seculo XIV. Academia Ticinenfis» Fifana, Perufina > Senenfis, Tauri-

nenOs

6$ DISSERTATIO SUADRAGESIMAQUARTAi 6$

Benfis (ut alias, ne nimius fim, o- mittam) eruperunt, quarum majori antiquitati , li rite ab aliquo often- datur , ego nihil detra£lum velim . Nicolaus de Jarrifilla, Tomo VIII. Rer. Italicarum , haec alia de Frede- rico H. addic: Ipjt vcrb Imptrator Li- ityalium ^>tium , C^ oir.nii approbatae Sciertttae Scbolas in Rcgno ipjo cortfii-

tutt , Do&ortbus tx diver/is Mi^ndi partibus per praemiorum Hbiralitatetm accitis &c. Q_uo autcm ritu olim Do- ftores advocarentur ad Gymnafii mu- nera fubeunda, indicabit nobis Char- ta Patavina, quam Anno MCCXX. confcriptam agnovi ex Praetoris no- mine , tunc Patavinam Civitatem regente.

Praetoris Patavini Literae, quibus Jacopinum <Je Ruffinis Par-

menAm, Militem, ac Jurifconfultum invitat ad explicandum

Jus Civiie in Gymnafio Patavino, Anno 131C.

EXlmiae fapientiae ae elequtrttiae vi- ro , Domino Jacopino de Ruffi- ris de Parma , utriulque Militiae tam lcgalis quim cinguli Militaris no!) litatc praeclato , Ptolomaeus de Cur- tcfiis de Cremona , Poteftas , Ancia- ni , Confiiium , & Commune Civi tatis Paduae , falutem & optati hono- tit & f l<.citat'S augmertta . Ex famae Vtfifae praeconii.- , tjuac fctmtiae in^ert- tis itt vobis thejamos perlu:idos latere tiott ftr.it irt partibus Italiae , ac per cir- tumpo/itas rei^ioies , nos permoti , & defideranter imptilfi , t^ Rtftorcs Stu- dii Paduani nobifcum cum Doiloribus & S holaribus univerfis, perfotam ve- fi.am condigtam , i^ noftrae LJniver- fi^ati acceptam tiuper elegimus , i^ tle~ Bionem ipfam de more nofiro confirma- vimus in nofiro Cinfilio generali , ad regendum & legendum extraordinarie in Civitate Paduae in Jure Civili , fecundhm modum i^ formam Statuti no- Jlri , C^ conflitutiortes Scholarium Stu- dii Paduani , a fefio Sandi MlchaeHs proxime venturo , quod Minfe Septem- bris praefentis die penultima celebratur , «fque ad tres anrot proxime acctffuros , ad falarium Librarum quadringenta- rum Denariorum Venetorum parvo- rum , in Grcffis argenteis vobif dan- Tattt. JX.

B tittm pro quolibet anno in duchus tet- tninis videlicet medittatem ad CaUndat I^ovembris , cS'" aliam tnedietatem ad ft- Jium Purificationis Beatae Maiiae Vir~ ginis , quod efl die fecundo Ftbruarii , dt pecunia ncftri Communis , ut in Sta- tutii noftiis plenius ccntinttur . L,'eoque fapientiam vflram atttnta prtce requiri- tnus & precamur , quatenus tltlionent praedi&am de vobis fa&am honort vt- fl i, & amore Ccmmunit & Studii Pa- duani , a:c'.p*are dgnemini . Nam & difcreium virum Guillielmum Floriani ^ Nuntium i^ Syndicum noflrum , & to- titt: Univirfttatis ncflrae , /uffj.itnttr in- flruBum ai vos mittimus ai di&am no- flram acceptationem rtcipitndam , & prtm miflionem veniendi , c^ legendi Paduae,

D ut diHum eft in Legibus extraordina- ri^ , modis praedi^is , & ad promitten- dum vobis , ft acceptaveritis , Salariunt fupradicfum .

Quod eft ad aliarum Artium , ae difciplinarum culturam Saeculis rudi- bus in Italia , illud mihi praefari liceat : nimirum non fatis liquere poffe, quanta ab Italicorum ingeniis tunc & tentata & perafta fuerint, quod plerique ex eorum Libris aut propter incuriam majorum , atque ob inteftina bella c Guelphorum & Gi- £ belliflci-

61

bellinorum fa£\)onibus nata, aut a^ liis fupervenientibus infortuniis cxci- derunt. Aliquid tamen innuam . Ita- que primo certum e(l mihi, non pau- cos ex Italis fuiffe , qui Trivio tunc ftuduerint , nonnuUos etiam , qui Q^tsirivio. Q_iid hifce nominibus fi- gnifi.aretur, explicat Hugutio Gram- maticus, Epifcopus Ferrarienfis , fcri- bens : Nota , quod G-ammatic» , Rhe- torica , ic?" D'tal:5iica dicuntur Triviw» , quadartt [imiHtudine , q-taft triplex via tsd eloquerttiam . Nomine autem Q^t^- (/rivii , uti idem Hugutio , & longe ante eum Boethius prodidere, defi- gaantur ^nih^netica, G^omttria , M *■ Jica , ^[Itonomii . In Vita S^r£li Aleinwfrci Epifcopi Paderbonenfis , Cap. XI. haec legimus : Claruit ho: fub Imado Epif.opo , fub quo irt Pather irunenfi Eccle/ia publlca fioruerunt Stu- dia • quan.io ibi Mufi-A fuerunt , (D" Diale^ici enituerunt , Rbetorici , pleri- qut Grammatici .• quando Magiflri »//• tium exercebant Trivium , qutbus o^ne /indium trat circa Q^*adruvium .• uhi Mithematici claruerunt , & x/4fl>oto>»ici babebantur , Phyfi:i , atque Gfometrici .' •viguit Horatius ma^nus , C^ Vir^i- lius lirc. M^gni olim aeftimati , qui Trivium in liceris confecerant: plu ris, qui Quadrivium. Laurentius Ver- nenfis fi^e Veronenfrs, Lib. 2. de bello Balear. Tomo VI. Rcrum Ita- licarum ait .

His inerat clarut cum Confule Guido

Dodone , Ordine Levita , Trivii ratione peritus .

Arnulphus autem Mediolanenfis in Praefatione ad Hiftoriam , a me e- ditam Tomo IV. ejufdem CoUefiio nis, inquit: Fateor , me nunquam cort- Jcendiffe curules Qitadrivii votas . Ita Pecrus Damiani eo ipfo Seculo fcri-

ANTI2.UIT. MEDIl AEVl

6%

B

0

bebac ad Hugoncm Abbatem Clunia"» cenfem Lib. 6. Epiflol. 3. de adole- fcentulo ad eum miffo: Rudem iynpe- ritumque /ufcipiens , ad propria pofimo- dum cum gemina Trivii vel Quadrivii uttore Ytmittat . In praecedenti Differ- tatione Glabrum Radulphum audivi- mus Saeculo Undecimo tradentem , tunc Italicam gentem prae ceteris add)£lam fuiffe Grainmaticae , quo no- mine Eruditionis Secularis comple- xum defignare fokbant . Haec nora uno in loco rradebatur. Ante Annura Chrifti MCXV. a Donizone in Vita Comitiffae Mithildis Libro Primo, Cap. Decimo , commendatur Parma Civitas a Liberalium Artium S udio. Djbitare de hac re vifus eft Clarif- fimus Vir & Monachus , Amicus quondsm meus, P. O. Gafpar Beret- tus , B nediftinus , Differtatiore Cho- rographica Tomo X. Rer. Italicar. pag. iz[. Sed aperta lunc Donizonis

verba , fcribentis

Chryfopolis dudum Graecorum dicitfif

ufu , t^urea fttb L'ngui fenat haec Urbs ejfe

Latind , Scilicet Urbs Parma , quia Gramntatica

man't atta , %Artes ac Septem fludiofe funt ibi /e-

Bae .

Ibi traditas Septem ^rtes vide : ideft Trivium , & Qtadrivium . Certe omni Liberali fcientid peritus fuit Petrus Da- miani Ravennas , ut auftor eft in ejus Vita Johannes Monachus difci- pulus ejus . Porro eumdem Petrum audi Opufculo 36. Cap. 14. de fc adolefcente ifta tradentem : Qmm a- pud Parmenfe Oppidum ( Urbem infra appellat ) degerem , ibique Liberalibus ^rtium Studiis infitdarem , quiddam me contigit neffs &c. Literis autem ope-

ram

6p DfSSERTATIO OUAmAGESlMAQUARJA. 70

ram dabat Petrus Damiani circiter A cepit nuper laudatus H«^Kf/o P/^rtcr// ,

Annum MKXV. hoc eft , centum paene annos ante Dnnizonem . Oua- re nil mirum . fi BerediRus Mona- chus Clureofis Italus circiter Annum iWXXVIff (ut habetur in aculeata ii ftoinachora Declamatione Adema- ri Cabanenfis cdita a Mabillonio in Appendice ad Tom. IV. AnnaL Be- nediftmofum ) glorianter fane dice- ret : In Fran-.ia eft Sapientia , fed pa- tum , na*n in Longobardia , ubi ego phss tiidici , efi fons Sapicntiae . Ita audax Grammaticus . Effulfit autem inter Grammaticos illius aevi Papias , uC verbis Trithemii ufar, natione Lom- bardus , vir in fat^ularibus liteiis eru tiitiffimui , G'arnw,->ticus omnium fuo tem- fcre clarijftmus , G'ae:o ci'" Latino fer- ritone ad pUnum infiiuSus , in divinis auoque Scripturis non medioeriier exerci- taius . Tradit idem Trithemius , fe legiffe Libum Epifiotarum ejus ad di- •verfoi , & Librum de ordine dlcendi , & Librum de Li<tgt-ar Latinae •voca- bulis , hoc eft infigne Gloffarium, five Elementarium dodtinae rudtmentum , uti illud appellat Albericus Monachus Trium Fontium in Chronico edito per Leibnitium . Paria de eo habet Jacobus Philippus B rgomenfis in Sup- pltmenr. Chron. aeque ver6 ille ac 7Viihemius cenfens, Sv.rip'orem hunc floruiffe circiter Annum Chrifti MCC, fed errore intolerando. Albericus e- nim hifce longe antiquior ejus aeta- tem ftifuit ad Annum MLllI. in- quiens : quod probatur per numerum annorum , ubi agit de aetattbus Saeculi tn prima litera , & enumrrando petti>t- g<t ulque ad hunc . Glofr<irium illius a Bonino Mombritio editum Anno MCCCCXCVl, nunc aurem fupra fi- dem rariffimum , msgno ufui fuit celeberrimo Du-Canaio in coniexen- eo luo GlofTario Latino . Papiam ex-

C

D

Epifcopus Ferrarienfis, de quo Rico- baldus in Chronico ad Annum MC- XC. agit , fcribens , ab eo compofi- tum fuiffc Lihrum Derivationum , five Gloffarium , aut Di£lionarium , quod in mulris Bibliothecis MStum adfer- vatur, & faepe adhibitum fuic a fupra laudato Du C.angio. Horum Gram- maticales laborcs auxit Frater Jcb^n- nes de BAhis Genuenfis , Ordinis Prae- dicarorum , Anno MCCLXXXVL Libto conftfl.o ( cui tituliiin fecit Catholtcon ) non lemel typis edito . Circiter eadtm tempora Wadingus in Libro de Scriptor. Ordinis Mino- mm arbitratur , confcriptum fuiffe MariitnoirtBum , in quo Libfo voces B bliorum explicantur, eumque tri- buit Marchefino ex Ordine Mino- rum , Rcgii Lepidi nato. Typis ex- cufus eft Anno MCCCCLXX. Mo- guntiae, tefte Du-Cangio. Prima in- iuper Latina Diflionaria , purgatam Latinitatern redolenfia , ut faris con- ftat, Itali^is ingeniis RefpubJica Lit- tcraria debet .

Ad Pcceos culruram quod attl- net , illud ftatuendum eft , nullum fuiffe tempus, barbaris etiam in Ita- lia regnantibus , quo non floruerint Po fae , non ii quidem eximii , led pro modulo fuse aetatis ferendi , ac nonnulli m nime contcmnendi . Suos habuit Gallia , fuos Germania, Hi- fpania , Britannia , & reliquae Occi- dentis Provinciae . Neque fuis Italia caruit. Seculo 0£lavo ( ut al quot e minus ■ antiquis omittam ) PauUutn Dia onum , i^ Pauliyum ^milejtnfem Patriar.ham laude efiam Pc ceos ef- fuififfe novimus . Seculo Nono Theo~ dulfum Italum , poflea Epifcopum Au- relicnenfem , Hlldericum ^bbatem Ca- finen em . Th:ophantum , & Ercbfmper-

/jw», Monachos ejufdem Coenobii, E 2 alte-

B

7« A-NTIQUIT: MEDU AEVl jt

alterura BiUcrimtn Philofcphnm^ cu- A dado \n Manuali Blblico. Subfequun-

jus Carmen cxhibet Anonymus Sa- " ' ' ^ >• ^ . .

lernitaniis Cap. 1^5. Pjralipomcn.

Parce !F. Tomi IL Rerum Iralica-

rum , & Jof>an»em D'aconum Sarftae

Romanae Ecclefiae . Saeculo Decinno

^ totty^um AuQorem Panegyrici Be-

rengarii Imperatoris, Vutpranhtm E-

f.fcopum CftmontnftM y La'"eiitf"m Mo-

nawum Cafmenfem &c. E fubfequen-

tibus Seculis neminem exremo , ne

copia obruar, quorum partem ron

mediocrqm memorat.^m videas a Po-

lycarpo Leyfero in Hiftor. Pratar.

Medii Aevi- & aliquoC eriam com-

pleftttur CoIle£lio mei S^riprorum

Rerum Ttalicarum . Sat'us erit , non

rullos heic recenferc It?licae gen^is

Pl5 as minus no^os , (jijorum etiam

Opcra pleraque jam periere . In Co-

dicc B.bliothecae Ambrofianae, ma-

nu ante annos quadrin^enros exara-

to , occurrit mihi proHxum Carmen ,

in tres partes divifum, cui titulus

Elc^:i inter Pfeuftin paflorem , &

Alethiam virginem , de facris Hifto-

ricifque rebus canentes , cujus cn

primi verfus :

m4etbfopum terras Jam fervida torruit

aiflas , Jh Cancro Sotls dutn volvitur aureus

axis .

Sunt verfus confonis vocibus compo- fiti , qunrum deinde Au£^orem de- prehendi Theodulum Italicum Prefam G^^aecd & Latty^ L''t^ui eruditum , uti eum aopellat Sigebef-iis Cap. 1^4. de Scriororib. Ecclefiaf^icis , qui & hujus Librt meminit. IUius quo- que mentio eft apud Honorium Au- guf^odunenfem L b. ^. Cap. i^. For- taflis autem floru't Saeculo Decimo, non aurem Qainfto , ut Trithemius fcfipfit. Editum fuic Carmen a Gol-

D

tur in codem Codice Fabulae , feu Apologi metro ligati , non utique Phaedri , aut Avieni ; in quibus etfi non vulgarem verfificandi facilitatera ac perfpicuitatem alicubi invenerim, multa tamen minus Latina Auftorem indicant mediae aetatis . Sint ne haec edita , & num eidem Theodulo tri- buenda, an alteri PcCcae, eruditis invefligandum relinquo . Specimen dabo, quod nemini legere grave fu- turum puto, & quod Avienum mi- nime decet.

DE LUPO ET ^GNO

E/l Lupus.' tf} ^^nus. Sitit hic , fitit ille . Flutntam Limite non una q''atrit uterque fiti , In fummo bibit amnt L'tpus : bibit si4' gius in imo . Hunc timor impugnat , verba meventi Lupo . Rupifii potu»jque mihi , rivo<jue decorem ^ ^Agnus utrumqut negat , fc taticna tuenf . Nic tibi , Mffc rivo no:ui .' nam prona fupinutn Nefcit iter , ntc adhuc unda nitore caret . Sic iterum tonat ort Lupus .' mihi dam* na minaris . Non minor, ^^tus ait . Cui Lu»

pUf .' imrro facis .

Ftcit idtm pattr antc tuus , ftx mtnft- hus a l',s , Qjtum hene patri^rs , crimine patris obi , u4gnus ad ha^c : tanto non vixi ttmpo- re . Praedo Sie tenat : an lcqueris , furciftr? hun:q'At vorat . Sic nectt innocuo nocuus , caufafnque »*• cendi Inventt . Hi regnant qualibet XJibi Lupi .

Alioruta

7 5 DmERTATiO QUADRAGESlMAgUARTA, 74

Aliorum Poctarum nomina , quorum potior pars ad Italiam fpeftac, exhi- buit mihi alrer Ambrofianae Biblio- thecac CoJex , hunc tirulum praefe- rens : Liaer virtutum , & allegationum ^tJorurn, fere aurtus nuncupatus , com- pofiius , & cumulatus per nobilem Do- tnimtm Johannem de Grapanii Civens M^-fiolsni , (jui ab Illul}>tjUir»o Domitie J).ti.e M. dtolani propter hujujmodi fljri- di Opsris onus tnftitit recompenfus r.on exigua pyailtbati Domini benignitate , bumaiitate , liberal^tate , &" exemtionis gratia , Kt Jarius patet ex Litens Do- tninicatihus icfc. Tum fuSjiciuntur no- tnina Lbrorum , vel .^u^orum , ex qui- bus compilatum rft hoc comprndium . Vi- delcet, Joh H /lcriologus teli^iofus.' Li- ber Gnefis reljgiofus ,^c. Ego nonnul- los alios delibabo, omiffij notioribus. Chi-onica de N gis Philofopho'um .' jlt- Qor Libelli de formula hoieftae vitae : Maxlmianus Pce a .' .^marius verfilo^u' : Viffifi aior fabularum .^fotji: ^i^or L htlli , qui dicitur Pamphilus : .A *^or Lbtlli ^ quf dicttur Fatetus . ^'tHor Libellf, qvi tncipit ; Graecorum flu dia : u4:t^or doflrinae rudium : Baldo religiofus: G-alterius de CaftAlione -ver- filogu : Matthaeit' V.ndo:inen/it DoSior G'ammaticus : Hnricus Samari/nfit ver- filogus Do Tor Gvammaticus : Gnalfredus ^4tglicut vef/iiogus : B rtrandus : Jaco- bus Beneventanus v Tilogus : Ur^o Ja- nuenft} verfilogiis : Vilichtius verrilogus: R:ha'dus Judex Venufinus tierfjlcgus : i^tlor Lil>ellf de Mori/>us M^dico^um : %4ulor LtheHi , qui incipit , A^^^olabi: Bsllinus DoHor G^ammaticus : Mantena- rius Paduanus: Proverbia metrica rxfa ordinem L^h-orum vagantia: Pfover'ia vulgaria. Qialis autem c|ufmndi Pr e- tarum guftus foref , ut Le£lori ali- quod indicium fuperfit, paucuia hacc cxcerpfi .

B

Gualterius de Caftellione Libro 4. t/ileKandreidos ,

-_..........- quae rera tyranms

Semper inefl , fregit fietas generofa de* corem .

Libro Primo:

0 quam difficile eft fludium »0» pr^de» re vultu !

Editum eft Gualterii PoCma .

Matthaeus Vindocinenfis :

Venditur arbitrium , dum vivitur ett a- lieno Sumtu, Pant tuo vtfctrt . Liber tris ,

Et haec edita puto in Hiftoria To biae Au£loris ejufdem .

Richardus Judex Venufinus Lib. 6. dt pertrafJationt nuptiarum , Cap. iS.

Saepius audivi , quod pofl convivia nen eft Co^rilium. Compos ftat bene nemo ful . Efl he-us ingenium , dape muha vtntrt receptd . Nin efl perfcBae tunc rationis homo, Turbatur cerebtum : ctffat difcretio mentis , Cui fatur tfl vtnter , fpiritus altef inefl .

Idem:

Factm fermo bonis gig^it , d'* gaudia morfiis Cordibus infundit , triftitiamque levat . Ignis aq'ia , verbifqat bonis extinguitur

ita &c,

Hujus Richardi Prgma MStum vidi in altero Codice BihPothecae AmKi-o- fianae, cuod ab hifce verbis jncipit:

Cedtrt

73

ANT12.U1T. MEDll AEVl

A

76

Cedfte faepe folet nojlro Sapitntia ludo <irc. Judex Ricardui tale peregit Opui .

Auftor , qui dicitur Pampbilus ,

O.cultare nequit jua hmina maximus ignis : 0 cultare potefl nec fua vcta Venus . Et Jua r.on jevnper fequitur primordia finis . Inceptum cafus Jaepe retardat opus .

Henricus Samarienfis Lib. 3.

Jara facies babitum mentis Jiudiumque fattiur ; Et mens quidquid agat , nuntiat illa

foris .

Interni flatus libcr tji ^ & fagina vul- tus &c,

.Auftor ifte alibi in eodem Codice appellatur Htnricus Sanvirienfis . In Florentino agro natus , icripfic circi- ter Annum MCXCII. Carmen in Libros quatuor divifum , cujus di

B

v^i fe fynctram pars vitiofa trahit , Sic taxtllorum ludum vitare mtmente , Nullam ja&uram firre quod inde queas . Ludum quemque fuge , per qutm tua perdere pcjfts .

In altero Codice Ambrofiano, ubi funt Carmina Henrici Samaricnfis , lcgitur etiam Magijiri Jacobi Tra&a~ tus , five Carmen. At minime fubiit animadvertere , an idem Abftor cf- fet , aique ifle Beneventanus . En priores duos vcrfus Carminis illius :

Uxor erat quaedam eerdonis pauperis , uxor Pulcra nimis , qua non pulcrior ulU fuit .

Au£lor , qui incipit : ..^Jirclahh

Providtt ante diem quid re&e dicere pojftt Vlr Japtens . Stultus immtdiata pr$-.

ftrt .

jni Jiam partem Chnftianus Daumius D Nolo , vtrw» doceas uxoris crtmen a-

Anno MDCLXXXIV. cvulgavit, tum Leyferus integrum edidit Anno M- DCCXXI. in Hiftor. Poeur. Medii Acvi pag. 43 i*

Au6lor Libclli de formula honejiae vitae .

i^lam prudtm fM nQn piteji , fallere non vult .

Autlor de Moribus Medicorum .

Ignari Medlci demit mtdicina faluttm ; Dum prodcffe putat , Jemper oitffe fokt.

Jacobus Benevcntanus Cap. 30.

tnare . Opprohriis aures propriis dat nem»

Itbenter .

Baldo Fabul^ Vigefimi.'

IJon uhra vires dijcant praejumere vtles i

Bellinus in Speculo vitat.'

Expertuf novi , quam multos nummus honorat , Et fine dtnariis nil reputatur horr.e,

Montenarius :

Furari famulos dominus compellit #• vatt*s .

Au6tof

77 DISSERTATIO JQUADRAGESIMAS)UARTA, 78

Auflor Libelli , qui dicitur Facetm , Cap. a.

Expendat latge fine murmure , qtiando docthit , Juxta ft*u>y> poffe , ne fua damrta Pat.

M-tniniffe etiam juvat alterius Am- brofiani MSn Codi-is, in quo ha- betur .Alhertani Cau/idici B'lxienfis 0- pus de doclrina dicendi fV^ tacendi , eompo/iium ^nno MZCXLl^. de Mcnfe Decembrii , ad Stephanum &• Vi^-.en- tium fHioi : Utm Liber Confolationit '^ Con/ilii: De amore & dileSi^one Dti df Proximi : Dc forvna vitae: De jl- tnicis , re''ufque corporalibus : De amore terum incorporalium ^c. Haec autem argumenta pertraclat fenrenfiTs tum fuis, tum ex facrarum Literarum , Scriptorumque profanorum penu con- geftis , & metro ligaris. ISi idem Au£lor appellatur Magifler ^lbertanut de SanSia ^gatba ,

Atque haec paucula accedant ve- luti mantiflfa ad Hiftoriam Poerarum Latinorum a Lilio G-eqorio Gyral- do , a celeberrimo Voffio , atque a nuper memorato Leyfero contextam . Ceterum neminem ex erudiris jgno- rarc puto , Iralicis potiffimum inge- niis debere nos tum Latinae Lin- guae , tum PoSfeos Latinae reflaura- tionem , Italofque fi non antiquita- te, certe praeftanri^ Po^ra^-um , vul- gari IralicA LinguS utentiurj, reli- quis Europae Populis praeceffiffe. Te- ftem off.^ro , ut alios praetermittam , meam ipfam Scriptorum Rerum Ira- licarum Colleftionem, ex qua intel- liges , quam mature , hoc efl ipfo Seculo XIV. decurrente, Palica gens curarir , ut priftinum colorem reci- peret Latinae Linguie facTe<; ; quod opus Seculo fubfe^uente compleruat.

Ad Hiftoriam quod attinet, ufquc ad Seculum a Chrifto nato Undeci- mum , ad eam confcribendam pauci ex Iralis fefe contulcre , aut falrem pauca eorum rronumenra fuperlunt. At iofo Seculo Undecimo, acriulque fubfequentibui , ab Ingeniis Italicis pertraftata elt H floria . Cujus rei teflem jam dedi loiuperiffiiTiam tTieam B Rerum holicarum Colltftionem , To- mis Vigtnri fepcem in folio Medio- lani abfolutara. fn hunc rem paucu- la nunc addo . Commemoratum vidi a Ricobaldo Ferrarienfi Chroni.on quoddam Mtleti. Monuit autem me per lieras Cl. V. Apoftoius Zenus, Paravii exfiftere apud Canonicos Re- gulares in Afccerio Sanfli Johannis de Viridario Beviarium Mileti in Chronicis . Conftat illud ex tabulis Chronologicis, in quibus Anni Ae- rae vulgaris a Nativitate Domini progrediuntur ufque ad Annum Chri- fti MCCXXVIII. addito Indiaionum curfu, atque Annis Pontificum Ro- manorum & Auguftorum. Praeter i- ftorum nomen , fi poftremos excipias, nihil aliud ad Hiftoriam fpeflrans ibi adnotatur . Sed profefto pleniorem Hiftoriam Miletus reliquit, quando B^eviarium 0;)ufculum illud appella- tur, ac diferte Ricobaldus nuper lau- datus ex eo referc Baptifmum Con- ftantini ultimis vitae diebus . Philippus Labbeus e Societate Jefu in nova Bibliotheca MStorum Librorum cora- memorat Libellum de Locis SanRis ^ cujus haec prima verba funt: Mile- tu> fervus C.hrifli . An ad cundttn Miletum fpe£let OpuTcuIum iftud , nemo facile ft.i^uat . Floruifle illum Anno MCCXXVIII. opinor. Porro refcio , quei in rrentem venerit Ao- fliffimo Voffio Lib. 4. pag. 318 de Hifioric. Grsecis, ubi Mileri bujus mentionem facit , eura inter Hifio-

ricos

19

ricos Graecos recenferc. Quin Lati- nis literis ille fcripferic , nulla mihi dubitatio eft . Vifum quoque mihi fuic in B bliotheca Ambrofiana Chro- nicon Fratris J acobl dc ^quis , O^dinis Praedicatorum , quod infcribitur Ittago Mnndi . Is poRquam nonnulla deliba- vic e Migifiro Pitro P.Savtenfi , a quo Chronicon conlcriptum fuifTe tra- dit , excrdium fuae narrationi facic • Cajo Caligula Imperatore, camquc proftquitur ufque ad Caeleftinum V. Papam , & initium Bonifacii Vlfl. ita ut dignofcamus , ipfum floruiffe Anno Chrirti MCCXCVI. Ego , quod multis ineptiis ac fabulis illud 0,)us fcateat, ftiloque humili ac barbaro «onfcriptum fuerit, veluti parum u- tilem foetum fuis tenebris reliqui . Nonnulla tamen inde excerpi pof- fent, fuum ufum habitura in Ifalica HifJoria. Vide BenevenuLum de San- fto Gcorqio in Hiftor. Montiffcrra- ti , qui Jicobi iftius narrationem de origine Marchionum Montisferraten- lium refellir . Voflius fupra laudams Pitrum Pi&jvienfem floruiffe fcrihit ^irca tAnnum Mille/jnium Tre.eritefjmum . Vetuttior plane fuerit neceffe efl , quando Hiftoria illius cft ufus Frater Jacobus Aqucntis, qui fuam circitcr Annum MCCXCVI. contexebat. At- que haec obiter de Hiftoria di£la fnt.

Practerea tribucnda efl Iralicorum induflriae, ac ftudiis, Graecae Lin- guae apud Occidentales reflitutio . NuUum quidem ferme Seculum oc- curret , quo ab Italia penitus exfula- rit praeftantiflimae illius Linguae pe- ritia , quum una Roma nunquam ron aluerit aliquem Graecc doftum , aptumque ad interpretandos Graeco- rum Libros. Leguntur adhuc in Co- dicibus MStis antiquae ejufmodi vcr- ftones ali^uoc , ac praecipue Operum

JNTIJ^UJT. MEDll AEVl

Se

B

D

Johannis Chryfortomi , quas & eg» non femel pr^c manibus habui. Nam praeter antiquiffimas quarundam Ho- miliarum ejuldem facundiflimi Pa- triarchae interpretationes ab Aniano & Mutiano fa6tas , Johannes Burgun- dius, Jadex & Civis Pifanus circi- ter Annum MCL. vir Graecae Lin- guae fcientiffimus , ( de quo Cl. V. Guido Grandius Abbas Camaldulen- fis egit in Epiftol. de Pandt£lis num. ip.) mulro plures ex iis Homiliis, pariterque & alia 0,)ufcula Gregorii Nyffeni, & Johannis Damaiccni, La- tio donavit . Quo etiam femporc fplenduit hoc eodem ornamenco il- luftris , H.igo Etherianus , natione Tu~ fcus , uri ejus frater ac difcipulus L'0 , a Trithemio laudarus. Adle & antiquiores . Sigebertus in Lib. dc S^riptor. Ecclefiaftic. memorat Leo~ ntm II. Papam , P~ul'um Diaconuttt Neapolitanum , ^>Ta(iafium far.cfce Ro~ manae E Itfiae Bbliothecarium , Pela~ g'um Dia:o»t'.m , & Petrum Si bdiaco- num ejifdem Eccltfiae, qui Graeca in Latinum tranftulere. Ita Saeculo Chrtfti Nono Neapolis Jch.-.nnrm Dia- conum , S.?ecuIo Decimo Ticincnfis Urbs protulit Liutp^andum , poftea E- pifcopum Ticinenfem , ambos Grac- cae Linguae peririfli.nos . Serulo au- tem Undecimo fu^ra vidimus floruif- fe Mediolani viros Gr;ecc ac Latine doftos j ibique parier ineunte Secu- lo Duodecimo Mediclanenfem Ca- thedram tenuif Ch>y'olaus , five Gro- [ulanus , ut habet Landulphus a San- S\.o Paulo, tjir Gae.a & Latina elo- quentii infi^nis . Sed potiflimum Sc- culo Chriftianae Aerae Sexto cura Cafliodorii , e Senatore Monachi & Abbatis, viri celeberrimi , Sc de re Literaria optime meriti, in Larinum converfi fuere non pauci Graecorum Libri . Au£lor ille eft in Libro dc

Inftita-

8i DISSERTATIO J^UADRAGESIMA^UaRIA, %t

Inftitution. Divinar. Literar. fe ela- boraffe , Ut Epiphanius ■vir tiifertiffi- «lus in Larinam Linguam transferret Socratis , Sozomeni , ac Theodoreti H.ftorias, & varia Didymi , & San- fti Epiphanii opera ; Muttanus Ho- milias aliquot Chryfoftomi ; Bdlator Preibyter Homilias Or>genis &c. Ex- folitores , inquic CEliiodorius Cap. g. quantos vel invenire prijcos poSutmus , vit ttuper per amicos nofirot de Graeca Li^gua transferri , vel nova cudi feci- wus . Eo quoque urgente multa tran- ftulit Dtonyftus Exiguus . Sed quando huc venimus , liceat mihi exerere alicujus pretii notitiam, cujus par- ticipem Johannem Hudfonium , vi- rum inter magnae Britanniae eruditos Clariflimum oiim feci per literas , antea quam is evulgaret Opera Jo- fcphi Hebraei . Fetierac ille a me , ut quid fentirem de infigni Codice Ambrofianae Bibliothecae , ubi ^n- tiquitatum Judaicartt>n Libri Latine rcdditi continentur, ad fe perfcribe- rem . Codictm illum non tam vene- randa vetuftas fumme commendat , quam Chartae raricas j quippe is ex papyro feu philyra Aegyptiaca com- paftus , edacitatem temporis hucu- fque evafic . Mabillonius pag. ii. Itincrar. Italic. poftquam plurimi ae- ftimandum Codicem hunc pronuntia- vit , haec fubdit : Q^tem utique cum tdita Rufini verfione libenter contutijfe- tnus , fi eatn Mediolani recuperare nobis licuiffet. Guilielmus Cave in Hiftor. Literar. de Rufino fcribens, Mabil- lonii confilium truftratum hac in re fuiffe vehementer doleC , atque uti- .nam , ait, quod in animo habuit , cunt edita Rufini verfione contuliffet Vir e- ruditijjimus . Rem cgo, quum Medio- lani agerem , olim praeftiti , hoc efl: vulgatam fub Rufini nomine Jofephi verfionem cum eodem Codice contu- Tem. IX.

li, & utramque fimul confentirc fta- tim animadverti. In eo Codicc nul- la Rufini vulgo crcditi interpretis mcntio : quod Puteanus , Hottinge- rus, & alii arbitrati effe videntur , Primo loco ibi leguntur nonulla Lib. VI. ac X. fragmenra , tum pkraque c Libris VIL VIII. & IX. dcfumta. Nimirum vitio iJlius, qui folia cora- B pegit , Hiftoriae invcrfus eft ordo , & quaedam ex Libro 0£lavo praepo- lita funt Septimo , & nonnuUa cx Nono praeeunt Oftavum . Ica veri cum vulgatis Libris MStus Codex concordat, ut vel ipfi errores utro- bique occurrant . Cujufmodi mihi vi- detur effe, quod Lib. VIII. Cap. V. vificur, ubi Dionis Hidorici mentio eft . Is in Graecis Codicibus A/oV appellatur , ac proinde D/^y redden- dus fuit , non Dion . Fortaffe Jofe- phi Interpres unum norat Dionem Caffium celebrem-Hiftcricum , eum- que illic mcmorari cenfuit , quunn tamen Caffius longe poft Jofephi tem- pora in vivis egerit. Praeter aliquatn in Capitum diftinclione differcntiam , habet Ambrofianus Codex finguli* praefixam Epitomen : quae fane in Graecis exemplaribus legitur , fed ia editis defideratur .

Kufinn tributam dixi cjufmodi ver- fionem ; atque in ca opinione fucre Gerardus Johannes Voffius, Mabillo- nius , Caveus, Du-Pinius, aiiique Clariffimi viri. Philippus ver6 Lab- beus de Scriptorib. Ecdef. in opi- nionis vulgatae fubfidium ufus cft vetuftate Codicis Ambrofiani , ita fcribens : Rufinus Jojephi Judaicarum ^ntiquitatum Librns viginti rtddidit Latine , quae excu/a haberttur faepius .' eorumque e^^emplar dicitur effetvari Me- diolani in Jltde San^i ^wbro/ii f ita ille pro Ambrofiana Bibhotheca ) Longobardicis /criptum literis . Conra- F diK

^i

dus qaoque Gefnerus in Biblioth. de Rufino hac c habet : Jofepbum conver- sh in Latinum , cujut originalis e/i Me- ^iolani in Sanli ,Ambrofti fano , Lon- gobardis cbaraTerihus curiofiljimis . Ve- rum aliter fenfiflent dofti * anrca Vi- ri , fi hac in re diligentius expendif- fent Gennadii filentium . Rufini lu- cubrationes univerfas minutiffime de- firipfit ille in Catalogo lUuftrium Virorum , enumerans Latio per eum donata quaedam Bafilii Magni , Na- lianzeni, Clementis Romani , Eufe- bii Caefarienfis, XyQi Philofophi, Evagrii, Origenis , ac Pamphili vo- Jumina. Sed ne gry quidem de Jo- fephi interpretatione . Deinde nemo ron agnofcat , quantum diflirnilitu- dinis in ftilo intercedat inrer germa- na Rufini Opera , vulgatamque Jofe- phi verfionem . Eleganti plane inge- nio praeditus Rufinus in iis , quae fcriptis niandavit, non vulgari elo- quentiae ftudio eft ufus. At in Jo- fephi verfione non elegantiam tan- tum defideres, fed etiam Romani fer- monis caftimoniam, quum tanta ple- rumque verbis & fenfibus rubigo, ac etiam barbaries, infit, ut inter- pretem facile perfentias iis fcripfifle lemporibus , quibus Latina Lingua cum barbaris vocibus ac gentibus communione inita exfpirabat . Nequc ejufmodi infelicitatem fiili ignoravit, qui Frobenianae editioni verfionis hujus Anno MDLIV. Praefationem addidit . Tam multa , inquit , occur- runt , ut mihi fuboriatur fu^picio , quo- fdam fuos pannos alieno optri intirte- ftuiffe , aut banc interprttationtm Hon tffc Rufini ; aut fi efl Rffini , non ef- Je illius , cui ctrtamen fuit cum Hiero- nymo. Ifaacus ver6 Cafaubonus in E- jtercitatione Prima , nura. 34. ad Ap-

ANTlj^UIT. MEDIl AEVl

84

B

r"

parar. Annal. Cardinalis Baronii ,

quamquam Rufino interpretationem

hanc abjudicare non fuerit aufus ,

eandem tamen multis in locis ad

infaniam ufque appellat ineptam .

Cujus rei caufl^am hanc adferc, quod

corruptijjimos nadus Codicei , &" jndici»

Crittco de/iitutus , quiiiquii ittventt , ex~

primere efl conatus . Sed quis jam tan-

dem illius verfionis Au6lor? Caffio-

dorus , five Caffiodorius ( uti fcri*

bendum contendit V. Cl. Scipio Maf-

faeus Marchio Veronenfis , qui pri-

mus illius Ccmplexiones ha£lenu5 dc»

fideratas in lucem deduxit ) CaSio-

dorius , inquam , de quo nuper fuit

fermo, hanc ipfam aetate f u^ , hoc

eft poft medium Seculum SexEunt

llruendam curavit. Accioe, quid il-

le fcribat in Libr. de Inftitut. divi-

nar. Literar. Cap. 17. Joftpbus patne

ftcundus Livius in L--'ris u^ntiquitatuv*

Judaii-.arum late d(ffi*lus tfi , qutm pa-

ter Hleronymus fcribens ad Lucintun*

Botticum , propter magnitudintm prohKf

operis a fe perbi/^et nott potuiffe tra»-

sferri . Hmc tamtn ab amicis nofiris y

D qui tfl lulnit ffimus i^ multiptex , ma-

I gno lakore in Libris viginti duol^us

converti fectmus in Latinum . Sed cur

Libros XXII. Antiquitatum Judaica-

rum Senator appellet, qai XX. tan-

tum in cur£lis Codicibus numeran-

tur, fi quifquam petat, refpondco^

in hanc fummam cadere duos quo-

que Libros ab ipfo Jofepho contra

Appionem Grammaticum confcriptos*

nam & ilU TieA ccp-^cctOT^TOi \'>i%ociWy de ^ntiquitttte Jud^rotum infribuntur , & cum Libris Viginti Judaicarum Anfiquitatum vcluti Apolrgia con- ntftuntur . Addit Caffiodorius : Qui etiam ( Jofeohus ) G" altos Lifyros Ca- ptivitatis Judaicae mirabili nhore con-

feri-

• Nunquid ob id non (fofti etiam poflea ? Forrsn ex pluribu5 Typographlae meadie unuua eR hoc . Verbum antea poit diHgentius infra conlocari debuit.

85 DISSERTATiO QUADRAGESIMACIUARTA, 85

fcripft: . QHorf.m tramlationem alii Hie- A ronywo , alii jf/Yibtofio , aUi deputattt R fim : q:'.iie dum taltbus adjalbitxtr , otnntio dtHQnis (xitKiae tntrita dcda- rant:tr. Loca haec vidit Voflius Lib. 2. Cap. II. cie Hiftoric. Latinis, & tamen non fat fibi cavit a quodam errore , quem praeterire nolim. Satis , inquit il.e, mirari non pcffum , javn Utnpore C^jfioiori dub.tatum fuifje , u- jB trum Rufinus , a» alius vtrtijfct Libros de Betlo Judeico , Immo creditum eji , tran lationem eorum Lthrorum non exda- re , ita ut Cafffoiorus eos verti curarit ab amicis . Urique Caffiodorii tempo- ribus , ruinam adfcribenda foret in- tcrpretatio Latina Librorum de B:l- h Judai:o , dubitatum fuit: at il'am verfionem periiflTe is nunquam fom- niavit, eoque minus aliam ab ami- cis fu s elutubrandam ipfe curavit. Quod de fu^ai:i> ,/iitiquitatihus , Li- brilque Jofephi eontra ^ppionem Se- nator retulit , male ad Libros ds B Uo Judat 0 Vcflius pertinere exifti- mavit. Itaque jam perfpicuum cft , ron Rufino Aquilejenfi amplius, fed Caffiodorii amicis , puta Epiphanio, D Aautiano, ac Bellatori , tribuendam eflTe vetuftam ^ntiquitatum Juda!:a*um verfionem , neque juftam Cafaubnno aliifque cauflfam fu^flfe , cur eun^dem Rufinum tam acerbe propter opus non fuum exdperent, ac veluti ine- ptiffi-num ac futiliffimum Aiftorem traducerent. Ceterum quum Rufinus a nonnuHis antiquitus creditus fuc- rit, Ctffiodorio tefte , Fnterpres Li- brorum de B llo Judai:o ( quod tamen Gennadio minime vifum eft ) hinc etiam ftftum , ut recentiores incau- tc, & prorfus fine ullis tabulis, eum Verfir>nis quoque ^ntiquitatum Judci- larvm au£lorem fuerint commenti. At- que haec omnia ncs denique m^^ni- Ujs faciunt, Ambroliani pretiofiffimi

Codicis actatem, non a Rufini tem- poribus, fcd a Cafficdorii , eflfe ar- cefTendam; quanquam fimilitudo cha- rafterum in aliis Codicibus a me adnotata mihi perfuaferit , ferius quoque Codicem illum fuiffe exara- tum, & l^jtftare pofius ad Seculuia Vulgaris Ejiochae Oftavum.

^ Alteram quoque vetufiiffimarn Grae- ci SLtiptoris verfionem invenire olim mihi videbar in altero Ambrofiano Codice: cujus rei H.ftoria Literaria cxjjofcit, ut aliquam mentionem heic faciaip . Scilicet fcfe mihi obtulic Codex membranactus in folio, lic^t mendis alicubi fcatens, tantae taroen vetuffatis , uti charafterum forma prodebat, ut ante rciingentos, immo & nongentos annos, cxaratum opi- narer. In Ambrofianam Bibliothe- cam e Bobienfi , cura celeberrimi Cardinalis Friderici Borromaei , tran- slatus fuerat. Ibi Sermoncs feu Ho- milise non paucae legebantur, qua- rum Auftor in fronte Libri Sancius Severianus infcribebatur , Epifcopus videliceC Gabalitanus , qui circiter Annum Chnlfi CCCXC. fumm^ e- loquentiae laude claruit infer Grae- cos , ac primum amicitia, tum diffi- diis inter ipfum & Sarftum Johan- nem Chryfoflomum fdmofus evafic. Multa de eo habet Ecckfiaffica Hi- iloria; multa , qui de Scriptoribus Ecclefiaflicis egere . Ad ejufmodi Ser- mones exfcribendos e vefligio advo- lavi, editurus ali^uando ad publicae eruditionis incremtntum , quum eum parentem habcant , qui Gennadio Cap. 21. de Viris Illuflribus, appel- latur tn Homiliis drclamator admirahi^ li^ . Veriim in medio curfu haefi , & mihi e manu calamus excidit, ubi fingulos ferme Sermones illos depre- hendi jam editos fub nomine Sanffi Petri Cbrfjologi Arcfaiepifcopi Raven-

F a na-

87 ^NTI^UIT.

Batis . Scd qu*s , inquics , illorum re/era Au£lor fuu , Chrifologus-ne , an Se^erianus? Ego ante omnia fta- tuendum heic cenfeo Catalogum Ser- monum , in Ambrofiano Codice ex- fiftenfium, & Severianum Auftorem prseferentium . Praecedir ihi revera Catalogus Sermorum LXXXVHI. e quibus ramen XlX. in Codice defi- dcantur .

Capitula Sermonum San£li Se- veriani . Ideft:

J)e homtne a natlvttate caeco.

De RefurreSlone Domini fecundum JAatthaeum , Sermones II.

De R'fafredione Domini fecundum Miirctim . Strmotes II.

De R'ft*rredie»e Domini fecundum L'tcam , Sermones II,

De Evangelio fecunduy» Joannem.

De muliere peccatrice fecundum Lu- eam , Sermones III.

De eo qtiod dicit : Ego fum paftor bonus .

De Matthaeo de ^varitia,

De muliere a profittvio fanguinis turata .

Df fervo Centuriottis .

De Jeftinio Qfinauaj^r/imae .

De Jejunio e^ Eleemofynis .

De laude ,

De Matthaeo Publicano .

De Nstale E:cle/tae .

De taude Epifcopi .

De o*dinat'Oiie Eoifcopi .

De Natale Domini fecundum carnem , Sermones II.

De frif;a Domini in %/4egypto ,

De Pifcha Sermo .

De Patre ij^ duoltus filiis , Sermo- nts IV.

De ViUico iniquitatis S-rmnnes II,

De fcandalis , quod impoffibih fit ut non veniant.

MEOn AhVi

\ De Evangtlio: i

88

peccaverit in te

B

D

frater .

Ds Paf:ha idf.m ,

De jfibore ftci .

Di R'fMvre8 ione Domini fecunditm Joannem Sermoises III.

Dt Divite & La^aro.

D'- Eptphania.

De K itendis fanuarii.

D^ Fide , cum Praefatiene , Serme- nes lU.

De Unitate Bdptifmi .

De inlicito Baptijmo .

De aequatitate Chrifli & Spiritus San&i .

Di Oratione Dominica expo/itio .

De Symboto (^ Oratione pro Pent»» cofie , Sermones XII.

De Kalendis Januariit .

De Jeiunio Strmones V.

D: ftfjione Domini , transfretare DU fciputos .

De regione Gerafenorum .

De eo , quod Dominus dormiebat in navi .

De prcfl-4vio fanguinis tntilieris .

De irfirmitate tnutierii annos XVIIT,

De Zacharia Sermones II.

De diverfis parabotis .

De Chriflo cum Dijcipulis afcendentt in navi .

De .Apoflolo traBatuum Sermones IX,

Sunt omnes Sermones LXXXVIII.

Sed cuinam reapfe cjufmodi Ser- mones tri^^uendi funr ? Epo dffiile controverfiam dirimi po(Tc cenfeo . Severianus antiquiffimi Codicis au- florirarem pro fe haber , eumque Lihrum celebris Bibliotheca , undc prodiit, faris commcndat. Dedi in DiflTertarione proxime praecedenti Ca- talogum verufliffimum Bobienfis Bi- hliothecae. Ibi inter alios recenfetur Liber Sanifi Severiaii . Eundem puro, at^uc inveflum in Ambrofianam Bi-

blio-

8^ DJSSERTAUO £)V i

bliorficcarn , dc quo nunc mihi eft fermo Ji.-n ver6 conOat , idque c- tiam monui in Praefjtlone ad Ser- mones Sanai M-sx mi a nr.e evulga- toi Tnmo IV. Anedotorum Larino- rum * . fcilicec olim permiXtos faci le fuifTc Sarftorum Patrum Strmo- nes , dum quifque Homiliarum Li- brum f.bi pararer . Hinc confulae Ambrofii Augoftni , Miximi , Chry- foftomi, Leonis, aliorumque Homi- liae in antiquis Codicibus . Fieri pa- ri ratione potuit, ut congerentes Pe- tri Chryfologi Sermones , cum iis Scrmones quoque cnmmifcerent Se- vcriani Gabalenfis Epifcopi Seculo V. latinitafe donatos . Et sntea quidem Chrifologi tdicores adnotarunt ad e- jus Sermones 149. & 151. eos a quibufdam Brato Severiano Epifcopo tribui. Et quamquam id immerito fjftum fcribant, nulla mihi tamen dubitatio eft , quin idem Sermo 14^. Severianum Au£lorem habuerit. Ne- que obftat Chryfologi flilus fioridus, & horum Sermonum facics Latina, nihil nativitatis Graecae praefeferens . Nam & Severiano non difpar fuit ftilus , atque ipfe quoque antithetis dele£l^batur , & concifo dicendi ge- nere. Lege eumdem Sermonem 149. imprcfTum inter Opera Graeca Chry- foftomi , & infcriptum de Pace ^ ab antiquiffimo Auclore translatum , at- que ibi comperies non abfimile di- ftionis & fencentiarum genus , at- que ibi verfionem e Graeco fa£lam minime, ut puto, fubodorabis . Ma- billonius quoque pag. 124. Itinerarii Iralici , poftquam Ambrofiani hujus Codicis menticnem fecit, fragmen- tum adfert Sermonis ejufdem Seve riani in CaCncnfi Codice latentis. 0,rum ovo fimilius non utique de-

• Nobis Tom. XL P. IL

DR

A

B

prehendss . AJ hacc inter L bros , quos Dtfiderius intlytus Cafiaenfia Abbas Monafterio fuo comparavit , quos in Chronico Cafinenfi Lib. j, Cap. 6^ reccnfitos h^bemus , occur- runt S'-ymo»es Severiati , utique La- tina Lingua donati . Praeterea olina non fecus , atque temporibus noftris, tam periti Graecorum Librorum in- terpretes fuere, ut nil Graecae ori- ginis in eorum verfionibus appareret. Cujufmodi fane dicendus eft E.fftha- tius , vtr Hifertijfimus , a Caffijdorio laudatus Cap. primo , de Inftitut. di- vinar. Lirerar. qui opera quacdam San&i Bafiiii ita tyanflulit irt Lati- num , ut ingenium doEiiffimi viri fa- cundiae fuae viribus atquiparaffe vidta- tur . Anianus quoque, & Mutianus Scholafticus , Homilias non paucas Chryfoftomi Latio donarunt Seculo Chr. Quinclo & Sexto . At contra Cbryfclogus cx unius tantum Codicis , quanquam antiquiffimi , auftoritate contraril, minime videtur fua pof- feffione privandus . Jamque illius Ser- mones coIIe£li Ravennae in honore erant circiter Annum Chrifti DCC- XV. Nam , ut fcribit Agnellus in Pontific. Ravenn. Tomo II. pag. \6/\.. Rer. Italicarum , Felix Archie- pifcopus morti proximus Homilias fuas comburendas juffit inquiens ad- ftantibus : Hahetis Librot Cbryfologi Petri , qttos videtis , & invenieti, . Hie luculentifjime fcripfit . Ipfum tenett . U- timini , ut vohis placet . Quid ? quod ne ipfi quidem Ambrofiano Codici nimium fidere poffumus , quandoqui- dcm ibi fragmenta ttia leguntur , nondum edita , quae multo aequius Petro Chryfologo, qu^m Scveriano , conveniant . Ego illa in omn'um commodum heic evulganda cenfui .

. Fragmenta

9^

ANTIQVIT, MEDII AEVi

9^

Fragmenta Homiliarutn Severiano GabaHtano Epifccpo tributarum in Codice Ambrofiano .

Incipit de jejunio Qainquagefimas.

SUfcepturi fanSlum Qusnquagefimae de more jejunium , Jcire debcmus , quia ^uod corpoYibus humanis nitrum prae- /iat , boc jejunium confert mentibus Chri- ftianis , fenfuum jordes mundat , delida lavat animottim , diluit cordis crimina , maculas cordis tollit , &" ad candonm c^flitatis homir.em totum miro jplendore ferducit: & fuut ver omnes tcmpefta- tes premit li^ compefcit tumultus , fere- nat faciem coeli , dat pacem terris , ac totum Mundi corpus hrumati fepultum morte vitalcm vo:at & fufcitat ad vi- gorem . u^tque ita jejunium ccnfii&us o*nnes fedat , inembtis pacem reildit , ac fvigere negligentiae fcpitas ctque tnor- tuas mentes fu:cendit , atque animat to- to calore virtutem . Jejunium Frater efl humanae gubernaculum vitae .' regit to- tam ncftri corporis navem , cor in alti- tudinem levat . ^rboris ahftinentiae /«- m''us vtla tendit , animorum remos a- ptat , i^ firiceritatis finu amplo totum fuperni Spiritus tvocat e?- invitat im- pttlfum , ac /ic inter iftos Mundi fi^ffus Cir- difcrimina ifta vitae ratem noftrae tamis ad totam divini portus dirigtt ae pervehii manfioneHi . Clamat ^poftolus : N'3X praeceffit , dies appropinquavit : aKjiciarrus opera tenebrarum , & in- duamus nos arma lucis , fic ut in die honefte amhulemus. Non in commef- fationibus & ebrietatibus , non in cu- bilibus & impudirifiis , non in con lent'onc , & aemulatione, fed indui- tc Dominum Jeium Chriftum , & carnis curam ne fereritis in concu- pifcentiis. M* p>ae:fjit , dtes appro- finquavtt , Diet tjl vftae fvtma , nsx

A

B

D

eft irAago mortis . %Ad tenebras duclt II' l.t , ad luctm reducit haec . Stpelit fetn- per illa , fufcitat ifta ftmper

Incipit de laude Epifcopi .

GRata vobis C^ votiva felemnitas ad vejtrum me conventum invita- mento , Sandi Patres , gratanter addu- ait , ut hic quod vobis trat tx Dei fe- ftivitate gratifjimum , mihi fuerit & ve~ ftra devotiont jocundum , SanBique Spi- ritus exbortante Pfalmifla pari vobit cum gratulaticne concinete indicens : Ec- ce qukm bonum eft & quim jorun- dum habitare Fratres in unum . Lae- ta dits eft , tenena ttmperies , crnat'ot E,cclefiae facits , fimul^ue beatiffimi Pa- pae gratus afpe^us . Huc ergo convenit bodie deledabilis Rcclefiae rmtltitudo , bu: undique probata fraternitas , ut id , quod grato concipiebat auditu , frueretut ajpe&u. Q^ti enim tam ftrus tft , aut ita religionis ingratus , ut Gratum Pon- tificem nen requirat , in quem gratla nomen contulit , & meritum fignanter expnffit ? & ita perfonam fui decoris cftendit , ut in publi.am nctiontm fpe- ciem produceret , quae latebat ? tffrt e- nim ctlata gratia , fibiqut nota tantum- medo , Juo vocabulo Juoque munere fi- gnarttur , ut anulo figillum cera mani- ffftat impreffum . Nec patitur cbfcondere quod accepit . Et ut auri n:etallo infi- gnia fotmantur ^ugufit , parvoque te- netur in numt>o , quod tnaximo d<lata- tur imptrio , fic ttiam facra praehitut Ep'ft'la, quam monrtalis incudo figna- vit , & anita venetur a Judlce qi im legatur . Idcir-o cotnpetenter audit i^ dii.it: Signatum eft fuper nos lun-ea

vul.uft

fi DISSERTATJO ^JDRAGESIMA^U iRTA, ^4

vultus tui, Domine. Tam^uam Li-ga- tus Urtigcmti Dii, datus in fignunt te- flamtnti , »»» lucem gentium dejlinattts . Ergo , Fratres carijpmi , fequamw iftum gratias praevium quocumqtte Pafiorem , aui nos in awoenam Paradifi regionem Pontifex eledus inducat , &■ inter Euan- gelica tonorum ligna conftituat , ut plantati jttxta dtctttjus aquarum , frudtt titHareo menfam noftro demus in tem- B fore, Hahet enim Moyft gramina, man- ttam caeleftis annonae , nedareo rort cort- csptam , niveo fcrculo candore digijlim , mtiltipliii prandium fapore condittim . Ha- btt itaqtie pafcua gratiae fpiritalis , ,A- pojlolico rigatu polltntia , panem vivum , qui de cotlo defcendit , <^ calicem falu- taris aeterni . Potens eft tnim ignire fri- gidos eloquio Propbetarttm . Potens eft G etiam temperare ferventes . Eft illt per D':i gratiam columna d^ nubes .' rtubis inttff ditm y celumna ignis in no&e , quae ^ vitae noftrae praeftet umbracu- lum , (i)' mortis exjiinguat horrerem .

F-'lget in tenebris , adfpirat in

anoque miniftirio prarcidentes umbra non deftt in die , cum deftt in noSie : difcu- tit enim tenebras , & avertit ardorem , D tte quis ohfcuritate caecatus exoybitet , eut radiis adfiiHus intereat . Et cum fingulis ohviet , ac diverfa componat , ut/ifqtit placidus , utrifque fit gratus ge- Kiino tnunere natura praeftantior aliud corr.mutat e» alio . IQax in flimma, &• dies in umbra fuccedtt , eaque procuran- te gratla nullum triflitiae caligo confun- dit , nullus ullo furort candefcit , unde merith eredimus i^ veritatem per Jefum Chriflum f.Mam & gfatiam , quae mo- Ji jufiitia , modi natio , nonnumquam btatitudo faeDe miftricordia nuncupatur . G atia 'fvflifi:at impios , e^ vDcat ea iptae non fori* , Omnes tnim ptccaverunt & tg'nt glorla Dfi . Donat indigni' , ^ ur\o mnmento latronem purificat &" ceronat, Eodem modo mijerttttr inmeri~

tts , C9" miferationem faam tribuit oiia" fis . ^braham quippe patrem ncftrum gratia praevenit , ut crtdcrst , heredtm» que fecit mundi ex flsrili , cttm jam Jamtjue pariter fenio maicttiffcat . E* auditu fides efl . Fides autem per ver- bum Dei , ne quis aliquando glorittup in proprio , dum totum pojfideat alie^ ntitn . Quid habes , inquit ^poftuhts j quod non accepifti ? Commendat autent Juam Caritatem Dtus irt nobis , ut <«- more ftrvando depofisum gratuito confe- quamur impetium , & ficut abundavit ex erroie peccatum , fuperabttndet ex rt~ demtione juftitia . Stipendium peccati mors , ab ,Apoflolo dicitur , & gratia Dei vita pronuntiatur aeterna . Quid eligas , agnovifli . Civis tffe debes , ex barbaro deponere piraticam , fubire mili- tiam , tyrannicum adverfari flipendium , Si regalem concupifcis annonam , cur «- na cervice duo juga portare contendis P tAliud tibi Diabolus , aliud Chriflus impofuit . Illum amarum femper & gra- ve.' Juave Jtmptr &" leve iflum, Chri- flo docente , cognefcimus .' Jugum cnim meum fuave eft , & onus meum le- ve eft . Unum ergo pro/ice , ne fub u- troque drficias , & incerte labore diftra- Bus alterum patiaris infeflum , cum ne- queas alterum habere prcpitium , tnagi- fque fub /ugo ptccati moriaris opprcffus, ubi futris a gratia Salvatoris ahjun- &US . Jtb hac trgo gratih quifque di- fcefferit , ipfe fibi praeftat ingratiam , parique modo gratus offtnditur , cum fe contumax experiatur ingratum. Nunc i- taque queniam Gratus efl Pontifex , C^ gi'ata confecratio Sacerdotis , aff~{lum Grato reddite , Gratumque gratificate Pontificem . Tu quoque , ventrabiHs Pa- pa Grate , D:o grate , Clero grate , Fi- delibus C^ Populis untverfis omnibus omnia faffus, ama pervigil , &" excita dormientes , amplfflere proprios , invtta txtrantos, tflo crtditor inopum , dehitot

95

A-NTJPUIT. MEDll AEVl

elc ioram , ut- ai paUtm gyatnm gnta A w^zdtltudb filionitrt convertiat , C?" « [ari &o Patre Gmto «?;//»> umquam dijcedat 'ingratm . Explicit .

Incipit de ordinatione Epifcopi.

r

NEmo miretur , fi fancla E:cltfia , /? •virgo materque numerofas fo- ■hoUs catlefti foccunditate diffundtt , ipfa j B fihi partariat , gentret , pariat ipfa re-

iiores , quando concubitus nefcia ■

obfcgenitatis ignara , corruptionis expers ad formam pudicitsae , ad caftitatis e- x:mplum , ad Virginitatis infigne , quae folo forc cathfli ore conctpit , ore par- turit , Ofe gtrmina cafia componit ^ ore fibi Ducts format , ore fibi Rtges ipfa generat ^ producit , ut proprio fubje- da pignori caritatem doceat , obeiien- tiam monftrtt , vitae ordinem tradat , agtndis rtbus infiituat difciplinam , glo- rioft operis ofttndat a(ft£ium . Suhjecla, dixi , * propitio pignori , quia rrantt li- iertas voluntaria fervituti / confufa ve- rh dominatio quidquid eft libtrt»tis a- rnittit . Meri.^ ergo vtntrahtlis EccUfta nielut apes illa oris fui ttfllmonio dtle- git fibt & gtnuit ipfa Paftorcn junio- rem ceteris , ut ei juxta propheticam vo- eim pro patre filiui naferetur . Pro pa- tribus tuis nati funt tibi filii. Con- ftitues cos principes fuper omnem terram . Juniortm dixi non fapienta , fed attate . Cettrum g'avitate , fcitntid , tnortbus , difcipUni omntm e*h'b't f'ne- &uttm. Et quia bodittno gtrmini apta rvtmus apis txemplum , quae p>o<iuSia de caftris agmina vo.e movet , voze au- cit ad ftdes proprias ^- ad to.um duLiffi- tni cperis & quietis , /am nos tacere eonvtntt , ut natus P ftor fuae ve:i) itt divinis tloquiis dtt damortm , quattnus mgmtn Domini cum juo tntvtat exortu ad alvtaria prcpria comitante Dijmtno mox rtveiet f mox reportet. ,, Qualiter

9^

„ autem , Fiatrcs, cunabulis ib ip- ,, lis per ipfos aeiatum gradus Ec- ;, (lefiafticis onus altcndit cffi iis • ,, quia mihi dicere longum tft, fi- „ cut dixit Euangtlifta: aetar«m ha- „ bet ipfe- pro le loquatur. Enplicit, Haec inquam rt6lius Ch.yologo, quim Severiano adlcribantur . Nam Gratus ilie Eptjcopui , cujus enco- mium hcic habes , Latinum potiiig nomen quim Graerum fonat , ac proinde Latinum Ejilcopum Latjrus Antiftes lauddffe videtur. In ttrtio quoque fr«gmento anin- advertenda iunt ea veroa de novo Epifcopo di- £la : Quaiiter autem cunabulir ab iplit per ipjos attatum gradus Ecltfiafticit onus afcendit tffi.iis , quia n.ibi dictre longum eft , fi:ut dixit Euangtlifia .' ,/f:tatem habtt ipft : pro (e loquatur , Atqui fermo 165. inter Opera Chry- fologi , de conjtcrationc Ptojttii Epi- fiopt Firoiorntlttnfts , de quo nulla dubiratio eft , quin fit Chrifolcgi , parem habet ioquendi formam . nem- pe : Q^it.liitr auttm cunahulis ab ipfts gradui E Jcftafticae militiae confcinde- rit dr cfft.ta , quia mihi dl-ere lengunt eft , ficut dicit Djniintn (rvflius Euait- gilifia ) attattm habtt .• ipfe pro je le- quatur . Ergo Ambrofianus Codex ea praefert , quae perfuadere poffint , reliquos etiam Strmones Petro Ch,y- iologo, non autem Severiano , effe tribuendos . Sed de hoc fatis fuper- que. iUud conftat , non ita praefra- fte Codicit-us MStis, etiam mulra vetuftate venerandis , fidtm unquam e(Te habendam , quum Libri alicujus Auftorem praeferunt, ur meiiori fen- tentiae iov.us minime relinquatur, Siiius enim , & alii Codicts , & ar- guuicn um Libri , Scriptorefque ibi laudaii, & res , ac tempora, quae illic occurrunt , Critico homini per- iuadere menid poffunt , ac in^erduai

debent ,

^7 DISSERTATIO ^UADR

dcbent , ad alium Scriptorem perti- A rere Librum . Etenim quicumquc veteres Codices non leviter verfat , aut Criticorum difputationes folicite kgit, facile intelliget, muha in Li- brorum quoque titulos vitia irrcpfif- fe, five cx hominum incuria , five etiam ex malitia. Quod poflremum jnnuiflT'; me non poenitet : luculcnto facis exemplo ad aliorum eruditionem confirmatum volo. Edidit Matthacus Radcrus , vir celeberrimus e Societa te Jefu , Chronicon Pafchale, five A- lcxandrinum , Graece cum Latina Interpreratione , Anno MDCXV. Mo nachii. Praefto illi fuit exemplum ad- fervatum ( uf vcrbis Clariffimi Du- Cangii in Pracfatione ad idem Chro ricon, Parifiis Anno MDCLKXXVIil C recufum utar) i» Btvltotbeca ^hgu/h- na , tnantt xAndreac Dizrmarii t/4ntiqua- tii defcriptum , proinde litera recentiori , ttt teflatur Radtrus , C^ a Sylburgio tn- gitita fe» attreis Solaribus tmtum , i^ Hoefchdio donatum , ab ecdem Hoefche- Ito Rtipublicae deinde t^ugttflanae obla- tftm , ex quo Ijaacus Cajaubonus plera- que cxcerp/tt , quae non femel in Nstis ad Capitoltnum laudat . I/iius porro ^n- dreac Datmarii , quem G^aecum Merca- torem indigitat , meminit idem Cafau- hortus , a quo Je tm-ffe tefiatur Librum Julii ^fricani de Bellico apparatu , & fyagmentum Pttri ^lexandrini de Pa- fcbate ^ unde non tnodh illius aetas per- eipitur , jed '&' dubittas oritur , an is tx Romano exemplari Chrcnicon txfcri- pftrit , fiquidem tx Gratcia metcator ia Callias venerat ; nifi forte fuerit ex il- lis ^ntiquariis f^aticanae Bihliothecae , ferc frmpcr nationc Gtatcis , qui ex il- liui Codicc batcct qualtacumqut fibi tvan- fcripfrrit . Hscc fufius referrc placuit , Mt Ltftor mafure ir.rciligat , An- Jream illum Darmarium lucrum fibi « dcfcriberdis ac vcndcndis Libris Tooi. IX,

AGESmAJ2UARTA; pS

conquifiiffe Et fane vix ulla tfl es

infignibus Bibliothecis , in quam non

irrepfcrit aliquis cx illius Codicibus

Graece fcriptis. Habet ex iis alic^uoC

Chriftianiflimi Rcgis Bibliotheca, te-

fte Clsrifs. Montfauconio in fua Pa-

lacographia Gracca . Habct & non-

nuHos Ambrofiana: plures ctiam Scq-

rialcnfis, & Sabaudienfis Bibliothe-

cae • in quibus falfi tituli Graecis

Libris appofiti funt, ut cariori pre-

tio venderentur . Et certe nunc ho-

mini detrahenda perfona tft. Scilicet

is fuit Faifarius pcrditiffimus, qui

fcrme omnibus, quibus merces fuas

caro vendidit , fucum fecif. Eft mi-

hi Cataiogus MStus rariorum Codi-

cum Graecorum manu fcriptorum Bi-

bliothecae Regiae Efcurialis, quem

David Colvillus Scoctus , vir doftif-

fimus , ante annos centum exaravit .

Accipc quid ille hanc in rem ha-

beat , atque ex ilhus adnotationc

profice . Petro , inquit , ^^ltKanaiin»

Epifcopo attributa Hifioria Ch>onolegica

ab ,Adam ufque ad Heyaclium juniorem ,

quae tamen tnanu Scriptoris recentierst

attrihuitur MarceUino ■vel Hippolpo .*

fed nullius tamen effi potefi • nam illi

omnes Heraclium praictffere . Non efl

Gforgii OEcumenii , ut ex collationt di-

dicf &c. Fofi multa alia fubdit: Grae-

ce (ir Latirtt cditui tfl Liber a Paire

Matshaeo Radero Societatis Jefit ex Bi-

bliothecaf .Auguflanae Codice , quem .An-

dreas Darmarius defcripferat . Sed btt

slle idem fcele/lus fuit , qui utcumque

illa tx Codice dtfcripfirat in H'lpania ,

& titulos illos proflituerat , Vtrcrttm

peffimus , qui nihil aliud habtbat , ttifi

profHtutre Libros fiBis titulis , quos

Jummo pretio divtndertt Principihus . In-

numera fcelera illius detexi &' notavi /

qui praeter falfos titulos , quum aliq«id

dtfcribtndum erat . definito prttie inte-

gri Libri , ensittcbat tnulta btic atqu»

G «///>

99

ANTIPUIT. MEDU AtVl

illi: in midto optre / tjuum contra dt- jcribendum erat , ut numerarentur folia , infinit.-i alia inferebat ^ ut repleret pa- ginas . Nec Graece fcithat ^ iir »e unam quidem paglnam fcribebat fine pfeudo- graphia . Uno verbo .' ita fcelejiKS erat %Aitdreas Darmarius Epirota , ut nihil illi credere debeamus , nec titulis ejus . Haec David Colvillus , quae cautos literarum amatores efficerc jam de- bcntj neque enim ejurmodi fumorum propolis atqu: impoftoribus caruere Saecula anriquiora , quia nunquam defiere, qui c fraudibus lucrum ca- ptarent.

Atque heic Leflorum examini ti- tulum Codicis MSti , quem Ambro liana Bibliotheca olim mihi obrulit, expofitum volo . Membranaceus erat Codex , fignatus litera P. & numero 154. in folio • fed non admodum anriquus , quum viram etiam com- pleftatur Sinfti Nicolai Magni , a Leonardo Juftiniano confcriptam . Ibi Ooufculum eft cum hocce titulo : Difputatto SanBi Leonts Papae contra Haertticos . Ad tam grande nomen continu6 cor mihi fubfulfavit, fpe fuborti, potuifle larere illic aliquid ineditum eximii & eloquentiflimi Pontificis. Veriim haefi animo, ubi fingula luftravi , e quibus haec pauca decerpfi . Errare Hxereticos { hoc eft initium fragmenti difputationis eju- fdem San£lo Leoni Magno Papae tributae ) haec maxime caiiffa facit , Jum aut ignorant , aut nolunt adverte- ft , /w Domino nofito Jefu Chrifio fliut unam perfonam , ita duas fuhfiantias tffe , D'um ex Deo Patre , & Homiytem tx homine Matre . Et quae de fe ipfo Dominus fecundum difpenfationem carnis affttmtae loquitur , deputant divinitati , ut efl illud : Pater major me rfl ^ c. Et infra legitur: Nam nos Cicut eum DcHia legtmus , ita net majotem neQ

ICO

A

B

D

minorem D:um ufquam hgtmus , nee crtdere religiofa mente dehcmus . Sed i- dem adhuc pitfifiit c^ dicst: Fieri non potefi , ut non Filius minor Patre cre- datur , quia ex Patre effe dignofcitar &c. Tum plurima e Scripturis facris ad- fert, quibus & Filii & Spiritus San- fti divinitas confirmatur. Sub finem ver6 haec habet : Di:ere etiam Haere- tici folent de Baptiimo , quod in eo me- lius fit illorum Baptifma , quam no- firum , qula qui de illis ad nos conver- tttntur , non eos rebapti^amus , fed per manus impofitionem reconciliamus j iUi verh fi quos de ncflris ftducere pcffunt , inconfiueranter rebapt.^ant . Qjti inter- rcgandi funt : Baptijma iflud , quod tiant , fuum iff: dicunt an noftium? Si

ncfirum tfi : quare illud praefu-

munt fimiliter nos bapt ^anao ? Si tllo- rum efi y qttare illud violant iterando? Std nos reverentiam habimus Dominicis vtrbis • & qucmodo ipfe ffffit: Ite e^f. baptl^amus in nomine Patris C^ Fiiii

d^ Spiritus SanBi. Sed illos fi

certum efl bapti^are . Nam fi fic bcp:i- ^arent illi , quomodo credunt in ncmine Pairis ma/oris , i^ in nomine Fdii mi- noris , & in ttomine Spiritus San^i multo minotis : tunc dimum non itevabi- mus B->ptifmum , ftd dabimus ; quitt non fecunuum regulam , quam Dominus tradidit , bapt\ahunt &c. Infra haec addit: Sicut panem jam frmel colunt fi quis mittat in aquam , iH^ velit rt- commifcere i^ coquere , perdit prifiinam dignitatem , C^ in nigrtdinrm terram- que convertitur , fic talis tffii.itur qui- cumque in fe permittit B iptifmum ite- ravi . Et ideo debet unufquifque ad morttm Ba0tifmum fuum Deo adjuxiante fervare y fi vult ad R'^na Coelorum fi- d'1'iter pervenire . N-^m quicumque fe rtbaptziri permittit , ipfe hlafphemat it% Sp-ritu Sanffo , dum fe ntaat Chrifiia- num , & ptr ajuam c>^ Spititum Satt-

Hur»

loi DISSERTATIO ^ADRAGtSIMAQgARTA, loi

f^um fuijfi nnaitim : & nectjfs tfi , «t

iU

m^y»

divi

, qt(3>n ntimoravtrnus , Jcntentism :c>nr,tiiaatif ex.ipiat : Q^aq-.te blafpb^.tf.avtrit in Spiritu SanBo , non ei Timittetur rnque in hoc Saecuto , ne- q'4e in faturo . Expltcit . Plura mini- nie del^ripfi j quamvis enim conve- nire plane temporibus Sancli Leonis Magni argumentum videam , quum palam tunc impeteretur ab Hatreti- cis di/initas Filii Dei , & Donatiflae nondum penitas fublati Baptifma i- •terandum crederent : attamen floren- tiffimum Leonis ftilum heic minimc fencio, ita ut titulo Codicis illius fflon acquieverim , & ifta potius rc- ferenda opiner ad alium aliquem e Patribus. qui Seculo Chriftianae Ae- rae Qainfto, aut faltem poft Conci- lium 1. Conftantinopolifanum OEcu- menicum floruerit . Qais ver6 ille fuerir, ultra inquirendum non duco. PolTent & alia id genus exempla be- ne multa referri . Sed in femitam revocari tandem me fentio.

Etfi mulca finc Italicorum vete- rum merita in cxcolenda Graecorum Lingua, majora tamen fuere pofte- riorum . Ex,iloratum quippe eft apud omnes, St-culo Chrifti XV. ex Grae- corum doStorum corrimercio ita pro- feciffe It..licam gentem , ut per uni- verfum hoc Regnum Literae Graecae fummo conatu , mirabilique fucceffu cxcultae tunc fuerint : quo exemplo reliqua Europae Regna pcmota , fen- fim ad hujulmodi ftudium fe contu- lere , & conftantius deinde retinue- re . Ceferis etiam praeivic Italia in conficicndis Lexicis Graecis , aut Graeco latinis : nam ante alios in hoc Opus infudarunt Johannes Cra- ftonus Placerfinus, Guarinus Phavo rinus Camers , & alii Neque minus de Arabiris Literis olim hcne merita funt Italicorum ingema. i;x quo A-

B

D

rabum , five Agarenorulti , aut Sara- cenorum gens , Seculo praefcrtim Ae- rae noftrae Septimo fefe in Afiam & Africam ingenti armorum felicitate effudit, potiorefque deinde Hifpania- rum regiones Seciilo Oftavo, tum Siciliam ipfam , & quaedam Regni Neapolitani Oppida ac Urbes Seculo Nono, fuo imperio adjecit : non glo- riae minus qukm potentiae avida , in ftudium quoque Literarum incumbere coepit . Itaque a Graccis, quorum in- numerabilem copiam , aut finitimam, auc in regionibus occupatis fubjeftata fibi habebat, mulros Libros accepir> eolque in Arabicam Linguam con- venit ; atque adeo dif^iplmas varias Saeculares fuas fecit, videlicet Medi- cinam , Diakfticam , Metaphyficam , Geometrism , Arithmeticam , quam Algebram appellabanC &c. ut & in- ler Chriftianos non vulgarem famam erudition s fibi conciliarint , & ad eorum Libros legendos , & in Lati- num etiam lermonem transferendos multi deinde Europaei convolarint . Sunt qui affirmanr, Carolo ipfo Ma- gno imperante , immo & ejus juffu , complurium Arabicorum Librorum verfiones a Chriftianis fuiffe faftas , eaque ratione & Ariftotclis, & Hip- pocratis & Galeni , aliorumque Me- ditorum , inluper & Maihcmatico- rum , atque Aftronomorum Libros ex Arabico converfos , ver^ari coe- piffe inler manus Literatorum Chri- ftum colentium . Quam certis tabu- lis id ii j.ffirment, infra edifferam . Interim sjo , quidquid Dialtfilicae ante Annum Chnfti Millefimum in Scbolis noftris fuit , ex Apulejo, Martiano Caotlla, Severino Boefhio, aliifque Latinis defumtum tuiffe . Me- dicis efiam , quorum nunquam fuic inopia, non defuere Latini Libri . i Caffiodonus enira circiter Annum G z Chri-

loj ANTlClUrT.

Chrifti DLX. in Libro de Inaitur.

Divinar. Liferar. ad fuos Monachos

Latinos fcribit: Legite Hippo^raton ^ \

atque Galtnum Latlna Lingua convtr-

Joi , idefl TherapcMiCa Galeni ad Phi- \

hfoplKm Glaucjnem deflinata , & sA-

yionymum (iwmdam , qui ex diverfis ^u-

Horibui frobatur tjft colledus . Deindt

\4urelii Coelii dt Medicina , & Hip-

facrfttis dt htrbis <^ curis , divtrfofque

etlios medendi ^rte compofitos , quos vo-

uAis in Bibliothtcat ncflrae finibui recon-

-ditos , Deo auxiliante , dereliqui . Tnter

hofce ne Comelium quidem Celfum ,

JHippocratem fcilicet Latinum , defi-

<3eratum fuiflc, crederc par eft, ut

«lios praeteream antiquos Medicos

Latinos ab Aldo Manutio, & Hen

rico Stephano editos, Ojtandum quo-

quc effet, ut hike adjungerentur ,

L.atio tamen prius donati , S^ripto

res nonnuUi Graeci , de Chirur^ia tra

ftantes. Viius quippe olim mihi fuit

in Medicea B.bliotheca MStus Co-

dex , comple£lens Chirurgiam Hippo-

tratis , Galeni , Oibafii , H liodori , ji-

Jclepiadis , %A cbj^fnis , Dioclis , jf-yy^-

lae , ^pollonii , Nymphiodori , R-.Jfi E-

phefii , Sorani , ^'ginetae , Palladii . Non

femel ctiam folicitavi eruditiflimum

ic Graecae Linguae peritum Virum

Antonium Cocchium Florentinum ,

publicum Medicinae Profeflbrem , ut

fpartam hanc adornaret in omnium

commodum , propriumque decus. An

ille fpem hac de rc mihi faftam im-

pleturus fit, tempus prodet. Latent

etiam in B'bliothecis nonnulli ex

Medicis Latinis Saeculorum Barbari-

corum j alii quoque typis editi pu-

gnant cum bJatcis, quos tAmen con

temnere minime decct. Unum com-

Wemorabo Guilielmum Placentinum ,

qui Anno Ch. 1175. Veronae com

plevit Medico Chirurgicum Opus , cui

titulus Summa conjervatioitis il^ cttra-

B

MEDU AEVi 104

A ticnls , qniit Gulielmina dicitur . Eft mihi imprefTus Liber Venetiis Anna Ch. 1501. Inter cetera , quac ibi non perfunftori^ legenda funt , cft Cap. XLVIII. Lib. I. Chirurgiae cum hoc titulo De puflulis albis d" fciffuris Cir corruptionibus , qtta: fiunt in virga t^ circa praeputium proptet coitum cum Merttrice vel foeda , vel ab alia cauffa. En Morbi , quem Galli- cum nos Itali appellarr.us , fat aper- ta vefligia Saeculo XIII. quanquam communis opinio originem illius re- ferat ad finem Decimiquirfti . Me» mini me legere in Tranfofttonibus Anglicis Diff^ertationcm , in qua coft- tenditur. longe antequam vulgo ccR- featur, Morbum hunc vJres fuas e- xercuifl^e in magna B.itannia . Ne- que abfimilis mihi creditur is , qu» hbora^it Anno Ch. 1399. Nicohus Marchio Eftenfis Dominus Ferrariae» Mutirae &c. Princeps ad libidinem pronus , & tunc juvenili aetate fer- vens . Uc cnim fcribic ad illum An- num Jdcobus de DtLiyio Tom. XVIIL pag. ^58. Rer. Italicar. Domlnus Ni- colaui Marchio paffus fuit in inguine unum tuberem , fivt aigum , qui fuit ita rahidae tnolefiationis , quod dubitaH" tibus quihufdam tx Medicis , ne foret morbus naturat prflilentis , de Jalt*te ipfius Domini acciiiit non modica dubf- tatio. Sed divind gratia redadus cum medetii ad mollificationem li^ faniem , & demum fciffus , nihil attulit difpen- dii formidati , ^ idem Dominus in opti- mam vaUtudinem evafit in brevi , Cur vero, advenientibus G;>IIis Neapolim fub finem Saeculi XV. exafperatu» adeo fuerit hic Morbus, ut fcaenas turpiflimas , mortefque non paucis pepererit, & familiaris dcinde eva- ferit, rabie tamen illius in dics de- crefcente; Medicis inquirendura rc- linquo .

Ai

D

I05 DmERTATIO QV dDRAGESlMA^VARTA, 106

Ad Caffiodorium redeo , qui & ipfe fcripfit, atque ad pofteros tran- fmilic O.jufcula fua de Diakaica , de Arithmetica, de Mufica, de Geo- metria, de Aftronomia. Diflimulare tamen nolim, Paulum I. Romanum Pontificem , circiter Annum DCC- LVni, quofdam Libros miliffe ad Pippinum Francorum Reqem , ut eft in Epillola 15. Codicis Carolini . D;- vextmws , inquit, exceUentiffii»::! pvae- aellentlee vtfirae & Libifos , qtnntos ve- perire potusMus , sdefi ^ttipbonale , & RefpSKfal'nt , infimul ^vtem DialeSIi- eant ^r/}jtelss , Dionyfii xAnopagitat L'bre! , G:ometri:am , Onho^raphiam , Gra^nmaticam , ontnes Gfaeco eloq'iio S:ri- ptores . Ita apud Du-Chefnium Tom. 5. Scriator. Francorum : quibus ex verbis intelligere poffamus, o4riflote- lis Dalelicam longe maturius , qukm creditur , verfatam fuifTe inter ma- nus Francorum . Vetiim in editione Gretfcri, ac Lambcciana ( Vidc Part. II. Tomi III. Rer. Italicarum ) difer- tis verbis legitur .Artem Grammaticam ^rifiotelij , non ver6 Dialeciicam, Ne- que alitcr quim Grsmmaticam praefert eximius Codex MScus Caefareae Bi- bliothecac, unde Epiflolae illae emer- fere . '^.jare hinc nequaquam evin- eas , Dialecticam Ariftotelis tunc in Latinum fuiffc converfam, eoiue mi- nus cx Arabico. Johannes Monachus Italus, qui circiter Annum D.TICCCL. Vicam Oidonis Abbatis Cluniaccn (is fcripfit apud Mabillonium Seculo Quin£to Aftor. Sanftor. Benedifti- norum , pag. 157. eum abiiffe Pari- Jius , ibique DiJeiJicam Sancli ^A^apu- flini Dnodato filio fuo miffam perlegif- /e , f^ Martiawtm in Isberalihus Jlrti bus frequenter lelitajfe fub Remi^io Aut fllodorcnfe Monacho. Sub nomi- re Dialefticae Auguflinianae viri do- oli putaat, defignari Librum dc De-

B

ctm Categofiis olim , fed immerito , tributum Sanfto Auguflino. En ergo qualis in ufu Dialeftica forei Saecu- lo Chrifti X. & quis cjus argumen- ti Auftor in Liberalihus ^rti-'U} tunc traderetur difcipulis legendus. Porro & ipfe Gerbertus, qui Anno DCCCC- XCIX. ad Romanum Pontificatum a- fcendit fub Silveftri II. nomine ( i- deo tunc Magus a ftulto popello crc- ditus , quod Mathematicas diicipli- nas reliquis ignotas traderet ) non a- liunde quim a Latinis anciquis Dia- Ie£licam , Geometriam , Afironomiam , aliaque Liberalium Artium ornamen- ta defumfiffe videtur . S^ribit ille in Epiftola 8. apud fupra laudatum Du- Chefnium Tom. a. Sperate a nobis a~ do Folumina Boethsi de ,Aflrologsa ( hoG eft Aftronomia ) praeclariffi^rsa qsoque figurarum Geometriae i^c. Pecit etianx in Epiftola 122. Libros Boethii Peri~ hermenias , & in Epiftola p. Librum Demofthenis Philofophi de morbis ac re- nsediis oculorum , qui snfcribitur Ophsbal- micus . Et in Epiftola t^o. Manslium de v^firologsa . In Epiftola quinftade- cima incer additas a Du-Chefnio» Celfum CorneUum de Medicina agen- tcm laudat . Neque famen negave- rim , quin iis ipfis temporibus , ac- que antea, quaedam cx Arabum of- ficina in Latium advefta fuerint, fpe- ftantia ad Medicinam , Algebram , & Afttologiam , five reftiiis Aftro- nomiam , quibus Artibus potiflimum ea gens operam dabat. Nam Gcrber- tus ipfe EpiftolS 17. exemplura cu- pit Libelli de muhiplicatiene & divi- fione numerorum a Jofepho Hiffiano e- diti, Et Epiftold 24. ad Lupitum Bar- chinonenfem fcribens , ait : L'brum di w4firolo!^ia trarsslatum a te ^ mih' petett- ti dirsge. Mirum eft , quei duo 'fti Scriptores Hifpani diligentiam rffa- gcrinc Wicoiai Antonii viri <io£lifii"»

'I

i

s

A

I

107 ANTJ2P1T»

wi in contexenda Bibliotheca Hifpa- na vetere. Ifti r.d Arabum fontes bi- biffe non immeiito fur.t cxirtimandi. -' Ad Arabes ergo quod attiret, il- lud ftatuendum, tantummodo poft Ca- roli Magni aetatem eos ad Litera- riam palaeftram fe contuliffe. Antea -non addifcendis five propagandis Scien- tiis , fed imperii finibus amplifican- dis, opersm dedere. Almamon prae- clariflimus Caliphas Babylonis & Ae- gypti , qui ferme eodcm tempore , quo Carolus Mat^nus vivere defiit , hoc efl; Anno DCCCXIV. imperare coepit, & Anno DCCCXXXIII. e rebus humanis fublatus eft , primus inter Arabes Literarum amorem in- vexit. Elmacinus in Hillor. Saracen. Lib. XI. Cap. 8. eum Aftronomiae peritiffimum tradit, eique Abulpha- rapus in Hiftor. Orient. Isudem Li- teraturae excultse tribuit. Multa de eo habet Herbelolius in Bibliotheca Orientali Gallice fcripta , pag. 545. qui & animadvertit, apud Arabes ad ea ufque tempora Scientiarum impe- ritos , male eum audiffe , quod Pbi- lofopbtam alidfqtte Scifntias Jpeculativas i» torum finum intuliffet ; atqiie exinde coepiffe tos in ^ftironomiiis Jludiis dili- eentem operam collocare . Confirmantur haec a Cedreno, qui num. aya. pag. 548. auftor eft , Manuwum Ijmaetita- ri*m Princtpem { ita is Almamonem ap- pellat ) tum aliis difciplinis Graecis , tum pratcipue Gtomttriae deditum , in- credibili anxietate curaffe, ut ad fe adduceret Leonem Philolophum Grae- cum , in Geometricis praefertim do-

B

MEDll AEVl 108

A £liffimum. Tunc ergo Arahes dele- ftari coeperunt Graccorum difapli- r;is , carumquc culruram propagare non in Syriam tanliim & Africam , fed & in Hfpaniam: quod tamen non illico faftum , fed fenfim , ita ut nihil ab iis haurire Saeculo No- no , parum aurem Saeculo Decimo , Chriftianis licuerit . Verum fubfe- quente Saeculo Undecimo, Arabum Libri & frequentiores & majori in honore apud Latinos effe coeperunt, iique praecipue, in quibus Aftrono- mia & Medicina pertr;tft ibatur Q_uod Hermannus Contraftus Monachus Au- gienfis, qui circiter Annum ML. flo- ruit , tttum Linguarum Craccae , Lati- nae ^ ,Afahicae peritjftmus fuerit , immo & nonnulla Graecorum Philcfo- phorum & ^rabum ^ftrohgorum volu- mina in Latinton tranftuleric, Johan- nes quidem Trithemius fcribit, fed an certo Au£lore, alii videant. Ego liberaliffime id ab eo fcriprum fu- fpicor . Atqu€ in ea me fentenria confirmare videtur Elogium ejufdem Hermanni ab illius acquali & fami- liari contextum , quod quia luce ad- huc caruit, evulgandum heic cenfui. Lcgitur illud in Addiiamentis ad Codicem MStum Hiftoriarum Otho- nis Frifingenfis in Caefarea Vindo- bonenfi Bibiiotheca adfervatum : cu- jus exemplum ad me mifit praeda- nffimus & illuftriffimus Vir Pius Ni- ' colaus Gareliius. Auguftiffin^o Cae- fari CAROLO VI. a Cor.filiis , & eidem Bibliorhecae Praefeftus, nuper I h vivis erepius .

D

(

Elogium Hermanni Contraai ab ejus fimillari confcriptum , Anno 1054.

HUcufque Cronica Rtginonis Jlhba- tis , iir lecuntur Cti.ntie Hr/nan' m L.ontraiii , eujus vttam O' Itudtum

prtfenti opere incidtnter placuit admtfcem rc . Hermannus , qui & Heros magnus rcligtom , Comttts bVolferadi fiHus , ab

inenn-

lo^ DISSERTATIO ()UA

intunt! aitate in exteifio/i botnine pajfio- ne paratitica omnibus metnbris dlffoluso- tie contralus, in interiori autem irsge- nii vena pre cunBis {ui Saeculi viris tniferabilitsr ( lege mirabiliter) dilata- tUi , ^rtium omntum pcfplexitatts , Me- trorumque [ubtilitates per femetipfum fuo fenfu fere comprebe>tdit , Totus femper a primis hujtfs fiudio & ociis vacanter traditus , i!^ vitatn plenarl/t divinarum O" (ecularium Literarum peritiA ma^-tus tJfeBus efl , ut ab omnibus ad magt/ie- rium & do&rinam tjus ttndiq.te con- Jinentibus , flupori & admirationi ha':e- retur . Ea verb per omnes artium ( lege artuum ) conpages immanitate diffolusus erat , ne ft loco , in quo ponebatur , ab- fqut juva*ite quolibet per fe mov:rt , ne- ve faltetn ft in aliud latus- vertert pof- fet • fed in fella quadam gtfiatoria a minifiio fuo dtpofitus vix curvatim ad egendum quidlibet federe poterat . In qua utilis ille i^ mirabilis fan^e operacio- nis alumptus , quamvis ore , lingua la- iiifque diffolutis , ftaSos C- vix intelli- gihiles verhorum fonos quomodocurnque ttaSim formavit , cum auditoribus fuis eloquens & fedulus dcSmatiffet * tota alacritatt feflivus , C^ in difputando per- nicifjimus ^ <^ ad inqut/ita illorum re- fpondendo morigerus minimt dcfuit . Si- ve aliquit novi vix digitis itidem diffo- lutis fcriptitabat , /ive fibi vcl aliis le- ffttabat , vel aliquibus utilitatis , aut jufit nectffitatis fefe exerciciis intentiffi- tnus femper oc:upavit . Homo revera fine qutrtla , niibil humani a ft olienum pu- tavit . Enimvero hitmiUtme caritatis ^ <^ taritative humilitatis executor iitdufivius , ittire cultor fapitntit , apparitor obedien- tit prefentifftmus , caflitatts amator ^ vir- ginee in:orruptionis conftrvator , miferi- co diae cultor hylariffirtus integerrime Fidff O'ator vere Ca'hjlicui , veritatis affcnor €> drf:n'or invi^-fft^nus . pro^ra- tijfimus Rcligionii Chiljtiane pedegogui ,

DiiAGtSiMSQUdKTA . iio

non paive v:r modefiie , fobrietaiti ^ cantinentie , ut pote qui ab infantia nuta- quam carnes n;anducar't . Pfalr^odicy o« racioni , Cf divinis lauditus ifficialitef fatis dcvotus , e^ ante & pcfl Clerica- turit fufceptum , qutm Bernardo %Abbate ,Augienft viro fando & fapier.te ad- bortante circa annum trigefimutn o£la~ vum fubierat , & tocius fancJe O' ^o- B nefle vite extitit adminiflrator crtodoxus f mire benivolentie , affabititatis , jocundi~ tatis , d^ huritanitatis omnivarie fefe mo- rigerum &" aptura exbibens: utpoie cmni- bus omnia faffus , ab OKnibus amaba- tur . Iniquitatis auttr/i , injuflitit , c^ tocius pravitatis & tnaticie , vet quid- quid contra Deum fit , advirfator & in- pugnator indefeffus ad ufqut fintm vite fiticiter perduravit .

Compoti igitur ratlonem , regulas t^ nonnulta argumenta , in quo priori- bus cundis non parum precetlunt , fatis lucutenter compofuit & ordinavit , &■ preter cetera de naturali Lttne inctnfione tegutares experientijfimos adinvenit , per quos tvidentijjime fciatur , in quolibet hera diei five noBis a Sole incendatur , %Ad inveniendam quoque Lunt Ectip/im regutas txperientijfimus excogitavit . Geo- tnetriam quandam non parve profeilo, quantum ad artem iltam utititatis , ficut in hac nemo tnajorum tanta fcientia i^ fubtititatt preditus fuit , ipfe quoque na- turali ratione & ordine per numercs (^ figuras confcripfit . Cantus item hifto- riales plmarios, utpett quo muficui pt- titior non trat , de SanBo Gtor^io , de Sanfiis Gordiano ^ Eptmacho , de San- da ,Afra Martyre , de SanBo Mjgno Confffore, de SanBo Wotfanzo Eo'[:o- po m:ta elegantia i^ fuavitate eupboni- cos pteter etta hufufmodi perolura ntu- maiix^vit . Et corrpofuit Lihellum Cto- nicorum ab Tncarnatione Dix^ffi u'-f»o ad t/lnnum fuutt ^ ■■•!d'lcrt Mit /i-y «m Quin^uagtfimum Tenium , ««^'^ "f^e

ia.'»'

111 ANT}£U}T,

hbanoia dUigencii collegit . Gefta quo-

qae Conradi , & Hcinrici Innperato-

Tum pukhetrinte dek>ipf:t . Libellum

cd be: de Oclo Viciis principalibns

jocundulum , metrica diverfitate lirieum

■pcitice fatis elaboravit . In hortlogicis ,

^ muficis injlrumentis , tj^ mechanicis

vulli par erat cor/)ponendis . Jn his igi-

tur , &" in hujufmodi perpluribus , que

tner/israri non brevis e/l tcmporis , quan-

Sum ad imbecdlitatem fuam , totus fem-

Jfer continuus fluduerat . Tandem veri

eum de ergaftulo Mundi hujus faflidiofo

fanBam ejus animam Dei pietas digna-

fetur liberare , pleuretica arreptus paffio-

ne , dtcem contabefcens dies , inceffabUi-

ter fere &" immaniter laboravii de tali

hac invafione . Tum quadam die fummo

tnane cum matutina Sinaxis celebraretur ,

Ego , quem quidem familiarem prc

ceteris habebat, ad leftum egrotan-

tis accefliflem , ut an fe aliquantu-

lum melius habuerit, ab eo inqui-

fiifem, refpondit: Noli , inquam , de

hoc noli interrogarc , quin pocius

hoc , quod tibi, in quo non parum

confido , enarrcm , diligenter atten-

de . Moriar procul dubio in brevi ,

& non vivam, nec reconvalefcam :

idcoque tibi , mcifque omnibus uni-

te nimis commendo peccatricem ani-

mam meam . Per totam quippe no-

£lem hanc in extafi quadam raptus

fueram , & videbar mihi ea mcmo-

ria , & * fciam qua orationem folemus

dominicam , Hortenfium Tullii Ci-

ceronis Itftitando , & mox relefti-

tando vigilanter percurfitare, & id

genus multa. Cujus nimirum inftln-

ftu & hortatu leftionis tanto magis

Hiihi totus hic prefens Mundus cum

fuis omnibus , & ipfa hec vira roor-

talis contemptui & tcdio eft. Et e

contrario tam ineff^bili defidcrio &

dileftioni futurus ille non tranfi'o-

riut Muadus, Sf, ecerna ilU & im-

B

MEDU AlVl 1,2

mortalis Vita, ut cuafi nihil ik i- nane cunfta tranfitoria hec cmnino reputentur, & flocci pcndantur a mc. Tedet quidem mc vivere. Ego vifie- nis autem hujus C^ Jermonis non perum ftupefaBus , oracuto , (^ ut pro tanti a- mici, tanti vel tel-.fque Magiftri abfcef- fu oportuerat, totus fluens in lacrimis & commotus ejulatu ne me fatis inde- center vix continui. Mox ille me , quafi ^dando , cerripuit qu.m fubito in tne obliquans tremtbundum intuitum . Noli , animc mi , aoli fuper me plorarc « quin pocius mihi tripudiando con- gratularc . Accipe , quefo , tabulas meas , & quecunque adhuc fcriben- da reftant in eis , in primis tu dili- genter cmcnda. Deinde fcripta eis , qui dignentur , commcnda . Ipfc au- tem tete quotidie cof^itans moritu- rum , prepara tc femper toto nifu & meditatu in idipfum quia nefcis qua- libet die vel hora me tuum amicif- fimum profequeris . Et in btc verba ceffavit . Debinc in dies , ut fit , lan- guore femper invalefcente , eheu ! , ed extremum perdudus eji , C^ totus jam D, jatnque ad ctleftia fujpenfus , poji ccn- ftfjionem peccatorum ex teto corde purif- ftmam , C^ communicatam devotijfimt Chrifti Eucbariftiam , pluribus , qm ad eum vifitandum confluehant , Fratribus , amicis & Jamiliaribus in unnm pfallen- tibus , erantibus Cr conflentihus , Jelic! » quod Jolum Jemper prae omnibus enopta- vit , confumacione fedx ille i^ incem- parabilis homo Dei , O&avo Kalendas O&ebris omnine feliciter expiravit , ^ Juis emnibus planBum relinquens nert triedicum in predie Jue apud vftlesbufen ojficiosi lamentabilibus exfequiis tumula- tus in pace requievit . Sed kee badenus « ^d Hftoriam revertamur.

Sed five Hermannus Arabicam Lin- guam noffct, five Arabicis Libris ia Latinum antea convcrlit uteretur, i$

c«jr-

II j DISSERTATIO QUADRAGESIMA^UARTA. 114

eertc m Libris de menfura Aftrola-

bii , & de utilicatibus Aftrolabii a

P. Pezio cditis Part. z. Tomi 3.

Thcfaur. Anecdotor. quidquid de A-

Itronomia habet, ex Arabum lucu-

brationibus totum fe fuiffe mutua-

tum , prodit. Sed praecipue inrer I-

talos eodem Seculo decurrente, A-

rabum difciplinas invexir & propa-

gavit Cofs/lantinus natione Carthagi-

nienfis, qui Fidem Chrifti , & Mo-

nafticam vitam in Cafinenfi Coeno-

bio amplcxus, illic rariffimae litera-

turac elogJo circiter Annum MLXXV.

claruit, Is enim , teftante Petro Dia-

cono Libro 5. Cap. 35. Chronic. Ca-

fincnf. & Lib de Vir. Illuftrib. Ca-

fjnenf. Grammaticam , Diilt&icam , Phy-

Ji:am , Gcomttriam , AAritbmeticam , Ma-

tbsmaticam , ^Hronomiam i^c. Fhyfi-

lamqus Chaldatoruin , ^rabum , Perja-

rum , Saracenoium pUnijftme edoEitts ,

tran/lulit de diver/is gentium Litgttis

L bros quamphirimoi , Enumcrat inter

alios Petrus Diaconus Pantegnum , in

que expojuit , quid Medicum Jcire opor-

ttat , PraHicam Medtcinae , Diaetam ci-

horttm , L'brum febrium , quem de xAra-

bica Lingua tvanftulit , Ltbrum de Uri-

fta , iAttidotarium , Ciiritrgiam , alio-

fque complures, quos , brevitati con-

fulens , praetereo , ita ut alter Hip-

focrates aetate fua fuerit appellatus .

JMultos ille difcipulos reliquit, e qui-

bus complurcs ad inluftrandam Medi-

cinam Salernum perquam veri fimile

eft fe contulifle. Nam eodem ipfo

Saeculo XI. in illa potiflimum Urbe

Ars ifta floruit , & viris pro condi-

tione tcmporum illorum magni fa-

ciendis abundavit. Cujus rei lueulen-

tus adhuc teftis fupereft Liber infcri-

ptus Scola Salernitana , fortaffis olim

auftior, quJim nunc in editis confpi-

ciatur . IUum plerique confcriptum

a Salernitanis Medicis tradunt circi- I

Tom. IX.

B

C

ter Annum MXCIX. & dicatum Ro-

berto Principi filio Guillielmi I. An-

gliae Regis, poft Hierofolimam ca-

ptam fuos lares repetenti . Joannes

de Mediolano Medicinara Salerni eo

tempore faciens, Auflor cjus Libri

a nonnullis traditur. Verhm quum

plare is Liber ad ./fngliae Regem mif-

lus in fronte dicatur, corum conje-

clurae accedendum potius videtur,

qui Eduardo Angliae Regi ante An-

num Chrifti MLXVI, opus hoc a

Salernitanis deftinatum opinantur. A

vero minime abhorret, Regem illum

exquifiiffe confilia a Medicis iis de

conjervanda vaUt:idine ^' celebris enirn

erat fama SchoIae_ illius longe antca

inftitutae, ita ut vel ab extcris re-

gionibus eo confluerent, aut erudi-

tionis acquircndae, aut vsletudinis

recuperandae caufsa praeftantcs nobi-

litate viri . Hugo Flaviniacenfis ia

Chronic. Verdun. Part. prima, in fi-

ne haec fcribit: Htiic , fcilicet Ver-

dunenfi Epifcopo , /uccejjit .Adclhtvs

filius Comitis Godsfridi , %Avus Ducis

Godtfridi , qtii accepta uxete Bonifacii

( Marchionis & Ducis 7"ufciae, idtft:

Beatrsce) poftea facJus e/i Marcbio . It

(Adalbero) SaUrnum eodcm .Anno be-

nedidionis /uae , curationis gratia proft-

flus, rever/us in Italia obiit . Vixit in-

Epi/copatu tvibus annis ; & ftixejfit Htl-.

mo ,Ar,no DCCCCLXXXVIU. Ergo an-

te hunc Annum Medicos Salernitanos

fingularis fama fcientiae commenda-

bat; ac proindc , ad gloriam Medi-

cinae fibi comparandam minime cx-*

fpe£lavit Italia , ut principes Ara-

bum Scriptorum prodirent , e quo-

rum fcriptis proficeret. Nam uti no-

runt Eruditi, Avicennas Anno M-

XXXVI. finem vivendi fecit, annos

natus quinquaginta feptem , & Aver-

roes Anno MCXCVIII. adhuc in vi-

vis erat . Ordericum etiara Vitalena

H audi

A-NTIQVIT. MEDII AEVl ne

Ecclenaftic. Hiftor. ad A mantiffimus, Part. 2. pag. 263. eju-

fdem Bibliothecae. Ad ejuliiiodi o-

?^5.

audi Lib. 3

Annutn MLIX. ita loquentem : Ro- bertut Mala-Corona ab infantia literis affatim fludutt , & Galliae , Italiatque Scholas , fecretarutn iKdaginem rerum , in/igniter attigit , Nam ut in Gramma- ti:a d^ Diateiiica , in o4ftrotiomia quc- que nobiliter eruditus tfi , i^ Mufica. Phy/icae quoque fcientiam tam copiofe babuit , ut in Ube Plalernitana ( ideft Salernitana) ubi Maximae Medicorum Scholae ab antiquo tempare habcntur , nemintm in Me.Hcinali u4rte , praeter quamdam fapientem matronam , /ihi pa- rem inveniret . En ab idonec^ tefte e- gregium Salernicanae Scholae elogium , limulque Ital ae, in qua vides , mul- tiplices Scholas Saeculo Xf. viguifle, ac tanti norainis, ut ad fe exteros quoque incitarent . Ac propterea Sa- iernum fontem Pbyfizac appella^it Ae- gidiuv Corbolienfis, qui circifer A-i- Bum MCLXXX. floruir. Eius verfi- «ulus in Libro dc Virtut. Medicam. eft hujufmodi :

Fons Pby^tcae, pagtl eucra/tae ^ cul- trix Medtcinae »

Itaque Arabicae erudiffonis fama percrebrefcens , acrius qu^m antea Sae- culo Chrifti Duodecimo Literarum amatores Chriftianos excitavir, ad conquirendos , ac in Latinum fermo nem transferendos eorum Libros.Quo in ftudio liceat mihi prae ceteris com- inendare Gtrardum Cremonenfem , Me- dicum & Aftronomum ea tempeftate percelebrem , & adhuc mulfae apud Eruditos cxiftimationis , cui quam- plurima debemus: tum Aftronomise tum Medicinae Opera ex Arabico in Latinum converfa. Iftum quantis po- tuit viribus eripere Italiae conatus eft Nicolaus AntoniuSv Bibliorhecae Hifoanae veteris Auflor, vir fane e- luditiffiirius , & veritatis alioq^uin a-

D

pinionem nobis propinandam hifcc argumentis ille eft ufus. Conftare , Gerardum Toltti vacafte verfionibus fuis . Haheri Carmonam Baeticac Pro- vinciae in Hilpania Urbcm , atque huic tribuendura Gerardum- nempc Scriptoribus Cremona Italica Urbs nota , H.fpanica vei6 ignota > aequi- vocationi & errori locum dederit. Et revera Gera>dum Carmontnfem ap- pellari in editione Operum Avicen- nae , Bafileae procurata Anno MD- LVL Alios quoque recentes Scripto- res reperiri , qui Gtrardum de Carmo- na nominatunt. SeJ bafilice fallitur Nicolaus Antcnius ,. & quicumque ante eum fibi effinxere Gerardum no- Itrum Hifpanum , ra duntaxat ratio- ne du£li , quod is Toleti fuerit ver- fatui. PoflTem^ & cgo opponere edi- tiones alias antiquiores, & longe plu- res Auflores, Gtrardo Cremanam pa- triam tribuentes. At minime tempus teram inutili hac cruditione. Is ideo de Carmona a nonnullis appellatus eft, quod Cremona rudibus Saecul's vulgo diceretur Carmorta & Chermona , uti in MStis Codicibus non femel viJi, & Joannes Villanius in fua Hiftoria prodidit. Ad antiquos Codices MStos Nicolaum Antonium appello . Ex his raultos ego infptxi , praefertim in Ambrofiana Bibliotheca , ubi is per- petuo nuncupatur Maglfier Gerardus Cremonenfis . Sed quod controverfiam e veftigio dirimit, ante quadringen- tos annos Francifcus Pippinus, Or- dinis Praedicatorum , cujus Chfoni- con e Bibliotheca Eftenli edijftum publici juris feci Tomo IX. Rtr. l- talicar. quid de Gerardo lent.endum robis fir, difertiflime expofuit. FIo- rebat ille circirer Annum MCCCXV. uti etiam oftendi in Praefatione ad

Bcr-

117 DISSERTATIO QUADRAGtSlMA()UARrA. n8

Bernardum Thefaurarium , Tomo VII cjufdem CoUcftionis . IHius autem verba non tam ad profternendam o- pinionem Nicolai Antonii idonea funt , qu^m ad emendanda ea , quae do6l.flimu« & smitiffimus vir Fran- cifcus Arifius Tomo primo Cremo- nae Literatae de Gerardo noftro li- terif mandavic, quum is fibi perfua- ferit, Gjrardum fioruiffe Sar:ulo Qjtt»' toiiedmo , qui reapfe vixit Saeculo Ac- rae noftrae Duodecirt.o . Accipe rur- fus verba Pippini ex ejus Chronici Lib. primo , f ap. \6- a me evulga ta pag. 600. Tomi IX. Rer. Itahca- rum .

De Magiftro Gerardo Cremonenfi , & fcriptis ejus.

GErardus Lombardus , natione Cre- monenfis, magnus Linguae fran- slator Arabicae , imptrantt Fr-derico , ^nno fcilictt Domini MCLXXXyiL qul fuit Itnpetii ejufdem Friderici XXXIt^. vita defungitur , feptuaginta tres annos natus habens . Hic tam in DialeBica , quam G'ometria, & tam in Philofophia , q'iam Phyfica , i^f nonnuUii aliis Scien- tiis multa tranflulit . Qyi li.it farnae gloriam fprevrit , favorabiles laudes , C^ novas Saeculi pompas fugerit , no- menque fuum nuhes c^ inania captando noluerit dilatari . fru&us tamen operunt tjus per Saecula redolens , probitatent ipfius enttnciat atque declarat . Is etiattt quum bonis florertt temporatibus , hono- tum tamen affl lentta vel abfentia ejus animum nec extulit , nec depreffit .• fed viriliter duplicem occurfum fortunae pa- tiens , femper in eodem flatu conflantiae fetmanebat. Carnis dtftderils inimican- do , folis fpiritualibus adhaerebat . Cun- tiis etiam praelentibus atque faturis pro- dfffe laberabat , non immemor illius Ptbo- Ittnactf Q^uum lini appropin^uas , bo-

B

c

D

num cum augmento operare. Et quum ah ip/is infantiae cunabulis in gremiis Philofcphiae edu:atus effet , c^ aii cuju~ slibet ^rtis notitiam fecundum Lattr.o- rum fiudium perveniffet , amore tamen v4lma^efli , qttem apud Latinos minims reperiit, Toietum perrexit , ubi Ltbros cujuili-:et facultatis i» ^^rabico cernens , ©^" Lattnorum penuriae de ipfis , quatn novirat , miferans , aworc tramftrendi , Linguam edidictt K/frabicam.' & fic de utrofje , de fJentia videlicet & idio- mate cotfiftis , dc quarKplttrium faculta- tum Lthris quofcumque voluit eltgantio~ fss Litfnitati , tamquam dile&ae heredi plensus atque intelligibitiui , quo ei pol- Itrt fnit , ufque ad fl:iem vitae trats- fmitierc non ciffzvit . Inter cetera , qiiae tranfiulit , habintur in Arte tam Phy- ficae, qu^m aliarum facultatum , Li- bri Septuaginta fex , inttr quos ^vi- ctnnae c^ ^lma^tfii , Phtolomaei tratt- slatio folemnis habttur . Sepultus ifi Cre- mo>iae in Monaflcrio SanSae Luciac , ubi fuorum L'brorura Bibliothecam reli- quit , e/us pracclari ingenii Jpecimtn Jem- pltsrnum .

In Ambrofiana quoque Bibliothe- ca vidi Colkflanea fcripta a Thadaeo de Pa»ma fuper Theoricam Planetarum Girardi Cremonen/is . En crgo quae 8c quot praeftiferint Saeculo XII. Itali- corum ingenia . Sed majora etiam fubfcquente Seculo Xlir. ad Litera- rum incrementum moliti funt Itali, & cura praecipue Friderici II. Au- gufti Siciliae Regis. Quippc ipfo prae- cipiente, Ariflotelis Opera partim e Gracco, partim cx Arabico fermone in Latinum translara fuere per Vtros lcclos , &" in utriufque Linguae prola- tione peritos , uti fidem facit Petrus de Vineis Lib. 5. Epiftol. 6j. Obi- ter heic liceat mihi animadvertere » a fua eruditione ac diligenti^ defe- cille Laurentium Pjgnorium, qui lO

H a No-

iip ANTIO^UJT.

Notis ad Albertini MufTitl H.ftoriam Auguftam, Tomo X pag. 405 R-r. Italicarum, tradir, Pctrum de Viieti eriglne Paiivinum fuifTc. Mirari fu- / bit, cur ejufmodi orig nem neini- quam noviiTc videatur Rolandinus Pi- gnorii conrerraneus , cujus Opera Hi- ftorica Tomo Vllf. Rcr. kalirarum, a me rurfus edita fuere. Floruic ille iis ipfis temporibus, quibus Petrus de V neis. Audi ipfum Lib. 4. Cap. ^. Chronici fui dtfcribentem acla a Friderico II. Augufto Patavii Anno MCCXXXIX. Petto de Vmta ^pido ejiis Judice , pvo ipfo Domino fapienter locuto , inter Dcininum Imperetoreru t^ Paduattum Popuhtm foederavit quodam- modo multam l^enevdentiam >&' amorem . Neque Petrus de Vineis , ut nonnuUi tradidere , apud Germanos, fed Ca- puae primam lucem vidit . Q^uoto autem Anno Fridericus II. verfionem hanc Ojcrum Ariflotelis faciendam curarit, nempe num Anno MCCXX. an prius, aut ferius, exploratum mi- nime habeo . lUud quidem ftatuen- dum cft, circiter ea tempora in Oc- cidentera perduftos illius Fhilofophi Libros , ingenti animorum commo- tione Parifiis fuiffe exceptos, immo etiam profcriptos , quod inde vene- num haufifle crederetur Almaricus Haereticus . Rignrdus de geftis Phi- lippi Regis Francorum apud Du-Che- fnium , Tomo V. Scriptor. Francicor. hacc tradit ad Annum MCCIX. In diebus illis legehantur Parifius LtbeUi quidam , »h ^rijiotele ^ ut dicebatur ^ eompofiti, tfui docebant Metaphyficam y delaii De Novo a Confiantinopoli , & « Gfaeco in Latinum translati . Uti vi- des , Libri illi dt^ novo , hoc eft nu- per, de Graecia Parifios delati . in Larinum fermonem fuerant convcrfi , Non erg'^ ex Arabura penu Arifto- teles in Chriftianorum Occidcntalium

MEDII AEVl 120

A S-holas prirr.iim inveftus tft , led e Griecia. Fridericus vei6 il. quidquid ad eum Pniiolnphum pertinebat, cum ex Graecis , tum ex Arabicis Codi- cibus, coacervavit, & Latinis com- mune fecit. Neque reticebo, adfer- vari in Ambro'iana Bibliotheca MSum Codicem Anftoceli tr)bu'um , cujus exordium profero. Domine juo e»cel~

B lenttfftmo , li^ tn cuhu verae Rtligionis fi'enuiffimo ^ Dotnino Guidoni ve>'t dt Valentta . Civitatis Tripolis glcriofo Pon- t^fi-i, Philippus juoYttm minmius Cleri- corum , Je tpjum , i^ fidtie devctionk oblequium. Quantum Luna c^c. Infra in haec vcrba loquitur: Qj(um igttttt vobijcum effem apud s/4ntioJ/iam , rtper- t& hac pretiofifftma Philojopbiae margs- rita, placuit veflrae dominatkini , ut tran- sferretur de Lingua tArabica in Lati- nam , Portro ve/iro mandato cupiens /6«-- militer obedire , & vohntati veflrae , ficut teneor , defetvire , hunc Liirum , quo catebant Latint , to quod apud pau- ciffimos iuirabes reperitur , ttanfiuli cum magno laboe & lucido jtrr/ioiie , di ^~ rabico in Latinum C^c. qurm Librutst

D petitifjimsis princeps Philofophorum ,/^rf- fiotcies compofuit ad pctitionem Regis ^lexandri , Ibi primo loco occurrit Prologus cujufdam Johannjs, qui e Graeco in Arabicum convcrterat eum- dem Librum . Inter cetera ita ille fcribic : Deus omnipotens cufiodiet Re- gnum vefifum c^c Ego Juus fervient ttcfequutus fum mandatum tnibi in/uH- £lum , (J^ dedi operam ad inquirendunt Librum Morolium in tegimine , qui no- minatur Secretum Secrttorum', qurm edi' dit Princtps PhilofooDorum ^rifioteles ftlitts Nchotnachi ^ltxandto filio Phi- lippi Re^is Gfaeco^um i^c In primo Libro agirur de Virtutibus : in altero de Medicina: in tcrrio de <y4f}ronomi- cis . Non inutilis mihi vjfus tft Li- ber ille> eum<^ue ex Ariftotelis Ope-

ribufi

I2Z

DTSSEnTurnO OUADRAGESIMA^U iRJA. 123

ribus txcerp'um fuiffe quifque facile intclli^at. Qjo ttmpore floruerit i fte rrijoliranus Ponriftx, uti & I t.-lus, ne fueric, an G llus , Philip- pus ille inrerpres, al orum erit in quirtre. M hi monuiffe fat fuerit , tra islationem iflam ance AnnuiTi MCC.L. tuiffe conf clim.

Atque utinam plura majores noftri €X Arabi^is Bibliothecis ad nos de- ri-affent. Neque enim negandum , ^uin muUa h^beat, & plura etiam olim habuerit gens illa , quae ad Hi- ftorjam veterem , & Geographiam O- rientis , & Africae , & Hifpaniae di- gnolcendam plurimum conducerent . Latiffin-.e dommati funt Agareni, fi- vc Sarareni eorumque imperium & Lingua nobis eripuit complurium Pro^inciarum & Regnorum Hifto- riam , praeter alia eruditionis docu- tnenta minime conremnenda : ii quip- pe non infclici fucceff^u difciplinas Seculares diu excoluerunt. Herhelo- tius in B blioiheca Orientali ingen- tem copiam Arabicorum Scriptorum ac Librorum laudaC. Sed & De la Cfoix in Praefatione ad Vitam Ta- merlani laudaf Bibliothecam Orientalem compofitam ab Hadi-Calfa , Cadi , feu Judice Conftantinopolifano , Ara- bice lcriptam vojuminibus duobus in folio. Hanc ille ab Herbelotiana lon- ge diverfam arbitratur . Ego quoque in Praefatione ad Hiftoriam Sarace- nico Siculam, Parte II. Tomi I. Re- rum Italicarum, aliquot Hiftorias A- rabice fcriptas indicavi, in Ambro- fiana Bihlioiheca adfervatas. Alias nunc adjungere juvat , quas in eo- dem celebri loco animadverti. Ni- mirum lUic mihi occurrit Arabicus Codex , in quo luculenta habetur Chtenolo^ta , feu H ftoria Judaeorur» & R'irnanoruwi . In altcro habetur Phu~ tnhl Babanxa, Hiftotia Bahatn^enfis tt^

gionis , quae tft pars Aegypti. In a- lio Codicc Mrf^ij MaUch< Opera ^jlrO' nomica. Item Itinu ^oHifalat , ae ope- rationt ^i} alahii . Irem Ijrnahel Mav- dini compendinm -s^ ithrr.tticae , quortl Artcm fane Arabes illufirarunt, & nos Seculo XII. ab eis , uti omnes norunt, praetereaque cifras , feu no- tas numericas accepiffe credimur, B quibus nunc in hominum commer- cio utimur , quanquara eis origincm diverfam alit tribuant. Item Ibntt Jo- nas , ds exitu a Liaea Meyidionali , Habentur in alio Codice Dialogi Tbco- logici , ,yfjT'olog<ci , Metcorologici , Phi- lofophici, &• Militaves . Item Soli.r.an t/irabi de feparatione .^nimae a Corpore rhythmo ac ftilo Arabico. Item Ba~ ne Hali , gefta militaria eodem rhy- thmo ac ftilo . Item Moyfes ^lcabi , Parabolae & ^lUgoriae . Sunt & ibi quaedam Panegyricae Orationes Beatae Virginis , Chrifti Domini , Sar£li Georgii &c. In alio Codice legitur Hlfloria varia , cui multa de rebus Naturalibus immifcentur , Auftore Hufus yAmfii*. In alio habetur Kita- bid Muahodhi, vel Hethebari , de prae~ cipuis Oritntis rebus . Jn alio Saruhl Lameha Philttahui , de Eloquentia .A- rabum. Moralibus quoque Libris a- bundant Arabes , Grammaficis, Poe- ticis , Philofophicis , Mcdicis &c. e quibus non paucos in eadem Biblio- theca vidi. Alios etiam Bibliotheca habet Inftituti Aftronomici Bono- rienfis, dono ei datos a Clariflimo olim viro Comite Aloyfio Ferdinan- do Marfilio . Prae ceteris autem il- lic adfervatur Catalogus Librorum Au- £lore >Afid fttpremo IfmaeUticae Reli- gionis ^ntiflitt , in tres Tomos divi- fus , ubi recenfcntur tituli omnium Librorum & Auftorum Ordine Al- pbabctico, qut a primis Aegirae an- nis uf^ue ad Sacculum proxime prac-

teritum

123 ANTJ2.^}T,

teritum per totum Orientem Idioma- te Arabico, Perfico, & Turcico , in lucem prodierunt . Q.uot opes litera- riae genti illi nunc lint, ex his fa- cile intelligemus . Nos Arabum five Saracenorum nomine vix audito , gentem execramur * immo immun- dam , crudelcm , infidam , indotlam nobis continuo fingimus. Aliter len- fere Majores noftri , dum vacui affe- ftibus effent . Eorum Literaturam quifque fufpiciebat. Anonymus au- tem Italus in Breviar. Italic. Hiftor. Cap. 3. Tomo XVI. Rer. Italicarum haec lcripfit: In Ltgalitatt Sarraceni , & in Ju[iitia omncs alias Mttndi fu- psi-ant I^ationts. Sed cuando diebus nofifis Typographiae laudatiflimam Artem Turcae quoque amplexi lunt, quam tantopere antea cxhorrebant, & Chriftianis cruditis in fuas Bi-

MEDII AEVl 124

A bliothecas accefTum dare coepcrunt , fpcrandum eft, non modi(um lucis in Eruditionem dtinceps cffe emana- turum. Interea memorare juvat frag- mentum Libri Geographici a me dc- prehenium , cujus utinam mihi in- teger effet Liber , ut ejus adtrnari poffet integra editio: illius quippe Auftor fuit ^bilfadti , feu ^hulfada ^

B a Ricciolio , Vcffio, aliifque multi cum laude mcmoratus. Opus magni faciendum , & quod a ic fexccntis Coronatis cnritum Guiliclmus Poftel- lus teftatur in Cofmogriphicac difci-r plinae Compendio, cdito Bafileac An- no MDLXI. Male mc de Lt6^orjbus meriturum non puto , fi tjuidcra fragmenti partem heic intcrferam ( nequc enim editum invenirc pofui ) unde liquebit , qualis Arabici jllius Scriptoris fcopus fuerit .

Caput ptimum Geographiae a Sultano ac Rege Abulfada,

circiter Annum GhrilH i^jjc. aui ciiius compofitae,

ex Arabico in Latinum fermonem translaiae .

DEfcriptio univerfi Orbis, auffore Domino Sahano fapiente , /«/?<'» bono , perfcilo &'c. propagatore Muba- tnedicae perfuaponis , li^ Idololatriae e- •verfore , Abilfada Ifmacle , cujus Dsus Regnum protegat , /ilio Regis ^/ihulchuf- fem fiiii Sultani , & Rfg'^ .AMfetach Muhamedis , filii Sultani Regifque ^l- nianloris , proteBoris Regis ^bilmaali Muhamedi' , fiHi .Ahitcbatibi Sultani Rtgifque Homari , plii S/abiffah , boc tfi Rfgis Regum , fiiii Jobi , quos Deus confervet in fua mijericordia .

^d laudem Dti Optimi Mauimi . Qtmm tgo incidertm in varios Scripto- rtt , ^ui dt regiontbus , iiS- 0'bis terra- rum fintbus , uti de mcntihus , tr.aribus , C^ cetett) ffufmodi friplere , nullum re- vtra invtni, ^ui mtbi abjJutt placuttit

DJ >K hac tra&atione . Inter illos auttm ^ in tjuos incidi in hac dijciplinae forma , efi Ben Geucalius , qui ptolixum Opus fctipfit y in quo fines , dimen/ionefque funt incompofitat / praeterquamquod in eo vera nominum protatio defideratur « nec longiiudines aut laiitudints regionum , locorumqut attingit . Utdt vehemens na- fcitur cbfcuritas , i!j^ in nominibus , i^ in proprietatibus , plagifvt . Cum bae autem obfcuritate feu ignorationt nullus adipijci pottfl in illo f>u&us perfeSlus, Liber quidtm nohilis illlus El Adarfi- ni , quem aliqui Darfinium vocant , a- lii Darifli , quem de Regiis C^ Pro- vinctis con.poluit , Sirnilittr OduS AbcQ Chardadhbei & una ^ leoffim aict- pert a Ben Geucalio a^' ipfa Latinitatis ptnuiia ujqut ad difctjfionem nominum.

115 DISSERTATIO QUd

e^ lottgltudlnfs & latltudlnes . Zangat autem, & ^A&ores , qui de long,tudi- ne & latitudine tralarunt , longe qui- dem ahfunt a -veritate norr.inum , & a dijlantia Provinciarum . Opas autem con- ducibile /» difctttitndis nominibus , & eorum prolatione , pun&orumve pofitiof.i ref:rtur ad Semaanium . Mufhatus au- tem ad Jicutium Elhemujum . Liber praeterea Difpun£lionum , feu Mezil , vel Artiab > & qui ft>r.ili furt nuncu- patione : pariter Liber El Perffal , qui Utrique referuntur ad Abil Meged I- fmacl filium diledi D;o Moff.ihnfis , Sunt quidem ifia infiituta ad exprefjfio- nem nominum fine intentione erga lati- tudinet , & longitudines , & cum multa ignoratiovte difiantiarum , eo quod ignoretur fiius locus talis regionis provinciaeve , nec exprimatur , an fst erga aliquem locum 0- ientalis , 0:cidua , Miridiana , aut Septenteicnalis » Qjtibus omnibits appen- fii fategimus fupplere in hoc Compen- dio , quod deefi in %4uBoribus pratdi- 8is: praeterquamquod nuncupabimus li- tnites ir» omnibus regionibus , & earum frominentiis . Nam ft alioqui haec rcs Kon quadret cum fuis finibus , revtra emnes Libri editi in hoc genere difcipli- nae parum admodum proderunt . Et qui' dem certe regio Sinarum cum fua am- plitudine & multitudine Civium non pervenit ad nos de fama , nifi tenui admodum rumore / ntc e[i fatis difcuf- fum , quod innotuit , fimiliter efl India . Quoi enim ad nos pervenit de ejus fa- tna , tji adhuc ptrturhatum , nec fatis difcuffum . Parittr Bulgatia , & Regio Cercafforum , Ruffia , Serbia , Valachia , (fy ut tn fumma dicam , tota Francorum regio , quattnus extenditur a finu Con- fiantinopoleos ufque mare O.eanum 0::i- duum , in qua provincia funt regtones ^ R'^»a, muha , lataque admodum . Qjtum entm nomina illarttm partium ftnt nobii ignota , fimitiur & difpofiiionts

DRAGESIMAOJJARTA i 1 2 5

A

B

locorum , nort eji quod de ilUs pcfjiinuf nifi tenui admodum mimoriA tratlare .. Simili tyiodo & de N':grorum , /eu ,Ae^ tblopum regionibus ad Meridianam pla^ gam pofttis , ubi Junt regiones gentefque vanae i^ multat: ut Junt Zangei , Nu- biani , Gipfii , Tachrorii , i^ Z^^iljghif & alii hu/ufmodi . De tllis enim vite tenuis ad nos pervenit memoria . Potiot enim pars illorum , qui Itineraria regio- num & Regnorum Jcripjere non fategit g. nifi ut exacfe traHaret rigiones dogrnati Mujfulmanorum affines , initiaSafqae y nee tamen fatis diligenter ea circumjcripfere , eo quod confiat per verbttm , quod non fcitttr totum, non praetermitiiim totttm / quod melius eft cognofcere quatdam, qukm ignorare univerfa^ Congeffimus itaque in ho: Compendio , quod in aliis numtrofis habetur Voluminibus , eo modo ut opui efi y quod Deus faxit. Innixi autem fu- mus doffrinae traBationis Iben Gazelc in Libro Tacuini , hoc efi Difpun- flionis corporum , i^ ad illius infiar revocavimtts Cofmographiam , tra&antes Librum hunc Tacuinum regiontim , ftcut ille rem Medicam tra&ans , infcripftt O- pus fuum Tacuinum Corporum . Sed an- tequam Orbem nobis cognitum in tabu~ las cognofcere aggrediar , cpus tfi de Terra , i^ feptem Climatibus , variifque maris partibus &C..

Neque incultam Geographiam re- liquere majores noftri vel ipfis Secu- lis rudibus * exploratum quippe eft Eruditis viris , ad hanc inluftrandam fe olim contulifle ./4nonymum Raven- natem, cujus Librum Porcheronius » ac deinde Gronovius aetate n< ftri tcnehris ereptum evulgarunt. Is flo- ruiflTe cenfetur Seculo Chriflianae Ae«. rae VII. aut VIII. & fortaflis idem ille eft ac Guido Ravtnnai , u^i j rtl monui in Notis ad Ermoldum Ni- g^llum , Parr. IT. Tomi 11. Rer. [- talicar. pag. 6i. In hanc rem conra-

1S7 AllTlQUJT,

!e quae Cl. V. Don Gafpar B.rettus , faepius alias rr\ihi laudatus, d ff.rijit in Praeliminari Differtatione ad To mum X. Rerum Italicarum. Profet\j Anonymus ifte ante Annum MC- LXVIII. floruifle cenfcndus eft, quum nuUam Alexandriae Civitatis in Li- guria conditae mentionem faciat . Neque fegnes in Aftronomicis exco- lendis fuere Itali poft Annum a Chri- fxo nato Millefimum. Sub Henrico i^ intcr Auguftos Tertio circiter An- ^ rum MLXXV. Aftronomiam, ut fu- , pra innui, illuftravit Conftanti»u$ Mo- i nathits Cafmenfis : eodemque Seculo floruit , tefte Trithemio, & Jacobo Philippo Bergorr.ate, Campanus natio- ve Loi-/rbardus , Philofopbus & *4[lro- nordus , omnium opiniotts fuo tempo'e ce- leberrimus , qui Librum de compofiiio- ne Q-4adra>itfS , & alia quoqut i» Ji- [ironomia compofuit . Elementa quoque Eitclidis , aliaque Geometrica ex A rabico convertit. In Codice Ambro- fianae Bibliothecae Traflatum vidi de .Aft olabio , ^Aa&ote Mejfalak, nem- pe Scriptore Arabe, qui circiter An- num Chrifti DCCCLX. fcripfifTe tra- ditur , in Latinum nefcio quo inter- prete , fanc pervetufto , converlbim. Ibi quoque legebatur Migiftri Rober- ti Jfftenft' Liber de Offi:to ^flrolabii . Item Ltber ^lbategmi , feu Mahometis filii Sebir , filii Cenini , de tnotibus Stellarum , & earum obfervationil'us . Et fane muhum Arabum gcnti de- bemus , quod Aftronomiae ftudia am- plificarinc obfcrvationibus propriis^ fed & ii multa debuerunt Graccis , quorum vetuftiores Libros ingeniofd fedulitate expilarunt . Ego non pau cos Graecos Scriptores de Aftrono mia enumerare poflTem , quos MSros> & ex iis nonnullos adhuc luce ca- rcntes, vidi in Ambrofiana Biblio- ; iheca , at(juc m Eftenfi . VerUm ju-

MEDll AEVl

128

B

vat unum Codicem Ambroiiarunfi memorare, in quo habetur G>ij}VO? ' hXi^uvbpvx:? 6-(V Tov^ irpoy__i'tp\i$ xai'Oi'«s ^Jiy^^t? , ideft Tbeonis .A- lexandrini in mar.uales Canones Expli- catio. Incipit : H' ixii' XoytKJOTipa iifo^o? &C. Sequitur in eodeni Codi- ce K.Aau^/« YlroXiiJ.atis (rccftiniiK ,

KCCl tlCCTU^l? T^ Tpoy^itpUiV KCCV0VO)f T?5f A'^pOVO!J.lOC?y KCCi WTTip y^ptJ^-lOf

ciUTok , iJ.'cbo%o? ivccpyt',? 1 hoc cft , Claudii Ptolomaei explanat-.o ^ defcri" psio mamtalium Canonum u4[ironomiae , & qiiomodo ipfii utendunt fit , metko- du$ dilucida. Incipit: H' fxip (tu^oc- cTif , w 'Eupi &c. Additur ihidem

K.7\CCU%IS T« HTo7\i[J.Cc'tiS UTTobiTiUP

r^ irXccvojj.ivwv ) hoc eft , Claudii

Ptelomaei de Hy/otbe/ibus Planetarum ,

jam editus a Jjhanne Brainbrigdc,

Londini Anno MDCXX. Exhibct

deinde idem Codex Canonem Regum ,

eodem Ptolorriseo Ai ftorc , a Dod-

wello edirum inter Diffcrtationes Cy-

prianicas. Sjbfequitur Canon illuftnum

U'bium: tum alter Menftum & Die~

rum ^ gypttacatum : ac lubindc alil

Canones Aftionorrici : deinde adnc-

ftitur V'j>oivv» J^pccuiJ.ciTix^ A'7v6-

^ar^/jsW T6 CpiXoTo':» Tri^: ^pj/VfW

tS 'Ar/30^«/38, hoc eft , Jchannis

Grammattii ^lt*and>ini , cognomentQ

Philloponi , de *■,'«, feu utilitite ^flro-

labii . Succedit alteium Opulculum,

cui titufus ahera Mcthcdus .Aftolabii.'

ac deinde Cancn lniper«tofum Rrma-

Korum ac By^intincvum , qui dcfiniC

in Theophilum , Mich.elem cum e-

j'js marre, Mlchaelem folum , Bcfi-

iidem , ac Leonem. Tum adduntur

Cantnes Conful.-.res , a Dodwello edifi ,

iC Theoni Altxandrino Triburi . De-

nii^ue ibi legunmr aiii C«nortes ^-

fitonomicf ,

iip DJSSERTATIO ^VADRAGESIMAC^AUTA, 13«

fifo»omi:l. Codex diligentiflime fcrip tus faltem ante annos quadringentos ; literae minio aliilque ornamentis di- ftinftae. Heic homincm videas , qui genu flexo, per tubum oblongum de- cuffatum , & incumbentem haftae re- Bae, Lunam & Stellas contempla- tur . Similem Ptolemaei imaginem fe vidifle teftatus fuerat Clarifs. Ma- biltonius in vetuflo Codice, ifa ut fufpicioni locus faftus fuerit, aliquem telefcopii ufum fuifle antiquis Aflro- nomis. Sed & Johannes Baptifta Por- ta in Libro de Magia Naturali, An- no MDXLIX. non abfimilis tubi mentionem fecit ; diciturque fuifl^e Piolemaeo Evergeci telefcopium in Pharo Alexandriae, cujus ope naves longiflime difliras profpiciebat . Ve- run Vignolius Marvillius, Henricus Vagetius , & Johannes Albertus Fa- bricius V. Cl. Tom. 4. pag. /^66. Biblioihecae Graecae , fibi , neque immerito , perfuaferunt , ejufmodi ve- terum tubos vitro deftitutos fuiffe, atque in eum tantummodo rinem ad- hibitos , ut oculi intentius, & fine aliorum obje£lorum incurfu , radios caeleflium corporum exciperent. Ita apud Ditmarum Lib. 6. Chronici , Getbertus, qui poflea Romanam Ca- thedram fub Silveflri IL nomine te- nuit, horologium feciffe dicitur, con- fidtrata per Fifiulam quadam fielld nau- tarum duce .

Negare tamen nolim , quin adeo arfta Literatorum Chrifti fidelium cum Arabum Libris familiaritas, eos quoque interdum deflexerit ad ina- nia ftudia , quibus deleftati funt Sa- racenorum plerique . Loquor de ^- ftrclogia Judiciaria , five divinatione futurorum ex aftrorum pofitione : ad cujus ftudium , antea ncn ignotum , neque infuetum , Arabes acrius inci- tarunc Europaeorum ingenia . Artera Tom. IX.

A hanc ingenti conatu olim Afri , Grae- ci , Romani excoluere , plurimifque Libris idem argumentum funt perfe- quuti. Spartiano tefte in Vero , ge- niturae ex aftris deducendae plertque .Jfrorum peritijfimi fuere . Sed & ilii habuere Graecos duces , immo potius Chaldaeos atque Aegyptios : adhuc enim fuperfunt ^potelejmatica Mane-

g t/yonis Aegyptii , Scriptoris fane ve- tuftiflimi , jam edita . Habetur apud A. Gellium Lib. 14. Cap. primo , Difputatio Favorini advenks eos , qui Cbaldaei appellantur , d^ r* coetu mo- tibufque Stderum <^ SteHavum , fata fe hominum diBuros pollicentur . Multos e Graecis Auftoribus levi hac & il- luloria Arte deleftatis recenfet nu- per laudatus Fabricius Lib, 5. Cap. 20. utiliflimi Operis Bibliothecae Graecae, Vide Legationem Liutprandi Cremonenfis Epifcopi Tomo IL Rer. Italicarum . Quantopere tunc Graeci hifce dekftarentur , ibi habes . Vc- teres etiam Latini nobis dedcrc Ma- nilium , & Julium Firmicum huic ftudio addiftiflimos . Hadrianus Au- guftus , Spartiano tefte, Mathefin fie Jcire fibi -vifus tft , ut Calcndii Janua- riis fcripftrit , quid ei toto antto pcffit evenire. Plura alia cxempla fuppedi- tat Hiftoria Romana. Quare vcl ipfe antiquiflimus TertuIIianus in Lib. dc Idololatria, in Mathematicos exardet, ac praecipue in Chrifti fideles , eo- rum fabulis ac fomniis fidem haben- tes. Vide & Apollinarem Sidonium Lib. 8. Epiftol. 11. qui Afros ine- ptae hujus Artis fuo etiam aevo Ma- giftros defcribit . Tempore quoquc Ludovici Pii circiter Annum DCCC- XXXVIIL Auaor Vitae illius , fub nomine ^ftronomi rotus, fe non a- lienum ab ejufmodi ftudiis prodif. Ica eifdem temporibus, hoc cfl An- no DCCCXXV. Addmus Caftrenfis I Abbas

^31

ANTIOUIT. MEDIJ jfKFI

Abbas ab Aftrologorum deliriis con verfus eft ad conremplandam E^^an- gelii veritatem. Clarifs. Mjbillonius in Annalib. Benediftin. ad eum An- num hos de eo verius refert :

^ae ventura forettt , tentavit prodere

^Jlroyum vatis lufus itmgtntbus &c,

Itaque ubi poft Saeculum Chrifti Decimum O.cidentales Fopuli Ara- bicas liceras in ufum fuum conver- tere didicerunt , tunc mulro plures effe coeperunt , quos Aftrologiae a- mor enormis invafit , Ec quidni , quum tot ac tanta polliceretur Ars ifta , praefligiii alioqui non paucis ac nugis ad faturitatem referta? Jo- hannes Sari$berienfis Lib. %. Oap. j^. fatis oftendit , quoC illa amato- res arque patronos haberet Seculo Chrifti Duodecimo. Sed potifli-num fubfequen^^e Tertiodecimo in in(a- niam evafir ejufmodi ftudium ; nam Principes ipfi viri non folum faciles praebebant aures ejufmodi futurorum propoHs , fed eos etiara cariffimos liabuere , & nihil magni momenti aggredi audebant, quin Aftrologorum fententiam ante popofciflcnt. Id ge- nus hominibus quantum fidereC Fri- dcricus II. Auguftus , complures Hi- ftorici teftantur, fed praefertim Sa- bas Malafpina Tomo VIFI. Rer. I- talicarum , qui Cap. 2. Hiftor. haec habet : ,^jlifotogos , & N<^romanttcos adeo venerabatur , e^ ,Amfpiies , q'tod eorum divinationibus & aafptciis Fre- dtrici velociffima cogitatio ai fimilitu- t!inem venti vagabattt/. Adiervatur a- dhuc in Ambrofiana Biblioiheca ma- nu exaratus Liber patticulavii Mich:>elis Scott .Aftrolo^i Domini Fredtricl Rtnya- tiorum Imperatoris & ftmper ^:<gufli , qnem ftcundo loco breviter cempiljvit pd cjus prtces. Ibi Aftronomica, Phy-

132

B

C

D

fica , ^ Phynn-gnomonica pertra'6lan- tur. Ei-it & ej iln.odi Libcr ad ma- nus doftifTimi OuCangii, qui non fcmel ejas au£loritate eft ufus. Et quanquam fallax hoc hominum ge- nus laepe fibi credulos falleret, fta- bu nihilo fecius corum exiftimatio, neque minuebatur fpes in iis collo- cata , propterea quod interdum (cafu potius atque calliditate , qu4m veri arte , ut opinari fas eft ) oci.ult3 aut futura decexiffe ieu praevidiffe cre- debantur. Auftor efl Antoniu^ Go- dius in Chronico Vicencino , Fride- ricum eundem Auguftum , quum An- no MCCXXXVI. e Vicentia capta recedtre vellct, fimulque «»/5-r«Vj quem- dam futtm ^Alrolo^um , praecepiTe, "» , (j:ta tgyeffttrus tfftt via , tidem ediieret , u^J/l-'otogu>- fa lo Bfcvi & claujo , iif manthus Imperatoris tralito, orjtvit , ut eo non aperto , f^tia pa^te vtltit , Civi~ tite exiret . Qui p;r qu.iv.idam fradu- ram muri Civtatis , quim novam fecit , Civitatem exivit , aneytoq:tf B 't/< ««« venit fcriptum: PER PORT^M NO- VAM EXIBIT RtX. Exinde v. i Imptrator ^Aflrrlopum babuit majori bo.- nore iir revcfeniid fibi carum .• Scilicet perfpic^x Aftrologus confideravit , Imperatorem, uc fibi illuderet, quae- fifurum infuetam exeundi formam ex Urbc , & fagaciffime Portam Novam eidem praedixit . Quod ridendum , in proeliis, in obfidionibus, aliifquc arduis negoriis, contrariae faftionis homines fidera confulebant atque fo- liirabant; & quifque ^ftrologorum fuis omina fortemque felicem prae- dicebat. Hugo FAlrsndus Tomo VII. pag. 295. Rer. Italicarum narrans , obfeflTum in 0-iv>\Ao Boreria Roge- rium Srlavum a Guillielmo I. Sici- liae Rt^ge circiter Annum Chrifti MCLXl. haec habet : Re* ttuum jci'. vtt , Tancredum fratris fui fiHum ^4"-

firolo^ic.s

133 DISSERTAJIO OVADRAGESiMAQUARTA: 134

fitolb^uls rationtbus dics tatti cpjejjis quim opftJennbiiS utiles praevidere , tpje q-Mqiic cum ^iirologit Juis eojdeni dies tiiHgfitius a'ttn(tet>at . iitdicatts fami- liaribus fuis diem , quo defcenfcrcs eos prasviderat , ut adversiis repentinas eo- rum eruptioKcs exryciti m pyaemtinircnt . Ica Manfredus SiciJiae Rex , nuper memorari Friderici II. fiiius, Mat- thaeo Spinello tefte in Ephemeridi- bus a me editis Tomo Vll. Rer. 1- talicarum , quum Civitatis Manfre- doniae fundamenta Anno MCCLVI. ponere veliet , tntfit in Siciliam & S^oryibardiam , ut inde accerferet duos %Ajl*ologos • is cKim incredibile efi , quaittam fiiem habertt w4flrorum pofitu- tis . ,A:que ho: fecit , ut captarent felix tr.oinentum primi lapidis in fitndamenta Jaciend! .

E-celinus quoque Veronae , Pat.i- vii , ac aliarum Urbium crudeliflimus Tyrannus, ejufdem Friderici aequa- lis ( tefte Monacho Patavino ad An rum MCCLIX. Tomo VIIL Rer. I- talicarum ) in fua Curia habuit plu- res Aftronomos magnitice honoratos : Ma^iflrum fcilicst Salionem Ca>icntcum Paduanum , C^ Riprandinum Veronen- ftm , Guidonem de Bonato ^flronotnum F(.rlivtnfem , Paulum etiam Saracenum cum barba prolixa , qui de Baldach ve- nii , a remotis videlictt finibus Orien- tis .' qui tam origine quam afpeSiu c^ /»(7m ef[: alttr Balaam ariolus merith videbatur . Rolandinus dum in Chro- nic. Lib. 12. Cap. 2, Eccelinum ab i^rtrologis luis deceptum fuifle pro- dit, ita puncfum eledionis ab iis ca- ptum refellic, ut apertiflime often- dar, fe quoque non vulgare fludiura pofuifle in Aflrologicis . Et quamvis faieatur, fe nequaquam iis fidere , attamen addit , neminem effe redar- guendum , qui pro pcffe de omni Scien- tia fiudeat . Vide etiam Annaks Fo-

• Nobis Tom, IIL

A

E

C

rolivienfes a me in Colleftionc Rer.

Italicar. Tom. XXII. evulgatos , ubi

multa de Giiidor.e Bonato fupra me-

morato enarrantur, quibus habeat n-

dem qui velic. Eruditis quoque per-

fpeclum eft, typis aeneis Aflrologica

ipfius Guidonis Opera excufa profla-

re. Joanncs Villanius eum appellat

Ricopritoie di tttti , che fi fa:ea Ssvo-

itrgo. Seculis ver6 fubfequentibus non

mmori adhuc in ufu, ne dicam ho-

nore, fuit Judiciariae Aflrolociae flu-

dium , tum apud Italos, tum apud

reliquos Occidentales Chrifliar.es .

Immo nullo unquam Seculo defipere

homines defierunt, artem cupientes,

& pertinaciflime fcrutantes praer.o-

fcendi futura , toties illufi , & nun-

quam confufi . Ejufmodi fludium,

etfi nunc non multcs habeat ftftato-

res , nonnullos tamen habet, plures

praeterea habiturum , nifi Ecclcfiafti-

ca tela Populam a fallaciflima hac

ArCe deterrerert atque averterent. Be-

nevenutus de Imcla, qui Seculo fio-

ruit, quo furiofius in hujus Arfis ftu-

dio ItaJi inraniverunt , hacc fcribebat

circiter Annum MCCCLXXXVIII. in

Commentario ad Dantis Conroediam ,

cujus Excerpta ad calcem Tomi pri-

mi * evulgavi. Nota quod ifiis Divi-

natoribus ( inquit ille ad Cant. XX.

Inferni ) pottfi rcclt dici itlud , quod

dixit Vttula Thaleti Philofopho prima

^(Irnlogo . Qtium enim ifie Thales per^

veniffet ad montem , qutm vole/yat a-

fcendere ad fpecuUtionem fi.icrum , C^

pttiifftt cb tina vtiv.la de vicinia , ut

duaret ipfum , ille a caftt ceiidit in

foffum . Et dolens ci?' clemans pttebat

auxilium a vetula . llla ridens dixit .♦

„ Ah mifer, infflix! quomodo vi-

„ debis vias fiderum caeli , quum

„ non videas terram , quam fub pe-

„ dibus habes? ,, Et hcic nota , quod

frti&us hujus ledionii tfl y quoi Li&or

I 2 difcat

I3S ANTI(IUIT.

difcat expenfis tfiorum , tton inquirere vane futura , C^ diure multa mtndacia eum perdttione anitnae , ^ iyrifione fui . Vtde btne Petrus de Ehano Paduanus , vir fingularts excelltntiae , veniens a4 mortem dixit amtcis , Magi/lris , & Scbolarihus , t^ Medi:is circumfiantibus , quod dederat operatn prascipuam diebus Juis tribus Scientiii nobilihus .' quarum una fecerat eum Jubtilem: & haec erat Pvilofopbia / Secunda eum divitem : Jci- licet Midicina ^ Tertia vetd mendacem , Jcillcet v^firologia . Dicam ergo una cum »/fvtrroe: ^Jlrologia nojlri tir/tporis nul- la efl . Sed Statim dicit .Aflrolo^us , ,, Averrocs non fcivic Aftrologiam . „ Sed Aftra non mentiuntur . „ Cui ego refpondtbo . Des mihi illum , qui bene fciverit , quia numfuam diebus vi- tae meae aliquem vidi , quttm tamen babuerim notitiam CJ^ familiaritatem multorum . Certe fateor , quod ,/iflra non mtntiuntur . Sed %Afirologi bene men- tiuntur de ^flris &c. Et nota , qitod Vtrgilius Jecure poterat arguere Dantem de ifio errore : quia mulso plus tpfe de- ditus fttit huic vanitati Divinationis , ficut pattt muxime in Libro Georgico- tum . Ideo cognofctbat Je faepe fui(fe mentitum &'c. Ita in propofita non de- bes habtre compajftonem erga iflos , qui ultra facultattm naturae humanae , in tanta ealigine rerum pofiti , volutrunt ajctndere caelum viventes , & ujurpare fibi divinum offi.ium inquirendo futura illi foli cognita. Et verh in uno maxi- me non merentur compaffionem , ^uia Junt obflinatijfimi hominum in propofito fuo , ficut ego vidi in multis . Nam quanto plus mentiuntur ^ tanto plus di- eunt , fe dicere ventm . Sicut ego novi «num, qui delufus & confitftts prr fuam »4flrofogiam , immo potius Diabologiam , dum incrtparetur familiariter ah ami:o , aihue pertinacijfime contradictbat , eom- f»endans eontintto duleedinem hujus t4t-

MEDll AEV\ xi6

A; tis . Sed neque defiderati fjnt olim alii , qui Aftrologorum Anem , ac inanem tuturorum prdeJiftionem floc- ci facerent. Inter ceceros C.aftruccius Lucenfium Dux , vir grandis animi atque ingenii , cefte Nicoli;o Tegri- no in ejus Vita , Tomo X[. Rer. I- talicarum , Matbemati.os , & qui Ju-^ tura praenuntiant , gtnus hommum po-'

B tentihus infidum , & fperanttbus Jjllax , femptr Jprevit : exiflmans , quae Jato manent , quamvis fign%fi:ata , non vita- i , qumn nulla vis httmana ntc virtut mtiuiffe umquam patutrit , ut quod prae- fcripfit fatalis ordo , non fiat . Ptodigia nuntiata, monfiruofos pattui , & iis fi- rrAUa irridehat , fuperfttticnts aniies ap- peUans . Dierum obfervattones ( ideft

C Aegyptiacorum ) ad hoflium inftlicita- tem , aut ad fuam , quum fit incertum , an referantur , CS* alttri feUcitatem c- venire nectffe ftt , conttrr,nebat . Sapien- tior fane Caflruccius fuit, quamvis illiteratus , qu^m multi eorum cem- porum literis etiam ac difcipliris exculti : quum exploratum fit, tunc non paucos e Religiofis viris futili-

D bus hifce fludiis operam dediffe, fi- mulque fidem adjunxiffe. Vide Jo- hannem Villanium prae ceteris , qui Lib 6. Cap. 8i. Hiftoriar. atque a- liis in locis, tradit, laboiaflTe eju- fmodi morbo interdum primores in Clero , & nonnulla ab eis multo an- te tempore praeruntiata .

Praeter ^fttolo^orum fomnia, inva- luerunt etiam poft Saeculum a Chri- fto nato Undecimum , aut ferius» commenta Propbetiarum , quibus non tanrum rude vulgus, fed & qui li- tcris operam dabant, fidem mirS fa- cilitate adhibebant. Tunc fnim quae- cumque m.irabiI;ora videbantur , eo ardentius excipiebantur , a'que a Li- tera^s viris gemmarum ad inftar in I Libros a fe compofitos inftrebTntur.

Ergo

137 DISSERTATIO QVAmAGESlMA^ARTA,

Ergo natae temporibus iis Prophe- A de cuius nativitate

> non

tiae M;>liti , de cujus nativitate ac vit4 admirandae, fed ineptiffimae fa- bulae traditae funt , neque in du- bium a quoquam func revocatae. E- merferunt etiam Prophetiae de futu- ris Rimanis Po»tifi:ibus , per typos quofdam & imagines configuratae, quas eciam Bibliotheca Eftenfis ma- ru exararas, fuifque coloribus di- flinfte depiftas adlervai . Eas ego protuiiffem , nifi antea publici juris fa6tas noviffem, Huc fpe£tant & il- lae , quae circumferebantur falfo at- tributae Joa-.himo jflibati, uti & fi- milps confiftae fub nomine Sa»&i Malacbiae Archiepifcopi in Hiber- nia; itemque aliae, fata ventura Ur- bium ac Populorum , fi fuperis pla- cet, praedicentes . Ineptiis hifce pa- fcebatur tunc hominum curiofitas atque in hanc rem omittenda funt, quae habet Auftor fynchronus Memorialis Poteftatum Regienfium , Tomo Vin. Rer. Italicarum . Haec funt ejus verba ad Annum MCC- LXXXII. His diebus erat in Civitate Pa^mtnft quidam pauper boma operans de opere cerdonico y facitbat e»im futcl- lares . Erat illiteratus , ftd illuminatum valde inteUe&um habebat i» tanttm , ttt intelligeret fcriptmas illorum , qui de futuris praedixerunt , fcilicet ,/ibbatis Joachim, Merlini, Methordii ^ & Si- iillae , Ifaiae , Jeremiae , Ofeat , Da- nielis , & y^pocalypfis , nec non &" Mi- thaelis Scoti. Et multa audita fuerunt ttb eo , quae poflea tvenerunt , videlicet , quod Papa ISlicolaus in menft ^ugufii mori debehat , & quod Papa Marti- nus erat futurus , c^ multa alia , quae txfpe&amus videre , fi fuerit v!ta co- ty>r} Auflor eft vero Conradus Hal- berftadenfis in Chronico , circiter An- num MCCL. erupiffe Joachimi ^bha- iis nuper memorati Prophetias , ea-

B

D

E

fque a Cardinalt Portuenfi in Ger- maniam miffas. Proftant complures ediciones , ccmplures ctiam interpre- tationes adulrerinae hujus mercis . Prophetias autem San£to M lachiae affi£las primus in lucem eduxit Ar- noldus Wion Benediftinus Belga in Libro, cui titulus Lignum Vitat: ea- fque etiam interpretatus fuiffe dici- tur Alphonfus Ciaconiusj earumquc editiones Thomas Meffinghamus, Ga- briel Bucellinus, Henricus Engelgra- ve, & alii deinde mulciplicarunt , quafi novos hofce Sibyllinos Libros tanquam e caelo demiffos curandum foret, ut quifque ad manus habereC, ac nemo non excoleret. Verum An- no MDCLXXXIX. Francifcus Me- neftrerius Vir Clarifs. e Societate Je- fu , edito Opufculo Parifiis ejufmodi Prophetias Malachiae falfo adfcriptas cenforio ftilo egregie infeftatus eft , ita ut fi antea nullus emunflae naris figmentis hifce fidem adjungebat , nunc vel ipfi popello fat lucis fup- peditatum fueric ad ipfa abjicienda vel deridenda . Paulus quoque Scali- ger, five Scalichius, Pafchalinus Re- gifelmus , Theophraftus Paracelfus « phantafticus plane Scriptor, & Jo- hannes Adrafder in impofturis Joa- chimo tributis extricandis oleum fuum infumfere . Proftant etiam ty- pis traditae Parifiis Anno Chrifti 1515. inanes aliae praediftiones eju- fmodi fub nomine Htrmat , Uguettini , Fratris Roberti Ordin. Praed. Htlde- gardis , Elifabeth , & Mechtildis , le- vium ingeniorum pabulum , quas tantummodo innuiffe juvat. Nam ne ego quidem tempus meum utiliter impenderem fi ultra in prodendis e- jufmodi commentis progrederer . At- tamen quia noftris temporibus fim- plices quidam occurrunt, qui in ei- fdem impofturis Pontifices identidem

eligendos

-139 ANTIQUIT.

cligendos ridendo ftudio fcru^antur, al.a quoque addere juvar. Scilicet in Eftenfi Biblioiheca eft mihi ad ma- nus Ccciex MSrus Fratrii Thcophori de Cufentia Prtibytevi g^ Ercniitae ^ qui Rtvtlationti a Dco faJai devitif- i/iiro & Deo caro Joachtmo exponit . PcRremus Pontificum . quem pracdi- "xiiTc dicirur Abbas Joachimus , eft Urianus VI. fub quo nimirum teter- rimum Schifma exordium cepit An- no Chrifti MCCCLXXVIII. conci- nuatum deinde per complures annos cum ingenri laceratione Catbolicae Ecclefiae . Subfequuntur defcriptioncs PiOphetiarum vtncrabilis Ci'^ Deo devoti %Anftl)ni Eplfcopi Marficaniae , quem Italiae Sacrae Au£lor ignoravit , & plane connclum opinari licet . Con- fiftunt explicafiones figurarum , prae- Hgnantium , fi fuperis plaeet, futu- ros Pontifices , in Gabrlele Covdulme- r':o , qui Papa renunnatus £m^.'«<« /F. romea afTumfit Anno MCCCCXXXI. Reiiquae ofto fubfequentes figurae explicatione carent. Atque haec fa- re mihi perfuadent , cadente Seculo XIII., aut ineunte Seculo XIV. fub romine Joachimi emerfiffe eafdem Pfeudo- Prophetias , quas ad ea ufqus tempora explicare leve negotium fuit, quum fabricatac fuerint , non Joa- chimi actate, fed poflquam exftite- rant in vivis Pontifices , de ^uibus

MEDU AlVl 140

A, Prophetiae tanto tempore cntca , ut fingebatur, promulgatae, lo>^uuntur. Certe Frater Francilcus Pippinus Or- dinis Pratdicatorum , qui cirtiter An- num Chrifti MCCCXIV. Chroniccn luum fcribebat , a me edifum Tomo IX. Rer. Iralicarura , hiice commen- tis fidem habens, eleclionem fum- morum Pontificum eifdem confirma-

B bat. Aliae deinde figurae prioribus , ut opinor, additae fuerunt , fedente Eugenio IV. ac tributae xA ■Jclmo nu- per memorato. Qjjod fraudcm sper- tifTime prodit, P.eudo- Prophetiae poft ir.ortem Pontificum fabricatae , e- gregie eorum mores exprimunt, ipfo- rumque vitam defign&nt* nihil enim facilius , qu^m praedicere quae jsm contigerunt . At quae de venturis Pontificibus inexplicatae fuperfunt , atque aptandae forent Nicoho V. Calhflo lil. Pio II. sliifque nondum elc£tis aut natis , difTident omnino ab eorum moribus , ita ut nihil ibi fimile reperias. Quare in malam cru- cem abtant impollores ejulmodi , quibus qui fidem adhibeat , prorlus

D acfipiat. Scd ut fpeciem habeas fig- I mentorum nuper memorati Tb-ophoti Culenttni , nonnuUa ex eo dclibare placet , quae ritum moveant j">flo cuilibet humanarum rerum judici , atque hiftoriarum perito .

Specimen inrerpretationum Tbeoplior] Cufentini Eremitae in Pfeudo» Prophetias Joachimi Abbatis & Anfelmi Epifcopi.

IV tiowine Dcmini neflri Jtfu Chrifli , (^ Gcnitricss ejus , ac tutius Coele- fli Cttriae . ^men. Ineipit Libellus F atris Thcophori Presbyteri & Ere- xnitae , jecunainn auBoritattm Sar.do- rut> PropbttaruM , (2^ verarum Chroni- Crum , dt fiatu , ccgnitiont , ac Jine prat-

fentis Sihifrr.atis , & tribtJatio»vm fu- turatum, maxirrx tttr.pore fttturi R gis oiquilonis , iccaMis fe Fcdericum Im- peratorem Tertium, ufque ad ttrr^pora futuri Papae , •vccati ^ngclici Pafloris ^ & Caroli Regis Franciae fututi Im~ ptratotis pcfl Federicum jupradiilum . I-

ttM

141 DnSERTAnO OJJADn

tem de fummis Portttfictcrtis Ri.vnanaf: Ec A ele/iae^ a: de ftatu uniwrjalis Eccti- fiee, & ttmpore diCh ^-gf-ici Pafls- ris , tifque ad ter/.pus uhttni ^i>tiih'ifti. Ittm a temMre & p<r tin.pw asiit ut- titni ^Jntichrifti , & poft rr.orttrn dtSIi ^ttichf^fti u'f*e ad cxiretKuy» Dei )<.*■ tiicium ^ fi 'cm Mi-indt . U-^iverfii & finguli' fi'! i hus Chr:ftta^is E::l(/iafti- CJi & S.utafthis , humit.s Frafer Theo- B phorus de Cufer.tid pavper Pieshyter & Eremiri prope Thebas, humittari Juh d<v:r'ae potintia mar.ftatis , & ip/ius gratiarn & ^lo'iatn . QiUyin triftis & (iclcn> de mat.i praefenfis Schilmatis eccafw.e occurtentilus , i^ veri/imiliter occurjuris ., man'uttifftmum Domiaum cum ntagna je)itniofum cir la.tymarum copia Jaepius humititef emrufftm , quaenam itt- flantis Schiitnatis catffae , ei?' quis in ipfo Schijtnate afferentium fe futnmos Pont.fi.es, verus Pontifex , & quis Pfeu- do Pontifsx exifteret , ipfiufque Schiftna- tis quatis ^^ quotus finis , & quomodo fi,.ito Schifmate Dei Eiclefia , maxime cum Ptinciptbus Secularihus regeritur ; ipfe Dominus mihi fervo fuo ofiendere ^ignaretuY : .^tino a Nativitate Domini D praedsEii MCCCLXX^VI. circa auroram difi RefuttiSiionis praefati Domini no- f}'i Jrfu Chrifti , tnihi dormienti levi jcmno , & quafi ex hoc flupenti vifum tuftitit videre ^ngttum Domini , virgi- nei vultus , & attitudinis duorum cu- bttotum, ornatvm duaitts aiis vatde ni- tentihw y %Atci latA , ac tatari vefte a- miHum , mihique dulciter altoquentem haec verba: Dominus exauf^ivit preces tuas diccns, quod fervis fuis dileftis Cy- rillo Presbytero & Ererritae in Mon- te Carmelo, Joarhim Abbati , & mul- tis aliis fervis fuis praefens S.hifma futurum , & ejus Schifmatis cauflTa , j & quis effer oriho- Pontifex , & quis pfeudo-Pontifex , finifque ipfius, & poft ipfum Schilma futurum Ecckfiae ,

GESmAf)V_,RTA. 142

regiiTen per Spiritum Sai.6\um & hn~ gelum • jimdiu efl quoi ind'cavit & aperuit. Quaeras igitur praedifto- rum Libros & S:rip:uras, & tunc tuae erit fatisfaftum voluntati . Et quod in ipfis Libris & S;riptis re- peries, fcribe , & aliij pro tua & ipforum ialute indica & revela. Qui-' huf dilis C^ auditis y jjngelm iltica dtfparuit . Ego autem timidus a fomn» furgens , vocavi jocium meum cariffimtn» Eufebium Vercellenfem , cui omnta fu- pradifia patefeci . Cujus confilio ipft & ego cuKi maxima ditigentia in Civitate Thebarum in Cofentia , ttbi ottus efi praefatus Joachim fanSus Propheta , C?* in atiis locis vicints ipfts Csvitatibuf , praedi&orum virorum Librcs quaeflvi- mus , &" tamdem invenimus fupradi&i Cyrilti Librum , qui incipit : Dominus totius &c. Cujuf Libri verba tAngetus Dcmini in duabus tabulis argtnteis con~ tinentia futuva magna negotia , incipien- do ab ^rtno Nativitatis Domini MCC- XLIV. ipfi Cyriilo nuntiavit s^ dedit , liim reperimui Libros omnes praefati magni Ptophetae Joachim , ^ maxime ipfius fittgutarts Lihos , miffos Henrico de Suavia Imperatori Sexto, ac a- lium fingularem Librum ipfius intitula- tum: Liber de flore de Summis Pon- tificibus ab Innocentio IV. ufque ad Antichriflum . Qtti incipit : Tempore colubri leenae fiiii &c. Item inveni- mus unum ftnguiarem Ltbrum intitula- tum: Heic incipit revelatio , quae Horofcopo intitulatur , extrafta de Hebraeo in Latinum a Dandolo II- londenfi , de Summis Pontificibus fu- turis a Nicolao III. ufque ad Ange- lum Paflorem : Qjtae incipit : Etenim omnipotens Opifex &c. Item inveni- mus quemdam parvum Librum intitida- tum: Haec fft revelatio MCCCLIV. de fummis Pontificibus . Qui indpit : Genus ne^uam &c. Item invenmus

^uam-

'43

quamaam revtlattonem fa&am per Spl ritum btato Francifco de praefenti Schi- Jmate . Q^tae incipit : Socii beati Fran- cifci . Vch Mundo in centum an- nis &c. Itim invenimus multas alias Prophetias & Vifiones SanBorum , & maximt quafilam fingularts , quarum u- na incipit: In vigilia namque Afcen- fionis &c. ^lia autem incipit : Scito- te quoniam &c. Item tnvenimus Li- brum continentim Vates Ambrofii . M^CLIV. Sybillae Eritbreae de Baby- lonia , Sybillae Tiburtinae , ac Sybillae EUtfpontiae de Praefagiis futurorum. Jicm reperimus extraftiones Propheta- rum continentts , quae ventura funt , CJ^ ^tbent dt %Anno Nativitatis Domini MCC ufque ad finem .Antichfifii magni . Item invenimus Chronicon Cufentini An- tiftitis , ac Fratris Tolomaei de Lu- ca , I&' multas alias Cbronicas , fcrihen- tts omnia gefla E:clefiae , c^ fpecialtter Scbifmatum , & intrufwnum Romanae Ecclefiat infrafcriptorum a Nativitate Domini ufque ad tempora fandae me- moriae Domini Johannis Papae XXII. inclufive , qui affumtus efl ad Papatum ^nno Nativitatis Domini M^CCXVI. vel circa .

Q_itbus omnibus <5^ fingulls per me Fiatrem Theophorum vigtlanttffimo flu- dio perle&is , & orationibus ac lac*ymis Domino faepe effufis , ut vtritatcm prae- ditiotum trihi ofiendere dignatetur, val- de gjvifus fui , tamquam clarificatus de fupTadicIis , quae fcire dtfideraveram diu . Nimque clare ccgnovi praeftns S hifma , tjufgue cauffas , ptr Spiritum SanBum jam centum quatiraginta annis tlap/is , praefatis Joachim , Cyrtllo , tS" aliis fu- pradilis fan&ts Vtris fuiffe pratdiila <^ demonflrata . Quorum Prophttarum <^ SanBorum virorum verba injeram bona fide in praefenti Lihtllo , nthil de tneo ponrns , ohtdiamque in bic tnanda- t» u4ngelic0f qui mihi ttvtlavit, ut in-

At^TlQUJT. MEDll AEVl

144

B

venta in praedi&is Scriptttris , alits re- velarem. In omnibus tamtn & per cmnia me fubjicio corredioni fan&ae matris Ec^ clefiae , proteflans quod non fum Prophe- ta , ntc Prophttat filius , nec ^naniae fimilis, qui in fpiritu Dti a ft multa tvenire praedixit , nec ftmilis fupeibo Se~ deciae, qui impvfitis fibi ftrreii cotni- bus , Regi Jojaphat in fpiritu mendacii dixit: His cornibus ventilabis Sy- riam . Nam fclus fum facrae Scriptwae fcrutator , extmplo Michtae , veia Jtd non grata Mundo nuntians . .Attarr.en ^'g'^ J-da ej^ Ifrael longe conjultius mala nuntiantem vel p>opheti^anttm att- diffent ^ qttam falfiloquos , ut placertnt , ftmptr profpera nuntiantes . ^tt ffimum humiliter exoro , quod vtrba Propheta- rum, defcripta in praefenti Ltbello, fa- ta fint in Vono agro , & non in lapi- dibus , quia jecuniy.m ,/4lmeonem , qui femjnat in lapidibus , non recipit fruftum . Dicit tmm Joa<.bim in Li- bro Ccncord)ae, quod neceffe e/} tran- fitwii per viam & loca peticuloja C^ duaia , non foiicn agnofcere Jed praefci- re , ne forte tunc quaerant arma , quum venitur ad bellum , i^ quid agendum fit , ntfciant , aut quid vitandum , fiu- pore aut formidine aeprehenft : quamquant homines libenter non audiant Mundi exci- dium nuntiantes , Jed lihenter de futu- ris excidiis difputant fecur.oum J oachim , In hoe autem Ltbello magis & lihen- tius innitor virbis praefati Cyrilli , quia verba ipfius Cynlli in di&o Libto nort fuerutt vttba hominis fed Dti . Item di- 8i Cyrtlli verba inctpttunt praedictre fuiura ab t^nno MCCLIV vel circa , ut patet in primo difli Libri Capitulo. ^ quo temport ettra non fuit nifi hoe S^hijma /e.un um otr.nes Cbtonica' j li- ce: per Petrum de Corbaria Ordinis Minorum fuerit aliqua tutbatio, quat tamen per Ch oniflas non ponitur intef Sikifmata propter brevitatem tcmpotis ip-

fius .

145 DISSERTATIO QUADRAGESIMAQUARTA, 1^5

ftui . Item in hoc Libtllo innhor in P/o- pbttiis Joacbim fcriptis ad Jupradiilum hnptratoftm H'.nficum VI., & i» Fro- phetiis ip/ius Joacbim /criptis aliis Prin- cipibus . Et hoc duabus rationibus . Pri- mo quia Joacbim ad Htnricum pratdi- Hum /crip/it magis clare ^ tS" habebat Jeeum Fratrem Rayneriutn de Pontio , virum /a*>Bi*m <ir babenttm /piritum ve- rae prophetiae , «t ipfe Joachim ponit /uper expo/itiontm Vatutn Merlini & Eritbreae . Item Joachim , tamquam fub- jeSius in temporalibus , motus ip/ius Hen- rici YOgationibus faepius , plui lahoravit . Item di8us Joackim ni/us efi dicere & praedicere ip/i Henrico ea , quae /utura tffent , incipiendo ab ^nno Domini M- CXCVII. ufque ed finem Seculi , quo tempore didus Heniicus regnabat , ut ip/e Joacb-m te/latur ad ipfum Henri- cum fuper Libris Erithreae , ,Apocalyp/is , & Hieremiae . .// quo tempore nullum S.bifma fuit , ni/i prae/ens . Uttimum e- nim Schifma /uit /edatum tempore Fe- derici Barbaroflac , patris diSii Henri- ci . Cufus S.bifmatis viiJor /uit Ale- xander Papa III. natus Stnenfis , qui mottuus efl ^nno MCLXXX.Il. vel cir- ca . Revertens ad propo/itum dico , quod diligentiffime cribratii intentionibus & L<bris Propbetarum , & /acrae Scriptu- rae , tffeclus Ooeris i!^ /uturorum fum- ma e/i fecunditm Joachim Juper Johan- nem ad Henricum Imperatorem fuper vir- bis: Templum aedificabitur juxta or- dinem . ,Ac & ihi : Fundabo in fa- phyris ^ ^uod coekHis tam^uam op-

B

timus agricola, & a longa percsri- natione reverfus, confiderans ejus vi- neam fibi conjunftam , ab eo fuifle optimis plantis infertam , forciflimo muro cin£lam , juftiflimifque cuftodi- bus commendatam , praedi£lis cufto- dibus, fuccedentium culpa , dolo & negligentia repleri fpinis , tribulis & vepribus , & di£lum murum colla- pfum , & ejus lapidibus putrefa£tis , ipfam vineam totaliter reformare di- fpofuit . Ec praedi£l:ae vineae negli- gentes & dolofos cuftodes mutare in juftos & pervigiles cuftodes, ipfis ta- men cuftodibus & pervigilibus , tem- poralibus & fuperfluis bonis ablatis^ fibique honefto vi£lu folum reli£to , prouc primi cuftodes vineae habue- C runt. Attamen praefatis dolofis ne- gligentibus cuftodibus jiixta demerica eorum perfonaliter & in omnibus graviflime punitis, ac fpinas & tri- bulos & vepres evellere , & f-u£tife- ras & odoriferas plantas in ipfa vi- nea inierere, ejufque murum, abjc- £tis lapidibus putrefa£tis , renovarc lapidibus pretiofis, videliceC faphy- ris , jafpidibus , praefatus Agricola infallibiliter ordinavic. %4nno Nativi- tatis Domini MCCCLXXVIII. Sathan /eduxit Clerum , Imptratorem , Reges , i^ Principes, df alias gtntes ad Schifmata &■ bella , ,Anno Nativitatis Domini MCCCLXXV. folutus /uit Sathan, ut /educere pof/et gentes in Munio . Et quum confumraati fuerint mille an- ni &c. (*)

Tom. IX.

K

Heic

(•■) Theophorus heic in unum conseftos ex Apocalypfi defcribit verficulos, Duode- Cimum nempe Cap. 12. Tertiumdecimum & feq. Cap. 9. Primum & duodecimum Cap. 16. Tertiumdecimum & feq. Capitis 16. Decimum nonura & feq. Capitis 19,

H7

ABTIQUIT. MEDII AEVl

148

Heic incipit narrarJ, ficut praefens Schifma erat futurum in Ecclefia

Dei, jufto Dei judicio propter peccata Cleri & Populi Chridia-

ni , & quod Schifma erat pronofiicatum a Spiriiu Sanfto,

& a multis Prophetis jamdiu.

NU*ic 'verb revtftor ad mattriatn »0- flfffm Schifmatts , ^ dtco , quod Vtrha , qMbm SpiritHS SanBtts per \An- gflu)n primo praedi»it y"& indicavit Cy- riUo pratftns Schifrna omnino effe futu- tum in Ecclefia Dei , funt i» fen Ca- pitulis Libri Cyrilti , qui incipit , Dein- ceps &c. & finit: Haec fi multum fiabit, quoque luparcos diade ruti- lante , ut tibi effundant eleftrum. Eapropter rudes migma rhandent vi rodere & biaces blicie ^ludebunt tunc celibes & blafcones lugere cum Eoboam , & blenones mixtos dorto- nibus ridere cum Jeroboam . Haec Spi- ritus SanEius. Super ^uibus verbis dicit Cleffa Joachim: Sx multum vermis in caput arietis propellatur , qui fcabens , vel fcalpens vel rodens cellulam in qualibet eorum cogit parare arietem . Si mulrum quoque flabit , luparco5 , ideft , ftultitia vcl fuafio Sathanae in- Iligabit fummos miniftros, feu Car- dinales Ecclefiae , qui luparci , quafi lupos arcentes a gregibus, fffe de- bent , aflillere. Gloffa fuper verbo , ut eflfundant ele£trum , dicit , tlt^tum efft nuttr/t quatdam fpecits metallica tx auro (^ argtnto conft3a. Veriim jbinc nihil aliud poffum inttUigere , nifi unitm Ro- manum Pcntifictm eligendum . Et vide- tur praecedens litera hoc refonare , fcili- set diade rutilante , & migma vi ro- dere . Dias qatdem , idrfl duo , quae di- vtfionem figmfi^at: migma quoque mi- Ktura tfi , altquorum mixtioner» fignifi- eans , qttam rudtntes mandent vi rodere^ idefl is praefepo E.clefiae , E* boc ift- ttUig» t jiwiflim ntrfqut Petttifiei annm-

rt , idefl ah utroqut fpiritu alia acctpta- re , ignorantes , quis potior eorumdem ef~ fiftideretur . Quoique aurum Orthc-Pon- tifex, & argentum Pftudo-Pentifex . Et qiiidcm falfiias comparatur argento pro- pter porofitatem e^ vacuitatem , fimul- que frigiditattm ipfius . Siquidem quum f.tlfitas fit vacua veritate , Spiritus San- cli ftrvore non potrfl fervere . Super verba B tunc celibes dicit Gloffa Joachim: Sci- mus quidem Roboam filium Salomo- nis verum Regem Ifrael exftitifTe. Je- roboam ver6 Regem Pfeudo-lfrfcl j quamquam toleraverat ipfum Deus ob Populi fui deli£lum, de quo ha- bemus teriio Regum volumine. Sic fieri oportet in proximo, ut celibcs & blafcones , ideft pudici , veriquc cubicularii Romanae Ecclefiae fequan- tur Roboam , ideft Ortho- Pontificem , fccunduTi Canonicas fanfliones ele- ftum. Et blenones & dortones , idefi: luxuriofi & comeftorcs fequantur Je- roboam , idcft Pfeudo Ponrificcm re- probum & nefarium. Abfit autem , ut diebus , quos vixero , tantam con- fufionem intuear . Haec Joacbim it» Gloffa. tAlia autem vetha Spiritus San- Hi porre&a ditlo CyriUo , praefens Scbi- fma efft omnino futurura in Ecclefia Dei fignifi:aniia , funt in Cepitulo Septimo didi Lihri Cyriili , quod incipit Hunc , & finit Haec . Ex hoc autem confli- fto Schifmate de cridis diadifque non pauci cx etho virginis rapientur a Sathana . Haec Spititus SanBui . Suptr quibus vtrbis Glcffa Joachim fic dicit : Ex hoc heic noke exoriri Schifma in Ecckfia Dei Komana , ut multi

dece-

I4P DfSSERTATIO QUADRAGESIMAQU miA. i^o

deccpti a Sathana, faventes utrique A Pontifici, rapientur ex etho virginis idcft ex gremio fidei marris Ectle- fiae , & in errorem ducentur , ut de fufuris nihil aut pravc credant. Hatc Joacbim. Item q'tod omnino futurwtn ef- Jet praefms Schijma in E:dsfta Dci , pro'ant mulii Ptophctae , ut Merlinus , SybiUae, (^^ fpeciatiter Eriihrea, Ra- banus , Dan^Jalus , ut infra clare patt- bit in pyorffit bujus LibiUf. Etiitm in E*traSfionibus Prophetiarum , traHantium de tevr.poribus n.odernis , ftc rtperi , ut inffa : Fururum quidem eft , ut Pfeu- do-Papa fultus & adjutus reipublicae favore, & quafi alier Rex, impudens facie , nec propriis viribus praeva- iens , immo fupra quim dici poteft omn-a devaftans, contra Petrum con- citct Neronem .

Tum pergit narrare perfonafus hic Scriptor cauffjs Schifmatis, hoc eft , ■peccata totius Cleri , pronofiicata a Spi- vttu SanUo & Prophttis , propter quae ipft ptrdent hona temporalia , & diver- fimode aff?igentur juflo Dci judicio , i& pYOpter quae etiam praefens Schifma efi D in E.Jefta Dei . Deinde agic de pec- Catis C?" "uitiis Mcndicantiwn Religiofo- rum , propter quae ipfi Rellgiofi & eo- trum Ordif.es , juflo Dei judicio , defirui C^ auferri debent , Item de fan&a i^ tiova Religione fienda &" ordinanda -vir- tute Spiritui San&i , quae praecedtt omnes antiquas Rfligiones fanSiitate , bonitate , C^ fiJe . Hoc autem futurum ait fub Ffidtrico IH. Imprratore futuro . Onnia haec jam tempus oftendit veritate ca- rere , ac putidiffima eflTe mendacia . Multa deinde habet de Federico ifto Tertio , & de ^tgelico Pafiore , qui eeronahit Carolum R^^em Franciae Im- ptratorem corona fpinri , rtfputntem co- ronam auream ob reverentiam Chrifii, Denique pluribus agit de tnagno ulti-

tno ^ntichrifio , qui tempore ttrtit P tf fioris pofi ^ngtlicum Pafiortm apparefB debtt . Jamque fecundum illius calcu- los Antichriftus veniffet: quae tamea tempus inviftiffime mendacii jandu-i dum arguic. Talia olim impudentium aut ftultorum hominum ingenium im- perterrite venditabat . Atque heic ia memoriam meam redit, eodem Sae- culo XV. hoc eft Anno MCCCCXLr. die XV. Augufti, Placentiae , ut ha- bent Annales Placentini Antonii de Ripalta, a me editi Tomo XX. Rer. Italicarum , Fratrem Johanntm Bapti- Jiam Ordinis Eremitarum Sandi ,AugU' fiini Placentiae in Ecclefia San&i Lau- rtntii praedicaffe ^AntichriJitim jam na- tum in Bahytonia , & jam efjfe trien- nium , & iii auditam fuiffe vocem emi- nus per ducentum mitlia clamantem ,' Nunc finis efi . Et hujut rei literas effe Mediolani , J anuae , (& Venetiarum . O Secula impofturis expofita , & im- pofioribus obnoxia. Subdit Ripalta : Dte veri> XVI. dtcli Menfis , Reveren- dus D. Frater ,Alexius Ordinis Mino- rum , facrae Theotogiat Doclor , Dei gra- tid Epifcopus Ptacentinus , in Ptatem majoris Ecclefiat Placentiae coram omni Populo praedtcavit , fe non credtre ,Aii- tichrifium natum , nec utlo modo verunt ifiud effe , multas ajjignando rationes pa- riter &■ au&oritates . Sed barbaricis Se- culis faepe fonabat in delirantiurn fciclorum ore fama Antichrifti jam nati , jsmque adulti: atque in ipfa Urbe Placentiae, eodem Ripalra te- fte, rurfus Anno MCCCCLVII. Fra- ttr Jobannes Baptifia 0 dinis Praedtca- torum , ferens barbom tongam , ^ »«» dtfftwis pedibus pyrfi.ifctns , praedieavit finem Mundi adcffr , e^ fatfum Papam creari debtre , e^ ^Antichrifium tegnata- rum: quod tamen fuit fallum . MrHf""a nunc. Deo juvante, fapimus, & eju- ' fmodi ridendas Prophetias prorfus di- K 2 ini&-

151 A-NTigvn,

mifimus phantaftlcis quibufdam ho- minibus cxrra Ecclefiae Catholicae cafira militantibus , qualis aevo no- ftro fuit Calvjnifta Jurieu . Ceterum ex Thfophori Cuftntini fomniis hifte- rus delineatis nihil aliud excerpere vifum mihi fuit, tum quia cordatos \iros novi ab id genus nugis abhor rere, tum etiam quod nonnulla con tineant , quae a delicatulis Cenforum quorumdam ftomachis vereor ut pla- cide concoquerentur , ac propterea fuis in tcnebris relinquere fatius duxi .

Neque minus avide levia praece- dentium Saeculorum ingcnia convo- larunt ad alreram Artem (ejus ama- torum pace dixero) artem delirandi, artem non ditefcendi , fed in paupe- riem ruendi, quae nempe Metallo- rum tranfmutationem & auri confi- ciendi , aut lapidis Philofophici in- veniendi methodum , fi fuperis pla- cet, ftftatoribus fuis ampliflime pol- licebatur . Veram Chcmiam a falfa, five ab Alchemia diftin£lam heic vo lo. Noftris & heic praectfferunt A- rabes; nefcio an praecefferint & Grae- cis. Syllogen quippe Graecorum de hoc argumento olim legebam ego in MSto Codice Ambrofianae Bibliothe- cae . Ibi primo occurrebant Sttphani OEcumtnici Phllofophi Traftatus qui- dam TTis} Tn? B^cc? TS^vf)?, dt di- virta >Aitt , ejufque energia : uti & compendium Tfjf lipd? Tiyj.^n? ^ fa- tret ^rtis . Is haec fcripfiffe dicitur ad Heraclittm Regtm . Sequitur Helio- dori Phihfopbi ad Tbeodofium Rtgtm , five Imperatoremj te^ Tflf -^ q;i- 7\0T0(p'jJV iJ.v?'tx.7); Tep^r;;? , de myfii- ta .Artt Phtlujoijhofum . Jambici funt. Deinde leguntur Tbeopbrafti Pbilolopbi de eadem divina u4rte Jambici. Tum H rothd Pbitofopbi de ipfa dtvina e^ Jfisra yirtt, Accedunt ,Arcbtlai Phile-

B

MEDII AEVl 152

A fophi Jambici in idem argumjntuti , ac de iplo quoque Traftatus Pelagii Philafophi, ik alter Oflani Pb<lofophi ad Petafium . Sequuntur Dcmoctiti Phy- fica & Myftica, & de Azc*»i confe- ftione. Poftea Syntfii Pbilofophi ad Diofcorum in L-brum Democriti Schotia, Succedit anepigraphi Philofophi Tt^

0H8 uloiTO; Tt}? 7KiUX.0OTlU>S , dt di~ vina yAqua albedinis • ac deinde eju- fdem Opufculum de Jluro cnnficitndo. Huic adneftitur "ZjjOTiy.is ts 6wa TiC/. ap-Tlji Zoftmi divini de virtute . Tum Chrijiiani { hoc tantum illi nomen , aut titulus ) Opufculum dt divina Jl- qua . Sequitur Salomonis labyrinthus . Tum dt temptrando ftrro y conficiendo r^^ chryftallo , aliifquc naturae arcanis . Denique alia multa fuccedunt com- mixta , quae tum Chnftlano nuper memorato tribuuntur, tum Zoftmo ^ cujus Opufculum de organis & cami- nis commemoratur ; demum ^gatbo' daemoni , hoc eft Mercurio . Ibi legi- tur oeconomia asbtfli ^ magnetis • ibi Vocabularium per ordinem alpha- beticum diclionum in Chryfopefa oc- currentium : ibi methodus temperandi ferri , confcripta fub Principe Philippo, Haec omnia Graece fcripta. Codex olim fuit Francifci Patricii viri Cla- riflimi . Magna nomina hifce Libris praepofita vides , at fere omnia, ut meritb non fufpicari , fed arbitrari licet , adulterina, atque longe fcrius confi£la. In Catalogo MSto Biblio- thecae Regiae Scorialenfis, quem a- pud me fervo, teftatur David Colvil- lus, fe illic vidiffe Tracfatus Graecos de Alcbcmia innumeros adefpotos . Ita in- cautis nimiumque credulis retia an- tiqui nebulones olim tendebant. Ne- que fecus egerunt eorum fimul atque Arabum difcipuli Chriftiani Europaei. Habemus ik nos Chemicorum volu-

mica

i5j DISSERTATIO OUADRAGESIMAQUARTA, 154

jnina Latina , falso tributa ^lberto Magno, Sa»8o Tbomae ^quittati , ^r- naldo ViUanovano , ^rifloteli , Platoni , m/ilpf>onfo Re^i Coflellat , ac aliis quam- plurimis minoris nominis , quorum Traflatuum , five nugarum farragi rem compl<=ft'tur Tbeatrum Chtmicum Zti^neri , in fex Tomos fpiffi chara- £leris diffufum . Neque negandum , quin Saeculo XIII. inani huic Hudio fe devovere ultra modum coeperint ingenia phsntaflica, & falli aut fal- lere cupientia. In hanc rem fat fue- rit confulere opera Raymundi Lulli , qui eo Saeculo tum in aliis fcientiis , tum heic multa fuaviflime fomniavit, atque imitatores non paucos aut ae mulos fibi conciliavit. NonnuUos hu jus Codices MStos adfervat Eftenfis Bibliotheca, fi tamen ipfum habent Auftorem . Manu quoque exaratum vidi Magiflri Johannis de Rrpenffa Ja- crat Thtologiat Pioffffrii Librum de cenfidcratione quintae Effentiae , qui nun- cupatur quinia Eif-ntia rerum , tradrn- dus pauptribus . Fuit hic Scriptor Or- dinis Minorum , & vixit circiter An- num MCCXL. Quantopere poftea in- valuerit , & adhuc in honore & ufu fit apud non paucos perniciofa haec dulcium defideriorum officina , non eft hujus loci inquirere , aut memi- niffe.

Illud potiiis animadvertam , ante paucos annos Horuiffe ( idque Erudi- tis jandiu notum ) in maxima Gal- liarum Urbe virum tum varia Eru- dicione, tum editis Libris clarifli- mum , quem admiranda opinio inva- fiffe fertur (ipfo tamen perncgante ) videlicet, fi facras Scripturas exci- pias , Tullium, Vergilium , ac Pli- rium , reliquos antiquitatis Libros figmenta fu^ffe Monachorum , qui Sae- culis barharicis otium ac folitudinem non alia ratione demulcere fe poffe

B

rati, fefe exercebant in conficiendis Libris, hos veterum Latinorum no- mine infcribentes , ut aut majorem iis famam compararent, aut carlori pretio divenderent. Non is certe fum , qui hanc opinionem homine fanae mentis & Catholico indignam , utpo- fe quae * Septicifmum , immo & Pyr- rhonilmum invehit, &; per latus Re- ligioni fan£liffimae vulnera non una inkrt, refellcre velim. Jandiu illam fapientes viri confutarunt, atque ex- plolerunt ; ipfeque Scriptor at> ea fe alienum publita proteftatione profef- fus fuit. Literariae Hilloriae , Li- brorumque veterum aliquantulum pe- rifus, novit fane, aliqua nos habere confifla ab antiquis; fed fimul in- telligit, fieri nunquam potuiffe ( prae- lertim quod eft ad Hiflorica) ut toC homines ad tot tffingenda confpira- rint. Et fi quis etiam confpiraffet, vires omnino ei defufuras fuiffe ad mentiendas bono aliquo colore anti- quorum res gef^as , & per tempora diftribuendas, nifi Hiftoricos praece- dentes prae oculis habuiffet. Quam- qu3m iis etiam habitis apti nunquam fuiffent rudi ea tempeflate Scriptores ejufmodi ad fermonem , flilum, ri- tus , ac mores veterum Latinorum tam refte imitandos, ut detegendae fraudis nulla nobis reliqua eflet ra- tio. Monftra haec funt in unius dun- taxat hominis laesa aut infirmS ima- ginatione nata . Sed is potiffirr.um fentiat . quantiim haec pugnent con- tra rerum naturam , qui probe te- neat, quot ineptiii, & quSm rudi ftilo abundarint majores noftri , dum ignorantiae tcmpora fluebant, & qu^m lonu^ fuerint a fiijo. ab eruditione, vigore, omnibufque ( uno verbo di- cam ) antiquorum nervis atque orna- meniis. Occurrebat mihi in Ambro-

fiana Bibliothcca poft Salluflii Li-

bros

Scept'cifmum legl oportere vicJetur haud dubie.

155 ANTI^^UIT.

bros de Bello Jugurthino, Anonimi cujufdam H floria de bellis civilibus in- ier Caefarem C^ Pompejum . En prima Opufculi verba • Cwm hyemis trmpore Caefar afiud Ffancigenas , alio nomine S'Jgas appeUatos , detineretu* , & ejus ejfet di/pofitionii eot Francigenas , lihe- fOS e^ Fraichos, & in pace confi^mare & manuttnere &:. Viden' infelicifli- mum ftilum , barbarie undique redun- dantem? Senris ne erudiaonem cum ipfis temporibus , de quibus agicur, incaute pugnantem ? Hifce verbis de- fcribenda luLeperat vcterum acla S^ri- ptor hic mifellus, fuae temne/iatis vulnera ram aperte proHens. Eodem ftilo is pergit ufque ad Pompeji mor- tem , reliquis in MSto Codice defi- deratis . Ante quadringenros annos alle Codcx mihi vifus eft exaratus . Hinc habes , quid pnflTenr obfcurorum temporum ingenia. Q^iod fi non de- funt confi£lae vet-^rum Epiftolae, fpu- ria Mirtyrum A£la , Diplomafa de- plorarae fidei , acque aliae cjufmodi impofturae , quibus nulla aetas ca- ruit : attamen pleraque ex adulteri- nis hujufmodi foetibus fecum derule- re aliquas, eafque apcrtas , falfiratis notas, quas rudia quidem Saecula mi- nimc animadvertebant , fed poftrema hacc Secula, reftituto fanioris Cri- tices ufu, refte perfpiciunt. Atquc

MEDU AEVl 15^

A heic fateor, me ancipitem diu olim ftetifTc, num inter Hiftorias a fciolo aliquo ferius fiftas recenfendum efTet Opufculum , cujus fragmcnta mihi occurrerunt inter Ambrofianae Bi- blioihecae Cod ces MSros cum hoc titulo : liiterarium ^icxanflri M.ig^^i ai Cotjiantium Imperatorem . Vetuftif- fimus erat fimul^ue pervetuftis Cha-

B rafteribus cxaratus ille Codtx , fed a Librario tam foede identidem cor- ru^tus, ur quis fenfus verbis ineffetj faepe affequi vel mcditando nequi- rem . Ego fpecimen illius L'£tori exhibere decrevi , eumque judicem ftaCuere hujulmodi operis. Prius ta- men diffi'eri nolo , me dum juvenis haec defcribercm , locis ncnnullis ex ingenio meo , ut aliquis effet fenfus, verba commodsffe, aliaque a me fuif- fe emendata : cujvis licentiae, dum haec fcribo, me poenitet. Alia ta- men loca , qualia erant, viriata re- liqui , ut inde eluceret inconcinna narrarionis imago . Sed aequi boni- que faciat humaniffimus Leftor , fi quod nunc poffjm , quanquam non

D fatis,uc vellem accurate , exhibeo. In Notis ad Capitolinum tnfminit Sal- mafius Vitae Alexandri Magni con- fcriptae ab incerto Auftorc, qui fub Conftantio vixit. An hoc ipfum O- pufculum ille indicet, ignoro.

Fragmentum Itinerarii Alexandri Magni ab Anonymo perfcrlpti ad Gonftantium Imperatorem .

DExtrum omen tihi , & magi/ierio futurorum , Domine Conjlanti , bo- nii melior Imperator , me patraturum pu- tabam , fi tihi orfo feliciter jam , a<:cin- (to ]'4e ad Perftcam expeditionem , Itlne- rarium Principum todem tempore glorio- forum u4l:xaHdri fcilicet Ma^-ti , Traja- nique cenjcriptum o^errem, Et fane li'

hens (jy cum amore labori fuccuhut . Re^ gentsum enim profpera in partem fubds- tos vocant , C^ ab borum cordibus ex~ primunt gratulationis gaudiorumifue offi- cia . v^c licet , fi quid in iis aut prae- terierim , aut implicate retulerim , culpan» fciam in me etiam redundaturam ,• quo- n'iam tamtn quifqttt mortalium jure na^

$urae

157 DISSERTATiO OUADRAGESIMA^UARTA. 158

turae m co fe plus dtligtt , a qv.o ipfe deftitdhur , opus fufcepi tributum vme- ratianis futurut».' Sed enttn quamvis fa- Horum egregiorum fit inops Itngua tejlis ignobilis , ego tan-tn audafler onus p.t- leo, »01 meis quidetn fretus , verum ex- ttrtii ingertii virihus , N(C de loquacium numero vilibus ufus kAttiloribus , fed quos fidei amicifftmos vetus cenfura pro- ttuttciat , quofque iflic , qua potui , ttbi iircumcisd curio/itate collegi , adhihito fane verbotum cultu refiriBius quam voti $ommunis utilitas , aut privatae ja&an tiae gloria petehat . Itinerarium denique fro Breviario fupralcrip/i , caftigans o- fcis tjus ttiam nomine facultattm , fei- ticet ut virtutibus tuis , animoque lau- dem fitienti irritarfientum fotet in catssd elim pari fcire objecutam rationi fonu- nam . Praefertim cum illine tu res Mar- tias aujpic^re , ubi quemque fidintiorem mtrita Imptrii fublimarunt . Uttnam illis triutnphorum tuorum ftiptndiis imbuart , ubi quijque felictor pro gefiis apicem po- Juit , fcilicet , ut dttm bsreditaria virtu- te magnos conatus paternis maturitatibus admoliris , inclytorum quammaxime Prin- tipum merita fupervadas , quoufque pro- tinus te te in emni ha: partUtate nec confilii poeniteat 1 nec pwJeat veri for- tanat . Q-tamquant ma/ora longe fflicio- raque projelo , ftnt vohis exenspla de r,iaximit Conftantinis PaSre vel Fratre , eerte quae pritra funt tempora , etiatnft mcritis fccunda tu ftceris , ipfos illis , Ji quis fun "Jus efi fenlus , voto accfjfu- n>s etiftimo. Tibi enim in Perfas htre- ditarium tnunus efl , ut qui Romana tamdiu arma trtmtttrunt , ptr tt tam- dtm ad ncfiratium nemen recepti , in- Perqut provincias noftras Civitate Ro- tnana donati , difcant effe beneficio vi- ventium liberi , qui omnts illic faflihus **gits tnancipati miiites quidtm bdlo , ftd ftrvi pace cenfentur . Igitur fi Te- fgntiuf Varr^ Gnto Pompejo elim ftr

B

G

D

Hifpanias miUtaturo Librum iUu>,i E- phemeridos fub nomine taboravit , ut ret externas eidem grtffuro aptriret , ne it Oceani pericula peteret , utque ornnes re~ liquos motus aereos praefcientiae fide d;~ cltnaret: cur ego tibi rem noftrat falu" tis adgreffo non ut est bona flamyna vir- tutum hanc facem praefsram ? quantitm enim ingenio minor , tanttim hoc voto Varrcne jum potior , ut vel indt qttam- quam corporis liber , animi tamen vobii mtlitem viribas , dum perennibtts votis regionem illam peto , qitam veteres viaifi fortitudini ftraverunt , quaeque tibi nunc pro omnium falute earptnda eft. Ntqut tnim tgo heic elegantiam fermonis affe- Bo , cui de commodo ufus ipfius labera- tur, qtmm fit felicitas tnajor in tali o- pere verfari potuiffe , quod proftt , quim compofutffe quod placeat , «t quo aper- tior fuerit dt3i fimplicitas , eo etiam fi- dei plus cr luminis hxbeat enarratio , Q-4ippe quoniam in tabulis veritas pal- ma rapusrit eloqutniiae , quae ubi erte piotegitur , Scriptor pro au'?ore lauda- tur . Sed mihi heic i^ matsriae partli- taS hlanda eft ij)- gtrmanitas fpei dt te fcripturo tum ^hxandri tum Trajani gloriis potiora promiftit , quibus cum ts- bi fant ccmmune efi , fatalem hanc bells lineam tan^ere . u4etas atitem alterius poenes te eft , alffrius vet^ confiiittm j fi non aetatem vincis . Qjtippe t/tlexan- dro illi interim fic aequahere : Magnui ille ccgnomine , tu vtrb Maximi filius ^ ediem ftte natus in terra , todem atque inde ducis exercitttm , numero militunt par , f;d metior examine ^ tandtm ultu- rtts injuriam , ffd difparis contumeliae , Ek quo furt fant fit pratfumtndum , quod aequali omine militans , pari po- tiare fortuna . HxHrnus focius extmplo y uterhm jpro merito ftlicior , fiquidetn Dio praeftdi acctpticra funt vota , quae )tff e^ modeflia conctpit , quam quae tjfcra ^orilftts incortfulta ariogantia rapit . llle

fiiii

159 ANTIOUIT,

fsbi Jol: vJctjfe gloriatur , fa^uft^ue e/i in amicos fatvior quo felictor , fruiiu •vi- 8oriae tumidus , ^ ob id tumultttatui . Saluti ve^i Romanae tu militans , ad illlus Imptrium parili aetate contendis , cu/us te gloriat immortalitas comitabitur . Sed ne tibi tantis ac talihus occupato plttra obloquar y hinc exordiutn faciam .

%4lexander natus Olympiade generis

%/leacidarum patre amttguui fuit. %A Jo-

ve enim ^mmone , ut fama tulit , aut

a PhUippo Heraclide prodiit . Sei ubi

Pbilippo fucctffn , tumque ultus efi , Pau-

jania caefo cum tribus filiis , quod hi

praefidentem ^"genfi theatro Philippum

interemifftnt , protinus Imperio Mace^io-

niae potitus , omnique in jus fuum cum

arcibus regiis Peloponefo quaefih , con-

ftnfu cundorum in Perfas ducere exerci-

tum meruit, folis id modo Lacedemoniit

renuentibus. Eorum tamen animos glo-

fiae meliorumque fpts C^ alienae amhi-

tionis terror ■vicit , quoniam imperium

fola res efi , cujus pretium periculis ae-

ftimatur . Cum his igitur .Altxandtr at-

tatis anno vice/imo , ut fe tanto appa-

ratm idoneum facrret , ttgit militem vo-

luntarium , ac fibi voto competentem ,

«0« numera uberi , verum viribus ala-

eritatifque ufihus animatifjimum . Etenim

ut id efftt commodius , fefe in exemplo

ponebat , quippe ipfe vifu arguta , nari-

bufque fubaquilinis fuit , fronte omni nu-

da , plerumque quamvis pinguius fim-

hriata de extrcitio oh vehementiam tqui-

tandii cujus id arhitrio dabat ^ ex quo

reclivem comam jacere ftbi in contrarium

fecerat . Idque decentius militi arbitra-

batur ^ quim fi deftueret. Statura juve-

nis mediocris y membris exfuccior ^ ftd

quae nuUas ferventi moras adferret^ quod

ptus ufui quam contemtui tenocinarttur ^

Crehrioribus quippe mufculis tuberafcens ^

miris nervorum coetibut inttndebatur ^

ptrnix eurfu quo vetlet , vehemens im-

pita qui raptretur . Nimttis tormento jia-

MEDll AEVl

i5o

B

D

ctilandi coifigere quem defltnaffeS peritus , f:rvens irruere quo audsret , confiam txci- pere , quh lonfiieret , tminus certus , co- mtnus violentus , tques improvidus tur- bldufque , pedes interritus pervicaxqut . Sed quid ego tibi %/4ltxandrum dicatn ? Tu te videto , nam ntc blandiri propo~ fui , &■ nolo videri auribus gratiofus , tfbi oculus judicium ferre de omntbus po- tefi . Is igitur Magnus fibi Pelopontfum , Urbtfqut fubditas multa henevolentii pi- gntratus tfl , Thracas quoque animo va- riantei impi^re fubegit ab Orbelo monte ^ qui imminet Phdippis Urbe Phitippaea Hatmo ufque ad Iftri ofiia, Exinde cum mari dextro perque Euxinum militans Meoti tranfmifi^ /am remeans qttum in Gothos irruiffft , eos quoque fuperat bel- lo. Die ediem regreffut ad fuos , tum Dahas , Moefofque , <^ Illyrios , Dat- matafqite omne^ /ufiis proeliis fuperat ^ componitque , & Tbtbas B^eotias diruit ttimuttuatas . Itaque iter in %/ffiam au- fpicanti numiatur Orphtos mufici flatuat» plurimum fudaviffe , iique taboris fore ingtntis , fed tamen laudts ejus certtffi- me praenunciari . His magii incenfus ver- bii H'llefpontttm prcfi.ifdtur ,* mandat imperii Ma:edonici , ac Ptloponefi ^it- tipatro procurationtm fub ftti nomine / ntc plus fuorum quan peditum deam ^ equitumque quinque mitlibuf comitatus proficifcitur , ^gmen veri ceterum , (^f auxitia aliarum gentium ctaffe vthehan- tur , belli ufibus divite , quae x4 nphi- poli in Strymone incoris * erat . Eo u- fque a matre deduSus acuitur ad glo- riam, ita nobilitas (^ in feminis peri- culis tfl amica. Igitur ipfe per .Abde- ram , Maroniamque , tum H'hrum &" Me- tanam amnes , Ctaffis veth circuitu omni vigefimo die Sefion utrique adpulere , ,A- bidumqut tranfmittunt , ^ Diis Herot- bus y qui regionem incotunt , litant, U- hique bafii humi fixa own fibi quifque facit ^fiae btlto quatrendaef qttam Ptr-

i^i DlSntRTATIO 2VADRAGESIMAQVA?.TA, 162

fa miles th tempeftate poffidehat . Exin fraemittit Parmtnionem & ^italum Hu- tes , q:*i Satrapas /eptem , omncm ^fiam fraetcndentts irritamentis a (efe diduce- rent , Jpar^ertntque quoniam primo con- il'i8u de lumtna helh decernere ^lexan- der dedina!'at . Sed enim Satrapae no- 9am ignaviae de.litantes , quam in fe fcirent a R'ge fupf/ltcio puniendam , ubi de ,Alexandri adventu comperere , apud fiumen G^anictttn congreges locant caftra , muod ii Granicus a Dacis con/iniis re- pens praecipitio montano defcendens , ruen- fque impetu jonoro , agmen navale arce- bat ^ i» quo fperato Jegnius venerat emi- ttus Mactdo. Res vero trat barharis ctu fecura , Graecis ardua , amnem tantae latitudinis , & torrentis profundi ab'U- ftis utrimque ripis adversum aciem tva- dere , quat multipli:i numero gregatirn fpar/is cbfifteret . Nibiiominus ubi fuos quoqut ^lexandtr velut tx pari ohvia- turos juh luct compofuit , paulijper mo- ratus itidem ^ ttt digefta a-.ies trat y ae- quali frontt vadttm evtncere incitat . Ita rtm billi aggrtditur^ audacia nt majori 0n fortuna ju^ haud pronuncies .' exem- ploqut praejentium vires adattget . J am~ que atveui tot millibus clntntus armatis incerti fortuna omnium animos dnine- bat , quum ad ripas tamdem quidam fe- runtur . U >i emerfiff^-nt ^ mutuo admiai- eulabundi (ociorum Jaluti profpicere , mox fcutum Uvare , ttla imminentium funde- rt , pratrupta litotis complanare , trudtre infeftantts , Tum quicumqut tvaferat frior , vim cavere irtuentium , fequcn- tum ora tueri , &" ordines Jlrutrt labo~ rahat . Satis enim confiat , />eic quoque laudis palmam patnes Regem fuiffe . Di- rigens quippt ^4ltxander antt omnts cor- nu dexttum , fcandenfque obviam litsris fartem , cum in feft ducei hoflium e>ci- "^ifftt y ferventius hello ufus hoftiltljus turmis terrorem incuJJi: . Nai^que ubi fi hajia ptrfm&a «/?, dum ciryumjpeilat Tem, IX,

A, Juos , dumque Jibi porrigi aliam petit, irruenti Mithridati , qui gener Daria Regi erat , telum , quod acctpit , inter- Jit . Quo protinus Jirato , & jam tune in baec intento a tergo Jupervolat Spy~ ridatts , libraveratque jam lanceam bra- cbium bellantis ,Alex3ndri petiturus . Std &• ifte intirfeBus , vttisu(que factre , quod minabatur . Eis catfis aditus btl-

B lantibus datus , & virtutis txemplum rtliquis injequentihus . Hate denique fuit mora tranjtvntibus . Tum proelium libe- rii dextris injlru&um , omnefque md in- ternecionem boftes compulfi fuiffent , ttiji pauci , qui ftudto fugae arma prae enere ab/ecerant , in viBorum manus incidtf- fent capti , quorum pleriqut ^ibenienjes Perfis pvetio militabant . Hos quidtm ferro vincJos ad Macedoniae rura tran- sfrrri jubet , reliquos humo tradi ; pras- dae pleraqut ja:laat glcfiat ■matrt tran- Jmittit .

Igitur hac btUi fortuna in conjiisn- tiam confequentium truditus , Lidise , rtliquafque re.epit ^fiae Civitates , Perfis navale bellum fniflra tentaniibus , qug- niam ttrrtfitibui undiqut Jumtibus aut

D praefidiis arctbantur . Fuit tatntn v4le- xandro etiam Halicarnaffi anceps bellum , Urbemque obfiiione vix cepit &" diruit , Propfciatus binc poft Reginae , cui moK reddidit . Regnum ejus Urhii , ab e^jtts fiiium Je dici dignantijfime paiius eft, Exin Lyciam ac Phfygiam Jttas facit ' quumqiit ageret Phafelide , audit ^it- xander u4eropi filium adver y., (e hona- tu Darii res velle novare • pvomijfis acl- dttfs , ut fi ii Magnum ,.4Uxand>um opprrjjiffet , Regno ejus uteretur . M.ffa ad illum in(uper auti talenta mille , & militia Perfarttm . Non ignota haec »/€" lexandro , cui aliunde Jujpicio trat , in- ttr Phtltppi inteife&eres aut confciot w4e- ropum fuiffe , atqne ejus hsrtdes ce.il(- dam eccultare dementiam . Et efl crcdiii* factle, quod cenjiitntia epinatur fid fut L ««*

1*3 ANTIOUIT.

pneritum . Pefgtrtt itaque ./fiexandtr Pam- philiae fittes protinus tranfit . H'»c .A /ptHdifS conditione imperata folicstatis , ^uum eos ju/Jis minimt objequentts au- d<(fit , regreffus tos tranfeundo captiva- vit . Tum itintre mutato Pifidiam una Ctint exercitu rtpedans , reniti aufem in- Kiitamque obfequiis a GAaffo expugnant IJ^bem monte munitam , perque Sagarim Phygiat amnem ad Euxinum venit , «- Ift de Macedonia coaBi milites tum pe- tlites tum equitts tidtm funt additi vi ribus magis quam numtro potentes . Q^ii- bus ptraTis protinus per Bithyttam , Gjlatiam , & Capfadociam , fuperato Tauro Tatfum Ciliciae venlt . Jl<lamei Sat*apa magna cum niilitum manu bel- lum patratus , e^ in Cilicia poiens fe- rebatur . jflvrsls illos ,Alcxa»der , ut ei mos erat , a^mis gravii , peditem fuum peies ipfe itt acie comitabatttr . Sed tx adverfo ii fm^trant , qui prius arma cof' ripmratt . Ji'^amts ipfe futiyum cotfi- iturn ftcutui tfi. UYt ve*h R:x Ta'fum invtbitur , fudort ^ pulvtre opcrtus , Cignum amtem videt Ubis ejus med:a ptrvadeif , coetu avium coronatum , mun- ilum facie , acutum frigore . Dleclatus tlemento tali , feu potius ae/iu vi&us , gc defiderans frigoris , aut etiam ut for- titudinem fuam intuentium civium thea- tro fadaret , faltu pontem fi.4mints fcan- dit^ inque amnem fefe translatus alacri faliu praecipitat , omnemque latitudintm vatat, Verum minores animo corporis vi- res fuere , calens quippe ac vaporatus aeflu , fluminis frigore in intima pene- trante, rigentes ntrvos ita contraxit , ut ip/it vitalibus vi frigoris ehriatis fpt bona tntdici laherentur , ni amore in eum diligentiores fuiffent . Et tum quidem fertur illud fptcimett exfiitiffe ^lexandri virtutum ad amicitiai* admirabile . Pbi- lippus medicus alvo tfus incitandat po- tum parabat . Id Parmenion aemulus Philippo vtntnum noxium dsctns ^ littm

MEDIlAEVl 1^4

A Regem uti poculo Itthali pTohibebat . Q_*as ubi y/Jltxander baufiurus excurrit ^ chattam medico legendam pratbem , il^ li:o ipfe poculum ftringit , unaque vi- tium morbi idi^ calumniae diluit , docuit- que amicitias probatas ftcundam non re» cipere deliberationem . Po/iquam id ma- gnat curat ^lexandro fuit , Ciliciam quoqut ab hofitbus purgare infittuit ,

B Jamque Mallon Urhtm appultrat Cili- ciat non ignohiltm , cum Darius ei ad- nunciatur cum omni apparatu btlli bi- duum ab ffe . Q^iat res Macedonas iti- nert praeverfoi tantum in belli ardoren» Ipe praefumttte vi&oriae Itvat , ttt ipf» biduo gravarentur moyi ^ totdio . u4d Iff:im deniq'-.e uterque concurrunt , aciem- que angufiis loci faucibui firuunt . tAt-

C que htic fane operae pretium foret , fi modh fufcepta opera pateretur , rtftrrt in mtlitti utrimqrtt regalia incitsmenta ^ ut bmc G-aecis ultionis nectffita' di&a flt , G" fui dignitas , & prae/udicia fortunae y at contra Perfis adrcgantia ventilata , fummam , ubi fuerint , vitant illic rtlinquendam , ubi vidoria fequtre- tur . Q_'um vtth ^Uxandtr Hanmonis

D numine t^c.

Dnleo nunc , rre cetera non dc- fcripfiffe. Verurn ultra non fum pro- grtffus, quippe tortafle nihil mihi tunc vifus eft Libellus complefti , quod jam a Curfio, Arriano, alii- fque Scriptoribus , & quidem fufius, in Vita Alexandri Magni , literis confignatum non haberemus. Praete- rea ne ipfe quidem Libellus multum procedebat in geflis illius cnarran- dis, & potiffima forfitan paginarum pars in Codice defiderabarur. Cete- rum Anno Chrifti CCCLX. Con- ftantius Auguftus cxpeditioncm Per- ficam fufcepit, fed morte praeoccu- patus complerc non potuit . Heic autem & ftili vigor, & Praefationis feries indicare Yidentur Scriptnreni

ooa

i<f5 DISSERTATIO OUADR

Ron alienum revera ab aetate Con- A ftantii Augufti , & Latinum potius qukm Graecum . Videas etiam ab eo laudari Librum illutn Ephemtridos no- tnine ^ quem Terentius Varro Gneo Pom- pe/o olint per Hifpanias tntlttaturo labo- ravit , pro tlaboravit . Varroniani hu- jus Operis apud quemquam alium mentionem nondum offvndi . Proin- de in eam conj-fturam abii , non B effe forfan hoc Opufculum impoftu- ram Saeculorum fubfequentium • im- mo nobis dolendum , excidiffe jam , neque in Ambrofiano Codice legi , quac ad Trajani itinera fpeftabant: haec enim in primis Hiftonae inte- rerat nobis fervata fuiffe. Leguntur ctiam in Codice MSro membranaceo Bibliothecae Eftenfis G-fta sAlexandri Mjgni , ab impoflore quodam ante complura Secula , uti videtur, con- fcripta. Ibi rrultae illius Epiftolae ad Didimum Br^gmafOrum Didalcalur» , ad Candacem R ^•»am , ad Taliftridam R:ginam ^c. Aliae D^rii , Porri Rs- gum &c. Sabfequuntur Gtfta Julii Caefatfs , & ipfa a fciolo quopiam barbaricis temporibus digefta, multi- fque fabulis mixta arque fucata . Li- ceat addere , nondum mihi fuiffe per- fuafum , PhalarHis , H ppocratis , Dio- genis , aliorumque vetufl ffimorum ho- minum Epiftolas , e quibus plerafque Cujacius , vir ( larifs. evulgavit , cer- tiffimos effe illorum Auftorum foe- tus , quorum nomen praefeferunt . Vertor ego , ne olim tam magnificis rominibus quilquam illuferit litera- rio O bi , aut ne exercitationis cauf- sa confiftae in Scholis literae pro veris tandem & venditatae & exce- ptae fuerint. Ita pcfteriorum Saecu- lorum figmenta puto Epiftolas magti Turci a Laudivio Equite H'tero'ol y ni- tano editas , quae in altero Eftenfis Bibliothecae Codice Aano MCCCG-

AGESIMAQV.mTA . 1 66

LXXV. exaratae occurrunt poft Pha- laridis Epiflolas. Subfequitur in hoc eodem Codice Quindi Curtii viri cla- rijjimi Epiftolarum Liber . Haec omnia fuppofiticia , fimulque ridenda . Ne- que omittendae Romanenfes Fabulae, vetuflis quoque Seculis magni fa- ftae, & ab otii amatoribus ftudiofif- lime perquifitae, de quibus cruditif- fimam Traftatum noflris temporibus edidit Clariffimus Huctius. Immanis ejufraodi Fabularum eft antiquitas » caique Galli praecipue, Angli, & Hilpani magra animi contentione exi-oluerunt , quura vulgus, ac mu- Iiebre in primis genus, hifce dulci- bus admirandifque figmentis delefta- rentur . Ccnfet de Marca in Hiltor. Marcae Hiipanicae Lib. ^. Cap. 6. faOulo;arum H /ioriarum originem dcbert in O.cidente ingentis Hijpanicis , quat eas conpcnere elim amabant ad ujuta h.ft ionum in theatris . E* ho: fonle ^ addit ille , prodiit Itbtr de V ta Karoli Magni ediius Jub nomine Tilpini .Ar- i.hitpif.opi Remenfts , ut inde ei conci- liantur aufforitas . Et profeflo Rode- ricus Toletanus Lib. 4. Rer. Hifpa- nicar. Cap. X. quanquam plures & ipfe fsbulas venditec , nihilominus ait : Nonnulli hijirionum fabulis inhae- rentes , ferunt Ca>olum Civitates plurt- tnas , Cajira, i^ Oppida in Hifpaniit acquififfe &c, Temperantiora vcr6 in ejufmodi ftudio inani fuiffe Italico- rum ingenia, mihi perfuadeo, quum raros hanc in rem foetus ab corurn calamo profeftos Bibliorhecae nobis cfferant. Immo Guilielmus Ventura Hiftoricus in Chronico Aftenfi , dum poftremas tabulas Anno MCCCX. conderet . intcr alia monita liberis fuis relifla , hoc etiam protuiit To- mo XL pag. ii8. Rer. Italicarum: Fabutas Jcriptts in Lihris , qui Roman- ^i vocantur f vitare debtant ^ quot /*«*• L % f

i6j ABTIOJJIT. MEDll AEVl is%

pir odio hahui. Attarr>cn ut oftendam , A Dixeram in Praefatione ad idem Chro-

ne illos quidem abhorruiffe olim ab iflis Fabuiis, exerere juvat fragmen- tum non contemnendum , non ad e- ruditionem , fed ad voluptatem Le- t^oris, fi£la minime averfanris, for- Jafle non inutile. Jam quidquid Chro- rici Novalicienfis Monafterii congef- fiffe potui, conjeci in Corpus Rer. Italicar. Part. II. Tomi 11. pag. 700. Monuit me poftea nobilis vir , & antiquitatum ftudiofiffimus , Comes de Robilant, Taurinenfis , fe inci- idifle in vetuftiffimas membranas, mu- tilas tamen , e quibus illud ipium Chronicon defcriprum ante fuerat . IUic defiderjri quidem multa, quae ego deperdita dolueram : fuperefl^e ni- hilominus paucula, mihi nondum vi- f a , quae pro fua humanitate etiam ofFerebat. Ad excipiendum hoc mu- nus me fane impigrum non praebui.

B

nicon , ejus Auftorem fabulis mirura in modum fuiffe deditum . Acceptis novis hifce fragmentis, luculentius in eadem fententia fum confirmatus. Is autem in Waltharii Monachi ge- ftis recenfendis ante oculos habuieTe videtur Fabulam quampiam Roma- nenfcm , Saeculo fortafl^e Decimo a Chrifto nato confcriptam , & metro illigatam : nam quae fabulofa de ipfo narrat, aut ex integris verfibus, aut ex hemjftichiis pleraque conflant. Me- tficanorum iofe non uno in ioco lau- daf, ideft Poetam , a quo is verfus illos fuerat mutuatus . Ea aufem , qualiacumque fint, apponere juvat , tum ut quaecumque de Nowalicienft Chronico iuperfunt, in omnium ma- nibus verfentur , tum etiam , uf Le- 6\or habeat fpecimen Romanenfis Fa- bulae tandiu in Italia coafe6lae.

Fragmenta Chronici Novalicienfis, inter quae Fibula de Waltharii

Monachi primis geftis Heroicis, Saeculo, ut videtur,

Decimo confcripia occurrit ,

. o . ^ ...... . (a) plenus miraculh cla-

fuit . His ttfsUum thefaurum in ipfo fa- yricavit vel adunavit loco , quemadmo- Jam hodie ctrnitur in ip/is va/is aureis O" argenttis , vtl Libris ab ipfo compo- fitis . Eodem autem tempore veniens qui- dam Monachus in ipfa ^bbatia ad ,/fb- battm Eldhiradum, virum omnla fan- {lijjimum , qui habitahat in valhm Bra- mitirtenfem , ubi hodie dicitur Monafle- rium . Habentur nant quaedam itt to ialnea calida , nturo ai!^ calce olim com- pofita , ^ quatuor Ecclefiae ab eifdtm Monaihis aedificatae : una in honort San&ae Dii Gtnitricis .' alia namque in honore beaii Petri: tertia verh in kono- re SanBi ^.tdrtae : & quarta in ho-

D nort beati Martini glorioji Confeffhris . Vallis ipfa venationibus c^ pifcationi-m l;us apta , ftd a ferpettihus oppido in- ftfia . Hu/Ujtnodi virb Monachi , itt fH- pra dixi , quum veniffent ad ,Abbatett* Eldheradum , in/inuaXMrunt illi omneiu molefliam illayum ferpentium , dicentes : Domine , inquiunt , nequimus ultra manere in eodem loco , ubi haftenus habitavimus , propter multitudinem ferpentium inibi manentium . Jj"* ait illis: Nolite timere ; fed reverti- mini , & terram illam more foli'^» operamini . Fgo enim ocius fubfe- quar vos. Illii auttm regredientibus ^ ftcutus efl eos ^Abhas ille vencrabilit cum aliquantis Fratribus , ubi quut»

per- (/?) E Libri Primi» qui jam ipteger excidit, Capite poflremo pauca haec fuperfunt.

d

iSff DISSERTdllO £UADRAGESIMAJ2UARrA. 170

Explicit Liber Primus . Inciplunt Capicula LibriSecundi. (b)

ERat (c) autent Valtts ipfa valde detora , hominibus ccpiofa & per-

li-Jirata Ecclefiis , . >M. oyationilms ,

ticfi tantiis Monachorum orabat exercitus j s» qua Monnuilae erastt Ede/iae , in ^itibus dum praediBi ntanebant Mona- chi feni vtl duodeni y quoi cibo C^ ve~ fiimento adornare accurabant . Et in ipjo Monafierio Coenobitae ipfi praediSi funty qui plure) in communtm habitant ^

Ut beatus Hieronymus ad Vtrglnem

dicit . Prima apud eos erat confoedtratio fratdilit majoribus , d^ quidquid di~ tijf.nt , facere ccntur/as ha-

pervenijftnt ad praidi&um Vicum , ora- tione fa^a, in circuitu ip/ius Vici cum ferula , quam manu gefiabat , cospit ire, a: muhitudinem Jerpentium congre~ gans , adunavit eas in lcco quodam mo- dicum cavato . Ibique pratcipiens eis in nomine Domini cun^iis diebus mantre , dicens etiam .• Si contigerit vobis u- fquam progredi , praecipio vobis in nomine Oomini , nemini hominum g noceatis . J^fe^e ufque. in hodiernum dlem oiediunt cunlat Jihbattm iilum . S:d q-4um a magno atfl» contiKgst eas eaU/iiri , VK^tntur aliquantuium pera- gfarc pi* Vuum , &■ ptr domos intra- «, iL^ ad ignem ufque ptogredi ; ali- quando inter duos jacentes in ledo in- •vcniuntur , aliquando veto in cunabulo tum puero cubare abfque ullo nocumtnto . Efl auttm locus iile , ubi praedi&ae rr.antnt ferptntrs , modicus ^ qut manent in petrarum foramimbus ' «^ ifi locus ipfe fitus juxta .Agu x,-*ne fiuvium ,

berent . Manebant igitur praedi6it fepa- ratis & fejun&is cttlulis , tifque ad ho" ram plenam tertiam , fe^undum infittu- tum illis erat . Ibiqut PJalmis , Hymnis ^ OYatiombus unufquifque vacabat . Nem» pergibat &c, (d)

,, «^ (e) adoltfcentts propriis confpe^

„ dibus ambos „ Semper ineffe jubet , fed C^ artibus

„ imbuit illos.' „ Praefettimque jocis belli fub timpore

,, h.tbentis , „ Q_i fimul ingcnio crefcentis mcntis

„ ^ atvo , „ Robore vincebant fortes animoque

„ Sophiftas , „ Donec jam cun^os fuptrarent fovtittf

„ Hunnos . „ Militiae primos tunc u4ttila fectrat

„ illos .

Std non itnmeriti .• quoniam fi quandc moveret bella per infignes rtgloHum il- larum , ifli tx pugna viiiorii micabant . Ideoqut Princeps ille quidam dilexera» illos . Virgo ttiam , quat cum ipfts du- d' Sia futrat captiva , Deo fibi pratflante ^ Rtginae placavit vultum , (^ ipfa au- xit illi amortm. Nobilis trgo moribus C^ optribus abundans fapitntiat , & ad ultimum verh fit ipfa Regis & Rt- ginae thefauris cuflodia cundis , e^ mo- dicur/i detffe quin regntt & ipfa /

„ Nam quidquid voluit dt rtbus fecit „ & aclis ,

Gybicus inttrea Rex Francorum defun- gitur , '& Regno Ulo Cundfrarius ti fttcctffit filius , flatimque foedera Panno- niarum diffolvit , atque cenfum illi

,1 j ■, o dtinceps

ib) Liber Secundus jam editu<; eft , exceptis fuSfequentibus fragmcntii . (r) Haec funt addenda ad Caput Primum Libri SecunJi.

(d) ut in editis.

(e) En Romanenfis Fahulae verfus . Hi vero cum reliquis, quae in hoc frasmento proluori fupcrluntj addendi funt ad Caput Nonum Secuadi Libri.

eteinteps ttrgavlt , xAt veri Haganus CKul agnita proprii Dotnini morte , ////'• so fugam parat . E* cujus difceffu Reit tum Regtna tnultum doltntes , Waltba- tium retinere nitentes , ne forti /imih exitu illum atnitterent , rogare tllum eotperunt , ut filiam alicujui Regis Sa- $rapis Pannoniarum fumeret fihi uxo- rem y C^ ipfe ampllaret ilti rura domo- fque. Quibus Wahharius talia refpondit •veria: Si nuptam, intjuit , accipiam , fccundiim Domini pracccptum , in pri- mis vinciar curis & amore puellae,

„ Aedificare domos, cultumque in- „ tendere ruris .

Nil ergo , mi Senior, tam dulce mi- hi , quam femper tibi ineffe fidelis; teque , optime, deprecor, Pater, per propriam vitam , atque per inritlara gentem Pannoniarum ,

„ Ut non ulterius mc cogas fume- „ re taedas.

Quum baec dixiffet , fermenet fiatim de- ftut omnes . Sicque Rex deceptus , fpe- vans WalthaYium recedere numquam . Moxque Satrapae illi certifpma venerat fama de quadam gente quondam ab Hunnis dtvi&a , fuper fe iterum hofli- liter ruente . Tunc ad Walibarium eon- vtrtitur a£iio rerum /

„ Quos mox militiam percenfuit ordine

„ totam ; „ Et bellatorum conforlat eorda fuorum . „ Nec tnora . Confurgit fequtturqite exer-

,, eitus omnii ,

ANTIOUIT. MEDIl AEVl

171

Et ecee lecum confpexerat pugnae , & numeratam per latos aciem campoi ; jamque congreffus utirqut infra ttli ja- Mum

B

D

„ Ccnflittrat cuntus . Tunc utique (la-

,, mor ad auras „ TolliiuT , horrindH confundit tleffic*

,yVO-e.'

,, Continuoque bafiae volitant binc in-

,, deque denfae , „ Fraxinus c^ cornua ludum tnifcebat

,, in unum , „ Fulminii inque modum eufpis vibrata

,, micahat. „ Fulmineos premunt enfes , el/peofqut

revotvunt .

Inde eoncurrit acies ^ & per moiur» pugnam refiaurant , ibique pedora eque- rum partim rumpuntur peBorihus j Iter- nuniur &• quafdam partes virerum du- ro umbone ,

„ Walthartus tamen in medie furit

,, agmine betlo , „ Obvia quaeque mettns armis , hac li-

,, mite pcrgens . „ Nune ubi confpiciunt hofles tantat

„ dare firages , „ w4c fi praefentem mitutbant eernere

„ mortem , „ Et qutmcumque locum , feu dtxtram

„ five finiflram „ Waltharius pcteret , eun^i mox terga

„ dtderunt .

Quumque ex vi&o^ia eorenatus laur» Waltharius cum HA»nii revtrteretur , tnix Falatini Mimftri arcii ipfius taeti occurrerunt , equitemque tenebant , donet vir in lytus ex atta defcendetet fetli , Qutmque demum forte requirunt , fi be- ne res vergant . Q_ii modicum itlis nar- tans intraverat autam . E'at enim op- pide tapjus , Reglfque cubite petebat . Itiicque in in^reffu Htlgundem fotam offendit tefidentem / cui pofl amabitet» am^texienetn atque duleia efcula dixit .*

n

Odws

17 j DISSERTATIO ^ADRAGlSmAQU iRTA, 174

i, Ocius huc potum fcrto , quia fcf-

„ fus anhclo. „ IHa mtro tallum complcvh mox pre-

„ tiojum ,

rttaue Waltbarlo ad blhtndum obtulit: quem fignant recepit , ■virgineamque ma- num proprid conflrinxit . ^t tlla rttictns vultum inttndit in tum . Qmmqut Wal- tharius bibifftt , vacuum vas rtddidit illi . .Amho tnitn ttoverant dt fe fpon- Jalia faifa.

„ Provocat e^ tali caram ftrmone

,, vtlH . „ Exilium pari ter patimur jam tem-

,, pore tanto.

Kon ignoramus enim quod nodri quondam parentes

„ Tnter fe noftra de re fecere futura.

Q^tae quum diu talia C^ alia hufufmo- di audifftt v<rgo vtrba , cegitabat , hoc illi pcr ironiam dictrt . Sed paululum quum conticuifftt , talta illi fatur :

„ Qjald lingua fimulas? quid ab imo

,, ptftore damnas ? „ Ore mihi fingis toto , quod corde

„ refutas '

tamquam fi fit tibi magnus pudor ducere nuptam

„ Vir fapiens contra refpondit , c^ in-

,, tulit ijia: j, Abfit, quod memoras. Dextrorfum

,, porrige fcnfum .

Scis enim numquam , me fimulata mente locutum . Adeft heic nuUus , exceptis nobis duobus. Amodo nam- que efto mente folicita , quae extrin- fecm es Regis Reginaeque thefauris cuHoda .

B

„ In primis galeam Rcgis , tunicam-

,, que trilicem „ AfFer , loricam fabrorum infigne

,, ferentem . „ Diripe bina , dehinc mediocria

„ fcrinia tolle . „ His armillarum tantkm da Pan-^

,, nonicarum ,

donec vix relcves unum ad peflorii onus.

„ Inde quater binum mihi fac dc

,, more cothurnum. „ Infuper a fabris hamos clam pofce

„ retortos. „ Noftra viatica Cnt pifces , fimul

„ atque volucres . „ Ipfe ego pifcator, fed auceps efle

„ cohortor . „ Haec intra hebdomadem caute pet

,, fingula comple.

Audirti , quod haberc vianti nccef- fe eft.

,, Poftquam feptenos Phoebus remea* „ verit orbes ,

convivia laeta parabo Regi ac Regi- nae, Satrapis , Ducibus, famulifquej atque omni ingenio potus facpius il- linire ftudebo, ita ut nullus fuperius fit, qui fciat, vel rccognofcat, cur vel ob quam caufam fa£tum fit tale convivium . Te tamen praemoneo , mediocriter vino utere, ut vix fitim extinguas ad menfam. Reliqui ver6 quum furrexerint , tu illico ad nota recurre opufcula. At ubi potus vic» lcntia fuperaverit cun£los«

„ Tunc fimul Occiduas propcretnus „ quaerere partes.

Vlrgt

175

ANTIQUIT, MEDII AEVJ

Vtrgo verb di&a viri valde ntewov iA praecepta complev.it . Et ecee pratfinita 4fts epularum ve»it , & ipfe

i, Waltharius magnis injlrmit fumtihus „ ejcas.

jyS

Luxuria denique itt media refidebat me»- sli . RtK itaque ingreditur aulam velis Uttdique feptam . Hifoes itaque folito Jalutans , quem tnagnanimitas duxerat ttd folium , quem byffus compofuit c^ ojirum .

j, Confedit , latertque Duces hinc inde-

,, que binos j, %/fffedere jubet , riliqms locat ipfe

„ Minijler,

Centenos Jtmul accuiitus , C^ diverfas dapts libans conviva redundat , His Jublatis aliae rsferuntur edendae ,

,, Et pigmentatas erateres Bacchus a-

,, dornat . j, Waltbarius cun&os ad vinum hortatur

„ &■ efcam .

Pofiquam depulfa fames ^ atque fublata menla , Walthariui fam didus Domi- ffUm laetanter adorfus , diteit .• In hoc rogito gratiam veftram , ut clarefcat in primis , at<jue vos reliquos laeti- ficetis :

)., J2.'*' ^ww/ in verbo nappam dedit „ arte paratam ,

gifia rtferentem pritr erdi»em

Jeulturae ip/iw , quam Rfx acciptens uno hau/ia vacuaverat . Et confefiim jubft "tl quos omnef tali hihitione inci- tari. Junc citJJinte accurrunt pincernae atque rtcurrunt .• pocula plena dgbant , &" inania jKJci^itbant ,

„ Ebrietas Jervens totA dominatur i»

,, aula. ,, Balbutit madido facundia fufa palato ,

Seniores fortes videres plantis titubare .•

„ Taliter in feram perduxit Baccbiea ,, notftm.'

B Nam in re volentes Waltharius munere rettaxit , donec perfrfji fomno, potuque gravati , per portictbus fitrnuntur bstmo tenus omnes pajftm . Etiamfi tota Civi- tas ignt fuiffit fuccen/a , & ipfa flam- mivoma fuper ipfos craffari videretur , fcilicet minitans mortem , nuHits rtman- fifftt y qui fcire potuiffet caufam . Tam- dem dileilam vocat ad ft mcx mulie- rtm , pratcipitns caufas quantocius de- ferrt paratas . Et ipfe de fiabulis duxit meliortm tquorum , qutm tb virtutem Leonem vocitavttat ipfe,

,, Stat fonipes ac frena fetox fpuma»tl(S ,, mandit ,

Fofiquam enim hunc caballum ligamen- tis foltto circumdtderat , ecct fcrinia ple- na ga^ae, quibus atrique fufpendit la- teri , atque itinere longo modictlla ponit

cibaria ,

„ Loraqttt virgintat mandat Jfnitantia dtxtrat .

Ipftqut veflitus lorica more glgantis , atque capiti impo/uit fuo rubras cum cajjide criflas , ingente/que complciiitur aureis ocreis , (^ tatvum femur ancipiti pra:ii»»trat enft y

„ t/itque alio dtxtrum pro ritu Pan- „ noniarum . His tamtn ex u»a tanium dat vul- „ ntra parttm.

»

»»

Tune

177 DISSSRTATIO QUAmAGESIMAQVARTA. 178

j, Tunc hajiam dsxtrA rapicns , clj'- „ peumque fittiflri ,

neperat ittvisi tevri trepldus decedere .

,, Ftmtna duxit equum ^ nonnulla ta- ,, lenta gerenttm .

Ipfa veri !n manibus virgam tenet Ji- rnul colurnam , in qua pifcator hamum B tranfponit in undam . Nam idim vir tnaxime gravatus erat undique telii : eb boc fufpeclam hahuit cunBo fiai tempo re pugnam , Sed quum prima lumina Pbotbus rubens ttrris ojltndit ,

„ In filvis latitare /ludent , & opaca „ rtquirunt .

Erge tantlm timor peclora muliebrla pulfabat , ut ad cunflos Jujurros aurae vet venti haereret , formidans colltjos ractmos Jive volucres .

„ Vicis diffttgiunt , Jpatioja novalia lin-

„ quunt, „ Montihus intonfis curjus ambagt re-

„ curvos . D

„ v^T? urbis Populus Jomno , vinoque

„ folutus . ,, Sed poflquam furgunt , du&orem quo-

„ que requirunt , „ Ut grates faciant , ac Jefid laude Ja-

„ lutent.

^ttila nempe utraque manu caput am- pltxatui y egrediturque thalamo ipfe Rex . IValtbarium doltndo advocat , ut pro- prium quaereret forte dolorem. Cui te- Jpondent ipji Minijlri , Je non potuijje invenire virum • Jed tamen Princtps Jperat , eumdem tValtbarium in Jomno quittum recubare , tentum haBenus , ae eccultum locum fibi delegifje Jopori , O- ipirin vnh Rcgina (hoc illi nemen e- tat) pojiquam cognevit Hildegunde a- Tom, IX,

befje , nec vefiem deferre juxta fuetum morem , trifiior Satrapae immenfis flrc- pens clamoribus dixit,

„ O deteftandas, quas heri fumfimus

,, cfcas ! „ O vinum , quod Pannonias dcftru-

,, xerat omnes ! j, Quod domino Rcgi jam dudum

„ praefcia dixi , „ Approbat Kte dies , quem nos fu-

„ perare nequimus,

Heu ! hodie imperii noftri cecidiflc coiurrna nofcitur. En robur proca- buit, & indyta virtus !

,, Waltharius lux Pannoniae difccf-

,, lerat inde. ), Hildegunde mihi caram deduxit

„ alumnam !

Jam Princeps tfftri nimiA Juccendttuf it&. Mutant priortm lattitiam motten- tia corda. Sic inteflinis Rex flu&uatur undique euris , atque ipjo quippe die fa- flidit omnino potum & efca>n , nec pla- cidam curam membris potuit dare quie- tem. %At ubi nox fupetvenit atra , de- cidit in leBum , ubi nec lumina claufit , vertiturque frequenter de lattre itt late- rr, tamquam fi jaculis transfixus effet acutis . Indeque Jurgens dijcurrit in Urbem ,

„ %4tque thorum veniens , fimul attigit

„ atque reliquit . „ Talittr infomnem conjumjerat %4ftila

„ noBem,

,/ft profugi comites per amica filentia euntes . Tunc Rex notum fecerat , ut fi quis IValtharium illi vin&um aijerret , moK illum auro vrfliret Jatpe recoBo , Sed nutlus in tam magna regione futt inventus Tyiannus , Dux , fitve Comes , M I'»

17^

ANTIOUIT, MEDII AEVI

iSo

/«« Mtles , /ivt Mtrtijlcr , qui quantvls propyias tjisndcre cuperet vires , IVal- ibaiiunt alitjtsatfio iratum praefumfcrit armi' itfequi . Nosa /iqnlr/efn virtui e- fus fala fuerat p>ope omnibus habitaio- rihiis . Q_fi Waltharius , ut dixi , fn giens , nobiibus ivit , atjue die faltus requirens & orbufia denfa ; hiic veih arte a:cerfit4 pariter volucres arte capit :

4t Nunc falltns vifco , nmc fiffo deni' „ que ligno .

Similiter in flumina immittens bamum , rafiebat fub gurgitibus pratdam .

^f Sicqut famis peflem ptpulit tolerando „ lebsrem,

^amqtu tote tempore fugae fe virginis Sifu continuit vir l/Vaitbarius , laudabi- iis heros .

Et tcce quadraginta dies Sol per J^undum circumfle*erat , tx quo Panno- ttid fuerat digreffus ah Urbe . Ergo ea dit , quo numetum clauferat ifium , ve- lait ad fltv'<um ;am vefpere mediante , xui nomen efi Rbenus , qui cwfus ten- dit ad Urbem nomine Warmatiam Re- ffalf fede nitentem .

^, Illic pro naulo pifcts dtdit antta ca- „ ptos j

quumque tffet trans pofitus , graditur proptranter anbelus . Orta veth dirs : pariter eicur^enx praefatam venit in Ur- •irem , uhi Rfgali coquo , relipiorum cer- ie ma^ifi'0 , drtulera* pifce» , ques vir ille viator dfdtrat . Hoi vrh dum pi^- fnentis condifftt ^ appcfu-.ffa R gi Can- dhorio , miratus fat-tr ah alto : Ergo ifiiufmodi pifces Francia numquam oftendit. Dic mihi quan^o-ius, qui- ram homo detulit illos ? Et ipfe re- /psndcHS narrat , q»od nauta dediffet ,

B

C

Di

TuKC Piinceps hominem jvjpt accerfirt enmdtm ,

„ Et qmm veniffet , de re quaejittu

„ tddtm , „ Talia diiia didit , caufamque ex or-

„ dint pandtt ,

Vefpere cnim per terram refidcbarti ego litore Rheni. Confpexi: & ecce viatorem vidi feftinanter venirc , tamquam pugnare per membra pa- ratum: qua re etenim penitus fue- rat, Rex inclyte , cinftus; gerebat namque fcutum gradiens, & haUatn corufcam . Viro certe forti fimilis fuit. Ec quamvis ingens afportaret onus , greffum tamen extulerat a- ■ crem. Hunc incredibilis formae puel- la decorata nitore aflequebatur , ipfa- que caballum per lora rexit robu- ftum , bina quidem fcrinia non par- va ferentem dorfo . Quae fcrinia , dum cervicem fcrupes crurum fuper- ba glomerare cupiebat , dabant foni- tum , quafi quis gemmis illiferit au- rum . Hic miles mihi prsefentes pro munere dederat pifces . Qaun.que hoc Haggano audiffst vcrbar/i ( refidebat qttip- pe ad mfv.farn') cujus in mcdium prom- fit de pt&cre v.rbum : Congaudete mi- hi , quaefo , quia utilia novi.

„ Walthsrius crllega meus reraeavit ,, ab Hunni'«

Cundharius vero Princeps atque fuperhus ex hac oratione voctferatur , ^ otnnis mox ti aula redamat ; Congaudete mihi , iuheo, quia eazam , quam Gy- bicus Rex oater meus tranfmifit At- tilae Regi Hunnorum

,, Hanc mihi cur6la potens huc in „n.ea Regna retnific.

i8f DISSERTATIO OUADRAGESIMAOUARTA. 182

B

Q^ti quum dixtffit talia , menfam ptde A fccutit , cj^ exilietts tiucere equum Ju- itt , i^ [dlam componere illico fcul- ftam , atque de enni plebe duodezim e- lcgit v.ros , "vita inftgnes , & animis ffobatos , iner tjuos fmul ire Kaganene jubehat , quos Hagano fnemor antiquae /idei & priorti fcrtis , nitebatur tren- Jvertire rebus . Rex tamen econtra inflat C^ clamat: Nc tardare : veftra prae- cingitc corpora ferris. Infiru&i itaque msiitts ttlii ( nam j^ffi^ Regis urge- iat ) estibant portis , ut Waltbarium ca- ferent , fed omnimodis Hagano ptohibere fiudehat . ^t infilix Reti coepto itinere ^ejpictre non vult . Interea vir inclytus atque magnanimus IValtharius de fiumi- ne pergens vcnerat in Silvam ab anti- ^uis ternporibus vocitatam / nam nemus tji ingens & fpatiofum , atque repleta ferarum plurima hahens . Iht fuetum ca- nibus reftnate tuhijque. In ipfa itaque funt * binae mentes in fectff» ip/ius at- que propinqui , in quorura ntedio quam- •ois anguftum ftt fpatium , tamett fpecus ttcftat ameenum . Mox juvenis , m vi- ^/t , huc, inquit , eamus . Nam pfft- quam fugiens ^varorum armis difctffe- rat , sie» aliter fomni requiem guftave- rat idcm , quam fupcr innixus clvpeo / vix clau/erat oculos . Tum dewum belli- ia dtpfsneiiS arma , dixit virgini , in c-ujus gremium fuerat fufus : Circum- fpice caute , Hildegunda, & nebu- lam (i toUi videris atram, taftu blan- do me furgere commone . Eciamfi magnam confptxeris ire catervam , ne fubito me excutias a fomno, mi cara, caveto; fed inftantem cunftam circa cxplora regionem. Haec ait: flatim oculos conclauferat ipfe deftdtran- tes frui jamdiu fatis optata requie .

), y4ft ubi Cundharius veftigsa pulvire „ vidit.

D

„ Corniptdem rapidum faevit telcarif^tlf

„ iirgtt. „ Acceleratc, viri : jam nuac capie-

„ tis cumdem . „ Numquam hodie effugiet; furata

„ talenta reiinqueC,

Illico inclytus Hagar.o eontra ntots rtd^ didit ifta: Unum tantUm verbum di- co tibi , Regum fortifiime. Si toties tu Waltharium pugnafle videres , quo- ties ego novi caede furentem, num- quam tam facile fpoliandum forti putares, Vidi Pannonicas acies, quuta bella egerent contra Aquilonarcs feti Auftrales regiones :

„ IUic Waltharius propril virtute

,, corufcus , „ Hoftibus invifus , fociis mirandus

,. obibat . „ Quifquis ei congrcffus erac , mos

,, tartara vidit , ,, O Rex , & Comites , cxperto crc-

„ dite, quantum ,, In clypeum furgat , quara bsne

,, torqueaC haftam.

Sed dunt Cundharius , malefanJi men-. te gravatus , nequaquam flt^i poffet ^ ccflris ptoptrabant . K^t Hiltgund dt •vertice montis precul afpiciens pulverem fublatum , vtnientes fenfit , ipjura

,, Wahharium placido taffa vigilart

„ moKebat . „ Eminus illa rtfert , quafdat» volitaft

„ phalanges ,

Ipfe v'.r>) oculos tonfas fomno , glauct^ mate purgans ,

,, Paulatim rigidos feffo veftiverat artus .

Quumque paululum properaffent , tnulier corufcantes ut vidit bafias , ftupifaBa

I

i83

nimls , Hunnos hinc , inqult, habe mus : & illico in ttrratn cadcns effatur tatia triftii : Obfecro , mi Senior , mea colla fecentur, utque tuo non merui thalatno fociari , nuUius jam ulterius patiar conforcia carnis. Cui Waltbarius :

„ Abfic, quod rogitas . Mentis de- ,, pone pavorem .

Ipfe Dominus , qui me de variis facpe cduxerat periculis,

„ Is valet heic hofles , credo , con- „ fundere noft.os.

Hstec ait , oculofque adtolltns tffjtur ad iplam: Non adfunt heic Avares, fed Franci nebulones, cultores regionis .

ft %/iffiisit <$>' gnofcens adjunxit talia «, tidem :

En galeam Haganonis : meus coHega veteranus , atque foius. H>; Htyos introitui ftat onis adibat , inferius Jlan- ti ptaedicens Jic mulitri: Coram hac porta verbum mod6 ja£la fuperbum : hinc nullus rediens Francus, qui fuae valeat nuntiare uxori , qui tantum praefumferit toUere gazae . N^ dum jjermonem compleverat , i^ tcce humo te- nus corruit , ^ veniam petiit , quod ta- lia dixit. Poflquam autem furrexit , con- templans cautius dixerat : Horum , quos video, nullum timeo . Haganone re- moto . Nam ille meos per proelia fcit mores atque didicit , tenet & hic etiam fat callidus artem , quem fi forti valentem dum intercepero folum , ex aliis namque formido nulla.

„ v4Jl ubi Wahhatium tali Jlatione „ receptum

ANTl^UIT, MEDIl AEVl

18+

A confpexit Hagano Satrapat mox ifia fa- perbo fuggerit vetba:

„ O Rex , mi Senior, defifte laceffe-

,, re bello ,, Hunc hominem . Pergant prim»

„ qui cun£la requirant.

B

C

D

& gentem , & patriam , nomenque, & locum reliftum ; vel fi fort^ pe- tat pacem fine fanguine. Q^^i li:'t inviius diflo Haganoni acquieviffet ^ mifit illico mandans IValthanum red- dere pecuniam , quam dtftrrhat . ^J quod Waltb^rius tclia fertur dediffc vtrba: Ego Patri fuo eam ron tuli, neque fibi • fed fi volueric eam ca- pere, vi defendo eam tffundens al- terius fanguinem. Q^tumque haec de- nunttata fff nt Cuidttafio , protinus mt- ftt ^ q'ii eum oppugnar nt ^' vir autem ille fortis ut erat , vifitittr fe ab ip/is moJicum difn/rni, illico interf :it , Rx auttm , ut vidit , i^ ipfe prcttnus feroci animo fuper eum vrtitur . Wal~ tharius verb nihl formtdam , fed ma- gii ut fupra vitil'tfr inftabat prorlio, Cepit autem id^ ex illis Wattharius vi~ doriam , occifis cunciis ptatter Regem & Haganonem . Qiti quum eum »uUa~ tenus fuperare pcffent . Jimulaverant fu- gam . Sperans ergo Wahharius eos indt dif^edere , reverfus in flatione , acctpti- que omni fuppelle^ili fua , i^ ipje mox cum Hitdegunda afcenfts etfuis coepit i- ter agere . Q^mmque Wahharius egreffus effet ab antro quinque vel oHo fladia , tunc laeti pofl terga ipftus recurrentet mimorati viri , quaji viBum eum /am extra vupem cogitabant. Contra quos il- lico Wahbarius , quaft leo infurgtns , armis perteHus fortiter debellabat btl- lantibus fihi, Qui diu muhumque inm vicem pugnantes , ac prae nimia laffttu- dine 0- ftti <itfi:lr»tes , /am non vale- bant virorum fonijfimum fuperare . Et

ecce

i85 DISSERTATIO ^UADllAGESiMAOU iRTA. iS6

€Cce rejpfCientes viderunt a fagnta iVal- tharii vafiitlum vini dependere . (f)

Expliciunt Capitula Libri Quarti.

Incipit Liber Q;aintus. (g)

DK quoiam Monacbo , qui ti ttni Uie alapham dedit .

De alio Mjna.f/o, Stabilii nomite.

De ^jbate Gjtofredo , qui longe po/i tnortem fuam cuidam Fratri fngienti ap- paruit .

De latrone y qui itt vico Nitvalicienfis furtum faciebat .

De lupo , qui t» eiiem Villa putrum deportavit , (^ miitime comedit .

Di vaccario ejufdem E::le/iae, qua- liter tum beatus Petrus liberavit a fer- pente .

Df lu&i* ci^ plan^u Daemonum.

D: Diabolo , qui in Jinilitudinem jo- ettlforis cuidam Fratri apparuit .

Di qwixm Sai&o, qni in fimilitu- dinem Pafloris ferulam geflabat , Cf ibi euidam Fratri apparuit .

De Manfionario ejufdem Eccle/iat ,

Circa haec tempora i^c. (h)

Carolus (i) Dei gratia Rex Fran- eorum & Longobardorum , a: Patri- cius Romanorum , omnibus Epifcopis , %^!>batibus , D^cibus , Comitibuf , Do- mfflicis , Vicariis , Centenariis , vel omnes Miffos noftros difcurrentes , pratfentibus & futuiis , Hoc nobis ad fiabilitatem Regni nofiri niaxime credimus ptrtinert , Ji illa binfficia, quat anttceffores nofiri ad loca SanSierum concfferunt, per no- firam au^oritatem confirma-nus . Ideoque vif veneraMlis Frodoinus Abbas cle- mentiae Rigni nofiri fug^effit , eo q-od inclj/ti antecefforts R:gts , vel Dominus

& Genitor nofler honat memoriat Pi-

pinus quondam Rex , integram

ad Monaflciwn Novalicis in Vallt Si" gofita , quod tfl in honort btatorum ,A- pofiolorum Petri & .Aidrtae , vel cete- rorum Sanflorum confiruBum , conctffif-' fent , ut nullus Judex pu^licus in rebus atqtte fa:ultatibus ejufdem E.defiae ad caufas audiendum , vel freda exigendum ^

B nec manfiones , aut paratas faciendum , neque fifejuffofes ad bomines inginuos , aut fervientes tollendum , nec nullas re- tributiones , (kj quae partibus F jci de- behantur , requirendum inibi judicari , . , . potefii' , ingrtdert quoquo tempott non diberet . Utde & ipfas tmunitates no- bis in praefenti ofiendiiit relegendas , per quas ipfum beneficium ufqut nunc

C tempcre confervatum effe cognovimus , Sed per firmitatis fiudium petiit Cel/i- tudini nofirae , ut hoc circa ipfo %Abba- te , tjufqut pofi tum Jucctdtntibus con- firmart debtrtmus . Cujus pttitiontm no- tuimus dtntgart . Std ita in omnibus praefiitiffe c^ confirmafje cognofcitt . Prae- cipientes tnim , ut ficut conflat ab ,An- tecefforibus Regibut , vel Domni Genito- ris nofiri fuiffe indultum, infpe^as ip- fas emunitates , de omnibus rthus ipfius Ecclefiae infra Regna Deo propitio no- fira Franciae , Italiae , in quibuslibtt pagis & territoriis y fub tmunitatis no- mint cum omnibus rtbus conceffis va- Itant pofftitrt i^ dominart , <^ nulla rtqttifitlont , ntc ullum impedimentum a Judicibus publicis tam nofiro temport , qua/n dr Juccedentium R;gum txindt habtrt non prtimefcant . Sed ut dixi- mus fub integra emunitatt ahfqut in- troitu Judicum in D:i nomine refedeant . Et ttt hatc auHoritas firmior habeatu* vel diuturnis ttmporibus conjtrvttur , ma-

tm

(/) Heic fequitur Caput Decimum Libri Secundi er^itum. (g) Defideratur in editis Synoofis fequentium Capitulorum. (h, Sequitur in editis pag. y^o.

(i Haec adHenda funt ad Caput Visefimum Libri Tertii, (ky ferti redhibitiones.

i87 ANTlJ^UIT,

ttu prepria fuhtev eam decrevimu^ roko- eare , & de annnJo nsjire jujjirnui fi- gillare .

Slgnnm ls5v / ^ Car$ll gloyicfifjimi J^ Rcgii .

Wigbaldus ad vlctm Radoni reccgnovi . B

Data X. Kalendas Junias , tA/tKO XI. & V. (1)

Atque ha£tenus fragmenta Chro- nki Novalicienlis. Peto nunc ve- jiiam , fi figmentis hifce fubne6lo , non figmcntum quidcm , f<:d dubium monumenrum , videlicet Synodum Sy- riacam , nemini, ut reor, haftenus vifam , quam immortalis memoriac Fridcricus Cardinalis Borromaeus Ar- chicpifcopus Mediolanenfis c Syro- rum Lingua in Latinum fermonem convcrtcndsm curavit , atque in Am- brofianam Bibliothecam a fe inflitu- tam intulit, unde illam ego haufi . Atque utinam Synodus ifta , uti ve nerandam prima facic antiquitatem praefert , ita germanus & revcra ve- tuftiflimus foetus dicenda foret . Ve- rum hoc pratftare nequeo , metuens, ne Cardinali doftifliiro lufum lufe rit Syrus aliquis fpe lucri ex huju- fmodi mercc concepta . Habita hacc dicitur ./frtno Undecimo Je/dargtd filii Saporis Rfgis , videlicet Perfarum , qui Mtfopotamiae , ahifve Syriae par- tibus tunc dominabatur. Auftor eft Theophanes in Chronico, eodem An- »0, quo Arcadius Theodolii Magni filius patri in Imperio iucceflit, hoc eft Anno Chr.fti CCCXCV. delafum quoque fiiHTe lldrgatdi Regnum Fer farum. Quum crgo Annus ejus Un-

<<) Reliqua , ut in editis .

MEDU AEVl

188

dccimus in Annum Ohrifli CCCCV. incidat, co ipfo celebrata fuerit haec Synodus, dum tamen ab illa abfit omnis fraudis fufpicio . Et fanc fuk eodem Ifdegarde Kege fioruit Marth- thai EpifiOpus , Mi^opotatniae , vir exi- tnla pietatt praeditm . Illum cjufmodi tlogio ornat Socrates , Hiffor. Eccle- fiafl. Lib. 7. Cap. 8. qui & narrat » ejus fanftis monbus & hortamentis Regem adeo fuiffe commotum , ut Maruthae permiferit ^ ubicumque velltt , E:clefiai aedificare. Exinde apud Per- fas Cbriftiana R-.ligio latius propagata efi . Parum etiam abfuifl"e tradit, quia Ciirifto fuum nomcn Ifdegardes de- derit : quod 5c Thcophanes confir- mat . Haec ergo re£te collineant in Regem & tempus, quo codfta dici- tur Synodus iftj. Ad ifta acccdant, quac [Iluftriflimus & Clariflimus vir Jofeph Simonius Afl"emanus ante pau- cos annos in Tomo primo Bibliothe- cae O ien'alis adnotavit, dum Sanfti Maruihac A£ta illuftraret. Is ncmpe Chronicon Syriacum laudat, a Oio- ryfio Patriarrha Jacobirarum compo- fitum, in quo San£tus ille Epifco- pus floruifl^e traditur Anno Chnftia- nac Aerae CCCCXIV. diciturque duobus Conciliis in Regno Perfarum ctlebratis praefuifl^e , e quibus pri- mum habitum fuit , imperantc Ar- cadio Augufto , alterum imperante Theodofio juniorc Augufto . Quarc confluunt & ifta ad perfuadendum nobis , re«era celebratam fuiffe Sy- nodum a San£lo Marutha , cujus A- £la tort fiis ulque ad nos fervata fue- rint . Veiiim dum cgo , quae fe rni- hi obtulere, publici juris facio, pri- mo perpendatur veLm , an Rcx Je- jdargen rt£le Sjporis R::gis filitn ap- pellatus fuerit. Deinde num ejufmo- di Concilium facile putandum fit in

Sym-

i8^ DrSSEiyrJJIO QiJADRAGESlMAQUiRJA, i^o

Symbol-J pronuntiaffe , fe ampk6li Sarttli*m Piraclnu>n vlvun* de Patre & F.llo . Quum enim in fine adnota- tum fuerir, Synodum iftim fuiffe ha- bitam po;1 Sytoduns CL. idcd: Epi- fcoporum , in Concilio Conftanrino- poli ano OEcumeni<o Primo congre- gafo um Anno Chnfti CCCLXXXI. Sy r.bolum tunc cfformatum tantum- modo habet , Soiritum Ssnflum a Pjt'f proceJere. Num & a FUo pro- cefftrit , diu pcftea agitata fuit acri- ter quaeftio inter Latinos & Grae- eos . Quare heic fufpicionem juftara

A aiit conficli , aut interpobli Conci- iii ingerit hi;]urmodi fententia. Ca- none etiam Oftavo , fi Cucharl ap- ptllationr Romanus Pontifex venit , uti Interpres in poft.^ema adnotatio- ne contendit : perpendendum eft, aa sfftflatione prorfus carcat, quod ibi fcriptum eft . Quanquam fortaffe rc- fcrri haec poffmt ad Antiochenum

B Patriircham. Reliqua omitto , ut 5c fuus Leftori crudito fit locus i% e- xigendo ad lapidem Lydium Opufcu- lo ifto.

Synodus Syriaca habita Anno Chrifti 405. atque in Latinam Linguani translata.

Cu4nones aliqui &" oydinaUonei , quae pofttae fuere a Synodo Epifcopo- rur/} faSia in Soloc i^ Catalfpbo» Ci- vitatibtts poteftotis Regni Peyfarttttt , in ie^atione San6li Maruthae Epifcopi Miphra£lenfis ad Jefdarged Regem , Anno Undecimo ipfius Jefdarged filii Saporis Regis .

Convenere Epifccpi qudraginta in So- hc & Cataijpbon , 6>' eyant ipforutn praecipui Ifaac Catholicus i^ Archie- pifcopus ipfius Soloc & Cataifphon , & Marutha ejus fratcr. Et confedete in Ezdefia wagna ipfius Soloc & Ca- taifphon Mcnfe Fchmarii , tertia fcri^ , Et quutn le^iff.nt Ep flolam mtffam ad ecs ab Occidente ab Epifcopis in terra Romanorum , & conjcripti erant Cano- ties , qtii pofiti fuere in Occidente , po- fuerunt ipfi Canones bos , qui fcripti funt infia.

1. In omnibus E-.hftis prius Ofatio C^ precatlo ^ obfectatio C^ fupplicatio eW 'atur coram D:o vivo i^ fanHo pro R'<^i'm , kir' Ptincipihus , ut hibiiatio- ttem tranqnlUm & qitiet-!.n bahitimus tum tota fanciitatt i^ jufiitia , & ipfi

Hon excogitent cogitationem fuperbam ^ afperam adversus Populum Dei .

Symbolum pofitum ab ipfis Epifcopis iftis Perfis.

II. f~^Redimu( in unum Deum Pa~

\^„,j trem omnipotenttm , qui per Filium Juum fecit Coelum i^ Terram , D c^ per ipfum condita funt fecula fupe- rius & inferius , & infuper fecit re- furreSiionem &" gaudium toti creaturae . Et per ipfum Filium fuum Unigenitum , qui natus efi de ipfo de fukfiantia Pa- tris fui , Deus de Deo , lumen de lu- mine , Deus verus de Dro vero , natus iir non faBus.' qui efi Filius naturae Patris fui j qui propter nos homines , qui per ipfum creati fumus , &" prepter nofiram falutem defcendit, ^ induit corpus humanum , (^ fa&us efl Homo , & peffus , & refurvexit tirtia die , & afctndit in Coelum , i^ fedit ad dextC' ram Patris fui , (2^ venturut judicare vivos & mortuos . Et Confitemtn in Spiritum vivum e^ Sanftvjm Paracls- turn vivum de Patie & Filio, j» «-

na

ipi ANTI^UJT,

na Trinltate , in una fub/iantia , /s» utta voluntate , amphxantet Fidetn CCC- XVIII. Epifcoporum habitam in Ni:ae- na Civitate . Qiiae ejl profeffio nojlra , & Fides nofira haec , qttam accepimus a Patribus noflrii San&is , definitio po- fita a Syncdo fanBa.

III. Quicumque Epifcopus fiat ab U»o Epifcopo, aut a duobus , deponatur fa- Hus i^ faciens . Itaque quum fit Epi- fcopus , conveniant Epifcopi in Civitatem fllam , pro qua inquiritur Epifcopus , <&" con/ilio & cogitatione Communitatis rogitent , C^ exquirant de viro , qui habeat curam pauptrum , C^ recipiat hofpites , ^ reficiat anguftiato , &" ci- bet orpbano, C^ viduas , d^ pecuniam /uam ad ufuram non det , & fuborna- tionem non admittat , d^ i» facies in : judiciis non accipiat , & a gula (^ dile&ione ventris elonget fe , & /it ver- bo & fapientia & do&rina Scripturae die noBeque exercens fe , ci^ fit in eo intelle&us & prudentia dirigendi omnia convenientia Ecclefiae , quae requiruntur ad gregem Chrifli . Uide congrigati E- pifcopi cum facultate & cum Epiftola ipfius MetropoJitani & ^rcbiepifcopi in Populo e^ E:clefiia ejus , quod fit ante ahare [anilum tempore , quo offertur Sairificium , imponatur Euangclium fan- Hum fuper caput ejus , e^ extendant dexteram fuper eum omnes aequaliter . Et qui eft inter eos caput & Senior ceteris congregatis , illt ipfe recitet ordi- nationem . Et poflea acctdat Epifcopus , qui eft ordinatus , C/" p<^aeficiatur a Me- tropolftano magno Catholico Solec C^ Cataifphon , ferens fecum Epiftolam ab Eptfiopis illis , qui eum ordinarunt . Qui verh aufus fuerit c^ nobis & E- ptfcopis alium fecerit aut in vita aut in morte juxta dcfinitionem iflam pofi- tam a Synodo magna a: fanfla , faBus (^ faflor a toto CUro EicUfiae fint mtferieeraia rejicsatHr ,

MEDIl AEVI

192

B

IV. Circa Eunucbos verh fecunahm quod ordinatum efl in Syncdo , ita d^ «0* fervamus , qttia omnis vir , qui volun- tate propria abfcindit fe, ^ naturam fuae conditionis laedit , hic in Eccltfia non admittitur . Quod fi in fua pueri- tia a dominis futs vioUnter aut a bat- baris abfciffus futrit, aut in infirmitate decifus eft a Medicis , admiititur irt CUrum EccUfiae , id quod permitsit ei Canon EccUfiae .

V. Circa babitatrices , ficttt juffum eft a Synodo , omnei nos factmus , quia deinceps omnis vir Epijcopus , aut Pre- sbyter, aut Diaconus , aut Subdiaconus , aut CUficus , cujus habitatio cum femi- «is fuerit , i^;^ honefle c^ fan&e feor- fim , «t decet ordinem minifterii EccU^ fiae , non fuerit monaflice viri cum vi- ris ftorfum , & feminae cum feminit feorfim , hic in tniniflerio E.cUfiae nt- bifcum non recipitur .

VI. Circa lucra ohfcoena & conven- tionts , & ufurae , de quibus tnanda- tum efl in Synodo ne fiant , cmnes nos alacriter fervamus , quia deinoeps omnil vir , qui in miniflerio E:cUfiae noflrae eft in aliquo graduum CUricatum , &" ufurls & conventionibus utitur , alienus EccUflae noflrae , miniftetioque noflro efl , i^ commixtionem nohijcum non habet .

VII. Circa auguria , ^ incantamen- tum , C^ opera atiena iniquitatis &" peccati , haec , quae ccmpttunt Pagani- fmo , Cf ligationes , & veneficium , (J^ totus cuhus Daemonum , haec omnia a- natbemate i^ maUdiBionibus ab omni- lus Ecclffiii , eir filiis Fidei ncflrat negentur • i^ qui inventtis fuerit in a- liquo ifloium, fine mifericordia ejiciatut a tota EccUfia Chrifli , i^ ufque in aeternum mifericordia non fit fuper eum ,

VIII. Canon vetb ifle in/unSiut in Synodo , ut bis in anno quoUbet con- gregentur Epifcopi in Synodo ad invi- cent , ut per terum congregationem omnis

diffenfio

ip»

DmERTATIO QUADRAGESIMAQVARTA, 194

diffefi/io C^ calumniae cefftrtt y rcgatu tnagno pratcipuos Synedi rogamus & ftfjuadtmus , ut in duos annos , idt/l jecundo quoifue anno fttnel congrtgtntur , fedetite R gs i» Soloc & Cataifphon , <&' fcrihente ad noa Dominus Mstropo- litanus magnus , & %Ar:bitpi[copus , qtti ftdet fuper tlfonum Cucharum , alacri- tcr congfegamur , &" ad adorationem , & bortortm Pattrnttatii ejus conveni- tnus , <^7- quidjutd fuffrit nobis in vtr- io Oei fiyie tnoia ex\tqutmur , & le gem , quam tn Cb/i/io Domino nojiro impoHit ncbis , ncipmus , e^ cum tre- more & atnote ejus voluntati conjsn- timus .

IX. Qj'oad domum vtih , in qua funt eecipiertat h-;fpitts &" pauperes , ut in omnibu) E:clefiis i>o/l'is fit difl'<nata , confentimus ac perfua(i jumus , ut npor- teat per epiftolam reciptantur ab Epi- fcopo ad Epijcopum e)us Jociutn , at*t a Preil yttro ad ftbt fimtlem .

X. v//: ne ecctdant Prtsbyttri & D:acones & Suhiiaconts ad ttf.Borium pouperutf , lcd ftt notum coenaculw^i Clertcorum & fortioncs tnde non fit li cititm eis fumtre , »c foni dtaecut g^ tn/uria adveT''us libtrtatem Ec^lefiae contingant , omnts r.os confenfimus , & COiflentirntt' .

Xi 1-1 lo'0 qtioque dif.umhndi

iti ccenai-ulis »oi> ffi »» lugtntium

neque in nuptit: . Q_HCumque eft tn Ec- clifia '^ P>esiy:e-u attt C?" Diaconihui , gut & Subdiuionts , aut fttiis flatus , aut conltcratii , aut cufiodibus januat ccr^ltnttmus , I4t nutlo mo4o liceat ets di:''''t-here .

XII. U'que in o^ni die D^minico Itg.ttw Et*artgeliutK cum aliis Libris , & vctium ia'ff;yatur ufque ad tertiam bofatn , i^ 4« quattam boram , ^ tunc Sactifi <iim iffratur, omnts not conve- mtns tffs !:,fi.„mt4S ,

Tom. IXt

B

C

o

XIII. i^uontam auttm multa , fuae funt ftrmont tllo Canonum Synodi San- dae illiui Nicaenae , rectpimus , adjudi- camus , ut quilibet vir aut Epijcfput Mttropolitanu) , qui praeefl trihus aut quatuor aut quinque Eptfcopis , aut c- tiam pluribus forte , fcribat ipjos Cana- nts tftos , & coram ccul-s fuis fint fem- pir , & fecuncii.m tes conftituant Epi- jcopi omne negotium , & fecundkm eos flatuant convenientia pto Poteflatibus jttii ,• pefl ve>h pauca ipjotum aBuum Synodi Epijcoporum Perjavum .

XIV. Sidttio quoque Choitpifcopi tnul- ti , qui eff.ciebantur in una rtgione , ftu Dioecefi , deinceps non fiat ^ ntque Jirt plutes , fed vnus Choteptfcopus fit ttni Epijcopo, & jufficiat ei , C^ ubi Junt ftutrs , intetea abfolvantur ,

XV. Et fittgulii Epifcopts in Civi- fatihttt luts unu} ,/ltihtdia.onus fit de- fli-fiatus eis , qtti <^ rationalis mc pru- rfens & fapiens tfl in Jtrmone ac do- Brina / fitqtte ei cttra circa pauperes , & Joli:itUi hofpitut» , i^ verfatus itt mrni/ierio Ecctefiae , ad ccrri^endum C^ ordinandum omnta conveitentia .

XVI. Et dtt Drmtrtico Jttprr catbe- drattt concionem Dtaceni ptaeiente Epi- fcopo , ip:e praedicet Euangdtum , ipfe lcgat , <6f de omni optre rtquijico ad tniaiflertum E^ctefiae ipje jubeat , C^ brachtvm & lingua O' hotiorar.s Evi- fccpo iple fit , &" vcltifit(.tt otuita E- pijccpi per eum fiat palotn , gj^ Pnsby- teros Juper ledUia ipla Jtfiere curet , ^ in capite D>aconorum ipfe l'deat fecun- dhm ordmtm , quo Jederit Epifccpus Ju- ptr th-onum .

XVII Item Minifiros h»s , qui v$-

caittur Exotci/iae , fppfr fanuas tempore

r.iinifltrii ip/e confl.tuat , C^ Libros Le-

Sotibus ip/e iniw^git (S' tradantuy ^ f^

j Prtibyterts ^ Dia.onis ^ Subdiaconft

tple dtflrtbuat H bdotr a^^ctm , ut ccnfe-

j rat Baptijma & injerviat ,A!ttti , i^

N taveaitt

195 AT^TJPJJIT,

eaveant templo e^ tjus otatiofiibui c>"' rtbas . I» omnibus Eccle/iis , in qitibtts funt Epifcopi, ita faciant .

XVIII. Q^ti htbdomadas reciptunt , €^ Iwnis E.^le/tae cibentur , c^ torum lubile ftt in domo illa denominata in omni loco nomine miniflrotum , e^ omnis Eziltp.a (y Civi'a) p<o fua magniiudi- ne 4 Jinbuantur in ea homines hrhdo- madis . Circa verh prcventu^ ^ reditus , ^M(' {tqutftynntur , c^ dantur vWo illi , t}ui jtdus tjl Mtfor-domus fi/slis Ec- cli/iae, haec lex /it , ut claves difpen^a tionis & admini/irasionii luorr >^!tate fenantur, & q:ti fuimus e/i Mijiir-do- tnus , ab ^ltari teApiat ta , d^ quum deponit admini/irationem , aut ipfe ejus EpiicopMi vult eunj abfolvere ab hoc negctio , fuper ^liare ponat ipfas cla- ves , i!^ ut meretur retributionem fuam a Domino ^ltatis , five bent five male rtcipitt .

XIX. Quicumque vero vir Prtsbyter , qui in dvitate e/l , &" aegrotans ncn aegrctat , & fuper fedilia cum fuis col- legis tempore orationis non refidet , g^ tempore concionis coram ^/iltari non fiat , deponatur a r/tinifierio .

XX. .Archidiaconus autem dicite viro Presbytero: offerat Sacri/jcium , quoties fihe/l Epifcopus. Qjtum vero Epifcopus adefl , Epifcopus habet audoritatem /'.•(- bendi , ut vult , Diaconi quoque ita . 0-nnis vir Diaconus , qui in Civitate tfi , & aegrotans non aegrotat , (&■ tem- port orationis non reperitur in Ecclefta , C^ in ordine Diaconorum in Populo non fiat ttiam , quum ah %/4rchidiacono ju- tttur aceipert flolam , & afcendert ad ftaile le...... a^ accipert Ltbrum , iir

Ifgere , & ubi legerit , rttrfus rtlinqucrs tninifierium fuum , tif vagari , fubeat peenitentiam fibi convenientem j qtiin nc' qut in Diaconio liceat ei rtltnquere Po- pulitm ttmpsrt orationis , €7 ftdtre in- tns , tsifi forte aegrctans aegrctat : fed

B

MEDIl AEVl 196

A cnm fo:;is fuis in ordine fiet , & ttm" pore facrifizii toram ,A'tari flit , donee abjolvatur ttmpus . u^dversks Diaconem hatc convenienita [ptrneniem , aitClorisa- tem hahet ipfe x/^/chidiaconu! , ut jtt- dicium fecundiim /us fuum ulcifcatsir contra eum .

XXI Subdiaconorum quoqut eaiem fimilitudint finguli , qui temport mtni- fierii non reperiuntur in E:cltft» , r.tfi ae^rotent , aut dilctdant altquo , t^ i* Chiro Pfalmis non fiant , &" ad ja- nuas Templi temport minifltrii non ca- vent , ftfi.iantur extra , ne indulgentia ifla fru millities plwimos corrumpat .

XXII ^rchidiaceni autem trit haee omn'a convenientia rogare , ac ir.quifcrt /inguloi . Et fint tjus confilio ntrr.ini Pitsbyttrorum , attt Diaconorum , aat Suhdiaconorum , aut Clericcrum liceat adire rus , aut ad aliquem altum locum , ftd ut diligenter <ir jplendide decet ip- ftcm v//' -hidiaconum miniflrare in Eiclt- fia Chrifli , &" tffe extmplum bonum multis .

XXIII. Queniam ipfe efi luctrna Ec- cltfiae C^ lumen coram Epifcopo , verb» az doElrina fua neque apprehendatur mos ifit vttus , neque fit ampliut praefente fcilicet Preskytero feniort non tfftrt Sa- crifieium ille funior ip^o. Ob han: cauf- fam omnes feniores dimittunt , & t- xeunt , quippt qui locum dantts illit funioribus y nam coram Epifcopo , fi ah eo jubtatur , licet illi funiori ceteris in annis offtrre . Quod fi coram Epifcepo celebrat , e^ coram fociis fuis fenieribut ft celebrat felum autem abfente Epifco- po , qui^umqut Pnshyttr celebrans ma- joris efi honoris , five ftnior fit , fivt junior . Ergo omnihus Presbyttris (^ Diaconis non licet eis deferert j4ltart , CT* difcedert , quamvis conveniens fit exhibe- re bonorem fibi invictm ftcundhm verbunt ipfius ufpcfioli jubintis , ut honcre quis f§- ciumfmim vtlutife dignttm magii . reputet .

XXIV.

D

1^7 DISSERTATIO gUADRAGESmAQUARTA. ip8

XXIV. Circa tnorem qtioque iflum A eontemntndum , qui fubintravit confu/e \ & non competenttr , ut qui parvuli funt , do&rinamqm Scripturae tto» in- telligunt , facile & leviter dextera Sa- etrdotis eis imponehatur ftne difcretione Cf iMamine , deinceps definitio ifla fit juxta praeceptum Synodi , quia fuper tninorent , triginta annos natum , dtxte- i/a Presbyteratus non impmatKr . B

XXV. hem non liceat Epifcopo or- iinare Fresbyteros , Diaconofque in locis fimplicibus , »«7? in Eccle/ia ante „4ltare .

XXVI. Qui verh ignarus eft in da- firina , nift David totum ( ideil: , Pjal- ttrium ) i^ ore fuo recitet , ntqy.t Sub- diaconui fiat . Sed admoneatur , ne fiat , dontc totum David ^ ore fuo addijcens , te.itet. Ob hanc enim licentiam erit ob- ttntbratio in Eccltfia . Quod fi contige- rit , &" accepertt quis , prius non erudi- tus , dexteram Ptesbyteratus aut Diaco- natus , rurfus colligat fe , addifcat &" cenfideret doElrinam , ne dortnitent Mi- nifiri Chrifii , & fint idiotae iti verbo ae do&rina fua ,

Pofl verb alia y & Ipfis geflts :

XXVII. Omnis veth Epifcopus in fua Diotcefi & Civitate potefiatem habet ipfe trdinandi Prtsbyteros &" Diaconos iir Difcipulos, & aedificandi Ecclefias , & 0ugtndi omnia bona , quae volutrit , ut fit txemplum benum. Epifcopus vtth il- It Mttropolitanus , qui praeficitur ipfis Epifcopis fmtribus fuis , ficut tfl hono- fandui in ipfis Epifcopis ftcundhm gra- dum fuum , ita convtnit , ut ad eum pertineat fcfibere cedulam , CJ?" motere Catbolicum circa quodlihtt ntgotium ^ quoil tpntigtrit inttr ipfos Epifcopos ftbi pro- xintos , i^ fub tjus manu funt . Et ipfe montat fratres fues de ee , quod fcrihi- tur fibi a CathoUco ^ (^ ah ipfomtt fct- t9 Catholi:uf quoilibet nepotlum ctuin mtf iilos ^ quod fi fontigerii^ & fit

querela aliqua inter Epifccpam & Epc- fcopum , aut inter Prtsbyterum eut Dia- conum , & fuum Epifcoputn , five ob convenientiam minifltrii , five quod ipfe Epifcopus fonh non fe gefit fecundum caritattm heni^ne &■ humiliter , intttftt eis Epifcopus Mctropolitanus , qui prattfl eis , juxta qtsod fcriptum efl in Canone Synodi magnae . Q. ""^ fi fo^tius fit ipft M:tropolitano ntgotium quodctimque , C^* non valeat paciftce abfolvere iUud , f:ri- bens moneat Catholtcu^n , ij^ liberetttr a contritione , ( ideft , faflidio ) . Et ipfe Catholicus fcrihat , a:^ fecundum fapien- tiam fuam jubeat & abfolvat negotia . Epifcopo verh illi metropolitare non li~ eeat ^ ut quafi vi dominantet aggredia- tur negotia Dioecefis alicttjus Epifcopo- rum , quibus praetfl , (jb' inquirere vi res . Std manens loco ftto ipfemet Me- tropolitanus fcribat ad ipfum Epifcopunt illius Dioecefis circa illud fcandalum , quod audit , fi obtemperat ti . Sin att- tem montat Catholicum , uti fttpra fcri- ptutn efl . Quod fi voluerit ipfe .Epifca- pus Dioecefis in commemoratione Mar- tyrum , poflulet ab ipfo Metropolitano , qui praeeft fibi , & invitet eum in Dioe- etfim fuam. Hoc tjtts erit Epifcopi , qui- cumque fit , ut fi vtlit complactte , qui- hus praeefl , habet au&oritatem ipfe Me- tropolitanw convocare ipfos ceteros Ept- fcopos , C^ conflitutre Epifcopum illum ^ qutm volutiit ipfa Civitas . Poflquam verh ordinavit eum , tranfmittat eum cum Eptfiola ad CathnHcum dir ptrfi.ietut ab ipfo. Ettra vetii ifta non ha!>et au- &oritatim Epifcopo Metropolitano fupra Epifcopos illcs , qui fuh eius mant4 , ne- que hnc poteft , ut gufa & itta^nititdine ventris inquirat ros acctpiendi & dandi »

Expliciunt Canones pofiti a Synod» Epilcoporum Perfarum , velut «* virtu- te Canonum illorum Synodi magnae Nt- catnae. U^a (&• hac parte ftuminis , & alia tl" illine Cataifpbon & S<-U: vo*

N z eant

rpp

cjttt (crn , fed ma rfl . Tempui borum Canonmn, P:rfar:'.»s cjl tempus illud , quod cft poft Synodum CL.

Anonymi Interpretis Adnotationes in hanc Synodum .

Chca hanc Synndum nota primo , Le- clor , quod lich tanta futrit , ac fit Latinorum ivtduftt ia , transferendo fci- H:et in Latinum fermonem aliayum na- tionum dodrinas , ut ipfis folis inpenii fagacitatem omnibus numeris abfolutam tnerith adfcfibere nobis liceat : eos ta- tnen ba&enus quamplurima fcitu dignif- fima apud nos Chaldaeo - Syros i^ir ^A tabes latent doJIorum opera , quinimmo fert omnia.

Nota fecundo , Catholicurj: iftum, cu- jus mentionem faepe numero haee Syno- dus facit , effe ^rmenorum Patriarcham . Sic enim ufque in praefentfm diem eum wocant ipfi ^fmeni . Itaque haec Syno- dus habita fuit inter Epifcopos .Arme- nos , Catholicos tamen , titqut E:clefiat Romanae tunc temporis obedientes , ut fatet in Prooemio hujus Synodi .

Nota denique ttrtio , Metropolitanum illum Cucharum , cufus in O'la>o Canone fit mentio , tffe Pontificem Romanum , tum quia haec ptaepofitio

apud nos SffOS tum fignificat , qui ma- jorem ft habet neminem . Q_h quidem , fi Secularis tfl , Imperatorem agmjcimus , fin auttm Eccttfiafticus , Pontifictm Ro- tnanum intelligimus . Q_iatr.obrtm quum in hoc Canont fiat ejus mtntio , non ut Seculatts fed ut Ecclefiaftici , non alius quM/n Pontifex Romanus effe poteft: prae- fertim quum hoc ipfum cclligatur ex ip- fomet modo loquendi Canonis . Hoc au- tem notaverim , tenens , ^u&ores hnjus Synodi fuiffe Catholicos ante Schifinatis ttmpora .

ANTI^UIT, MEDJI AEVl

2CO

B

Porro in Philofophicis , Thtolo- gicis, atque Afcecicis, quantum u- tiHum , quantum quoque inanium rerum , Ingenia Italorum , dum bar- barica Saecula fluerent, nobis dedc- rint , nihil tft quod ego commemo- rem , in vafto praefercim campo, qucm integrum percurrere non leve negotium foret. Illud tantummodo innuam , difputatum haftenus acerri- me fuiffe, & adhuc difputari de Au- ftore aurei Opufculi de Imitatione Chrifti ^ quem Galli Johaini G-rfonio tribuunt Cancellario Parifienlis Fa- culcatis, Germani fuo Thomae de Kem- pis Ganonico Regulari , Irali ver6 Joanni G rfen Bsnediftino , iis anti- quiori, quem Vercellenfem Abbatera fuiffe opinantur . Ad iihm contro- vcrfiam minime delaros vidi duos e- jufdem Opufculi Codices MStos , quos Venetiis adfervant Monathi Benedi- ftini in infigni Coenobio Santt* Geor- gii , atque egomet fub oculis habui . Primus membranaceus efl . in tujus calce haec fcripta funt: F^<to die XII. Mtnfis Dccerr>bris MCCC LV. In operimcnto ligneo Codicis legirur e- pigraphe, in membrana coopcrta vi- tro, five Speculari crufta. Nos Talco apoellamus , vocem a Germanis mu- tuati. Eodem tempore, quo fcriptus Codex , videtur enata & illa Epi- graphe , cujus verba funt: Jchannes Ger/en de Im.tatione Chnfti. Alter Co- dex Chartaceus cft , fcd pcrvefuftus. Tifulus aliera manu , fed antiquS, additus haec habet: Johannis Gerfen de Imitatione Chrifti. In fine legitur: Pofjidtt ^A-zaga Librum dt ftirpt J '.hannts , Cui fur-.rnite caput I fula facra tegit , Eft fib< OoHatu gtttitor, gtnttrixqut Johanna : Ejus funt Fratrts B. fimnl & Sttpbantii ,

Tru-

2®i DISSERTAIiO QVADRAGESIMAQVARTA:

Fruftra haflenus quaefivi, quis tue- ric ifte Johjnnts ^rx.ag'' , & cujus Urbis Epi/copHt fuerit. Felicius in- quirent Eruditi Mediolanenies , apud quos nobilem fuifTe olim Arzagam genfem novi. Aetate faltem Johan- nis hujus , fortaffe tamen & antea , cxaratus ille Codex fuerit.

Sed quando lupra vidimus , ne barbaricis quidem temporibus omni- no excidiffc ftudia tAritbmcticae , Geo- metriae , & vf/}ronomiae , repeto nunc, praccipue fub finem Saeculi Decimi , Geometricis operam dediffe faepe mihi iaudatura Gerbertum Mona- chum , patrii Aurelianenfem , qui Romanus Pontifex fub Silveftri II. notrine Anno Chrifti DCGCCXCIX. clcftus , magnum nomen , magnam ^uoque invidiam iibi comparavit, & Scholas in Italia reftaurandas cura- vit , uti in praecedenti Differtatione tnonui . Haec ejus ftudia , praecipue- ^uc Geometricae figurae, ab ipfo u- furpatae, oculos & mentem indoftae gentis adeo praeftrinxere, uC is pro Mago & praeftigiatorc tunc habe- retur , & injuriofa fabula ad poftc- ros etiam manarit . Exftat adhuc e- jus Traftatus <ie ^baco , five de »//- ritbmetica in Ottoboniana Bibliotheca MSfus , & Epiftola dc Gcometrica ifuae- flioHe ad Adalboldum , uti & Tra- £ratus de Geometria .' quae duo poftrc- ma Opufcula evulgavit V. CI. P. Pe- ' zius Monachus Benedi£i;inus Tomi g. Part. 2. Thefaur. Anecdotorum . Sed & ipfum rei ^^graviae , feu raenfurae agrorum ftudiofifiimum fuiffe, prodi- dit Wllelmus Goefius in elegairiti e- ditione Scriprorum ejufdem rei A- frariae, Amftelodami Anno MDC-

B

D

202 LXXIV. pro;;urat^. Nam in Notis pag. 142. quaerens , an Julim Fron- tinus auctor fueric fragmcnti cujuldara agrarii, id fibi minime videri fate- tur , tum propter inclegantiam o- peris , aliafque ob cauflas , tum e- fiam, ut ait, quod batC in MStit ad~ Jcribi videam partim M, Juttio Nypfo ^ partim etiant , ut efl in MSt^', Donfh» Gerberto Papae &• Philolop^ . . Tura pag. 15(5. earumdem Notarfem ; Li- belium de Colortiis , a Rigalrio & Hol- ftenio eidem Frontino adlcriptum, nc iplum quidem tanto viro tribuendum ceniet, ejufque argumenra fententiam hanc mihi omnino perfusdent. Li- ceat mihi in rem iftam proderc, ad» lervari in Elunfi Bibliotheca Libel- lum , recenticri manu exjratum , & nonnulla complcftentem fragmcnta ejufdem rei Agrariae : quae omnia fub titulo unius Marci Junii Nyp/l de Menjuris veniunt . Undique vitiis fcatere, quae Gocfms evulgavit, )c.m. norunt Eruditi. Ultra ctiam modum depravata funt , quae in Efterfi Co- dice leguntur . Quum enim imperiti amanuenles neque voces ncque ma-« teriam intelligerent Artis Agrimcn- foriac, paffim impingebant, ac mon- ftra ad pofteros tranfmifcre . Atta- men ex quo animadverti , inter ipfa fphalmata aliquid occurrere , undc Goefianae edicioni aut pracfidium aut cmcndationem obvenirc poffe fum o- pinatus, quacdam cx ca farragine cx- cerpta infcrre huc ftitui , nihil mo- ratus textiis vitia , quae dcrergenda vix quifquam fibi fumat . E.-uditis viris fortaffis & ifta aiicui ufui effs polcrunt .

i. jy-

20 J

ANTISIUJT, MEDIl AEVl

2C4.

M. JUNII NYPSI

DE MENSURIS,

NOtum (a) efl omnibus , C</- /«, pacnes tt ftudiorum no- Jirorum manere funimam . I- deoqut primum (edulitatis tneat impendium judicio tuo ejferre pro- pofui . Nam confequi inter aequalei quem- dam locum , depofita acMulatione , ma- gis conatibus nojiris profuturum credidi , quam inter eos , qui in has parte plu- rimunt pcffunt . Itaque quo cultior quo- fumdam fit notitia apud te , omnia per- iaturas Liber ifie ftltinat , & apud tt Syrocinii rudimenta deponens y tecum con- feret quidqmd a me inter ipfam arme- tum exercitationem accipere potuit , Nam fi merituf publicam converfationem , ut /ufferat univerforum oculos , a te potif- fimttm incipiat . Q_*od fi iUi parum di- ligenter adbibitam curam effe credidtris , ut in aliquam ceffare videamur partem , iHO» txiguum laboris mei confequar fru- Hum, quod te monente malignorum lu- irifecerim exijlimationem . Qjaefo itaqut^ fi monere nen eft improbum , habeam a- pud te quamdam excufationem , quod non potuerit eo tempore confummari ^ quoge- »us boc , ferventibus ftudiis nofiti} , di- fputatum efi . Omnium enim , ut puto , iiieralium fludiorum ars ampla materia tfi , cui ne quid defit , i^ /» bac mo- dica ¥e fi quid defit , ingenii animo ve- ti Judicis cuftodiendum tft. Clara fa- tratifjimi Imptratoris noftri expeditia me !» ipfa fcribendi feflinatione praepediit . Nam dum armorum magis * excreor cu- ris , tosum hoc negocium velut oblitus mtermiftram , nte quidquam allud , qaam

(<) Vide Goefium pag. j8.

B

D

beUi gloriam cogitabam . ,At poftquatn primum hofticam terram intravimus , fla- tim Celfi noftri opera menfurarum r^- tionem exigere coepit . Erant dandi /m- terveniendi certo ttineris fpatia duo ri- gores , quibus in tutelam commendandi ittgens majorum affurgeret moles . Mox intervemu operis decisa parte , ferramen" ti ufus explicuit , Nam quod ad noti~ tiam pontium pertinet ^ Cf fiutninum la- titudinem difcernere , etiarnfi hvfti irtfc' flare ex proxima ripa poterimus / expu^ gnandorum deinde montium ahitudines ut jcirem , hos venerabilex Diis. orati» manflrahity quam ego in omnibus tem» poribus optabam . ,At poftquam mogna' rum habitum experientia teligioftus «- colere coepit , ad confummandum hune Libtum , velut ad vota reddenda. pro- peravit . Poftqudm ergo maximus Impe- rator viBoriam Dacicam proxime refera.- vit , flatim ad Septentrionalem plagae annuam vicsm tranfire permifit ' ego ad fludium meum tamquam ad ccium fum revirfus , xir multa velut fcripta felia e^ fparfa , in ordinem artis taturus , recollegi . Foedum enim mihi videbetur , fi gentra angulorum interrogatus ^ refpon- derem multum . Ideoque rerum dd pro- fefftonem noftram pertinentium ^ in quan- tum potui , oecupatus , fpecies , qualita- tes , conditiones , modum , & nt*mr*um perfiquens , fatis ampla tnedioeritatis meae ooinio obfervahitur , fi ilta viri tanti au- &oriiatt fludentibus pYofutura judicave- ritis ,

205 DISSERTdllO QUADRAGESIMaQUaRITA. 2®5

E^^o ne quid HOt praeteriiffe vidta tnny (a) Ccloniae cmnts Maritimae ap- pellaniw . Ex'(iimo , vtl tjuod mart in jbii didttiitur litorii»' j- vel { quod plu- tibus placet ) Maritimas apptUant , ideo quod ab jilp bus in marc dtcurtunt . Jt uibus lattrihus intuendKrrs tfl . ,A Sici- lia ufque ad G lliam .' contratius rur- ftts ; pars v:ib , tjuae ad ttiare aisingit Mtcedotiae *J^ Gilatiae Epy cs partttn fptfiant . Er^o i» hs litpribus Rotnani Colonot tnijtrunt Djcos ...... Colonos

dari Mnnfcipiis , vel ad fup glendutn Ci- vmm numtrum , qui (ubmde tnoveban- tur . Pea'ie;ea Irgetn tulit , ne quis in Italia atr.pl ius qcgtn ducenta jugera pof- fideret . I.inUigeuet enlw , majcrtm mi- nutre tnodum , /i Jubindt pojpdetent , quod ab ipfo pcffidente coli non pcffet . Et ficut Populus Romanui omnium gen- tlunt potiti funt agtos , Cf ex hofle ca- ptos vidori Populo Romanc partiti funt , alics vendidirunt , ut Sabinorum ager ^ qui dicitur Q>taefiuarius , eum »Bis li- mitibus divtjerutit , & denique quihu- fdam arBibut laterculis quinquagena ju- gera incluferunt . Omnium (b) enim Met' Jurarum apptllationes confetamus , Nam Menfurae notantur , ita &" de qua lo- quimur , apptUatur / & quidquid pot- dite, aut capacitate , aut animo finitur , aeque longitwiine Mcnfura appeltatut . Quid ergo Mtnfura fit , de qua quaeri tur , traSemus . Menfura tfi quamplu- tiut» !& intcr fc atqualium intcrvallo-

Ai tum. Menftna finitur , ut Pts : pc? Pc dtm Decempeda .' per Dectttspeda»i ji- dus : per Pt.ff'^m Stadiutn : per Staditttn MJIiatium , & /imilia . Mtnjiirart;}» ap~ ptllationts , qwbus utitr.ur , funt duodt- cim . Digitus , Uiiia , Paltnui , St^ta , Pes y Cubitus y G^adus , Pa[f<*) , Dt:etn- peda , vi^us , Stadium , Mtlharium . Minima pars earum M-njuratum tfl Di-

B gitus , St quid infra Digiiut» wttiamw ^ partihus rtfpoKderr>us , ut dimidiat» aut tertiam partem Digiti . Uncia babet Di~ gitum unitm , C^ tertiam partem Digi- ti . Palmus habtt Digitos ft$t , UnciaS ttes . Settta , quae tamtn Sextans appel- latur , hjbet Palmos tres , Uncias ne- vem , D gitos duodecim . Unciae quadra- ginta quatuor . Digiti dutcnti quinqua-

C ginta lex , In Pede quadrato ftmiptdes oiio , Palmi quadra^inta quatuor , Un- ciae mille fexcentum viginti o&o , Di- giti quatuor mille quinquaginta fex . Qyi habet omnem ifiam menluram agrorum , diligentius (J^ fideliter exquirenda funt, Ideeque monemus , ut quifquc fuos fintt teneat , non alios lactffat j nam idto li- mes agrorum pofitus efi ,

- litem ut difccrncret arvis.

Nam ante Jovem limites non parebant ^ qui dividerent agros . (^icinorum autettt txempla fumite , unde poffttis inculpabi- les proferre ftntentias . Nam idto a^eit ptdibus mtnjuratur , ut veriiat dtclare-

D

tut .

A

Nomi-

(*■) Ha^pnu<! Frontini verSa ana^^ ennJem Goefiurn , (A> Swquitur Frontini textus apud Goefmm pag. zy.

2oy

JNTJJ^UJT, MEDil AEVI NoMifta Lapidum finalium (a).

2cS

Orth^OKfus Re&us rtSiuKi a»gulu>n «tittit .

Ifoetlos ,

EncstUdhtits lattribus .

Jfophttrus Rfffus fub- ttr cortfiitutus ,

ETtfuVmtts , five Ex^goiisui .

Rufnbus , fivt Tta-

{a.) Vide Coefium pag. 212.

Ifectlos .

Pintacsr.us ,

Stptagonusi

1 rn n-wf i 1

=n

;±j

; Ter^^tmts Graec^ littr& Jcnptui .

\ i CirctiUtuf pirramus mt- I j tae acutatat ftmilis .

Cct»f>laffus Rumius v^m-

pligoneus .

Ttr^

t69 DISSERTATJO ^ADR^GESIM^^ARTA. zio

Tetminus itt fummt itcutus .

Ftr¥amus metat pyaecifae fmilis .

Emicirculus quadratus .

Ttrminus infummo acutus .

Terniinus Trifinius,

Ttrminus !n later- culum cenflitutus .

Termtnus rotunduf.

Ttrminus quadrlfi- nitts ,

Tom. IX.

Spa-

211

ANTlc^UlT. MEDJI AEVl jii

Spatula cmjotia.

II »»— — ^— ■

Spatula cutjoua.

Termmus , ejul an- gulum Juljacet .

Ttfmtnus linta' tus.

		m

Termsnus inverfum fO"

fitus .

■ 1!		II
	iL
w		(1
	JL	j
■ ,r		w ■ \

.Arctfittlum ,

Lapides finales in diverfns regtones /ecundum pofifionem locorum.

Terminus gammatus .

A

Nevtfca .

Tivortinus ."

Varovtrrimusl

u4nguflalis .

,Ey

Terminus lineatus ,

Symmatus ,

f	1 Emlcirculus.
TA	1 Ttiidtus . a

li-

A

215 DIS^ERTATIO ^ADR

Imit i Oitntis dicuntur DtcimMi' . A Litnites Scpttntrtotialts dicuntur

Cardints . Limitcs Makimorum & Dtcimanorum . Limitts yi^uarii . L<>nites Interci/ivi. Limites Lintarii, Lirt'ites Sextani. Limitis Nonani .

Limites , qui curfum Solis fequuti funt . B Ltmites Pratfeluralts , Limitti Montani . Limites , qui at^ulum fubjacent , Limittf U/l^evaltJ . Ltmites Undectmani , Ltmites Solitri , Limitci Graeci . Lmites R-gulares,

Limite Subjuncivt , Kj

Ltmttes Quinciani , Limites Sutillati , L<mitii Ttmporales . Limites , tjui curfum Lutme feeutf funt . Limites Diagonales , Ltmites Depotenlalts . , Limites Gallici . L>mites Decimani .

Limites Coronici . J)

Limites Perprtui , Limites Pfijfivi . Limitts , qui per antica & pofllca

dividuntur .

Nomina agrorunt . (e)

Gtr Centwiatus .

^ger Dtxtraius , .^air Citratus . u4ger Tritagonus . v^ger Normali' . ,Agtr Triumviralis . %^ger Nfonianus poHmatus. */fger Caefarianus afftgnatus.

(e) Idem Goenn': pt^. t6.

(/) Vide GcefiiiiT! paq. i »8.

{g) Rurlus vide hunc eutndeni pag. 129.

AGE^IMA^UARTA. 214

„^ger N<griu tn ^umquagenos .

.A^er Mcridianus in vjfintitiuinque .

v^^rr commutatMS ttt bemficio v4ugujli .

^ger fiffigiatus .

.Agtr Juccifivus ,

w4ger fent/lratus .

v4ger Ultratus.

.Agtr T ffrllatus .

,A2,er Epiponicus ,

v4ger folitriui Sylvanus .

ufivocatio . (f) Praeftandum efl , quam- quam dtverfa /tnt , iZ^ Itnge inter fe difctrnere dtbtant . Prudentiam tamtrt tamdem artifict- hahere debent , qui jtt- dicaturi funt , & qut advocant , ut prae- flatores . I<t judicando autem menfortm , bonum virum \^ juflum a^ere . Diver- forum fiies quaerenda eft . N que ull^ ambitione aut fordibus moveri . Servare opinionem mttris ^ moribus . Omnis e- nim artifisii veritas cufiodienda efl , ex- clufis illii fimtlitudinibus , quat falfa pro vtris fub/iciunt . Q-iidam tnim per imprudentiam , quidam per avaritiatn peceant . Totum hoc judicandi hominem artifi em exigent tgregium . Erit tnint atquffimum & in advecatienem &" in controverftam , de tAiem fiie concordare mtnfon''us . Std hoc poff ffofes atquo a- nimo ferre non poffunt . Nam dum his vtritas enpofita futrit , advertus /inceri- tatem ^-tis fa:ert coguntur . Multa funt i» prof'ffiont , quae gentraliter pro veris fubjiciuntur , & qunedam quae fpeciali- ter ^ conjeBuralittr ttiam y mttiri yAtti- fices ctguntur'.

Apri menfurae , (g)

VFJUS Civitas , priufquam oppu- gnarttur , agtr ejus limitihus efl afff^^^atus ex Legijulia. Pofita defe- O a (fis

2 15 ANT 1 ^U IT.

clti bn ad urbanam Civhatcn affii.-.ia}'.' iiam cenfutvat Divm ./^ng.i/ius . JNam variis ttmpoyi/w , &". admndit in par- tibui , brtvcs agri funt ajfignati , cu/tis ratio itetn datur eirca Oppidunt ejus , Sunt tnim naturae locorum , quat vicem limitum (trvant , fed nen per multa mil- lia paffuum concurrunt. Et termini fiti fuHt pro parte Silicenti , alii Tyburtini . Tyburtini vtr<> diflant a fe in pedes CCXL. i» pedes CCCXL. t>t pedei CCCC- XX. in pedts DCC. in pedis DCCC. in pedes DXL. in pedes DZLX. Sdicinei verb diflant a fe in pedet CCXL. CCC- XX. CCCCLXX. DLXXX. DCXL. DCCXXV. Q_tod fi ll>fj],ores funt , r/- pafum curfui ftrvat:<r , earum tamen , quat tion psr multa iniUia ptdum con- eurrunt . E/ nt tat ripai fequendas fpt- rares , quae intva corpus agri nafcuntttr , &" unaquaeque !n jua fpatia dtcidunt , Itx Mtlitum eas prodamavit . Et nt id aliquando Jequamini , quod tnajcr pott-

MEDII AEVl ziS

A, fias li:>Htum, reiJuraruiyt , tipaev: non confirmat . Sed fi convzrfationis cauiA tas partes inter fe cufisdiendas ctnfue- runt , non re&urae imputandim efi , Jtd concurretti definitioni fidts adhibenda tfl . Qjiidquid enir/t viarum , riparum , ca- vearum , multo-um agrorinn , fepara»do- rumve ptrmeansium citrfus fervatur, Pars ve*h camparum , &" filvat regwni.' Cam-

B paniae , vel .Aurdtae , ante a Divo .Au- gufio veteranenfibus data fuit . In qua regiont limites Maritimi appellantur , ubi non funt termini lapidei , fed Itgmi facrificales , qui ab cKordio fiint co>ifU- tuti . Nam poflea juffi* Imperatoris i/f- driani vict numero Itmitum termitii funt pofiti , qui ab uno incipiunt fcripturge numerum continert , ut puta: Tcrminus I. & Tsrmmus 11, Tirminus III. Ttr- minus W. Terminus V. ufqut ad nume- rum fuutt , vil conclufionsm angulorum agri ajfignati.

Q^

cf

Q

P

Qj4orum menjura IfceS diverfa fit , Jid tamen diflant a fe in ptdts CL. in pe- dts CC. in ptdts CCC. in ptdts CCCLX. in ptdts CCCCLXXX. in pedts D. Nam pars sgri , quae circa portum tfl Tybe- ris , in Jugtribns efl ajfignata , atque oppidanis tft tradita , & pro txtimo «-

D bertatis profifiioncm acctptfunt . Msdia fititem pars tnttr Romam &■ Portum , fptis quidem mtnfuris tfl fijjignata fli- pttitus ctecginis adfizis , numeri ed fin- gulcs angtilos Junt pjfignnti . Qjtorwn palcrum lcco pojiea laptdes Crascr.les ad jt^um nu.mtrum , pedtmque conftituti Junt,

Fo-

217 DISSERT/ITIO ^ADRAGESIM^I^ARTA, 218

Poftea vanis loci, dtficitntibus vtmta "'•' » f^ff' l*np-yatoris Cae(a*ii Tr^/ant , 4^»'« termiii l pidei jutit ^JftJnati. Q_4i ttrmini acdpiunt tyenfuram per G mrna. Dtfi-^nt a 't in pedei CC. DCC. DCCC- XL. MXX. MCC. M^CCXL. MDZ. MDCC. MDCCC. MOCCCC. E/ui t- fiim ttrrat fortnam tn tabula atnta ab Imptratore Tra/ano juffum tjl lcribi , quod limitibus nermahbus tnaritimis efl B fjjignatum . Qtnnimmo i^ fupra Hoflis , quod ift juxta portum , in quo terrat cmnis ager jugtrationis malum colltdttm , Jtcut d'" in tttrii , nomimttur .

Colonia funonia a Triumviris ajp- gnata tfl , in qua limitss inttrciftvi funt dtrtBi . Std Humtro ptdatura limites funt

confiitutt in *i/.ij quibt^laam riv^Jif^alts & cavat , quat tx pa^iont funt affl~ gnatat . Ttrmtnt auttm Junt Silicinei pro partt , & d'/}a')t a le m pedts CCCXL. CCC XX. CCCCLXXX. &• DC. Cettri normalt: rivorum curjus ftr- vait .

Colon<a N'pe/ii ea li-st fervatur, qua & agtr Falilcorum , Colonia otipirianis tfl dtducla. ^ntt, limitts contra O^itn- ttm ft&uras dtducibantur . Pojha tx emni lattre funt txifnuati. Lic t omntt agri ad modum jugerationis funt ajfi~ gnati , tamen prcpttr na*uram locoium Jicuti art fizts agrum cenfuerunt , fect- runt gammaiot ripatum O" (cronarunt natura Jaxi /•Jfignati^

Sunt c^ termini tnixti , qnes pro parte lapidtos pofutrunt , alios ligneos , qui Sactifi.alts appillantur ^ qui difiant a /e in pedts CCCC. in ptdts DCCC. in pcdet M. Ctteros normalts . Longitudo ptr rivorum curfu ftrvatur .

<Agtr ^■mttillus Itgt Imperatoris .Au gufti eft affignatus . Vtteranis eft qui dim adjudicatus , &" aeflimo ub'rtati} Ugem funt eonfecuti , ubi ttr>ytini jun guntur tam Irmiittm , qna^ii rclurarum circa iplum Ojpidum. Sed extra ttrtium mslltarium lcx Cacfariana ootrata tft in abjoluto. Tcmini funt affi^nati, qui diftant a fe in prdtt M ^C. alii a ft in pedts MCCC LX.

Cclonia Spclatina Itge alU e/i affi g'^ata in modum iu^^vationis , ttrminis

lU. e& Itge msnfurant ftrvari a Hoflris juffum tf} ,

^ger Tyberinus in Ctnturiis eft affi~ gnatus . Poftia juffu Imptratoris in fe~ xagenos quiitos , prout occupavit , mijit . Plebe dtficitr.tt , al'if paucioribus tfl affignatus , ttrmini: * pltrofpicis , e^ in q:ta obftrvatione ratisnem tantum ofttn- duKt , quantum rt^uram limitum. D Colonia Feitnticenfts legt Stmprenia cfl afjignata . Std quod ante Itraitibus centuriatis fuerat affignata . poftta dffi- cientibus vtteranis juxta fiitm poff ffio- nis eft rectn/ita . Sed numtris uncialibus ; teimiti funt conftituti , ideft SUicinei , crefft , longi , qui diftant a fe in ptdes M"CCC. alii ab aliis . Duo tongt iidtin I ctiftant a ft ptr DC. Ctttri ^ prout na-

longis lapidts ftmiff l-s , cfui diftant « |^ j tura locorum invenit ^ pofiti funt, ft itt ptdts CCLI. CC:CXX. ftmis II. | |

O ? Ca-

Frontin. de Coloniis zmi Gnef. pas;. 13 1. Pleiie defciente &c. Eadem verba refe rnnrur; plercpicis tamen pro plero/picis habet.

ANTI&UIT. MEDll AEVl

Colomta * Oficntium Lise^^;r;:iii O-c. (h) o ../

Colonia * Govis ab sAuguflo dtduci /ujja tfl , natn a^tr in abfoluto H-.uea- tur . Pojita a Tibtrio Caf/art /Hgeraiio- nis modum fervendi cauia lapidwn i>n-

r/itns Rilpublicae loca dejignavit .

I^am inter privatos gregibus terminoi po/uit , tjui diflant a /t parvo intcrval- lo . Facile reptriuntur . Sunt & per re- Buras foffae inter/eJJae , quae communi ratione Gaviorum in jugeribus limitihus intercifivis funt affignataj ubi cultma ceteYum in abfoluto e/? , e^ teliBitm in montibm & * /uicicivis .' quod Riges eenfueverunt . N^m <^ inter multa loca btteditaria acctpst ejus Populus agrum , qui fundo /uj ter vcl quater vi:enuf

fisus efl in /ugeribuf , ^ /ure ordina- rio poffidetur , fi:ut Interamne Flami-

niac , & Inttraftne Paleflina Picenfi . Cafinum , muro duflum , a L'ge

Triumvirali in jugcribus tft affigna-

tum &c. .

u^^fuinum, mnro dtt^um , Colcnia Lt-

gs Tyiumviytilf deduHs , Iter Populo

dibctur pedibus LXXX, <Agir e/us pe-

rtnnis militibus efl affignatus ,

Nuceria , (i) w^ro di<Sfa Colonia ^c, ,/ftella , muTO dusla Colonia . Nero

Claudius deduxit ^c.

Setia (k) in Mtnsicipiunt Cclonias ,

i20

B

D

vtl familiae Imptratoris Vcfpafiani /uffu accepe/unt. Poflta in laciniis ager ejus tfl affignatus . Ittr Pepalo debetur .

Coia (1) Oppidum Imperator Hadria- nus cen/uit Z^c,

Btneventum , CoUnia tnuro du&a , CoKCordia dicla. Dtdu^tit N:ro Claudius Caefar c^c.

Bovianum, Oppidum Lege Julii mi- lites deduxerunt Coloniam . Itsr Populo debttur per pedts X, &c.

Btville Lege Syllana efl eircumdu- 6ium (^c.

Captta , muro du&a. Cchi-.U Jitiia Felix , /uffu Imperatoris ^ugvfli a XX. viris efl afftgnata , Iter Populo dtbetur pedibus C, <Ager e/us Ltge SyUni /ki- rat affignatui . v4 Cae/are ^ugttfto in /ugeribus ntilitibus dividi juff^tm tfl pro mtrito. (m)

Calatia , Oppidum &c. Claudium , Oppidum ^&c. poflea tnen- /utatus , limitibus efl tenfitus .

Cumae , muvo du&a , Colenia &c. Cales , (n) Miinicipium muro du- &ti>n i^c.

Inmonium , Oppidum Lege Syllani <ft mimitum ^c, (o)

CalaHum , Oppidum Ltge GracchanA cfl munitum &c. (p)

Divintum , Municipfum &e. Forttm Popiilt (q) Oppidum &c.

Bola-

' Legendum Cclonia videtur.

{hj Vide reliqua apud Goefium.

* Afterifcus heic , & deinceps , erroris fufpicionem indicat. Forte Gavis, ut infra.

(/') Nurfia habet Goefius.

(k) Goefius habet Aetium, Setia Urbs Volfcorum in Latio, nunc Ser.za. Sed infra eadem rurfus occurrit .

(/) Goefius corrupte habet Tamirtm. Adhuc Oppidum retinet nomen Cori in Cam- pania Romana .

im) De Colonia ifta multa attulit V. CI. Alexius Symmachus Mazochius Canoni- cus Capuanus in erudito Commentario Campani Amphitheatri .

(») Goefius habet Callis.

(o) Goefius habet Lemonium . Utrumque nomcn corruptum videtur. Fmonam, five Aemaniam, aut Anonium, in finibus rtaliac, huc adfcifcenda non puto. Neque Hnmaiant five Numanam olim Urbem. Anonymus Ravennas memorat Laminiam, & Lanimuniim , Italiae Civitatcs. Sed & iila nomina vitiata fufpicor .

ip) Goefius habct Catti<m.

iq) Idem Goefius habet ForKm Lfvii.

aii

DISSERTATIO ^ADRAGESIMA^ARTA: aij

Solaierra Colonia Lege Trsumvtra'

Cafis Colonia &e.

FabraUria , muro du&a &C.

¥it»dt , Oppidum muro duSum . Iter Papulo non debetur . Jiger ejus fub ^h- guflo veteranis efl affignatus . Cirltura ceterum in ejus jure &■ in publico re/idet .

Haxtum, (r) Oppidum Lege Sullan4 tnunitun &c.

Surrentum^ Oppidum &c.

Suefa, quae & u4funca dicftur , mu- fo du&a &c.

Signia ^ mttro du&a &c.

B

Teanum , quod efl Sidieinum , Colonitl ^ Trebula^ Municipium &e. Tereventum , Oppidum &e. Veletre , Oppidum &c.

Menfwae YattonabiVtum agromm»

^ger efl .^rcifimus &e. (f) De Succifivis controverfia , t)'c. (t) De locis pabiieis five Populi Roma- nif five Coloniatum , Munieipiorumve , controverfia efl &c. ut ex proximo itt' Monte Mutelli .

BTIBDiBAi:*

«n.iiwiwii . , jiL.iifiii 1-. I 1111 1 .1 i>iiiiw,i.^ijiiuujL,.a!;

Nam & Coloniarum & Municipio- rum fimilis efl conditio , quoties Rei-

C j puhlicae data ajfignataque fuerint , ak \ aliis obtinebHntur , ut fuccifiva eoneeffd.

fr

Ni^Si/iLrfifjttmifttiv^

De locis reliBis & etttraclufis coi- troverfia efl in agris affignatis . ReliSa

D , quitate , five avbitrio eenditoris reliSa , Imites non acceperunt . Haec funt juris

autem loca funt , e[uai five loeorum ini- fttccifivorum .

(r) Corrnpta vox. Goefiu? habet Gavis. Sed fupra Cavis fe Bobis exbibuit. (/) Vide praelaudatum Goefium pag, 58. (r) Vide cumdem pag. 42.

Ex-

tzs

ATSiri^UlT MEDll AEVl

224

1
M			n

Extraclufa loca fu»t , quat juris fuccifi- A vorum , quac ultra Itmitts , e^ uhra fittitimas lineas truttt . Ftnitima auttm linta mtnfuraiis tjl , quat aut aliqisa objtrvationc , aut aliquo ttrminorur» or- \

dint ftrvatur . Multis enlm locis affi- gttationes agrorum &• immunitas fuptr- fuit, ficut & Lufitaniae finibus ^w gufianorum .

		^^' — /\^^
-^
		^^^^

J)t locis faerU c^ ttUgiofis conirovtrfiat B, ut dt lcterum publicorum in moKtibus ,

flu- mat nafcuntur , quae jure ctdinario finiurttur , fi de locerum modo agitur ,

aut a*d<um , quihus fcunau/n inflru- mtntum finis reflituiKdus efi ,

Similiter (u) locorum rtligioforum , C reflituendus , quatuor ftgna ea , quae fuiius fecundhm cautionem ntodus efl j po/uifli in limitsin , aIHs corni.ulis te-

ntbls

(w) Vidc Gocr/ium pag, 28'.

22 5 DIS^ERTATIO ^JdOR

tiebis aiium limittm ; & ft: mtn,t>ras A agis y ut fcias primam^ att in limitts hptdihus Centttiiac figna fint . Legt fcriptmam lapidum . St in ttno rigore fiint dtcfmnKum edfcffiptum habts ^ ut , puta , deeimanus primus , aut fecandus aut tertius , vel q«a»tufcumque in aliis lapidibus fuerit fcriptus . Duo lapidts in lintam decimani .' con^ra alsos alii . Si verh in cardlne linea fmrii , fimilittr in B ambobus lapidfbus ttnus cardo fcriptus erit . Ittm ^acensm lapidis , fi fuerit , fi: deprihtndis j ut , puta , primum la- pidtm , qutm i>tjpextrts , fi fcriptus e/i dfcimanui quintus , cardo XII. & alius decimanus (tntus , cardo XIV. ^ppartt per hos duot lapides , quia non cardo , »ec dccimanus efl , illos in ^aconem effe . Varationem in agri> divtfis fic repo- Mtmus f ut futa iapidem a lapide pedes

dGE^^lM.^^UARTd. 126

XX. Seftperqu^ ptatcedzns XX. qamiam Jotum tfl, fumo partem XX. Ie:m va- rationis modus fit , idefl fi repe/itiontm facies , ut per a8us fingulot pedes , quos varafti , rtponts , fi eamdem hmitem agere titctjje futrit . Sed fi ultra tsgyos tum prcdideris txtra pedis XX. mI&ukc unum aBum renormabis pedis XXI. e^ fignunt ad ptrptndiculum pones . Dtinde i» aliis pcdibus infequtntibus CXX. fiiniliter &" fignum ponis , Deinde appnhtnfis figsis duobus , & lapide , re^o Imite ibis finiilittr . Si vi:h ire voluetis a lapide , a quo exieyii , detrahis in aciibus va- rationis pidis quantum adjeciris , fi in priorem eas , hac non folum obftrvare debts , ftd in ptdes LX. vd LXXX. phs minus , pro ut raito pcfluUvetit ^ faetre dtbebit .

cxx cxx

cxx

cxx

t/4U& «ationt , ut quodcumque (^e.

Q^-.od fi monti ordinato ftmina na- f:untur , omnia Jecunditm loci naturam hihentuf , cum non idtm , ho: efl toti- d:m amborum ordints capiant , qaot pertes tjus in campo timts rtcte culttl- labitur .

Limitum prima orl^o, ficut Verro ^c,(x)

Dtclmanorum (y) numerus in Septtm- tyionem ft ertfcet , erit pars destrata. Sic Jciet te in dextrato i^ in citraio

D

effe . Edimus ftmper partem folidam limitis , ut ad folidam varatio^tm ha- beamus . Ut nunc limites CCCLXXV. Sumo parttm XL. ubique convtnerit ^

fit XXXI. Item XVII. fit ho: in

pcifiontm Umitis & varationis five irt priore rtpofitiont faciemus , c^ vttrala- bimus , ut fciamus , quantum ad fir.gulas repofitiones aut ad/icete , fi in priore ibimiis , aut dtmtre , fi rttro ftvertimur .

In

(x) Et pig. 215. (y) Et pag. 298.

227

ANTI^UIT. MEDII AEVI

22S

Ih Mgris dlvi/is foUnt lapides in Ctn- turiis nen pirtrt j ftd funt ttrm-ni , qui inter limitts confottalts fintm faciunt . %Aftam prthendas in limitt . Inttrponis & Cfmprtbtndis lapidtm , qui tjl in

angulo Ctnturiat , & tra&abi' , quemo' do latitudintm ai lons,i*udintm , Quod tibi fuerit , tra&abis fimilittr ^ •^ hi

potiu) artat ponis i& com~

prthtnfii ,

X

X X

X X

4//«« lapit in angule futrit , z^ in alio an^ulo alius qua/i qui ptrfpiciatur in Zai.ono . Similittr duo laptdti . Et ^uia in Ctnturiis paria latira funt la- titudimSy fimilittr ^ quacumqut vol-

B

veris , verfuram facies nermaVttr . Et totidtm quot invtnttis cultdlabi , com^ prebtnfis Umitihus in txtrtmitatibni for^ marum .

X X

X X

In mgris divi/is ese Jtdio Frentine C Siv.lo fuccifiva fiunt , in quihus Trigo- ni Trap-^^a pentagona funt . E' nihii 1 aliud nifi modus jugerum ajfignatorum , (

e^ nemen fcriptum efl , vEforum angU' lorum rat'one confiri>"/t Itaqtie maxime previdere de''efr.us , quod fub ferrametto quidquid occurrerit , tranfiatnus . ,/idbibtre

dem-

2 2P DISSERTATIO ^ADRAGESIMA^ARTA. 230

dtinde mettcndi diligentiam , quis poiiut A aBus incenfiti imitationis cfftBum latc- rii longitudincm aeque & ferramtntum ptimttm , ut & omnia indomito ftrpenfo dirig;re . Cujus ck cmnibus cornkulis expenfa pondersbus inter fe compara fila * xenuere vitas y ita ftrfpicere , dum haec proxima conjumtio alierius vijum Jela mftiatur : tun: duBare mttas , & eafdem tranfpo/slo inter entremas metas ferra- mtnto repreiendire eodem momento , quo ttntbantur , (y coeptum rigortm ad /»- tervtrfuram aut fintm perducert. Omni- hus auttm interverjuris tetrantis locum pcrpendiculis oficndat , Cwjtijcumqiit iscl tnenfura agenda fuerit , eum circuire ante tmnia oportet , & ut ad omnes angulo' figna poncre , qui normaliter ttc rigore aguntur. Pofito dtindt & ptrptnfo ftr- ramtnto , rigorcm ob Jecundo maximo lateri duHare , (y- collocatis crtpiis altt- ram partem rigoris mitt:rt . Qjii cum

ad txtrtmum pervenerit , parari

primi rigoris , cxeat , & Jeu in rigore diiHando, quacdam dubitando . Incur- runt valles , loca Jragoja , arbores , quae froptcr moras aut fru&us juccidi non pcffunt , Nam acdifita & maceriae , D pctrat , aut montes , & his ftmilia ; &" heec quacumquc ratione optime pcte/ii , nnnjuram accipere dcbint . Si fuerit ergo. Vallis , qttat in confptciu agentis exfu- ptret , per ipfam mctis ad ferramentum appofitis crit dcjcendcndum . Cujus rigo- ris inccnjum , ut ft in contrarie atque- mus , affii^A ante linea , capitulum ptr- ticae aequaliter e^ pcrpendiculum cul- teliare debtmus , O' ptrpenjum rigerem cfitcndcre lincam , in qua cultum locura perptndiculus ajjignat . Nam qucties cul-

teUamus fine hnea, confpc&um tterum facpe excedimus , & Jeflinantcs tx eg loco itcrum rigortm conjpicimus : tunc in ilU ptrtioarum qttamvis exigu^ con- vetfione non mir.tts fit dsflincli. Qttod fi jactntia qnamvis , cowprrffisre autetn valle , & ultra quam projpici potuerit , evadendi diffictdtatis caus4, fi: tranfire , ut ulttrionm pariem dti&art minus me- tas tres . Quibus imprtfps , tranjpcfito Jerramento rtciptrt priorss oporttat: &• ptrpenjo catli rigort , quantum rts tm- gerit , perducere debemus .

Si in agri (z) quadratura tibi du' Banii oc:urrerit flumen , quod neccjfe fit varari , fic facies . Rigor , qtti impigerit in fluvio , exinds vtrfuram facies : & in qv.a parte veneris , tttrantem pones , Detndt tramjers ferramentum itt eo ri- gore , quem duBaveris , q:ti in fiumt» impcgerat . Deinde tramfirs fgrramenium , & cofnprehenjo eo rigorc , qutm duBafti , vcrjiivam Jacies in partem dextram , Dein- de cxigis medium illum in duas par- tes j & ibi fignum ponis , Deinde figcs pcrpcnfum ferramentum ad fignum , qtiod divident duat pants , quas divififti . Et fixo fertamento , &" perpsnfo , com- pvehinjo rigore ab umbilico Joli , tmij- /«»» perptndiculum quum fuptr fignum ctcidtrit , ptrctttis croma , donec compre- hendis , fignum , quod pojutras trans fii^men . Quum diligenter ccmprehende- ris , tranfis ex alia parte , & manente croma , du&abis rigorem. Ubi fe confs- cuta fticrit norma tua cum eo rigore , qutm duBaveris , fignum ponis , (^ txi- gis ad r.iimtrum ad fignum tttratitis . Std quia linta , quam ftcutus eras , me- dia duo trigona cfltndit &c.

(s) Vide Goeflum pag. 7.8<;.

EXCER-

EXCERPTA

E C H A R T I S

A R C H I V I

PISANI ARCHIEPISCOPII

Ab Anno Chrifli DCCXX. ufque ad Annum MCXCIX. NUNC PRIMUM EDITA.

Tem. IX. P IN

*35

IN EXCERPTA

E C H A R T I S

ARCHIVI PISANI ARCHIEPISCOPI! PRJEFATIO:

Uantum infra Graecam & Romanam jaceai; Eruditio barbaricorum Saeculorum , jam alibi animadverti . Quod ergo praeltiterunc ha6lc- Dus viri de re Literaria bene meriti , in plu- teis Bibliothecarum Libros & Opufcuia MSta, in Archivis Diplomata & Chartas expifcati funt; haec enim una ratio fupereft, qua te- nebricofis iis temporibus aliquid lucis adferri poflit. Eorum veftigiis & ego inftiti pro vi- ribus tum in 0,jere ifto, tum in ColIe6tione Rerum Italicarum . Ju- vat nunc proferre fyllogen Ghartarum , quas ex infigni Archivo Ar- chiepifcopii Pifani excerpendas duxi . Laudandum vero in primis eft mihi nobile confiiium lllufirifs. & Reverendifs. viri Francifci Froftni Archiepifcopi Pifani & Primatis , quod ante aiiquot annos ejufdem Archivi Chartas defcribendas, & in unum volumen compingendas cu- raverit. Illius exernpium utinam & aliae Ecclefiae , ipfaque Monafte- ria , quibus eft veterum Monumentorum copia , imitarentur. Quod ejufmodi Regefto uti mihi quoque licuerit, tnbuendum eft eximiae humanitati illuftrifs. ac Reverendifs. ejus in Archiepifcopatu Pifano Succefforis , Francifci videiicet ex antiquifTima Sc generofa Comitum Cuidonum ftirpe progeniti. Ut enim ille eft bonarum Literarum a- mantiflimus, atque erga earum culiores probe animatus, vix a me rogatus, quod exoprabam liberaliflime conceffit. Inde igitur quae aii- cujus ufus ad Eruditionem barbarici asvi efle poife fumi arbitratus,

P 2 e»

ea (elegi, rellquis dimifTis; Neque enim quaecunque Chartae veteres temporum edacitatem evaferunt, luce omnes dignae funt. Ejufmodi honor ac beoeficium , fi quid video , illis tantum deferendura eft , quae opem conferre poffunt ad Uatuendam Chronologiam Imperato- rum , Regum, aliorumque Principum , aut Roirianoruai Pontificum , arque Epifcoporum ; tum quae Magnates antiquorum temporum, aut inluftria Monafteria nobis oftendunt, aut aliquid non vulgare ad ve- terum ritus dignofceodos , ad Hiftoriam, ad Gtographiam, ahafque Artes inluftrandas comple6luntur . 0'.Ttri forent, non eruditioni , quae nihil horum praeferunt, leves nempe donatione<:, emphyieuticae con- ceftiones, aliaque ejufmodi aHa a plebejis hominibus nuUa memori^ dignis profefta. Poftrema haec una tantum grandis antiquitas com- mendare nobis poteft, qualia fere funt confcrjpta ante Annum Ghri- fii Oftingentefimum .

Mulum fane debemus Ferdtnando UgheHio, quod ingenti labore ac ftudio Iraliam Sacram primus nobis dederit, earrque tot antiqui» Monumentis refertam, e quibus barbaricorum temporum Eruditio plu- rimum lucis accepit. Multum quoque debemus do5t (Tmo Coleto, qui non folum novam infignis illius Operis editionem Venetiis inftruxit, fed etiam autlario magni faciendo, & compluribus etiam emendario- nibus locupletiorem nobis exhibuit . Q^aod tamen non femel dixi , heic repetam . Videlicet optandum efle, ut quifqi?am bboris impa- tiens, & cui commodum fit per univerlam exfpariari Taliam, fingu- las rurfus adeat Ecclefias, & earum fuperftires Chartas diligenrius con- fulat : qua ratione aut nova Iraiia Sacra effiogi, aut faliem vetus ex- purgari, augerique, & compleri poterit Hoc in Gallia Sacra praefti- terunt , aut adhuc praeftant CUriftimi PP- Banediftmi e Coneregatio- ne S. Mauri. Nempe in Ughellii Opere quam piurima cft"endas Di- plomata , aliaque vetuftatis documenta, non ea, quae par erat, diii- gentiae menfura defcripta. Hifce adhibenda foret medica manu<;. Ali- cubi etiam confufa eft Epifcoporum feries , & Chronologia; Epifcopi Quoque fuppofiticii additi ; nullaque ratio habita fuit aliorum monu- mentorum , quibus tamen tempus pepercit . Exsmplo erunt , quae nunc ex Archiepifcopali Pifarum Archivo depromta publici juris fa- cio. Ex iis intelliges, quam parum accurate digeftus fuerit ab Ughel- lio veterum ejus Epifcoporum catalogus. Quo quidera in aroumenro jampridem verfatus fuit Clariftimus Vir P. D. Guido Grandius, Ca- maldulenfis Abbas, illuftre non folum Pifanae AcaHemiae, fe^ & u- aiverfae Italiae ornamentum, in Epiftola de Pands^ts Anno MOCG-

XXVII.

»37 XXVir. editd. Sed haec eadem , ipfis Chartls proclu6^is, confirrriata;

aut luculentius inluftrata in polterum habebis. Quod tantummodo Le-

ftorem moni»um volo : qui omnia publica i^6ta praelaudati Archivi

Pifani e membranis defcripfit , fuo quidem munere fatis laudabiliter

funf^us fuit , & fideiiter quaecumque intellexit , exaravir . At quia

non omnium efl probe affequi breviatas antiquorum voces , & barba-

rica verba & phrafe;?, quae in iis occurrunt : complures ipfe lacunas

in exemplo fuo reliquit, quas complere mihi longe pofito non licuit.'

Quum tamen ex iis nulla fit , quae argumentum Chartae vitiet , aut

tenebris confpergit : nullam mihi moleftiam ejufmodi defe6lus attuLt,

nullam inde Le61oribus obventuram fpero.

EXCER-

*3P

mm

EXCERPTA

E C H A R T I S ARCHIVI PISANI ARCHIEPISCOPil

Charta vendltlonis faflae a Sundualdo Pifano honorabili vire.

Anno Ghr. 7^0.

A pletus pariajll. Undt atmodo tu fupra' f-.ripio Ftlicaufo ipfa medittatem de ca- fa cum folamtttto haveas , ter.eai , poffe- deas tu , tuifque , vel hsrcdikus titi in perpetKa ttmpotibus vindici atque dtfen- das , i^ quidquid exinde agere , facere volueritls veneiendo , donandi , ut pctens

fi'mifjimus dommo itt tua tmturi

fit pottfiatem ipla medietatem de cafa

B vel folamento quia tivi venondavit atque tradedi . Et quod non credimus , nec fieri potens , ut ft contra hanc cartula vendi- tionem a me facla ire , vtnire temptam vero ego per me Sunduald , aut heredi- bus meus , & mtnime potuero defendere aut anfiare ipfa fuprafcripta medietatem de Cafas de quacunque homine fit tivi etnturis , componimus pine nomine auri Soledos Denarios dece o&o , quod efl du- pla hona co»ditionem , <ir' carttda ven- ditionis in fua permaneat firmitatem , Unde pro monimine i^ cautila praelen- tis fututi temporibtis anc cartula vendi- tionis .Anfolf 'Notarittm lcrivere ro^avit , ,ABttm Pija^ per Inditione fuprafcti- pta ftliciter .

Signunt

(t^ Hinc certum habes, Liutprandum Langobardorum' Regem initium Regno fuo de< difle Anno Ch. j\i.

(2.) Pars promineas teflorum, five tegularum. Subgrundes habet Varro de Re Rullica,

U notnine Domini Dei nqfiris JefuM Cbeifti . Regnante Domno noftro Liut- prand Rege , ^nno Hoiiavo (i) , fup die Qjtartam Ka- lendis Februari , per Indittone Tertia . Confiant , me Sunduald , vir honorabi- lis , bae dies arvitrium bone mee vo-

luntatis tniente , neque a-

liquis me fuadente , nifi bono animus meus vindediffe , & vindedi , tradedijfe fjf tradedi tivi Filicaufi , medietatem de Cafa meas infra Civitatem cum gton- da (2) fua livera , tam folamentutn , quam ligname fine grondas , ipfa medie- tatem de cafas cum prtras , qtte inibi

effe vidi tibi Filicaufi venonda-

vit , atque tradedit , de quibus pretium petivi . En in prefenti accepit auris So- lidos nove tantummodo , ficut inter no~ bis bono animus in placetum convinit , €^ confiant me in omnibus effe fupple- tus , & nihJ mibi in amplius pretium ttddevire videris ftt omnia mihi cum-

241 t X C E

Stgnum manus >Jf Sunduald Vlr Ho- norabilii , qui hanc eartula fcrivtrt to- gavit .

Slgnum manus •l^ Pertualdi V. D. teftis .

Signum manus «J* ^udolfi V. D, teftis .

Signum manus ^ Veoglantis V, D. ttftii .

R P T A 442

Signum «Jt msntis CoUutulo V. H, teftis .

Slgnum »Jt mantis Gundualdi V. D, teftis .

Slgnum tjt manus Rtparat» V. S. Clericus teftis .

Ego .^njoif Notarius rogatus & ft' tetus ab Sunduald ^ qui battc cartula fcripfit & deplevit.

Charta venditionis faflae a Candido Clerico, tefte Johanne Epifcopo Pifano. Anno 7^0.

IN nomint Dominl Dti Jefu Chrifti . B Regnante Domno noftro Llutprand

vir txctllentif. tjus , Oflavo dt-

cimo , menfe Januario, Indtdiont Ter- tiactecima , Candido venerabUis Clirico ,

filius condam doloni anc dies ar~

•vltfiom ^ benigna voluntatem vendt- ^lff' 1 & virtdedi , tradidi tivi Larino ,

ttrruia mea in locum , qui dicitor

minus modiorum tris , prope via publi-

ea , & caput de & infra ipfa

ttrrula tft uno pero , tivi venondavi de

C?" infra ipfa terrula eft dt p.

petivi , d^ i» prefenti accepit

auris foled cano nomero quinde-

eim tantum , ficut in placitum eon-

vine , & confia mt i» owinlbus

tus j df rtihd n.ihi in amplius pretium

rtddevirt vide mihi cumplelus

parlafii , undt a tnodo tu dencm

ttrrula in prtdiBum locum aveas , tt-

neas , poffe vel beredibus tui in

perpetui tetnporibus vlnd das , &

quidquid txinde agere factrt vclueris

tniffimos domino in tua trKturi fit

poteft tertula . Et quod non credi-

mus ntc fieri p Cartula vendi-

tionis a rt,t faila , vel tradi tem-

ptavero tgo per me Candido , atit bert-

(i^ Ushellius Tom. IIF. Ital. Sacr. ad Aiinum Ch. 741. Epifcopum Pifanum exhi- bet robis /indfom. Tum ab Anno 74^ ulque ad 747. floruilfe Jcham/em Epifcopum ait. Habcrrns he\c J'hannem in eadem Cathedra kdentem Anno Chr. 7^0. Maxtmus Epifco- pus Pifanus Atlno 713. occurrit m Charta heie edua Diiienat. LXXfV.

dibus potutro, tt aut tuos bertdis

ipfa terrula qualivit homint fit tivi em-

turis co auris Soldos trentas , quod

efl in duplus pr..,, in fua manete fir-

mitate . Quam Cartul. ^nfolf No-

tarium fcrivert rogavi , ubi ptope

ftgnum fan&e Ctu:is feci <i^ teftibus

.^tium Pifa ptv IndiBiont Juprafcri- pta feliciter .

Slgnum ijf manus Candido venerabi-

lis Ctiricus , qui i fcriveie rega-

vit .

»Jt Ego Joannis (i) Epifcopus i» hanc Cartula manu rr.ea

f^ Ego .Andreas Diaconu in ane Car- tula venditlonis

^ E^o Benedidus Notatiut

D Domno Grrgorio i^ Lodocio huic

i nis tiigatus ab Candlto ventrabllis Cle- rico teftis fubfctipfi quindice Sel

Ego %^lbati ad Candidu rogatus pro- pria manu mea Jubjctlpfi ,

Signum *^ tnanus .^nfprand venera-

bilis Diaconus fillus quondam Tr ,

Ego .Anfolf Notarius poft tradita de-

E I pltvtt

Char-

243 A R C H I V I P 1 S A N 1. 244

Charta venditionis fa6lae a Rodoino Fifano viro honefto. Anno 730."

IN nomine Domtnl D't mflri Jefu Chrifti. Regnante Damno noftto Liut- prand vir excellenfjfimus , Rfge , u€nno feliciffim regni ejus 0 Javo decimo Men- fe Feb/t«a>'0 , Indi^Tione Ttrtiadecima . Cotfia^ m' Rodoin vir boniftui , filiu) guondpm Baronciof-i , C?' guia manife- Jium eft to tjuod ante as annibus venon- davi tivi Dondoni aliquanta ttrrula in lo^um , qui dtcitor cd Stabla Marcucci , B Uno capite tentnte in terra Chifoni , & glium capite ttncnte in terra Ciulloni . De uno laters corre ( 1 ) Via publica , C?" de altum laitre eft terrula P-.ftnnu- li , p'us menui modiorum dua , «J^ Scaf- fito . Lem •& aha pttia in locum Tau- tina p'0pe terra Haudimari , plus me-

nus modiorum Et petia una ad

U»:io B lifarida , U^aturio prope terrila Hxudimari & Cccdani , ftftariorum quin decim . Item & portionem mtam de ter- rula in caput de terra Barroncioni , ^

i cualii , quarta portiontm de

ipfo Cempo tivi Dcndoni venondavi , & modh vifo petifti tr,e , ut tivi exinde Cartu/a venfiitionis & mittere dcvre . Ita met fa&um eft . Unde pretium peii- vi , <^ in prtlente accepi pro fcripta D tertule auri S.tUdtis Stillatus nobus .... tino nomtro quindecim ^ tremiffe t jn- tum , ftcut inter nobis bono animus in placitum convtnet . Et confta , me in omnibus tffe fupDletui , t^ nihil mibi in ampliui prrtium reddevire nlderii , fet omnia mihi cumplftw partaft! ^ tm- de ammodo ttt dtnominato Dondulo ipfa

prtdi&a terrule , ficut fuperius hgitcr ^ aveas , teneas , pcffideas , tui , tuifqut vel htredibus in perpetui temporibas vin- dici ac defendas . Et quidquid enindc agere , facere volueyi ut potens firmiffi- tno domino in tua , qui tmturi , fit po- ttftattm ipfa ttrrula , qttaliter ftiperiuS l'git(ir . Et quod non credimus , nec fie- ri potens , ut fi contra hanc cartula ven- ditionis a me fa&a vel tradita , irt ve~ nire temptavero , tgo per me Rodoin , aut heredihus mtis , C^ non potuero de- ffndere te aut tuos heridis ipfa fupra- fcripta terrula , qualittr fupirius nomi- nata da qualivit homine , ftt tivi emtu- ris compofttuti pine nomine au>i Soledos trentas , c^ duas ttem-ffif , quod eft in duptus .' prefent cartula venditionis itt Jua tnaneat firmitate . Unde pro moni- mine ec ca'tttla preftntis futurii ttmpo- ribus , hanc cartulam venditionis ^njolf Notarium f.tivere regavit ,

^cium Pifa per IndiJIionem fupra- fcripta feliciter ,

Stgnum t^ manus Rodoin v. b. qui banc cartulx jcrivere rogavit .

Signum t{f monus Pertuald v. d, fi- lius quon4am F'idin,undi , teftis ,

Signum 4+ 'nanu- Gairemond v. d» idtm filius Fridimundi , ttftis ,

Signum Jjf tnanus Caujeradi germano Pertucld , V. d. ti-fii .

E^o x^^nfolf Notariui rogitum & pe- tetum a'^ a Ro-^oin poft tradtta vel fi- gna teftius Jcripfit dtplcvit .

Tem. IX. (i; En Italicae Linguae fpecimen ,

Char-

245

X

E R

245

Charta venditionis fa£lae a Plnculo & Macciulo viris honeftis Pifanis Mauricicni Canevario Regis Liutprandi. Anno 730.

IN nomlnt Domini. Rtgnante Domno ncflro L<utprand vir excellentijftmo Rege , »//<>«o Nono dtcimo Menfe Ju- ;' iio (i), Indi&ione Tettiadecima . Con- 'fiat ^ nos Pinculu &" Maccmlu viri ho- nefli , germanis filtrs quor.divys %/ilcbis , iac riie prona & benigna noflra volun- tatem , nullus ' aliquis ncs Juadcntes , neque hoccaifiene queyentes , vindtdifje- mas &• vindediffemus (& vindtdimus , tradtdiffemus atque tradedimus tivi Mau- ricciuni , Canavario (2) Domni mflri Regi , fotte de terra noflra , qutm avt- re vift fumus de Fiuvadia in loco %4- rena fa.. .. aliis coli verti nofiri , uno caput tenente in foffa, &■ alio in pa- lude prope terra Stavili . Unde recipi- tnus a tt preprtdiiius Mauriccius pte- tivm placitum &" definitum auriSole- doi ftM & trimijfe , ficut novis bono a- nimo in placitum convinet j cunfiat nos ex homnebus cffe fupletus , In tale vero tenure promettemm nos , qui fupra ven- tlituri, ut ft qualive tempore forfitans ipfa tertola portionem nofira i» integro publicum requefierit, (& ad devifionem rtvinerit euicTqut in alio homine , & nevis in alio locum ad vicem forte red- ditam futrit , ft volueris tu Mauricius ipfa terra , nes tivi. fine aliqua wora ipfa terra reddamus . Et ft minime vc-

B

lutrimus tivi ipfam portionem tjcfira reddere , aut ft nos qui fupra Ptnculus tP" Macciulus , aut hcrides ncfiris de ta ,

que fuperius lcgitur Mauriciunt ,

aut ad heridebus tuis qualive molefiia

gcnerare p>e ri^us , aut a qua-

live homine vobis minirr.e dtftnfart pa- tuerimus , cunponamus tivi pine ncmine Soltdos duoatcim c^ duo tremmijfi , & nee /ic valeamus nofira dijrumpt vendt- tione , fet prejeiitis & futurts ttn.pori- btis in tua vel heredihus tt<is pttmaneat potiflattm . Qtiam verh venditionis no- fire cartula Rodttald Hotario fcrivere togavimus .

^&um Pifa per Inditionem fttprafcri- ptam feliciter .

Signum *Jt tnanus Pinciuluni v. i, vendituri , & conftrbaturi .

Signum ifft manus Macciulitni v. d, germano ejus , vendituri .

Signum ^ manus Barbentius v. d, filius quondam Gunduln , tefiis .

Signum «Jf manus Cunipert v. d. fi- Itus Pittuni , ttfiis ,

Signum tj* manus Ermuluni v. d. Jilius quondam .Amicaufi , tefiis .

♦Jt Ego Roduald IQotarius bane ear- tula fcripfi , Soledos dante vidi , ^ pofl tradita txplivi.

Donatio fa^la Ecclefiae S. Mariae de CaflTina a Raculo. Anno 750;

I

N nomine Domini Dei nofiri Jrfu Chrijii , regnante Domno nofiro %/fi-

E fiolfo vir enceUentiJfime Rege , Hanno j Regnis ejus Prtmo , Menfe Junio , die

fexta

(t) Ergo inrer Februarium 5c Julium Anni jrz. Liutprantlu<; Regnum iniit.

(1) Inter officia Domus Regiae & hoc enumerandum elt. Hac de re dedi DifTerta- tionem T. I. Antiquit. Italic. Canavarius Ceilae vinariae Praefe£lus . Vox apud n(?s peidurat. * £t apud alios, praecipue FlorentiROS, ut alibi adnotavimus.

fcnta a/sie Caliniss JuUas , pif Indhio- A w; Tcfih. Ideo ego Racolo v. d. filio quoiiJayn Tachiperti vocitaior f^icohuci , & ma»ife/}o [ttm niihi eo cod ante os anno msbi offeyvere vifns fuit ctim hom- «is res meam dc qxiamio avire vifo fum ab Ecclefta Dei , Ci^ beatifftme Sancle Marie de Caffina . Et menime txinde cartula ad ipfo fuprafcripto loco emifit

Vero confide* a"jit Dei omni- B

potentis tsmort <j^ mercide anime mea , ut psr hanc cartula juprafcripta res tnea itt ipfo fuprafcripto loco una meco offe- ro , ur.de modo Deus & tivi predicla Ecclefla SanSe Marie cattula exinds imitto , ut aveas , pcfftdeas ipfa fupra- fcripta E.cUfia omr.is res meatn , vei ijus Cofiodes , tarit Cafa avitationis me fum omnia e^ in homnibus , de quanto tnibi dt jura parei^terum meorum evi- net , C)" in perpetui mea foturis tempo- tihus ipfa meam offerBonem firma & ifiavTiS permanead . Et non ego , no»

iredes mtus , nec nullus fita per-

fonam aveas loquendi facundia alique dt jupyafiripta res meam ad ipfo fuprafcri- pto loco , vtl ejus Cofiodis retollendo . SeS , ut dixit , ifiavile psrmantad in

P 1 S AN i. 24.8

ipfo fuprafcripso loco hortif.ia , fcut fa- perias legitor • ut mihi aput Domino , vel tjufqne Sancli txinde magna mtr- cis adcrifcad , & itt foturo feculo hona inveni.Ti retributionem , vel ejus Cojlo- dientis dic noBuqut Dms deprecare pro vedeyr.tionis anime meam non ceffit . Ec- ce ttt meus boao fuit defiderio , p:r bana cartula confirmavit , undt pto monirnine i^ cautetat han cartula in ipfa Ecchfia tmifit , i^ Teofrid Notarius ifcrivert rogavit ,

^8um Pifa pet Inditione fuprafcri- pta feliciltr .

Signum »J* manus Racoli v. d. qui han cartula tfcrivere rogavit .

Signum «Jt manus Birrica filio quon^ dam JJyfi , tefiis .

Signum ^ manus Teofrid filio Lautm perti , ttfiis .

Signum *§f manus Siftperti filio quOH" dam %Aunefrid , ttfiis .

Signum )^ manus Lampttti filio quon' dam Teupirti , te/ils .

Ego Teofrid Notario rogito ad Ra= colo hanc cartula ifcrip/it , & pofi »«-> flium rovoiati fttpplevit ^ dtdit .

Coliatio Ecclefiae S. Mamillani in loco Collinae, fa(5la ab Andrea Epifcopo Pifano. Anno t^j*

N nomine Domini Dei nofiri Jefu Chrifii , guvernante Domno Rat- chis (i) famulu Chrifii Jefu , Princi- ptm gentis Languvardorum , ,Anno Pri- Pio , Menft Februario, pet Inditiont

IN nomint Domini Dei nofiri Jefu D Decima . Magnum donationis efl titulus » Chrifii , guvernante Domno Rat- j uvi caufa largitatis congrue pottfi agnu-

fci . Ita Domnus Epifcopus ,.4-tdreai

fanSle Pifane Eccltftt ttnufquit

coiijiderans fervienti fuo fidtli famuh Q 2 alico

(t") Nodum heic exhibeo. Uti Paaius animadvertir , aliaquc a me edita monumenta prorlunt, Liutprandu^ Rex Anno Ch. 744. e vivis abiit. Eodem Anno Rafchis , dejefto Hildebrando, Regnum iniit . Qiiid ereo efl quod Ratchis Annum Primum fignat Anno 7 XI. quem Inditiio Decima innuit? Quod peregrinum eft, non is Rex appellatur, fed Pr>ncfos gentis Laygobirdnrwn gubernans . Num is Tufciae Praefeftus annos re^iminis ful numerare coepit? Ar negligendum nomen Regis non erat . Hac etiam cx Charta Ughe!- !ius deduxit, ut arbitror , Andfeam Epifcopum Pifanum Anno Ch. 742. fedentem . In eam ergo fentenriam defcendi, indicari heic non Annum 74',. fed quidem j^l- <)uo tem- pore uti Anaftalius Bibliothecarios memoriae Piodidit ia Vita Stephafli 11. Fapae, f-jit»

tbi*

nlico Dinef,:tt tntinus imp;nd'ttur , ut bt- ne/iiti fui eliqua rcmtfnerationi fut mi- fericordia confequatur , idio omnipctens Daminus fuo fideli famttlo , jufloq^Ae di- fpenfatori adfatus */?, dicens : Euge , ferve bone & fidelis. Quia fuper pauca fuifti fidelis , fupra multa te conftituam, inrra in gaudio Domini tui . hcino auBore D:o egi fuperius nominatus ^ndreas Epifcopus y confide- B rans tuo ^toni obfeqniutn , & fiielem fervitium , conftro adqut ctdo tivi , cui fupra , ^toni E:clefiam SanSii Mami- liani , fita in loco Collinem , quam mi- hi da Rotpertu quondam Prtsbiter cum Monaflifio , v:l campis , pratis , filvii , vineis , pomifcfis , pafcuis , padttltbus , •vel aquarum fontibus , feu & in loco , qai dicitur Ptnnule quidquid ad ipfa £::lefia j vel ad ipfum Presbiterum per- tenuit , vel nunc prtfenti ttvnpore babert vel poffidere vidttur , ut diximus , mo- •vilia & immovilia , familia , feque mo- ventia , in tua xAtoni giurt dominioque (Oicedo , habendi , dominandi , pcffiden- di , ordirtandi omnibus diebus vitt tue , livere C^ inconcuffe firmiter valeas pof- fidere , & nullo umquam in tempore ti- •vi aliquis homo aliqua poffet txinde in- ftrrt moleflia . N^potis autem ipfius quondam Rotpevti Presbittri , qui nunc ividem abitare videntur , eorum tiomina funt Rutperga & Romias , Monacas ambas , dum advivere meruerent , liceat tarum ambabus cum fii fuas ividem vi- vtre & abitare. Pofi obitum earum vtr- tatur omni» ad ipfa Eccltfia &" ^to- vi , vel fttem ivi ipfe conflitueret , Po- \

R P T A 250

fl:a vi'b pofi deceffo v^toni , vel qtitm ^to otdtnevertt , tdeo pofita rtvtrtatur ai pottfiatcm SanBe Marit Matris Ec~ c':ftc , vel Epifcopo , qui pro ttmport in Civitattm Pifanam futrtt ordinasus . On- de amodo temport ahtas nofintm firmi- tatis donum ctim Dci gratia , & fan&e tjus Genetricis Marie , (tcurus cum gau~ dio valeas poffidere . Qjiam viro dona- tionis , fco f.tmitatis nojirt cartttla , Jll- ptrtu I^jtario fan^t EcJtfie nofirt fcri- vere juffimut .

^ lum Pijas , per IndiBicnt fupra- fctipta fclictter .

t^ Ego ^rtdieas Epif ot>us in hane csrtula donatioiis a tne fala manu mea pYOpria fubfcrtpfi .

>Jt Ego ^unemund ^"chipresbiter est ffffio Domto .^ndteas Epifiopus in aite Cartula manus rnea fubfcripfi.

»J* Eqo .Alvart Presbittr e» /uff}» Dimno ,/fndre Epifcopus tn hanc cartu^ la manu mea fuhfcripfi ,

tjt Ego Ilmipettus Diaconus ex juf- fiontbus Domni ^Andre Epifeopus tnanu f>]ea fuhfcripfi .

»Jt Ego .Aufuru Diacono ex jufpone Dor/tno .Andreas Epijcopus mantt mta fubfcripfi .

«i* Ego Barunta Presbittr est jufjio^ nt Domni ^ndrte Epifcopus manu mea fubfcripfi .

♦f* Ego yAlptrtu Notarius ex juffiont Domni venerabilis .Andrea Epif.opo hae cattula donationis fcripfi , i^ poji ma- nu ipfius propria fcripta , (jr a ttflibus rovorata , C>' manibus Jui tradita fup» plevi & dedi.

C^latio chis Monafticae profeflfinnis pertaefus , ad Rei;num antca depofitum rurfus adfumendurH advolavu, exercitumque contra DefiJerium contiavit . Charta hatrc proJit, ambitiolum hiinc iVIonachum lam Tulcia Provincia potitum, numeralfe ^ri,nu.n Anium Reg.mini'; a fe luicepti: quod antea ignotum fuit . Quare Andteas i^ifaaus £pifcopus ab Anao Ch, J^t: transfereadus eii ad Annum 737.

S5I

A R C H 1 V } P I S A N 1,

252

Oblatio fuarum rerum, fa£ta Ecclefiae S. Petri ad feptem Pinos a Liutpeito. Anno 763.

N nomine Dei noftri Jefu Chrifti . A Reqnante Domno ncftro Difiderio , & .A.idchff filio ejus , R gtbus , .^»»0 Rrgyfi torttm in Dii nomine Si^timo C?" Q^iareo , mettfe die Calenda Martia , lndi:lio>te Prma . Liutpertu v. d. filio quondam %Atdoloni dixit .' dum me in infirmitate egritudinh fortifftma effe co giovijfe , adqite ai filio , vel filia di /lituto , pro ut nam^jue Dei conspulfatio' B ne fuper me vtnientem , ut pro meis delifla cogitare , qualittr mti fa:inoribus tedimere , ut mihi Domino pondere pec eata relaia^e , i^ in foUtro Se:u(o tlla invenire retrihuflione , quam Dto da>e promife diligentthus fivi : ex cujus con- puntione rememorato fum ego /am nomi- nato Liutpertu , ita tvalavit in otr.ni bus tnea bona voluntate , qualiter tne (^ ad aula Sandorum Dci cum homnia offcrire , ficut nunc prefente die me una €um omnis paupcrtatis fupftantiola mea quitquit avire aut poffedire mihi perti- nente uhique vifo fum , do ^ dono , cedo , & hofftro me Deo s^ tivi E-cltfia SanBorum Dei , & beatiffimi SanBi Fetti ad fepttm Pinos , ubi t/4lateo ^r- Ctdsacono praerffe videsur , ita ut in ip- J) fius fanSi i^ venerabilis Ecclefia ad- r.iodo fia pottflatem ^ defenfionem , ut dtxit , omnia & in omnibus res rneas , (iitepofito homeni , quod mihi refervavi ad livertando , feo & notrimenta & ottnfilia , quot pro anima mea expen- fando mihi refervavit una cum t^lateo ^'cidiacono y aut Sacerdote predifle Ec- clefie , Et fi me mors occupavetit .^ & tgo ipfo non adimpliro ita , in ipforum Sacerdotis fia dominio hec adimplendo , quod fupra promifi , (^ quot in Dei fOKttur poteflate , i^ mihi Domino de ir.firmitate ijla ad vita redttaerit , ita

decerno , ut pro ttnoquomquem annt da- re diveas in Ecclefia ipfa Ifmiinaria Soltdo uno pure , Ulufrukium de ipfaS ret , (^ fiiio , aut filia de conjuge mea ^liierada ahuero , i^ tpft fic perfolva in ipja Eiclefia , ficut ego dart promi- fi . Et fi ipfa con/uge me fuper we vi- xere , C^ le/:io coftodterit , avea medie- tate ipfo oiufru^um. Pos dectffo ... ...

ipfius muliert opfervata ficut fupra ota- nia i^ in omntLus rtvertatur tn ipfiut EcJcfie , ve de tjus Coftodis pottflatent & domtnio , ficut fiipra legitur , ^ ad mi femel conciffa & off-rta tft . Et num- quam ego Liutpcrtu , nec meus eredti nec per nulla fuppofita perfona atic rr.ta donattonis offerta pofftt dijtumpere , nee alto ttnore fe nmavcre , ac judicare ; & coiiipona in ipja San£ia EcJefia etu- plui de co agititr , prefens anc mea of- ferta in fuo manea rovore , Sacerdote

vis Ec.Ufie qualiter pro anima

mea de pondera ptccata mea Deo deprt-

care avead Domino *e . Unde

qualiter miht complacuit anc Cartula fieri eligi , & Teufrit Notarium ifcrive- re rogavit .

.^cium Pifa per Inditione fuprafiri- pta ftliciter .

Sigmm 4* manus Liutpertu , ^ui an Cartula fieri rogavit .

Signum >Jf manut Btati fifto quon- dam Baruncio , teftis .

Signum ♦{«■ manus Gumpuli filio quondam Cuniperti , teflis .

Signum »Jf manus Urfi filio Beatif teflis .

Signvm *^ tnanus Cunttfridi aurifi- ci , teflis .

Ego Teufrit Notarius an Cartula poft Sradita fs*p^levit,

Dona*

i53

X

R

ZS*

Donado fa£la Ecclefiae S. Margharitae ab Audiperto Pifaao. Anno 7^5,

IN Cbri/ii nemine , Rtgnantt piijjimo Domno noflro Defidtrio , viro txctl- lente Rtge y ci^ Domno nofiro ^dekhis Rege ^ t/inno pietati Regni eorum Offa- vo <ir SetitOf Mtnje Januario^ Indi- Hione Tertia . %Audipertu , qui & tAr- gentio vocatur , filio quondam ^udualdi , propter /alute dixi , qala dum in hoc Seculo vivit homo , oportet illi cogitare , qualiter rnalorum noftrum pondtra fuble- ventur , i^;^ ea que novifcum portare non poffumus , ptis txpendamus cptrivus , ut aliquas portiunchula beatitudinis fit no- vis profutura . Et ideo ego , qui fupra mArgentio , Dei omnipotenti confidtratum funt mifericordia , li^ pro redemtione , ^ mercidt anime tne , do, dono , cedo , trado , dy cffero tivi Deo , &" ad Ec- clefia San&t Margarite , fita bic intra Civitaie noflra Pifana , quam nunc ^luar- to ^rcfpresbiter k fundamentis edifica- ■vit , idtfi portiotit de res mea in loce Colline , que voeitatur Urfiano / boc efl , Cafa meffaricia , qui regitur ptr Liut- perttt , una cum terris , vineis , filvis , fKovile & imwovile , adqut ft ipfe mo~ ventivus , omnia d'" in omnivus , quid- quid ipfi Liutpertu mant* fua avire in- venitur ' vel omnia ad fuprafcripta C.a- Ja pertinente , ut dixi , quidquid ivi a- KJire viftt fum , omnia in ptediBa £;- elefia Dei C^ SanSfe Margarite amodo irafa&o fure eontradavi , avendi , peffi- icndt pofleris quevis .Aluart u4r:ipresbi-

A

B

D

ter ipfis dominandi , aut quid-

quid tx eis factre , judicare volueritis ^ in veflra fi.t poteflate . Ei ft quls ego fupTafcripto ^rgentio, aut meui hsrtdes contra hanc cartula ire , venire in alt- qtio ete eis moltflart vovis aut fubtrage- re quefiifftmus per nos , aut ptt quali» vit hominem, duplam mtliorata rtm com- ponere promitto ego ^Argtntio , aut mtus keredes in fuprafcripta Ecclefia , aut aJ Cuftodivus e/us , & prefens pagina emni- •rio tempore in fua ptrmantat firmitate, Quam vtrh in predicla Ecclefia beni- gna mea voluntate pro anima mea de fup'/afcripta rts fiere eligi , ^ Maccit Notario fcrivere rcgavi .

>AHum Pifas per Jnditionera fupra^ fcripta feliiiter ,

Signum »Jt manus ,Arge»tio , qui hanc eartula donationis pro ansma fus fitri ro^avit .

S'gnum »Jt manus Pertingo filio quo»- dam Perttnaidi , teflis .

Sign:m »Jt manus Tiunti Jilio Gun- di , tefl.s.

S:gnum ♦Jf manus Grinpo filio quon- dam Tettfperti , ttftis ,

Signum i^ manus Manrt german» Grinpi , teflis ,

Ego Diatianus fil-si quondam Leo- nisni rogatus ad ^rgentiu in hanc car- tula manu mea fublcripfi .

Ego Ma:cio Notarius pofl tradit* conwlevi & dsdi .

Codicilli Dommolini pargentis in Exercitum , qulbus liberalem fe praebet erga Auftricuadam Sororem. Anno 76^».

JN Chrifti nemine. Regnante pilffimo Don.nt noflro Defiderio & ,AdeUhi: Rtglbus f anri» filictffimo rtgni tsrum

E ] Te/ticdecimo , ^ Decif>}i , Menfe Julio ,

Inditiont Scptima . Ego Dommolino fi-

I lie qifondam ,.,,,. qnonians inctrti fu-

255

A R c n I V 1

ntus omnis dt Dti judicio , non i/cimus qualitcy novis finis mortis occhmra , & ideo difpofitum jum itcr in extrcito [i) , (& tivi ^ujiricunda dukijfsma Sorore gtrmena mea in domo mea i» capil- lo (i) avlre videor , elegtjli tivi mona- ftich» voto Do defervire , petifli me , nt tivi largito cedere de rts ttta fachul- tate y qtiim tivi chonqui/ijii , pro anima iua dare. Unde chonfidtratus fum /»-

ferna retributiene , &" tuam uam

mihi p»fiu!afii , do , i^ cedo tivi licen- tia , adque ptr hanc cartula mea largit

fcihundo tdifli pagina in te

tbinfirmo & chonflituo tivi avire Di- Jpen/atorem Ufrit P>eshiterum Ecclefia San&i Pctri fita , que vocitatur ad Se- ptem Pinos ^ aut pofierot ejus. Et fi poji fanfito meo tu dulcijfima Sorore

snea remanferst , volo , dtctrno u

a cbum ip/o y fuut ttta fitti voluntate C^ lictntia aveetii omnis res tuas , quas tivi cbonoarafii aut chonquififii , movilia K^ inmovilsa vtndere , & cartula ven- ditionis tmittere pina ftyper ertdes meus ahonligare ipfa rts moltfiavere ad erato vil/us , aut ad loca vcneravilia , aut tbui de ipfa tes in inttj^ro , aut quemo- do volueri dare , fuptragi qutfieri , dt*- pla meliorata chcmponatur , fi.ut tivi placuerit animo dandi pro anima tua ana cum Juprajcripso Difpenjatores , aut

B

D

P I S A M 1. 255

pofiiros ejiis , quot dedertt omni tcmpore pro mea largitate firrnitey cbonfiituo pcv~ manire. Et fi qttis altquis de ertdis ptobtvtdibus mcis peft meus dtceffor quo^ quo tempore chontra anc cartula largita" tis dilptnfationis ire , vtnire , moleftare^ difrumpi , aut moltftare tentaverit y «»«- ponitmus effe invtniattir tivi fuprajcrs- pto ' Difptn/asortt , aut ad po/itres tues dupla meliorata rem , de quot agitur , Et prtjens cartula in Jua ptrmantat fir- mitate , ficut Maccio Notario sjcrivere rogavi .

sA^um Plja per Indition» fuprejcri- pta feliciter.

Signtm jjt tnanus Dommelini^ qui an cartula fiere regavit .

Signum ^ manus Rotptrti filio quou- dam Rodualdi , ttftis .

Signum i^ manus u^nfari filio quM- dam ^nfualdi , ttflis .

Signum »Jf manus u^Kviboni filio quen- dam ^ufrit , ttftis .

Signum <^ manus Mauvunte filio quondam Fdiceuti , teftis .

Signum ^ manus Gumfrit filio quow- dam Guntifrit , tefti< .

E^o Maccio l^otarius poft tefiiun» compltvi (^ dedi .

Ego %/fnlpertti Notarius art tartula fiKt fratident exemplavi .

Oppignoratio fundi pro debito, hSii Gifelperto a Barundolo. Anno yyyi

IN Cbrifti nomine . Regnante piiffimo Domno nofiio Carula viro exctlltn- tt (3) Rrg[e, ^Atno R:gni tjus in..,. Tcrt<o, Menfe ^jgufitt , Iiditione Ql*'*''

& quia manifefiu fum, eo quod divito

Jum , dare tilti Gifilperto filio tuos ,

& medio boni novi fonantis expendivi- lis Lucan (4) Unde tivi modo ipfo

tadecima . Confta me Barundulu 1 1 divito perfolva , proinde tivi manus mea

em

(i) Alrerum exemplum in boc Opere dedi hominis ituri ad excrcitum, qui Tefta- mento pcraflo fui<; conlbluit rebus.

ii) Idelt vir^o; intonfac quippe virgines eo tempore erant ad nuptarum difcrimen. .Vide I.eges Langobardicas ,

(^) Reftius Excellenriffivno, ut in aliis ejus aevi Chartis.

'■4'' Habe": heic Solidos Lfcenfes, nam vel lub Re£;ibus Lar^obardis jure Monctae five cudendi Nuoira«s, fruebatur Civitas Lucenfis, eaque una in Tufcia.

257 E X C E

ttn hefedes , ego a»t meus hiyedes

in aifiduciato pojui terram in loco

in fiuvio w4ujare , «^ alio capo ttnente

in terra tnea , uno lato tenente

C^ alio lato tenente in terra t/iufria . Hec terra , ficut fttpevius legitur , «»7;*

tutti omnia ad ea pertinen tivi

in affiduciato dedi (J^ tradavi . Dato enim conflitutu fuprodi^i Soledi ad *e dendo in San£li Sttfani pofi ijii alii proxime vtnientem , e?" dum ufqut ipfo dtvito nos auvertmus , pro nullo ingtnio «on avtamus licentia vtndere nec alie- nare y d^ fi vindJdero aut alitnavero tgo aut rrteus htiedes , tu Gifiiptrtu , 0Ut tuet h^redts Ucentia aveatit ipfa

terras prindere vin avire ■^ de-

nominare in extromento vinefitionis . Urt- de promitto tgo qui fupra Barunduius , aut meui h;redes tivt G:fiipt>ti , aut ad tuo^ herfdes , ut fi fupfalcripti Sole- di ip^^o capital , ficut fuperiui legttur ^ in {uprtlcripto confiitutr* non dtdcenrius S^ non rtdtdertmus , i^ VO: parati fnij- fetfs recipere bic in Pifa ad cafa avi tationis veflre , noi ivi parati non av- veremus y & non reUedettr/ius ip'o capi- tal (l) il integro , lictttia avtatis tu attt tuos btredes [v.pra^ifla tcrra avire & dominare in veflra potefiate ^ tan-

R P T A 258

^l (^uam fi ea vovis da o>i:ner,j homi-.-.sm deftridere non potueremus , alia tanta terras ab extimationttn fcrquide tale ti- vi , aut ad tuos heredes ego aut tneut htrtdes rtfiaurare dtvtamus . Et fi in- fra quarta die rtfiaurare nt;li*trtmus , conpono rtpromitto tgo Ba'undulu , aut r/iem heredts tivi Giftlperti , aut ad tuos heredts ipfa terra in duplum . Et ■B' fi in fuprafcripto confittutu redtre pontt- remus pofi diviio fulutu , & f'**g^ "" colitu , banc ca^tula aput me , aut aput mcus berecitf rtvertotur . Unde tivi bene cartulam Ifiaipertum J^lotarium ifcrivete rogavi .

^Tum Pifa per fuprafcripta Inditia- ne feliciter.

Signum »Jt manus Batunduli y qut Q^ banc cartulam fi;ri rogavit .

Sigttum •{♦ manus Dumnuli filio qtiott-' dam Ptriicauft y ttfin .

Signum ■{* mcnus Riperti filio qv.on» dam 7'ipsUi, tcfiis. [ Signf.m *^ manus Rodicaufi filit

quondam Roxptrti ^ ttfiis . I Signvm «Jt manus Petri filio Dtaf^ di , tefiis . D ^ E^o Ifiaipertu Notarius pos tra'

dita cotnplevi & dedi.

DoDatlo Curtls Rafinianae, fifla a Perprando Olollae filiae fuae. . , Anno 783.

IN Dtt nomine . R'^nante Donno no- fifo Carulu Rtgi Francorum & Lan- gubardorum , Jlnno Rtgni tfus in Lan- gubardia Dtcimo , i& Donno nofiro Pi- pinu Rtgr filio e/uf , i/f»no Rtgni ejus Tertio , M'nfe Julius , InJitione Stxta ] fticiter. Maniftfiu tfi mihi Ptrprandu , 1 filio bone memorie ^valptrti , quia per I bane cartula donart & tradfrt vidtor \ tiifi Ololia Filia tnea , ide/i Curte tnea , I

(0 Animadyerte antiquitatcm Itaiicae

quatn avire vifus fum in lo:o Rafinia- no , unacum terris , vintis , filvis , pra- tis , pafculs , cultu vtl incuUu , novilsa vtl iny/)Ov!lia cnnia & in orynihuSf fto ftmovtntifjus , five cur/s maffariciat Ccfas ad eas pert'ntnte , pve ./lldiont- bus vel .^l-^iane, tnibi prrt<nentil'us ad jam di&a Curte in pred'&o loco Raft- niano , fto notrimina trencris vtl mafO- ris / txcepto Jala mea in ipfo loo , ubl

d'ci- vocis Capitafe pro fumma pecuniae crcditae.

i5P A R C H IV 1

ellcitof ad Mcnte una eum Sundfso dt vinea «nte ft , (eo & ipfo Olivete , in ipfo MoKte , feo & Cafagio tne» in ipfo loco R.ifiniano, ubi dicitor ad Snvera , /eo &■ vtnea, ubi di:itor prope San&o Johanne, excepto ^ppula multere Er- tnuli Cavallarii rneo , una cum infantuli fui ^ excepto Cafagio meo , qui dicitor fla Formicianu , & prato tras mortte j ^ excepto omnia in ipfo loco , quanttt mihi da Liutprandu obvine . Ipfa omnia exctpta tua res , vel hamenes , in mea vtferbo tfft potefiate facitndi de as qutm volutro , Nam alia omnia rts ipfa in jam di&o loco Rafiniane , que fuptrius

legitor cafe feo homines ,>4ldioni-

ius vel v4ldiane , ficut mihi funt perti- nenti , tibi qui fupra Ololia dulciffima Filia mea , mulier ^ufliifutifi , donare ^ traJere vifu fum in integrum , ut in tua vel de hsredibus tuis fit potefla- te , exctpto , ttt dixi , qutm fuperius tx- ttptavi . Sic tu mt in eo ordine tihi i- fla omnia res , feo homer.is donavi i^ tradedi , ut dv.m tge advivtre meruero , ut in mea fit poteflate ufufru&andi ,

& pofl virb meo dtctffo jam diBa

emnia , quas tibi fuperius donavi , in tua , ut dixi , vel de bevedibus tuis fit pottflatt , Et adctpi i te launichildi h- gihus mtis Languberdorum , ficut Edi- cii conttnit au&erita , tino patio tnani-

P 1 S A N 2. 160 ^

cias , Et neqae ad trje Kf^ae ad mtit heredibus hic mea caetula donationis pofi mio dtceffi poffa derumpi , ftt omni ia tempore pofl meo deceffo firma ©' ifla- vile divta petmanire . Et fi quicunqut de htndilius meis tibi jam d'^a Ol^ lia , vel ad tuis beredis , Ji intentiona-

I re qtitfierit jam dida CutU, vil

\ ipfe aUa cafa , feo cmtiia fid eat ptrti- B nentc , quas tibi fuperius donavi , per qualibe ingenio , ^ as vobis ad omni homine defenfare non pstuero , ut fit com- ponituri ipfi heredii r.ieis tibi , vtl ad

tuis heredis ipfe Cafe , & res ,

vel homenis , omnia in duplum , in ftr" qctide locum fu extimatione qualis tune fuerit . Et Teudipett ifcrivere rogavi , .Ai^um in Cantinianu. C >J^ Ego Perprand in anc donationit a me faiia manus mea (ubfcripfi .

Signum >Jf manns Taihipcrti , filio bone mtmorie Ratcaufi de Pifa .

Signum ^ manus t/4nftlmi filio quon- dam .AuripcYti , teflis .

Signum *Jt manus Riculi filio qucti- dam .Afprandi , ttflis .

Sfgnum 4* manus .Auriprandf filss D quondam ^itperti , tefiis . j Signum t{t manus Lucci filio bone t»e- I ir2orie Cauferadi , teflis . I ijf Ego Teudipert pofl fradita cont- i plevi g^ dtdi .

Placitum Reghlnarjli Epifcopi Pifani, in quo decernitur, quofdam hcmines Servos effe Pifanae Kcclefiae. Anno ^^6.

IN Chrlfli nontttie . Regnante pi'/Jinjo Domno nofio Cavulo, viro cxcdlcn- te (l) I Rtge Francorum & Langubar- dofum , hac Patvicius Romonorum , quod Langubardia cepi ,/lnno Vigifimo fecun- do , i^ Dotyino noflro Fippino Regt Tom. IX.

Lanpuhafdorum filio e/us »Anno Regni ejus Sextodfiimo , Qjtinto die intrante Menfe Junio , Indiclione Quarta . In Dei nomine dunt reftdifje Reghinardus (z)... ...... tiomine vocatus Epifcofif4S

faniie Ecclefie Pifane Civitatis , & R not

(i) Tn membrana, ut puto, legitur Txrellent. idefl: Excellentiffnno. (i) Diligentiam Ughellii eflugerat Epifcopus iilc, Pilanae Ecclcfiae Faftis proptc» rsa addendus.

2Si E X C E

ros infaml Petrus Diaconus , Fidusia A Cleiricus lo:i pofitc (i) /uprajcripse Ec- clefie hujus Pifane Civitatis , atque & Dondo iiem Scahino de Pifa , uii ade- tant nobifcum Thomat Diaconus , Oius i^fesbiter y Chuntfrid Presiiter , Rofchift Presbitcr , Jobannis Clericus , Hildiper- las Subdiaconus , Gri>r.po Clericus , Sa- nitas Notarius , Sacbiptrtu Clericus , Petro Clericus , Bi»cherat V^affus Dom- B

«> Rcgi , Uviltardo Gar Illa-

bili , Manepas , Gnmptrtus filius qtton- ^iam Urfi , Teodmqo, Pertualdo , ,A<^iU- h , u4Uo , Gumprando , c^ Uvalptando germanis , Gfaufo Clcricus , Sulipran^iO , Nandifrid , Lautpertu , &" alios pla/es . Venerant ibi ante noi ,/fritulfus Vtcedo fiiitus , >}€C noti & Sntprandulu , >A- ^pcrtulu Clericus , & Pcriicaafulu ger- C manas perfonas , altergationcm hahentrs . Dicthat ,Ainulf'jis Vicedofiinus contra iam noWmatos Sotpraniulo , v4p-ttnlu 'Clerico & Perticaufuht .' Pfo qnAS re perfonas venras queritis fiibfrahere <le fervitio San£te Marie? Quia qui- dam Anfcaufulu geniror veftrorum Servo fuit: San£le Marie domoi Epi- fcopalis Civitatis Pifana . Hjc contra D, fefpondehat foprafcripti Sotprandulus , %A[pertulus Clericus , i!^ Perticaufulu : Non faciat Deus , quod genifor no- ftcr Servus fuiffet Santle Marie, nec nos dc perfonas noftras Servi effe de- vemus, nifi tanrum de ipfa cafa San- fte Marie hic fecimus fervitio pro livcris homenis. Tur.c qui fupra Pe- trus Diaconus , Fiducia Clericus , feo Dondo Scabini ptttraBantis nos una cum fuprafcripti .Auditores , jadicabimttt , & wadiam dare fecimus lArnulfus Vi- cedomini confs^nare per teflimonia , qua- liter %A(caufult* pater Sotpranduli , jl- fpeftuli Clerici , (j^ Pertkaufuli, Servus ftiffet Santle Mzrie , &" ante nos eo-

R P T A z6i

rum fidijiiffore pofuet , Et dum prtfa- tus ^rnulfus ivi prefentem teftinmnia ante nos prejentaffet ,. i^ nos eos fingit- latim i^ dsligenter Jab Dei timore in- quifivimus . In primis Ttontii dixit : I fcio, Afcaufulu pater iftorum Sot- pranduli , Afpertuli Clerici , & Per- ticaufuli infra trigintas annos eflet Servus Sanfte Marie : & quando Rincualdo battedit ipfum Anfcaufu- lu, ad parte San6le Marie pro Ser- vo compofuet. Gumprando filtus quon~ dam Gaufperti ftmiliter dixit , ,Aurulus germanus ejus fimiliter dixit . ,Audilafci Presbitero dixit : Scio Sicualdo Pre- ibicero cffe Vicedomoi Sanfte Ma- lie , & prindere Afcaululu pater i- florum Sotpranduli, Afpertuli Clcri- ci , & Perticauiuli , & batebant eura pro Servo . Er infra trigintas annos Servo fuit Sarfte Marie de perfona fua . Pos tcftimo-tium vero redduto ipft ttflimonia utufq -ifqite ipforum gcymanit per Dei Euangeiia juratus dixerunt <Jr3- te nof ; ficut teftimonium rededimus, fic fuit cerra veritate . Et intupsr jfn-idfus Vicfdomoi ante nos omnes Sot- pranduli , u4'pertuli Clerici , ijr Pi-rti- caufuli furatut dizit per fan5fam Dsi Euangelia: Sicut teftimonias iftas ad parte Sanfte Marie teftimonium red- diderunt, fic fuit certa veritate. Fofi ec interreoabimus nos Petrus Diaconus , Fiducia Cltricui , & Dondo Scab-.m ]nm diHos Sotprandulo , .Afperiulu Cle- ricus , & Perticaufulu , ut fi pote/it a- duniare Hv-rtate fua aut per cartulam , aut ptr teftimonia , •vel poffeffionem JU' ista Lege. Qtiidem ipfi dixerunt , quod fua livertate adnrovare poterit . Et t,i~ liter ipfi ^^'■nulfi de confignstiortem wa- diam dare feci*rius . Tunc ibi prtfsntcv/s Sotprandulo , ,Afperiulu Clerico , ij^ Pev- ticaujulo pofl vvadiam data tnanifcfta-

berunt

Ci) Pro Lscotcfiti, idefl Vtcarli. De Laei Servjtoribits in hoc Opere egi Differt. X, Sed hi Loco fofiri Ecclefiae Pif.tnae dicuntur.

i6^

J R C H I V I

berunt in judicto ante nos cmr.ts , quia neque per teftimonia , reque per car- tulam , nec per pofTeffionem juxta Lege , nulla confignationem , ficut vvadiam dcdimus de perfone nonre, qualiter liveri fuiffemus , facere non potemus , nec livertate noftra adu- niare non potemus , quia Servi fu- mus de perfone noftre San£le Marie Domus Epifcopalis Pifane Civitatis . XJnde nos , qui fupta Petrus Diacerins , Fiducia Clericus , ^ Dondo Icabint fudicavimus , Jicut ^mulfu Vtctdomoi fer ttjtittionia con/igtiabit , ^ per fa- gramentum firtnaverunt . Et fecundum ipfotum manife/iationtM judicabitnus , ttt Sotprandulo , ,/ffpertulu Ctericus , & Perticau/ulu omni tempore defervire in eafa San&e Marie de perfonas fua pro Servi omnibus diebus vite fue , Et fe- nita efi inter eis caufatlo . Et huttc no- titia judicati Ifiaipertu Notario ferivere ammennemus .

%ATum Pifas per Inditionem fupra- fcriptam feliciter .

♦Jf Ego Petrus Diaconus in unc ju- dicatt* ad nos fa&u, manus mea fub- fcripfi .

♦Jt Ego Fiducia Clericits in ho: judi-

oaio ad nss faBum , manus mea fuhfcripfi.

Signum »§(• manus Dondi Locifff , qui

htine notitia judicati parittr fieri am-

ii-.CHuet .

♦Jf Ego Tbomas Dlaconus in oc ju- dicso interfui.

B

P 1 S A N 1. .2^4

jjf Ego Otus Presbitef In ohc judi'- cio iiiterfui .

^ Ego Cuniffidi Presbitey in hcs judicio intcrfui .

i^ Ego Rofchifi Prtsbiter in hac ju- dicto insetfui.

»J* Ego Jebannei Clericus filiut v^/« perti in oc judicium interfui . , ,

t$f Ego Sanitas Notatius in hoe )u- dicio inierfui , ^ manu mea fubjcripfi ,

»J* Ego Nonpertu Subdiaionui in hoa jftdicio interfui .

•Jt Ego Grimpo Clericut in koc /'«« diciu inttrftti ,

♦Jf Ege Rachipertus Cltricus in me judici inttrfuit .

Signum o^ manus Gumperti filt» quotidam Ut/i in bac judicio intttfuit .

4* Ego Teudintus in ho: judieio in" terfui .

Signum »Jf nsanus ,Amuli filio quo»^ dam Pertuinghi in hoc judicio intetfui ,

Sigitum «Jf manus ,/4ili filio %4ldul% in hoz fudicio interfitit ,

♦Jt Epo Craufus Clericus filio Dcndi ln oc judicio intetfuit .

i^ Petrus Clericus filio quondam Fauftighi in oc fudicio interfuit .

♦^ Ego Suilprando filio quondam Tiufulli in oc fudii iu interfui .

Signttm i$t Uvalprandi filio quondam .Auruli in oc fudicio intetfui .

Ego Staipertu Notgrius pofi tovota^ tam fuppltvi.

Locatio terrarum fa£ta a Platone Epifcopo Pifano, Anno §oi.

IA7 Dei nomins . Regnante Domno no- flro Karolus Imperator ,/fuguflus , ,Aitno Impsrii ejus pofiquam lialia in-

greff:'s es , u^nno Primo , Pridie Kalen--

das Magias , IndiBioHe Nona . Placuit

ij)- convsnit in Plato (i) pet

R 2 miferi.

(0 Epifcopum hunc Unhelliu; exhiKet nobi<; ab Anno 821. ufquc ad Zi6. in Cathc- a Pifana ledntem. Habemus heic ipfum cidem Ecdefiae praefedfum Anno Ch. 8or. 'uare expunsendus ex eiufdem Tlphrliii rflr.iln?n Uhan^es Secu>idus . auamauam is dica-

2^5 E X C E

mifcricordla Dei ujus fanBe Pifane Ec- (lefte Epifcopui , nec non & Teupaldus ,

^ ^'» auchifi efl qui fupra

Teupaldui , & Vitali germani , & no- ftris beredibus nofiris laborare e^ exer- cere debeamus tafts <<^ rtbus ptttinentes San&e Marie ^ quod e/i Plehe Bapti-

fmalii Cafjina . Cafa vero

tpfa in loco Cociliana , quam reBa fuit

fer Lupualdo tf Pttro per nos

ipft rtda effe viietur , Htc predi&is Cafa &" omnibus rebus ad eam perti-

nen borare ^ txcolere facere

debeamus , ita ut melioretur ^ non pe-

juretur , ty per omne & fntge ,

feo i^ per fruSium arboribus nos vohis per omnes annos ad parte Epifcooatui 'jtftro ad ipfa Curte veft^a in Caffina vobis vel ai loco poftto veftro , qui in

ipfa Curte ordi eenfum

tiare Cf ptrfolvere debtamus , ideft de

argentum denarios duodecim de bo

txptndibiles , (j^ ille homines , qni in

ipfa Ca refedentes fuerit , nos

vobis a mandato vef. debeamus

in Civitate Pifa C^ ad ipfa Cuvte ve- flra Domnieata in CaJJina ad juftitia . . , cio veftro audiendum i^ conplendum . Unde promitto ego Teupaldus & Vttali

«"« et*m i,obiS jam diBo Pla-

to Epifcopo , & ad Subceffares tuos , fi ms jam di&a Cafa , e^ rebus ad eam

perte re , aut poftponere prefum-

ferimus , aut fi per nos peguratas fue- fit} i^r nos vobis ad parie Epifco

B

C

D

R P T A 266

nia per fingtdos annot non per/olver!- mus c^ non adimpleverimus , qualitet fuperius legitur , componamut vohit pe~

ne quinquaginta , Item & repro-

mitto ego qui fnpra Plato Epijcopus , una cum Subceffores meos vobis ;am..,, trii btredibus, fi vos nobts ad partt Epifcopato noftro emnia per fingulos an-

nos ftc perfolveriti) riti- , ficut

fuperius promififlis nos vebis de jam dtSia Cafa , ^ rtbus ad eam pertenen-

tts fora expellere nare , aut am^

plius vobis fuper impofita fuere prefum^ ferimus , ftmtliter componamus Soledes

quinquaginta taliter inttr nos

convenit . Et duo libtlli prope uno ti- nore Johanne J^otario fcribere roga- vimus .

.A^um Pifa ,

^ Ego Teupaldus in une lihello H nos facio tranu mea fubfcripfi .

Signum ^ manu Vitali germano fu- prafcripti Teupaldi , qui uns libellttm fcribere rogavi .

»$f E^o ^giprando fubfcripft,

*Jt E^o Petru Scabino fubfcripfi .

♦J* Ego Jobannis rogatus a fupra- fcriptis gcrr/iams me tefle fubfcripft .

♦Jt Ego Jobanni rogatus i fuprafcri- ptis me teftt Jubfcripfi .

Signum tft manu Leofridi fiUo qtion- dam Ricoli , teflit .

tjt Ego Johannes Notarius (^ Sca- kinus poft tradito complevi ,

Locatio terrarura fa£la ab Adalperto rreibytero. Anno 804.

1N nomins Patris 6r Filii <^ Spiri- tus SanBi . Regnante Domno ncftro Carolo fertnijftmo ^ugufto a Deo cora- nato , mazno ^ padfico Imptratore

Romano , gubernante Imperio mife-

ricordiam Dei Rege Francorum i^ Lan- gnbardorum , ^nno Rtgni ejus , a que

Languliardia eepit , Deo propitio , Tr'-

gifimo ejus Domno noftro Pip-

pino Rege Lunguhardorum , %/4n-

no Rtgni ejus in Dei nomine Vigi/irno

ttrtio , menfe arto , Indi 7ii>ne

Duodecima . Pla:uit atque convenit in- ter nos .,,,, tai Preibitet Eiclifie San-

cli

2(57

A R C H 1 V I

Bi ri , tfue vocatur ad fepiem

Pinos & Siehipfandus Ttu-

perti , vt.tga v . . . ndus Clericus

refedere & avitare deveam ere

& coto ipft»' Ecclefte San:li

Petri in ipfa Ca'a <^ ad

ipfa fupraferipta Dei Ecde/ia per

tfferfionis mewe tvenit e^

ipfa Cafa ego bene lavorare &

CKcolere dtveam, ut mclioretur ^ non

pejoretur , (S^' per omnrm ego qui

fupra Sichipra aut meus heredes

tibi fuprafcripto ^itlpertus Pi/esbittro , vel ad po/ltros tuos ai partem ptedi-

Be t de ipfa Cafa & Colo-

nia (l) vobfS reiditum factre debeamus uno SoUdo a*gento per omnem natale San3i Petri , li^ a mandato vefiro ve- nire dtveamus , juflitia faciendo . Et fi bec , ifuoi fupertus legitur per ftngulos annos non perfolvero , & non adimple- vero tgo, qui fupra Sichiprandus Cleri- cus , aut mtas beredes tibi fuprafcripto ,Aielpertus Preibitero, vel ad pofieroi tuos ai partem prefate EccleCte , aut fi ipfa ftiprafcripta Caja &" Colonia di-

B

P 1 S A N 1. rZ0

mittere vel poflponere frefurnpfertmut \ aut fi aput nes pejorata ftttrit , «tmpff» namus vobis pene pomine Solidos ferff^ tum , Item >^ ego *4dalpertus Preshiter repromitto tibi fuprafcripto Sichiprando Clerico , ut fi tgo vel po/Ieros meos ti- bi vel tuos beredes de ipfa prediBa Cafa C^ Colonia vobis foram expellert vtl menare quefierimus , aut fi vobis /m- ptrimpofita fecerimus , JimiUter vobis eom^ ponamus Soliios centum. U-tde inter no- bis due Cartule uno tenore ^Anftlmq Notario fcrivere rogavimus . j

t/fHam Pifa .

Signtim >J* **tanus Sicbiprandi Clcri- ci , qui banc Cartula fcrivere rogavit,

4* Ego Petrut Clcricus fiUo quon- dam Fuvingi, rogatus ad Sicbiptandtt Clsrico , me tefle fubfcrip/i . x., .«

4» -Ego Ilmerandu filio quondatn Deusdedi , rogatus at Sichiprandu Clt- rico , me tefie fubfcripfi .

Signum Jj^ manus Cocie filio quost- dam Nindulfi , tefiis .

«Jt Ego ^Anfelmo Notarius pofi tra- dita eomplevi.

Charta venditionis, UOlzq Adelperto a Gumperto & Landolo Anno Zii,

REgnantt Domno nofiro Lodobit Rfx , e^ magnus Jmperius in Iiaha t^nno Tevtio , & Domnus Ber- tiardus (2) /?'* Languhardorum in I- talia u4»no Qftinto , metfe Janoario , IndiBione Nota , Confiat Lando , ^ GumpaUo germanis filtis quodam Gum- perto , Landolo filio quondam Tbtopal- do , vindimus <^ tradamus vobis sA- dtlperti V. d. enturis tris prtias de ter-

ra infra Cafale . Prima petia in l

dece & fepte in traverfo de un« capo

Dl pertegas duas , de alio uno pedis oBo ,

Cy lato un ri , de alio lato

heredes Theopaldi , capo via , alio ca- po Canifridi . Secunda petia in.,.., in traverfo pertigas dua in amhaS capu$ ex lato Dornnini , alio Galdenari ca..,. elio capo Theopaldi heredis . Tettia pe- tia in lcngo pertigas fidicenta ad per»

tigas de pedis duodice menfura-

tam , c^ lato Dullioli , de alio Bafili- ca Sanfii Johanni , alio beredes Theo- paldi . Q^natta petia cum vitis in dul-

lio t

(\) Idefl praeilium. A Colono nata Iiaec vox, eujus excmpla eomplura habes apud Du-Cangitim in Glofs. Lat.

fz, Epocha Rernardi Italiae Regis heic defumta videtur ab Anno Cb, 81 r, aut ab exordio rubrcquentis,,

26p

X

lio, avent in longo ptrtigas quatuordice in ttaverfo , de uno capo ptdis dece , lie alio capo Martini , alio Tbeopaldi ,

Secunda petia cum vitit tn long

^as nove in traverjo , de uno capo iiuai pedis , cinque de alio capo duas

fedis fex lato DoMKini , de alio

tato Caponotuni , de alio capo vindetu- rts . Te^tia petia cum vitis ad u4lba- telli in longo pertecas tris (^ ptdis T^atuor ex trdverfo in uno capo perteca itna , de alio ftmiliter ad ptrteca tegi- tima ex lato Domni Rtgis , alio tato Stittclani Capo Regis , alio fimiltttr Regis fibi quis alius junt adfinis . Quar- ta petia cum vitii pro nomero vitis fex prope emturi recepimus mts [uprafctiptis vindeturis ad te emtur pr^) fuprafcripias rci una cutn fuperittt C^ in infcriorihus rebus rtcipimus Dinarius fexfanta feni- tum prettum . Unde tnodo promittimus ttus fuprafcriptis vindeturis , & noflros beredes vobis enturis , &■ ad veflris btreditus fuprajcriptas res ab omni ho-

A

B

R P T A 270

tnine dtfenfare ^ fit minimen petuerimus^ aut temohere prefumferfmus , tunc com- ponamui dublas res meitoratas in confsm mile- loco ,

tABa Cartol

Signum tjt manus Landonl vindettt* ris , qui fierit rogavet .

Signum ^ manus Gumpaldo vinde- turis , qui fi^rit rogavet .

Signum jjt manus Theopaldo filio boae memorie [^uinpatdi , teftis .

Signum <Jt manus Gille filio quon- dam Unefperto , tefiii ,

Signum <$t manui Johanni filio bont memorie Garipaldi , tefiit .

Signnm tff tnanus .Aripetti filie bont raer/iorie Ritperti , tefiis .

Sfgnum >$♦ manus Manello filio be- ne memorie Tbeodatdi , tefiii .

^ Ego Urjo ftlio Munichini rogatut ad /upra utrit vindetari , me tefiis Jub- fsripfi .

»J» Ifcripfi Gogavoin Notariunt cain^ plevit & dedit ,

Locatio agrorum fa6la a Platone Epifcopo Pifano. Anno 8ip.

IN nomint Patris & Filii & Spiri- tus San&i . Regnante Donno nojho Lodoico Serenijjimo ^ugufto , a DiO co- ronato, magno & pactfi:o Imperatore , %4nno Sexto , deiimo menfe Madii , In- liiiiione Duodrcima . Placuit & con-vi- nit inter nos Platus gratia Dei fanfte Pifane Ecclcfie Epikopus , »«1; non Deodatus Presbiter , qui fuptr nomine ebet t/4voiatus , filius quondam Olperti , ■ut ego Deodatus Preslitcr redere i^ ti- bi dare deheam in Cafa (^^ rebus per- tinentihus Ecclefie veft>e San&i Marti- 7ii in loco &" finibus Septimo • Ecclefia vero ipfa , feo Cafis & rebus , quihus antea , re&as funt , per qmndam Ma/o- rino Presbitero , & ufque modo ptr tne ipfa reilf» effe vtdentHt , Ipja vtto Ca-

D fi*,&' rtbut , quibus memorato Ma/e- rino Preibitero ad manum fuam habuit , O" ego taborare & gubernare debeamus y vietioretur (^r non pe/oretuv , i^i^ in ipfa Dei Ecctefia fit incenfum (^ lumina- ria , feo officium dit , no&uque , /ufta pojjivitittate mea facere i^r aditnptert debeam . Et ipfa jam diiia Ecclefia , feo Caja & rebus ptr omnes annos in mtnfe Mariio , tibi vel ad pojltros tuos ^

eui a Miffo , vet Loco io vefiro ,

cenfum vohis dare & perfolvere debeam a Pifa Curte vejira in Cajcina de ar- gentum Denarios fexaginta boni enpen- dibites , C^ a mandato vtflro venire de- btam ad /ujiitia faciendum , & /udicio veftro audiendum &" complendum . Undt promitto ego , qui fupra Dcedatus Prt-

271 AViCHiVl

ibitcr ttbi PUto Epifccpo & ad pofte- \i ros ttios , /; ei , que luptrius ligifur, mea promiffions per fingulot annos vohis

tal parte San&e Marit Epijco-

patui vejiri non perjolvero , & non

ad A'»* /«*/"''' promifi , ut fi

jam diHa Ecclefia , feo Cafa , &■ rebus dimittsre , aut pofiponere prtfuwpfero , aut fi apud nte pejorata fuerint , /?»» vobis coriiponiturus pena nomine Silidos B tentum . Item & ego Platus Epifcopus pyomitto tibi fuprafcripso Dccdato Pre- sbitero , fi e^o aut pcftnos mecs te de jam di&a Htcclefia , vtl de Cafa , & rebus ad eam pirtintntthus , de quibus mcmorato Mi/ori»o P^eshitero ad manu Jua habuit , fcras expclltre , vel menua- r« quefnrimus , aut Juptvimponere tibi

P I S A Nn 272

facere prefumpferimus , Jimiliter tibi com^ ponere SoUdos centum , quitt taliter tn^ ter nos convenimus , duo libelli juxta uno tinore Rc[felmum Jcribere rogavimus,

,AHum Pifa .

»$♦ Ego Dtodatus Prssbltcr sn bo6 libeltum ^ me fa8o, matus mea Jcripfi,

♦^ £^0 Nandifredi fiHo Dodi rogaS» a Dtodato Preibitero tejits Jcripfi .

*^ Ego tus a Diodato Pre*

sbisero me tefie Jubfcripfi .

£sjo Ro[fflmiis Njtarius

Ego Rayitrius Notarius ,ApofloHcae

Sidis autenticum huius vidi , o^

h:m: exemplar tracla tfl , c^ extM- phivi .

Locatfo terrarum fafla a Platone Epircopo Pifano. Anno 82 jt

JN nemine Patrls e^ F.lii & Spiri- tus San&i . R'rnante Dcmno ncfiro Hludowico Strcniffiwo ^u^ufio a Dco corotato , magno & t}a:'.fico hnpeoasore , t/ftno OJabo, menfe Martio , JndiSiione Prtma. Plasuit & convenit inter nos Pla:o (l) gratia Dci ., fanTe Ptfane Ecclefie Epijcopus , ntc non lldtpr^ndus qui fupra nomen lldo vocatur , ffo Lam- prande , & Teuptrtus germanis filii D quondam Ermiprandi , ut nos [Idepran- dus , Lamprandtts , & Teuptrtus ger- tnanis refeaere &" abitare deheamus in Cafa , & iehus pirtintntibus Epifcopa- tui veflri SanBe Marie in lo:o '& fi. nibus Chociliana , qv.ibus reBas fuerutt per q-tondam Brnidiclo, n^ ufque modo per »os ipfis regert vHetur . Infa vtro Cafa cum rtbus ad eam ptrtin'ntibus , ttos vel nofiris hered. ....... fimul cum

pitia illa de vinea trans fl tvio jl*rto , que tu nobis ad ipfa Caja adjun.xifii ,

(i) Supra vi^Imus ac? AnnnTi Ch. ^os. Anno recurrit . Quare nullus locus Jo/janni II.

lahorare & gubernare debeamus , ut tnt' lioretur & non prjoretur , & pro jam diHa Cafa & rebus , feo & p'0 fuprd- Jcripsa vinea per omnes anno unus ex nohis in Caffina angaria Jacere dtbea- mui , idtfi per omnes ebdomatat dies quattuor , qttihus de fuprafcripta Cafa i^y rebui confuetudo fuit ai factendum , & a mandato vtfiro venift debeamus ad juftitia faciendum , & judiclo veflro audiendum &" conplendum . IJnde pro- rnittimus nos qui fupra Ildiprandus ^ Laritprandu! , ^ Teupertus , vel nefiris heredibus tihi fuprafcripso Piato Epi- fchupo , &" ad pofleros tuoi , fi haec quod fuperius Itgitur , nofira prom.fjione pcr fingtlos annos vohis taliter ftd parte Sancte Marie non ptrtolferimus & non adimplfberimus , ficut fupra promiftmus , aut fi in jarn dila Cafa & rfbus di- mittere aut pofiponere prefumpje>imus , aut ft aput nos pcjoratis Juerint , fia-

mus

Platowm Pf^fTrrr/m Antiftitem. Ideni hoe quem Ughellius iHterpoluit.

273 E X C E

mut vobis componituri penc nomine So- Itdos ctntum. Item tgo Plaio Epijibopus fromitto vtbis fuprajcripti Ildiprando , Lamprando , C>' Teuptrto , & ad ve- flris btrtdibus , ft ego , aut pcfleros '■meo< , vos de jam di^a Caja, vtl de rthus ad tam pertinentibus , aut dt fu- ^frafcripta vinea foris txpellert vel tnt- naie ■^uefitrimus , aut fuptrtmpofita vo- 'iis factre prefumpftrimus , fimilittr vo- bis compcnamus Soledos centum , quia talittr inter nos convtnit , & duo li- btHi juxta uno tinort Rcffilmum Naa- rium ftribtrt rogabimus .

%/4Buin loco Calct ,

Signum ^ *i* *i* manus fuprafcripti lldeprandi , Lawprandi , & Ttuptrti getmanis , quibus hunc libtllum fcribtre fcgabeyiint ,

B

R P T A 274.

^ Ego t/fdalbtrto fiiio bone r„trn0' rie Hittdi , rogatus a fuprafcriptii ger- manis , me tejte fui^fcripft .

batus a fuprafcriptit ger-

manis , me tefie fubfciipfi ,

filto Teuding , rogatus i

fuprafcriptii geimanis , r/ie tefie fub- jcripfi .

andi filio quondam Vval-

pratdt , tefiis .

fillo quondam Ghtrimun-

di , tefiis .

♦Jt Ego Gumptrtu , regatus a fupra- fcrtpti gtrmanis , we tefte fuhjcvipfi ,

•i^ Ego ,Adalp'.rto , rogatus i fupra- fciipti gtrmani , me t:fte fubfcrip/i ,

»J+ Ego Rojjelmus Notcriiis i^ Sca- binus poft tradiso compltbis ,

Charta locatlonis terrarum fa£la a Platone Epifcopo Pifano, Anno 825.

1'N nomint Patris & FUii & Spiri- tus Sanfli. Regnantt Dor/tno ncftro Hludovjfco Sfreniffimo ^fgujto , d Dt.o coronato , megno & pactfico Imperaiore ,

^nno tncnfe Martio , IndiBione

Prima. Placuit e^ convenit inter nos Plato gratia D^ei , fanBt Pifane Eccle- fie Epifchopus , nrc non & Sindipertus

Preibiter dipratidi , ut ego Sin-

diptrtus Presbiter laborart d'" gubtrna- « debeam rtbus pertinentibus Ecclefic veftre Sattdi Pauli , que tft Pltbt Ba- ptifmatt propt Villa Magra , fimul cum capcnna & rtbus vtftris iHis , quibus tt'3as futrunt ptr ^ndripsit Presbiter ^iViU .^ih & vria pttia de vinta , qtit 'Ifiptito ad laborandum abuit , qutbus e- vp laborare ^ gubtrnare debeam , ut >ion pejetetur, ^ in ipfa Dei EcJtfia incenftm fS'' luminaria , fco efficium ju- *ta poffivilitate mea faeere „ . . . 'rs de- beam\ & pro jam diSa Ecclefia & »tb»i ^dj>ertitttntii>ui t five^i„,f.Jtffftf

C fcripta capanna , &" rebus ad eam,..., annoi in mtnjt OBobiii hic Pija ad do-

r/7us Epilcopat dtl eamus de ar-

gentum Dtnarios dectm (^r oSlo boni tx-

pendtbiles , & fi u dum tres

vices in annoi . JJnde ptomitto tgo , qui fup'a , Sindtptrtus Presbiter tibi fupra- jcripto Plato Epifchopo , & ad pofttros

Sucs , fi hec que ftngulos annos

D vcbis taliter ad parte memorati Epifcho-

patui veftro non perfolfero , C^ non a-

' d-mptebiro y ftcut fupetiui piomifi , aut

\ fi & capartna ^ fuprafcriptis

' lebus & vinea dimittere aut pcftpontre

prefumpfeti aut fi aput mt pe-

I joratis fuerint vcbis componitut

' quir.quaginta . Item tgo Plat»

Epifcbopus prcmitto tibi fupiafcrspto Sin- E diperto Prtibitero , fi tgo aut pofterot I mics te , vil homtnet tuos de ptedida I .....;.. cy Cipanna^ ttl de ttius ad ecm fetttr.entibus , vtl de Juprajcripta ,^^ xtitHa Jorii t»ft.llete.f vtl tntnart qutfie- ' rimus ,

»75

A R C H 1 V 1

tmtts , aut Juptrlmpoftta vobts facere prt- fumpferimus , fimiliter tibi cotnponamus Solidos qx.tnquagitita , quia taliter inter nos cenvenit , & duo livtlli juxta uno ttnort Roff4mum fcribert rogatimus .

t/4&i*m Pifa .

♦Jf Ego Sindiptrtus Presbiter i» u»t hbellum i me faiium manu mea fub- fctipft .

*Jt Ego Jobannit Notarias ti^ Sca- hinus fuhfcripfi ,

^ -Ego Jobattnes rtgatus i Sindiper- t« manu mea jubfcripft .

B

P 1 S A N 1, 175

^ Ego Pertifufu fiUo bont memorit Pertreldl , tPgatus a Sindiptito, me tt- Jis fubfcripfi ,

«Jt Ego ^dalprando rogatus a Sirt- diperto , me ttjle fubfcripfi ,

»J» Ego Teupaldu filio bcnt memorie %/fucis , rogatus i Sindiptrte , me ttjlis Jubjcripfi ,

Signum tjt manus Saiperti filto quott- dam Sacrifidi , tefiis .

♦J» Ego Roffilmus Notarius & Scba». binus pofl tradito cemplebi .

Locatio agrorum faSla k Johanne Secundo Epifcopo Pifano. Anno 827.

Hlodovvico ferenijfimo euguflo , ^ Dco eoroitato , magno & paeifi:o Q_iartodeci- ttio, (C^ diUBo filit tjus Demno nofl.o Hlotario (i) idemque Imperatore , ^nno

imperii e/us pojiquam g*'-'lf'*f tji ,

Smto , Msnje De:e»ih.is , Inditione Se Kta . Pleciii o^ cor.venit inter no> Jo-

hannes (2) fjnfte Pifane Ecdefie j.w», ,„:,., j. ,u,„ «„.,c ^-«;t , c? fe-

Sundtperto , bomo Lncenfe , filie bone D bus dimittert aut poflponere prtjumpfero ^

N nomine Patrit <^ Filii e^ Spiri- 1 \ ... tia facitnde «^ judicio vtjlro cem- tus Sanili . Rsgnante Domno noflro C plendo . Et pre emnibus memofatis rebus V...,.;,. f. — ;/K.-, n. ^ n.. j ^j^/j pj^ ^^^^^ ^^^g^ i^ y^yy^ San&c

j Marit fn Mtnfe ^ugufio per me vel I per Miffo meo cenfum dare (^ perfol- I vert dihiam ad partt Ecclefle vtfire ar- \ genti Denarios duodicitn benos . Unde I promitto ego , qui fupra , Sundiperte , I tibt .... Jobannii Epifcopus , vel ad po- Jleros tuos , fi jam di8e Cafe , e^ re-

memorie Pertualdi , ut tgo Sundiptrtu

lavofare e^ excelere faciam Cafe &"

Ecilefte vejire , in leco & finibus Ca- faU j e^ in lapidt, qut jam antta ^A-

faldo in btntfizio habuit . Simili

eelere faciam Cafa una pertenentes ipfius Ecclefte vefire in lo:o Floriano finiins Lttcenfe . Hec emnia .... di&e loca ego lavorare ^ exccltre faciam , ut non pe-

juretur , i^ cenfiim vel angaria

res vos confutiuda babuifii exig:re & tollere, ego ipfo exive & babere dtheam

m mea po ego advixere . Et ipfis

bcminibus , qui in jam diBe Cafe refc-

dunt , ad mandatum vejlrum venire

Tom. IX.

ft aput mt pijurate ftttrint , c^ vobis omnia ptr fingulos annos nen perfolferOy & no:t adimpltvero omnia , ut fupra promift , compoHitari Jim vobis pene no- mine Sohdes quargnentos . Item & ego , qui Jitpra Johannis Epifcepus ptemitte tibi Sundfperte , ft ego , vtl pofieros meos te de jam diiie Cafe & rts foras ex- ptllere aut tellere prtftimferimus , aut ft dt ipfo Cenfum vtl angaria , qued ipfi Maffarii y qui in jam diffe Caft refe- dunt , per fingules annos ptrfolvere de- bunt f iibi txinde qualivet fuperimpofita facere prtfumpferimus , fimiliter tlbi con- fonamus Soledos quargntntss ^ quia ta- S littf

. , ^'^ .■^J'^^ Epocha deduSa fuit heic ab Anno 822. quo is Ludovico Aueuflo Patre jubente m Ualiam ir,grefji'.s efi .

(2) Nimirum Secundus, non Tertias .ippellandus in Catalogo Pifanorum Antinitum,

^■]7 E X C E

litcr ir.ttr nobis convenit , c^ duat ear- tulas prope uno tenore Pctro Notario Jcrivere rogaiimus .

^Bum Pifa.

♦Jt E^o Sundiperto i» ac cartula a me faSia , tnanu mea fubfcripfi ,

4* ^go »/fli/i Notarius rogatus a Sundiperto, me tcfte fubfcripft .

^ Ego ^ndreas Gaflo (ubfcripft .

% Ego Johannes Clericus rogatus ^ Sundiperto , me tefle fubfcripfi .

«Jt Ego Petrus D'aconus fubfcripft .

♦Jt Ego ^Adalpradus Presliiter fub- fcripji .

jjt Ego ^iifridi Preshiter (•hf^tripfi.

ijf Ego Gbifelptrtus Diaconus fub- fcripfi .

*i* Ego ^lalbertus Presbiter fub fcrip/i .

^ Ego Natali Presbiter fubjcripfi.

R

B

2y9

♦Jf Ego Rotpertus ^rcipreibiter fub- fcripfi .

ijf Ego Ilparrando Clericus filio Cam- perti, rogatui a Sundipertu ^ me tefte fubfcripfi .

StgnuM manus «Jf Lamperti filio quondam Mauri , te/iis .

Signum ♦{♦ manus Dominici filio quondam Joannis , tefiis .

Signum tj* manus u4Jaldi filio quon^ dam Lupaciani , ttflis .

Signum «Jf manui Udicari filio Ra- cbinatdt , t:flis .

Signum »J* manus Cuneradi fili» quendam ^uript.ti , tiftis . I >{f Ego IlpranJus ^/cidiaconus fub-

fcripfi. ! Ego Petro Notatius pcfi tradita com- C plebi.

Teftamentum LIutperti\ qui & Gentolus, ArchldJaconi Plfanse Ecdefiae, fcriptum h Johanne II. Epifcopo Pifano. Girciter Annum Ghr. 841.

IN nomine Dei Salvatoris neflto Jefu Chrtfli . Regnante (i) pifjimo at-

que excelltntijftrno idefl exhila-

tate corda & mentes noflras ad gaudia patrie celtftis erigere . Cum Paulus egre- gius predicator dicit .• Nolire diligere Mundum , nec ea , que in Mundo . Qui enim diligit Mundum , non eft charitas Patris in eo , quoniam qui amat eum , amatur ab eo , quem a- mat , & per hoc inimicus Dei effe eonvincitur . Dominus dtcit .• Facite vobis facculos , qui non veterafcunr. Et centurio ait: Domine, fi aliquid defraudabi, reddo quadruplum . Nam

(i) Exciderunt Chronologicae Nofae. Ouarc circiter Annum 842, quo unus Loth Tabulae .

[i) Error antiqui Amanufnfis . Nam pellatur . Ad Annum Chr. 857. U^hellius fcopum ftatait . Tum fubdit Zenobium ad

D i^ Davtd Pfalmi gratus 'vates cecinit . ^it: Djyitie fi affluent, nclite cor £pponere . Proinde dehtt unufquis eter~ nis lavorare munerHus , undt ncbis ali- qua beatitudinis portiuncula in perpetuo tempore fit ptofittura , & ante tribunal tterni Judi:is cum Jecura confcientia pte- fentemur , quia fi omnia ifl-us Mi^ndi htibeamus divitias , nibil efl dignus Do- mino. Idtoque ego , qui fupra Liutpirt y qui iir Ctntolus , ./ffcbifiiaconus Jar^iit Pijane Ecclt/ie , h.ic die , que Juptriitf leqitur , dum Dei vifitationr egvotante me leflulo reducerem , in prefentia ve- nerabiti Patri noftro Juftino (a) Epi-

Jcopo ,

Unus beic Imperator commemoratus videtur. arius imperabat, fcriptae mihi creduntur hae

infra diCcrte Pifanus Epifcopus Johannes ap- Biurgum , f;u Bi'i^um Pifanae Ecclefiae Epi- Annum 841. Quibus tabulis nefcio. Ambos

ego

«7P

A RC H 1 V 1

fcopo , vfunimunJo ^rchtprtibitcto , Gau- fetado Presiitero , Hudealdo Preibitero , Pirro Preibitero , Vvandolo Diacono , feu cj" Gunderad filio quondam Cuni- ftrti^ Coccity Pertcli, i/fvandoli , Pe- teligi , Jeo & aliorum plurium amico- rum , medietate de omnes res & fub- /iantiam tnea , tam homines , quam Ca- fas , ptata , vineas , campos , filvas , qaatropfdiai , cmnia C^ in omnihus , tam de parentum jura , quam de com- paretione quitquit mihi conpetit , tra- dedi tibi Conjo'>titio meo R gtbetto , qui & Maccio , D'a(.Or)o . Pi/i<a vero in

torum fupradiclorum prejtntta nos

Centotus ^r:bidiaconus & Maccio D a- conui comune confilio, parique conjenftt traclantes ncflia-um anitKarum rtrnt-

dia rts , ut dum ipje advivere C>

tneruerimus unus aut ambo , omni

/tt poujiate . Pc/i obito vt-h nojiyo vo

iemus de colonta a caufa C^

t/lliperga cum Cafa , fitios vtl filias fuas , & cum mibile vel imtrobUe , i^ pertinentia ftta ptttinert dinujcttur , feo & Fridt. hifi , & Gffa cum filios C^ fi/as fuas Caujtrado ■ii^ ,^V(.ldtrada ,

p 1 s A n 1, 2?o

(um filics c^ filias fuas . Ifii orr.net cum cafas vel cmnts rts fuas tr.ovilia e^ immovilia , quidquit ad manus fuat habere vidtntur , feo &" Rodicunda u4n~ cilla Dei , c^ de Cultano ^uniperga , perjona tjus in vel que de ea procrtan- tur , volumus ut emnes ifii cum omni~ hus rebus fuis , dum nos Ctntelus d^ Maccio advivere meruerimus , in nojira fit pote/iate y pofl obito verb ncjlro de~ crevtmus , ut cr/ines fint cum cmnts rt- bus juii livtri t^ abloluti ab omni ne- xu condicionis , vtl a jugo fetvitutis, Et voiumus habeatii dcjtnfiontm (ij ad E.cltfia Sanffe Marie , vel Epijcop» in loco , qui pofjtus futrit , «^ per om- ne caja per fingules annos dart debea- tis ad Cafa Santle Marie extnio tri- mijjale , atit certe trimiffe in auto / art.pliui vobis nulla imponatur , & mundio , fi qua de vtfira procreationt ad marito atr.bvlaverit , ad E:cltfia San- 8e Marie , Vil Epijcopt fit potefiate . Ef hec vclumus , ut ft alicui ex vobis p/enominati) altquas res vindere Juerit oportunitas , non habeatis poteflate altis homtntbus vendsnUt ttctntia , ntfi tnttr

feo t^ Sorela cum fitias fuas Clttviontt , t) vobis Cenlivettis unus altttius ad

Guiteifi , Rodichis , i^ Perttrada cum filits (2^ fitias fuas , Teupert & Ptrtt- rada cum filios Cf fihas Juas . Ijti fu prafcrihti cum cafas & prrfonas fua , (j5^ omntm fubfiantias Juas , ad ft per tintntia mobilia i^ immobHia , (to t^ Teutpatd , Riidtrada , Ermiftid , Bo- fielto , Magnifrid , Mucciotus , f^de , C^ FrtdtcatiJo germanii , Baronctttus , & Ratptrga cum filios <^ filtas fuas , «d^ Ltofolus gtvirant tjus , Prrtoatd , Gundiptrt , & ^ttnitruda cum fitios & filias Juas , Bur^^-zj.to , i^ v^tinittuda

partnttbus nofiris de benefaBoribus ve- liris fuperfcripfis Diacones, Et fi ali- quis ex ip/is prtfumpftrit atiquas res.,.. homine venundare , pottfiatt hafitant he- rtdes , aut parentes de ipfi Dtacones prtndtte & ttntre iir dtfendtie, Nam

fi decreverit femet nofiev ficut

fupetius fiatuitr.us , ita perpttuis & pe- rennis ptrmantat ttmporibus , Ecce ut nofier conctpit animus pio Dei omnipo- tentis ttmuntratione in vos adimpttvi- mus , & undt Jupra diximus , Ittrunt mtn.oramus de ipfo vefiro mundio , qued S 1 fit

ego arbitror f ferie Pifancrum Antiflitum expungendos. 'Nnm Jrhannes Epifcopus ad Aa- num 848. lcle nobis otiL-ret, non alius, ut opinor, quam qui Anno 82/. in ea Cathedra fedens jam nobis occurrit.

<,ij Idclt fitis lub defenfione five Patronatu Pifanae Ecclefiae , eiufque Epif^^opi. Nam uti apud Romanos , ua & apuJ Largobardos in Libertos aliqmd ;uns reltabat ^3^ fconis, quoruin tamen tuteia ipfi quogue Llbeni tiuebantur.

i8i E X C E

fit in pettjiate Ecdefte San&e Matie , vcl Epifcopi , volumut , ut per caput fit tantum Soledum unum , Unde pro memoranda futura ttmpora e^ anime noflre eautela , & nt in peflerit aliqua fiat oblibio , banc ttflamtnti cartula fie- fi cltgimus , e^ in prtfentia fubfcripto- rum ttflium Joannem Epifcopum rogabi- mus fcribendam .

tA^um Pifat, Rtg>*'i t^nno, Menfe, Die , &" Inditione fuperfcribtat ftlicittr .

*i* Ego Liutpertas , qui (ir Centulus t/frcbidiaconus in u»e trflamento a me fa.^o , manu mea fubfcripfi .

♦Jt Ego Rigbiptrtus , qui c^ Mac- CiO Diaionus , in unt ttflamtntum a me facJo manu mta ftthfcripft ,

Ego tAlvart Diaconut in hune tefla- mtiitnm regatus tnt tfflet fubfcrip/i .

Signum i^ manui Ermtfridi filio q^iondam ^^nicaufi , teflis ,

B

R P T A z%x

^*' Ego ^ufitfus Unricit in unc tt~ flamentum mi tefle fubfcripft.

Signum ^ »»4»» Gudolini v. d. fi- lio quondam Filerad , teflit .

Signum ♦{♦ manu Caniptrt filio quon- dam Pittoni v. d. teflit ,

♦J» Ego ripertus rtUgiefus

Cltricus in unc ttflamentum rogatus mt ttfte fubfcripfi.

♦J» Ego ,Anfufu facro rtltgiofus Cle- ricus in unc ttflamtntum rogatui mt te- fte fubfcripfi .

*h Ego Joannet (i) , lUkt indignua Eptlcpus , rpgatu> « Liutpert , qui (dr Ctntului , %An.hidiar.ono , feo i^ Rigi- peito, qui & Maccio, Diacono , hane paginam teflamtnii , in prtfentia que- rum fupi^a tefiium , ed fcribendMm fu- fcepi , &■ pcflea poft figna aliorum fe- pttm teftium Jubfcripfl , & dcplebi .

Locatlo terrarum fa5la a Johanne II. Epifcopo Pifano Anno 848.

N nemine Patris &" Filii & Spiri- tus San&i. Regrtsnte Domno nofiro Hlosarlo fereniffimo .Anffufh , a Deo ce- tonato , magno & pacifico Imperatore , ^Ano Impfrii tjus , poflquam in Dti nomint Isalia in^rcffus tfl Vigefmo (i) Stxte, Menfe OSlobris , Indidione Due- dtcima . Placuit & convenit inter noi Jdhannes (3) gratia Dei ujus fatt^e Pifane Ecclefle Eptfcopus , nec non £:<• pacianu , i^ Sacbtfindus germani , filii

quondam Gherifindi Sachifindus

germanis , vtl nofi/is heredibus , abitare i^ txcolere dtbtamus rtbtts periinentes Epifcepatui veftro San&e Marie in loco \

Ciciliana , tehus ipflt , quibus memsrate Ecclefl: San&e Maue a quodam Ta- chiperto obvenit , medittatem e* omni- bi4S ipfls rebus in preneminato laco Ci- ciliana nos vel ncftris heredes labcrars &" excelere diheamus , ut melieretur »^ non pe/uretur , &" pro fnt^e de )am di- &is rebus per omnes annes in Menfe ^a^uflo hic doMtis Eptfcopatni vtflre tibi vtl ad pcfteros tuo< , aut ai Mijfo viflro crnfum ^ tributum dcre c^ pcr- fol-jcre dtbeamus de argentunt Dcnarios qitcdraointa C^ duos bonos expendibiies , fP* a mandato veflro venive dehiamus ad juftitia faciendum , i^ judieio ve-

flro

(i) Animadverte , Notarli loco 'Epifconum ipfum hafce tabu!a5 confcripfifTe, Id fa- SiiPi, tum quod agehatur de eminenti Miniftro Pifanae Ecclefiae teflamentum faciente , tu.n etiam quia de pia canfTa a6}um fuit.

(2) Epocha quoque ilia dedudla fuit ab Anno %zt. quo Lotharius in Italiam primilra ingreflus ert.

C:;' Nifi authentic!'? tabulae aliud perfuadcant, hic idem Epifcopus credendus, qui Auno 827. EccleCam Piir.nam rcxit.

283 A R C H TV J

flro audiendum & complendum. U»de A proKUSiimus nas , qui fupra Lupactanu d^ Sacbifindus gemtani vel nofl^is bt- redibus componere tibi Domno Jobanne Epifcopus , vel ad pcflcros taoi , fi bec , quod fuperius legitur promiffione per fingulos annos vobis ad parte Saniie Mafie Epifcopatui intir ambos non per- ftlferimus , &" non adimpleberimus , fi- int fupra promiffimus , aut fi jam di- B Sii rebus dimittere , aut poflponere pre- fxmplerimus , aut fi admoiium aput nos pr/oratas fnerit , fiamtts vobis componi- tnri pcnam nomine Solido! tptinqua^in- ta. Item ego qui fupra Jabannes Epi- fcopns promitto vebis fuprafcripto Lupa- cianu ^ Sachifindtt germani , vel ad veflris beredes , fi nes vobis pir fingtt- hs annos ad parte SanBe Marie fic fcrfelfei itis & adimpleberitis , ficut fu-

fra promififlis pofieros mees ,

V9S dt jant diBii rebus fores expellere C^ menare quefierimus , aut fi^petimpo- Jita vebis facere frejnmpferimus , fimi-

P 1 S A N 1: 284

liter vobit componamus Solidos quadra- ginta, quia taliter inter nos convenit ^ & duo libtlli juxta tenore Rojftlmur» Notarittm fcribere fogavinius ,

^cfum Pifa .

Signum manus ^ Lupaciani .

Stgnum »Jt manus Sacbifindi germa* ni , qui hunc lihtllum fieri ro^avit ,

»Jt Ego Nandifridi filio Dodie , re» gatus a fttprafcripiis germants me teft* fubfcripfi .

♦Jt Ego Thetimundo filio bone mema- rie Tberimundi , teflis fubfcripfi .

^Jt Ego Jobannes Clericus & Seabi- nus fubfcripfi .

ijt Ego Jobannis filio ^faldi , roga- tus a fuprafcripsis germani , tefle fub- fcripfi .

»Jt Ego u4nfaldus fi'ius ^nfelmt ," rogatus a fuprafcriptis germanis , me ti- flt fubfcripfi .

^ E^o Rcffelmus Notarius d^ Sciil' binus fofl tradita complebi .

Colktio Ecclefiae Baptifmalis S. Petri in Radicata, fafla a JohanneJ fortafie Tertio, Epifccpo Pifano. Anno 857.

IN Dei nomine . Rtgnante Domne no- D! bus rebus ad ipfa Ecclefia ptrtinentet ^ fl*o Hluduvicus (1) zlerioriffi'»»} M^a- e^ dedifli tis Seltdos viginti de benes

denarios . Et proinde ego , qui fupra , o4'amundo , ccnfentientei mibi ipfo Bo- fo genitor nteu! , ptr hanc cartula re- promitto tibi Joannes EpifiOpus , ut fi ego vtl meus beredts tibi vel ad fub- cefforibus tuis pro ipfo Sfphino Presbi- tero tton dederimus (^ nnt perfolvert- E I mas ufque dum ipfe Stephjno Preshite- ro }am diBa PUJit , & prefatis rebus a^uerit , i^ nos abuerimu' , per /tngu- los annos vobis non dederimns per om-

nes

(i) Habes h^ic Epocham Ludovici 11. Augufti , dedu5>?m a morte Lotharii Aai» gufti patrjc .

f2 Ad haec Xempnrn Jghan^em Quartfm Uchelliu? rpfert. Is mihi T^rf/w ert. Ne- que etiim audeo tandiu piodurpre vitam loharinis Snundi , cui fe nrbis obtulit ad An- num Ch. §^7. quamquana fieri potuerit, ut idem ad haec ulque tempora in vivis fuerit..

N Dei nomine . Rtgnante Domne no- fl*o Hluduvicus (i j gle<'ie/iffi'»»s g'a- tia Dti Imperatore ^uguflo , poflquam i» Italia ingrtffui efl , .Anno Imperii t- fus Secundo , Stkto Idus Martias , Jn- diBione Quinta. Manifeftu fum ego ^- lamundo filio Bofi , qtiia tu Joannes (z) gra"ia Dci ujus fanfte Pifane Eccle- fie umilis Epifcopas per cartula ordi- r.ationii ordtnaftl & firmafti Stefihsno Prcibitero filio Crifiine in EccleCia Dei Cr San&i Petri , <iuod eft Phbe bapti- fmalis , ftta loco Radicata , cum omni-

285 E X C E

nes Menfts fexaginta Denafios boni tx- pendibilis , tjualis pro tempore ptr caput meliut fuerit eKpendihiHs , c^ vohis no» dedtrimus in fupralcripto Confiituto ^u- cellos (l) boni mtrtinos centum , ufqut- dum nos vtl noflris bertdibus jam di- Ha Plebe ©^ frtfatis rcbus haburrimus , &" vobis jam diclos Dcnarios (2) &" jam di&os ^uctllos vobii vel ad fuz- eefforibus tuis , tunc jpondemus noi vo- bis componete ptnam ar^entum Soledos centum , <;^ banc promiQio o-rtni tempo- re in fua permanead firmitatem , quia in tali ordine hane promiffia &' Roffel- mum Notariu-.n fcrihere rcgavi , »^8um Pijai .

R P T A 2^6

Signum manus «{f ^lamundi , qui hanc promifjtonem fieii rogavit .

Signum tjt manus Bo/i geniter fu- prafcripti ^lamundi confentientts .

♦{t Ego Teuptrtus rogatus sb »/lla' mundo , mt te/ie /ubfcripfi .

*ji Ego Gnmhertu rogatus ab ^a^ mundo , mt tefies fuhfcripfi.

Signum *}f ^ msnus Taucbiperti , B tir Scpranii germani , filti bette memo' rie Rjcbipeiti .

Signum •{♦ manus Cofptrti , tfue P/- pino vo:aiur , fiUo ^.ytulptrgbt tt/iei .

Ego Rnffclmus Notarius p»fi traetits complevi & dtdi .

Charta Emphyteufis fafla a Johanne, fortafle Tertlo, Epifcopo Pilano . Anno 657.

I2\7 Dei nemine . Regnante Domno nc- firo Hludovvicus glotioffftmus gra- tia Dei Imperator ^ngufio , pofiquam in Italia ingreffus tfi , tAnno imperii ejus Seeundo , Quintodtctmo Kdtndas Junias , Inditione Q_tinta . Manife/iu fum ego tA^t/elmo filio bont mtmorit I^:ndifridi, quia tu Johanres gratii Dei hujus farfte Pifenfis Ecclefie u- milis Epifcopus pir canula Itvellarto nomine ad Ctitjum ptrtxolvtndum dtdi- fii mihi idt/i Cajalino illo , in qua fttit Cafa tHsr Curtt domnicata , in to.ho & finibui , ubi vociiatur Cammajano , pto- pt loce ^ fitibus , ubi vocitatur Ri- voardi , una cum Cala illa in lecbo , ubi voiitatur ad Cblli , qui tjt perti- ntntes de ipfa Curte , qut regitur ptr Sahbatino, cum cafas c?' Cajalino, c^ rtbus illis in locho , uhi vocitatur ad Seapame , qui reffa effe vldetur per fu prajcripio Sabbaiino , & B^tto , fee &

CafaUio (^ rehus tn fuprafcripto locht Cammajano , qui rigitur per t/fggo Maf- fa> io , & e/i pertinentts ipfo Cajaitno , in qua fuit ca^a i^ Curtt domnicata , &■ predtCiis cafts , & eefjinif , & ca- falinis , ^ rehus fuprafcrtpti Epifcopa- tui vefiro SanHe Marie jam diclo Ca- falino , in qua fuit cafa iS^ Cutte dont- niiota eum rebus domnicatis , adque ca- fis , & caffitis , fto cajolinis in dtne- minatii loiibus ai fupta/cripta Curte pertinentihut , cum fundamtntis fuarurytf cum curtts , ortalia , ttrris , vineis , e- Itvttti , ftlvii , vtrghartis , pratii , pa- fcuii , cuitis rtbus , vtl incult<s , omnia quantum ubique ad fuprafcripta Cafali- no , qui fam fuit cafa & Curtt domni- cata , fto ad prtfatii ca/is i^ ceffinis , fte cafalinis , uhtque funt , ptrttnentes II» qualibtt lecis vtl vocabulis in inte- grum , mihi eas livellatio nomine dedi- fii & cenfirmafii. Simul d^ dtdifli mi-

bi

(i) Unde Italicum Augrllo , diminntivum vocis Avieulae^ Avicellae . (2 Ec tunc jn ulu fuit pcnfionec ioi^onere Eeckfiis, &, quidem ad utilitatem £pt> fGopi : quod oiinime piobes .

iS; A n C H IV 1

bi Cajfinas ^ & res illa in lo:o & fi- jA nibus CampoJon^ho , qui tft pertenentts ipfius Epifcopatui veflro Saniit Marie , qui rti^a fuit per quondam Joannts fi- lio quoniiam ^itdrtnini , jam dicia Ca- fina , cum jundamtnto , & omnetn tdi- fiiio /ue , cum cutte , orto , terris , vi- neis , filvis , virgareis , pratis , pajcuis , cultis rebus vel incultis , omnia quan- tum ubique ad ipfa djfiyia tfl perti- B nente< , & fuprajc-ipto quondam Joan- ms Mitffario exindt ad rmanus fuas a- biiit , mihi d:d'jii C^ corfirmafli in in tegrnm . Tali xjero erJiftm , ut ah ac die in rr.ta , qui fup'a t^njelmo , vel de tn'.ii fitHi df hfrtdibus ntftorum effrt pcfflatem , aut ad 'llaf bofona' hcmi- num , cui nos jam dtffi-: Cafis & Ca- falir.is , fco C. fpiiii , e^ rebus , quat Kiihi , ut fupra , Hb!llario ncmine de-

d<fli &" cot fii nafti , ^ cui n

lario nomine d d^rimw , vel abere con-

ftituerimus in tcrum um -ven-

di , pcffidendi, lahcrare f.ciendi , e^

nobis eai pro cmni cenfum &

jufltiiam exinde tibi , vil ad pclieri-

fque Epif.opatui veftro Sanile

Marie ptr fingulos annos per err.nes D

M(nfe dere debeamus ip'a &

de ipfo domo Epifccpatui vtfiro San&e

Marie e^ per nos , aut per mif de

loco pofito vtftio aut fuper ipfo ^ltario beate San&e Marit ponantur argtntum Dtnarios honos txpendibilis numtro fe- ptuaginta duo , nullam cliqiut amplius & bontin ^ui in ipfis cafis &

P I S A N !. 288

eaffinis abitantts futrit , fuptitum fue" rtt , nos eos a mandaio v:/iro venire faciamus hi: Pifa ad legem e^ i»fli- tiam faciendum tantum . Et fi nos vo~ bis hjbere omnia , qualiter fuperius le- gitur per fingulos annos , fic novis fue"

rit adimplcta & confervata /«-

prafcripio Cafalino , in qua fuprafcripta cafa e^ Curte domnicata feo rehus dom- nicatis , adque cafas , feo cajpnas, feo cafalinis ad ipfa Cwte pertinettil/us , feo & jam dicia caffina &" res , quas mihi , ut fuptrius dedifli , rtlaxavtri- mus , vtl fl ptr nos pegiorata fuerit , fpondto tgo , qui fupra , .Aaftlmo , una cum mtis filiis C>- htrtditJUi nofirorum compontre tibi , qui fupra , Joannes E-

pifcopus , vtl ad pof fucctfforibus

tuis ptnam argmtum Soledos ducentot

q"atuor , inter nos conveni &

Rvffdmum Notarium fcribere rogavi,

,A.Jum Pifa .

libtllo a me fa&o manu mea

fuhfcripfi .

rogatus ad .Anfelmo mt tefte

fubfcri[ fi .

^ Ego Cunipertu rogatus ad %4nfet- mu me tefte fuhjcripfi .

Signum »Jt manus Samuel Scabin ....

Signum tfft manus Teupaldi filio quon- dam Pnruli , t/fiis .

♦Jt Ego Gamberto rogatus ad u^nfei- mo me tefte hthlcripfl.

«Jt Ei;o Rffelrnus Notariut poft trOf dita compltvi Cf dtdi ,

Charu EHnphvteufis fa61a a Johanne, forraffe Tertio , Epifcopo Pifano . Anno 857.

I2V Dei nomine . Re^nante Domno no- ftro Hluduvicus gloriofijfimus . . . . pcfl- quam in halia ingrtffn- efl , ,Anno Im- ptrii rjui Stcundo , Stxto Calendat Ju- Itas, laditione Quinta. Manifeflo fum

E ego Ghifalberto fitio Idi , quia

tu Johannes grati? Dei hujus fanfte Pifane Ecclefie umilis Eoifcopus H- vellario nomine ad Cfnfum ptrjotvendunt

. dedifti mibi loco & finibus , ubi

diti-

iSp E X C E

fiiiitur La/ano , qui rcBa fuit,,.,. vts pertinrntes fuprajcripto Epifcopatui ve- flro San&e Marie ; Cafalino viib ipfo tvm fundamen:o juo , tutn Curte , crto , ttrris , vineis , filvis , virgartis , pra- tis , pafcuis , cultas res , vel ineultas ,

emnia , qitani pertenentes , C^ Ju-

prajcripta terrula txinde ad manus Juas

in integrum , Tali veth ordinerrt ,

ttt da admodum in mta vtl de tyteis bt- redibus fint piteflatem tas habendi, im- perandi , gubtrnandi , laborare faciendi , mtliorandi , & nobis eas privato nomi-

ne ufufruBuandi ad /itfiitiam e-

xindt tibi , vel ad Epifcopatui

veflro Sanfle Marie per fingulos annos

cenjtfin vobis reddtre dtbtamus

hic Civitate Pija ad ipjo Dorao Epi- Jcepalis vobis , vel ad Minifitriale ve- ftro , aut ad loco poftto veflio per nos , aut ptr Mifjo mfi>o , argentum Dena-

rios bonos expendibiles numere &

fi in ipfo Cajaiino Caja ibi dum ,

^ babitandum mijerimus Jacia-

mus hic Pija duo vict i» anno ad le-

B

C

R P T A 190

gtm zy jujiitiam Jacitndum tantum ; Et fi nos vobis htc omnia , qualittr Jtt- perius legitur , per fingules annos , fis non futrit adimpltta & eenftrvata , aut fi fuprafcripto Cafalino , O' rts , quas mibi dtdifii , relaxaverimus , vobis ,. .., fpendto tgo , qui fupra Chijalbtrte , una

cum Johanaes Epifcopus , vel ad

fub:efJoribus tuis penam argenti

quia talitcr inter nos conveni , & duas inter nes cartulas Rojftlmum Netaritnti Jeribtrt rogavi ,

tAHum Pifa .

Signum tjt manus Ghijalberti , qui bunc libtllum

♦Jt Ego .Adalprand rogatus

♦Jt Ego Ttuptrtus regatus a Ghijal- Ittrso ....

ijt Ego Ifalprando rogatus a Chijal- ktrto , me ttjlcs fubfcripfi ,

♦Jt Ego ./llp:rso rogatus

Signum i^ mantts lAdalbtrto filio ...i

♦J+ Ego Btnt regatus

<Jt Ego Rofjtlmui Notario pejl tra- dita complevi & dedi ,

Placitutn Pifis habitum a Miflls Ludovici II. Imperatoris , in quo cauffa nonnullorum Ser/orum Ecclefiae Pifanae agitatur. Anno 858.

DlJ-n i» Dii nomint ad potejlatt ptijfimi Domni Hludovici Impcra- toris partibus Tujcit dirtdi fuiffent Joan- ntt f & Ildiprandm , Vajfi Impe>iales , fingulorum bominum juftitias facitndum , C^ cum vtniffent Civitate refedtntes in judicio in fala olim .Aganoni Comiti , refidentes cum tos ^4dal''ertut , t^ Rat- frtdut , Judicts facri Palatii , ^ifipran-

dus , ^ptrtus , & Gumptrtus Vaffi

Grtgorius , Rojfelmus , orants Scbabinis Pifenfis , Chunimundo Scabine Luctnfis , Tettptrtus , Ghiffilfus , Gnndtrado , Nin- dulfe , Uandibodo , Ttudiptrto , Ttufri- di , Raminge , Joanni , Gbtrimundo , Vuidaldo , ^delberto Joannis , Ghifijri-

D mo , oinfualdo , & rtliqui multi , Ibi~

qut in judicio Leo filius quoit-

dam Petri , una cum conjttgt fua , no- mint ^delinda , ntc non n^ Goiftid ./id- vocato Epifcopatui SanSle Marit Pifen-

: Je , in quo vir btatijfimo Joanne Epi- fcopo prttfft videtur, alttrcationem in- ter fe babentes , dictndum ipjt Leo : fer-

^ vi & pertinentcs Epifcopatui San£te E Mariae , de quibus iftc Gosfrid pe- ragit caufa , fecerunt vafionem in Cafa & res illas , loco nuncupante Tredecim propc Ecclefia San£li Fri- diani * qua Cala & res foLVunt per- tinentes quondam Mauri Formicini natione Corfo, ^ui fuit fcccro mco:

& ipfe

?pr

A R c H I y I

lc ipfe focero meus reliquit in fuc- ceflione iftius Adelincle conjugi mee. Unde quero , ut exinde inrer nos «Jctis judicium . Hoc diclttm ob^jtans ?i memor^tus Go frid , & dnit : Parte Epifcopatui Sar.ae Marie habet & detinet aliquantas Calas & res in lo- co Tredecim , fet ipfa Cafa & res, de quibus tu Leo mihi queritur , e- go ncfcio. Rcfevtum hoc , dtcitt vvadia ipfe Lco eidtm Go frid de Cafa & res ipfa; ofltttfi , Ipfe Gosftid deatt ei vva- dia , «» tffet paratus ad vtdendum , & eevcrtercnt ad Placitttm , fiartnt exirtds ad rationtt» ftcuncttcn L'ge . Et fiatue- runt inttr /e fi-iijt^fforts . Et conjiituto ei dum ipfi M ffi cum pnfati Judtces

Imperiolts petrtx<ffnt tn jtvv tio

ti de Mtnje ,/4-^u/ii, & noa fuiffent gd ipfum ptrdifitKjtur/i P/a.itum , tunc per ImperiaUm jfffiJnan una cum mt- rnorato Joanne revertr.tiffitr.o Epihopt Ptfenfe , R r)j ffinardo G ./talcto in Domo bujui Eptjcopitui Pijinjh refed-.ntes in fudicio nes , prefentibus RofJtlmu> , & Jaannes Sca '■inis , Teupertus , 17/ /o Vi- tedomini ., Gtndetaio , uri nohis adrrant I^^ndolfo., Nindi^odo , i^dalperto , G^n- dip'rto , Cunirado , R4-*iinpo , Joanni , F^aimundo , u^ialberto , O,prando , huti i^ atii plures ttvtrft furtt a-.nhas par- tts anie nos , In judi:to cepit mtmora tu< Giifrid dicere tident Licni : Often- difti mihi Cafa & res in loco T-e- ^ecim . ficuti mihi tu vvadiam dedi- ftis , & ipfa Cafa & res partc Epi fcopatui Sanfte Marie hahuit & pof- fcdiit per annos triginta & amplius, ^uod nec tibi , nec ad Conjuge tua Eihil pertinuit, nec pertinere deben- tur juxta Iffto. Hodie ert noUrum firrr.um conflitutum, exinde ratione mittendum , ficut vvadiatura habui- Eius . Rtfertum Jsoc , interrogamus nos , Tom. IX.

D

p rs .-ra r, 2^2

^ui fupra ^nditores i^ Jiiiices iismdiftt Ltcnem , cusa exinde ipfe dicert votuif- fet ,. ut dicertt refpMfuns. ihii de pre-

fer,te prtfatum Leonem tAdelinda

conjuge fuj profeffi funt., ^ dixertttH^ Ver^ Cafa , & res ipfa, de quibus intentione ifta habuim_uf_,-rro§^ea«, ccnfendere ron valemus', i^uia "ifoli poffumus, nsc nobis nihil pertenuit, nec pertinere debentur juxta Lege. Hec profcffio fa&a, cef.fa tttcnife/iata p tjuomodo aut qualiter ah hordtnsm fttpe- rius tegitur , paruit nobis reffe , quetum fupra ^uditores i^ Judices , uaa cum omnibus ibi nobijcttm adfijientibtss ita jud'Cabimus , ut ftcundhm eorum alter- cationem , & feoundum ipforum Lesni- O" de conjugi e/us prcfcjftonem babert debuifftt fupraf.ripta Cafa C^ res parte Epifcopatui SanSie Marie , de quihus ipje Gotfrid ^d-vo:atus peragebat caufa^ abjqut illerum Leoni <^ dt conjuge ejus tffttt essinde rtmoti & contempti . Et tatiter tfi inter lis finita caufa . Unde quatiter ante nos hac caufa pethaSa O* dttibtrata efi , hanc nctitia Judicati no-i firi pro feouritate nitr/torati Epifcopafi Sande Marit fieri previdimus .

Q_idtm &" e^o , qui fupfa Gregofius Noiariu! d?' Scbahinus fcripfi , ^nn» Impetii Domni nofiri Htudovici Impc- ratoris Olal>o (i), De-.ime CaUndas ^i- prttii , ItdiBione Se*ta .

Signum ^ manus Raqhinarsii Sa^ fiatdio Pifenft , qui interfuit .

•Jt Ego Johannes Notarius (^ Siabi- nus interfui .

fjt Eqo Tettpertus if'!drm fui .

♦Jt Ego Rcffclmo Notarius C?" Siba^ birtus ititerfui ,

♦Jt E^o Hunerado ibi fui ^

ij*- E^o Nandolfo interfui.

^ Ego Nandibodo filit>s httns laema^ tie Nandutfi iaterfui.

T ^ Ego

(i) Ufurpatarn heic liabemas Epocliam Ludovici II. AugufU, iackoatm Anno Cki 850. quo is Rojnae laipenaii Coiona doasuas fiut.

ipj

X

R

*i* Ega Urfo oircbiprtsbittr ^ & Vi- jA

etdomui interfui.

♦|f Eqo Petrus Diaconus interfui^ *Jt Ego ^talbcrto filia boite memorie

yindree inttrfui^

IP4

4* Ego Frahinarda fillo Joanne tn- ttrfui .

*Jt Ego xAdalbtrto filio bont mimerie j Banduct ibidem inttrfui^

Cfeartat Johannis, fortaffe Quarti, Epifcopi Pifani, per quam concedlc quofdam fundos ia Emphyteurim. Anno 877.

IN Tiei nomine. Regnante Domno no- /Iro Hkarolus , gratia Dei Intptrator tAugufloy poflquam Italia ingreffus t/l , »4nno DiO propitio imperii e/us Secun~ do , Q^tintodtcimo Kalendas Junsas , In- ditione D.cima » Maniftftu fum ego Ttu- dici filio bone tntmarit Tudelgrlmi , quia tu Joanncs (i) qratia Dei fan£le Pi- fenfi. Ecclefie humilis Epifcopus per tartulam liveUaria notnine ad cenfum per- Jolvtndum dedifli mibi idtfi medietatem de Cafa & Curte illa domnicata in lo- to & finibns Coltint , uhi dicitur Sala ToibaUi prepe E:clefiam San^i ^tge- ii , quot efl Piebe Eaptifmalis ,. ^ efl prtintntes ip/ius Epifcopatut vejflro San- Be Marie de predida Cafa , c^ Curte domnicata , una cum omnil>us rebus dom- nicatit ad tam pertinentes , fimul cum nmnibus Cafis &" rebus maffaricHs ad ipfa Cafa cir Curte domntcata perttnen- Ut>us > cum fundamenti) i-y univet/it fa- kricis fuis Curtis , artalia , terris , vi- tttit , alivis , fitvis , vltgareis , pratis , fafcuis , cultis rebus , vet incultis , tno- vitt vet tnmovile „ feo qui femoventibur , fervos vet ancillas ,, atdiones vei aldia- Mos ,. de amni vet m omnl/jus Cafis d^" 1/ebus, tam domnicatis , qitam & maffa- aiciis j, quantas ubique in qualiljet tocis

B vel vocabutis ad fuprafcripta Cafa (^ Curte domnicata , fio ad ip/is Cafts maf- fcriciis fuit ptrtir.entet , aut ptrttnere videntur. De hec on,nia & in omnibuf medietatem exinde tx integra mihi de- difti livtllario nomine talt ordint , »t da admodum ipla medittas tx integra itt mea , qui fupra Teudici , vet de nieit heredibus fint poteftasem eas abendi > imperandi y taborare fjctendi , guhernan- di y ita ut nan ptgioretur ex nobii pri- vato nomine ufuf<uciuandi , nift pra omni cenfum , C^ juftitia txindt t<bi , vel ad fucctfforibus tuis ad pars ipfius Epifco- patui V /Iro SanSie Marie per finguloi annos per omnes Menje Magio cenfum Ytddere debeamus per nos , aut per Mif- I fo noftro vobis , vet ad Miffo veftro ad D spfo Domo, aut fuper ipfo ^ltario Ssn- cle Marie pontre & perfolvere debta- mus argentum Dtnarios bonos expendi- biles numerum ftxaginta.. Et fi oportum ftierit hominilus ilti. , qui in ipfit Ca^ fts , quas ncbis dedifli , habitantes fua- rit^ ad Placitum adducendo , nos eot vobis in Civitate Pifa duo vices iit annos venire faciamus , tegrm ac fufli~ E tiam faciendum tantum . Et fi a nos I vobls hic onnia, qualittr /ufi.-rius te^im I tur , per fingulos annos fic non fuerint

adim-

(x) Confufa. prorfus ef! apud UghcHmirt PiHinorunT Anfiftuum ferres . h prffqnarB Kobis dedit Johamemy apaellatum immerito Quarrum, Arno 8^4. Pl.itontrrr Sen/yjdtAm no- bis olarudir ad Annum 860. eumque protraKiffe vitam ait ufque ad Annum S-jo. Deinde Johan.'itrrt QurriilHm exhibet fedentem Anno 890; & fubfequenti. Vemm Plato Ser.ndus Eunq,aatiTi Ecclefiie Pifauae praefuit. Hifce veto temporihus eandcm Eccl»fiam rexit /o- kan>iei Eo^fcopus y. qai noa QuinElus appelianHus e(l,. ted Huattus , & reilius fortafle Tet^ UKsi xszsrt ^oi Antao 857. fedebar» hiicufctue vitatn prodaxilu potuit.

2P5 A R C H I V 1

adimpleta & ionftrvata , «ut fvprajcu- A pta medietas de pnfatis Cafis & tebus feo tnovilibus vel immovilibus , quas no- bit dcdijli veUxavenmus , vel fi per nos fegiorata fuerit , fpondio ego , q:*i fupra Teudici cum meis heredibus componere tibi f qi*t fupra Joannts Epifcopus vel ad fubcifforibus tuis penam argentutn Soledos quiagentos , quia taliter inter nos conveni , O" dttai nos eartutas Sof- fridi Notario fcribtre togavimus,

t/i&um Luca.

ijf Ego Ttudici in unc livtllo a me faBo manu mta fubfcripfi.

»Jf Ego T betimundu rogatus a Ttu- dici mt ttfle fubfcripfl,

4^ Ego JNandibodo rogatui a Ttotici fubfcripfi.

♦Jt Ego Tacbipertus togatus a Teo- dici jubjcripfi.

B

P I S A N 1. 2^6

i^ Ego ^Anfoaldus rogdtus a Tendid me tefie f.ibfcripfi .

+Jf Ego Joaants Notarius & Scabi- nus fubfcrip/i.

i{t Ego Ghijelfridi Notarius & ScU- binus jubjcripfi .

♦{♦ Ego Cofptrtu regatus 0 \TtudiC^ me tejle jubfcripfi . 'iv^'-. r^

♦tt Ego Lto rogattfS /t Ttudici me teflt fubfcripft .

«Jt Ego Stephanus regatus a Teudiii me tefte fubfcripft .

Signum ^ manus Chumradi filio bo- nt memorie .Aipeiti, teflis,

Signum *Jt manus Rofjelmi quondam fuprafcripti Nandihodi , teftis .

Ego Scffridi Notarius pofi ttadita eom- plevi id^ dtdi .

Commutano agrorum inter Johannem, fortaffe Quartum, Epifcopusa Pifanum j & Umbertum filium Gurr.berti. Anno 878.

I2\7 Dei omnipottntis nomine . Regnan- tt Domnus Carolus , divina favtnte tlemtntia Imperator ^ugufto , ,/^nno Im- pirii ejus Tenio , w./i^c Olobris , Indi-

clione In Dei cmni potentis no-

rnine convenit inSer nos Joannes gratia Dei fanfte Pifane Ec.lefie humilis Epifcopus, nec non Umhertus filio bo- ne memorie Gunberti , ut inttr nes de aliquantis petiolis di terre fubter deno- minata commutationes facere deberemus , fizut & ftcimus . Ego quidem Joannes Epifcopus dedi tibi jam diSo U^ribsrtus in commusationem de pars Epifcopatui noftro SanLle M^rie una pctiola de ter-

ra in loco & finibus conetri ,

eir eft pertinentes de EcJefia noft^a San- <?/ Pttri , que efi Plebe Baptifmalis in lo:o , qui vocitatur Ofpio , C9" tenentes uno xafut i» vinea Doirme Kegine ,

H^ aliquantulo i» terra , qui modo vi- nea eft u4lbtrti , alio caput cum uno la- to ttnet in via Carraricias y alio lato tenet in vinea Benedicli de filio quon-

dam Feruli , & prtdicias petia de

terra in eodem loco ^ & ficut circunda- tas funt , capitas & lateras , tibi qui Jupra Umbertus in eommutationem da parte Juprafcripti Epifcopatui noftro de- di iir tradidi in integrum . Item egt qui Jupra Umbertus dedi tibi )am difiif Joannes Epifcopus fimiliter i» commuta- tiones ad pars fuprajcripte Ecclefia ve- flra quatuor petiolas de ttrra in loco & fittibus Blentina, Una ex ipfa petia de terra, que vocitatur Orto Frumaldi , & eas tenentts «no capo in terra Domne Regine ^ alio caput ienet in terra San- di Salvatorit de Sexto, uno lato tenet i» terra de filii ^uondam JBonifar T a tii

^g^ E X C E

tii (t) CotYiius, alfo lato Umt in vi- A nca Sancli Salvatoris de Stfcto. Ipfe alie-

V! res pttia dicitur a Longagnolo

ipfe petie es tetttr.tes uno caput in vi- nea de filii quondam Bonifatii Co- rnitis , alio caput ftmiliter tenet in ter- ra de )am diBi filii Bonifatli , lato u- no ttnet in vinta Sandi Salvatoris de Sexto, alio lato tenet in terra Sanffi Petri de Romat» . Ipla ttrtia petia et B ttnentes uno caput Carraricias , alfo ca- fut tfnet in vinea de filii qmndam Bo- fiifatii ^ lato uno ttntt irt terra Sari&i Pitri de Romam , alio lato in terfa de fupradiEii filii Bonif.itii. Ipfa ejuatta peiia de terra es tenentes uno caput in ^Stas Cavraricias , olio capat tenet in 1 ierra de jam di!7i filii bone wfrKorie : .Sjnifatii f uno lato tenet in terra Ftr- C n-.ifco meo , alio lato es tenentes in vi- | ■tita de jam diBi filii qusndam Binifa- jii . Htc prcdiBe ipfe qttatuor petie in Juprafcripte lccas , li^ ficut circumdate futtt a capitas & lateras una cum fof- fas e^ jcpei , f'0 arhorihus a fe perti- tjtntes , tgo qui fupra Umbertus dedi ti- hi fuprafcripto Joannes Epifcopus in tcmmutationtm a pars fuprafcripti Epi- D fcopatui vtfiro San^e Marie sn inte- grum pto fuprafcripta pttia de ttrra , que tu mihi fupevius in commutationfm dedifii & tra^tfiiiii. Vhi interfuerunt \/4nfipvande filio Bfunari , Miffo Adal- berti (l) Comiris, feo Cnmradus fiHo hone memoiie ./ilp<rti, Miffo Johanni Epifcopi , itna cum Joannts Jc(»6/wo,j & u4nfualdo germani filii ouondam ^- E faldi , &" Petrus Scabino filio bone me- j worie Ildiperti . Qui fuper tpfis jam di- I Bis rebus ambulavtrnnt utraque parte | tsr efiimaverunt , quod pars San&e Ma- fie XJnde inter nos ptnam addi- ]

R P T A 2^8

mtis atqut cbligamus , ego qufdem JobaH' nts Epifcopus de me , c?' de pofieros fuecefforibus meis , e^ tgo qui fupra Um- bertus de mt , & de mei htrtdibus , ut ft quiJibtt de nobis ac nofirt cemmttta-' tionis atque traditionis disfacert aut eof^ rurAptre qutfitrint , & utto alterius tas ia inttgtum dtfendere no» potutrmut , componamus uno aherius ad pars , qui fic non conftrvaviris ad parte fidei jtv- vanti.' ipfe noflre commutatienis atque tindiiionis in auplo , dt quibus aghuv in ftrquido loco fub txtimationis , qtiS' lis in dit illa fatrint , quia fic inter nos convenit , (^ duo inier carttde csm- tytutattonis prope uno tinore Joannsm No- tarium fcrivere rogavimus .

^lfJvm in loco ad Curts Domnicata ad SanHo Cakiano.

«Jt Ego Unberius t» ac cartula com"

mutaficni a nos faBa manu mea fuljcripfi ,

Signum H^ raanu tAnfiprandi Mrffo

K/fdalbe>ti Comis , ficut de ipja hgituf ,

Miffo fui .

Signum »Jt manu Cuncradi M'-ffo Jo~ hanni Fp<fcopi , fi:tit de ipja Jnp>a li- gitur , M ffu! fui .

+Jt Ego Johatni.' S.havini , ficut de mt fuper legitur , extimatttr fui,

♦Jt Ego Urfo Vtdo , fnut de mt fi>- ptr legitar , txtimaiur fui .

♦J(- Ego PetrKS Notariu< i^ Scahsne ^ fi ut dt me fuperius legitur ^ extimator fai .

♦Jt Ego Ricolfu Clfrictis in ac ce»3- mutfltionis manu fub/crip/j .

Signum tjt manu Cuniperti fifio quon- dam Feralds , ieflis .

Sigwm ^ manus Teuperti filio quon- dam ,A'alpcfii , ttflis .

ijf Ego Joannem Notartus (^ Scabi" nus pofi tradito complibi .

CMr- (i) Qni Tu(ciam rexit Anno 820. ^e quo confulendut Florentinius in Monumentis

ComitiPae Mathildis. Egi & e?o in P. I. Cap. 22. Antiquit. Eften.

(2) Qui & Dux Tufciac hifce temporibus fuir. Sitnc Primus, an Secundus ejus no-

mipis, decemere non aufim, Vide Florentinium , Cofmum de Arena, & quae ego attuli

ia GH^er mcffiorato Libro ,

ipp

A R C H I y I P 1 S A N Ic

3CO

Charta Emphyteufis conceffae a Johanne, fortaffe Qaarto, Epifcopo Pifano. Anno 883.

IN Dei ommpotentls nomme . Regna»- te Dotnno noftro Cavulu , divina fa- vente clementta , Imperator ^ugufto , sAn- no Secundo (l) Impeiii ejiis , Nono Ca- lendai Junii, Indiclio Pri>«a. Placuit & convenit inttr rsos Jchanni Epifco- pus fanfte Pifane Ecclefie, nrc non Cumptrto filio bone memorit fili de Li- •vertate Florentie , lizeiiario nontint da- tt videor ttbi Cumperto, Curte (^ ter- ras illas i» loco Savetiano i» finibus Q^'aratiana , cum tetris , vineis , filvis , oltvis , pratis , pafcuis , cultum vel i»- tultum , quantum de ipfa Curte domni- cato et peninentes . Ihfimul dare videor tibi duos orti maffarscie i» ipfe loco Sa- vesisHOy cum omnia ptriintntia fua , u- «a ex ipfa rtcitur per ^-fufulo Maffa- rio , clia regitur Paulo Maffario . Infi- mul dare videor tibi Sortt i^ res illa in %/fgiillano , qut regitur pev Nerale , eum omne pertinentia ftta , &■ fimul da- re videor tibi Sorte <y rts illa i» Bu-

ieci ijuf regta fuit pcr Gario Maf-

fario,.& tnodo regitur pcr filii ejus , cum emnis pertinenvia fua . If:fimut da- te videor tibt Sortt & rts illa i» loco Olicito , qui regitur per Erminpertulu

Mafjario , d'" per fiiii cutn onne

ptrtintntia fua. laftmtJ dare videor ti- bi Sorte & ta illa in Mjrciniana ^ qui tegitur ptr Guiliperto M.ffar.o, & per germ.tno t/us , cum omne pfrtinentia fua . Ittfimul dare vidtor tibi So'tt n^ rts illa i» loco (y finibus Vico Valleri in- fra Plevt Sancli Gintfi , ipfa forte rraf- faricia cum omnia pertinentia fua ; cum ipfi Servi (^ t/fncille, qui de ipfa Cur-

A^

B

te pertine , qnaliter fuperius legitar , ai eas pene lavorare Cf cubernare debsatis ^ feo melioretur , ^ non pejureiur . Et pro omni cenfum (^ jufiitia de fuperfcriptit rebus vobis reddere debeamus argentum Soltdos dtce vobis , vel ad pofttros tuo i» Pifa in Domo Epifcopatis ego Cum- pertu vel meis beredes vcbis , vel at lo- co pofito vefiro ego vel Miffo viftro. Et fi nos , vel mtis htredes fi tton a- t'<mpleverimus , ficut ftiperius legitur , tunc ifpondimus nos vobis componere vo- bis Joanni Epif:op» , vtl at pofteros tua parie Santle Marie fiamus vohis com- ponituri pe»a nomine Soledos centum , I- tem ego Joannts Epifcopus promitto ti- bi fupi-afcripto Cumperto , vtl at tuis htredis , // vos nobis ptr fingulos a»»os a parte fupradifii Epifccpati noftri fie peretiolferitis <^ atinpleveritis , ficut fu- pra prumefiftis , ego vel pofteros meot vos de jam dide Cafe ^ rtbus , ficut fuperius legitur , fore expellere vel mt- nate quefarimus , aut fupraimpoftta vo- bis per quolibet ingenio factrt prtfum- pferimus , fimiliter conponamus vobis Sa- ledoi ctnium^ quia taliter inter nos co»- veni , & duo libelli uno tinort lldipal^ do Notarto frivett rogavi .

.^ lum Curtt SanBi Cafpani ,

if* Ego GitmpersMS i» unc libello a nos fa^o mantts mea fubfcrip/i .

i^ Ego Petrus rogatus a Gumptrtus ^ mt ttfte fubfcripft.

i^ Ego D'ociatus rogatus ad Guta- ptftus , mt tefiti fuhfcripfi .

ij+ Ego Nandibono togatus ad Gum^ pertus , mt tefits fubfcripfi.

^fgnum

(t) Paaius in Crifica Baron. confen(^it, rarolum rrafTum ad Au°uftale culmen per- duftum fuitTe Anno Ch. SSo. fefTo die Narali Domini. Q.uaeftionem hanc & eeo agitavi in hoc Oocre. Certe Paaii fcnterriae Charta itia adverlatur, aniim ex ea conftet , eua<i dem Imperiali Corona rcdimicum fuillc non nifi poft dicm 24. Maji iinno 881,

EXCERPTA 3C2

Stgnum 4» »'tf«Kj ^ltnprandt Jillo 1 A Stgnum ijt ntanus Ghljolfi filto qttGit^

301

e[Uondam t/Idalprandi , /e/?« .

dam CoUiy teftii ,

Locatio agrorum fafla a Johanne, fortaffe Quarto, Epifcopo Pifano , Anno 85? 1.

B

cleo de ipfis tebus nos "vobis per fingU' lot annos reddire deheamus ad ipfo Do- tr.o Epijcopahs , vel ad Mijfos vefias . Et ad mandato vefiro , fi opovtunt fttt- rii , dtto vices in anno io Plfa venire debeamits a:t fuflitia facitndum & lom- plendutn tanthr, . Undt reptomitto tgt qui fupra Boinprandus , una cum mei eredes tibi fuprafcripto Jo.xnne Epifcom pus , vel ad pofteros fuhctffores tuo , de jam diLlo Cajttltno & rebus ad tos per- tenentes dimitttrt a»t pvflponert pre- fumjerimus , aut ft aput nos pejurata fiierit , e^ nos vobii p'r fir.^ttlos annos fii non perjolferimus , O" non adimplt- verimus , ficut juperius legitur , compo- namus vobis p-ne nomine de argentum Soledos qutnquagiiita . Et repromitto e- go , qsti ftfpra J jatnes Epifcopus , una cum pofleros fu.ceffotibus mti tibi , qui Jupra Bompranau) , & de iui eredei , fi voi nobis otnnia fi: perjolferitis ad pats fup^afcripti Ep-.fcopatu noflro , (^y fi: adimpUvtfitis , ficut Juptrius promi- fiiii , Ji nos vobis de jam dii^o Cajali- no , & rebus ad eos ptrtinentei foras

expelUre , vel menare Juptr im-

poftta factrt prtfwn/erimui , fimiliter componamus vobis SoUdes qulnquagtn-

ta convenit i& duo inter nos li-

velli paritl noflro Jobannes Notario Jcri- vere rogavimus .

Stgnum fjt tfiantt fuprajcripti Boni- prandi , qui uns iivtllum Jcrivtre 19- gavit ,

(t) Egregia Charta, cajus ope ftataitur opinio Sigonli & "Pagii, contendentium , VVidonem Imperiali diademate donatum fuiflc hoc Anno IX, Kahndai Mantit non vt' 10 ferius «ti Cardinaiis Baronius cealuit.

IN Dei omnipoteiitis nomint . Regnan- te Domno noflro Hvvido , gratia Dei Imperatcr ,^ugttflo, sAnni Imperii tjus Primo , (1) rntnfe Junio , IndiSiio- ttt Nma . Placuit ad ccmrnit inter nos Johannes gratia Dei fanfte Pifane Ecdefie Epircopiis , nec non & Boni- prandus dt loco Lajatico , filio quendam Dorf^nipvandi , ut ego qui Jupra Boni- prandus , & mei heredes lahrare & excoUre debeamus Cafr.lir,o & res vt- Jlras illa in U:o Lajatico , qui tfl per- tinentts EccUftt SanBe Julit , qui fita effe ifidetur Porto Pijano , & tfl perti- nentia Jttprafcripto Epifcopatui vtflro San&e Marie. Cafalino verb ipfo in eodem Uco , & jam reSum fuit per Lu- eiffidi , hec pofl di8o Cafalino & re- htts ad tai ptrtintntts , nos eas btnt laborart &" excoUrt debtamus , ita ut in omnibus mtlioretur &• non pejuretur . Et i» ipfo Cafalino infra iflo anna ca- Ja Uvare adque contiare debeamus , <& i» ipfa cafa tam ego , quam mei bere- dei vefedere adqut habitare debeamui . Et pro }am diclo Cafalino , & omnibui vebui ad ipfo Cajalino pertinentes , nos vobis ad parte fuprafcipti Epifcopatui veflro ptr fingulos annos in menje Ja- nuario ctnfum dare & perfolvtre dcbea- ^ui ad ipfo Domo Epifcopalis vobis vel ad Minifleriales veflros , que ibi pro temport habueritis , idtfl de argen- tum Denarios trefgfeginta Jex de bonos Denarios per caput bene exptndibiUs ic Pija <y Luca Civitatcs, ^ mtdittate

D

303 ^ AnCHlVI

♦^ Egn Gtrimundo rogatus a Boni- A prando , me teftes jubUripfi .

♦{t Ego jfndrtas rogatus a Boni- prando, me tt/i: fultfcripfi •

♦Jt Ego ./fn/elmo rogatus a Boni- frando , tnc tejie Ju^faipfi •

Signum >{f- man» Cuniperti filio Cu- tteradi, tejlts ..

P I S A N 1,

304.

Signum «ft manu Petrt filio quort- dam Joanni , ttflts .

Signum <J<- >»anu gbifi fiUo

quondam ^vultighifi , ttflis .

tjt Ego rogatus a Bonipran*

do , me te/le fuhfcripfi .

Ego Joannts Notariut pojl ttadit» camplebi.

Permutatio agrorum inter Theodericum Epifcopum Pifanum j & Cuneradum. Anno po^.

IN nomint Domini noflri Jefu Chri- fti , Dei eterni , ,A»no ad Incarna- tionis ejus Notgnentt/imo (l) nono , Qitinta Calendas Septembris y Indi&ione D^odecima . Manifefiu fum ego Cunera- do filiO /jone mtmorie Cuntradi , quia con- venit mihi una tecum Teudericus (z) , graria Dei huJLs fan£te Pifefis Ec- clefie humilis Epifcopus , &" inter tios , de aliquantis rebus commutationem factre dehertmus , ficut C^ fa&um efl . Pvoinde ego , qui fupra Cunerado per hayic Cartula in commutationem dart & tradtre videor tibi ad pars ip/ius Epi- fcopatui veftfo Santlt Marit , ideft Ca- Ja Cf res mta illa , quas abeo in loco tP" finibus , ubi •vocitatur CaJahfcii , qui ftgitur per Vuilklmo , que Vvinitio vocatur , Maffario . Cafa vero ipfa cum fundamento i2j;r omnem ed>fi:io fuo , cum curtis , orto , ttrris , vineis , olivis , fil- vis , virgareis , pratis , pafcuis , cultis «tbus vel inciiltis , omnia C^ in omni- kus rebui , quantas «iique ad ipfa Ca- Ja efl pertmtntes , g^ juprafcripto Maf- faricio etcinde ad manus fuas abere C^

E ad parte predi&o Eptfcopatui vejlro irt coramutationem dedi & tradidit , txct- pta e*indt tma petia de terra , quod tft prata in loco &" finihus , ubi voca-

ttir Rivo Pu dito , quas tibi

tKta me dare videor . Pto quibus ad te eas rectpi ad pars * fuprafctipto Epifco- patui vtftro SanBe Msrie , idtft terra iS^ Collt illo in locho & finihus , uhi vocitatur ad Tant , propt loco & fini- bus Urfiano , qui tft pertinentes fupra-^ fcripti Eptfcopatui veflro San&e Ma- rie , qui uno caput tentt in Foffa i?/- gangno , C^ in aliquantulo in terra A- clalberti (^) Marchioni , ej'' alio ea- put tenet tn via , lato fimilittv in via^ & alio lato tenet in terra mea , qui fupra Chunerado , & in aliquantulo itk

D terra ipfius Adalberti Marchioni . Si~ militer & dedifli mibi in commutatia- nem terra & Colle & Cerreto illo pra- pe ipfo locho Urfiano, que vocitatut Ca' fale Pintioli , qui uno caput tenet it», Rivo , & alio capo tenet ambas late- ras eft pertinentts in ttrra de filii quon' dam ^miptrti . s/fiqut dedifli mibi !n

dttinere vidttur , in inttgrunn tibi tas I | comnutationem. una petia de vinea i»

ipfo

(i) C.erte Tnd''Elw XU. decurrente die «8. Augudf Annum 900. indicat . Nondura erso in ufu erat Annus Pifanus ; nam appellandus fuiffet Annus Non^enffimus Dfcimus^ Beren^arii Regis. nuUa heic mentio fafla indicio efle poteft, minime Tufciam tunc ei paruiffe.

(^^ Ughelliu^ heic ad fiunc ipfum Annum Ardin/^um Pifanum EDifcooum nnbf'; exhi- feet. Nifi T?huiae prodeant telies hujufce Epifcopi, ima^inarium ipfum habere nobis licebil»

CjJ Nempe Secundi, qui Marchio & Dux Tufciae fuit. Is iofra i;«« appeliaturo

305 E X C E

ipjo lech» , qnc vcchatur ad Pont!-

«iiU uno caput tenet in Foffa ,

<^ alto captit tentt /imiliter itt terra dt filii quondam v^miperti , lato uno ttntt in terra 0/lifitft , & alio lato te- ntt in terra lie filii quoKdam ^miper- ti . Seo ijT dtdidi mibi in commutatio- ttem da pars predifli Epifcopatui ve- flro , una petiola de vinea prope ipfo locbo Urfiano , qnod junt ordines dao- decim , Cy efl ter.inies uno caput , !&" ambas lateras in terra &" vinea Mi- eh.-el , & dt fi'ii quondam Roffclmi , Jam diBls petiis de terris , i!^ vineis ,

feo filvis abentes , qnaliter ab

emni parte circundate funt , per deft- gnatas loias mibi ai pars Epifcopatuf •veflro in commutattonem dediflt & tra-

^tdifli in integrum commutatio-

ntm ego ipfe , qui fupra Teudericus Epifcopus diressit Miffos , idefi ^nfel- mo , (^ ^nalfridi , &■ Adalbertus Dux direxit Mijfos fuos , idtfl ^Aial btrto Scha'nno , & Roffelmus Notavtus , G" Liudoin , qui ambulaverunt cum Ut- fo fiiio bone memorie U /i , feo R'gi- perti filio bone mtmorie Firmi , & Pe- trus filio bone niemorie ^mini , enti- tnateribus fuptr banc cotnmutationem .

Mt fuper hacceffrunt adetunt

cum aiiis ho>tis cr credentes homines , t^ providerunt , bac renunciavtrunt , ftstliorata comwiutationem dedit ad pars f'tdi8i Epijcipatui veflro Son&e Ma-

rit Ut magis onni tempore in-

ttr nos fimam i^ flabilem permanead fewper . Uide ^go , qui fupra Cbunera d^ , una cum mtis h:redibus tibi , qui fupra TeudericHS Epijcopus , vtl ad po- flerijfut fubcefforibui Utis kemini , [

B

D

R P T A 305

cui Hts fuprafcriptis Cafit ^ rebv.s , quas tihi in cemmutaticnem dsdi &

tredtdi , deireveritis , vebis eas a-

tiquando tempore i» aliqua exindt in-

tentienaverimus , aut retolli , vel

eiimus , nos , vei illt bomines , cui nos eas dtdiffemus aut dederimus pre quoli-

bet ingenio , & eas vobis abem , .

defendtre non potutrimus , fpondemus r,DS vohis componere fuprafcriptis Cefa & rebus , quas tibi in cemmutatlenem dedit , in duplum in ftrquidtm loco fub eflimationem, quales tunc fuerit , quia taliter dues inter nos cartulas cor^mu- tationis i& Rojfelmunt Notarium fcribe- le rogavimtis .

»Jf Ego Cunerade in ac commutatione a mt fatia , manu mea fuhjcripfl .

^ Ego .Anjtlmo , ficut fupta Itgi- tur , miljus fui ,

tjt Ego ./4mtlfridi , ficut fupra legi- tur , miffus fui .

♦$♦ Ego y^dclbertus Sehabintts , ficut fupra legttur , m'ffus fui .

^ Ego Roffctmus Notarius, ficut fupra legitur , mijjus fui .

tjt Ego Urfo , ficut fupra Itgituf , interfui .

ii* Ego Liuduini , fisut fupra tegi- tur , inttrfui .

Signum tjt manus Rigiperti , ficut fupra legitur , int^fui .

Signum «^ manus Petri , ficut fupra legitur , interfui .

♦Jf Ege Gnmpirti4s rogatut mc tefits fubjcripfi .

♦5+ Ego Sofpertsss regatus tme ttfltt fubjcripft .

^ Ego Roffelmus Kotartms fofl tra- dite cemptsvi g^ dedi.

Fermi^-

3C7

A R C H i V 1 P I S A N 2.

30I

Permutatlo terrarum inter Theodericum Epifcopum Pifanum , & Stephanum Presbyterum. Anno ^io.

B

IN »omine Domini noflM Jefu Chri- /11 , Dei eterni , ^nno ttb Inccfna- tienis e/us NoyigneKtr/imo (l) decimo , Vndecimo Caltndas Martias , Indiilione Tertiadecima . Manifcflu fum tgo Sts- bhano Preiblttfo, filie bone mtmorit Do- minicbi y qui conventt mibi una tecum Teudericus gratia Dei hujus fanftc Pifane Ecclefie umilis Epifcopus, ttt inter nos de aHqnavitis ttbui coy»mutsi tionem facere deberemtss , /i:itt faclum tjl . P/oinde ego , ^m« /upra Stephano Presbitero per bane cartttla in commttta- tionent ad parte predidi Epifcopatui ve- Jlro dare &" tradere videor tibi , ide/l una petia de Urra rnea illa , qttas abee in leco , ttbi vocitatur Nofuie , tenentes ambas capitas & ambas lattras in ter- Va /upradi8i Epifccpatui ve/iro. Seo & C dedire videor ttbi dtto petiis de terris tntis illis , quas abee in le:o , ttbi dici-

tur ^ntrive tentntes uno caput

in terra fupra/cripti Epif. opatui ve/lro , ^ alio caput in via , late uno tenet sn terra Sanfli ^Amhfofii . Simul & da- rt videor tibi in commutationtm una a- lia petia de terra trans ipfa Taura , u-

A ' Jilvis , qui una ex ipfe pttia de ftlvt ," qtte vocitatur Colle Me^^ano , tentntes une caput in filva , fc^ alio caput in filva prefati Epifcopatui ve/ire , & ille alia pttia ds filva , que vecitatur Colle Reottmdo , tentntts uno caput & m» lato in ttrra Epi/copatui ve/lvo , C^ il- le tertia petia de /ilva , que idefl fil- va , que vocitatur Colle Longo , ttnen- tes uno capitt C5'' uno lato in terra E- pifcopatui vc/lfo . Stmul g^ dare vidter tibi in cemmuta>ionem tres pttiis dt ter" ris , quod fuat filvis de ifta parte Tau-

ra , tenentts uno caput in Mi te

in filva fupradi&i Epifcopatai vtflro , & illt alia pttis tenemis une caput in via , & alie caput i» filva Jam di-

Hi Epifcopatui vtfiro , &• illt ««0

caput in via , & alio caput tenet ftt filva fuprafcriptt Epifcopatui vtflro . Jarrt di&is petiis de terris , &" vintis , feo

filvis f i^ fie omnis parSe cir-

cundate funt , per deftgnatas lo.has , quod funt per menfura ad jufia pertics ntin-

fnrata modiorum in intigrum ti-

bi eas in commutatienem ad parte prt- diiii Epifcopatui- veflto dedi & trade-

i-i vocitatur Vade M-^^.hjjo, tinentcs u- D dit. Pro quibus ad te eai i» parie prt-

no caput in terra Sancti ^mbtofii , iir ali^ caput in terra SarMi Savini , Ittto in ttrra prtdi&i Epif.opatui vcflro . Si- mtil zy dare vidtor tibi in cor/imutetio- ficm de terra & viitea , ftu ortale , to- tum infimul emembratos , ttnentcs uno caput in via , & in ttrra San&i Sa- vini . Ste dart vidtor tii in commtita- tionsm trts petiis de tetris ^ qncd funt Tom, IX

didi Epifcopatui vefiro San&e Marie , idtfl ttrris , (^ ftlvis , fto Perpatis , adqus pafcuis , tttum infimul arnembra- tis , ^ iilo prepe Cafis & rtbus ^- malherti & Rohtrti germani , &" efi pertintntsF fupradicto Epifcopatui vtfif9 Sande Marie , ijr efl tersentes une ca- pttt in Ecclefia Mcnafierii SatCti Sa- vini iiy Saniii Salvateris , ii^ in ali- V puan-

(1) Ne heic qui-Ietn memorantur Anni Berengarii Regis. Attamen fedente Theode- rlco ifto Epilcopo fuilie tempus , quo Adalhertus II. Marchio & Dux Tufciae Berenga. jium 1. Re£;em Italiae agnovit , conitat ex Charta ab Ughellio edita. Ibi legitur olim A- (lalberrHm tllujirtijimum &■ ryiagnum M/i<-chioncm per id tempus, & julfuaem Berengarii mS^ gnj etque fjteslari Re^is gemralem riatitum habuijfe 0-Ct

3cp E X C E

quantuto in terra pycfati Epifcopatut San- Be Marie , lato uno tenet in via , (ir alio lato tenet in terra , qui fuit Dom- ni Regi , £^ modb filii quondat» Ghi- Jelprandi ai tnanus fuas abcre & dtti- ttere videtur , In commutationein una a- lia petia de terra illa in locbo Ccflel- lo , prope Cafa Cbiniptrti & Ghifal- perti , quod efl flerpato , & efl tenentet uno caput in v'a , (ir alio caput in tf^ya c^ vinea Jobanni , lato uno tentt fimiiiter in via , & alio lato in terra , e?* flirpatis , adque pafcuis , qttaHar fib omni parte circundate funt , pir de- fignatas lochas / quod fitnt ad fufla per- tica quadraginta qmnque in inttgrtty/i , mibi eas in commutationem de parte predifli Eplfcopatui vrfl'o dedifli ^ tra^iedifii . Teuderiius Epifcopus direxit Miffoi fuos , idefl Gumpoto , fillo hcne memorie Gumperti , & Gumherto , filio bsne tnemorie ^ynallterti , d'" M'.irando,

filio bone memorie M ffos fuos ,

idefl Joannts , fiHo bone mtmorie Ghi- Jalperti , & Teuperto , filio bone tne- morie Urft , qui fuper baccefferunt allos bonos & credentes ho*aines , & etitima- verunt & previderunt , C^ hoc renun-

tiaverunt , qmd me prefato E

pifcopatui veflro Sanfle Marie , quam ftcepifjet , Vt tnagis onni tempore inter

nos Stcphanus Presbittro , vel

meus heredos tibi , qui fupra Teudevictis Epifcopus , vel ad pofterifque fubceffori-

btts tuis , aut flerpatts &

pafcuis , quas tibi in commutationem de- di & tradedi , dederitis , vel absre de- crevtritis , aut retolH vel Jubtragi que-

iA

B

D

R P T A 3.©

fiirimus pro quolibet ingenio , & eat vobis ab omni homines defendere tion potuerimus , Jeo filvis (^ flerpatis , quas tibi in commutationem dedi & tradidi , ut in duplum in ferquido loco inttr nos convenit , & duas inter nos cartulas commutatio<iis , c^ Rofjelrmttn Notarium Jcribere rogavi .

t/^tlum

»Jf Ego Stephano in anc commutatie- nis cartula a me fa&a , manu mea Jub- Jcripfi.

^ Eqo Gumberttis , flcut de mt Ju- pra Ifgitur y miffus fui .

tjt Ego GumbertOy ficut dt me jupra legitur , miffus fuit .

Signum tjf- rnanus Mtirandi , ftcut fupra legitur , miffus fuit .

Signum *Jf manus Cuiniperti , qut interftii .

Signwn »Jt manus Joanni , filio bone mtmorie Ghilalbirti , mlffus fult. .

Signum tjt manus Ghifalberti , filie bone mtmorie ^etalherti , qui interfui .

Signum tjt manus Oteuperti , filio bone memorie Guiperti , mlffus fuit .

Signttm «Jf manus Cuiniperti , filio bone memorie Chifalptrti , qui interfui .

Signum *^ manus ^viberti , filio bone memorie Uifi , ftcut fupra Itgitur , miffns fuit .

♦Jt Ego ,^vtialfrid rogatus a StephJ- no Presbltero , me tefles fubfcripfi ,

ijf Ego Rofperto rogatus a Stepbane Presbltero, me tefles fubfctipfi .

ijt Ego Roffelmus Notarius pofl tra- dita conplevi C^ dedi.

Charta Eraphyteufis conceflae a Wolfgherio Epi- fcopo Pifano . Anno 'jzj.

IN nomine Domini Dei eterni . Ugho divinam ordinanttm providentiam Rex, v4nno Regni ejus Primo , Decimo

Calendas Martii , Indi&ione Qjtintade- cima . Manifeflti fum ego .Adalprando, filio bone mtmorie Urfi, qttia tu Vvolf-

gherius

311

ARC H IV 1

gherius (i), gratia Dci uius fanfte Pifane Ecclelie umilis Epifcopus , pef cartula livtUario nomlne ad ctttfnm perenolvertdttm dedifti mibi , idefi duos pttiis de ter is a: flerpatis illis in lozo & finihus L.^urerttiana , qtte vocitatitr ipfa terra ad Deniilo Silvuli , & funt pertirtentes fupyafcripti Epljcopatiti v:- flro San.Te Marie , qai a^ibas capitas flmt tenentes in Rigone ct<m ttno lato , B & alio lato funt tenentes in terra E- pifcopatui veflio San&e Marie , quonio- do ibi fig^a poftta funt / fuprafcriptis petiis de ttrris ac ftevpatis , qualiter ab omni parte circumdate funt , per defi- gnatas locas i» intrgrtim mthi eas li veiiario nomine d.-difli . Tali vt^h ovdi- ne , ut da admodum in mta , vel de meis heredibus fint pcteflatem eas ahen- di , imperandi , gf.bernandi , labora*e ficiendi , mettorandi , t^ nobis eas pri- vato nomine ufi^fru&tiandi , C^ inf'a una de ipfe petie de terra , Cafa ibi levare & claudere , fto cutnptrire cv.m fcbividule debean:iiS , ttt ego , vsl nuus beredes in fnprafcripta Cafa refsdere & alitare debeamui . Et eainde tibi vel gd poflnrifque fubcefforibus tuis ad pars D ipfius Epifcopatui vflro SanSe Maris ptr fingulos annos per cmrses menfe v^a- guflo , excepto iflo menfe v4itgufto , qtti poximo efl vensentem , quas tihi ipfum o-rtfum tneninie reddere dsbtamtts , ij^ psfl ijlo tneftje u^ugufio csnjum vobis

P 1 S A N 1, 312

reddere debeamtts ad Curie veflra illa Juprafcripto lo:o Laurentiana vobis , vel ad Miniflerialtm illum , quas pro tem- pore i» ipja Curte ftierit , per nos aut per Miffo nvflro , argentum Denariot boni expendihilis numiro triginta fex . Et a mandato vtflro venive debeamus ai Juprafcripta Curte in Juprafcnpio locoo Laurentima fcrntl in anno , fi 0- portum fuevit , ad legem & juflJtiam faciendum tat^.tum. Et fi ttos vobis het cmnia , qualittr Juperitts legitur , ptr ftngulos annos fic non fuerit adimpieta y ■&■ confervata, ut fi fuprafcriptis petiis d: ttrris , qtias mibi dedifli , relaxavt- r-.mus , vcl fi per r.os pegiorata fuerit, fpon.ieo e^o , qui fupra .Adalprando , i'.na cum meis htredibtts compsnere tibi , qtti Jupra f^volfgkerius Epifccpus , vtl.., eredibus tuis penam arggntum Solidof centum ^ quia taliter ittter nos convenit , d^ duas inter koi cartulas Urja Nota~ rio jcribere rogavi ,

v^dum Pifa .

Signttm »J* mantis ,AJalprand! , qui tinc iibcllum fitri rogavtt .

♦f* Ego u4<r)aifridi rogatus ab ^Aial- prando , me teftes juhjcripfi .

♦J* Ego rogatus ab ,Adalpran-

do , me teftes fitbfcrtpfi .

tjt Ego ManJolfo vogatus ab iAiat" prancio , mt teftes fubfcripft .

>Jf Ego Urfo Notaritss pojl traditani tomplcvi C dedi.

V

Charta

(0 Ughellins Thomae Dempderi MStis ufus ad Annum Ch. 917. inter Pifanos E- pifcopos recenfet Thurrichium . Tum ad Annum 918. Volighidium . Sed & ipfe miratur, geminos hofce Epifcopos a Demplkro (ine labuiis intrufos. Confiitos revera & ego fu- fpicor. Tum Uglieljius ad Annum 920. Uifennm exhibet. Eodemque Anno fedintem in Cathedra Pifana fubdit Auntum . Deinde ad Annum 924. propinat nobis Atiium Pri- tnuin , quem lufpicatur non alium ab rtuntio . Jchannes Sixtus , ecrlem Dcmpllero proden- te, fioruit Anno 915, Et Hwcus Anno 926. De his ipfe Ughellius dubitat , neque im- iBierito . Quis enim putct , tot Epifcopos in Cathedra Hifana tam paucos annos fediffe? Scd quae fine antiquis monumentis recentiores proferunt , aut falfa , aut faltem dubia /int necelTe ed . Habemus heic in authentica Charra Wolfghirium Pifanum Epilcopum Anno 927. viventem, Nullus fortalTis alius Epilcopus intercelftt inter ipliim , ac Theidt- mam^ que.Ti nuper vidimus Anno 910. Pilanae Eccleiiae praetuilie.

3IJ

C B R

T

314

Chirta Zenobii Epifcopi Pifani, per quam nonnullos agrcs in Emphyteufioi concedit. Anno 5134

IN nomlne Domtnt Dei , e^" Salvato- ris no/lri feftt Chrtfli . Hugo gratia Dei Rex , v^mno R/rngtti ejus , D'o pro- pitio y Olavo^ (t^ filio ejus D-^mnus Lotharius , idemque Rex , tAmo Rtnt^ni ejiis , D:o propitio , Q_'arto , Tetio I- tias Julii y Itdt&ione Septima. Mjtti- fe/lu fum ego Judo PreibittfO , filio bo- ne merao'ie Pauli ^ ^uia tu Cenobius (i) gratia Dei hujus fanfte Pifane Ecdefie humilis Epifcopus pcr cartu- ia livillarso novnint ad cenfttm perexol- vendnrn dedifii mlhl idefi quadtuor pg- tiis de ttrris illis ia lo:o ^ fi<ii'uf, iihi dicitur Maffajuls , p/ope locho Lau- rev.tiana , qui funt pertinentes fuprafcri- pti Epifcopatui vifiro San ^e Marle , ^ui una ex ipft pttia de terta, auod efi cerreto & flerpeto , que uno caput ttnet in terra San&i ^nbrofii , fita medio Lansufire , in aliquantuclo tfnet «'» Rigone , lir alio caput tenet i» Ri gone : a^ illa fccunda petia de ttrra ■prope ipfo locho , qui uifo caput tentt jn Rsgene , e^ alio caput tenet in ter- fa fuprafcripte Ecclefie SanSie Marie , ^ue dicitur domnicata , lato uno tentt in terra fuprafcripte Ecclefie SanBi ^m- brofii , & in terra , que fuit quondam (Sutr.btrti , (J^ alio lato tentt in tsrra juprafcripte Eccltfit San&e Marie , & in aliqi*antulo ttnet i» Rigant ; G^ /7- la ttrtia fttia de ttrra propi ipfo lo- cio, qut UKO csput tenct in Rigoae , & alio caput ttnet in fuprafcripta Ec- tltfia Saf.&e Ma/ie , que vecattnf dom nicatay lato uno ttntt irt terra fupra-

1 A ! fcripte Ecclefie San&i ^mbyofti , e^ $n terra juprafcripti Gumberti , & alio la- to tenit in Righone , i^ in aliqKantuto tenet in terra San8e Marit • i^ illa quarta petia dt ttrra propt ipfo loiha , qtii uno caput tenet in ttrra predifli Epifcopatui viflro San&e Marit , & atio caput tenet in R gbont , e^ ant- bai lateras efi ttnenits i» terra predi- cle E.clefse San^i ^.nbrofii , & Gtnn- berti . Supy,ij;riptis qtiatuor petiis de tirris , ut fup:rius diSas , qualise-/ ab cnnis parte cir:urndate ftty^t , pet dtfi- gnatas lozhas , in integrum mihi eat iivillario nomine dedifli . Tali vero eitm dinem , ut da admodum in mea , qui fupra Judo Prtibittro fint potiflaU)}* fifprafiriptis quadtttor pttiis de terris , ut fuptrius dii^as , cbendi , imptrandi ^ gubtrnandi , laborate faciendi , milit- randi , c^ nobis tas privato ncmine ft- fttfruduandi , & licentiam & potefla- tem aheas ego , qui fupra Judo Prtslri- tero , per n:eo iibellari» nomine fi>man- dum Stephayto , &" Paulo , fcu Teudi- perto , e^ Hudiberio , ij^ CunibefiO , five Gotiiftidi gsrmani filii lldiptrghe , ff^ heorumque heredihus , ut in tertim fint pottflatem fuprafcriptis quadtuor pe- tiis de terris abendi , imperandi , gu- bcrnandi , laborare fa:ie>tdi , tncliorrni- dum , ci?" heorum privato noniine tsfti- fruLluandiim . Et exinde tibi , vcl ad pofitrifqxe fubcefforibtts tuis , ad pat-s fuprafctipti Epifcopatui vtflro Sandt Marit fer fi>t^:<los annos per en)>?es

\ I Menft Decembrii , cenjum vobis rtddcrt

dtbtamus

(i^ rdem atque Zenobius ab Ughellio rremoratuf;. Sed minime Secundus, ut ille eft arbitratus . Alterum Zenrbiiim ad Annum Ch. 841. ille protulir, cui tamen nuiliim lo- cum futurum in lerie Antiliitum Pifaaoruin mihi perfuadeo. Unde hic error manaverit, Jsifra ad Asnura 949. aperiam.

315 AKCHIV

debetnnus ad Carte vcflra illa ie Pifa ad EccUfiatn SanLti G;orgii , •vobis , Vil ad Minijierialc ve/iro ad Jad Mij- fo vefirOf vel ad hominei illos , qtii ipfis petiis de terris da vobit in ietie- fi:io abuerit , per nos , aut per M jfo nofiro, argentum Dttarios boni tnpen- dibilis numere dnodedm tantum . Et fi ad nos vobii hcc ctnnia, qualittr fupe- rius legitur per fingulos annos Jic r.on fucrit adhnpleta iS' conjetvata , ut fi a

fuprafcriptis fupefius diSias ,

qt4as nobis dedifli , relaaaverimus , vel fi pcr r.os pegicrata futvit , fpoadsnAis nss , qui fupra una cum Sttphano d^ Taulo & Tcudiberto , atque Hudiberto ,

fi've Citnibcrto , ©^" Gotdjridi tibi ,

^ui fiipra Cenebius Eoifcoptts , vel ad pofleiifque /ul/ciffotibus tuis , penam ar- gentum Silidoi ccniutn y qttia taltier

B

P I S A N 1, 3 i 5

iiitcr nos convtni , & duas inter nas carmla Joannem Notarium & Judcm Dotnnorinn Regum fcribere regavi .

v4:Iuin Pifa.

Ǥf Ego Judo Presbitero in unc li- bello a me fa&o fubjcripfi .

ijt Ego Benediilus rogatus ad Jud» Ptesbiteto, ms tefles fttbfcripfi .

^ Ego Gamberto rogattis ad Jud$ Presbitero , me tefles fubfcripfi ,

♦Jf Ego Teupcrti Judex Dot/inarum Rigv.in fuhfcfipfi .

^ Ego Silveradiis Judex Domnortim Rcgum fubjcripfi .

i^ Ego IJmbevto rcgatus ad Juda Preibittra, me ttfies fubfcripfi .

^ Ego Joannes Noiarfus & Judex Dcnmoviitii Regum pcft Sradita compUvl & dedi.

€oIlatio Ecclcfiae Biptifmslis S Jchannis in loco Vico, fafla a Zeno~ bio Epifcopo Pifano Johanni Presbytero. Anno ^34.

IN nornine Domini Dci , ^ Salvato- ris mftti Jef» Cbnfii . Vgho gratia Dti Rtx , ^nno Rrgni tjus y Dto pro- pitie , Gilavo , c^ fi!:o ejus De>nm;s Lotbario , idtmque Rtx , ,/inno Ri-gti» ejus , Dco ptcpitio , Ttrtio , Quartum Nonas Martii , Indiciione Septima . Ma- niftflu fum tgo Joannes Preshitero , fJio ione tnemerie Ildiperg^he , quia tu Ce- nobius, gratia Dei hujus fanfte Pi- fane Ecciefie umilis Epifcopus , qui ttna per tonfcnip.m Sacerdotum tuorum , (^y fJii ipfiiis Ecchfit , fecur.dhm ca»o- nicho ord-.ntm , Redoren} adquc Cufle- dtm ordtnafli , adque corfitmafli mt , qui fupra Jeannem Presbitero , idefl Ec- ehfiam Dei & beattffime Sancle M ric & SanBi Joanni , qttod' tfl Ptebr Ba- ftifmalif , fita locho fir finibiis Vicho , ^ued tfl dt fup pstefiate f^prafoipti EpifcopatSii veftro Saniis Marie £ jam

di&a Dei Ecclefia SanSfe Marie & Sanfli Jcanni, quod eft PUbe Bapti- jmaUs , una cum Cafa , i^ fubdita il- la , fto Ctffina & Curtictlla , feo ct/o, rcSla iffa Ecclefia , quas Rofftlmo Prt- sbitero medo ad martus fuas habtre vi- detur , no» aliis tebut nifl , ficut fupt- rius dicia funt , cum Dtcimationtm ^ cffifi/ss , que ibidem intraverit , in in- tegrum me ibi fitmafii adqut ordinafti , T(.li vcro crdintm, ut ab hac dic in ifita , qtti fupra Jaaitni P.rc:biteto , fint pt/ttflatint eas abendi , itr.pfiandi , ga- bernar.di , lahcrare facitndi , melioran- di , & ttJufruSuandi , C^ '» ipfa Dei Eccltfia SaiiBc Mayie ^Sanffi Jcen- ni per tne , aut per meam difpcfitio- nem , tfficium Dei , C^ luminaria , & Miffas , feo inctnjum factre debtatKUS , i& licentiam & pDttftatfm abcas igo , ^Uf fnpra Joanni Preibi^ero.,. per fnet

lihllattt

317 E X C E

libiilarlo nomtne firmandtim Petrus fiilo hont tnemortt Ropptrti , dum vita (ua fiterit , iton in oliis bominibus dandum neque firmatidum , ni/i i» Petrus , dum •vtta jua fuerit , fupra/cripta cafa , C^ Cflffivta y t^ curticeUa, feo orto , e^ de- eimationem , ^ offcrtas , at fupsrius diiias y abendi , imptrandi , lahorare fa- tUndi , & ufufru^uandi . Niji tantum fro omni cenfum i^ juflitiam txinde tibi vel ad poflerifque fubcefforibus tuis ttd pars ipfius Epifcopatui vejlro SanSle Marie per fingulos artnos psr omr.cs Mrr.fe Februario pro fruges & decirtta- tiones jeo offertas & circhatas (l) , cenfura vobis reddert de''eamus hic Ptfa ad Curte veflra ad Eccleftnm SanHi Ceorgii , vobis , vel ad locho pcfito ve- Jiro , aut ad MinifleriaUra illum , quas J>ro tempore ibidem habueritis , aut ad Mtffo vefiro per nos , aut per M>ffo no- Jlro , argentum Denarias boni ettpendi- bilis numero dtwdecim tantu^ , Et fi ms vobis hec omnia , qualiter ffipcrius legitur , per fingulos annos , ficut fue>it adimpleta & confervata , aut fi Jupra- fcripta Ecclcfia Sancle Marie C-" San&i Joanniy quod eft plebt Baptifmalis , &• fuprafcripta cafa , & cr.ffina , & cur- iicella, feo orto , ficut Jupetiits Ugilur dicias , quas tnihi fuptrius dedifti , rt- laxaverimus , vel fi per nos pegiorata fuerit , fpondeo ego , qui fupra Joanne Prtshitero conponert tibi , qui fupra Ct- nobiut Epifcoput , vel ad pofttrifqut

R P T A 318

A ftibcefforibus tuis , penam argentum So- lidos centum , & pcft vero deceffum /«- prafcripti Petri non abeas ego , qui fu- pra Joanne Preibitero, in ipfa PUbe , & in fuprafcriptis rebus introirt , & fi at ipfa ordinationis cartula inenis Cj^ vacua adque incaffata , t*t in ft nullum obtinead roburem , neque firmi- tetem ; quia talitev inter nos convtni ^ B C^ duas ordinationis carttda itter nos , & U>fo Notarium tr Judex Domnorum Regum fcrtbert rogavi .

.^:7um Pifa .

^ £jo Jobanm Presbitero in a: or- dinaiionts cartula a me fa^a [ubjcripli.

•i» Ego ^ndrtas Presbittro t& Can- tor , feo ordine Canonico fubfcripfi .

«J"* Ego Birnardus Presbittro C>~ Ca- itonico fubfcrtpfi ,

^ Ego Elias Presbitero (^ Canoni- co Juhfcripfi .

*^ Ego Dominicus Presbitevo & Ca- nor.ico fn ifcripft .

»Jf Ego Gumberto rogatus ad Joan- nes Prtsbitero, me teftes [ubfcripft.

^ Ego ^Afvino rogatus ad Joannes Presbitero, me teftes jubfcripfi . D ♦J* Ego Joannes rogattts ad Joannes Frtihitero, rne teftrs fubjcripfi .

^ Ego Teupetttts Judtx Domnoruta Regum fubfcripfi.

*Jt Ego Urfo Notarius , Judex Dom- norum Regum , poft tradita complevi i6~ dedi .

Collatio Ecclefiae S. Johannls In loco Caffini, fa£la a Zenobio Epifcopo Pifano Gundo Presbycero. Anno 5*3 5.

IN nomint Domini Dti & Salvatoris nofiri Je(u Chrifti . Hugo gratia Dei Rtx, ,Anno Regni tjas , D:o pro-

E pifio, Nono, & filio tjus Domnus La- thario, iettmqut Rtx , ^nno Rrgni t- jus , Deo propitio , Qttarto , Decimo Ca-

hndas

fi) Ideft Vifitationes Ecclefiarum, tunc etiam temporis faflas ab Epifcopis. Etiamfi Bon fierent, ad i(.nlionem tamen pro iis Iblvendaoi adigebaniur Ecclenarum Re£lores, Ne ea «luoque tempora aburiDus carebant.

3ip

A R C H 1 F I

hndas Junti ^ IndiSiione 05iava . Ma- niftjlu fum ego Ghurtdo Prtibitero , filio bone merr.orit Ma*ie , quia tu Ceno- bius gratia Dei hujus fanf^e Pifane Ecclefie humilis Epifcopus, quia una per confenfum Sacerdotum tuorum , C^ filii ipfius Ecclefie , fecundum canonico ordinem , Re&orem adqut Cujlodtm or- dinafli adque corfh y/iafii tnt , qui fupra Gando Prtsbittvo , idejl in Ecclefi,im Dti d^ beate San&e Marie e?' Sancli Joanni , quod efl Pltbe B^ptifmalis , fita locho i^ fini''us Coffina , qui efl de lub poteflate fiprafcripti Epifcopstui •veflro Sancle Mavie . Jam di&a Dei Ecclefta SanSie Marie & SanSi Joan- r,i , qtiod efi Fleht Bapufmalis , cum fubditas illas rtSia ipfa E:clefia confi- fientibus , feo cum omnes Decimationes , qnt itt ipfa Dei Exlefia Sanfie Marie Cir Sat^Eii Joanni , quod tfl pltbe Bt- ftifmalis , intraverit , & ibidem ipfa Decimationes , adque ad ipfa cfftrtas ptv- tenuerit , in inttgrum me ihi fitmafti , adque ordinafti . Tali veth ordine , ut ab odiema die in mea , qui fupra Gun- do Prtsbhtro, ditbus vitt mte in mea fint pottflatem , tas abtndi , imptrandi , gubtrnandi , lahovare facitndi , mtllo- randi , c^r' nobis eas privato nomine diebus vite met ufufru&uandi , (^ in ipfa Dei Ecclefia San&e Marie , & San&i Joanni , qucd efl Plebe Bapli- fmalts , per me aut pcr mtam difpofi- tiontm officiandi , & luminaria adqut incenfum Q^ Miffas facere dehtamus , ficut mox tfi . Sto i^ dedifli nohis i- dtfl quadtuor petiis de intsr terris i^ vinea , feo Prato .• que una ex ipfe pe- tia de tetra piope ipfa EccUfia effe vi- detur, que uno caput ttnet in via pu- blica , Cj^' alio caput tenet in via Car- rariccia prope ipfa Ecclefia , lato uno tenet in tetra fuprafcripto Epifcopatui San&t Marit ; & illt alia pttia de ttrra, quod tft vinta , que ttno caput

B

P I S A N 1, 320

tentt in Cafftna , & alio eaput tnzet in tirra Gumbtrti Ptesbittri , &• Ro- mani , & de confortibus fuarum, lato uito ttntt in ttrra &" vinea Lambtrti , C^ alio lato ttntt in via Carrariccia ^ eir illa tertia pttia dt ttrra , qttod tfl Prato , qut vocitatur Prato da quondatn Ildtrado Presbitero , qui uno capstt cum uno lato tcnet in ttrra fuprafctipti E- pifcopatui viflro San&e Marit , flcut ibi figna effe videtur , CS?" alto lato it- ntt in ttrra , qut fuit quondam Adal- berti Marchioni ; & illa quarta pctia dt ttrra , que vocatur Piffiniana , que uno caput ttntt in Decumano , & alio caput ientt in ttrra fuprafcripti Epifco- patui San&e Marie , lato uno tcnet in ttrra , qui fuit fuprafcripti quondam Adalberti Marchioni , & alio lato tenet in Catrariccia . Di tota ipfa pe~ tia dt ttrra in fuprafcripto locho Piffi- niano , qualittr ab omni partt circumda- ta cfl per dtfignatas lcchas , ipfa vtro medietattm exinde ex integra mihi eas dedifti <&• confirmafti , & quod tft ipfa medietatem de partibus exfurgtnttm , nam illis fuprafcriptis trts pttiis de ttrris & vinta , ficut fuperius di&as , qualiler ab omni partt circundatt funt per dtfignatas lochas , in inttgrum mihi eas dtdifti <Z^ cenfirmafli . Tali vtro ordinem & da admodum in mea , qui fupra Guysdo Prtshittro , dum mta vita fuerit , fuprafcriptis pttiis dt ttrris & vinta abtndi , imptrandi , gubetnandi , laboratt facitndi , meliorandi , &" die- hus vite mtt ufufruBuandi , & liccn- tiam yjf poteflattm abeas tgo , qui fu- pra Gundo Prtsbitero , pro meo libttla- rio ncmine firmandum Joannt Cltricus , filio Ron-.ani , ut in t)us fint pcttfla- ttm , dum vita fua futrit , fuprafctiptis rtbus , ut jupirius diBas , abtndi , im- ptrandi , gubernandi , laborart facien- dum , mtliorandum , & ptivato nomin» ditbus vite fue ufufruffuandum . Et

exinde

Sii E X C E

exinds ttbff vel ad pcfltrif^tet [ueciffa- ribus tuis ad pars Epifcopatui vtftfo San&c Marie ptY fingulot annos ptr omnes Menfe t/iprilii pro fruges g^ de- cimationes , feo pro iffertas i^ circha- tas , cenfum vobis reddere debeamus ad Curte vtflra itla domnicata ic Pifa ad Ecclefiam San&i Georgi , vobss , vel ad Mtnifleriale vefiro illam , quas pro ttm- pOie ibidtm habueritis ad Curte veflra illa dojnnicata, aut ad Miffo veflio , per nos , aut ptr Miffo ncfira , argen- tum Denarios boni eHptndibiHs , qualts tunc pro ttmpore per caput melius fut- fit , numero Solidos viginti , duodecim Dcnaries per fingulos Solidos rationatcs tantur/i . Et fi ad vcs nobis ec omnia , qualiter fuperius legitur , per fingulos annos fic non fuerint adin^pUta (& con- ftrvata , aut f% a fupraf:yipte Eccltfie Santie Marie & SauCii Jchanni , quod tfl Plebe Baptifmalis , cum fuprafcriptis pttiis de terris , fio vinea & prato , ficut fuperius diSas , quas titihi Jupe- rius dedifli , rel aaavtrimus , vel fi per nos pegiorata fuerit , fpsndso ego , qui Jupra Gundo Presbitero , conponere tibi , qui fupra Ccnobius Epifcopus , vel ad pofltrifqut fubcefferibus tuis penam ar- gtntum Solidos tyiceatos , tfuia taliter intcr not eenveni , i^ duas inter net cer-

B

R P T A 322

A \ tula crdinatioais , & Joenne I-^ctario Judex Domnorum Regttm fcriberc to- gavi .

%4Bum Pifa .

«Jt Ego Gundo Presbitire in amc commutationii cartula a nos faSia fv.b- fcripfi .

^ Ege Davit Prtsbitere Cufies (^ Canotiicus fubfcripfi.

t|t Ego Pafzuali Presbittro & Ca- nonicus (ubfcripfj .

♦$♦ Ego .Andreas Presbitere & Ca- nonicus fubfcripfi ,

♦Jt Ego Pa'quali Ptnbitero & Ca- nenicus fubfcripp .

♦J* Ego Teudimuytdo Vicedeminns & Canonicui fuhfcripft .

^ Ego Gumberto rcgatus at Gunda Prtibitero , me tefies fuhfcripfi ,

♦Jt Ego Filveradus Juriex Dotnnerum Regum fiibfcripfi ,

t^ Ego Cofperto fogatus ad Gnndo Freibttero, tne tefles fubfcripfi .

Signum 4* manus L-oprendi , que Leupitio vocatur , filio Leeperti , ttjlis ftibfcripfi .

»J* Ego Umbettus rogatus a Gundo Presbitere , me tefies fuhfcripfi ,

*|f Ego Joannts Natarius , Juden Domnorum Reguia , pofi tradiia ctmplt- vi & dgdi ,

D

Gollatio Ecclefiae SS Paull & Johannls in Portu Plfano, fiSia. Mar- tino Presbytero a Zenobio Epifcopo Pifano. Anno P4.2.

IN nemine Domini Dei &" Salvatovis nofiri Jefu Chtif}! . U^o gvatia D:i Rex , ^ttno Regni ejus , Dco propitio , Ss*to Decimo , C^ filie tjus Domno Lo- tbarie , idtmque Ri* , ^ano Rgni t /i*s , Deo propitio , Undecimo , Uidecitne CaUndas ^prilis , Iitdi&ient Q^iinta dtcima , Manifefiu fum eao Ma/tine Prtsbfttro , filie bcne »>if ». 9 it Sert , quia tH Cenobius , gratia Dii hujus

E fan£le Pifane Ecclefie hutniiis Epi- fcopus , Kna per confenfum Sacerdotum tuerum d'" fidi ipfius EccUfie , ftcun- dtim canonicum ordinem , Reclertm ad- que Cuflodem ordinaflt , adquc Cunfir- mafli mt , qui fupra Martino Prahite- re, idtfi in Ecciefiam Dei & beati Sanfli Patdi €3?" San&i Johanni , quod tfi Plebe Baptijmalis , fita hce & fi- tsil/its Perto Ptfano , qui efl de fup pe-

ttjlatet»

325

A RC H IV l

9e/iatem fupYafcrspti Epifcopatul vcflto Saf.&e Mnrie . Jam di^a Dii EccUfia Sanli Pauli & Sattdi Johanni , qticd efl Plebe Baptifmalis , cum cafss doinm- catis , &■ maffariciis fubjeclls ipftus Plebe cum fundamentis , &" omnem he- d'fi:iis , vel univerfis fabricis fuarum , eum curtis , ortis , terris , vineis , clivis , filvis , virgareis , pratis , pafcuis , cultit rebus vel incultis , fivs movile vtl im- mevile , fett qui fe tr.cventibus , omnia ^ in otnnibus cafis & cajjinis , fett rebus ipfts tam domnicatis , quam ^ maffariciis , quantas ubique in qualibet iocis vel vocabttlis ad jam dicla Pleoe ubique efi pertinentes ^ aut pevtinere de- betur , una cum otnnes decimationes , feu offtrtas , que ihidem intraverit , in integram me tbi firmafti adquc ordina- fii . Tait veth ordine ut ab odierna die in mea, qui fttpra Martino Presbittro ^ diebus viie mee in mea fint potefiattm tas abendi , imperandi ^ gtubernandi , la- borare faciendi , meliorandi , d^ nobis privatt nomine diebus vite mee ufufru- ffuandi , & iit ipfa Dei Ecilifia Sati- Bi Patili &" SancJi Jehanni , quod eft Plebe Baptifmalis pro mea , aut pro fnea difpofitiontm officium Dei & lu- tninaria , adque incenfum , i^ Miffas Jacers debeamus & If.tntiam c^ pote- ftattm ebeas ego , qui fupra Martirto Preibiiero pro meo libdlario nomine fir- tnandum illis perjanis hominibus , lui nos eas pro noftro libtllario nomine de- deritnus vel abere cenftituertmus , ej^' fftorum heredibus , nt in eorum , vcl de heorum heredibus fint poteftatem fupra- Jcriptis cafis , (2^ rebut , ut fuptrius di- iias , abendum , imperandum , ghubernats- dum , laborare faciendum , melioratsdum , ^ private nomiae vfufru&uandfHK- , & t»inde tibi vel ad fifterifqtic fub:effori- ffus tuis ad pars fuprafcrtpti Epifccpa- tui veftro SarMe Marie per fingnlos annos per omnts menfe Ftbrmris pro TcKi. IX.

B

D

P 1 S A N L 324

fruges & decimationes , feo pro ojfertas & circhatas , Cenfum vobis reddere dc' beamus hi: Ptfa id Cttrte vtflra ills domnicata ad Ec:ltftatn Sancli Geergi vobis vel ad minlftiriali veftro iilam , quas pro tempcrs ibidem fuerint , aut ai Miffo veftro argentum Denarios boni expendihilis ntmero triginta & fex tan-

tum . Et fi ad vos , he: omttid

qualiter fiiperitts legitur ptr fingulos annos fic r.on fusrint adimpteta & con- fervata , aut fi /uprafcripta Ecclt/iM Saniii Pauli & San&i Jobanm , auoi eft Plebe BaptiffiJis , feu & jam di- dis Cafis & CaJJinis & rtbus ad fam dicla Ecclefia Saniii Pauli & Saniii Johanni , quod eft Plcbe Baptifmalis , ptrtinentibtis , quas mihi dedifli , rda- xaverimus , -uel fi pcr nos pegiorata fuerint , fponaeo ego , qui Jupra Martt- »0 Prtsbitero, ccmponere tibi , qui ftt- pra Cinobius Epijcopus , ve' ad pofie- rijque fubcefforibus ttiis penam argtntnm Sclidos duocentos , quia taliter inter noe convtni , ei>' duas inter nos cartuia ot- difiationis BenediSus Notarias fsri&tre rogavi .

^fium Pifa .

^ Ego Martino Presbitero irs ane ordinatiotiis eartula a me faila Jub- Jc/ipfi .

♦Jt Ego Dominicits ufrchipresbiter» &" Cenonicus confanfi & fubjcripft.

♦Jf Ego u^nfelmo ^rchidiacono d" CanotUcus confenfi (^ fubfcripfi ,

^ Ego Pafquali Presbitsro & Ca^ nonicHS conjenft & Jubjcripfi .

<Jf Ego .Angelo Presbitero ^ Cano* tticus confe:ifi & fubfcripft.

^ Ego Natali Pretbitero (^ Catto- nictts corsfenfi & fubfcripfi.

r^ Ego Teupcriff Presbitero ^ C<*- mnicus ccnfenft (^ fubfcripft .

tjf Ego Vitali Prtibitero & Carioni^ eus conjenfi (& fubfcripfi .

% ^ Egt ,

325 E X C E

«$♦ Ego sAndttas P/tibiUyo ^ Ca- nonicus confenfi & fabfctipfi .

»J» Ego ^bram Presbitero ^ Cano- »icus confenfi & fubfcripfi .

♦{f Ego Gumberto rogatus ad Marti- no Presbitero mt tefte jubfiripfi.

Signum tjt manus Vvicheradi , qnt Btlitio vocatur Vicecomes , filio bone taemotie ^lboni Vicscomes ^ teftis .

R P T A 325

»Jt E^o Urfo Judex Domnorum Rt- gum fubicripfi,

Sigaum ♦Jt manus Guiperti , qut Bo' nitio vocatur , filio bont tnemorit %/i' dalberti , teftis .

♦Jt Ego Btnedi&us Notariits poft trO' dita eompltvi c^ dtdi ,

Charta Emphyfeufis conceffae Rodulfo Comiti a Zenobio Epifcopo Pifano Anno 5/^5».

I?7 nemine San&e c^ individue Tri- nitntis , Lotharius gratia Dei /?.'», ^nno RgKt tftts , D'o propitio , N>no ^ecimo , Jdus Magii , IndiSi^Kt ^'ptima . Manijtflu fum tgo Rndulfo Comes , filio bone memevie Ghi clfi , quia tu Cenobius (i) gratia Dei hujiis fancle Pifane Ecclefie umilis Epifcopus , per cartulant livellario nomir.e ad cen- /um ptrtxolt)fndum dedifti mihi , iHtft tertiam portionem ex integro de omnibus tafis c^ rebus iilis pertinentibus Eccle- jie Plebis vefire , cui vocabulum efi hea- ti San&i Stephani , & San&i Chriflo fhaliy C^ SanBi Johanni , quod eft Ple- i>tm Baptifmalis , ftta loco ej'" finihus Porto Pifano, quem Plebem ipfa e(fe videtur de fub regimine i^ poteftete predi&i Epifcopatui vtflro San&e Ma- rie , Cafis verh ipfts tam domnicatis , qsfaitum maffariciis cum fundamentis , ^ omnem tdificiis , &" univerfis fab i- eis fuis , feu de curtis , oytis , terris , vintis , olivis , filvis , virgareis , pra- tis , pafcuis , cultis rtbus vd incultis , fivt de movile vet immovile , ftu femo- ventibus , tam dt fervii , qr-am & de astcillas dt omnia ex omnibus cafis &

B rebus tam domnicatlt , quantum maffa- riciis , feu movtlia ^ famdia , quan~ tas ufuque in quotibct lo:o Vfl vocabu- tis ad fuprafcript» Ezclcfta Pleb' noflra SanBi St'phani C^ San 7» Chriflophati '^ Sa*>li Johanni funt pertinenubut vtt afpicientihus , adqtte in f.niea ihi~ dtm pertintntes fuerint , ut dtSum tft , ttrtiam portio^em tx inttgra mibi eaS livrtlario nomint ded^fli . Ittm O" de- difii mihi , idrfl tertiam portionem tx integro dt omnt dsbitum & debitatio- ntm illa quanta fitgiJis eminibus , que funt abitantihus in Vltis illis , que di-

citur oBtdlovute , Trrgla , la Te-

potitioraia , Purcitiano , Putiano , Vdta

Pititienna , VHia Megna . Sa

I nomaiore , M-.rignano , Salviano , SecJa- D ri , Fundo Magno , Gnurignano , Sa»~

Ba Jutia, Sala^um reto , Cafa-

tt Gavini , Maftiana , Blotitiano , Li- mone , Cajate , Mrulio, Livevo , ,Af-

rianna ano , ^nule, SanSto

Q_i!rico , v4guliana , Cempo Ca>bonaia ^

Salaregu ta , Scuata ■ Gcrm

ahitantibus fi^^puHs oi<ihufque annis ai pa*s ipfius Ecctefie Pl>bis viflre confue- Sudi vel debiti rtddert a juprafcriptis

Vdlis, (x^ Ushellius in Ttalia Sacra , & Troncius in Annalibu'; Pifanis , qnnrl liaec fcrlpta

VfcJprint Regnante Lothario '''•ge, quafi beic de Lotliario I. Aiisulio asatur, luoine admo-

dum alterum Zenrbiu^vi in Catalosum Piranorum Anti(Htum intu'erunt ad Annum Chr.

?4.r. qui tamen nunquam in frum ratura fuit. Lochaiium heic memoratum Hugonis

Rcgis filiuM faifle Eraditus quifque novit.

327 A RC H l V 1

ViUii , vd abltant!$ fuetit , & ad psrs A ipfiits EccUfie PUbe noftra confuetucli

vtl dcbiti fnnt dum tam labore ,

q'*am & vinum , fmulque btftiii , vtl de qualibet frugiius terre attt de qu.ali-

ktt redditum i^ abitatlonem ,

quantas firt^uHs cminibus , qui futt a- bitarttiims in predicfis Vtllis ^ adque in antea abitsntet fuerint vel per a'ias locat abitantibus , fingulis quibufque an- B 8«j aJ pars E::UGe Plebem veftra dt- biti funt rtddtndi , aut que in aniea conjuttu-ii vrl debiti fuerint ad redden- dum , ut diiium tfi , portiontm tx in ttgro mihi tas libcllario nomine dcd lii . Tali erdine , «« a'/ hodstrna d,e i/> tneam , ^i*«' fupra vtl dt mtis hrrtdibus AC p'cbtrtdihus mtis , ftu dt illts pirjo-

ttis eminibus emnia , que jupe-

rius legicur ^ libtllario nomine dsderi- mus ^ vel habere cor,/ii(ut'imus , ii^ dt

€erum /int & ptrmaneant po

tefiatt , tertiam portiontm dt Oi/^mbus fuprafcriptis Ca/ti ^ rebus , (eu novi iia iS' familia , adqut rediitum C"

de p^efjte E::lefje PUlem ve

/}ra , ques tnihi tas ahtndi , tenendi , imperandi ^ laborart facsindt , & priva- |D to nomine ufufruHuandi , (y fa:iamus I OK fiugibus earutu rerum , vtl ctnjum I

P l S A l^ 1, 328

qitilibtt tomra annuum trimus,

& ipfa reddituM & dtbitionem fingu- lis quibttfqu! ennis rtq:tiyendi c^ r:cc[- llgendi omnious quidquid vduerirt.us , & nobis privatum frutndum. l^tfi tan-

tum pto onnis cenfum e^" tibi

vsl ad pcfterifq-Ae fubctfforibus tttis ad pars fuprafcripte EzcUfie Pltbis vtflre

per fingulcs annos cenfum vo-

bis reddere dtbtamus ic Pifa ad Cwte veflra illa SanSii G.orgii ptr nos aut pcr Mijfo noflro ad voi , aut ad M.ni- /ieriaUm ilhtm , quas ibi pro ttmport

ahuctitis tum D narios ioni

ti^psndibilts aitt fi jam di:la

tevtiam porttontm tx integre de emnia tKovlia c- f~imsl:a , adqut redditum & dibiiion-m pertittcntibus Ec.Ufte Ple-

bem vffira , qujs erimus , vtt

fi ptr no peg-orata fuerit , fpondto t- go , qni fupra Redulfo Comts , una cum mtis hetedbus componert tibi , qui fu- pra Cenebius Epijcopus vel ad po/ieri- iqxe fu'j:eljortbus tuis penam argentuv»

Solidos quia taliter inter uet

cotvtni , &■ auas instr nos Ubelli Ttr-' minanius Njtarius Domni Regis fctiltf fe rogavi . ^:ium Pifa .

Altera Charta terrsrum in Emphyteufin concelTarum Rodulfo Comiii a Zenobio Epilcopo Pifano. Anno ^^y.

N nomine Sa-iffe ^" indivtdue Tri- nitatis . L>ttharius gratia Dci R:x , Kj^nno Rtgni tjus , D:o propitio , hJtno decime , Tersio CaUndas Junii , /»1:^«- Bione Sfptima . Mamfe/iu fum ego Ro- duifo Comes , filio bont mtmovie Ghi-

IN nomine Sa-iffe d'*' individue Tri- E fo!fi , quia tu Zenobius (i) gratia Dei nitatis . L,ttharius gratia Dci R:x , hujas fan£le Pif^ne Ecclefie umilis

Epifcopus ptr cartuta livellario nomint ad ienjum pcrexfoivendum dedi/ii mihi ^ ide/i duo Cafis , & rekus illis ma/firi- ciis in loco & finihus Colline , qui funt X 2 ptrtintntts

(i> Hinc fftnendandus Ughcllius, qui ah Anno 950. ufque ad 940. fedifTe in Cathe- ira Pifana Zennbium, perperam appellatum Secundum, lcripfit. Uti vides, Annn quoqne c^g. florebat Zenobius. Immo lenus eiiam idem Epifcopus »ixit . Nam in Pifano Ar- chivo habetur Charta cum hifce Notis Chronologic.s: Berengarius O Adalberto filio ejus £r7tia Dei H^^^ibus , Ha-^no Rcgni t(,'um , Deo prnpitin^ Qusrm, Quir>todecimo KaJ. Jtsuiif i>id. XII, Scripta tuec iuit Aaao Ch. 934. ibi Zenebins Zpifcupus viveas.

•,»•.

32P E X C E

pttttmntss fuprefcripti Epifcopatui vtftro Saniie Marie . Hec aatem [uprafcriptis Cafis <!y rebus tgo per eommutationis tartula dedi ad pars predi&i Epifcopa- tui ve/iro , qui unam tx ipft Cafa C?' rtf prepe Ecdefidm Sa»&i Cerbonii re- gitur ptr Poro Mjffario , quod e/l per mersfura jukta ptrticas rnenfuratas mo- diorum quindecir/i , <i>' illt alia Cafa (if res prope E:cle/ta>n San&i Petri , B ^■^i rtfia fuit per quondant Pttrus Maf- /ario , & modo ^ndrtas Prtibitero ad manus fuas abere &" dttintre videtur , quod t/i per menfura juxta ptrticas tnen/uratas modiorum ftx . Has fupre- fcriptis Cafis cum fundamtntir , a^ om- nem bedificiis , vel univerfts fahricis /uis , cum curtis , ortalias , ttrvis , vi- tmi , olivis , filvis , virgareis , pratis , fafcuis , ctiltis rehus vel incultis , om- nia & in omnibus rebus , quantas ubi- fue i» qualihti locis vel vocabulis ei fuprafcriptis Ca/is ci^ rebus maffariciis funi pcrtinentibus vel afpicientibus , e^ fuprafcriptis denaminatis Maffariis exin- de ad tnanus fuarum abuerunt &" abere videtur, & qualiter fupra pir menfura hgitur , i» integrum mihi eas livellario \ D «rdine dedifli tali ordintm , ut da ad- modunt in mea , qni fupra Rodulfo Co- tnts , una cum bsredibus a: prohtredi^ bus meis , feu de illis perfonis omini- b»s , cui nos fuprafcriptis Cafss & re- bus , quas mibi dedifii libtllario namine dtderimus , vel abere ccn/iituerimus , e^ de heorum htrtdibus fir.t & permantant pott/iatem las habtndi , tenendi , impe- S randi , gbubtrnandi , laborare faciendi , meliorandi , &" nohis eas privato nomi- ue ufufruBuandi , & exlnik tibi ijci

R P T A 350

ad pofieyifqxe fubctfforibus tuis a i pars /uprafcripii Epifcopatui ve/iro San&s Marie per ftfsgulos annos ptr omnet mtn/e Martio cenfum vobii rtddert de~ beamus tc Pifa ad Curte veftra illa ai E:cleftar/i San^i Georgii vobis , vel ai minifierislem veftto illum , quas pro tem-' pore ibidem futrint , aut ad Miff^o ve-> /iro ptr nos aut per Mffo no/iro , ar~ gentum Denarios boni expendibilis »»- mero viginti quadtuor tantum. Et /i nos vobis hte omnia , qvaliter /uperius legitur , per fingulos annos talittr no» adimpltvtrimus , eb' non confervavtri- mus , aut fi fttprafcriptis Cafis e^" re- btts , quas mihi UbtUaru) nomlne dedi" fii , relaxaverimus , vel fi pet nos pe- giorata fuerint , fponieo e^ , qui fupra Rodulfo Comes , una cum heridibus e^ proheredibus meis , componere tibi , qui fupra Zcnobius Epifcopus vel ad po/le" rifque juhcefforihus tuis penam argentum Solfdos duocentos , quia talitar irsSer nos conveni , &" duas inter nos lihelli Be- nediSus Notarias Domni Regis fcribart regavimus .

^Stum Pifa .

Rodulfo (i) Comes tn ttm lihtUo a mt fatio fub'cripfi ,

♦Jt Ego Taiberto rogatus ad Rodulf» Comts , me ttfte fubfcripfi .

•ft E^o Teudidalbo rogatus ed Ro' dulfo Cemes , me tefie fub/crip/t .

♦Jt Ego Ericho rogatas ad Rodulfe Comes , me tefte /ttb/cripfi .

♦Jf Eg9 Cunera.-fo rc^atus ad F,->- dtdfo Camts „ me te/it fubfcripfi ,

>$♦ Ego BinediSus Notarius Domni Regis pof} tradita compkvi c^ dtdi ,

Cliarfe

(O Veri viMm fimile, liunc tltnlo (?!ci«itis Wsnm tf^»m Mtiffc,.

JJI

ARC H IV I P 1 S A N 1.

3?a

Charta Eraphyteufis terrarum facta a Grimaldo Epifcopo Pifano.

Anno ^5i.

I?7 nomiite SanBe & tndlvid'M Trl nitatfs , B^rengauus ^ ^Alalberti filto tjut , grati.i Dei Rr^et , ,A^io Rcngni eorunt , austillante Domino , De- cimo , oRavo iJus Olobfit , Indi&iont Q^tinta (l) . Mantf fii funtus nos Ta- chiperto Presbittro , fil'0 bcne memorie Lfoni , & u4'0 , fil'0 bone memorie

(fuia t» Grimaldus (2),

gratia Dei fan3;e Pifane Ecclefie u- milis Epifcopus , per canula libellario ad cenfum peretcolvendum dtdifii nobis , ide/i quottior pttiis de ttrris illis ia lo- co & finibus ^uftris Sala , que efi per- tintntes (ttprafcripte E^clefie Epifcopatui SanSe Marie , que tina ex ipfe petia de terra eum E:cle/ta beate San&e Ma- rit , ubi dicituv ad L»to , infra fe ha- bentts fett Cafas i^ Curte & orto in~ fimul amembrata) / que ambas capitas tii^ uno latere tenet -'n via puhlica , ts alio lato tenet in Rvo , qui dicitur Caperfico . Et ille alia pitia de terra , tibi dicitm CafagfO Vtnajoli , que am- bas caoisas es tenentes in terra Eccle- fie , Monafierii SanSli Savini , lato uno ttntt in via publsca , es alio lato tenet in terra & vinta Erimberti , que Eri-

iio vo.atur de filie quondam Petie

ille de teriia pttia de terva , ubi voci-

tatur ad Ponti quod uno capo

tum uno lato tenet in terra fttpyafcriptt M^nafierii S. Savini , es alio capo te- mt in terra Martini dt filio quondam Getardi , es aiio Uto tenes m via pu-

blloa. Et ille quarta petia de ttrra i» ipfo lo:o Ponttcello, que uno caput tentt in terra Per/i , es alio eaput cum un» lato tenet in via puhlica , es alio lato tenet in Catsrado . Simul dedifli nobis j idefl tina petia de tirra illa in loco ^ ubi dlcitur Bigiano , quod efi pertinen- tes fupi-afcripte Ecclefie Epifcopatui San- Sie Marte , que am''as eapitas te>iet i»

B terra fup/afcripti Monafierii SanBi Sa-^ vi»i , late uno tenet itt via Carrari'- cia , es alio lato tentt in terra fupra^ fcripti Erir^berti . Has fuprafcriptis quinque petiis de terris una ex ipfe cum prsdila Ecclefia , fea Cafa cum fanda" rr.tntis , C^ omntm edificio , vel umvef- fts fabricis fuis & Curte , feu Orto in^ femul amembratas , i» prtdiBis locts qualiter ab omni parte eircundate junt , pir defignatas locas in integrtim nobis eas livetlario nomine dedifii , Tali or- dine , ut da admodum in antea , qui fupra Ta:hiperto Presiitero, & »^tto ^ feu Ildiperto , qui Ilditio vocatur , fili» ^mltie , vel de nofiris eredibus , fint potefiate eas abendi , tenendi , imptran-' di , gubernandt , laborare faciendi , me-

^, Horandi , & nobis eas privato nomine ufufruSuandi , i^ in ipfa Dei Ecchfia San&e Marie per me , qui fttpra Ta- chipivto PreibiterOy aut ptr meam dU fpofitienem, efficium Dei e^ lumtnaria ^

adqns incenfxtra & M-ffai fftri df

beain . Et exlnie tibi , vd ad pofieri- fque fubcefforibus tuis ad pans fiipra-'

fcripte

1

(1) Si a Septembri JecTufla ert , /T?nat Annum 961. Sed vereor, ne Annus Decimus Kegnm frnupiuc ft culpa antiqui defcriptoris ; unum cnim apo^rapbum fupereft.

■2' Quem Grlmcalap.m UfjhelliiK appeilat , & fediffe in Cathedra Pifana cenfet th Arro P40. nfcue ad g\%. Atqui, ut vid'n-us, Ztnobiv.s Epifcopus ep^^^eai Sedem tcne- bat Ariro etiam ^-sx. Altera Charta Pif?ni Arcbivi , quam practermiri, fcripta Bererga^ riv.s & Adethertns &c. Beges Anno OBarc, VJJ. id. Decemb. Ind. Secunda^ ideii AtlBO Ch. pj8, nobis exhibet Crimaldum Bpifcopum jam fedentem .

5Li5. E X C E

fcnpit E:clt{it EpifiopaUii SanSie Ma- rie ptr fingulos annos per omnts menft Septtmber , cenfus vsbis reddert dtbea- mus hic Pifa ad Cu>te ^ vel ad illa domriicatum ad Ecclefiam San^i G:or- gii vobis , vel ad Miniflerialt vtfiro , ^ut ad Miffo vtfiro a>g<ntum Denarios i/oni txpendibiUs numero duodecim tan- tam . Et fi ad nos vobis i!^^ ewM/a qualittr fuptrius legitur , per fingulos annos taltter non alimpleverimus , & non conjervaverimus , aut fi fuprafcri- ptis petiis de terris , feu Eccle/ia i^ Cafa , ficut fuperlus diclas , tjuas nobis dedifli , rtlaxavtrimus , vtl fi ptr nos ptgforata fuerst , fpondimus nos , qui Jupra Tacbiperto Prti bitero , (i^ ,A: so , ttna cum noflris tredibus conpontre tibi , flH» fupra Gfimaldus Epifccpus , vel ad fojierfjque jubctfforibui tttit penam ar-

B

R P T A 334

gentum Sclidos centui» , tfuia laiiter inttr nos tveni , &• duas inter r.os li~ b:lli Termimtndus Notarius e^ Judett Domnorum Regttm fcribert rogavimus , ^lun Pifa .

4* Egn Tacbiptrto Presbittro in bune libcllo a nos fatio fu' fcrip/i .

Signunt •{♦ manus fuprafcripti t^tti , qui una Uhillum fi:ri rogavit .

*Jt £00 Stepbanus Notarius DomHO^ rum Rr^um rogaius te/iis .

i$t Ego B:nedt3us J udex Domntrum Regunt fubjcripfi .

Slgtum 4» manus Er!!;erti , qui E~ ritio vocatur, fiUo bone memorit iagbi^ lclmi , qui I-iehtio vocabatur , tefiis .

^ Ego Termmanius Notarius ^ Judex Domnovum Regum, pvjt tradi' tam complevi i^ dedi .

Rodulfi Comins Charta, par quam nonnullos fundos vendlt. Anno ^6^1

IN nontine D:>mini nofiri Jeftt Chrifli Dci ettrni . Rsgnantt Djmno noflto Hctio gratia Dei Imperator ^aguflo , u4nno Imperii ejus in Italia Tertio , Pri D dit Idus Novemotis , Jndiclione OTava. Manififlu fum ego Rodulfus Comes , filiiis bone memorie Gbi/olfi , quia per hanc cartam vetsdo & trado vobis Bz- fanio filio bont mcmorie U /i , & Jo- banni , filii Crifiiani , id:fl tres petias de ttrris mris , quas ahto i<% locbo & fi- nibus a Rhethiano ^ quas quondam Guit- iinor ad manus juis abuit , qui una ex ipft petia de terra cum Cajfina & Curte , feu 0'to adqtie vinea infra ft habtntts , qui uno capo cum uno lato tentt m ttrta Eccle/ie Epif-opatui San Be Marie , & alio capo ttnet in Ri- vo , que dicitur Sambra , f^ alio lato tenet in ttrra EccU/ie Sanfii Viti vli^" in ttr^a de filit quondam Rofjelmi & , de cenjertibus Jms . Et tlla alia fttia j

de terra , que uno capo eum uno lat»

tenet in via , C'' alio capo cu/n ali» la-o tentt in terra , qui fuit q'4onia>t» tAidree v4urif'x . Et ille tertta petia de terra , quod efl fierp.to <if monte ^ qui uno copo tenet in fuprafcripto riv» Sambra , & alto capo tenet itt terra , lato uno tmtt in terra & mente Ec- clefie & Monaflcrii Sanc/i Savini , ij^ alio lato tenet in terra Ci'' monte Bt- raldi quondam Brolfi germanorum de loco Calci. Has fuprafcriptas tres petiit de terris , feu Ccffina cum f-indamtnto & omne edficio juo , qualiter ab onnit parte circundatt junt ptr defignatas le~ chas in integrum cum itferioribus O" fuperioribus (uis , feo cum acctffionibus C^ ingreffuras fuas vohis eas vindo & fado . Et pro fuprafcripta tnea vendi~ £iio recepi a vos pretium ar^sntum So~ lidos quadraginta in prefitiio . Uide reprtmitto ego ^ qui Jupra Redulf» Ctf-

mes^

335 A R C H i r

fftts , una cum meU heredts vobis , qui fupra B fanio & Jobanni, vel ai ve- Jifis beredibus , aut tidem homini , cui V0S i/la mea venditio dederitis , vel ha- htre decreveritis , ut /i nos vohis tas aliquando temport in aliquo exinde in- tentionaverimus , aut retolli vel fubtra- gi qutfierimus , nos vel ille bomo , cni nos eas ded:jf mus aut dederimus per quodlihet im^enium . Et /i nos exinde auHores dare volueritii , e^ eam vobis ad omnis bomines dtfendere non poiue- rimus , fpondimus nos vohif componere ifta tnra venditio in duplum in ferqui- dem loco fuh extitrationt , quales tune fuerint , fic tamen fi nos eitinde aufio- res nec defenfores quivere nec dare po- tueritii , licent<am abiatis ahfque noftra perfona , fi '• r/lra friertt voluntas eisindt caufam agendi , rr(pon'um reddeidi , fi- nem penendi , tnod.s omnibus vobis eas

P I S A l^ 1. 3 3^

defenfandi , cum carta ifta , vel quali» ter jufta legem melini potueritis , quitt in tali ordine anc cartula Ttrminanius Notarists ^ Judex Domni Imperatoris f:ribtrt rogavi .

^Twn Pifa .

»Jf Ego Rodulfo Comss in anc ettrta a rne fa&a fubfcripft .

>Jf Ego Pttrus Notaritss Domni Int^ B peratoris , rogatus teflis fubfcripft , & , prttio dante vidi ,

1 »Jt Ego Teupeitus rogatus teftis fub- fcripfi , y^r pretio dante vidi .

Leo filio Boni Silveradi teftis , & ptetio dante vidi .

Ego B:nedi^us Judex Domni Impe- ratoris fuhfcripft .

»Jt Ego Terminandus Notarius c^ Judex Dcmni Imperatorls pvft tfadsta complevi i^ dedi ,

Charta Grimaldi Epifcopi Pifani, concedentis quafdam terras in EmphyteuOn . Anoo i^O^y-

IN nemine Domini noflri Jrfu Chrifti Dd fterni , Rtgnante Domno noRro Otto gratia Dei Ityperafor ./fttqrfto , %/4nno Ir/iperii ejtts in Italia Qtia<"0 , Q^ intum Nonas Martii ^ Indicltont O cfava , Manifrflut fum ego Oh'rto fi'io hone memorie Eraldi , quia tti Grirr.)!- dus, gratia Dei vjas fan£le Pifane Ecflefie humilis Epifcorus per cartu- la livellano nomine ad cenlum p^renol- vmdttm dtdifti mihi idcfl portionrm de Cfffina e^ res illa maffaricias in lcco (y finihus Campcloypo , qui efl perti- ttentrs fuprafiripte EccUfie F.pifcopatui vrftfo SanBe Marie , qui reBa effe t>/- drtur per P'.:rus e^ Mattino grrmani . D C:ffina vrro ipfa cum fundanento tpm oYtine rdificio h-o , dr curte , (tto, trrtii , virtfs , clvis , filvis , V'ga- reis , pratis , pejcuis , eultas rts v:l

ineu'tas , de emnia C^ in emnihus t*~ bus , quantas uhique in qualihet locis vel vDcahulis ad fuprafsrtpta Caffina , & res efi pertinentes , & fuprafcripti germani exinde ad manus fuarum abert i^ detinere videtur ; conpetivi txinde ad pars predi&i Epifcopatui veftro San- ffe Marie medietatem , ipfa vero me- dietatrm exinde in integrum mibi eas livtllario nomine ded<fti . Tali ordinem , Kf da admodum in mea , qui fupra O- herto , vel de mtis heredibus ftnt pote- p.at'm fuprafcrtpta medietatem de pre- di.7a Caffina & res ahendi , tenendi , imperandi , gubernandi , laborart facten- di , mtlicrandi , & nobis tas privats ncmme uhf^u^vandi , ^ txinde tih vtl ad poflerifque (tihciffctibui tuis ad pers fuprafcripte Ecclffle Epifcopatui vt- ftte Sanclt Marit per fingulos annes

per

/3.7 E X C }i

-ftv KKrsrj nrnafe Matiio ccnfum vobis ■i'eddere deheamus ic Pifa ad Ctirte ve- Jira illa domnicate ad Eccle/iam SanBi Georgii vobis vel ad Minifterialem it- lum , quas pro tempore ibidem fnerint , aui ad M.ffo vefito psr nos atte per xJ^iffo no/iro , ^rgtntum Denarios boni tKptndibilii r.umero Solides quinque , duo- ^ecim Denaries ptr fingulc-s Solidos ra- iionatos tanSum . Et fi ad nos vobis hec omnia, qualiter fuperiis legitm per JingKlos anncs 4a'iter nen adimpUveri- mus & non confcrvavetim^M , aut fi fuprafcripta medietatem de prediiia Caf- ftna & res , ut fuperius diclas , quas mihi dedifti rtlaxaverimus , vtl fi pir rtos ptgiorata fuerint , fpondeo ege , q$ii fupra Oberto , tma cum meis heredfbus

B

R P T A 538

com!-o>iere tibi , qui fupra Gr!r,:,:tdm EpijcBpus , vel ad poftertfque fubctffovi- bus tuis ptnam aygentum Solidos cen- tum , quia talittr inter ncs eenvtni , c^ duas inter nos libtlli Petrum Notarium Domni Imperatoris fcribtrt ngavi.

*/i&um Ptfa .

t^ Ego Okrte in unc libille a me faBo fubfcrip/i .

^ Ego Ifalpvando regatus ttflis fub-

feripft .

*J* £go Tendibaldo rogetus ad Obetf- te , me teftts fubfcripft .

♦J^ Ego T'-rminandus Judex Domni Imperatoris fubfcvipfi .

♦$(■ Ego Pesri4S N>tar!us (^ Judtx Domni Imperatorit poft tradita com^levi & dedi.

Alberici Epifcopi Pii*ani Charta, concedentis in EmpliyteufitH quofdam agros, Anno ^70,

IN nomine Domini ncftri Jefu Cbrifti Dei eterni . Regnante Domno nofUo Jiotto gratia Dei Imperator ^uguflo , ^nno Imperii tjus in Italia Nono , &" filio tjus Domnus Hotto ittmque Impe- fator ^uguflo , ,A>tno Tertio , Pridis Jdus ^prilis , h-.diBione Tertiadecima . Manifefli fumus nos ^nfiprando , & JLeo , que Bditio vocatuv , germani , fi- lii bone mtmorie G/ime , quia tu Al- bericus (i) , gralia Dei fan£le Pifa- Be Ecclefie umilis Epifcopus , per cartula livtHarie nomine ad cenfum pe- eexolvendum dedifli nobis , idfft medie' tatep} «« inttgra de omnibut Cafis &" ifebus iltii , ptrtintntibtts Ecdefie isr- Pte- hi vtflre , ctti vocahulum efl btati San- Cli Cajfiani (Sf SanSii Johanni , quod efi PUbtm Baptifmalis , fita loco & fi-

nibus prope fiuvio sArno , quer» Ptthen» ipfa effe videtur de fub regimine & po- teftattm predi&e Ecctefie Epifcopatui San- £it Marit . Cafis ve>i ipfis tam domni- satis quam C^ maffariciis cum fttnda- mentis i^ omntm edificiis vtl utsiverfls fabricis fuis , fto dt curtis , ortis , ter- tit , vineis , olivis , filvis , virgareis , pratis , pafcui) , cuttis rebus , ^el incut- D tis , ftve dt mevite vtl immovile , ft9 qut fetr.ovetitibus tam de Servos quant e^ de ^Hcillas , de emnia i^ «k om- nibfis cafis & rtbut tam domnicatis quant tf maffariciis , feu movilia & femitia , quant-as ubique in quatibet locis vtl vo- cabutis ad fuprafoipta Eccli/ia Pltbem vtflra S. Ceffiani & S, Jobennii funt pertintntihus vet afpicicntibut , adque in atttea ibidem ptrtintntts fuevint , ut di-

B'.'.wt

(i) Epifcopum }iunc Ughellius ab Anno 9(58. ufque ad 98?. Ecdefiae Pifanae prie- foiffe fcribit . Ultra eum Annum vixifle illum deprchcndi , Habetur enim in Archiepi- fcopali Archivo Pifarum Charta , lcripta j^nno ab In^crnatiwis fjus Nongnentefimo Otlua* gefimo Sexto, ORavo Kat. Jim. Ind. Teniadecima. Qui Annus Pifanus xelert Annum vui- Sarem yS^. Tunc ctixm AtberictiS erat in vi<ris .

33P ARCHiri

Sum cj} y medietatcm ex integra nobis A tas livellario r.emine dtdifti . Item & dedifii nehis idt/i medittatem ett integra de otnntm redditum & dtbitionem illa , quantas ftngulis ominibus , qui funt a- bitantibus in Villis illis , que dscitur Stxto , San.^o Cafjiano , u4rgile , Laja- no , Paccianula , Tavula , Cfijpanula , Scornt , Vifiniano , Psgnatico , Mojca- lelima , Cerata , Mareiana , Ferrajano , B Septime , Barbajano , Olivtto , Paterno , Safftto, ^viliano, ad Noce , aut altbit abitantibus finguiii quibujque annis ad fars ipTtus Ecclefie Plebis vtflee confae- tudi vel dtbiti fuerint ad nddendum iam labort , quim t^ vinum , /imulque hefliis , aut de qualtbtt frugihus terre , vel dt qualibct meviiia de ja^n diclo reddit» & dfbitienem , quantas fingulis ominibus , qui funt abitentibus in pre- diBis Vtllii , aut que in antea ibidem mbitantes fuerint , vel per alias locas tbitantibtts fingulis quihufque annis , ad fars ipfius EccUfst Plebis veflre con/ue- iudi vel dtbiti fuKt reddendi , aut que in antea confuctudi vd debiti futrint ad redUertdttm , ut difiuta tfi , medieta- tem tK integra nohis eas libeUario ««- fnint dedifti . Tali ordy.-.im , ut ah o dieraa die in noflra , qsii fu^ra ,Anft- ■prando &' Leo gerrnanis & de btredi- iiiS , a: prokifedibus noflris , feo de il- *■:: perfonis , etninibtfS , f »»' nos eas or/t- nia , que fuperitts Ifgitur , qttas nobis iibeilario noatine dtdifli , dedtrinms vtl fiiere lenftitueritxus , & de eorutnque ht- i-ediim fint t^ perr/taatad poteftaie jam di&a mediitas ete ir.ugra de or^nibtu fuprafcriptis Cafis & rebus , fta tnovi- lia & familia , adqttt redditum & de- iitianem pertinentibus prtfate Ecclefie Ficbis vefire , quas rsobis dedifti eas a- tevdi, tenendi, imptrandi , guberKAAdi , laborart faciendi , ^ ncisis eas privats pemine ufufru&tiandi , (^ facietis ex frugibus vd earum rertta , vei cenfum , Tom, IX.

P I S A N 1, 340

quibus ettinde annue Dommut dederit j quod velueritis , & ipfo redditum ^ dtbitionem fingulis quibufque ar.nis rt~ qtsirtndi & recoUigeiidi C^ faciendi e~ xindt in emnibus quidquid volueritis no~ bis privatum fniendunt . Nifi tantum pro omni cenftim & jnfiitiam txinde ab te , vel ad poflerifque fubcefforihus tuis ad pars /uprafcripte Ecchfie Epifcopatui vtftro per fingttlcs anncs per omzes »«««- /* Magio cenjum vcbis reddcre debea- mus ad Curtt veflra ic Pifa ad Ecele- fiam Sandi Georgii ptr nes aut ptr Miffo nofiro vobis vel ad Miffo vefire ^ aut ad Minifierialem iUum , quas ibi pto tempore ahuetitis , argentum Selidos dectm de bonis Dtnarios expendibiles , duodecim Dcttarios per fingulos Soiidos rationatos , tantttm . Et fi ad ties vebis ec emnia , qualiter fupsrius legitur ptr fingulos annos taliter non adimpleveri- mus & non con/ervaverimus , ftcut fu- pra Itgitur , aut fupra di&um efl , me- dittas ex integra de omntbus fuprafcri- ptis Cafis &■ rebus, feo movilia & /«- milia , aSque redditum c^ debitionem perttnentious fuprafcripte Ecclefit & Plt- bis vtflrt , quas nobis dedifii , relaxa- vcritntts , vel fi ptr nos pegiorats fus- rit , fpondimus nos , qui f-^ra .Anft- prando i-r Lto gevmani ttna cum neflrtt ertdibus compenere tibi , qut fupra %/fl- bericus Epi/ccpus , vtl ad pofieri/que /ub- cefforibus tuis penam argentum Solidos ftxcentos , quia tuliter inter »qs conve- ni , &- duas inter nos IshtUi Teuper- tum Notarium /cribere rogavimus .

^ Ego ^>ifipraado ia une libtUe a nss fa^o fubfcvipft .

Signum «{♦ maitus Lei , qui tme li- ksUitm fitri rogavit .

«Jt Eg3 Tcudibaldo regatnt a fupra- fcriptis gcrmanis, mt teflis /uh/cripfi.

♦J* Ego BcncdiBtis Judex Dmni Im- peratoris /ub/cripfi ,

Y i^ Ega

34'

E X

»J« Ego Stephanus Nctarlus Domni lA Im^trateris , rogatus tejlis Juifcrip/i . !

E R P

34«

4» E^o Ttuptrtas Notarius pofi tra^ dita compkvi i^ dedi .

Raimbem Epifcopi Pifanl Charta, per quam agros aliquot ia Emphyteurm concedit. Anno 5)^0.

IN nomine Domi*ti noftri Jefu Chrifli Dei eterni . Regnante Domno noftro Otto , gratia Dei Imperator ^ugufto , f.lio Iwne mtmorie Oitoni Imperatoris , & Nepus bone mtmorie itemque Qttoni Imperatoris , ^nno Imptrii tjus in Ita- liit Primo , Nonodeclmo Calendas Je- nuarii t Indiiiione Decima . Manifefti fu- MHi nos Qdlmundo , qui Banda veca- tur , ftllo bone tnemorie %Amalfridi , &" Jehannes Presbitero , filio hone memorie Ritrude , que Rctitla vocabatur , qula tu Raimbertus (i), gratia Dei hu- jus fanfte Pifane Ecclefie umilis E- pifcopus , per cartulam livellario rtomi- ue ad Cenfum perexolvendutn dedifli no- his y ideft una petla de terra illa 1» teco & finlbtis Porto Plfano , ubi dici- tur Vvaralda prepe Ecdefia , (^ Ple- htm Sande Juitt , que efl ptrtlnentes Ecclefie Epifcepatui San8e Marie . Qjtas ipfa petia de terra tentntei uno capo in JRlvo , qui dicitur Mulinalo , ^ alio tapo tenet in Ttrra Comiterum , lato u- tto tenet in fuprafcripto Rlvo Vvaral- da y 'if alio lato tenet in alio Rivo , que vtcitatur Silculo . ,As fupralcrlpia fttia de terra , cod eft culta QT agre- ftis cum aliquantula vinea infra fe a- bentes , totas inftmul amembratas in e»- dem loco , qualiter ab onrtis parte cir- tundata e/? , per eit/ignatas lecas in in- ttgrum cum inferiorihw (S" fuperlorilui fuls , feu cum acceffionibus & ingrcffo- tas fuas nobis tas livellario nomtne dt-

B

D

dlfti tali ordimm y ut da admodum i» mea , qui fupra Oiimundo & Johannes Presbitero , vel de ncfttis eredihns fin pottftatem eas bahendi , tenendi , inipe- randt , gubemandi , laberare faciendi » meliorandi , (ir nobis tas prlvato ncmi- ne ufufruiluandi , & licentiam e^ po- tefiatem abeas ego , qui fupra Johannes Presbltero pro meo libellario nomine fir- mandum de meam portlonem , loj tfl medletatem de fuprafcripta petia de ter- ra , que fuptrius legitur , Johannes fili» Imllle , feo alii filii , quod de tupraf:ri- pta Imilla in vita mea ^ qiti fnpra Jo^ hannes Presbltero nati vel ptocreati fue- rit , ut In eorum fim poitfiaiem , fupra- fcrlpta mtdietas de fuprafcripta petia de terra eas abendum , tenendum , imptvan»^ dum , nhuhetnandum , taborare facien- dum , mcllcrandum , & privato noryiine ufufruluandum . iZi^ eninde tibi vel ad pofltrifque fubccfforibus tuii ad pars fit- prafcripte Eiclefie Epifcopatui vtftro San- &e Marie per finguloi annes ptr ewnti menfe .Auguflo cenfu>n vobls rtduert dtbecmus ic Pifa ai Curte vefira illa domnicata ad Ecdtfiam SanBt Gicrglt vobis vtl ad Minifierialtm illa , qaat pro tempore ib' iem fuerint , aut ad Mtf- fo veftro per nos a»t per Miffo noflyo argentum Denarios boni txptudihitls nn- rntro viginti t^ quatuor tantum . Et fl at nos vobis hrc omnla , qualiitr fttpe- rlus legitur , talltet ncn adimpleTetimas Cf non confervavcrimus per fingulos an-

nos ,

d') Eoifconum i(!um floruifle ab Anno g^t^. ufque ii oqi. UgTiellius traHit. Cfiar- fe baec viventem illum proiit Anno (^gS. Mcmnratum eundem vidi in altera Charta fcripta /fn n ab I"Ciir»arioiis eius Kf^nj^nentefiw^ Hitiuagp(im'' Otlavo, OBave Id, Apriil/f Irtd. XV. Heic Annum Pilanum habes, qui reddit Annum nollrum 987.

34J

A RC H IV 1

MW , aut fi fuprafcripta petia de terra , ^uas noiis dedifli , rela*averimus , vel fi per nos pegiorata ft^erit , fpondsmus nes , qui fupra Odimundo & Jobannes Pretbitero , una cur» nofiris eredibus , iomponere tibi , qui fupra Raimbertus Epifcopus , vel ad pojterilque fubceffori- bus tuis , penam argentum Solidos cen- tttr» , quia taliter inter nos convenit , €^ duas inter ttos libelli v4lfeo Nota- tsum Domni Imperatoris fcribere rogavi.

^clum Pifa .

Sigium «Jt manus fuprafcripti Odi- tnmdi , qui ttnc hbellum fieri rogavi ,

B

P 1 S A N li 344

♦Jt Ego Jobannes Presiltere $n m»

libello , a ncs fa'Io fuhfcripft .

^Jt Ego Bsrnardus rogatus teflis fulh- fcripfi .

^ Ego Ttrmsnandus Judex Domni Imperatorss fubfcfipfi .

^ Ego Rambsnus rogatus tefiit Jub- fcripfi .

♦Jf Ego Bentdilus Notarius Domni Imperatoris rogattts tefii, fub/crip/i .

*^ Ego .Alfio I^otarius Domni Im- peratorts pojt tradita complevi djr dcdi.

Donatio rerum fuarutn fa£la a Gerardo Comite Monaflerio S. Mariae Tuo in Caltello Serenae. Anno 1004.

JN nontsne San&at & sndivsduat Trs- nstatis . ,Aiino ah Incarnatsonis tjus Millefimo Q^tarto , IndiTsont Stcunda . Manifeflu Jum ego G erardus Comes

...,. qui fiiit fimiliter Co-

Vtei &" uxor tnea Gitilia

KtiHtatss , qwae hona praefentis vitat aon effent perpettia , fed tettsporanea i^ fugitiva, idcirco de bonis pertturis mo- dn tbe/aurum facere cupimas , ut centu- plum efficiatur, &■ aeternaliter pcjfidea-

tur . Ideo remedium animas pa-

tentum nofitorum contradere , atque fi mtsl offerrt unanimi voto piovidimus tibi omnipotenti Deo ci'- Eccltfiac & Monalierio fanftiffimae Mariae ma- tris nourae , quae nos conflruimus infra

Epifcop ,.. C&ftello de Serena ,

qiiatenus concedsmus & lonfitmamus u- bic Monaflerio in onorem fanCiiffimae Mariae matris no/irae , ad quam omnia tsvflra hona , &■ certas ttoflras pofftjfio- nes mnanimi voto donamus , cum Curti bus ^ Ecclefiss, Caflellis & Ronchis , VtUis , campii , pratis , filvis , pajcuss , jah&is , pantantis , pifcareis , puteis , ior,til>tts , tivis , (y aquis , moUndinti ,

montibus , & rupibus , aedificiis , cuhit C^ incultit , locis hahitantibus , & fiat babstatienibus , &" /am nominatis Ctir- tis , fivt fmt infra Co^iitatu , e^ terrt- turio Voliterrcnfis , & Lucenfis , lO" Populonienfis &■ RofTellenfis , & in- fra Comitatu & territurio Orbiviefo, iir infra Comitatu & terriiurio Caltro, /eu fuper aliis Comtatis . Defuper Jcri- ptts Comitatis primum nominamus Ca- jlcllum de Serena cum Curte pertinentia aint Ecdeftii , Ecclefia SanBs ,Andreat de Padule , medittatt cum Curte , Ca- flillo de Mirandolo , cum E.clefia San- cli Joannis Evangelifle cum Curte , Cafldlo de Sovejcli^ cum Ecclefia San- (?»■ Laurentis cum Curte , Cafidlo de Frofini, fexta parte cum Ecclefia San- m Mubaelis ^/changeli cum Cutte , Scopetulo Caflello cum Curte , medietate de Cajiello de Cumulo cum Curte , Ca- flello de Vicinatiio cum Eccle/ia ^ Citrtt , Eccltfia Sanflae Mariae de Bof- feto, E.clefia SanBae Margheritae de Tavernule, Ecclefia Sanffae Mariae de Salario , Ecclefia San&ae Mariat de Ferignano cum Curte , Ecclefia SanBat Y a Mariat

345 E X C E

Mariae de Pulversrio cum tredecim tnan- /ff , qnat funt in Curte de Cafale > Ec- elefia Ssn&i Blafii de Illarto cum Cur- te , Ecclefta San&i Michaelis de No3u- le medietate , & medietate de Linalia , Caflello de Campilia medietate , c:tm Ecclefia & Curte , &• Cafiello de sA- eqtiaviva , quarta parte , quae Colle Go- dimari vocatur , cum Ecclefia SanSii Caffiani , Rocca de Bi^erno , que Fini- ettlo vecitatur , cum Ezclefia SanBi >An- geli medietate Cutte , & (uam portione de Rivt de Gualdo , Caflello , ubi di- eitur Montecalvo fuam pertioncm mtdic- tatem , & fuam portioncm , qniic jam fuii Cefidlo novo , Cafiello de Mitiaf.o , mtdietsic cum Curte , Caftdlo de Me- grano fttsm pertlonem medietatem , Ca- ftello de f^ariandlo medietattm cum Cur- te , Caficllo de Plan^ano faam portio- ntm medietatem cum Curte , CafielU , vbi dicitur Blx-nzp , mtdietate cum Cur- tt f^ cum Ecclefia Saniii MichaSlii , Caftdlo de Marcha cam fua pertione , feu ptr alsis tecis ^ vocahulis de his ftiprofcriptis Cartis &" Cefis , fsu Ca- ftellis & Recchii , five Ecdtfiis , & rebus domnlcatis &" maffariclis rebus $Hnt fundamtntis dir o.nnibus atdificiis , vtl unl-zitrfis fab/kis Juarum , feu cun- &is ortaiis , campis , vineis , elivelis , eaftagnetis , qucrcitis , fiivis , prath , pafcuis , citltis rchus vtl incxhis , or/t- »ia ex emnihus , quaatas utnqus in qna- libet locis vd vocaialis , qui a fupra- feriptis Cafls & Curtis ^ fzn Caftdlis , «^ Ro:chis , five Eccltfiis funt perti- ttentes , vel afpicientes tam fervo: ,

quam & ancillas vd vocsbulis ,

babire & pcfjidere vift fuinas , & quo- eunque kordine , Itgibus eft nobis ptni- nentts , tam sn t4ta ncftra , quam & poft hobitKm ncftrum , ubicunque effe in- veniuntur , ficut fupra diSium eft, e>* deneminatae funt infra curtis & locis Jurit noftti , una cum acceffione

B

E

B. P T A 34^

cum ftiperioribus e^ infertorihus fnis ^ qualiter fuper iegitur , in integrttm tibi fuprafcriptas Dti Ecclefiae & Mona- fttrio effsrimus , «t in ipfa fanBa Dei Ecdefia e^ Monafterio fint omni tent- pore proprietario fure , c^ in ftio domi~ nio habtat i^ teneat , atque pofjidtat , & faciat tam ipfa Det Ecdtfia & Monafterio , quam nos atque Boniperto Abbas iftius Menafterii cum Fratribus fuis , que ipfa Ecciefia & Mon^fteriwM nttnc detinetur, aut alii Succcffores fui ^ qui in temport fuerint , quidqmd juxta iegem veluerint fine omni nofira contra^ didione . Equidem fpondimas atcue pf'a~ mittimus BOf ego , qui fnper Girardo una cum pvedi&a Guiiia pariter prae~ di8at Dei Ecdefiae & Monafterio ^ C^ illius xAtjbas , qui in tety^pere in ipfa Ecdtfia & Monafierio fuerint iflas no- firas certas pofffffiones , qtdllttr fttpra legitur , in integrum ab cmnibus homi- ntbus defenfart / &" infuptr baec je.m didus Girardus , c^ tittor msa Guilia liceat ulio tempore nolle , qued vdui- n.KS , fed quod a nobis femel a&um cenfcriptum eft , inviolabiltter eonfervare premtfftmus car^ ftipulat'>cne fubniaa , iSlam qui banc Cartam &" nrflrb Trfta- rnento refragare voluerit , in prirAts ira Dei incurrat fnper eum , ^ babcat maltdiciionem tsc parte Patris &" Filis ^ Spiritus San&i , d^ da ontnes San- di ^ngtli e^ ^rchangtli , Troni , <^ Dominationes , & da emnes Saniii jf- psftdi & Evangeliftae , d^ da ills centam qusdraginta quatuer milia , qui p/o Chiijio pcjfi funt , dr cnm Datban , i^ »/ibiren , & cum Juda , qui Domi- nus tradidit , tS" habeat portienim /» ditm Judicii / quia fic complacvit ani- Kio noftro . Hane enim Cartula ^/injtl- mus NcSarites (cribere re^avit,

Intus CaftsHum fupraferiptum Mcna^ fttrium San^ae Mariae , C^ ttrrituria Vtlttttrttnfit .

E^

347

A R C H I F I

Ego Gr/ardui , una cttm uKore tnta GuUia anc Cartala offer/ionis a nobis faBa cft.

Ego Bonipertus ^bhas pratdidi Me- najisrii in me faiia ejl , & fithjcripfi.

Ego Pttrus Moaacas hanc Cartam in me ftSa efl , & fabfcripfi.

Egs Petras fJias ,Alberti fogatus teftis .

P 1 S A N 1. 348

Ego Bernardas filiut Ruflici rogatui teflis .

Ego Rodulfo , filio Rollandi rogatut teflis .

Ego Rollandus Judest facri Palati* fubfcripfi ,

Ego Guilielmus Jadese Domni Impt* ratoris fubfcripfi .

Ego t/ftfelmus Notarius pofl traditt compltvi & dedi.

GoncefTio Erophyteutica fa£la a Wldone Epifcopo Pifano. Anno IC05.

IN nomine Domini neflri Jefu Cbrifli Dei eterni . .^nno ab Incarnationit ejus Millt Srxo, Se*t9 Idus Jnlii ^ Ind'-flione Tertia . Manifeftu fum ego Vvido (r), gratia Dei ujus far.ftac Pifanac Ecclcfiac umilis Epifcopus , qtiia per anc cartttta livdlario nomine fid cenfum perexolvendum dare videor tibi Citncrade , qui Cunitio vocatur , j5/<fl bonae memoriae Dominicbi , qui Barcio vecabatur , ideft duas portie-

nei de tres petiis de terris ii-

lis , ijuibsis funt pofitis in loco & fini- ius Porto Pijano, quae funt persinentes fnprafctiptas EccUfiae San&ae Mariee / qv.ae una ex ipja ejfe videtur prepe Ec- clrfia Sanfli Sttphani , & eft pertinen- tes fuprafcriptae Ecclefiae SanBi Ste-

fhani vidttur de fub regimine

& peteftate fuprafcripti Epifcopatui ve- flro SanBae Mariat , quae x/to capo tura uno lato tenet in Rivo , qui dici- tuf Cingla , & alio capo tenet irt ter- va , t^ie diciiur i^gtiliaKa , gj^ lato uno tsntt in Rive , tmi dicitnr Mofciaf.ella , qui tfl jufta fiuvio ^ufcicne , & alie lato tenet ia littus mare . Et ille ft- tatida petia de terra in loco prope Ec-

B ' clefia San&ae Juliae , ttbi dicitur F(?«-

do Maggiore didae Ecdefiaa

San&ae Jutiae , quae Ecclefia ipfa efft videtur de /ub regimine (^ pottflatt jtiprafcripti Epifcspatui noflrs San6lat Mariat , quat uno capo cum uno lato tenet in terra Comitorum , cH^ terra ^

qui Comes , cJ^' alio capo tenst

in Rivo , qui dicisur Molinario^ & alio lato tenet in terra , quae dicituf Fifana . Et ille tertia petia de ttrra ^

uhi dicitur Lungnano , quas eum

ambas lateras in terra e Sslva Cor/iito- rjm , tS" in terra e Silva de filiis qttendam Gbifolfi y de as fupra/cripti trts pftlis de terris in praediHis hci$ aualiter ab entrsis parte circumdati /p.r.t donationii exinde inttgrae

D cf.m ir.ferioribus & fuptvioribus Jua~ rum , fto cnm acctffionibus & f^ig^^^ff"" ras fttarum , tihi eas Hvdlario nomine- dare vidisr . Tali ordifts , u) da admO"

dum tuis btredibus fi>\t iir per^

tnisnead ptittftatem eas abetidi, ttnendi ^ impiraniii , gubtrnandt , latofare facien=' di , nteliorandi , & vobis ees privat» nO" mine ufury.fru&uandi , C^ exinde mihi ^ vei ad pcflttis /ubcefforibus meis » pars

fupra-

(!> TntPT Keymhertum, & ypldonrm , U^hellius intfrferit Petrt/m Epifcopum Pifa- DUm, viventem Anno loov Hoc ci perfuafcrit Troncius . Tiitius fidem ei ahrocet Le- f.}or. Jam nos hahemus heic Vl^^idorfm Epifcopum Arno eoHi^m icc^. Quippe Annus Pi. fanas m Charta hac ufurpaturj atque Inddiie Tertia vulgarem Annuin 1003. indicat .

34P E X C E

fnprtijcriptae Eccle/sa: Epifccpatui San- iiae Mariat ptr fingulos annoi ptr om- nts Meufe O^obris , ctnfum vons ttd- tlert dtbtamui hic Pifa ad Curte ttofira illa donicata ad EuUfiam San&i Geer- gi nobis vtl a Miniflerialer» illum , quas pro ttmpore ibiderrt fatrint , aut ad Miffo noflro per vos , aut ptr Mif- /o vefiro , aritntum Dcnarios boni tx- ptndibilis numtros viginti CJ^ quatuor B tamtum . Et /i a nos vobis ec omnia qualittr fuperius lcgiiur ptr fingulos annos talittr adimpleveriils & confer- vavtritis , dr nos vobis /uprafcriptae duos portionis ex integre de fuprafcri- ptis tres petiis , quas tibi livellario no- mine dtdi , retollerimus , vel aliquit amplius vohis /uptr impofuetimus p>o eolibtt ingenio , /pondto ego qui /upra ]C

R P T A 35©

l^vido Epifceptts ttna eum pcjten^qut /ubcifforibus mtis componere tibi , q-At

fupra Cunrado vocatur , vel a

tuis eredibtts penam arientum optimum Ltbras vinti ; quia talittr inttr no$ eonvenit, ti^ duos inter nos liheUi ^l- feo Notatio Domni Imptratoris /cribere rogavi .

^ h*m Pifa .

♦j+ f^uido gratia Dei utr.His EpifcO' pus hutc tihello a me fa8o fubfcripfi .

'^ Ego Sigifredus Judex Domni Im- ptraioris luhf:ripfi,

4* ^g» Pandolfus Notarius Domni Imperatoris , to^atus ttftis fuhfcripfi .

♦{♦ Ego Eibtrtus Jndex Domni Im- peratoris fubjcrip/t .

^ Ego ^ifco N^tarius Domni Im- peratoris po/l tradita compUvi & dedi.

Charta Emphyteufis fa(5la a Widone Epifcopo Pifano. Anno icotf.

IN nomine Domini nofiri Je/u Chrifli Dfi ttttni , tAnno ab Incarnationis e/us Milltfimo Stptimo , Pridie Nonas v4ugufli , Indidione Quarta . Manifefii /umus nos Johannes , C^ Dominiio Cle- rico , fto Bonitio , gtrmani , filii ionae mtmoriat Macirntri , quia tu Vuido , gracia Dei ujus San£lae Pifanae Ec- cleliae umilis Epifcopus per cattula livellarto nomine ad ctnjum ptrtxolven- dum dedifii nohis idefi ftxtam portionem ex integra de omntbus Cafis & rebus illis pertintnttbus E.defiae Plebis vt- /irae , cui vocabulum efi beati San&i i/fndreae & Sandi Johanni , quod e/i Plebem B^ptifmalis , fita loo 0- fini- bus Porto . Q^*em Plehem ip/a tf/e vi- detur de fup teginine & poti/iatem /u- prafcriptae E:cleftae Epijcopatui vefiro SanRae Mariae , de cafis &" ca/ftnis , /eo cafalinis , adque rthus tam domnt- catis quM'n & tnafjariciis verb ipfts a prediHa Meelefia JPlebis vt/irae SanBi

xAndreae & SanBi Johanni , quod e/l Plebtm Baptifmalis /unt ptrtentniihus , cum /undamtntii , & omnem edifi.iis , vel utivtrfis fabricis /uaium , /eo de curtis , ortis , ttrris , vineis , olivetis , ca/lanittis , quercetis , filvis , vlrgareis , pratis , pafcuis , cultis nbus vel incul- tis , de cmnia & ex omnibus cafis i^ ca/fir.is /eo ca/alinis , adqut vehus tata domnicatis quam & mi^f/ariciis , quast- tas ubique in qualibtt locis vel vecabu- Its ad /uprafcripta E:.lefia Plebis vt- flrat SanSi .Andreae & SanHi Johatt- ni , quod tfl Plehem Baptifmalis /uitt pertenentibus , vel a/picientihui , ut di- [lum efl , /cntam portionem exinde tH integrum , cum inferioribus &" fuperio- ribui fuarum , feo cum acce/ponibus ^ ingfcfforas earum , nobis eas livellario nomine dedifii . Item & livtlhrio uo- mtne dedsfsi nobis iJefl fextam portio- nem ex integra de cmnem redditum & debiiioHtm /eo deeimationctn iUam , quatt-

tas

311

A R C H 1 V 1

tat fitigulis omlmbus , q»i fttnt abitan- A tiifiis in VilHs illis , qtiae dicitur Boti- tio , Saria , Ptatitiano , Mariliano , Se- livano , Oliveto , Carbonaria , Cafale , Meriuli ^ ^.iana, Limone , Cafagave- »ali , Gumbalio , Porciliano , quae /unt pertinentibui /uprafcriptae Eccl'/iae Ple- bis vt/lra SanBi u4ndreae Ci^' Sancli Jobanni , ^»oi t/l Plfbem Baptifmalis , tfi/^«e in antea in ipfis V Uis abitantes B fuerint confuetudi vtl del'iti fuerint ad reddendum tatn labore qvam Cr vinum , fimulque befltis , aut de qualtbtt frugi- b'is terrae v;l de qvalibet movilia de jnm diclo tedituM & dtbitionem , fto decimatienem , qvantas fingulis omini- b-JS , qui fu»t el^itantthus in praedtBis Villis , adque in antea ibidtm abitan- tes fuerint , «^ a pars ip/ius Ecdtfiae C Plthis vtflraf fingtilis qttikufifue annis tonfuetudi ftl debiti fuirint ad reddtn- dum aut ali! it abitantibus /ingulis qui- Imfque annis ad pars ipfius Eccle/iae Plcbii vefltae confuttudi vet debiti fue- rint ad rtddendum , C^ quondam Johan- »is Pteibitero filio botiae memoriae Pe- tri G ullae ad manus fuat abuit &" de- tenutt , ut di&um efl , fextam portionem J^ ix integmm nobis ea$ livrllarto nomine dedifli , Tali ordinet» , ut da adrr.o/ium itt mta , qt*i fupra Johannes '& Domi tiico Clerico , feo Bcnitio , gertnoni , vel de noflris eredibut fint pott/lattm tas ebendi , tenindi , imperandi , gubernan- di , laborare facien/ii , melioratii , c^ uef>is eas privato nomine ulufuluetidi & licentiatn i^ pcttfiatem abeamus tios , qui fupra Jobannes &• Dornin<:o Cteii- €0 jeo Bonitio germani i^ nc/iris eredi- bus vel no/itis ominibus in prarfata Ec- tltfia San-7i ^ndveae <^ San&i fcban- ni , qucd efl Plebem B^tptirmalis , in- tra^idi , i^ ipfum rtdditum ^ir decima- tionem feo dehitiontm regrendite recotli- grndi rerur» vel ctnfi-m , qrtihus fxitfde anr.ue Dominus dederit • e^ ttneamps & faiiamas tx frugibut tarum quicquit \ \

P 1 S A l^ 1, 352

volutrimus , afffque omni catumma nobh privatum fruendum , iir- in tpfa Eccle.' fia SanBi ^Andreae ^ SanBi Johanni^ qttod efl Plebem Baptifmalis per no/lta difpo/ttionem officium Deo O" tstminarim adque incenfum C^ Miffas fitri dehea~ tntts , fir exind* tibi , vcl ad pofleri/que /uhctffoiihus tuis ad pars fuprafcrlptae Ecctrfiae Eplfcopatui veftro Sanclae M*- riae per fingutos anncs per omnes Mctt- fe Ge»uario cenhtm vobis reddere dcbea- mus ic Pi/a ad Cuite ve/ira itta dem- nicata ad Ecctefiam Sanffi Gcorgi vo- bis vel ad tninifterialem iltum , qttat pro tempore il>idem fnerint , attt ad Mif- /0 veftfo ptr nos aut per Miffo noftr» argtnium Denarios boni expendibitis nu- rr,ero viginti & quadtuor tantum , Et fi a noi vobis ec omnia , quatittr fupe- rius legituv , per fingulos annos taliler non adimpleverimus C^ ncn confervave- rimus , aut fi eas omnia , quae fuperiut Itgitur , quas nobis tiveltario nomine de- difti , retaxaverimus , vet fi per nos pt- jorata fuerit , fpondimus nos , qui fupra Johannes & Dominico Cterico , /eo Bo- nitio germani , una cum noftrit ere.di- hus , componere tibi , qui fupra Vuido Epifcopus , vtt ad pofterifque fuhaefjori- bus tuis , ptnam argentum Sotidos cen- ttttn viginti , quia tatiter inter nos con- venit , <^ dua' inttr n»s tibelti Leo Notarium Domni Imptratorii fcribtre ro- gavimui .

,^Sium Pifa .

Signtim ►{♦ ♦$♦ manus fuprafcripti Jo' hannts i^ Dominici germani , qui une libtllum fieri togavetunt .

♦!♦ -E"?" Pttrus regatus te/ils fubfcripfi,

♦J% Ego Vuido Nctarins Domni ItH" ptraroris togstus trfiis fubfiripfi ,

♦J* £^'0 lJ'jO Noiarius Domni Iwpt- ratotis rogatu.s teftis fubfcripfi ,

♦Jf Ego Jchannes Judex Domni Tm- peraterii fuhfcripfi .

♦Jt Ego L'.o Notarius Domni Impe- tatorit pofi traditam eompttvi ^ dtdi.

353

£ X

E R

T

354

Azzonis Epifcopl Plfani Charta, per quam nonnullss terras in Emphyteuiin concedit. Anno 1017.

IN nemttti Domstt! noflri Jefu Cbrifli Dei tttrni , R'gna»tt Domrso noftre Enrigo , gratia Dei I-nperater auguflo , enno Imperii ejns in Italia Qjiarto , I- tlut Novemirit , Inditicne Prima , Ma- niftftus [utn ego Attus fl), gratia Dei ujus fanfte Pifane Ecclefie humilis Epifcopus , qui per a: cartula livclla- rio nemine at cenfum perfolvendum da- re vidtor tibi Petrus fHio bone memorie Suaviri&K , qui Suaritio vecabatur : i- (iefl una petia de terra mca illa , qut efl pofttas in lece ^ finibus Porto Pi- fano prope Rlvo Majore , tibi dicitur Orciano , ejue efl pert.nentes fuprafcripte Ecclefie Epifcepatui veflre SanBe Ma- rie j qui ano capo tenet i» predi&o Ri- vo r/iajoYe ^ elio capo tcnet i» Tetra Cko- mitoyuns , da uno tenet in terra , que

fuijf: Gaflaldo filio bone mefnerie

Martini , & clio lata tenet in terra

fimilitsr Cbemitorum terra Ghi-

folfiti , quas fuprafcripta petia de terra in eodent loc^ , qualiter ab omttis partis eircundata per defignatas loces , quod tfl ptr menjuram ad jciftas perticas menfu- tatas modiorum triginta in integrum , cum inferioribus & fupertoribas fuis , fto cum acceffiontinii 0" ingreffmat fuas ,

A\ tibi tas livellario nemine dare videof, Item C libellario nomine dare videer tibi , qui fupra Petrus , idefl duo Cafis ^ rebus illis maffariciis , quibtts funt pcfttis in fuprafcriptis loco & finibus Porte , qui fu»t pertinentts fuprafi.ripte Ecclefte Epijcopaiui veflre San8e Ma- rie , quna tx ipfe , ubi dicitur Car.... ebaria , quas Domico da Romuli Maf- fario ad t»a»us fuas habere &- dttint- rt videtur , &• ille alia , ttbi dicitut Morteta, que rtSia & labcrata tffe vi- detur per Urfo Maffario . Cafis & re- bus vero ipfit cum fundamtntis , &" en- nen dificiis vel univerfls fabricis fna^ r« , fee curtis , ertis , terris , vintis , •- livis , filvis , virgartis , pratit , pafcnis , cultis rtbus vel incultis , emnia ^ tn emnibus rebus quantas ubique i» quali- vtt locis vtl vocabulis ai fuprafcriptis Cafis & rebus maffariciis exinde ad ma- nns fuarum haher: ^ detintre videtut i» itttegrum cum inferieribus O" fupe- vioriius , feo cum accefponibus & ingrcf- furas fttas , nos tibi cas libellarie no- mtn: dare videor. Iten & Ubtllarie da- vt videor tibi , qui f»p'a Petrus , idefl emnia C^ ex or/jmbxs Cafis & Caffi- nis , feo Cafalinis , adque rtbus illis ,

(i^ Qui & Azzo, AEiio, AElius f^c. in aliis Chartis appcliatur . Poft VFtdonem, Pi- fanae Ecclefiae Epilcopum Ugheliius interferit Lambertum Epifcopum, qui Anno 1019. Pilanos contra Mufatum Saracenum Sardiniae Regem incitavit . Tum ad Annum 1015. alterum FVtdo^em Epilcopum profert , Infeliciter lane . Nullus hcic Lamberto locus, nul- lus sheri VVidoni. In Archivo Pilani Archiepifcopii tabulae exftant , prodentes Vl'ide- nem Epifcopum Anno etiam 1012. Pifanae Ecclefiae praefuifre. Tum ad Annum 1015. occurrit /izzo Epifcopus in Charta fcripta Regnante Donno ncfiro Inrtgo gratiii Dei Impe- rator Augufte ^ Avno Imperii ejus in Italia Stcun.Ho , V. Idus Ociubris, Ind. Qt<itrtadecima : ^uae Notae exhibent Annum 1015. Omnia turbavit Ughellius : nam ne ipfum quidetn jlzz"nem ille ad haec tempora agnovit Pifanum Antiftirem , fed fomniato VVideni Sentn- do fucceffilTe ait Hfgonem Anno 1019. Itaque VVidoni , uni haftenus hujus nominis An- tiltiti PiCano, nullo interpofito, fucceffit Azt.o Epifcopus , qucm adhuc viventem reperi jn Charta cxarara Anno 10:; 1. cum hifce Notis . Anno eb Incamattonis tjus Milhfirne trifeftmo primo , Regnarite D. N. (Jmnraius gratia Dei Imptratsr jtu^ufie , Imperii ejus in helia Quarte^ Nene Kal. Aprtl. Ind. XlF.

355

A R C H I V 1 P i S A

i.

qite jur.t pcttintntihus Ecdtfi: Epifco- fatui •vcflrt , cui vocalmiu tft beatc San- clt Jultt , &• San&i Joan Baptifle , quod tfl Pltbc haptilmalis , fi:o fupra- fcripto Porto Pifano propc Livovna (i), qutm PUbcm qut jan tfft viditur de fuo regimint & pottflatt EccUfte Epi- fcopatui veflro San&t Maric , Cafis & Caftnis vero ipfts tar.i domnicatis qiian (^ maffariciis , quantas vbique in qua- libet locis vel vocabulis ad fuprafcriptc EccUftc & PUbi vcflrc funt ptrtinenti- bas vcl afpiiitr.tibus , aut in antea ibi- dcn pcrtincntcs e(fe dtbtt in inSegrum , tibi tas lihellario nomint dare vidcor , feo & UbeUario nomine dare videor ti- bi , qui fupra Petrus , idt/l omnem re- ditum , & dtbitationtm , jto decimatio- »em illam , quantas in finguUs bomini- bus , qui funt a^itantibus in FtUis il- lis , (eo in prediflo Caflello , uhi dici- tur Livorna , fivt in predO^lis Viilis ,

qui dicitur Muro ato , Vvaralda ,

Tribio , ^lduU , Sala , Rgino Mjjc- re , Funio Mangno , Scptere , jea qusn- tas abitantibus funt in prtditio loco Li- vorna , foris dt ipfi Cafidlo , & in a- liit ViUis /ingulis quibus ad pars ipji

fuprafcripti , & PUhi nojlrt fatt-

ilt , &" San&i Joanne Bxpttfle , con- fuetudi vtl dtbiti funt ad rtddettdum ,

aut in antea rctdtre dtbuit , in

inttgrum tibi tas libtUario nomine da- rt . Iten \^ libeUario nomine darc vi- deor tibi , qui fupra Pttrus , ftxta por- tiontm tK integram de omnia ex omni- bus Cafis & Cafpnis , fto rtbus iUis , que fttnt ptrtinentibus EccU/ie & PU- bt noflrc , cui vocabulum efl beate Sait- Sie Marie , «2^ San&i Joanni Baptifle , quod tfl PUbe Baptifmalis , fito loco & Tom. IX.

35«^

B

A fitil^us Scuifiano , quen PUhtn ipja ef- ft vidttur de fup rtgitnine e?' pottfta- tem fuprafcripie EccUfa Epifcopc.tui San- &e Marie , Cafts & Cafftnis , fto rt- hus veto ip/is tan domnicatis , quan maf- fariciis , con fondamentis <f^ tdificiis vtl univtrfis fabiicis fuis , feo cmtis , or- iis , terris , vineis , olivis , filvis , vir- gareis , pratis , pajcuis , cultis rtbus vtl incultis , omnia ^ cnnibus Cafis c^ Cnfjinis , fco rebus vero ipfis la»i dom- nicatis , quan & maffariciis , quantas ubiqut in qualibtt locis vel vocabulis ad fuprafcripta EccUfia i& PUbi noftre fttf.t ptrtintntibus vcl afpicitntibus , aut iijidtn in antea psrtinersbunt , ut di- dum tft , fcKta^ portiontn exindt in inttgro tibi eas liheUario nomirte dare videor, feo id^ libeUario namine dare vi- deer tibi , qui fupra Petrus , ideft fcxta portionen tx inttgram de or>:nen vedita & dtbltationem , feo deciraationem il^ lam , quantas fingulis hominibus , qui funt abitantibus in prtdiffa ViUas , q»i diciiur Scutriana , /to in aliis VtUis , aut CafleUis abitantes fuerint fingulis quibufque anno pars ipftus EccUfit , aut PUbi ncflrt confuetudi vd debiti funt ad rtdendum , aut in antea ibiden re- dtre dtbunt tan labore , quan (J^ vino , fimulque btfliis , aut de qualibet frugi- biis terre , vel de quaUcunque movilias , que dicli vtl nominati funt dt jan di- Bo redito &" dtbitationtm ftu dtcima- tiontm , quas fingulis cminibus , qui funt ahitantibus in prediElx ViUas feo in il- lis ViUas , feo CafleUis in antta ibiden ahitantes futttnt finguUs quibufqut tan» ed ip/ius Ecdefse & PUbi noflrt San- cle Marie , & San&i Joanni By-ptifte confuetudi vcl debitis funt ad reeden-

D

Z dum ,

(i) Egregius locu<; ad indicandiim iitum Pifaii Portus , cnjus memoria obliterata vi- detur. Habes Portum illum prope Liburni Caftellum. Scilicet olim Arnus illuc fuas exo- nerabat aquas , eiufque Fluminis fauces Portum Pifanum efformabant. Ex quo Genuen- fes locum attnvere, & Pifanus Populus Arnum cocgit breviore via ad mare defcendere, Portus ille ceffavit , cui celebris Liburni Portus fucceffit . 4rni veteris memoria adhuc a- licubi fsrvatur.

357 . E X C E

dura , atit in a»tea ibidc»% retdere de- b<ilt , tit diilum ffl , fcKSa portiotn e- »iade integra tibi eas livellario nomine dare videtur tali ordine , ut da admo- dam in antea tu Petrus vil tucs htTc- dei Jint pote/iatc Jttprafcripta pcsix de ttrray que fuperius legttur, & omnibus fuprafcriptis (^ Cajlnis , adque predi- clo reedito i^ dtbitatione , fee decima- tientm requirendi & colligendi e»inde mihi vcl nitos fubceffores fuprafcripte Ec- clefie Epifcopatui ncjlro SanBe Marie ftr Jingules annos per omritn Menfes Septenber cenfum nobis reddere debeatis h Pifa ad Curte noflra dcnni.ata no- bis , atit Miffos nofiro pev ves aut per Jrlffos vfflro , cigentum Dcnarios beui txpendibitis numtros Solides viginti . . , . tibi tc omnia , qut Juperius Itgitur per

R P T A 35«

fingulos annos tcliter adinpliveritis c^ con/crvavtiitis ifiis , qtte Japra rettts ,

quarum btllandi , vel ft per

vos pejorata futrint , Jpondeo ego , qni Jupra ,Atto Epifcopns vel meos Jttbceffe- res conponere tibi Petrus vel tucs ere- des , pinam argtntum optimum Libras eentum , q:iia talittr inter nos ccnvenit , i^ duo ittttr nes libtlli Gosbertam hio^ B tarium Domni Imperatoris fcribtre rogavi .

^cJum Pifa .

tjf Ege Vvido Notarius Domni Ln~ ptratoris , ttflis .

Signum >{t manus Rodulfi filio t/frt- Jtlmi , tc/iit.

*J* £^9 (hbertKS Judtx Domni Im~ ptrateris fubfcripfi .

♦Jt Ego Cofptrtus J^cSaritts Dcmni Imptratcris fubfcripfi .

Fundatio Monaflerii S. Juftiniani in Comitatu Populonienfi , faRa ab Hugone Gonfiiie, ceterifque filiis Tiieodcrici Comitis. Anno ioi2.

IN nontine Jan^ae lir individuae Tri- nisatis . Hinrigus Imptrater augu- ftus , ,/lnno Irnperii ejus in Italia Ne- no , Calcndas Novtmbris , Inditfione Se- *ta . Divinae gratiae munere fupernis

virtutis auxilio hac facibus Da-

niinus tternae patriae gaudii faciat ce- bertdet fidelis ammonitionibus , crebri- Jque preceptis informulot . Vtde efi il- iud .* Venite ad me , qui laborati & honerati eftis , & ego vos requiefce-

re faciam ab eo psrcipiendum

tjje facultas duhitare formulam ,

eum dixit.' Dimittite , & dimitcetur

quia nefcitis diem neque ho-

ram • hanc vocem fcilicet ita omnes de- htmus frequentijfirite meditare , quatenas

Jemper oculos , babeatis . Opcrtet e-

nim fingtilis , qui Je orr.nipottnti Dei mifericerdiam hujus Mundi divitiis , vtl quibufcuntque ttmparalibus adjumtntis no- t^e ..... » ttnjelatus tx is , quae acctpt-

' rint ab te quamtumlihtt illa cenferre

[ cum gratiarum ha&icne a qua/ibicumqut

ab te conceffa , quia Rtgnum Dei tan-

D tum valet , quantum habtt pi^Jfit

i domlnicat inflruimus documtntis , qtsod

j mulitr duo minute devota offeren-

tibus ctrtis eminihus cfftrtntibus adje- ruit obtulijft . Unde nos Ugo Corres, & Gerardus, ftu Guido , atque Teu- dicius , /»ve Rodulphus , &" Heriri- gus , germani, filii Theodcrici , qui fuit Comes , in Dei nomine pro arri- marum noflrarum remtdio edificamus Mo- nafterium in honore beati San£li Ju- ftiniani infra Comitatum & territu- rio Populonienfe , ubt dicitur Falit- fia , quae efl juxta mare , e^ Jupradi- Qa Ecclffia vidftur tffe fub rtgitrine ^ pettflatt ^Apoflolorum Principi Ur- bis Romae fitis , quia prr preceptum nes habere e^ detinert vidtr>,ur a fummo Pontifice ipfius Urbis Rotnae ^prfleli-

cae

359

A R C H 1 V 1

cae Sedis in corpore libato ■venevabile lo- eo , quae fuprafcYipti gtrmani offerre & p;r confirmationem dare Deo volnmus pro animarum tioflrarum remedio per hane ojfir/ienis paginam , idefi Curtem no- ftram de Curr.ulo ct*m donicatis , & cum anaariis , & cum alivetis , (y cam fil- vfs , ci^ cum cultis vtl incnltis , c?" otn- nia , quas ad ipfam Chr;er>j videntur tjje ptrtinentes ad donicatg veflro . In- g fuper damus idffl novem Cafis CT vebus Hojiris raaffariciis , quam habemas in lo- cas & fundas , mmcupatas Fsjulanum , qnae una effe rtgire viditur ptr Pin- eipio maffjrio , fecunda per L:o , tsrtia per Berii^o , quarta per Petto , quinta ptir Mntiao y fexta ptr J ohiiinei , /^/"*" r»a per Petrus , oiiava per Vuinixo , no- na per Carello Prtsl/ittro. Cafii & caf- Q finis atque rebus vero ipfii , cum fun- damentis >&' emnem edifictis vel uni verfis fahricis fuarum . Ittjuper damus medietate de SanBa Perpetua , cum ter- ris <df cum •tiineis e^ cum fiivis &■ cum omnia , quae ad ipja medietate de- fuper nominata Ecclefia vidttur effe per- tinsntes , vel ptrtinere dsbetur , Infuper concedimus Curte de Sa»&a Crifiina , D qui efl in loco , qui dicitur ^A.quaviva , eum emnia , quae ad ipfa Ecclefia vi- detur tjfe pertinentes . Omnia fuprafcri- ptii curtis vel nominetii , feu cafis vel caffinis ftu cafalinis atque vebus vero ipfls , cum fundamintis & omnem edi- ficiis vet univerfis fabricis fuarum , feu curtis' , ertalias , terris , vineis , cllve- tis , filvis , virgartis , pratis , pafcuis , cultis rtbus vel incuhis , omnia &" in tmnibus rebus tam donicatis quam e^ ntajfariciis , quantas ubique in qualibct locis vtl vecabulis ad fuprafcriptis cur- tis vel vocabulis vel Eccleftis atque re- bus funt pertinentibus vel afpicientibus , tzinde ad laborandum , ad manus fuas abere ^ detinere videtur in integvum w^a cum inftrioribus & fuperioribus ftta-

P 1 S A N I. 35o

rum , fru ium acctffionibus & ingreffo'

ras earum ipfius Ecchfiae Mona-

fierio San^: Jvfliniani offerre previde- tr.us tali crd<ne , ut ab odie in antea ufque dum nos vel noftris eredibus hac pyoeredibus nofirora^n no/irsrimque ge- neratienum ptedieia Ecclefia, quae nun^ in Monefleritim tdifi;arKiis Sancli Jk- fiiniani , a fupradiSo Pomifice btati Ptm EcsU/iae Urbis Romae ^pofloli- cae Scdis abere fcilicet per praeceptum , ut dstlum efl , & detinere videtnus , vil vifi fuerimus ipfis fupradidis curtis & rebus maffaviciis,.,... pertincntiis , qttae fupttius (egitur , i» ipftus Ecclefiae lapraditlae , tjufque RiBorihus perma- neat poleflale eas ahendi fcilicet , te- nendi , pofftdindi , imptrandi , hborare faciendi , ufuiy.fnicliiandi .

Infuper ay.ter:i Mtmoramus , quod anc

offerfionis puginam , ut fi ullus

Pentifi:es forfitatt fupi'adi£iis Pontifica- tiis a nobis vel a nofliii eredibus fcili- cct ac pieheredibus noflris , qut fupra aliquibus generationihus neflris fupradi- Ba Eule/ia , quae nunc Monaflerium e/i , abftulerit , rts , quas fttpradicia Ec~ cltfia ptr hanc offerfionis pagina conce- dimus & trihuimus , in noftra deveniat poteflate . Qtiin etiam confirmantes er- dinamus &" conflituimus , ut quandsque tempora .Abbatem cenflitutus , aique re- gulsritsr ordinatmn in praedtSio Mona- flerio , ab hoc faeculo migraverit , ne al- terum in ,/fifbatem nullum ccnftituerit , ni- ft de ipfo Monafterio congregationem Fra- tram , ej^' cum omniur>i eleiiiene , fupra- didorum fcilicet Monachorum . Qued fi invidie vel difcordie inter tis orta fue- rit , erdinamus atque precipimus , ut «- ne confilio fupradiciae congregationis nos , qui fupra gevmani , vel neftris eredibus ac prccvedibus nofiris five noflrorumqut generationibus , cui noflrar»m decepferit

ii^idim u4bba cengrtgare no» V9-

iuerit cum cenfilto Juprafcripterum Froi' Z 2 irHM ,

35x E X C E

tmm , t(iHc volumus ac prccipmus , ttt Epljccptts VulteneKfis iliidim congrfgct ,Mbbas ctm confilio & tleclione Jupra- fcriptcruM Fratrum , quale eis fecundurn Dtum & Regulam beati Bencdi5i com- parttit. Et fi ipfe Epifcopus Vulterrtn-

fis oc facere tion voluerit Popttlo-

tiienfis pratdi&um ^bbattm ibidtm tle gere (^ erdinare debtant , ficut ipfe Vul-

terrenfis facere debuit . Ita vobis

ccifirmaynus etiam per am offirfionis pa- gina , atque confiituimus , ut praeds&o Monafterio nohii twftnfqae endibus ac preertdibus noftvis , neque nallius per- fcnae in perpetuum nuUo more pevtineat ,

ttifi gubsrKandi eir rc^endi caufa

emore , ut nullus Monacus feu xAbbas aliqua viclentia pro t;lla cccefione pa-

tiatar. Et fi inter illos Mor.ecos

intentione vel difcordia fuerit , ipfum prasdiSum Epijcopo Vulterrtnfis , & Po-

pulonienfis amore ad concardia re-

vnet . Qttod fi es adimphre nequierit , ttos , vel mftris fHiis , ac ntpotibus , noftrorumque gtncratione , eui noftrorum deccpferit , fit adjutor illis ad concordia revocarc fecundhr/t Regulam Ssn&i Be- ttedifii , attxilio & correilione rttribue- te fecundtcm Dcuni . Et infuper conctdi- mus ZS" csrsfirmar/.KS , qued omnia , quaf JuperittS canflitutum abemus , fine ullo martere a.cipto pro D:i amore fa&o , & adimpletum fiat pro anitnabus noftiO- rimque , (^f remtdium ftahilem perr.-.a- neant femper . Et fi aliquanio ttmpore KOS , qui fupra germani , noftris eredi-

bus tibi pratfata Ecclefca beati &

SanBi Juftiniani , (J^ ad ejafque Rt- doribus , & emnia , quac fupsritti le- gitur, altqttando temport i» aliquit e- ninde intentioKavevimus , aut retellere vel mlnuare txinde praefumferimw per nofmetipfes aut per filios noftros , ac fi-

liabus Hoftris quacunque noflra ftt-

tnitientt perfona, cui nos dtdiffemus aut 4tderit»0S, pro quolibet ingenio , & eas

B

R P T A i6z

ad pars ipfsus Ecclefiae Monafterto San- &i Juftiniani, ©^ ad ejufque Reflors^ bus ab omnes cmints defenfare potucri-

mus , C^ »0» defenfaverimus fti-

pra germani , una cum ncftris tredibus componere ad pars ipfiu) Ealefiae Mo~ nafterio Sanfii Juftiniani , (^ ad rju- fque ReSlortbus , cmnibus fetprafcriptis rebus , quae fuperius legitur , in du- plum in ferqutdem loco fub extir.iatione ,

quales tunc fuerit autttm optimim

Libras centum . Et fi quislibet bome mafculus vtl femina dt nos , qui fttpra germani , aut de ncftris generationis , ec omnia , qitae fiiptritts legitur , e^ nos conftitutum atemtts , retellere , mittuere , d'" omnia , quat fuptrius legitur , adim- plere non vcluerimus , d'" fic r.os con- fiitutum abemtfs fuperius , no» adimple- verimus , deleat omnipotens Deus Kcnte» ejus de libro vive>ftiur» , O" cum juftis

ncn fcribantur , fiat par Dalhait

i^ sAbiron , quod aptvttit ti-rra es fuura & deglutivit eos / fiat foius cum ,A- nania <^ Saphira- qui fraudaverunt pe- cttniam Domini fui j fit depenfus tum Simon Magus , qui gratiam San&i Spi- ritus vtadere vaiuit y fit partlceps cum

Jtida Scatiothl , qui cuptdttatem

vnndidit Di.rriinum (i^ magiftrui» fuum , & cum Diahulo , qui in infernttm ii- gatus eft ,' & fit demerfus de ahitttJi- nem coeli in profuitdum infani ,' exinde aheat rationtm i» die Judicii & tnele- dicJionem Dei , <^ dt trectntur/t dccati & oclo Patres JanBi ; fit feparaiuj a confortio cmnium juftorum ; & in dis Judicii no)t refurgat . Et tc cartula of- ftrftenis omni teyr>pore in ifto ordine in fua permaneat firmitate (^ rcbore fft- ptrfcripta pena & ohligatimem , quia fic complacuit anime niftro , i^ in tali erdint anc cartula offerfionis Fla^iper- tus Notarius Domni Imptratoris fcribtre rogavimus ,

^Sura

3<^5

A R c H 1 y 1

Jitium in loco inter CeJlcUo , q»t dt- titar Vetrungnano ,

Signum «Jt ♦$♦•{» «Jt »!♦ <$» manus fttprafcriptorum Ughi , & Ghetardi , & Teudici , & Guidi , & Rodul/i , ftu Htnrici .

4{f Gotttfredus Judex Domni Impe- rateris fubfcripfi .

*Jf Signum manus Gc^/ filio Teu^: , rogatus tefiis .

B

P i S A N 1. 3^4

t^ Signum manus Rolandi filto Opf, rogstus ttflis .

Jj^ Signum manus BombelU filio Te- grinii , rcgatus tefiis .

♦J» Signum manus Carboni filio U- ghi , rogatus tcfiis .

Flagipertus Notarius Domni Impeya^ toris poft traditam compltvi & dcdi ,

Oblatio rerum fuarum a Cunitio Presbytero fa£la Monafterio San6H Q^uirici & Sanftae Mariae a Moxi. Anno 1043.

N nomine Domini nojlri Jefu Chrifii Dti eterni ; .Anno ab Incarnationis t/us M lle Qj4adragefimo Ttrtio , Re- gnante Domno Enngo Tertio , ^nno Intptrii in Italia Sexto , Scxto Cbalen- dai Madii , Indi&ione Decima , Mani- fe/iu fum ego Cunitio PrtsHtero , fillo benae memoriae Etmingard , quia p:r anc cartula pro animae mcae remediu;n df genitort meo i^ gtnitrice mea , ojfi- ro Dto , <ir tibi Mnnaflerio (l) Do'

tali ordint , ut ab hodierna die in ip- fius Ecclefiae & Monafierio Domini ^ beati San&i Quirici e^ SanBat Ma- riae , & de fuifque Re&oribus tam vi- ta mea , quam & poft opito mto , fit , ptrmanead potefiats de fuprafcripta om- nia , & ex omtibus , qnat fuperiut h- gitur , quas meis ip/i in E::le/ia (^ Monafitrio Domini & beati SanBt Qui- rici o/fero pir animae meat re>nediu>n , & gtr.itort meo , d^ gcnitrict mea ,

raini & beati San£li Qjjirici & San- ID omnia ex omnibus , quae fupirius legi-

£lae Mariae, qui dicuur a Moxi , idefl omnia ex omtiius terris , vineis , cultis & agrefiis , qt4sntas cgo abco in loco tj^ finibus Valdiptrga , five longo Fiumo Fint , vel a Montiont , five p:r alits locis v*-l vocabulis , ubicumque a- bete & pDffidere vifo fum , &" mihi fer qttacunque ordine mihi Hhere tfl ptrtintntes , aut pertinere debent , tam- tam ex jmo ad pavtntum weorum , quntn t ds arquifno meo , qua' mo abco , vel quoi in antea querert dtbio , omnia ex omnibus , quae fuptrius legitur, territ , vintis , cultii , ptatii , pafcuis , eultis tsbus vel incultis , feo cum acceffioni/jus &■ in^refforas fuatum , &' tiH D;o , EccleCta, r^ Monafitrio beati SanBi Q^nricf idr SanBae Mariae offiro pro

tur. Et tas pratfata Ecclefia & Mo- na/lerio Domini & SanSi Quirici (^ SanBae Mariat , omnia & tx omnibus , quat fuperius legitur , eas abendi , te- ne»di , imperandi , guhernandi , G" no- bis tas privato nomint ufufrufiuandi 3 C^ , fi oportum fuerit , canlas agendi , qutritnonia faciendi , refponjum rtdden- di , finem ponendi , ei^ modii omni'ui vobis eas deftnfandi cum ca*tula offir- fionis ifia a p*rs ip/ius Ec:lfOa e^ Monafietio Do^iii , & SanTi Q_>>rici , &■ SanBat Mariat , & fuifque Reffo- ribus ditfen^andi cum cartula ifia , vel qualitrr jnfia ^ welius potueritis , & qualittr a par% ip/ix^ E-lefia & Mo- noficio Sat.8i Qirici f^ Sanclae Ma- riae data vtl tradita fuerit tam in vs-

ta (i)Ut Mcnafterii hnjusmen-ioriaaboblivione vendicetur. Chartam hanc proferre placuit.

It^s ' E X C B

fa mta > 5««»» t^ pofl ebito meo , ad cnove (P" /alvitate ipfius Eukfia ^ Monaflerio Domini oir Saft&i Qjtirici pro animae meat Jiabile permantad /em- per . Et fi aliquando tempore ego , qni /upra Cunitio Pmhitero , vebis aliquan- do tempire in alico exitide intentionave- rimus , aut retolimi vil /ttbtrahi qv.efte- ri»::is , nos , vel ille or/to , cui noi eai , & omnia ex omnibus quae /uperius le- gitur , dtdi/ftmus aut dederimus , vel ft fer ttos minuata fuerimus pro coltbet ingenio, a pars ip/ius Ecclefrae i^ Mo- nafierio Domini e>' San&i Quirici , iHsr fui/qus Re&oribus defendere non potut- rimus , & non dtfenfaverimus , jpondee ego , qui /upra Cunitie , vna cum tneis heredibus , componere tibi Eccle/iae i^ Mor.eflerio San&i Qitirici t/ufque Re- cloribus de omnia tx emnibus , quat fupevius legitur , in ipfius Ecclefta & Monafievio Domini ^ San&i Qitirici effero in duplum in /rrquidem loco fup t/iiinetione <&' pena aritntu.m eptimum Libras decem . De ifli rtbus , quae /u- pcrius legitur , cmnia ex cmnibus tolle- r: vel /uptraere aut minuare valuerit , fit natimeato O" maledi&o , & fi: de-

R P T A 355

glatintat eos terra, ficut diglutivti Dj- tam & ^birsn , & abeas parte cum Juda traditore , qui tradidit Dominunt & Mai/lto /tttim . Qualts ane fuerit cum cartula effer/ionis nte , in tempore pftmanead firmitate c^ rebore , quia cotr.piacui anitKO meo , g^ prepter onere Sacerdetis meis , nec tnihi licea vllo tempore nolle ad tne femel , qued fa- B Hum efl , /tip /upjurandum invitlabili- ter cum flipulatione /uhmi/fa , quia tali ordine e>tc cartula offerfionis me Re- dul/us I^Jtario Domni Imperatoris ftri- bere rogavi,

^flum loco & finiiiMS Vaia , prepe Ecclefla & Plebe SanSli Johannis.

♦Jt Ego Cunitio Presbittre in ane cartula offtrftenis a me facla , manu mea jubfcripfl .

Signum «Jf manus Bolgareli , fiHe bonae memeriae Cunitii , teflis .

Signum ^ manas Bolgarelle filio Singnoriti da Caldora , tt/iis .

Signum »Jt menui filio ionae

niemcriae Rodulfi , teftis ,

Ego Rodul/ui Notarius Domni Impe- ratoris peft tradita complevi t^ dedi .

Placitum a Bonifaclo Marchione & Duce Tufciae habituia,

in quo Obizorii Epifcopo Pifano decernitur pofftflio

quarundara terraruoi . Anno 1043.

DUt» in Dei nomine ad Via publi- ca ad locus , qui dicitur Carpine- to , in judicio rtfidtbat Domnus Bo- nefacio Marchio & Dus a cau/as att-

ditndas ac dtlibtrandas j adt/fet

/acri Palacii Berno Comes , ^rduino ,

Vvido Opito & .Alberto germa-

nis , Lamberto quondam Rolandi , En-

fico, d^ Pagano quondam Petri , Gi-

rardo , & Sibifiio germani ve-

rtitns prefentia Opizo (i) Epifcopus fanftae Pifanae Eccltfjae »»0 cum U- dtbrando ^vocato /uo , (^ cepte diceie: Jam plurfs viccs reclamavit ad vos,

Domnus Bonifacio Marchio de

Bonczo %. & de Petro germanis

& fuis

(1") Epifcopum hunc Ecclefiae Pifanae datum Anno Ch. 1044.. fcribit Ushellius , & fedKTe ufque ad Annum 10^5. In Archivo Archiepifcopii Pifani Charta habetur , frripta Annn ab I>i'arr?atwnis e/us Mille Qtiadrageftmo quavtc , XIl. Kal.Julii, Ind. Undecima , ubi

idem Epifcopus Ofpitio occurrit . Pifanus illc Annus noftrum X043. defigaat ,

3<^7

A K C H 1 V 1

& luis confortibus , & de Johannes de Grafignana , & fuis confortibus , & de filii quondam Perti , cum fuis

confortibus Afprandi, cum fuis

conforribus, filii Urfi , Buca , & fi- liis Chunici Buca , cum fuis confor- tibus, & de Pagano filius Rolandi , & de Bonacio, cum fuis confortibus,

& de Dom cum fuis conforti-

bus , & de Lambertu Presbiter, cum fuis confortibus, & de Orentu, cum fuis confortibus, filius Martini, cum fuis conlortihus. Qui mihi a pars praedi£li Epifcopj in malo ordine

ccntra & tempus arabilis in

loco, ubi dicitur Colle, & in Va- le , & in Rivo Malore, unde vos plures Miffos ex vcftra parte diriffi- flis, ut ad vcflrum Placitum veniffe , diflo Epifcopo de prediftis rcbus juftitiam efle . Set requaquam cos ad veftrum Placitum abere potuiftis. Unde quero ut vox propter Deum , & animae Domni Imperatoris, ac

tcrrae mcrcedis , & par ipfius

pecies de terra , e falva quercla in- vifiiatis , quoufque prediftis homini- bus ad veftrum Placitum veniant , & a pars predifto Epifcopio de jam di£lis peciis de terra a juftitia faciad.

B

P I S A /V i. 3d?

Cum ipfe Opizp Epifcopus re-

cordattts tfi Dontii Boxifacio Marchia & Dnx , qmd ftc tfftt veritas , quod prediffo Epifcepus t»na cam jam diBa ^vocaio Jtio iijjerucrit / ci^ tunc per

fnjle , qttam fnis tenebat manu £-

pifcopii de fuprafcriptis peciis de terra^ Jalva querela y invifiivi quoufqtie fttpra" fcriptis ominibus a ftium Placitum ve- niad , ([Sr a pars ipfius Epifcopio de prcdiciis pecies de ttrra jtifiitia facied .

Infuper atiri dtto milia , ttt r.ui-

la quaslibet magna , parvaque perfona pars predi&i Epijcopii de /am diais pecles de ttrra ftne legali judieio defvi- fiire audead . Quictmque cc facere pre-

fumpferit agnofcat niedietatem

Ccmare Domni Imperatoris , & medie- tgtcm Dcmno Opi^o Epifcopi , fuique fin:effstcs . Et baytc noticia , qualittif aila tfl , fieri adr.iCAuerttnt Eriberto Noiari$ facri Palacii ex juffio Domni Bonifacii Marcbie ^ Dux . De Judi- cum amonitione fcrip/i . FaBum efi oe t/inno ab Incarnattene Domini noflri Je- /« Chrifli Mdlefimo Qttadrage/imo Ter-

tio , Quintode Indi&ione Undecima „

Ego Boncfacius Marchio & Dux .

Venditio bonorum USia. ab Hugone Comite, filio Tkeudici Comitis;

Anno ic^o.

IN nomine Domint noflri Jefu Cbrifli , Dei tterni y ,/fnno ab Incarnaticitis tfufdem Miile Quinquage/imo Primo , Stptimo Calendas Julii, Indi^ione 0- cfava . Manife/ius fum ego Ugonem Comcs, filius quondam Teudici, qui fuit fimjliter Comes , quia tu Iide- b/ando Victcomes , filius quondam Siche- rti , dtdi/ii mihi meritum anulum untm dt aurum. Propttrta ptr hanc repromif- fior.is paginam repremitto $iki ^ ut da

admodum fi unquam ullo tempore appa- rtterit , ullam fcriptionem , aut ullo meo dato vel fatlum , ftve datum vel fa&un» fuprafcripti genitori meo , aut Ermin- garde gtnitrici mea , de ttttia portione de omnibus ca/ts & Caflellis , terris , C2^ vineis , cultis & incultis integram % quae ad Ermintgatda filia tua^ qui fu- pra Ildebranda , ptr denatioiis cartula ^ fcripta tx menibus Bonfilii Nctarii Dom- ni Rtgis obvtnit , vtl eivtnire dtbet a

me

l6p t: X C E

me ipjo , qui fupra Ugoyttm Comitent , Jam diSam ttrtiam psylionem iategram dt pratdi&is otnnibui cafts & Ca/lellis , curtis , terris , C^ vineis , cultis & in- eultis , d/" qualiter praediEiae Mingar- dat filia tua , qui fupra Ildebrando p:r tnemorata donationit cartam obvtnit , vel ohvtnire debet , & in carta ipfa centi- nere dinof:itur . Unde repromitto ego qui ftipra Ugonem Comitem una cum meis heredes tibi , qui fupra Ildebrand» , vd ad tuo htredes , aut cui fuprafcripta fi- lia tua dederit , vel babere deirevcrit , ut di&utn; Si unquam ullo temport ap- paruerst ulla fcriptionem aut ullo meo dato vtl failo , five dato vtl fa&o fu- frafcripti geniiori aut gtnitricis meae , de cmnibus , qui fuperius leguntur , quae

contra iflam filla decreverit , a-

gerint , aut cauf. w.chfioverint ,

five ptr placitum fatigavtrint .... . mei tredes ad predicla Ermingarda & fui

htredes dtderit vel habere decre-

lierit , egerimui aut caufaverimus vel in- ttntionavefimus , fivt ..... rtmus etque

R P T A 370

A ' mohjlavcrimus , five psr placitum fjni' gaverimut per nofmetipfes vel per ul-

lam mittentem pcrfonam , cui nos

eam dediffemus aut dederimus , per quo- libet ingenio , aut fi ego , qui fupra U- gonem Comitem , vel mei beredes ad pre- dttla Ermingarda iS^ fui beredes , aut cui ipfa dederit vel habere decreverit , aut bomini , qui hunc promiffie per ma- B w» habuerit , &• cum nobis boflenderit , penam argentum optimum Libras dua- centum , Qj*ia hae: hordine fcribere f«- gavi Ubertum Nosarium Donni Rtgis .

HaSum foras Civitatem Pifam , i» B,iygo prope Ecchfiam Sandi Felicis .

i^ Signum manus fuprafcripti Hugoni Ccmiti , qui hunc promiffio rogavi ficri ,

Signum ^ »1^ ♦{* 4* *i* ♦!* manus Cuidonis , c^ Gualandi filiu: quondam

Saracini , (J^ Dru: orando , fili»

Tehalde , i^ Sicherii yicecemitis , ^

Petri d^ Lamberti , quondat»

Hermingardae , ttflium .

Ego U ertum Notarium Donni Regis pofi traditam comphvi <!^ dedi .

Donatio quartae partis fuorum bonorum fa5^a a Petro filio Vovi In.millae Conjugi fuae titulo Morgincap. Anno 1055.

I2V nomine Domini ncfiri Jeju Cbri- D eJificiis , v:l univerfii fabricis fuis , feo fii , Dei tttrr.i . ,Anno ab Incarna- dt cnrtis , ertis , terris , vineis , olivis ,

filvis , virgareii , pratis , pafcuii , cuhis rebus vel incultis , ftve de mcvih vel ir.tmoviU , feoque femoventihus , tam fer- vos , quam C^ ancillas , fin eas , fivt de notrimintbus meis majoris vel mino- ris de quacunque res , ubicunque in qua- lihet locis vel vccabulis , ubicunque a- bere C^ pcffidert vifu fum , ^ mihi ptr quacunqne ordine , hgibus efl per- tinentes aut pertinere debentur tam ex jure parentum meorum , quam iQ^ de acquifito meo , quas modo babto , vel

qued

(0 I<3e(l Mnrgincap. De quo ritu confulendae Leges Langobardicae . De hoc rito e- gi & ego in hoc Opere .

'2V nomint Domini mflri Jefu Cbrt- fii , Dti tttrni . %Anno ab Incarna- tionis ejus Mdh Quinouagefimo Septi- r/io , Septimo Idus OSiubris , IndiBione Dtcima . Manifeflu ftim ego Pttrus , fi- lio honae memoriae Vcvi , quia per bunc fcriptum ftcundftm Legem in morincap , (l) dare videer tibi Inmilla, dih&a & amsbilis Conius mea , & filia Jin- dreae , idtfl quartam pertionem ett inte- gram de omnia ttt omnibus cafis & re- bus meis , idee tam de cafis & rebus domnicatis , quam & dt cafis & rebus maffariciis cum fundamentis , &" emnem

37'

A RC H 1 V 1

qnod tn antea Deo adjubantts legibus acqutfftro , t*t di&um efi , quarta por- ttont abtas tu Inmilla dil-.Sia & arna- bilis Conius mia i» morincap , fequentis tdiSi paginant amte parentes <^ arai- cos , ut in te firmiter permantad , & iti futuro per anc caufa psrjurio non per- jurat , d^ pto confirmatione Teupenu! Notaris4S Domni Imperatoris jcriiftre ro- gavf.

B

P 1 S A N L ^ 372

^ABum loco e^ finibus a Fine prope Ecclefsam SanEise Mariae . ..

Signum f^ mantis fitprafctipti Pttrt ^ q::i unc fcviptnr,} fieri rogavit .

Signuni tjt fjf manus Msri , & Teu- ti , germeni , filsi bonae memoriae Jo~ hanni , tefiis .

Signum ♦$* manus Petri , filio Joban- ni , ttjlis .

Ego Teupertas , Notaritts Domni Im- peratoris pofl traditam cor/tplevi & dcdi.

P.onatlo bonorum fa5^a ab Uberto fiHo Lei Ecclefiae rrajori Pifanaa, feu ejus Epifcopo Ojizoni. Anno 1058.

N nomine Domitii ncfiri Jefu Cbri- fli , D:i ettyni . ^nno ah Ir.carna- tionii t;us Mdle Qj^mqKagtflmo Ncno , Tertio Nonas Jameari':, hidiilione Dua- dc:ii»a . So^Bo a%'.%fra venirahilis Ec- clifiae & Epi[copatui Sancfae Msriae Pifenfe, ul'i nunc Donnus Oppitio E- pifcopus reverentlfftmus preeffe vidttur , igo quidem Uberto , filio bonai memo- riae Lei , psr anc cartula offerfionis , pro animae meat rtmtdium , &" pfo re- Witdio animarum cmnium , qui u/us ce- ptae rei adjutores extiterint , eff^ro tihi Deo , e^ a praedi&a Eccltfia Epifco- patui San&ae Mariae , idefl meam por- tiontm e* integram de Cafiello ^ Pojo

iilo , qui dicitttr ^vvilia , feo Curte

sntfgram de Eccltfia illa dicto Ca-

flello edificatss , cui vacahulum efi bea- tat Sandat Mariae & Son&i MichaS- li , CS^ Ssncii Martlni , & cum mfr.--^ portlonem de cmnikus rehus movilibns & immovilibiiS , q;<.-.e a fupratcrlpta Curte funt pertinentihus , & efl ipfo CaflvUo & Po/o feo Curtt poftta infra Comitatu Ko/iro Pifano . Rebus vero ipfls idio tam ds cafis & rtbus domnicatis , q'.'aMa & dt majfariciis , cum fundamen- tis tif C«s«cf/J ti'ificiis , ■vel tinivrrfis (abricis (xis , fto de curtis , ortalias , Tom. IX.

c

D

I teyris , vintis , olivttis , caflanietis , quet- j ceiis , .Jilvis , virgareis , pratis , pafcttis , ctilus nhus vel incultis , f-o pijcariis de omaia g^ tx omnibus reitts quantas ubiqiit in q-i.':l:bzt !o:is vd voczhf.lis , quas a fupraftripto Caftdlo , e Pojo , feo Cttrte funt pertinentibus , competi exin^ de w.ihi de duos portiones quartam por~ tionem , quas mihi per duo cartulae fcri- ptae funt manibus Ugoni & Vuidoni Notavii Domni Imptretoris , ex compa- rationem opvcnit ab Ugo d^' ad Hen- rJcus germani filii bonae mennoriae U^hicioni, qui fuit Marchio . Jam didam meom portiontm dt prtdi&i re- bus in jara dicJo loco , & qualiter mihi a fuprafcripti germani per memoratae cartulae eft comparatione opvenit , & in cartult ipfe continere dinofcitur , ipfa veto meam portiontm eteindt integram cum inferioribus ^ fuperioribus tarum , feo cum accffionibus ii^ ingrefforas fua- rum , & cum f(;prafcriptae cartulas & moniminas , fto exemplar exinde perit- nentes , quas vos exinde abere & ofltn- dirt potueritis , tibi omnipotenti Deo , air EccUfiae , & Fpifcopatui Sanffae Mariae offtro ., dono ^ cedo , trado , ut fint iure p*op>itta*io ncmine a ptaedt- cla E^cltfia & Epifccpatui abixdi , te- A a nendi ,

nendt , ajendi , caufandi a pars p/ae- di&ae Ecclefiat omni tempore illo Epi- fcopm , qui ibidem pro tempore fuerit , vtl jlvocsto praedi&ae E:clefiae . Et fi quifcunqut de hertdibus meis , aut ali- qua perfona pro noflro ingtnio contra ane cartula offerfionis venirt tentaverit , aut tam infr^ngtrt vel difrumpere qut- fierit , per nos met ipfos , vel per ulla noftraque fumittente perfona , cui nes eas dediffemus aut dederimus pro quolibet ingenio , fpondeo ego , qui fupra Vberto , ttna cum meis eredibus ^ componere a fars praedi:1ae E:clefiae & Epifcopa- tui San&ae Mariat ^ ptnam aureuui o- ftimum Libras ctntum , €?" prttdi&a rts in duplum in ftrquidtm leco fub e- ftimationtm , qualis tunc fuerit y quia

B

R P T A 574

in tali hordinem ane cartuta cfftrfienit Cunradus Notarius ~ Domni Imperatetit fcribere rogavit .

u43um fera jufla muro ifiin Civitn- tis prept fluvio ^rno .

Signum »Jt manus fuprafcripti Uhtf- ti , qui ac cartula offerfienis fieri regavi ,

Ego Bonitie Judtx fa:ri Palatii fmk- fcripfi .

Signum 4^ tnanus Raimundi fili» benat mtmetiat Btriti , ttftis .

Signum tf» tnanus Martini , Jilio /•- ianni , ttftis .

Signum «Jt manu Benfilii fiHo honat memoriae Bonitii , teflis .

Ege Cunradus Netarius Demni Int» ptratorit pefl tradita etmpltvi ^ dtdi »

Oblatio Caftelli 8e Podii Nuvolac, fafla a Bonone & aliis Ecclefia« Majori Pifanae, five ejus Epifcopo Obizoni. Aano lO^j^.

IN nomint Domini ttoftri Jtfu Chrifti , Dei tterni . ,Anno ab Incarnationis ejus Mille Quinquagefimo None , Quin- to Calendas Fcbruarii , Inditione Duo- decima. SanBo autem venerabilis Ec- cltfiat Cf Epifcopatui SanBat Mariae Pifenft , ubi rtunc Donnus Oppitio Epifcopus reverentifftmus preeffe vidt- tur , nos quidtm Bonene , filio bonae mtmoriat Jehanni , & Pandulfus , qui Contulino vocatur , filio bonat tnemo- viae Pandulfi , qui fuit Notarius , isr Guntelda jugalis , filia bonae mtmoriat Sighiti, quia confentientes tnihi fupra- fcripto vir meus , ubi es fecumdum Le- gem intereffe videtur noftra Lamberti Judex faeri Palatii , a quibus fecundum Legem inttrregata &" cengnita fum , to quod nulla mt paffa fum vielentia, fet fura & integra mea bona voluntas fe- quemter ttelidi paginam , comunittr tonftntitntts mibi fuprafcripto vir tneus , ftr ant tartttla offerfienis , ftr animat

D

noflrat rtmtdium , &" ptr rtmtdium e- nimarum omnium , qui ujus teptae rti & adjutorts eftiterunt , offerimut tibi Deo, O- a praediBa EccUfia & Epi- fcepatui SanBae Mariae , ideft nofiram pertienem ex integram de Caftetle tT Pojo illo , qui dicitur JSuvola , feo Cur- te de praediBo Cafttllo , (2^ noftram per- tionem dt Ecclefiae iUae , qui funt in- fra ipfo Caftello tdifi:atae , cui vocabu- lum eft beatae SanBae Mariae , ty San- 8i Michaelis , & SanSi Martini , (^ cum neftram pertienem de omnibus rt- bus movilibus ty inmovilibus , quat a fuprafcripta Curtt funt pertinentihus . Et efl ipfo Caftelh &" Peje feo Curtt pe- fita infra Comitato noflro Pifano , rtbus veib ipfis ideo tam dt eafts &■ rtbut donicatis , quam & dt maffariciis cum fundamentis & omntm tdificiis vel uni- verfii ftbricis fuis , fte dt curtis , orta- lias , ttrris , vineis , «livttis , cafianie- 1 tis f qutrcttis , fiivis , virgartis , pratis ,

fa-

37S

A RC H IV 1

fafcuis , cutth d* febut vel ineultis , fto pifcareis , de emnia C^ ex omnibus vt- bus , qunmtas ubique in qualibe lotis vel vosabulis , quae a fuprafcripto Cafletlo & Poje , feo Cutte funt pertinentibus , (omptti exinde nobis de duos portionis medietatem , quas nobis ptr duo cartu- lae fcriptae funt rnanihus Vgoni C)" Vui- deni Notarii Domni Imperatoris , ex com- parationem epvenit ad Ugo , & ad Hcnricus gcrmani filii bonae mcmo- riae Ughicioni , qui fuit Marchio , ■jam diita noflram pottiontm de predi- di rtbus in jam diSo lo:o , ^ quali- ter nebis a fuprafcripti gtrmani per me- morate cartule ex comparationem op- vtnit , &" in cartulae ipfae continue di- nofcitur . Ipfa vtre nofiram portiontm txinde inttgram cum inferioribus &" fu- petioribus fuarum , fto cum acctjfionibus t^ ingrtfforas fuarum , ^ cum fupra- fcriptae cartulae & moniminas , feo e- nemplar exinde pertinentts , quas vos e- Mtnde abtre & ofiendere petuttitis , ti- bi omnipotenti Deo & Eccleftae , & E- pifcopatui San8ae Mariae comuniter of- ferimus , donamus , cidimus , tradimus , ti/ fint jure proprietari» nomine a pre- di&a Ecclefta d^" Epifcopatui abendi , tenendi , agtndi , caufandi , a pars pre- di&ae Ecclefiae omni temport illo Epi- fccpus , qui ibidem pro tempore fuerit , vet ^vocato prediiiae Ecclefiae . Et fi quifcunque de eredibus nofirit , aut ali- qua pcrfona ptr nofiro ingtnio contra ene cartula offerjjonis venirt tentaverit ^

B

P 1 S A N 1; 375

aut eam infrangere vel difrumptte , qui fi trit per nofmetipfos , vet per ulla »•- flraque fumitttnte perfona , cui nes eai dtdiffemus aut dederimus per quolibtt ingenio , fpondimus nos qui fupra Bono» ne , e^ Pandolfus, & Guntelda juga- tibus comuniter una cum noflris eredibut componere a pars prefatae Ecctefiai (^ Epifcopatui SanBae Mariae , ptnam aureum optimum Lihras eentum, d^ prt- di&a res in duplum in ferquidem to:o fub efiimatione , quates tunc fuerit j quia in tali ordintm ane cartuta Cumradus Notarius Domni Imperatoris fcrihere re- gavimus .

u4Sum Pifa,

Signum fjt manus fuprafcripti Bono- ni , qui ane cartula offerfionis fieri ro« gavi .

Egt Pandolfus vero ipfe & Gunttl- da comuniter confentttntts , ir% ac cartu- ta offerfionis ad nos fada fubfcripfi .

Signum ijt manus fuprafcriptae GutHm teldae , quae ae cartuta offerfienis fitri rogavi .

Ego Lambtrtus Judex facti Patatii inttrfui .

Ego Enti:us Notarius faeri Lateta- ntnfii Patatii rogatus ttflis .

Signum <Jf manus Rufiicbi , fitie be- nat memoriat Bonitii , ttflis ,

Signum ti^ manus Burelii , fitie t»' nae memoriee Ftdrighi , ttfiis .

Ego Cumradus Notarius Domni Iru- ptratoris pefi traditam complevi ^ i/e- di.

Charta venditionis fa6^ae a Rainerio, fiHo quondan» Ughiccionis Marchionis. Anno 105^.

IN nomine Domini nefiri fefa Chtifii E Dei ettrni . .Anne ab Iicamationis [ ejus MHle Stxagefimo, Decimo Kaltn- das ./f-tguf}i , Indi&iont Diwiecima Matitftjiit fum ego Raincri , fiUo bo-

nae memoriae Ughicioni , qui fult

Marchio , quia ptr anc cartula vinde

^ trado vehis Vuide fitio ittm Vuidi f

I &" Lanfredi filio bonae memoriae .An-

' geldi , idefi meam portionem ex intt-

A a 2

gr**>*

""^17 E X C ^^E

grani dt Motite & Pojo , f:a Caf::lio A iilo ^ quae tffe videftn ^ i^ efl pofttas in loco , quae nominatur Muvila , ubi Ecdefia SanHae Mariae , c^ Sartcli Mi- ehaelis ^fcangelis , feo * Saa:ti Mar- tini efl conflruSla & edificata ; feo vln- do C^ trado vobis idefi tntam portio- iisya ex integrerA de Curte & fts iUae Kiajfaricici- , quae f»nt pcfiics infra per- tinentia de prediBa Nuvila , vcl in e- B jus finihus , Rtbui vero ipfss , fto de curtis , ortalias , terris , vineis , clivt- tis , caflanietis , qttercais , filvis , vir- gartis , pratis , pafcuis , feo pifcareis , d^ flnminibus , & Ecclefiis , & cultis vtl incultis , fivt de movile vtl imno- bile , fso quae fsmDventilsus tam de fer- vos qnam C^ ds anciltas rneas , Ji ve dt notriminibus n:eis majoris vel tninoris , competi exinde r/ti/ji di pndi&o Pojo & Cafltllo, feo dt ja» dida Curtt & res •, ficut fupcriut legitur , tcrtiam por- rionem ex inttgrem. Tpfa vero fy.eatn porsiof.em exi^ds integra cmn inftriori- fsiis & fupttioribus fais , fto cum ac- izffxcnfbiis C^ irygrejforas fuaiuAi , vobis eas vindo & trado. Pyo quibtts ad vos rsctpit mtrito uncit trcs de au>o per D Libras trecentttm viginii in prifinito . Mnde vepromitto egt) , qni fifpia Raim- u , ttna cum tntis ertdibtiS vohis , ^f' fzpva Vuido, fio L^infycii , vsl ad vt- flris htredibus , atit eidtm omni , cui vos fuprafcripta mea venditio dtderitis , vti abtre dtcreveritis , ut fi not eas vobis aliquando tempo/e in alicho exin de intentionavtfimus > aat retoUi vtl

R R T A 3;? 8

fupaagi quefitrthias , tios , vel ilis oir.o , lui nos eas dcdiffcmns aut dederimus per coUibtt ingcnio , & ft nos exinde autotes dare volueritis , ^ eas vobis ah onnis omints deftndere non petueri- r/ius , & non dtfenfavtrimus , fpottdi- mns nos vobis ccytpontrt ftt-prafcripta mca vtndiciio in duplum in ftrquidtm lo:o fub tftimationem , quales tUHc futrit . Sic tamtn fi nos t»inde auciores ntc dtftnforts qutrtrt ntc dare nolusritis , licentiam abtatis ahfque nofira perfona , fit v:flra futrit voUmtas , exinde caufas agindi , refponftm redendi , finen pa- ntndi ^ modis onnibiis vobis eas dtfen- fandi cum cartula ifia , vel qualiter jn- fta legem mdius potueritis ; quia tn ta- li ordine anc carti.la L-tnfrar.cus Nota- rius .Apoftolicae Sedis fcribere rogavi .

.^ilttm loio &■ finibits Nuvila , pto- pe jtiprafcripto C^fisUo .

StgnttJ.ii^ mnntts fuprafaipti RatKe- ri , qtti anc catttda fi'.ri rogavi .

Ego lidebrandiis JuJex Domni Im- ptratoris fubicripfx.^ ■^■Ci

Sigftus *^ tKantis ^Rafignani , filia bonae memarias Lar.iolfi , ttftes .

SigKtis ^ manus Ugbi , filio bonat mcmoriae Opiti , tifits ,

S;gnu: li^ . *^ maei:i Carbcni iir Vui- nieiiii ,. geymcKi , fii;o Lonae tiitmoriat Snriihdii , ttflts .

Sigiitis jjt manns P^gani filio Vtti- di , tcfles .

Ego Lanfrenctts Notarius ^pofioiicae Sedis poft tradita complevi iS>' dedi .

Donatlo fa£la Monafterlo S, Mlchaelis in Martuli, ejufque Abbati

Johannl ab Alberto Marchione, filio quondam

Obizonis Marchionis. Anno io5i.

N nomine Domsni Dci ettrni . sArtnt __ ab Incarnatione Do.mni noflri Jefu Cbriflf Millefiftno Sexagefimo Primo ,

E Tertio die intrante Mtnfe Febniarii , Ir.diBione Quavtadecima . Monaflerlo Saii6li Michaeiis Archangeii, fiito lo-

co .

B

379 A R C H J V I

(0, qut di:huy Martuli , ubi nunc DoiTi- lA nus Johannes Abbas prtcjfe vldcttir , ego quidtm Albertus (i) Marchio , filio quondam Opithonis Marchionis, qt*i fuit gtnitor mcus , d: lo:o Gf R'- gno Langtbardiac , qttia profcjfas fum ex natione mea L;ge vivere LnKgobar- fiorum , cffcrtor &" donator ipftus Mc- na/lerii, prijens prefentisus dir.i: Qtti- fquis in fandis ac vtnsrahilibus io;is tx fuis aliquii contulttii rtbus , j:tuta t/^u&oris vecem in bo: Saeculo cintu- plum accipiet , &" infttptr , quam mc- lius ifi , viiam po/Jiisbit etcrnam . I- dcaque ego , q:si juper ^lbtrius Mar- cbio dono & off:ra ad prediclum Mo- nr.fl:*iiim , ad jura prop'ietatis haben- dttm , meam portionem de Curtibus , Caftris , & CaptUis , in quo7ttn:unqtte bonore San&orum coiifccratxe /itit , ^ sn omnibus rebus territoriif tam doni- eatis , qu^/n (^^ de Kia^fariciis jttris mti , i^ quat fucrunt juris quondam ejufdem Ginitoris mei . Et funt poftti: in locis cif fundis , quae nuncupantur Fitricle , Bmciola , Capa.^nuli , Furcu- li, Cejiar.o , Fico ; & ds rebus meis ,

P I S A N }. 380

ram , ut ab ha: die ;>j ecdoyt Mor-icjie-

rio doiio '& cfftfo , & pc/ prtfinttm

offer/tcnis ad proprictarium j-.ae ibidtm

h.".bendii"ii confirmo , facitnit.r.i exinde

ad parttm prediiii Monafierii , aut cui

p.-irs ipfti.s Mcnaficrii dederit , fii cm-

ni mca , & de btredibut msis ccntra-

diclione , p,o merccdc t;'' nmtdio ani-

mae ejufdim Opishcnis Gtnitofis ir.ei ,

C^ r/ieat . Qxidtm cxpcndeo atque pro-

r/iitto me ego , qui fupra u4lbtr!us M.:r-

chio , tina cum meis heredibus , tibi , qai

ftsptr Jobanni tAehati , ad pattem pre-

dscJi Mone/jirii , tuifque fticafforibus ,

dstt cui roi ^ vel pars prediiii Mona-

flerii dtderit , iflam cfftrftonem , quals-

ler fuperius lcgltur, ab omni contra.ii^in-

ti homine dtftnfare dibtarrAiS . Et ft

C difendere nc^t potuerisr.us , aut f: aliquit

] tKinde pro qi.o-vis it^gir.io ittdt fubira-

i here quefterimus , tu;^: i i duplnm tade<n

I offertionem , ut fupra legitur , vobis ad

j partem predicli Momjltrii habfndttm in

co-r,ffM:libus lccis , aiit cui pars prediili

\ Msnaficrii dedsrit , reflltuamtn , ftcut

I pfo ttmpore fiterit rnctiorata aut valr.t-

I rit fub exiimatione . Hanc enim cartam ,

quae funt po/itis juxta fiuviur/i , quae l^ offeriionis m:ae paginam , Sigtfrsdum

Notariutn f.tcri Palaiii fcribirs rcg.ivi , iri qtia j'.i'ier confirtKayis , ttjlllus , qiti el/iuUrun; , rohorandam.

vocatur H:ra , tar/t infra Curtes &

Ccft'a , qua^n & de foris , psr fingttla

dualicuntjue lo:a pofjtae fnnt , i^ invt-

iiiri potuerint infra Cc/tiitatu Lucenfis ,

iir Pifenfis , &• Vuherrenfis , & ds

tr.tis juris rtbus ad tneam povtiontm

dt fuprafcriptis Curtibus , d'^ Caftris ,

<y' Capellis , i/ifra eojdtm Comitatos i fitii roga-ji .

pirtincre tffs vidstur . In ha»

HaGnri infra Cafirur.t Csule Ma- jore (a) felfcitef .

Signum i^ mantts fuprafcripii .^lher- ti , qai h.tn: cart.'.-n offtrfonis t:t f:ip;a

autem predi&a offertienc de fuprafcriptis Cur- tibus , Cafiris , d^ Capellis atque omni- bus rebus territoriis juris mci , quatiter comprehtnfum , vil fuptrius di8a , ana cum acceffionibus i&- ingreffibus tarum , fcu cum fuperioribus c^ ittftrioribns fia-

Placitum 0) De hoc ipro Albsrttr Marehione Ohizonis Marchicnis filio sg\ e°o P. I. C?.p. XXV* Antiquit. Eftenf. is enim Progenitores eofdem habuit, quos Linea Ertenfinm Marchionum' (2) In quod Oppidum Eflenfibus quoque Marchionibus luum jus fui/Te, olkndi P. I. Cap. Vir. Antiquit. Eaenf.

Sign-.ifa tiianlb-.cs >Jt *Jt tj* ^raimun- di , & O^enis , fei4 ^dam , Isgera Langobai-dorum viventes , rogati tefles .

♦^ EgB qui fuper Sighifrtdf.s Nota- ritis , fcriptor hujtts eartam offsrfionit , po/i traditam ccmplevi & dcdi .

l%l

p

^%t

Placitum a Godefrido Marchione & Duce Tufciae habitum,

in quo Widoni II, Epifcopo Pifano poffeflio quorum-

dam bonorum reftuuitur. Anno io6^.

DUm m Dei nomint Civitatt Pifa in Palatio Donini ImptYotoris in juitcio ttfediffet Domnus Gottefredus Dux & Marchio at caufas audiendas ec deliberandas , rtfidtntibus cum eo Ber- nardus (i) Popolonienfis Epifcopus , Ugo , &" alio Ugo , e^ Tbeodericus , & Vuido y & Gandulfo , ^ VutUelmus , & Ttudicio , & Stfmundo , & ^lier- te , Judicibtif , Uao Vkecomts , Tcudici Comcs , Vitalfridi filio hone mtmorie iArdingbi y Ramucci filio hont mtmorit Vuidi , Lamberto filio bone mtmorit Ro- landi , Bttitio filio bone mtmorit Bcr- nardi , Cbamradu; , Efimundo , Gbtrar- do , Ugo , Pandolfo , Enrigo , Romanus Hotarii , Ildtbrando ^ Cunitio getma- «i filii bone memorie Balduini , Contu- lino filio bone mtmorit Palidolfi , U^o filio bcne memorit Teptrti , Ruflico fi- lio bone tntmorie Domtnicbi , v4lhitio fi- lio bont memorie Petri , Leo filio bone mtmorit BentdiBi , Marignano da Fa- fciano , Teudinus Chricus tr Miffo Dom- ni Regis , &" reliquis plurts / ibiqut to- fum prefentis ad/lans Vuido (i) Pifa- nus Epifcopus una cum Eritio ^voca- to juo , eepit dicere .• Abeo & teneo ad partcm Ecclefic Epifcopatui San- 6le Marie Pifenfis proprictario no- mine duas portiones intcgras de me- dietate dc Caftello & Pojo illo , que dicitur Colle, cum Ecclefia illa, cui vocabulum cft beati Sanfti Stephani , & San6ti Donati , ibidem conftru-

£la, cum duabus portionibus de in- tegra Turre , que infra ipfo Cafteilo eft edificata ex partc occidcntali , & cum duabus portionibus integris de Curte illa donicata , que ad fupra- fcriptas portiones dc predifto Caftel- lo & predifta Ecclefia feo Turre funt pertinentes, cum omnibus rebus cul- tis vcl incultis, cafis vel caflinis ,

B filvis , & pratis , vel pafcuis , que ad fupralcripta portione de predifta Curte & Caftello feo Ecclcfia funC pertinentes, quas quondam Ildebran- do filio bone memorie Alcheri per cartula offerfionis dedit predifte Ec- clcfie Sanfte Marie Epifcopatui , & ipla cartula fcripta eft manu Bernar- di Notarii Domni Regis . Similiter

C abeo & teneo ad predi6le Ecclefie Epifcopatus partem proprietario no- minc omnibus cafis & caflinis , ter- ris , & rebus cultis & incultis , fivc Ecclefia cum omni fua pertinentia , quas predi£lo Ildebrando filio bone memorie Alcheri abuit & tenuit in- fra Curte & Caftello de Lari , vcl in ejus finibus , & ipfe per cartu-

D lam offerfionis fcriptam manu predi- £li Bernardi Notarii dedit prcdifte Ecclefie Epifcopatui San£te Maric . Et fi es aliquis omo, qui adverfus predi£ta Ecclefia , vcl nos , aliquic agere vel caufare inde vult , paratus fum hic veftris prcfenMis cum eo ad ( rationem ftandum , & legitime finien-

dum.

(i) Popaloniae five MafTae Epifcopu!!, qui diligpntiam Ughellii effu^it .

(2) Secundus hujus nomini'; inter Epifcopos Pifanos. Eum ab Anno io($^. ufque ad 1377. eidem Ecclefiae pracfuifTe , tradit U^hellius. Ego ipfum invenio Anno 1061. in aa Cathedra fedentem . Tabulas quippe vidi fcriptas Anno Pifano ab incarntuonts ejus Sexa^efimo fecundo, O£iavo decimo Cal. Settenl/ris, Ind. Quartadecima . Qui Annus noi>i«

3«3

A R C H JV I

dum . Et tum taiiter iffe Vvido Epi- Jcopus una cum %4vocato fuo retuliffet ^ & nullut fe appreftntaffet , tunc ipfe Domnus Gottefredut Dux & Marchio fer fufiem, quem in fuis detinebat ma- nibus , miftt bannum Domni Impetato- ris fuper jam diSo Epijcopo , ejufque t/fvecato , & fuper eifdem rehus in Man- eufes aurees duo millia , ut nuUum qui- slibet eme , magna vel parva perjona , predi&e Ecclefie Epifcopatus partem , neque prediite Epifcopus , vel fuus Suc- eeffore fine legali judicio divtjiire aut inquietare prefummat , Qui vere fectrit , frediBa due milia Mancufes aurees fe agnefcat effe cempefituros , medietatem Imptriali Camere , medietatemque predi- Hi Vvidi Epifcepi , fuifque Suecefferi- bus . Et in eo modo finita eft caufa , ttntie banc netitia per fecuritatem & fu Huram oftenjionem eidem Vvidi Epifce- fi , fuifque Succeffortbus oflendendam fieri juffit.

Q^iidem &" tgo Vvide Notarius Domni M.tgfi , ex juffione fupftfcripti Domni Gottefredi Dun & Marchio , fee Judi- tum ammenttionem , fcripfi .Anno Domi- nict Incarnationis MtUefime SeKagtfime

A

B

P J S A ^ 1, 3?4

OBavo , Fridie KalenJas Stttmbns In- diciiont Quinta.

+

»Jf Ego Ugo Vicecemis inttrfui.

Ego Thtodericus Judtx facri Palatii Lateranenfis interfui .

Ego Gberardus Notarius ufpefiolies» Sedii interfui .

Ege Teudicio Judex facri Palatii /'»»- terfui ,

Ege Comradus Notariut Demni Im^ perateris interfui .

Ege Glandolfo Judex facri Palatii interfui .

Ego ^bertus Judex faeri Palatii /«- terfui .

Ege Sigifmundus Judtx facri Palatii inttrfui .

Ego Romanus Notartut Domni Rtgi ibi fui .

Ege Erimundus Notarius Domni Int' ptratorit ibi fui .

Fundatio Gollegii Canonicorum , hSiz a Widone II. Epifcopo

Fifano in Ecciefia San6li Petri ad Vincula in Urbe

Pifana. Anno 1072.

IN nemint Domini neflri Jtfu Chrifli Dti tttrni. v4nno ab Incarnationis tjus MiUtfimo Septuagefime Secundo . Qttetitns iUa s fidelibus ^ religiefis vitris poflulamus , que ab tquitatis ra- tiene nen difcrepant , nen folkm . . . iunt frebibtnda ftu refpuenda, vethm ttiam libentfffime ^ defideratiffime funt con-

ctdenda . Et fecunditm diiia fan-

Borum Patrum epcrtet , omnes Ciriflia- ni nominis prefeffores /uftt i^ pie vi- vere, tnaKmt verb Sacerdetts & ttli-

D

ques Dei miniflros , quibus Popului e- jus comiffus efl , ut eerum exemplis ex- citetur ad meliora j ego Vuido fan£le Pifane Ecdcfie Epifcopus , una curn Clericis & fidelibus noflris , previdi tT difpofui , Deo annuente , canonice erdi- nart Eccltfiam Sanlti Pttri , qut ttici- tur ad Vincula , fitam juxta hanc Ur- bem Pifanam , junta fiuvium , qni ^Ar- nus dicitur . Quaprepter in Dti nemine eligimus dir erdinamus in ipfa Ecclefia Sanili Pttri, ftt efl /uris Epijeopatm

H«-

385 E X C E

tioftfi , talcs & talis Presbtttros

ci'.Floye Domini chiuaps caiJO»ice

Jtu tegularitcr vivant , pto ut oportu nitas dcderit juxta qualitatem & pcjft- bilitatem io/ius loci , canom:e obcdia-.-.es Dv.hi , mtifque Juccefforibus . Q^iiim e- tiam ex nojlra dtvotione largimnr jxm di&am Eccle/tam cum adjacenti fibi Ci- miterio , & cum ontnibus ptrtintntiis & ad/.tcenxiis ft*is , fta cum univerfis re- b:is , qjt ipfi Ecclefie modo pertintrt 'Uidentttr , aut in antea adqttifita efl , auas ibi Doynlims dederit . Eo vdclicct oydine, ut ipfi , & fuctfforcs eorum cuni cm;;ib'us fecum bnbitantihus Itbere & tjtditt jam diBam EccUfiam cttm omni- biis , qn: predlkimui , integre ttneant ^ pcjjideant , icy' ibi bsbitent , remsta cmni ntchfiia Z!^ inqaittttdins ncftra , nfifirorutyiqu! fucce[fortim . Volumus cnfKi aSr firi:ii:er conflituimus per hujus nofiri paginam decreti , ut non foh.m jam di- Hi Clerici , &" illorum fttccefjores cum omnibus fuis cobahitatoribtis , fi:ut di- Hum «/?, hitbeant O" temant memora- ism Ecclefiam cum omni fua periinen- tia , jufita prcjttum modum , Jed ttiam fimiliter omnes illi , qui in jam diSia Ecclefia ordinals fuerint , & comuntm vitam diicere voluerint , ^ canonice , ficut diHum efl , vlsterint , ^ obedit- rint mihi , meifqae fuccefjoribus . Si quis auttm Ordinarius {l) dt fepe di&a Ec- clefita deinceps in antea , Dei judicio , dt hoc Jeculo migrarit , e^ talis Cltri- cus inventus Juerit , qui moribus & cf- ficio utilis vidtatur prtdiclt Ecclefie ,

R P T A 385

A ! '//««» taltm confiimmus , & omtti fist* bilitatt confirmamus fitne rnala intentlo- ne ordinari a proprio Epifcopo in lo:o dtfun&i, abjque pretii vtl uUius mttne- ris acceptione. Sed fi de his , que Jupe- rius Ju/}t numtrati, aliquis ulcra mo~ dum fuptrbits contra fuum Epifcopum txtittrit , & tertio admonitus fecundhn Domini prtceptum , ab incepto malo non B ctjjavtrit, fiit in poteftate Jui Epifcspi Jaciendi de illo tali quidquid voluerit ^ tamen Jscundum precepta Jan&ontm Pa~ trttm. Ut auttm hic nofira dccreta & conftttuta, que dt me & meis fuccejjo- ribus Jupirius dicla Jtint , fitmiter i» perpttuo maneant, volumus & decerni- mus , atqiic cum omni firmitate co^fii- tuimui , ut ntdli liceat , ea umqu£\>t malo ordine iifringere , aut violare , Un- de fit q:tis Epifcopus , aut quslibtt r/:.t- gna , parvique perfona mimaratam E.- clefiam cum omnibns rebus , que ibi funt , aut quai in antea ibi Dominus dedtrit , atque cum omni psrtinenlia fua ab to minifterio c^ opere , ad qttod tam con- j crjjimus, Jsi':tra^eyit , vel malo ordint 1 ttiierit , aut invaferit , Jeu de o>dinatit- D^ ne Cltricorum alittr , qudm diBum eft , fecerit , componat auri optimi Libras cen- tum , medietatem Camtrt Domni Papae , i^ medietatem illis , quibus in/uria il- lata Juerit , (if snjuper perpetuo ana- thcmate irretitui , omni tnalediclioii Jub- /aceat . Ut autem hec verius eredantur , manu propria Jubfcrihentes , <^ Sigitli noftri prtjfione firmantes banc paginam roborari decrcvimus .

Definitio litis fa£^a ab Hugone Vicecomite ex juflu Beatricis Duciffae Tufciae. Anno 1077.

N Chrifii nomine . Brev: qua-

liter propt Civitattm Luca intus

I Palatium toris prtftntia bonorum

I Judicum , & honeftorum viritum , qui

fub-

(t^ Tdeft Canonicus . Mediolanenfis Metropolitanae Canonici codem adhuc nomine donantur .

387 ARCHl/

JuhUj-mrftuV ......... conufiabitur inttr

Abbatem de Campo Majore , & geKfratlonttn dc Lopis dt tcrra , que e/i in Vedano , atque in ejus cohertntiis & finibus. Citm dm prediBa lis ventliata fuijftt, nec ad finem deciuceretttr , ad hoz dtverunt , & ary-he partts »no conftnft* husiaviru>tt , ut jurejurartdo ipfa ln finem accipft. Tunc Comitiffa Bea- trix (l) vii.t Jua veliquit in todein plactto Ugonem Victccmitem PifanuM ad diffititndam ipfam litem , qttia hominti de Veslano trayst de (ua potefiate , &" tes bsne noverr.t dijuiicare , &" quoynm fi i'S recipere vel non reciprre poffst , Tunc elegit duos viroi hone fiiei Boni- thum i^ Jobanntm , &" ta&ti facrofatt- £iis Evangeliis /uraverunt , quoi de il la terra , unde lis trat inter ^hbattm dt Campo Majort &" gsaerationem de Lofii , ifec , quoJ fer vtritattm fctHtur ,

B

C

P 1 S A N 1: 3S3

rtcordarttur publice i;t prefentia V^onis Vicecomitis ,■ quando esi jnq-.urcret . Irs- qtiiflti funt recordati i» eodem Placiio , quod fctehatit , &" audierunt , generatism ntm de Lopis habuiff^ ab Eccltfia San- &i Pttri de Campo Majort de illa ter-' rs , unde modo lis erat intev prefatum ^bbatem &" generatlenem de Lopis ad penfiottem quatuor denariorum monflran' di & non dandi . Et hoc tncdo fiitita efl lis prefentia Gitidi Jtiiicis , & Sa- piibonis , Signortiii , Johannis , Sigrf^i!-' di , Jttdicibuf , Sefmuttdi Cau/idici Pl" fani , Uhalii, lidtlfratidi y Btnni , i^ reliquorum .

^itno Dominice Inesrtiatienes Mille" fimo Sfptuagtfi>no Stptimo , Menfe Ma- dio. Indtiiwnt XV.

Ego Scnjortclus Judis De«am Im^t» ratoris ibi fui ,

Charta Gerardl Epifcopi, fundantis aut confirmantis CoIIegium Ca- nonicoiutn ia Ecclefu S. Pefri ad Vincula. Anno i^Hi,

IN nomine Domim ttojlii Jtfu Cbrijli D Dti ettrni . Jlnno ab Incarnatione ejus Mdleftmo G^ogtfimo Stcttndo . Que- tiens ilta a fidtlibtis & rtligtbfss viris psflulamus , qttae ab aequitatis ratione ««t» difcvepant , non folam a nobis non funt probibcnda jeu refp:ienda , verli^^t ttiam libtntiffimt & dtfidtrantifjiyne tvHtedenda. Et ideo quia jtcundii'» di- Ba Sanflorum Patrum cportet , omnss Chrifiiani nominis profffoyes jufle & 1 pie vivtre , tnanimi vtti Sacerdotes & \ reliquos Dti Mtnifires , quibus Populus tjus commijfus tfi , ut torum exemplis txcitetur ad mdiora ; ego Gerardus fan- ftae Pifanae Ecclefiae Epifcopus una Tont. /X

cmn Clevlcis & fiiflibus noflris , pras- vidi & difpofui Dto anauente canonice ordinare Ecci^fiam Sancli Petri , quas di:itur ed Vmcula , fitam juxta hsns Utbem Pifanam juxta fluvium , qui ^r~ n:ts dicitur . Qjtaoropter in Dsi ncmine tligimus &" ordinamus in ipfa E.clefia Sandi Pctri , quat efi juris Epifcopatut Hofiri , Ccrbum Presbiteram , & Prt- shitirum Petrura , <^ ciios veligiofot Clericos , qui tligendi erant prierei e/u^ fdem Ecchftat difpofitione iir Populi communi confsnfu , ut auffore Deo dein- ceps in ar.tea canonice ftu rtgularitef vivant , prout cppcitutiitas d'derit , }u- nta quaHtatem & pcffibilitatem ipftut B b loci.

* — • -»- ^ V, — j

(i) Quae Tufciam diu rexit aufloritate Ducali. At illa praecedenti Anno 1016. yU fi cederat: quei ergo illius hcic rnentio? t-'ortalie pro }>t'i'.ci. X'^. fcriptum in authentico erat Ind. XU\ neque enim fuperelt niii Apographum. Annu"; aiitem Piianus 1077. nobis e(t io7<5. Aut ilU Hu??onem Vicecomitcm judicena liujus cauflae delegerac Anno prae» ceJenti, qui praeieuti taatura fenteatiam tujt.

39>> E X C E

icci , cs:i3ntce obcahntts mihi^ tneijtjite pMctffotihus . Qui/pMi etiam tx ticjlra divotione largimur jam diBam Eccle- fiam eum adjactnti fibi Cimittrio , c^ eum emnibtts ptrtintntiis & adjactntiis fuis , & eum terris , tfuas tgo Gi^aydus Epifcopus nunt lar^itui fum . Q_iarum ttrratum unum M^nfum rjl fttum in 0>ti:aria , mtiittas vt\h altfiuf Manfi in Cifantllo , & una petia de Itrra in toitm lo.Oy fto cum univerfis rti'Uf , nuae ipfi E.cltfiae tr.oiih ptrtintre vidett- tur y aut in aitea adq'tifi:ura efl , tjtas ibi Dominus dtderit . Eo viielicet orai- ne , ut ipfi e^ fuccefforts torum cum tmnibus fecum hab-tantihus lihete & qttitte jam diSiam E cUQam cum omni- bus , quae ptaediximus , intrgre ttnexnt C^ pojfideent , & ibi ha'^iitnt ^ remota emni molefiia & inquietudine nofira , ttoflrorumque fuccefforum . Volumus tn<m C^ firmittr conflituimus per hujus ncfiri paginam dtcrtti , ut non folum jatn di Si Clerici & illorunt fuccefforts cum amnibus fuis eohahitatoriftus , fi-.ut di- €ium tfi , babtant e^ ttntant titemora- tam Ecclefiam cum emnia fua ptrtinen- tia juxta ptatfatum modum , fed ttiam firailiter omnes illi ^ qui in jam diffa Eccle/ia ordinati futrint , & comunem vitam ductre volutrint , & canonice , ficut di&um tfi , vixerint . Sed fi dt iis y qui fuptrius funt numtrati , aliqui$ itltra modum fuperbus contra fuum Epi- fcopum txtiltrit , C^ ttrtio adtnonitus fecundum Domini pratceptum ab incepto modo non ctffavtrit , fit in pottfiatr fui Epifcopi facitndi de illo tali , qui^iqnid volutrit . tanttn ftcuncihm precrpta San- Gorum Patrum . Vt auttm haec nofira i decreta C^ conflituta , quae de me Ct \

c

R P 7 A 3po

dt tr.eis fuccefjoribus fuperins dicia fitnt firmiter in perpttuo mayieant , volumus & dtcernimui , etque cum omni firmi~ tate conftituimus , ui nulli liceat ea um- quam rnalo ordine ir.fringtre , aut vie- lare . Undt fi quis Epifcopus , aut quat^ libet ma^na paivaque per.ona memora- t^m Ecdefiam cutn omnibus rebus , quae ihi /«nt, aut quas in antea ibi Do>ni~ nus dtdttit , atque cum omni ptrtintn- tia fua ab to minifitrio & opete , ad qttoi eam concrffimus , fubttaxerit , vtl malo ordine fi-/<r/t aut invaferit ftu dt ordfnationr, Clertcorum alner , quam di- ctum tfi^ ficerit , componat auri optimi L'btas ctntum , mtdietatt>n Can-erae Domni Papae ^ i^ mtdietatem iliis , quibus in/uria illata futrit ^ i^ infupet petprtuo anarhtir^ate irreeitus , omni ma- ItdiSiioni fublactat. Jnfuptr ttiam Cle- ricis praedi&ae Eccle/iae ea , quae t>i decimis ftcunJum Canonef eifdem com- petunt y firmiter conctdimw . XJt autent batc vtrius crt.-iantnr , manu prcpria fubfcibentes y C^" Cigilli nofiri imprtffio- ne firmantes , han: paginam rtborare decrevimus .

d-rardo , i^ Ugo germani filii Ge- rardi Comes , teftes .

Uguicciont , c^ Bonio , df Francar- do y germani fil i V lane ibi fv-rrunt .

Ugo Judez filio Ildec^ranai Teudscie- ni , tefiis .

Bonacio filio Marcbi , Leo da Noce » &■ Uitrto de Corona , teftes , C?* alii plures ,

f

E^o Gerardfs omnium Eoifco- porum SanBae Pfanae E::le- fiae itifinui Epi^ctpus , in hne decrttOf 0 mt facio^ fubfcrtpfi.

Fundatlo

3pi

ARC n IV 1 P 2 S A N 1,

Z9^

Fundatio Monafterii S. Rufuri, fa£^a a Gerardo Epifcopo Plfano.

Anno 1084.

Erardus , Dei gratia Pifanorum 'A| Sae E:cle/iae funt eonflm&at & dlffi-

eatae ^ quae unum caput ttntt in fcffa^ quat dkitur Salaria juxta tumulum Mar- ct/ioiiis , alistd caput in praedi&o flu- mine ^rni , lattis unum in mari , a- liud latus ttnit in Barbaricim , qnae fmilittr ptrtintt fuprafcripto Epifcopa- tui . Et ftmiliter concedo quavtam porm tionem de una pttia de ttrra , quae no- B minatur Bnvbaricini tam cuita ^ quin» agrtfiis , cui cobatrtt ab uno capite ter- ra , quae dicitur Petialonga , ex alttr» veto capite cohaeret fojfa Cu:ci , latui unum in palude , alttrum latus habet in flumine ji, ni . Oinnibus iflis territ & rebui & cum jam dida Eccltfta ha- btant &" fruantur abfque nofira & om- nium nofltotum fucctfforum calumnia tam Li ifta , q ^m i^ quatcumque ncs i» an- tca dabimus , aut nofiri fucceffores , vtl quiitbtt homines . Hjtc igitur om»ia , quae hujus praeaptt , decrttique ncfiri p^gina contlntt , fe undhm fcriptum te- noitra illefa (trvanda omnino fort dtctr- niiKUS . Si quis v: h Epqcoporum , Cle- riccrum , Judicum , ac Stcularium per- fonarum hanc con/lltutionis noftrae pa- '-' ginam agnofcens , contra tam vtnirs ttm- ptavtrit , reum fe divino judicio exifte- re de pf.rpstrata i-^iquitate cognofcat , ^ nift itla, quae mate ablata funt ab il- lo , rtftituevit , vel digna penitentia il- iicite a&a dcfliverit , a Sacratiffimo Cor- pore & Senguir.e Domini noftri Jtfu Chrifti allenus fl.it, atque in atttrno e- xamine diftrinSiae uhionis fubjactat , & ut in pratftnti ultiont non eartat . Ctn- ftituo atque fpondto , ut fi tgo vel mei fuccejforts de omnibus iftis rebus injufte tulrrimus , vil aliqua e/ut bona inva-

Vj Epifcopus , juptrne miferationis rejpeifu ad hoc Eclefiarum curam fu fctpimus ^ ut emnium Deo jtrvientium folicitudintm habiamus , <£^ iib'amint equitatis omnibus in ntceffitate pofitis , quantum Dto donante ptffitmus , fuove- nire debeamus, Unde notum ftt cunBif noflris fideiibus , qui Ecdefiam Suntii Rtfuri (x), q»at ptrtintt Eccltfiae i^ Pifcopatui San8ae Mariae , & efl fun- data ^' difficata prope littora maris , <^ juxta fi^mtn v4rni , quam tgo Gt- rardus Dti gratia Pifanus Epifcopus Monaftetium Monachorwn tffe conflituo , tjufque regimen 1!^ pyimatum predi^ae Eccttfiae concedo . A7j/ quafi quod^m p'ivitfgio an.oris , fub noflfae curae flu' dio , & fucctfforum noftrorum effe con- fituo , S' omnia , quae ad eamdem E:- cltfiam ptitiffent aut pertinehunt , flabi- limus fub noflrae tuttlae defenfiont . Conflituo itaque au&oritate noftra rrgi- mini e/ufdem Ecdefiat Saniit Rujuri , Kt tam ipfa , ^'.•i'» quaecumque ei fu:- cejjerit ^ habeat poteftattm cmnia bona praedi&ae Ecdefiae regtndi &" guber- nandi ftcundhm Regulam San&i Bene- diBi , Cf quidquid tidtm E:cttfiae an- tiquitui Itgaliter pertinuit , five quae ad preftns pcfpdire vidttur , aut quae in antea legaliter acquirtt , e^ quxt t- go Gtrardus Epifcopus miftricordittr con- tedo , fcilicet Ecclefiam unam , cui vo- caf'iilum eft beati San&i Tropis , cum tmnibus rthus , quae ai eamdem Eccte- ftam ptrtintnt , quam fub regimine pre- diBi SanBi Rufurt tfft conflituo , cum una inttgra pitta de terra , ubi Silva C" terra cutta & agttftis , ubi praedi-

B b a feri-

(0 Fortaffe Lftferii , ut in Charta fubfequenti ad Annum 1098.

3P3 , _^ ^ ^

fir)K:i: , »//i /«jr? emend*vsr'miij , /? ! A

ii^uf/iti fueymus , ^apti compcntye ds- beam ego , t/J »JeJ (ucctfforei , penam auri eptimi Libras centum . CunBis au- tem eidem loco ju/litiam fervantibus fit fax Domini noJJri Jefu Chrifli , quate- ttus & h)c fruQum bonae a&ionis per- cipiant , & apud difintium Judicem prMtmia atSernat pacis inveniant.

I G.rardits indigtfe Pifanorum E- V""^^ pifcopus , in hoc decrtto a me A ft-Bo Juhfcripfi .

B

R P T A 3P4

Si^na 4* 'Jt ^ *Jt manuum RMne-' fii filius ijmndam Sichieri , C^ Oidi quondam Bl^ari, & Uherti quondaf/t Raintrii , Germurtdi quondam Sicberii ttfiium .

Hoc faffum tfl ^nni Domini Mille- (imo OJujgt/imo Q^intOy Tertio IdtU Maiii , Infjidione Sptima.

Ego Marignanus N tarius Domni Re^ gis , pofi traditam tomptevi i^ dtdi »

Diiberti Arthiepifcopi Pifani Chsrts. , per quam in facnficiJs 8c ora-

tionibus cofnmsndantjos jubet F^bros , qui fe iiberafes praeftanc

erga Operaa», five Fabricana Pifanae Ecclefiae. Anno k-^i^.

IN nomine San&ae & i»div'duae Tri- nitatis . v4^en . Q^ioniam pittatis of- ficio congruit , juflis humUium fupplica- tionibus prebere aff.nlum , & equitatis tj}, fummt in Domo Dei Ptelatos pro- tuidere , ut quorum carnalia r/ietunt , hii fua impertiant fpiritualia ^ ideo tgo Dei- bertus gratia Dei Metropolis Pifanae Civitatis Archiepifcopus (i), una c^m raeis Fratribus , Santlae Mariae Dei D Genitricis Canonicis , iterum atque ite- fum Fabrevum humillimis fupplicationi- tus impugnatus atque deviSus , qiiig fponte fe ncbis obligaverunt , daturos Miffo SanSiae Mariae ad Opcram Scli- dos viginti ptr unumqutmque antium Pi- fe , anttquam fabricandi cauja difctde- rent : eoncijfi a*i^ue difpolui , ut eorum iiow,inibus , in Libro Miffirum noflrae Matris Ecclrfiae Sanffae Meriae ccn- fctfptts , fcrrtpir inter ipfa facra Mijfa- rum folemnia , ipfowa mernoria fi:ret a Sacerdotibu' pro falute anitnarum c^ cor- forum , quamdiu fut promijjionis vellent

{t> Quare vicleas , mialme ambigendum, fuetit Ecclefia Pilana<

fervare i» mdlo imminutum propoftum , Item conttffimus & djpofuimui tadem de caufa , ut fi quid in divinis tfficiis & minifltriis in'trm'ffii (fftnierint in^ firmitate vtl elia nrcffitate impediti , tio/itis orationibus ad/uventur . Haec ea- f/tm certis etiam ovrittibus Fjbrn conce- dtre fumus parati , qui fe nobis , ftcut de/tgnetum efl , obligabunt , atque ptr- (olvtnt . Quod fi fpentanee fccerint , ut de Dei mijericordia fptramus , atque cott- fidimus , omni tetnpore, Sanciae Mariat patrociniis muniti , nojirii etiem adjuti oretionibus , fe promififft & per/olviffe gratttlabutitur , Ittm confiituimus , ut ptaediBi Fabri ad fahrilia ntgotia e- Ktrcenda lihtre eant , & in fairtcii ma- ntant , cb" ad prop^ia ftcure rtdeant ^ ut nullus potens , vtl intpotens nofiri t^tchiepifcopetus eos perturret, vtl vio- lcnter aliquid ab eis txiorqueat . Qjicd fi forti fecerit , n'/i infra triginta d'es emendavrrit , pofiquam inqui/itu< futrit vel ab Eciltfia t/ia, aut ab Operario,

five

qala Metropolitano honore decorata ;am

3f 5 J R C H I V 1

fivt ab bu/us Civitatis Conjuliius (l) A qui pro tempore futrint , nju tx . autio- titate Spiritus Sanfli , & BtatiJJime Marie Vir^inii Domine nofire , ©>■ San- Siorum Patrum , & confilio no/irorum Wratrum , tum excemunicamus , anathe- tnat T^amus , f^T a San&e Matris Eale- Jie gemio ptrpetualtter fegtegamus .

Hoc faclum tfi ^uno. Dorninice In- tarnaticnis Miilcfimo I^jnagtfimo Qjtin- B to , Tertio Nonas OSiohris , Inatdione Tcrtia , pre/entia GuiJonis ^rcbidiaco- ni , B:ntbonis Primiietii ^ Uberti Pre- ibiteri ^- Vicedomini , Ugonis Prtibi- ' teri O" Ctfflodis , <^ ceteierum Canoni- \

P 1 S A N I;^ ^pS

corum , & Lamherti Jadicis , Lan.btrtl Jiiii quondam Spedo/i , Rainerii , &• X/- cibtrii quondam Sicheri ds Matto , Hf»- tici quondam Guslielmi de Siephano . (t^ multorum aliorum bonomm honiinum,

Ego Daihtrtus , v Dei gratia Pifant Ecclrfie ,A<chiepif:opus fuhfcripPt .

Ego B'.ntho Pnmiceuus , faBum cotf Jiimans , fubfiripfi ,

Udertus P/esbiter , & Vi:edominitt Uudando fubfcripferunt .

Ego Ugo Presbittr ^ Cufios Julh- fcripfi. .,,^

Preihitet o^lbtrtus lastdando fuhfcribe ,

Ego t^lbertus Diaconus Jubfcribo,

Confirmatio Monafterii SaniS! Luforii , fafla a Daiberto Archiepifcopo Pifano. Anno icpiJ.

OUoniam jufiis pttitiontbus dari o- C portet conftnfum , idcirco in Dci no).,»:e ego D.ibei-tus Sariftac Pifanae Ecclefiae Archiepif opus , precibus tuis annuens , 0 venirahilis fatr,ula Ch--fii ^ Dona Grima , vere SanSiimonialsi Dei , Monafierium S<.n£li Luforii , fitum tali locOy ordinatum quondam a dectffo- re ncjlro Donno Gnarao Epifcopo , in elodio fupralciif'tae Pi/anae Ecdefiae , Jecundum difpofnionem beati B-nedtiii tAhhatis ad fcrvitium Dd , C^ honortm biati juptaniminati Lunorii , ordino , di- Jpono , conjitmo , quatenus a prifenti ternport ,/4bi;ati'US , ibi per tempcra praeponendis . liceat cur/i Congregaticni- bus luis quttte vivtre , &" fine atiorum tKole/iationibus Cenohiticae vite oijcram dare . Non tigo liceat cu'(fuam , Eicle- Jiafllcam vel Secularem nignitatem am- mini/iranti , JihbiS praedtcli Mona/ie- rii , vel Mcnabos e/ui inq^ietare , vel de ^ropofito fuo di •novere , vtl res , quas nunc pcffiiet, vJ in fmuro jufie p<Jft- I

debit auferre, vel diminuere , aut etcits- de /uprafcriptos ,A'bates vcl Monachos difveflire . Salvo tamtn jutt ac pottfia* te ,A".bitpihopo ptaenominatae Sandae Eccle/iae , /i culpa extgerit , »i» ,Abbatt caoonice vindicare , & prout res txtge- rit , tmen^iare . Si quando autem conti- gt*it , ,4bhaiem itt praenominato Mona- /ictio de-jere eligi , quem comuni confen- Ju congyegatto F^atrum tligere volut- rint , ettgtndi liberam habeant faculta- ttm ., tair.in ium con/ilio ,/J'chiepiicopi ^ tum pc/i hoc otdinandum fibi Jlbbatttn a Pifano ,/4r:htepi/.opo canonica fubje- clione cum omii devotionetpofcant . Nul- lus eis invifis preeponatw , nift ^ quod abfit , ptrfonam confentientem , uti is eorum tli^tre contendant , qttos ,Afchie- piicopttf fapienter corrigat , iiT ad viant fblutii canonice reducat . Ncque de alia cen^rcgatione eis quilque praepcnatur , nifi , quod abfit . frdlum in eodem Mo- na/i^rio ed id iffi.ium convtnieni rep- penatur . Si quis igitur banc devrtionis

(j) Hinc fiab?s, Civitatem Pifanam jam betn illam jam Reipublicae formam accepide .

Confulihus uti coepifle: quae indicanc Ur-

3>7 E X C E

neftrae fornsuJam ecgnofcfnj , tetn in «- 4iquo corrumptre aut tcmerart praefum- fjerity tum a Corpore & Sanguint Dei C^ Domini ncflti Jtfu Chrifti fegrega- tum txtcmunicaiumqut maltdicimm & mnathtmat.Xfmus , (6^ niji digna fati- ifaBione emendavtrit ^ anatbtmate tna- tanata condemnamus . Hanc noflrae dt- Wtlonis difpc/itionem pro rtmtdio anl- tnarum omnium praidtctfforum & fuc- ttfforum nc/itorum, i^ pro falute ani- tnarum noftrarum confirmamus , (^ pre- frio figilio noflro infigniri jt^Jfimus .

Hoc fa&um tfl in camtra tjufdim t/frchitpijcopi , t/inno Dor/iinicae Incar-

B

R P T A 3p8

nationis tjus Millefimo Nonagrfimo N»- no , Nono Kaltndas ^uguflt , Indi^it- nt StKta.

Ego Daibirtus Pifanat Ecclt/iae ftr~ vus bane noflrae conflitutionis paginam fubfcribtndo firmavi .

Ego Lonbardus fanBae Romanae E:- cltfiat Subdia:oHUS inttrfui & fubfcripfi.

Ego Bentbo Primictrius inttrfui & fubfcripft,

Ego Prtsbittr Ugo & Cuflos fub- fcripft .

Ego Marignanus Notarius Domni Regts , tx juffione praediiti Domm .Ar-' chiepifcopi , fcripfi .

Daiberti Archiepifcopi Plfani Charta, per quam Hugnnem conftituit Abbatem ia Monai^erio S. Luxorii. Anno io>8.

........... fupernae miferationis refpi-

Hit ad hoc Eccltfiarum curam fufcepi- f»us , tit omnium Dio Jervientium foli- titudinem habeamui , c^ libramine ae- quitatis omnibus in nectffitate pofitis , quantum Deo dcnante pofjumas , fubve- nire dtbeamus . Utde notum fit cunHis noflri fidelibus , quod Ecclefia San ?i Luxorii , quae pirtinet Eccltfiae ^rchie- pifcopatui San&ae Mariae , C^ tfl fun- D data <!£r edificata prepe litore maris , & fuxta fiumen .A^ni , quam ego Dai- bertus , Dei gratia Pifanus Archiepi- fcopus Monafterium Monacorum tffe conftttuo , ejufque regimen & primatum

Ugoni edo , nos quafi quodam

privilegio amoris fub noflrae curae flu- dio (^ fucctfforum noflrorum tffe cor.fti- tuo, & omnia , quae ad eamdem Eccle- E fiam pertinent , aut pertimbunt , flabi- limus fub noflrae tutelae defenfivtie ,

Conftituo itaque auc regimett

eidem E.cleftat Ugoni Abbati , ut tam

ipft ^ q am qutcunque fuccefferit ,

hahtarit poteftatem emnia botta jam dt- 3at Eciltfiae regendi & gubernandi

fecmdum Rtgulam Santi B;neii&i^ tT qui/qifid eidem E:Jeftae antiquitus le- galiter pertinuit , five quae ad praefent pojfiiere videtur , aut quem in attea leg^iliter adquirtt , & qitem ego Daiber- tiis .Aichiepifcopus mtfericorditer conct- do , fiilicet Ecclefiam unam , cui voca- bulum tft beati San3i Turpis , cum omnibus rebus , quae ai ea-ndem Eccle- fiam psrtittent ., quam fub regimine pfae- difii San&i Luxorii effe conftituo , cum u»a integra petia de terra , ubi Silva , C^ terra culta i^ agreftis , ubi praedi- cfae E:cUfiat funt conflruHae tt^ atdi- fj:atae , quae unum caput tenet in Fof~ fa , quae dicitur SJaria jufta tumulum Mjr.hionis , aliud caput tenet in prae- diJo fi irnine ^/ni , latus unum temt in mariy aliud latus tenet in Barbari- cini, C^ quantum in praedi&is finibus

jure proprtttario pertintre videtur

,A*ch':epif:opetus SanBae Manae . Et

fimiliter concedo Ecclefiae ,Ar-

chiepifcopatus SanBae Mariae de una petia de terra , quae vo:atur Barbarici- ni tam culta , q.'..im & agreflis , cui

^99

A R C H 1 V J

eaphe , tjuae dicitur Pe-

tialonga , &" ex alia verh capite

Foffa Cu:ci , latus unum in padulo , glserum ve h latui babft i» fttmine ,Ar- ni. 0.n»i''Uf praedi^i' terris & rebus ^ & cum jam di^a Eulefta habeant & fruantur a''f^ft*e no/lra , & omnium no- jiforun fuccrffofuyn calumnia tam ifla , ^u.im & qriafcumjue nos in antea da- himw , aut noflri fucceffores , vel quili- het bo>r>ines . Hacc igitur omnia, quae hujus praecepti , dectetique noflri pagina tontinet , (ecunclum fcriptum tenorem il- iaefa adque fe*vanJa o>nnino fore decer- «(V.tif. Si quis verb Epifcoporum , Cle riccrum , Judicum , baa Secularium per- fonorum , hanc t>o/l>ae conflitutionis pa- ginam ai^^of-.ens , contra eam venire tentptaverit , reum fe divino judicio e- ftifltre de perpetrata iniquitate cognofctt , & nifi illa , quae male ablata ab illo , re/lituerit , vel d''gna penttmtia ilitcite tt^a dffleverit , a facratijffimo Corpore ^ Sanguine Domini nofi'i Jefu Cbyifli fiat , atque in tterno examine diflrtLlae

A

B

P J S A l^ 1. 400

uhionis fub/aceat , & ut in pratfenti ultionit non careat . Cunflis autem ei- dcm loco juflitiam (ervantibus [it pax Do^ini noflri Jeft* Cbvfli , qu!.ttnus ^ hiC fru^itm bonae aSlionis perapiant ^ <^ ad pium defl'i^4m Judicem prae- mia atternae pacis inveniant .

.Anno Dominicae Incamatione tjus Mdltfimo Noitageftmo Nono , Njno Kx" Itndas %/figuf}iy IniiEiiont Sexta , bo» fa^um efi infra Claafira Sanffae Ma~ rite .

Ego Daihertus Pifanae E:cleftae Ser- vus , hanc nofi'i privilegii paginam Juh- fcrihtndo firmavi .

Signa •{♦ 4* 4t 4* •!* ♦!* manuum Gfalatdelli filius Gualandi , i^ Sicbe- riuf fillus quondam Siceri y & Lamber- tus quondam Guatfredi , &" u4lbertini qnondam M li , iS' Rtiimundi quondam Erty.ingbi , & Pandulfi quondam C«- rardi , ttfiium .

Ego Mirignanus Notarius Domni Re- gif , ett jufjione /am di8i ,Arcbiepifcopi Domni Daibtrti hoc decretum fcripfl ,

Conftitutio Mcrgincap, (ive donatio propter Nuptias, fafta Bartac ab ejus viro Gara-cofa. Anno lOf/^.

IN nemine Domini nofiri J'fu C.hrifii Dci eterni . ^nno ab Incarnutionis t/us Mitle Nonagefimo Nono , Tertio Nonas v4ugu/ii , IndiBione Sepiiwa . Manifefiu fum ego Cara-cofa , filius quondam Vuidi , quia per unc fcriptum , ftcunfiicn L'gim in Morincap , dart vi- deoK, tibi Berta ditttia <ir amahile con- juce mea , & filio Botrioni , quartam fortientm intfgram de homn-bus cafis t/- ttrris & rebus , vet Up/tanliam rr.tam idro tem de ca/is , & itbus donicatis , quam e'^ de cofi- •& refui tr./>ffari:iis eum fundatr.tntis ^ homnem tdificiis , tel univerfis fairicis fitis , feo de cur- »»i, imiSf ttitis ^ vintis f clivis ^ /il-

vis , virgartii , pratif , pafcuis , eultis rtbus vet incultis , fto dt movilt vtl inrr.cvilt , feo qui ftmoventihus tam de fervos y quam C^ dt amtllis mtis , five de notriminibus mtis , majorts vtl mi- norts , de quacun:fue rei , ubicunque itt qualibtt locis vtt vocahulis uhtcunque abtte &■ pofidtre vifo fum , i^ mibi ptr quacutrique ordinem Itibus e[i pettt- ntntrs ., aut prrtinert d'bent, tam tst jura parentvm rntorum , qtam ^ de a- quifito mtc , 1^«^'»» rKoda eben &" poft- cito , vtt qncd inna»te ad DfO aiuhante ttibus equipero , ttt d x< , de homnta quirta portionen aheas tu ;.^m nomtntta Btrta diltiJa & amastle conjuie mea

/m

4ot E X C E

(fi Moylncap ftquemttv E-JiBi paina:'! ante parentes & atnieei , ut in te fir- tniter ptrmanead , ut i» fuBuro pro a eaufa perjurio non percttrrat , O per confirmationen , tfuia in tali hordinen f:rihtrt rogavi Stfredus Nosarius Domni Imperatoris .

tAlum Monte Pifano.

Signum «Jt manus fuprafcrlpti Cara- Coft , qui unc f-criptum fieri rogavi .

Ego Flatpertus Judeit &" Miffus J)omni Imperatoris fubf ripfi .

Signa ♦$♦♦{♦•*♦»{* tnanuum Btne- a&i fUtMS quondam Jonii , & Sifmon-

R P T A 4©2

A; do filh Bonii , & Itdebrando ^uondafn Jundi , & Homodei fiiio Benedidi , ttflium .

Ego Sifredut Nitariui Domni Impe- ratoris pofi traditam cemplevi & dtdi . Suprafcripti Cara-cofe promiffio in te Betiriene , quod ncn abet apparifceye , »ee meo datv , nec t»to faSio , nec de genitor meus , ntc de genitrice mea , de

B fupr afcripta quatta» portiontn , que ftt~ ptrius Itzitur ^ a pena aritntum ehti- mum Libias ctrAtm» ad fuprafcriptos tefies ,

Concordia inter Hugonem Si Lotli^rlum Comires, filios Uguicdonls

quondam MarchioFiis, & Biniium Priorem Ecclefiae

S. Mariae de Fme . Anno 1104.

17^ mmint Domini nofiri Jefu Cbrifli , Dei iterni . %/fnno ab Incarnatione ejus Millefimo Centefimo Q^tinto . isfa die Kalenda' Junii , Indidione Duode- eima, Manififii famus nos Ugonem & Lotcrium Comiti , filiis quondam U- ghicionis (i), qui fuit fimilicer Co- mite , quia tu Bentio , Prior de Eccle- fia Dei , & beate SanSit Marie , que dicimr a Fine , dedlt mihi tnerito .Am- gelo Preiiitir pro tua ptrfona anulum f.nurit de auro . PfcSeream per anc rs- prbKi^ffionis paginam repromittir>ius tibi , »* damcdum in anteam nos , neque no- fifo berede , neque noflro Miffo , neque nofira fummiffa perfonam , non ofendi- tnut tibi , neque ad tues fucceffores , de cafis & terris , que fuerunt quondam V:*idi de filius quonaam Raginerii , & funt pofito in leco & finibus Petretulo , ZJr Monte Morone . Qtte ad prediBa Ecclefia inde non ofemdimus per nuUo t»odo ingenium . Unde reprcmittimus nos , qui fupra U^honem (^ Lcterium ger- tnani , una cum nofiris hercdibus tibi ,

qui fupra Bentlo Prior de fuprafcripta E:cltfia , vel ad tuos fucseffore J & fi taliter ncn fecimus i^ non adirapltve- rtm<is , fscut fupre p^or.iifir/sus per colU- bet ingenio , fpondemui nos , 5»» fupra , gtrmani ur.a cum ncfiris heredihus com- pontrt tibi , qui fupra Be;itio Prior , vel ad tuos fucccffores , aut egidem bo- mini , qui ttnc promiffio per manibt4S D abutrit , & eum nohis cpjiondsrint , pe- na aritntutn ohtitKum Libras virnti , quia I» tali hordinem fcribere rogavi- tKiit Sifredus Notariuj Domni Impera- torii .

jiBum Pifi .

Si^nus tjt ♦$!• taanus fuprafcrintorum de Ugone» <^ Loterius germani , qui ur.c piomiffio fitri rogavcrunt .

Signus »if ♦{♦ ♦ft mairus Bernardi filius qnondam Rotii , i^ Viviano quon- dam Vuidi , (d^ Germondo quondam Ge- ta'di , te/iium .

Ego Sifredus Notarius Domni Impe- ratora pofi traditam ccmplevi O" dtdi ,

Pa-

(i) U^hidenist qui non folum fuit Comes , fed etiam Marchio Tufciae,

4«J

Ancnirj p j s Ai^ li

4«4

Pafchalis IX. Papae BuUa pro Benediflo Abbate MoBafterii S. Saivatoris in Moxi. Anno iko6.

PJfchalii EpifctpuJ, fervus fevvDfum Dii, diUSo filit Benediao Ab- bati Monafterii San£li Salvatoris, quod fitum eft in lo.o , qui Moxi dicitur, tjufqut fucceffonbtis tegula>iter fyomavtndit i» p • petuwn . Pie po/tula tio vtluntans tjfeiit dthet p o ■ qt^tnte eompleri , tfttatenuf & devttionts Jtnce- ritas tauiahtlittr enitefcat , & utUitas tiafittUta tjirei i.tditbisaiHer afjumat . Q_-'a igiirtr dilecito tua ad Szdis ,A pclioli.t poftum eo-fugiens , tjrts tuitio atm dft;«to<*e dt-ita riquiftoit , ttos fupf/l'catfoyii tuae clementer annuimus , e^ beafi SaWaroris Monafterium , cni D-O autHore pre/ides jub tutela oiiioflo- licae Ssdii e»ctp-miK . Per praeltntis >• gitnr privilrgit paginan^ ^yipojlolica au- Horitatf flzt limui , ut q-.iecunqtte pre dia , que^uttq;ie b<.ia pi-fj.jjiaitt hgitima ai idcm Mi»ofit>iit>» in p^ejentiarum 1 perti>tere videntur ^ five in futumm lar- gtente Domino ^ co>tctffiO',e Po-tt^/j-.wn , lihtralttate Pt)»<^if>um , vcl olilattone fi- d'iium, juflt C^ c^r.cni.e peierit adipi- fci ^ prma tibi , tuifque Suc:effovibus ^ C^ iUibata permantant . It qaibus hatc prepriii vifa /nnt nomimhus exprimtn- da , vidtlicet Ecclc/iam Snnlae Ma-iae enm portione Cunis Dolit : Ec:lt/iam SasSii Liwcntii cum po^tiene Curcis Rafsniane: E.citfiam SanSi Fridiani , & Sait&i N'.olti cum portione Calalis lnjlitli : in Podio Ecclefiam San&at Mariat: in Patemo Ecclefiam SanBi iAicbaelis . Dectrnimus ergo , ut ttulli emnine kaminut» t ctat idtt» Cenebivm temtrt pttturbave , astt e/us pvffcffioms spfcrrt , vtl ablatas retineye , fninuere , vel ttmerariis vexationibus fatigart ^ Jed tmnia inttgra ieitjtivcstttr twttm j fre Teau IX,

A' quwum Juhfitntatie»t f^ guberrtatiene coneeffa Junt ^ ufHms omnimodit pvtfa- turtt. Obtuntt te nuit: tjus loci l^bha- te , vei tAorum qiterttmlibet Succeffovunt , nuilus ibi qualijit Jurtptienii afttitis fttt violtntia preptnalur , nif! qucK* F'M~ tres comuni conftnfu , vel Fratrum pars confilti fanioris , vel dt Jua vel de a^ litno , Ji opertutrit , colltgio pnnfidtrint

B tligeidum. Sane fepuhwam e/ujdem la^ ct emntne liberam effe dectvnimus , tst eofum , qui illic ftpeltri deltberaveri it p eicvotioai c^ eztrtme voluntati , ni/i forte evcommtiiticati fint ^ atiiltft ebjijlat„ N:s Epifcepo facuitas fit ^ aut Mona^ jii<i4iH ipfu'», vJ E: l.fias prastef ciit~ pan itterdiare , ant neuit efsecfitmibus prfgravare . Parre laborum ipforutu De~

C cimas preter quarumlibet perfonarum £»«» ti-adidtone vobis eoncedimus pejjideitdas , Si qua taim EccU/iallica , Stcularijve ptrfona banc nofirt cenflttutienis pags- no'» Jcif.s , cent'a tam vt»ire tempta^ verit , Jecusdo , ttrtiovt cemmenita , Jl no>i fatiif.t.lione cong-ua tmendaverit , poti/iatis , bonetifque Jui dignitate ca~ teat , reamque fe divine /udicie eaifiere

D de perpftiata iniquitate cegnefcet , & a facratiffime Ceipore ac Sanguine Dti ^ Domtni Redttnptori nofin Jifu Cbri- fii alitna fitt , atq^e it extreme ena-' mine difln&f tdiioni fub/aceat, Cu»3it autem eidem Igco jufia fetvantibus , flt pax Domini nofiri Jef» Cbrifii , quatt- nus g^ bh fruJum be^se aBionis pet- (iptant , &• sptid difiricfum Judicem premia eterne pacit invenistut. u4rat»» fime» , amt» ,

Ego Paichalit Catbelicae EccUfiae Epifcopus fubfcfipfi t

c «

Da-

40S

X

E

Datum FloYtnUae per maHUm Joban- ttii San^e Romane Ecclt/ie Diaceni Cardinalis ms Bibliotbecarii , Ttttiodt'

R P T A 4©(J

elmo Kahndis O^ubris ^ Indi&ione De* cimaquinta , Ittcamationis Dominicae ^n^ no Millejimo Cintefimo Sexto .

Charta, per quam HugoComes, filius quondam Uguicclonis Comltis,

vcudit portionem bonorum Girardo Abbati Monafterii S. Bcne-

di^i de Morroaa, cum pado recuperandi. Anno nop.

IN notnmt Domtnl neflri Jefu Chri- fli , Dei eterni . x^nno ab Incarna- tione ejut MHlefimo Ctnte/imo Nsno , ^clavo Idus .Aprelis , IndiB one Secun- da . Manifflm fu^ e^» Ugo Comes filius quondam U^hicionis Comitis , tfuia per hanc cartam venJo csr trado EccUliae &■ Monafterio Domini , & San6lae Mariae , San6lique Benedi£li , quae tft conft/uHa ^ edificata prope Morronam , in qua Glrardus gratia Dei Abbas &" R Bor confiflere vide- tur , •oidelicet ntedietattm integram de tota tnea portione de .Aquifiana Curte tum alia tnedietate de tota mia portione de Caflello , ^ot nomnatur yivarium , tnm ttta virtute ^ eorum diftriSiu , tS" eum cmni jure (J^ ha&ionibus , feu tmni earum pertinentia , exctpto ^ an- tipeno CafltUunt de Sanffa Lucia cum Curte ejufdevt Ceftelli . PrediSam verh integram medietatem de mea portione de Juprafcripta .Aquifiana Curte c^ de fu- frafcripto Cafltllo dt Vlvario cum emni- kus Cafis ^ Cajfinis feu Cafalinis , fi- iKttlque terris ^ rebus vel fubftantiis f»eis . Ideo tam de Cafts i^ rebus do- nicatisy ifuam & de maffariciis cum fundamtntis ^ omnibus edtficHs , vel tmiverfis fabriiis earum , /eu cum eur- tis y ortis , terris , vineis , elivis , fil- tiM , virgareii , pratii , pafcuis , eultis wtbtts vel incultii , five de mobilibus %>et immcbilibus , feuque ft mevtntibas , fiw dc nuttiminibus meis ma/oris vtl otineris , 4e qnibufcun/ftte rebus (^ ubi- QUMftt m ^iibtt locis vcl vocabulis^

B tr ubicumque hahere & pcffidere vifus fum inf,a fup^afcriptam Curtem , & fuprafcriptum Cafttllum , & mihi pet qutmcumqut bordintm legibus funt ptr- ttnentes , aut in antea ptrtinere debert» tur tam de jure parentum mterum , qitam &" de acquifttu mto , quomod» haheo &" pofpdto, vtl quot in antta : D:o adjuvante legibui adquifiero , infrs

C fuprafcriptam Cutttm , & fup/afctiptum Cajitllum, una cum omnibus cartis (^ brevbui , feu judicatis , vel quihuslibtt Itteratum fcri pttonihus , quantt &" qtta- Its in me miffi aut date funt , vtl per^ tinentes , aut undecunque tffe inveniun» tur , Mt diBum tft , fuprafcriptam mt^ dtetatem de teta mea portione de fupra- fcripta Curte & de (uprafcripto Cajtel-

H lo , in integrum cum infcrioribus (2^ fupetieribus Juis , ftu cum finibus tS^ ingfffibus tarum , tibi fuprafcriptae Ec~ cltfie & Monafterio integram medietO' tem vendo d^ trado . Pro qua noftra vendi&ione ^ tradi&iene recepi meri-. tum ab Gtrarde .Amtt &" RiBore fu- prafcriptae Eccle/ie unum par pellium in prtfinito . Unde repremitto ego , qui ftipra Ugo Cotnes , una cum meis htrt' dibus tibi fuprafcriptae Euleftae , tui- fque Re&oribus , aut tidem homini , cui vas fuprafcriptam meom vindi&ionent i& tradiiiionem dederitis vel habere de- ereveritis , ut fi nos vobis eam aliquan- da tempore in aliquo efnde intentiena- verimus , aut rttoUi vel fuhtragi que- fierimus nos , vel iUe homo , cui nes eam dtdiffemuf aut dederimus , per qnot-

lihet

4C7 . A R C H 1 r

Kbtt ingtmutn^ & fi nes extnde attCio- rts dare volueritis ^ f^ eam vobis 4tb amni bomint defendtrt mn potuerimus (^ non defenfavtrimus , /pondimus tsos vobis componere fuprafctipiam meam ven- tiitionem in tiuptum in fer^ido leco fub ef}<matiene qualii tunc fuerit . Sic ta- men fi nos exinde au&ores nec defenjo- tes queftti non fuerimus , licentiatn ha- btatis ahfque mflra perfona , fi vtflra ftterit voiuntat exinde caufam agendi , refpenfum reddetdi^ firiem ponendt , me- dii omnibus vobis eam difttfandi cum Carta iflt vet q't^iliter fuxta legem rr.f liu potutritis , & in tiili bordsne bmi Ca'tam G^tiiotem N-tarium fatri Pala iii jcribere rogavimus .

HjHum Pancule /ftxta Ecclefiam San- Bi Petri inf.a Plebe de Ctllule in Ct- ttiitato Vi*lterraHe ,

Signum «Jt manus fuprafcrlpti Vgonis C«mitis ., qui banc Cattam fi-ri togavit .

Signa manuum t^ .^ ^ Gtrardi fi iii q'*oniam U^onis , (£^ Henrtci filti quondam ViHani , (^ U^onis filti fu- fraf:tip'i Girardi , tefiium.

Guido Njtarius facri Palatii pojl tra- ditam complevit &• dedit „

Ifia Carta fala efi ee tetere , qund jS ege , qui fupra U^e Cemes legitti-

1

B

P 1 S A N 1, 4cg

mum fiHum vtl filiam habtitre , & net tibi fuprafcripte Eulsfis & Monaflerio, aut ReHori ad utilitatem ipfius Ecclefit per nos , aut per Miffos nofiros reddi^ dimus Libras quadrag<nta de banis De- neriis ekpendibiUf de montta de Luca , fuprafcripsa Carta fit inanis & vacua , ii>- in noflra deveniat potefiste, Et duta ego legtttimtm filium vtl filiam babut' ro , &" forfitan ipfas Libras de bonit Denatiis expendibiles de Moneta de Ltt- ca vebis reddere non potuerimus , auf neluerimus , tuwc ftitim praefata Ecclg' fia babiai iflam medietatem ptedi&e rei g donec nes , vel nofitr M ffus prididat Libras de banis Dtnariit eidem Ecclefie CS" Menafietio reddiderimttt , Et fi tga fine legittimo fiUo vtl fiha mertuus tro ^ vil fi habuero , i^ ante Itgittimat» «• tatem fine ligiuimo filta vtl filta mor» tuui f^erit , tunc vile iH^ irrevecabilt^ ter firme , ut e/nnia , que fuper Itgutt^ tur , e«x4 alia medietate de ifta Curte C^ 'fio CajitHo , q<*aM in mia referva^ vi paiejiatt , fint jure preprietana ftt» prajcripte E::(e/st , nemint obiatienis « pto rcmtdte anitr.e mee ^ pareotum meeruM abf^uc om.i ealumnia ,

{

Vendioo Caftelli & Curtis de Monfemaximo , fafla a fiHis Ubalsii, Pecro Epifcopo, & Confulibus Pifanae Civitaus. Aniio iioy.

IN nomine SanSe e^ Individue Tri- nitatis . %4nno Incarnattonis Domi- ni t M.llrfimo Centifimo DfJmo , Ter- tie Idus Dutmbtis , Inditiione Tertia , Martfcfli lumui nos Latnbertus e;^ IVi- iinene atque Rainuifus , gttwani filH qtondam U'yaldf , nec iton (^ Cajclia ttxer (uprajc tpti Latyilerti , e^ fiiia ^itdam.^.o & ^inuUiita iwwr

E fupref:ripii Wilicieni , e^ filia quort» j dam R.'iinerii , ubi intertfff vtdttur »*- 1 titiam Boni, Judicis facri Palatii La^ ' tetanenfii , a quo fecundicn l<ges inter- ro^ate , & cegnite fumus , nuiiam pati videntiam , ftd pura (& integra noftia bona vcluntate fecutitiim td>6}i pagi- nam , comuniter & Ifgatiter dato cett- Jen/tt 5 pir hane earttdat» vetiun.damtit C C i &" tS0'

4op E X C E

& tradiiHut •vobii Petro (i) Epifcopo 'A fanfte Pifane Ecdcfie , iifr Udebran- flo , ptque Gfrafdo , Teperto , e^ Leoni Confulibus Pifanis , & IVidoni , at ^e Raintrio , germanii filiis quoadam ^aintriiy CeftellHm ^ Pojum dt Mott- temaxime , <jui dicttur Ortale , cum Cur- te ejns , Cf cum tmnihus rtbur i^ per- tinentiis ad eumdem Ca/leltum Cf Po- ptm , ty Cmrttm pertirc^ntibns . Ut em- B via , ^vf fuperim leguntur , cum infe- fiorikus iir' fupericribus , ftu cttm fini- bus ^ ingreffibui fuis , &" cum owni jure (^^ aSione fua , /it in potrftate veftrs , ifui fupra Epifcovo, ^ Confn- libus ^ atifue getmini' p--t)0ri'tario /ure , Quam noftram vtnditienem fi nof , tfr'i fupra , jugalet , e^ /am difio Ratnul fo, Vfl noft i beredef , ftve cui nes de- diff'mus , aut dederimtis , rttrlUre vel xiinuere quf/i-rimas per al<auod i»^e- nium tibi , qui fupra Epifcopo i^9' Ccn- fulibus atque g'rmanis , vtt vrftris hi redtbus , aut cui vos eam deJeriti^ , vrl tabtre decrevsritis , d^ eam voltis ab emni iomine dtftndtre nen petuerimus , & non defenfavcrimus , fpendemus ros

R P T A 410

Ego Bonus facri Laterantn/is Palatsi Judex ir.terfui .

Signa ^ *i^ *^ iifr *f* *f* 'i^ w^ nuum Gfrardi Vicecomttis filii quendam item Gerardi Vi:ecomitis , C" Petrt quon^ dam v^//';^fl>jiV , e^ ^thi quondam Ma^ tignani , ^ Leonis de Vtcedcmino , & Hfinrici , Ct Rodulfi germani quondam Walfredi , e^ ^lbtrti quondam Lart- franohi , trflitim .

Ego Vhertus Notarius peft tradita comflevi & dedi.

Ifta Cartula fa&a efi eo tenere , qucit fi prediBi germani WiJo & R.ineritts, aut tOTum M (fus , poflquam nos per bo- nam fidtm furablmus de Predio de Pan- dojano , parati fuetint dare C^ petfol- vere ab his Kalenrfi:- Januartis pfcstime rifKtuyas , noiis pie-ii^is , vtl ad Mif- jo r-iftifo , aut prefato ^rcbiepi/cfipo & Coniul-b-4S , bonortt-vn D'nariortim Lucert- fitm txpertdih lium Solidoi qtiaiuordeciiyi millia , aut alias res . qtie r.cifis p'-a- ce^int , aut per tres termitO' , aut om- n't /} ■rrtl , ita tamen q-*oi fi p*:dt3os Dertjrot prr trt' tetminos fotvtrint , dent tos in potrflate prcdi&i Epijcopi

vobis compontre fuprafcriptam noftra»* D; ^ Confttlwn . Si vth totos fimut per-

venditiontm & traditionem in duplum in ferquido loco fub eflimationem , qua- lis tunc fuerit . Unde a vobis qui fupra girmmnis , ^ ah Ildebrartdo Judice pvo perfona Epifcopi , g^ «i Itdeljrando &" Teperta Ccnfulibt» anutum aurtum pro ferfonis veftris , & prediBiorum Confa- lum teeepimus in prefinito . Et in tali «rdine hee fcribere rogavimus Ubertum IQotarium .

%4Bum in Bur^ fu^rakripti Ortalis ,

Signa *$(■ ^ 4* 4» 4'' fuprafcripto-

rum fugalium , & jam diBi Rainttlfi ,

qui hanc cartulam comttniter d^ conftn-

tienttt rogaverunt fieri ,

folvce Darati fuerirt , nebis exfotvant , aut M.ffo *>ofir». Quf ft taliter parati facere fuerint , aut fi per eot non fttte- rit , vet fadum fuerit , queminus id fiat , &" ttos noftram portionem de Pejo C5* Caftetlo de Pandojano , cum noftra Curte de Parrana , cum omnihus pertim nentiis fuis , & cum omni jure , C" a- Bione , que nobis inde quoeunque mod» pertinent , per bonam fidem reddidtrim mus , & eos in vacuam po(f'ffiontm in- troduxerimus , tP" in pottftate eomm pe- nitus dettbcrabimus , ficui in Cartuta , quam nos eis fecimus , continetur , ifta Cartula fit inanis & vecua , e^ m

nofira

(!> Petro Tpifcopn^ qol infra apDe'latur Archiepifropus. Animadverte , Caftellum ho8 venundari tana Archiepifcopo «juarr ronlulibus. td faftum puto , aut quoH eo tcmpore ^r.fi?'epifcopus particeps erat resiminis tpmporalis in '-'ilana Civitate , aut quod haec ac- quirerentar Opcrae Pifanae Ecdefiae. Quod &. a fubfequcntibus Aftis deduci poffe videtur»

4ir

A R c H I y I

»«{lra devemat pote/iate . Qnod fi tali- ter nohis parati facere fuerint , atit fi fer nts ullo tnedo jlttertt , vel aliquo noliro malo ingtnio , r«/ frattde fa&um fuertt , qmminus id fiat , nos aut pre- eii&am noflram portionem dt Pojo c^ Cafidlo de Pnndojano, & Curtem de Parrana non reddiHeriiieus , ut didum */i , habeatis vos prediBi germani , vt- flrtque hertdes , aut cuicunque dedtritis frtdiBum Cajttllum de 0'tale di^ Cur- te , nomine proprietario ad facitndum txinde quicquid volmritis ablque erani talumnia . Vidtlicet [i centum Solldes in'upcv nobis ptrtx(oh>t>itis , aut fi ptr »os Jlttetit , iir ees cenfi^natos dtpofue- ritis , i^ injuper zevtditioms Cartulam , quam fecimus , ^ ipfa traditio de Pan-

A

6

P 1 S A ti 1, 4n

dojan» in vos firma e^ fiabilis p-^mO- niat , & nullo unquam cartat tff 8u . Hec omnia cum ptoprio firttavimus fa- cramsnto , c5^ omni privilegie vel juri , quod nobis contra hec compitere potuif- fet , renuntiamus . Nof etiam CafieUum & Cutrtem predi^i Ortalis a vos pn» cario pcffidcntes , fptpendimus nos ttoms» nt ptnfionis exjolvere Denarios fe* in men/e v4ugufii in veflra Curte ds Mon- temaximo vebis , vtl ad M (fo vefira per nes , vel per Mi(fe ncfiro , & alios fex Epifcopo & Confulibus , & proindt ad deftnrlendum , qui per manum ttnet a ptna quingentas Libtas argenti opti- r^i fttprajcripto datart , mtritum , *^ tefiiS .

Vendito ejuWem CaftelH & Curfls de Montemaxlmo, fafla

ab aliis condominis eidem Pitro Epifcopo & Coq-

fulibus Pifanis . Aono iio^.

IN nomine Demini nofiri Jtfu Chrifii C D-i ftevni . ^nno ah Incarnatione ijus MdUfi^no Centtfimo Decimo , Ter- tio Idus D^cettihris y Indi&iont Tertia . Manifefii fumut nes Vuido ^ que Mala- parita vo^atur ^ c^ Rctinerius ^ que Pal- le vocatur , germanis filiis quondam Rainerii , &■ Gafdia mulier predi&i WiHi , & filia quendam Gtrardi , & Sitffia mulitr prtdi&i Rainetii ^ & fi- lia Pttri , qu<a cemuniter c^ confen- tientes , ubi &" fecundum Le^e intereffe videtur notitia lldibrandi Judicis , ad quod fecundum L^^ge interrogate & ce- gnite fumus nobis , quod nullam paffe fimus vielentiam y fei pura i^ integram kona voluntate fequenter etdiSIi pagi- nam comuniter & confentientes , ptr bane Cartulam venumdan^its ^ traiimus vo- his Lanbnte ^ G iliciene & Rainul- fo ^ermanis filtis quondim U'>aldi ^ e^

Petro Archiepifcopo Pifcnfc, & II-

dibrando & TeOerto ConfuHbus , ide^ Curtem '^ Cafttllum nofirum , quod di-

citur Menttmaxtmo cum perti-

nentiis ^ jactntiis , quae ad prediBa Curte c^ Cafi'llum efi pertinentes vel afpicientes , ut dt&um efi , predi&a Cur^ te (J^ Cafiellum , ficut fuprrius legun^ tur , in inte^rum cum inferieribus tT fuperiorifms fuis , feu cum ac:efJionihttS (ir- ingrtfforas fuas vebis eas cemunitev C* conftntientes venumdamus f!y tradi- mus , &" per fuprahrifttam nofiram vtn- diStonem &" tradiTionem tecepimus me-

ritu da prediBa G ulicione pr»

perfona fratrum fuorum , ^ da Ildi- brande Judice pro per<'ena .Archiepifcopi ^ & Cenfulum amdo uno dt attro in prt-

fiAito qui fupra jugalibus comtt-

ttitrr & conftntientes , una cum nefirit tredibus vehis , qui fup'a germanis , ^ tArchiepifcopus ^ Confulibus , vtl ai

vtjiris ered cui vos fupr.-ifcripts

nejir»

41 j E X C E

»^-lra veKdl&ioHtm & traditioncm de- deritis^ vtl ahtrt dttnvtruii ^ ut fi nos vobii ttit «liquando tempore tn aii:o t- itindt inttntionavtrimut , aut retolli vtl fuptrapi quifitrimus , nos vtl iile omo , tui nos eas ded'ff:mus , atet eltdtrimus ptr quolibet ingentum . Et fi nes txin- dt atitiores dare voiueritis , & eas V9 bis ab omnibus hominibus d'findere non potuerittiui & Kon defcnfavtrimus , fpon- dimus «os vohis tonponere ifla noft^a vendiHionem <ir tradi3ioncm in duplutn in ftrquidtm leco fuh cfiimationtm qua- tts tunc futrit . Sic tamtn fi nos tseindt su&ores nec dtftnforts quettre nec dart volueritif , licentiam babtatis apfque no- Jlram psrfonam , fi veflra fuirit volun- tas , caufa exinde agendi , re/ponfum reddendi , finem ponendi , modis hemni- SttS vobis tas defcnfandi cum Carta ipfa , vtl quahter jufia Lege mtlius potueritis , quia in talt ordine & Carta ^lbertui l^utarius fcribere rogavimus .

^Jum io:e & fintbus Parrana i»fra ipfo Cafiello.

Signa ^ «i* •$* "l» manuum fnpra- fcripii Widi , '&' Riinerti germanis C^ Gafaie , & Sufi: jugalibus , qui comu- niter (^ conjtiztitnSts ane Caria ficri togaverunt ,

Sigfta ^ •$+ «Jt «^ >^ manuum Gt- rardi Victcamtiis & .A^honis quondam Marignani , C?' Pctri quondam ^lbi- tbi , &■ Rodulfi quondam IValfidi, & lldihtandi quondam lldibrandi tt- fiium .

E^o lHtbrandus Jud^te facti Palatii LxitrantnGs intttftsi ^ fubfcripfi .

E^o Rjineriut Caufarum fatrfnut isterfui ^ tu')lcripfi .

<J+ Es.0 Bctnardus Caufidi:ut interfui .

E^o v4l ertus {<i .tarius Donni Rrgis pofi fodita cetipl-vi ^ dedt .

Ifia Ca*ta f-^da tfi te tintre , «f fi Mf, qiti fupra fu^altbus vtl noficr Mif (m diderimus volni «^ ftttx»lviiimui t

B

R F T A 414

qui fupra filiis Vbaldi ^ vil vtfirt ctrU Miffo ab is Ksltndis Jenuarii prixitnt vtnturis ufqut ad alias Kalendas Je- nuarii proxime venturas Ltnras frpttte»- tum de honis Dtnanis tnptndibilif th Montta dt Luca , viginti Solidos ptr omnts Libras ra&ionatas , fi taliter *- dimplevetimus & confetvaverimus infra prtdifium conftiiutum , vtl in vultnttt dt ttrra, fi platutrit vobis y qui fuprg fJiis UoJdi , vel fi terra non plaiue- r't , in benis D.nariis cxpenaihilibtts dt Moneta de Ltca, vtl pattem in terra ^ partem in D:nariij , fi vobis placutrit , ifia Carta fit inanis & vacua , i^ in nofira deven<at pottflatem . Et fi nof , qui lupra Wido & Rainerius gtrmo' nis , vtl ncflris jugalibus , vil ntfitt M^lfui , non dedtrimui i^ non pertkol- vtrimus vo'yis , qui fupra filtis Ubaldi ^ vcl ctrto Mlffo infra prtdicium confti' tKtum fupradiJaf feptectntum L'braf, vel in valtntti d« ttrra , fi convtnirt Htbifium volutritis in tetum vel in path- te , vtt fi cenvtnirt dt ttrra ntn t>«/m> vitis , vi:l totum in ttrra aut in D^mt- riis boni txptniibilibut , ^ noi , qui fupra jugaiibus , non dederimui , ^ non fertxelvtrimuf vobi' , qui fupra , filiit Uoaldi , vet ctrto vrftro M ffo iy-fra pr*- diSum confliiutum fupra dilas jepttctrh- tum Libras , vel in valtntes de terra , fi convenire neiifcum vclurritis in t9- tum vcl in parte , vel fi convtnire nem velueritis , vei tetum in tetra , vcl par- ttm in ttrra , attt in Denariis heni tsH ptndtbilibui , C^ nos qui fupra fvgali- bus ntn dtderirnuf ^ nen ptrtxolveri- muf vobis , qui Jupra , filiis Uoaidi il- lut ptttum , ftzut Jupertus legitur ^ turtt tKindt in antea aheatii ^ ttncatis /#- praicripta Cuitem (^ Cpfltllum cum ont- ttihus /uis pettinentiis jure preprittarie ^ ad fa:iendum exinde quidquit volueritit abj.qut homni neflta , uojirerumqut dast cettstadiUient ,

bm

4^5

A RC H J r I

Itetn fa^a e/l ts Carta fub os alio tlnore , quoi nos , qui [upra Wido •^ jR:ii»erius germani , & Gafdia, O* Su- fia jugatts , vel aliqua nofira fummff* ptrfona, non toilemus nejue minuemus vebis , qui fupra filiis , TJhaldi Ca/ltl- lunt &- Curtt de Pandcjano , C^ dt Parrana , & torum pertinentias , neque effendemus /iudiofe ad ve/iravt dantit- tattm . Et fi tc vtl ta , que fcripta funt , non ob/ervavertmus & non adimpleve- rimus , O" vos y qui fupra , fiiius TJoal- di dedtritis nobii vel nofiro M ffo So- Hdos centum ^ &" fj rtziptrt nolutrimus , tonfignavtritis (Z^ dtpofutritis , tunc t- kinde in antt^e aieatn & pofji^tatis fu- frafcriptam no/iram Curttm & Ca/itl- lum cum omnihui tcrum pertineniiis fu~ fe emtorii [tu nemint vendiioris apfque Iromiti calumnia . Et fi jus vel lett ali- qua i/iis nofiris convtntienibus contraria inventa fuerint , illis renantiamus in oc eentraSlum adqut refpuimus , &" de illis fubdejctndtre volumus ,

Suprafcripto Rainerius ptr paraMa Wtdoni fmtri fui ^ &■ Gafdie (ir Sufie uxorum fuarum inve/iivlt , &" in va^ tuam poffeffionem de prediEio Cr,ficllo pro Ca/ieilo & Curtt , & t/us pirti- nentHs mifit Guilicionem filio Uisaldi , pro iilo ■& pro fuis fratnbus , i& pro ^'cb>epifco0o & Cenfulihus , & ipfe GMicionem 4r}ecit fuprafcriptum Raine- rium de tp 'o Cafiello , & in vacuam foff (fionem rtmanfit , Sic etiam ptr pa- rabola fuorum fratruum , & ^cbiepi- fco-ii , i& Conjulum conctffit praario i- fium Cafitllttm cum Curti i^ e/us per- tinentiis Widoni ^ & Rainerio gtrtna-

B

D

P 1 S A l^ li 41^

nis , ut ptr eos dttintant , ufqut ad pr»- di 9um confiitutum , <&" eis , vel terum Mi(fo perfolvatt duodtcim Denarioi ne- tnint ptnftonis in mtnft .Augufio in Ca- fiello ds Montemaxima , quod dicitur Oftale .

Juramus nos , qui fupra Wido (^ Rainerius germanis , e^ no/iris uxorihus ad fan&a Dei Evangelia , quod non apparehtt ullum datum vel [aBum , vtl ohligatio aliqua , undt danittas devt- niat prtdidii filiis Ubaldi , vtl [cripto ^ quod tis ftcimus , Juramus ttiam nos ^ i/j^ omnes Cafiellani de nofiro Msnte- maximo , & ejus abitatotes , quod fi in- fra prtdiBum cenfiitutum ta , quae fu- periui legttntur , non adimplcverimus , tunc exinie in antea non agemus neque caufabimus ne^ue inttntionabimus predi- clum Ca/ieUum tr Curtem contra filios Ubaldi , vtl torum eredts , vel cui tp/l dcderint , neque contra Eoi/copum vtl Confules , fet per honam filem eis con- eedtremus , & nos prediSiis Cafitllanit virtutem non faciemu\ , ut boc non eb- fervent . Juramus itiam nes , qui fu- pra , germani , c^ nofirc uxores , quod fi taliter non adimpleverimus , &" nott els/ervaverimtis , non agemus , neque in- tentionabimw , neque mcU/iibimus ullo modo fiiios U •oNi de Caftello de Pan- dojane ac Curte de Parrana , vel eorunt pertinentiis , fet eis in pace reiinqatmus, In repromr/fio de t[ia Carta pofl tra- fapto conftituto ad dtfrndendum , & quod per manum tenet ad penam argen- tum optimum Lbras qttingentas ai /«- prafcripto Datare y C^ mtritQ y <& I*- ftibm .

Obli-

417

EX€ER?TJ

41S

Obligano fa5^a ab Ubaldo, & Mathilola ejus Conjuge, Petro PifaM

ArchiepifcopO) CoDfulibus Pifanis, & O^eranis Ecclefue

Pilanae , de fervando ad eoriini opus Caftello

& Podio Ripaefra£^ae . Anno 11 10.

B

IN naK-.lne Domlni Dei viventii , Bre- ve ad mtnKtriem & feeuri-

tate , quaw Uhaldus filius quotdam Si- fmundi fecit Petro Pifano Archiepi- fcopo , fuifque fueceffoythus (^ Opera- riis (i) SanBe Mnrie , & Pifanis Confulibus , ad utilitatem prtdi&e Ec- «lefie , C^ Pifani Populi in perpetuum . Convenit fiquidem atque fin.avtt ipfe Vbaldus , dsans iia . E^o Ubeldus , & ^atilda uxor mia , vtl nofiri htredet C^ ptohertdes ak bac ora in antea in perpttuum , CafltUum i^ Podium , qui diettur Ripafraila , nee al-quid babto , qt\od in prediHo Cafitllo tnittttur cum cmnibus ejus ptrtinentiii & ehjeBit , fieut vahis pcr cartam dtdimus , ncn tollemus nec eonttnd<mus Eccltfie San&e Mafie Pifa^i t^':hiepijcopatus , ntc Pt- tto ejufdtm EcJefie %4rcigiepifctp» , vel ejui jucct^oribus , ne: Operanis prtdiffe Ecclefie , qui pre tinptte ibi funint . i^os nte aliqua pethna noflto ccnfilto Xel ingtnio eut afjettju ., ed/utores eri- mus vcbif rttmtnaum lontta erantm per- fonam ptr honom fidtm fme frat-de . Es ft qua ptrjcna prtdiffas tes vtl eirnes vel aliquat vel unam vobis al ftulerit , adjuva-tmus eas vel eom tea-ptrare pet honam fi-itm , tS" rtcvptrata rttintre . Tutrifianum in predido Cafttllo ^ Pt- dio nen mitttvKut fine ecttfilio predi&e- rum j d^ ille Turrtfianvt , qtii ecmuni tonfilie miffus futrit , cemttni facramento firmabit not i& ves de omnitui fupia di&is ftnt frauie tn neflra patte C^ vtfira , fi:ut legalittr ufus eft de Ca- Jitltt ^ Curtt Cr Pedit & ^eteri^ ptt-

(t) Optr*rii faerant, qui Oferttt five ut alibl

D

tinentiis inter bone fidei tonfertts . Ca-

ftellanum , net abitatorem in prediSi»

Cafttlle CK PoJse non mfttemus , ni,^

*um , qui ptr facfamtntuttt firmabit co-

muniter vejtra prtAiBa & ncftra fint

f attde altttius utnujque partis , ftcun-

eiiin ttgalem ufum tnter bortt fidei etrt-

Jortes. Item nos fupradiSit neji^as par-

tts de prediHe Ce/itUe C Poiiie , nvt-

te modo vel in^tnio ptr nos vtl lurmtfm

fam perfonam dabimus vU concederKUS ^

vtl pto antma fudicabttnus . nec (>li'.o

ingento alienabimus E^.lefie Lueenfis

Cor/;itafus vel Ctvitatis , nec aliiui per-

Jone ^ Vii aliquem loi.pm L"cenfis Civi-

tatis vtt Cot>,ttatus y nee f/ermutakin.«i ^

nec alicui Ealefie vet perfone vel toc»

Ptfane Civttatis vtl Cemitatus , nifi

fub ea condiSiient ^ tneae , quod nul-

ta ingenio vtl mode preetttiur/i Caftel-

lum vtl Poeiit^m vtt (.liaua pers ejus

ptrveniat in Ecdefiem lel ptrfonafK x>el

ffliquem lccum Lucane Cii naris vtl Ct-

mitatus . It.m volo , & ttea hna d"

fpcntanea viluntate olligs mras pertes

4e pttd 80 Caftiilo & Ptdio & de di-

firiHu sir ripa i^ plaotis <^ cema*'

difiis , fuprafcripie Caftillo &" Podio

pirtinentibus , eum cesttis ttrris ^ pof-

jfffionibus mlhi ptrtinentt/ms , qtts funt

j in Comitattt Luctt /j , ut fint in Jurt

j fgnotis pttdtd.t E^ilefte ^cbiepifcepa-

I tui Sande Marie in perpttuum . Itea

' voto , ut pvtaiBe tKte tetre ^ peff'ffie-

! nei , que tn Comitetu Lu:enfis Junt ^

1 petttntr.tes ad prtd<dum Caftttlam ^

Podtum , ft alico tttrpete ad vendiBi^

\ ntm eerum inettnabi»:tis , vel ad etUh

mutaUonem , dicicor, Ftbritat Pifanae £cclc£a£ fraeeraat.

4ii> AKC n ir 1

mutasicnem^ Jaimus tas vobis , fi e- A. mere vultis , vtl commutare , pro tanto pretio , quantum ab aliqua petfona ha- bere potuerimus in veritate fint frauJt Cf odio. Iiem tics fupradi^i fladtofe non tftHdemut vos ^rcbiepifcopum Pi- fane Ecclefie vrl vefirum fuccrfforem , tsec Operariot Sa-^&e Marie , vel Comu- ne Pifane Cixntaiis , de prediclis noftris partibus pr^-diirli Caftetli e^ Podii , & B ad bottoam Sanffe Marie Ptfane Civi- tntis , i^ ejus t/frcbiepi/copi , fucrum- que jftccffforum , & ad bonortm commu- nem Pijane Civitatis ad)uvabiniUS di ticftrit pcrtienibus predidi Ca/iclli & podii contta omnem per/onam . Item nul- lum adqtttfitum faciemus in predido Ca- ficllo & Podio , quod vobis medi^tattm no» dimus , fi rtcipert vultis , rtcipitn- C do mtdittatem prttii a vobii per botam fiirm, quam ibi dedtrinus per nos , vil ftr jurr.r.ffam perjonam , nifi dono da- tnm fit ncbis vtl cencifjum , Icem ftu- dio.t nc» cfipittKUS , t}ec aliqua petfona ncftro ccnfilio vei (.ff:»fu , aliqtiam per- Jcnam Pifane Civitatii , & K ntict , tS)- F^rtporte , d'" de eorum burgis , vel toum pe.uniam , excepto pro merito ca- O' fud tanty.m ab ilto videlicet, qui nobis ijtjwiam vel dattrtttm infuttrit , &" nul- Ihm lifugium dabimus de prediclis no- fnis paulbus prtdidi Caftttti ^ Podii , aticui perfone contra vos Pi/anum sAr- cbiepijcopurn , veftrofque fuccrffores , & Commune Pifane Civiiatis , vrl atiquam perfonam P.fatie Civitatis , c^ K nti- se , c^ Fortpotte, vet de eo^um burgis . E £f fi omnia , que fup<a diBa funt , ta- liter a nobis , ncft.ijqne bcrcdfbus & prohtredifius in pctp^tuum , faCta e^ tenlftvata non futtint aliqtto modo vel ingtnio , tunc indt in amta prtfatt nc- ftte pa.tts prtdidi CnftiHi ©^ Poiii , O- defti.^lu, & ripe, & placiti, & ton^andifie^ & tttris & p'f!fftOnibus , ^ut ai pridiflum Cafteitum i^ pg^ Tom, iX.

P 1 S A N 1; 420

dium junt pertintntes in Comhatu Ltt- eenfi , qt*t omnia , ut fupra diclum ifi , /itrt pignoris obtigavi, fint in potrftate ^ proprittatt fuprafcriptt Ecclefie ,Ar~ chiipijcopotus SanBt Marit in ptrpt- tuum , Cf prtfatus %Anhitpifcopus d^ fui /ucctfforts , & Pt/ani Confules i» perpttuum haheant inde poleftattm fa~ ciendi quidquid voluerint ad honorem & utititatem prtdt&t Eccleflt & Ci- vitatis y abiqne omni calumnia , iir ceri- ticvtrfta . Et infupcr voto & obligo me e^ meoi biredes & probiredes in per- pctuuf», qiiod fimus compofituri ad par- tem pteaitie Eccteftt ., fuifqut Rttieri- bus , tJ^ Comantm Civitatis , ptnatn argenti optimi Ltbras ctntum ,

HaSum in Cimiterio prediclt Ecclt- fie Sxnclt Marit , prefentia trftium II- dibrandt Viucomitis fiiii quoniam Si^ ghctii Vtcecomttis , (^ Gera>di Vicec»- mitis fitii quondam item G.rardt Vi:s- comitis , atque Ttpetti quoniam Dcdi p & Siibeiii V ctromitis fi ii quendar» itein Sicbetii Vicecomitis , & Giratdi /ilii U^o'ii Vi:ecomitis , <i^ G idonis , qui Cairr.o vocatur , qucndam Lfonis , e7" Rainiri q.omiam Ugonis , Turchii qucndcm Git aunis , Signoretli quendar» Pandulfi , U^oriii ^uondam Ghinari,

%/4nno Dominice IncarnaiiOnis Mille- finto Centefimo Vndecimo, Regnante Dors- r.o noflro Hfnti:o, tAnno Regni ejus in Italia Primo, U >de:imo K-ttndaS De- Ctmbris , Indicliont Q_;arta .

Signum ^ manut fuprafcripti Ubal- dini , qui hoc Breve togavit fitri .

Ego Bentho facri Lateranenfis Pala- tii Judftr fubjcripfl .

Ego Bonus facri Lateranenfis Palatii Judtx /t h/cripfi ,

Ego Be>itho Judex /ubfcripfi ,

Ego Mar:fvc(lus Caufldicits /ubfctipfi,

Ego Ugo Notaritis ^poflotice Sedis ibi fui, (^ ngatujt-prafci-ipti Ubaldi ad memo- riam fudtrfs temporibus hoc B>eve fcripfi , D d Sentenda

4»^

P

4"

Sententia Pifanorum Gonfulum pro Petro Eplfcopo Plfano contra occapatores quofdam bonorum Ecclefiae Piianae. ADno 1112.

IN notntnt fande & individae Tri- nttatis , atnen . Dum in Dei nemine 0pud Forum Pifant Civitatis , (fue Cu- ria Mari-hionis apptllatur^ Confules Pifanorum ©" Populus conventffent , ut ile terrii <^ poff' ffionibus Pifani Epi fcopatus , a quibufdam tnjufie detentis , tva&arent atque conlulerent , cum etiam cb eamdem eaulam Donnus Petrus E- pifcopus adtffet , Guido filius quondam Leonis , qui qualdam terras & fffff- fiones Pi;ani EjiHcooatus injufie detine- iat y comuni conftlio & decrtto Confu lum & totiut Pop<Ui . predi io Epifco fo , q%i de htis famaitt qutrimoniam feterat , O" in rodem Foro tum ettam faciebat , per fufitm , quam in fua te- fitbat manu , finem C^ tranfaciientm eitque vtfutationem fecit de omni jurr & aciione, quod ftbi aliquo modo pertine- bat de quibujdam terris , quas Guido Mala-nox in benefi:ie qttondam babuit , C^ furis erant ejufdem Epifcopatus . Qued numquam ullo tempere nec ipfe ttee fui heredes , «ec aliquis pro eo age- te aut caufare jea molefiare five per placitum fatigare non dtbet prediBum Epifcopum nec fuos fucctffores per ali- quod ingenium. Et infuper penali fii-

B

pulatione dtiecentum Librarum obtimi arttnti predi&uf Guido , fe fttofque be- redes obligavit , ipfi Epifcope fuifque fucctffotihus , fi contra quod fupra di- Bum tfi , faceret , &■ fi fic non ebfer- varet . Q^^e omnia etiam jurejurando fu- per facrofan&a Dti Euangelia prejiito in eodem Foro confiimavit. Uide pre- diSus Epijcopus illi meritum fecit an- nulum aurtum , confitmandum juxta le- gem , ut magii omni iimpore htc refu^ tatio ^ obligatio fit valentior , & in- violahilii petfeveret .

Httc faBum efi in pre^entia Mainffe- di quondam R ■llaniii , C^ G"iali:ndi qi^on^iam Gualanii , & ^"■il^eiriii qucn- dam Giiinti , i^f .Aiherti quondam Btr- nardi , dy .Alerti quondam Rainelji ^ g^ Pandulfi quondam Uiielrandi , Cr Balduini quondam Ildebrandi , & Gui- di quondam Bcrnardt c^ alierum mul^ torum .

^■^no Dominice Incarnaticnis Millefi- r/io Centtfimo Duodecime , ipfe die Ka- lendis Gmuarii , IndiSione Qjinta,

t/4Bum in prrd<Sia Curia .

Ege Rodulfus Notarius .Apofioltet Se» dh ob futuram memoriam jcripfi.

Juramentum fidelitatis, fa£lum a CaRellanls & Hablratoribus Caftelli Vivagii, Petro Archiepifccpo Pifano. Anno 1115.

I

fj nemine Domini noflrl omnipoten- tis , Patris , & FiUi , & Spintus SanBi . ^men . Nos infrafctipti Caftel- lani & hsbitatoves de CafirUo V>vagio iuramus fiatl<ta'tm SanBoe Maviae Pi- fanae tratti E lefiae , & Petro Dei difpofitione revereatifliino ejufdeta

fan£lae Ecclefiae Archiepifcopo , fui- jque Jucceffonbus , videlicet , qucd ab hinc non erimus in confilie vel faBo aut afftnfu , quod ipfi perdant vitam vel memhra , vri capti fmt ad torum dannum ^ didrcus . Et quidquid Jult Jtcrtti Homiite no^is «ut ipfi dtmtrint ,

4^5

A RC H IV J

au* petf nUHtfum^ vel per Iheras fignl- fi:avtfint y aliquo ingenio nen manife/ia- himtti ad illorum centrarietatem in dan- no aut dedecore. Similittr quidquid ju- ris ipft habent aut haltebunt in Cajltl- lo &■ Curte de fuprafcripto Vivagio ^ •vel in emnibus fuis pertinentiis quocun- fue modo nos tit tolkmus aut contznde- mus , fed adjuvabimui tos retineie & recuptrart , e^ rtcuptrata ittrmn retintrt ptr bonam fidem . Ipjum ttiant Cafltl- ium dabimus prtdiBo Domno ,/frchiepi- fcopo , &• fuis Sucitfforibus , & Pifano Populo ad illorum proprium btfonium & ptopriam litem ctntra omties homi- nts , txctptd in hac cama jufittia Co- tnitiffe Ctcilit ab Ugone Comne filiatro fae fihi concefiA & jufiiti^ Morronen/is Eccle/ie , & juflitii aliarttm Esch/ia- rum , qut funt in tfio cot fitio , ide/i in pertintntiii piedifJi Cafidli , (^ fal- •vo jurt noflro itt nofl'is rtbus . Et in hoc tx:eptamus tantum perfonas noftro- rum Dominotum , quos moah hahemus ,

B

PISAN}, 424.

de »ofl/iS tentum pcffoitis , videlicct ut fimus abfeluti in ifla ta/itu:;i catifa de noflris folum perfonls , advcrfus folat ptrfonas pftdi&orum Dominornm noflro- rum . Simtlittr contrarii non trimus ptr nos ntc ptr fubmiffam perfottam jatn diffo Dotnno w4rchitpifcopo , fuifque Jue- cffforibui ad acquirtndum quidquid ip/i ibi acqtdrtre potusrint . Mec omnia ju- ramus , & fervare promittimus per bo- Ham fidtm fine ulle malo ingenio , (^ ita btt fcribtre ad mtmoriam in futn- rum bahtndam rogavimus Bonum , fa- cti Lattrantnfis Paiatii Judictm .

v4:1um in Burge prenominati Cafltt^ li , u4nno Dominice Incarnaiionis Mil- Itflmo Centtfimo Quintodtcimo ,

Inttrfutrtint autem buic caufe predi- &us Bonus Jmitx , C^ Gerardus Ro- mane Sidis &" Pi,'ane Eiclefie Camera^ riui , vir prohandus ,

Ego Paganui Uotarius .yfpoflolice Se" di' , rogatu iflius Beni JuJtcis , emHf0 ifla fcrii^fi.

Charta Uberti Abbatls Monafierii S. Juftinlani in Epifccpatu MaflTenG^

per quam concedit Of)erae, five Fabricae Pibnae Ecclefiae

aliquot portiones Caltelli, & Rochae Plufnbini, ahaque

bona io conimutationem recipit, Anno 1115.

II^ nomine Domini noflri Jtfu Cbrifli \ D D:i tteini . %/4»no ab Incamaiiont ejui M'llefitno Centt/imo Decitno Seieto , Seicto Calendas OJubris , IndiEiione No- na . Mit»if(fi'^i fttm ego Uberrus Ab- bas Monafterii Soncli Juftiniani , qnod efl fundatum d^ edfpcatutn i» Epifco- patu Moff^nfi in lo:o , ttbi dicitur Fa- Itfia , quta tt» Hdibrandui Judex , Pro- twator, & Reffcr Operae Pifanee Ec- elefiae Sanffae Mariat , una fub prt- fentia Conjulum ^ Vtcecomitum ^ Judicum , iSr Sapitntum vtflrat Pifanat Ctvitatii , tcnvenijii mtcum , ut ad comuntw , dr . tttiiitattm uttiufque tiejirae ^ vtfttee |

Eccltfiae ^ eommutfitientm faetrtmtts Je quibuldam rebus juri fuprafcriptarunt Ecdefiarum fs^bjt&ii . Pioindt juh pu- hlica prefentia emnium tltgitrus bonae fidei boir.ines , Bernardum videlicet Dia- conem fupyafcriptae noflrat Ecclefiat i^/* Monafterii SanHi Juftiniani , & hleunt quondam Gttidi , atqut Ugontm qucndant

item Ugonis , & Q^ii rationa-

biliter dtfctrntrtnt rts ipfas , quas com- mutare difpofueramui ad utiUtattm U- triu/que Ecclefiae . Et cognita veritate invtnerunt , res jiiris noflri Menaflerii oportunas tffe viflrat Ecclefiat , & ret vtflrae EciUfiae eportnnaM tffe ncflro D d A JVf»-

425 . E X C E

MonafitYto ai mellorauontm ccmodi , [e- cundhm extimationem rerum co>r.mutan- darum . Unde ego prefatus Ubtttus ^h- bas in Dti nomint & timore per hanc commutationis cartam cedere ty in im- mutabiltm traditionfm largiri videor ti- bi I dibrando Judici ad pantm & pro- prietatem fuprafcriptae •veil*ae Pif/inae £cclt/iae , tres partes intcg^as de Ca- ftello & Rocca Plumbini, ^umc efl fi- ta & pofita fupra ma*e , cum turrihus €?" podio, cum cafis ifr edftiis e^ tcr tis y tam infra tpfum Caft<tlum & Roc- iam , quim & de foris . Ittm de Cttrte €y ttrris , vineis , filvis , virgareis , pra- tis , pafcuis , cultis & incuhis i^ maf Jariciis & diflri&o es^ omnibus petti- nentiis , aliquo medo per quodlibet in- genium ad ipjum Cafttllum & Roccem Jeu Curtes ptrtintntihus vcl afpicienti- bus per hos terminos & fines , quos hiz nominamus . Videlicet a Capethoto ad Mare ufque ad Bfa:ai^-lamam , C^ a Braca-lama ufque ad Leciam-pertufam y C^ a Lecia-pertufa ufque ad Rivum- fenalem , ficut ipfe currit , & mittit in tnare. Fredilas tres partes intrgras de fuprafcripto Caflello (^ Rocca Plumhi- ni , cum turribus & podio , cafis i^^ edificiis y d?' de Curte &" terris & maf- fariciit c^ omnibus pertinentiis fuis , tum omni /ure &" aflione c^ diflriSio fertinentibus tam intus quam deforis ad ipfis Cafiellum & Roccam in integrum tibi , ut diElum ijl , cedo & trado ; ut ab hac hora in antea fit proprii )uris fuprafcriptae veftrat Pifaiae Ecclefiae . Pro qua noflra commutatiane (^ tradi- ticne recepi a tt , qui fupra Ildihrando Judice e« pavte vtfirae Ecclefiae , unam pttiam de frra pofitam prcpe Civitatem Pijanam , iuxta Ecchriam & Monafte- rium Sanfti Nicholai , quae tenet u- n»m caput in via puhlica , aliud caput cum amtotus laterifms in terra fupra Jcriptae vejirae Ecoleftae , & tjl per

A

B

r

D

R P T A 425

menfuyarrs ad jvflam ptrticam menfura-' ta , Scalae quatuor . Et infuptr ctntum quinquaginta Llbras bonorum dtnario- rwn Luctnfium expendibilium , noftrae Eccleftae & Monaflerio neceffarias ad edifi: ationem i^ reftaurationem tjujdem nojirae Etclefiae , & in thefauris libtO' rum c^ paramenterum ipfius • ut prae- diila petta de tetra , & Juprafcripta trta milia Solidorum deinceps in antea fitt proprii juris ipfius noftrae Ecchfiae &■ Monafterii SanCli Juftinioni de Fa- lefia. Et ut in futuro omnibus tempo- rtbui ftabilis & fi ma ptrmamat no/ira commutatio, repromitto tgo , qui fupet Uhtrtus .Abhas , vtl aliquis meorum fucm cfforum , fi venire temptaverinus ptr altquod ingenium , aut fi prediBam com- mutationem ttmutare , aut in aliquo di- minuert quefierimus uUo modo ^ tam vohis ab omni bcmine dtfendere non po- tuerimus , &" non dtfenfaverimus , fpon- deo ego , qui fuper Ubettus .Ahbas una cum mtis fucctfforibus ^ compontre tibi, qui fuptr lldibrando Judici , tuifque fuc- cefforihus ad parttm fuprafcriptae vtftrat Pifanae EccUfiae pratdiHam noftram commutationtm in duplum , &" infuper ptnam auri optimi Lthrarum ctntum , quia talittr inter nos convenimus . Utde duas commutationis cartas fcribete roga- vimus Falcenem Judicem & Notarium facri Palatii.

o43um foris Civitatt prefata Pifano- rttm juxta prtdi&am majorem Ealtfiam feliciter .

<Jt Ego Ubertus ^hbas Monafterii SanEii Jufiiniani de Falffia in bac cat- tula a me faffa fuhfcripfi .

Signa ♦^4*4*4*'i»-'J**J*'i*'$*'t*'t* manuum Tcptrtt filii quonUant Dodenis ^

vflberti quondam Dcdcnit quort-

dam Ildibrandi , Gerardt filii Ugonis Victcomiti< , .Alferti quonJam Balduini ^ Sofrrdi quondam Gnlielmi , Pannulfi & BtnediSii germanoium qucndam iten*

Be-

4*7

A RC H 1 V l

B:-i<:ii£ii, Petrl quondam Ugotis, U- btrii q'otdam ittm Ujerti, Mjlagalie quoniam....... qui inttrfitttunt rogati

ttjlts .

PrtdlBus Uhtrtus .^hhas exctptavit & antepo,'uit de (uprafcriptis trii>us par- tibus forii dt ipja Rn ha C^ Cajidlo & Podio , decem C^ offo Maffarios cum fuis pertinentiis , ^ illa donicata laho- ' tata , quae ipfe ad manum htam pro- B priam lahorat C^ detinet . Nomina au- ttrrt torumdtm M(fariorum funt hatc' %/4ll3tttus filius ^fitrboft i BontUinus ; 1

P 1 S A N 1. 4i8

Pttrus Bontfiat • filii Siiphani Rillii * filii Jobannis Thoppi ; filii Mattini dt ,Aiha / Galltttus j filii Caflagntft y fiHi Petri dt Sando Frigiano y Martinus CigartUu^ j filii Riccii j Dominicus Lon- gus j Bonone pnvignus FarambaUii * Buniolus j Gerardus Blancardini ; Mat'» tinus ^ Vitalis nepctes Sabbatini ; fi- lii Guidonis Taltnti j Sabhatmus %^- bifcinus ,

»Jt Ego Fako Judtx ^ Njtariui fa^ cri PaUtii pofl traditgm compltvi C^ dedi ,

Vendldo tertiae partis CaftelH, Podii, & Curtls de Cafaja, fafla z quibufdam Gratiano Vicedomino EcckHae Fifanae. Anno iii^.

IA7 nomine SanEfe & individue Tri- nitatis , ,/inno Incarnaticnii Domini- ct MiUcftmo Cintefimo Stxsodtcimo , Quatto Idus Stptembrii , Indi&ione O- iiava . Manifefli fumus nos Golfe quon- dam Raimundi , (^ ^daUita jugalts ^ filia quondam Leenis , quia ccnfen- titnte mihi (uprafcnpto vivo tneo , ubi inttrifft videtur notitiam lldebrandi Ju- dizis lacri Laseranefffis Palatii , a quo fe:tindl.»i Legem interrogata & cognita fum , qttod nuUam me pati violentiam , fed pura & integra mra bona volunta- te , fecundhm tdicli paginam , communi- ttr i^ lonftntitr.tts pet hanc cartulam •vrnundamus & tradimus tibi Gretiano Viceciomino Epifccpatus SanBat Ma*iae , tertiam parttm intfgram de noflri\ pgy- tihus , qttae ft<nt tres partes de Caflrllo & Pojo &■ Curte de Cefeja , &■ rtr- tiam parttra integram de hoc , quod «o hls pertintt , uUra tres partes in Curte pifdtffi CffttUi . Etceptamus Cf ante- fon''mui inde unam Cafam , quam ha-

btnt fiUi (^ duas petias dt tet-

ta foris ipfo Cpfl llo , una quae 'fl in Poi'0 dt ipfo CafteUo, e>- tft ri/iarlo- rum hrtum , alia vtri pttia tfi pofiua

D

juxta fliivto Dommia , & ift fiflarie^ tum duo . Ut jam diciam ttrtiam pat- tent de noftris partihus de prtdi&o Ca- fitUo &■ Pojo & Curtt prtttr iUud ^ quod fupra txctptavimus , cum omnibus adjscentiis ^^ p'rtintntils fuii in inte- grum ciim inf-riori/ms atqut fuperiorim bus , feu cum finibus ^ ingttffibui juis » C^ cum omni jure C^ adior.t fua fit i» poteftate tua , qui fupra , Vicedomi- no , proprietario jure , Quam noftrant vtndltiontm ci^ traditlontm ft noi , qui fupra , jvgaUs , vtl noftri htrtdts , fivt cui nos eam dediffmus aut dtdtrimus tlbi , qui fuper , Victdormno , tuifque fu:cefforibus , aut cui vos tam dederitis vcl habere dectrvttitis , retoUere vel mi- nuere quefierirnus ptr quodltbet ingenium i^ fi eam vobis ab cmni homine difn- dere non potueriti:us & non defenfave- rlrrus , fpondemus nos vob<s cornponete fuprafctiptam noftram venditionem & tradltiontm in duplii/n in ferquldo loco jtfh eftimatlontm , qhalis tunc fuerit , Uiidt tnttitum rtcepinus a te, qtti fu- pta , Vcedoniito afulum aurmm per So- lidos queit' oicentfm In prrfimto. E' tri tali ordtne comtrnintter i& conjentitrt-

tes

4Jp E X C E

tes h/its fcTibere rogavhms Ubtrtum

,/S&um infra Cafltllo dt Cafna/ano .

Sig»» tjt >Jt mammm fuprajoipsorum Jugalium , qut battc cartulam comif.uni- ttr ^ eonjtntientet ro^avcrunt fitvi,

Signa 4*4+'i**i^*J*'i**J*'i^ »"*- timm G'<rcldi quondam ,Albtrti , ^ l/Vi- (icnis ettjut Bonacii gttmanorum quon- dam Ttt'X,i , ^ Rainttii quondam Btr- nardi , &' Udthrandi quondam Gtrar- di, & Widonis jilii Bonacii, & Hen- riii filii Widonis , & Rainerii quors- dam Bfliardt , teflium .

B

R P T A 450

Ego Ubtrtus Notartus po/i traditan compltvi Cf dedi ,

Et fuprafcripti Jugalts tommuntttf & conitntientts miftrunt corporalittr irt tenentia fuprafcripto Vicedomino dt pre- diciis rtltus & in vacuam pojfrjfionein introduxtrunt eum in jam diSlo Caftel- lo . Idto fuprafcripti Jugales hane car- tulam fectrunt , quod nulli Epifcepo Ec" clefiat Pijanat liceat fupra[:riptaS rit in commutationem dare , ftu Feudo , vel per Llbellum , feu Tenimentum , nifi Vtt' lants , fed femper ad ma»um fttam ba- beat & dttintat i» ptrpttuttm ,

SenteQtia Marquardi delegati a Principe pro Silva quadan in coQtroverfiatn adduRa. Anoo 1115.

IU Homine Chrifli . ^men. Pro futu- rif temporibui tntmotia hun: b'ive Wtcordattonis deferibtre diiigtnttr curavi- mus . Margoaldus itat/ut dtlrgatut a Principe (i) in Comitatu Pijano p'o litibus diffinitndis fiito oiniret Bomhe df Martino ftHo Johannis dal Pero fu- ptr M:ilaparuta . Q^tetimoniam ftctrunt dt quadam Sslva , auam ipft in pin- griort habtbant a fiVis Rodulfi Djnnu- ei. Prtjtntt autem M:l^paruta , & Ju dicibui Cuntolino & B ito & atiis vi- tis ante prediciutn Margoaidwn aput idacttatam , oflirnfa tft Carta dt ncmi- vata Stlva . Q^am cwn vtdtfftnt Judi- ces c^ legijfent , jufiu tis vifur/i fuit ,

D

ut , ficut in Carta It^thatuy , prefati emnts Silvam quittt pcjfiderent . D^tit tft igitur ftnttntia , »t Malapjruta n»- minaiam Silvam refutartt . R futavit trgo Malaparuta prediJam Siivam , & obt-gavit , fe numjuam ampliut ittro^ tnif.ere fub penam qtinqua^itta L'bra- rum eptimi afgenii . Ugo Comes , Te- ptrtus filius Didi , ^/i^frlmus quotdam Carbonis , Rolandus quondam C.rardi ttffium , C^ multi alii .

Hoc ftdutn eft .Anno Dominict 7«- camationii MiUeftmo Ctnte/tmo Sesttt- dtiimo ^ Njnii Julii , IrtdiSiione Nena »

Contbtinus Judex & ,/idvocatut tjtt' fdtm Margoaldt interfui ,

Charta, per quam ronnulli conftituunt res fuas fub defenGone St comraendaiiooe Petri Epifcopi Pifani. Anno 1115.

IN Chrifii tiemint . Brtve ad mtmo- tiam futuri tenipotis , qualtttr in lo- 10 ^ finihus tnfra Caftello de Camaja- eo , in prtjtntia Gratiani Victdomtni ,

E & Ildebraidi Judicis , G^ aliorum ho^ j minum , GJfo quondam Raimundi , <y' ^dtteita jugales ^ filia quondam Lto- n.s , cemmunittr &* conjentitntet per t»V-

gam.

(i) Quis hoc nomine dergnetur, obfcurum mihi eft. Potius qnam Imperator, Mar* ehie Tulcue, ^ui tunc Raib$dt luu, siihi creditur beic iatdlii;! poile.

43t AKC H IV 1

gam^ tftttm in fuU dttfntb*nt manibus , A mijcrunt emnt$ res fuat mQbilts i^ir im- mobilts , quas modi habtnt , vel acqui- rere debent ip/i & eorutn heredibut , (ub ttttela C^ dtf'n/iot>t & commendationt Petri Epifcopi Pifane Ecclefie & fuc- ttfforutn ejus in ptrpttuum . Pto qua tutela (it defen/rcnt &" commtndatione ipfe Epifcopus ^ fuccefforts ejus debent accipert femtl annalt prandlum in Cur- te de Cafaja tam a fuis , quam ab eo- rum bominibus . ufque ad quadraginta Milites , fi nectffe fuerit , in perpetuum .

B

P I S A li 1: 432

Hoe faHum efl in prefentia preai^o^ rum Vicedomini , ftu Judicis , atque Gi* roldi quendam ^lbertt , Cl' Wtdcnis «»- qtte Bonacii gtrmani quondam Ttu^i , &" Raintrii quondam Btrna* di , & lU dehrandi qnondam Gerardi , & aiiorum hominum .

^nno Incarn ttionis Deminicae MiU li/imo Centtfimo StKtodecimo . Qttarto f« dus Septembris , Ind<tiione O^ava.

Ego Ubertus Notarius interfui , ^ fuffu (uprafcripiorum Jugalium hoc hft^ ve fcripfi.

Donatio fa£la a Petro Pifano Epircopo Ecclefiae S. Stephani de Carraria . Anno ixi5.

IN nemine SanBe (^ indiv<'due Tri- nitati- , & unius Deitatis . ,Ainen . Q-.ionia<-/i placuit San&is Patribus , &" fuis in/ii<utioiibus , idefl facrii Canoni- bus fancivtrunt , t*t ad fimilitudinem tfvnpo^alium nupti»rum Cf matrimonii , Ecclefie in ipla fui conftcrattont dota- rentur , ideo igo Perrus , gratia Oei Pifane matris Ecclefie humilis Epi fcopus , Ecclefit Ptotcmattitis Strpbani de Larraria, fita Ju»ta mare , in ipfa t;ufdem Eccle/ie confntaticne a me ce- lebrata , in dotem atque donationem /it- ntiter ^ irrevocabiliter dono , ttado , atque concedo unum pettum de teira cutn vinea & terra taboratoria , po/i>um ju- Kta ptenowinatam Eiclefiam , a capitt cujus adjactt fliimen Cingle , & ab al teto capite cckrret prediHa Eccle/ia, & ab uno latttt tia puhlica , i^ ab altt- ro Fi-ffa , qut dicitur u4>itiqua ; ^ mt- d-.etetcm integyam omnium D'cimatu.m , que tn tftiierio t/ufdtm E de/ie fir n>i/rf.s'S ccHigutitur , fcil-tt a Bufcicne ad trare , tS" a n>a*e , ficut eir:umdat prtsiBum furrtn Ctngle . Vt a p\t]tnti d'r in pf^pttuuttt firtt ad ufum & to- modum Jam ^nfnte E.iUfie , ^ Petri

D

Ptti bittrt , ^ Cltricerum , ibidem Dec militattium ac ftrvitntium . Ut nulla dtinctps ptrfona , nullui Prelatus , vtl fubdisus ultus privatus , vtl bonort aut pottfiate aliqua prtditus . hanc no/itam eonfiitut>ontm i^ dtfpofitionem quiun- que predtHorum venire tempiavertt , ^ eam quacumque temeritate vel /uptrbia itrumpere C tvacuart aufus f'Atrit , a- nathematis & maled.Bionis nc/i't, »0- iiufqne ttofirt Eccttfie ptnt Juhjactat , & infuper nohit , tinflrifque Suectffori- hus ptnam ctntum aurtorum ptrfolvat , r,'fi penitentia du8us , (d^ ad fatisfa- Biotcm veniens nofiro arbitrio, nofiro- que judfcio trrata correxerit i^jf- commif- fa atque dtl cia emendavtrit , Quam no» fi/am dijpc ^tiontm d^ con/iitutionem , ut omni tfmpore (uum rebur ohtineat ^ (^ in nutle va-iHet , Rodulfe Notario litterarum mommen tradere mandavi- itius , ■^ nofi e manus fubf.rlptioHe , & Canonicorum ticfiiorum co^ fifmamus .

v4r,ne Dfittiinice In.arnotionis M lle- /iitc Cente/imn Stxtodecmo , Nonoi Fe- hruerii , Indiclione Nona .

^^'m aput matrim Ecclepam Si>n- ile Muiie, prtfentta Saraceni quotdat»

Savo-

413 E X C E

Savoretti y ty Gtrardi quonJam Marti- ni ^ i^ Rujlici qttotdf.m Baniti , e^ Mainfrttti fUBMdam lldcbrandi y & a- Hotum .

♦Jt Ego Petrus Pifanae Ezcle/iae pte- tator Epifcopus in hac Cartula a tne fa&a fufffcripfl .

*Jt Ego Mar.fridus Turritanus ^r- thttpifcopus , (J^ bujus fanHe Eccttfie Pijane Canonicus fuhfcripfi .

4» Ego Vio ^fchiprtsbiur ia ac Cartula jubjcrip/i.

R P T A 434

A Ego Einricus Sacerdoi fubfcripfi . Ego Maftinus Pnshiter fubf.ripfi . Ego Sig»or(6ius Presbtttr fubfcripfii Ei^o Birardus Presbiter fubfcripfi . Ego LHehrandus Caionicus fubjcripfi , Ego G<ra'dus Diaconus fubfcripfi . Eic^o B nrdftJus Subdia.onus fubfcripfi, Ego Mau»ui Subdiaconm fubfcripfi , Ego Gt^ldo Diacofius fuf>f:ripfi. Ego Rtdulfui Naiariui facti LattrO' ntffis Pulatii , banc cotiflisuiicnis Car- tam fctipfi i^ tr.anu prcpria firmavi.

B

yendltlo Caftelli 8c Curtis de Blentina , fa6la a Robodo

Marchione Tufciae Petro Pilano Epifcopo, & Ope-

rariis Ecclefue Pifanae. Anno iii6.

IN nemiHe Dontini ncflri Jtfu Ciri/li Dii etetni. ,/^nno ab Incarnafione tjus M.llefimo Centtfimo Stpti^odeci- ruo . Regnante Donno nofiro Hnrico Q_tarto , Dei gratia Romano t»m Impe- tatore ,^ugufio , v4itno Imperit ejus in halia Sifxto , Ttttio Idus Stpitmbris , Jrtdi&ione Nona . Manif fiw (um ego Robodo cx largitione pred £li Impe- ratorJs Marchio Tufcie, quia per haic tattam vendo & trado vobis Petro Pifano Epifcopr», «j^ Gt/,>t>,o V cedo- mino atque lldtbrando Judi.i , Rt&ori , C^ Procuratori , efque O^erario Optre Sancie Marie , Caflrum c^ Curtem de Blentina cum omni fua pertintntia tam i» montc , quairt in pla^o , five in pa- lude , atjue filvis , virgareis , p'atis , pafcuis , &" itrris cultis c^ incultis , five agnflis y fl minibus ^ & fl^'g»ii ,

rivis y & moltndinis & ptfcatto-

nibus , a?" cum omni jure Cf pirprietate & hitBiont , quae mihi ex largitio-

tte ....,., , pertinet i» integ-^fm

<vobis vendo & ttado . Pro qua rectpi tneritum a tt , qui fupra Vdehvardc Ju-

dice ^ iflr.ri m Pttti Epijcopi

& Graitni Vtttdmtini S^adam ur.uns

c

D

ptr SoUdos duo tnillia in prefinito i Qjiam mtam vendifliottm & tradiilio» nem fi ego , qui fuper Rohodo Marchio , vel meus hires fije (ucceffor five eui ncs eam ded ff. mus aut dederimus , r«- tollere vtl mtnuere qutfierimus ptr ali- quod ingenium vobis vil fucctfforibus ve- flrii , aut cui ves eam dtdttitii vtl hibsrt decreveritis , & fi nos txinde auBorts dart rolntiitis , & tam vcbis at> cmni h^mine defendtte non potutti- mtii (D" non defenfaverimus , fpondimut noi vobis componere iftr.m n eam vendi- tionem i» duplum in fetquido loco fub eMi>nafione quatis tunc fuetit , Et irt tali bctdine hec fcribert tcgavi Vgonttm Natarium %/^pcftolice Sedls .

Ha:lum in Valle Senli in lecOy ubi dicitut Mctate .

Signa ♦J*4f.J»iJ*4»»Jti$*4*4**J*'i* tnanuum Ugonii c^ Pctii atque Gstardf Vtcecornitum , Gualar.di , (^ Ugcnis , etque Tepirti , i^ ,/i.lthonii , qui tvnt

erant Confules quendam Ghnti ,

Ilaebrandi tjuondam Guidonis , Petri i& ^lardiri gernanoium fiHotum quendam v4<ialardi de Snndo Gcucfio^ ^ui intnh- i fuetunt regatt tejiet,

E^

415 A RC H 1 V I

Ego Ugo Notaflus ,/fpo/iolice Sedss pojl traditam c»mplevi &" dedi .

Ifia Carta faSta efi eo tenore . Si ego qui fupva Rehodo Mauhio , vel tums heres , ftve fucctffor , aut mtus Mlffus veits , ifui fup-a Petro Epifcopo & G'an»o V c:d»mino atque lldebrando Ju- dici v(l vjlris ft*:c([foriiur , aut ve/lro Mijfo poratf fufiwiis ai dandum & prtixolveadum qualicunque dit ab iflis Kdtndis Septembris proxintis venienti- biss tifqtte itt unum annum expletum prexime venturum de argento Solidos dao millia bonorum Denarisrum Lucen- fi% Monttae e^pendibiHum , duodecim Denarios per fin^itlos Solides rationa- tos , itaque voi habeatts & desineatis totstm ufutnfruButn , quod a vohis ufque tune dt predi&o CaJltUo i^ Curte re-

A

B

P 1 S A N li 435

ceptum fuerit . Et Jl ante anni •

prediUoi diio rr.illia Solidos , & Lisras decem vobii perfolverimus , ita quod «- [iirr.fiiiiiam , quod inde a vobis ufque

tuHC receptam ftterit , fimilittr de-

tintatif , quod fit inanis & va.ua , & in noflra redeat potejiate . Et (i talitee non fecerimus i^ non conlervaverimus

aliquo ingtnio anita hafjtattt

omnia , qite fuper legurttttr per ifian» Cartant proprietario nomine , ai factsn- dum tnde quicquid volueritis abfque . . . < •

calumnia pefi trans haS *

conjiitutum ad deftndtndum qui ptr ma- num tttstt ad ptnam argtntum optimt

Ltbras millt ad d?" invtflivit

indt predi3um lldebrandum Judi^tn» pro fe & aliis fuprafcriptis ad proprig^m satiiii ad fuperdi&am ptnant.

CoocefHo Ecclefiae S. Silveftri prope Pifas , fafta a Petro Pifano Archiepi- fcopo Monauerio CaBnenfi, ejufque Abbati Gerardo. Anno liib.

N nomine Domini m/iri Jefu Chrifil D.-i tterni . ^nno ab Insarnetient ejus MiUefitno Ctntefimo Nomiecimo , Pentificatus Dtnni Gtlafii II. Pape ^An- ne Prime , Tertie Kalendas Olubris , hidi&iont Duodecima . Ego Petrus Dei gratia Pifanus Archiepifcopus , con/i- lio i^ effenfu fratrum Canenicerttm ma- Joris Eiclefie , eenctdo e^ traio Mo- Baflerio Sanfti Benedifbi Caffinenfis, EicUfiam SanSi Sitvefiri pc/ita-n ?'» Soaiitia prepe Civitatcm Pifanam , pre- ftntihus c^ collsulantihus fundatoribus ipfitts Ecclr/it OJimitndo & Jiliis fuis . Ui ah hac htra in antea fit jurt prat- diCii Monafierii CaJ^nenfis San8i Bt- nedi&i , c^ in potefiare , ditione , ac difpo/jtiont Gerardi Abbatis C^ Mo- na-^ffrum ipftits Monafitrii , eorumque fttccefforam , qtii ibt p'o tempore pre<ffe •oid ntur . ,/id hohendttm , utsndsim , frtiendum & ordinendum , falva revc- Tom. IX,

G

D

rentia Pifane matricis Eccltfie , ut vi^ delicet Presbiter , quem ibi xAbbas po^ ftterit , cum confcientia t/Irchiepifcopi coitm flituatur , tanquam curam Papuli habi-' turus , Sane prediiiam Ecclefiam intem grain & quietam illis , ficut Jupra di- tiimus , coneedimus cum omni Jua perti- nentia , quam Odimundus ^ filii ful ei conctffery.»t . .A.*&eritate igitur Dom- ni Pape Gelafii II. qui huic tradi- tioni & conceflfioni prefens affuit > e^ nojlram ac Fiatrum nofirorum Ca- nonicerum deliheratioie probibemus , C^ in nomine Domini Je(u interdicimus ^ ttt cui Suectfforum ncfirerum liceat Ec- tlefiam ipfam a Cejfitenfium Monacho- rum pettfiatt & ordtnatione fuhtrah:re ^ nec tis moltftiam factre , fet ficut a no- bis tradita efl , ita femper quiete & integre fub CaffinenOs Mor.afierii fure f diuicKs , ac difpofitione ptrmantrt .

£ e

Muii

457 £ X C £

Huic tvadhieni inttrfusrunt Lamber- tus Hoflienfts Epifcoput , Pctrus Pre- sbittr Cardinalis titulo Sanilt Sula<ttte , Guide Presbittr , Cardinalis titulo Sen- He Balbint , Grifogonus Diacottus Car- dirtalis , Petrus Ltonis Dtacoitus Car- dinalis , eJ^' alii plurts . ^

»J» Ego~Petrut Pifancvttm ^rchiipi- fccpus cencrfft <& fublcyipft .

*Jt £50 Ugo ^rchipreibitir fuhfcripft.

Interfuerunt biiic concijjiani ex pvedi- {lis Canonicis Ugo ^fchip*eshifer ^ Gi«i- tio K/^f^hidiacenus , Seniorefiuf Prcibiter , Gerardus , & Hdibrandus Dlaconi ,

Ego Ildibrandus Judex facri Palatii J^attranenfii , t^ nunc Pijanc Civitatis Confut (iiblcripfi .

Intetftterttnt eiiat» freiiSius Oiimun- dtss , c^ £'• filius ejus , (^ u4 iholinus lausiavit , & Onimundus , &" Safnllus .

^ibo Marigrsani ibi fuit ,

B

R P T A 438

oflbcriius qtiondam Vgsnis de iidt- brando ibi fnit .

JJgo JudcK de Caja-invidie ibi fuit , C^ plures alii .

%48um in Pifatta Clvitate in camera prtdi&i Pifani ^rchtepijcepi . Script.t funt auttm haec ptr jvffienem Dcmy.i Gilafii Pape Stcurdi , & per cencejfi:' Ktm prediiit Petri Pifani Sirchitpifcopi , & prediBorum Cansnicerum ptr marttt^^i Falconis Judicis & Notarii facri Palatii.

♦it Ego G ratdus Cenjul Pifane Ci~ vitatis (ubfcrip/i .

tjt Ege Lambsrto Conftl» Pifane Civitatis Jubfcripfi ,

*Jf Ego Henricus Confnl Pifane Ci- vhatii hoc /ignttm fan&e Crttcis fcri , & predifflum Falcontm Jttdicem pr» mt Jcrihere precepi .

♦{♦ E^o Falce JudeK & Netariat facri Palatii poji tmditientM faBavt bec Jitipfi .

Venditio Caftelli Ricavi fafla AttoniPifano Archiepifcopo a Raioeri» Comite Biio ^uondam Hugonis Comitis . Anno 1120.

IN nemint Donini D^i tterni. ^^no In-.arnatienis e/us M llf/imo Cente/i- rno V^gefimo, IndSiione Q^tartaiecivna y Tertio Kilendas F ■'ruarit . Minif/ia- wjwj wo- Rjinerius Comes , filius quon- dam Guidonis Comitis, & ^Aiaia/ia jugali. e/Ui , (^ fiHa tfuondam Gt-ar- di , quia confentiente mibi .Adalafte fu- prafcripto viro mto Rainerio , jub noti- tia Brntbonis Judi:is intctogatat & (Ognitac , nullam pati viclentiam , comu- niter & cotlentienses li'>era voluntate ptr hync cartam vendimtts & trariimus tibi Attoni Pifanae Urbis Ar.hiepi- fcopo totum Cafi-llum Rkavam cum Curtt , juoque di/iri lo , ^ otnnihus Juts pertinentHi . Ut Cafiellum totum fupradiffum R'cavus cunt Lurte tota , Jue^ue teto dijirido al^ue ptrtintntiis

D omnibus fuis fit in pottfiatt & domi- nio Ecclefiae Pifanee Mttris beatae Vir- ginis Mariae proprieta'io <^ tmptienis titu-lo . Pro prttio D^nariertim Lucen- fittm , trium mtlium ducenterum Stilide- fum , convento atqttt fiiito . Centr* quam nofiram vendiciiontm &" tradi- Biontm fi nos fupra mttnorati jugales ^ vel nofiri beredes , five cui nos dederi- mus quocumque modo vtl tempore vene- rimus , fivt tam infringert pro tcto vd parte , feu rttollere , minuire , fubtrahe- re aliquo ingenio pre/umpferimus tibi ./4ttoni ^^nhiepifcopo prefaio vel tuis Succefforibui , aut cui vei dtderitis vel habere di pofueritis , aut fi eam vebis ab omni humine non defendemus , vcl dtfendete non pettierimus , fpondemus 1 nos Jttpramtmetati jvgalts eomuniter (^

iegalittr

439 A R C H I V

tigaliter dato etnfenfu , nos ne/lroft}ue kcredes debere vebis componert fttprafcri- ptam nojlram vendi&ientm & traditio- ntm in duplum fub ejlimatione in fer- quido loco . U: autem omnibus ttmpori- bui y omnibufque modis magis firma , rataque durtt ^ illaefa maneet batc nofira venditio , fi bae: emnia , prout dlBa fuptrius tS" a&a funt , non fece- rimm , & non ohjervavtrimus , »«<e infuper penae nomint aygenti optimi Li- bras ducfntas noi ntfirique heredes tibi %/f(toni ^rcb epifcopo prenominato , id^ tuis fucc((f''ribi*s nomine tuae Ecclefiat prtfatae majoris dare s^ felvtrtre pro- mittimiis . Et pro ftturi temporis me- moria Ugorterr} Domni Imperctoris Ncta- rium p^o nohis hjtc fcYthtre rcgavimus .

^i3um infra Cafltllum Colcarellrim .

Signa »{«• >i* manuum fuprafc*ipto- rum Jugalium , qui hanc Cartam comu- nittr (^ legitime confentientes , fcribi rogaverunt .

Ego Bntbo fac*i Laterantnfts Pala- tii Jitdex interfui & fuhfcripli .

Ego Lodoicus Judex Henrici Querti Romanorum lynprratous ,/fu^ufii , his emnibus (^ hh fubfignans interfui .

B

P I S A N 1, 440

Signa ij» »!♦ tjt 4* fienuum Ug»' nis , fiHt quondim G-'rardi Vfcecomitis , Gualfredi filii ^lberti %4gntlli de Ri^ cavo , Gtrardini quondam Ugslini dt Miliciano , rogatorum te/iium .

Ego Ugo Domni Irriptratorii Notarius pofl rogatum & abfolutum comphvi CjJ*, dedi .

In^uper etiam naturali pofftffiont /»- praftripti Cafltlli Ricavi^ nomine %Ar' chiepifcopi , &" Ecclifiat fuae praefatae , corporaiiter a fuprafcripte Rainerio tra- dita , (^ ab Ugont accepta , filio quon' dam Gerardi predido ^ fupra fan&a Dti Evangelia , nec fe nes aliqutm eorum mandato , feu voluntate de fuprafcripto Catittlo & Curte , eorumque pertinentia aliquam Cartam , vel ohligationem , fet» alienatienem fectfft , nt: tam Cartam pipnoris , quam ftcerant Epifcopo L«#- cinfi pro debito , quod folvtrant , eon» fifmafft , ^ fuprafcriptum CafitUum im ptrtem pre divifo a fuo frattt Ugone e^ tjus uxore G;ia rtctpiffe , juravt- rant Rainerius Cf ^Jatafia fupratMi morati Jugalts ,

BuUa Callifti IL Papae pro Monafterio S. Miriae de Morrona, ejufque Abbate Girardo. Anoo iizx.

CsAlifius Epifcopus fervus fervorum Dt! , dilelo fiUo AhbaM Mona-

fterii Sarftae Mariae de Morrona

eribus regulariter fuhflitutndis in perpe- tuum . Et divinis preceptis infiruimur , fi^ %/l poflolicis moniiis informamur , ut pro Ecclefiarum flatu impigro vi^Hemus air^lu. Proiy>de, dilefJe in Cbrifio fili , Gerarte Abbas, ptiitioni^ms tuis cU- me»ttr annuimus , ^ hiata' Msriae Mo- nalierium , cui D^o au&ore ptertdes , cttm omnibAS ai ipfum pertinentihni fub tutela Sedis ^poflolicae fufcipientis , bea-

ti Petri , eufus /uris effe eognofcitur , patrocinio cemmunimui . Per prefrrtis i- gitur privilegii paginam eidem Mona- fierio in perpetuum cor.firmamus untvtr-

fa , quat ti aut a nib>s Ugiciont

Comite , & fillis tfus Ugolino , Raine- rio , Lotherio , Gt" B Igarino , aut ab a- liis quibufuis fiieltbui legitime collata^ vl concffa funt...,..,. Cafi Uum de Vivario cum Pjntato , i^^ alHt perti- nentii' efu; .' pcffiffimei d- M^rronaf de Cafiello de Sojnna , de Nrg^titna ,

de aho, de M.jfa , de M^»»*«

E e z Gem-

441 E X C E

Gi>f,K,ule. Qitecunqut preterea in futu- lUm largitnte Demsno idern Mone/icrlitm jufle tttqut eanenice poterit adipijci , fir- tna tibi y tuiltfue Su:ceffotilnn ^ illi

b*ta tJ-illi ergo vmnino bominutn

liceat Jtpeit3itm Monafierisit» ttmere ptrturbare , aut ejtts pcffefjionet auf rre , Vtl ablatat letimre , winutre, vU te fKtrariis vexatioiihui fatigate, fed omnia

inttgra ccnjerventuT eorum , pro

aiione &■ guhematione conctffa funt , u fihui onofiimoaii profutura, Si ^tta i^i tur i» ft.turum £. Ufiaftica, Secula^i^ve perjona , bane ncfi^ae confltiutitinii pa- ginam fcitni , cor.tra eain temere ventre temptaverit , lecwdo , tertiove commoni- ta , fi non ftstiifa^^iotis lengrua emtn-

^overit , pouftatis , hoionljue

^igtitate cartat , re^nf.qm Je dsvine lu- dicto «»«/?-•/« ^ie perpet/cta iniqaitate co- gttcfcat , i^ in faerat fpr^ic Corpire ae far.guine Dci & Domtnt Ridentarit »o-

R P TA 44»

A ft^* /</m Chfiftl aliittg fist , atqtte itt extremo etiamiae diftriBae ultieni Jtthja- ceat . Cun&is autem eidtm loca fufta fervantibus fit pa* Domini neftri Jejtt Chilii , quatenus hi: fru&um bonae <- B'0rtis percipiant , ^ apkd diJiriSnm Judicem pretiia eternae pacis inveniatt ,

«Jt Ego Calintm Catbsiicae Ecslefiae Epijcopu! fuhfcrip/i. B ^ Ego Ljmbertus Hiftimfis Epif^o- pui fubj-ripfi.

E^o Pttrus Cardinalii Presbstef ti- tule Sancle Sufanrie Jttbfcrsp/t .

Ego Jeante^ P/isbiter Cardinalis ti- tule Sanli Gifogcni fubfcripfi .

D^tum V.4terris per tnattum Grifego» isi lanHe R^nane Eulefte Diaceni Car- dinalis i^ B hlioth-.carii ^ Xll. K-hn- G das Jfenii, IndiBime Xffl. Incarnaiio- nis Diminue , .Anne MC XXI. Pem.^' catus autem Demini Cah*ti II. Pape , u4^.ine Stiundo,

yenditro CaflelH Liburni, fafla Atroni Archiepifcopo Pifano ab

iiiidebrando Ctnfule PifanoruGfi, Procuratore hac ia re

Operae Pifanae Ecckfia?, Anno iiic.

N tiomiHe Dcmini noftri Jefu Chrlfti D D^i ettrni . ,A'ino ab Iicarnauone tjut^-Mitlefimo Centefiwo V'^efimo Pri- »0, Q_*fnto Iduf Junii , IndiB-one T-:r- tiaatcima. Mantftltus jum tga Ildehran- dus Judex & Procurator Operae San- ftoe Mariae, O^ nunc ptr Dii gta- tiam Filanorum Conrul , quia per bant eartam vtnde C* trado tibi Attoni Pi- fano Archiepifcopo Coftellum & Cvr- tira de Livorna , cum omnibus fuss ferttnetitiii (iique etsftrtifu , &" cum omni jure lip- propfietate ijr aBiene fua . P>o qua mea vendidiene ^ fadtSiene a vobis mttitum rectpi anulum aureum ffo Lbris mtlle in prrfinito . Qj-m tneam vendiclior.tm & tradicliemr/i fi tgOf qui Jufer lidei^rati^us Judtn 0 \

Operarius , vl mti fuccefferes , five eai nes cam dnliffemus aut dtUtimus ^ re- tolUre vel minuere quefitrimus per ali- quei ingenium tibi , qti hper , ^iteni .Archiepifeope , vtl tms fucc- ffenbus , aut eui ves eam dederitis , vil bcbtre de- etevtritis , &" fi nos exinde auleres da- re velueritis , & eam vebis ab omni hemine difendere nen petuerimus & nett dtffnfaverimus , Ipendimus nes vobis tompenere iftam ttttam vindidientm ^ iradi&ienem in duplum in firquiio leco Julf etetimadone , qualis tunc fi*erit . Et in tali berdine hec firihere tegavi Uge- nem Notarium ,Apeftdice Sedis .

Hacittm infra Canoniiam Sen^e iSa- tie ,

443

A RC n IV 1

Egt> lldtbvandus Judtx facri Palatii Laterartenfts , & nunc pcr Dei gratiatt Pijane Civitatii Cottjnl in bac Carta a me fa&a Jubfcrip/i.

S-.gna 4f 4f ij+ <J^ 4» €♦ 4» '«'»- nnttta Gt^a^di Vtctcemitii , & ,A'konis quoHdam Marignani , ^lherti qaondam Ugotis , Henrici quondam Rolandi , Ltntbtrti tjuotda»} G^-.deais , tunc tent- fo*is Can^uium, Petri quondam ^l'jit- tboiis , Gerardi Gaetaai qAOndait Ugo- nii , regiiorum tfftium .

E»9 U;^9 Kstarius ^pofloUce Sedis pofl trAdtam cotipUvi &" dedi .

Ijle Carta fala efl eo tsnore , quod peftquam debittsm, qtod efl nominative «entum qHinftagtnta L bratwn de capi tali Ugoni< filii quondam Ujonis , v^ eeKttim Lthrafum de capitali d^fdonts plii quendam Bolgarell ; fuerit folu- tum cum fu» prcde , e^o , vtl meu) fuc- Cfffar , five meu) M ffus , date habtmi^s tibi prfato ^A/.bitpijcope Tx-/ tuis fuc eeffor-.bui , aut vtflto M ffo , centum L'^ras bonorum dtaarrorum L'*ctn/i'im . Qias ttiam ptr predtBos annos folvtre , ptomitttmus ...,.,.. Si taitttr feceitmut \

P J S A N h 444

C^r cenfervaverimu! , quo^ fit inan-.i & vacua , &" in nofira rtdcct potcftate . Quid fi taliter non fecertmus , (y^ no» conftrvavti-imus per eliqwd ingeniiwt , tunc inde in antea baheetis voi & ve- ft>i Succtffores prtdiBum Cafifum &" Curtera cum emni fua pertintnt>a pet tftam eartula-n propyfttaiie ncmtne , ad faiendum itide quicquid volutritis eb- B y^«« omni calumpnia , dertec ptedi&t M lle Lbre vehis folute ab Opirariis erunt vei eomm M ffo . Et fepremiffio- nem ad dtfendendum qui ptr tnanur»» tenet ad penem argtnti optimi Libras mille ai twndem datare merittem ^ ttftes . Et tnvtflivit eum inde ad pro- p ietattm ad iftam penam ad eutndeto datart , me4tum, ^ tefles , Et jurgvit ipfe lliebraniits Juitx ^ QperafiuS atque Cenful ad fan^Ja Dei Euangttta g qttoJ fi predi.lifm termi^um trambatia^ vcrit ipft , Vtl tfus funnriiffa pefjeH0 prtdi&itm pignus non kabtAt agtrt tset caufjre , »'^'« aliquo msio tmbrigart ad fuprad^dum uf'.biepif:opun vel /tse^ cefforts (uos , donec pisdide miiif i,ibv9 foitfte nea fucftnt ,

Charta onerum, fub quibu'? agros quofdam ad uten(!um dederat, five locaverat At!o Archiepifcopus Firgnus, Anoo t.120.

tJ Hemine Domini mflri Jefs* Chrifli D'i ettrni . ^nne ab Intarnatienis tjus MHltfimo Cente/ime V.gtfimo Pri tno , Quintedecimo Kaltndas Julti , In- diHieKt Ttrtiadtcima . H-C funt facra- r/itnta dt ufo de Curte , & de diflnle dt Blentina, que fecit jurare Atto Ar- «hiepiicopus Pifanc Scdis cum cetvtn- tione filiorum Opithoni} , 0" eonjenjtt vidtltctt U^icionti , t^ Opttbonis , ^ t^ifiiri , & Dragencini , Barucci quon- dam Cuidi , & Ildibrandi qucndanD Pacci . In fttmis jurtvit Pittvs at Vai- h poni dt Ju9 teaimtnt^ de Mattje Sa-

D lidet W. & flsria IV. dt grano , iS* Iir. de milio , & IV. de favi> . Hee funt Feoralis / cttera fcJictt & Pia-' citum , S^ Guaittam , & t^logamentum dt manfe , ^j^ .^lbttgariam rtdantut donecett Curte , & tundo aut redeundo detur F'orjili panis O" vinum i*r anne- nam \tn.tl aut bis plus in annum. Pefl h:c jurevit Petrus , qui dicitur Morlo >

E de Mafcio , quod ipje tum {xis conierti" hus dttintt j debet dare antiquitus So- Iidos V. & Denarios II. & L felcem. Hec Junt Ftoralis y tettra fcHictt pla- ittstm , guaittam , & aibtrgariam , &

445 E X C E

nllogaMtntam , & pollafirum , Cj^" olera A Curti reddatttur. Pofl es juravit Ptetri dt Scandicio dt Mafcia , qaam ipfe de- tintt cum fao conjorte ^ dtbtt dare So- lidos X. Feorali ,' cetera qut dtntur Curti , & placittim , & fruaittam , ^ allogamentttm , & pollafitam ancipiti , C^ eltra . Bellut fttravit Solidos IV. pro inve/i>tione pro fe d^ pro conforii- tui fuii , & XU. pollaflri , & pafium B unum de bovibus in Madio Menfe , (^ sinum carrtim de ftno donicaio ad me- tam donicatam, & una carratam de vino aonicato ad butem daniiatam , Cf unum parinm de Oovihus in ^.itunno ttmpore , (!f placitnm i^r guaittam , & albtrgariam , & alogammtum , &" pola Jirum , ^ Magifi-.rium . Vcnerellus cum fao confortt Solides X. dtntur F eralt • etttra dentur Curti , ^ magifierium i» ediftcatione & allogamentum . Batuccius &" Martinas , qui dicuntur Safi , /V tavert Solidos X. de fue manfo effc da- tufos , C^ funt Fcoralii ,• placitum iir tetera & alogamentum dentur Cutti , Bilingalli Solidoi Vlil. Feoreli , cetera dtntar Curti . Pafquali cum fuis con- fortibus juravit debtft dart Soltdos XI. tS" funt Ftoralis ; placitum , d>" labcra- tiontm in CafltUo ^ pctlaflrum & al- logamentum dtntur Curti . ,/frnaldinus & Martinettus de manfo , qui dicitur Guaitapintt , juvavere debere dare Soli- dos V. & fant Feoralis / &" tundo aut rtdtunde detuv panis & vinum d^ annena femel aut bis in anno .* cetera dtntur Carti. Bilifatri de illorum man- fo juravere debere dare Solidos XX XII. Jn bis encludantur cettra , txcepti al- btrgaria , Jivt viSiu . Mcdittatem unius Manfi , qut rtda efl ptr Brumm fi-

R P T A 445

Uum Sahatini ^ petfolvitur IV. Sottdis , & funt Fiotalis ; placitum & lahora- tiontm in CafltHo C^ allogamtntum & alhtrgariam ndantar Curti . Maf.ium mtdium Marchi dt Sala perfolviiur So- lidis X Mafcium Fdariorum per Soli- doi XIII. Cf tret pctie dt terris pirfot- vtMtur per Sclidos VI. H c medittas Manfi Marcifi , & M^fcium Ftla>io~ rum , i& petia dt terra , /i placet Do- mino sAnbiepifiopo , iihtratt iunt a fi- liis Luttitri , a quibus in pii^nere dtti- ntbantur . B .ndufcius & Blentintllas gtrmani de illotum manfo juravtrunt debere dare Soltdos IV. & unum pa- rium de galHnis , & unum parium de focaceis , dS>' terratici q-Aintum Starium , & funt hec Fforali' y ^ placitum , laborationem in Cafltllo , & allogamen- tur/t ^ i^ alhrgariam dentur Cuvti . De Mane Panpimlli abentur Solidi VIII. &" fuitt Feoralts ; cetera fcilictt <l^ placitum , c^ laborationtm in Cafiello j C^ aliogamtntum , &" poUeflrum dtben- tur Curti , & albtrgaria , De Manf» de Saffo debtt habtre Curia placiturn & guaitam e^ albergariam & atloga" mentum , opera angajareccia , terraticum .' Feoralis . De Manfo , quod Pttrus ,A» ^j/i detinet cum omni fua ebtditntia , dibttur Curti fcilictt ebtditntia optrum i^ ttrratici & amafart , cum VI. De- nariis .' mortuo ttnitore a Cajialdioni- bus pofita efi in obtditntia X. Solido- rum . Unufquifque fciat , albergariam , qitam fuptrius Itgitur , non alio mod» ejfe datam , nifi tantum fenum €$' pa- leam equis .

Ego Bruno Notartus Domni Imptta- toris auttnticum vidi & Itg* » «»' '" '• tltvo , tantum hic fcripfi .

Donatlo

t

447

A R C H 1 r 1 P 1 S ji N 1,

44»

Donatio portlonij CaflelH Cenajae, allorumque bonorum, hSla. Eccle- fiae Pifanae, ejufque Archiepifcopo Attoni. Anno iiio.

IN Homine Domtni ncflti Jtfu Chrifli D:i eterni . %/inno a^ Incarnatione tjas M>lltfim!> Centefima Vigefimoprimo , Q^s>to Iditt Olubrii , Ir.diiiiont Gua/- ta-iicima . Maniftfli fumtts nos Gitido filiHS qtton^Mm Uigarelli & Ghisla ju- galis tjus c^ filta quondant B:Htdi:li , quia eenfentiente mtii pttdiHt Gfisle viro tnea ftth netitia ^ interrofatient Jecundion L'g^tn , U^bicionis Judi:is Domni Imperatoris , viJtlicet nvlla in- eidtntt vieltntia , fed pura C^ bona vo- Itintate , feittnitot EiiTi paqinam , ptr banc ejf >fionis & donaiionii denamui tibi omnipsttnti Dto &" keate V.^gini Marie mtdittatem ncfltt ponionis de eo , quol ttohts ptrtinet de Cafiello Cenaje , C^ Bittgo / & totum Se lium , quod ha- tet iir detinrt pro no ii Mjtsino , CJ' Seereti , germani filii quondam U ft ; tS" totum Sedium , quo-i dttinrt & ha bet Petius quondam G-rardi rf-7 Podio ,• ^ letum iftiuin , quoi dttintt &" ha- btt a nobii Bffilio quon^am Ur/i Fa btr ; C^ tota Mj/ia , qst.im dctintt Jll b:rtut ^ & B Uinctone gtrmani quondam Pitri Cayo:t y &" tota Mj/ia , quara dctintt a nobii Djmini:o qitondam Do minici ; & Scdium & Vnta & 0 to , quod dttinet .Andria quondtm MortUi ; G" tota Mafia , quam dttintt prtditius B'»fi'ius , pofita in loco , ubi dicttur a Ric ; ^ mtdittattm dt una pttia dt tttra , ubi dicitur Campe dal Trtbuchi ; ^ mtdietatcm dt una pttia dt ttira , ubi dicitur Campo da It Lopie / cJ^ me- dietatem integram de una petia de ttr- ra cum vinta donicht , pcfite in Valle de Crtfpina ; cj" medittattm integram dt ttrtiam portientm de una Mafja , quam dtttntt filti Dominici da Lufiana ;

B

C

A{ & mtdittatem emnium , que nobis perfi- nent i» Curte & pertintntia de fupradi- t?a Ccfldlo Ctnaje tar/t in monte , quam & in plnno , filvas , pafcuas , prata , agrcflia , eulsa ^ inculta ; & quartam par:em integtam de Caflello Samlo Caf- fiaKO ; & Sedium , quod dttinet ,Alber- tiHO qucnJam Pagani in SanJIe Cf-Jfia- no ; &" Scdium in eodem lo:o Sanclo CaJJfavo, quod dttintt Pttrus qucndam Bcnboni ; ,^ tetum Stdium in prtdid» leco , quod detintt Uigarelli , filius quon-. dam Landuli ; & totum Sedium irt fu- praf.ripto loco , ttuod detinet filii quon- dam Gtrardi Rufiici ; ^ tetum Stdiunt in todtm toce , qiiod detintt a Y.sbis Boncttto quondam Johaitais Presbiteri / C? tetum Stdium , qucd detintt a no- his Dvtit, quondam Barntlli ; & »- na pttia dt ter>a, cum vinta in fupra- l:rip'o lo:o SanBo Ccffiato , qued t(l flariora qucdraginta , tnceptis decem fta- rioris de radtm vnea, datis Cancnicc Sande M rt' ; &■ medietattm , qued basemus in V^tla de Cal.i ; & nofiram portiottm inttgram de Cofltllo & Po- dio de Ve lano , C^ tota Mafia in eo- dem loco Vt.lano , quam detinet Bonefe quondam Petri ; ^jr toia Mafia in fu- ptaf:rtpto lo:o Ve:lano , quam detinuit Biratellu' & ,A'btrtinuf ger>rani ; <^ ur.a Mafia da Rofajele ia fup>a(cripto loco Viclano . Ita tamtn ut mtdtttas ncflrt pcrticnis dt Caflclle Ctnafa , i^ Burgo , (J^ omnia Sedia Jupradi&a , !&" omnts Mafit , & ttrre , & vinte , cul- ta C^ inculta , & quarta portie Ctfltl- li SanElo Ccffiano cum Curit , & omni juo jurt ^ perttntntia , <&' omnia Se- dia fupradiBa in eedem Itco cum fupra- diSla vinea fefisa irt Saaclo Cajfiano,

449. E X C B

^ micHeias de «9, qiiod ncbis ptftinet jA in Curte He Calcl , & naflram paHem de Ccftdlo & Podio di Vsclano y cum fupradicle Mafte in codtm leco , cum inferio*ibus C^ fnptrioribus fuis , feu eum finihus ^ ingreffiius fuis , fsf eum omni ptrtinentia eorum , fint in jure &■ pote/late Attoni Archiepifco- pi , &" ejus fttcctfforis prediBe Ecdtfie btate Virgini Marii jure proprietario . g Jta tamen ut nullo rrodo a dominio C potefiate prediBi ,Ar:bitpsfcopi , & fuis fucctfforii in aliam ptrfonam vel Ec:le- fiam vrl locum dtntur vel 'tran feran titr , neijue titulo alienationii , mque per Feudum , tttque ptr LibeUum , fet fer,t- ftr in ptrpetKum in dominio ^ pote- ffate prediBi ^rchiepifsiO^i & fui fttc etfforis ad eerum pyopriam utilitatem C & ufum permaneant _,• retente tamtn a fttd nos , donec amho , vtl unus , vixc rimns , emnium fupradi&orum jure uttn- di ^ frtnndi . Hec cmnia ita donamus C^ ojferimus , ji fine filiis Itgitlmis no- firi eomunibus mafculo vtl femina de- cefferimu! ; i& fi ego , que fupra , G sla fupervixero , C^ infra unum annum , fofiquam petitro ad fnpradi&o ,Ar:hie- £) fifcopo vel fuo fucciffores , qttindecim Libras Denarierum Lucenfium , & ipfi tnihi eas non dcderint , volo , ut fupre- dsSia donatio pvo mta parte tantum fit inanis c^ vacua , &" nibil de fure re- dted . Et fi aliquo tetnrore nos , qui h'pra , Jugalet , vl nofiri hrredes , five eui nes eam dediffemus aut dederimus , tttollere vel minuere qutfierimus ptf a-

liquod ittgitsmm tiht , qui fitper, ^itg ^4fcbiepif:opo , vd tnis fuceefforihus , ^?^ eam ab oynni homivte defendtre non po- tuerimus , i^ non defenfaverimus vobis , aut eui vos dcderitis , vel habere decre- veritis , fpondimus nos , qui fupra , ju- gales comstniter €>' confcntientes , un* cum noflris heredibus , componerc tibi oiito t^^ihepifcopo, & tuis fucctffori~ hus , aut ctti vos dtderitis , ifias res /» duplftm in ferquido loco fub entimatia- ne , qualis tunc faerit , & infuper pe- nam arienti optimi Libras duoctnttim. Item donamus & efferimus duas portio- nts integras de una petia de terra cunt prato fuptf fe , qued vocatur t/i/ole . Et in teili ordine htc fcri^^tre rcgavinws B rnardum N^iarsum Domni Imptra- torii .

^lum P-fe.

Siqta t^ >Jt manuum fupraferipto- rum Jngalium comuniter &" cenfetsien- tes , qui hanc Cartam fi^ri rogaverant «

Ei^o Lodoicus Judi» H:inrici Q_tarti Romanorum Imperatoris v4'gufii, inttt- rogans ^ C^ bic fu-fignans intffifi ,

Signa «Jf ^ »Jt >J* 4* •{* 4* ""t" nuttm Lamberti quondam Pre: bttai Gt- rardi, iir ,/jldiberti fillits ejits , Gcrar- dini quondam ^ndrie , Beriardini quon-

dam Ricardi quondam ittm Ri-

cardi , ij^ Btrnardi quondem fupradi&i BenediBi, iSf Leoni filius Marignani f rsgatorum ttflium .

Ego Bernardus Notarius Domni /»s- ptratoris pofl traditam tomplevi &^ dtdi .

Tranfa£^io inter Gerartlum Comitem, filium quondam Gerardi Go-

miiis, atque Attonem Arcbiepifcopum Pifanum, pro Cur-

tibus de Belora & de Buveclo. Anno ixzo.

JW eterni Dei nomine. ./fmen, Breve recordationis , qttaliter Gerardus Co- tues filius ^uondam Gerardi Comicis

E finem fecit ^ transhafltonem Gratian» Vicedomino ad partem Eccltfie ,A chie- fifccpatus San^e Marie , ^ vice At-

toni

451 ARCHJV

foni ejufdcm Eeclefie Archiepifcopo ,

& Mmgarde felicle quontiar» Ugonis

Comitis , & filie quondatn lldtbrattdi

Vicecemitis , & fiHis Juis , de quinque

partibus integris de Curte de Bdora ^

(y de CttTte de Buvecclo ^ &" omnibus

lorutn pertintntiis , fcilicet boc modo .

Cum prtfatus Vicedominm conduxijfet

tres hominis de B-lora , quorum nomina

Junt , Paganus quondam Ftalini , Jo-

iannes quondam Tcutbii , Vhertus quon-

dam B rnardi, qui cum prefii fuijfent

jutare coram pe/ltis Evangtliis facra-

mentum fuperius feriptum , laudatum a

ifiii sAthoHt & Laifranco prefatus Ge-

rardus Comes remi/it , e^ fi^tem ^ tran-

tbaciionem fecit de ifiis quinque parti-

bm de Curte de Bdora , & de Curte

de B tvecclo , & omnibus earum perti-

nenttis ; quod ab bac bora in antea

ipfe G^rardus , nec fuus b<res p(r fe

Vfl ptr fumrrxffam perfangm , neque ptr

Placitum , fattgare contra ijiam E:cle-

Jinm , five ^/frcbiepitcopuni , vil rjus

Jucceffores , vel Mingardam &" filios

Juts vel eerum heredei , aut cui ipfi

dederint , vtl babete decreverint . Et

infuptr fpopondit atque obligavit fe pre-

diSus G-rar4us Cf fuos beredes , quod

fi ita non objervaverint , ^ emni tem'

!B

D

P I S A Jt3 i;-. ^ ;^52

pore taciti <ir ceutenti inde tson ptr- manferint , qucd compcnere iicb:t itjft Gerardus & fuos btredis ad partim predi&e Ecclijie , Juijque Rederibus , & ad partem prtdi&c Mingarde ^ filiis fuis , eerumque beredibus , aut eui ipji dederint , vel babere decreverint , penam argenti eptimi Libras quinqua- giiita . Unde prefatus Vtcedeminus fecit ei metitum Spatam unam . Ut magis omni tsmport prediHa finis ^ tran- ibadio firma & Jiabilis ptrmaneat fitn^ ptr atque pttfiflat , boc faiium eji im prefentia I dtbrandi Judicis liir Conja- Its , C9" Cereriii Gaetani Conjulis , (J^ altO'Um .

Ha&um in Chuflre de Plebe SanBS Lauttntii de Plattba , ^nno Deminice Incarnationts Milltfinto Centifivy.o Vige- fimo Secundo , Qiarie Kaltndas Stptim^ bris , Indi&iene Qt'artadtzima .

Et ego Ugo Jiliui Ugonis Notarii bo: bieve fcrtpfi vice llaebrandi Judi-= cii iif Cenjulii , & ex fua jujfssne .

Ego Ildtbrandui Judex fairi Palatii Lateranenfis , Cs'" nunc ptr Dti graiiatn Pifane Ctvitatis Conful , buic tratftba- dioni , mea laudatione fa&e, interfui & fubfcipfi , & vice mta Ugonetn fcribere jujfi .

Laudum in lite vertente inter Attonem Archiepifcopum Pifanura \ & Girardum Comitetn , caufiia Curiis de Ceciaa. Anno iiix.

I?7 tttrni Dti nomine . ,Amen . Nos v4'bo Marignani & Lanfrancus Gi- lE rardi , in quorum laudatione lis erat inttr Archiepifcopum , &" Comifem Gcrardum de Curte de Cecina , pofita fuit pro aufi-renda ptigna , que erat pro ipfa lite a Benthene & Ughiccione Ju- dicibut ptr fententiam data erat , in bune tuedum dtffinimus &" finem tali eoncludimus . Laudamus ftaque , ut Co- isies Gerardus babtat fcxtam partttn de Tem, IX.

Cerrete ^ Cecina , €?" quinque parte$ fttnt .yfrchifpifcepi . Et laudamus ut de Linaja habeat inde Cemts , quod modb babtt &" detinet , (2^^ fimiliter .Arcbit- pifcopus , Et fi evtnerit , quod Comes Cerardus nolutrit factre , quod fuprs laudavimus , volumus & laudamus , ut tres hotnines de Curtt de Cecina jurent ad fanda Dei Evangilia , & eodtm jurejurande tnanifefient & detnonfirent , qtte pars fuit Guilielminga , & q»e ¥ £ fait

455.. E X e E

fuit Tcdkmga . Hec omrtia , que Jttpra- fcrlpta funt tx comuni concotdia noflra laudamui , d'" fui pignomm ebligationc eonfirmamut , pena qvinquaginta Libfa- rum argenti optimi ti , qut contra fe:e- rit^ impofita . Similitcr laudamus , ut fintm & tramhaEiionem inter ft fa- eiant i» laudationc fuorum Judicum fub tadtm penam , quam prtdiximus , &* fibimetipfis , fuifque fucceffotibut , atque beredibus ^ &" cui ipfi dederint , vcl tabcie decreverint . Similiter laudamus , «f qualem fintm oircbiepifcopum fecerit Grrardo de parte , que a prteumdem GerarJo remanet , illam eamdttn faciat tnulier Ugonis filii Tedici cum filiis fuis Comitem Gerardo ab huc ufqut ad fefium Sanffi Michaelis , e^ Comiti Gerardo fimiliter eidem ; & fi evene- rit, quod mulitr fiiii Tedicii noluerit

R P T A 454

facert ipfam finem , Gerardut non tt^ neatur tam finem facere . Omnia auttm ^ que dc finem ^rchiepifcopi fupra di&a funt , firma >^ itt fuo robote perma- nead .

Data partibus in Curiam tjufdem t/4rchiepilcopi , Inca*nationis Dominice ^ .Anno Mdlefimo Ctnttfimo Vigefimo Se-

l cundo , OSiavo Kaltndas Septtmbris , B Indi&iont Quintadtcima .

I Stgna manuum Gtrardi Ga^tani , Lambtrti quondam Grardi dt Lucagna- no , Gufmari quondam Ugoli , Job quon- dam Ildebrandi, Ugoni quondam Ge-

j rardi , Saltnbent quondam Lamherti ,

I Gerardi quondam .j4ndrtt , Rollandi

quondam Guidi , Terolftni quondam Gua-

landi , Guidi quondam udlbetti , Ugoni

C quondam Jthannis , Pettu.cius quondam

1 Scarinciy Gtnut quondam Pttri , ttfiium ,

Edi£lum Rogerli Archlepircopi Pifani de Declmis perfolvendls Plebano Plebis de Ripabelia. Anno 1125.

ROgerius Dei gratii Pifane Ee- clefie Archiepifcopus. Officii no- ftri caufa tentmur ^ vigilantid fuper fufcepti gregis jalutem inttndert , C nt alicujus odii vel fimultatis ^ilo in tis honum turbetur pacis cenfura jufiitia dt- hemus unicuiqut Jua decirntrt . .Ad «•- fum namque profeBum €y quietem cre-

d'mus pervenirt , fi difcrevimus

eui cempetat , quo minime liceat ^ ai a- liena manus etttendete . Sepc vero Lam- bertus Plcbanus Plehis dc Ripabella an- te fedis noflrac prefentiam aepofuit que- ritnoniam, Ecclefiam fuam a Monacbis , Decimarum iS^ Corporum rapinis demo- liri y & fe a Parrocchianis piropriis bac de caufa feditionibus , C^ crebris inju- riis laceffiri . ^d hujus gentis notitiam bahcndam vcnerabilem fratrem noflrum Ugoncm dircptimus ^rchipresbiterum, ut tjus monitu Parrocchiatiovum fimplicitas

I trudtta y matris fuat Ecclefiae debttum

i folveret , & fi qua ingerentium fuit ra-

D pina , reguld jufiitiae rtdarguta dtfice-

vet . Is vtto ptojecutis dt cttero ut om-

nis in tis hujus controverfia fo-

piatur , volumut , i^ hac noflrat infiim tutionis pagina firmamus , ut Parrochsa- ni , qui infra ttrtitorium predi&t Ple- his dt Ripabella continentur , ad tam- dem Plehem Decimas felvant , ^ laor- tuorum Corpora fepeliant . Hoc enim i^ antiqua Patrum auHoiitas , &" SanSa- rum habent decreta , quod in illius gre- mio defunSus debtt quiefcert , dt cujus ft meminit utero per regrnerationii mi- flerium proceffiffe ^ <^ ibi omnes Deci- mas &' oblattonum vota (olvere , cujus fe fpecialis novit nutritum la&e do&ri- nc . Sf qttis vero illorum purae inteti- tionis affedu in Md^afiaiwn vivus de- fiderat converti , vtl defurMus ftpeliri ,

no»

455

A RC H ly 1

mn atsra&us Teudo ^ non ftduEius pu- blicis Vfl privatis muneribtts , poflulata C^ ab eaiem Ecclefid acceptd li!e>iti4 , bonore dehtto folute , ad quod volutrit Minafleriui» libere eat . Sic namque & earitas illihata inter tos fervabitur , & iufiiti» not ledttur . Qjticunjue igitur buic nofire cotflitu-ioni lontraire ttmpta- verit , /ciat fe crntemptorum penas in- currere, i^ eternae maledtBionis fatti- B eipem tfft.

♦|f E^o Rogtrius Pifanae E:clefiat v/ :biep'lcopuf fcribi fujji. & fubf.ripfi . ♦J* Ezo Ugo ^chlpreibittr fubfcripfi . ] £gO B.rnardu, P/tibittr Jubjcrspfi . \

PlSANl. 45^

E^o Presbiter Martinus fubfcnpfi. Ejo Pretbiter Signortiius fubfcripfi ^ Ego Hinricus, jPrtsbittr fubfcripfi . E^o Ltmhtrtus fuhfcripfi , E^o lldcbrandus Diaconus fubfcripfi, Ego .^lbertus Diaconus fubfcripfi . Ean B^nedi&us Subdiaconm fubfcripfi . £^a Bifnardus St^biiaconus fubferipfi, Ego Ildtbrandm SubdiaBonus fubjcrip^ , Data in Clauflro Sanilae Mariat P«- fani ^ chiepifcopatus , ptr manum U- berti Daconi, .Anto »b In-amationit Dmini MZXWL Udi5ione Ttrtia, O^avodtcitirio Kalendat OJtbris ,

Charta redltuum debirorum Rogerlo Archiepifcopo Pifano ex agrli' ufui daiis in di(lri6^u Caltelh Rafignani. Anao iii.^. ^

D

IN Cbrifti nomine. Breve ad memo- ^ liom Gf Mjftino Janntni . [n

prefentia Rugerii Arvhiepif-opi , e^

C ano ViceUo-nino Si^heri , e^

Cirardo quonda<n G:rardi Vi:e:om!tis , & Jilbtr-.Q qujtdan ,Ai 'e>ti , & Ptla •vicino quondant Guilandi , ^ Ojiiho quondam .Aialdi , & Ba'Uzcio qujndaiti G-tidi juraverunt ad SanBa D:i Euan gelia de deftiifJo, uju de Caji Uo de Rgftgnano . Cf de Curte , qut fuit i» temport Gotifredi Marchioni , & Bea- trice ComitiflTa. Fuit tmm taU . De tafis tn-im que infa murum Caft tli con- tinentur rtcipiihant de tertio in tertio

a»no Solidoi XXV. pro fod>o . Ttrre

cbt , que funt recie Cf laborate per fi- lios Btrocci, & ptr Marcum & Pe-

trum quondam Q^tinit nini , &

fer filos quondum G ffi, & ptr fiUos qKoniam Saraceni , gj^ ptr Selvangnoli , funt in feodo de filtis quondam Henri- ti . Terrt vero Mtrcbt , qut funt re&e & Ixborate per Pttutm quondam Vita- ii , & pir fuoi confortcs , & per Do- mtnii.bum ^uondam Boaitbi ^ per fi-

lios quondam Saraceni , funt in feuJ» Ilieb'andi quondam Sigbtri & Raineri &• TtJfimi ge manorum filiorwn quan- dam Riintri . Hii omnet ifti laboratores dtbett facere Placitum & ,Ai' 'e^gariait M Ifo Mavcbioti , preter Setvangnoii p qiit tantum dtbent reddtrt I. corbam an- note , ^ carntm & panem (d^ vinum, Bota:ci per omnem annum dant IV. fta- ria annone , ip" IV pants , d?' II. dtr- rate de carne , & vinum . Teutho dai Borgo I. ftario de annona , ^ /. pa- ne , & I. potlo . Bando Getigio I. uno

ftirio de annona ftana annene ^

& II. panes , & 11. pullo' . Bo:cerin- gbi II. ftaria annont , c^' //• panes , &" I. piillum . Bucallo ^ Mtiiolo & Ptc- cio II. ftaria anno>te , & II. panes , & I. pultum . Pnte Baldinghi Chifori

His pitdicfos rtiditos dant

Miffo Marchior.i . OTines vero homines coabitantes in Juprajcripto Caflttlo , i^ in ejus Curte^ fi inier fe reclamaiionem ftctrint , vti aliquis advjtrsp.s tos , /u- ftitiam aiste li.iiUi*(m,.f^efi^4tiiij.faeitiot.

'. ;.'a.\ i^iVT CtW iti •

F f 1 »4nn*

i^«fi9 Demtnl Milltfimo Centtftmo \h Vigefmo StKto , Quittto Idus Uovm- his , Indiffione Quarta .

R P T A 458

Ego Uhaldiis Notarius Donni Impe^ ratoris ibi fui, & hoc bjtrue Jcripfi.

Venditio Caftelli & Burgi de Furcule fafla Rogerio Archiepifcop» Pifano a Guidone Malaparte. Anno nz6.

IN nemine San&e & individue Tri- nitatis . %Amen. .Anno Domintce In csrnationis ejus M llcfimo Ccnttftmo Vi- gefimo Septimo, Q^tinto Idus Siptem- iris , ItdiBione Q jrta. Minifefii fu- snus nos G fida . eognemine Malaparte , ^ondam ittm G'tidi , atque G diana pugelis ejus C^ filia quondam Erman- ni y qui comuniter i^ confentitntes mibi Juprafcripto viro tnco , ul/i intertffe vi- Jetut netitia Falconis Judicis facri Pa- letiiy a quo fecundum legem interroga- ta & cognita Jum , nullam pati vlo- ientiam , fed puta & integra mea botta vcluntate , Jecundum edidi paginam , per banc cartam venundamus & tradi- mus tibi Rogerio , Dei gratia vene- rabili Pifane Ecclefie Archiepifcopi , tmtnti pro fuprafcripto ^/frcbiepifcopatu , totum & quidquid nobis competunt in- fra CafielluM & Burgum de Fttrcule, ^ in tjus pendiciis five diflri&u & tonjittes . Cujus ttnum capud confinium versus erientem tztenditur , ficut trabere videtur Rsvum de u^lica , & protendi- tur inde ufque ad Podium de Treccbi , & inde vadit ttfque ad Buccam Lapac- cbi , &" deinde prccedit ufque in fontem Lutentii j aliud eaput a meridie in flu- tnine Htre , & inde pergit ftre Villam de Regirto , €!f inde vadit ufque ad Mdendinum de Malttmpo , & fi: cur- vit inde ufqut ad MaltaUiato , & dtin- de ufque in Sareta , (^ de Sartta re- vertiiur in (utyrafcripto Rivo^ latus vt- rh unum ficut trabere videtur a Per- gb<one vetus ufque ad Pergbionem no- vumj ab alio veri lattre finatur cum

I I Rivo de Trogiaria, & pmenditur »• B /51«« in Heram fiumint , O" ab H-ra ufque in predi&o Rvo de ^lica . Cunt ctnnibus terris , filvis , virgareii , pra- tts , pafcuis , cultis vtl incultis , agre" flis & domtflicis , ^ cum omnihus il- lis homnibus *tdditis t^ penfionibus , five trihutis , & recolltBas , quas & quos prtdidoi noflros bomjne> nohis funi rtddtre ■ir facere . Predi&um totum C^ quidquid nobis pertinet infra predi&unt CafleUum ^ Btogum & tjus pendi- ciis , ftve Curte atque diflriBu , & in- fra iflas coy^fines in inttgrum cum inft- rioribus !&■ fuperioribus fuis , feu cuM finibus e^ ingrejftbm fuis , (^ cum omni jurt & proprietate dt aclione fua , tibi eam , ut di&um tfl , vtndo ^ trado . Et pro ifla noflra venditione & tradi- D tione confitemur , nes a te recipiffe pre- tium Librarum cBuaginta bonorum de- nariotum Lucenfis montte in prtfinito . Q^am ncflram vtnditionem & traditio- nem , fi nos fuprafcripti conjuges , vel noflri heredes , cui nos eam dediffemus , aut dederimus , retolltre vil minuere aut i-npedirt fivt imhrigart quefierimut per aliquod ingenium tibi , qui fupra , Donno vtntrabili Rogtrio ^rchttpijcopo , vtl tuis fucctfforibus , aut cui vos dederitis vel babert decrtveritii , i^ fi nos exin- de au&ores dare voiueritis , e^ eam vo- bis ab cmni homint defendere non po- tutrimus & non defenfaverimus , fpon- demus nos , noflrofque heredes tibi pre- fato Donno ,/iicbiepifcopo , tuifque fue- ceffotibus Juprafcriptam noflram venditie- Htm e^ traditiontm in duplum in ftr-

q»i-

45y

A Rc H 1 y 1

qusdt loc» fub tflimatioHe qualis tunc futrit . Et in tali ordint hanc cartam Falcontm Judictm & Njtarium facri Palatii fcribtrt rogavlmus,

%Aclum Pifis .

Signa »J» ^ manuum fuprafcriptorum Jugalium , Cr qut hanc eartam vendi- tionis fitri regaveruvtt ,

Inttrfutrunt Lambtrtus quondam Bo- nii , Ildtbrandus Papoataccula , Rainul- fus quondam Bcrnardt , Pandulfus dt

B

P 1 S A i^ li 45«

MtNa, Raimundas quoniam Berithi^ y^lbtrtus quondam Tebaldini , Cappitle quondam ^ngeli , rogati teflts .

>J* Ego Falco Judt* e^ Netarius fa- cri Palatti , hanc cartam fcripfi ^ & fofl traditam compltvi & dtdi .

Et rtpromtffiontm ad dtfendtndum ' qui per manum ttntt , ad ptnam Libra^ rum argtnti optimi quinquagiata . ^4^ 6lum ad iflum datartm , mtritum , ^ teflts .

Placitum ac fententia Rogerii Volaterrani Epifcopi & Archlepifcopi Fifaai pro Monallerio S. Maiiae de Morrona. Anno ii2«.

1N mmine SanSit & indivi^/ut Tri- nitatis . Dum in Dei nomitt Roge- rius Dei gratia Vulterrenfis Epifco- pus , ac Pilanorum Archiepifcopus Vtfidtrtt juxta Eccltfiam c^ Monafle- tium San^e Marit de Morrota , cum juis Jurifptritis (^f Njiariis ac aliis ffebis atqut nobilibus y.ris , ai /ufli tiam cognofcendam & faciendam^ i'H /•» eerum prtftntia , videli:tt Dymini Te- baldi Cau/idici, & Gmtardi , &" G ti- donis Nitarii , C^ Giititlmi Comitis , & Ildehrandini dt Cafanova , Z^ Gua- landelli dt Pecciore , & Scotti de Su- giana , & Gualaneielli dt Montt Vnl- trario , ^ Pttri filius Raimundi fimi- littr dt Monte V fltrario , & G-ymundi dt Morrona , &" filiorum t/us , &" alio- rum plurium , veniens Gtido fuprafcri- fti Monaflerii PAor cum fuis inflru- mentis , eflcndit fuprafcriptum ventrahi- Itm Eoiftopum qutdam in/u/le detintre de juflitia fupraferipti Moaafttrii. Tune

D

prefatus vmtrabilis Epifcoput , eaus^ cognita , rtfutavit atqut poflpofuit /am dicio Monaflttio in manu predidi Prio- ris cmnes res , que continebantur i» fuls iTsflrumentis , quas ipfe habebat &" pof- fidebat de v4:quifiana Curte in Vttlter- rano Epifcepatu , utpote in Rialto , & in Ripaioffay & in aliis lecis .

Hoc alum efl Dominice Incarnatiemi .Anno Mlllrfimo Ctntefimo Vigtfime No- no , Tertiodecimo Kalendas Septembtit , IisdiHione Sexta .

«$* Ego Rogeritts D;i gratia Pifan» Ecclefie ./frcbsepifopus fubfcripfi .

£^0 Ruflicut tArchiprtsbittr interfu* (^ fubfcripfi .

Ego Gitittardus Jurifperitus interfus Cr /u^fctip^.

Thebaldus Caufidicus interfui & fub- fcripfi .

Ego U^uecio ,At>ofloHce Sedis Notgt>^ rius inttrfui & fubfcripfi.

Char-

4^t

X

E R P T ji

4^1

Charta Rodulfi Abbatis Monanerii S. Michaclis de loco Marturi ,'

per quam Rogerio Archiepifcopo Pifano vendit jura fua in

Caftro de Vico , atque in aliis locis. Anno mp.

IN Homine Domini noflri Jef» Chrifli Dei tterni , ^"tno ab Itca*natione ,0Jus Mill-fimo Centefimo Trige/imo, ipfo 4ie Kaleodis Septembris , Indidione Se pttma . O lortet univerfarum Dti Eccte- Jlarum RfHores , iC^ cunfjorum venera- kHium lo:orum tiifpenfato^es , Eccle/iis & locis , quibus Dco auBore prefunt , projpicere , ^ ad utilttatem (J^ coimo- dum fiu meliorationem , prout poff^nt , tarumdem Dsi E.cle/iarum & locorum modis emnibus elaborare . Idetque ego Rodulfus in Dei nomine Abbas de Ecclefia & Monafierio Sanfti Mi- chaeiis de loco Marturi , comuni.ato eonfiiio Fatrum meotum Mona:0'um , l^ ^dvocati , ceterorumque fiieltum pftdiiii Monafierii , p'0 lompetenti uti litatc predi&i Monajlerii , per hanc eartam vendo & trado ti>:i Rogerio , Dei gratia fan£te Pifane Eccltfie Archiepifcopo , ad partem prtdi^e £ Je/ie , totum , quod predide nojlre E,icltfie C Mottjifierio ptrtintt in Ca- /iro de Vico , qui dicitur u4uferiffula infra ipfo Cafieth , quam e^ dt foris , «^ in Curte tjus . Et in loco & fi,ti- bus Cifano tam infra ipfam (^itlam qvam d>' de foris , (^ in Curte tjus . £t a Camuliano fi ut H-ra mittit in ^rno utqut ad M^re . Et ex attera partt fluminis ./4rni a Monttc:lo firniti- ter ufque ad Mare . U- diBum efi , cmnia , quat fupra leguntur , in intc grum cum inftriori(>its C^ fuperioribus jfuis , Itu cum finibus i^ ingnffibus fui> , ^ cum omni jute & pertintntiis

tarum tibi ea , ut dicfum tfi, ad

frediBe Ecdefie vendo e^ trado . Pto jpta m it mtritum rtcepi Soltdos ttia

A| millia quingtntos quadreglnta in prrfi- nito , Q^iam meam vendtiliontm & tra- dilionem, fi ego , qui fupra , RoJutfut .Ahbas , vel tnti fucctffores , fitve cui nos eat dtdiffemus , aut dederimus , rt- totttrt vtt minutre qitefierimus per ha- liquod itgeni. m tibi , qui fuper , Rogt- rio ,A'chiepifcopo vel tuis fuca ffonbus ^ aut cui vos ea drderitis vel babere dt- B crtvcritis , Cf fi ncs tx'nde au&oret dare votwritis , ^ ta vobis ab emni homint dtfendirt non potuerimus & non d'ftnfaverimus , fpondtmis nos vohii cem- ponere fuprafcriptam ncfiram vendifiia- nem ^ tradiBionein /* duptum in ftf- qsiido lo:o , fuh Cittimstione qr*alis tunt fntrit , Ei in tati hordine hrc fcrihere ro- gavi U^onem Notarium ,Apo(iolice Sedis ,

,Ait*m infra Ecctefiam SanBe Ma- rie , pofita in Caflttlo , qui aicitur Ca- fide .

Ego Rodulfus tAbhas Marturienfit Monafierii in hac cartuta a mt fa&a cotifirmando fubfiripfi ,

Ego Giiido Monachus & Sactrdos fuhfcrip/i .

Ego Frattr .Albtrtus Monachus e^ Sactrdos fubfcipft .

>!♦ Ego Fr:,tir Dominicus Monachus tD" Sanrdos fubfcripfi ,

Ego Btrnardus Monathus ^ Sactr- dos jubfcripfi .

Ego Frottr tA^xP Monachus ^ Lt- Vita fuhlcripfi.

Ego Frattr u4lbttitts Mcnachus fub- fcripfi .

Ego Frattr Petrus fubfcripfi .

Ego Frattr Ptecidus fuhjctipfi .

Ego Fiater Rainerius jubfcripfi ,

£go Frattr LambsrtMS fubfcripft ,

Signtatt

A^i

A RC H 1 V 1

Signum ift manuj Sinibaldi ^dvoca- ti fuprafiripti Monafterii , qui interfuit & cortftnfit , & ratum haf^uit .

Signa ♦if*it»JtHE**i*'J**i*'I»*i*

nuum v€tnulpbi tjuondam Stcphani , & Vefco quondam Bcntbultni , f^ Saffi quondam Rainerii , i^ Lotteri quondam Teci, & Henrici quondam ^ialardi , & Birltngbtrii quoidam Petri , C^ H.-nrici quondam >Alfredi y & Rogerini quondam G^iliccionii , &" Jacop quon- dam Ildehandi, & Sifmundi quondam

B

P I S A N 1. 4^4

ConeBi , & Palmenti fiUi Ugonis , t^ Teberti quondam Sajji , & Ttuffa quon- dam Corradi , Gcrardi quondam ^n- dree , ^ G^tidonis quondam Pifani , & Btrnardi quondam Signortlli , e^ ^Uberii quondam Paganuccii , Bernardi quondam Ro/ignoli , rogatorum teftium .

Ego Ugo Notarius ,/ipoftolice Sedif pofl traditam compttvi dir dedi .

Et teprom'ffionem ad defendendum ^ qui per manum tentt , ad ptnam argen- ti optimi Librarum ducentatum , ad fu~ prafcriptam datare , meritum , O" tejies .

Tranfa^lio inter Rodulfum Abbatem Monafterli S. Michnelis de loco Marturi, & Rogerium Archiepifcopum Piranum . Anno ni^.

IN nomine Domini D:i viventis in lecula, In prefentia Bmthonis Judi- tis t?" U^onis Nnarii , ^mulfi quon dam Strphani , Vefco quondam B'ntbu- li»i , Scffi quondam Raineri , Lotterii quondam Teci , Henrici quondam ^da- lalii f Beilingtri quondam Pttri , atque Hcnrici quondam Gualfredi , Rugerini quondam Gnilicionis , Jacop quondam Ildcbrandi , Sifmundi quendam Conettt , Palmtnti fili Ugonii , atque Teberti quondam Scffi, Ttuffc quondam Curra- di , Gerardi quondam ^Aidree , Ditifal- •vi quondam Brtttonis , Guidonis quon- dam Pifani , Bcrnardi quondem Stgno ftlli, v4tk'tii quondam Paganuccii , at- ^ue B:rnardi qucndam Rnftgioli . Ro- dulfus Abbas de Ecclefia & Mona- fterio Sar,£\i Michcclis de loco Mar- turi , ccwmf-nicato conjllio Fratrum fuo- tum Mmachorum , &" Sinibaldi Jfivo- cati e'ju',dem Ecdtfiae , ceterorumque fi- delium predi&t Monaflerii per fuftem , quem in fnif detinebat manibus , frcit fi^em & tranfa&ionem atque rtfutatio- nem df. oynnbus terris ^ rehns , quas pve-iiffa Ecdtrta &• Monafttrium ali- quo modo babehat i^ detinebat tx par-

iC

tt quondam Uberti Marchionis tani irtfra Caftrum de Vico , que dicitur u4it- fertjfula , q an & de fotis & in Cutm tt ejtts y & in Cifano , tam intra Vil- lam, quan & de foris & in Curt» tjus , & a Camuliano , ficut Hcra mit- tit in ^rnum ufque ad mare . Et ex altera pattt fiuminis ,A'ni a Monteclo fimtliter ufque ad mare , Rogerio Dei D gratia fanfte Pifane Ecclefie Archie- pifcopo luifque lucct(fjrib(*i , ad partent predt&e Ecctefie . H'.od ab bac hora irt antea ipfe Rodutfus ^Abbxs , ntt fui fucctffores , nequt eui ipfi dtdtrint , vel habere decrevtrint , babent indt agire •vtl cauffare , /ivt moliftare , atque ptr Pta:itum faiigart . Et infuper fpopon- dit atqut obtigavit fe & fues fu:ceffo- res adverili-n fuptalcriptum ^nhiepifco- pum iir fuo( fucceffores ad purttm pre- d.Se EcJefte, aut cui ipft dederlnt vel habere dtcreverint , quod fi aliquo tem- pote de omnibw , que fuper Itguntur ^ tgetint aut caufavtrint vtl intCKttona- vet'nt feu minuaver':nt atqut moleftave- rint , five per Placitum fatigart ficennt per fe vtl per fummiffam pftfenam per quolibet ingenium , & omni tempcre ta-

eiti

4^5 E X C E

ssii O' conttmpii inde nm permanftrlnt , ^ued ctmptntre dehtt ipfe Rodulfus ^b- b0$ &" ftti fucceffaret prtdi^» Rogerit Jitcbiepifcof» &" fuis fucctfforibus ad farteru prediSlt Eccltfte , aut cui ipft dtderint vel habsre decreverint penam 4irgtntt eptimi Libras ducentarum. Un- de ipfe Rogeritts ^/f'ch'tepifcopus fecit ei meritum antilum aureum , ut magis omni temport prtdi&a finis & tranfaHio , ettque refutatio firma & flabilis perma- meat atque ptr/iflat .

^flum infra Ecclefiam SanBe Ma- tie , pofita in Cafitllo , qui dicitur Ca- Jule .

t/fttno Dominice Incarnationis MtUefi- tHO Ctntefme Trigefimo , ipfo Die Ka- lendat Septtmhris , Indiffione Stptima.

Ego Rodulfui Jlbhas i» hac premif- /ione c^ obligaticne fubfctipfi.

A

B

R P 7 A ^64

Ego Johannts Monaeo & Sacerd» fubfcripfi .

Ego Guido Monaco ^ Sacerdts Juk» fcripft.

Ego Frattr ^lbertut Honac & Sa- terdos fubfcripfi .

Signum tj» manus fuprafcripti Sini" baldi .Advecati prediEie Ecclefie San&i Mtihaelis , qui interfuit & confenfit .

Signa manuum fuprajcriptorum .Ar- nulfi , Vtffco , Scffi , Lotterii , Htnrici , Berlingtrii, &• item Htnrici , Rogtrini , facop , Sifmundi , Palmtnti , Teberti , Truffa , Gtrardi , Detifalvi , Guidonis , Bernardi , .^l leri , iier» JBtrnaTtti , ro- gatorum teflium .

Ego Ugo Notarius %4po(lolice Stdis ibi fui , Cf hoe hreve ad tnemtriam fa- Suri temperis fcripfi.

ponatio quartae partis Caftelli Acqui , fafla ab Arduino Comitej lilio Guidonis Comitis, Ecciefiae Pifanae. Anno 1130.

I2\7 Komine Demini nofiri Jtfu Chtifli Dsi etetni . v4tno ab Incarnatiene tjus Milltftmo Centefimo Trigtfime Pri- ttiO , Duodecime Ktlendas Decemb>it , IndtSione N:>»a , Maniftflus fum tge iirduinus Comes , filius Guidonii Comitis 1 quia ccnfentiente mtht atque precipiente prtfato Guidone genitore mto , per hane cartam pro anime mee remtdio & parentum meorum , offato , deno , (^ ccncedo Eccltfie San&e Matie Pifane tnatris Ecclefie & %A'chitpifcepatu , te- tam illam quartam ptrtionem , que mihi edvenit per cartam denatior.is ets parle Comitiffe Cicilie uxoris quondam Ugonis Comitis , que ftbi evtmt per Mtrgincap «« parte prefati Ccmitis U- gonis viri fui in Curte & in CafitlUs de %Acqui , tum emnibus earum perti- nentiii & adjacentsis tam donicatis quam ^ tnaffarieits , tuhis & itttttltis , do-

D

mifiicis & agrtflihtts , diflri&is & Pla- citis lupiafenpta Curte &• Caflillo per- tinentibus , ut didttin tfl , eum inftrio- ribus & fuptrierihus fuis , (te cum j6- nibus C^ ingytffibus fuis , &" cum emni iure & pertintntiis earum , emnipetenti D:o «ir jamdiile Ecdtfie ifferre previ- decr tali erdine , ut ah ec hora in aut- tta fit propriis /urii Juprofcripte Eccle- fie C^ ^Architpifcopotui Saniie Marit proprietario jure . Et fi ego , qui fupra , ^rduinuf Cemes , vtl meui heres , five cui nos eam dediffemus aut dederirr.us , retollere vtl tr.tnuhere qutfietimus ptf aliqued ingenium , aut Ji ncftrunt datum vel fadum de omnihus fuprafcriptis rt- bus appatuetii , C»" ctnni timpert taciti £?■ quttti inde nen ptrmanfertt , t!r eaitt ab omni homine defendtre ne» petue- rimus cj^ nen defenfavirit^ius , fpondto ego , qui fuptr , yitdttinut Cemts , ana

euttt

4d7 A R C M I V

atm mels hetedibus , conftntUnte miht /fipraferipto genitore mto , cenp»»ire ad fartem /uprafcripte EccU/le & ^ltchie- pifcopatu San&e Mxiit , e/ufque RcBo- tUms , aut eui ipfi dederint , fuprafcri- ptam rem in duplum in ferquiJo loco /ub extimatione quaHs tunc fuerit. Et infupet penam argcnti optimi Libras cen- tum . Et in tali ordine hec fcri/>ere ro- gavi Beraardum Notarium Domni Im- ptratoris .

^Bum in Cero infra Pltbt dt Mon- ttcafltlli .

Signum ♦$♦ manus fuprafcripti u4rdui- ni Comitis , cum conftnfu , f^ au&ori- taie , (Z^ licentia fuprafcripti genitoris tnei , qui hanc cartam efferfionis fieri rogavit .

S-gna ^♦•^♦^'^•l*^'^*^* **>«nAm Paganelli quondam Reilandi , C^ Er-

fyiannus ^ Stramb germani fi-

lii RoHandi de Oj^ano , lldtbrandi quon- dam Sich:ri , e^ Pttri quondam Ugonis

P I S A Nli 468

quondam Pagani , Gerardi Vicecomitit quondam Gerardi Vicecamitis , CurteveG-», cbia filius ^lberti , C^ Scotto qusndam Bernardi ttflium .

Supradidus .Arduinus juvavit ad fan- &a Dei Euangiiia , /uprafcriptam offeT" /ionem , i^ conct/Jionem , fitut /upra le- gitur , licentia ^ au^oritate fupra/cri- pti genitoris mei fcribtrt rog»vi bai*e

B cartam tumdtm Btrnardum , c^ prtdi- dus pattr meus fic mibi precepit , fie etiam jtm dtila Comitiffa Ctcilia illut idtm mihi fitri juffit .

Ego Bernardtts Notarius Domni Impe- rateris , pofl traditam complevi & dedi . Supradiclus ./4fduinus Comes per fu- ftem , quem in fua manu ttnebat , invt- ! ftivit Rogerium venerabilem Archie-

C pifcopum Pifane Ecclefie de fupradiSia ettavta portione de fuprafctipta Curte & Ceftello i^ ejus pertinentta , ad /upra- fcripsam petJam , ad eumdem datare ^ &j teftis .

Tiaditlo Hofpitslis Cafamvidiae , hB.z a. fundatoribus pii loci Uberto Archiepifcopo Pifano. Anno 1*3^.

IJV ftomine Domini noftri Jefu Chrifti Di-i ettrni . %/4nno ab Incarnatiene tjus Milltfimo Cenufimo Tngtfitto Ttr- tio , None Kaltrdas Martii IndiBiont Vndecima . Qusniem divine adfr.odam eonftftutum e/t , & /altitem animarum & ccrpotum medtlam tfft cegnofcitur , fiis & veneraf^tlibus Lecis provitlere , ut optime arftftuantur j^"' gnf^ernentm , tte in poftenm tllam diminutiontm vtl jaHttram fatar.tut • idicque nos Bet- nardu! & Lto conjttnBi ad onertm & /trvitium etr.nipetentis Dei , ^ faluttm pauperum , Ofpitalt /ititm Cafar/ividla , a nobis ordinatum ^ eonftittttum ad ' /etvitium Dti t^ pauptrum , cui ctt^nia j noftra bona t>:oftlia & imtt:cf>ilia , ujus \ ficuli ptocellis i^ mundanarum temm | Tem. IX.

D| difiidefiis dertliSiis , ea cenceffimus pr» retnedio animatum ncfltarum , nofiro- rumque partntum • tibi Deo , ^ San&e Marie Pifane matris Ecclt/ie Domno Uberto venerabiH ejufdem Ecclefie Archiepifcopo, (Z^ Canonicis prtdtde Ecclifie fupradiBum Ofpitafe , cum omnf fua pertinentia & pioptittdte , que nunc abtt , vtl afpiturus tft , fummittimus &

E damus , ut fit in vtftra , veftrettittique fuccffforum tutela & cura . .Ad afitn- dtim , tenendum , guftf.andum , melio- randum , Ktc in ullo de jurt fuo dimi- nutfidum , frd pro amort t^ timore Dei , {^ Tffirattm animarum rtmedio ^ a vobis & a 1 eftris fuccifforibus , cura & ftndio veflto ftttiper in mrlius pro- ctdat & atigeattir . Et fi afi^ua ptr/o- G g nit

4^P E X C E

tta uUo timpofe prtiiBo Ofphio vel fuis rcbus offtHdcrit vel ditnitniert voluerit , 0 vobis ^ a vtfiris fuc:tfforibus omni- bus modis , prout decet , defettdatur . N<4lld tamen conccfsi pote/late atque li- eentid ipfum O pittum defiruendi ^ vtl fubponendi alicui perfone vel loco , vel donandi vel ptrmutandi vtl ullo modo alienandi , fed (emper in vtflra , ^ in fucccjforibui ve/irii cura , & p'ovt/ione femptr permanead ad utilttatem & pro- ficuum fupraf:ripti Ofpitti , Et /i , quod mbfit , aliquit conira oc , quod (upra di Slum tfi , a vobis , vel a It^cccfforiius veflris excogitatum futrit , caffum & i- nuttle permanead , & femper in efufdem Eccle/if pottfiatem i^ in eorumque me- liere fide fleterint ^ permatead . Qjtam nofiram dationem e^ tradttioney» firmam (^ fiabilem tffe volumus . Et fi nos , qui fupredi^t B^tnardui , Leo , vel no- flri fucctfforei , five cui nos dtdiffemus , aut dtderimus , contra vos , vil contra •vefiros faca^ffores egsrimus , aut caufa- lieiimus , vei tntentionaverimus , atque tnolejiavoimus , /ive ptr Placitum fati- gare ftctrity>us per nos , vel ptr noflram fummittentem perfonam , i^ omni tem- pore taciti & contenti inde nett per- tnanferimus , fpondemus r.es fuprafcripti Btrnardo & Leo , una cum nofirii fuc- eefforihus , etmponere vobis veflrifqne

B

R P T A 470

A fuccejforibus penam argenti optimt Li^ bras ctntum. Et in tali hordine hee fcribert rogavimus Guidonem Notartum Donni Imperatoris .

^Alum in Clauflrum fupraferiptt Ca- nonict .

Signum <!♦ ijt manus fuprafcriptorum Bernarai , ^ L-onis comuntttr , qui boa fcriptum rogaverunt fitri .

Signum .}♦ ^ »}+ ^ ^ manus II- dtbrandi filius quondam Sigtri filio qnondam Matti , Selmundi filius quen- dam Conetti , Oiimondi , qut Macco vo- catur , filius ^uondam ^ ithi , Bcrnardi

filiui quonaam Dtotifalvi filius

quondam B- tttoni , qui fuerunt togati teflet .

*5* Ego Ubtrius Pifant E:cU/ie v^r- chiepifcopus , i^ Prttbittr Catdinaln , titulo San^i Cltmentis , hanc carthlatn confirmo , (^ fubfcri^JO .

^ Ego ^rihi/>re. biter in ae

cartula fubfcripfi .

•{t E^o Ht^fricus Pre;biter, dr- CU' fios, & Plebanus de Cohi , fubfcripfi .

<^ Ego Preshiter Martinus jubfcripfi ,

Ego Presbicr Lsmbtrtus fuhfcripfi .

E^» Ildtbrandui Diacoiui fuhfcnpfi ,

Ego Grardus Diaconut huic dtna- tioni fubfcri/^fi .

Ego Guido Notariui Domni Impera- toris pefl traiitam complevi d^ dedi.

Commutatio rerum inter Ubertum Archiepifcopum Pifanum, 5c Uber-

tum Abbatem Monarterii S. Juftiniani de Falefia, in qua duae partes

Caftelli Plumbini Archiepifcopo conceduniur. Anno 11^5.

IN nemine Domini noflti J'fu Chrifli Dti eterni . u4nno eb Incarnetione ejus Milleflmo Ctntefimo Trigefimo Quin' to . Utdtcimo Kjlendas F:bruatit , In- diStone Tettiadecima . Maniffflur fum tgn Ubertus Abbas Monaflerii Sarfti Jjftiniani dc Falefia, quia tu Uber- tus Dei gratia Pifanae Ecclcfiae Ar-

chiepifcopus tcnvtniflis nohifcum ai vtilitatem quam cotntr.odum predicfae viflroe Pifenae Ecclefiae iir infra/cripti ncflri Moneflerii Sanffi Juflinicni cem- mutationim facettmus dt quibujdam tet- ris , quar vidttttur tffe fub jure ptefa- tae ttfiree Ecdtfiae (^o- fuprafcripti tio- \ ftri Minafterii, Proinde fub r.otitia h«-

notut»

471

A R c H I y 1

morum bomtnunt H^ fidtlium utriufqus EuUfiae veflrae quiin noftrae ^ querum nomina fubttr legutitur , quam rationa- bilhtr decrtvtmnt , ipfas ttrras quam rts , quas commutare difpofueramus , tffe utites ad melioratioatm qudm commodum utriufque Eccltfiae , ficunaUm tfllmatis- nem prediiiae cofimutationis . Ptr hanc commutationis eertam ctdere qudm ptr immutahilam traditionem largiri videoy vebis Donno Vberto juprafcriptae Pila- nae Ecclefiae ^icbiepifctpo. tuifque fus- cejfsfibus ad utilitat:m qv-drrt propricta- tem , ut diSium tft , vfliae Ecchflfie , duai partes integras d> Caftello & Ro- cha , quae dicitur Plumbinum , 7»»» eft fjiascinda a mari , u'que ad Car- boriariam , vtl a niari , qt dm ab ipfa Carbonana , txcepiis quam anttpofitis indt fex iclis de terra ad jtiflam per- ticam m*n'-urata , que ptr mediitattm inttr nos & vos habere quam detinere dthiuius , & e*cep'a tanta 'erra de com- mitni noftro ^ vtftto , in qua vel fu- ptr qua CapptUa Cf Cafa Presbtteri ipfjus Cappellae , in qua bahitet , pof- jint haedificxri . Item damus c^ tradi- mus vohis dua< petias integras de me- dtetate illlus ttrrae , quae ift pofita in- fra fuprafctiptes ttrrr.itos , quos bic no- minamus , vidtlictt ficut Le .ia- ptrtufa vadit per Serram montis , c^ per Bra ealaniam ufque ad Capethoium in mare , (^ ficut mare prectgnit totam ipfam ter- vam cum prediSia Carbonaria uftjue ad Rivum-fenalem, H^ fiiut ipfe RivuS' fenalis vadit in Serram ad predlflam Leciam- persufam . Ettceptamus qiiam an- tcpo»'mus inde prtfatam Ecclefiam (^ Monafltrium Sandi Juftiniani, qudm tjus Clauflto , cum fuo Cimiterio . Pre d-.&as duas partes integras de ifto Ca fltllo Gr Roha Plumbini, ftcut tfl pre cin&a a tr,ari , quam Carbonaria , pre- ttr ftx ffprafcriptas fcalas de lerra , quas ptr mtdittatem inter not habtte

B

D

P 1 S A N 1, 472

dtfjtmus , tjudm prtttr fuprafcriptam ter- ram de ccmuni utriufque pattis , in qua Capptlla (&■ Caja Presbiteri fojftnt bae~ d-ficari , ittm duas partes intigras de mtdittate iiliut terrat , quae tfl pofittt infra fuprafcriptos tetminos , preter Mo~ naflerium qtdm Ecclefiam qudm clauflra cum ftio Cimittrio , qualiter ab omni parte circumdatae funt per defignata fo^ ca , dr fi:ut per capita (ir lattra & rrttnfuram inveniri pcffimt , cum infirio- ttbus & iuperioribus fuis , ftt* cum fi~ nif)us t/uam acctfiionif?us quam ingrtjfi~ l^uf juii , cum omni jure quam perti- nsntiit tarum , 1» integrum vobis , ut dicium cfl , inttvocabiliter cedo iir tra~ do in perpituum nemine ccmmutaticnis ^ ut diBum tfl . Tali ordine , ut nullo tempore nullo modo lictat vebis vtl ve~ flris fucceffotifpus eut hlccnomo , predi- iias tcrras feu res vtndere vtl donare f.ut aliquo alio titulo alitnare , fed fem- per debeat in pottftate prtai^ae veflrat Pifanae EccUfiae inicmffUSabiliter per- tnentre , & in ejut pnprietate quam do- minio . Pio qua noftra ctmmutatione quam traditicne rectpi a vobis unam pttiam de terra, pofita juxta Civitattm Pifam profe EccUfiam Sancii IQ-chclai , qidm injuptr Solidos trimilia quadringtntis in prtfinito . Qaam tneam cemtr.utationttn qudm trsdit onem fi tgo , qui fupra , U- beitui ^khai , vel tnti fucctffores , five aliqua noftra lutrtmffa pitfona aut hi- cononius Kcflri Moncfletti tiliquo tttnpo- rt rtt ccere vel rtmutare , aut in aliquo ditriitiutre quaefittitr.ui pir quodtibet tn- gfniutn . & fi <■/)>» vofti ^b otr.ni ho- V ine diffn(,tere ron piturfittiU-. quant no>t d'f(njaverir/.us ad partrm qudm pro- p-rutfinn. prer B.:e veffiat Pi ina Ec- cltfiat , fpcndtc tgo , tj<n iupra U er- ttii tA bas , unac.m meis ffcrtfforifus prtfa". riflii hU-^ajlfrii Srtn^i Ji'fli- niatii , ■.nnpentre xolyis. qui fftjra, Don- no Uh >io .yliiiittpijiopo , vefiri/qut lue" G g 2. ciffo-

47 j £ X C E

ccjjorivus, aut bicotiemo ve/lrat Ecclt- ftac , fuprafcriptam noflram cemmutatio- ntm quim ttaditiontm in duplum i» ftrquido loco fub txtimationt , qualis tunc futrtt , ad parttm quim preptittattm frtfatat vefirat Pijanat Eultftat , & injuptr ptnam argtnti optimi Librarum trtctntarvm y quia in teli ordtnt hatic timmutationts cartam Ildibrandum Ne- terium ^pcfiohcae Sedii fcribere rega- vimus ,

K P T A 474

A v4dum apud prtfatam Eicltfiam Pi^ fani ^rchitpijcopatus Sandat Mariae felicittr ,

♦J+ Ege Vbertus ^bbas Menafltrii SanBi Jufliniani dt Fattfia , in bae carta commutatisinis lubjcripfi .

Ego Falce Jusictc facri Palatii inttr- fui qttam jubfcripfi .

Ego Manfrtdus caufarttm Patrenm intttfui eb- bi: fuhfcripfi.

Ego Ildibrandus l^otarius ^pofloUce Sedis pofl traditam compltvi c^ dtdi ,

B

J

Charta Gerardi Abbatis MonaOerii S. Mariae de Morrona, per quam

veDdit Uberto Archiepifcopo portionem fuam de duobus

Cadeliis. Anno 11^5.

IN nomine Domini noflri Jefu Chrifli D^i tterni . ^ttiio ab Incamationis ejus Millt/ino Ctnttfimo Trigefimo St- teio , Quarto Kaltndas ^prilis , Indi- Biont Ttttiadsiitna . M.inifeflui fum tgo Gerardus in Dei nomine humilis Ab- bas Ecdefie Monafterii Sanftae Ma- riae de Morrona, quta gravati & coa&i ontrt debiti fuprafsiipti noflri Mo- Kafltfti ^ cum nctt habutrimus aliss res nobiles , dt quitus ip'um debitum fcl- vtre pcfftmus , idco cotnuni conftlio F>a- trnm pro jam di&o dcbito fvlvtndo & t^iilitate mtlioris contodi , quaft loco com- iiiutationis , ptr hanc cartam vtndimus ^ tradimus vobis Donno Uberto ve Kerabili Archicpifcopo Pifanae Eccle- fiae , mtdtttatem inttgram dt tribus partihus dt Podio & Cafltllo tr Di- jlriiio & Curtt dt t/f;qtii , quod Viva- jo voiatur. Et dt Podro & Cafiillo (^ Curtt & DifliiUo de Mnrrona.' tx- iiptis & antepofitis illis terris & ac- q^i/itis , quae prifato noflro Monaftcrio pirtintbant ante illam daliontm Ugonis Comitis, vel datum , qaod ipft in to clcm M<inaflerie fecit . Prtdiffam medit- tatem inttgram 4e tiibus partibtts de a-

C irifqut prtneminatts Pediis ^ Caflcl- lis , vidclictt Morrena & V.vajo , & terum Curtihus &■ diflri&is , exctptit illis acquifliis , quat fuptri»< tneptavi- ry.us , qualittr a'o omni patie per capita d?" Utera & per menfuratn ipfe ttrre inveniri poffunt ; cum inferioribtts &" ftfpetioribus fuis , feu cum /inibus , C^ acccfjionibus & ingrrffthus tarum , C^

D cum omnibus adjaztntiis & ptrtinensift tatum & adionibus , & jurt in intt- grum vobis , ut diclum tfl , vtndimat i^ tradimus . Pro qaa no/ira vtnditione C^ traditiont rectptmus a vobis pretium quingentorum Si lidotum i» prefinito , Quam neflram venditionem & traditie- ntm fi ego , qui fupra , Gerardus ^b- bis , v:l mei fucctfforts , fivc aliqua ne- flra fuitm ffa ptrfona , cui nos dediffe- ty>i's aut dedttimus , vohis , qui fupra , Dcnno Ubtito venerabili ,/ftchiepifcope vel vefl'is fucctffotibus retcUtre vtt mi- mterc qtttfterin,iiS per quedlibit ingenium ^ & fi tam vohis eb omni homint dtfen- d(tt non potuctitrus & non dcfen/avt- rimtts , jpondro tgo , qui fttpra Gerardus v^bbas ., una cum mtis Juccfforiius , cem- pettere vsbis ^ fui fupra , Dsnno Uberto

vene^

475

A RC H IV 1

•r/ J — -- —

venerabtli ^rchkptfctpo vtftrifque fuc- «tfforibui ad partem & proprietatet» vt- Jirat Pifanat E dtfiae , ifiam neflram venditionem & treditiortem in duplum in ferquido hco fab tictimatione , qualis tun: fuerit, infuptr ptvam argenti opti- mi Librarttm centum. Quia in tali cr- tiint bant ca^tar^ Fahontm Judiftm & Notarium fasti PJatii fcribert tcgavi-

u/?«fM apnt Cattonicam, & ma/orem Ecclefigm ^rc^iepijiopatt*! ^an^s Matie.

B

P 1 S A N 1. ^ys

Ego Cerardus .Abhaf Etchftt San&t Marie de Morrona jupfcripfi .

Signa »|t ^ ♦$* *i* »i» ♦ manuum Lanfanci tjuondam Cerardi, Pttri ^U bithonis , Hfrithi quondam Htvitbi , Ber- nardus Lambcrti , Scotti filii Betnavdi qnondam Rothi , Malagalit tfuondam Ctf'- mundi , tjui interfatrmit rtgati te/ies .

Ego Fako JtideM & Notarius facri Palatii, p^Jt traditam (om^levi & dedi.

Seatcntia Judicum in controverfia agrornna inter Ubertum Archie- pircopuna PiGtiium, & alios. Anno 1133.

1N nomint fummi Dei & Salvatcit nefitijefu Chifti. ^nen. N.» Bm- th» Judtx , t? Mjnfredu! , cauffurum patroni , tteClt JuHicts ab Uberto, di- vina pictate Pifanorum ArchiepiLo po , C^ « Confulibus & univtr\o Po- pulo, a dffi ^icndas lites publiiai feu prtxjatas ; latm , que erat inter ^rcbie- pifiopum Usertam ^ Vicecomitem & Hnrigum atque Rudulfitm , gfrnnani fi lii qnondam G talfredi , C9r/imiffa>n nebii ab ut>ajue parte , fic ti-ffinir.ius . Si- quiiitm cuni prtdiHus xAiikitpil.opui cen- qisererttur adversu-» (ftpvadiHum f^ice:o- ff.ttem ^ filies Gualfrtdi , de duabus petiii de terris , que fuerunt de Curte de Cimtoria , nunc vtrb junt dt Curte de Sanffa Luda , una quarum pofita tfi a Pojo de Qj^ierciavelata , ^ ficut trait Strada Guilielminga , da capite t/^.nchi ufqut ad terram de li Pttilati in lapite deinc ; fecunda petta de terra ecmprrbendttur cum Colle Leuli , tenet unum caput in Rigone , aliud taput te- net in fortflo , iif guartgando de Curtt de Cimteria . Dt hts prtdi:lii duabus pstiis dt terris , fi.ut dtftgrtata fur.t , diiebat Ftceccmes & filii Gualfedi , fe fc^idijfe psr annos quadraginta quie-

D

te C^ fine legali iHttrruptiene . Cetttrg V- i ^ cbitpifcopus dictbat eamdem ter- ram tnf-a illos quedraginta annes Ca- rntitem UjfrictOf.em i£^ filium ejui Ugth- linum & Teudiiiuf» & filium ejus p»f- fed^ffe infra hoi qttadraginta annoi , ts- ftii'Ui ab utraque pa>te predn^is , & » nobis diligtnter examinatii . Unde Judi- ees , negotto a Caufidicis utriufqcte par- tis fubtiliter dijputato , causa cengnitd ^ /udicamus , ut jurent teftes v4rchiepifco- pi , infra hos q'tadraginta annes predi- Oos Comites p^ffediffent . Quo jurato , condemna^us Vnecomittm & filioi Gual- f'e(ii de predi&a terra , nifi tefies Vi- c^comiti & filti Gualfredi vtlint jurare Vt.ecomitem &" filtos Gualfredi predi- Bam terram per quadraginta annes quis- te pofftdiffe. Tunc eligatur unum ex u- na parte , & alter ex altera parte , & quis verius vti falfius dtcat , tello di- fcernatiir . Hanc fententiam data , g^ teftibus utrinque jtiratis Vctcomts & fi- lii Gualfredi remiferunt bellum , ^ tt- ti lite renuntiaverunt .

Data in Curia Domni Ubtrti vene- rahili .Anbiepifcepe San^t Marie Pi- fane mctris Ecclefie , in pre/entia te- flisttn Guaiamdi quendam item Gualaa-

dif

477 E X C E R

di , & Lanfrancbi quondam Gerardi , f^ Guilitlmirici quondam Lanberti , 0- dimundi quondam Beriti , & Gatti quon- dam Henrici , & Lanberti quondam i- ttm Lanberti Judicis , e^ Ru/iici quot- dam Jobannis da Montemororo , Ugoni quondam u^ndree da Sancla Luiia , d^ Morelli de N.*vila , & Comiie Mala- parute , Ratnulfi quondam Ubaldi , €a- eiabate quondam Guiliaoni , Rainert & B

'/ A

478

Tegrimi gtrmani filii qu(fndam Raint- rif Venirto fiUo eju/dem Raineriy & aliotum multontm ,

^nni Domini M lle/imo Centefimo Tri- gtftmo Scxto, Qttarto Nonas Decembiis t Indtdtone Quaitadecima .

Ego Bernaidus Notariut Domni Im- petatotii , ex ji Jfione prediSorum Judi- cum hanc /enttnttam /ub/crip/i .

Poffeffio dimidii Infulae Planufiae a Judicibus Pifani? reftituta Balduino Archiepifcopo Pifano . Anno 1138.

IN nomine Domini Dei vivintis in fecula . .A-yien . Nof M%vcbe/iui & Nerbottw Judices , a Coijulibut &' u niver/o Populo ed d'-ffi^itrdas litti & eontvover/ias publicai /ett prtvatas , Ju- dice dati , rtJamationcrfi /adam a Don- no Balduino venerabili Archiepilco- po adversus BruneSium quondam U^o- nis , & adversus fratres patvutlei ejus uxoris , judicio arbitrioque noftfO com^ tnijfam y /ub/crspto modo diffinimus . Si- quidem cum Donnus ^r-.hlepifcopus repe- teret a Bruneilo c^ a fratribus patrue- libus ejus uxorit , tntdittattm tothius Infule Planufie, quam juris e(fe .Ar- ehiepi/copatus Pi/aae Eccltfte afferebat , unde etiam Cartas cfftrtionis & dona- tionis a Leone de Cunitbo &" ejus uxo- ¥1 faSlas hofiendebat ; Cumque pretiomi- natus BrumBus & jam di&i Confortes a Cenfulil)us, ut ad judicium venirent , fepe rf/ent vocati ^ illi ver^ contumacitir perfiflentes obtemperare noluerttnt . Qua- propter nos Judices taliter contra contu- maces pronuntiamus y ut Donnm ^Atcbie- pi/copus mittatii* sn pojfcjftonem medie-

O

D

tatls Infule Planufte , ita ut quiete pof- ftdeat ^ & a ntmine ni/i Itgitsmt di- /veftfatur .

Data in Cu*ia Donni .Archicpifcopt y v4 no Don tct Incarnationis Miiii/imo Cfntc/imo T ig'fino No»o , OBavo Idits Novetr,b>ii , Inditiicne Secunaa .

♦Jt Ego Marcbe/iuf , /acti Laterantn- /is Palaiii Jude» in hac /ententia a me datit /fburtpfi .

♦J* Ego Nirhottus /acri Palatii Ju- de* hanc mtam fententiam cor.firmo .

*Jt Ego Battabianca Ccnjul hanc /en- tentiam laudo , & coffirmo , & /ubfctibo,

^ Ego Ur/o Con/ut hanc /tntentiam laudo ei^ confirmo .

ijf Ego Ratnolfo Conful hanc /enten- tsam laudo <& cor.fi' mo.

♦Jf Ego Ugo Ranuccii Con/ul hanc fententiam laudo &• cenfirtvo .

♦Jt Ego Pttrus ^lbithonis , Civii Pi- /anus z^ Con/ul , hanc /ententiam lau- do & confirmo .

»Jt Ego Vllano Conful hanc fentert^ tiam laudo i^ confitmo .

OMa«

47P

AKC n IV^ P 1 S A N 1.

480

Oblatio nonnullorum Caftellorum fafta Ecclefiae Pifanae ab Hilde-

brando Comire filio quondam Hildebrandi Coaiitis, Si

Mathiida ejus uxore. Anno n^p.

IN Homitte Vomi»i ne/lri Jefu Chrifli A Dei ftirni. ,A<tno ah Incarnatlont tjtts Mtllefimo Cente/imo Qjiadrngefimo ; Tertiodeci>r,o K-ihndas Jhlii , IndiHione S'.cuKda. M.i' iUfli jumus nos Ildebran- dus Comes filius quondam lldebran- di Comitis, & Matilda jugalis ejus, C?" fil^a L^nfranchi , qnia comunittr & ec/tfenticKts tr.ihi luprafcripto ^viro meo , pbi inttrtffe vidttur notitia B:ntbonit B Judicii , a qt*o interrozata i^ cognita Jum , ttott pati violentia , fet pura & integra ttiea bona volutttate fecundhn e- difli paginam , per hanc cartam pio re- tnedto animarum nofiraium cff:rimus , donamus . ceditnus , (c^ tradimui omni potensi D 0 & E:.le/Je %^'chiep<f.ooatui Santie Marie Pijane tttatris Ec.lifie , tnedietattm integram de noflra portione , que mibi Ildtbrjindo obvtmt ex parfe patris five tnatris ttire , five alio aliquo tnodo vtl jure , de Rocca de Bilerno , C^ de Cafitllo & B*rgis &" Podio &" diflriilu & Curte eiw , e^ omni e/us pertinentia • c&f de Caflello de Vignale , C> de Catnpilia ; & de Caftello & Monte Saniii Laurtntii , C* de torutn pertinentiis . Predi.lam tnedietatet» inte- ^ gram de omnibus , 17«* fupra legttntur in integrum cutr inferioribus t^ fnps- riorihus fv.is , feu cum finibus & in gnffibus fuis , a^ cutn omni /ure & pnprietate &" haSione earutn , omnioo~ tenti Deo tD" jamdiSIt Ec:lr/ie rfferrg , «» diclum «y?, darc & tradtre videmur

tali erdine f ut ab bae bera in antes fit propriis juris fuprafcripte EccUfit « Et fi nos vel no/lri hertdes eam egeri- mus aut caufaverimus , aut fi nofirunt datum vtl fadum inde apparuerit , iZ^ omni tetnpore taciti & contempti inde non permanftrimus , &" tam ab omni homine ad parttm predifie Eccltfit , fui- fqut Reiioribus defendere non potueri- mus (J? non defenfaverimus , fpondemuf noi , qui fupra Jugales , una cum no- /Iris heredibus , componere ad partem predi&e Ecclefie , fuifque Re&oribus itt duplum in ferquido loco , fub eittimatie- ne , qtalis tunc fuertt , ^ infuper pe- nam arg>nti Lisrarum ducentum . Et in tali ordine hec fcrihere rogavimuf Ugomm Notarium ^poftolice Sedis . HaSam Ptfe in Choro Ecclefie San-

ai

Signa tjt tjt tnanuum fuprafcripiorum Jugali»m , cemmuniter , &" ut di 'lum eft , lei^itti-rne conftntientes , qui hanc cartam togaverunt fieri ,

Signa «J* •J* ^ *!♦ '!♦ •!* "J^ tnanuum Gualandi quondam Gualandi , Lanfranci quondam Gtrardi , Lamberti filti ejus y G'rardi G e ani q<iondam Ugonis , Guint- thi quondam Sifmundi , Si/tftundi quon- dam CotieHi , H rmannt quondem Galli vocati quoitdam Ugonis , to^aiorum te- flium .

Ego U^o "Notarius ^poflolict Stdis pofl tradita complevi ^^ dedi.

Char-

X c

le

T

482

Gharta Guidonis Comitis, filii Hugonis Gomitls , per quam fe, ac fu» Cafteila obiigac Archiepifcopo, & Confulibus Pifanis. Anno ii^i.

IN netnme Dei. ,AmcH . Ego Guido Comes filius Ugonis Comitis /«- ro fuper fan&a Dei Euangelia , quod ttb bac hora falvabo O' adjuvabe bo- ■miHts Pifane Civitatis , & de e)us Burgis e^ Villis , & homines San^e Marie Pifane , uhicumque fuivint , & eoium habere , &■ omnium fupradtBa fuut perfonarum , per me ^ per tnees i» tota mea virtute ftcundum meum fojfe .' ^ nullum Caftdlum vel Curtem , quam habeo i» Cornitatu Pifano , vel babebo , vendam vsl oHigato alicui per- fone vel loco v.l E:defie , nifi E.clefie Pijane ^rcbiepifcopattti . Et quiiqHtd pater mem v:l ego obligavlmus E:cl^fie Sandi Martitti Lucenfi , vtl tjus Epi- fcopo , vel Procuratori , ptr bonam fidtm fir,e fraude (ludebo disbrigare (^ libe tare , C^ liheratum , prediBe E:cltfie Pijatte vel Pifanis Confulibus ptgnori per cartttlav» tn laude fui Judicis c^ Uetarii , pro XXH. Libris obligabo , & in poffeffionem mittam vel mitttre facism , & Cartulas , quas ab Epifcepo Lu:ano vet e)us Miffo recepero, ^rcbie- fifctpo Pifano vd Pifanis Confulibus , ^iit eorum Miffts certis dabo . Et Ji ILpifcopus Lucanus vel e)us Miffi reci- pere nolutrint folutiomm , & reddere qnod ebligavimus , faciam cartulam , n^ dominium transferam , & in pofftffio ntm corporaliter mittam , fecundum quod Sapientcj Pifani u^rcbiepifcopi , vcl Pi- fenorum Ccnfulum wluerint , vel mihi precfptrint , & preceptui» eortim r.on e- vhabo. Et quod in Caftello de Furcule e^ e;us Curte & diflriBo , Malaparte Comes, & GalUana tjus uxor babuit , vtl habet f fludebo per bonam fidem fine fratidCf ut ^nbiepifcopus Pifanas ^ vtl

A e)us M'fji , & Pifani Confules , &

torum M ffi habeant, & quiete dtts^

neant . Et non ero in confilio vel faSo

aut afftnfu , ut quod ,Archiepifcopatus

Pifanus ibi habet vel habebat queqtio

modo , vtl Pifanorum Conlules , eut Ci-

Konici , perdant , aut litem inde ha-'

beant . Et fi quis tos txinde tmhriga'-

verit , vel abflulerit , ad)ttvabo eos pef

me & rrttes habere & tettnire , & fl

ptrdidtrit , acquirere , c^ acquifiia reti-

nere . Et quatidocunque ^rcbitpifcopus

Pifanus , vtl Vtifdomitius , vcl Pija^ti

Cofifules , aiit torum certi Miffi , /»

fieff ffione Cafirlif de Furcule vtl ejus

Curtem intrare veluerint , cum tit era

ij' tes adjuvabo ptr me & mios , in-

trare ^ habere & quiete retintre , E$

fludtbo , ut cm*tes homines de Fficuls

fint ad prtceptttm & voluntattm Pifani

^fcbiepifcopi Cj^ Vnedemini & Coniu-

i lum Pifanerum , & eorum etiam ctrti

I Miffi. Et fludebo , ut hfc emr^a oy,mes

fratres mei faciant ad veluntattm Pifa-

»i ^rchiepifcopi , ^ Vicedemii*i , ^

Pijanorum Confulum . Hec omnia fupra-

fcripta obfemabo toto ttmpert vite >»es

D fsne fraude Balduino Pifano Archic-

pjfcopo C^ fttis fuccefforibu) , <^ Pife-

nis Confulibus , qui tnodh funt , %tl

pre tcmpore erunt , C^ eorum certis

M-ffis .

Signum i^ manus Guidi Comitis quondam Guidi .

Ego Rolandtts Imptratoriat dignita-

tis Judtx Vicarius intttfui i^ fubfcripfi,

Ego Lambertus Marcianenfis Pifane-

rum Judfs huic facramtnto interfui c^

fubfcrtpfi .

Ego Jerardm Vicssomts ■ir Conful ibi fui e^ fubfcripfi.

*Jf Egif

48 j

A RC H I r J

^ Ego Bolgarinus Conful tbi fai & fubf.ripfi.

♦Jf Signutn manus Ventulii Rair.ersi

filii .

Neri>Dttus JudtK prtdiBo facrarr.sr.to interfui , & manu propria hk fabjiripfi ,

A

¥ l $ A^ li 484

Ttflis Cpiiio de Lucagnano , Ilde' hrar.dus de Lari , Gcrardus de Mor- ro7ta , Gui^alottus quondam Malamofce .

^nni Domini Milltfimo Cenitfimo Qnadragffimo Secundo , Qii',r.>3 I^snaS Madii y hdiiiiqHt Quartaf

I

Charta Alherti M»rchionls Gorficae, per quarn vendit Conetto teriiatn portionem Cafteili Liburni. Anno 1145.

H nomine Dcmini nofiri Jefu Cbrifli B tfnpedire qutfitrimus vobis fuprafifiptis

Dci tttvni . u4nne cb Itcarnatione tjus M.llefitno Centefimo Qj<adragefiifio Septimo , Indttlione D:csma , StHto Kalendas O^ubrii . Mamfftus fum ego Albertus (i) Marchio Lorficae, filius quondam Brarceportatc item Mar- chjonis , quia per hanc cartam vcndo f^ trado vohis SifrKundo o^ Ccnttto fratribui , filiis qi^ondam Conitti , meam (_ farttm ttttiam portionem vtdtlhtt de \ Caftello & Curte de Livorna. cttm j omtti jua pertinentia , '&■ e/us Lvorne I aquis , ttnis , filvis , & diltnSii* , c^ jure aut albergarie , aut Placiti , aut date , vel alicujus redditm , aut recol- leilionit , iSr cum omni jure &" cau'a , quecunque mihi de omniims predtdis ptr Ftodum, vel *lio modo pertintnt . Pre- D e-i&am tertiam po>tionem cum omntbus fr4prafcriptis in integrum , cum inferio- ' ribiis e^ fuptriorihus , i^ finihus , &■ j ingreffibui fuis , &" cum proprietate & | fertinentia & tdificio ^ omni jus j fua , vebis fuprajcriptis fratrihus vindo (^ trado , Unde a vohis pretium recepi bonorum denariorum Lu:enfium Solidos mille in prtfinito. Qjam meam vendi- tiontm e^ traditiontm fi ego , qui fu- fra , %Albertus Marcbio , vtl meus he- tes , five aliquis , cui nos eam dediffe- tnus aut dederimui , vel a nobis /um- tfiiffus , quolibet itgenio vel modo rttol' hre vel fubtrahere aut diminuere vtl Tom, IX.

fratrihus , vtl veftris heredibus , & omnibus quibufctenque eam dedfritii v;l retiqueritis , i^ fi nos exinde au&eres dare volueritis , ^ eam vobts ah omni- bus difendere non potuerimus &" nc» dfe^^fevftiryius ; 'pondeo me , qui Jnpra , ./^lbtrtum Mar^hiontm , mtofque hirtdtt compofiu^os vobii O" V(ft<ris htrtdibuiS luprajciptam vendftionrm liir traditio- ncm in duplum in ferquido loca fub e- [ii*f attoat , qu/tlii tunc fusrit . Et iit tali ordine hanc cartam Doamum Uso^ mm Judictm ^ l^otarsum Jcribtis ro^ gavi .

.AElum Pi.'4, PcrlJt maris , domo M» *or<) qitondjm Gnrdi Tattarii , prcpt EcJtfiam Sarfii N cclai ,

Sigiium ♦{♦ manui fuprafcripti ty4lher^ ti Ma^chionis , qui hane cartam vendi' tionis rofavit fieri .

Signa ^ »i* *5t *Jt ^ ♦$* manuur» Vtltri qtsondam F almi , Gotttfredi quondam L^mherti , Baronis quendam Martini , Pattuccii filii .Aiiiceti , llde~ b-'andi quondam lidebrandi , Beiicnt qstondam Siii , rogaterum tefiiur/t .

Ego Ugo Domni Lottarii Ttrtii /?a- manorum Imperatoris Judtx judiciotun» ctnnium interfui & fubfcripfi.

Ego Ugo Notarius ^poftolice Stdis pojt traditam compicvi i^ dtdi ,

Ifta venditionis Carta nomint pigne^ ris taii tenort faBa eft , qued quaii" H h CKnque

(i) Marchiones ifli fortaffe pertinentad ialunrem MarchionttmMalafpinarumprogenieai,

485 E X C E

euftqut die ab hodit itfqtn ad duos pto- xiinos annos fupra[:riptus .Albertut Mar^ ehio , vel e/us htres , aut tjus certus Mijfus reididttint fuprafcriptis fratri- hus , vtl eorum heredibus , aut fttper hic M;ffo , bono*um denariorum Lucen- fium Solidos Mille , & prode in pre- diBo Conflituto per fingulo Menfe bo- norum dtnariorum Lucen/ium Solidoi fe- decim &' denarios 0^0 , tunc ifla ven- ditio & Carta refolvntur , teddatur , <& nihil valeat. Si vtro ita folutum Mon futrit , tunc Ab inde in antta in foteftatt fuprafcriptorum fratrum i^ he- redum eorum , & omnium , quibus de- derint , deveniat ^ permaneat , ad eis tenendum & alienanttum & pigxcran- dum , i^ quicq»id eii placuerit , fatien- dttm . Ita etiam quoi quantumcunqut temporis poft fupra/iriptum terminum fteterit , quod fuprafcripta ptcunia reddi- ta vel recolleula non fuerit , poffrfjio a- fui fuprafcriptos ffatres , torumque he- redes permaneat , & fuprafcriptum pro- ficuum femper debeatur g^ currat . Et poffejjionem , & f^u^us , <^ omnem redditum pignoris infra fupra(>.riptum terrriinum <^ poft fuprafcriptum ttrmi- num fuprafcripti fratres ^ eorumqtte ht- redes & omnes , quibus dtderint , de- btnt babtre y & tantum quantum va-

B

D

fi P T A 4?d

luerint ftff^as cJ^ redditus de-

bent difcor/tputjre . Itfitper juravit fa- prafcriptus ^lbettus Marchio per fanciit Dei Euangelia , quod Carta , vel da- tio , aut obligatio fa8a non eft , vtl

ap venditioni dr carte contraria

vel ntciva. Et ft fupraferiptm termintts tran/ierit non folutd fupra/cripta pecu- ni^ , amplius nullam litem vel mole-

fliam faciet dt e^ pignort , CJ?*

quiete ttnere , & penfionem & frudus » & omne redditum recolligere non con- tradicit . Si quis verh contradiceret ,

au^or & deftnfor e^ adjutor Cf

torum heredibus , (^ emnibus quibus darent vel relinquerent . Et repromlffio- nem ai Hefendendum , qui per *y,anum tenet y ai penam argrnti optimi Lib^a- tum quinquaginia ad /upr^^f.riptum aa- tare , meritum & t.fies . Et dedit in manu /uprafcripti Conetti pro ipfo <5* fratre fupralcriptum Gf^tifredum , ut corporaliter ipfum in poff.ffionem mitte- ret, i^ ut ipft Conttiui pro fe e^ fratre poffrffionem ingredetetut de fit- prafcripta tertia parte iSf omnibus fu- prafcriptis , que idem Marchio in FeO" dum ab uirchiepifcopatu SanHe Marit hahebat , e^ ipfe pignert prediSis f^a-

tribus ipfi pvecepit , quod fa&tnji»

efl ab eo Conttto^

Eugenii IH. Papae Bulla pro Guidone Abbate Monafterii S. Mariae de Morrona. Anno 114.8.

EUgtnius Epifcopus , fervus fervorum Dei , dili^is filiis Guidoni Ab- baii San£le Marie de Morrone, ija- fque Fratribus , tam prefentibus qmm futuris , rt^ulariter fubflhuendis i» per- petuum. Religio/is de/idtriis dignum efi , fadlem prtbtre cottfenfum , ut fidelis de- votio celtrem fortiatur t/fe^um . Eapro- pter , dileSi in Dommo filii , veflris ju- flfs poftulationibus clementtt annuimus y

&" preiecefforis noflri felicts mtmorie Pa- pe Innocentii vefligiis inherentes , Mona- flerium beate Dti Genitrich Matie , in quo divino mancipati tfiis ehlequio , fub beati Petri y ^ nofira proteSiione fulci- pimus , & prtltntis /cripti privihgio communimus . Statutntes , ut quahun^ue poffeffiones , quecunque bo»a idcm Mo- naflerium inprefentiarum jufte (^ cano' tticc fojfidst , aut in futurum conctffione

Ponti-

4^7

A R C H J V 1

Ponstficum , laygittonc Rcgum , vel Prtn-

cipum, oblatione Fidtlium, Jet* etiam

aliis jujiis modis, Deo propifio , pottrit

adipifci , firma vobis , vejltijque /uccejfa-

ribus & tllibata permaneant . In qui-

bus htc pfopriis duximns exprimtnda

vocabulis . Pattem vt/iram in ipjo Ca-

flro & Curtt tjus , Plebtm & Capel-

lam tjufdem Cajhi , cum dtcimis juis .

El quicquid habttis in Curtc ^quifta-

na. BJneum & ^quedudum ujqi4C in

Cafcina . Terras , quas habetis in Palu-

dc ^ Pantano cura decimis tarum. Ec-

tleftam dt Thnra cum futs periincntiis .

EcJefiam dc Mantanino cum medietate

Cajlri HSr pcrtintntitt (uis , falcd con-

venientta , que inter Ube<tum vtntrandc

mtmcrie Pifanum ./fr,.biepijcopum , (^

Gtrardum ^batcm f^Sa tji , & Jcripto

fifmata . Si qua vtr6 libera & abjolu-

ta perjona in vi^a fua , ftvc in morlc

in fuprafcripto Monajierio fc eonfcrrc vo-

luerit , rtcipiendt eam abfque ulla con

tradifiione liboa-n fa.ultatem habeatis ,

falva Jufiitid matricis E^cle/ic. Dtcer

nentes , ut nullt omnino bominum liceat

ft:ftsum Minafierium temerc perturbarc ,

tiut cjus pcff /Jiones auferrc , vil ablatas

rctinerc , Jtu quibuitibtt vexationibus fa

tigarc , Jed omnia integra conftrvcntur

torur/i, pro quorum gubernatione & fu-

/ientationc conceffa funt , ufibus omnime-

dis profutura . Salid Sedis t/4pojiolice

auSioritaic &" dioecefanorum Ejtjcoporum

eanonicd fufiit d , Si qua igitur tn fu-

turum Ecclefiafli-a S'culartfvc perjona

hanc nojirc con/ittutionis paginam Jciens , J

B

D

P 1 S A l^ 1, ^83

contra eam temerc venire temptavtris , Jecundo , tertiovc commonita fi non Jati- sfa6iionc congrua emendavcrit , patejia- tii , honorijque /ui dignitatc care.it , ream- qiic /c divtno judicio exijicrc dt perpe- trata iniquitati cognofcat , &• a facra- ttfftmo Corporc ac Sanguint Dei C'" Do- mini Redemptoris noflri Jcfu Chttjii a- licna fiat , atque in cxtrcmo examint dijiriffe ultioni Jubjaceat . Cunilit aa- ttm eidem Loco jujia Jcrvantibus , Jtt pax Domini no/iri Jefu Chnjii , quati- nus C^ hi: fyu3um bonc ailionis ptrci- piant, & apud dtjiricium Judiccm pre^ mia cterna pa:is invtniant , ^mcn, u4men .

Ego Eugcnius CatboUct Eccltfie E- piJi.opus fubf:ripji .

*Jt Ego Coniadus Sabinenfis Epijco- pus Juh/ctipft.

>{t £^0 Oido Dia:onus Cardinalis Sancif G.otgti ud Felum aureum jub- J<.rtpfi .

4+ Ego G^ido P^csbitcr Cardinalis tttulo Sandors*m Laurcntii &" Damaji Jubjcripfi .

^ Ego Gregorius Dia:onui Cardina- lis Santii ^-ig-.n fubjiripfi .

Datum apud Sanclum Gtminianvm ^ per manum G^idonis fan8..c Romanat E:clcfiae Dia.oni Cardtnalis Ci?- Canccl- larii, D.cimo Kihndas Decembris , In- ditiionc XII. ln:arnatio-tis Dominicat .Anno MUeftmo Centefimo Quadragcfi- mo O /avo , Pontifi.atui Domni Eugenii Papae yinno Q^tarto .

Tranfaftio inter Calcifcianam uxorem Alberti Corficae Marchionij^

& Villanum Archiepifcopum Pifanum, de Gaftello

Plumbini. Anno 1150.

IN nemine Domini nofiri Jeju Cbrifli Dii cterni . ./fnno ab Incarnatione tjus Millcftmo Centcfimo Quinquagcfi-.

mo , Indi&iont Ttrtiadecima , Quinto

Kaltndas Martii. Recerdation<s hec tji

Carta ad futurant & publicam fideia

H h z & nu-

48y _ £ X C E

^ m(w:r'sm. In pnfentia infra[-v'!^to- yunt Jttdicnm &" »«/?/«« , Cchif-.iana filia quondam Lamherti Ube*ti Gtndo- nis , e^ rilitla quondam Vetnacii ^ & mcdo uxor Alberti Corfice Marchio- nis, ^' ipfe ^lbntus vir ejus cnm ea comunitir , c*r eonjentittte diBs Calci- fciate prediiio viro fuo ^ fub notstia Domni Higonis Judisis , a quo fecun- dttm legem interrcgeta , tfl coj^nita , f' nullam pati vioUntiarti , ftd pura & integra &" bona voluntate fua , fecun- dum EiiBi paginam , per hanc canam , e!;^ fufiis invefiituram , q'(em in eorut» detinebant r/ianii>us , fecere fi ftn Q^ re futationem & t^fanfeB-otem E i' fie Pt- fani >A chicpifccpeitts bijtifft-it Ma^t , (/jr Dotnno ViUano Dei graria tju fdem Ecclefie vcneribili ArchiepU c- po , & PrirTiati, & Sardinie i^egaio , tarnsn pro fe , quam p-.o fHiabus ^ qua. tadem Cahifciana habtbat & fuprajcri- pio qucndam Verna:io vivo fuo , de Ca- ftello & Rocca & Curte de Plum- ■bino , & de omnibus turribus & cafis , ^ edificiis c^ tevris e^ perfonis , & rebus omnibus mobiUbtts (!y immo'i»iUbus & fe moventibus , & jure omni predi- cle Calcifciane , aut v4lberto viro ejus , aut filiabus prediHe Calcifciane & quan- dam Verneci pertinentibus pef predi&um Cafiellum & Roccayn i^ Curtem ds Tlumbino , infra &" extra ipfum Ca- fieditm & Roccam & Curtem & di- firitiitm tjus tam in terra qua:m in ma- fi vel infula aliqua , five Jure alodii , /ive feodi aut tenimenti , aut propter allquas expenfas a prediBo quondam Vtrnacio vel Cahifciana , attt alta qua cumque perfona faBas y aut propter ul- lunt debitum vel ttfum aat jus , quod iequifserant aut rsqtnrtre potuerant fu- prafcrtpta Cakifciana , & predi&us Mafchio , vel prediBe ejus filie , u- f.titam ad diem fuprafcriptam . hem dt pvtdi^is omnibits ftcerunf fintm ^ re-

D

R P t A 4po

I f<AtaUr.r:tr:-i ij^- tratifa:/ie;:nn Ecclefte S" MonaRc-rio Dei , & San£ti Juftiniani de Falefia , & Domno Guidoni fu- prafcripte Ecckfie .Abbati ventrabili e^ heminibtts (D" habitatoribus predicfi Caficlli & Rocce Gr Curtts & d-.flri- &US ejus . Videlicet quod ah hac ora it% atttea predida Calcifciana & ejus filie prtdiBe ^ prtdi&us Manhio , vtl to~ rttm htredes , aut aliqua perfona , ctii 'fea:ff':nt v^l darent , vel fumm:ffa ab eis . de preaiciis omnibus , ficut fupra defitipta (unt , litem vel contrtvtrfiat» aut nnoltfiiam non fa ient tiUam pred(~ llt E^cUrie Pifati >Ar hitpijcopatus bea~ tiffire Virginis M*rie , f^ jttprafcripta Domno Villano , ^ Domno Guidom , &" fuprafcrtp^i- habitatonbus , eammque fuccrffotibus & heredibu< , & omnibut quibufctf-c^t: ipfi dederint vel niiqui~ rint . Inft-ptr omnim propritiatim , Cj^ /';•»' qucdcunqut prediBe Cakijciane vti ejus filiahus attt prtditlo Marchioni in prediBii omnibus ccnpetebat , aut con- pettre poterat itfque ad diem fuprafcri- ptam , dedere tamtum fuprafc*ipte Ec^ cUfie heatiffime Marit , &' fuprafcrhpto Domno ViKano , e)stfq'Jt pro tempore fuccefforibus , & fe ., fuofque htredes , au&ores , C^ defenfer^s e^lig^vit fupra~ fcripta Caicifciana & Marchio de prt- diciis emnibus advtrshm prtdifias fi~ lias , fi umquam antra agcrtnt , & i~ ttm advenus omnes , qui eorui» dato contra predtfla vtnirent . Si verh contra fuprafcriptam fo&ttm faerit , i^ ita omnia , ut fupra dicuntur , objetvata not» trunt , fpopondrrunt & obligaverunt fe fuprafcripta Cahif.iana pro ft e^ p'f di&is fiHabus i^r pytdi'lus Marchio , fuofque htredes cempofttutos predi:^e Ec~ clffte btatifftme Marit , & prtdiclo Doifno Villano , tfujque fucceffonbui , preiirfa tn fif^plum in ferqitido loco fub efiimationt , qushs tunc fuerit , &• #»- fuper penam atgtnti optimi Librarui»

ductth-

491

A Rc H 1 y 1

dtttentsrum , pt»a foluta , bac carta fit- ma pcrmanexte . U»de ad corfirmatio- mm omnium predi&erum vice fuprafcri pts Ecclefi! heatijfme Marit &" E::le- fie Sanfli Juflini , & fttpra/cripti Dam- »i Villaniy & Gtiidonis , & fuprafcri- ptorum babitatorwn ^ a Sifmundo & Connio qiiondani Conttti hdtlffimrum fuprafcripti Domini Vdlani , meritum fuprafcripta CaUfciana pro fe^& fi~ liabi*s predi-lii , & fupraicriptus Mar- cbio reeeptre coppam unam de ar^ento pro tribus millihui SoUdts bonomm Ds- Hariorum L-ten.^ito» , inte^re folutis &" co-tipletis luprafcripte Calcifciane pro fe y & fiHabut prtdiBii , ^ ipfts /?- liabus , ^ MaYchioni a Juprajcripto Dnmno Vulane in prefinito . I>em ad eonfirmatioytem predidomm prcdiSa Cal- eifciana pyefentia & conftnfu fuprafcri pti Marcbionis juravit per fa<%&a Dsi E'iangelia , quod numquam contra fupra fcripta litifn vel moleflnm facitt , ne- qut erit in confilio vel fa 1o , ut contra prediSa lis vtl moleflia fiat . Et in tali ordint hanc cartam Domnum Hugo-

A

B

P 1 S ji iN I, ^91

nem Judictm ■& Notarlum fcribere re- gavtre .

tASum Pisa, Turrt U^hicio^ls fra- tris prediSIe Calcifciane , Porta Sa»5i Salvatorls , prope Eccltfiam Sani&l I- larii .

Signum ♦$♦ >J« manus fuprafcriptorum Cahifciane , qut pro fe C'' filiabtts fu~ prafcriptis , & ^lbtrtl Marchionls , qui comunlter & conftntientts hanc tranfa- &lo»is & difinitionis & dationii car- tam rogavtrt fitri ,

Signa manuum >{f<|(^*^»|fi|t<^t|f Domni Carpini comunls Judicis pnfcn- tis , & auiloritattm inttrpontntis , i^ fuprafc.lpforum Sifmundi , &" Conttti , ^ Ugbicionls prtdi&i , Gtrardi filii Got- fredi Provtforis , Piplni filii fuprafcrlpti Conetti , U^hicimis quondam Bdli , pre- nomine Vaccarius , Noriocci quondam Cinhalli , ^ aliorum rogatorum teflium,

Ego Hitgo Domni Lottarii Tertii Ro- manorum Imperatofls fudex judiciorum omnium intrrf^i & fubfcripfi .

Ego Ugo Notarlus ^poflolice Sedit pofl traditam compltvi (^ir dedi .

Sententia Guidonis Presb. Gsrdinalis tituli Paftoris in controverfu agi»

tata inter Villanum Archiepircopum Pifanum, & Gaiga-

nutn Epifcopum Volaterranum . Anno 1151.

EGo Guido Presbiter Cardinalis dtuli Pafloris , ex mandato Dom- ni Pape Eugenii auHiens c^ cognolcens de controvtrfia piff /fiortis Monti 'Va/i , qt>e inttr vtntrehiles fr:.tre! noflros Villsnum Pifanum Archiepifcopum , C^ Galganum Vulterranum Epifcopum agitabatur • auiitu , /p- fept ntimtro Itciis alltgatiotibtis <^ atttflttior.i-yus utriuf^ftr pattis , t> pltnarie cognitis , ««•>« c->tfil!0 Vfntrabiltum fratrum no flrorum , Rainerii vid-Hcet Sepenfis EcJr-on, & B-^'nardi Presbiferi Gardinalis San^ti Scephani f,t Qdio

D Monte , i;^ cu/ufdam Judicls , qui Pre-

sbittUui vocatur de Monte Ikino , qui

cauft inlerfutrunt , ^ aliorttm muho-

rum fapitntum Judicum .Afettnt Civl-

tatis , <)ui prtdiBo ntgotio non intttfut-

runt .• ^r,;hiepifcopum Pifanum /uflum

pcff ffortm tffi! ccgnofctns , ft.ut u^que

' ad tempus rrdditi interdidi poffeiit ^

fi: quitte ^9" pa-ifi-t dt cetero pcffidere

E prcnuntio , & Vuhcrranum Epikopum ,

! (^ oynnes fuor fam poff ffiinem ampliut

' pertnrhare c^nito probii>fO .

Hx aSiu^ efl it confp-^ii mttltorum I proi/erttm & ttobtliam vircrum tan^ Pi-

/anotitm

49 3 E X C E

Janotum CUricerum d'' Sencnfium , in Palatio prtdiBi Stntnps Epifcopi ,

v4uno vtri Dominice Incarnationis MCLL Idibu! OSlubrii.

ijf Ego Guido Prtsbittr Cardinalis tituli Pa/hris y huic ftntentiat Jub- Jcripfi .

R P T A 4^4

A\ «J* Ego Rainerius Dii gratia Setttn- j fis Epifcepus inttrfui &■ fubfcripfi .

«Jt Ego Gtrardus Prtsiittr Cardina- lis tituli SanSi Sttpbani in Ctlio Mon- te fubfcripfi .

»!♦ Ego Prtsbittr Judtx irtttrful & fubfcripfi .

Charta Jacobi Abbatis Monafterii S. Mariae de Morrona per quam vendit Villano Archiepifcopo Pifano nonnullas terras. Anno 1152.

IN nomint Demini noflri Jefu Chrifli B Dti eterni . .Artno ab Incarnatione t/us Mlltfimo Centefimo Quinquagefitro Tertio , Tettio Calendas Sefttmbris , Indi&iont Qjtlntadecima . Mamjflus Jusn ego Jaiobus Abbas Ecclefie & Monafterii Santle Marie de Morro ra , quia ptr cotifilium Donni Prtoris Camalduletifis & Frattum tr.toium Mo- tiacorum , p>o magna & cotnpettnti uti- C litate fuprafcripii Monfifierii , pro edifi- tanda Clauftra in loco , ubi dicitur Po- dium , que prius era> itt loce v4i>badie Vtttre , per hinc cartam "vendo i&^ tra do tibi Villano Dei gratia venerabi li Pifane Ecdefie Archicpifcopo , quidquid prediSo Monafltrio pertinet in Caflro , tjuod dicitur Monttvafi , C^ ufque ad medietatem lo:i , que tfl inter ipfum Caflrum Cf Caflellum , quod di- citur Montanino , ^ qulcquid predi&o Monaflerio pertinet ptr circuitum totius Caflri Monttvafi , tantum longe a pre- di&o Caflro , quantum predi&a medie tas , que efl inter ipfa Cafldla , efl lenge a prtdido Cafl>o Monstvafi . 1 tem vendo ^ tra-io tibi quicquid prt ditlt E.clefit &■ Monafltrio ptttin^t de leco^ qui dicitur Mottajolo. Ut diflum tfi, omnia ^ qut fupra leguntur , ia in- ttgrum cum inftrioribus lip" Juperioribus Juis , feu tum Jinibus & ingrtjfjbus Juis , €>■ cum cmni jure & proprtetatt & pettirttntia ^ battione earum, tibi, 1

ut diBum tfl , ^d parttm prtdiBt Ec cltfie ^idfiepi/copatus San&e Marit vendn i^ trado , quas ptjfl hbatis , i^ ccntinua longi temporis pofj fpone a mer- te Comitis U^olini uiqut ad ptefcn^ ttm diem pttffcripfiffe dicebatis , fi:ut in Jud'cio , quod inter vos i;ir- Epiico- pum Vnltefranum , ttflthus /uratis , ms- nrftflum fuit . Et pto fuptafcripta msa vendfSiione & tradiBione recepi a te tnetitum , anulum aurtum pro Solidis quattucrcentis in prrfitito. Q^-atn meatn vendidionem & tradid.io'.tm fi tgo , vcl tnei Juccejfotes , five cui nos eatn dtdiff.mus aut dederimus , retolUre ^ vel minutre qutficimus psr aliquod itgt- nium tibi , qui fupra , .^t.bitpifcopo , vit tuis fuccefforibus , aut cui eam dt- dtritis , vtl babtrt dtcrtvtritis , i^ fi ncs tstinde auclorts dare vclueriiis , & eam vcbis ab omni homine dcftndere tton potuerimus & non d-.fenfaverimus , fpotdemus nos vobis componere fupra- fcriptam mtam vendiBionem & tradi- (lionem it duplum in ferquido loco fub extimationt , qualis tun: fuerit , ^ /«_ fuper prnam argfnti optitni L bras vi- ginti, Et in talt bordtne hec /cribete ro- gavi ,^.bcrtum Natariutt» ,/lpoflolice Sedis ,

%4dum Pife tn Palatio prefati ,Ar- ihttpifcopi,

De juprafcriptcm vtrb vtndittontm tKceptamus Riparcffttlam , fi infra prt- Jtriptcs finet ccmptthenditur »

Eg»

495

A R G H l y 1

E^o Rodulfus Priof Ctmaldulenfts fuhlcripji .

Ego Ubertus Abbas San^i Zeno- nis (ubfcripft .

Ego Jacobus ^iias predi8i Cenobii [ublcripfi .

Ege Fratcr BettediBus fubfcripft.

Ego Frater Johannes (ublcripfi .

Ego Ftater Florcntius fubfcripfi .

Ego Frater Manfedus fub:cripfi.

Ego Ildibrandus Abbas Sanfti Mi- chaclis fubjcrtpfi.

B

P 1 S A ^ i. ^^6

Signa mattuum •$♦ 4* 4^ 4* ♦!♦ <!♦ ^ Sicberi quondam GAalandi , & V,llani quondam Gtidonii , tunc temporis Con- fulum , Pilavicini quoniam Lamberti ^

Graffi qmndam ^lberti quondam

Ild:baldi , Sifmundi quondam Cone&i , Bardoni filti ,Alferi , rogatorum teflium,

«Jt Ego Burgundius facri Lateranert- fis Palatit Judex interfui d^ fubfcripfi,

Ego %A'bertus NotarsHS ^pofiolice Se- dis pofl traditam compltvi ^ dedi.

Geffio Caftelli & Podii Planeffuli, fafla Ecclefiae Pifanae, & Gom- muni Pifarum , ab ejus dominis . Anno 1x33*

Ihl tiomine Demini noftri Jtfu Chrifli Det tterni . ^/fnno ab Incarn ationt ejus Millefimo Centefimo Quinquagefimo Tertia , O&avo Idus Ftbruarii , Indi- dicnt Prima. Manifefli fvmus nos Bu- gnus , Jobannes , Gerardinus , Buttarus , Dodinus , Gerarduccius , Molejfus , Frr- rarius , Cappellus , Lutterius , Roman- tius dt Cafiello Planeffuli , quia per ban cartam donamus ^ traffimus lo-

ce fanBe Marit , cj^' w4ichiepi-

fcopatui y t^ Coitiuni Pifanorum , hoc , quod nebis pertinet in Cafiello &" Poje Plantffuli , e^ t/us coflibus i^ ptnaiis e^ tarunt circuitu . Undt reeepimus me- ritum anulum unum aurtum in prefini- to. Quam noflram donationem (^ tra- ditiontm fi nos vtl noftri btrtdes , five cui »os eam dediffemus aut dederimus , rttollere vel minuere qtiefierimus ptr a- iiqfiod ingenium Eccltfie Saniie Marit ^ ^yihieptfcopatui , i^ Pifano Comu- ni . aut cui dederint , ^ fi nos txindt au&ores dart volueritis , &" tam eis ab emni homine defeniere non potuerimus Cr non dffenfaveriyfui , fponiemus nos fuprafcripti , una cum nofti is heredibus , ftipulatione fclUmpnitrr interpofita , com- pentre fuprajeripte Ecclifie d^* ,/ircbit-

D

pifcopatui (^ Comuni Pifano^ aut cui dtderint , fuprafcriptam noftram donatie- nem & traditionem in duplum in fer- quido loco , fub eftimationt , qualis tune futrit . Conditione , nomine pigniris ta- li , quod fi in aliquo ttmpere aliquis torum circa ta, qut Confulibus juravt- rint , ftctrint , carta fit pura , ^ li- ceat tis alitnart & obligare i^ habtre ad preprietatem . Et inveftivtrunt Sul- garinum tunc Confultm pro Ecclefia SanBt Marit &■ ,Arcbitpifcepatu nir Comuni Pifano ad proprittattm predi&a conditiont , c^ prtcariam poff^ffiontm fieri regaverunt . Et in tali ordtne nos prtmemorati bec fcribtre rogavimus Gui- dentm Barbettam ,/ipoftoliie Stdis Ju- dictm d'" Notarium ,

o4Bum Ptfis in Ecclefia San&i Petrl in Palude , prtfenttbus Presbitero Gui- done Eccltfie SanHt Mirit de Montec- chio , C^ Bernardo Rcffo qucndam Be- nedi&iy ^ Ugont Rafca ^ & Torjctl- lo , i^ Bonfilto , & Pelo , ad btc ro- gatis ttflibus .

Homints Planeffuli , qui /uraverunt , Torfcellus Ranucii , Bugnui Rufiici , Jibannes Britkuculi , Gerardinus BelU ^ Buttarus Baructii , Dodtnus Ctcii ,

Bonfilius

.197 S X C E

£:'-:j'ihus VattHelll , Gefayductttts xAfal- talfanti , Mole/lui Rodulfi , Ferreriut filius Jobanttis Fabri , Cappellus filius Guilitlmi , Lutterius filtus Johannis , Ptlo fihtts Carbonis , Romancias ^in- Jvini .

R P

A

4p8

£^0 Ugo Dotnni Imptratcris Frtdetici JudtK ordinarius , ejufdtmqut Nofarius , hanc cartam a Gttidone %4poJlolict Stdis Jttdice & Notario rogatam , tjus fcedi a me visa & Ucii , tjus vice Cf man- dato fcripfi , firmavi , complevi g^ dedi .

Gharta Gualfredi S. Rcmanae Ecclefiae Subdiaconi, per quam

Villano ArchiepiTcopo vendit poriionem fuam in aiiquot

Caftellis 8c Curtibus. Anno 1156.

1N nomine Dom'nf nofiri Jtfu Chrifli Dei etetni. tAnno ab Incarnatione ejus Millefimo Ctnttfimo Qjiinquagefimo Stptimo , Qjartodicimo Kalenias De- Ctmbris ^ In3,8iine Q_iinta , Maniftfius /um e^o Gualfredus fan£le Romane Ecclefie Subdiaconus & filius quon- dam Henrigi Comitis , quia per bnnc eartam venao i^ trado tibi Domno ViUano venerabili Archiepifcopo San- fte Marie Pifane Ecclefie, qtiattam fartem ttium partium tottus Cafifi La- veini & B trgi &• pendiciarum & Curtis tjujdtin Ca/iri & fitium atqut ejus difificli ; e^ injuper qwdquid jtt- ris habeo , ej?' kabut , & prfftdeo , &■ ptffidi in /upraaii^o Caflio & per Ca- flrum , ^ in Cutte & per Cttrtetn , & in finihus & per fi^es , & in di- flriBo & per diflriffum. Et item ven- do i^ trado tibi fuptafciipio ^.cbiepi- fcopo , quidquid juns haheo in Curtt de Mafiina i^ per Curtem , five jure proprittatii vet juve pingnoris vel alio jurt , ttectpto Fettdo Tteudici»go , qued ibidem , vidtlicet ia Miflina , habeo per Curtem Stridi . Prttenea vtndo & trado tibi /uprafcripto ^rcbiepi/copo , qnidquid juris habeo , five jure proprit tatis vel alio jwe ^ in Cafiro & Lttrte d" difirl&o dt Mentevafo & tjus fiii- bus . Et in/uptr dt is cmniius pnet» C^ rtfutatienem & padiontm , dattio- fsem li^ tranfa&iontm ttibi faci» , M

B

D

£

dlBttm efl , /» integrum , una turn /?f>

fetforihui & Japerioribus fuis , feu cum fi-tibus e^ ingrtfjibus futs , cum imni juye i^ aBione ttibi ^ ut di&um tfi y v^ndo &" trado. Pto qua mea veisdi- dione &" tradi&ione rectpi n.etitum 0 fuprafcripto tA-chteatf.opo anulum ununt aureum per Lihras a^genti eptitni qua- draginta O' tres in prtfiiito . Q_ «*>» meam vendifltcnem \& tradi^ioneot /$ ego , qui /upra , G:*al{>edus , vel meut hetes , feu cui ncs eam aedi/femits aut dedtrimus , rttoltere vel tninuete quefie- nr.iui ptr aliqucd ingenium ttibi , qui fttpra , u4f hiepijcofo , vtt ttuis fucctffo- rilsfts , aitt cui vos tam dtdititis vtl hahtre decreveritis , ^ fi nos estinde au&ores dart wlufitis , & tam vobit ab emni hcmint defendere non petueri- rnus I&' non dffinfavetimus , fpondemtit tios vabis componere fuprafriptam mtattt vendidiontm & tradiBienem in dupluttt in fetquido loco /ub txtiiratiene , quelit tunc fttetit . Q_ ia in ttli otdine bee fctihere rogavi Guatftedum Nottarium Domni R^gis .

./^•Jum Pifii in Curia fuprafctipti u4rch epifcopi .

Signa «Jt nnanuum fuprafcripti GvaU fredi , qui hanc cartam fieri rogavit .

Signa manuum «^ «^ «^ «^ «^ O- Haviani filii quondant Bcnni , &" XJr- frlli filii quondem Gttidi , ©^ Ranerii filti quondam Ttugrimi ^ & Cercteni fi~

499

A RC H IV I

lii quondam Cuidi y & Jojcppi filii qvondam Bcrnardi, rogatotum tcflium.

P 1 S A N 1: 500

Ego Giialfrcdus Notarius Domni Rt' g!s pojl tradita eomplcvi & dcdi ,

Sentenda Pifanorum Judicum pro Villano, Archiepifcopo Pifano contra Confules Vicanos . Anno iijd.

IfJ ctcrni Dei nemine . %Amcft. Nos Carpintts , & Ildehrandtts , publici Pifanorum Judiccs , ad caufas publicas feu privatas di^ntcndas , a Confulibus ^ univerfo Populo tU8i , rcclamatio nem faBam a Domno Villano Pifane matris Ecclefie Archiepifcopo advcr- ihs ConluUs Vicanos Cf fuum Populutn , Jic dtffinimus, Siquidem prtdtBus Jlr tffitpifcopus petehat a fuprafcriptis Pla- citum de Vico , quod habebat a Domno

C Roma precept ejus

cognovimus pftdt&i & pro

fe ty Populo , iir Populus ad fcnum campane coadunatus ptr ConfuUm Pifa- tium , ut ad /uflitiam facietdam prcdi- &o t^rchicpifcopo venircnt , vocati cf- fcnt , iontumasittr ptrfifttntet vtnire no- lutrunt . Undt nos Judices causd cogni- ta pronuntiamus , ut predlBus Donnus %4rchicpifcopus mittatur in pcfffffioncm tctius /ttris fuprafcripti Placiti de Vi- M , & fit in ca poffiffione , ut homi- nes de Vi:o fub Dcnno .Archiepilcopo placitari debeant , c^ noflro jure civili

B in pcffeffoHO /udici» fctnptr adverskt eos

potior citi/iat .

Data & recitata i» Confiflorio no- Jlto apud San&um Fridianum , prcfe»~ tia VtUani Conjulis ^ Opithonis Judicis ^ & Bulgarini , & Sikerii , & Mari- gnani , & Guidonis Cafli , ii^r Bcrnar- di dc Ca/dna Caufidicorum, <^ Mari- gnani de Barba , C>^ Porcelli quondam Sit.kirii uflbertini , & Lambtrti quon- dam Uguicionis dc Curte , &" Guerrifii MeroUaris , & Grilli dt CifantHo , & aliorum .

Dominict Incarnationis u4r>no Milh- fimo Centtfimo Qjtinquagtfimo Septimo , Pridie KiUndas Januarii , Indidtone Quinta ,

Ego tAfcinenfis D:mni Frederics Ra- D manorum Imperatoris Jude» Oidinarius & Notartus banc fententiam , ficut in t/43is fuprafcriptorum Judicum inveni , ^lberti Bulici & Nigelli atque Ro- diilfi , publicorum Pifanorum Judicum exiftens CanceUarius , b:c eam exem- plans , fidtliter fcripfi & firmavi .

CefTio Ecclefiae S. Chriftophori de Colignola, faSa Villano Archiepifcopa Pifano ab Uberto Abbate Monafterii S. Michaelis. Anno 1158.

IN nomine fummi & eterm Dei . .Amen . Cum fcriptum fit , ftrvos Dei litigatc non dcberc , congruumque fit magis ca , que ad pacera funt , uti- liaque univerfos locorum vencrabilium ReBorts providtrt / ideoque ego U ber- tus San£li Michaclis humilis Abbas , somunicato confilio noftrorum Fratrum , cum Its dt EccUfia , qtte eft in loco , Tom, IX,

qui Colignola dicltitr , cui vecabulum tft SanSi Chriftophani , vertirttur , cx eaque animi illorum edeo tn nos mpt$ efficcrentur , qui fcre anime eorum peri- clitarentur , & eb ctffationem illorum f,on domus erationis , fed ad fecularem ftatum rede&a videretur , caque lis , & difcordia , fi iUi EccUfie prefide- mus , minimc poffet fopiri.' tibi omni- l i pottnti

501 E X e E

potsnti Deo , &• benio SanBo Chrtflo- pboTo y atque Donno Villano Dei gra- tia Pifane Ecdefie venerabili Ar- chiepifcopo , do e^ conctdo per fst/len: , quam in manu tento , omnia /ura c ficiiontt , (^ jus Patronaf.is , c^ omnia Jpiritualia , que nchii aliqtto modo per- tinent vel pertintrt poterant dt prtno- minata Ecdtfta San^i Cbriftophori , t- /ttfque Cimittrio , e^ tttenftlibus . Q^ie «■b hsc hora in antea ntc tgo ntc tmi fucctff.rts , qui pro ttmpore prrdiffe Ec- elefie San ■?«' Mi.h elis preerunt . nequt aliqum perfona a nobis fumm'lf.t , tton agemm neque tnoleftah<mus ftve inten- tionebimtis , nec aliquo modo inquieta- bimus te prefatum Djnnum ./^rchiepifco- pum , vel Rc&srss , qui pyo tempors erutft, de fuprafcripti E:clefta Sanli Cbnflopbori eju'que Ctmiterio, Et in- Jttper tgo p^emtmoratus Uifertui .Ahbi-.s Jpendte e^ obligo , w.e , mtifque fucrtf- Jorts dtbete componere vobis p>efaio Don-

R P

50»

B

»0 ^,-chispifcopo , eJ^ Re^oribus , qifi pro tempore trunt de fuprafcripta Eccls- fta Saniii Chriftopbori , penam argenti optimi Librarum ducentarum , ft um- quam aliquo tempere centra hanc datio- nem C^ conctfftonem venire temptavcri- mus , i^ eam rumptre vel evacuare que- fierimus quolibtt ingtnio . Et ad futuri tfnpcris mtmoriam pro hujus rti conftr^ mattint h„e fcriptum f^ribere rogavi 17- guiciontm Judietm & Nitarium facri Palatii .

v^,7«<» in Camtra Curls fam di8i Donni ^nhlepifccfi , prtftntibus Dor%~

no Priort San^i Pauli de Ono ,

& Paulo Diacono , &" lldthrando Sub- dia-ono , c'? Martino de Travalda , C^ Ftille , & Ihltbtando quondam Johannii .

D:>minice Incamationis ^A ino Mille- fiYfO Cetitefimo Q^<if.qitag' fi;no Oltvo^ Dccimo Kjltndas ^pitlis , ln.iiQiant Stxta .

Ceflio multorum Caftellorum Zc bonorum , fafla Villano Ar-

chiepifcopo Pifano a Guidone Abbate Monaiterii

S. Mariae de Serena. Anno iij8.

IN nomint Domini noftri Jefu Chrifti Dei ettrni . ^nno ab Incarnatione *)us Milleftmo Centtftnto Quinquagtftmo Oilavo , Indi^ione Ststa , Undecimo Kalend^s Fehruarii . Manifcftus fum e- go Guido Abbas Monafterii Sanfte Marie de Serena, quia dt comuni ccn- eordia meorum confratrum & Monaco- rum prefintia & tAnfaldi Monaci mti , ^ Domni Pteihittri Rolc.ndi Capiilani noftri SsnSsi Bhfii de Biboni , pro tre- lioratlone Cf titHitate fuprafcri^ii ncftfi Monafterii , per hanc cartulaw do , eon- etdo & trado tibi Donno Villano vs- nerahili Pifano Archiepifcopo ai e- pus E.ilefie &" v^fchiepifcofaius San&e Marie de Pffa , medietatem intsgram

D

ommum rerum inmobilium (^ p^jfT^i^*" num ad fuprafcriptum Monafterium ptr-

tinentium , cum Caftellii &., C3''

vi>i:is iCr protis & pafcuis & filvis & faltnis , & cum omni eorum jure a Cecina ufque ad O-nl^roie , fi ut in ma- re dtrivantur . Videlicet mtdittatem de bo: , quoi fuprafcripto Monafterio perti- n:t in B'boni & ejus conftnihu; , & in cenfinibus de Cafale , ^ in Mott- ttalto & eiut confinibw , Cj^ in Para- tino , C^ Canpo Magiore , & in Curim de Bolgari ad San^um Vi&orem , C^ i» finibus Rivo-G talii , que tfl inief Cafiagnttum & St^alart . Et de heo quod juprefcipto Monaftcrio ptrtinet iv Rocca dt Btjcino & ejuf confimhus ,

& Ca-

503 A RC H IV 1

iir Curia, que eft mtdittas Rocce & A ejus Curie i & de hoc quod tidem ptr- tftiet in ^quaviva & ejus cenfinibus ,

& in Canpilia, que efl tnedietas

€afttllo & Cmia; & in Fmokfto, & in Curia de Suvertto , & in Ce/tilione Beritardi & ejus Cffia tS" cor,finibus

rtt de Montt-ritondo , Jolicet

Villa dt Ca^fgna, & Villa de Pattrno , f^ VtUa de Burriano , t? in Curti dt B MarcHiana , (& in Cmte de Tapafio Juper CafteHina, & in Cajalaff.t , & in Burgugnano , &" in ^qua- nigra , & in ^quila/a , &" infra Pltbe de Noni, & in Cornino , Jcilictt Curia dt SanBo Vito , que tenet caput in Ctrro- fuvtra , & eliud caput in Pijcina Pre- shiteri Lei , & aliud ad murum lon- g»tn , O" aliud in Petra fi3a , & uno

iatert tentt in Via Lammt-dul a-

liud caput tenet in Pijcina de Stlir.e ^ &" a Pere-gehulo , & fic ridtt per St- licem ulque ad Corniam , & aliud ca put tenet a4 Foffim Lupajam , & fic vadit ptr Prunetam ufque ad Varicutn , & vadit per t/imtfanur» ufque ad Fof

fam unici. Et in Curte de Ca-

falappi , & in Curte de Sanbuktta ^ D &■ in Villa de Bnrgo , & in Curie de Montieni . Et ut gtnerahter dicam, imdietatem omntum Jupra cviptorui» & ctterorum iitnioiilium ad fuprafcripium Monafterium pertinentium inf/a predi- ^cs terminos Cecine , & Omrcne ufque ed tnart , jura &" acliones mihi & fuprafcripto Monafttrio inde advtrsiis cmnem perfonam compettntes , Jjcut di- €ium eft , tibi Vtllano Ptjano ^rcbiepi f:opo do , cedo , & inrevocabiUter trado (id oput E-.clefte & ..^tchiepifcopatus San&e M^rie quas aBiemt & tibi tui fque 'luectffortbus mando. Et hoc facit pro melitradsne & uttiitate fuprafcripti Monafterii, & pro difenfione rationa- biii , quam voi , vcftrique fuccefforet jHibi & meis /uccefferibMS preftare de- |

P I S A f^ 1: 504

betis in alia mtdiitate , que ibi nobis

remanet , ficut in ve/ira parte , quam vobis nunc do, preftabitls , & pro una Domo pofita infra Civitatis Pifane mu- res , in Potite trium Scalarum , & pro uno Oito dttorum fiariorum in Catallo, & pro una Domo duerum Scalanim i» Caftillo de Piembini, & una Vinea i- bi prope , deccm ftariorum , pcfita inter Caftdlum &" Mtinafterium , vel in Ptr- ticaja , vet inde ufque ad Caftellur/i , quod mihi proprio jure ad proprittatey» Monafterii datis , & ut poffeffienem in- tigre percipiatis , & pro uno Orto ibi quatuor Jtarioium , ficut dtfignabuntur , pro dtctm Ltbris denarierum , quas in- juptr pro tnerito a vobis nunc recipio .

Et fi: co!^ftituo , mt de vtflto &

veftri .^f.bieptjcopatus nomine fupmfcri- pfam tnedietatem , quam vobis , de;:ee vohis pia:uetit , factendo nos pvffcffo/es mto minifierio. Et do vobis licentiam intrandi pcfftjfionem emnium per vos vel per viftium pro uratoem . Quam meat^i datianem & cottctjponem atque traditio- nem fi ego , qui fupra Guido .A!ybai , vtl rrtet fucuffotc) , five cui nos earit dediffemus aut dedenmus , retollere vel mittuere quefierirr,us per aliquod inge- tiium tibi qui fupra VJlano .yfrchiepi- jcspo , vtl tuis fucctffcribits , aut cui voi eam dederitis , vtt habere decreve- risii ; & fi nes exinde auBoves dare voii^eritis , & eam vobss ab omni he- mine difendere r.o» potuerimus , & r,on dtftnfavertmus , fpondemus «os vobii co&ponere fuprafcriptam tncam datatio- ftetn & conceffiottttn & traditionem in dtipUim sn ferquido loco fub eflimatione , qualis tunc fuirit . Et in taii erdine btc fcribere regavi Optthenem Notariuttt ^poftottce Sedis . Fuit & cenvtntum inttr fuprafcriptf.m tAeetem , & Dcn- Kum .Afchiepifctpum , ^ued ft ipfe .^b- bss vei ejus fuccffnres ventrint ad ven- dtndum vtl pignerandum Juam partent , l i z fu

505 B X C E

que ei rtmanet , vtl tjuam modo ab t^rcbitpifcopo recipit , vel alias pojfiffio- nes Mona/ierii , quod vendtt , vel in pignore dabit ei , vel ejus fucceffori , enteijuam alicui alttri ^ ficut debet dare alteri , fi voluerit emete , vtl pignori accipere . Q^tod ft non ohfervavtrit , fromifit per fiipulationtm componere pe- nam ei eentum Lihrarum optimi argtn- ti , ^ t/us fuccfforibus ,

^Jium Pifis .

Signum «J* mantts fupra^cripti ,Aba- iis , qui hanc eartulam fitri rogavit in frtftntia fuprafcrfpto'unt , ^ Ltonis t^rcbipre' biteri , & Rclandi Canoniii San&e Marie.

SigHum ^ <{» 4^ 4*^ «{f 4^ manus Lnmberti quondam Lanfranci ^ O" Lam-

P

5erf

A i^erti quondam Rartttcini , & Lamberti quondam Lamberti Bononis , & Janni de Berno , e^ Tollt quondam Bonitbi ,

& Uiramontt Ranucini ,

teflium .

4* Ego Guido ,Ahf,as San5e MarU de Screna in hnne eartulam rogavi fieri tr fubfcrtpfi.

4» E^o Vivianus Sactrdos &• Mom B, naco ejufdtm Monafltrti fubfctipfi.

4* ^go */fn(aUus ejufdem Monaflerii Diaconus & Monachus fuhjcripfi .

4» Ego Rolandus Sazetdoi fubfcrip/i,

Ego Opitbo Judex & Nota<ius ^pe- Jiolict Sedis poft traditam eemplevi & dedi .

Scntentia Plfanorom JuJIcum in confroverfia inter Ubaldum Archie-

pifcopum Pifanum , atque Attonem Abbatem S. Sal-

vatoris de Sexio . Fortaffis Anno u/^.

127 etcrni Dti nemine . ^men. N^s Magifter Rubertus , Gaietanf/s , & Vgo Rolandi, arbitri tltdi a dign ffi- tno Arthicpifcopo Donno Ubaldo ,

&" a ventrabili Abbate Attone

San£li Salvatoris de Sexto, pro .Ar- thitpifcupatu ^ o^bbatia , ad difpnitn- das torum litts & eontrovtrfias , ad ftnam trtctntarum Librarum , flipula Sient ad invictm prtmiffa , fic diffini- *nus . Siquidtm prtfatus jSbbas ^ e'fus Sindicus Raintrius pro ipfo Monafltrio, aguttt tontra Ubaldum Pifanum ^rchit- pifcepum pro ipfo ^rchitpifcgpatu , & sontra Prtsbittrum ^matum t/us Sindi- cum , de uno pctio terre pofito in co»fi- nibus Blentine , in loco dl&o Ptrgamo , tenente amho capisa cunt uno latere in tetra prediffe Ecclefie San3i Salvato- rh , aliud verh latus partim i» ttrra prediBi Monaflerii , 6>* partim in ter- ta^ quam tentt Pinut <^ Burdont ij^

D

Gintr Rolandini dt Blentina , &" Ptn^ natus , c^ filiorum Cthtccult . adion» in fa^um rtliBa loce inttrdiSii , unc^t vi I&' cendi&ione ex Ltge Si quis in- tentata , Cf ex Libris Sabinianis , & in rem direBa iir utili . Infuper agunt , ut non cega* homines iAnbatie , qui ha- bitant in BUntina c^ ejus confinibus in terris .Afi^^atie , neque per Placitum , neque per Bnnnum , neque per y^lber- gariam , ntque aliquo mcdo , neque im- pediat , Jlhbatem co^ere tot ptr placi- tum ty bannum & furi(diffientm iit tos txtrctre , ai^iont in fa&um tx me- tibus & ex privilfgie & conceffione I-n- perittli ^ ex cenfuttudint Rtgni . Hi- dem refpcndrnt , quod non credunt fui jur's effe , rec inter cos fubeft obligatinnis fubftantia, quare in fa- ftnm derur, vel Judicis offiLium lo- «^um habeat. vel fuprafcriptarum a- 6lionum aliqua locum habeat . Ec

faec

507

Ancn IV 1

hec omnJa dicinnus falvo, quod non offerimus nos petitioni in his, que non poffidemus . Pttterea & fi pfffi- dertnt , dicebant , fe ipfe tueri pref:ri- ptione quadvagifta anncum . ^bbat fuam intentiontm futidare conttndit t* tubltto Itifttutnmto , quo eontinttMr , Ghifiam filiam Faroffi ohutiffe Dto & Mona- fltrie San&i Sah'atoris unum pttium terre y uhi dicitur Pergamum prope Blen- tinam , cvjus eaput cum uno latert jun gitur terrt Sa»Bi Salvatoris de Smto , tliud verb caput cepulatur ttrrt Gerar di Judicis , latus vti aliud edhrrtt terrt Jchannis fHii Pttri , <^ part!>n terrt dt filiis tfondam Junii , ^ Vi- talis tjuendam ^lhtrti , ev^ aliquantU' luM terre prediBi Monaflerii , (if efi tnodiorum guatuor & mediutn . Et pvt fit rtUFJum vtl donatio causa tnortis , vtl inter vifos per in r'm comp'tit fier legem Ur inter divinum . %/fr:h!(pi- fcopus *>'sat de cerpcre cenfiare ,• nam latus viae adhtret , non tfre ^bhatif . De eettrls nen conflat , nifi per audi- tum . Nte videtur he: terra illa effe , evm ibi dicitur tffe tfuatuor *rediora & tnrdium , fed hec vi^ietur effe minus uno t^ dimidio . Qtte falve dicitur non tffe lepatum vtl donationtm caufa mortis , ftd inttr vives . Nam ehli^ando fe de tvi&lene , ^ de nen auferende , inre- veeabiliter donaffe videtur Cf fivte tra- ditient , C^ ita in rtm ex to cententu non ectnpetit . Ntrm fi verba Leqis ita larfie inttHigertmus , non referendo fin- gula ftnfulis , jam rx cenientt4 compete- rtt ipcthtcaria non folltm Lods R'li- giofis , ftd (&■ fublico , tiuod vidttur gbfwdfm . Preterea non efl prebatfm , terram fu-ffe donflntii , tfuod licet pre^u-

tneretur , per pcffidentcm prefumen-

d m pre ptttntt • & maxime qued num- qvam pcff ffionem prohatus tfl h htn . tAbhas auttm diiit Ur corpore ec^fiart , ittm nulla leei fcrtintntia ttjqut ittvt'

B

P 1 S A N 1, 5ci

niatur , qut in toco comtprebendatwr

adherens predi&ii tervis , nifi illa , tm9 nunc pititur . Que demenflratio loco prom prii nemlnis videtur . Et lii.et minof inveniatur quantitas , tiott vitiat ccnten-

tum tamen , fed Item fi fuhti-

titatem prtfatam attendamus , non tffet verum , qued Ltx dicit , damus , cuwt dudum antta ptrfenelis t» conttntu datM fufit, ntc ttiam privilegium effit. tAr-

chitpijcopus qui maxima quantitas

preprittate ibi offigna ihi no<t

invenitur , ntc adaptari potefl , cum t*l~ tra Viam non dicatur Pergamu) . Itaqut tiet hec terra habeat quafdam proprit~

tatts in Jnflrumento cum una

principalis tis defit , nen vidttur hee ilta ifft . quamvis prtdiBa Via privati juris tffe tunc probarttur tx to , quoj exitum nifi a parvo tempert non habut- rit. Super a^ionem i» faSium ^ & offi" cium Judicis , & ex moribus , & tm privileqio (& con:tfffene Imperiali , C^ ex lenfuetudint Rfgni , %A!>''as fundat fuam intentionem ptr priviltgia Impe- ratorum, e^ Cotritis Ugelini nfutatio- nem. In qitibus puvHegiit coniinttur , qued nullus Marchio vtl Ccmrs , vtl alia ptrfena impediat homines bahitato- rci in ttrra .Abbetit SanBi Salvateris dt Stxto neqite per Placitum , nequt per Bannum , netfut per ^lbetgariam , vet alio tnodo. De quibus omnibus ipfe Comes Ugclinut refutationii inflrumrn- tvm prrfate .Ahbatit rcgari fecit . .At- ch-epifcopus negat ti lompetere ullattt nBiontm , cu»< firt libtri homints , li- cet e^ in ttrris ijus habittnt , pto qut- bus agtrt fint n^andato Lrx ncn pef- mittit . sAi/ba^ vch tx confuetudint Re- gni fibi ho'. )us icy^ptttrt diit. N.fi tnitn jut indt a quireritur , fruflra Im- peratotet tatia indulgeit ptr privitegia cenfuev ffert . Nos itaq->e predtBi ^t- iityi tasicr.e ccgKtta , v^ h'epifcct>tim Vbaldhta Pijanum , & ejut Slndicum

Picibi-

5op S X C K

P/eii/.ftium u4fUatur,) pre ipfo ^ArcbU' pifcepatus a prcfata pttttione aSoris %Ai) batis dt Stxto & t/HS Stndici Raine. rii , de campo pttito ab ti , pofito in loco di&o Ptrgamo , noflro laudamento abfolvimus j ftd tumdtm »^r;hitpifctpum & tjui Sindicum pro ipfo .A^cbitpifco- patu , ut tion impediat homines .Abbo' tit , <jui habitant in Bltntina & tfus confinibus , & in ttrris ipfius ^bba tie , ntqut ptv placitttm , neque ptr bannum , neque ptr albergariam , netfue aliquo alio medo , neque impcdiat ^b- hatem cogire eos per placitum & banna , (^' jurifdiBientm in tos tKetrcere , prtfa- to tAbbati pfo ipfo Monaflerio Sandi Salvateris , mjito laudanunto conde- namus .

,Ab %j4nno verb Dominice Incarnatio- H)i MiHefsme Ctnsefimo Septuagefimo

P T A

5ie

Olavo (r), IndiBiene OBava y Quarto Kaltndas 0&i>bris .

Data & recitata funt hec Pifis itt balaterio Donni Ubaldi digniffimi ^f- cbiepijcepi Ptfani , p*tfentihus Ildebran- do de Mercato, Opithene Judict , Hen- rico Guxlterii ^ Ugone Fa>niliari , ^d- vecatis , Perignott , Lambertuccie quon- dam Ubtrti dt Moncemagno , <J^ mg

B Hugent tune Notario , & mod>> Judict , quendam Bernardi Marignani filio , qui prtdiBorum ^rbitrorum mandato fredi- da .... & ommbus prcdidis ir^tctfui . Ege Ugo Domni hiperatoris Fttdsri- ci Jt*djx erdinaritts , ntque Natarius ^ qmndam Bernardi Marigitani filius , predi&is omnif-us interfui , & mandfio pttdiBorum ,A bitrerum fupradi&a fcrip-

Q fi y atque firtnavi & eomplcvi , eorii)» I viee (ijr parabola .

Alexandri III. Papae Bulla pro Hugoae Priore S. Mariae ad line. Anno 117».

ALtxander Epifcepus , fervus ferve- rum Dei , aiitfiis filii> Ugoni Pnori (2) Plebis Sanfte Marie Vir- ginis ad Finc, ejujque Ftatrtbui tam frejentibus qu..m futuris , regulartm vi' tam profeffis , in ptrpttpium . ^poflolici

modtramtnis cenvenit Religiofos

diligere , & torum Loca pia prot<:itto<te muntre . Dignum namq:ie , & hontjlati eongruutn tffe ccgnofntr-.us , ut qui ad Ei.Jeliarum regimtn aQumpti fumus . . , . bominum mquitia tutatnur , &" xApofie- lice Stdis patrocinto foveatniff . Ea pfo- fttr, dile£li in Dor/iino fiiii , veflfii Jufiis pofiulationibus ciemtnter annui-

tnus in qua divitto mancipati

tfiis objtquio , ad exemplar ftlicis rectr datienis prtdtcffforis nojlri .Anafiafit Pa- pt , fub beatt Pttyi , e^ nefira prott'

&iont , Q^ preftniis fcripti privilegi» communimus . Statuentes , ut qttafcuttt- qti! pnfjtlfiones , queunque bona eadettt Eicltfn tn prefentiarum jttfie i^ cano- nict poQidet , aut in futurum cenctffiont Pottifi.um , largitiont Riguw , vel Prin- cipum , eblatione FiJelium , feu aliis jufiii tnodis , Dto propitio poterit adi- pijci , firma , integra , & itlibata ptr- r/iatitant . In quibm htc proprie drixi- mus exprimenda vocabsdii . E.clefiatti vidtlicet dt Peneto , e^ quidquid in eadtm VtUa jufle tenetis . Ecclcfiam de

Gualtiperga , i^ pcfjeffionis quaS

in eedem loco babetis . Qnidquid in Cur- ti dt Colle , tn Curte SanUi Rtguli , »','» Cafielle Vtteri , i^ in Curte ejufdem Cnftri , in Cafitllo & Curte dt Par- rana jufte a: iegittimt ptjftdttis , tidtm

Ecclsjie

(i) Aut in Arno vitium eft, aut in Tndii?}ione.

(2) Quo nonQine delignatur Coilegium Canonicorum Regularium.

Sii

ARC H IV 1

E:clc/ie eonfifwamus . Tervam vt*h , & Dccimationcm monuorum , donationem , oblitiottem , <3^ tjuidquid Opitho bone memorie Pifanus Archiepifcopus ra- tionahilittr vobis concrjjit , pir prcfentis fcripti faginam ro^oramus . Qjiod /i qms de ci'cum adjacentibus Ptfnbus i» vita , fi:ut in morte , de jure fuo , de- •voiiotss intuitu , vobis alt:fuid dtderit , ftu prepter rtligionem apud eamdtm £;- B cl fiam [epeliri ddibtraverit , nullus ob- fijiat , lalva /ufiitia E,de/iarum , a quihus ' mortuorum coipora affumuntur . ^i indiciuM autcm bu;us a Sede ^Apo- Jiolica pnctpte prottSiionis , fex Dena' riorum Lucenft r/iomte nobis nofttHtjue fuccifforibus , anni' fingvli' ptrjolvetis . Dectrnimui trgo , ut nulli omnino ho- minum hceat jam ditlam EccUfiam te- mtrt pertuibart , aut ejus pofftfftonts auferre , vel allatas titinere , mtnuere ^ fttt quibuiHbct rrottfliis fatigare , fed emttia intigra ccnfervtntur torum , pro quorum gu'jernationt ^ fuhfientatione (tncffa junt ^ ufibw. tmnimodis profutu- ta. Salva in omnibus .Apofiolice Sedis au&orilate y & Pifani ^ ebttpifcopi ea- nonica juftitia . Si qua igitur in jutu- tum Eccleftaflica , Secularifve perfona, banc noflre conflitutionis paginam fciens , sentra eam venire tcmptaverit y /icundo, tertiove commonita , fi non /atisfaclione congrua emtndarit , poteflatis , boiorifve dignitate careat , reamque divino }udi- eie txifttre de perpetrata iniquitate co- gnofcat , & a facrati/Jtnto Corpore a: Satguine Dei G" Domini Redcmptoris noflri /ilu Ch^ifti elitna fiat , atque in extremo exaniine d:ftncle ultio^i fub/a- , teat , Cuniiis auttm eidttn loio jufla I

P 1 S A N li 5E2

fervantibus fit pax Domini noftri Jef» Chrifti , quatenus bic fruSlum bone a- Bionis pircipiant , df apud difttiBum Judicem premia eterne pacis inveniant , t/imtn ,

>Jt E^o Johannes Preibiter Cardina»

!is Satt8orttm Pamachii fjb^

fcripfi ,

tjt Ego Johannes Prttbittr Caydf" nalii

♦J» Ego Thiodinus Pvtsbittt Cardi- nalis

•^t Ego VivianuT Prtsbiter Cnrdina- lis titult SanBt Sttpbani iit Ctlio Mon- te , fubfcripfi .

ijt Ego Vgo Presbiter Cardinalis ti- tulo SancJi Clementis fubfcripfi ,

♦Jt Ego t/irduinus Presbiter Cardina- lis titulo Sanile Cruci Jerufalem fub- fcripfi .

^ Ego Jacobus Diacenus Caf- dinalis San&e Marit i» Cofmidin fubfcripfi .

*f* Ego L , , . ,

»{♦ Ego R ai Velum

aureum fubfcripfi .

»{♦ E^o Johannes Diaconut Cardina- lis Sandi .y^-fgeli fuh/cripfi,

♦J» Ego Rainerius Diaconus Cardl- nalis SanEii v4driani fuhfcripfi.

♦Jt Ego Matthius Sanfie Marie No- ve Diasnus Ca^dinalis /ubfcripfi.

Dntum Lxttranenle per manum ^l- btrti San^^e Ro-nane Ecilefie Pre-bi- teri Cardiialis & CanctUarii , Vflll,

O Tubrt! , IndiBione Itcarna-

tionis Dominicae Miilefitr.o Centtfim» Sep*uageftr, 0 Nno, Po»t,fi:aius ve*h Dcmni ^Uxandri Pafe Tcrtii u4it- H0 XX.

Lucli

5'l

£

R

T A

514

Lucii IIL Papae Bulla pro Re6tore Ecdefiae de Gapite Urfuli.

FortaiTis Anno 1182.

LVcius Epifcepus , ft¥vus ftrvefum ' Dti, dilcBo filio Pttro Pteibittro , RtCtort Eccltftt dt Capitt Urfuli , /a- iuttm e^ ^pofioUcam btntdiBiontm . ^- poftolict Stdis btnignitatt inducimur , <J>* fufctptt admittiflrationis dtbito pr/)- vocamur , vtntrabilia Loca pattrnA ca- eitatt diligtrt , & contra malignorum incurfus protr{!ionis eis %/4poflolict prtfi- dium impirtiri. Eapropttr ad tKtmplar ftlicis rtcovdationis Pafchalis Papt prt- ^itctfforis nofirif domum , cui Deo au- Sort prttfft dinefctris , eum omnibus , qut in prtftntiarum rationabilittr pcfft- itti , fub btati Pttri , & mfira prott- Hione fufcipimus , C^ prtftntis fcripti patrocifsio communimus . Statutntts , ut quczunqut bona a Gualandi filtis Thto- dorico eir Groffoltllo , vtl a Rantrio &" Cottolo Cotti filiis f ftst a Benni filiis

B

r

Htigont e^" Tbeodoriee , vtl » Btrnarda & Htnrico Benni filiis , & a Redulfo & lldebrandino Ildtbrandt filiis , vtl a quibufcunqut fiitlibus in tamdtm de- mum oblata funt , vtl in pofitrum ef- ferri contigerit , quitta & integra in t- jufdtm domus pofftfjiont ptrmantant il- libata, ptrtgrinorum & pauptrum u/i- bus profutura. Prohibtmus ttiam^ nt quis in tamdtm demum affultum factre , vtt eam ttmtrt ptrtmbart , aut tjus bo- na diriptrt, vtl modis quibuslibtt alit- nert prtfumat , Nulli ergo omnino homi- num liceat hanc paginam noflrt prett- dionis infringtrt, vtl ti aufu ttmtrario contraire , Si quis autem boc atttmptart prtjumpfttit , indignationem omnipotentit Dei f & beatorum Pttri ^ Pauli jf- pofiolorum tjus ft noverit incurfurum. Datum Vtrulis , Quarte Nonas Madii ,

Gaeleftini IIL Papae BuUa pro Plebano S. Johannis de Galcinajao Anno iiy^»

CEltfiinus Epifcopus y fervus ferve rum Dti , diltBo filio Guidoni , Eccltfit SanBi Johannis dt Calcinaja D Pltbano , tjufqut fuicrfforibus canonict infiitutndis in pttpttuum . Q^iotitns il- lud a nebis pttitur , quod rtligioni ^ hontfiati convtnirt dinofcitur , animo nes dtctt Ubtnti conctdtrt ^ & pittntium dt- ftdtriis congruum impettiri ccnftnfum . Eapropttr , dili&t in Domino fiii , Cui- do Pltbant , tuis juftis pofiulationibus iltmtnttr annuimus , & ad txtmplar ft- £ iicis mtmorit ^driani , C^ ^hxandri Romanorum Pontificum pndtctfforum no- firerum prefotam EceLfntn , cui Det auBert ^tifft d>tu>fcms , fui beati Pt-

tri & nofJra preteSiont fufcipimut, ^ preftntis fcripti privilegio eommunimus . Statuentes , ut quafcuiqut poffiffionts , quecunqut bona tadtm Ecclt/ia in prt- fcHtiatum jufit & canonict poffidet , aut in futurum conceffiont PoHtificum , lar- gitiont Regum vel Princtpum , oblationt Fidilium , feu aliis juflis modis , prt- flantt Domirto , peterit adipifci , fitma tibi , tuifqut fucctfforibas ^ illibata permantant . In quitus htc pvoptiis du- nimus exprimenda vocabulis . Eccltfiat San&t Marie , & SanBi Michaelis dt Monitclo .• Ecclefiam San&i Ltonardi de Cerberia, & Ecclcfiam ScnBi Pro- fperi in BUntina' Ecilefiam San8i Pt-

tri

515 A R C H I y I

tri de Cuttt^ & San&i Jufll: Eczlc- fia.n SanHi ^td'te de Sala ^ & Par- vocchiam de B.ffii<ano: Edcftam San- Sii Fndiatti de hco , qui Tredecim di- litur : In y.ila, que vocatur Rapida , Eccleftam Sattfli Laurentii , & SanBi^ Chrijlofori : Eiclefiam SanBi Martini de PoKt.-Era : EccUfiam SanBi Mi ehelii de Travalda^ c^ SanBi Tho- me: I» V>lla , que Caliinaria di itur ^ Ei^lefiam Say-8t Q^.^irici , SanBt Geor. gii, SanHi Ftidiani , San&i ^^ndrte ^ SanHt Laurentii , SanBi Stephani , & Erle/tam SanBi Mtchaelit . P"tnea Jententiam , quam bone mtmerie Villa- nus quondam Pifanus Archicpifcoous inter te & Vicedominum Pifane Eccle- fie ac Piebanum de Vico , canonice tu- lit , ficut in ejus autentico continetur , auBofitate %ApoflcHca confirmamus , %Ad mejorem autem hujui rei firmitatem , tandem fententiam huic noflre pa^ine de verho ad vcrbum duximum infertndam,

„ f^\2m vjgilanti anJmo, diligen- „ V>-^ tique ftudio omnibus , & his „ maxime, quibus Epifcopalis cft cu- „ ra injunfti, conveniat, ca , que „ func difcordic, quieta & pacifica ,5 rcddere, & annicabilem finem in- „ ter lirigante^ imponere, precipue „ inter Ecclefi.3flicos viros & fervos „ Dei , quos litigare non oportet , „ quibus quidem nulla fere ratione „ conceditur, ut in Foro fecularis „ Magiftratus difceptarc prefumant: „ ego Villanus , Dei gratia Pt^a-ss Ec' „ cle/ie xAf:hi'pifcopus ^ cum d;ligrnter „ audiflem queftioncs litis & con „ troverfic, que verfebatur , in'er „ Homicium venerabilem Vicedomi „ rum Pifane Ecclefie, Plebanum de „ Vico, & Plebanum de Catciraria „ nomine Gerardum, de quaJam Ca- „ pella , & ejas Paro hia in hinore „ San£ti Fi-idiani conft»u£la in loco, 7"«». IX.

P 1 S A N 1. ^iS

,, qui dicitur Tredecim , quas prefa- ,, tus Vicedominus Plebanus de Vi- „ co fui juris effe contendebat, & „ iam difte Plebis Plebanus de Cal- ,, cinaria ex adverfo fui juris nichi- „ lominus afferebat, causa hinc in- ,, de in prefentia noftra diu mul- ,, tumque protra£ta , & tandem iti „ laudationc veflra confenfu utra- B „ rumque partium prfiia , confilio „ difertiflimorum afl^efTorum noftro- rum Magifiri Benencafe, & Man- „ fredi Judicis, atque Carpini, ta- liter noftro arbitrio feu laudatione „ diffinivimus, videlicet. Ut bapti- fmalis Ecclefia de Vico pacifice & quiete habeaC Parrocchiali jure ,, tres domos precipuas, que de Tre- C „ decim illuc habitare venerunt , & ,, hoc nullo modo minuenc territo- „ rium predi£te Ecckfie . His ita ,, prccipuis, perpetuo jure habitis , „ concedimus infupcr eidem Plcbi de Vico intcgrjm medietatcm to- ,, tius territorii fupradi£te Capcllc: Ecclefiam vero liberam omnino ,, & abfolutam perpetuo jure ccnce- D dimus & confirmamus Piebi de „ Calcinaria, & aliam medietatcra „ totius territorii cjufdem Ecdefie „ San£ti Fridiani cum medictate ,, Maffarifiarum prcler trcs fupradi- ,, £tas . Ad fedandam igitur difcor- ,, diam utriufque partis , & ut pax ,, inter eas anodo fit afque concor- „ dia, confilium habuimus , ut tali- „ ter caufam Parrorchiarum , vclut ,, d-£tum eft, diftinguamus, & hanc „ diffinuiontm ftatuimus lcrvari il- „ liSatam , & uC nulla per'ona Se- „ fularis vel Ecclefii-ftica Mcentiani „ habeat contra eam %cniendi . Si ,, qua veto partium . iciens ^anc „ r. ftri arbirrii, feu I..udaf>.r,is -i- ,, oirtm , contra e.-.m remere verire ,, ten--t3verit, fecundo f.rncve cora-

5^7 E X C E

,, monifa.' fi non fafif fererit , a Cor- 'A

„ porc & Sanguine Domini aliena 1

„ fiat. Servanti eam fit falus , pax ,

„ 3c benedift o Chrifii . Ut autem fir-

3, mum hoc noftrum arhitrium feu lau-

„ datio in perpetuum pcrmancat, no-

j, ftri Sigilli annocatione Imprtffinus.

Sepuhuram ^uequc ipliH! Lcci Itbe- fam tffe concedimui , ut torum devotio- B a» id^ txtreme veluntati , qui ft illic /eptliri deltf'travtrint , nift [ori^ exco- wunicati vtl interdiffi /int , ttuUus c'o- fi[lat , falvi tamen caaonicd juflitiJi il- larutn Ecclefiatum , a quikus affumpti futrint . Decernimus ergo , ut nutli om- nino bominum lictat jupradiciam Eccle- fjam temert perturbare , aut ejus pcffef- fionts auferre , vtl ablatas rttinere , mi- tiuere , feu quibuslibct vexatiBKibus fa- tigare , ftd lUibata or/inia & integta conferventur torum , pro quorum gubtr- naticne a: fuflentatione conctffa Junt , vfikus emnimodis profutura , Jalva Stdis t4pc[}olice au&oritatt , (J^ Pifani ^t- cbieplfccpi juflitia & dsbita reverentia , Si qua igitur in futurum EccUfiafltia , Secflarijve perfena , battc nofire confli- tutionis paginam ftitns , contra er.nt tt- eisrt vttirt tempt^zvsrit , fecundo tertia- vt crmmonita , nt/t reatum faum congrua fatisfaffione correxe/is , potefiatis , bono- rijqut cartat digHitate , rtamqut fe di- vino judido txiflcre de ptrpetrata ini- quitatc eognojcat , & a fairatiffimo Ccr- fore ac Sanguine Di & Domini Re dcmptorii nofiri Jtfu Chrtfli aliena fiit , ctqiic in tMtrtmo tKamim diflndt ultio- ni fubjactat . Cuniiis autcm lidem Loca fua jura ftrvaniibus fit pax Demini Koflri Jtfu Cbrifii , quatenus (5' h\c fru- ffum henc aBionii percipiant , & apud difiriiium Judictm premia cttrne pacis invtniant. %4mtn , .^mtn ,

Eg» Ctlefitnus Catboliit Ecclcfie E-

fiflOfUt fubjCTtpf} , I

R P 7 A 518

♦Jt Ego x4l''inus yAlbanenfis E^fto^ pus luoicrtpfi ,

♦i» Ego 0:favtanus H^liienfis & Vtl- letrenfii Eptfccpus fublcnp^ .

tj» Egt Jchannes Prenefi>nus Epifce- pU3 fubferip/i .

4* Ego Pandulf.is B.:filicae Dufie- cim .ApofioloyiiM Presiiner Cardinaiis Jubfcripft .

»$♦ Ego Pttrus tiiulo SanBc Ctciiie Prisbtitr Cardinalis Jubfcripfi.

i^ Ego Johannes titv.lo SanBi Cle- mertti., Tufcanus Epifcopus fubfcripfi .

tjt Ego Johanmi Ftlin tifJo SanRc Sufanne Presbiter C^i-.i<talis fubfcripfi .

<^ Ego Romanus titulo SanHc u4- tsafiaftt Prtsbiter Cardinalis fubfcripfi .

♦Jf Ego Guido Presbittr Carditiaiis Sandc Marie Trans Tibtrim , titul» Caltxti ^ fublcrip/i.

i^ Ego Jobannes titulo Sen&i Stc~ pbani in Celio Montc Prcsbittr Cardi- nalis ftibfcripfi .

♦Jt £jo Ctntius tisulo San&i Latt- irensti in Lucina Presbitcr Cardinalit JubfcripCt .

^ Ego Soffttdut titu'o SanSie Fra- Kcdis Ptcsbistr CardsHalic fi»bfcripft .

«$♦ Ego Btroardus Ssr,3i Pttri ai Vincv.la P-esbittr Curdinalii titulo San- 8e Eudoxie fuiffcripfi .

>j» Ego Grati.tnus SaniJomm Cofmc g^ Deniani Diacenus Catdinalts ftthfcripfi .

♦Jt Ego Gitgorius Sa.fSic Marie in FcrtiiU Diaconus Cardi/tjHs fu'>fcripfi ,

♦$♦ Ego Gregorius Sandc Maric in ,/SjAiro Dia:otus Cardiaalis fubfcripfi .

♦X-t Ego Grtgorius SanSii G-cgii ai ViiHm ./fu.etim Diaconus Cardinalis fttb- fcripfi,

»Jt Ego Lotarius San&orum Strgii d* Bjuhi Diaconus Cardinalts Jukfcripfi.

jjt E^e Ncolaus Sanffe Mzrie im Ccfrriiiin Diacoms Cardirtslis fubfctipfi,

i^ Ei>.o B bo Sa>i^i Ti9:odoti Dia- eonut Carditi&lit jubjcripfi ,

5iP

A R C H I y ] P 1 S Jl N 1.

510

»Jt Ego Petfus San^c Maric in Vla- lata Dacenut Cardinalii fubfcripfi .

♦J* Ego Ccncius San&c Lucie in Or- ehca Diaconus Cardinalii fubfcripR

San&i N'>colai in Carcer§ Tulliano Dia- ctnus Catdsnalis , Idus NcvtmOris , Inii- Bionc Ditodecima , Incarnationis Daminice ^tno . M^.XCllI. Pontificatus vcrb Dan~

JDatut» Latcrani pcr ntanum Egidii , | \ m CcUftmi Papt Tcrtii , *Anno Tertio .

Praeceptum Hubaldi Archiepifcopi Plfani Confulibus de Morrona. Anno iipy.

IN ttttni Dei nomine. t4mtn. Ego Hubaldus Dei gratia Pifane Ec- cleGc Archiepifcopus prccipio tibi Mon- tanino , ^ Carboni , & GuilichtUo , & Fortflane , Confulibus de Movrona , pro vobis , & pro ipfo Confulatu , ii^ pro Comuni totius Caflri dt Merrona , c^ emnibus vobis , qui iflis dt Pepulo dt Morrens , fub facramtnto , quod mibi de frtctptis mtis obfervandis tcnemini , ut ab hae era in antea nuHe tcmport vitt vtflrt faciatis , vtl aliquis vtftrum fa- stat contra bonorcm Hubaldi Pifani sAr- tbitpifeopi , vtl t/us in .Arcbitpifcopettt Juccefforem vcl fuccefforts , neque contra ^rchicpifcopatum vel honorem ,/^rchiepi- Jcopatus fludiofe . Ittm pricipio vohis Jub todtm facramtnto , ut nulli mto Nun- tio , vtl mti fuccefforis , vtl ,/frchitpifco- fatus Pifani , efftndatis vtl offendi cen- Jentiatis in ptrfona vtl in havtrt in Morrona vtl tjus confinibus flvc diflri- ffu^ tote ttmport vitt veftrt , i^ ut frtdiHe ttmport non minuatis fcitnter ntqut minui conftntiatis in ptrfona vil in havtrt honortm vtl honorts , tttqut foffrjfionfs vel jura .Archiepifcopatws fu frafcripti. Et fi aliquo ttmport noveri- tis , qued aliqua ptrfona vtlit inminut- rt sliqued dt prtdiSis , & non fottri- tis diftornare , frtcipio vehis , ut quam- eitius fettritis , fint fraude mihi , vil qui tune trit .Arcbitpifcopus , vtl certo tnto Nuntio nuntittis . Infuper fub fa- cramtnto (uprafcripto prtcipio vobis Cen- fulibus fuprafcriptis pro Communi dt Mor- fona , i^ euique veftrum dc Popuh i^

B

D

de ttrra dt Morrona , (Z^ Villarum , (^ ejus diftridu , ut vos , vtl altquis vc~ ftrum non incidatis vtl incidtrt faciatis

ligna dt hojco de aq Cf tjus Cur-

tt dt Montanine, & t/us Curtt dt San&aluct & tjus Curtt ; ntqut intrt- tis vos , vtl altquis vtftrum pro inci- dtndo ligna fludioft aliqutm bojcum de Juprajcriptis ^ ut nibil Juprajeripterunt fatiatis fint veluntatt mta vobis nota parabola mta , vtl ptr mtas litttras , vtl ecrtum mcum Nuntium. Infuper frt- cipio vobis fuprafcriptis Cenfulibus , ut Jub facramtnte omnibus aliis dt veftfo Populo e^ dt Ttrra de Mtrrona prtcs- piatis , ut fuprafcripta prccepta obfer- vent , & ea precepta eis d^ partt mta ^ & fro mt faciatis .

C4&um Pifis in balatorio di8i xAt- chitpifcopatus , prefentibus Domno Tedi- cio Pifanorum Pottfiatc , & Bulfo Ju- vif-dodo, ty Ugont Sigtrii , c^ Bota- curfo quondam Lambtrti majotis , &" Helditbo Victcemitt , ^ HenrUo Mal- pilii , t^ Ormannino filio Ugonis ds Btlla, mt quoqut Uguicione Judice & Netario prefente.

u4nno Dominict Incarnationis MUlefime Ccntefimo Nonageflmo Nono , Inditiione Stcunda , Sextodecimo KaUr.das ^Aprilis ,

Ege Uguicio quondam Udtbrandini de Curia Gualandingorum filius , Domnt Henriei Romanorum Imptratoris Judcx ordinarius atqut Notarius , prtdiBis em- nibus inttrfui, & ideo ad mtmoriant futwi ttmpotis habtndam Jeripft , fi*- r/iavi , atqut eomfltvi ,

H I S T O R I A

BELLr FOROJULIENSIS.

NUNC PRIMUM EDITA, CONSCRIPTA

A JOHANNE NOTARIO QUONDAM AYLINI DE MANIACO,

AUCTORE SYNCHRONO,

Ab Anno Ck. MCCCLXVI. ufque ad MCCCLXXXVIII.

A -^ ,-,■ /~f ' ,

w

-^isHag^wuaaHBWiBBatgi

IN HISTORIAM

FOROJULIENSEM

JOHANNIS AYLINI DE MANIACO PRAEFATIO

LUDOVICI ANTONII

MURATORII.

Am dedi in poftremo Tomo Rerum haUcarum fiagmenta cjuaedam Hiftorije F®rojulien(is Au- ftore Juliano Canonico Civsdatenft ab Anna MCGLIf. ufque ad Annum MGLCXV. Alia nunc addere mihi licet, non contemnenda fa- ne, ab Anno MCCCLXVI. ufque ad Annum MGGCLXXXVin. Auaore Johanne Nofarit quondam y^flini de Maniaco . £t quidem pro- fiteri antea juvat , me omnia haec debere di- i gionae atque bcuevolentiae ergs me fingulari praeclariffimi viri Francifci Bsrettae Comitis ac Patricii Utinenfis, in quo non facile decernas, Humanitafne, an Patriae ac Literarum amor, ftudiumqae praefertim anciquse ac barbaricae Eruditionis plu<: emineat. Fragmen- tum Hiftoricum Aylini jandiu memoraverat Voffius in Lih. de Hi- ftoric. Lat. uti & Du-Cargius in Indice Auftor. Glofs. Latini . Me- moraverant ctiani Au6tores Ephemeridum Italic. Literar. Tomo iX, artic. 5. NuUi labori pepercit indefeffus Comes Bsretta, ot hocce fragmentum fibi conquireret. Gerainum illius exemplum obtuierunt generofi viri Nicolaus 5r Fabius Comites dominantes Cafteilo Mania- ei, qui generis Nobilitatem Erudirionis antiquae culiura exoraant. Sed utrumque lacunis & mendis fcatere deprehenfum fuit. Satis jam •onftabat, apud QL V. Juftura FocuDinium Archiepifcopum Ancyra-

BURl

5i8.

nam ejufmodl Fragmentum non adfervari tantur», kd rigidifTirao car- ceri commendatutn fuiffa, ita ut nulla fpas lucis fuperefle»:. At eo c vivis fublato, ope do£li(iimi viri Joiephi Liruti ab humaniffimo Fon- taninii Napote ac Herede illud Beretta impetravit . Exaratum auretn erat manu Camilli Maninii Utinenfis, cui pater fuit Bernardinus Ma- ninius, Do61or & Eques, olim Sabellici d.fcipulus . Atque hoc tan- tummodo Aylianae Hiltoriae fragmentum notum antea erat. Verutn minime quiefcente diiigentia praelaudati Comitis Beretiae , alceruoi tandem Fragmentum emerfit, hucufque latens inter papyros Canonici i^quilejenfis Eflorei, viri ob corgeltos MStos Codices, atque cb An- tiquitatis ftudium apud fuos commendati . Antonii Bcllonii celebris Antiquiratum Forojulienfum veratoris fcriptum hoc erat . Integrum fane Aylini foetum neque propterea habemus, quum iilius duntaxat principmm & finera gemina haec Fragmenra comple£lantur. Dicere «amen liceat, Jevis momenti fuiffe, quae intern edia excitlerunt, uti ex aliis Hiftoriis rite deduci poteft. Reliquum proinde eli, ut Foro- julienfi Provinciae, cujus H ftoria haRenus perquam jejuna vifa fuit, ob novam hanc Ayhni acceffionem graiulemur.

Scd quis hic Scriptor? percontetur aliquis. Id unum novimus ifsonente fupralaudato Comite Fabio, rerum fuarum peritifTimo , Ay- linorum Familiam Seculo XIV. floruHTe in nobili Caflello Maniaci , £to, ut creditur, in finibus antiquae Celinae a Plinio memoratae, ac jandiu excifae. Ibi Notarium agebat Aylinus fenior proavus Johannis Hifiorici circiter Annum Chrifti 1277. ^^ *^° natus Anronius iti- dem Notarius, qui Aylinum juniorem, pariter Notarium, & Johannis nofiri patrem , genuit. Notariae quoque Arti operam dedit Johannes Hiltoricus. Reperitur etiam Johannes Canonicus Utinenfis, junioris Antonii Filius , atque ipfius Hiftorici Nepos circiter Annum I447. Haec omnia ex antiquis Maniaci tabulis depromta fuere. Quo tem- pore vitam egerit, refque Fori Julii literis confignarit Johannes no- fter, Hiftoria ipfa fatis prodit. Ceterum fi quis delicatulus exfurgens, dum in humilem , immo plebejum Chronographi hujus ftiium incur- rit, nafum corruget, hoc fibi refponfum habeat. Si praefto tibi ell quifpiam coaevus rerum iffarum Scriptor, in quo Charites & elegan- tia Latini Sermonis abundent: au6lor tibi fum, ut negle^o, immo exfibilato Johanne Aylini, ad cincinnatum illum legendum accedas, Verum, ubi defit, quid Aylinum faftidis, pedeftri qu-dem, fed veraci fermor>e ea narrantem, quae fruftra ab aliis expe8e<.? Quod praeci- pue Hiltoriam conftituit, rerum geftarutn veritas eft. Hanc tibi in

rudi

fu^i candore fuae diflionis exhibet Aylinu?. Ei gratias debes , quod iiu tibi unus fcnpfii atque fervavit . Si vero Hiltoricum fimul ele- gintem cptas , Salluflium, Livium, Vellejum, atque horum fimiles pete. At Forojuiienfia Seculi XIV. minime ex eorum Libris exfcul- pes. Denique pofl Opufculum iftud fuccedent Afla quaedam publica a faepe Jaudato Comite B.'reita in ufum fuum olim congefta . Quana & ifta pertincant ad ejufdem temporis Hiftoriam, Eruditos Viros, St Foiojulienfes poiidiinum, haec etiam lubencer excepturos confido.

Tom. IX. L 1 HISTO*

53'

53*

^■iM ia85r^3i!aaafcjfet<Kfc«»»mLuawJwafuwtJw

HISTORIA

BELLI FOROJULIENSIS.

N gucrris ortis fub

Domino Patriar-

cha Lodoico del-

la Turre multi

Nobiles de Patria

Aquilejenfis Ec-

clefiae fubmiffi e-

rant Ducibus Au-

ftriae etiam contra ipfam Aquilejen-

fem Ecclefiam , ejufque fideles refi-

ftentes, & guerram facientes. In qua

quidem guerra rebelles erant Domi-

ni de Spegnimbergo cum omnibus

eorum locis , &. cum Turri fita pro-

pe Terram Portus Naonis, Dominus

Andreas de Pulcinico Plebanus de

ScrafToIdo , Dominuj Facina de Pcr-

tiftagno , Dominus Johannes de Vu-

rurfpergo . Hi tenebantur de fidelita-

te Aquilejenfis Ecclefiae. Terra A-

venzoni , & Nobiles de Ragonea e-

rant fideles diftorum Dominorum Du-

cum Auftriae . Dominus ver6 Dux

Auftriae, nomine Rodulphus gravem

animum habebat conrra Dominum

Francifcum de Carraria, eum inten-

dens de dominio Paduae ejicere. Et

eo modo potentiflimus & Magn'ficus

Dominus Barnabos Vicecomes , Sc Do-

minus Mediolani , mirabiliter ani-

mum graviflimum habebat ad deftru-

ftionem difti Domini Francifci de

Carrara Domini Paduae ; ita quod

ipfe Dorainus Rodulphus Dux Au-

ftriae ivit Mediolanum , traclaturus

cum ipfo Domino Barnabove tam finalem deftruftionem difti Domini Francifci , qukm hujus Patriae Fo- rijulii , quia Dominus Lodoicus del- la Turre erat Patriarcha, & contra- rius difti Domini Barnabovis . Et Dominus Francifcus confoederationem fecit cum ipfo Domino Patriarcha . In ipfo traftatu placuit Deo , & e- B jus Beatiflimae Virgini Mariae , ut pravi & impii infideles ipfius Aqui- lejenfis Ecclefiae corrigerentur . Quia idem Dominus Dux Rodulphus in Mediolano mortis tranfitum confum- raavit, & fic ejus traftatus nocere non potuit huic beatiflimae Patriae . Tamen Dominus Francifcus de Car- raria mifit fuas gentes in Foro Julii C Domino Patriarchae Aquilejenfi . Et obfedit Spegnimbergum , ibique fte- tit per plures dies ante Terram . Et haec fuerunt in MCGCLXVI. In vi- giliis Santli Michaelis fuit infulta- tio guerrac ipfius.

Ec non poft longum tempus inde Dominus Lodoicus Patriarcha mor- tis tranfitum confummavit. Et no- D bilis & egregius Francifcus de Sa- vorgnano Miies , fa£tus fuit Viccdo- minus Aquilejenfis Ecdefiae. Et pro- ceflit bellicofe ad guerram contra praedi6tos infideles , & alios fubdi- tos Donninorum Ducum Auftriae. Ec per gentes Aquilejenfis Ecclefiae, & Dcmini Paduae, multae affliftiones L 1 1 & dam-

5n H 1 S T

& darr.na data fuerunc gentibus ipfo- rum Dominorum Ducum Auftriae . Et illo Anno receperunt Civiraten- fes Dominis de Spelimbergo Zjco- lam , & Domino Johanni de Villal- ta Vurufpergum , quae Caftra illico deruperunt . Ec dum feptemcentum lapceae intrarent Patriam cum po- tenti Milite Domino Wslterpertoldo ide Spegnimbergo , ad deflru£tionem hujus Patriae, per diftas gentes Ec- clefiae Aquilejenfis confliftae fuerunt omnes lub Faganea , & vix , quod ipfe Dominus de Spcgnimbergo cum aliquibus fugam cepit in Spegnim- bergo , & alias graviffimas affl £lio- nes habuerunc . Tamen gratia Jefu Chrifti, & ejus Virginis Mariae, ipfi de Spegnimbergo perdiderun'' Caftrum Trufli , & Caltrum Zaculae , quod ad rerram dej(£tum fuic per Civita tenfes , & ipfi tunc fc reddiderunt Aquilejenfi Ecclefiae. Dominus Jo- hannes dc Villalta perdidit Caftrum Vurufpergi, & per Civitatenfes fuit defl:ru£lum & deruptum. IUi de Straf- foldo, & Dominus Facina , fe dede- runc Aquilejenfi Ecclefiac . Illi dc Avcnzono fubjugati fuerunt, dedu£li ad ultima , nihil habentcs vefcere , propter quod fe d)£tae Aquilejenfi Ecckfiae dederunt . Et Terra Portus Naonis ad ultima fuerat redu£ta, & nifi fuiffet adventus Domini Mar- quardi Patriarchae, qui venit in M- CCCLXVI. in vigiliis Nativitatis, fi per folum menfem fietiffet, fe A- quilejenfi Ecclefiae dediffent . In cu- jus adventu tra£iaCa fuit pax per Do- minum Nichilum de Maniaco inter praedicios de Porfu Naonc , & di- £tum Oominum Patriarcham Aqui- lejenfem . Ec iflo modo corre£li fue- runt jfli rebelles , & fub iplb Do- inino Patriarcha omnes de concrata !■ fideliute permanferunt .

A

B

D

0 R 1 A 5H

In nomine Patris & Filii & Spi- ritus San£ti , amen . Anno k Nati- vitate Domini roflri Jefu Chrifli MCCCLXXXr. Indiaionc IV. die Jovis III. menfis Januarii, horS quar- fd no£lis, exfpiravit Revercndiflimus in Chrif^o Pater & Dominus , pius Dominus Marquardus, fan£lae Aqui» lejenfis Ecdefiae digniilimus Patriar- cha , bonus rt£lor Patriae Forijulii. Et dic Lunae fequenti VIII. Janua- rii duftus fuit, & fepulfus in Aqui- leja . Qui omnibus nobilibus, pau- peribus, viduis , orfanis, & pupillis fempcr fuit benignus , pius , miferi- cors . Fuit natione Teutonicus Ba- varus de Aufpurg, Epifcopus fanf^ae ac beariffimse Virginis Mariae de Aufpurg, poflmodum vocatus ad Pa- triarthatum Aquilejenfem . Ad qnera nobilis & circumfpt£lus Dorrinus Ni- chil dc Maniaco miffus fuit per to- tam Patriam , ut inflarct ei , quod PatriarthaCum debertt a:ceptare, qma rccufabat cum velle acceptare pro- pter magnas guerras & fcandala, quae eranc in Pjtria cum Dominis Duci- bus Aufiriae ■ cujus anima fc-mper requiefcat in pare , amen . Pofl ver6 di£li Rcverendiffimi Domini Mar- quardi dign.flimi Patriarchae Aqui- lej.'nfis obitum , Reverendiffimus in Chriflo Pater & Dominus , Domi- nus Philippus de Alenconio , mife- ratione di/ina Epifcopus Sabinenfis', fan£Iae Romanae Ecclefiae Cardina- lis , in Pafriarcham Aquilcjenfem in Commenda per fan£Iiffimum in Chri- lio Patrem & Dorr.inum , Dominura Urbanum Papam miffus & acceota- tus fuit, & receptus per Civitaten- fes , & aiios quamplures de Patria , cum quibus erant Domini de Spe- gnimbergo, dc Sacilo, de Canipa , dc Aviano , de Pulcinico, de Mi- duna , ae Tulmetio , & cum patte

Cir-

535 BELLl FOR

Carneae, fed non omnes unanimes, & illi de Cadubrio, quia Dominus Philipponus de Turre erat Capita- neus ibi, illi de Glemona , de Val- vafono, Donr.inus Ambrofius Epifco- pus Concordienfs, de Cucanea, de Sanfto Daniele, & multi alii . Ter- ra vcr6 Utini iplum Dominum Phi- lippum Cardinqlem in Commenda acceptare recufavit . Propterea prae- d ftus Cardinalis literas mifit per totam Patriam. Ef fecerunf corum coUoquium in Civitate Auftriae , u- bi praedifti onines, videliccf Civi- tas Auflriac cum fuis adhaercntibus ipfum habere decreverunt in eorum Dominum & Paftorem . Utmenles ver6 cum eorum ctiam fequacibus , eum in Coromendam habere recuia- vcrunf, cum quibus & nos de Mi- niaco. Videlicct ad principium nal fus fuic per cjus fratres & confones praediftus Dominus Nichil de Ma niaco U:inum , qui ibi intravit, & promifit cum Udnerifibus eum nolle habere in Rtftorem ac Doroinum , rifi effet creatus verus Dominus , ik Patriarcha, vel quod pileum Cardi- nalatus abjiceref, & per confequens per fucura tempora famquam Patriar cha verus in Patria poffef habitare • & fic libertas Patriae totalirer foret perdita • diccntes : melius tft , quod Patria deflruatur , quam Libevtas amit- tatur,

Et hoc modo in quacumque Ci- vitate, Caftro, & ViUa partes ma- gnae orfae funf de fratre ad fratrem , de conforfe ad conforfem , de patre cum filio, & non foliim inter ho- mincs, vetiim etiam inter muiieres tam civiles, qu^m rurales, tam par- vss , qu^m m..jores. Nec erat Civi- tzs , Caftium, Villa aliqua . in qua non cffef pars , ut di£\um efl, inter ipfos. Et fuper kis per Utinenfcs, l

OJULIENSIS, 5^5

A & eorum partem miffi fuerunf ara- bafciafores facpius ad fummum Pon- tificcm, uf vcrum Dominum Patriar- cham deberet mittcre in Patria, mo- re antiquitus obfervato • vel quod ifle Dominus Gardinalis cjiceret Cap- pellum Cardinalatus . Et Dominus Papa fcripfif in confra, ut eum de- berent acceptare , & quod intifula-

B tus erat in fuo figillo iflo modo : PHTLIPPVS DE ALENCONIO E- P«Ao/>VSSABINENSISS.R.E. CAR. Dinalis PAT^/aycHA AQJulLt/tnfi} . De hoc di£ti Utinenfes, & ejus pars, non fuerunt contenti; & faepius mi- ferunt ad Dominum Ludovicum Re- gem Hungarorum , recipientes pro eorum Capitaneis quam.plures de fi- ddibus d:6ti Domini Regis. Et fic finaliter orta fuit lis & difcordia in- ter ipfos Civitatenfes & Utinenfes , & eorum complices. Tunc mortuo Dcmino Rfge Utinenfes traftaverunt ligam habere cum Ducali Dominio Vcnetorum , & cum Dcmino Anto- nio de la Scsla , Dcmino Veronae. Qua liga faftS, tunc Ucinenfes fcn- tire voluerunt ab omn^bus de con- trata , qui cum eis vcllenf cffe , pro manutenendo libertatem Pjfriae ; & quod ifie Cardinalis non forct rcce- p;us in Commendam , nifi ejiceret Cappellum, vel quod alter verus Pa- triarcha detur Aquilejenfi Ecclefiae, ut Ijbertas non amitreretur . Cum quibus Urinenfibus illi de Sacillo ,

^ de Canipa , de Aviano , de Corde- vato , dc Spegnimbergo , de Valva- fono, de Sanclo Daniele, fe volven- tes promiferunt contra ipfum Domi- num Cardinalem cum Utinenfibus. Qui Cardinalis continue moram tra- hebaf in Civitate Auftria. Tunc li- tes & difcordjae oriri coeperunt in confrafa. Et Ducale dominiura Ve- netiarum incoepic fcribere gentes, &

mit-

D

537 H I S T

mittere unum de Vcnetiis probatif- fimum , dcputatum ad regimcn Ter- rae Ufini , & eorum partis, & guer- rae. Et Dominus Veronae unum mi lit , qui pro eo gentes faciebat , & fcribebat . Civitatenfes ver6 ligam & unionem fecerunt cum Domino Francilco de Carraria. Domino Pa- duae, Tarvifii , &c. Et ipfe Domi- rus Paduae ligam fecit cum Domi- ro Comite Virturum , Domino Me- diolani contra iplum Dominum Ve- ronae, & ad ejus deftruftionem . Et in contrata Fon Julii Utinenfes cum eorum gentibus iverunt ante Glemo nam cum exercitu, & Terram de- pugnantes, domos comburentes, vi- tcs detruncantes , & finaliter deflruen- tes , fe parti Utinenfium dederunt GJemonenfes . Et fic proceffum fuit contra Tulmefinos , qui fe parti de- derunt , quia in Terra multi erant amantes partcm Utinenfium. Et fic tota Carnea laetanter fe cum parte Utinenfium pofuerunt.

Dominus autem Philipponus de la Turre uno die, dum Caftrum Piebis exiviflet , volens ire ad alium lo- r.iim, captus fuit, & praefentatus U- tinenfibus , propter quod Loca dare eum oportuit Utinenfibus . Et ifio tnodo gucrra infultavit graviflima in- tcr ipfos Civitatenfes , & eorum par- Ttm ex una , & inter Utinenfes , & corum complices cx altera • ita quod Utinenfes multoties ibant cum co- rum campo, & gentibus Cividatum Auftriae, eos fortiflime deflruentes. Et fic iTiagna fcandala , & interem- tiones hominum , incendia domorum , captiones hominum ortae fuerunt, & fubfequuta alia graviflima, quae om- nia pofle narrare , longum quidem effet. £t veri Utinenfes faepiffime Civitatcnfes cum eorum potentia fu- perafTent ; fed dur^ procedcbat pro

B

D

E

0 R I A 5j8

poflc eorum & aliorum de contrata defiruftio, ut bene poterant, & po- tuerunt faepius . Civitatenfes femper cum blandimentis, & variis volun- tatibus, & verbis blandis, quum vi- debant fe fuperari , mittebant ad U- tinenfes eorum Ambafciatores , di- cerido unum, & aliud , quum vide- bant fibi ttmpus faciendo, & dc in- latis pro poffe vindicando. Et dura Dominus Rizzardus de Valvafono po- fitus effet Capitaneus in Terra Por- tus Gruarii, abjeao nobili Domino Albertino de Spegnimbergo, qui ibi fuerat Capitaneus per diftum Domi- num Philippum de Alenconio , Do- minus Francifcus de Carraria often- dens fc huic liti velle interponere , traftatum fuit inter Utinenfes , & ipfum Cardinalem , & Civitatenfes , quod partes fe in eum compromife- runt. Et fentenfiavit , quod fub poe- na decem millium Ducatorum quili- bet obedientism faceret ipfi Domino Cardinali inter fpatium dierum fex> Si daret omnia lora & fortilitia ipfi Dcmino Cardinali . Et occulte ipie Cardinalis promifit, fe daturum ipfi Domino Paduae , Sacillum , Porfura Gruarium , Monremfalconem , Srlu- fam , & certa alia fortilitia . Et fa- 6ta efl illico eidem obedientia tara per Urinenfes, qu^m per omnes eo- rum coiligatos , & per ros de Ma- riaco, cum verbo & confenfu di£to- rum de Utino. Tunc ipfe Dominus Paduae pofuit Utini paenes ipfuru Cardinalem , Michaelem de Rebatta fuura familiarem in Marefcallum , qaemdam Fratrem de Padua in Vi- carium , & omnes OfSciales ad fui beneplacitum , & in Utino retinen- do fuos familiares , & Cavalarios ta- litcr , quod in Utino multi crant ei inftantes. Et finaliter Utinenfes, qui videbant , libertatem Fatriae fo-

re

53P BELLl FOR

re quafi in totum amtniffam, nolen- tes ultcrius tolerare , difcordiam ha- bere coeperunt cum ipfo Cardinali , non videntes ipfum Dominum , fed potius Dominum Paduae.

Tunc iterum cum eorum fequaci- bus eft liga ftfla. Ad guerram fc pofuerunt , & Nos de Maniaco cum eis. Propter quod ipfe Dominus Pa- duae fuum habuit fraftatum cum Do- mino Rizzardo de Valvafono, & Do- minus Cardinalis fugam de nofte de derat, & ivcraC Paduam . Et dum ipfi de Utino dubitarent de Domi- ro Rizzardo , quod , ut fccit , non ftaret conftans parti, in uno die Pro- vifor Venctiarum equitavit cum Do- mino Doimo de Caftello , & aliis Kobilibus ad Tcrram Portus Grua- rii. Et vocari feccrunt ipfum Domi- num Rizzardum , ut ad eos veniret. Qui quum vcniffet, ei requifiverunt Caftrum Portus Gruarii . Tunc di xit : yos , Domini , benc veneritit . Nott elifpliceat vobis . De matte vobts refpon- fum dabo, Et reverfus in Caftrum, fubit6 nequam ille equitavit in la Motta , quae erat tunc Domini Pa- duac. Et Johannes de Barbiano Ca pitaneus magnae gcntis peditum & equitum tunc venit in Portu Grua- rio tam tacite, quod ifti exfpcftan- tes rcfponfum vix fugam capere po- tuerunt, nec Cives Terrae nihil fen- ferunt . Et Terram ipfam fic prodi- torie rcceperunt. Cum quibus genti- bus idcm Dominus Cardinalis erat . Veneruntquc diftae gentes cum ma- gno furorc contra Patriam cum ma- gnis bombardis , & pluribus divcrfis artificialibus . Qui inde redeuntci , venicntes Sanftum Virum, ibi Ca- ftrum infultantcs una die ipfum de- vicerunt; & fe parti dcderunt ini- quae, non obfiftentibus gentibus, vi- delicet Lanceis L>, ^uac ibi per U-

OJULIENSIS. 540

A tinenfes in eorum occurfum miflTae fuerant, & quas illico abunde cxpu- lerunt , & venerunt Ufinum. Exin- de recedentes di6lae gentes , pofitis ibi corum Capitaneo & Officialibus aliis , venientes ante Terram Spe- gnimbergi cum eorum infinicis gen- tibus peditum & equifura , curribus, bombardis , lapidibus , viftualibus »

B & aliis neceffariis. Qui de Spegnim- bergo illico le parti dederunt fine mora , ob tinriorem indufti, & ex- territi , non tollerantes i£ium folam lapidis, nec traftum unius baleftrae. Sed priufquam ad Terram applicuif- fent , concordium cum ipfis habue- runt fatis verecundum . In qua Ter- ra erant ultra LXX. Lanceae partis Utinenfis, & pedites in fufEcienti nu- mero pro eorum defennone . Et his ron obftanribus , fe , ut di£lum eft , ftalim reddiderunt ad/erfae parti U- tinenfium . Ad quod concordium fuit nobilis Dominus Nicolaus de Fanna, pro quo miferant; oftendens noUe fe impedire de praedicla guerra, fortifi- cando Roccam Mizzae, & foveas cum

O bertoneflis faciendo , & tofam Vil- lam Fannae fortificando, lic^t fina- liter fota fuerit deftrufta , Et cxclu- fis ipfis gentibus de parre Utincnfi in Tcrra Spilimbergi, pro eorum dc- fcnfione miffis, nobilis Dominus Ni- colaus de Spegnimbergo , qui mul- tum dilcftus , amafus , & honorafus fuerat per Utinenfcs , & corum par-

E tem , & quafi caput illius partis , quum reverfus fuit Utinum , quia concordio fafto cum ipfis genfibus , 8c ipfis de Spcgnimbergo , reverfus eft Utinum , & ibi moram affidue trahcbat, quum infroivit Terram U- tini, in furore Populi interfe£ius fuit, & duftus fuit fuper Plateam Utini , & ibi ftctit quafi per totam diem.

Tunc

541 H 1 S T

Tunc gentes praedi£lae Domini Paduae , cum quibus crat Dominus Philippus de Alenconio Cardinalis , continu6 videntes fe habere citra Tul mentum , ut diftum eft , omnia for- tilitia & loca , praeterquam Caftrum nobile Montis Zaudinii , antiquirus fic nominarum , hodie ver6 nomina- tur Maniacum & Sacillum ; verurn quia di£lae gentes Sacillo non of- fendebant, fed bene agebant cum no- bis de Maniaco , putantes , nos de Maniaco ftatim reddi debere parti co- rum , Tulmentum tranfiverunt . Et iverunt fubit6 ante Caftrum Savor- gnani , ipfumcjue ftatim habuerunt ron pocenter, fed frauiulenter , quia Caftrum fubit6 ob timcrem ruttico- rum , qui in multitudine magna in eo intraverant , fe parti dederunt . Propter quod durante guerrS muiti in eo ftantes , Terram Utini damni- ficavcrunt cum aliis locis circum- ftantibus . Et venerunt ipfae gentes ante Terram Utini , & videntts, eis nihil pofle faccre , cxinde recedenres ipfae gentes venerunt ante Caftrum Sanfti Danielis . Ibi quindecim die- bus fteterunc cum ma^nis bombardis die noftuque intus trahentes . Et ad eorum defenfionem di£li Utinenfes , pedites & equitcs miferunt. Qui de Sanfto Daniele potenter fe defenden- tcs , un4 noBe ignem in difto loco jyftaverunt, per quem multae domus combuftae funt illi nc£le . Et pro certo, nifi a Deo, cjufque gloriofa Virgine Maria, a quibus omnia bo- na procedunt, & fan£ta Aquilejenfis Ecclefia defenfatur, auxilium ipfis de San£lo Daniele miffum fuiffct , ip(c locus perditus foret ^ quia quum di- ftac gentes ante locum ipfum vcne- runt de menfe OSobris, pluviae ma- gnae a Deo miflae tam copiofae & inEoitae fuerunt , quod omnes aquae

0 R 1 A 541

tam mirabilifcr creverunt fic , ut a memoria antiquorum numquam fecif- fent , & per omnes diccbatur , quod Tulmentum & omnes lt£ti aquarum numquam in lanra altirudine fuiffent. Propter quod exercitus ipfe non po- terat ali»:ubi mitcere pro vi£lualibus aliquibus , & in cannpo tanram fa- mem pariebanrur, quod pro pane io~

B lo dtdiffrnt Ducarum unum , & nifi fu.ffet, quia fuper campis rapas in magna quantirate repericbant , quas comedebanr, penitus ex ipfis multi cx fame mortui fuiffent. Domini de CoJIoreto potenter fe habuerunt ton- tra ipfas genfes rum parte Utinenfi inimicos l&epius laedenres. Doniinus Candidus, Zutrus , & Leonardus de R?gonea cb fimorem indtf^i , invi- to Drmino J( hinnino , fe parti ifti dederunt, cique miniftrabant vi£tua- lia pro pcffe . Qui Dominus Johan- ninus drvmum fupericrem tenebat o- lini Ser Zoppi , & mulram parrem Utinenfium amabat . Lachrymabili- ter plorsndo , oportuit finalier fc- ciffe , fjcut fecerunt fui Confortcs,

D quia inter ipfos Confortes non erat verus amor. Et fentientes ipfae gen- tes ipfum male contentum , nifi fuif- fet Dominus Morandus de Brugnera, & Michacl de Rabatha , qui inter ipfas gentes Domini Paduae magni crant, quia Dominus Morandus erat Marefcallus , ipfc Dominus Johanni- nus miffus foret Paduam , tamquant carceratus . Et ftatim recedens de ipfo exercitu cum tacito & fecreto con- filio praediftorum , venit Ragoneam domum fuam.

Et ceffavit intprim pluvia , & a- quae quoque diminurae f£.£lae funt . Et pracdi£lae gentes Tulmertum tran- fiverunt cum magno periculo, in quo multi funt fubmerfi . Er venerunt ia Zoppola,& Ccvraja, & Caftigli<"no,

itk

545 BELLl FOR

in quibus Villis per plures dies mo- ram duxerunt , nos de Maniaco lae- piffime invadentes . Et non folum ipfi de exercitu, verum etiam gen- tes de Turri, de Valvalono, de Spe- gnimbergo , faepiffime nos de Ma- niaco infultabant. Nos autem de Ma- riaco ab omnibus nos invadentibus bellicofe & potenter cum fortiffimis uofiris fidelibus vicinis defendentes , ipfos & ex ipfis faepiiHme , quum ad nos oerveniebant, deftruclione of- fendentes . Uno die quum de di^o exercitu ad noftram laefionem, venif- fent circa ducenti equicej, de qui- bus circa fexaginta vcnerunt in Ci- vitellam , totidcra in plateam , & ter- tia , & major pars ad plateam Ma- niaci , famuli hori meridiei de no- ftris fexdecim focii cuntes in Civi- tclla , pracfatos adveriarios de Villa expulerunt, iplos extra Villam & fu- per viaCoIvarae virjliter perfequen- tes . Et ibi duo boni cqui eis mor- tui fuerunf , Et finalitcr noftros ve- recunde reliquerunt. Ad pontem ve- x6 , five ad plateam , fort^ quatuor focii invaferupt praediftos , qui in- tus dc fortilitio intrare fatagebant , ti ab equis jam defcenderant . Qui lubiro vix in equis afcendentes, fu- gam in plateam receperunt • Tunc major comiriva de noftris , velotiter in juvamine noftrorum venientes , praefatos inirricos de platea cum fa- gittis , baliftris , & eorum armatis viliflime depulerunt. Et per fimilem modum tertia focietas de nonris per- fequens praediclos adverfarios ad pla- team Maniaci , famuli turpirer ipfos cxtra ipfam Villam expulerunt . Et ipfo die certi ex ipfis inimicis eun- tcs Maniaco Livri , commoti ex ni- mia triftitia , quia corura noflros triumphura non obtinuerant, fed dam- pum (8c verecundiam receperant , ip- Tom. IX.

OJULIBNSIS, 544:

A fam villarn Maniacl Liyrl combuf- ferunt . Et fic reverfi ad campum verccundantur, modum dederunt. Et de mane reverfi func ad nos in cre- pufculo diei , quia totus exercitus peditum uC equitum furtive no6le euntes per kftum Colvarae in Vo- rada , & exindg venientes per colles & montes pars ipforum , quos ta- B men dc no£le fenfimus , & per qua- fdam mulieres de Bafalgslla, habi- tantes in domibus mei Johannis No- tarii, quondam Aylini, quae ad Vil- lam iplam jverant pro faftis earum, Quae dum effent in ipfa Villa audi- t!s tubis & fonitibus ipfarurn gen- tium , ipfilque gentibus vifis, illico venientes Maniacum nohii dixerunt C' hora mediae no£lis , videlicet nobili & circumfpefto juveni Domino Lu- chino , quondam nobJlis & egregii viri Domini Nichiii de Maniaco , quia Dominus Odoricus ejus frater nimia vexabatur infirmitate , tjliter quod a thoro fe voivere non vale- bat. Dominus Balthaffar moram tra- hebat Utini cum filiis fuis , tunc Lj temporis jacobum Laidam de Avia- no cum Laurenzotto quondam Jo- hannis Motta in domo fua habens , Ser Bartholomaeus quondam Domini I Odorici erat fuper Comjtatum Tiro- j lis. Qui vero Dominus Luchinus il' j iico habito novo a di£lis teminis dc ! adventu ipfarum gentium , convoca- I tis vicinis , & a iomno excitatis , g effecit, ut quilibet effet provifus ad obviandum infuito adverfariorum j quia Villam totam reliquimus, & re- iiftam habebamus , & omnia noftra reduxeramus in Cafl.ro , dum ipfae genres lleterant uilra Tulmentum. Et recolligentes minuta & bhda ac vi« ijum , ipfum Caflrum nobiliflime di- vitiis implevimus , & in tan fa co- pia , quod per annos quinijue & ul- M m tra

545 H l S T

tra Crfftrum bene erat fulcitum om- nibus neceflariis.

Vicini vcr6 dura furrexifTcnt, & per horam ante Portam loci ftetif- fent , nihil fentientes, doraiirioni fe pofuerunt. De mane ver6 , ut diftum eft, in crepufculo diei, dum noftri Caftrum exirent , & ad Villam jam aliqui iviffent , rumor apparuit . ita quod in Villa & in montibus inful- tatio nobis data fuit. Venerunt fu- per collem Grifellum cum baliftris groflis de moinellis & arganellis , rocchetas in Caflro trahentcs in tan- ta copia , quod aer videbatur accen- fus . At propterea nullum damnum robis intulerunt , lic^t multas fuoer tcftis jaftaverint • tamen gratia Do jnini , ex defenfione bonorum vici norum nihil nobis nocuerunt. Et ipfo die Villam totam combufferunt, pau- ca tamtn fuerunt lucrati . Et illo die morfui fuerunt de noftris Can- didus Bafini cum uno telo in capi- le , & de eis multi percufli . Et fic reverfi funt ad eorum campum in Caftigliono , & Zevraja . Nos autem die Maniaco non exterriti propter confummationem domorum combufta- rum , animum robufte fumentcs , & ad nocumentum inimicorum proce- dentcs contra homincs Meduni , qui ad noftram laefioncm cum ipfis ini- micis venire praefumferunt, cum fe- lici pinello domus Maniaci, faepif- lime ante portas Meduni ivimus, lo- cum exterminando , & villicos ca- piendo, bona ipforum derobando. Ad tantum devencrunt ipfi de Meduno , quod fe uno die parti noftrae dare voluerunt . Sed nullus fuit , qui fi- gnum concordii & paftnm recipere voluiffet . Dum uno die ipfi de Mc- duno ex timore nimio Gaputium u- num circum circa duccrent , pa£ta re- ^uirentes , noftri vcr6 animum vo-

B

£

O R 1 A 545

luntarium habenfes , non attendcntes ad corum requifitionera , putabant cos, illo die fuperaffc . Et extra mu- ros VUIitm totam cremaverunt & campaneas , & graviflimuni damnum illis intulerunt, & de corum anima> libus & viiinis capfi»antes, Mania- cum conduxerunf. Et fic quafi omni die noftri ipTos infultabant, & dam- num graviffimum cis infcrebant. Et uno die dum Ser Bartholomaeus quon- dam Domini Odorici veniffet de Co- mitatu Tirolis, ipfos de Meduno in- fultavit , & ex ipfis quatuordecim cepit dc menfe Martii in MCCG- LXXXVI. Qui dati & pracfentati fuerunt praediftis Dominis Luchino & Odorico fratribus . Et quibus im- pofita fuit talea Ducatorum ducen- torum • & duos alios habebant di£li Oomini in carceribus . Qui omnes difti dc Meduno lolverunt mille li- bras Soldorum , quas ego Johannes Notarius quondam Domini Aylini dc Maniaco recepi in Caftro Mizzae , praefente Domino Nicolao de Fan- na, & duxi in Maniaco. Nobilis Do- minus Balthaffar ante principium ip- fius guerrae moram tr?hens Utini , duci fecit filios fuos Utinum .

Gucrra ipfa incoepit in MCCG- LXXXV. in fefto San£lae Crucis * five in vigiliis ipfius fefti . Gentcs Domini Paduae ftantes in Turri , nos de Maniaco invaferunt , nuUam ab eis cuftodiam habentes de mane, quum vicini exirent ad opus & ad vinde- miam . Et in ipfo d'e capfus fuic Olvrandinus de Utino Prior prope domum Zaniti della Centa . Sed per B.-andilifium cjus filium & alios vi- cinos iliico fuit de manibus iaforun» redemrus . Et erant equites & pedi- tes numero fexaginta cum uno Tam- burino. Tamen animalia aliqua fe- cum duxerunt , & quemdam Intri-

8"-

547 BELLl FOR

gutium pauperem noftrum vicinum , ^ui tamen de corum manibus fugam cepit , & venit Mjniacum . Bartho- lomaeus quondam Domini Odorici venit de Comitatu Tirolis poft ip- fum infultum nobis datum , & repe- riit nos de Maniaco in gravibus guer- ris & difcordiis , fpccialitcr nos de Maniaco cum praedi£lis de Meduno. Et Arbae campanile ad terram deje- ceramus , & Villam cremari fecera- mus . Poft ver6 di£li Bartholomaei ad/encum , ipfe potcnter & animofe procedens ad guerram faepiffime cum fociis tam de contrata , quim foren- fibus , ipfos de Meduno invadcns , eos bcllicofe deftruxit. Et quafi om- ni die noftri per montes & per pla- num eos infeftabant & deftruebant , & eos ad tantum deduxerunt noftri praedi£li , quod contentio gravis in- ter ipfos confortes de Meduno fa6la eft. In qua difcordia Johannes Gran* dis quondam Domini Francifci , & Johannes Parvus, ejus nepos cxpule- runt Ser Jacobuccium quondam Ser Nicolufii • quia ifte Jacobuccius, & Thomafcuttus quondam Ser Philip- pi , ejus confanguineus condolebant effc cum hominibus Maniaci in di- fcordia , videntes contra nos nihil pofle , nifi pati ultimam deftruftio- nem , ut eis apparuit in pofterum . Tunc traftatum habuerunt ipfi Jaco- buccius & confanguineus de menfe Julii cum eorum villicis , & ipfos Johannem Grandem & Parvum ex- pulerunt , & Cdftrum in fe fcrva- runt ad hororem Ligae Utinenfium. Et miferunt in Maniaco per fuccur- fum fociorum , quibus nos de Ma- niaco ad fuffitientiam mifimus (o- cios , qui cum eis habitabant ; ha- buerunt enim confinuo Caftrum no ftri focii in cuftodia . Et in praedi- fia guerra noftri Ue Maniaco finnli-

OJULIENSIS, 548

A ter deftruflionem dederunt Yillae Ar- bac , arcas , arcilia , vafa , brentas ,' & alia fuppellc£lilia Maniacum du> centes , & quod ducere non potc- rant , cremabant, nihil pcnitus di- mittcntes.

Et nota, quod regnante guerra in« ter nos dc Maniaco & ipfos de Me- duno, homines Fannae fatis aperti

B ficut nos de Maniaco fentiebant irc contra ipfos , fivc per villam Fan- nae, five a parte inferiori , vel per montes, ficuc nos ire fentiebant, per figna fumi, vel nuncios eis nota fa- cicbant. Et in hoc magna inimici- tia regnabat intcr nos de Maniaco cum ipfis de Fanna , ac ipfos de Mc- duno . Certi de Fanna , fpccialiter Articus Bofdrani , & Conradus Pal- mae, qui tamen per noftros adver- farios fuit interfe£lus , & du£tus cunx uno sltero in Fanna, nominc Vi- gnudiffius , per gentes Domini Pa- duae versus Turrim , & fuper via , vtl extra , mortuus fuit & abfcon- fus, quod de eo penitus fui nihil fentire potuerunt, & ficut meruit ,

D fic mercedem fufcepit . Praedi£li ve- rb Articus, & Conradus , & alii cir- ca Baftiam ipfos de Meduno retine- bant abfconfos, ut hora aliqui di£li noftros , euntes Fannam , poffent ca- pcrc , & dcpraedari . Et confentic- bant, & confenferunt , quod quidam Uvricus Bohemus, familiaris Doroi- ni Luchini & fratrum , fuit in villa

E Fannae captus, vadcns loquutum Do- ! mino Nicolao . Et fic pcr ipfos de I Fanna nos dc Maniaco malc tra£la- bamur. Et multoties noftri capientes capfivos propc villam Arbae, & fu- per dominio ipfius villae, vtl mul- totits animalia grofla & minuta, Do- niinus Nicolaus, habitans Mizz.ic , Maniacum luos nuntios mittebat ro- gindo, ut rclaxarcnt , cum hlandis M m X ver-

549 H 1 S T

Verbis . Cui faepius complacuimus , non proprer pavorem ipfius tamcn , fcd quia gentcs Domini Paduae flan- tcs in Turri . Meduni , in Vslvafo- no , & in aliis locis , non re^uireret ad ncftram latficnem, ficut bene do- ftus in mtltficiis facere fciebat. Et paenes fe habebat quemdam Fratrem Chrinophorum , Abbatcm Fannae , gencre Romrgnolum , nequiter con- tra ros de Maniaco hborantem con- filiis paenes ipfum Dominum Nico- laum ad omnia noftra nocumenta , invigilantem cum certis aliis rufticis de Fanna, quos ipfe Dominus Nico- laus deputavit ad regimen villae Fan- nae, ficut fuir quidam Panta Nico- lufius de Miello; quibus corum pra- va animofitas ad regimen male fuc- ceffit, ut inferius de veritate narra- bitur. Ifte Dominus Nicolaus de con- filio ipfius Abbatis & Deputatorum fecit ultra annum conrinue fieri fo- veas circa locum , fpinatas, fpaitos , domunculas , & etiam quod omnes de Fanna conducerent res fuas in Mizza , oflendens fe de ipfa guerra «ihii velle impedire , & cum aliqua partium ad laefionem alterius nolle fe immifcere, dicens: Vijlo /iare pa- cifice , C^ cum nulla partium partcm captrt . Std fi tfuis me offtndst ^ tnt ab tis deftiidam. Et pro mri defenfione tne fulcio , ftd non ad laeflonem alicujus . Et tamen confenfiebat , quod qui- dam Thias filius Leonardi Pagniti ftabat in Turri , & veniebat in Fan- na , & tamquam fur de rio£le ve- nicns contra nos de Mrniaco, fi po- terat, recipiebat. Oftendebat Domi- nus Nicolaus condolcie , lic^t nihil crat, dice.ns, fi contingat , eum ad tnanut meas pervtnire ^ ip/um ftatim fu- f^tndam. Qijem uno die cepit, eum- que pofuic in carceribus. Ec vcnit ipfo die Maniacum « dicens : Habeo

0 R I A

350

in carctrsbus mtis Thsam. Veri mani-' hus meis ipfutn /ufpendam. Et ipfo dio receflit, & ivit Fannam, & eum il- laelum abire permifit. Et videntes noftri dc Maniaco fic feciffe buffas de nobis , & quod quotidie prccede- bat plus ad damna noftra , quam pri* m6, uno fero , dum ipfe Thiss ve- niffet ad domum patris , certi ncflri focii , ipfum ftantcm in ttobeato pa- tris fuper foenum invaferunt, & per- cufltrunt fortiffime, & fratrem ejas-, qui ad rumorem venire voluit , & plus fratrem, qukm ipfum percuffe- runt, & putabant ipfum interft£\uTX dimififfe . Tamen liberatus ipfe & frater, fed exterritus , (e ad alienas partes tranfmeavjt , nofquc quiete poftmodum permifit . Itaque tacite & aperce nos praedifti de Maniaco multum laedebamur. Et ve.i noftri juvencs paftores ibant prope locum Meduni. & receperunt capita groffi» bovorum & vaccarum vigintinovem de pulcrioribus , quae ipfi habcrcnt j ita quod ipf) de Mei^uno fe videntes contra nos de Maniaco nihil pcfle D facere , tunc coeperunt traftatum ha- bere antediftum inter ie iplos difti Domini de Meouno. Proprcr quod , ut inferius defcribetur, per guer>-?m a nobis deftrucli funt di£li Domini de Meduno ,

Et in MCCCLXXXVrr. in fne 08:obris , Verona fuit recepta Do- mino Antonio de la Sc?la per Do- minum Comifem Virtutum Douii- num Mediolani , coUigatum Domini Paduae. Et in ipfo Millefimo dic Jo- vis, V. Seprembris gentes Dcmini Francifci de Carrsria, Domini Pa- duae, Tarvifii &c. venerunt antc Ter- ram Sacilli in cbftfficne ipfius . EC fuhit6 fieri fecerunt Ponfes fupcr a- quam , talitcr quod circum circa ip- fam Terram unus ad alium ibat per

iplcs

55« BELLI FOR

ipfos Pontes, js£l.intes cum bombav- dis in ipfis Turribus & donnibus. Ec fuSiro fuerunt in tanto timore indu- £ti terri^enae, quod die Mercurii i- bi pofl fe<ju«nt!, XI. di£li menfis Se- pfcmbris , ipfi de Sacillo ipfi Domi- no Paduae ie dederunt, & non con- ftrifti , quia in numero gentium exi~ ftentium iaobfeffione ipfius Terrae nbn cranf numero ulfra duo millia pcrfonarum inter homines armaros , pedites, equites , & bubulcos. Et in Terra erjt major pars hominum, a- nimum habens cum Domino Paduae. Minor pars non potuit obtincre. Do- minus Jrhannes de Colloreto erat tunc Capiraneus ipfius Loci , & re- quifivit Cives ad defenfionem Ter- rae, qui contra ipfius velle Terram exeuntes fuper Campo traftaverunt cum inimicis, & fe parti dederunt contra ipfius velle , quia non habe- bat genres paenes f e . uC Cives pof fet conftringere. Et vix quod ipfe paftum habere potuit exeundi Ca- ftrum Sacilli cum fua familia . Eo verf^ tempore per Summum Pontifi- cem in Reftorem & Gubernatorem Aquilejenfis Ec^lefiae mifTus erat Do minus Ferdinandus P.Jtriarcha Hie- rololymitarus. Ef flirerat circa an riim in regirr.ine. Cui pars Utinen- fium obediebat . & nos de Maniaco , & colleeati ejus . In craftino ver6 die, videlicet Xff. di6ti menfis, ho- mines Canipae & Aviani portave- runt claves lccornm Sacillum , feque ■viliter Dcmino Paduae reddiHerunt. Nam in Aviano crat Ser Corfetus cum fuis nepotibus, filiis olim na- tural'bus olim Ser Rrffii , ac Nico- ]ao & Marro fratribus qurnd?m In- gercffii, inftan'e!> Pcnnlo, ut fe par- ti darenr. Et fir invitis Gafpardo a Porta, Melchiore quondam Dcmiri Pidrufii, Franculino de Cantono, &

OJULIENSIS:

SS*

S

Simone ouondam Mufim , non aa* dentibus contrarium dicere , fe parti adverfae dederunt . In quibus locis modum & ordinem dantes, pervene- runt diclae gentes. Die ver6 Mercu- rii XVill. di£^i menfis Septembris, diftae gentes cum majori numero» & cum gentibus ipforum locorum , fcilicet de Brugnaria, & de totis lo- cis & villis Tarvifini difiriftus , pu- fanfes cetera ioca vircere poffa , & fortunam p-^ofperam eis non defice- re, cum infiniris curribus oneratis, bombardis, lapidibus ja£landis, bali- ftris, malleis ferri , vifilualibus , & aliis ingeniis arcificialibus nocivis, de confilio, ut fenfimus, ipfius Ser Gafpardi, & fuorum de Aviano , & aliorum de Contrata, qui volebant, nos de Maniaco fuos fore fimiles in verecundia ipfis , putantes nos pavi- dos & fremulos effe , cum potenti manu di^tae gentes venerunt ance nobiliffimum Caftrum praedi^ti Mon- tis, Tardinei antiquitus nominati , hodie ver6 Maniacum.

Inter quas gentes Dominus Jaco- bus naturalis d;£li Oomiiii Francilci Domini Paduae, qui dicebatur Co- mes Carrariae, erat capuc feu Capi- taneus, & cum eo multi boni ho« mines pcriti in armis j & de Foro* juJio nequ'ffimus & intcftiffimus Do- minus Rizzardu? de Valvafono. Et pofito eorum infelici campo, qu''dani Trombetta tubam fonavit, pe*ens sffidam . Cui data fuit per nos de Maniaco. Et eo modo Dcminuj Riz- zardus, & cum eo qu^dcm Anronius de Verona . qui fuit. & eraf Capi- taneus S^rfli Viti, affidam petentes, dataque fiiit, venerunt ufque ad ra- fiellum fub porfa Caftri a lafere ver- shs Occidentem. Tunc requifivit, ut aliquis de domo Maniaci cum & fo- cjum audircnt. Tunc ex deliberatio-

fle

553 . H I S T

ne fa£la inter Dominos Bartholo- maeum , Galvanum Domini Balthaf- faris filium , & Odorici fratrum, Olvradinum quondam Bartholomaei, & aliorum fidclium vicinorum de Maniaco , ipfe Dominus Luchinus intimidus & amabilis toti Populo , ipfum Caftrum cum honorabili co- mitatu fuorum fidelium affociatus c- scicns , ad ipfius Domini Rizzardi praefcntiam vcnic , & aliorum . Qui cum co ibi venerant pro parte di£ti anfeliciflimi Domini Comitis natura- lis , ipfum Cartrum requificrunt ex parte difti Domini Comitis filii di- fti Domini Paduae, dari in ejus tna- nibus , non tentati ipfius vi & po- tentiS . Quod Caftrum nomine Do- mini Philippi de Alenconio Cardi- ualis in fe cuftodiendum & falvan- dum erat nomine difti Domini Phi- lippi . Quod fi eidem darent , multa promittebant fe operari vclle pro ipfo Domino Luchino fratre, & confor- tibus fuis paencs ipfum Dominum Paduae , & quod eos benigne habe- ret recommiflbs. Quibus diftis, ipfe Dominus Luchinus juvenis, fapicns, & provifus pracfatis refponfum fecit: Domini y voi btne vtnerltts tx parte ve ftti fuperioris & vtflrae . Et volo quhd iibarrtut infimul Uetanter . Eifque pro- pinari fccit, & honorem rcddidit . Qui hilares, fuam intentionem pu- tantes illico obtinuffe, gaudenter fumferunt pratftitum honorem eis . Et ftantibus in his vcrbis , multi de excrcitu cum fallacibus animis fimu- lantes , per rivum inter Ciftrum & Collem Grifollum , armati cum pa- lis ferreis , zapponibus, & malltis, afccnderunt ufquc prope muros , fub domo oliro Domini Luifini, ubi di- citur Abbatia. Ibi Ser Birtholomaeus aedificari fecerat flallam equorum u nan iah domo praedifla, nefcieote

0 R

B

554

Domino Luchino , & cis , qui cuna eo erant . Sed cuftodes noftri ftantes fuper muris bene vidtrant , & nihil dixerunt , quia tregua data erat in- tcr partes, vidclicet nos de Caftro praedi£to cum ipfis de exercitu, non confiderantes maliiiam ipforum , & eos fallaciter venire , immo putan- tes , concordium fequi inter partes. Finaliter ipfe Dominus Luchinus, tamquam juvcnis fagax , & providus, multa providentia refulgcns, conftan- tique & robufto animo loquens, ipfi Domino infelicifiTimo Rizzardo , ik ejus fociis, his verbis alloquutus eft, & refponfum eis fecit: Domini^ vtt nuntit , per vtflrum Comitem ^ Ca- pitaneum miffi , una cum ipfo noflro Ca- pitaneo , ^ aliis Jequaetbu) futs , lati- re non etedimus , nos de Maniaco ferc lonfeederatos eum Ducali dominio Kene- tiarum , (^ Utinenfibus , Cf cum eis praeflitiffe nofltum facramtntum , noflr» pofft paries torum obtinert debere ^ vetle . Uofltae intrntionis ifl , praefli- tum facramentum nofiium C ptomijfio- nem nojlram potenter vtlle obtintre , nee vtrhis nos permittere terreri . Ite ad U- tinenfts , vt( mittite nuntios vtftros , Haec eis nota facite . Quidquid , & fi- cut ipfi per vos coactt facire facient , & difponent nos factrt debere , fic va- bii ptomittimus indiff:teHtef , t!f fiatim velle facere ^ futitmus , Si fecus vot cum pottntia vtftra contra nos fidtlet partis ncftrae facere ttntahitit , pottnter nts tueri veltmus , i^ paratos nos re- ptrittis . Fidem ncftram datam prgedi- dae ncflrae parti anitr^o conflanti Jerva- re tobuflos tics invenittis (J^ ncn trrpi- doi . Et pro nune a vcbii non credatis nos pevidos effe , nec aliud refponjum p/^ffe de nobis ifabere , qtam qued ifiud , F^ticJJimt-m noflrum Caft-um pro nobis intenatmus fetvare , ipjum^ue contra ve- ftram petenfiam ttstrt ac defendere vel^

It.

555 BELLI FOB

It . Ihiod (i a maKtbus noflris ipfum fmnpert voltttritii , ne» vtrbis , ftd fa- £lis ipfnm vos in caro prttio habert txpfdit . Et vot fcire volumus , qued 0M'es in nojlro Cafiro in:lu/i fumus u nanimes , tton davdicantts , & di'pofiti potenter ipfum Caflrum obtinere vlle ad honorem & flatum San&ae %/4qiiiltienfjs Eulefiae , & partis noflfae praedidae , i^ noftrorum . Et his verbis quamvis affida data effet inter partes > tamen ipfi de exercitu , tarrquam homines infidi non cfflabant foveas facere pro eorum bombardis aptandis ad muros, ut ante fcriptum eft . Sed quia vir honeftus & valens, in armis peritus, nomine Johannes, natione Utinenfis, Conreftabilis fociorum XXV. miffus fuerat in fuccurfu rerrae infidelium Sacillenfium per Utinenfes & Re£lo- rem Vcnetorum , qui in Utino mo- ram trahebat pro Ducali dominio Vcnetorum , vadens per fubmontes , quura applicuic ipfe Johannes cum cjus comitiva Avianum , rcpcriit Sa- cillum fore datum parti advcrfae . Et ipfi de Aviano clavts ipfius loci Aviani miferant pro eorum nuntiis Sacillum ipfi Domino infeliciflimo Comiti. Illico ipfi de Aviano eum- dem Johannem cum fociis fuis prae- diftis a fe licentiaverunt. Qui fla- tim venientes per fubmontes, ob ti- niorem indufti , videntes ipfas gen- tes talia loca fortiffima verbo tan- thm vincere, venerunt in ipfo con- ftanii & for'iffimo Caftro Maniaci, referentes gifta per infideles ipforum locorum . Admirati multum fuimus ros de Maniaro , non tamen pavidi fa£ii , nec noftro bono animo ac pro- pofito aliqualitcr moti. Immo ani- n-ium quifdue noft u.n fumfit fortio- rem in obtinei^Jo vtHe ipfuTi Ca ftrum , & pron.ffionem ipf^m fa- ftam noftrae parti. Rogavimus iplum

OJULIENSIS, 55<f

A Johannem , ut pro noftra & loci no- ftri praedi£li defenfione , nobifcum effe velleC, uC fi gentes ipfac ad nos venirent, juvamine ipfarum nos po- tenter tueri poffemus . Ncc intende- bamus facere velle, uC praedicti fc- cerant , & nobis acquircre infidelium famam . Eifque promifimus folvere pro rata temporis. in qua nobis fer-

B virent, eofque benignc traftare. Qu£ videntes , nos tali bono animo cffe vellc, lactanter fteterunt nobifcum . Et reperti funt omnes boni & viri- ks ad defenfionem noftram . £t quae eis promifimus , feciraus , & a nobis lactanter recefferunt .

Sed ut redeamus ad fa£lum , ifte honeftus Johannes Contcftabilis , lo- quente Domino Luchino cum Do- mino Rizzardo, & cjus fociis, tam- quam provifus , & in talibus peri- tus , fubit6 hortatus eft in Caftro tam homines qu^m mulicrcs repeda- rc , & ut quilibet ponat aquam fu- per ignem cum cinere intus , & la- pides ad muros pro noftra defenfio- ne . Animum fumant fortiffimum ,

d' & fe in pavore non inducant pro ja£lamine bombardarum , quia audi- to rumore duarum , vcl trium , nul- lus ulceriks curaret . Eflote ( ajebat ) fortes ansmo , quia Vtrgo Mari» , Ma- ttr Domtni noflri Jtft* Chrifli nobifcum tfl , pro qua nobis nituntur iflae malac gentes nos offendirt . Ipfa Domina no~ ftra nol>is juvamen porriget , ^ fuff^a- gtum tale , quod nuUus noftn'm laefio- nem patietur y nec ip/i nos vinctre po- terunt . Per di£lum cujus vifum cft unicuiquc , nihil de ipfis gencibus curare. Et redeundo ad verba ipfius Drmini Luchini cum ipfo Domino Rizzardo , obtenti licentii inter ip- fos, tunc quilibet rcvertens ad fuam partem rcceffit, & fe reduxit ad fuam partem , dicentes qui miffi erant :

Citi

557 . . H /S T

■Gyti vobti mittemus in Caftrum , unum de noftrit Ntrancis . Quibus fuit re- fponfum : Et nos minei^ut vobis de noftrit Pomilhs , quia fufficienttr habe- mus in dando imbis . St quid de ncflro •volueritis , & contingat , nos ad vot Vettire , not -paretos vos vslle vecipsre iiidebitis , nen pavidos , fed volu-.tariis . Et in recefTu difti Domini Liichini vix cum fua fclici & fideli comiti- va fuorum '/icinorum , porras intra- rc potuit illaefus . lofum enim , & fuos fubditos baliftrarunt , qui fub muris venerant . Et in ftalla praedi^ £la habentes palos ferreos , maglios , zapponos , murum domus prsediftae olim Domini Luifini incipientes fo- dere , cum infinifis bombardis & ba- liftris copiofis tela trahentes, lanceas lofjgas ultra altitudinem tettorum tranfeuntes , ipfum Caftrum fatege- runt , & putarunt illico habuiffe , quia luper domo illa nulla defenfio fafta erat contra ipfos , nifi -ad fe ntftras , ad quas ruUus poterat ibi ftare propter multitudinem felorum , pilocorum , & lancearum , Et noftri ron propterea exterriti , animum , ut cis expcdiefat , capientes fcrvidum iniidfifenfione iprorum , fubii6''mu- rurri & te6lum ff egerunr . Et ifti ad- veriarii jam feneftrae unam ferream ipfius dcmus, quae erat quafi ad ter- ram , de una cruce ferri evulferant . Tunc roftri frafto muro & tefto , sijuam calidiflimam cum magnis fa. xis a muris ja^tantes, de ipfis talem tecerunt ultioncrn , quod ad fugam fic pcr riparum cxpofuerunt , unus alterum non cxpcftando , nec per viam , vcl tramitem euntes aliqui , /ocios-. por .pedcs trahemes mortuos & vulncratos, & ex ipfis ir.ulri pro- pter aquam calidam decaptUati , . & cum lapidibus cruenlali . Ipfe vei6 Beminus CoiTLes ne^uiter bene cum

B

C

D

0 R I J 558

XL. ex notabilibus fuis hominibus armigcris , & ipfe Dominus Rizzar- dus , ut pollmodum retulit ore pro- prio , fuerunt percufli . Ac ipfe An- tonius de Verona tuit percuffus cum iapidibus tantum , quod in percuf- fione lapidis Irabuit dicere Ohitn^ ! audiencibus Juis. Et jam totus exer- citus Vf.nerat contra ipfum Caftrum , puunre.s ipfum viciffc, eo quod vi- derant iHos fcdientes murum. Ec u- nus venjt ad Portam cum una ha- fta, fuper quam erat una Ism^a fer- rea cum fafliftis accenfis, purans i- gncm 'IH Porta infiriere . Sed unuS de illJ!: difti .Ser BHrtKolofnzti lapi- dem jr£l.vpi. & in capite percutiens, ibi dormvionem eum capere fecit . Alccr ejus locius , cupiens ipfum dor- mjenrem ad fe trah»:re , tum uno pavefio ift brathip», . ptrmiffus fuit a ncftris ao dormitntcm vfnire, & qoum hora fuir, cum cDmtili . ioTum , ut n;eruit , hono srunt . £1 in ipla ho- ra tantus in cxerritu -fuit mugitus equorum. & hominum , qur-d toni- trua magoa tonantia.in aere non po- tuiffen'^ audiri . Ec in ijfo Caffrc» tot &itant:i jatula , leu p lotti bai liftrarum;i6c arbo«uro fueriint ; iquoi de coelo : vadebdntur cidere. rion mi- nuV , iiL.in3 taiit pluvia.' In' .;uo con» fi 6tu mortui fucrant numero ofto^ Cci irn . &. poirat) in cuj-ribus in Por- tu Nsone , & ahbi . De quihus di- ceban-iur morrui tuiffe ultra cftogin- ta . Eotom ver6 , qui fe ad fua' ten- toria reduxerurt, numquam aliquis .ad ipium^JLaftriira veiiire. aufus fuit. Kos vcro cc Caflio faepjffir e ipfos vocaoies , uf ad ncs velL^nt venire , quia fi. nor ben«. eos honoravimus ia printipio , ipios ir^entlebamus mc- lius hoijorarg,. Ipfi vtro j^ravittr inr dign;ibanturf, fed 'ron quod vellcnt ie»€rti ad pugnara loci , cum hom-

55P BELll FOR

Wardis jsSlabant lapides . Uno dic ja£taverunt lapides LXXIV. ex qui- bus, nec ex telis ipforum nuUus no- ftriim umquam laefus fuit, fubvenien- te nobis Virgine Maria . Tunc ive- runt per Montem Grifollum , & a- lios Montes circum circa ipfum Ca- ftrum omnes magiftrati in armis , fi poffcnt ponere bombardas in nofira majori laefione . Et defcenderunt per Woveda , Sc nihil videntes contra nos poffc operari , de mane die Sab- bati XXI. difti menfis Septembris , cum omni eorum potentia iverunt antc Terram Spegnimbergi , & ut di- cebant, ipfi Domini de Spegnimber- go parti fe ilhco dari parati erant . Scd unus habiiit dicere. Non potuc runt ManiacKM rtcipere , quia potenter fe defenderunt . Nos fempsr erimus ve- recundati , rtos tanten cito reddere . Et Iho verbo fe abflinuerunt. Et ante Terram ipfam Spegnimbergi fteterunt dicbus undccim , trahentes cum bom- bardis; qui multoties fe parti darc voluerunt . Sed Dominus Venceslaus Miles , qui dubitabat venire ad ma- nus Domini Paduae , quia eum non amabat multiim, operatus eft, ut fui confortes & vicini fe non redderent. Et nifi fuiffent focii forcnfes , mifli per Utinenfes & Rc£iorem Veneto- rum , fe fine dubio reddidiffent par- ti adverfae .

Interim ver6 apparuit gratia Do- mini noftri Jefu Chrifti, & ejus glo- riofiffimae Virginis Matris Mariac, fub cujus alis ifta fan£ta Aquilejen- fis Ecclefia defenfatur. Quidam no- mine Anderlinus Trottus , qui ad modum Socictatis fteterat ad damna ipfius fanftae Aquilejenfis Ecckfiae , miffus fuit per ipfum Dominum Pa- duae, per Villas ftratae alius fub U- tino eundo , ne ipfi Utinenfes cum Juis gentibus fe movere auderent jn Tor». IX.

oj

A

B

D

ULIENSIS. 5do

fuccurfura fuae partis contra alias gentes , quae erant ante Spegnimber- gum , ut eo melius poffet vincere loca. Cum quo Andcrlino erant Ci- vitatcnfes Auftrianales . In qua So- cietate erant ultra mille equites , & pedites muiti. Et fuerunt in Aqui- ieja , ibi rubbantes Ecclefias , lan- ftiffimas figuras , & Cruces . Appa- ruerunt ex hoc multa miracula. Nam quidam de Tulmino ferens Reliquias ibi reccptas , toti nofte equitavit , putans iviffe versiis domum , quia viam bene cognofcebat . De mane reperiit , fe effe ante Portas Aqui- lejae , & fic reverfus ad Altar^, ibi eas repofuit . Apparuit , quod quae- dam figura Virginis Mariae , fuper quS recepta fuerant ornamenta ejus , fe inclinavit cum capite ; & fic ho- die ftat, ubi cum elevato capite fta- bat. Appartiit etiam, quod unus Con- tcftabilis , qui Crucem unam in di- fta Aquilejenfi Ecclefia receperat ar- genteam , quam ex cjus fuperbia, in Valvalono habitans , fuper humeris ferebat , rabie captus , illa infirmi- tate mortuus eft . Apparuit , quod quidam Italicus , qui fimiliter Cru- cem unam in Ecclefia praedi£la ar- gcnteam receperat, ipfam vcndidit , & cmit cquos , & fc ipfum induit cum argento . Qui habens feptem e- quos , vermis eos omnes equos , qui crant feptem , intrans occidit & mor- tui funt , & ipfe poft pufillum tcm- pus mala mortc claufus eft . Et pu- biica vox & fama erat , quod Pa- duac , Tarvifii , & in alienis Civi- tatibus multi , qui fuerunt ad dero- bationcm ipfius Ecclefias, aut mor- te fubitanea moriebaritur, aut rabie, aut in divitiis poc-nam patiebantur. Et fic vox crat aperta, quod ex pec- cato in ipfa Ecrlefia commiffo, ifta divinitus eis occurrebant. Et pro ip- N n fo

5^1 H I S T

(o peccato Dominus Paduae expul- fus fuit , ut inferus defcribcur, de omni fua potentia . Praedi6tus An- dcrlinus venit de fupri Utinum, non

dubitans , gentes Utinenfes Et

fuper aqua , rominata la Tor , er-nt ipfae gentes in Villis , prope quas illi dc Ucino habcntes eorum ex- ploratores foris, fenferunc, ipfos nul- lam cuftodiam haberc de potenria Utinenfmm . Et quia tempus erat multum pluviale , & aquae magnae , & erant prope Cartrum Savorgnani, quod ipfi de Padua habebant in eo- rum potentia & cuftodia , in quo e- rant jnulti pedifes & bellicpfi homi- nes , multum ofFendentes Utinenfes & alios circumftantes , ideo genres iftius Anderlini Trotti in majori fe- curitate ftabant in ipfis Villis. Tunc Utinenfes in Gapitaneum ipfarum gcntium habebant quemdam nobilem Comitem Theutonicum , nomine Do-

minum Conradum de homi-

nern antiquum in armis, mulrum fa- gacem & expertum rationibus ordi nem imponere magiftratuum . Intel- leftoque de inordinatis modis reten- tis per ipfas gentes inimicorum , mo- dum dedit & ordinem dandi eis con- fli£tum . Quare invitis Utinenfibus & Reftore Venetorum , omnes gen- tes Utinenfium tam forenfes , quim terrigenas , in equis & equabus por- tas Utini fecit exire , ipforumque i- nimicos reperiens in domibus , eos inrafit. Et finaliter die primo 0£to- faris in praefcripto Millefimo eos de- bellavit ; & vix, quod ipfe Ander- linus cum Civitatenfibus tranfiens a- quam , riominatam /.» Tdy , cum ali- quibus fuis gentibus Savorgnanum fu- gam rapuerunt .

Et fic ipfae gentes iniquae per par- tem Utinenfium fuerunt confliftae ex peccato t ut di^lum eft , commiiTo

0 R 1 A 562

contra iprHm AquMejenfem Eccle- fiam . In quo co ifli^tu mortui funt & capti ultra quingentae perfonae. Et Urinenfes, qui multum in mi- nori numero erant , redeuntes ad Ci- viiateni Utini cum ingenti gaudio , & ^opiofis diviti s , equis , armis , arnefi s , carceratis , vict» liAm , & triumphum laetaSundum porrexerunt.

B Ei ex ipfis gentibus in tranfitu ipfius aquae , quae raagna erat , non refpi- cientes propter impetum inf-jlTus, & nimium timorem , in ipfa aqua fub- merfi funt. Et cogiiito toto novo i- ftae gentes , quae erant ante Spe- gnimbergum , ob nimium timoreni indufti , de mane rel'ctis omnibus eo- rum domiciliis , gradiciis in magna quantitate faftis , lapidibus bombar- darum fraftis , fugam rapuerunt , & in campo panem , vinum , ik alia viftualia mulca permiferunr, euntes versus Sacillum. Et nifi fuiffet con- fliftio praedifta data ipfis gentibus , ditti de Spegnimbergo in craftinum firmiter fe dediffenc . Ifte Dcminus Anderlinus Tratti cum fuis genti-

D bus , quae ei remanferant , clandefti- ne Tulmentum tranfivit, & venit per fub Valvafonum , & hofpitatus fuit in Cufano . Et venit cum aliis gen- tibus veniis montes , & venit ad damna Dominorum de Saegnimbergo fuper Villam Sequalfi , & Sonimber- gi , & quod remanferat combuflrtc. Exinde venit ance Caftrum Maniaci in Villa tamen , & ad plateam reli- ftis equis , defcendentes cum pluri- bus baliftreriis & arceriis Engiefiis, venerunt currentes ufque ad bivium olim Antonii a Porta . Contra quos glomerofa & laudabilis comitiva no- bilium Maniaci, videlicet Dom.inus Bartholomaeus , Galvanus, Dominus Balthaffar & Odericus quondam Do- mini Nichili , confanguinei & fra-

tres ,

5^:

BELLl FOR

trcs , venerunt, relifto Domino Lu- chino prudenti & fagaci ad cufto- diam portae Caftii praedifti , cum aliquibus eis depuratis. Ad invafio- nem praedic^orum inimicorum hofti- liter, fdgacicer & potenter fe exten- dentes cum honorabili comitiva fuo- rum fidelium vicinorum , ipfos ini- micos , quos jam vcnifle praefenfe-

runt ad portam muri fihorum

praedi£li olim Domini Nichili , fu- per rivum talirer cum gravi clamo- re fuorum , & bellicofo infultu in- ■Vadentes , (juod ipfi inimici, qui ad porras ipfius Caflri venifTe putabant, reliftis corum falfis cogitationibus , coafti & non voluntarie terga dare noftris , ufque ad bivium praediflum fe reduxerunt . Ibique fuit corfli£tio inter partes ipfas gravis . Modo una pars cx^^endens fe contra aliam , & altera praevalens aliam , finaliter no- ftri ferveriti animo cum baliftreriis noftris , arcubus , mazzafruftis , fran- degulis , lapidibus ipfis taliter infe-

OJULIENSIS. 554

A ftantes , quod ab inde recedere funf coafti, eolque duxere porenter ufque ad medium burgum & ultra . Qu£ ver6 videntes noftrorum potentiam praevalere cum eorum fagittariis , e- quos fuos afcendentes , viliier recef- ferunt a ncbis . Poft haec vero gen- tes Domini Paduae pofitae in locis fuis , videlicet in Saciilo , Canipa ,

B Aviano , Turri , Meduno , & Baftia Montis regalis, pedites , & equites , nos de Maniaco faepiffime infulta- bant, ac in Valvaiono, Portu Grua- rio , in Sancto Vito contra locum Cordevati , in quo Rodulphus quon- G?m Domini Vidoli de Faganea e- rat Capitaneus . Qui Rodulphus po- tcnter & bellicofe multa fecit con- tra inimicos noftrae partis cuoi fua comitiva , ante quem locum ultra quinque vicibus inimici cura bom- bardis & omnibus nocivis inftrumen- tis eos infulrarunt, intrantes in fo- veas & fpaltos ..................

Cmillus Mminius Htjloriae Studiojis:

Haee f^o e veteri quodam manufcrlpto L^byo ad literam defcripft. Sf quaedam erta- ta mJe ftgnata ^ & patum (ut tta dicam) ortographice fcripta invem/ii , ami- ce L-^or, precor negligtntioe meae ne adjcribito ^ & alifutd iHComtae illius ttmporif & mtuptat antiqmtaii condonaio ,

N n 2

AL-

s<^s

^66

JJiUMI»V 'Ui.l JmM*»Ml..BI l|l|H»»1gaH

ALTERUM FRAGMENTUM

HISTORIAE FOROJULIENSIS

EX EODEM AUGTORE.

non folura ipfe , verum &

€X fua comitira quamplures carcera- ti , vulncrati, & mortui remanfiffent. Sed fui in juvamine ipfius eorum Domini ad terram proftrati ipfum elevaverunt. Et fic ipfis exiftentibus B in quadam domo Agnetis futricis , quidam juvenis Lombardus , pulchcr horao, longus ftaturae, puCans ali- qua lucrari> fequutus eft eum . Qui- dam nomine Vcnutus , juvenis , & parvae ftaturae nimium, & fine lan- cea , vel aliquid in manu , qui a fomno excitatus dormiens in ipfo Burgo , cum pugnis fe expofuit con» tra iftum magnum . Homo ifte lon- gus ipfum parvum ccpit in fuis ul- pis, ipfum velit nolit portans extra domum ipfam . Scd vidcns fe fic por- tari j & carcns omni potentia & de- fcnfione, fe erexit contra Lombar- dum. Et illico ore aperto ipfum cum dentibus acutifllmis pcr nafum ca- piens , potenter ipfum laniando & D i^ringendo , taliter ipfum duxit & induxit, quod extcnfis manibus ip- iuni illaefum 3 fe libenter ali6 abire

f*} ViQC eft trt femofalihui , Italicil r^e" Calz • Venettis pro Venutus legitur Jn Mediolan.

pcrmififlet . Sed ipfe priufquam a^ eodem relaxaretur, totus in (*) cc- rabulis ex gravi dolore dcturpatus , & ut ita loquar deterius , permerda- tus cft, & fe rcddidit eidem . Qu£ * Venutus, poftmodum per ora vicino- rum vocatus Facin-Ca» , illum Lom- bardum fecum carceratum duxit per- merdatum in Caftro taliter , quoi omnibus magnus foctor erat, qualis numquam fuerit de tali putredine . Quem paenes pcr tres dies ob ejus vcrecandiam in Maniaco fervavit , ut eo modo cognitus forct & truffa- tus cum nafo toto laccrato. Et prae- teritis ipfis tribus diebus, tunc rece- ptis fibi armis, non libentcr, quia taleam ab eo noluit, pcr multos ro- gatus, eum abire permifit, qui pro talea paffus fuit dedccus & damnum. De cujus captivitate ipfis dc Fanna , fuifque gentibus fatis fuit dulor & triftitia in illa hora , in qua ignem impofucrunt in Burgo praedifto , vi- dentibus noftris quadr?.ginfa fociis . Qui ftabant in cuftodia curruum i- gnem pofitum in diflo Burgo fore accenfum vidcntcs, triftitia maxim3 commoti, eo quod ron aderant, con- fiderantes folummodo in^^ultum fore datum , illico velociflime venientts

ver-

ow/, aut nelle krache, Editinne.

<6f BELLI FOR

ver5U5 Caftrum ipfum , quum fuerunt in Magredo Colverae fub Centa Ec- clefiae B. Mauri, Patroni Maniaci , fcnferunc gcntes ipfas exeunr.es Fan- nam , & venientes fuperius prope ftrettam campi. Et obviaverunt cer- tis portantibus unum puerum aetatis annorum quinque . Dixerunt : Qjt* t- fik ? Et illi quoque: Qi*i i/lts vos ? Qiiis vivat? Don.mm Paauat. Et no- flri dixerunt: fivat feltx Lf^a Vd- tHn/tum , <<$■ mfriatuir Curut (*) . Et fic noftri invaferunt eos , & illi pauci erant. Tamen pucrum filium An- dreae Merlerae , qui pracfens iftis e- rat, & conduftorem pueri cum tri- bus aliis ceperunt , eofque quatuor captivos habuerunt. Et in his ver- bis noftri audicntes rumorem in Vil- la dubitaverunt ulterius contra iftos procedere , putantes : Njs tvimus ccn- fi^di , fi tnajortm diffenfionem incipimus eontra i/los , quia tr.ajor pars gentium tjl in Villa. Et nifi hoc fuiftet, mul- tos ex ipfis de Fanna lacfifl"ent. Et fic ipfi de Fanna vilitcr , & cum triftitia receflcrunt a nobis. Noflri verb venientcs in Villa invenerunt Petrum Pilonum , Conteftabilem fo- ciorum XXV. in Baftia pofitum con- tra nos de Maniaco ad noftram lae- iioncm , hominem fortem , intimi- dum , & audacem . Qui cum fuis gentibus villicis ftantibus in ipfa Ba- ftia , & aliis contra nos ab alio la- tere versiis Occidentem , infultum dederat , & roftri cum ipfis mixti crant. Et fupervenientibus nofiris , quia foras exftirerant, potenter con- tra iftos de Baftia bellum acerrimum incoeptum eft. Tamen ipfi de Baflia dare tcrga noftris cosfti funf . Et praefertim ex vulnere gravi fa£lo u- ni Conteftabili ex fuis . Fr ex aliis plures de fuis laefi funt, aliqui cum

<•) Stemma gentilitium CarrarenCum»

OJULIENSIS, 5^8

A telis, aliqui cum lapidibus . Q.ai , fi« cut fecerant illae gentes de Fanna, verecundanter a nobis recefTtrunt . Ex noftris vero nullus gratia Domi- ni laefus eO. Ipfi vcr6 quum fue- runt in eorum Baftia poft pufillum ^ ipfe probus eorum focius mortis tran- fitum confummavit, & cx ipfis mul- 1 ti rcperti funt vulnerati. Et faepif-

B fime noftri euntes ad Baftiam contra ipfas gentes, quae ibi ftabant, fae- piflime inimicos laedebant , & ex ipfis capti ducebantur in Maniaco, ac de ipfis animalibus multa duce- banfur in Maniaco.

Sed redeundo ad primum , illico in reccffu Domini Nicolai & ejus gentium de Fanna , certi ex noftris fociis in fuo recefl^u dc Maniaco fe in duabus partibus dividcntes iverunt in Villa Aunedi , & fubito ipfam cremaverunt in ea hora , in qua Do- minus Nicolaus arma exuebat . Et ftatim altera pars fimiliter Villam Urnefii invadentes, talem lucem ipfi feccrunt, taliter quod ad deponenda eis arma ipfe cum tota familia vi-

E> fum habere potuit fatis lucidum & fplendidum . Quod videns Dominus Nicolaus fremuit intra fe, dicens : Illi de Maniaco non wultum fuptrjtde- runt in facitnda torum vindi£iam de effinfa tis fa&a. Et non foliim ipfe, fed & omnes ruftici ejus pavidi fa- ai funt . Et videntes noftri , fe fore in guerra cum ipfis de Fanna, qui nos de Maniaco pro nihilo habcbant, & nos reputabant pavidos contra ip- fos forc, putantes, nos ftatim facere declinarc parti ipforum , quilibet de noftris animum ftrventem affumens 8c lactabundum confra ipfos de Fan- na & gentcs ipforom , & ad corunj deftruftionera invi.oilsntes, potenter intravgrunt ipfam Villam Fannse ad

Tifi-

5'^!'

//

T

vifitarjonem iniqui confultoris Domni A .Chriftophcri Abb?.tis , affidue invigi- Jantis paenes ipfum Nicclaum , & genfes ipfius, ik qui , ut nobis often- fum fuit, ignem in Caftagneto ma- jori de nc£te impofuerat pro laefio- He noftra , quia aliter non poterat '«os plus ofFendere. Ejus vero & ce- -tcrorum domos de Fanna circa ip- fam Abbatiam & ullra, totaliter cre- B maverunt fine aliquo obftaculo ali- cujus perfonae de luis, ipfamque Ab- batiam taliter fumigantes, & liquo- re thuris non impofito nec mirrhae, quod fumus non foliim ad coelum coram Deo afcendensi verixm & fe per terram exflendens, ex ipfius o- dore muiti laetitiam fumferunt . Al- tera autem die noftri praedifti mo- dum imponentes inter fe iplos ad offenfionem praediclorura nofirorum jnimicorum , ut decet in talibus bo- nos homines, ad Caileltum Micae euntes, ibi plura animalia derobave- runt, & unam pulcram mulam Pre- sbyteri Blafji , & certos de Fanna captivaverunt , quos fecum duxetunt cum ipfis animahbuj. Et a Caflello D ipfo inferius ViUam integraliter cre- n^averunt. Contra quos pavidi fafti ipfi de Fanna, nullus fe contra no- ftros txtendere aufus fuit. Et fic fe- cum noftri de Maniaco oneraverunt de mEffericia iptorum per canipas , quia fufficienter reperiebant in eis, & domum laetEnter venerunt. Uno altero die nof^ri intrarunt montes , ■fcntientes ipfos de Fjnna cum eo- rum genribus prcpe Huntdura , & do- mum loJiim pro fceno iviffe. Dum noftri in nemore in travefiito con- tra praed 6tos pofuifTcnC, & illi de Fanna , lcd non omnes foeno equos Sc perfonas onerifTent , noflri ex ni- mia ardcris volurtr;te impeium con tra- pratdi6los facicrues, & inlultum

0 R 1 A 570

nimis fubitum , & anfe debitam ho- ram , quadraginta tres cx ipfis cepe- runt. Tredecim cum equis, reliqui ver6 cx ipfis infultum facientes , & clamorem luorum audientes, reliftis fomis & foeno, & falcibus foeni, ac aliqni reliftis equls ibidem, veloci- ter ex equis deiccndentes, fugam per nemora & cotlcs capientes, tali ti- more indufti fuerunt, quod non au- dentes ad fubfidium fuorum concur- rere, immo nec retrofpicere aufi funt, qui eos perfequebantur . Er fic fu- gam arripere timore nimio indufti iunt inimici noftri versiis Fannam , dicentes, omnes colles effe munitos gentibus infinitis, & copio/a inim'tco~ rum multitudo nos tjl perjetfauta ujqut ad Vtllam j ubi eorum multifudo ma- jor erat, qukm noftrorum eos inva- dentium . Et ut dicebatur, fi ex no- ftfis viginti cum clamore de fupra Villam Fannae iviffent , vix extra ipiam Villam qui non fuiffent in- clufi in fortilitio, non cepiffent fu- gam , in tanto timore fuerurt indu- £ti. Et fic noftri domium fuam lae- tanter cum triumpho fttici &• v;£lo- ria reverfi funt, ducentes ftcum ca- ptivos vicinos de Fanna , & equos, a quibus taleam bonara habuerunc.

Poft h;*ec vero in brevi tempore ipfe Domitius Nicolaus fuorum vici- norum ultiontm anhelans facere, ful- cimtnium magrum fecit, & appara- tum peditum & equitum • & vcnit in Butgo Maniaci ufque ad domum Barrholomaei bsrbitonforis . Contra quem ncftri audaces fctii & vicini sriicnofe, & cum gravi impefu ipfos invadentes, baliftrerii fagittantes cum arcubus iagitias pottnter, & 1.. pides ejicitijtes , ipfos terga dare toafti funt . Et tsnta crat ccrum multitu- doj quod Dorrinus Nicolaus , qui primus erat ad iniultum, non valens

acicj

57£ BPLll FOROJ

aclcs luorum pertfsnfire , fii.ut liheti- A ter conabatur facfre , tunc noftri ad tergum iplius quarurr erant ipfum pungentes, & ab equo eum vivum ejiicre fatagt-ntes cum eorum Innceis longis. Ec jam carut iofius coUum equi rangebar . Int<=>-irri unus ex fuis fub lar.ceis praedittis & poft ipfus equum cum eijuo ad terrafr cecidit. Prop(.er quod ipfi quatuor . reh£lo ^ ipfo Domino Ni< rlao cum lanceis , quifque ipiorum equum iplum cu- pien^ capcre , eum ccperunt . laque percuffus fuit hcntnu^ & fort's vir GuidottuJ de Fontinrllis cum telo uno , & rrnrtuus fujr. Et ex al''s multi dcvaftati & percnfli - 8^ equi interfefti , & percuffi mulri fuerunt, ita quod tora via er^t madida fan- guine mulro, & vere nullus de no- ftris damnum aliquod paffis eft. Info die de i^fis in Valvafono & alibi multi vulnerari funt . Ef illo die Carduffius quondam Federici Teffii fuam lanceam de manu foris jaftavit ipfi Domino Nico'ao . fed eum non punxit, quia fi tetig^fTet, procul du- bio morti eum fuhdidifTet . Et illo die bene vidit 8c cognovit ipfe Do- minus Nicolaus fuam & fuorum po- tentiam contra nos de Maniaro ni- hil praevalere. Ipfoque tumultu fic fafto di6lae gentes inimicorum fe in Aviano ccngregaverunt ad bucium calcinae prope fabricam , & fteterunt per fpatium magnum. Er laetabantur de reditu ipforum , cognofcentes , eos f'£tos fc-e timidos* putantes ex ipfis & equis , equorum partem ha- buiffe bonam . Et fic di£lae gentes fa6to eorum confilio recefferunr ve- recundofe, & fine lucrcx. Altero au- tem die dum ipfi de Fanna cum fcorta, feu in cuf^odia ipforum mul- ti pedites Fannae ftarent cirra Ab- batiam , & rivum , q^ui eft ultra ,

ULitr^sis: 572 ^

ex noftris cucurrerunt forte in equis X. contra inlos ^ qtii in r-umero ul- tra qu^m. LX. erant inter ftipendia- rios , oc operarios vites putantts ; noftri. vero pedites 'ipfos fequebaniur noftros equiu'S. Ipfi vero de Fanna audito noftrorum equiturri curiorum adventu, ex nimio terrore du£ti , qui in arboribus crant, fe ex ic;fis cruere permittentes , faltantcs palu- des, foveas, & clufas, non dubitaa- tes in fp.nis cadere, nec fe pungere. Stipendiarii noftros non ofFendentes nec arma fua ceperunt in manibus> tam cico fuerunt noftri contra eos, & dicebant noftris : Sttmus flipendia- rii Eofque eis oftendendo cum di- gitis. El fic pedites noftri fuperve- nientes, ex ipfis de Fanna quamplu- res ceperunt. Er euntes per canipas fine oKfttculo alicujus , fe onerantes rebus & m^ffericiis , & fecum vala , arcas, & brentas ducenrcs , Mjnia- cum cum captivis laetanter venerunt. Et ipfi de Fanna tam pavidi fifti funt contra noftros> quod unus no- mine Guilla de Cadubrio, qui omni die , & fi non omni die , faepe ta- men ducens quandoque puerum unum aetatis annorum quatuordecim vel quindecim , ibat ad Abbatiam, vel in Turri, & trahendo per terratn ante fe ufque Maniacum mod6 vafa , modo brenras ducebat , & multoties folus tanrum ibat , & ducebat fecum vafa duo faepe trahens per grados raod6 unum, poftmodum redibat pro alrero, & per iftum modum pro fo- lidis 24. vel 28. dabat vas unum capax urnarum quinque vel fex , vel unam magnam brentam pro folidjs 32. Et ifto modo multos replevit de brentis & vafihus , & multa vafa & brentas fecum duxit. Quod videntes jpfi de Fanna , qui in coll.^bus fta- bant , ex ipfis nullus contra eurri ve-

nire

i7 3

H

T

nirc aufus eft. Et ver^ quae & quan- ra noftri de Maniaco contra ipfos fecerunt , & in eorum fortiliciis • & fuper montibus ipforum ipfos ca- ptivando, animalia recipiendo. Om- nia poffe refcribere, qui non vidif- fct, credere non poffet, & longum quidem effet omnia poffe refcribere. Et de iis , quae eis per nos de Ma- niaco fiebant, homines Meduni for- B tiflime laetabantur, quia quum con- tra ipfos de Meduno procedtbamus, di6li de Fanna de ipfis multum truf- fabantur. dicentes: Sf ifli dt Mania- co nobtfcum guerram faerrent , alher contra ipfos proiedtrent . Itaque ipfi de Meduno multum laeti erant de no- itro triumpho contra praedi^los de Fanna. Uno autem die ipfe Domi- C nus Nicolaus fuos pcdites numero ccntum mifit Maniacum versus Col- veram , ut noftri numero XX. & mi- nus, qui fuerunt ad melendinum Ni- coluccii contra Pitte in cuftodia fuo- rum vicinorum , qui macinabant • auditis cuftodibus Turris & parte Caftri campanae fonantis, audaci a- nimo contra iftos venientc. Et fue- runt Budafter ad manus unus contra alium in ftretta poft domura Pauli quondam Rainardi. fbi noftri vinli- ter irruentes contra illos , eofque a- cerrime ducentes , Maroldum cepe- runt quondam Fornerii de Fanna . Ipfos de Fanna terga ipfis dare mi- rabiliter cocgerunt, & eos retrocede- re fecerunt, putantibus noftris vi£lo- riam ipfos poffe contra eos de Fan- na obtinere.

Tunc ipfe Dominus Nicolaus fu- perveniens cum LX. equis in fpatu- lis poftrorum , ifti noftri fe reduxe- runt in Ccnta mci Johannis Notarii Aylini poft domum filiorum olim Petri Agathae. Ibi quidam nomine Jangillus de Bavaria, familiaris Ds-

0 R I A 574

minorum Lufini & fratrum, hone- ftus juvenis XXIV. annorum , ftatu- rae parvae, bellicus juvenis,qui mul- ta fecerat contra adverfarios noftros , partem fuam mirabiliter cxercendo, fait per quemdam Hungarum captus . Q_uem quum vidit Dominus Nico- laus , ipfum violenter ci recepit de manibus fuis, eumque fecit exuere diploidem , panceriam , & quaelibet alia arma, ipfumque dedit in mani- bus fuorum fervitorum Johannis quon- dam Galani , Petri filii Fornerii , & Magni quondam Henriguccii de Fan- na . Ipfumque fuper camicia exuta fic nequiter a fuis juffit ibidem in- terfici. Et fic per ipfos fa£lum fuit. Et quidam Bertheus nomine juvenis annorum XX. ipfo die pcr fuos fuit interfcflus. Et hoc faftum cft eis fi-

ne honore , quia & iftum no-

luerunt recipere, quum fe ipfis red- didit- & pu:ans fibi & fuis famam deberc de verecundiis habitis per nos de Maniaco. Iidem interfe£ii fue- runt , & de fuis per noftros mortuus fuit Mazzola. Et fi noftri voluiffent de fuis tam virilitcr interfeciffe, fac- pius facere poterant. Noftri afcende- runt in eorum coUe de Regula , Ci, ibi boves plures conduxerunt Mania-

cum noftri intraverunt in

eorum montibus & villis, & ex ip- fis carceratos duxcrunt. Adveniente vcr6 tempore meflis , Domini de Spe- gnimbergo omnes eorum fegetes re- coUegcrunt, & nos a parte noftra . Itique nequitia ipforura per nos de Maniaco, & per partem noftram val- de fuit corrt61:a. Et quamquam duo- bus annis pacifice & quiete fteterint, tamen poftquam guerram habere vo- luerunt cum parte noftra , non mi- nus damnum pafli funt, quim quod quum ad principium guerrae intrave- runt. Et ubi fuerant reputati fapieu-

tcs.

575 BELLI FOR

t«, fic pcrtmodum fuerunt reputati infipientes , eo quia non fapienter fteterunt quieti de Baftita Montifre- galis. Multa poffent dici, quae in- ter ipfos & nos occurrerunt. Tamen multoties eos noflri juvenes, Domi- ni videlicet Bartholomaeus , Galva- nus , Lufinus , Odencus fratres, & Vi£tor quondam Domiai Ofvaldi , cum coniiliis fuorum fidelium vici- norum contra ipfos, in di£l:a Baftita exiftentes, & ad derobstiones eorum animalium, captiones hominum, & alia, ut in guerris fit 8< fieri folet , iverunt. Et finaliter voluntarie dicli villici fe dederunt in manibus di6li Domini Lufini. Quod fi non fecif- fent , eumquc in corum confilium non elegiffent, ordo datus erat, re- cipiendi ipfis omnia eorum blada . Et quum gentes noftrae veniflent fu- per campo, animo recipiendi eis bla- da eorum , illo dic praecedenti difli Villici fe diSto Domino Lufino red- diderunt, & in eorum Dominum & Capitaneum elegerunt. Propter quod ipfe exivit de Baftita praedi£la , & ivit ad Capitaneum gentium partis noftrae, rogans , ut ipfos non debe- rent damnificare, quia fortilitium in fe habebat. Et ei facramentum fece- runt- omnes fideles partis noftrae, & ipfi eidem. Et iis diftis diftae gen- tes noftrae partis inde recedentes nui- lurn damnum eis ftcerunt .

Item in Anno MCCCLXXXVI. Caftrum Maniaci die VII. Menfis Septembris combuftum eft per uxo- rem Moraflii de Roga , quia totus

Populus Maniaci erant in eo

inclufi propter guerram . Itaque ipsa dic praedi£^a femina faciens tortas , & calfonos fuis compatribus, ut ini- quus modus eft in concrata, non ob- Aante quod fibi fuit inhibitum, 6c mandatuni , ne ignem ibi facere de- Tem. IX.

B

OJULIENSIS. 575

A bereC fuper uno folare fub teflo , habens fafcem foeni unum, ignis in- travit in foeno in te£l;o domus, & ea non pofuit fe ad extinguenduna foenum accenfum , fed fubito ad fu- gam . Et fic in momento totum Ca- ftrum accenfum cft, & in parva ho- ra combuftum . Et mulier ipfa cum viro fugam rapuerunt in Fanna » i- bique ftant, nec poftmodum aufi fue- runt venire in 2vlaniaco ex gravi per- ditione noftra , & bonorum homi- num, & perfonarum. Ccmbuftae funt cclo canipae cum Somafis , & fuper Somafis homines non habentes cani- pas in Caftro pofuerant corum ar- cas , blada in cis , carncs , pannos , maiTericias . Et certi prope murum Caflri fecerunt canipas , in quibus habitabant , eorum bona in eis reti- nentes . Quae omnia combufta funr. Et nifi fuifteC ignis de guerra , quae duravic annis quatuor , nos de Ma- niaco penitus de igne Caftri nihil curabamus . Eramus bene fulciti vi- £tualibus annis quinque pro defen- fione loci. Propterea potenter ferva- vimus noftram promiflionem & fi- dem datam parti noftrae ufque in finem, ita quod citra Tulmentum nuUus fuit qui tanta difcrimina non toleraverit, practerquam locus Cor- dovati . Ec poft combuftionem loci fupervenic peftis inter animalia, quae moricbantur , taliter , quod fi unus dccem habuifTet, vix unum ei rema- nebat . Et iis duabus de caufis fui- mus paffi deftru£lionem . Sed inimici tamen nobis de animalibus pauca re- ceperunt , ac de vicinis fimiliter. Per inimicos multum fuimus inful- tati & faepe, paucas tamen taleas a nobis habuerunt . Sed ncs deftru- ximus circa duodecim Villas , & k multis hominibus & perfonis taleas nos de Maniaco faepiffime habui-

O 0 IHUS,

D

mus. Et in ipfa guerra , per noftros bonos Dominos & vicinos fideles , & voluntati eorum Dominorum fem- per conftantes, & numquam difcre- pantes fuimus. Domini Lufinus & Odoricus fratres multum fe in di£la guerra exercuerunt familiares bonos retinentes , magnafque expenfas paffi funt, & a fuis vicinis multum a- mati, dilefti , & hcnorati . Et ipfi muhum honorabant Populum. Do- minus Bartholomaeus bellicofe fe ha- buit in ipfa guerra , poft fui adven- tum de Comitatu Tirolis fe multum cxercens in armis, & hortans focios, ac inducens ipfos ad nocumenta ini- micorum , & de perfona valens, for- tis & audax , non magnae ftifurae homo, diltftus per focios fortiffime. Dominus Galvanus filius Domini Baithaffaris, juvenis longae ftaturae, aetatis decem & o£to annorum , vo- luntaric fe oftendens contra inimi- cos , tamen non permiffus foras per fuos praediftos confanguineos exire , hortatus eft juvenes ad pugnam con- tra inimicos. Olvrandinus quondam Ser Berthei ufque ad bivium exiens, vel faepiffime ad portam ftans , ha- buit filium ejus, Brandilifium nomi- ne , qui libenter contra inimicos cum baleftra fua fe viriliter exten- debat . Multum fuit ipfe Olvrandi- rus ad partem butinorum provifus . Gir^rdus frater Olvrandini portans arcum unum continue cum una cor-

rigia , multum vexabat ufque

ad plateam vel ultra parum , inimi- corum veftigia confequens , fidus ho- mo. Vj£tor quondam Domini Ofval- di ferens baleftram bcnsm , eamque bene fciens exercere , ferociifime & faepiffime inimicos laedens, pulcher juvenis, annorum XXIV. amatus per Pooulum . Zuttus quondam Ser Ni- colai, habens provinonem a Domino

A

B

0 R 1 A 5j3

Paduae, numquam praefumfit, arma induere contra inimicos die , quo gentes Domini Paduae ftantes in Ze- vraja, venerunt combuftura Villara Maniaci . Ipfe , nec Galvanus ejus frater cum eorum vicinis contra ini- micos nullam fecerunt defenfionem, & odio erant toti Populo, quia a- nimus eorum dedinabat ad Domi- num Paduae .

^ Ivere congregati omnes vicini bo- ni una nofte in unum coram Domi- no Lufino , quia Ser Beriheus erat tunc temporis fuper Comitatu Tiro- lis , & Dominus Galvanus cum pa- tre in Utino. Habuerunt difti vicini dicere: iVjr Jttt/tmus dt vcrhate , <iy nohis rtlatum ifl , tjmd iflae gentes G Domini Paduae flantes i» Ztvraja , traSatum habent cum Zutto , quia eis promi/it dare iflud Cafl/um . Undt nos dehemus taliter de eo ptovidere , (juod habeamus pacem ab eo tS" non fttmus in tali cuflodia , quia inttr nos omnts alios futnus unanimes . Et haec verbi erant de nrfte fuper palatio Domini Lufini & fratrum . Et nos decem focios habebamus extra portas Ciftri omni nofte pro tutiori cuftodia , eo quod irent circa Caftrum . Et loquen- tibus contra Zuttum in iis verbis , unus de decem cuftodibus de foris fupervenit feftinanter dicens .* Domini ijf viciiti , vidimus de pratjcnti in cam^m po Domini Paduae fi^na fa&a, clevan- do C^ declinando . Et vidimus in dotno Zutti eis inttndtndo ad ejus ftnrfirant venus rivum fontit . Itajut dubitanms ^ quae figna fsnt ifla^ s^ vohis monfl^a- mus . Tunc vicini una voce dixerunt: Eamus ad domum ipfotum , C'" ipfos tamquam proditorts occidatnus , & nos flttnus in h!s vtrbis. Et ipfis eunti- bus, ego Johannes Aylini ob hono-

rem filiorum olim Domini

praedifti Domini Nihiii, habui di-

cere: •

D

E

57P BELLl FOR

cere : 0 vhlnl, confulo , quod tali mo- do non pro:edatur , nt difiordia intcr nos oriri vidiatur , quia habcmus ae- fnulos vi:inos. Sed ponatur perfona cw» dtcttrt hortis pirfotfs fuptr Turri portae, ^ nos omics fiensus /» bona cu/iedia i» muris , is^ /imus conftaates ad r.o- flram difen/ionem , ne ad matus ini<ni- corum pervsniimus . Et ordo dttur inttr nos de pratftnti , ut fi de mane inimi- ci contra nos veniant , q'-*od fint depu- tati aliqui , qui illico vadant ad iftos proditorts , ipfofqnt ctpiant , C^ capti- vos retintant p»ents fe . datia Dimini fumas htnt f^ffisittstts ad dtfinftonem iujus loci . Tu.^c i^juiremus cb iftis cum torturd , ^ talia poterimus ab eis habert , prepter quat cum fenientid pu- nientur & corrigentur . Et ifta tnodo nullus contra ncs poterit dicere , quod malt & voluntarit ftcerimus . Et fic oranes contenti de verbo per me al loquuto quieverunt ab eoruni volun- tate . Et ordo diftus de praefenti pofituJ fuit . Et fic de mane ipfae gentes non venerunt. De fufpicatio- ribus ipforum fratrum multa Doffent fcribi de veritate , quae taceo in fcriptura mea , quia fufficit, quod praedixi , quod numquam contra i- nimicos fe cum eorum vicinis expo- fuerunt ad defenfionem nofiram, nifi femel Zuttus ipfe ad equum afcendit in via, qua Nicolaus Caval, & qui dam alter fuerunt per nos & noftros capti . Et nifi fuiflet Canduffius quondam Federici , ipfe Zuttus fuif- fet ipfo die per inimicos captus . Afcendit equum die illa, qua Ber- theus quondam Leonardi fuit captus, & hoc, quia clare in ejus vultu fae- pius dicebatur, quod partem Domini Paduae contra fuos vicinos maligne tenebat, & multa mala verba ei iae- pius objiciebantur , quibus contrarium (iicere non eft aufus. £t inter vici-

B

OJULIENSIS, 580

A, nos de vicinis ad Villam flantibus magna & perfe£la conflantia dileftio- nis & fideliratis regnavit, ita quod de nullo dici potuit oppofitum . Ega enim Johannes Aylini nolo, difla, gefta , & operata per me in guerra lcribere , quia facerem contra manda- tum fapientifiiimi Catonis , dicentis:

N:e tt coUaudts , ntc te laudavtris ipfe .

Tamen aliqua & minima tangam , quia per nobiles & vicinos fui de- putatus Provifor cum rneis affini-

bus Feci fieri fuper Portam

inferiorem defenfionem bonam , quia rjulla ibi erat fuper olivariis* aliam prope domum Oluvrandi • unam in- ter Ecclefiam Sanfti Jacobi & do- mum, quae eft ibi prope " pro bali- fiamento unum mantellum , ubi de Colle Grifono noftri in Caftro bali- firarent. Portas inferiores Caftri no- vas fieri feci . In Sacillo feram ma- gnam fieri feci : fub olivariis duas offinfibiles polias inimicis fuper por- ta muri fuper rivo , & alibi fpina- tas, & die no6teque vigilando pro fuftentatione ncftra , literas infinitas fcribendo , cum perfona cum arcu vel baliftra in Villa tamen cum vi- cinis meis, eundo , arma mea , fcu- ta , pavefios concedendo non haben- tibus , vicinos contra inimicos ad eorum nocumentum inducendo . Et Antonius nepos meus cum fua per- fona, juvenis aetatis XIV. annorum in principio guerrae voluntarie fe exercendo , ultra fuum debitum & contra meum velle, propter ipfius juventutem , Yoluncarie conTa ini- micos fe cum vicinis mifcuit .

In MCCCLXXXVIII. die XXVIL Novembris, Reverendiffimus in Chri- fto pater & Dominus , Dominus Jo- hannes Marchio Moraviae cleftus fuit & p/ovocatus in Patriarcam O o 2 fanciae

T

581 H 1 S

fanftae Aquilejenfis Ecclefiae . De cujus provocatione pars Utini liben- tiffime audivit . Et ex laetitia ma- gni fafti funt per eos 6c parte ipfo- rum pagnaroli in Civitate die no- £tuque inter omncs Cives cum igne, lc cum haftiludio; magnum gaudium putantes, fe fore exemtos de tanto dolore & triftitia habita & habitu- r4, quia in hyeme Dominus Paduae rnultum fe fulciebat, volens recupe- rare partem , quam non poterat vi- cifle . Et infinitos lapides bombarda- rum fieri fecerat & conduci in A- viano in magno numero de diverfis maneriebus , videlicet dc groffis & parvis, qui hodie ibi funt . Utinen- fes vetb faepiffime nuntios & amba- fciatores ipforum faepius & faepifii- me ad ipfum Dominum Patriarcham miferunt , uc ccleriter ad ejus Pa- triarchatum venire deberet in eorum & totius Patriae fuccurfum, dubi- tantes, Dominum Paduae venire in futura aeftate contra Patriam , quac totaliter erat depauperata. Et pro nuntiis faepius miflis difti Utinen- fes expcnderunt ultra mille Ducaros , quia de melioribus eorum Civibus miferunt; quibus mandatum fecerunt, ut nullo modo redirent fine Domino Patrisrcha . Qui ibi moram traxe- runr ultra quatuor menfes , ipfius adventum exfpeftando. Et fic finali- fer ipfe Donninus nofter Dominus Patriarcha per totam illam aefiatem non venit . Interim ver6 fuccurrentc gloriofiffima Virginc Maria, Domi- na & Advocata omnium in ea foe- rantium , fub cujus alis ifla fan£^a Aquilejae Ecclefia defenfatur , Ma- gnifitu$& Exccllentiffimus Dominus, Dominus Comes Virtutum , qui con- foederatus exftiteraC cum Domino Fran-ifco de Carraria, fentiens ipfe DamiUus Comes ipfius Domini Pa-

B

C

0 R l A 582

duae iniquos traftatus , & prayam. ejus voluntatem contra eum traftari per eumdem , eidem Domino Fran- cifco fuas literas diffidationis mifit, & fcripfit in hac forma , quarum te- nor talis efi . Fallimini , Magnifice Vir , fi quat in dcpytjfiontt» nofiri fta^ tus non in Italia jolhm fcd in Germa- nta ty Gallia , pluribus jam tntnfibui , non uno tantum , fed pluribus divcrfis , calidis^ &• txquifitis modis accuratljfi- me procuraflis . Nec minus , fi quae itt lacfionem nefiri honoris protuliflis im- prudcnter convicia ad noflram non cre>- ditis netitiam pcrvenijfe. Stnfimus qui- dtm, e^ fi noH omnia , dt pluribus tamtn iovrenda (jr enfecranda nimis , quae nifi manu palpaffemus , nccduni per Vcs fieti vel proferri debcre , vtth/» nec excogitari dehuiffe minime puteffe- mus: quum talia fint , qualia hoflis i» hoflem , nec nifi infuportabilis lacceffitus in furiis moliri , feu meditari deberct , Nos autem quales injurias vil offenfat vobis intulerimus , ignoramus , nifi quod lebentem , corruentemque in pratcipitiu*» Statwn veflrum tempore illo , quo cunt Dotnino u4r,tonio de la Scala concurre- batis actrrimo bello , dum prorfus omni fpe alia dtflitutus , ruinam vefiram a- pettis oculis cernthatis , ftrvaffe , prote- xiffe , d^ muhfplici favort gvtrtat di- fcimus fublevaffe , veftras ojftnfas & injmias vindicatsdo . Satis Magnifict Vir , nec nos ignoramus quotquot & qua- lia inter Nos (^ Vos agitata fuerint iflis temporibus rttrea3is , quae fuk breviloquio conflringi non poffent , cuttt prolinii fitipturA , quod non res agitat , reddert , in hoc refetv»tis reliquis fuo loco ^ tempore ctndudendi in brtvita- te duxstnus , quod tutius arbitramur , apertum & putli:um , quam fimulatut» ^ infidiofum fub amici nemine hcfletn babere , & guerram patentem praeferre pacf fidae li^ fimulatae , ntc aliud

583 BELLl FOR

qujm dslos , fraudes , vim , ej^* infidias partUirae . Proinde btlhtm vobis laps& dii XXX. btijus Mett/ts Janii , p'.r praeftntes indicimus in Deo , & conmr- rtnte ad hoc illu/iri Dominio Venttia- ruKt, eum quibut nuptr eonfotdsrati fu- mus , contra infptratam ^ indebitayn

ingratitudinem vefiram jufiitine

favore/n noflrorum favtbit ty claman tiunt ad coelum opprefforum fubditoru'» I vefirerum , quibus non compati certe non poffumus , vocts ixaudiet . Datum tye.

Verum eft tamen , quod praefcrl- pta Litera diffidarionis fcripta fuit in MCCCLXXXVIIT. Et ante prae- fcriptionem ipfius idem Domfnus Co- mes Virtutum Dominus Mediolani confoederafus erat cum Ducali Do- minio Venetiarum . Qui Veneti jam ad principium noftrae guerrae con- foederati crant cum Utinenfibus & eorum CoUegatis, & Nos de Mania- co cum ipfis . Et antequam confoe- deracionem fecerunt cum ipfo Domi- no Comite Virtutum , fecerunt cum certis pa£lis pro Uiinenfibus & eo- rum Cnllegatis, ficut inferius in te- nore Literarum ipfarum Utinenfibus i miffarum defcri^^ptur in fine . Poft ipfius ver6 diffidationis terminum ipfe Dominus Comes Virtutum fuas genres mific contra ipfius Domini Paduae potentiam . Tunc dimiflb Do- mino Francifco Novello cjus filio in Civitate Paduae, idem Dominus Francifcus fenior ivit in Tarvifio , ibique moram ducens , & fubvenien- te Viraine Maria Domino Comiti praedifto, qui bonum animum ha- bebat Ecclefiae Aqailejerfi & ha- buit, quae per poteritiam ipfius Do- mini Paduae fuerat df^ftru£la , dero- b.^a^ & difpoliata, & monumenta Dominorum P^triarcharum , praete- ritorum Prfftorum ipfius benediftqe Ecclefiae , fuffraq'o ipfius Diminae noftrac gratiofiffimae , quae non re- ^

ojvLiJinsis. 584

A linquic fperantes in ea , miraculum"

ob ipfius Domini Paduae in

brevi fermone condudens. Paduam cum fuis terris , Caftris , Oppidis, fortilitiis, Villis, & jurifditlionibus perdidit , ac etiam Tarvifium fimili-. ter cum fuis Caftris & Fortilitiis perdidit, de Menfe Oftobris , die Ibi poft Et nota >

B quod ipfe Dominus Francifcus , re- cepta ei Civitate Tarvifii per Cives Terrae, ftipendiarii fe cum ipfo Dof mino introduxerunt in Caftro , quod eft in Civitate Tarvifii , & Cives

fecerunt nomine Ducalis Do-

minii. Ipfe ver6 in contemtum Ve- netorum dedit ipfum Caftrum cum omnibus aliis Gaftris & fortilitiis

C Domino Comiti , & pofuit fe gratiae ! Domini Comitis. Et eo modo eju» filius Dominus Francifcus Novellus fe reddidit gratiae Domini Comitis. Quos duci fecit in fua Givitate ,' quae nominatur Comum, pulcra Gi- vitas fupra Mediolanum , quos ia eadem Civitate captivatos retinuit . Et de fuis carceribus exivit ipfe Do-

D minus Francifcus Novellus, qui poft- modum Paduam recepit in MGCCXC. in fine Junii. Sed redeundo ad Do- minum noftrum , Reverendiflimum Dominum Johannem Patriarcham praedi6lum , is mifit in Patriam Fo- rijulii de Menfe M^ji quemdam fuum Militem , magniftcum virum > magnum hominem ftaturae, in aeta-

E te bene annorum LX. in fuum Ma- refcalcum. Et applicuit in Glemo- nam , & noluit intrare Utinum, nec aliam Terram Patrise, ibique mo- ram trahens habitavit ufque ad diSli Domini Patriarchae adventum . Cui Domino Marefcalco , nomine Domi- nus Nicolaus Buch Bohemus, nomi- ne ipfius Domini Patriarchae ipfe Dominus Piduae dari fecit omnia 1 fortilitia, quae recoperaverat in Fo-

585 H / S T

ro Juhi , & in fe habebat. In qui- bus pofuit fuos Capitaneum , 6c Of- ficiales. Et in Savorgnanum intravit Francifcus Nafcinguerra de Civitate Auftria, dicens illum locum fuum efle , & fuifle fuorum antecefforum . Dominus Patriarcha male informatus xontra Utinenfes , & fpecialiter con- <tra Dominum Federicum de Savor- gnano, partem Civitatcnfium cepit . Finaliter venit in Utino, & often- dit fe velle Confilium Utini tran- fmutare . Et fic fecit , & deputavit quofdara ribaldos Artifices numero duodecim ad regimen Terrae Utini. Partes erant inter Civcis Terrae ma- gnac, unde ipfum Dominum F^deri cum Militem multum coepic odio habere . Hoc totum dicebatur facere induftu Domini Paduae , <jui non- dum Tfrras perdiderat^ & indu£tu Civitatenfium . Domina Elifabeth, relifla olim nobilis Domini Franci- fci patris ipfius Domini Federici , ejus noverca , lamentabatur Domini Pdtriarchae contra ipfum Federicum , Ex quo ipfe Dominus Federicus fe- ceflic in Gaftro fuo Pinzani , non audens in Utino moram ducere. Do- mina Elifabeth praedi£ta habebat in Curia Domini Patriarchae quemdam Militem fuum confariguineum , una cum ea inftantem Domino Patriar- chae. Eidem Domino contra ipfum Dominum Federicum petebat ipfa Domina ipfi Domino Federico tam- quam heredi Dominorum Francifci & Heftoris ejus filiorum & dicli o- lim Domini Francifci Militis patris difti Domini Federici , partem eorum tangentem de heredicate paterr» di6ti dlim Domini Francifci ejus viri.

Dominus Federicus videns Domi- num Patriarcham indignatum contra fe, contentus crat , uc ipfa quaeftio terminaret per mocium judicii & in tevminis coram fuo Vicario, Si, in

B

0 R 1 A 585

judicio vel in Bononia, aut Parifio, in punfto Juris . Si in aliquo eidem teneretur fecundum determinationcra judicii fui vel Sapientum , fic facere non recufabat . Contra quem Domi- nus Patriarcha praedi£lus faepe in Terra Ucini arrcngum fieri fecit . Finaliter uno die fecic capi quem- dam Civem , nomine Dethalamura de Andrcottis de Utino, hominem anti>|uum, aetatis annorum fere LXX. qui fcmper amator & defenfator ex- ftiterat Domus Savorgnanorum , nunc autera contrarius ipfius Domini Fe-

derici , qui quemdam nomine

fuum inimicum interfecerat de Sol- doneriis fuper dominio Dominorum Ducum Auftriae , prope Villam Cu- riae Naonis. Erant circumcirca XXX. anni , de cujus obitu literas abfolu- tionis habebat a Dominis Ducibus Auflriae , a Dominis praetericis Pa- triarchis, & pacem cum ejus inimi- cis habebat. His omnibus non obftan- tibus poni eum juflic in manibus novorum Re6loram iniquorum , inter quos crant Platufius Speronarius, & Chriftophorus Mifalinus Notarius , inimici Dethalami. Ipfumque acer- rime tormentantes, duci fecerunt fu- bitb ad judiciariam in Platea Utini. Ec crida fa£la fuit, ut in poena Du- catorum ducentorum nullus fua ver- ba facere aufus cfTet. Et Domino ftance ad feneftras Caftri , & genti- bus fuis in Platea armatis , Martinus Thomaffini fententiam protulit con- tra eum, debere decapitari. Sed Ni- colaus quondam Ser Gabrielis fen- tentiam protulit, quod nec eum con- demnabat, nec eum abfolvebat. Ipfe ver6 Dethalamus propter torturara fibi datam non poterat pede ftare, fed portabatur fupcr una cathedra . Ibique ftans nullus aufuS fuit fuum verbum facere. Sed ipfe folus, vir loqui potensj cx nimia tortura pe-

tebat

387 BhLLI FOa

tebat & requirebat, fua jura abfclu- tionis audiri debere . Nihil ci vale- bant jura ejus, nec valuerunt , quia portatus fuper cathedra, illico fuit decapitatus. Qiii fi ftetiffet in dile- flione ipfius Federici, non fic fa- £lum foret de eo . Immo faftus erat de familia di6ti Domini Patriarchae duobus diebus ante, habens ejus Li- teras familiaritatis . Et detruncato ei capite, ultra horam ftetit in capfa. Quare Dominus Parriarcha habere voluit ab eodem pro incertis Libras mille Solidorum , quas habuit. Poft haec dum Dominus Patriarcha cflet in coenis, m,fit in Civitate Utini pro quodam Advocato divite, nomi- ne Nicolaus Manini , qui totus erat intimus amicus, fervitor, & dileftus Domini Federici . Qui fubito afcen- dens Caftrum ivic ad praefentiam ip- f'us Domini, & fic juflit retincri eum , ufquequo coenaflet. Exivit u- nus, & venit in Plateam , dicens Populo : N colaus Manini retentus ift pcr Dominum carccratut . Hoc audito totus Populus afcendens Caftrum , petierunt Nicolaum. eorum vicinum , fibi dari . Pro quo fecuritatem facei e intendentes , fi quid fecerat , quod ipfum cum terminis ducere deberent* quia non erat ufus Dominorum prae- terirorum, fic Cives capere, & quod nolebant hoc eis innovari . Vifoque furore Civium Dominus ipfum Ni- colaum eis dedit , & lubito de Ter- ra receffit cum quatnor fociis furi- bunde & cum iniquis verbis contra Cives. & ivit tunc in Suffumbergo. Poft haec ira major crevit inter ipfum & Cives. Adhuc fui Reflores regebant, & Dominus Federicus re- qiitfitus per Populares venic in Uti- no. Qui afl^um-us eft per omnes Ci- ves , ac fi Deus veniflet, falvo quod aliqui tenentes partem Domini erant in Terra . Sed omnia , ut apparue-

oj

A

B

D

ULiENSiS. 588

runt, defcribere longum efl^et . Sed adveniente carnifprivio, in domo Do- mini Federici erat magnum folatium. Choreizantes & juvenes Utinl ordi- naverunt haftiludium in Terra Uti- ri. Et in ipfa Terra venerunc Sene- fcalcus Domini Patriarchae Bjhe- mus Miles , confanguineus Dominae Elifahethae, Francilcus , & Andreas fratres , filii Nafcinguerrae de Civi- tate , Henricus Bkon quondam Ser Petri de Faganea , tunc Marefcalcus di£li Dcmini Patriarchae , ut dice- batur , fo£lus, & quidom Marchus de Faganea cum eorum famulis , o- flendentes fe caufsa fefti & haftilu- dii , qui intraverunt ad choream in domo ipfius Domini Federici. Quos furgens a fcamno laetanter fufcepit> & in eorum receffu eos fecum in coena voluit ftetifle , & eis honorenx intulit , rogans, ut in craftino cunx eo eflent in prandio. Ipfi obtenti licentia rectfl"erunt . De mane ver6 die Lunae XV. Februarii ipfe Do- minus Federicus intravic fuam Cap- pellam , & audivit Mifl^am. Et cunx eo erant folijm de ejus familia tres . Et obiinebat familiam bonorum fo- ciorum inafpeftu, qui muliiim fue- runt triftts, & nondum a leclo fur- rexerant. Et difta die praedifti Se- nefcalcus Miles Bohemus, Francifcus & Andreas fratres cum uno altero, per luum nuntium fcntientes , ipfum efle quafi folum in Ecclefia, atque cum Henrico, & Marco & aliis fa- miliarjbus numero quatuordtcim , & non pluribus, ipfis ad ejus Cappel- lam venientibus, unus Cuftos portae ipfius Domini Federiri ,. nomine Pau- lus , illico videns iftos fic venire> feftinanter ivir ad ipfurn Dominum fuum & claufit oftiura Cappellae, dicens : Dcmir.e , velc:iter iiemunt ter- !us 110S , farniliares D ty-ini Patriarchae , Dubiio , quod tion vmient in noiutntn-

to

58p II J S T

to vcftrat ptffonae , Cui Dominus Fe- dericus refpondens , dixit : w^peri o- /Itum . Non dublto familiam Dotyini rrtti. Et confeflim aperuit ofiium . Aperto oftio ifti applicuerunt prope oftium , & Dominus Federicus eri- gcns fe, di£lo Euangelio Sanfti Jo- hannis, ad aquam fanftara , quae eft in medio Ecciefiae, fe fignavit. Irtis intrantibus , videlicet Francifco & Andrea fratribus , Senefcalco, & duo- bus aliis, Miles non defcendit , nec illi de Faganea . Ipfi ante Ecclefiam cum baliftris extenfis , & gladiis e- vaginatis ftabant. Et quum Dominus Federicus eos vidic, non dubitans , eos ipfum lacdere vclle , obviam eis immo fuit, & elevans caputium , eos humiliter fufcepit . Ipfi autem evaginatis gladiis ipfum inter Tem- plum & Altare crudeliter & prodi- torie ibi mortuum permiferunt. Qui- dam nomine Defertus de Glemona familiaris difti Domini Federici, fu- gam poft Altare fe abfcondens rapuit. Quidam romine Milunus audito cla- more Ecclefiam cum folo enfe velo- citer intrans contra ipfos , & ifti contra euro , ejus enfis fraflus eft ad merlas , & illico fe & ipfum per- cuflerunt. Qui quafi mortuus ad ter- ram cadens ibi remanfit, & nifi e jus enfis fraftus foret , aliquem vel aliquos intcremifl^et . Scd tamen li- beratus eft a vulneribus fibi factis . Quo audito clamore vix ad equum a- fcendcre potuerunt , & ob hoc iftum percuffum dimittentes ibi, ipfum non interfecerunt . Et fubito Miles equi- tavit ad domum Dominae Elifabe- thae, fecum duci facicns unum pala- frenum , volens cam fecum ducere extra Terram . Et non inventa Do tnina domum

B

G

D

0 R I A 5po

ad Ecclefiam , fubit6 fequens praedi- Skos malefa6lores , portas Civitatis Utini exiverunt. Et clamor maxi- mus in Populo infonuit, & faftus c!i valde . Voluerunt aliqui portas claudere , fed ii exiverant . Tunc Populus fubit6 fuit congregatus • Ec ceperunt Ghriftophorum Mifulini, & Platufium, ac ipfam Dominam Eli- fabetham , & ipfi in furore Populi , & luper ipfa Platea Utini in inftan- ti crudeliter funt jugulati ob mor- tem ipfius Domini Federici. Poft haec ver6 quidam Notarius, romine Hieronymus , de nece ipfius Domini Federici confcius & cuipatus, in al- to fufpenfus eft per Reftores Utini . Et tunc Reftores ipfius Domini Pa» triarchae expulfi & exclufi ab omni eorum regimine, Confiliarios & Re- ftores inter fe fecerunt. Foft haec Ser Nicolaus magiftri Gregorii , qui nominatus erat Ser Nicolaus A Do- minabus , advocafus, homo iniquus, qui ex nihilo faftus erat ditiffimus cum Dominis de Savorgnano , & in diem hodiernum bene amatus fuit (k tra6tatus per ipfum Dominum Federicum, tenens partem Domini Patriarchae pcaedifli , laetufque de nece praedi£li olim Domini Federi- ci , per queindam Doroinicum Cia- lium Felliparium , prope San£lum Lazarum Ucini interfe£tus eft. Poft haec Martinus Thomafini partem ip- fius Domini tenens, & iaetus de mor- tc ipfius Domini Federici, uno die de mane in Terra Utini per Johan- nem de Andreoiis , fratrem difti o- lira Dethalami decapitati , & per Fetrum dc Triefto, & per Pititam de Meduno familiarem di£li clim Domini Federici Militis interfc£tus eU.

^uia erat & iverat

De/cripfa per Antonium Bellonum Notariuml F I N I S;

59'

'55»»

Donatio allquot Caftrorum & Villarum, fafta Wolderlco Patriarchae

a Wolderico olim Marchione Tufciae, & Diemura

ejus Gonjuge. Anno 1170.

IN tiomlne Domtm. tAnno a Nattvha- ts Domini MCLXX. IndiSiionc Ter- tia , die Lune , Stcttndo , intrante men- Je FeiruariOy in prejentia irsfrafcripto- tum te/iium , Vuldaricus quendom Mar- cbio Tufcie , t^ Ditmur quondam Mar- ebifana tjus XJxor , pro rtmedio anima fum fuarum , c^ prtdectfforum fuorui» , eontulerunt puram & meram donatio- nem fuper y4ltare beatiffirAe Marie Vir- ginis , & itt ntanu VV. oiquilejtnfis Ecde/ie Patriarcbe , d^ ^peflolice Stdis Legati ,• de Ca/iro de ,Atte»s , uti nunc foffidet , in integrum , t^ Villa fub Cafiro confiituta , cum omni jure fibi pertinente , ftrvis & ancillis ibidem manentibus , «^ ptculio ipforum^ & ionis cultis & iticultis , montibus , ne- moribus , vaUiius , campis , pratis , vi- neii , pifcationibus , vcnationibus , mo- Itndinis , aquis , aquarumque decur/ibus y d?- de Ca/iro Pertben/iene , cum omni- bus fuis pertimntiis j e^ de Vtlla Por- til, &■ de Vdla Subid ^ & de Villa Ftrlcinich • (j^ de hoc toto , quod habet in Vcrgin a^ Lugre , cum V'lla , iir «mnibus fuis pert^nentiii j & de Villa Cerneu , (jr de Villa Calmines , C^ de aliquo , qued babtt apud Namach y e^ de Curia Hage confiituta y &" de Villa , que vocatur Predegoi , ©r de VUla , que veeatur La/ina ; &■ de VilU Re- tbelacb, & de Vtlla Wipelfach , & de Villa Wolfscbtl , cum emnibus pirtinen- tiis predidorum lo;erum , vineis , pra- tis , cultis c^ incuhis, nemoribus , pi- fcationtbus , aquis , aquerumque du8i- bus , & cum omni di/itidu & jme fiYtdtBcrum locorum , Cf cum emnibut firvis & arcillis , & peculiit , & re- Tom. IX.

B

C

D

bus terttm , in fuprafcriptis Itcis habi' tantibus. In/uper prefati Jugalts dona- vere prefato ^ltari ^qutlejenfis Eccls- fie, S' prefato VV. u4qmle'fenfi Patriar- che , & ^pc/iolice Sedis Legato^ Minl- /ieriales fuos Difnimannos , videlicet St- fridum cum filils , quos habuis de Dom- na-Deddi, Conradum & f^atrem cura omnibus filiis g^ filiahus /uis , Conra- dum de Mclano cum filiit & filiabus fuis , preter filiam^ ejtts Diemur , jE»- gelmanum fratrem diBi Conradi , Hen- ricum de Strar(_, Rubertum de Bamach , ^lbertum Cle/iar , IVtrnandum de Gtt" dig cum filiis & filiabus , Herardum fratrem ejus , Fertoldum de Ruztvim , Otiltum de Ru^tvim cum filiis & fi-

liabus preter unum , qutm ., Bet-

tadin de Pul cw>;^ filiis <^

filiabus ejus , prtttr O&onem & fororerA ejus , que efi apud Cilchan , Peltgrinum de Lubidracb cum omnibus foreribus , Henricum de Funbtr cttm duabus foro- ribus , H^nricum de Hag cum uxore &" filiis i^ filiabits eorum , Pertoldum de Hage , Henricum de Wipelfach cum fi- liis /uis , Domna Madidi de Predegoc cum filiis & filiebus /uis . Otacum dt Foidc cum /Drore ejus Mar^artta , Hir- mindtim de v^ttens cum filiis & filia» itii , Htnricum de ^tttns cum fiHa , .Arpontm de ,/^ttens , V/dalricum Ga- fialdionem de v4tttns , Joannem de San- ^o Vito , Wdahicum de SanSio Vito , Joannem de Ver/a . Quibus Minifitria- iibus idtm Mat:hio Vuldaricus omnia , de quibus prius /e violtnter inimiferat , teddidit , t^ tenutam ejus reftitmi . ConftrtnatHm tfi flmtim , ut nulltis Ca- fttllaiius in eodem Ca/iro ^ vidtlicet ,At-

P p UttS,

5P3

tens, locttur , «//? quem vduntas & confilium Mintjlerialium , ad idim Ca- firum pertinentium , elegerit . Supradi- &US quequc Marchio Vuldaricus ibidem entequam prefatam donationem facertt , juravit fuper ^ltare beatijjime Virginis , quod expeditrat cmnia fuprafcripta a fi- liabus & a nepote per refutatienem , quam in eum fecerant , & quod libert fo(ftt tradere de jure cuicumque volue- fh. Et promifit ea deftnfare ^ 'warenta- tf fiiprafcriptam donationem legiiimo /'«- rejurando fuprafcriptt Ecclefie y & Do- mino Patriarche in integrum ab otnni homine , <^ qtio.i firmam c^ ratam per- petuo fuprafcriptam donationem habebit . Item Dcmna Diemura quondam Mar- chioniffa Tufciae juravit per Nuncium fmm, cui ipfa di4it parahulam juran- di , quod ipfa nuUa ozcafione nec dctis , nec donationis , vtl cnjuilibet altcritis ^ veniet contra fuprafcriptam donaticnetr. , fed femper firmam & inviolatam habe- bit . Nuncius verb jurandi fuit t^rtnwi- cus de Curia vtteri , (^ major pars Difnimar.orum ^ Minifterialium i/lo- rum Ftudum , quod hahebant a fupra- fcripte Marchione j praeftnte eo vene- runt , i^ ei fidelitatem fuptr ^ltare juraverunt , Nomina illerum , qtti jura- verunt infrafcriptam fjdelitatem , funt haec' Conradus de Cinpica , Sifridus , filius fratris ejufdem , Conradus de Nia- gti y Herogclmarius e}us frater , Henri- cus de Sttccha , Rodopertus de Nime^ , ^dalpertus Klifles , Wariendus de Gu- dig^ Henficus dt Frata, Pertddus dt Fratgy Henricus de Wiptlfach , Wodol- ricus ejus filius , Joannes de Verfa , Wolaricus dt SanBo Vito , Wdolricut dt Flaguga , Odolricus de Zumpita , Qttacus de * Faedefo.

t4£li»m eft boc i» Civitate vfquile- fenfi , antt o4hare beatiffimt Marit Vtrginis , prtfentt Cltro df populo ,

* Faedefo.

B

D

594

Stgna tiflium: Wdelrtcus sAbbas de Mufinih, Magifttr ^delbertus de Pf»- fac , Lumpidus Decanus u4quile)tnfis , Jonatus Prepcfitus SancJi Felicis , O^e- fcalcus dt Pifine , Piligrinus Prepofitus Ecclefit Civitatis , Comes Wolfredtts , Comts Henricus ejus gener dt Lenen- munt y Conradus de Fontanahona , Fri- dericus & .Art-wicus dt Cauriag , Otto dt Puch, Wtlttrius de Lufiriago , Ra~ ginardus de .Artigna , Reginhardus de Frata, Nappus de Civitate , Walche- rius de Vendoy , Frafhau de Murub , Erbardus de Fagedes , Warnerius de Pinhano , Warnerius de Clemona , & alii plures tefles rogati fuere , fcilicet » fttprafcripto Marchione &" Marchifana . Et praediBiiS Marchio e^ Marchifana rogaverunt fuprafcriptam donationem , ut in fcriptis redigeretttr .

Poflea die Mercurii Marchio Vulda- ricus tradiiit pcfftfponem de Curia de Hagt prediilo Domno Patriarche apud Hagt , pro omnibus prediis fupradi&is & Caflris , c^ confeffits efl Hrcbardus feciffe fidelitatem Domno Pattiarche , prefente Comite Wolfrado , Wdalfcalcho ^ Jonatba , Waltherio de Pinhano , i^ Cunone Purgnif de Ufono , qui & fu- periori donationi affuit , e^ Ceno ejus f.lio. Et hoe fuit in Hage in ftrata juxta Ecclefiam.

Sequenti vero die Vfneris fupradi&us Marchio & Marchioniffa in Caflro dt ^ttens tradiderunt claves ejufdtm Ca- ftri in tnanu VV. .Aquilejenfis Ecclefie Patriarche , &" miftrunt tum per Tur- rim ^ Portam in tenutam pro Caflro , C^ omnibus pofftffionibus Juptrius diclis & datis , pre{enti[)us his teftibus , quo- rum nomina hec funt : Comes Wolfri- dus , Comes Henricus de Lexmunt , e^ Fridericus & .yfrtwicus de Cauriach , WJolricus oibhas de Mofinih , JonataS Prepofitus , Roraolus , Otto de Puch , Walterius dt Pincbano , Gotfalcus , H:r-

manus

5P5

ntMitus P^^sptfitus Sandi Wdalrki , Cu- no de Ujono , Reginbardus de Pifima , Ofredus de Sufano, I/Vu!conus dt Ven- dcy. Et eodem die fuprajcriptus Mar- chio & Marc&:oniffa enivcrut de fupra- di&o Caftro, & pofftffiontm ejufdtm Caftri, & totius predominii fuprafcripto Patriarcbe relinquerunt in pre/entia fu- prafcriptoruM tefliut» . E? ibidtm ^rbo C" Hinricus de ^tttts juravete fidtli-

Charta Foederis initi inter Ludovicum Hungariae Regem , & Mar- quardum Patriarciiam Aquilejenfem. Anno Ij7<5.

'5P^

t.xtf»t DsmiJO Patrtarche , ficut "Diemftr" matini , &" Fcudum , quod habebant a Matchione , ah to teceptrunt . San&us facratiffime ur4ule Juden omnibus fupra- fcriptis interfuit teftis , & viJit , ©?• audivit ,

Ego Johannts Bonus TabeUio rogatus a juprafcriptis Jugalibus & Dinijman- nis , ut fuptrius , hic fcripfi & cem-

I f

S,'Si<i ,

LUdovicus , Dei graiia , Ri* Hnn- gariae , Poloniae , Dalmatiae , Ra- r/)ae , Serviae , Galetiae , Rodomeriae , B^lgariae , Comaniaeque Rex , Prin:eps Salernitanus , (^ honoris Montis San^i %/ingeli Dominus , notum facimus »«?'- verfts prefentes has infpecl-fris .' quod tanto ctlebrius faritae r.cfltae praeconium tulmiiti noftro vegalis ftrenitas non du- bitet ampliare , quanto Pttsedecefforum ncflrcrum notabili rttu , C^ praecipue tifflri excellentifpmi Genitoris , EccUfia- rum caufas i& commoda , in quibus no- flrae Chriflianiffimae Religioitis pottn- tiffima vis confijlit , ampltoribus niti- tur favoribus confovere , & regalibus muitificentiis pratmunire . Sane ad fan- ilam .A-^uiltgienftm E^^clefiam multorum aemulorum , patre difcordiae miniflranie , retroadis tempoti'>us opprtffionibus lacef- fitam , cu/us Peftorts & incoUe uni- verfi ad culminis noftri augmentitm in- natas devotiones fidehm animum habuti- runt , mentis ncftrae ferenitatis acltm dirigentes , medis & conventicnihus in- frafcriptis, more filiorum , heredum, i^ fuccrfforum noflrorum in Rcgno , & ip- fius Rrgni noflri una voce cum Ttllini- ftris noftris , & Regni noftri Praelatis & Baronihus , de torumqut confttnfu j Jcitu , & voluntatt , ac matura dalibe-

,B ■ rstione , & de certa fcieKtia , c^ /»/»'4 omnia ft , fuccsffotts , filios , &" here- des , e^ hotia omnia , vict ttiam & nomint didorum Regni obii^atiombus , cum torum juramtntis (j^ fjgiUis infe- rius dtnstatis , teciplmus , & nune Rs- verendiffimum in Chrifto Patrem Dom- num Marjaardum Patriarcbam v4qsile- gienfem , & ipfius facceffores , & fart-^ iiam Ecclefiam ^qailegienftm , Praila- tos , Capitula , & fucceffores fuos , e^ Cornmuniiatis Forojulienfis Civitates , Terras , Ceftra, & Ttrriso*ia jam di- cli Patriarchatus , (^ (ii&ortim Praila- torum , Capitulorum , NcbiHiira , e^ Com- r/iunitatum praediBarum , quas , quae , & quod ad praefens tenent df poffi- dent , & in futurum ac^uirent , feu ad

D eos devenerint , fuh noftra , filioru.n , heredum , Cj^ fucctfforum noflrorum , nec non Regni noftri , Praelatorum , &" Baronum ipfius , prete&ione , (j^ defen- fiont plena Cf gratuita. Et ipfas Ter- ras , Caflra , d'" Civitates praefcriptaf , & tertitorittm praefcriptum deftndete promittimus , quibus fupra , nominibus , manutentre ^ defendere & ccr.jttvare con- tra ^ advtrsus qunfcumqitt P- incipes , Duct) , Comites , Barcnes , ac Daminos , &" q'Aaf:umque Communitates , ad rt- quifitioitcm ipfius Patriarcbat & fucctf- P p X foiUM

%97 ...

farum fuomm ^ & majorh partss fui A

GoHfilii , Parlawitnti , e^ Sedt Patriar-

cbale vMCatttt ad rtquifitiontm Victdo-

mi»if ^ Capituli ofquiltgittt/ij , €?"

majoris partis Conftlfi , Parlamer.ti , tx-

ctpto vidtlicet contra Papam & fms

fucctfforts , & Imperatorem & /ucceffo-

res Imptrio .

Infuper volumus & decernimus , quod

Magnifiius Dominus Francifcus dt Ca-

t.'.ria , Dominus Paduae , quem nun:

p)0 ncflro , ((y Rtgtti noflri Colligati)

dtclaramuSf obliget ft, & bona jua

aobis , fiHis , hitedibus , Cr fucctffoyibut

ttoftris , eJ" Rcgno nofifo , Praelatis ,

& principalioribus Baronibus R'gni no-

firi , ad noflret fertnitatis , htrtdum ,

C^ fucctfforum nojiforum , c^ Rtgni no-

firi mandatum , factrt gutrram in ttr- C

ritorio fuo , g?* i» partibus circumftan-

tibas , epud territorium ip/iut , contra

inimicos di&i Patriarcbae & fuccefforum

fuoram , d?" Patriarcbatus , & Eccltfiae

»4quilegitnfts , ^ Patriae Fori Julii .

Verfa vict ipft Domnus Patriarcba pro

fi , Ecclt/ia ofquilegienft , & Patriar-

thatu fao , e^ /ucctfforibus fuis , Prae-

htisy & Capitulis di£ii jPatriarcbatus D

pro fe & fucceffotibus , c^ Nobiles Fo-

vi Julii pre fe , hertdibus tS" fuatffori-

hus fuis y & Communitates Patriarcha-

tus pratdi^i , fub fide ipforum , &

eum earum juramento , C cum obliga-

tienihus hettorum fuorum, pre ut ipfo-

tum e^ privilegiis Celfitu-

dini neflrat perre&is y & eorum Com-

niunitatibus fuper iis conft&is , plenius

indt patet , trint^ & ftnt dt ctttro

««»» Ctl/itudine noflra , filiis , heridi-

ius , fuccefforihus neflris , c^ cum Rt-

gne nofiro , (^ Baronibus di&i Rtgni ,

o^- htrtdfbus^ c^ fuccefforibus terur/t,

^ tum ipfo Domino de Padua Colli-

gato ne/lroj &- bertdibus fuis , i» qui-

"ufcumque ttllis, gutrris , & inimici-

*«>, c^ difcerdiis j (entra & advtr/us

5f8

quofcumqut Prtncipes , Ducet , Comitts , Marcbiones , Baronts , & Dominos , & quafcumque Communitates , ad petitio^ ncm & matidatum noflrae /erenitatis ^ /iliorum , htredum , ac /ucciffjrum h*~ flrerum , & diiii Regni , it Patria Fori Julii , & in ttrritorio Patriarcha- tus sAquilegienfls , dir in partibus cir- cumflaniibiiS apud dtBam Patriam Fori Juhi , (ir territorium diSi Patriarcha- tus ; faciendo &■ extundo contra inimi- cos de Civitatibus , L':cis , Terris , Ca- /Iris , Paffibus , & Fortilitiis didi Pa- triarchatus , excepto videlicet contra Pa- pam & fucceffores ipflus , c^ Imperate- rem & /uccefforts Imperti , quantum efl pro faHo Ecclefiae Romanae , c^ Impt' rii tanthm . Excepto quoqut contra Dtt- cts v4uflriae , durantibus trtguis prae- fentibus inter ipfum Dcniinum Patriar- cham .Aquilegienfem & praediclos Dtt- ces , & centra folam ptrfonam Mar- quardi Comitis Goritiat . Claudtntqut ttiam paffus g^ flratas Fori Julii (^ Territorii Patriarcbatus ad petitionem & mandatum Celfitudinis noftrae , fi- liorum , hetedum , ^ fucceffirum noftro- rum , tempore guerrarum contra quefeum- que , centra quos effet guerra . Quod «- tiam faciet , & facere permittet ^ clat*- dtrt Strtnitas neflra vtrsa vict , ac e- tiam facitnt noftri filii , heredes , C^ fucctfforts , ac Rtgnum noftrum ad re- quifitienem di&i Patriarchae & fuccef- forum fuerum, c^ Sede vacante ad re- quifitiontm Victdomini Patriarchatus ^~ quilegitnfis , & ipfius Capituli . Et ad Serenitatis neflrae mandatum , & fiHe- rum , heredum , & fuccefforum ncflre- rum , ac Regni , ftmilittr faciat €y claudat flradas & paffus fuos , ^y claudere tenebuntur diSfus Dominus Pa- duanus r.efter Colligatus , fiiii , & be- redes fui.

Vttlt infuper noftra Maje/ias , quod Ji contingerit dttrentibus prae/tntibus

eenvtK-

59? . . . ^

tenvctittonf/jus , «r acquittrentur aUqua A

Gajlra , Terrae , ^^V/^f , aut Civitates , p*f «oj , filios , e^ htredcs neflros , tf;; fucceffores , C^ Regnam noflrur/t , & partes praediBtts , viiieiicet di&os Pa- triarcham , ij^ fucciffores fuos , Prada- tos , Nohiles , htrcdes , e^ fucctffores fuos , d'* Cornmunitatrs Fori Julii , e^ Domlrium Paduae praefcriptum , /5/;o/ , i^ hiredes fuos , cemmuniter , vel divi- B y?»» ,• 6'* »7/(1 C<»/ir<» , Terrae , f«//i*e , aut Civitates fpeHarent & ptrtinerent , feu retroa&is temporibus quovis modo pgt-tinuiffent ad Petriarchatum tAtfuile- gienfem de jure , quod dtbtant effe di- Bi Patriarchatus , tf'* remanere diBo Patriarchaiui . Si vtri no» fpeiiarent , nec pertinerent , feu retrottBis tempori- ius quovis modo non pertinuiffent ad Patriarchatum praediSum de jure acqui- rendo , Contmunitates per partes divi- dantur fecundhm determinationem noflro- tum htndum , fiUorum , ^ fucctfforum noflrorum , ty diBi Regni nofiri . Si vtif^ acquirerentur per aliquam partium , fint iif effe dtbeant acquirentis / CJ'' quod captivi , &' bona mobilia /int ca- pientium . Na» peffittt infuper di&us \ D Domnus Patriarcha , e^ fucceffores fiti in Patriarchatu , & Pratlati , ^ fuc- ceffores eorum di&i Patriarchatut ^ & Kobilet, heredes, & fucceffores fui di- Qae Patriae Fori Julii , c^ Communi' tates Patriarchatus , nec debean* inci- pir$ novam guerram , ni/i ad defen/io- nem ^ offen/ionem contra occupare vo- lentes manu armata , vel alio modo in- Ucito c^ manififlo aliqua Caflra , Ter- fas , & Civitates diiii Patriarchafus , quae ad preftns tenentur , & poffidentur per di&es Fatriatchatum , PraelaSos , Nobiles , c^ Communitates , e^ in fw turmn quovis modo acquirentur per eos / ac etiam ad defenfioncm ^' offenfionem tontra invadere voleyttts manu armata , vel alio modo inlicito ^ manifefio , 'z^ntmuna di&i Fatriarfkatus . Ei di- \ i

609 Sfus Patriarcha , d^ fucctfforts fui «» Patrlarchatu , & PraHati , (^ fttccfffo' rts eorum , Nebiles , heredes , ^ fuzcef- fores eofum, & Communitates di&i Pa^ ttiarchatus , non faciant , ntc poffint fa- ce/e pactm aut treguas de aligaa gtttv-' ra , in qua noflra Majtflar , filii , i!^ btredcs , ac fucctfforts noftri , & Rt~ gnum noflmm dtbeat effe , & fuerint cum eis , fine confenfu exprtffo noflro ," fiiiorum , heredum , C^ fuccefforum tto- flrorum . Nos infuptr , filii , hcrcdes , & fucceffores noflri , !&" Regnum no- flrum , peffmus , e^ poffint & valean^ facere pacem , aut treguas fint conftnfu e^ voiuntate di&orum Patriarchite , <i!r fucctfforum fuorum , & diSiorum Prae- latorum , & fuccefforum fuorum , Nobi' lium , hertdum , ac fucccfforum fuorum , e^ Communitatum praedi&arum , dum- modo noflra Serenitas , filii , hertdts , e^ fucctffores noflri , ci^ Regnum no- flrum , includant in pace , aut trtguis di&um Patriarcham , & fucceffores fuos , Praelatos , & Capitula , & fucceffores fuos ^ Nobiles heredes , & fucceffores fues , fif Communitates Patriarchatus , e^ Ecclefiam ^quilegitnftm . Et m cafu praedi&o noflra Majtflas , filii , ^ heredes , C^ fuccefforet noflri , C^ ipfum Regnum, non psfpnt facere pa- cem , aut tregugs fine conftnfu «^ va- luntate praeds3orum ^ nifi reflituantur in to flatu , in quo trartt ttmpore guer- ree incoeptat . Et fi pratdi&us Domnus Pfitriarcha, & fucctfforts fui , Nobiles ^ hertdes, & fucceffores fui, & Commu- nitates pratdi&ae , dmante di&a guer- ra acquififfent aliquod , quod dt )ure fptBartt &" ptrtinntt , ftu retroa&is ttmporihus ptrtinuifftt ad Fatriarcbatum ^quiltgitnftm , quod iUud aequifitun» timport gutrrae , ptr pacim , aut tre- guas finitndas per nos , fidos , htrtdts ^ & fucctffoves neflros, & di&um Rt- gnum, nort ttntatur ttflittitre .

Qitfii

. Qyas qutdttn cB»vint':onts , & orinta

/upradi^a vult , (S^ dtcftvit ttojlra Ma-

jeflas ^ fimas tfft ac duraturas ufque

ad ^nnos qmnquaginta preKtmt fututos .

Uos Dii gratia Joannts Sttigonitnfis y

Sttphanus Coloctnfis , v^nbitpifccpi y

Detnetrlus Zagobritntfis ; LrJiitaus Vi-

fptratnitnrii S Mi:bsel %Agrienfis ; Emt-

ricus Walditnfis / Ptttui Fauritnfis ;

& Donunicus Bor^uantnfts ^ Ecchfia-

rutn Epifcopf, Frtlati fupredicli Re

gni; Nicstaus de Gatta Palatinus ;

Ladislaus iVajola Tranfilvanus ; Pants

Zudar Sclavonic ; /oanitss Trtuccl Zcu-

nantttfis ; Jeannts Mtg^otntnfis ; Baue

Comts ; Jacoi/us Judtx Cuiiae Rigis /

Grego/ius Sebtk Tavtinicorutn regaltu/n ;

Cregorius Zudar Cutiat R'gis , & Pin-

ctrnarutn ; Paulus de Diji.rUo Dsipift-

rorutn ; Miciael Zndar Janiterutn rtga-

liutn , Msgiftri ; Fianco Comts Sopfo-

tntnfis , Joatints Ojcil Comts Zaugunen-

fis , Cr Temelinus Comes de SanBo

Ceergio , Barones Regni , Hungariae

principaliores pro nohis, , Jucccfforibus ,

heredisius , <& fiUif ncfiris., ac vict &

nomine totius Regni Hungariae , fub

fide noftra , & cutys obligationibus bo-

norum ttoflrorum , ^ dtdi Rigni, )u-

rantes corporaliter ad fancla Dei Evan-

gelia , promittimus , & nos , fucctffores ,

602

A htrtdts , & filiot noftros , eJ" dicJunt Regnura , a: bona noflra , fucefforum no- flrorum, htrtdum , ac filiorum, & i?e- gni pratdiBi, ebligamus fidtliter atten- dere , obfervare , &" in omnibus adim- plere proteBiontm, i^ omnts conventio- nes fiiilas , &" ptomiffas fuperius per gloriofifftmwn Cy" invici iffttnum Domi- r.um noftrum Dominum Ludovicum tx-

B cellentijfimum Rcgem Hitngatiae , &c, Riverendo in Cbriflo Patri Domno frUr- quardo, Dti gratia fan&ae Sedis ^- qudegienfts Patriarchat , & ipfius fue- cefforibus , Praelatis , & Capitulis Pa- triarchatus ^quilegitnfis , & eorum fuc- ccfforibui , l^obiiibus Fcri Julii , hcre- dfiius , C^ fucctfforibus torum , nec no» Communitatibus Patria/chatus tAqulle- gienfts . Et ea omr.ia durantt termins , in ipfts prctedione , & ccnventionibus per ipfum Dorrtinum neflrum Regem ap- pofito , rata & grata habtre , & in- violabiliter ohfeivare, jurt fupradi&a- rui» Literatum d>6ii Domini Rfgis , continentta t^ tenore, Pratfentes itetim ipfiui. Domini Rrgis , e^ noft^as Lite- ras , figillif ipfitts Domini Regls , ae

D Koftris cormmunitas damus in teflimo- ttium praeit>iffcyum .

Datum i» Wifegrad , die XXI. ttten- fis Junii,\4tnoDominf MCCCLXXVI.

Literae Apoftolicae Urbani Papae VL de adrainifiratione Aquilejenfis

Ecclefiae conlata Philippo de Alenconio Cardinali, exhibitae Ga-

pitulo, & Ganonicis Aquilejenfibus, Anno Chrifti 138^

Ex menibrana entflente penes Patrem j^gricolam Agrkola^ Presbyternm Oratorii Utiuenfts»

IN Chrifti nemine , %4intn . .Anno Na- tivitatis e/ufdem MCCCLXXXI. In- di&iont IV. die III. Menfit ,4ugufii. %/lclutn in Terra Sacilli, x/^quilejenfis dioecefis in Sacriftia Eccltfiae feu Ple- bis SanSii Nicolai , Praefentibtts ncbili- \

bus & poteatibus viris Dominis lAn- drea Milite Marchione de Cavalcahobus de Cremona Legum Doclore , at Jaco- mutio & Johanne FurlatJO Comitibus de Porcihis , ^ Zifriolino della Tur- re , ttftibus , O^ aliis plmibus ad in-

frafcripta

<5oj

frajcripta vosath fptcialtter f^ tegatU . Ibiqut convocato & congrtgato Capitulo Eicltfiat ^qmltjenfu , dit & loco fu- prafcriptis , dt mane pofl M^Jfam , per venerabiles viros Dominos Fedtricum Comitem dt Porciltis , Johanrttm jurtio- rem dtUa Turrt , & Otobonum dt Ce- nete , diSat s/lquiltjtnfis Eccltfiat Ca- nonicos , habtntts facultattm , commiffic- ntm , & pottfiattm ipjum Capitulum convocandi & congrtgandi pro infra- fcriptis agtndis & txptditndis , a vt- ntrabili viro Domino Johannt dt Spin- tellis de Civitatt Btllmi Vict- Dtcano , Canonicis , &• Capilulo ^qutlejtnfi , pro'jt dt pratdiBa facultatis , commijjio- nis , <& poteftatis conctjjtont conftat pu- blico inflrumtnto , fcripto manu Johan- nis Lanctllotti dt Cucanca Notarii Clt- ricf ,/4juilc/t»/is diotct/is , fub inflanti- bus MHleftmo e^ Indidiont , dit vtrb per.iiltimo Mtnfis Julii, a mt ^ltxa-t- dro Notario infrafcripto vifo & le&o. In quo quidtm Capitulo inttrfutrunt vt- ntrabilts viri Domini Ftdtricus , Johan- nts , Cf Ottobonus fupradi8i , e^r /o- hannts Stnior quondam Domini Photbu- Jini dtlla Turrt , Thomafinus de Ponti- rolis dt Forlivio , Oioricus dt Rago- nea j ^ittonius dt Ronchonis , e^ Jo- kannts , ambo de Utino , Bartholomatus dt Bobio , e^ Ortuphrius de Zantis de Rrgio , Eccleftae .Aquilejen/is Canoni- ti praebendati , Cf ad Capitulum , ut pratmittitur , vocati & congregati , pre »t ibidem omnes ^ finguli fupradiBi fe ad Caphulum vocatos ad ditm , lo- cum , &" hotem praefentes publice dixe- rttnt & conftffi fuerunt . Coram praedi- Bis Dominis Canonicis &" Capitulo , ut pratmittitur , capitularittr eoH^regatis , comparuit vtntrabilis vir Magifttv Hu- go de Hunerfl, in artihus Magifltr , & B*cealaurtus in Thtologia , Dtcanus Eccltfiat SanBorum u4poflolorum Colo- nitnfis , Piocurator , c^ procuratorio »0-

B

D

604. mint Revtrendiffimi in Chriflo patris & Jtrtnijfimi Principis Demini PhUip" pi de u>flenconio , miferatione divina , fanBxe Romanat Ecclefiae Sahinenfis Epifcopi Cardinalis , Ecclefiae Patriar" chalis ^juiltjtnfis tam in fpiritualibas ^ quam in ttmporalibus adminiflratoris ptr faniiifjimum in Chriflo Patrtm & Deminum nofirum , Dominum Urbanum , divin^ providtntid Papam VI. deputa- ti , Cf commijfionem plenae adminiflra- tionis habentis . Habens idem Dominus Hugo ad infrafcripta , fif nonnulla alia pltnum , legitimum &" Jufficisns tnan~ datum , prout de diBo mandato , five procuraterio lonflat publico infltumtnto jupefindt cenfe&o , fcripto Kanu ^tgi- dii dt DouUit de Rotomago , publici .Apoflclica &" Imptriali cticloritate No- tarii in MCCCLXXXL Udi&iont IV. die II. Mtnfts Maji , Pontificatus fan- Biffimi in Chriflo Patris & Domini noflri , Domini Urbani divina providen- ti^ Papae Stxti ^nno IV. a mt NetO' rio vifo (ir leSio , eifdem Dominis Ca- noniois & Capitido txhibuit & prat- ftntavit Literas ^poftolicas fupradi&i Domini noftri Papae , inttgras & il- laifas , non abfafas vtl eanctUatas , ne- qut corruptas , vtl in aliqua tarum parte /ufptEias , ftd omni prorfus vitio (^ fufpiciene cartntts , ipfius Domini noftri Papae vtr4 BuUi plumbtd ad cbordulam eanapis ptndtntt mort Roma- nae Curiat huUatat , fuptr commfjflone adminiflrationis pratfatat Patriarchalis Eccltfiae ^quiltjtnfis coafe&as . Q^ia- rum Littrarum tenor de vtrbo ad vtr- bum ftquitur , & tfl talis .

„ T JRbanus Epifcopus , ftrvus ftr- „ y^ vorum Dei, veHtrdhili fratri „ Phtlippo Epifcopo Sabinenfi , .Admi- „ niflratori in fpirituali^us & ttmpo- ,, ralikus Ecdffiae ^quiltjtnfis per Se- „ dem ^pojiolicam deputaioi faluttnt

& <Apo-

rfo5

iy *Apcflolicitm btntdt&ionsni. Rfgl- mini univtrfaits Ecclt/iat quamquam inlufficitntibus mtritis , difpontntt Do- mino , pratftdtntt) , dt univtrfis Or- bis Eccltfiii , ac ipfaru»* Pafloribus , pro tarum fiatu Jalubrittr dirigtndo , Jolicitt y qucnttim nobis ttt alto con- ctditur , cogitamus . Sed illa proptn- fius folicitudo nos urgtt , ut EccUfiis illis , quat funt fuii dtfiitutac Pajto- ribus , »t Eccltfiae ipfat in fpiritua- libut <^ ttmporalibus dititmenta fu- fiintant , dt falubri rtmtdio , pro Kt ipfarut» EccltfiaruM ntcifjitas C^ ttm- porum qualitas txigunt , confulamus . Dudum Jiquidtm bonat mtmoriae Mar- quardo Pat*iarcha u^quiltjtnfi rtgi- mini i^quiltjtnfts EtcUfiae praefidtn- tt , not cupitntts eidtm EccUfiat quum eamdtm vacare contingcrtt , ptr .Apoftolicae Stdis providtntiam , uti- Um e^ idontam pratefft ptrfenam , provifiontm e/ufdtm Ecctefiat ordina- tioni & difpofitioni noftrae ed vice duximus fpeciaUler refervandam , dt- ctrnendo ex tunc irritum & inane ^ fi ftcus fuper his ptr quofcumque quavis au^oritate fcienter vtl igno- ranter contingtret atttntari . Pofimo- dum vtrb tadtm EccUfia ptr ipfius Marquardi Patriarcbae cbitum , qui extra Revtrendam Curiam dthitum naturae perjolvit , vacante , Nos ex certis rationabilibut cauffis , ad id noftrum moventibus animum , EccU- fiam ipfam ad manus noflras duxi- mus rttintndam , dontc dt ipfa du- ctremus aUttr ordinandum . VoUnttt igitur diffae EccUfiee de Cubernato- re ftcunditm cor ncftrum unU & i- donto , ptr qutm EccUfia ipfa usiliter rtgi Cf falubriter gubernari vaUat , providere , ac jperantei , quod Tu ei- dtm EccUfiae t[fe pcttris admodum ntilis , C^ muUipUcttcr fru8uefus , ipfamqvt Ecekftatn Jciss & poteris a

B

D

>»

5>

6oS

A| „ ptrverftfum eenatihus viriUter dtfen-

fare , Te ,Admimflratortm ejufdtru

EccUfiae fic vacantis , ac omniutu

furium Cr pertintntiarum ipfius ufque

ad noftrum hintplacitum tam in fpi-

,, ritualibus qiam in ttmporaUhus , de

„ fratvum no/irorum conjlUo , au&orita-

„ te .Apoftttici conftituimus , & eiiam

„ dtputamus , curam , regime» , gubtr-

,, nationtm , & adminiftrationtm pU-

„ nam & libtram tjufdtm ^qutUjtnfis

„ EccUfiat Tibi in ttfdtm fpiritualibut

„ & ttmporaUbus pltnarit cemnitttn-

„ tes , aUtnationem lamcn honorum im-

mohiUum & pretciforum mabilium

ipflus EccUfiae tibi ptnitus interdi-

&am . Volumus autem quod ( dtbitii ,

confuttifqut ipfius EccUfiae entrikts

„ fupportatis ) de refiduis fru8ibus ,

„ reditihus , & proventibus , ad mtn-

,, fam PattiarchaUm w4quiUftnftm fpt-

,, Hantibus , hujufmodi benrplacito du-

„ rantt , Uhtre dijponere valeai , ficuti

,, de iUis Patriarcbae .AquiUjenfts , qui

„ futtunt pro ttmport difpontrt potue-

„ runt , feu etiam debuerunt . Quocirca

„ Fraternitati tuat per ^poftolica fcri-

„ pta mandamus , quatenus curam , re-

„ gimtn , gubtrnationtm , &• admini-

„ ftrationtm pradi&^m { durantt hu-

jufmodi beneplacito ) ptr Te , vtl a-

Uum , ftu aUos fic geras foli:ite , fi-

dcUter , e?" prudtnttr , quod ^quiU-

jtnfis EccUfia utili S" fiuBuofo Gu-

btrnatori gaudtet fe cor>:mi[fam , Tu"

que praettr rttributionii aturnat prae~

ji, mium , d^ humanae laudis fratco-

„ nium , quod proinde mtrtbtris , «o-

„ firam , & di&ae Sedis htnediHiontm

„ & gratiam wberius txinde tenftqui

„ mtrtaris ,

„ Datum Romae apud San&um Pe- „ trum , Quarto Idus Ftbruarii , Po»- „ tificatus noftri ^nno Tcrtio.

Qjas quidtm Littras vdpeftoUcas prae- faii Dmini CaKOniei (^ Capitulum rt-

vtUHttr

)>

»

)> >) )> )) »

6oj

verenttr (^ hKmWttt* recepirnnt , cffe- rtntts fe mandath ^po/iolhis in omni- l/us y in quiius poterunt , rtvtrtnttr & bumiliter parituros .

Et e^o ,Alexander natus Ser Bartho- hmaei Notarii de Ceneta , puhlicws ^- pe/iolica tf Iittperiali aufforitate T^ita- rius , /uprafcript-s Liierarum %4pofloli' tarutn prae/entationi & receptioni , a-

liifqut omnlhtis tir fingulis fuprafcrU ptis , dum , ut pratmittitur , sgertntur Cr fierent , una cum prxenominatis ttm /iibus prae/ens fui ^ (Sf requifitus pro^ pria manu fcripfi , ^ in banc puhli- cam formam redegi, mtumque fignum confuttum &" nomen appofui in fiderm iir tefiimonium omnium pvatmifforum »

Confilia ac deliberationes Gommunis Civitatenfij favore Philippi d«

Alenconio Patriarchae Aquilejenfis adversiis Uiinenfes & coufoe-

deratos, eidem Philippo obedire nolenies. Anno Chrifti i^bz.

Ek MSto Codtce Definlttonum Communis CivttatenfiS ,

MCCCLXXXII. Die Vtneris VII. Ftbruarii , in Civitate ^u/iriat , in Jtupba Confilii , in pleio Confilio juxta morem . Suptr eo , quod Dominus tso/itr Dominus Pbilippus de ^lenconto Epifcopus Sabintnfis , Cardinalis , inif Patriarcba ^quilejenfis pttiit fibi conft- lium dari ptr Commune Civitaten/e de wiodo tenendo & via , ptr quam contra Vtinen/es d^ Celligatos , fibi rtcu/antes cbedire tattiquam eorum ptoprio Dcmino , Ut debent , ^ tenentur .' idem Dominus nc/ier debtat ambulare , pcfiqutim man- fuetudines in rtductndo illos ad dtbi- tam obidientiam nullatenus prcficiunt ' deliberatum & dtfinitum fuit , quod i- dem Dotr.inus ncfier ex parte Con.munis eonfulatur , quod ip/e Jupplictt Domino ncfiro Papae , ut contra ip/os UtfKtn/es , df alios recufantes cbtdire prarfato Do- tnino nefiro Fatriarchae & Cc.dinali, tnittat ptoct/fui /ucs gravatos , ficut Cu- tia Rcmana fcivtrit gravare y & qucd ttiam ipfe Dominus ncfier Cardinalis & Patriarcba petat , e^ indu.at Prae- latos , l^.tilts , t!t Ccmmunitatts , qui Junt fiht auditr.tts in pratfinti , ut ad ipfum Dominum r.cfirum Papcm fuptr boc mittant I^Juntios /uas . Et qucd Cotn- Tt»t. IX.

B munitas factre intendit & vult lihtntit tx latert Juo qucd potefi . Et quod i- dtm Dominus nofter utatur prcciffibus PapaliLus , &" etiam guert^ utrimque , fi fuerit cpporiunum. Virum antequam ad guerram ptocedat , pcffe /uum , & quantum pcttfl , inquirat diliginter tam a Juis fidtlshus quam ab attiicis , qti9 Juo pcfjt tutic ptnjato tunc novum fa- Sium , tievum confilium . Praeterea di- catur etiem ipfi Dcmino Patriarchat ^ ut faffum /uum cflendat aliis fuis fi- delikus , tS" confillum petet ab eis , fi- cut petiit a Cctr.muni , de via , C^ tnodo tenerde ccntta ip/os Uimenfes . Praetetea deliberatum fuit , quod fi Do- minus nofler praeai£Jus pttetet , cuttt quatito fiibi velit in gutrra fervirt , ftt- :D per hoc fi't gttitralis vtfpcKpo & nott /pecialis . Et qutd interim illi Dfputati inqvirant cum quanto Comtnunc pote/l fervirt , & tunc relasiontm dent itt Confilio fuo faSio y novum confilivm &e. ^r.no Dcmini MCCCLXXXII. die Jovii XIII. Mtnfis Fibtuarii, in plt- no Confilio pcfi ptandiutr , definitum ftiit , qued ex parte Ccmnounis Dominc ncflro confulatur. Primo fvper eo , quod 1 Dcmiv.us requifivit , uSrttm dtbcat pro- Q_ ^ pttti

fsnt in Pavlamtnto dc faclenda untent i»Ur fidelts & fubditot fuoi infimul , f^ fuper unione fa:ienda cum aliquo Domino & amico , dtfinitum fuit , quod dieatur Domine , qttod aliqua Liga in- ttr fuot (ubdttos &* fidelts noyt fi^t de praefenti pro i>ono>'e fuo , iC^ pro rnelio' ift y fed btnt dtbeat tequirtre fileles fuot , vt iterum debeant fibi praeflare fiJeti- tattm . D: faila , aut unione facienda cum altquo extra Patviam , dcUbtratum ftfit , quod dtcatur Djnino d^ confula- tur f ut dtbiat declarare cura quo dt btat fitri ifla unio . lUh dtdarationt fa^a , nova tunc fi^t delibtratio . Se- eundo fuper ambafciata mitttnda ad Do-

minum Papam in fa&o Dcmini e^

fuper ambafciata ad Dami-iUm Dncem tAitflriae in faSo prorogansiarum tregua- rum , definitum fult , quod confulatur .

6io

Et haec non proponatur in Parlamtttt, fed in Cm/ilio Parlamtnti , i^ quod omnine diJIae ambafciatae mittantur . Praeterea dtliberatum fuit , quoii de e«ptnfis t/4,7ibafciatorum cauf'd emnis Civitatis vel Ctvitatis nen fizt aliqna diffi:ultas . Tertio fuper to , ut deputen- tur per Parlamentum aliqui , qm ha- beant plenum arbttrium fuptr omnibus B o:currenti!nii ?*>• tangtntihus , flatutum & difinitum fuit , quod conJuUtur Do- mino nofirj ^ quod tn Pj.lamtnto non proponat bujujmoii deputationtm , & quod hatc deputatio non fiat pre nune , fJvo ft guerra tffet ptnitus ventura , tun: pottrit idtm Djminus nofier convo- care Parlamentum , &■ illud pfoponerc . Ultimo , quod in Parlamento audiantttf rtlationts ^mbafciatorum Do:»ini Rtgis Hungariae , c^ Dominae Rcginae .

Epiftola Caroli IIF. Regls Sicillaa , qua Gives & Commune Givitatis

Utinenfis horratur , ut obedientiam impendant Philippo de

Aienconio Patriarch&s . Anno Ch. 1382.

Ex MSto Codke Communh Ufhenjis,

Vlri Nal)ilts ^ devoti earifftmi. Re verend, in Cbriflo patrem Domi- num Patriarcbam , Dti gyatia Epifco- pum Sabinenfem , fanBae Romanae Ec- tlefiae Cardinalem , di^um dt Lango- ttio , eonfanguintum noflrum cariffi-nttm , ett dignis confHtrationibus prefequentcs finctrat diltBionis afft&u , adte q:tod ipftus procuraremus Jbonorts cir eomme- da , (J^ evitartmus libinter quatlibtt noxia dttrimtnta , propttrta dtvotiotem vidram vequirimus & hortamitr , quate- nus ( con/idtrantes f qued obedientiae vir- tus matcimum donum conditionis huma- »ae defcribitur , ficut inobedientia ab «mntbus dtteflatur'^ vtlitis a quibuslibtt initt^ditHtiae & centraii^ienis a&tbus s*ga di^uiti Domtttum Cardinaltm defi'

D

fiire , e^ /ibi & Offi.ialibus fuis tat»- quam Domine Civitatit ipftus ^ ut pe- nitur in his , i» quibus rattefiabiliteif tenemini & debetis , intendere (T obe- dire velitis , qiit» vohis id erit ad profe&um e^ cemneium, nobifqut ad fpecialc ebfauium a4f:ril>em(4s .

Datum N'aO!>li fub annulo noflro /It- creto , dit XIV. Mtfi , UdiBione V.

Ptfi datum ^d/icimus , q'tod quidquid faveris iJT- adftfitniat , (eu for/ttan in contrarittm ptr Vos tidrm D'mino Car- dinali imptnfum fucrit , nobis proprit rtputabimiti fa 1u»t fo^e ,

( a tergo ) Nobilibut ^ p^^denti- bus viris , Communi Civhatis Vtintn- fis , dtvotis nofiris earilfimis , Karoltts Reit Hierufaltm <^ Siciliae,

EpiftoU

6ii

6ii

Epiftola Populi & eommunis Florentiae, qua hortatur Utinenfes;'

Ht res & bona Johannis de B^rdis Florantini ab Utinenfibus ablata

& divendita, quSd partes Philippi de Aienconio fequereturj

eidem Johanni reRituant. Anno Gh. 1384,

Ex MSto Conjrmtnti Ufwenjis»

AMlcl earffflmi . Ja^tiiudunt eudi- viwtis , ves malis , ut putamus , juggeftionibus infortnati , propter difcor' diam , quam cttm Revtrendiffimo paire neflro , Dcmino de ,Aler,csnio Patriarcha t^quilejenfi &:. multa bona mohilia <& imynobilia Johannis oUm Caftonis de Bardis , dilefliffimi Civis noftri C^ fratrum , audontate publica diftra*iffe , ex eo quod praedi&i Domlni Patriar- tbae fautoribus aibaeret . Qito quidem gudito jumus multis refpeciffus admira- ti . Ntm quod ipfe vtftrum Patrem & verum ^ntiflitem fequeretur , fibi non

B

debtift ad culpam vel aliqued faeir.us iinputeri, Placeat igitur , bujufmodi bona tam ei , quam fratribut , quae fine ju- fia caufsd, ut videmus , abh.ia funt , qaae repetiuninr , faccre reftitui , ^ quae confumta fortnt , refleurationc de- bita refarciri. Nam quum diclu-s Joban- nes &■ fratres Civts ncftri fint , non pofftmus eis in tam manifefta injmi» juftttiae dtbitum dentgart .

Datum Flerentiee die XVIII. Februa- rii , VI. IndiBione MCCCLXXXIK Priores ,Artium , & Vexilltfer Jtiftitiae , I Populi & CommHnis Flerentiae ,

Charta procurationis Nobilium de Ragonea ad facramentum fidelitatis praeftandum Philippo de Alenconio Patriarchae. Anno Gh. 1^85.

Ex autographo Johannls AyVtm de Maniaco,

DTt XTII. Menfis ,jAg»fli. Prae- fentibus Nobiltbus Dominis Jihan- nino quondam Domini Niceluffti de Ra- gonea, Luchino quondam Dsmini N.hi- li de Maniaco , Bartbolcmaeo quondam Ser Tbomafii de Fotgaria , xAtdrea di- Ro u4'tdrtino qucndam Domini Floriti de Ofopio , Vtini habitante , Johanne quondam Pttri ds Pcrtu Natnis , Jo(e- pho quondatn PtUeprini de Tulmitio , teftibus , e^ aliis pluribits / Nobilss Domini Zutttts quondam Do<ntni Ja:o- r/iuccii , Catididus quondam Datnini ,An- tii , Lionardtis quondcm Dcmini Nlcbi- li Prividucii , e^ Niiolaut Batboffus quendam Ser Jehanntiti de Ragonea ,

D

omnibus medis , via , jure & formA ," quibus melfus & efficacius potuerunt , fecerunt & conftitutrunt , creaverunt & ordinaverunt Dominum Luflium filium praedicii Ser Leonardi , ibidem praefen- tem , & ho: mandatum fponte in fe fu- fcipientem , conitn certum Niiniium , a- fiorem , feBcretn , fyndictim i^ Procu- ratorem legitimwm , pro ut mtlius df titilius de jttre dici debet (^ pottfl , ad ptomittendum cum facramento , promiffio- r.ibui , claufulis , c^ folemnitatibus qui- b:ifc«mque opportunis obedleniiam , ^ dsbitam fidelitaiem Reveretid ffttKO itt Cbriflo patri , ac feteniffimo Principi i^ Domino, Domino Phitippo de ,Alenco-

.^IJ

stlo , divtHs tniftratloH! Epifcopo Sithi' nenfi , fanSae Romanae Eccle/iae Car- dinali , fanSatque Sedts ^quilejenfis Eccle/iae Patriarcbae dignifjinto Ee ai frorriixtendum nominihus , «t /upra , fa- aert & eKhibere pratfato Domino noji/o , Domino Cardinali & Patria-.cbae hcno- res debitos & rcvfentias , pro ut foli- tum efi fieri d'' rxhii/eri anterioribus »Aquilejenfis Ecclefiae Patriarcbis , £?" pTO ut & fitut praefati confiltuentes e- ktdire y facere (^ eahibere tenentur &" debent . Item ad confentiendum , firman- dum , ratificandum , & approbandum , Jic & in quantum continet , feu conti- ntre poffit pracfatos , conftituentes prae- diclos tn omnibus c^ ptr totum , ^ in qualiuet fui parte fententiam arbitra- riar.i , latam i^ promulgatam per ma- gniftcum, iltuflrem , c-r' incelfum Domi- uum , Dowinum Francifcum de Carra ria f Paduae y Tarvifii ■&c, Dominum gtneralem , tamquam arbitrum , arbit*a- torem, & amicabiUm compofitorem^ e^ $tn:ordialtm amicum affumtum ptr par- tts inter pratfatum Reverendiffimum in Chriflo patrem , <if feren'fpmum Princi- ftm, <Zir Dominum Cardinaltm & Pa- triarcham praedidum , & Civitatem pto fe <ir fuis fidtlibus, ftu ipfius Domini ttoflri Cardinalis (^ Patriarcbae Syndi- los C^ Procuratores ex parte una , g^ Vtintnfes e^ torum CeUegatos , feu ipfo- run Utinenfium & Collegatorum fuo*um Sy^dicos , Nuntios , ^ Procurato*es par- te e* altera, die Dominice ultimo Men- fis Julii , proftimt praeteriti , fub v4r%no C^ IrtdiBione praedtSis , cum omnibus from-ffionibus bonorum ipforum eonfli- tututfHm t C Cemmunitatit prstdiSst

D

tbligaticr.ihus , poenarum edjeSionibut , clau/ulis , capitulis , particulis , ^ ju- ris & faBi * Joltmnitabus quibufcumque ad hoc necfffayiis C-r epportunls . Et ad recipienJum , fic & in quantum fuerit expediens , & di&o Procuratori •vifum fuerit txp'dire , promiffionem a praedi- £lii Domino noflro Cardineli £?* Pa- triarcha , quod fervabit praefatos co»fii- tuente.' in fuis jurtbus & confuetudini- bus , in quibus cettri Dimini Patriar- chae pratdtcffores fui eofdem confliiutH- tes confervare confueverint . Et generali- ter ad fadendum omnia e^ fingula , qvae praeii-Ji conflituentts facere poffent , fi pra^[e»tialittr inttrefftnt , & quat in praeni'ffi. & circa prnemiffa vifa fue- rint uiiiia, ntceffaria , feu quomodolibet oppDituna. Dantes de pratftnti dicii conjittuentes anttfcripto Syndico & Pro- curatori plcnum eJ^ generalt mandatum^ pltnam , liberam, & generalem admi- niflrationtm cum plenaria poteflate in omnibus C^ flngulis fupradi&s adbat- rtntibus , emergtntibus , diptndentihus , tf'' ctnntJiis . Promitttntes mihi Netari^ inffafcripte , tamquam fuhlieae ptrfenae fltpuUnti e^ recipienti e^e. vel poffit inttrtff: ad praefens & quomodohbet i» futurum , ratum (^r gratum babere , te» nere , adimpltre , (^ obftrvart omne te- tum & quidquid per ipfum Syndicune e^ Procuraterem in praemjps e^ cir^ ca praemlffa , ac in dependmtibus ^ cennrxis ab ecdem aSum f'<erit , vel quomedolibet prtcuratum tam in damn» quam in lucre , ad boc obligantes omnis fua hona praefentia (Z^ futura .

^lum in Burgo Caflri Ragontae im Platea .

Philippus

tfiS

6iS

Philippus de Alenconio Patriarcha Aquilsjenfis coBcedit in feudum

Ofcalco de Pulcinico quofdam Manfos k\x fundos emphyceu-

ticos in Villa F^nnae, ablatos Balthaffari de Maniaco,

rebelli fuo . Anno Chrifti 138^.

PHUippns de ^lcnconio , ntiftrattcnt A divina Epijcopf*\ Sabinen/ii , /««- Sae Romanat E:cUffat Cardtnalis , Pa- ttiarcha <^^u l. /enfts ^ N frili Ofcalco , uato nobilis ^tdreat de Pulcintco , fi- ddi nojlro dtlt&o jalutem & gratiam noflratti . .A^.ttndtntts g^ata Ct laudabi- lia ftrvitia , quat prcgeniterts tui tttn- poribsis letrca^is, (&■ Tu etiam Praede- tfjforibui noflris Patriarcbis , ac Nvbts , B C^ EcJt/iae noftrae ^qutlejtnfi imptn- dijlis , & quae ptr te i&r fuccefforts tuo- nohis , iir ipfi Ecchfiae , ac Suc- etfforibus nofl is impendi JperamMs in futurum , inducimm , ut tibi reddamur in txhibitione gratiae ftbtralts . Sant rtbeUantibui nobis Vtintnfibus cum te- rum complicibus & ftquacibus , ac no- his ebtditntiam rtcufanttbus , contra to- tum fidtm & proprium juramtntum dt

fidtHtate ^ cbfditntia nobis tos ,

qui emnis V^ffalli ipfim noflrae Ecclt- Jfiat txiflunt ebftrvandis ttmtre vtnitn- do pofl dtbitam admonitiencm antta ptr tio fadam , quia in terum malitii & ebflinatii ptrmantbant , prout adhuc fermanznt y ctrtos preceff'AS noflres contra «mnts &" fingulos fic nobis rtbtUantts D CS'* inobfditntes pofl maturam dtlihera- ticnem duxirrius promulgandes , per quos emnes & fingulos hufufmedi nobis re- itUantfs &" inobedientes , torumque cem- fltcis , fiquaces , fautort , &" auxHia- tores ultra alias poenas in ipfis rscfiris ffecfjibus cententas , emnibu> & ftngu- Vt T udis , hahitantiis , minifletin , ionif , ptatrogativis , bonoribus , & of ficiis , in quibujcumque rebut eonfiflant , i f^ qutcumque nomint ctnfeantur , quae '

a nohis , & Praedecefforibus neflris , «e sAquilejenfi Etclifia noftra praediBa ob- tinebant , ipjo jure fore privaies decla- ravimus & privavimus ttfdtm , pront baec , & alia in ipfis nt-ftris proc(ffi- bus latius continentur . Q^Aum itaqat , ficut accepimus , Balthi^ffarius de Ma- niace , qui cum ipfis noflris rebellibus fe eolligavit , & nohit etiam rebePavit , ab ipfa noftra Ecclefia & Praedeciffori- hus nofiris tam ex Je , qpd'» ex fuccef- fione Gafparis fratris fui in Vtlla d» Fanna, d^ intra territorium diiiae Vil- tae , Manfos infrafcripios , videiictt U' num manfum, riBum per N^ncium Ja- cobi de Marcheta , ilem unum manjum , reBum per heredes Ja:ohi dt Manheta, ittm unum manjum , rtHum per Perifi- num , ittm unum manfum , te8um pet Pantha , iitm unum manjum , reBum ptr Nicclaum dtl B^n , iiem unutrt manjum, teEium per Zanontm , iitm «- num manfum , rtdum ptr Laurtntiunt dt la ^nglata , item unum manfum , redum per Borthohfftum Jobannis Def- der , e^ quaedam alia Livella & ttr- ritoria , fita in di&a Vtlla de Fanna , in fiunum ttntrtt , tx quibus ptr pte- ceffus ncfiros hujufmodi propter ejus re- btllionem & felloniam pri-oatus enftitit ^ G^ ad ipfa ohtinenda in poftfum ft reddidit inhabdem & indigr^um : Not praemifforum gratovum fttvitlorum ^ meritcrum tuotum intuitu volentes tibt gratiam facete fpecialtm , huiulmodi Manfos , Juperius deJaratos , cum livl- lis tr ter ttfis qt.ibufcvtr.que, quat idem Ba'-haff,riwi iritra terr<torium Vtl- lat dt Fanna ab ipja ncftra EcJefis

k Um

6iy tsm eu fe , quam ex JucaffiBnt di&i Fratrii fui quorvis modo obttntbat ^ dt quibus privatus txjlitit , ut pratfcrtur , Tibi pro tt & bertdibus tuis , a te ex tt&a linta in mafculo ftxu dffctndeat:- bus , donamus (y concedimus in Feu- dum , ac Ti pro te , C^ h:redibus tuis , ut pratfertur , ptr fimbriam veflimtnti Koflri inve/iimus pratftntialittr de ei- Jdem cum fuis juribus , & pertintntiis univerfii , no/iro & Ecclefiat noflrae pratdi3at jure in omnibf.s fintper fal- vo . Dintes tibi &" conctdcntes tenort pratftntium , lictntiem , auBoritaitm , C^ pote/iatim bu/ufmodi Man/os , livel- la , &" ttrritoria intrandi , i^i;- torum fcff.fftontm &" tenutam adipif:e»di C^ conjervandi , rtcognofttndiqut & gubtr- ttandi , ac in ftudum ab Fcclefia ncflra pratdida , & nobis , ac Succt^oribus tiofiris ttnendi , & dt ipfts emntmodam tuam voluntattm , ahfqut tamen alttna- tiont ipforum , a nobis , &■ E:cltfia , ac Succtfforibus pratdi8is faciend^ ; iia

B

di8

tamen qmd fervitta , aut Ce-^fns , qaae aut qui pro ipfts Manfit & territeriis ^ nobis e^ Eccle/iae nofiree dtbentur , factre & folvere teneantur , preut hot p:r flicm tuam fscere promifi/ii . Qj>um vi. h de fidelitate iir obedientia , quas F^ffjllus Domino fuo facere tenetur , nol;is praefiitifti dtbitum facramtntum , idcirco univtrfis & fingulis Miffariis , colonis , cb- inquilinis <iiclcrum Manfo- rum (^ ttrritorii ^ et omnibus aliis & fmgulis , quotum interefl , praecipimns & mandamus , quattnus de frttBibus , ctnfibus , reditibus , & provtntibus Manforum & territorii tujufmodi Tibi y & a te deputato , ac tuis heredibus , ut pratftrtur , rtfpondtantur inttgraliier C^ compltii , harum fub nofiri apptnfio- nt figilli tt/iimonio Littrarum .

Datum Montiifilitis Paduanat diet- ctfts , dit V. Ftbruarii , ^nno Domini MdUftmo Trtctnttfimo 03uagtfime Sett- to , Indi&ione IX,

Charta Induciarum inter Francifcum de Carraria, ejufque Gonfoedera-

tps, & Civitatenfes ex una parte, & Nobiles de Pertiftagno

ac de Atens fuperiori ex altera, Anno Ch. i^bS.

Ex apograp/jo authentico penes Patrem jigricolam Agricola ^ Preib^terum Oratorii Utinenfts .

NOs Bartbolomaeus de Zambonis , gentium Magnifici Cf txctlfi Dc- mtnt mti , Domtni F/ancifci de Carra- tia, Paduae &c. in Foro Julio txi- fl:ntium Capitantus gentralis , Leo de Turrino Lictntiatus in jure civiti , Ca- fialdio , Provifores , i^ Conftlium de Civitatt t/^ufi/tae , uotum facimus uni- verfis , has Itteras infptBuris , quod qtium honorabilis vir B'Untitui dt Par-> Hta , habitans Savcrgnani , nomine d^ vice Magnifici & txctlfi Domini , Do- wini Frattcijci dt Carraria fttpradsiii ,

D \ nec non vice , &" nomtne omnium & fif.gulorum tjufdem Magtifiii Domini Colligatorum i& adbaertr.ttum , trtguat feciffent Njbilibus Vtris Brunitto , Frt- jco , &' Simont de Pertifiagno , Petre Domini Bmtdicli , & Hiiolao Domini jindrtat dt ^ttns fuptriori , pro eis , torum confortibus , fubditis & fervito- ribus , in praediBii locis de ^teni &° de Ptrtiflagne hahitanttbus ufque ad primam diem proxime futuri Mtnfis Ju- lii inclufivt , firmittr duraturas . Et virja viie fratdicli Nobilts Bruntttus ,

Frtjcws,

Frijcus^ & Sitnen dt Perti/iag»o, Pe- A trus C^ Nicolaus de o4yens luperiori , pet eo! , eofumqut Confortes , habitantes in praefatis lo:is dc ^itns fuperiori &" de Ptrti/iagno, & per eorum fervitores ^ juhdites quolcumque , fimilitcr trt- guai feciffcnt honorabili viro Brunetto de Partna , recipienti nomine CJ'" "vice ipfius Mignifici Domini , e/ufqut quo- lumciitr.que adhainr.sium C^ coUigatorum B tifque ad ipfam primam diem proxime futuri Mer./ii Julii inclufive duraturas , conventicnibus & paBis fuh his , vidt- lictt . Qi'.od rton receptent , nec deteant rtceptare ipfi Noiiles Brunettus , Fte- J:iis , & Simon de Pertiflogno , Pitrus 0 Nicolaus de ,Atcns fuperieri , tcrtim- que confortes praediSi , eifdtm treguis duranttbus , aliquas perfonai in loca & ^ in dotr.os torum , ubi ipfi Nobiles ha- bent potefiattm , quae damnificent ali- qua- gentes praefati Magnifici Domini , Communitatis Civitatis .^uflriae , i^ quorumcumque adhaerentium & colliga- torum , Jtu cclligatos (^ adhatrtntts ijufdem Magnifici Domioi , t^ Commu- nitatis Civitatis ^afinae praidi&at . Et quod ipfi omnti & finguli adhae- rentts t& coHigati ipfius Magnifici Do- tnini , & Communitatis ptatdidat Ci- vitatit %/fuftriat , Juorumque Collegato- tum ^ adhatrtntium »b tifdtm N^bi- libus , fnifqut conjortibus Jupradi&ii dt Pertiftagno , & dt ^tens luperiori , i^ a Jiiis fubditis tS" Jtrvitoribus , irt ptr- Jenis & bonis debeant , ipfts treguis duraniibws , tuti effi & Jecuri. Vrfa vict pratfati Nohilts Bruntttus , F/e- Jcus , g^ Simon dt Pertifiagno , Petrus ^ Nicolaus de ^tem Juperiori , eorum que eonfortei in pratjatis locis de ^Atens Juptrtori & de Ptrttftagno commcran- tfi , &" ipjorum ftrvitorts 'y fubditi a gentibut e/ujdem Mfgnifici Dvmini , CommuKttatii Civitatis .Auflriae praedi- ^at, & JmvuM tollegaierum & adbae-

6lO rtntiutn , c^ ab ip/is eoUtgatis & ad- baerentibus dtbeant , ipfatum termino trtguarum durante , fimititer tuti tfje . Item quod fi ca/iis daret , vidtlictt quod unus e^ plares de gentibus t/i.Jdem Mfgnifici Domini , Communitaiis Civi- tatis x/i-ftriae pvaediclae, &" quorumU- bet Juorum adhaerentium C^ coUigato- rttm , & etiam aliqui ex coUigatis (^f adhaertntibti! praediHis , Jotti foytunA finifttante , fuga>enmr per aliquos ai- mulos , ftu per aliquas gentts aliquo- rum aimulorum praefati Magniftci Do- mini C^ C.ommttnitatis pratdidae Civt- tatis ^i/firiae , 6'" Je ad loca , & i>t domos praefatoium NobiUiim de Psrti- ftagno , & de .^tens Juptriori vtUent reducert , iUum & iUts tunc ttntantur & debeant praejati Nobiles de Ptrti- ftagno , & de v4 ens Juptrioti ad lica &" ad domum eotum acctptart ftmtl & pluries , quoties fue^it cpportunum , ita quod tuti & indemnes permaneant ipfl teceptati &" txifttntes iit fugi , totis ipjorum Nobilium dt Ptrtiftagno & de v4ttns Juptriori viribut atqut pofje . l- tem quod ipfi Nobiles , eorumque conjor- tes , Jtrvitorts , Jubditi , familiarts , Mifjarii , ^ mulitrts ncn vadant , ntc tranfeant , ipfts triguis durantibus , hos ttrminos & confines . Vtnu' partts Juptriores dt Sclavons ultra Natffant vtnu: Tulminum , ntc venus Deraut ^ ^ Majarvalis ultra C*uctm , i^ a Cruce de Guafa, & venus Civitatem ^ufiriae vtnus Campiltum & Lacaffi- nam , & Rivum Hlari, ntc ultra E:- cUfiam San&i Donati venus Civitatet» ^uftriat , nec ultra Vdlam de Gruyatt» virsus tomdim Civ>tatem w4''firiat , nec vn.hs Unnum tranfire alveum Turris Savcrgnanum infra , dejuper Vtib Sa- xorgnanvm tranfirt xahant Turrtm , tundt GUmonnM, & vtnus Ver.xpnum . Salvo tair.ry) quod ipferum Nobilium mnltctei tre vaUant , q^.h volutti , nott

fortantej

6zi

peytentes vi&ualia tuaritis , eum hoe tamtn , tfuod ipfae eorutn mulierts por- tare pefftnt Utinum ferrum , paleas , tarbone! , ty cortlcem pi/iam , <$'' de Vttno rtferre pcjjitt ipUt mulieres quae- tumqut vi&ualia ad Perti/lagnum 9^ ad tAte»! fuperius . NvS itaque Capita- ntus , Gaflaldio^ Provifores , Conftlium, & Commune pratdi&i attendtntts & tor.fiderantes trtguas ipfas fadas fort bono T^tlo , tafdem trrguas ttnore prae- /entium approbamus & firmamus . Pft-

B

tlX

tnittentet eafdtm treguas ptt nos ^

noflros firmiter obftrvare , ncltntes ipjot Noi>iles , eorumque ftrvtores , famulis , e^ fubdites altcubi ultra confinet C^ terminos fuprafcriptos tuios fort • ba- tum, quas fieri jufjimus , fub noflro- rum imprtffione figttlorum ttftimonit li- terarum .

Datum in Civitate %^uftriae die XXyill. Mtnfts ^pyilis fub tAnnt Domini MCCCLXXXVlll. Indiatt- ne XI,

Charta pa£^orum & conventlonum conccrdiae initae inter Johannem Fatriarcham Aquilejae & Urinenresi Anno Chrifii 13»^.

Ex authentico apographo apitd Patrem Agricolam,

1N Cbrifti nomine . ,/^mtn . ,Anno Na- tivitatis ejufdem MCCCLXXXIX. Jndidione XII. die X. Mtnfts Martii , Infrafcripta funt pada & conventienes tra&ata Cf conclufa per generofum Mi- littm Dminum Gtbrieltm Jlymo , in- tlitat Ducalis Dcminationis Venetiarum folemntm ^/Imhafciatortm ad Reverendif- fsmum in Chrifto Patrem & Dominum , Dominum Jthannem , Dei gratia fan- &ae Sedii ,/fquilejenfis dignifJimwM Pa- triarcham , & «d Patriam Fori Julii , fuper dfff^rtntiis Cf ccntrevtrftis , quae trant inter praefatum Reverendifftmum Dominum Patriarcham ex una parte , €^ Communitatem Terrae juae Utini per fe Cf convicinos fuos ex parte alte- *a, prout per infrafcripta capitula evi- dtnter continetur ,

Prime, quod e£lo Cives , feu Syndici Communit atii Terrae Vtini , per fe e^ fcnvicines fuos viniant ad praefentiam pratfati Rtvrendffimi Domini Patriar- tbee . Utfi Jlxis genihws pcflulent tf requirant ventam &■ rtm ffiontm , fi centra Patfmtatem jttam i^ heKorem feurutft , ei/mmfetuat , auf tra5iavct»nt.

aliquid di&o vel faBe , per qvod putet fe injuriatum , aut fervitores (uos ullt modo , forma , vel ingenio ufqtie in prae- fentem diem . Et foBd dtda revtrtntii & fupplicatione ptr d.Hos Civts ftu Syndicos nomint diBae Communitatig Utini , ex tunc ipfe Rtverendiffimus Do- minus Patriarcha remittat diSae fuat Communitati Utini , a: convicinis fuis D emntm injuriam ^ tffinftonem , in qui- bus & de quibus ipje reputat fe inju, riatum quomodocuw que ujque in praefen- ttm ditm tam in fe, quam in fervito- res fues .

Q^4od , quum Communitas Terrae fuai Utini tam pro fe , qi'am pro convicinis fuis fupplicaverit fupradiBo Rsvtrtndif- ftme Domino Patfiarchae , Pcttrnitas fua dignttur fieri facere jus &" jtifti- ttam contra & advenus omnes i^ fin- gulos , quibufumque nominibus nunctt- pentur , qui fuount (y- erant in Sccit- tate , aut dederunt autcilium , conftlium , ^ favorem tempore ptrpttrationis ba- micidii comtnijlji ita vituperoft , erudcli- ter , & er.otme in perfonam egregii &" firenui Militis Domini Fcderici de S*-

vorgnatsi

VOrgnano in XJuvo . M quar» pethlc' nttn fejpondtiur ptr ptaefatum Dominum Patriar.bam , quod in hos & circa hoc tu dift&u & culp^ eortim petitio huju- fmodi non tfi auditnda . Sed quum fe~ renijjima & txcilla Dominatio Venctis- vum nijm/ierit praefatum Dominum Pa- tfiarcbam , qued dt morte pratlihati Do- mini Fedtrtci , civis fui diledl'ffi »* , pUitat ftiae reverendijjimae Paternitati fieri facere jus & jujlitiam plenariam contra omnes ^ fingulos ctdpahtlti di- iiae mortis f^ e%;ciffus , rejpondtt idem Dominus Patriafcha. , & fic promittit , q9od ob reversniiam & amorem firtct- ttjjimum , quem Duc/alit Domin/itio Ve- nciiarum gerit fuae Paternitasi , paratm eji factre jus i^ jttflitiam contra prae- . dtBts homicidas , qucmlibet eovum , g^ fyiandare fuo Marefchalco aut Vicegeren- ti , aut aliis Officialibus fuis , quod contra omnet ^ fingulos culpahiles pro- ctdant , fecuna H>n juflitiee debitum , C^ eottjuetudines Patriae Fori Julii .

Qjtod , quum idera Dominus Patriar- cha teneat Ctifirum Savofgnani , i^ cer- ta alia hona praefati oltm Domini Fe- dtrici , C^ confcrium fuorum convicino- tum di&ae Corntnunitatis , quae nunc jpiBant heredibus & filiis antedttli Do- Kitni Fetterici , ^ con'ortfbus fuit, fup- fltLetur reverenter , (jj^ dtvote eit parte dii^ae Communitatis praediBo Reveren- difjtwo Domino Patrtetrcbae , quatenus paicmitas fua dignttur rtfiituere prae- fatum Caflrum Savorgnani , ij^ omnia filia bona ti pertinentta & fpe&attia , quee ptr omntm rrtodum tenet , praefatis hirtdibus & conjortibus clim diili Fe~ derici. .Ad quam veth fupplicationem i- dtm Revtrendtjjtmits Dominus Patrtar- cha relpendet , ' quod paratus tjl ob n- •vrrtntiam &" conttmpUtiontm Ducalis Dominit Vtnttiarum , quad fuper hoe Paternitattm fuam togavit , rejlituers bcredtbus pratfatis ^ (onjottibits elim Tom, IX,

B

D

^24 di&( Domini FeJerici Caflrum Savor^_ gnani cunt omnibus pertintntiis fuit . <i>' omnibus bonis di&o Caflro JpeBan- tihus , ^' omnia alia bona Jua, <^ ipfos htredes invefiire de novo de fett- dis bonoruyn de Sacillo. Vtritm ad fa- Bum Galayti de Vtn^ono conttntaiur pmiHter re/iituere btrtdibus quondam Domini Federici , rtfervato tamtn /ure ipfius Galayti fuae Pattrnitati , ^ «- nicitiqtie alttri ptrjonae , habtnti jus i» ipfo Galayto . Quod jus , quandocumqne cognofcatur , cognofci dtbeat per laudum & fenttntiam , & fecundiim confuetudi- nei P^triae Fori Julii. Dummodo ptae- fati hfredej (^ confottes quondam Do~ Ktini Federici facient prom'JJiouem Re~ verendo Patri Domino Fratri .AuguJtino Ordinis EremitaYum , Elt&o Con:orditn- fi , & piovido viro Str Johanni u4nto- nio de Civttate u4uflriag de Ducatis duobus millibus auri , qaos idem Rtve- rtndiffimus Dominus Patriarcha efependi" dit pro re:Kperatione diBi Cajiri Savor- gnani , vel dent bonas & Juffi:ietites fidejuffiones praefatis Dominis Ele&e Concordienfi & Jokanni ,A»tonio , de (olvendo di&es duo mille Ducatos i» infraf:ripsis tefminis , videlicet Ducatot tnille auri amode u[q'M ed oiiavarrt dietn M.etifis Junii proximi venturi , cJ^ alios Ducatos mille pro compltta &" inttgra folutione diflorum duorum tysillium Dm- catorum , ufque ad oBavam ditm Mtn- fis Septtmbris proximi tunc vtnturi , Et fi: heredes (^ confortes fupradicli Dsmini Fidtrici dedtrunt & pratfilte- fitKt bonas & fuffjcientsi pltxarias & fidtjuffiones dt folutione diBorum duoritm ■/iullia Ducatorwm , ut didum eji ,

Quod fua Reverendiffima Paternitas dignetur accipere pratfatam Communita- tim fuae Terrae Utini , & u%orem , fi- lios , bertdes , ctque *ttinentes , dy coh- fortes dicli Domttii Federici &" coivici- ncs di&as Communitatis ^ nd gratiem R r fuamf

6i$ fuamy & bahive ipfos i» jurthus futs &■ autiquis ctnfuttudinibus Patrtae , M«M comptllcndo tsliquem de faile, fed frecedendo contra ros dir qucmlibtt eo rum ptr laudum & iente<ttiam , juicta erdints & mprcs PatrJae Fori Julii. %Ai ^aam prtittontnt praefatus Reveren- d<jifir-us Daminus Pttrtanh* rcfpondet , quod ftmptr intintionis fuae fuit e^ r/J, ohfervarr , ut lujtrius di&ntn efi , & ita de novo ohfervare promittit , ut fupra fupplicalur .

Communiiai praefata T-r*at Ufi»i promiitit fuae R^vertndifji-uie Pate-ni- tati y effe fidtles e^ ehedientts , tit te ntntur , & cottftrvare prgtCatnm R'Vt- vendfffimum Dominum Patriaicbam circa konorts , jura , & jurifdicliones fuas juxta ritM>n y ordinem, e^ matdatwn Jandae ^quile/enfis Eclefiae , e^ in aliquo nen contrafacere vtl venive ullo modo vel ingenio.

Quod illi , qui funt extra Terram Uttni , qui inculpati futrunt ptr mani fefiationem & conffffiontm Hiero»y>ni quondam ^lbricci de Utine ,' fciy<!ffe de tra^atu mortis praefati Domini Ftderi- ci , ptfjint reveni Utinum , quandocum- que piacehit fuat Rtvtrfndiffi^ae Pa~ ttrnitati , xAd quae pratUhata Comtvu- nites Utini refponitt , qued de hoc funt lonitnti , qued ad htneplacitum pvaefati Demini Patriarchae rtvevtantur , e^ pnL fint rtverti , rtcevr.mendando R^jermdJ- fimae Paternitati fuae tranifuillum , tfuie- *M»», & honum flatum diHae Commu- mtatis fuae Utini.

Et tihima quo'} illi de rfmrro illo- funt viginti quetuof , q'*i e.rriftt fuerutt per ipfum Dominum Pa*'i/ircham , ?^ deputati ad Confilinm Tfnat Ut'ni , ^ti ad pratftns funt in di^^n Confilio , vmjMMMl ad dfilttm Cenfilium , cutn

B

D

62S

additione & tUBione faBa diffe Confi- lio per ipfam Co<nmunitatem U'ini ufque ad Fi-fium San&i Mith^'e'is proximi venturi , (^ ah inde in antta diSia Communitas U-n i -li^at & faciat Con- filium juuta mores &" antiquas torum coniuetudines .

Quat omn<a C^* fi-.gula in fupraf:ri- ptis cap<tuln contenta , & quaelihtt ipiorun-. l.ffa, pKblicata , & ptr prae- f^tum RevtYtndilJimuyn Patuarcham ccn- fimeta, & con^effa fucunt fupra/cri ptts MiUtfiyno , In4t iii 1« , e^^ Die in Pa~ trtarchali PaLtto Civitatis ^^ftriae , pratftr.tibus Rtvrrendo patre D^mmo F oire ^igufiino Ord nis Eremitaruia San&i ^ugujiini , nutc EUtio Concor- dienfi , fiitnuo Mlitt Dimmo Luiovico Comite de Porcileis , vtnerabili viro Domino Mtrquardo De.rttorum Do&ore f Reverendifpmi Domini Patriarchae t^i- cario in Jpiritualihus dtputato, N.rolaO Zontini quendam Bencivegni de Vene- tiis , Jatobe de Cornta N>tario Commtt- nitatis Utir.i , c^ al}is piurihus audien- tihus , iiy fuprafcripta omnia C^ pngts- la inttlligentibus . Qiae omnia & fin- gula , in jupradi&is cipituHi cententa , praelihatus Revertniiffimus Dominus Pa- triar.ha promifit firmittr ebjervare <}if adimplere ; ^ e converfo praelihata Communltas Terrae Udni ptomiffrunt invwlahiliter ehfervare , tenere , & a- dimplere ,

Et rge Odoricus de Robahtllis quon- dam S ■■ Jobannis , inclitt Ducalis Do- tninii Vtnttiaum Notanus ac Civis , hcbitater Venetiav.im , hts emnibus ^ fin^ulis interfui , ^ de man^fato prae- fati Rtverendiffimi Domini Patriarchae , ac de conftnlu •^T' voluntate prafHbatae Communitatis Uttni fcripfi y legi j & puhlicavi .

DE

DE ASSUMTA

A CIVITATIBUS ITALICIS

REIPUBLICAE FORMA,

A T Q_ U E

ORIGINE LIBERTATIS

I N I I S.

DISSERTATIO

aUADRAGESIMAQJJINCTA .

R r tt DIS-

I

tfjl

6^2

DISSERTATIO

QUADRAGESIMAQUINCTA^

Uicurmue in Hi- '

ftoria veteri ali

quantulutn verfa-

tus eft , aut ad

ea , quae in fu-

perioribus Difler-

rationibus ego at-

tuli > animum a-

djecit, probe novit, Iralicas Urbes

( fi Romano Pontifici loca fubjefta

excipias) regnantibus Langobardis &

Francis Regibus , multifque etiam

deinde annis , fingulas Comiti aut Ca-

flaldio fuo paruiffe, qui praeter alios

Magiftratus minores loco Regis mi-

litiam regebat , atque juftitiam fu-

bjeftae genti miniftrabat. Marchioni-

hus vcr6 , five Ducibus , quibus in

defignatas Provincias, autMarchias,

five Ducatus , jus tribuebatur a Re-

gibus , fubfuiffe eofdem Comites .

Rurfus idem norit , plerafque ex hi-

fce Urbibus Scculo XII. Reipublicae

formam ac rcgimen affumfiffe , foe-

dera iniiffe , bella geffiffe , uno ver-

bo cetcra peregiffe , quae ad liberas ,

fuique juris Urbes pertinent. Tanta

rerum metamorphofis, ex qua atte-

nuata non parum fuit Regia , five

Imperialjs au£loritas , unde originem

duxerit, quove tempore coeperit , fi

quifquam fcifcitetur, obfcuram qui-

dem rcm led rem magni momenti,

immo maximi ad Hiftoriam Itali-

cam , ideoque niinime neglJgendam,

pofcat , Ego quid lucis inter tene-

bras ex vetcrum Scriptorum , ac mo-

B

D

numentorum inopia offufas detexiffe mihi fum vifus, paucis nunc indica- bo . Clariffimum Mutinenfis Urbis ornamentum Sigonius Lib. lo de Regno Italiae, ad Annum ChriFd MCVI. cenfuit, fub Henrico intcr Reges V. inter Imperatores Quarto , qui eodem Anno, fublato patre, tu- tius regnare coepit , ftatuenda cffe primordia Italicae Libertatis . Impe- rium intie , ait ille, Henrici fiHi no- vum qua/i [iabiliindat Lihirtatis ac do~ minationti initium ah Italicis ip/is efi habitum . ISlam ba: imptrante Mediola- ntnjes , atque adco ttlarrt eorum extm- plo alii , Libertate Imsmiantis , ac Re^ gis arma defpicientes , controvsrfsas , quae Rigis ante componi fententid coa- fueverant , armis difceptare inflitucrunt , atque ad baac rationem fuam finguli Rempublicam contulerunt . Ita Sigonius : cujus fententiae fua fundamenta non delunt* nam revera , uti infra con- ftabit, tunc in Libertatem acrius at- que copiofius affurrexere Populi Ita- lici, ac praecipu^ Lombardi. Mihi tamen liceat quaedam rudimenta at- que veftigia arreptae au£loritatis lon- ge ante ipfum Henricum prodere: neque cnim Civitates repentina fedi- tione , fed moderato gradu e6 deve- nere, ut fibi plenam Libertatcrn , dominaticnemque tandem adfcive- rint. Ufque ad mortem Ottonis IL Augufti, hoc eft, ulque ad Annum DCCCCLXXKIII. in officio fefe continuere Itaiici Regni Proceres >

& Urbes ,

^3?

& Urbes. Regiis, aut Augijftalibus Praefe£lis affueta gens parere , quem concordia vota in eligendo, aut fuc- ceflionis jus , aut belli forruna Re- gem conftituebant, hunc revereban- tur j & fi qui incerdum Epifcopi, Marchiones, aut Comites nova mo liti funt, auC in apertam rebellio- r.em erupere , armis & vi meliora ample£\i confilia coa£li funt. Impu- berem poft fs fiitum , Octonem III. videlicet , reliquit Otto II. Si fides brevi Chronico Regum Itahae, quod Tomo 2. Anecdotor. pag. 204. evul- gavi *, dtfundo Se:imdo Oitottt , fuit tunc Regnum fmc R'gi , ^nnos V, & Menfes IX, Proftflo diuturnum hu- jufmodi Interregnum, atque Ottonis Iir. tandem ad Regnum affumti im- becillis aetas , ejus non brevis ab- fentia ab Itaiico caclo, in caufa mi- hi fuiffe videntur , cur Civitates a- liquae in Italia tum coeperint attol- lere caput, ac meditari confilia Li- bertatis . Ec in ea quidem tempora conjiciendos puto Mediolanenfis Ur- bis funeflos motus. Tefte Arnulpho in Hiftor. Mediolanenfi Lib. primo Cap. 10. Tomo IV. Rer. Italicarum ** , Landulphus Mediolanenfis Archiepi- fcopus ( is Anno DCCCCLXXVIII. confecratus , Anno DCCCCXCVII. finem vivendi fecit ) propter tiimiam patrii ac fratris injolentiat» , gravem Populi perpeffus efl iitvidentiam .' infia- bent enim prae folito Civitatis abuti Dotninio. Urbis dominatio tempori- bus iis apud Archiepifcopum fuifle videtur e conceflione Ottonum Cae- larum . Unde Cives indignati ttna ftfe conjuratione firinxerunt . lnde civilis ft- ditio , «c partium tft fada divijio . Q^tihus continue rixanti^us , grande com- tniffum tji in Uibe ctrtamen . Tum

• NoSis T. Xr. P. 3. pag. 171, •* Edit. Mediolan.

ANTJ^UIT. MEDII AlVI

<554

B

D

Praeful cum frafribus folum verterc coa6lus eft . Iterum autem colleiio ttt diverfis partibus agmine , ceajtixit el- fdem cum Civibus in Campo Carkond- rtet , tihi faffs efl plurima catdes u- trinqut . Viftoria ftefic a Populo ; fed pax tand^m odia dilfolvit, atque inter diffenrientes fpedus fucceflit. Viden' heic Mcdiolanenfem Populum aliquam jam fpeciem dominationis arripere, ac proelia inire excuflb Ar- chiepilcopi imperio, quem ramen ci- dem praefecerant Augulti ? Haec ve- ftigia nalcentis Libertatis.

Sed ubi confirmaia aetate in Ita- liam defcendit Orto III. Rex, poftea Imperator, ad antiquura ordinem ac regimen cunfti rediere . Anno dein.- de MII. quum nullam prolem poft fe Orto III. moriens reliquifler, mul- tique ex Italicis Principibus conten- derent, ex fua , non autem ex Ger- manica gente, Regem Itaiiae deli- gendum: tunc inter Magnates ac Po- pulos Italicos grave fchifma inva- luit, hinc Arduino Eporediae Mar- chione Rege confalutato , inde Hen- rico II. Germaniae Rege ad eandem coronam adfcito. Difcordem hunc a- nimorum motum confequuta funt bella , praedae , ac incendia . Tan- dem Arduino dej 6I0, Henricus piif- fimus Caefar Regnum pacifice tenuit. Ea igifur occafione coepere, ut pu- to , Italici majora cogitare , fibique plus tribuere , qu^m antea licuiffet. Ticinum Anno MXIV. profeftus Hen- ricus, & comiter cxceptus, Populum dtinde tumultuantcm , immo rebel- lantem fenfit : quae res non levem Civium corum caedem , ipfiufque Ur- bis teterrimum incendium peperit . Domiia Papii , inquit Adelboldus E- pifcopus in Vita Sanfti Henrici, »0-

10

<J35 DiSSERTAIiO ^Uj^DRAGESjM.iQUf^Crj . 6^6

^

ta ccmutftur Itglia . Civitates , ad quas Rtx nondum vtnrrat , obftdti ultro tran- fmittunt , fidt*>,qut debttam prr facra tnenta prcnit.unt , Indignati Cives Ti cinenrcs iram continierc ulque ad fanfti Jmperatc ris obitum : quo au diro, furore conciti Regium Pala- t'um , potifli - um antea Ticintffis Urbis decus , H.mmis dedere, afque ab imis fundan entis dejecere. Aegre ,B tulir hujurmoHi injuriam Crnradus Henrici luc^^ffor, Anno MXXIV. clfftus • & quan-quam, ut Wippo in tjis Vira tradit , ad ejus corona- tionem Tcintnfutm L gati artefjmt , tum murtt.ibus iir amicif mcHtntti , ut Rigem pio cffr/jcnt Cirjium placarent , id adtpifci a R^ge nutlo moiio valut- runt . Tum codem Hiftorico tefte in Italiam ingreffus. Papienje: in ^rattam redpert nolutt ; eorum ver6 Urbem , quoniam valdt populofa fuit , jubish ca- pert ncn potuit j ptr biennium tamen ownts Tiiintnfts efftittit . Haec utique Ticinenfium afla fi rebellionis no- mine notare velis , certe per me li- ceat: rihilominus hinc faris elucet, jam tum eos Cives dominationem arripuiffe ; ceteras ver6 C'vitates , quae ut lupra vidimus , ohftdts tran Jmiftre ad Henricum Auguftum , ali- quam Reipublicae formam praefulii- fe . Teftibus etiam Annalibus Pifa- nis , Tomo Vr. Rer. It^licarum , jam Anno JMIL & MlV^. Fifani vicerunt Lucenles . Anno IWVI. Pt'ani e^ fa- nutnfes devictrttnt Sardlneam. Mitto cetc^a , e quibus facile intelligas , Tui iae Populos , & Genuenfes eo etii>m Seculo i^^a fuiffc compofifos, ut aliqua lalfem Libertate frueren- tur . Veriim iis Annalibus, utpote fe' us quSm veHem confcripfis , ne- fcio an fit penitus fidendum . Quod mihicertum videfur . Anno iVlLXXXI. Pifana Civitas pa6la compofuit cum

Henrico IV. Germariae ac IrUiae Rcge, quae Ughellius Tomo ^. Ital. Sacr. in Archiepifcop. Pifanis evul- gavit. Mulra ibi occurrunt, in hinc I rem aftente conficipranda . iUud vcr6 ; in primis , quod Henricur ipfe pol- I licetur, inquiens: N Mar^biontm a- ! liqutm in Tuiciam mtttemus fine lauda" I tiont hominum duodedm Ele^orum in colloquio facfo !onaiti'u) campano . Haec indicant, jam conflituta Confilia Po- puli Pifani, eifque multum auftori- tatis corJatum fuiffe. Incertus fum de tempore, quo pronuntiatus fuit Sermo , quem memini me oljra le- gere in Codice MSto Ambrofianae Bibliothecae , fub Liter^ Q_ num, 28?. in folio . Is Infcribjtur : Serr/i» Domni U/'e>ti venerabilii t/JitiJatis . Eft autem exhortatio ad virtutes . Prae- ccdit haec praefdtio : ISl-^n ejl honunt notam praefumtionit incuryere.- fsd pe- jm efi , patris amici precibus non obau- dire. v4ltero quippc famn minuitur ; ve- thn altero qttippc Catitas laeditur e^e. Rogatus igitur, vt Strmonem , quem im- peiantt Rverent-fji^no Dimino a: Patye nefi-o ,A hitpifcopo jan:iae M dtolant<i- fts Ecclepae B. Teclae habuimus , fcri- pto mandarem , licet d ffiiam de ingi- nio , tatften de Caritatii auxlio , cujus hoc opus efi , praefumtns , amico tKOttm gerere non abnuo . Nuper igitur in prat- fata Bjfilica nohii rtftcitntihits , viiA tam piatclara ^' crdinata filiorum Le- vi ntultituHtne y con^pitemer cccwrit dt- ctndum illud Ptin.ipii .A cflalo^^um .• ,, Vos autem genus cltflum „ &c. Illic aurcm haec praecirue verba fupt animadvcrtenda , ad Mediola- nenfem Pcpulum lpe6t.;ntia: Tu fnp- platttare quaerii Crencnenjtm , fubvrte- re Papitnftm , dtloe N.waritnftm ■ M«- nus tua contra omAts , ^ manus om- nium contra te &c O quando eret illa dies , ut dicat Pap.tnfis Mtdinlantnft;

Pcpulus

/ l

6if Al^TiQUlT.

Populus tuus Pepulus tntus . Cr^mcA- [is CrcmoHtnfi: Civltas tua Civitas tnta &c. Qao tempore habitus fueric prolixus hic Sermo , decernere nequa- ^uam aufim . Sunt quae indicare vi- deantur, circiter Annum MXX, fi- quidetn ante Sermonem ifta leguntur: Hatc tninuta lahoris fui mittit in ga- ^ophylacium San&i ,A<nbrofii dtvotlo Pault & Gtbthardi , obftcra^t g*''»*^^" tnam Ktritattm tuam , fidtl-ffimt cufios Martinc , ut lorum in oratianibtes mt- tnoriam digncris frtqutntart , <&' fratrcs vicc ipforum falutart . Uti ex Puricel- lio & ex Mabillonio in Mufeo Ita- lico conftat, Paulus & Gebehardus Pre!.byteri circiter Annum MXX. Mediolani fioruere. Attamen dubius fum , an eorum verba Sermonem fub- fequentem refpiciant , & nihil de ipfius Sermonis, & Huberti Abbatis tempore afflrmandum duco. Quod fi tempcftate illa hic fuerit pronuntia tus , jam haberemus, Rempublicam Mediolanenfem fub exordium S!.-iuli a Chrifto nato Undecimi conftiru- tam . Arnulphus Mediolanenfis nuper laudatus Lib. l. Cap. 7. fcribit , Conrado I. imperante, prefl^am fuiffe obfidione Laudenfem Urbem ab He- riberto Archiepilcopo & copiis Me- diolanenfium , civefque coaftos fuiffe accipere novum Epiicopum : .j^h illo ttmport inttr Msdiolancnjcs ctque Lau- dtnfts tmplacabile viguit odiur/t , unde pofita pcr multa annorum cuvricula prac- das CJ^ inctndia , cetdtjqae altcrnant innumtras . En Populum circiter An- num MXXVIIl. bella gercnrem ad versvis alterum, fcilicet auftoritatis & Libertatis indicium .

Hifce adde quae lub eodem Con- rado -apud Infubres pera6ta lubinde fucre . Sigebercus Gemblacenfis in Chronico ad Annum MXXXIX. Au- guftuca hunc in Itaiiara rediiHe icri-

MEDU AEVl

A

6S

bir , quia omnts Longohar/l! con/uravt- rant , ut non patertntur qttemlibtt Do- minum , qui aliud quam ipft vellent , contra ft agtrtt . Propterea Heribertus Mediolanenfis Antiftes ipfius Conra- di JLjflTu carceri datus eft ; fed inde ragaciffime elapfu-s , Mediolanenfcs Cives ad arma convertit, & Augu- fto irato fortiter ohftitit . Ifta qui- B dem non Anno MXXXiX ut Sigeber- tus refert , fed Anno MXXKVII. contigere, ut auaor eft Wippo fyn- chronus Scriptor- & in {ubfequentes duos annos eadem perturbatio dedu- fla eft, fruftra per Imperatorem Me- diolanenfis Urbis obfidione tentata . Diffidii ac belli hujus luculentsm mencionem habes ar)ud Landulphum feniorem , & Arnulphum, S:riptores Mediolanenfes illius Saeculi , Tomo IV. Colle£lionis Rer. Italicarum. Excogitare haec non poffumus, quia fimul intelligamus , tunc a Mediola- nenfibus fulceptam aliquam Reipu- blicae formam , cui tanquam caput Archiepifcopus praefueritj Magiftra- tus vcr6 Imperiales cxpulfos , novos D ver6 e Ci^/sbus adle6los, qui jus rcd- derent , & militares copias pro re- rum neceffitate duftarent. Paria quo- que molitos fuiffe Cives Cremonen- ies , ex Diplomate ejufdem Conradi apud Ughellium in Vita Hubaldi E- pilcopi Cremonenfis compertum ha- beo. At e vivis erepto Conrado Au- ' gufto filius ejus Henricus inter Re- E ges Tertius Anno eodem MXXXiX. I lucceifit , ad quem Chronographo I Saxone tefte e venigio convolans He- ribertus Archiepifcopus , dt conirovtr~ fic fua , quam eontra Catfarem excrcuit , fatiijaciens , inttrvtntu Proctrum gra- tiatr» R<galtm rectpit , rurfufque jura- mento peitm ftrvaturum cffirmans , pa- triam rtmtavit . In Pacis fotdtribut tunc ftabilitis inter Henricum III.

& Me-

tf j9 DmERTATIO ^ADRAGESIM^^UINCTA, 640

& Mediolanenfes , poffit quilquam •pinari , illud praecipue decretum fuiffe , ut Regales Hve Imperiales Magiftrarus in Urbe reftituerenrur . Et fane hanc in rem prcditum vo!o gratiffimum mihi geminum antiqui- tatis monumentum , nempe duo Pla- cita Mediolani habita Anno MXLV. e quibus inteiligss , qui tum Civi- tati praeclariffimae Rcgis vice praeef- fet. Fortaffis etiam Rcgius Praefe- &.ns Mediolanenfibus rcdditus cft , tantummodo poft extinftum bellum civile Mediolanenfium Anno MXLI. inchoatum . Tunc cnim. Henricum cogitaffe, quomodo; Urifcm Mcdiela- n;n/jum fuls poffiet imperiis reiitte^rare , tradit Landulphus fenior Hiftoricus Mediolanenfis Lib. a. Cap. 26. Ac- cedit, quod aufloritas Heriberti Ar- chicpifcopi ctiam in temporali do- minatione Mediolanenfis Urbis ma- gnifica fuit, ita ut is ex Augufto- rum Privilegio Comes & Re£tor Ci-

vitatis fuiffe videatur. At is morte fublatus Anno MXLV. Januario de- currente, rion- ver6 Anno MXLVL uti Puricellius contendit, locum no- vis Magiftratibus ab Henrico IIL Rege adleftis fecifle credendus eft . Aniraadvertenda etiam , quae idem Landulphus tradir Lib. 3. cap. 2. nempe Mediolanenfes alt^uantit die-

B ^wx pe/i praeclarijjimi Hereberti dtcef- fum, hoc eft, Februario Menfc Anni MXLV. Legatos mififfe ad Imperato- rem HenricKr» , qui no-viter furrexerat , mvitetqAe Populum ipfum a M^jerun» ( ideft Nobilium ) manibm libtraverat , Haec produnt, Mediolanenfem Popu- lum noviter ^ hoc eft , non ita multo ante ad offi:ium rediiffe , atque Hen-

C rici Augufti Magiftratibus fefe fubje- ciffe . Chartae ver6 iftae defcriptae fuerunt ex autographis exiftentibus in Archivo infigni Collegii Canoni- corum Bafilicae AmbrofiaDae Medio- lanenfis.

Placitum Mediolani habltum ab Azone Marchlone, ejus Urbis

Coraite , ubi Canonicis Bafjiicae Ambrofianae tutela

conceditur pro fundo Axiliano, Anno 1045.

DUm m Dei nomine , Civitate Mt- diolani , in laubia folario proprias kabttationis uffioaldi Judix, per ejus 4ata licentia in judioio adtffet DOM- NVS AZO MARCHIO, ET CO- MES ISTIUS CIVITATIS , Jingulo- THm hominum /ufiitiam facitndam ac de- liberandam , refidentibus cum eo fupra- fcriptn ^rioaldus , Jonam , ^mi^a ,

tValdo, qui Cf Lan^o , Richardus ,

t/irduitfus , ^riprandm , Lar.francus , Petrus, Judtces facri Palatti , Lanrp , Benno germanis , ^dtlbertus de Paria- va , ^rmanus , Btnno , V,ffalU de fu- jnafcripto MARCHIO, & rcliqui plu- t«i.' tbique eorum venerun$ prejtntia jPt- Tem. IX.

ttus & %AcAbrop.ut Presbiterts de erdins Decomanorttm Isn&e Mcdiolanen/is £<- (lefie , Offiiiale Baftliie hcati Chrifii Conftfforis tAmbrofti , ubi tjus fandum quiefcit Corpus , nna eum Petrus %/ivoca- to eorum , ceptrunt dictre cdvtrfus DOM- NUS AZO MARCHIO; Nos volu- mus , ut Vos fuper nos , & fuper res illas , quae rejactt in loco & fundo Axiliano , vel in ejus territo- rio, qui fuerunt jure quondam Ar- derici , mitcatis bannum, cum legi- time cffe poteft . Tunc ibl tocum in eodem juditio mifit todem DOMNUS AZO MARCHIO bannum ft>pt* eo- Jdem Pretbiteris. ify Petro uivocato eo> S s wuni.

641

ANTJ^UIT, MEDJl AEVl

rum^. & elfdtm rtbus , ut nullus quisli- bet honw de rifdtm rcbus fint legsli fudicio devtflire audeat Ecdefia ipfa Sancii v4mbro/ii , fe compofiturum agno- fiat millt Mancufos aurti , medittatem Camere Domni R'gif « <&" tnedietattm pars ipftus Eccltfit San&i ^Ambrofii . Et finita tfl cauja. Jicla notitia pro ftcuritattm torurnt Preshittrii ^ Petra ^vocato eorum fi:ri admofutrunt . Q^i- dtm &" tgo , qti fupra ^rdtricuf Na- tarius tx juffiont fuprafcripto MAR- CHIO, Cl^ Jud'ci amunitione fcrtpfi , %i4nno ab In.amattone Dfmsni nojiri Jtfu Cbrifii Mlirfimo Q^ adragtfimo Quin^o , Mi.nft Nuvtmfjtr y Indidione Quartadecima .

<$4t

+

Signum fuprafcripti t)OMNI AZONI MARCHIO, qui hos fignum ftcit , &" interfuit ,

B

t^'ioaldus Judtx intttfui , Ego IVddo , qui & Lanj^o , Ji*dtit faeri Palatii inttrfui .

E^o Lanfrancus Judtx facti Palatii intfrfui .

Jonam fudtx interfui . ,A iprandui Jt*dex inttrfui . Pttrus Judtx tnttrfui . ^duinui Judtx interfui. Rfcardus Judtx inttrfui , E^o qM. fupra. . M^fditietts ^ Notarita \ fcripfi & tnttrfui.^ lif^.-t j.w;

•-% - ■

Alterum Placitum Mecliolani ab eodera Azoiie Niarchione habitum ip^a de cadia, Anno io4_5. ,„5 .3

DVm in Dti nomine , Civitate Mt- diolani , in lauhia folario propria abttationis .Arioaldi Judtx , ptr tfus da- ta lictntia , in judicio ad^fftt DOM- NUS AZO MARCHIO ET COMES iflius Civttatis , fingulorum bominum ju- Jlitiam facitndam ac dtltbtrandam .' rt- fidentibus cum to u4^ioaldus , .^'y.i^a , Lanfranius , l/Valdo qui & Lan^o , item Lanfrancus , Richardus , ^riprandus , Pe- trus , Ttudaldus , Judicts facri Palatii , Lanxp , ,/4dilbtrtu) , .Amaldus dt Mt- dtrniano , Gandulfus , ,Adam germcnis , Jchannts , & .Albtticus , Buro , Lan- duiphus filius Raimbtrti , Gtroinui , &■ tA'-do gtrmanis , Rtmtdim , <Aro , Ro- landus , i^ rtliqui plures ,' ihiqut torunt vtnitns prtjtntia Petrus Prnbittr de Ofdint Deccmanorum fanQt Mtdiolanen- fis Eccltfit , Officialt Ba/tlict San8i ^mbto/ii , qui dicitur ad Corpus , ty filius quondam o4rivtrti dt ifla Civita- tt , una cum v4 lam .Avocato fuo , cepi- ruHt dictrt: Abemus & detinemus ad

C proprietatem ifta Ecclefia ipfius San- iti Ambrbfa: rebus illis omnihus , quibus funr pofitis in loco & fundo Axiliano & in ejus ,territorio, qui fuerunr juris quoridam Ardcricus. Et fi quislibet bomo adversus nos , & ad partem iftam Ecclefia aliquid di- cere vult, paratus fum cum eo exin- de adratione ftandum, & legiptime

D finiendum . Ec quod plus eft, queri- mus , ut dicat exinde ifte Aripran- dus , qui h\c preiens efl , fi eadem res , quam fupra nominavimus , pro- pria ifta Ecclefia eft , aut fi contra- dicere aut fubtrahere querat, an non. Cum ipft Pttrw Prcihiter ,. i& .Adartt tAvoca^o fuo talitrr rttul'(frnt, ad hec. tefpondens ipfe .Ariprandus dixit^ ^

^.projiffus tfi : Veri eafdem res , quas

fupra denominaftis , proprias de ea-

fdem Ecclefia funt: & cgo contrdi

dicere aut fubtrahere non '-^uerr>J

, nec mihi ad habendum, irieC' "requii^

; rehdum pilyl pe-rtinet» nec perrin«r«

(543 DISSERTATIO ^ADRAGESlMA^mcTA. 6^\

debet cum lege, pro eo quod exin de nuUum fcriptum, nullam firmita- tem , nullamque rationem habeo , nec habere poflb. Set, ut dixi , pro- prias eafdem Ecclefia funt, & cfTe debent cum lege. Et rtjpondit fe ipfe ^riprandus , vtl fuos evtdts , Ut ft un- quam in tempore de pratdiBas res agt' re aut caufare vel removere prtfumpft- rint per fe, aut fu* fumittente perfo- na , &" taciti & conttmpti txinde tton permanferint , vel ft apparutrit ul- litra datum aut fa&um , vtl colibtt fcri- ptum , quod nos exinde in alia parte clarueric, tunc componere promitto dubla eafdem res , ficut pro tempore ' fuerit melioratas , aut valuerit per extimatione in confimile locas* infu- per pena argenti denarios bonos Li- bras centum . His aBis f!y manifefia tio , ut fupra faffum, re5ium eorum ju- dicium (^ auditoribus paruit effe : & judicaverunt , s^ jufia eorum profffftone ty manifefiatione , ut ipfe Petrus Pre- sbtter cum tAdam %Avocato fuo abeant & tentant ad proprietatem prtdida Ec- elefta Sandi %Amhrofii eafdtm res _,' «J^ ipfe ^riprandus & fuos htredes ma- neant exinde omni tempcre taciti & contempti . Et finita efl caufa . Et aBa ttotitia pro fecuritate eovitm Petri Pre- ibitero , C^ .Adam ^vocato fuo fitri adr/ionuerunt . Quidtm C^ ego %Afderi- eus Nitarlus ex juffione fuprafcripto MARCHIO , & Judici amunicione fcripfi , v4nno ab Incarnacione Domini ncfiri Jeju Chrifii Milltximo Quadrage- ximo Quinto , Menfe November , Indi- Hione Qitartadtcima .

ijf Stgnum fuprafcripto DOMNI A- ZONI MARGHIO, qui hoc fignum Crucis ftcit , &• interfuit .

^ ^rioaldus Judtx interfui & fub- fcripft .

»it Ego Waldo , qui & Lanr(p , Jw dtx facri Palatii interfui . \

B

^ Ricbaraus Judex interfui .

!$♦ Ego Lanfrancus fummus Judex facri Palatii inttrfui .

»Jt ^riprandus Judex interfui ,

^ Petrus Judex interfm.

^* Ego qui fupra ^rderictis Nota- rius fcripft & interfui .

Evulgaveram ego Par. I. Cap. 6. Antiquitatum Eftenfium Ghartam, ex Archivo Eftenfi depromtam , in qua Anno MCLXXXIV. Fridericus L Imperator invtflivit Marchioncm ©bi~ Zpnem de Htfi dt Marchia Genuae , (^ de Marchia Mediolani , e^ de omnl eo , qttod Marcbio .A-^XP habuit ty /«•• nuit ab Imperio . Inde ver6 deduce- bam ego , celeberrimum .Azxonem Manhionem , propagatorem minime dubium Regiae Brunfvicenfis Fami- liae in magna Britannia imperantis , oc Ducalis Eftenfis Familiae Muti- nae ikc. dominantis, fimulque illius majores, .ATixpnem I. Marchionem^ O- bertum Marchionem , facri Palatii Co- mitem , atque alios ejufdem profa- piae , Mediolanenfi olim Marchiae praefeftos fuiffe. Verum , quod eft ad iplum ,Ai^-^onem II. Marcbionem , nihil ex antiquitate mihi fuccurre- bat, quo rem luculentius confirma- rem. En ut Anno MXLV. Regiae Praefeflurae munere Mediolani fun- gebatur ^xp Mtrchio & Comes ifiius Civitatis . Pari modo etiam occurrunt Marchiones Tufciae olim , qui fimul Civitatis Lucenfis Comites erant,& ad Annum DCCCG. alibi vidimus Sigefredum Comitrm Palatii , & Comi-i tem Comitatus Mediolanenfjs . Quare vix uUus in pofierum dubitationi lo- cus eft futurus , quin & Obizonis Marchionis Eftenfis Avus ,A7X'> J^' M^rcbio, Civitati Mediolanenfi prae- fuerit. Quandiu Azzo Marchio fplen- didiffimam Urbem illam Regio no-: S s z minc

tf+5 ' -^-"jiNTl^UlT.

Biine gubcrnarlt, & quandiu ibi re- liqui Regales Magiflratus fubftiterint , minime compertum habeo. Eos ce- dere coaftos fuiffe, ftatim uc Henri- ci III. fupra memorati mors evulga- ta cft, mihi perquam verifimile vi- detur ex eis, quae Arnul.jhus Me- didanenfis Auftor aequalis in lua Hiftt>ria habet Lib. ^. Cap. 6 To- mi IV. Rer. Italicarum . Poftquam enim fcripfit Rgnantt tnfantia Hen- rici IV. Regis; Ticinenfts afpernatos fuiffe Epikopum fibi datum , fubinde hacc addit : ff.V dithut inter ipfos (Papienfes) & Midiolanenfes de cauf fii civilibus emevgit difcordia &c. Inde erat , quod fibi vtptndebant ad invictm catdei praedai , d^ incendia , nec non e^ Isttocir.ia . F~Sum tfl auttm , ut Papienfts y dum tnferiores tffent , cottdu Bis aliunde pretio legionibus ad dtva- ftandos Mediolanenlium fitss accederent . M^diolaienfes ve>9 , co»foedtratis /Ibi L»udtnfibs*s , in illos infurgerent . CoH- vtniunt titraequt <« car/tpis acits ordina- tis agntinihus , •vtteilla in fublime fe- rentes . Fit vehemtns partium in fefe eoncurfus.' bacchantur certa>tdo diutius ; divitttunt tamdem Papienfes a hello , sdverfariis infequetttibui illas a tergo . Fit flvagts immenfa Nimlium equi- tum drc. Haec legens, vix falH me poffe puto , fi dixero , heic aperte cerni immutatam regiminis formam inter Galliae Cifalpinae Populos , eofque fpeciem non obfcuram jam vcndicatae Libertatis praeferre. Nul- la heic mentio Marchionis , nulla Comitum. Populi ipfi inftruftis acie- bus hillit inter fe gerunt, foedeta fta- tuunt , Itgiones txtrantas fibi adjun- gunt, & quidquid ad liberum Popu- lum fpe£l.it, agunt circifer Annum Chrifti MLVlI. Sufpicari ergo li- ceat , fub Rege puerulo imperraffe pleraf^ue Urbes , & pecunia ^uidem

MEDll AEVl 6^6

A intercurrente , ut a fe deleftis Ma- giftracibus parerent, illesa fcmper di- tione fuprema Regis, ejufque Came- ra, & appellationibus ad Comiteni facri Pdlatii deferendis , qui forcaflis eo Se.ulo (e Laumellum recipere coaftus fuir, ut in D ffcrratione VII. de (.omitih. Palatii animadverti. Suc- ccffere deinde turbae Mediolani pro-

B pter Sacerdotes aJ uxores , Graeco- rum more inhiantes, quorum tumul- tuum narrationem habes in Hiftoriis L-indulphi fenioris , atque Arnulohi. B"lla, caedes, obfidiones interceffere ta occafione. Landulphus & Herlem- baldus Laici primas contra Presby- teros duxere, vexillo etiam ereclo ufi , quo uti confuevere Populi Li- bertate donati . Ibi haec & alia le- gat , qui velit. Mihi interim muta- tionis hujus clariora veftigia fubluce- re videntur in iis , quae idem Lan- dulphus fenior Lib. z. Cap. 16. li- teris confignavit de civili difcordia , q.tat fuit inttr Capitaneoi &" Valvaffo- rei ett parte una , &" Populum M'dio- lanenfem ex altera ; & quidem riven-

D tc adhuc Henrico II. Imperatore in- cepta. Antiquos ipfe D^tces comme- morat ac laudat , qui Mediolanen- fem Urbem animi jcienlid , corporis virtute regere ac ttfiare folebant , adji- ciens, amifftoyt ab iii dominium pef ^uamdam negligtntiam . Q^ti preat eo- rum dignitas atque nohihtas etfigebat , per tempara in Palatiis jttttta Ecclrfiam

E SatfCii Protafti rnorantes , quidquid ho- neflum erat . Civitati eufiofe prpcura- hant . Defcribere etiam per^it reliqua Ducum egregia fafta , & in haec tandem verba definit. ^t poflqHam ^ mfcio quibus dt malis ceufts honorifi- centiam , atque fuarum dignitjtum tna- gni/icentiam Dttces novitiis Capitantis paullatim dederunt , tneximis nudatt hoitoiibui , ar.tiquorutH , C^ fuorum pa-

remuxn

6^7 DnSERTATIO ^^DRAGE^IMA^INCT /1. 64.8

i , qui Duces militiae erant . excidiflTs e regimine Civicatis

mitterent: quud poftea efF.ftu caruit.' Quae vero novi regiminis tunc for- ma Mediolani fuerit , fublaiis eorutn temporum monumentis , imaginari quidem , non autem explicare qui- fquam rite poffif. Quod tamcn nunc nobis propofuimus, tencre jam certo videmur : nempe ante Henrici V. Regis exordia , atque ante Seculum XII. inveftam fuiffe peculiarem ali- quam , ne dicam integram Libertatis ac Reipublicae fpeciem Mediolani , arque inter alios quofdam Populos Cifalpinos , incolumi fupremo Re- gum aut Imperatorum dominio. Nar- rat Arnulphus Lib. 2 Cap. ig. fla- granre bello intcr Nobilcs & Plebera Mediolancnfem , vtnff' ah ^ugufto L'gatos , tftguam inviolabilim indi:tn- tts . Confeftim pofitis armis obtem- peratum eft.

Sed quid fi longe etiam antea No- biles viri , hoc eft, Milites, Capita- rei , Valvaflcres, & reliqui id genus I Nobiles, fpecimen aliqood cnr.ltitue- rint Univerfitatis & Corporis , ad quod accefterint privilegia Imperato- D| rum ? Ego fupra bac de re egi in Differtatione XVIII. de R^publica . Ccrte dignum eft , quod intentis o- culis legatur Diploma Henrici Secun- di Regis, Primi ver6 inter Augu- ftos. Haufi ego illud una cum aliis, ubi ^imanni Mantuani commemo- rantur, a me fupra editis in Difler- tatione XIII. De Hominihus Libttis , Lanzone prifT^i^e Populi Mediolanen- E haufi inquam , illud ex Archivo Archi-

rtntum rtve eKtiam obiifi , it honn om cttnilis annufatt Junt . hatfue unive^ltts Poptiltn revtftntiam i^ ctebtsum , ^«"4 Di.ibui in pendere fotebant , paucis Ca- pitanet , quos Duces lublimavetant , t- Kgbitt. Quid nomine D<tcum figni- fi.et Landulphus , non latis cxplora- tum eft Attamen vix ahud inTelH- gere poffi nus, qukm Comiies & M^r- chtan Hos

MedioIan:nfis , & eorum loco fuc- ceffifl^; novtt<cs Cetpitaneos , faf apertc proJit Lmdulphus , ac potiffimum qubJ infra adjiciac: Interea univerftts Pcpulus fuorum malorum ptr diverfoi ac varios Ocminos mala vidint creviffe , durius habens dominium fuorum Civtum , quam D<4cum quondam [uorum , tentan- do eventus hellotum varios , ab illorum de.nlnio feft defendere ac liberare difpo- Jtiit . Recenfet dcinde Hiftoricus fub- fequutum bellum inter Nobiles ac Populum Mediolanenfem , cujus eft ctiam mcntio apud Wipponem in Vira Conradi & apud Arnulphum Mfdiolanenftm L'b. z Cap. lo. At- que haec fcrihebat Landulphus circiter Annum MLXXXV, quo temporc, ut vi<ics , jam invdluerat Mediolani du- rum dominium juorum Civium , & ex- piraverat * dominum Ducum quondan* jutrum ; immo & Auguftorum . Nam Landulpho ipfo tefte , fcrvente ipfa Civium Mediolanenfium difcordia , Henricus inter Auguflos II. cum

fis egit, ut ** ibi fidelitatem Cives jurarent, fuaf^ue copias in Urbem im-

ducali Mantuae, cujus Urbis habitato- ribus v4rsmannis olim concefl^um fuit.

Hanricus II. Germaniae Rex Arimannis Mantuanis privilegia varia confirnTat, Anno IC14.

I

N ttomlne fan^e & indivldut Trsni- tatis. Henricus divlna favsnte cle-

* Nu-^quid non domininm? *• Legeniu;Ti fibi .

tnentia Bex . Omnium fan&orttm Dei, HoJirorutKque fiJiliuta prejentium Jcilicet

at

6^9 A^T I^UIT.

ac fusuroYum noverit fagacitatts indu- firia , queliter ftos pro Dei amore , ani- meque ttoflre temedio , cutt^os Ariman- nos in Civitate Mantue, ftve in Ca- flro , qui dicitur Portut , five in Vico- ras , que rteminatur Sando Georgio , Ce- pada , Formigefa , fett ^ irt Comitatu Mantuano babitantes , cum omni eorum berectitate , pattrno vel materno jure , proprietate , Communaliis, ftve omni- bus rebus , que ab eorum parenttbus fofftjfa fuerunt , &" eorum adquifita , five adquirenda , nominative Silva .Ar- manore, Carpeneta , Succa , Septingtnti , five per ceteras locas i» Comitatu Man- tuanenfe rejacentibus , pifcationibus , f.u- minibus , e^ paludibus fine aliquo fcri- ftionis titule, quod jufie <& legaliter tis pertinente , cum familiis utriufque fexus , fervis & ancillis , libellariis , frecariis , d^ cum cmnibus rtbus eorum mobilibus ©^" immobilibus , per hujus noflri prectpti paginam , frout jufle & legaliter poffumus , conctfjimus , d^ cor- roboramus, fcilicet utrafque ripas fiumi- nis Tartari , deinde furfum ufque ad fiumen Olei: de alia parte Foffa-alta: de ttrtia parte Eccltfia SanBi Fauflini in Caput Variana , & irtde ftorfum u- fque in ^grieia majore : ea videlicet ratione conctdimus tis omnem tbolontum C^ ripaticumy quod pro negocio exercent in Cardst «^ i» Lafefty <d^ in fummo

MEDU AEVl 550

A i Lacu , vtl in Brixiana , (& in Ftrra- ria , vel in Comaclu , ^ in Ravenna , ipfi , fuifque filiis , ac hominibus , qui illorum caufam laborantts ntgociantur , listntiam habeant pottflativt ntgociandi ptr jam diBum Lacum ahfqut omnium beminum contradiBiont , vtl publica fun- Biont , vtl alicujus tholonti vtl ripati\:i rtddita, Precipientes itaque jubemus , ut

B nullus Dux , Epifopus , Marchio , Co- met, Vicemomes, GaflalHie, Sculdafcio , Dscanus, vtl aliqua noflri Regni ma- gna parvaque perfona de hinc prefatos Arimannos de juis perfonis , five ttiam de omnibus predi^is rtbus inquietare , difveflire , moleflare , nullufque in eorum manfionibus eis invitis hofpicium facert , vel ad aliquam publicam funSiionem , nifi ad eam , quam fui antectffores ft- cundhm Ltgtm ftctrunt , eogere fint le- gali judicio facere prefumat . Si quis autem , quod futurum non credimus , contra hoc noflrum prtceptum infurgerit , aut illud infringere tentaverit , fciat ft compofiturum auri optimi Libras mille , mediitatem Camere noflre , d^ medieta- ttm prtdiSis Ariraannis, in /am difJa

D , Mantua Civitate , five in Caftto Portu , vtl in Comitatu Mantuano refidentibus habitantibus , Qjtod ut verius credatur , C7' diligentsus ab omnibus obfervetur , noflri SigiUi imprtjfione fubter infigni- ri jujfimus .

Signum DemHt

Henriii Regis inviBifpmi.

Hcnriius Csnctllarius vice Evttatdi Eplfcopi & ^rebicapellani rtcognovi.

Datum oinno Dominice Incarnationis MXIIII. IndiHiont XII, vfnne verh Dimni Htnriei Regis Secundi regnantis XII.

*/l3um Ravtnne fcliciter . »/4men .

Qui

rfji DISSRTATIO ^ ADRAGESm^^INCTA . (J51

Q.ji ./fnntanni heic appellantur , five Hirimanni , uti jam pridetn ani- mad/ertit Aventinus, & pofl: eum Du-Cangius ( de quibus & ego mul- ta habui fupra in Diflertatione XIII. dt Homsnibus L beva ) fuere Militarti , five Libtri homines > qui bona here- ditaria poflidebant , quafi domini mi- no'ts ; ab Eiha^mtnntr , ut fufpicatur Johannes Georgius Eccardus. Libtroi quolque heic ea vox defignare vide- tur: compleftitur enim & Negotia- \

B

fores. Vidti autem, fuifle Ariman- nis Mantuanis res , bona , & jura comrrunia, <\uie Ccmmttnalta appella- bantur , quibus ecrum Univerfitas jam Anno MXIV. fruebatur. Memo- raras heic etiam habeas eorum im- munitates ac privilegia. Huic autem Diplomati lux major accedet ab al- tero Henrici IIl. Regis, Imperatoris II. eifdem Mantuanis Civibus , ri- dtlictt Erimannii , ut ibi repecitur, conceffu, cujus haec funt veiba.

Henricus lU. Rex , Tmperator II. Arimannis Mantuanis jura ac immunitates confirmat, Anno 1055.

IN netr.int fan£lt <ir' individue Tri- nitatis . Hcinricus divina tavtntt tUmtntia Romanorum Imperator Au sunus . Si pttitionibui fidtlium noflro- fKm jujlis & vationabilibus annuimu , & necijji^atts injnfla' , violtntaftjiut op preffiints ftcundum Imptrialis txctHtntie dthitum fubUvamus , a Dto emnium bo- unrum r/cotHptnfatore , tntritam retribu- tlonem ftlicittr adepturos fove fptramut . Q^iate cynnium fanBe Dii EccU/ie , wo- fliOfumque f/dtlium tam futurorum quam prtfentium iniuflria nevtrit , qualitcr Mantuani Cives noflram adierunt cle- mentiam , fuaf miferias , «z^ diuturtas opprijjionis conquerentes . Noi vero ma- gnis eotum neceffitati^iui compatirntes , ob intrrventum dtli 'Itffime coniugis no- flre Imperatricis Agnetis, e^" propter incremtntum X)\\\ noftri cat^ffimi, Hcn- rici viitlictt Qjarti Regis , noftra Im- periali auBorittte omnes fuperflitiofas exaftiones, & importunas violentias funditui dtincep^ tUh abolendas , (^ ra llcttus ex irpandas, moJis omnibus drernimus ^ i.onHymamm . Siatuentes etiam , ut nulla mafina , parvaque per- fona prediftos Cives, videlicet Ere- mannos , in Mantua Civita:e habi-

D

tantes , de fuis ptrfonis , Jive de itlo' rum ftfvis ii^ ancillis , vel de libtrit hominibus , in eorum refidrntibui ttrra , vtl de Eremania, & communibus re- bus , ad predi£lam Civitatem perti- nentibus , ex utraque parte fiuminis Mincii fitis, five de btntfiAis ^ hbella- riis , pricariis , ftu tciam de emnibus tofum rebus mebilihus & immobilibut jufle conquifitis , &" fttfle conqutrtndis incfuittart , meUflare , difvtflirt fine le- gali judicio prtfumat . Prtiipimus quo-. qtit , ut lictat omnif>us prtdi^is Ctvi- bus fecutt ire cir red!rt ad mertata em- nia fivt per terram five per aquam , quandocumque vclutrint , ita videlicet , ut non dent ripaticum nec tholontum itt Rtvtnna , in w4genta, in F<rraria^ itt Summo La-At, e^ eam confuetudinem bonam & jiiftam habeant, quam que- libet noflri Imperii Civitas obcinet . Q^ticutr.que autem hujus nofl'e con.cfjia- nii C^ coyfi mationi> violater tutitent ^ centum L ras auri cptitri ceioponat , mtdietattm noflre Camrre Imptriah , e^ mtdietafem pred'B'i Civibus . Et ut bte noflre coffi-motioHis auBarltas flabilit atque fitma pttmaneat , batte Cartam indt ccnjcrijptam manu prepria ut irfra

videtur ,

«^55 'ufNTI^UIT.

vidttur y cerrehorantet , StgiUi nojtti im- fteffiont fuffimus in/ig»iri,

Signum Domni H:tnrici Ttrcii Regis invi&iffimi Romanerum Imperatoris ^m- gufti.

Guntherius Cancellarius vite Herim- manni .Afihicancellarii recognevit . 'h Dat. III. Nonas Novtmbris ^nno 0ot»inice Incarnationis MLV. htdiSione yill. */inno auttm Domni Heinrici Ter- tii Regis , Imperetoris autem Secundi , erdinet'enis tjm XXVII. Rrgni qusdem XVII. Imperii w i Vlin.

jiSum Gttarijalle in Dei nemine fe- liciter . ,4mtn .

Pro Guarefelle legendum videtur Guarjiallt . Anno MLII. ex violenta morte perierat Bontfacii^s Marcbio , Matbildae roagnae Comitiffae pstr.r , tunc Mantuae etiam ac Ferrariae Do- minus, & Mantuae tumulo daru? . Kam quod Benevenutus de Sanfto Georgio tx Arrulpho Mediclancnfi kabct, alterum Bonifacium Marchio- nem iifdem tempotibus Montisferra- ti , atque ipfum codem genere mor- tis fublatum ( quod & mihi perlua- feram in Antiquitat. Eftenf. Par. I. Cap. ^6.) nullo denique fundamento Biti a me deprehenfum fuit. Vitia- tus nempe Arnulphi textus Bjnifa- cium Montisfetrati Mirchionem nobis obtrufit . In MSto Codice Eftenfi e jufdem Arnulphi pervetufto, uti in Praefatione ad illius Hiftoriam often- di , Tomo IV. Rer. Italicarum , Mon- tisferrati non legitur, ita ut pro ccr- to habcndum fit , unum Bonifacium Tufcifte Marcbioneai Aano MLU.

MEDII AEVl 554

A ex venenatd fagitti pcriiffc. Is aa-

tcm e Diplomate nuper edito digno-

fcitur afpero jugo prcffifle colla Man-

tuanorum Ci^ium* abolendas enira

jubet Imperator lupetflitiojas exaBio-

nes y (Z^ impertunat violentias , quas,

ut conjicere licet , Bonifacius ipfe

invexerat . Ignotum mihi , qua ra-

tione is Mantuam luae ditioni addi-

B derit, fcilicet utrum ex Imperatorum

I indulgentia, an cx Civium poltula-

i tione . Ceierum illius potentiam ,

: immo impotenriim fenfic Conradus

ipfe Auguftus hujus Henrici pater ,

I cosc^js videlicet ci concedere plura

• quam confuetudo fcrret , i'a ut fcrip-

i ferit Dorizo in Vua Mathildis Lib.

primo, Cap. decimo :

C

^ Nttltus DuK uMquam meruit tam foe~

I dcra cuha .

i Occurrunt autem in hoc Diplomate communet res ad praediiam Civitatem ptrtinentts ex unacfue patte flpminis Mncii fitae , Pratterea confirmat Hen-

I ricus eam cctfuetttdinem bonam & ju- flam , quam quaJiitet no/}ri lynperii Ci- D vitai ebtintt . Infra in DiflfcTtatione XLVIII. de Soattat. Lo-nbardorum , non femel occurrent nobis hewae con- Juetudinei , quas Langobardicae Ci»i- taies fibi a Fridcrico I. corfirman- das efle poftea confenderunt . Eam- dem quoque formam dtcendi ani- madvertas in parum difpari Djplomate Henrici III. Impcratoris& IV. Regis, E iifdem Mantuanis concefl^o, quod mi- rime ceJandum duxi , depromtum ex

j praelaudato Aribivo Archiducali Mat> tuae.

c»v

<553 DISSERTAriO ^ADRAGESlMA^JlNCTA, 6^^

Confirmatio Pnvilegiorum fafila. ; ab Hsnricp Rege lY. lirtperatore III. Civibus Mantuanis, Antio loyi.

IN nomitte fanBe & indtvtiittt Tfi- rtitatU . Enricus dlvina favente cle-' mentia Romsnorum Tertius Impera-' tor Auguflus. Spifitus San^i gyacH , qui ubi vttlt [pirat , eporttt nes /tmper onniam neflrotuin fi4tliuvn mtrita equa tratione penfare / ^ quamvis fit tabo- riofum tam omnihus atqtte fingtiHsju- xta qtiod pro no/iio fltfdsrJ fiifliter Id- hofart fetvicio , debita rtmuncracic^HS premia fcicntey ordinsre . Predantm qnippe Romani decus' Imperfi , fiatufque Rtipublice miferam ac deteftebtlem his Tnaxime periculofis temporibtts rtsinam fateretur , nifi a nebis utttmque mul- tifario nifu prudentis cowfilii ,• atque fc rt continuo bellictfi hborii ettercitio fu- fiinereiur , r(getetur\^ atque defcndiretur , Hcc auiem peticulofi teinporii inflantia , eontintiique , qttitus agitamtir , ' Ikhores pfopttr ju/iici/im , quarit tuemur , fidelts ao infideiibus , amicos ab inimi:is , tan- quam gratum a paleis ^' nes edocetn di- fctrnere, & utrique in prffenti Reipu- bliee drfenfioKe , quam tueri conamur , r>;ttniftfle tnertntur , quam nunc c^ pofl- sviodum digni funt , &" a Dso ^ a nc- bis retributionim accipere . Cura veth ^pefielo dicente , Rfx non fine caufa , fcilicet ad vindi£iam rrialefdftorum , laudcmque bonorum, portat gladium, bonis dart lawlem- <if immenfnm tem»- nirationem , malifafJorts autem digtt^ punire vindiff^ hineri Regi^ ftliK efl 0: eternum confilium . Igitur evidenter segnofcentes , omnes unanimitcr Man- tusnos Ko/iram fiieliter , frottt dthent , fidelitattm ftrvare , eorum dignis poft» iatienibus dignunt duximus cottdefcende- re, Qttapropter intervtntu Conrz^i Re- gis , dikdijfimi fiiii noftri , & ««,/- TetM. IX.

B

,A tsmeda poflulatiene Ogerii noftri Can- ' cellaiii-, aliorttmqttt noflrorum fidtliuwt ^ tioftre-Imperieli au&oritate, omnes fu- perlHtiofas cxs^tiones, & impbrtunas violentias , funiiittts deinceps illis abo- lendas (j^ radicitus extirpandas , wo» dis omnibus decernimus Cf confirmamus , Statutntes tcism , ut nulla magna , parvaque pe^fona predidos Cives ■ ia Mantuana Civitate habitantts de /»/*• perfonis , five dt illorum fsrvis <if <»»-' cillis , vtl liberis beminibifs , i» eovHm rtfidtntibus terra , vel de Hermania , & rebus communibus ad Mantuanam Civitatem pertinentibus , ex utraque parte fluminis Mincii fitis , fcihctt utraqut ripa ftxminis Tartari , dtindi'- lurfum ufque ad flumen 0'ei, tH eliii' parte Foffa^tlta , tn tertia pavte Eccle- fia SanBi Faufiini i» Capite Feriene ^* ^ deinde /torjum ufqite in tAgriciam r/iajorem j five de beneficiis , libellariis « precariis , fet* eciem de omnibus rebut' tngbilihus & itnmcbilibus jvfle cersquifi- tis , €^ jufle tonquireidts inquietare , moleflare , difveftite fine legali /udieio prefumat . Precipimus qtiOtJue , ttt fictat omnibus predidis Civilws fecurt ire &> redire ad tnercata emnia five ptr ttr^ ram fivt pef aquam-y quandocumqut v»- lueriitt , ita videlicet ,■ ut nsn dtnt ri- paticum nee tholoncum ift Ravanna , >» ■ ^rgrnta , in Ferraria , in Summe La- cu , & eam confuetudinem bonam & juftam habeant, quam quelibet Im- perii noflri Civitas optinet. Hec em- nia modo diBa Mantuanis ennibus , q^ti nunc funt , &" adhuc faturi funt ^ fecundum quod Pater nefier eis ccAcefpt , & ipCt "ftio ttmpore tenueritnt ju/ie ^ Ugalitir ^ cenetdisnus , Si qtti ergo Duttg T t Mar-

D

tf57 ANTl ^UIT.

Marcbit , Vlcteomts , ^rcbitpifcopuf , Epifcepm , o4bbai i^c.

Signum Dmni HiHrici Ttrtii invi' ffijpmi Itnperatotis ^AttguJli.

Ego Ogtnm Dii gracia Hyporienftt Epi/c»puf , e^ CanctUarius , •uice Htri' manni ^/cbicanctllarii rtcogtovi,

t/^i»o Dominict Incamationis M'-llt- Jimo liinegtfino Primo , Indi&iont Xlll. R-gni vtri Domni Henrici Ttrcii Im- ftratorif XX. & Vlll. Imptrii auttm

riii.

Semina quoque nafccntis Liberta- tis , immo eandcm jam ftabilitam ■*ideas in Civitate Ferrarienli Anno MLV. ubi feri6 confidcres Diploma Ht-nrici II. Augufli Re^is III. quo illi Populo privilegJa ac immunita tes confirmat. Legitur idem in ve- tuftifliTio Regefio MSto , quod ad- fervat B bliothcca ERenfis , atque e- go illud infra evulgabo in Differta- tione LXVIir. de Redtmtlont ptcca- torum. Illinc ipfum petat , qui velir. Ec fane quum ferc omnia Civitatum Italicarum Archiva fljmmis forruito aut confulto olim tradita fuerint, itaut vii ullam viderim , quae ante Fridcricum I. Imperatorem illaefa proferat monuTienta fua : magni pro- ptcrca faciendum illud cft tum ex fua antiquifate , tum quod legenti ofTcrat plurcs eorum tcmporum con- futtudints , ron aliundc edifcendas . Fortafle pofteriora tantum tcmpora confideranti negotium factflet , quod in Fcrrarienfem Urbcm Henricus II. Imperator, vcluti in rem fuae plane ditionis auftoritatem exercuerit» Ve- rJim nihil ad haec haefitabit, qui- cumque congefta a me in Pleniori MMpofitiont Jtirium Imperialium 6' E ftrnfium I&-C. leoerit . Nuper etiam iuculcncc expreflam vidimus eanddTi veritatem iii A^lis fupra cvulgatis;

MEDII AEVI 6^%

A Manruanis enim Civibus immunita- tcm a telonto ci^ rlpatico Imperatores concedunt in Garda , vtl in Brixiana , ^ in F<.>raria, vel in Comaclu , i^ in Ravtnna . PraeCerea Luccnfi in Urbe fi non integram Libertatem a- nimadvertas ad Annum Chrifti M- LXIV. quum adhuc ibi jura Ducis fiye Marchionis vigerent, faltcm ia-

B iiitutam Communitattm reperias , quum Ptolomeus Lucenfis fcribaC in Anna- libus brevibus: Eodem ./ftno ^le*an-' dtr II. Papa Civitattm LACtnftm mul~ ta dignitatt nobilitat , N»m primo tri- buit ti B-Allam plumbtam po Sigilla Communitatis , ut bibtt Dux Vtmtoru^, Ptolomei certe fiJes 'lanta non cft , quum in eo faepe diligcntia critica

C defideretur, ubi de anriquis rebus a- git , ut is dubicationem omncm de hujufmodi Privilegio nobis eripiat. Nihilo tamen fecius mihi non diffi- cilc perfuadeo, jam tum in Urbe il- la translafum fuifle in Communita- tem jus Comitis, intafto jure Mar- chions* eo quippe tempore Beatrix Duaffa, & Mathildis Comitiff"a ejus

D filia Tufciam regebant. Verum Ica- licis Civitatibus nullum magis ac- commodum tempus fe obtulit ad u- beriora Privilegia ab Auguftis impe- tranda, feque erigendas ad fublimii au£loricatis ac Libertatis fafiigium , quim quo Henricus Rex IV. inter Imperatores III. Regni habenas te- nuit. Puellus patre e vivis deceden- te reli6lus, quanta imbecillitate Po- pulos rexerit, erfi Hiftoria filerer, nos tamen non immerir6 ex confue- ta humanarum rerum condicione, ac potifliroum ex perditis eorum Cera- pcum moribus intelligere pofl"emus . Tunc auro atque argento msjor qu^m an*ea vis; ac proinde facile jura Im- perii parrim venura expofita, partim a potentioribus occupata . Attamcii

diffici-

tf55> DlSSERTATiO ^ADRAGESIMA^INCTA, 669 dlffi.iliora etiam tcmpora fucctlierc, A ei fuit, largiore manu Regalia Ci

ubi exarfere bella inter Sacerdotium & Imperium ob ipfius Regis vitia , ^uae vifa funt minime diutius tole- randa. Ipfe, ut nemo nefcit , fen tenrii Gregorii Vlf. Papae anathc- mate perculfus, atque e foHo dtje ftus , per annos plurcs tum in Gcr- Diania tum in Italia , inter bello- rum , variaeque fortunae turbines c- xagitatus, & fua jura dubio Marte tutatus , funefliflimam Tragoediam «fque ad fuum obitum cgit. Ut au- tcm fibi vires bcUi compararet, Po- pulorumquc animos flucluantes fibi devinciret, nihil miraudum , fi opus

B

vitatibus aut divendere, aut elargi- ri , aut etiam ufurpata ab aliquibuc difnmularc. Prae cetcris vci6 inter hujufmodi Regnorum pcrturbationcs Mathildis ComitifTa, ac Tufciae Da- ciffa , fuam amplificare potentiat» non praetermifit . Anno MLXXXI. Henrici armis & faftione praevalen- tibus, quae pa£\a Pifanus Populus cum iplo percufferit , fuperftes Di- ploma indicabit, editum quidem ab Ughellio in Catalogo Archiepifcopo- rum Pifanorum , fed nuac mibi Cft» ftigatius ciLhibendum .

Concordia inter Henricum IV. Regem, & Populutn Pifanaai^ ubi pa5)a inter eos iniu receafencur, Anno leSx.

IiV ntmine fanSfae & individuat Tti- nitatis . Henricus divina favtntt tUmtntia Rex . N^tur» fit emnivM Chrifli fidtlibus tam fttturit , qua-n prt- fentibus , qualiter nos cenfilio nofirorum Principum , fidtlibus nofiris Pifanae Urbis Civibus , quod rogavtrunt , con- teffimus . Siquidem annuimus , e^ fir- mittr fiatuimus , qutmquam bominum , nifi eommuni cenfenfu torum , nt: rafas appitbendtre , ne: 4'Jfipare , nee figilla- re infra Civitatem Pijae , neque in B^r- gis , ft foras Civitatis ipfi bahuerint Enimenta y nec mures fuprafcriptae Ci- vitatis dtflrutrt , nec optattcare , neque fuprafcriptam Civitatem igne crema>e , nec foderare juhehimus . Et fi offtnfio- nem miferimus aliquam fuper aliquem hominem ftve de ttrra , ftve dt aliquo trimine , cum duedecim Sactamtntatibus abfque pugna , txctpto de vita , aut mt- tihuf , aut honort noflro , fi approbart ivlutrit tllt , quibus eonftlium cum eo invenerit . Nec hannum tolUmus , nift fer Ugem . Nes bem« eapietur s nabis

C dt fuprafcripta Civitatt vel Bargit ,

nifi per Ugem facere probibutrit , C" ^ilodium ia Civitatt vei foris non bit- butrit . N:c bominibus praeparatii ad navigandum ittr probibtmus , nifi fltt- dioft boc ftctrint propttr querimoniam de eii fa&am , E( fi culpaverimus ali- qutm eerum , qtti ob ho: fe pratpara^tt , ut jufiitiam pojfit evitare , permittemus cum facramento fuo fe dtfendere, Et fi aliquis eorum in itinere fuerit , mulie- rem ejus in difiri&ionem no» mititmus , Et de tenimtnto , quod aliquis ttnutrit ptr btntftcium , quod a ncbis ttnutrit , tum non di/vtfiitmus nifi per Ltgtnt , Et Confuetudines , quas habtnt de Mari , fic ti\ ohftrvahimus , fiiut illo~ rum efi ctnfuetndo . Et illum , fuper quem rtclamatto venerit dt ttrra , fl guartntem babere potuerit , vel poffjfio- ntm jurare voluetit, per pugnam fati- gari non finimtts , Et bominibus.dt a- lia Civitate , aut de alio Caftdlo, vel de alia Vtlla , vel de alio Sigitoratico , Legem no» faiitmus de Pijanis bomint- T t % bus.

S6i AKT I^UIT.

bus , nifi illl dt fuprafsriptis lo:is . vtl tofum Stnieres , qui effenfiontm fectrint , Ltgtm faciant prius Pifanis heminihus . Fodrum de Cafltllis Pifani Comitatus nen tolltmus ^ nifi quomodo fuit confut- tude tempert Ugonis Marchionis. Ho- minibus in Vtllis habitantibus dt torum Comitatu fodrum non toUtmus . Nic a- Hquam cenfuetudintm fupttimponttnui , tii/i q-iantum trts mtliorts homints ppt Seniorts per ViHam e^ Cafltlla jura- vtrint y quod torum confuetudo fuit tetn- pore fuprafcripti Ugonis . Qui fi furart neluerint , jurare cotiflringtmus . Caflal- dionem , vel aliqutm noflrum Miffum iit fvprafcripta Civitate vel Comitatu tornm , ad Placitum faciendum tis fu- ptrtffe non finemus de alio Cemitatu. Putllis , ntc Viduis Maritum interdict- miis in Comitatu Pifano. Ntc prttium indt invitt tollemus , nec invite alicui tan/u^ahimus . Mercatum i..... calciam in Vtllis Comitatiis eorum fieri nen fi- nemus , nifi fecundum confuetudinem tem- pcrum Ugonis , facramentit , ficut fupra- di3um efl , diffinitam . ^lbergariam in proprietatt alicu/us abfqut voluntatt il- lius , cu/us proprittas tfl , non faciemus . In fuprafcripta Civitatt , vtl propt eam ufqae ad medium milliarium , ttrras , quae fuere Pafcua vel Paludts ^ fitas ante pratdia illorttm , vel Ecclefiatum , <;^ temmunia Pafcua , non tamen occa- fiont Pafcuum oecupata , tis non toUe- tyms ^ ntc leborate faciemus , G^ ptr tos labevart nen conttndtmus , vtl ptr nos «Uquis , ufque ad illos fines , ques lau- davrrint homints ab eis eleSii ad hoc tifi-ium , qui jure/urando aff.rmtnt , fe hena fide aeflimatures , e^ ttrminatures illas ttrras , quae fuere Pafcua vel Pa- iudts , & illas demortflratttros , qtted t- tant Paftuat qtiat ad snhuram dtbtant

B

C

MEDIl AEVI 65z

A remanete . Et nullo amere vel edio pra- pttrta miff^ros illos , fi nolutrint , ad facramtnta diflringemus. Et qued ipfl laudavtrint e(fe , in alium flatum tran- fmutare pir bonam fidem probihthimus . Qui fi diji-efdaverint in eligendis prat- didis hominibus , nof eligtmus , <^ /u- ritrt dtflringemus , In Roma , & ab ipfa Roma ufque Papiam , nullum Ripaticutn dabunt in tit Mtrcatis & locis , ubi ipft foliti funt irt per fuos , aut ft /a»» ad mtrcandutn iv'ffe pcffunt ratione pto- bart . Et illi N gotiatores , q^l ad Pi- fam ire volutrint , non prohikebuHtttr , N-c Marchionem aliqucm in Tufcia mittemus ftne laudatiott hominum duo- decim tltBornm in Collojuio fjilo fa- nantibus cnmpanis . v4 fauct ^rni ufqut ad Ripaltam tos tuntts & reverttnttt ptr ^/num pratdari , aut eff^ltum fa^ cert nen ptrmitttmus , nift fortafft ptr mtritum . .Aldium , qued tfl in ripa K/ir- ni tx utraqut partt a Msrt ufqut ad Ofticariam , non fintmus impediri . Ul- tra Muros atttiquos Civitatis , quod tfl ab anliquis Mitris ufqut ad y^mum , ad comtnunem Kiilitatem libtrabimus , Nic domum in pretdi5lis ttrminis tte- vari ttfque ed triginta fex hrachia ith. terdici ptrmittemu) . Et ut hoc firmutrt (^ incenvulfum flt , hanc Cartam fcriii /uffimus , quam nojlra manu , ut infra videtur , cerroboratam Sigilli noflri int- preffiont fteimus infi?*iiri . Juyiximus e- tiam , ut fi aliqua Navis futrit rtttnta a Ga/eta ufqut ad Lt»i , nullus audtat depraedare , nequt invadtre bona ipforuttt Pifanorum . Si quis autem hujus Prae- ctpti noflri violater extittrit , fciat fg ductntai L'b*as auri eptimi compifitu- rum , medietatem noflrae Camtrae , ^

j medietettm iUi ^ eentra qutm futrit itt»

1 juria.

D

Sfgnum

iij DISSERTATIO ^ ADRAGESlMd^JlNCTA, 6$^

Slgnum Damni Heinrici

'V'

j

4 Rotitattorum Rtgis invlBiJ^Mi,

Snnhardus CanctUarius viee ^rchicancellarii recogmvi ,

Datum u4tno Dimlni'at IncarnaVotis M!llefl>*io O^uagrfime Pri>n9, UdiTtate TUh ^nno atittm ordinationii Domni Htinrici Q_tarti Regis XXIIII. Regni XXUIIU

w4lum ftliciter in Chrifti nomine.

Vides heic nuUam Comitis men- tionem f^ftam , fed M*rci!>ienis tan- tUiti , qui revcra ultra unum Saecu- ium deinceps in Tufcia legem d.xit. Atqui cx Pifanorum paftis jam ad dignvofcendum perducimur, quid cc- teri [taliae Populi fub Henrico IV. moliti quifque pro fua virili fue- rint . Verique videtur {imile , cx iis non paucos , fi non idem , certe fi- milia fibi procurafle privilegia. Pro- pterea res Italica eo tandem deve- nit , ut Henricus V. cjus filius at- que fucceflbr, in Italiam Anno MCX, dcfcendcns parum fibi obfequentes Urbes fenfurus fujfl"ec , nifi jufti e- xercitus fecum venientis terror ejus adventum praeceffiflet , & praefentis majtftas venerationem auxifl"et . Ut fcribic Donizo in Vita Mathildis Lib. 2. Cap. i8.

Vrbes munitas ejus perterruit ira .

Novaria in rebclUonem rapta poe- nas male concepti confilii luit. Ar- retini quoque rclu£^antes cadem de- trimenta paffi.

l^Mlis Vfhs fola Mtdielanunt popv.Iofa Hon fervivit ti , nummutn m^ut eontw iit atrii ,

Tmmo Henrico ipfo in Germaniani vix rcgrefl"o, Laudem Pompejam ii- dem Mediolanenfes obfiJione inftru- £la deditionem faccre cccgerunt. In- ter ipfos etiam Mediolancnfcs , & Cremonenfcs, ac Ticinenfes inftau- ratum cft bcllum. Tum Anno M- CXII. Papietifes & M.diolanenfes fia- tuerunt tsr jmaverunt fihi foedera , qua» B nimium qutbufdam videittur I^nperato- riae majiflati , & jipoftoltcae aufforita- ti contraria , cum ifti Civts jurarent fi- bi fervare fe & fua centra qutmlibet mottaUm hominem natum vtl nafcitu- vum . Haec Landulphus de San£to Paulo H ftoricus fynchronus Cap. 11. Hiftor. Mediolin.' Tomo V,^ Rer. I- talicarum. Sicardus quoque in Chro- nico , Tomo VII. Rer. Italicar. te- ftis eft bclli antea initi inter Me- diolanenfes & Crcmonenfes. En ejus verba : o4nr.o Domini MX VUL pri- MO coepit guerra de Crtmona ^ frtftenium Crementnfium . Ab iftarum Civitatuni grsndibus animis, vivoque exemplo ceteras, quae ruHi fingulari Princi- pi parebant, folicitatas fuifl"e ad pa- D rcs motus 8c aufu? , nemo non sn- telligit. Propterea Henricus ipfc Rex V. Imperarrr IV., ut carum devo- tionem fidcrrquc fibi enixius conci- liartt , coafirmarct^ue , percntibu»

ampUora

(5^5 ANTl^ir. MEDII AEVl 666

«mphora privilegia, ininime dcin- A rcbatijue authenticas vctuftatis nota$ :

ceps neganda ccnfuit . Eft mihi c- ncmpe Diploma ab codcm Augufl»

gregium hujus indulgentiae documcn- Civibus Cremonenfibus conceffum «

tum , quod olim depromfi ex Archi- cujus hacc funt verba. vo Communis Cremonenfis , praefe-

Henricus Rex Quinftus, & Quartus inter Imperatores Creraonenfi Po* pulo varia jura ac Privilegia confirmat, & auget, Anno xii^.

IN nomint fan^t & inilvldut Trmi- tatit. Heinricus divina favintt cle- tntntia Quartus Romanorum Impera- tor Auguftus. Qjteynadfnodutn /ib ini- tnicetum infcftationt nullattnut tjl ctf- fandum , fic fiitlium ^ amicorum va- luntati tfi cendtfctndtndum , terumqut dignt petitioni diligtnttr fatiifacitndum. j^uapropttr omnibus Chrifli , noflrifqut Fidtlihuf tam futurit qvam prtfrntiltM netum fieri volumus , qualittr rogatu e^ pttitiont fidelium noftrorum Crc- Oionentium pro fidelijfime ftrvicie te- rum qutcunqut quondam neflri privilegii auiloritatt tis tonceffimus , tadtm nunc fro bonat fidti tovum perftvevantia rt- nevamut , renovantefqut in pojlerum con- fitmamus .' videlicct ea, que fue lo- cutionis proprietate Communia vo- cant , tam qut in prtftnti habtnt , quam ta qut in futuro funt habituri a Buica ^ddat ufqut ad Vulptrula tx U- traqut Padi fiitminit ptrtt ; & ut a Mari ujqut Fapiam ftcurt ^ libtre ,

Signmm Domnt Htintici

SruHO CanttUaetus fttognovit ,

B ntmint tit quicquam meltflit infertnte , tundi €r rtdeundi , c^ mtrcandi Jtcun- dum ufum & antiquam eenfuttudintm terum cum navibus fuis facultattm ha- beant , & ptr tetum Rtgnum nojlrum Iialit ftcurt vadant . Conceflimus c- tiam eis , ut cxtra muros Civitatis eorum , deinceps Palatium & hofpi- cium noftrum habeamus . Et henes m- fus torum , t^ omnia , qut tx felicit mtmorit Prtdtcefforum ncftrerum Regum ftvt Imptratorum conciffu obtinuerint , eonfirmatttus , Si quit vero Epifcepus , Dux , Marchio , Comts , yicecemet , Ga~ flaldie , ./^dvocatus , Scuhatiut eontra hujus noflri Prtcepti pagtnam irt tem- ptaverit , auri millt Mancofes componat , mtdittattm Camtrt ncftrt , mtdittattm ti , qui dampnum vtl injuriam paffut eft . Et ut hoc verius credatur , i^ omni atvo inviolabHittr confervetur , hanc Cartam indt confcriplam , & ma- nu prepria corroboratam , fmprtffiene ao» ftii Sigiili infigniri juffimus ,

Quarti Romanorum Imptratorit inviniffimi .

Locus •^ Sigilli cerci .

DstHm Ttrtio Konat Junii , %4nno Deminieat Inearnationis Milltfimo Ctnttflmo Do- (ime Qjtarto , IndiHiont Vll. Rtgnante Heinrico Qjtinto Rege Romanetum , t/fnno Vmi. Imptrantt IIII.

t/iSutu tji ^Variaaeii, io Cbrifio filiiittr. Jlmtn»

Hett-

St-j JHmRTATlO ^U^DRAGE^IM^^JINCT/f. 669

Henrico huic nonduTi Pooulu^ Me diolanenfis dcbi'a ohfequii cfficia per- foWerat, & in finicimos quofvis vi- rium fuarum periculum , praefertim in Cremonenfes , faciebat. Hos con- tra fibi fideles & peramicos fenferat Henricus : quare in eofdem fe libe- raliorem praebuit- Heic i^irur vides Crcmonenfi Populo confirmata ea , q^ae fuae locutionts proprietate Commu- nia vocant : bona videlicet , quae ad Univerfitatem five RcTipublicam fpe- ftabant , qual;a quoque memorata vidimus nuper in Privilegi s Man- tuano Populo datis : quae res in-W- care vi-^etur , longe ante haec tem- pora fui(Te in Civitatibus quamdam Communitatis umbram , qualis adhuc perdurat Medolani, Mutinae, Re- pii , atque in aliis Urbibus , jam Reipublirae forma ac jure exutis, & Principi dominanti nunc fubje£tis . Qiac tamen ita dfla velim , ut fi- mul moneam , vel apud veferes La- tinos Bina Communjtia fuifTe, in quae crat jjs univerfo Populo. Frontinus de Limitibus Agrorum inquit: Eil C^ pafcuorvm prot)'ittas pertinens ed funJos , fed in Centmune , propttr tfuoi ea cetnpafcua multit in locis in Italia Communia af>p'llantur , Aggenus Agra- riae rei S:ripror tefta^ur & ipfe, e- jufmodi bona in Etruria apoellata fuifTe Communalia . Sed illud in pri- mis aninad^^ertendum , Henricum ve- niam dediffe Cremonenfibus , ut Pa- lai-jum Imperiale extra Civitatem ae- difirarent: qui mos poftea familiaris cvafit in Iralicis Urbibus , masmm prae '■pteris potentiam praefercncibus . Co»c-(fi-ius etiam, inquit, tis , ut <«- tra murot Clvltatit (orum , dtincTps Pa- htivm ify' hn^^pitium noflrum hah'amus . Q ^''^ns verbis diferte fignifi-atur , po!H'-e'-i Tmperatorem , fe Cre-no Bcnlera Urbem minime cum excrci-

B

A tu ingrcflTurum ; fed quum illic trafl- feundum fibi fueric , fe in P^latio tantum fuburbano hofpitium receptu- rum . Non licebat ergo ( fcifcicetur aliquis) ipfis Auguftis Civitates fuae dominarioni obnoxias ingredi ? Mi- rum id certe nofiris temporibus vi« deatur . At nulla jufta cauflTa flupo- ris . Jam enim in Libertatem vindi- cati Civcs nimium verebarstur, ne armati Reges intra eorum mocnia recepti vetera refricarent jirra , 5c nafcenti Reipublicae vulnus inferrcnt. Acceflic & ipforum Regum indul- gentia & cariras: nam quum antea exercitus eorum in finum Civitatuni cxcepti, pro more militum difcipli- nae ferc femper, fed tunc potiffi- mum , impatientium , fua feritate aut avaritia Cives in plura difcri- mina , fcditionefque adduxiffent ; 5c ca de caufsa Ticinum , Novaria, Par- ma, Arretium , aliaeque Urbes , vcl fub ipfo Henrico , incendio fucca- buiffent: ut in poflerum hujufmodi pericula avcrtercntur, placuit Regi- bus & AugulHs , clcmentiae leges feftantibus , exrra Civitatcs hofpi- tium fibi parari ; non quod , ut pu- to , ipfis interdiceretur in Urbes in- grefTus, fed ipfis armatis , eorumque milifaribus copiis . Longc eiiam an- te haec temoora Mediolarenfis Ci- vitas hujufmodi privilegium fibi com- parafTe atque imperraffe videtur: cu- jas rei teftem non Guplvaneum de la Flamma , qui circiter Annura MCCCXXX. id fcribit, tefiem ad- feram , fed Landulohum feniorem fupra memorarum , ex cujus tradi- tione Lib. 2, Cap. \6. Hifioriae Mediolanenfis , Adelbertus Italiae Rex Seculo Chrifti Nono , Palatiunt Max'm'<ayii , quoi /itunt tfi infra wo«- nia Urhis , i"l Tajani , jutta The*~ i»as San^i Gregorii lecatum , praeparari

fibt

E

66^ AKIT l^Uir,

fibi piaiceph, Tum fubdit Hiitoricus : igneran$ , ut ipfe pcflta fjmutabat , ^uod nullus R:x a Itmpore Beati x^mbropi , in eujut pratfidiis Civitas Mediolantnfis fuper omnes hatiae Urbes ab ingrt^u Imperatoris L'birtatem adqui/tvit , Ur- bem hanc introlviffet , Somnia & com- menta nobis narrat Landulphus , cx tam remotis Saeculis privilcgium e- jufmodi arceffens: attamen hinc rc- He coUigimus , circiter Annum M- LXXX. quo is Hiftoriam fuis literis eommendabat , hujufmodi privilegio diu antea MedJoIanenfem Urbem fuif fe donatam . Quo pcftea exemplo &

MED II AEVI

570

B

aliae potentes Urbes excifatac, pa- rem fibi pracrogativam conquifivere. Afque inter alias Maftuatia Civitgs. Jam fupra dedi nonnuUa ad eam fpc- ftantia Diplomata. Alia quoquc pro- tuli in Differtationc XIII. de Horni- rtibut Liheti- , Qjjid arfiqjiis ejus pri- vilegiis adjeceric praelaudatus Hen- ricus inter Augiifios Qusrtus, fubla- ta e n edio per mortem Anno M- CXV. Comitiua Mathilde ibi domi- nante, fubfcquens Diploma nobis e- diffcret, quod ex antiqua mcmbrana Archivi Archiducalis Mantuae ej^o defcripQ .

Henrici IV. Imperatoris Diploma, quo Civibus Mantuanis vetera jura ac privilegia confirmat , tum nova concedit, Anno iiz^.

I2V nemine SanBe & itidividue Tri- nttatis . Henricus divina favente elemtntia Quartus Romanorum Impe- rator Auguftus . Spiritus Sandi gra- sia , qui ubi vult , Jpirat &c. ( uC in Diplomate Henrici 111. Augufti). /- gitur tvidenter cognofcentes , cmnes «- Hfinimittr Mantuanos nofltam fideliter , prcut debent , fidttitaism fervare , to- rum dignis po/iulationibus dignum duii" tr.us condefcendere . Qjaspropter inierven- tu Burchardi Canctllarii noftri , &" tnultimoda pofiulafione aliorum nojlrorurii fidtlium noflra Irnperiali au&critate ^ om- ties fuperflitiofas exaBionts & tmportu- rt«s viclentias funditus deinaps iflis a- belendas Cf radicitus ttatirptsndas tnodis emntbus dectrnimus (ir confirmamus . Statuentes ttiatn , ut nulla magntt par- vtt(fue perfena &c. ( Vide laudatum Diploma). Preecipirr.us ^ucque , ut li- ctat omnibus prcdi^is Mantuanis fe- cure ire CS^ redire ad menaia omnia , ftvt fer terram , & fitie pcr omnes a- quas , quandocumque vtluerint , ita vi- dtiiitt , ut «»» dfnt ripaticftn» nte tit'

'C hn<um in Lagtfe , in Garda, in Sum^ \ Kto Lacu, in Bixiana, in B lonia y i» ! Fcrraria y in .Afgenta , in Ravtnna ^ j in Comaculo , & eam confuetudincm I bonam & juftam habeanc, quam que» I libet noftri Imperii Civitas optincC . I Infapcr Palacii cum tcto muniminc j deftruendi , & exfra Civifarem defe- 1 rendi in Burgo Sinfti Johannis E- D vangelifte darnus poteflatem . Alber- gariam quoque nove & veteris Ci- vitatis, ut circumdata tft muro & munimine, eis remittimus & dona- mus . Qjin eciam Jnjulam , in qua Ca- firum Ripalte fitum fuit , eis concedi- tnus , ita ut nullum Caftrum , ftu edi- ficium a me , vtl mtis fucctfforihuf ex- truatur , Hi: oKnia tricdo dt&a Man- tuanis omnibus, qui tiunc Junt , & fidbuc futuri funt jnfle &" legaltter con^ cedlmus . Si quis igiiur Dux , Mar- chi» &i.

Signuta Domni Henrici Qjfarti Ro* ruanotura Itrtpertitorii invi&ijfimi .

Burcbardus Cancdlarius , ^ MuttO- fierisnfit Epifcoput reiognevit .

DAtHM

6y\ DISSERTJTIO ^UADRAGESIMy^^JINCTA. 6yz

DjSitm Scxso Idus Maji , IndfCticm VllU. %4nno Dominice Irtcarnationis MC- XVI. rcgnante Henrico Quarto Rtge Ro- manorum , K^nno XI. Imperii autem VI.

v^J«w tfl Buberne^ in Chriflo feli- citer . ^tnen .

Attentc confideranda funt , quae heic Imperator elargitur , nempe : Infuper Palaeii cum toto muHimine de- flyutndi y & entra Civitatem deferendi in Burgo SarsQi Johannis Evangtlifiae damut pottflatem. Ha6lenus igitur Im- perialc Palatium intra Urbem ftete- rac ; fcd illud dejicere , novumquc in fuburbiis condere, exinde Civibus fas erat . ^lbergariam queque novae & viterii Civitatis , ut circumdats eft mu- ro &" munimine , eis rtmittimus & do- namus . Ergo ex pa£lo , five privilc- gio , copiis Rtgis deinceps interdi- ftum fuit hofpitari intra Urbis moc- nia. Quod deniquc addit Impcrator: d^ eam confuetudintm honam & juflam babeant , quam quaelibtt noflri Imperii Civitas obtinet , concors eft cum Di- plomate, ut nuper vidimus, Cremo- renfibus conceffo , ubi haec verba : Et banot ujut torum , c^ emnia , quae

B

tK ftlicis memoriae praedtcefforum noflf*- rum Regum fivt Imperatorum ceneiffu obtiKuerint , confirmamus . Haec dili- genter memoriae mandanda: eorum enim ufus rccurret , quum infra ir Differtatione XLVIII. tle Soeietatibus Lotrbardorum , occurrent nobis Lan- gobardicac Civitates idem expctcntes a Friderico I. Augufto. Ceterum m hac ipfa antiqui regiminis mutatio- ne , fi Mediolanenles intcrdum ab cfFicio rcfilientes cxcipias, vix aliaiH Civitatcm oftendas, quae Regiam aut Imperatoriam Majeftatcm non agno- fceret , ac revereretur. Adhuc, uti veri fimile videtur, ad Cemittm Pjt- latii in Oppido Laumello Ticinenfis Dioeccfis Appellationes dcfcrcbantur. Mifli etiam Regis fccundiim morcm temporum praecedentium ad Juflitias faciendas per Italiam identidem cx Aula Caefarum procedebant. Cujus confuetudinis adhuc vigentis tcnem habeo Chartam , quae roihi oblata cft in vetuftifTimo Regefto Archivi Epifcopalis Cremonac , ubi hacc le-

guntur.

Literae Epifcopi Conftantinenfis (fortafTe Conftantienfis) Legatione Coh- radi Regis per Italiam fungentis, ad Confules & Populutn Cre- inenfem (fortafle Cremonenfem), ut Epifcopo Cremonenfi jufti- tiam faciant contra quofdam invafores jurium Creaonenfis Ec- clefiae, circiter Annum 11^6.

EGo Conftantinenfis Epifcopus , & Domni Chonradi Romanorum Regis Legatus, Confulibus & Comi- tibus, omnique Populo Cremenfi fa- lutem . I^otum vohis Jieri volumut , quia Dominus nofler tx latere Juo nos in partes iflas dirigens , tccius Iialici Re- gni ntgotia ad bonoitm Juum jure tra- tfanda nobis con^mifit , nofque omnibus eiprtjfts , e-' piaecipue Ecclefiis jufti^ Tom. IX.

tiam faeere , treguam firmiter fervare y &' omnei , qui in Regno iflo captivl tenentur , libtrart , & quofque rebelles , Cj^ noftris , imme Domni Rtgii manda- tii repugnantes , ejui banno fubjicere , d^ fidtlti ejut de adventu & ferviti» fuo diligenter ccmmonere precepit . No- vsritis preterta , quia vlr ventrabilit Frater noflsr O. Cremonenfis Epifco- pus rebit conqueflut efl de Treche dt V V Boaat»

BfHatn ■'^ ffatribus ejus , c^ ^e Gi- rardo de ^Coiottia , ntc non ^ de filiis t/iiierti Gonxpnis , & de Manttgatio de Cafavajo , tfui ^ homo (&" juvatus Epifcopi e[i , Qui etnnis &" terras Ec- cltfie & paffejf$enes injuflt detintnt , *tc ab tit juflitiafn confequi pote/i . Jn- /uptr idtm Mantegatius homines Eccle- fit inftflart non ceffat . E* propter ex partt Dotnni Regis ^ i^ neflra Univer- fitati veftrae tfiatdamus atque precipi- tntis f ut prenominatos viros Crtmonenfi Soifcopo ante adventum Domni Rtgis noflri pltnam fuflitiam facere cobtrctatis . Jpfttm quoqut Msntegatium ab infefla- ficne bominum Eccle/it ceffart faciatis , slioquin autem , quia bis confentitis &" erimittis (^ da>y>t<»aticnis illorum vos ipfos participes tffi.itis : facitntts enim sy conftntientts pari pena puniendi funt . Dt cetero autem vobis Cemitibus , ^ui Demini Regii t^ Vi>ffelli (^ fide- iti efiii , tx parte fua precipimus , ut de adventu & ftrvicio tjus vos dili- ^tntsffime preparetis . Vobis quoqtie ni- thilontiuus precipimus , ut Cuidrifium de WcrKOv» eidem Domxo Epifcopo jufli- iiam factrt cogaiis , d^ tam ipfum G>*i- erifium , quamcjue (^ cmnes alios , qui quondam Cafitllani g^ habitatores fut- lunt locoium Epifcopi , vel faciatis tos rcverti ifr bahitavt ii% iifdem locii , fi- iiii ipfi elim <^ anteccfforts torum fe-

MEDIl AEVI 6]\

A c-T-rnnt , vtl omnta q»e hahent in tifdeM locis rtlinquere . Si auttm nihil borum fecerint , aut ipfi Epifcopo ees in laa- da>ntnto Curie ilHus jufltiam facere ce- gatis , aut a vobis eo' omnino abjicia- tis ; aiioquin banno Domni Regis fttbji- ciemini in miUt Librai auri .

Ego Girardui Nitariui bujus t»em- pli auttnticum vidi , g^ /rj^i, c^ fide^

B littr txtmplav! .

Immo & in ipfa Civitate Medio- lanenfi Anno MCXLVIII. veftigia Imperialis au£toritatis deprehendi vi- dentur. Quum enim concroverfia in- tercederet infer Abbatiffam Monafte- rii Majoris Mediolanenfis , & Paro- chianos de eleftione Parochi Sanftae Mariae ad Circulum , eaque dirimen- da ad Archiepifcopum delata fuiffet, judicio illi interfuic Obitius Judtx ae Miffus Don^ni Ttrtii Lotbarii Imptra- toris . Attamen hoc affirmare non au- deo , quum jam ab aliquot Annis poft Lotharium II. inter AugufloE regnaret Conradas Romanorum Rex , ita ut Obitius ille indicet potius , fe iis titulis ( quod & de Notariis fie-

D bat) a Lothario aufium fuiffe, non 2utem fe auftoritate Caefarum ullura exercere jus pro iis in Populo Me- diolanenfi . Chartam exero , quam e CoIIe£laneis MStis celebris viri Jo- hannis Petri Puriccllii defcripfi .

Sententia Adelardi Mediolanenfis Ecclefiae Dlaconi in controverfia de

eleftione Presbyteri San6lae Mariae ad Circulum , agiiata

inter Abbatiffam Monafterii Majoris, & Parochia-

nos ipfius Ecclefiae, Anno 1148.

N ner>!fns (an&ae & i-Adividuat Tri- nitatis . Rtcordatio fententiae , quam Domnus u44clardus fanffae Mtdiclsnen- fis E.cle/iat DiacontiS jufftont vtntrabi- i'.s Oberti Mediolanenfis Arhiepifco- *i protulit juptr dijcoifdia inttr Mar-

E garitam Monaflerii Majoris Abbatif-

j fam , e^ Vicinos E.cleftae Btatae Ma-

riat , quae dicitur ad Circulum , ditt-

tius ag'tata . Difcordia tnim hatc trat,

PratdiSia fiquidtm %Akbat<ffa ccnqtstre-

' katur ^ qtfod pracfati Vicini Presbytcrum

fuam

d?5 DISSERTATIO M^ADKACESlMAf^UlNCTA, iy^

Juum ^lhirium , qutr:i irt ipfa Eiclcfia

Beatae Mariae pvjnevat cJ" ovdinavcrat ,

Xiiclentcr ^ injujie cxpultrant , E eon-

ira praenomitsati Vicini dicebant , ipjam

Ecclefiant Eeatat Mariae pratfaipto Mo-

Hafterio vefejus ^bbatiffae per orditta-

tionem, feu per aliqtiam difpo/itionem

nullo modo pcrtincre , Jed ejujdem E:-

ckjiae Saceydotis petitiencm (jr- clecTio-

nem ad fe de jme iSf ex longa confete-

tiidine pertinere dcbcre firmiter ajfere-

hant. Inde alia quaejlio orta tjl: Jctli-

cet qme pars petitoris Jbsnore, aut quae

pcffcjforis cen'.vicdo in hac caufa ju.ngi

dibcat . Eadem »a'»quc u4bbatif[a dke-

l>at , qued i» ipfa Ecclefta BeaSat Ma-

rise Joanncm Clericum poftterat , atque

de ipfa Eccltfta , ipfmfque Eccltfiae be-

neficio illum invefliverat • c^ vcnerabi-

lis Domnus Robaldus ftltcis memorise

Archiepifcopus tundem Joannem ad

Subdiaconatum , e^ Domnus Obertus ,

qiti mcdh tfl , ad Diaconaium in eadem

Eccltfta premevcrant . Infuper etiom Pre-

sbyterum ^lbertum de eadtm Ecclefia ,

& ejus bentficio f>ntliter invefiivtrat :

& ideo poffejjionem , quam tcmport Pre-

shyteri L»nf>anci Prophttae , aliorumque

Sacerdvtum antectfforum e/us habuerat ,

fe continuaffe dictbat. E cintrario ipfi

Vicini di.ebant , qtiod pyaedi&us Ptt-

sbyter Lanfrancus per manum ipfius %/4b'

batiffat i» ipfam Ecchfiam minime in-

travtrat , & i>svefiiluras , quas in pras-

nominatos Clcricum iir" Sacerdotem lite

jam mota fecerat , eis nullo tnodo noce-

re dtbebat . Refpondtbat eadtm ,Abba-

fiffa , fe ante ptaefatt Domni Robeldi ,

(^ Domni Oierti ^rchiepifccpi pratfen-

tiam jufiitiam facere pavaSam faepe fuif-

fe ; ipfos vcrh Vicinos jufiitiam facere

eontcmnentcs , praedi&orum Domnorum

u4rcbiepifcopBrum praefentiam per bitn-

nium c^ ultra adire cor.ttmpjtfft , affe-

tendo dicebat . Unde quidam ex ipjsi

ixiemmmicati f cS^ otnnts ir.ifrdi3i fue-

B

D

1

rmt . His itaque auditis , e^ dtltgenter inquifitis Dormus oidelardus , ut di&une tfi , hanc premulgavit fententiam .• Prae- nominata ,/ibbatiffa ipfius Eecltftae bta- tae Mariae ordinationit (^ difpofitionis , falva quaefiione principalit caufae , de ctttvo plenarie babeat p»fftffione>n.

Data efl haec fententia in Falati» Mcdiclanenfi , ^mto Dominicae Incar- nationis Miilefimo Centefimo QuadragS' fimo O&avo , Pridie Calendarum Junii , Indidione XI. Interfuerunt Vicini eja- fdem Ecclefiae , ^mi^T^o , ^ ^Z." i <«'- qtic Gfoguttus , qui dicuntm Butraffi , Gandulfus Calvucius , Petrus Longies , Carrolantfs , v4lbinus de u<t'cu , Otiobet- lus Calvuciits, Qbix<> Botta , xAmbrofmi Grtppus , Btllane Mufca , Rolandus Lax/sronis , Ztno Viduae , Petrus Maf- farius , Malafiisva , Lanfrancus Ftrra- rius , Lattrius Victcomes , Obix^a de Pa* labiago , e$- r.vJti alii ,

<Jt Ego Obertus Archiepifcopus fubfcripfi .

Ego u^tiftlmtts iadigmts Dlaeonus i»- terfui &• fubfcripfi .

Ego ^dtlardus Diaconus hanc Scn- ter.tiam dcdi & fubfcripfi .

Ego Wslielmus Diaconus fubfcripfl .

Ego Jc/danas Diacowts interfui c^ fubfcripfi .

Ego Obitius Diacoms & Cimiliareha fubfcripfi .

Ego Otto CaufidicKS ittnrfui & fub- fcripfi .

Otto Jttdex ae Mlffus Dsmni Quartt Henrici Iraperalcris inUrfui & fub- fcripfi.

Ego Stephanus ,.4r:hipTesbftet intcr^ fui & fubjcripfi.

^ Ego Obitius Judex ac Miffus Dota- ni Tertii Lotharii Imperatoris intei^ fm & fubfcripfi.

Locus Sigilli »J» Archiepifcopahs

Ego Gildtnus Cancellarius j <C^ Dia~ tonui Ittbfcrip/i .

Quod poftremo loco Leftor ani- madvertat velim, Icalicarum Urbium exemplum, quae fenfim e manibus Vaffdllorum , aut Magiftraruum , (eos ante Aula Caefarea ad regendos Po- pulos dtftinabat ) dominationem five regimen abftraxere, fibique imperium afferuerunt , id praeftitiffe, ut & paul- lacim eofdem animos , idemque con- filium fumferint multae ex Germa- nicis Civitatibus. Quae nunc ibi Li- bertate fruuntur, atqus a fuis Ma- giftratibus gubernantur, fupremo tan- tiim Caefaris juri obnoxiae , variis temporibus & ipfae , conatu omni adhibito, Reipublicae formam ac ju- ra arnpuere. Dominabantur eis antea Duces, Marchiones, Gomites , aut Epifcopi , Sed refraftarii PopuJi , eo- rum jugum dedignati , auc vi , aut psftis initis obtinuere , uC habenas imperii ipfi in pofterum regerent,& ab uno Caefare fuam poteftarem a- gnofcerent. Penetravit & in Gallias, atque in Belgium Italicorum exem- plum • fed longe minori audacia re- gionum illarum incolae fuos volatus inftituerunt . Satis enim habuerunt , in unum Corpus, five Univerfitatem fefe conjungere , ccrtifque coetum fuum adftringere legibus , publicis fundis ad expenfas publicas conftitu- tii : quam in rem jus coeundi , Ma- giftratus habendi , & decernendi quae opus forent pro neceflirace , oecono- nnia, & regimine Reipublicae, eis datum eft a Regibus ac Principibus, ac multa infuper privilegia conlata. Communia , Communitates , fed faepius Cemmuniae appeliantur e jufmodi Uni- verfitates in monumentis Scriptorum Galliae ac Belgii . Intaflum autem in earum inftitutionibus fuit non jus duntaxat Regis , ejufque iategra

MEDII AEVl 67Z

A dominatio , fed & Magiftratuum ac Vaffallorum, five ii Ducis , fcu Co- mitis , Vicecomitis , aliove citui» Urbibus ac Oppidis praeeffent. Proin- de omnino differebanC Commu>ttae iU lae a Civicatibus liberis Italiae • eamque tantummodo honoris & au- ftoritatis menfuram fervabant, quatu nunc Urbium Iraiicarum Cammunita- Bl tes fervant, fuis Principibus fubje- ftae , & Regalibus ferme omnibus , five jurifdiftione , & giadii ac do- minandi jure carentes. Gallicorum Communiis facultas erat el'gendi S^abi- nos f Confuhores , ac ejufmodi Magi- ftratus, angufta tamen auftoritate u- furos , quum contra Civitares Itali- cae Principatu , & paene autocratii fruerentur . Nonnullae etiam e Sicu- lis Civitatibus Seculo Chrifti Ter- tio decimo Communitatem inftituerunt, cujus tamen vita per quam brevis fuic . Notiffimum vei6 eft , quanto- pere in Italia Seculo XII. Popuius Romanus , impiis confiiiis Arnaldi Brixiani alleflus, nihii non tentave- , rir, ut fefe in Libertatem affereret , & fummorum Pontificum antiquiffi- mam dominationem excutcret . Ma- gnus Annalium Ecclefiafticorum pa- rens pluribus in locis poft Ottonena Frifingenfem, ac alios ejus temporis Scriptores, conatus in hanc rem , & a£la Romanorum defcribit. Tunc in- ftitutus fuit, aut reftitutus, fed im- mani ufurpatione Pontificiae auftori- tatis , Senatus Romanus . Tunc e- tiam Epocha nova procufa , nume- rantibus Romanis >,4rtnos Senatus. Bel- la quoque civilia fubfequuta funt , ac deinde pax , muitis condictonibus interveniencibus * quae faepe turbata eft , fuccedente belio , prout vires Pontificum aut Romani Populi prae- valebant. Anno potiflimum MCXLV. & fubfequentibus ejufmodi infaufta

difcordia

(57P DISSERTATIO ^^DRJGESIMA^UINCTA. «80 difcordia in graviffmos tumultus , A poft aliquot annos Hadrianus IV. Pa-

~a.^v, ... J, ^ — — ,

ik apcrtam rebcllionem degeneravic, quac vix multorum fan^uine fublata eft. AJfuic tun: Romanis Pontifici- bus Pctrus nobiliffimus Praefe£lus Urbi, una cum filiis fuis : quumque ex co bello difpendia ac damna non pauca is retuliffet, en ^ua ratione I

pa ei fatisfeterit , ne hunc adverfa'* rium haberet , quum diifidia immi- nerent inter Ecclefiam Romanam , & Fridericum I. Auguftum. Ex Re- gefto MSto Cencii Camerarii ego Chartaru defcripfi .

Inftrumentum, per quod Praefeflo Urbis, & ejus Coadjutoribus^

Civitate Cadellana eis oppignerata, fatisfaflutn fuit ds

dananis, & injuriis fibi inlatis pro Romana

Ecciena defendenda, Anno 1158.

Tlbi Patri , ^ univtrfalt Domffio Papae Adriano , ego ^uidet» Prat- ftdus Jobannes Pratfe&i , tf Oflavia- nus germani fratres , Petrus Johannis , Johannes Uguicionis , & Mattr mea , Petrus de ^tteja ^ Johannes Caparront , C^ ntpes ejus Milo , pro nchis , <ir pro Moribits nojlris , nullo cogente imptrio , ftd proptia & fpontanea nofira bona voluntate , pet Chartttlam cenventienis atque tr*nfa&ionis , rtfutationtm facimus pro nobis , noflrifque htrtdibus vtf ptr~ fonis a nobis furamijfi) , pte duebus mii- libus Marcbarum argenti j neminative de omni jurt , jtu a&ione , quam ha- btbamus de damno Cajlrorum , Demo- rum , df omnium aliarum rerum mobi- lium ty immobilium , quod nobis centi- git occajient gutrrat , quam habuimus cum Populo Romano pro Romana Ec- tlefia . Ita quod ntc nes , ntc noflrat uxorts , aut btredes , aut alia pet nos fummiffa perfona , ck hoc nunc txigt- mus aliquid a te Demino Papa ^Adria- no , ftu aliis Rcmanii Ponti/icibus prae- ter ifiam fummam . Eo videlicet pa&o & ttftort dt pratdi&a ptcunia duorum tnillsum Marcharum in pratftntiarum millt Marchas puri argtnti , dt rtflduis vtro pignus , ficut infra Itgitur , rtctpi- iKus , ut nlhil dt pratdt&a ptcttnia i»

B

D

damnum , feu contrarittatem Romanae Ecclejiat alique itt tempore malttioft tx- pendamus , &" banc tranfaiiionis Cbar- tulam invietabiliter obfetvtmus . Quod ft pratfatat convtntieni atqut tranfa- &ioni aliquis tx nebis contrairt ttnta- verit , Cf commonitvs infra quadraginta dits fecundiim mandatum Domini Papae nen tmtndaverit , jam folutae praediBae pecuniat partem fuam reftituat , c^ li- beratis pignoribus , a rtliquat fuat por- tionis pttitiont tadat , c^ tx propria noflra cenventiont publicat txcommuni- cationi fubjiciatur , praefata tranfaSiione nihilominus in ftto robore ptrmantntt « Pro tmindatioHt vtth pratdiSiorum dam- nerum a te Domino Papa , ftcut antt Itgitur , tranfaBionis nomine , in prae- fentiarum miUt Marchas puri argtnti recepimus.' pro reliquis veih mille Mar- cis argenti a tt Domino Papa totttm jus , quod Romana Ecccltfta babtt <» Civi'att Caflellana , & in toto tjut Cor/iittitu, & Monti ,Alto , txctpte to ^ quod Malavolta tenet in ifla Civitatt Cajltllana a Romana Eccltjia , pignoris nomint fufctpimus . Tali vidtlictt condi- tione , qued ntqut nobis , neque heredi- bus noflris aliquid de ifJo pignore ali- cui Homine plgnotis conctdere ntc itifeu- dare , aut aliquo modo alitnare liceat ,

Quod

68t ^NTI^UIT.

Q^tod fs factre eliquh noflmm prarfum pitrit, Hffi tM ptnitKS li/;eravcrit , Vo$ , ftu Sucetffor vtfler , tjui pro tempcre federit , redimtt quidquid de ipfis pi- gHoribus ohligatum iHVtntrit de rtliqua pecurtia , quae nobis perfolvi debtt , Sa- ne Dominus Papa , vel ejus Succtffores »6H dtbent aufitre plgnora Pfatfedo , fuifque covtforiibus , nifi Praefe&us vtl fui ccnfortes jam diBatn coHventioHent i»frtg'.rint , dottec reliqua ptcunia eis foluta futrit . Et hominibus Civitatis Cafltlltnae praecipiet , ut jurent Pvae- fe&o , fuifque conjortibui , quod bona fi- de eos juvabunt ad Civifatem Caftella- tiam , ejufque Comitatuiyt tenendum /'•*• xta praenomir.aiat conventionis teHorem . pecuniam vtrb , pro . qujt praedicla pi- gnDi^a obligata Junt , in hunc msdum debtbit Jolvere Djmirtus Papa . In fe^- quenti %Anno quinquagiata Marcas , & in eliis prexime Jequtntibus s/Innis a- lias quinquaginta vtl ctntum Marcas fmilittr pro duobus ^f.nis . Ee fi plus folvtre volitsrit , in Romani Ponti/icis fit pottftaie . PerJolsitiS ve.b iftis mtllt Marcis , praeJicli novi pigneris fcri- ptum , & tadtm pignora libtra &" ah- (oluta fine tKohftia O' contradiiiio<te in tnanus Domini Papae rtftituent: aut li- citum fit Domino Papae auBoritate Jua insrare praedi&a pignora . Pratterta con- •veHit Domini»s Papa quod PraeftBum , fuofque cenfortes ad reatdifi:andas Demos fuas in V> be juvabit , ita tatrten ut nec tKptnfas , nec guerras hujus rei cau- sS facere teneatur ,

^A&um tft hoe ^nno ah Incarnationt Domini noflri Jtfu Cbrifli MilUfimo Ctniefimo Quinquegefimo O^avo, ttm- poribus Domini ,Adriani IV. Papat , t/Inne ej»s IV, tnenjt Julie , IndiUiO'

nt ri.

MED21 AEJ/I 6%i

A u4 Praefsdo , e^ Jobanne PraefiCii , OHaviano germanis fratribtts , Petro Jo- bannis , Johannt Capanoiiis / Vttcrbii , XVL Kaltndes ^Augufli , in pratjtntia rogatorum teflium : Oddo de Injula , Stt- phamts de Martha , Johannes de ^n- cilla Dei , Pttrus BitiUerlus , Mala- branca , Grunterius /ilius quondam Lto- nit de Cttlo, Urjus de Bove , Mala-

B vclta .

^ Jobanne vtrii Ugicionis aSlum tji hoc Viterbii, ^itno , Mtnft , & Indi- Bione , qua Jupra , XV Kiltndas jSu- gtifli, in praejentia fupradiciarum te- flium ,

%A Milone vetb , ci;' tnatrt Jobannis Ugicionis , vtl Legano abrtnu»tiantf< , affum efl ho: Vetrallae , ^nno Mtlie- fimo , quo fupra , XIV. Kalendas .Au- gufli , in pracftntia teflium : Mala- branca , Johannes dt ^ncilla Dci , Stepbanus de Martha , Stcpbanus Bu- eano , Rainerii Panateri .

%A Petro vtrt> de u4tttja , & UKort ejus , a^um tfl hos , .Anno , Mtnfe , &• Indidione , quae fupra , I^cpe , XL K*hndas tAugufti , in pratfentia: Je- bannts Bonellui j Rainerius Panattr j Teizo filius Guidonij / Johannts de Un- garo j Cer.^o Buccaz-tnca de Civitatt Ntpe/ina ' bi omr.ts rogati teftcs ,

Ego Johannts , fan&ae Ramanae Ec- cUfiae Notarin: , bant Cbartular» Jcripfi , i& bent compUvi.

Pttrus Nicolai Pratfeffus Navalis juravit Domtno Papae Innocentio , /«/- Jque CatboUcis Succtfforibus in ptrpt- tuum .

Ad eadetn tempora fpeftat haec altera Charta, quam pariter tenebris I ereptam volo, quum de iifdem Pro- ■ ceribus Romanis ibidem agatuft

Roisanas

tfSj DISSERTATIO ^J ADRAGESIMA^l-NCTA. ^84

Rominus Pontifex (fortafle Hadrianus IV.) cppignerat Caftrum de Cafa-mala Petro Urbis Praefefto , Johanni, & O£taviano fratri- bus ejus, Petro de Attegia, Petro Johannis, Johanni Obitionis, & Johanni Gaperrono, qui pro quibufdam necefTitatibus Romanae Ecclefiae rriginta Marcas argenti mutuo concefferant , circiter Annum ti^d.

PRaeftntibus fitiptis HCtum fierl t;o- lutnus , nos a vohii trigi>%ta M»r- c^is» fiiis ar^enti ad pettdui Rotnanum pfo Htctjjiaubuy Ecclefiae mutuo recepif- ft; pro quihtti (juicqu-d babtmus in Ca' fi-o de Caja- mala , cnm redditibus & pertifftntiit fuis , •vobis pignori obliga- vinus , iia quod dontc a nehis , aut ab aliquo Succefforum nofirorum praetaxata pecttnia vobis reddatur , ad vos vtl ad tum , cui vos deUgaveritis , quicquid in eoiem Cafiro ad jus nofirum pertiKet , velttt ed nos ipfos , debtat provenire . Porrh joluta pecunia , qued in ipfo Ca- Jlro vobis obligavimus , libert ad nes & iftttgre reverteSur . Si vtri pecuniam ip- fam vel vos , vel ille , cui vos dimife- vitis , reciptre forti noluttit , nes nums-

B

rati tidem ptcuHti , confignat^ , ^ t» facra ,Aede dttjofit^ , nihilotninus Ctt^ flrum ipfum recipietnus . ^Adjicimus r- tiam , ut praedi&unt Ca/irum plgnoran" di , Mitt alique titulo euilibet ali:- nandi facultatim tttiquam nultattnus baieatis .

Datum Narniat , IV. Kaltndas Se- ptembris .

Dixi numeratos ^<tnos Senatus , & pacem pluries fraftam & reftaura- tam : quod quanquam ex aliis mo- numentis conftet, novo tamen con- firmare decrevi . En ergo tabulas > quas mihi fuppeditavit nuper me- moratus Codex MStus Gencii Cs- merarii .

Chartula memorialis fuper convsnticnibus inter Domnum Papaiz} Caeleliinum & Secatum , Anno 115)1.

IN nemint Domini . Nos Senatores al- mat V'bis , dtcrete atnptijjiy/ii erdi- nis facri Senatttt confiituimus , i^ fir- miter fiabiHmus , (^ per praefentem Se- nateriae dignitatis paginam ad pofierB- rum mtmcriam reducisKUS , quattnus Ro- manat Ecclefiae ^ (JT Donsno Papae nul- latentts praejudictt neque noctat per tem- pcra , qmd Dominus Papa Caelcftinus tie tnera fua Itberetitate & gratia ad praefens targitur Senatoribus , qui funt fupra numevum quinquaginta ftx Sena' iorum. Q^i numtrus itt /jne preedtcefjo- fttm tjttj:tcm Caetefiini jumm} Poncifiiis

C

diffinitus ccr.titietur & tegiiuf . Quam fintm cum Juis tenerihus modis omitibus fstam & fitiriam habtmus & beberi in pejierum decerrtimus . StatitenUs , ui quod DemKus Papa jam diBus de Jua Jela gratia , ficttt pfaejcriptum eji , /*- cit , noy% trabatur aliquando in etttm- plitm ab aliquo , Jtd Jclummodo prae- fatus quitiquaginta & Jcx Senatorum numerus , qui in Fine inter Eccleftam , e^ Urbem fada continttur , Beneficis & Presbperia cenfueta a Romana Ctt- rla inttgrt tonftquatur,

uiBitrft

6?^ ANT l ^UIT.

./Siinm Anno XLVII. Scnafus , In- dfdtont IX. mtrtjt Maji dit XXVllL juj[u Stnaterum Confiliariorum , Patili Jjaurentii j Pauli Franconis , Pauli Jo- hannis Pauli , Petri Str Leonis , Nico- lai Jobannis Snffonis , Jaquinti Johannis £rri , Gregorii Farulfi , Stepbani Ca- fharelli , Guidonis Johannis ,Alexandri , JSlicolai Bo:^( , Laurentii Rogerii Ceni- n>i , Gulferani Ctntii Gulferami , Ste- fbani Pttri Mainardi , Ovitionii Cali- dibucconis .

Neque Roma tantum temporibus iis in confilia Libertatis erupit , fed & nonnuUae aliac cx Civitatibus, Op-

MEDJl AEVI

685

B

pidis , & Candlis Pontificiae ditio- nis , aemulatae funt Romani Populi facinus . Urbtvetanos praefertim inve- nio ' per ea tcmpora quandam Rei- publicae formam affumfiffe , & regi- men Civitatis detulifTe CcnfuUbus , Veriim Hadrianus IV. nuper lauda- tus , cui Roma ipfa fafces fubmife- rat , Urbevetanum quoque Populum ad debita officia pertraxit, initS cura iis concordii , jn qua tamen aliquis Rcipublicae ordo & auftoritas Popu- lo illi fervatus fuit . Tabulas , ex praelaudato Ccncii Codicc deprom- tas , rei indices adtexo.

Scriptum conventionis inter Domnum Adrianum Papam IV, & Urbeveranos, Anno 1157.

AUne Incarnatienis Dominicae Mil- Itfmo Ctntefimo Quinquageftmo Septmo , Indi^ione VI. mtnfe Februa rio , faBum tjl hec paBum inttr Dom- num Papam Adrianum , & Populum Urbevetanum . £* partt Domni Pa- pat , mtdiantibus Juli» titulo SanQi Marctlli , & B'rnardo titulo SanBi CUmtntis , ej^" Rdande titule SanBi Marci, & CanceUatio, & Htnrico ti- tulo San&orum J^J^rei & ^chiltti , Pre- sbyttris Cardinalibus , C?" Hiacintho San- 3at Mariat in Cojmidin , C^ Johannt I^tapolitane Sandcrum Sergii & Bac- chi , & Sofont SanBorum Cofmat & Dantiani , Diaconis Cardinalibus . E» fartt vetb Urbtvetanorum mtdiantibus Rocco Prtert San&i Conflantii , c? Con- fulihus Wiltlmo Jckannis Lupi , & Pt- tre ^lbtrici, & Nohifibus vitis IVi- Itlme Becearie, & Ner». Fecerunt fi- quidtm pratfati ConfuUs ligium homi- nium Demne Papat , & fidtlitattm fi- bi , &" Succtfforibut fuis latbolict in- trantibus , ftcundum tenorem juramenti , quod faciitnt fi elif fideUs Jui de Rc-

galibus. Qj^am ttiam fidtlitattm prat-

Jiitit ti Populus Urbevetanus , fteun-

dum cenfuttudintm aliarum Civitatum

Domni Papat . Et hanc tamdtm fidtli-

tattm , fi ttquifita futrit a Domno Pa-

fa , vtl fi ipfi ipfi fponte obtuUrint , eam

rer.ovabunt ei finguli ConfuUs , & fue-

stfforibus fuis , quum novus fucctfftrit

Confulatus in Civitatt Urbcvttane ,*

pratfiito tamtn ti btntficio dtcem Li-

brarum / &" quum redierint a Curia ,

pratcipiint Pepulo fub tcnore jutamenti ,

quo ti ttntbuntur , ut juratam fidtUta-

i tem Domno Papat firmittr ttntant tD"

ohftrvtnt . Et quum nevi fubfiituentut

in Retr.ana EcJefia Pontificts , ConfuUs

i &" Pcpulus Urbevttanus jurabunt ti: ,

I fi:ut modi ficerunt Domite v^driano ,

E ] non rtquifito alio btneficio , nifi dtcttn

Librarum pro Confulibus . In txptditie-

nibus Dotnni Papat ftrvitnt ti a Tin-

tiniano ulque Sutrium , & ad Tinti-

nianum &" Suttium . Juraverunt ttiam ,

qued f'curitatem praefiiibunt Dtmne Pa-

pae , fi aliquande voluttit acctdtrt ad

Civitattm Urbivttanam , & omnibus

euntibus

d^7 D SSERTA*iO QUADKAGESlMAQUlhCrA. 6%%

tttnsibus ad ip!:«m, remanttttibus fccum , & rcdeuntibu^ ah tp(o . DomHUS Papa prticflitis furemcntis a Coitfulibus &" Populo Urbtvdano , did<i >is pro bcne- fico CCC. Libra! .Affa.iatorum ; & rtceptii fidtlitatihus , fi hurgenjcs ^A- quaepeidemis vohtrint ndire ad man- daium Dsmni Papae , fludeat Domnus Papa di pace reformanda inter eos , i

non tamen •vieientid , fed de cennivtn- ti4 partium .

Paria animadvertas aufos quoqufc fuifTe Cornietani Oppidi Cives, quos tamen Lucius II. Papa ad juftiora 3C faniora confilia compulit. Tenan- tur id tabulae , e praememorato Re- gefto Cencii non fecus ac praecedcn- tcs defcriptae .

Charta reftitutionis Cornieti Lucio Papae II. fa£lae, Anno 1144.

IN nomine Domini , tAnno Dommicae Incarnationis Millefimo Centtfirr.o Quadreg fi;r:0 Q_ arto , oitno Primo Pon- ttficatuf Djititnt Lucii II. Papac , Indi- Bient VII. menfis Novtmbris die XX. Nos quidem Gottifriaw de Pinxpno , C^ Vtxp Franconis Confules , una cum ^egidio Victcomitt , & Ranutio dt Guit- tc;ie , IX mandfito & veluntate altorum Gonfulum & Populi Cornictanac Ci- vitatis tam pro nobis ^ quam pro cun- fto Cornietano Populo , hac die , pto- piia , fpontaneagttc noftra voluntaSe , reHuntiamus , & rtfutamus ^ atque rtfli- luimus tibi Domino noflro Lucio fan- ftifllmo Papae II., &" per te fan&ae Romanat Ecilefiae , tuifque Succeffotidus in ptrpttuum.' idtft quicquid de Rega- libus beati Petri , quae funt in Corttie- to , vel ejus territorio , alienatum efl , vtl ablatum , ex quo Pttrtts quondaf» PratftEius Johannis Michini priwum ha- buit Cornittum j fcilitet in domtbut , ttrrit , vineis , hortis , metendinis , & pertu.' C^ gtneraliter dt qudcumque cau- fa ad Curiam pertinente alienatum tfl , five ex venditione , five ex donatione , five tx locatsonc , aut tx pignore , five vlolenter ufurpatum , five i» novo FeU' do datum , fivt aliquis tune a confueto fervitio excufatus fuerit .' totum , ut di- iium tfl , tam pro nobif , quam C^ pro eun^o Cornittano Popuh ^ vobis rtnun- Tont. IX.

B

D

tiamus , c^ refutamui j atqtie libere rt- fliiuimui , ut numquam a nobis , vel a Cornittano Pcpulo , aut htrtdihus , aut fucafforibus ncfiris aliquam aliquando hahtatis litem txinde vel moleftiam . Et haec emnia )ure jurando corporalittr prae- flito adimplere ^ ebfervart promitti^ mus , & fex homines ncflrorum Civiunt pro toto Pepulo Cornietano hoc ipfunt juratt facere. Et ft aliquis ex Cornie- tanis cofitra hoc agere praefumferit , & nes , ideft Populus Cernietanus infra quindccim dierum fpatium , poflquxm a Curia vequifsti erimus , emcndert no» ficerimus , abfque labore , vtl expendi» Cariae , tunc itle , qui hun; reatum pa- irare atttntevtrit , fit in amiffione ont- nium bcnorum fuorum , & omnia uni- virfa tjus bona ad Cariam dtvtnitnt ^ C^ infuptr Cornietanus Pcpulus eempo- nat vobis , vtftrifque SuiCtfforibus pro pcena censum Libras Lucer,fium Infortia- ionim.' <^ foluti poena hatc refutatio- nis Chartula perpetuo firma permatteat . £l''ar,t fcribendam rogavi Johanntm Scri- niarium fan&ae Romanae Ecclefiae in Menfe & IndiBiene fvprafcripta VII.

*i* ♦$**$♦ ♦!♦ Signa menuum ipforum fuprafcripterum Gottifridi , ^ Vtzenis Confulum, & v4eg'<dii, & Rainutii dt Guitte, pro fe , & cunBa Cornittane Pofiulo , hu/us Chai-'fi'ae regatomm . Jchannts de Petre N'eo!ai , teflis , X X Maxitnut

dSp JNTJJS^UIT.

Maximus dt O&aviano , tejiis .

Romanus Gmdonis Vulftrani ^ ttftis .

Romanus dc Barontio ^

Romanus de Emperitto .

Petrus dc Grifotto.

Jobannes de Stepbano Baroncbinorum .

Praeterea, quum fra£la eflet com- pages vetufli regiminis apud Lom- bardos , non Urbcs duntaxat in Li- bertatem fefe afleraerunt ■ ftd etiara Terrae & Caftella non pauca paribus animis ad autocratiam anhelarunt, fuifque Magiftratibus a fe conftitutis parere coeperunt . Pars nempe dejc- ftis antiquis Imperatorum Vaflis, feu

MEDll AtVi 6po

A Caftellanis , imperium arripuere • pars ab ipfis Urbibus deficientcs , legem ab cis ultra accipere detrefta- runt , immo ad amplificandam ditio- nem propriam contulerunt quidquid virium & opum potuerunt . Hinc fcifla procedente tempore in paeme innumeras Gommunitates magna Ita- liae portio. Exemplum fuppeditabit

B nobis Charta, quam ex authentico cxfiftente apud Monachos Ciflcrcien- fes San£li Ambrofii Majoris Medio- iani defcripfi . Ibi occurret nobis Commune Bdla/ii , ejufque Con/ulet ad Annum Chrifti MCLXVII.

Sententia Danielis Epifcopi Pragenfis , qua decernit, honiines de Gi-

venna & Lemonta fubje6^os Monafterio Mediolanenfi San6ii Am-

brofii majoris, abfolvendos eife a juramento per illos prae-

ftito Gommuni Bellafii, Anno ii6j.

IN Homine fan&ae & individuae Tri- nitatis , & beatae gloriofae M^riae Virginis , quae augeat vitam Domni Federici gloriofi Principis, t4nno Do- minicae Incarnationis Millt/imo Centefi- tno Sexageftmo Scptlmo , Inditfione XV. die Martis , quae fuit Ds:imo fexto Ca- lendas Februarii. Dt controvcrfta , quae vertebatur inter Abbatem Sanfti Am- brofii pro fe , <>' pro Hominibus de Ltmonte & de Civenna, €9" Commu- ne de Bellafio, quae talis erat: quod %Ahbas C^ Himines de Civenna & de J^tmonte conttntcbant , fe abfolvi deberc M facramcttis , quibus ttnebantm cis falverc pro burfa , e^ ftare ftcum in vicittitatt , & facere placisa fub eis , & fodrum cum eis dare, Et contra Ribal dus Conful de Bellafio , qui juravit fe effc Nuncium Communis de Bel- lafio , afftrtbat , praedsBos Homines dc €ivenna €9" de Lemoate non deberc ab- folvi ab illis facramtntis . Et fi: vifts

utriufque partis allegatitnibus , Domn» Danielle Epifcopo Pragenfe fedtnte pro tribunali in loco , qui dicitur Cam- pus Rlmoldi , Oao de Caffxli Morano fudcx Curiae, conftlio aliorum Judicum y ejufdem Curiae , Guldi de Boi-nardo , ut Ugo^is de Rafft > &' M:diipreibyte~ ri , ^ t^cerbi , abfolvimus Hjmines de Ltmonte & de Civenna , ut non tc- neantur effe de vicinancia Hominum de Bdlafio , neque per Cafttllanciant , vel fodri dationem , vel placitationem , fets aliquam diftriciionem y & condemnavi^ mus praedi&um Confulem , ut abfolve^ ret praedidos Homines de Civenna «^ de Limonte . Es ipfe flatim abfolvit , Et Dominus .^ibas Saniii xAinbrofti , cujus Homines illi dt Lemontt d^ dc Civenna erant , jttravit , quod neque ip- ft, neque praedtctffor fuus dedit para- bulam praediciis Hominibus fuis , ut fc juramento aftringerent illis de Bcllafio ; O" pratftito illo facramtnto , ftmtliter

abjolutus

6^1 DISSERTATIO ^ADRAGESIMA^WCTA, 6p2

- -■ ■ -■ . ' - • pidum , in Charta ift

aljelptus t/i x/ihhai . Ihi fueruftt JN^ x."- tfuf de ^fttna , & Gu^litlmus de Ps' to, iH^ ^liprandus Malladobatus , & VJdruus SetaUui de Cumwo , & Ma- gnus , cj^ ^lhettus , & G"gUtlmus dt Btxutio .

Ego Morandus facrt Pr.latii Nota- rtus , ji-ffA Juprafcriptorum Judicum hanc ftntttniam jcripfi .

Non vacat Jnquirere, ubinara fi- tum fuerit B'l'afium. Vifitur quidem in Novocomenfi agro ad Larium a- rroeniffirrus ejafdem nominis locus : fed aliis decernendum relinquo, ibi- ne, an alibi conquirendum fit Op-

B

a memorarum . Erant etiam ex hujufmodi rufticanis Communiratibus, quae Privile^ia fi- bi ab Imperatoribus procurabant. SuberaC Monafterio Dionyfiano Me- diolanenfi locus de Melatbt . Verum homines loci per obreptiontm precum a Friderico I. Imperatore auftoritarem impetrarunt tligendi homints , ideft Confules , qui jurabant dt tis rrgtndis pro communi y vtl fptciali negotio fine parabola ( nunc Parola ) & cvnfilio v^hbatis San&orum Dionyfii & ,/iure- lii. Teftem rei ofFero Diploma eju- fdem Friderici , quod cx adverfariis Cl. V. Puricellii excerpfi .

Fridericus I. Auguftus Monafterio Mediolanenfi Sanflorum Dlonyfii & Aurelii cmnia illius jura & bona conBrtnat , Anno i \ 58.

IN nemine fait&ae & individuae Tti- nitetis . Fredericus divina favtnte clemtntia Romanorum Imperator fcm- per Auguftus. Ut puhlicae tei , c^ fan- Barum E'clefiarum caufas atqua lance Cf juflo etamine trutintmus , quae duo maxima hona , licit inttr fe vario fsnt ordine difiimcia , ita tamen fibi invicem fufta difpofitione Dei ftint connexa, ut fi alterum peritrit , alttrum pratcipitium pati , non fit ambiguum . Novtrint id- eirco omnts fideles tam futuri , quam praefentes , Domnum Guifredum San- ftorum Dionyfii & Aurelii Coenobii Abbatem , ncflram adiiffe cltmentiam , Ut pracfatam t^hbatiam , non longe a Civitate Mcdiolanenfi Jitam , cum omni- ius adjacentii ^ pertinentiis eidtm .^b- batiee SanHi Dlonyfii , quae funt dt- wiicultus , pratdia , mclfndina , prata , /ilvae , pafcua , ncftrae au&oritatis Prae- eepto corifjymattmus , ?S^ Imperiali vige- re corroboratetKUS . Not verb tam d'vo- tijpmi Deo , & fidelijfimi nehis jihba- tis amfliiltntes petitiontm , pro temedio

aniwtae noftrae , parsntumque , ac om- nium CatboUcorum rcfrigeratione , ut m» dem ^bbatia in mtlius crefcat^ rob»- ftiufque ab invaforibus txemta ditefcat » per hujus noftrae auBoritatis Praece- ptum , jam didam %/ibbatiam cum Ec- clefia intra pratnominatam Mtdiolanen- ftm Civitattm fita , quae dicitur Sanfftt Maria in Solarielo , e^ cun^is rtbus ^ D quae ad eamdtm Eccleftam pertinent , cum quatuor manfis , qui funt in loco ^gracino , & Robiolo , feu Romano ^ Ntfique , justta Cumanum Lacum , cum- que etiam ttrra , quae eft in Stgradtl- la , ftu in Sexto , Bntis^^itigo , Cajaleglo ^ in Quinto, in Cutiaco , Fcrtiago , Gru- gcnzila , Barciano, Bttttonico , Vicoto- doni, Prefftano , Nifpoletho , Montebe- liate , Cafttniathe in Braida , in Burro- rum, Ortliano, Faniano , Cuncurttio ^ Mtlefo, Pault, Cafttrno , Marcfllo , Mardtgurio , d^Jpano , Frexanttho , Sc- crathe , Callngate , Surdi , Ca:a'e- Mo- fom , i& tertia parte Curt-s , qnae di- iitur T.ilamona , cuni dtftrida , <& em- X X a «'■/«*

<<P3 Al^T W^UIT.

r.ibui ipfls , quac tcmt t^t .A/Cinnia , feu omnibus concar/ibils Fljchallii , Im- feriali au5oritatc cotfirmamus . Pratti- pientes , ut jam diBum Cotnebium ha- btat e^ pojjiieat eliflriBum (^ albaga- riatn totius loci de Mrlathe , c^ quie- quid ufqtte rnodo in eo lo:o legaliter , /<« jufie habere eenfutvit . Et ut ruRi- ci praedifti loci poteriatem ulterius eligendi Homines in antea , qui ju- rent de eis regendis pro communi , vel fpeciali negotio, fine parabola & confilio Abbatis ejufdem MonaRe- rii , vel ejus fuccefforis , non ha- b^ant. Jubemus que^-ie , nt ownes ho- tniites fupradi^i lo:t praefenti ,Ahbati , C^ e/KJ fucceffori fidiliiatem jurent . Statuimus ttiamy ut refcriptum , quod ruftici praedi6U loci per obreptionem precum impctraverunc contra hanc noflram munificentiam ienh indul- tam , nullo modo valeat . Invaficnem vtrb illam , (eu vendsiionem , qunm A delbertus Abbas /am difii Mmafleril fectrat , omnibus modis irritam effe cen- fcmus , & i» omyiibns dampnamus locis , Praeterea quicquid fraedtBa E;clifta /u fie vel Itgaliter acquifivit ab Heriber- to bonat memoriae Archiepifcopo , & tjujdem Coenebii fundatcre , 'vel ab aliis fidtlibus , five in pffiertim aquifitura eft , cum rehus mobtlibui & immobili- hus , vtl fefe Kio-jeKtibus , confifmamus (^ covtoboramus , falvi per omnia Im- periali jufiitia . Statuimus ttiam hoe

I\iEDfl AEVl 6p4,

A Imperiali Praecepto , ut fi imKiinentibus peccatii , Cartulae e^ fecuritates de ttr- ris , aut rtbtts ipfius Monafterii , igne , aut latremim ittcurfu , v;l atiquo cafu diperierint , tx Lnperiali au£Ioritatt no- fifa eftffdsm .Aittatiat .Advocatus ba- !>:at pGt:ftatem cu:-» duod:cim Sacramen- talibus jurejutando fi<marg , ^od illo die , qu» ipfae Cartulat perditat fue-

B

D

runt, inveflituram haberet M>b»tia de rebus , quas eontinebant . Et ita fe de- fitdat /ecundkm Itgem ad partem ipfius Menafierit , ac fi eafdem in pracftntia habtret Cartulas , omnium hominum eon- tradi&tone , atque mehfiatiene penitus reTfiota. Sancimus etiam , nt de ipfa u4h~ baiia , vel praedicii' omnibus locis , re- qae Dax 5 neqste Marehio , neque Ce- mes , neque ty.ajor quaelihet vil minvr p:rfona fodrum aliqMed praeter noft^um Impe*iah fodrum exigat . Dicimat , &" ipforum locorum diftricla , ad ipfam .Ah- batiem pev bujus noftrae munificentiat Praeceptum in pcrpetuum pertineant. Si quis vt i, quod abftt , ntfario aufu boe ncftiae ionfi^mttioKis Praectptum vtola- verit , centum L^bras auri cpiimi ft ccmpofiturum prccul dubio cegnofcat , me- dietatem Camerat noftrae , tnedietatem ./Ibbaiiae . Q_od t*t verius credatur , diligtntiufque ab omnlbus obfervetur , praefentem init paginam confcribi feci- mus , eamqc.t ncfirae imagtnis Sigillo munitam , /alvo Imperiali jure , appro^ bantes confirmavimui ,

Signum Domni Frederiet

\|^ Romaaorum Imperateris inviBiffimi.

Locus «|f Sigilli cerei.

Ego Fridirieus Colonienfis jfrehiepifcepus , & Italici Rtgni ,Arcbicanct!larius reeegne- vi , t^nno Dominiiat Incarnatiomt Milltfimo Gensefimo Qjtinquageftmo O ^avo ,

Indi-

6p5 DlSSERTATiO ^ ADRAG^SlMA^iNCTA, 696

indic?so»! Sfpiiyna , rtgnante Donm Fnderko Rcr.:a:zorut,t ImperatoYC gtorioflf- fimoy ^nno Regm cjus Septimo , Imftrii verh Qitarto , fdiciter . ^mn, ^mtn,

Datuvn in Rumbalia , Decimoquinto Calsndas Duembris ,

Ita reperio in monumentis Reipu- blicae Mutinenfis multa Caftella in n-iontibus noftris fita , quorura h^bi- tatores Seculo Chrifti Duodecimo Li- bertatem arripuiffe dignoicuntur, !ed

A

paullatim, aut volentcs, aut inyiti , Popyli Mutinenfis ditioni fefe fubdi- dere. Exemplum exero defumCum ex antiquo Regefto ejufdem Reipublicae.

Qualiter Gonfules de Plgneto jurant ftare mandatis Gonfulum Mutinae, Anno 117^.

HEinriius Conful de Ponpignano, i^ Ln»fran:hinui , jurant tnan- detum Confulum Mutinae, ficuti Ho- mines de Montealto, & dc Moceno, qui facramtntum fecerant , & jurave- r,i»t . Et quod boc facrarttentum facient facere alios Homines de Ponpignano , Jcilicet falvandi Howinet dc Mutina , ^ defendendi , & flratam cuflodiendi , C^ facitndi oftem , & dandi Boaciam Communi Mutinae ; & fequi Confules Mminae emni anno jarare , ficuti in Carta aliorum de Frignano , de Mo. zcno, & MoBtealto, ii?' aliorum con- tinctur .

,Aium in Eccle/ia SanBi Geminia- ni , Mtilefimo Cente/imo Septuagefimo I^sno , IndiSiiene XII. Q^<i»todecimo Ka- lendas J»lii, die Djminica , in prac- fentia Confulum Mutinae , Squar^ae ^ Giii^ardi dc Cortcxella , O^" alierum , Dcmini fcilicet Gandttifi Judicis , Dcr/)i- ni .Arduini Raffacb^sni , JLanfrancbi de Saltine, & alsorur,t ,

Ego Blaxius , Imperialis facri Fala- tii Nitarius Jcrspfi .

Quod etiam animadvertas vclim , eifdem temporibus Oppida ac Ter-

B

C

D

rae ©ccurrunt , in quibus Populus Cosnmunitatem conftituebat , quanquam. eifdem Princeps aliquis, five Regu- lus dominaretur. Profe£lo, uti fufif- fime cftendi in Antiquiratibus Eften- fibus, inciyta Eftenfmm Marchionura , nunc Mutinenfium Sereniffimorum Ducum progenies, E/lin/i five ^te- fiino nobiliffimo Oppido dominabatur Saeculo Chrifti Undecimo, ac diu dominari perrexit. Attamen in ei- fdem Antiquitatibus Par. I. Cap. 35. pag. 34P». in Charta Anni MC- LXXXlI. mentio eft Ccmixunites dc E/le. Rurfus ad Annum MCCIV. invenio Comimne Eftenfis ejufdem Oppidi , inter quod , & Azzonem VI. Marchionem Eftenfem concordia pertra£lata fuit . Chartam accipe , quae ex Archivo ipfius Oppidi dc- prorata, conjungi poterit cum altera iupra a me editi in D;fTertationc XIX. dc Trfiutis , ubi occurrit ad Annum MCXCVIII. fimilis concor- dia inita ab eodem Azzone VI. cum Syndicis Cosnmttnis ^.Iriani ( nunc «^- riano) qui & ipfi fuberant ditioni Marchionis ejufdem .

Concordla

^97

ANTl^UlT. MEDIJ AEVl

6(f%

Concordia inter Azzonem VI. Marchionem Eftenfem^ & Commune Oppidi Eflenfis, Anno 1204.

IN Dci nomint , %^mtH , tAnno tju- Jdtm Nativitatis MtUefimo Ductntt- fitno Qitarto , Iitdi^iont Stptima , dit Vigtfim» ftcundo txtuntt mtnfc Novtm- bti$ , in Ejit , in Sala domus Commu- nis, pratftntibus Domino OJori:o Judi- ct Rationis , Domito Joannt dt Btmtio Judict Malrfitiomm , Ma^iflfo Januario Mtrciatio in Ejlt quoadam Petri , C^ Magifiro F.lice dt ^di^erio , tArcma- tario in Efie , & aliis . Ibique cum tf- Jtt ctrta conttntio inttr Dominum A- zonem Marchionem Eftenfem ab una fartt, &■ Commune de Efle ab alia parte f fuptr faflo extcutionis Ttfiamen- ii quondam rteoltndae mtmoriae Domi- ni Opizonis Marchionis , Patris prae- difti Domini Azonis : nam diclus Dominus Azo Marchio nolebat, mul- ta bona htrtditatis pratdiBi quondam Domini Opizonis dividi dtbtrt inttr ipfas parlts , pratttxtu , quoi ipfa fo- rtnt de ratione Pheudi Ducum Baya- rienfium , & Impcratorum , in q«o Phiudo didus Dominus Azo Marchio tam tx difpofitione Juris communis , qukm tx pattrno tefiamtnto Jucctdtbat ; ipfum auttm Commune , Jtvt Boninft- gna Notarius , Sindicus di&i Commu- ttis j e convtrfo pratttndtbat , multa bo- r.a dividi dcbcre ^ prattixtu quod fuif- Jent de bonis rtbtllium maltfa&orum , &" acquijita dt proprio atre Marcbiona- tus. Et hoc vigort Injiitutionis faFlac ipfi Communi ptr di5ium quandam Mar- chionem Opizonem in dimiaia bono- rum noH fub/eSierum Pbiudo j adso quod parttt pratdiffae ttndebant ad extre- tnum , ntc ullo modo potirant ufque mo- do convtnirt. Propttrta ab amicis eom- munibus tequifitac di&ae partcs , C^

B

* maximae a Nohili Milite Domino Ugt' lino de Lia^jtris , v4/nico utriufque par- tis , in hunc modum C^ formam ftfe compofutrunt . Quoniam vifu ttfi-bus a- Has txaminatis ptr Dominum O.^olin.int Ctndadarium Judictm dtltgatum ab H:.%- rico VI. Imptratort , ac habita fidt a multis aliis de Phtudo praidiclo , ccn- vtntrunt amicabHiter , quod dividantur initr fe aequis portionibus bona infra- f:ripta , Scilictt Frat nellus , Savonaria , Vallis Scapbcla , Blancaria , Claufura , Pidacorigie nemora Piatae , Piagnolae ,

d^ Paluganae , PalAS mag ver-

ihs fero , c> Palus Lnuranti versitt ma- nc , uti bona de rationt htreditatit quondam Marchionis Opizonis , nen fubjtSia Pheudo anttdi&o . Rtltqua vt- tb bona , fcilicet Morts , Soltxini , %An- cbarani , Fmalis , Carmignani , Vigbi^- ^oli , Paufi , & Gd^eli , etttraque alia bona , ubicumqut pofita , pltno jure fint pratdicli Domni Azonis, uti bona de ratione Pheudi Ducum & Imptratorum .' mc dt tis ab aliquo de di£lo Com- muni inquittari pojfit. Statucntet par- tes pratdi&ae ttrminum unius tnenfis proximi ad faciendum inttr fe divifio- nts , €9" pontndum confinia bonorum pratdi&orum , forte ad brtvia dividt/t- dorum , abfque aliqua ctntradi&icne . Et fic feccrunt & concluferunt pattts pratdiilat , ae promiftrunt ftmptr de rato in potnam damni , e^ Li- brarum mille dtnariorum Vtnttomm , & cum obbligatione omnium bona- rum i^c.

Ego ^ttolinus Hojiitnfis , facri Pa- latii Notarius praifens fui , & rogalus fidtlittr fctipfi.

Divifio

6^<) DlSSERT.mO ^ADRAGESIMA^^INCTA, 700

Divifio bonorum eorumdem fa£la inter Azzonem VI. MarcWonei! Eftenfem, & CommBne Oppidi Eftenfis, Anno 1204.

IN Dti HOitiiue . ^me» . ^nrto e)u- fdtm N^tivitatis Millefimo Ducen- te/iyuo Qjtarto , Indi&ione Septima , (lie XVI. mtnfis Deeembris in Efle , fub Domo Communis, praefentihus Domino Joantte Judice de Benttto , Domino Bo- nazurfio Judice de Romenino de Ferra- ria , Domino Olderico Judict , Domino Bonaventura Jwdici ejus filio , Domino Joanne Biccaxitrio , Domino Jazobo Tu- fno , Damino ^Alea^dino de Lendenaria , <ty aliis . Ilfique cum Dominus Azo Eftenfis Marchio <i>' Commune Eften {e, & Boninftgna Noiarius di£ii Com- munis , Sindicus cOKftitutus ad eligen- dum partem pro ipfo Communi , fo- tent concordts eligere partes Ncmorum Pratae , Piagnolae , Paluganae , Palu- dum f ^ de eoruya terntoriis , ftcun- dhm quod partes trant ajfignatae & ter- minatae ptr amicos communes utriufque paiti) in praeftntibus locis . Primo de Palugana duae partes fatlat fuerunt . Prima pars versks Trefium a crucibus pro confinibus faffis . Superius tft una pmrs y in qua parte funt centum & fex- decim campi . Item fecunda pars a eru- tibus pratdi&is: inferius vtrsus Gaxo- lum tfl una alia pars , in qua patte funt centum iir ftndecim campi . Item de Piagnola territorii mtnfurati faBae ftte- runt duae partes . In prima parte efl ierra cum ntmore a campo o4lberti de Moveredo fuperius versLs Turrem cum parte nemoris , f^ Territorii , quae efl vershs San8am Mariam ; fumma di&ae partis efl de centum viginti uno campo. hem fecunda pars ^ quae efl versus ter- ram Martini de Joanne Bonini a Ga- Xcdtndo , funt centum ^^ viginti unus car,ipus . Item de Prata duae partts

B

funt fa&ae. Iti prima partt efl terrltt- rium & nemur a Cruct Ripae Pratai per lineam reilam ufqut ad Crucem fa~ 8aitt pfopt ttrram quondant %4xonis de ^ldigtrio vtriits ViUam , & Carcafun- nicam , quod territorium videtur efft quingenti campi , tninus dectm campi, Item in fecunda parte a erucibus prae- di&is fuperiks venks Eflt aliud terri- torium cum nemore j quod tfft vidttut quadringtnti & triginta quinqut eam- pi . Item dt Paludt tales partes faBae funt : videlicet pars , quae efl veniis fojfatum Noventae , eft mHle c^ ntna- ginta quatuor campi . Ittm quarterium five pars .Alturae noningtnti campi . I- tem pars t^gorae versus Noventam efl pofita cum parte ^hurae & foffati prae- di&i . Item quarterium five pars , quat efl defuper ab .Arelis , vidttur effe o- Hingenti & nonaginta unus campus . Item quarterium five pars Campi Lon- ghi vidttur effe mille & feptuaginta trts campi . hem pars t/fgorae ^ venits Efte pofita in parte Campt Longbi , ^ alterum quarterii .Arolani . hem pats xAgorae , quae efl vershs Nivtntam , cwn quarttrio .Alturae dtbet addtre par- libus five quarteriis defuper u4rolis: vi- dclicet a Campo Longo dtcem eampis . Qyae partes psr brevia coram Domino Marchione pratdi&o , & in plena con- cione Hsminum da Efle , & pratftntt di&o Boninfegna Sindico, concorditer fie fortitat funt , videlicet . In parte & prt partt nemoris Paluganae i^ tjus ttrritorii , Dominus Marchio elegit , & fibi per breve evenit pats , quae efl venus Treflum a crucibus fuperihs pro confinibus fa&is . Et pars a crucibus infcrms vershs Ga^olum^ praediffus Bo-

ninfegna

yoi ANTl^U IT.

ninjtgna Netartus ^ Sindicus in partt & pro partt norrMHt dicii Communis tlegst , (dr fibi pef brtvt ivenit . Ittm cidtm Marchioni fimiliter ptr breve f vtnit dt Peagnola ttrritorii mtnfnrati , ^ ntmoris a Campo .Alberti de Rovt- Vtdo fuperitit versus Tttrrim cum parie Itrritorii ty ntmo*is menfurati vtrsus 'San&am Mariam . Item tidtm Sindico ptr brtvt tvtnit pars , ^uat tfl vtrshs Itrram Martini dt Joannt de Bobus , C^ de Ga^edellis . Item di3o Domino Marchioni per brtve evtnit fibi a cru- ct Ripat Pratat ptr lineam redam u- fque ad crucem , quat fa8a fuit prcpe ttrram quondam ^•^onis dt ^ldsgtrio dt ncmortj' & inferihs versus Carca- funnicam , & VsHam per breve nemsis & territorium in parte eidem Bcninfe- gnat Sindico evcnit . Quae pars habtrt debtt dt voluntate diviforum , &• di- ttuntiata fuit .' in quam partem tligunt quinquaginta campes , plufquam alia pars , pco to quod dtterius territorium trat , Item qnarterium Paludis vershs Campum Longum in quarterio s/4rolarum cum partt .Agorat verisis Efit ufqut ad cructs pro cetifinihus fa&as s^ «JPg»a- tas cidem Domino Marchioni pro par- tt ptr brtve evtnit . Et quarttrium Pa- ludis vtrshs Nov:»ftsm cum quarterio ^lturat, & cttm partt tAgorat vtrshs Noventam uf<^ut ai cruces pro confins- kss facJat & affignatas pro partt , ptr irtve tidtm Sindico tvenit . Et paBum fait coneordher eonflitutum , fi deceptio tfftt inter utramqut partem , quod pars , quat dectpta effet , dthtat rtjlaKrari dt dtctptiont per aliam parter/i : felvo ta- mtn omni jtivt & adiont omnium pof- feffiones hahfntium in pratdiclis locis .

Ego u^itolinus Hoflitnfis , fa:ri Pa- latii Notarius pratftns fui & roga- ttfs ^e.

Bartelomeus Lsonicenut ttt attttntfco dt mtmbrena &:.

B

C

I^EDII AEVl jQz

A, In nuper rr.esTioratis Antiquitatibus Eftenfibus Par. I. Cap. 37. pag. ^d^. poftrcmis tabulis Obizonis Marchio- nis Eftenfis, aliifque documentis fre- tus, fcripfi, .Axx^nsm VI. non filium, fed ex filio nepotem Obizonis eju- fdem fuiffe . Atqui heic habemus Opizontm Marchiontm patftm pratdidi Dotrsni ./ixonii . Si vera haec funt, ex Genealogia Eftenfium expungendus erit .Az.xp V. quem patri praemor- tuum opinatus fui. Quid fignificet heic Pheudum Dttcum Bavarenfium , fatis jam explicavi in eifdem Anri- quit. Eftcnf. Par. I. Cap. 34. pag. 341. Atque haec pauca fatis fint ad dignofcendam origincm Libertatis in Civiratibus Italicis. Si qui funt (& fane non defunt ) qui Florentiam , aut alias Civitates opinentur, longe antea, immo & fub ipfis prioribus Romanis Auguftis, Libertate dona- tas Rempublicam conftituiffe: ii fu- pine falluntur, nimiumque credulos fallunt. Immo animadvertcndum eft, Tufciae Civitates feriiis, qu^m Lom- bardiae ad plenam Libertatem affur- rexiffe . Nara Seculo Chrifti Duode- cimo Urbcs non paucas in Lombar- dia numerare poffumus, quibus nuUi Marchiones , nulli Comites praeerant, hoc eft Imperiales Magiftratus. Ve- rum Tufciae Urbibus ad finem ufque ejufdem Seculi juftitiam miniftrarunt, & legem dixcrunt miffi ab Impera- toribus Comites & Marchiones. Qua- re ibi fuprema Libertas eo tantiim fempore invalefcere coepit , quo in Germania controverfiae de Imperio inter Philippum Suevum & Ottonem IV, Brunfvicenfem , Interregnum in Italia pepererunt. Atque haec pauca fufliciant in hanc rem , quibufcum conjurgenda funt , quae in Differta- tione XVIII. de Republica antea cora- ir.emoravi ,

DE

D

»

DE CIVITATUM

ITALICARUM

MAGISTRATIBUS,

DISSER.TATIO

aUADRAGESlMASEXTA.

Tam. IX, f y DtS-

'P

/

>iC U i.i i i.

n^

c

•■ j.

yiD

7G7 7^-^

DISSERTATIO

QUADRAGESIMASEXTAv

Uum primum fein Libertatem vin dicarunt Italicae Urbes , reique publicac formam aflramfere, necef- fe fui» Magiflra- fus deligere, qui tum pacis rum belli negotiis praeef- fent , qui juftitiam Populo miniftra- g rent, qui domi potentes , ac feditio- fos in offiro continerent, & cum finitimis Civitatibus pro communi falute faedera conftituerent. Itaque primo , Romanac Reipublicae ad in- ftar, Con/ules adltfti fuerc, qui cla- Vum impcrii tencrent. Neque prae- termiffum volo , etiam incunte Se~ culo Chrifti Decimo occurrerc Cok' fiilii in Urbe Romana , quorum mu- nus cffi longe difpar a vetcrum Ro manorum Conlulatu , illuftre tamen fuerit & tunc oportet . A Panegyri- fta Btrengarii Augufti L;b. 4. me- inora'ur intcr Primates Romanos Coh~ fulit IQj.tus .' quae verba indicare vi- dentur , tunc unum Co»'uUtn fuiffe Rnmac. Ad Yaec apud Rubeum Li- D bro quirfto HiHor. R^vennafis, ad Annum Chrifti DCCC LXIIl. ha- bcntur afta Concilii celebrati i-% lo- co uti df.itur Martialia , teiriter/o Mu~ ti .»/1, quo convenit praeter Epifco- pos rnalttiufio Ducum , Cemitum &c, J dicurn, Confulttm, Cafialdiorunt i^c. Infra mtmorantur ^ndi.tnui & Gc-

ferdus gerwani Confuhs , & Mauri- tiui filiiis (fuondant Rornani Conlulis . Ifli Ra-^ennae Confulis dignitafe fun- £li videntur. Et fane ei in Urbe Anno DCCCCXC. complures Cort- fulcs memorantur, ut conftat e no- bili PUcito, quod fupra evulgatum ' a me fuit in DiffertaTione XXXI, de Placiti- . Ita ad Annum MXV. Cenfutei Fcrrarienfi in Urbe nobis exhibuit alterum Placiturri , quod in Praefarione ad Leges Langobardicas Part. II. Tomi 1. Rer italicarum dedi . In Chronico quoque Farfenfi occurrunf per ea fcmpora Cenlules Rcmani . Veriim Civitates Ifalicae , jam Libcrtatem confequutae, non le- vem , fed ampliffimam fuis Confuli- bus au6torita"cm tradiderc. Audien- dus heic Auftor griviffimus, hoc eft Otto Frifingenfis Lib. x. de Gcftis Friderici I. Cap. 13. ubi mores Ita- licae gentis dcicribit . In Civitatum ( ita ille fcribebat circiter Annum MCLVI. ) (iijpffitione , ac Rtipubiicae cenjfrvatione , antiquortim adh'.tc R- ma- norum imitantur ftleytiam . Dtmque Lf- btrtatem tantepere affeflant , ut Pote- ftatis injelintiam fu^iendo , Con/ulum potitts at>am imperantium rrpaniur a'hi- trio. Quot autem Confules , 8c undc fligerentur , prodit idem Auftor , hacc alia fuhdcns: Q_'umque tres in- ter eos Or4ines , idffi Capitantorum , V alvaffovum , a^ P'e''is rfft nofcantHr ^ cd fri.imendasn fuptrbiam , nen de tt- Y y i »?,

705> AISIT I^UIT.

no , Itd de fingulii praedicU Ctnfuhs tliguntmr ,' ntvt ad domsnandi libidi- ntm prorumpant ^ ftKgults patnt annis variantur. Frifingenfi ergo tefte, tres tantum Confulcs conftituere in more fuit, eofque cx tribus Populi ordini- bus feleftos. Verum antiqua monu- menta in hujufmodi fententiam mi- nime collineant. Nihil enim connans certumve hac in re fuit olim Ttalicis Urbibus: fed fingulae, prout fibi una- quacque aut utilius aut comraodius ccnfcbat , idcft pro fuo arbitrio , Con- fules deligebant, mod6 duos, mod6 quatuor, mod6 plures, ita ut in Pace Lucenfi Anno MCXXIV, confeai ( quam Chartam evulgatam habes in Antiquitatib. Eftenfib. Par. I. Cap, 17- pag. 154.) rwimtTArtntMT fttaginta Conjules Urbis Lucenfis. In Charta Alonaftcrii Padolironenfis Anno MC- XXVI. fcripta occurrerunt mihi ,/li- bfrtus e^ ^X.0 filii »^^o>»« , l4^ido fi- lius Ugonii dt Bo»a, Opi^p dt Cotan- tono, ^ t^lbertus fiiiui Bonaeaufae dt Ptrgtrio , Conjtiles Mantuae . Eodem Saeculo duodecim Confulcs praefuiflTc Civitati Bergomenfi , in Pracfationc ad Carmcn Magiftri Moyfis oOendi Tomo V. Rer. Iralicarum. Reipubli cae Genuenfi prim?) , hoc eft circiter Annum Chrifti MCIi. praefefti fuere

ME D l { AEVl

7;©

B

D

Confules fex , aut quatuor. Anno au- tem M' XLV. ut habetur in Annali- bus Caffari, Tomo VI. Rcr. Italici- rum, numerabantur ibi Conjultt de Communi quatuor , C^ de Placitis qua- titor. Anno MCLX. fuerunt Ccnjules dt Cety.mtini quatuor , £?" de Placitit 080. Subfcquenti Anr.o Conjulti di Communi quinqut , Caufarum xitth Con- JuU) futrunt oflo . Idem fignificant Con- fults de Platitis , five Caujarum Cen- fults , atque Confules Jufiitiat alibi me- morati , qui nempc jus Populo publi- cc reddebant.

Er profc£t6 non unus erat Confu- lum ordo" fed aliis credebatur fuprc- mum politicum regimen, aliis ver6 (Juris videlicet peritis) cura dccer- nendi Htes civiles inter Populum ex- furgentcs. Primi Cenjult! Majores ap- pellantur in Scatutis Piftorienfibus , quae infra in Differt. L. a me edita reperies. lidem ifti erant, atque Con- lnlci <y« Ccww«r;« apud Genuenfes. Mu- tinae Anno MCXLII. feptem faltem Confules fuiffe invenio quum Epifco- pus Ribaldus una cum Confulibus Mutinenfibus liberalem fe exhibuic erga Monachos B.:nedi£linos Sanfti Petri , uti ex fubfequenti Charta con- ftiibit, quae in Archivo ejufdem Coc- nobii habetur.

Conccflio canalis aquae, addita facultate conftituendi MolendJfium ,

fafta Monachis Mutinenfibus San£li Petri a Ribaldo £pi-

fccpo, & Confulibus Civitatis, Anno 114Z.

I2V nomine Domini noftri Jefu ChrifH ^ .Anno Domini MilUfmo Ctnttfimo Quadragtfimo Sicfindo , dt Menfe Madii , IndsHient Quinta . Quum adefftt Dom- rus Ribaldus , Dii gratid Mutinenfis Ecclefiae Epifcopus , i» Palatio Dom- nicate , tD" cum to eiffiientibus feptem fibi Confulibus Utbis Mutinac, Gui-

done de u^ront de Fredo , & Bernardo Medico , & Girardo de Gajo , & Men- frido di Salictto, C^ Guntardo (^ Frt- dulft de Macreta, &" cum illis Ubaldus Caufidicui , & Rolandus dt Tttelmo , & Gsmimar.um Maffarium , ^ Bofcbit- tum , t^ Petrttm Gttnbucittm , ^ Petrum Fraiice ...... & Cuandalinum , ^

Gam-

f l

DISSERTATIO ^J ADRAGE^riM /ISEXTA . 712

GamOiilonga , Cir ceteti quamflurts , >/» torum praeltntid fSf" tefiimonio Jupradidus Domnus Rihaldns Epifcapus cum ontni- i>m fupradidis ConfuHbu) & viiinis , eonctjfit atque tradidit Menafterie Sancli Petri ^poftolorum Principis fito juxta praedi&am Ufbem in tKanu Domni Pla- ciri Abbatis , loium unum cum aquavio , in quo Moltndinum confiruatur . Et efl ille lotus in tcta poteflatt Urbis , aut in F<ffa, quat currit inter Stradam e^ Cer- •vr.rar^ , in qua melius ccnvtnit ai pro- fi uum Monafltrii ^ cum introitu C^ exi- tu , & cum em^i jure <ir ufu ad Mo- Itndinum ufunliter ptrtlnee , ut praif^tum Monafierium pjrpnualiter hibcat auclo- tisate Domfri Epifcopi , C^ Cosifulum , & •uicinium , e^ pojffideat ad ufum & funip:um pratdiHi Dimni Placiti x/thha- tis & F attum, qui in eodcm Monafle- tio nunc funt , vel in ft>ytpittrnum ftr- vitrint . Et nullum heUfi:ium conftrua- tur inttr hoc novum Mdendtnum , i^ alium Mohndinum Do*r,ni ,Ahhatis , quod rtoceat buiz novo Mcltndino . Et fi Dom- ttui Epifcopus , vtl tjus Succtfforts , aut ConfuUs , vtl fi qita ptrfona magna par- vaqut hoc datum rumptrt volutrit , c>^ objervart ncluerit , nomine poene compo- nat Ltbraf XX. Dtnariorum Luctnfium pfaedtSio Monafterio y ^ Domno t^bbati , Poft ptnam lolutam boc fcriptum ratum ab omnibus tentatur,

♦Jt Eko Ribaldus Dit gratii Muti- nae Epilcopus manu mta fubfcripji.

Ego Sigt^o Magifttr Scolarutn Kan» in:j fuhfcripfi.

Ego Prtsbittr Ugo manu mca fub- fcripfl .

Ego Jobannts Diacoms mant* mea fubf^ripfi .

Ego Jobannts facri Palacii Hota/.us fcripfi .

Attentis oculis Charta haec confi- deranda eft ; inde cnim corum tem-

E

G

D

porLim mos non levis momenti nobis fe prodlt. Nimirum tam Epifcopum qu^m Confules in ejufmodi donatio- nem confenrifTe, & potiores quidcm partes Epifcopo tributas fuiffe. Haec, inquam , nos ad intelligendum perdu- ci;nt, in nonnullis Italiae Urbibus Cives proculdubio in Libertatem af- lurrexifTc, atque inter fe divififfe Rci- publicae regendae onus atque hono- rem : attamen primas regiminis par- tes delatas fuiffe Epifcopo Urbis , tum quod is Civium praeclariffimus foret, tum etiam quod Populi caput cum conRituebar Ecclefiaftica dignitas. Ac- ccdebat, quod uti alibi commemora- tum tft, ab Imperatoribus collatus fucrat nonnullis Pracfulibus ipfe etiam Comitatus, five regimen temporale Urbis, cui praeeranc jam in fpirituali regimine. Hofce potiffimum par eraC praeftantiorem habere locum in nuper inftiruta Republica : ac proinde cum iis au£lorit2tem fuam Populus partie- batur, finebatque eos primam fenren- tlam dicerc in publicis negotiis. Hi- fce ipfis temporibus, hoc eft Anno MCXLIII. uti conftat ex Charta a Campio evulgata in Appendice ad Tomum primum Hiftor. Ecclefiae Pla- cencinae, num. 125. pag. 541. %Ardui- nus Placintinus Epifcepus conceffit ad- minifirationtm Pontis Trebiat Monafte- rio Trebienfi , conftntitntihus viris Rt- tigiofis tam Cltricis quam Laicis , quo- rum nomina fubtus leguntar. Infra in eam donationem confenferunt Nicolaus de Cafltllo ^lquato ( lego %/f^quato ) & Liccacorvus Confults Civitatis Placen- tinae. Nam quod idem Campius alibi fcribit ( atque in eam rem monumen- tum adfert num. p$.) cciam Anno MLXIII. fuiffc Confults Plactntiat ^ equidem ei fidem in hoc facile adhi- bendam non puto , nifi certiora do- cumenta fuppctant. Nondum cnim

vidco ,

713 AKT l^U IT.

vldco, tunc in alias Urbes inveftum Ccnfflum nomen & auftoritatem : & cd Placentiam <juod atrinet, cerfe ad id p^rfuadcndum nobis informis illa a Campio allata Charta minime fuf- ficit. Paucis tantummodo Annis antc finem Saeculi a Chrifto nato Unde cimi invefti fuiffe videntur Confules ad regimen I alicarum Urbium . A- deant heic Ltftores velim , quae To mo V. Rer. Italic cnarrantur dc bcl lo inter Mediolanenics & Comenfes per plurcs annos produfto, cui tan- dem Anno MCXXVII. cum excidio Comenfis Urbis fnE^us cft finis . Ibi videas ^fnlclmuyn Mrd'olanenftm ^rchit- plfcopuM, quamquam Coadjutor tan thm foret Jo-da-ti ^'chifoifcopi , in gcnti au6tnrirare illud bfcllum fuRe piflTe ac peregiffe, ita ur ad eum re fcratur No^ocomenfis Civitatis ever fio : quam in rem doft ffimi viri D. Jofephi S'ampae Somafchenfis Ordinis Notas ad Pi-ema Comcnre pag. 408. confulere potes. Fx eodem etiam Poe- matc conflat, Gutdcni Epifcopo Comen/i jn temporali fuae Urbis regimine prae cipuam fuifle po'eftarcm . Immo, uti in anriqua Scheda ab codem Stampa edita pag. 407. legitur, Jordanus de Clivio, nuptr memoratus Archieni- fcopus Mediolanenfis, tunc r^i^^lfist M:- ^iolanum/ & tamen iis remporibus Co*t'ulci M-Jiol*t%cKfei paffim occur- rant, ipfique bella gerunt.

Hacc autcm dum comm^moro, no- lim putes , apud eofdem Mediolanen- fes Archiepifcopos totius auftoritatis culmcn fuiffe. Inluftri Archiepifcopo- rum muneri multum deferebatur in politicis quoque rebus : at penes Vo- pulum, & Milifes, hoc eft Nobiles, erat fupremae ditionis, atquc pote ftatis txcrcitium. Ipfe Jordanus a Co menfi Populo laefus , teftantc Lan diilpho de Sarr6lo Paulo in Hiftor.

MEDll AEVI 714

A Mediolanenfi , Tomo V. pag. 504, Rer. Italic. incitavit quidem Menjo- lanenfem Populum contra Comenfes, led imperio minime ad bellum lufci- piendum pertraxic. Ooleratii jattun Ec- cUftarunt , fuo Pvpulo nt^avtt introiium , Hi/i matenali gladio vfndtiaret malnisn Cumanorut» . Ita Landulphus ipfe. Por- ro eciam ante illa tcmpora, & tir«

B citer Annum Chrifti MCVI. Meciio- lanenfi Reipublicae Confules prate- ranc Nuper enim menoratus Lan- dulphus junior ad ca circiter tempo- ra au£tor eft , fe fuiffe onjwltbu; Me- diolanenfibus Eoifiolamyn elt8ato>em . Contra in Patavina Republica Saecu- lo fubfequenti plurimiim ootuit Jor- danus Prior Sancli Br.nedifti: ifquc erat primum mohile publi^orum con- filiorum atque aftionum , ut ex To- mo VIII. Rerum Italirarum liquet. Non is tamen Praefeftus unquam Urbi fuit. Si ergo Epifcopi aliquot olim in liheris Urbibus plunn.nni poterant , non inde ftmper conlequi- tur, Urbium Principatum fuiffe eis delatum , quum afta illorum temoo- rum omria (atis oftendant , Confules praefuiffe Reipublicae, & apud Uni- verfitatem poriora jura dominationis, jultitiac, bellique ac pacis fuiffe. Nu- per occurrit nobis Epifcopus Muti- nenfis, qui prima» partes egit in do- natione facienda . Vcrum cx quo Fri- dericus I. Auguftus Italiam ingreffus novam rebus faciem adferre, aut an- tiquam reftifuere, decrevif: exinde video Epifcoporum auftoriratem in politico regimine aut nimium immi- nutam , aut omnino ex^inftam. lis ipfis Monachis Mufinenfibus ufus al- terius aquae , quat fi.«t per Pratum dt B'talia . conceffus eft Anno MC- LXXXVri. Udia.one V. OSlavo KMn- c.as F byu3-ii , Rf^nante invi^-JlJinie /•»- pcrgtore Fedsrico . Q_.iis eam conceffe-

rit.

7/5 DlSSERT/iTIO ^JADRAGESIMISEXTA. yiS

rit, e fubfequentibus difce : vidchtcc Vorninus Maitfredus Picus , Dei gratii Mutmettfis Pott/las , una cum Conjulibtis li^ ^dvocatii fuii &c. veluntate & pa- rabola Confilii grijft Mutinae cum cant- fanis pttilatis & c. Nihil tamen , quod dixi luculentius confirmabit, quim

altera Charta , ubi pofl paucos annos a Ribaldi Epifcopi conceffione fupra defcriptS , foedera a Mutinenfibus i- nira videas, & nuUa quidem Epifco- pi mentione fa£la. IUam ego defcripfi h vctuftilfimo MSto Regefto Com- munis Mutinenfis.

Pa5la Societatis & Foederis initi inter Parmsnfes & Mutinenfes,

Anno 1131. 8c 1182.

ANho DomsHt Millefimo Cente/ime B Qtiinquagefino Primo in menfe fa- Hnarii . Breve record.itionis , qualitcr Mii- tittcnfes homims , & Parinenfcs convs- nere inter fe . Juravtitint Panyiettfes Mu- tinen/ibtts falvare perfonas & eorum be- na i» eorum Epifcopatu , & ubictinque potuerint . Et /uravernnt fimel ptr unum- qucmque annum facere eit hoflem cum Pedttibus & Eq%itibus ; cum dtfpersdio & ptrdita Parmenfium quindtcim diebtn permanebunt. Et ho: totum erit , nifl rtmanferit Jata pnfaboli majoris partis Mutinenfium Cenjulxm . Et ptr duas vi- Cti per unumquemque annum ad/uvabuKt tos cum Equitibus , & cum difpendio Mutinenfium ^ & ad perditam Parmen- fium , a leco Reni ufque ad Bi*rgum Fltren^eU , & ab u^lpibus ufque ad Flumen Padi / &" htc quod dtflum efl , cum Equitibus ad volttntatem Confulsttn Mutinae permanebunt . Et juravtruns adfuvare ets per honam fidem ad Cu- riam Domni Papt eum Juis Cleri:is ■& cum fuis Laicis , difpendio ParmettCtntii . \ Et fi aliqua effenfio appirutrit faiia a Parmenfibus advenus MHtimnjsi , pofi- quam requifitum fuerit per Confults Mti- tine , tmendabitur iafra quadraginta dies , nift remanferit pro impedimento Dsi , 1»«/ parabola Cenfulum , vel illins , cui ofj:n- fio faSa fuerit ceput ian',u;yi . Et de ivt- jtiriis ad laudamentum Ccnfulum amba- rum Civitatum. Et koc tctum , ut fu-

D

ptriut di&um ejl , obfervahunt eenira omnes himines , Jalva Fidel:ta;e Imp3- rstoris EcUifie , quoufque iit Longob»rdis evii ; pojl dec<fft3ner,i ftipiraicris Lon- gohardie bo: tostiyn obfervabitur . Et fi Regienfes homines permanferint in h.ic Secietatt Mutintnftttm & Paymenfiuya ad concordiam Ca^fuluti ambafum Civi~ tatum , Parmtnfes fufcipisnt emtnda'is- nem ad laffdsciostfKi Csnhtlum MuUnt de effctificnibus fa&is , aut di eis , quas in antea fatle fuerint . Et fl RigienffS kamines non intraverint ifs b.i: So:;f}3te ufque ad termtnum O.lavs Pafcb: Ri- JurrtSiienis proximo venimte , ^ volue- rint tmendare infra hun: tcrtrintim O^a- ve Pafcbe in laudcmeftt! Conftilum Mn~ tine , Parmenfts funt o'firi:{i rt:iperg ujjug ad predi&atn O^avmt Pafcbe i^ no» amplius . Poflquan: M i'iii;njis qunn- do inceptrint Jactre p/.itrram Rtgitnfibus , infra terminum viginti ar.normyt Parmen- Jes faciant guiryam fuem , 6** faciant guerram R-giinfibns fine Jrauis , nequt pacem, neque tregitam , nequt guerrant rtcrcdutam facient fim concordia Confu- lif-n Miftine . Et boc jttrabit caput ptr cajam fint fr.iud: , nifi rtmanferit /» concordia Confulurn ambarum Civitatutn ufque ad viginti annos , ad naovandum iit capiie decem annorum per ctntum ho- mines . Et totum bo: objevvahnur , ftzut Juperius Jcriptttm eft, fint cmni fra'^ds ,

& omr.i malo ingcnio.

Itt

717 ANTI^UJT.

Lt nomine Domtni . Ego /t*,o , quod hcna fidc falvabo & gtiatdaio in habert & pafonis homints Mutint , & tjus i/ijlii6}uj , qui per Mutinam ft diflrin- gnnt , ptr totam meam ttrram, C?" per totam meam aquam , d'" per mtam for- ciam , G" alibi , ubiiumqut pottro fint fraude. N:c fludiofe eot cff<nilam pet me , neque cum alio in mea terra &" e^Ka , r.equt in to^ttm , mc: alibi , ntfi ivm Communitate So:i:tatis Lombardie . Et revtrfa Cemmunitate Soctetatts Lam- tardit domi , fetnper predi^o n>odo te- near . Et fi iff:»fio al-qua alicui tx Mutinenfibui adv^ntnt ah altquo Pat- menfmm, tnfa quadraginta dic , pojl- quam mihi requi/i fai» fuetit a Cenjuli tus , vtt Potefiate M"int, r»«/ Ltteris Sigillo Communis figiUatis , caput tan tum , tmendart faciam , nifl per parabo lam Confulum , vel Petefiatis Mut-ne re- manferity vel iltius , cui offtnfio fatla fttt- rit , vtl jufio Dei imptdimento . Et que timonias mibi falai ab atiquo e» Mtiti- nenObus , Sigillo fut Ctvitatis , bona fidt Jufcipiam , & rattonem tD" jufiiciam tis Jecundum jus , & honum ufitm , &" mo- rt mtt Civitatis , fint fraude factam . Et infra quadragmta dies , poftquam mihi de tite cognttum fuerit , nec fraude di- mtttam , quando cognofcam per me , v./ per ordinatas perfenas , ad boc diffiniam , vel diffinire faciam fine pena & frudi- bus , ^ fecundkm mortm mee Civitatis , vel per convenientiam , /i partihus pla- et*erit, Et iita negecia , que Civitas 3/Iitint fcerit fua , vit per Commune , vrl ptr divifum y ncn contrartabo, ttte | effndam per mt , ntqut cum atio per ' Cornmunt , ntqut ptr divifum, nifi cum Communitate Societatis Lomhardiat , ut , d^ "Kum efi fuperius . Et fi aliquis mei DfiriSIus dt prediSis nego:iis eos con- trariabit , aut effendet , ad voluntatem Con>ulum, vtt Petefiatis Mutine , & Confitii y fuper tum vindi^am faciam

fViEDfl AEVl 718

A Ittm juro , quod bona fide fiuitoo , & cptram dabo per mt vtl pir Rttiores , vel Confules bn/us Ctvitatii Parmt ad aquiren iam parabolam a ReHorihus Lom~ baraie , five a Conjulibus Civnatum St- cietatis , renevandi fa.ramenta Societatis antique Mhiint C^ Pa>me j & parabo' la ajitifita y vct fi cognovero , quod pof- fim rtnova t abfque parabota preai^Jorum

B, Reicrum & Confutum , videttcet quod jam ftt data , vl attter, fa:ramentuta prtiiile antique So:iitatis renovalo . Et fi Conlutes , vet Redores utriuque Ci~ vitatis Confcttio attqutd addere , vel -ii- minuere vetuertnt , tdtm objervabo. Et bona fidt fiudebo , qued Civei mee Ci- vttatis hK idrm iacramtntum antique So:ittatii fjciant . Q^wd facramtntum fit- pradt&e anttque Soctetatis faiam tnfra unum menfem , tx que requi/itttt futte a Confutibuf vet Re&onbus Mutine , vtl ad atiwn terminum , qmm mihi dede- rint , fuKta qued fuptriui l'gitur . Et bona ftde fiudebo , ut Confutes & Rt- £lorti hujus U'bis Parme , qui per tem- pora fuertnt , prediflum facramentum fa- ctant , dummodo non feterint . Nec /4-

D ciam, nec faBum hahee facrammtum per commune , vet per divtfum al'cui alii Civttati ad/t*vandi eam , nec Socieiatem , nec Conventum Societatis tum atiqua atia Civitate , atiquo ingenio factam , nifi data paraboti! a Centutibus vel ReRori- bui Mutine in Confitie fade ad campa- nam fenatam , fine fraude , excepta Cre- mona , cum qua pofjim fecere facramtnta &" fecuritatem abqtie prediHa parabota Mtttine , ita tamen ut Mutinam e*ci- piam . Et fi quid additum vel dtminH- tum futrit a Confulibus vel Redoribui utriufque Civtatis Cenfcitio, idem tb- fervabo . Et hoc totum attendam ab hino in antea , tamdiu quod antiqua Seetttai Parmt ^ M*tine renovata fuerit , ut Jupra legitur ^ renovti^ido boc lacramtn- lum in tinoqucqtit Capitt dtctm anno-

rum ,

7if; DISSERTATIO

rtim , doncc prefata Societas anttqtta , f.t dlBum efl , rtnovata effit , infra dt4os mmfes , pe/iqaaM rtquijitum mthi fuerit a Rethvibus Mutim , vel ptr glios ttr- tnlno! ^ qios tKihi dtdtrint . Et boc iient facrameninm faciam facere illis Ctnfuli- itiS vel Reilarihus , qui piotimiori arsrto fusrint in Confulatu vtl regimir.e mee Civitatis , donec antiqua Secietai fuerit renevata, ut fupra didttm tfi. Et hoc facramentum fa:iam facert anivtrfo Con- filio mtt Civitatis , «^ ctntum bomini- bus per unamquamque portam , &" emnes Cataneos, & Vavaffores , & Caflella^tos Equites tnei Ecilccpatus & Dijlri&us fine fraude per Ulos ttrminos , quos mihi Confules Mutittt dederint . Et illos om- nss , qui boc facramentum fectrint ptv fcrtptum Cenfulibus Mutmt , dabo infra menfem , poftquam faBum fuerit , fint fraudt , vtl ptr aliot terminos , quos mi- bi dederint .

Hoc equidem facramentum fecerunt Par- tntnfes Conjules, vidtlicet Gibertus Lom- bardi , Conradus Bal^oni , Uldicio Gua- floni , Raiiterius de SanBo Michttelt , ^lhtrtus Tavtrnerii , Jacobus de Porta , Gerardus Victdominus , «y ^4lbertus Bra- vus , i^ lorum t^ffiffores , fcilictt Uber- tus Tebaldi, & ^ibertus Ma/filii , in pleno Confilio Parmt , in PaUtio Epi- fcopi , facio ConfiUo ad cempaiar» Jona- tar/t, (2^ ttnivtrfi bcminss dt Confilio ibi prtfentes , exctpiis Domno Ifaccho Tebaldo Rogtrii , O" tArpo dt Btrttreto ,

^ADR AG ESIMASEXTA, 72 o

A

B

D

qrjiims ^/lih'.f!u} Tonfits Conful Mutine nt^ifit boc fdcramtntuiyi . Et hoc fuit corayi* ,A'ibetto Tonfi <^ v4>loto Judice de Mutina , Pttro i^otario , ei'" Teur^ Carcrio. MOLXXXH. Q.tarto Kaltndas Mn^cii , Ind-clione XV.

Ego Rai'ffedK5 Notarius SnviBlffmi hnpcraioris Fredtrici, & Communis Par- me , interfui , &• rcgatus , e^ juffione qaorumdam ftipradi&orum Cenfulum Paf'^ me , fcripfi ,

Qui tunc forent Reftores Mutinen- fis Urbis, hinc intelleximus, & nul- lus Epifcoporum confenfus ad a6ta tanti momenti acceflit. Idem quoque in Placentina Urbe faclum animad- verti: quamvis enim , ut fupra innui, Anno MCXLIII. Epifcopus cum con~ fcnfu Confu(um Commendtirit Monafte- rio Trebienfi Pontcm Trebiae, qui ad Rempublicam fpeftafie videtur : attamen Anno MCLVII. Confules Placentini fine ulla Epircopi comme- moratione publica fuae Urbis negotia peragunt, ita ut apud eos integra , aut praecipua auftoritas fuilTe digno- icatur. In hanc rem proferre juvat Chartam concordiae inifae codcm An- no inter Abbatiffam Monafterii Bri- xiani Sanftac Juliae , 6c Confulcs Placentinos, cujus antiquum exem- plum egomet olim legi inter mera- branas nobiliffimi illius Afcetcrii.

Goncordia inter RichiWam AbbstiiT-im Monafterii Brixiani Sanflae Ju-

liae, & Confules Civitatis Placentiae de Portu Placenti-

no in flumjne Padi, Anno 1157.

Dh Meycurii , qui efi dies tnen. fe Julii , Indiciione V. in Cef^ro Crtme , irt domo Geretdi Coniitis , prt- fentia bonotum bomi.tum , quorum uomi- na fubtus Itguntur : fietsi atqut coavenit Tsfft, IX,

intsr Domnam Richildam Abbatiflfan» Ecclefie Monafterii San£le Julie de Brixia , nec non inter Fulccmm Stri- iftm, ^ Bofonem Balbttm Confulcs Placentie, ptr fe & per fuos focios ^ Z z ^aod

72 1 ANT I ^UIT.

ttuod omnts ilU Kavts , que erurti irt Pottu Plactntino, debtvent tjfj in illo Portu per fuprafcriptam Ecc(t/iam , & ftr fuprafcriptam ^bbatiffam .• e^" qt*i» juprafcripti Confulis diberent deftndere & gttarentare illas naves tir Portum , €onjules fuprafcripti debtrent babere me- dietatem de toto ht>c , quod adquifitum futrit per illum Portutn , & concurfum Jl*minis Padi / & Domna >/ibbatiffxy <y fuprafcripta ^bbafiffa dtbeat babere /tliam medietattm fint fraudt , txctptss illis quatuor, qut tolhntur per pttha- gium , d?' non ptr po'tum . Et dtbtat tligere O" ^hba^iffa ^ Confules duos bomints , qui coHigant per facramentum illud , quod veniet ad portum illum , & dividatur inter tos ; medittattm dt- btt dare fuprafcriple ^bbatlffe , & me- dietatem ConfuHbus Placentie , fa&o di- fpendio ipfius Pertut in antea . Et illi bominis debent effe Gr fiare in illo Por- tu per fuprafcriptant ^hbatiffam : boc quod fupra legitur dtbtt atitndtre Cf fa- tere ab hodie ufqut ad Kdendas Janua- rii proximas vtnientes , quia fic inter eos cenvtnit . Utde duo B'tvia une ttnort fifri rogata funt . v^.«« Domini MC- LVJ. fuptaftrtpte M nft & IndiBient. l!>i futrunt Comts L'uttlmus , (^ Gi- rardus e/us f^ater • Comt^ .A^iicionus , C^ Prandus de B ixia , &• Oh''xp de Calchera , & Ofandus de Carava^o , & ^lbertus ./fntenii , e^ B'rnardus de Cauralba , ^ Su^o B'runii , g^ Pa- ganus de Comitatu , & Gambaxara de 0x0 , e^ Cbunradus Bonifenterij , regati ttfits .

Eo pluris etiatn facJen<Ja eft Iiu- ju^^modi Charta, quod ad illufiranda A£li Pacis Anno iiS^. initae Con- ftantiac inter Fridericum I. Auguftum & Civitates Lombardiae, infervire & ifta alquantulum poteft Namque xn iis ipiJs Aclis commemoratuni ,

MEDII AEVI 722

A fimulque confirmalum fuit jus, ad Sanftimoniales ipfas pertinens in Por- tum , five Pontem Placentinum, ita ibi loquentc eodem Augufto: Pa8* Placentinorum , fcilicet Padum Pontit Padi , df ficlum ejufdem Pontis & Re- galium <^c. ipfo Ponte remanente cum omnibus fuis utilitatibus , Placentinis : ita tamen quod teneantur femper folvere iB| fi&um ^bbatiffae San&ae Juliat dt Bfi- xia &c. Sed quando celeberrimae Pa- cis, inter Imperatorem & Lombar- dos in Civitate Conftantia , Anno 1183. fancitae , memoria recurrit, praetermittendum non eft , ex ejus Aftis etiam clucere, fuiffe ad ea ufque tempora Civitatcm aliquam in Lombardia, cujus regimen ex Impe-

C ratorum largitionc fpeftabat ad illius loci Epifcopum, atque ibi adUftos Confules in temporalibus ab aufto- ritate ejufdem Epifcopi pependiflc. Sunt haec Friderici I. verba : In Ci~ vitatt illa , in qua Epifcopus ptr Pri- viltgium Imperatoris , vel Regis , Ccmi- tatum habet , fi Confules per ipfum Epi- fcoptem Confulatum recipere folent , ab

D ipfO recipiant, ficut reciptre confuevtrunt . t^lioquin unaquaeque Civitas a nobis Confulatum recipiat. Quare tamerfi in publicis Civitatum Langobardicarum A£lis non folum Confules occurrant, fed iis ctiam videatur commendafa a Republica totius imperii fumma : attamen caute contendendum eft , exclufos ab co reeimine Epifcopos fuiffe , quum ibi Magiftratus Secu- lares Confulafum atque auftoriratera fu!im ab ipfis Eoifcopis reciperent. Vide Tomo IL Iraliae Sacrae in E- pifcopis Parmenfibus Diploma Otro- nis IV. Au^ufti, datum Anno Chri- fti MCCX. in quo praecipit, ut nul- lus fe intromittat de rtgimine Civttatit Patmenfis , antequam cenfirmationtnt & invtfiituram rtcipiat de manu Epifcopi^

qui

72 3 DISSERTATIO ^JAD

qui tam vice nojira dare dihct . Et fo- A

tefiai fsi4 Ccnfid •vel elius Officialis ,

qui ea-^tra fscerit , pro Confule , Pote-

Jhte , vtl alio Offlciali non hab:aiur .

Qjo etiam terr.pore clavum Reipu-

blicae Cojtfules tenebant, Majcres pro-

pterea appellati , numerabantur etiam

slii Confules Minorts , qui Judiciis

quotidianis, & dirimendis controvcr-

liis vacabant. Vide infra in Differta- B

tione L. de Civitatum Ltbertate , Sta-

tutum Populi Pittorienfis , ubi Con-

fules Majores commemorantur , apud

quos politicum regimen Civitatis

fuic. Neque ver6 Confulum appellatio

& ufus intra Urbes fefe continuit;

nam & in Oppida & Vicos pertran-

fiit , in quibus etiam Confules repe-

rimus. Atque id non fero fa£tum:

hunc enim ego Magiftratum vel An-

no MCXVJ. reperio in Oppido Guar-

dsftallae ad Padum , cujus alibi fa-

£la eft mentio, & in quod Mona-

fterio Placentino San£li Sixti jus do-

minationis erat a tempore ufque Lu-

dovici ir. Augufti. Quod infignis il-

lius Coenobii Sanftimoniales extra

P./IGESIMASEXTA. 724 honcihtis ftmitam nimium exorbi- tafTent , curante celebri Comitifla Marhilda Anno MCXII. deturbatae violenter inde fuerunt , & locus Be- rediftinis Monachis fuit traditus , qui in hunc ufque diem ditiftimuni Jocum tueri pergunt. Primus ibi Ab- bas Oddo , five Otto , ex Padoliro- nenfi Monafterio accitus , ut fibi Guardaftallenfem Populum * concilia- rent, immunitates varias , atque a- gros incolendos ei conceflit . Teftem do Chartam, dignam multis nomi- nibus quae legatur. Comple£litur e- nim varios corum temporum ritus , non facile alibi occurrentcs : mcntio quoque ibi fic Imildae v4hl>atiffae San- fti Sixti , quam minime agnoviffe videtur Campius fupra laudatus in Hiftor. Ecclef. Phcent. uti neque a- f;novic Bacchinius in Hiftoria Mona- ilcrii Padolironenlls Lib. 4. ubi Ab- batifias ejuidem Coenobii recenfet. Ego Chartim ipfam clim defcripfi ex pervetufta membrana adfervata in infigni Architro fecretiori Communis Cremonenfis.

Oddo Abbas Monafterii Placentini San6>i Sixti concedit hominibus

de Guardadaila, fuo Coenobio fubje£lis, varias immunitates

ac libertates cum diverfis conditionibus pro

illorum gradu, Anno iii6.

IN nomlne Sancle (^ individue Tri- nitatis . ^nno cb Incaynationi Do- tnint no/lri Jtfu Chtifli Milleftmo Cen- tsfmo Decimo Stxto , Vll. Kalcndas t/^ugufii , Indillione Ncna. Odo Abas Monafterii Sanftorum Sixti & Fa- biani , ^tum Plactncia , comraunicato EccUfie fidelium confilio Placentinorum (HS" Warflallenfium , pio •nmUmoda ca- fitatis iumanitate , cj^ fuerum pecunia- rum largttate , qisam tewpore Imildis AbbatiflTe ad terre Beati Sinti jamdu-

• conciliaret

D

dum perdite liberacionem etshibutrunt ; ad imitationem tjufdtm prenominate ,/ib- hatlffe l;eate memorie , per a&um e-f convcncionem renovavit &" confirmavit ■&- invefiivit Homines de Warfialla de ripatico Padi , e^ paludls cum porti&us .' & omnes Warflalltnfes abfolvit a tipa- tico , i^ teloneo , reitnto ufibus Ecclefie retrefcripto rlpatico. Ceterum vero , quod vocatur tolottum i& meholetum concedi- mus Hoir.lnlbus de Waflalla In commu' ne habendum . Infupcr fiatttit , ut nulla Z z z inju-

725 ^NTJ^VIT.

ir.jittia vel vielencia a ft , vci a Js-is Sticteffitribus , vtl a fuis homiitilms in- feratur alicui Warflelltnftum nec in Ca- firo , nec itt B^irqo, no» in fipa, r.oi in Vttla , Et WarftaUenfes dt tehula Cafitlli aKnualiter ftlvant unum Ranu- eintim , pro tahula Bitrgi Dtnarium u Kum curremis Mcnetat , Et fi injuria ab altera parte ellata fverit ^ infra tri- ginta dies cottfilio ConJHlum Terre e- ■mtndit-.tr . St qui Curiaits funt , jeu Bmgenfes , qui vclint retincre tqttiim coHvtnitnttm armis , ^ arma , & te- nuerit ad Tttre Eiclcfte , fuique liberta- ttm tuendfim , qv.icqv.id pcjfidet pro Ftit- do habeat cum cwii honore . Rufiici fa- cient bfaidam , & vinecm , dent por- cum , t^ muttonfm iercium &" quartum , C^ fpallam , <ir a^-iifere , (^ plaufirum lignorum pro unoquoqut jugire , pto al- bergaria unum ftxtarium vini , altud grani , mtdietas ctijus fii frumrnti , alia ftt anona , & firamen ty liHutn / &" elia fuperimpo/ita eis ncn fiat . De na- vi verh fi inventa fuerit in ripa , ha- btat eutidi & rideundi Placenciam. Con- cejfit infuper communi utilitati Warfial- lenfium omnia publica . d'" paludtm e^ bojcum c^ pafcua befiiarum t Polifine fuperiere & inferiore . Caflrum d'' Cur- ttm prenominatus ,Ahbas nec fui fucctf- fores babtant Ueenciam ncc pottfiattm dandi alicui hominum fine confilio due- dtcim howinum ^ qui Confules eligan- tur a Populo, qui etiam rem Popu- li, dominique gubernent & regant .

IVlEDlf AEVl 72(5

A; 4^ E?,i) Abbas Oddo [ubfcttpjt & eenfirmavt .

Ego Gaitardus Prtsbiter , ^ Mona- chus , interfui & •ubjctipfi ,

Ego Petru; Calvus Prethiter & Mo-

nachui jubfcrtpfi.

I Ttfiti togati intsrfaerunt Bfardus Jt

j Burgo y Bovo de Pota, Giraraus Ga-

ftf.laus , Rii^o , item Jeanna Bonus ,

B Trufo , Gyajulfus , G Uto , OM-nbene ,

'^gPyf •• G'>ndo , Mattinu! , Bonagijus ,

Grtmaluu! , Sigffrfius.

Ego Joannes Nctarius Sc^iptor httjus Cartule conctffionis po/i tratittam con- plevi .

Vides heic translatam in Guarda- ftallenfes Cives portionerr! diijonis, quae ad Placentinum Moniifterium fptftabat: fimulque habes m eo Ca- ftro Conlults , hoc cft , Reipublicae , feu Communi , & Populo Guarda- ftallenfi Praettftos , quorum tamen auftoritas limitibus fuis corftringe- batur , quum uti dominum Populuj idem agnofrcret Ahbatem Placenti- num . In aliis quoque locis per ea- ;D dem Secula repenas .onfule- , & mo- d6 mfljorem , mod6 minorem in eis auft^^rirqtis mcnfuram . Non medio- cri funftos fuiffe Anno Chrifti MG- XCVIII. Confules Nirnienfes C har- ta prodet, quam ex Codice Cencii Camerarii depromfi.

ConfulufD Narnienfium Inftrumentum , per quod Alifanclae, aliifque confirmant Arcem Carlei, Anno it^b.

IJQ nomine Domini nofiri Jeftt Chrifii , i^r %Ant>o efuMtm Incarnationis Mil- le/imc Centtfimo Nonagrfimo OBavo , re- fidtnte Innocentio IM. Papa , lummo Fontifict in Stdtm »/ffoftehrum Pnnii-

pis , Menfe Junie , Indi^ioHe Prittia .' tios quidrm Narnienfes Confules uni- verfalcs Civitatis & Comitatus Nar- niae , fcilicet , Ltonardus , Redtlfuctus ^ RapiXP y BlanctiS , Petrus , PtlegriHus ,

Mat-

727

DlSSERTAriO QUADRAGESIM.4SEXTA, 728

Mjtsbaius , Cfii:en!i.i> , T.ioji,lu , jo A hjitnis , Bonaguida , atque Ncola, com- riiini voluntate , & diLhetate confiUo , & it Platta e']ufdf.m Civitatis , nullo indttiii dcio vil frande , Jtd folita h- nitate , damus , ttartimus & conceditr>(is vohis ^i<fandae &■ H ntico atque Jo feph Carlti, tenimentuY» ^/inii quondam Carlet , & fervitia hoyninfim propovtio-

Ki^munt , qttod no<t tantum ad lohmni- tatent , Jed ad bitjus tei prebationem , fcribfre rogavimus Dtufleadjuvtt Nota- rium & L-giflam , C^ Ttmetheum N#- tarium , in pnfentia fahfriptorum t$- fimm &" aliorum pluriunt , omni tempo- re i» fua firmitate permaneat , Exptnfas vt^b Turrijano communiter dabitis , Gotuf.edus K^bhattffte : Olivarius fi-

naliter, ficut cl m h^ibuijln pro divifo . B Hus ejus : Pelegrinus Gimundi: Rubeus

Ideji tibi ^ ifundae partem , quae fuit jilii tui qnoniam Tanfarici : i^ ttbi H'.nrico &■ Jclepb , u icuique parttm juam , fiiut quoniam habu fiii . jQ^«.tf partes ptaedicii ttnimenti x^rcis C^ /«'- vitia hG-.ninum ejujdem ,^rci< , vobis- ^ "Viiirii httedibus crtcedimu» perpetus , ad tentndum , p' ffideidum , fnutndum : fal- •vo quod nullai^ po'sfiattm habtatis ven- dendi , pigtorandi , elirnandt de prae- diSi) pcjf ffiontbtts e/ufdtm v4 :i< , ftnte confcnfu Confulutn Civitatis Narniae, qui titnpcrnliter i^ unirvrfalitfr totius Civitatfs erunt . Et fi Confules non fi.nint in Civhate , fine conjtnfu totius Fooui-i Civitatis Na*niae , vil majOfis pa>t's Pop'4i . Et nos Confules prae- diSii pro tobii , <^ pro nofiris fuccfffo- ribus auffori^joe , & obfervare , & psr- petuo deftndere vohis i^ vefiris btredi- bus promtttimtu , omni exceptione ceffan- tc , ut fupra fcriptum efi , e^ non con- tra venire in Placitum vel etitra Placi- tum , vel aliquo cenventu in perpetuttm . £t fi hoc totum , ut fupra fcriptum efi , ftr omnia ^ in omnibus exfequutioni mandare , & objervare nolaerimut , pro- tnittimus pro nobif eir nofiris fucceffori- bus vobis ^ vejiris beredibu- dare quin- gtntaf Librat bonorum Lucen/ium nomi »t fetnat . Et fetuta fetnM boe Infltu-

D

t^lti.tmentfs : Cafjhagtccus : Redulfus Jo-

ba»nif Caputtollus : Nicola: Capi^^.tnus :

Matthaeus frattr ejtsi : ^bfalon : vocaii

ttjie.1 . \ Ego quidem Deusteadfuvet , rogatus

Tabdlio & Legtfia cum T>motheo fcrip/i. E^o Timotheus Notarius rogatus , no-

ter.d mta pcprid manu Jcripfi.

Es ego Ri:ardus Imperialis %4uUe

Scrtniarius boc esiemplar ex authentico [ Timethei Notarii fidtltter fumtum , de ; wan^iato Domini Benedidi Domni Pa^ I pae Camerarii tranfcripft, & in pulAi- I cam formam redegi , u4nno Dominicae

Incarnatients Millefimo Ducentefimo Tri-

gefimo Primo , tntnft OSobrif dit X.

Indi&iont V.

Quod etiam animadvertcndum efl, ctfi locis iis interdum fui cffent Do- mini, nihilominus ibi quoque Con- fules ftatuebantur, capita videlicet Communitatis , ejufdemque loci Do- mino fubjefta. Oppido Ateftino, fi- ve Eftenfi , cui ab antiquo domina- bantur Marchiones Eftenfes, fuberat Villa, feu Curia * Paufi . Attamen i- bi Anno MCCXVIII. Coniules repe- rias, uti fidem faciet Charta, quam ex Archivo Principum Eftenfmm de- fcripfi .

Ib?«-

725>

ANTI^UIT. MEDll AEVl

730

Inveftitura bonorum data Livaldo Priori Monafterii Sanflae Mariae ad Carceres, a Bonifacio Marchione Ellenfe, Anno 1218.

D

It DomtnUo , VI. Calettdas Jtinii , <» l;iroilo , ^ui tfl ante domum San&ae Mariae ad Carcertt , in prat- fentia Domini Botonii de V'bana, c^ Domini .Alberici dt Rocba , tD" Domini Lombardi illius fratris , ^ Conradi de Brunicardis dt Vtrona , rogatis ttftibus .' ibiqut Dominus Bonifacius Eftenfis Marchio , nomint doiationis , & pro antma jua invtftivit Domnum Livaldnm Priortm di&at Eicltptae , jure & rtomi- He illms Eccltfiat Sanclae Mariae , r.o- minative de fua portiont tetius pafculi Cttriae Paulfi ; fcilictt de mtdietate /u- per totum pro indivijo, ficuti qttcndam Dominus Azo Marchio ipfum Dom- num Priorem olim inveftivit dt fupra- fcripto paf:ulo illius Curiae Paulfi dt Vico de Efle tali crdine , qued ipfa Ecr cltfia Sandae Mariee ptrpetuo habeat

!& poffideat ipfum pafculum fuis domi- ni^altHus pecevikus , (^ fieyptsao di&ttm pafculxm diSio Domno Priori pro fua Ecclifia, & illi Ecclefxat fuis domini- calihus ptcoribus conceffit . E: hoc falvis emnibus rtgulis & bannis Cr ordinamtn- tis fine omni fraude faclis per Confu- les , & Cemmune pratdt&ee Ville Paul- fi. ^■'.no Dimini Milleftrr.o Ductntefimo B' Dtiimo O&am , Ittdtcfione VI.

Ego Conradus Palatsnuf e^ Domni Imperatoris Fidtrici l^otarius interfui , & Notarius fcripfi .

Et quoniam heic mentio efl fimi- lis inveftiturae, faftae ab Azone VI. Marchione Eftenfi , eamdem verbis paribus conceptam accipe, quae mi- hi fuppeditata fuit ex Archivo Mo- nafterii Eftenfis ad Carceres.

Donatio ab Azone VI. Marchione Eftenfi fa6la Monaflerlo Sanflae Mariae sd Carceres in Terriiorio Eftenfi, Anno 11^7.

ANno Domini M'llefimo Ctnttfimo Ninage/imo Stptimo , Indi&iene Decima Quinta , dit XV. intrantt Mtn- ft Junii , in praefentia Domini Piftoris Vicentini Epifcopi , c^ Magiftri Do- ininici Judiiis , <^ Domini Gtrardi Prae- pofiti San&i Georgit de Vtrtna , fi^ Vi- donis Notarti , t^- filiarum y in clauflro San&at Mariae ad Carceres . Ibi Domi- nus Azo Eftenfis Marchio inveflivit Domnttm Liveldum Priorem San&at Ma- riae ad Carceres , in rtmiffione ptccato- rum fuotum , etque fucrum pratdtctffe- rum , dt pafcule tn Curtt Palfi dt Vi co , quod ifl dt fuis dominicaltbus ptcu- dibus , rtcipitnttm pro ifla Eccltfia San-

Bae Mariae ad Carcerts : perpttua con- ccjfit praedidum pajculum pecudibus prae- fatae Ecclefiae , ut diSum efl habere , falvis emnibu! regulis &" bannis & or- dinamentis , quae fuerunt per Confules Communis praediftae Villae Palfi fi- nt fraude . Ftrmiter premitttns pratfntus Duminus Mari-hio pcr Je t^ fuccejfares fuos praefato Ptori tir fucctffortbus ptr- pttuo adveriis emntm perfonam praefcri- ptum pafculum difendtre & varentare ,

u4c?um tft hoc in iflo loco .

Ego Oldericus Imptrialis %Aulae No- tartus interfti, C^ banc Cartatn jufftt iflius Manhtsnis fctipfi,

COA-

731 DISSERTATIO ^UADRAGESIMASEXTA, 732

Confulum quoque Magiftratus Ai- ,A fererent , M-rtinus IV. Romanus Pon

no MCCLXXXI. erat Civibus Bene- ventanis. Q.jum ver6 ifti ultra ae- ^uum potcftatem fibi in ea Urbe af-

tifex eorum munus abolevit, uti pa- lam faciet altera Charta e praelauda« ti Cencii Codice defcripra.

Litcrae Martini IV. Papae, per quas Confulum Beneventanorum munus delet, AQno 1281.

1J!\7 HomtHe Domini .' amen . ,yfnHO a B Nuiv-tate tjus MHlefimo Dacenttfi- ' mo 0:}ttag'ftmo Primo , die IX. mtnfii Olobris^ DeAma Indiclione. VeHtrabtUi Vtr Demtnus Peirus , di^us Saractnus , Domini Papae CapiUanus & Nuntiui , CC»grcgato Pa*lamtnto in Majo>i Ecclt- Jla San&ae Mafiae de Biievettto , vo:e praeconia ^ & ad fonum camfianae con- •vocato de maniato Ne/)lli> viri Domini Uguicionii Mat^oli Ctvis Flortntini ^ R 8oris in Civitate Bentvtntana ptr fiiinmum Pontifictm eor-ftituti , ptae/en- tavit Populo B neventano ibidtm con- gregete qualdam Littrat Papalrs bulla- tai vera BuUa Papali plumbtA in filo canopis pendente , quas per B injohanntm de Florentia Notarium di&t Ritlorii tn eodvm Parlarr,tnto fado in did» Ecclc- D fia, littraliter & vttlgariter legi fectt , & copiam ipfarum ohtulit fe dare pa- tatutn omnibus voltntihus copiam tx ti- fdtm . Qifarum Literarum tenor per om- nia talif tft .

Martinus Epifcopus , fervus fervo- rum Dei , dile&is filiis Populo Btne- •vtntano faluttm & ^ptiflolisam henedi- Bionem, Nfper non abfque plurima tur- battont aicepimus , quod ad tnervatienim jmijdiBionis (J^ pltni dominii , quod E clefia Remana in vobis (^ Civitate veft-a haitere dignr>lcitur ^ indebite afpi- rantei , praettxtu (ujuldam ahufui , qui dici dth't merith crtruvtela , quefdam ett vobis affumitis ad Oflicium Confulatus, qut regimini Terrae fe imvrudenter in- gtrunt , & qtio minus Rt£ior in taism \

Civitate a Sede ^/fpcftolica deputatus comn ffam fibi tegtmen libere valeat exenere , muhipliciter imptdiunt & ptr- turbant , non fir.e noftra & Ecclefiae Romanae tsianif fta injuria , gravi prae- judicio & contemtu . Q^mm igitur no- ftra inttr/it , luper hoo de opportuno re- medio providere , nec veltmus , ficut nte dtbemus circ» dominium Civitatis eju- fdem habert participem vtl cenfortem ^ Univerfitatem veftram monemus , vobis fub poena excommunicationi^ , quam ttt fingules , qui contra hujufmodi mandatum noftrum tn hac parte venire praefum- ferint , incurrtre volumus ipfo fa&o , di- ftriBe pratcipiendo mandamus , quattnut hujufmodi Confules , quorum occafione pltrumque ftditionis mattria fufcitatur ^ vtl aliquos alios , quocumque nomine cen- feantur , ad gerendum vel txerceHdum itt Civitate veftra Officium Confulatusj feu aherius jurifdidionis , affumere vel creare nullattnus prae/umatis , nec affum- tis in aliquo obedire , /td potius RiBo- ri , qui nunc tft in ipla Ctvitate , & pro tempore fuerit a Sede %^poftolica dc- putatus , parete ae inttndere humilittr ftu- diatis . Nos autem ex nunc dectrnimus irvitum (^ inane , fi fecus a vohis , vel vt/if&m aliquibus fuper iis attentatum tft haEienus , vel in pofterum contigerit attentari.

Datum apud Urhemveterem , IV. Idus Septembris , Pont;ficatus noftri ^nno Prirro .

%ABm fuHt praediffa !n Maiorl E:clt- fia Sacfae Mariat de Bentventt prsedi-

7?; ' /ANT l^U IT.

•iii, dte [upradieia , praeftntibus vtncra- biltbus patrihus Fratre Nisolao ^'>bate Mottaflerii SanBae Sophiae , Fratre Tra- jano x4bbatt Monajleyii Sa»6ii Modtfli , C?* Fratre Jobanne de Cicilia ^Abbate Monaflerii San&i Lupi , Fratre Dtoda- to de .Altavilla Ordinis Praedicatorum Priore Fratrunt Praedicatorum , Ftatre Btneditlo de Mignano O/dinis Fratrum Minorumf &" Guardiano Fratrum Ml- uorum de Benevento , Nobiti viro Domi- no Hitguicione Mar^oli cive Florentino , Redore Bensventano praedi&o , Domino Petro ,/!!>batis Judice , & Bonjobanne Notario dicii Domini ReBotis , Cluiiit de Fiorentia Mercatore , Urfoleone Ju- vene , Fandulfo Jachtat , Dsmino Rober- to Mafculo , Miltte & Judice , Laurentio Mafico Civibus Benevtntanis , tefttbns .

Et ego Thaddaeus Jacobi de B^ttona, Impcriali auBoritate Notarius , 6^ Do- tnini Vguicionis RcBorts praedidi Scri- ba , pratfentationi praediSarum Litera- rum , leBioni ipfarum , &" omnil/us fu- pradiBis intcrfui , & ut fupra Itgitur , fcripfi & publicavi de mandato Domini Pitri Capellani i& Nuntii fupradi8i .

Ego Bonjohannss quondam Galgani Boccadtbue , Imperidi auderitatt Nota- tius , <??' di&i Re&ori) Scriba publicus , praedidis intetfui , &" fuprafcriptas .Apo- fielicas Literas ntandato fupradidi Do mini Petri Sarraceni in di&o Parlamen- to littralittr & vulgarittr legi , idteque Jublcripfi .

Ego Pauhs de Reate , tApoflolica au- iloritate , & nunc Camerat Doinini Pa- pat Netarius , praediBum Inftrumtntum , prout in originali invtni , dt verbo ad virbum tranfcripfi , e^ aujcultavi fi uli- ter , & in publicam formam rtdegi , &■ Jtgnum ftci , apud Montrn^fialcontm , (ub iAnno Domini MCCLXXXII. Indtiliont XI. mtnft Novembri , XXII. die in- trantt , Pontificatus Domini Mattini Pa- pae III. %Aitno Stcunda,

734

MED il AEVI

A Ec profc£t6 eriam poft invcttura ampliffimum munus Potefle:um , hoe eft, Praetorum , adhuc nomen & of- ficium Conlulum perduravic, qui vi- d^licet Magiftratum gerebant in re

B

tr.antima , aut mercaCona

ive m-

diciis pi-aeerant , aliifqi^e regiminis publici funftionibus . In Repubiica Genuenfi reperio Cor.fwlei Placitorum , Confules Comrnunis , Conjults. Civium , & Foritanorum , & alios. In Republi- ca Lucenfi adhibitos tunc vidi Con~ fules Treguanos & c. Ila ConftAhs Mer- catorum Mediolani , Mutinae , Ferra- riae , & alibi occurrunc. Quotuolex vero Confulum genus in Reoublica ( Pifana numerarerur Anno MCCXL- ! Vni, quurn nempe Pifano Populo fa-

C £ia eft oblatio partis Corficae Infn- lae , e Charta intelliges , quam in calcc fubfequentis Diflertationis in- venies . Itaque per annos plures ad clavum Liberarum Urbium in Italii adhibiti funt haftenus memorati Cort- fules , quos etiam deligere ex ipfo Ci- vium finu mos fuit . Sed ante An- num MCLXXX. diverfe invehi con-

D fuetudo coepta eft . Nam uti ufuve- nit, quoties inter Reipublicae proce- res difcordia irrepit , Confularis hu- jus regiminis toedere tunc nonnullos coepit . Fortaflis etiam ne ipfi qui- dem Confules concordibus animis & calculis publicae rei negotia cxpedie- banc. Sed quod plus etiam ad im- mutandum priorem ritum Civium a- nimos acccndit, tumultus fuere , quos identidem cxcitabat Confularis hu- jus poteftatis cupiditas , adnitentibus praecipue potentibus , ut eam adipi» fcercntur in patria fua . Satius ita- que vifum eft , cx Sociis Urbibus prudentem aliquem Virum accerfere, qui Populo praeeflet, & juftitiam mi- niftraret . Ab ejufmodi enim Reclo- re fludia partium abeffe folebant ; at-

que

735 DISSERTATIO ^ADR.4GESIMASEXTA.

^ue is aequS lance judicaCurus , ac Ibntcs plexurus non immerito crede- batur, quando ei Givitati legem di- cebat , ubi neque confan^uinei , ne- que affines , ncque alii faftionum ne- xus in tranfverfum rapere poreranC hujufmodi Praefidis mentcm atque voluntarem . Poteftatis nomine dona- ti funt id genus Reftores Urbium : idque nomen in eorum tcmporum mo- Bumentis mod6 mafculini, mod6 fe- minini generis invenitur. Erunt , o- pinor , qui appeliationem ejufmodi tunc primum inveftam arbitrabuntur . Vcrum a vetuftis Latinae Linguae Seculis eadem duxifle originem di- cenda eft j nam & ab an^^iquis ufur- pabafur ad Magiftratus Populi defi- gnandos . Plinius Lib. zp. Cap. 4. inquit , Mit<i ftatftaft tiomfno) , Po- ttftatefque etoraf^iles , Apulejus ait : Std juffit Pottpjis Offijialet» fuuwt magna ft- •vtritate ae cett . Suetonio tefte in Cae- faris Vit4 Cap. 17. is in carcerem conjecic Nevititn Quaeflortm , quod com- pellari apud fe majorem Potefiattm paf- fus effet . Idem in Claudio Cap. 23. JurifaiSiionem de fideiccmmijfis in XJrbt dtlegart Magifiratiius felitam , atque e- tiam per prevtttcias Poseflatibut dematt- davit . Juvenalis Satyra Decima, Ver- fu gg.

Hitjus y qui trahitur ^ praettntam fu- mtrt mavis ,

m4n Fidenarum , Gabiorumqut tfft Po- ttfias ?

7.'.^

A Salvianus Lib. de Providentia, fcri- bit : Itaqut tune ilii pauptrtt Magiftra- tus epultr.tam habebant Rtmpublicam . N^nc auttm divts Pottftas pauptrem fa^ cit effe Rfmpuhlieam . Concilium An- tiochenum Canone V. Si quis Enlt- fiam Dci conturbare ty folicitare perfi- Jiit , tamquam feditiofus per Pottftatit etiteras opprimatur . Quid ver6 finc ex-

B terae Poteftates , Hincmarus Archiepi- fcopus Remenfis jamdiu nobis figni- ficavic , fcribens apud Flodoardum Lib. 3. Gap. 22. Pojfiea autem per tx- terat , idtft Saecularts , Poteftates contra Sardictnfes Canones eamdem adminifita- tionem fine mea confcientia obtinuifli , Ica & in Lege 47. Codic. Theodo- fian. de Epifcop. & Gleric. legitur : Fas tnim non eft , ut dtvini Munttis Miniflri temporalittm Pottflatum fubdatt- tur arhitrio. ApoIIinaris quoque Sido- nius Libro Primo , Epift. 8. ad Can- didianum ait: Vigilatit furts .' dormiunt Poteftatcs . Denique ut cetera omittam , faepe in Italicorum Regum Diplo- matis occurtit Judiciaria Poteflas . Vi- de etiam , quae ad hanc vocem Du-

r> Cangius congeffit : & vide fubfequens Diploma , e Tabulario Cavenfis Coe- nobii edu£lum , in quo Gnaimarius StP- lernitanus Prittcept , a Notario in fine mcmoratur fub his verbis : ex jufflo- nt fttpradiBae Poteflatis fcripft tgo ^e.

Guaimaril IV. PHncipis Salernitani donatio fa£ta Monafterio Sanflae Barbarae fito in Comitatu Salernitano, Anno 1035.

IN nomine Domini Dti Salvatoris no- firi Jefu Chrifli. Nos Guaimarius divini tpitulante cltmentiA Langobar- dorum gentis Princeps , pro aMore otanipottnti: Dti, falutifqut animat, fj^ Tom. IX.

E [ Patriae noftrat falvaticnis , quim e^ per poflitlationem Purpurac Principiflac diledae Conjugis noftrae, conceilitttut & confirmamus tibi Lucae Abbati Mo- nafterii Sanclae Barbarac, qucd dedi- A a a cetiit»

737 jiNT I^UIT.

ceitm tfi in ptrtlntntta dt Nosae finibiii SaltrtfitaHis , cMW ot»nibm rcbus pcrtinen- tcs ipfins Monafttrii , e^ cum molinum , ^'tod atdificatum efl in fiubio de ipfa Bruca , d^ cum ipfo cajianittum , qucd tft in Ptde de Monte , qui vocatur de Reborto , 6>' cum ipfa ctfina , quae efi tiltra ipfo fiubio , tjuod romare ftcit Co- ima Abbas anteceffore •utftro: Ydto , ttt diximus , inclitum ipjum Monafterium cum omnibus tcrris , e^ vineis , feu Jyl- bis , ilfjf jam di&um caftanietufA , iir pratdiflum molinum vobis conctffimus cum otnnihus infra fe abentihus , ontnibufque ftiis ptrtintntiis , &" cum vice de biis fuii ftcuriter vcs diebus vitae veftrae il- iut kabtudum , dominandum , fojfiden-

I

1

M

MED n AEVl 7j8

A dum , O" omnia de ipfo frudium facitn- dum , quae volueritis . Et ha noftrts Ju- dicibus , Comitibus , Cafialdtit , vtl a quibujcumque v4gen:ibus nullam exinde patiamini moleftationem , fed amodo , d* omnibut diebus vitae veftrat ptv hoc wo- ftrum robortuM Prtctptum predtcio Mo- nafterio cum ornnia Jubftantia , e^ cum cmni fua pertinentia Jecuro nomine abe-

iB ♦•« ^ pojfidere valeatis i» jam ditJa ratione .

Quod vtri Prtceptum concrjfionis ex juffionc fupra diftae Poteftatis fcripft ego Romoaldus in Jacro Palatio , in sA'- no Stptimo Dtcimo Principetus fupra di- Bi Domini Gttaimarii glorioft Prineipis , de menje Julii y Indiiiione Tertia,

Sigillum cereutn Guaimaril.

Ecce igitur qu2im faepc ab anti- quis Poteftas appellaretur , qui Popu- lo praecrat atquc dominabatur. Eo- dem quoque Saeculo Undecimo floruit Smftus Johannes Gualbertus , Val- lumbrofam Ordinis Inftitutor. In ejus Vita ab Attone Piftorienfi Epifcopo fcriptS Anno MLXVllI. exarata le gitur Florentinorum Epiftola ad A lexandrum II. Papara , in qua haec vcrba occurrunt: Si quis aefit&y, his tninis terriius , de Civitate fugirtt , ad dominium Pottftatis adlumtretur quid- quid pojf.diffct . ideft , a Fifco fortu- nae ejus caperentur, Dixi . ante An- numChriftiMCLXXX ejufmodi Prae- toribus uti coepiffe Italicas Civita-

c

D

tes: nam in foedere Mutinenfium sc Parn-ienrium inito Anno MCLI. haec fupra legimus: I-fra quadraginta dies , pcftquam mihi requifuu.m faetit a Coti- (■Jibus , vel Poteftate Mutinae , irae^nia- r/t faciam , nifi ptr paraLclam Co.iful.n vd Pcteftatis M-Jti«ce remanferit . Et fane antea nonnullae Civirates Lom- bardicae Poteflatem fufcepifle depre- henduntur . Fridericus enim I. Im- perator , teRe Radevico Lib. a. csp. 6 de ejus GcRis , Civifatibus Itali- cis Magiftratus defignans Pottfiatutn qurque mentionem facic his verbis : Ptattttea & hcc fibi ab omnibus adiu- dicatum atque rs:ogniium </?, in fingu- lis Civitatibus Poteftates , Conjnles , ce-

tefc-

73P DmERTATlO ^U4DR^4GESmASEXTA: 740

Utolque Megijtratui aQfnjtt Populi pit ipfum crtari eiebe^e &c. Haec in Comi- tiis Roncalienfibus Anno MCLVIIf. pronuntiata fuere. Proinde inteliigas, Triftano C halco Hiftorico Mediola- nenfi minime defuifle juftum fitulum hr\ec fcribendi ad Annum MCLIS. rempe Rajnaldum Colonienlem Ar- chiepircopum , atque Ottonem Comi- tem Palatii , vocatis Pratfidthus Cori- fiUi Clvitatis MtdioUni , Juadtre tis ni- xfim ftnjfe , tit ipft anoqfte Potejtatem Caejartiiiyi , qite*»aiimed»>n aliae Urbes fe:srartt , accipi^eit', . Id verh n»vum e- ret y & manifffie consra convtnta pro-

B

K:m.u Pasis apparei)at . Haec ille ab Ottone Morena fynchrono Scriptore acceperat , cujus Chronicon vide e- vulgatum Tomo VII. Rerum Italica- rum ad Annum MCLIX. Simul e- tiam intcliigimus • cur Fridericus Au- {'uRus eodem Anno Priviiegia Cre- inoricnfibus concedens , Potefiates quo- c^ue in iis nuraeravit. Diploma il- lud, multa complefilens ad Hiftoriam illorum temporum , dignum efl, <juod e tenebris educatur . Hoc ipfum de- lcripfi ego olirn ex autographo exfi- ftente in Archivo Gommunitatis Cre- mcnenfis.

Fridericus I. Irpperator Cremonenfibus navibus per Padum difcurrentibus

iramunitatem concedit a quorumcumque teloneo, excepto ilio,

quod Nuntiis Imperiahbus folvendum eft, Anno xi^p.

IiV nemine Sanffae & tKdividftae Tri tiitetis . Fredericus divina favente clmtntia Ronrianorum Imperator, & femper Augijftus . St quo liftt fi-itlts ncfifos Impcrtali cUmentia vtt tuttione digno3 a:Jl-man)tis , »/«/jo magis fidelio- ribus nofiris vicJrice dtxiera Imptrialis potentiae psrtigtre dtbcnsus , de quihus v^ajcya fideiitatis argutnsrita cettijJirKa n- tt:>;t tMhitioKe (xptrti fttmus . Eapro- ptcr otnnium fi ,'tltum tam futura , quam praefens noverit attas , qtisd CrttKonam

ucfiram , ta-.quam fptciftem

iS" familiartm Cnr/itiam Ituperii tiefUi , aty.plion dilcclionc eti-.pletflitf.ur , quce & magHifica C?- pkainia funt devetimii ih- fcquia in oculis r.cfnis dv.m fecit claft- fitre ., tKdKifHum gratiat nofitae favotn^t prae cuti&is Civifatibus Italiae cbtinitt promtruit . Nes itaque mttnorts devotif- fimi ftrvitii Crtmotstttfium fidelijfiytiorur^ r.oftrorum , pttitionihus tottm bc;:igKe an- nuimus , vcltnies , & autJoritate ncflfa praecipientes , quatenus ipfi Cretr.oneiffes a Crcmona decrfum ii% aqua Padi , (<^'

C ia ovAKihHS lo:is <^ Vallihus ^ itt quibus aqua Padi altquo tempore derivatur «- i f^ue ad r/iare , /tve in Comitatu Rtgien- ■ Ji ., vcl Mutinthfi , vtl Bononitnfi , vel Ferrarien/i , vel Ravennate , ita ficure . ctm otnnibus ttiercationibus , quafcunque X'clueri»t , vadant ci^ nai>igcnt , ttt nul- lui Epijcopus ^ Dux, Matcllsio , Comes y Vicecomes , vel aliqua Poteftas , vcl Ci-

D vitas , vcl Ca/irum , vtl aliqua perfona aliquod Teleneum , vel jfiCi>'i--of!tam , vel augariatn , vtl aliquam ixaHscntm ab eis eaigat , vel invitoi eos , vel res eorum detineat , excepiis Nuntiis ncfvris , qui i» loiis determinatis Teloneu^t .^.fiafoiptum acclpiant . Hsbtant quoque ipfi Crtmonen- Jes itt praediilis locis , Vfillihus , & a- quis , vendendi t^ ttr.tndi libtrem fa- cultatcm . Piosdi&i virh Niwtii tsoflri accipiant in Ftfraria de qualiittt Navi disodecim Dtnarios Medicla.itnfium vett- rum . ^pud Figarolum de qualibet So- ga , pro qua Na-nis trahitu,' , quae Maf- ftriam pCYtai , cflo Solidos Mtdiolantnm I fiwn vtterun} . Maffeiiam autcm dicimtts A a a 2 - ^uim-

741 ANTJ ^UIT.

quamlibtt Navtnt , quajcuntquc tncrces , precttr Stlcm ^ portanttm . In todtm lo- co dt qualibtt Sega , pro qua Navit tra- iitur , quac Saltm portat , triginta Dt- narios Mtdiclantn/tum vtttrum, ^pitd Covtrnulam fimilittr dt quMlibtt Scga Mafferiat offo Solidos Mtdiolantn/ium vtttrum . Pro qualibtt Soga illius Na- vis , quac Salcm portat , triginta Dtna- ries Medielancnfium vttcrum . Item apud IVoflallam dt qualibct Soga Mafferiat 080 Solidcs Mediolantnfium vtterum , & ibidtm dt qualibtt Soga , quat Saltm ftrt , triginta Dtnaries Mtdiolantnfium vttt-

Signnm Domni Fredtrici

MEDII AEVI 741

A *t*m . ^pud Scoiztrolum dt qualibtt Na* vi duodtdm Dtnarios Mtdiolantnfium vt- ttrum . .Apud Lu^ariam fimilittr duo^ decim Dinarios Mtdiclantnftum vtttrum, Et pratttr bate , quat Jcripts funt , nte in his locis , ntc in aliis tn Pado a Cre- mena dtorjum quidquam a Crcnoncnfibus telli volumus , jalvd pcr emnia Impttia" li ju/litiA. Quicumqut auttm hujus no^

B flri Pratctpti vielator tjfc in aliquo prae- fump/erit , ctntum Libras auri componat , mtdittattm Camttae noflrae ^ ^ mtdit- tattm pratdiQis Crtmontnfibm noflris fi- dtlibus .

Remanorum Imptrateris inviSIiJpmi,

Ego Rtinaldm faeri Imptrialis Palatii Canctllarius rceegnovi.

^3a funt haec ^nne Dominicac Ineatnationls MCLVIIII. IndiBiont VII. Rrgnante Demno Frtdtrico Remanerum Imperatert gloriefijjime , »>4nno Rtgni tjus VII. Imperii vcri III.

Vatttm afud Maringbum , VIII. Kaltndas Martii.

Locus Sigilli <{•' cerei Imperialis .

Ita ad Annum MCLXIX. Vero- «enfium Pracfcs Pcteflatn titulum prae- ferebat , ut conftabit e Charta , quam

Cl authenticam vidi in Tabulario Mo- nafterii antiquiffimi Sanfti Zenonis i ejufdem Civitatis .

Examen teftium Veronae faflura coram Comite Bonifacio ejus Urbis

Praetore in caufa agitata inter Monachos Sanfti Zenonis Ve-

ronenris, & filios Spiciani, de Decimis Hofpitalis

San6li Zenonis , Anno iidp.

Df» Vtneris , qui fuit X. intrante Menfc Januario , in domo Comi tis Bonifacii Poteftatis Veronae , in pre/entia Nitethi & Widenis de Run-

eho , & tAlherti dc Ripaclara Judicum , & Widethi, t^ ^Antiqui , & Pttri Na- tarierum , & Lanfranchi de Domno ^b- hate Saniii Ztnenis , Cf- alierum . Uique

Bortus

r

74J DISSERTATIO ^ADRAGESIMASEXTA. 744

Bo.iUi Ztno d'. Lamberto , ^jJe[for Co- mitis Bonifacii Poteftatis Veronae, coram iVidont R:ibeo , fimilittr ejui v4/- Jtjfore y dixit: Domine Comes ; Do- mnus Ufaertus Hoipitalis Sarfti Ze- nonis cft cooqueftus apud nos de filiis quondam Spiciani , dicendo, eos vel- le auferre fibi Decimam dc tcrris de Hofpitale Sanfti Zenonis de Monte Dracono . Nos milimus pro illis , ut venirent refponfuros. Ipfi venire no- luerunt. Modo vult dare fuos teftes caufa publicandi , fi ipfi aliquo tem- pore aliquid fuprafcripto Hofpitali dicere voJuerinC, quod habeat fuas rationes. Et Comes dixit : Mihi bene placet. Tc/}es Mattinus de Cafali , Or- Ittndut , %4>ieHta , Martbettus , qui pre- fente fuprajcripto Comite & prediHis ^ff-(forii)us , Jacramtnto dato a Bono Ztnont ad fan&a Dti EuangtHa jura- vtrunt caufa publicandi Jt diBuros to- tatn vtritatem , quam fcirtnt de illo fa- So crc. Martinui dt Cafali juratus , ut fuhlicetur^ in d>Jlri£io lacramtnti a me Hotario intei rogatus , dixit .• A terre* motu majori in za habeo vifum Ho- fpitale Sanfti Zcnonis habere & te Bcre Decimam fuarum terrarum , & vinearum , & olivarum dc Monte Dracono, abfque ulla contradiftione alicujus hominis. Ec numquam vidi, illos de Monteclaro habere eam De- cimam , nec audivi dici , nec audivi illos petentes; & videbam illos de Monreclaro venientes in Monte Dra- cono, & colligentes fuam Decimam: ipfi non petcbant Decimam illarum tcrrarum de Monte Dracono de fu- prafcripto Hofpitali Sanfti Zenonis. Nec audivi eos petentes illam Deci- xnam &c.

^Jum tji bec ^Anno Domini Mille- fimo Cente/tme Settagt/tmo Nono , fupra- fcriptis ditiusy Indidiout StettnJa.

B

D

Ego ^AmxX? /"<;»•» Palatii Notaniu hat atttjiationts ut publicartntur Jcripfi ^ <^ his interfni ,

Praelaudatus quoque Fridericus I. Auguftus Anno MCLXIl. poft exci- dium Mediolanenfis Urbis, eodem Ot- tonc Morena fynchrono tefte, pag. iio^. Tomi VI. Rer. Italicarum , de- derat Bntiienfibits ac rtiam Ptrgemtn- fibus in Pottflatttn Marcoaldum de Grumbas ; Mediolanenfihus vne Doni- num Epilcopum de Legio ; Ptactumit autem ah initio .Aginulfnm , dtindt .Ar- naldum B.^rhavairam ; Comitem Gortra- dum dt Btllanuct praepofuit Ferrariat ;

Parmat >Az,oncvi , qai dicitur , Co-

mcnfi Comitatui Magifttum Paganum ^c.

Hi Praetores , five Pottflattt , earum-

dem Urbium . Ejufdem quoque Fri-

derici I. Diploma vide Tomo IV.

Italiae Sacrae Ughellii in Epifcopis

Aftenfibus . Is ibi Anno MCLIX.

Aftenfem Civitatem regendam tradit

tribus Rtdoribus , quos etiam ^fttnfit

Pcttftatts appellat. Immo longe antea

ufurpatum invcnio Pottfiatis nomen :

hoc eft, Anno MXXXIIL in Diplo-

mate Conradi I. Augufti , quod au-

tographum infpexi in Tabulario Cano-

nicorum Regularium celeberrimi Ti-

cinenfis Monafterii San£ti Petri in

Caelo Aureo. Ibi praecipitur, ut nul-

lus umquam Potejias , Mmifter , vel Mif-

fus moleftiam inferac bonis ejufdem

Coenobii. Verum Italicae Civitates

non omnes eodem tempore, fed quae-

dam citius, quaedam ierius , ulum

Poteftatum invexere; neque in iis per-

petuo habendis conftantes primo fue-

runt. Ut enim cuique videbatur ma-

le publica res procedere fub Conuli-

ius , tum iis abjeftis eligebatur Pott-

fias. Si ver6 fub hujus regimine ea-

dem , aut majora incommoda ac detri-

menta fcntiebantur, ad priftinum Con-

fulum ufum rurfus convcrtebantur fuf-

fra-

745 ANT l^U IT.

fragia Poouli. Uti habent Co.itioua- tores CafFiri Lib. 3. Annal. Genucnf. quum Rempublicam Gcnuenfem com- plures difcordiae civiies Anno MCXC. dilaccrarent , Sapitntes & Cors/iliarii Civitatit co»ve»eru»t in tinum , i^ dc ccMinuii confilio Jiatutrunt ^ ut Confula- iv.s Ccmmuitfs in fmwo ^nno ccffartnt , €^ eie bahendo Petr/iate omnet fert fue- rwtt conconiei . Tum Anno MCXCII. reftituti funt Confules; fubfequenti- bus ver6 Annis mod6 Poteftates , mo- d6 Confules habenas ejufdem Reipu- blicae tenuere , & dcmum fub Pote- ftatum regimine per diuturna tempo- (

MEDfl AEVl y^6

A ra Civitas illa conquievit. Ricordano Malafpina, & Joanne Villanio tefti- bus, Anno tanium MCCVII, FIo- rentia primum Poteltatem acccpit. Actamen Scipio Admiratus junior in HiRor. Florentin, Prietorcm ejufdem Civicatis G^-ardum Caponiaccum re- pcrit Anno MCXCIII., & in hanc rcm laudat ilhus tcmporis monumen- B ta . Ferrariae itidem adhuc Anno MCXC Conlulum regimen perduraf- fe, indicare videtur Charta , quam ex Archivo Eftenfi eduxi, quum nulla ibi Pottjltitn mencio fiat.

Sententia Confulum & Judicum Ferrarienrium pro Abbate Pomponano

contra Obizonem iVIarchioneni Eftenfem in controveifia

de fundo Graniani, Anno Aipo.

JZV Dei nomine . ,An»o Dominice Na- tivitatis MiUe/lmo Centefir/10 hlafta- gefimo y ttmpore Clementis P.ipe, & Frederici Impcratoris , die ultimo t- xtui-.te menfe .Apr.lis , Indi&iont VIII. Fcrrarie in Eptfcopaiti . No.< Bonus Joan- nes , c^ Donatus , e^ StgHcrellu: , Con- fules, & Judices Communis Ferranae, ouiita qutrimonta robis fs&a a Donno Gualfredo Abbate Fcmpofie di MAR- CHIONE OPIZONE DE ESTE , d: ttrra , quam u4t/hai dicit fo^e de fundo G'aenani .' audita coYiftffione Domini Mar- chlonis , qt*ed terra , de qua efl contro- verfta , Ji efi de fundo Grajani , non vult eam neque per ft , r.eque per alios inquietart.' vifis diBis tefiium ab .Ab- fjate in bac caufa prcdt^dis: vifa etiam de/ignatione faiia nobis de fundo G^a- niani ab eifdem tefltbus , in qua defjgna- tione dicunt , fttndum Graniani fore a t:rn}ino lapidto , qui efl pefitus infra iiiinus Manentis dtfccndtns in dire&um ttfque ad mediam Fciiea^n de Curficlii , & p:r ntediam Fovier.i defctndendo ufque

ai Lacam Donni-.um ; poffiffi nem re'i ,

de qtt» tfi controvtvfta , Ocnm Jtjbati pro Ec-.ltfia Pcmpofiana pro fundo Gra- nicni affii^namus .

o^d be: ftterunt tefles Dominus Jo:u- liis , Stfpha^iuf G.t'aia-4i , ^4l'erti4i Gsor- fji , Guido Vicedemin': , Rofttts Nctarius , EgidiU) Gtiardirtus , R-Jatdits lldeprgn- \ «/< , GuT^irdus .Arib^rti ^ G.ttdo de Sam- D blonido , Guerdttus ttfiii , & hujus rei invefiitor datKS .

Ego Bi^ardu: Ch^ifif tyiifericordii fa- cri Pallatii, ifr tun: Commtini) Ftrra- rie Notafitis interfui , e^ ut audivi , & intell^xi , rogittus fcripfi .

Sed haec non omnino certa ; nam, ut fupra innui , diu perrexere Confu- lum Magiftratus adhiberi , quamqur,m Reipublicae praecfTent Poteltates. Sed & in nonnullis Urbibus ferius qu^ra in reliquis eorumdem Praetorum mu- nus inveftum eft , atque invt£tum cito defiit , adeo ut ne Anno quidera MCCXXXIV. Lucenfis Populus Con- fules prorfus ejuraflTe deprehendatur.

Juvat

747 DISSERTATIO mJADRAGESlMASEXTA»

Ju at huc inferre exemplum Chartae ad eamdem Rempublicam fpe£tantis , ex qua non folum conftabit ejufmodi Confulum ufus , verum eciam quae tunc Familiae Confilium five Sena- tum Civitatis Lucenfis conftituerent . Harum catalogum cum iis , quae nunc eidem Reipublicae praefunt , fi quis

componat, facile intelliget, quantam non minus ibi , qukm & in aliis Urbibus, Familiarum perniciem attu- lerint temporum edacitas, inteftinae difcordiae, & bellicus furor. En ita- que Chartam ipfam e MSto Codice membranaceo Cencii Camcrarii de- promcam, ac praeferentem titulum:

Inftrumentum Lucenfium de cuftodia quorumdam Cadrorum data Ma- gjitro Peiro de Guarzino, nomine Romanae Ecclefiae, Anno 12^4.

IN nomtne Domint ^mtn . Nos Guldo BarUtti , Orlandus Fotteguerrac , Ta- Itapani Gi-.ttlii , ^egtdius Frfdicionh , ei.pe Rynniui ^ix^ocati ^ Lucani Dei gratid Majores Confules, babito ttin/o- ri &" gencrali Con/ilio Civitatis pir pvatcontm , ij^ ad fonum campa-tai mote fclito ceadunato in Eccle/ia San&i Mi- tbieHs de Foro Lucano.' in quo etiam ConCilto inseffucntnt Capitsnti L*vato- rum SanSi Pttri Majori.' , e^ Capita- Hti illorum de San^^lo Cbrifiopboro , ci^ vigintiquiKque Con/iiiarii fptciatts ipfius Civ''tatis ., jrilfcet de unaquaqut Pcrta , ^ irtvitati dfiodecim de Burgo , & vi- gnti dt qualibrt Po.ta, & viginti qua- tkor CoitfiHarii fptciaUs ip/iut Civitatis , Jcilictt L'-^ )»•«»■ Gtrardifti , Grardinm Juitx Lneiii, 0,^ti Moricortttti , Pal- favante G^fdotti ^ Bonifacius Jaco^n, Ri- comus Pcllani , 0 laxdus Muj]i:ionis , Danfafu) R^pondi, ^4imaruf 'tciabor- dici , Boytajttnta Tanellat , S ff'tducius Odfl/iffi , Crrttius Brrnarducii y s/^'htrti- nu Rofettf , GuarhnHi G**dal:ii, ^^t^s Gerardi ^^< , Ja:onus Ptrutbi , Raitu elw Matafdlnnis . Brunettu Nnmi^tis Cc^lfl', Jacobui Rapa . G'Aillflmui Co- tfiitii , Taliaianis Pinttlli , Roielrffus GtfJ cenus , Bttnardus %^lhinetti . Con- Jiliar'i mafoiis Con/ilii funt ifli : Guido Mnrtini , Tancrtdus ftidex, ,Aliil»vann'i- nus Mitbopanis , Batdtnus Batktti ,

D

./Jmicus Boncii y Lambtrtus G'yint!llit ^ Ugoltmts Rafcina , Cecius Morlae , Ric~ comanu) ^dvocatus , Ubifttis Scalacqt^ia , ^ldibrandinus Scaduclae , B.inifacius Fal- Jirtlli , Guido u4rrigi Mxrtini , Fsnti- nellus x/lldtbrandini , Fantinellus de Bur- go , Ubertus Rubeus , Ugo Pinclli , Rai- neritts Paganelli , Bonaccurlus Lanfredi ^ Ubtrtus ,Al:hsrti, Rainerius OrlandiKcii ^ Bonavtntura Gnillitlfni , Gsettus Sarra- ctni , Raineritis Vulpis , Guido Bxld3~ vini , SceyliattipHS , Guido Gnaiandi , Ni- randinus y 0 >ix,!ts de Fo>itan.i , ,Alde- brandinus Macarii , Ubtrtus Crtfci , 0/- landinus Corb:lanus , Coradns Mi:ht,e.is , ^fttbi/ti Lamfredi y Bonifacius Dhfacia- ti , Nlcolaus Vttlii , Uhatdus Guidi Rcfp , Gcrard:i:iAi Jacehi , ^ldcbrandinas M.im- pitii, Bafus Lnmberti , Ub^tdus Gisa- fciurae , Tedtlgardtss , .^ldibrartdinus Jt(- dens , Ru^trius Judtx , Bortotittus , ^l- btrtintts B^ndi^i , ^tdtbrandinus %/4tbtr- lini , Ubaldus Bunifeiii , Fortigutrfa Ca- thnclae , ,A'ie;ettus Comparit , Vttitura FaUonii , Riccardinus w4'rici RiJJi , Deo- di:ttis Reu:ii , ,Aiigettus %.4:cen»antis ^ Ba/tdottU! Pantefae , Hc/lijcanuf , Bj- naventuia Fotti:ioKi< , 0 tandus Bjnacii^ Graido Tortiani , Pandotfinw de Putto j G-rarducius Corbotani , ^^rdidon* Mifcii , Ulatdo dt Olavo , Gi^ardinus Ughi Gi- thi . Beneverardus , O'done Mtrcaii , Ba- nifaciut Laenae , Bsnavtntura R.ffutf

74P ANTJ^UIT.

i/^fMannus Portantts , BonsvonMra Da- tHfsni, Pagattus Bandini , Ja:ob»i Oue- rardi ^ Morciinus Sire^! , Datus Cecti , Ro:hi[ciaHus , Nisolaus Blavajolus , Bo- naccurtus Palliae , ^lbonerius de Filu» go , Bonaventura Batteroh , Bonavsn- tura Macarii , BoHvido ^Alegrajfe , Gcrar- ducius Vulpelli , Orlanducius de Poffo , Guindalfsts , Francus Mirconis , Ugohnus G:*a'cuciae , Ruflicellus Oflanducii , Ja- cohus Cimacli , Opi^inus Caflilionis , La- ^arius Saginae , Fantelinus , BanHinus Boccamajore , Btndetsus , Paganinuf Chri- Jlofori , s^lbii hus S:o:ii , Gmllielmas Mifi , Ingherainmus , Natalinus Nata!:s , B.ildinottus Bruni, Tegrimus ,A-'naldi , LanfraHcus Bandini , U^tticcio B-oc:ori , Paganellus de Gallo, Gaifcardus Ner- manni y Lamhertas Jonillis , Velttr Ro- Jotti , Lanfrancus Pratis , Guifcardus Bcotafani , Ugolinus Guidonis , Viviaitus C:(alfredi y Guido Vecd , Cecius Bernar- tiMngerni, Lamhertus Uberti , OHandus Civettae , La>r.iertus Maineri , Bonavtn- tura Tancieri , Lanfrancus Gmducii , Battbolomafus M iioris , ^nttrminellus Rafnerii , Saraciy.ui Fal/inelli , Guido Burelli, TetaUn' BtrtUi, Caflellanus Batterolo , Orlan^ius Bo.taii , Peflallefe Trinciante , Bomfacius Cardie , ^ ijutus Faleri , Rompelafla , Pagansllus Rapae , Banconte Bernarducii , Lamhtrtus Bir- nardi , Saracenus Gnalterotti , u4rrigus de Fufo . Tedicius Gallinelli , Jacobus Garbt , Normannus Berarducii , Rufli- tbellus Uguicionis , Villanus Maffa Vi- ttlli , Normaninus Jobannis , Manfus Gallitiae , Chriflopbanus Taliapanit , ,Ar- diciont Malaprefe , Ftrrante Cufloris , Curfus Schiaccae , Nicejonia Vancii , Ja- eobinus Notarius , Bonaccurfus Bollt , Villanus Bucca , Benaccutfus Provincia- lis , Jacobus Baccari , Jacobus Laffus , Saladinus Rontbtnti , .Aldtbrandinus Mau- rini , Donatus Capejlrantki , Banifacius Pieri , Vbaldus tAtgh:fii , Rainueius dt

MEDII AEVl

750

B

D

Ceile, Paganus Baccari , Vhtrtus ^rdt^

cionis , vfrrigus Capeti , Gtrarducius ,

Lanfrancus Lax.ari , Rainu:ius Stranbi t

Rainuciu! Cor/i , Roffus Roinucii , Or^

tandut Malaprefa , ^hherius Themafiy

Ugolinui Taliapanis , .,4rnaldus Guidi-

cionis , Jaiohns Suff.-idi , ^ldibrandinttt

Bullienis , Lambtttui Maiamdiera , Suf-

f^educius Guantia , Tid>cius Raineri ,

Odanducius Mariaii , GplgetiettUi de

Sun&o Jufio , Ottintllus Mchorati , Or-

landus Tedtfci , Latnbertus Hv,ri , v4llt-

hrandinuf MsUftonte , Bonaccttrfus %/^^i ,

Petru) Rogero^i , Boiatutus Campantft ^

Borgonient B-rna>di. Uialdui Rainerii ^

Jaiobus Pontadore , B.yavtntura dt Li~

Jcia ,Truffa Rjintrii, ^rrtgbus Pargbie ,

Bovone Nota^tus , Paganut B-mdini ,

Marmaldm Perf-de , Btnvemitus de

Cetbtria , Grandont Conciati , Gerardi-

nus Maurini , Ceciarellus Fantinelli ,

Riccardinui Gberendiilus , Melajpina Ju-

ghijfi , Gutlli^ln/ius Notarius , Ugolinus

Burmlliae , Riccatdus Tintor , Orlandus

Diverfi , Orlandm BonOtrii, Francefcus

FaJJi , Bon^rantts , Genovejt ^lietti ,

%Aidic:one Rofredi .

Vclentes ebedire mandatis Domini Pa- pat fuptr txcejjihus , pre qutbus eramus nos ty Lucani txcemmunicationts & intsr- di&i ftntentiis innodaii , fcilicet tam pro exaBioniiius , damnis , centumelii) i^ in- juriis Clericis C^ Eccltfiis Lucanis irro- gatis , tjuam pro fado Carfangnanae ip/ss pratfentibus , i^ de ipferum con/ilie & veluntate damus , atque concedimm vobis Domino Petto de Varcino , Dti gratiA Domini Pepae ad ho: Ltgato , recipienti vict ^ r.ct»ine ipfius Doniini P^pse ^ Romanae Eccle/iae , juxla formam man- dati ^pojiolici vebis fa&i , cuflodiam^ pefftjjiontm , i^ tenutam ^rcis , Turris , & Caftri Caflelli Novi , tr ,Arcis , Turris , & Caflri dt ^quilata : quat Roniana Ec:lefia ehligata tenebit bine ad ^uituor preximes annos pto quatuor

mil-

B

75 f DISSERTATIO ^AD

mUltbus Marcarum argetiti , pro faiett- A do mandatis Domtni Pap.it pro exctjjibui Jupra didis . Et promittimtts , & con-ue- nimus pro Lmano Commurti iplam ca- ftodiam & tenutam vobis praedsch Do- mitto Petro ad bos Lrgato , i^ cui de- deritis feu cotyimifer stis eam , at di&um e/i, recipiertti pro Domino Papa & Ro- mana Eccltfia , diBa Caflra manutenere ^ defcidtre ab omnibus iilis , qui vil- lent inferre mclefltam , vel gravamen / & ipfam cuflodiani (y poffcjfionem didorum Cafirorum non inquietare vel moltfiare aliquo modo vel ingtnio , nec permitttre , ut inquitttntur vti moUflentur , atit ait- ftrantur ccntya ncandatum Domini Papae , dr voluntattm , vel e/us Nuntii fuper hoc mandatum bahentis , feu ad ipforum Caftrorum cufiodiam deputati . Et haec omnia promittimus vobis vice ipjlus Do- mini Papae <^ Romanae Eccltfiae , te- ntre ^ obftrvare ptr nos nofirofque fuc- ctffores , & contra non venire , vel fa- tere aliquo modo vel ingtnio hine ad pratdi&um ttrminum quatuor annorum , C^ nen ultra , nifi in quantum antta tffet ncbis d^ Lucano Communi a Sede tApofiolica relamatum . Injuper Riccus Praeco Lucani Communis , de voluntate C^ conftnfu d^ parabola praedidorum Majorum Confulum , & praedi&orum Confiliariorum tunc ibi pratftntium , C^ parabolam dantfum , ad fan&a Dti Evan- gelia juravit itt antKal^tts eontm , prae- diila omnia C^ fingula firma & rata babere t^ tenere , & contra non venire j vel facere aliqtto modo vtl ingtnio pir Je, vel per alios , ad Janum &" purum inttlleSium ffiprafcripti Domini Petri . Et fic Deus ad/uvet eos , & faniia Dei Evangtlia, Juptr quibus idem Riccus manum pefuit .

^&ur/i efl in Civitate Lticana i»

Eccle/ta San&i Michaelis , in praediclo

gtntrali Confilio , coram Domir.o Oplxp

y4rchidiacono Lucano, Magifiro Ugcne

Tom. IX.

D

;f

RAGESIMASEXTA . 752 lArcbfprtshyttto Lucano , Fratre Guil- litlmo de Cordtlla Potnitentiario Domi- ni Papae , Fratre Jchantie , Fratre Bt- ntdido , Fratre Caefario, ^ldebrandino Judice , Jacobo de Morino , Lucani Ccm- tnunis Canctllariis , & Orlando Nctario , & hu/us rei trfiibus rogatis . In .Anno Domini Millefimo Ducentt/mo Trigefimo Quarto , Ifidiclione Stptima , VII. Kaltn- das .Augufti .

Ego Brunacius Ptrufinus Civis , & t/ipofieHca au&oritate Notarius , ii' omni.- biiS intetfui , & ut Jupra legiiur d'e mandato pratdi&orum Confulum i^ Ccn- filiariotum , & torum parabol4 fubfcripfi , C>' in publicam formam rtdegi .

Hujufmodi Praetorum poteflas fu- prema fuit, qualem Principes exerce- re folent. Proinde ne ab ipfis quo- que Principibus refpuebatur id mu- nus' ad quod gerendum quicunque advocabantur , propterea dicebantur andare in Signori^ , hoc eft ire ad do- minandum. Ob id Poteftas in ejus facramento dicere confuevit: Toto do- minii mei tempore . Neque ultra annuni protendebatur ecj-um aufloritas; ipfi- que jurabant , fe Praeturam ultra an- num non gefturos : a quo facramento nemo abfolvebatur , nifi fort^ eorum merita, perfpe£taeque virtutes ita Gi- vium animos fibi devinxiffent , ut, derogando Legibus, in akerum an- num eifdem Praetura confirmaretur . Porro quum nondeeffent, qui inter- dum precarid hac dominatione abute- rentur fucccdentibus temporibus pla- cuit plerifque, ne dicam omnibus, Civitatibus liberis, binos fingulis an- nis deligere Potefiates , quorum alter primis tantum fex menfibus fuum regimen complebat, alter ver6 fex poftremis. Ea ratione cavebatur, ne Reguli ifii , fi forte fecus atque fpe- rabatur, fefe gererent, diu Reipubli- B b b cae

75??

A-NT I^UIT, cac auc inutiles , aut pernitiofi effe pergerent. Deligebatur autem id ho- Fninum genus ex alienis Urbibus , praecipue ex amicis & fociis, hoc cft, ex iis, quae eidem faftioni , fr^e Guelphae, five Gibellinae sdhac- rebant. Nimirum Guelphi nominis Urbes non alium fibi praeficiebant Praetorem , quim qui ejufdem pro- feflionis cultor habcretur. Neque ali- tcr fe grrcbint Gibeliini inftituti Ci- virates. Qyem melicrem quifque no- verat, aut quem enixius exootabat, hunc in publio Confilio proponebat ; ifque ftatuebstur, quem plurium vo- ta cligebanc. Mos tamen fuit fre- quentior, paucis ex numero Civium deleftii , ac prudcnfioribus curam & facultatem committere noKi Praetoris eligendi, Plerumque vero i$ a foede- ratis Civitatibus expofcebatur, qui videlicet cercrorum pratftantiflimus viderctur: & prae.ipue qui Cingulo Militari jsm foret accinftus, idcft jam effet CavdUtrt , five honore Mi- liriae decorafus. Si quifquam del ge- batur ejufmodi ornamento nondum auftus , iu Hiftori i tanquam rero raram adnotant. Immo ii , fi probe fe in officio gerebant, a Civitate publicis impenfis Mitite! , feu C^va' Itcri , creari confu-verunt . Fuere in- terdum minus po'enfes Urbes . quae ex pafto a vicinis PofrQatem reci- pere cogebantur. Cercum nonnifi ex fpeftata Nobilitate felijere Poteftates iifdem temporibus mos fuit, quofque rerum experientia & Prudentia & Forritudo commendabat. Neque enim eorum tantummodo erat PoDulum re gere, ac civilia pertr?6\are negotia , fed etiam bello praeefle, atque exer citus in hoftes ducere, quum necef- fitss , aliacve rationes ex-^ofccrent . Qijare quifquis olim Praetoren , five Poitftatcm eglfi^e invcnicur in Urbi-

B

MED 1 1 AEVl 7^4

A bus liberis, ac praecipue in praeftan- tioribus , is .continuo cenlendus eft tum egregia fanguinis Nobilitatc, tutn ingenio virtutibufquc inter lialicos excelluiffe: idque unum loco clogii efle nunc poteft. Ac propterea qui de illuftribus italiae Familiis fermo- nem infticucre volunt, eis praecipuc intendendi funt oculi in veteres Li- berarum Urbium Praetores , quorura Catalogos perutiles femper cenfui ad diftinguendas Italicas Familias , quae fefe prae reliquis Nobilitatis gloril commendabant, Senenfium Hiftonas exempli caufsa confule. Poceflates, qui ex Mutinenfi Civitate ad cam Urbem regendam acciti func, ifti fe nobis rfFerunt . Ad Annum Chrifti MCCXXV. Gcrardus Rayigenus . Hic idem fuit, quem Rolandinus Hiftori- cus Patavinus laudat, Lib. ^ Cap. primo fcribens , partem Veronenfiura Civium, ex Urbe illa uni cum Co- mife S^rfti Bonifacii expulforum , Anno MCCXXX. voiaffe pro us Re- Rore (J^ Potrftate Dcmintnnt Grraniut» Rangonum dt Mutiria , vtrum pruden- tei» , i^ flreviuum , fap'tnt-m , fifov-ium ^ & aftusw^. Tum Anno MCCXXVIL Senae Praetorem egit Irghiramus dt M,r-teta Mutinenfis . Anno MCC- XXXI. prtelaudatuj Gt^ardus Rango- nii! .' quippe licuit poft aliquod fcn»- pus eandem rurfus inirc Praeturarr. • Anno MCCXXXV, B.rnarau, dc Pi» de Mut.ra S^-n' nfern Praeturam giflic. Anno MCCXXXVIl, J:icr.binu} Ran- gcnui . Anno MCCXL. Manfrri^uf dt Saxolo de Mutsna . Anr.o MC CXLV. Lecnar-iti.i B"ccahadeta dt Muttna . An- ro MCCLXIII. Guhflmus ri- Go:^>n9 dt Muttna. Anno MCCLXIX Rai- ntrius rfel Trfla de M tina . Anno MCCXL. G^raydui d' G'idty,ihu dt Mutina . Anno MCCCXLIX. ^btf- tut BoJcbtttKS dc Mutina . Rel^qucs

omit-

D

755 DISSERTATIO ^ADRAGESIMA^EXTA. 755 omitto . Omnes ifti c pracclafioribus A Praefidis aliquot Menfes ante Kalen-

Mutinenfis Urbis Familiis. Ita Ca pitarici SenenGs Reipublicae ( de quo munere annuo infra aliquid dicam ) renuntiati funt Anno MCCLVI. Gm- tielminus de Rangona Mutinenfis . An- ro MCCLVIII. BonifactHS de GuiX^a»o, Anno MCCLXII. Gbtrardinus filius Latfrav.i Pii de Mutina . Anno MCG- LXV. Ingbirat»t*s de Gotxam Muti- nenfis. Anno MCCLXVIII. Bonacor- fus de Monte.uccolo Mutincnfis. Anno MCCC. Lanfrancus Rangonui de Mu- tina. Alios praetcrmitto . Haec enim fatis fuperque funt , ut videas, quot Nobiles viri ab una Civitate Muti- renfi accerfiti olim fuerint ad unam Senenfem rtgendam atque tuendam. Rolandinas de Paffageriis Bono- nicnfis (alter a Patavino, nuper me- morato, cui cgregium Chronicon de- bcmus in Toraum VIII. Rerum Ica- licarum a me inlatum ) in Summa l^oteriat w4ytis exemplum Epiftolarum adfert, quibus invitabantur Mtlitei , hoc e{l_ Nobiles, ad lufcipiendum Praeturae cffi.ium . Inter cetera aje- bant: Perjonam vejiram ad K^lendas F bruarii prtxime venturi ad unum an- num Ytobis ^ Civitati neftrae i» Pete- fisum , R'.Horem , g^ Doir,inum ( atque hinc habes, quanti foret ejuimodi dignitas ) tltBtone consordi e^ unantmi ptacfecimui . Mtmorantur heic Februa- rii Kalendae: ex communi tamen ufu in reliquis Urbibus, Kalendis Janua- j

das Januarii, praeter literas, Legati etiam ad eum inifitandum mitteban- tur, atque hi apud Verorenfes ex Religiofis virh efle confueverunt , ne Cives Seculares , ut puto , nimiutn gratiac libi mature conquirerent apud futurum Dominum. Audi Statuta Ve- ronenfium Anno MCCXXVIIL pro-

B! mulgata, ac publici juris fafta Anno MDCCXXVIII. ab accuratiffimo , meique amanciffimo viro Barrholo- maeo Campagnola Archipresbyccro. Ibi Capite Primo Praetor inttr ce- tcra jurejarando haec pollicetur: Ite»$ tentar mttSere duos viros Rdigiofos & fpiritales communi opinione , in quorum ptaeftntid Poteflas vtnlura jurtt in Ci- vitate fua , in publico Confilio , dt vt- niendo, & dt fufcipitndo regimine Ci" vitatis Vercnat . Qiii , vel alii duo Re~ ^'giofi , &" commant opinione fpiritales , dttcere ipjnm Peteftatem debeant , quando ventursts erit ad vegimen pratdiditm * & alioi ad pratdtcla facic.dum nst% mittam . Item Pottjias elecfa debeat refpondtrt intra quatuor dits , pofiqtiam

D ti diSum & denuntiatum futrit per Nuntium , five ptr literas Cemmunis r<r- ronae , dt recipiendo ft^imint Civ!ta~ tis ^c. Hifce accedant Patavinae Rei- publicae Literae de novo Praetore elefto, quas mihi fuppeditavit Co- dex MSrus, Patavii adfervatus penes Nobilem virum Comitem Sertorium Urfatum, nepotem videlicct celebris

rii Magiftratum novi Praetores inire , Ej olim inter Eruditos viri Sertorii Ur- folebant. Faft^ vero cIe£lione novi j | fati Equitis Patavini,

Praetoris ac Popull Patavini Literae, quibus Pinum dc Vernaca Crenaonenfetn eleftuni invitant ad fufcipiendum munus

Praeturae Patavinse, Anno i^cSJ

M

Iliti probatat fidti & examinatae vittutis , Domino Pino de Ver-

naca de Cremona , Francifcus de Bi-

tonio de Epijccpatst u4ffifii ., Poteftas,

B b b z Ancia-

757. ANTJ6HJIT.

Anciani , Confilium & Commune Paduae, faluttm Cr itoncrum cmntum tncetnenta . Q^^oniam de mambui cuju- Jcuntque Rt(^oris & Duci.< , totius Jthi comrn jfp Populi pendct jalus ^ to <juod univtr/a membromm corypago en dijpofi- tione lap-tis vejortratuy , merito infra eeterat Jclicitudines debet hoc effe , lcili- ctt l'orium fibi piacf-rre Rtdorem , /'» cujuilibet peBore curd mafori. Hu/us i- gitur deftdertt fervore fcHciti Viri ptu- dirttts , ad tleSionem deputoti , confide- ratis virtutibus , quibu.' cehbris nominis •vejiri fama docente efjltittis <ir fulgrtts ( quod etiam cogncvitKus experientfd ma- niffia) perfonam veftram a Calendis Julii proxime venturis ufque ad fex menfes in PoteRatem feu Rtftorem r.oftrum, conlenfu & voluntate una- nimi clegerunt, ipftus ele&ionis fa&ae de vobis approbatione &" confi matione per noflrum majus Conjiliuya fuhfequuta . Qtiapropter cum ex ipta eleifione per omn'm modum fit mirahiliter fatiyf^&um affiLltonibus cordis noflri , eo quod fci- mus , vos adeo Virum do&um , ut f.ia- tis aeqrid Itbrd pcnere fudiAum in pon- dtrt , & juflhiam in menfnra , & in vindi&am facinotum jnftitid vibrare gla- dium ttmporalt , Nobilitattm (2^ Pru- dttitiam vtftram pyecibi4s , quibus pcffu- mus , requirimus C^ ro/^amus , quaiertus vobts placeat in hoc fatiifacere votts no- Jliii , ia^umque regimen aceptare , pro- ptftea recepturoi pro (elavio veftro de Ksftra ufuali Moneia Ltbras fex wllia Parvorum , ttt «oftrorum consinet Staiu- torum forma , pailif , cortditionibus , at- que f/im:lia qutbus difcrettis vir Pttrus Dot.ini Ju!l'gno»i praelens txhtbitor ^ Syn.iicus ncftn Communis , ad hatc fpt- tialtte* confiitutus , vobit oretenus enar- fabit , ac etiam ptr fcripturas plenarit patifi t . Cui piji harum praefentatimtm ittfra tertiam ditm Jine contradi&iont aliqua refponfu». pir Injitumenttim pu- hlicutn ettfenn dttii ,

MEDII AEVl 758

A Ad haec folemni pompa , 6c ma- gnjfico Populi concurlu , Urbilque apparatu , novus Praetor excipieba- tur. Oratio quoque publica in ejus laudem haberi confuevic . Praeterea eidem Praerori facultas erat (immo eidem mandabatur ) fecum du.endi Judices , & duos Mtlttes nobiles vi- ros , quorum primi lites & caufifas

B dirimerent; alteri ver6 tum Praeto- rium cuftodirent, tum arnistam vim Poceftati , ac Judicibus ad juftitiam excrcendam , ac reorum poenam mi- niftrarent . His omnibus de aerario publico falarium conftituebstur. Pe- rafto autem Officio, cogtbutur Ex- praetor Syndicarui fefe exponere, ac tandiu in Urbe morari , quoadufque congruum Tempus praebereur vclen- tibus adweru* eum querelas produ- cere . Fidejuffores is eam ob cauff^na dare cogebatur. Sed praeftat actipere haec a veruftiffimo Statutorum Mito- rum Libro . quem in Archivo fuo adfervat Murinenfis Communifas, u- bi haec Ipguntur Lib. L Rubric. }, & VIL Poiefla.' rectptet pro juo fudo & lalario /f« Mtrtftttm, MCC. L'bas Mutinenftum a Communi Muttnae . Te- nebit qnatifor bonos Judices / C duos Mtlites , Jive Scrios , quorum unui fit btne Litera^ui y & offo Servientes Do- tnialtes veflitos de eodtm panno ( nunc ItaJice la Livrea ) f!? odo tquos , qua~ ti:or fttt de arttis , OKtni ejus ptricuto iir fortund . Ittm dtccm B oatios ar- migero' , vefiitos de eodtm panno , dif- ftmili a veftifws Domirtllorum • iS- tjua- tuor Raqatio' a ftnlla . Et quod Pots- Jiaf , ntc aliquis dt fua Familta nott pcffit , nec debeat ducert vel ttnere i» Civitate Mfttnae vtl Hiftriclu, U 0- rem , Fratrem, ne: Flttim, toto tem- pcre ftti rt^iminis . Et quod r.on habeat aliquam parrnrtlam , ftvt tfftnitatrm , vd conjanguittitattm in Civitats Mnti-

Kfit

7<9 Df^^ERTATlO ^ADRAGESIMASEXTA. 76®

itre cttm i.l'<fuo Cfx.c , vel Comitatino Civttatti Muttnar ., nec ipe, nec ali- quii de lua Familia in aliqtta domo •Vtl loco ali^utu: fire.laris perfonac vel ColUgii < ivitatii M tiae , vel B'^'eo rum Ctc. Vide, quantl circumfptftio

ne ageretur , ne quifquam tempora- nei iftius Domini animum corrum- pere poflet. Quae ver6 de ejufdena Poteltatis cffi;:io habeantur in altero itidem antiquiflimo membranaceo Li- bro Starutorum Reipublicae Muti- nenfis, addere juvat.

Populi feu Reipuclicae iVIurinenris decretum de Officio Poteftatis, tfformacutn loDge ante Annutn i2bi.

POeftas Mutinse fect*m dehtat du B cett & ttntre toto tempere fui re giminss duot bottos Ju icet ptritos , C^ duos hoto- M-lttes , tjuo libtt ipforum Jttiicum i^ MtUtum , annts triginta ma/orts , O" oio Sfvtentes , ej^ oSo Equos ad minuj , quorum trts fi-tt ds attni) . Qjii Judices & M litts ^ iS' emnts aLi de jua Familia fane ftnt & fuerint dc partt Ecchfiae. Et ton ali- quem , qui fit vtl fnirit , vel tffe con- Jutverit dt altera patt.' luh pocna cen- tum Libfarum M^tttKae pro quotibtt . £. venirt dtb^a* , &" effe in Civitatt M tinat di&f*} Potefias cum tota diSia Jua Familsa , per o&o dtts ante introi- tum diHi fui regiminis . In qwbus o6io ditbuf ha/>eat ip/r Poteflas plenam ju- lid-^^ontm punire omnts Cf fingulos D Offi iaU.i tUHos , C^ alo loco t0'um, qut rtnunciaverint , vtl ffje non pote- \ iriit , eligere ^ jurare fa ere ficunaum i fo^mam Statuti Contr,unis Mutinae . Et ft dt tpfti Offi laltbus , vtt dt aliquo , eorum , vel tsfje^-um eleliene aliqua con- j trovtrfia , vel quaeflo moveretur , quod j poffit cognofctre tpfe & quilibet dt fuis Juaidbus, C^ tetminare & diffi^trt , 1 ao fi rtvtra tffet <» Rtgimine Ctvttatis

M ''".ae. Et tnjuper Potefiat

ir Kalenriis Januarii infra diRos oclo d'es tligit, feu eligi faciat fecunrim foyrr.att Statuti Crn^lium G'terale »o- vttm Cemmsinis Muttnae , & locnre rtd- '

ditus Communis ac Confilii Gentralls ad incanfim plus offtrtnti , fecundhm formam Statuti Communis e^ Popitli t Et flare debtat ipje Pottflas , Judices , e^ M litts ad Regimtn Poteflariae Ci~ vttatis Mutinae faciendttm in Civitate Muttnae & difiriffu ujqut ad ttmpus lut Rtgiminis complctum . Ncc aliot pof- fit loco eorum fubrcgart , vil pontre ^ Vtl cambiare ii>-e.

Et ego Jchannts de CurttUinis Ntt- tarius Poteflatis , pratdi&um Siatutum de Lihro Statutorum Communis Mittinae txtraxi & txemplavi in MJltfimo Dit- ctnttfimo OHuagtfimo Primo , Indt&ione Nona , die Dominico X. intrantc y4ti- guflo .

Parum diverfa funt, quae Populus Ferrarienfis Anno MCCLXVItl. de ekftione fui Praetoris decrevit . En ejus verba excerpta e Statutis MScis antiquis , in EUenfi Bibliotheca ad- fervatis, Lib. z. Rubrica 7. Postflas ttrreatur habere qttatuor J< di:ts , & dttos Mdites ; unus quorum Jwiicum ftmptr delitat tffe deputatus aggeribus , fcurfu- riis , pontihus , & viis Civitatis Ferra- riat &■ diflriSiis &c. Qui Judtx ,Ag- gtrum tl-^atur ptr Dominum Mi*ch:a- ntm : &■ hahtat pro fuo lalatio de Feu- do Poteflatis in fex tntnffus quinqua- gnta L'hr<t', Fet rayitofum vetrrum ,

Secundus Judex praeerat mulftis , &

redi-

75c ANTl^U IT.

rcditibus Communis Ferrariae , na- vibus, portis, ac pontibus Civitatis. Tertius maleficiis. Quartus AffefTor erat Poteftatis . Perpetuo habere ju- bcbatur Praetor duodecim Servientcs, & equos decem , e quibus tres forcnt ad arma idonei. Sex tantiim Menfes perdurabat ejus munus, ac pro Jm /alario petclpitbat a Communi Fcrrariae Jnlille quingtntas Libras Venetorum ptr- vorum . Funftus officio , per quinde- ciia adhuc dies Ferrariae permanere

MEDll AEVI y6i

A cogebatur, rationem omnibus reddi- turus, fi quidquam deliquiflet. NuU lam cauffam ei licebat cognolccre, aut judicare alicujus Civis , vel habi- tatott!. Civitatis vcl loci , unde Poteftat erat, vel Diftriclw ejus . Juvat etianii ad lere , quae in hanc rem oHm Se- nenfis Relpublica ftatuit: reneo enim Populi illius decretum ex munere

B dcftiflimi olim viri Huberti B:nvo- glienti , qui ex Archivo Noloconaii I Scalenfis iliud depromfit.

Reipublicae Senenfis conftitutio de eleflione Poteflatis promulgata ance AnDuaa iii)6.

IN nomine Domini , ^men . Infrafcri- pta funt certa Capitula Conftituti Gomunis Senenfis , que rcpcriuniur jcri- pta in Cenftituto Ncvo Comunis Sentn- fii , publicata manu OrUndi Gutiliettni iQoiarii .

Rttbrica de Ele&ione Po*eftattS Senenfts , & ejus offi:io .

STattitum & ordinatum eft , quod pet Dominoi novtm Gubernatores & De- fenjores Comunis & Populi Ssnenfij & Camerarium & quatuor Provijores diui Comunii , tif" Cenfules M'^catorum , &" Confulcs Militum Civitatts Scnenfi: , cum ad}un&a /apientum Vtrorum , quos diili Novem /ecum habere voluerint : fi quos habcre voluerint , cltgaKtur , ^ tligi debtant &" nominari Poceftates Gommunis & Populi Senenfis , unus vtl plures , ficut eis videbitur . Et di &i Ordines & Sapientes di&am eleclio nem faciant , & factre teneantur & de- bcant de illis bominibus ijy per/enis , que fint fideles /an&e Remane Ecclefie , f^ amatores Comunis d^" Populi Sentn- fis • cum illis cexdisionibus & /alario , i^ cum Sotiit & Fairilia & Equis ,

& txumatione ip^orum equorum , ficut & qualtttr ipfts D^minis Nouem pro Comunt Senenfi melius videbttur conve- r.ire. Inter q:tt p^fla contite.ititr ^ quoi Poitfiai , qui pro te-npore fuirit , tenea- tur O" debfat pro falario Pateft.riae or- di/tando ductre /<cum ad rfgim/n C'vi- tatis Stnersft} quhqu; hono ^ legtter Judi.es Jurtjperito . Qjii quinque Judi- D ces psr didum Po'eftatem poxa^tur d* ordtnentur ad iffi:iitm i/io modo , fcHi- eet. Qj4od unus tllorum fiet , Cf ftare dcbeat cum Domino Pot./iate , i^ l'ge- re fibi Statuta , & intfeffe CoH/iliis Campane Comunis Stntnfi- y i^r' di.Ta Statuta id^ Confitia facere mandare txe- cutioiii / & procurare , quod Dominus Poteftas ea m*ndet executioni ^ f^ civi- Its quefliones cognofcere df dffinire fe- cun u t fonnam juris ^ Statttto^um Comums Se>tenfi> . Et dtte ex dtffis quinqut Judiclliifs debcant ftafe ad Di- /chitm Malfi:iorum, /uper matrfi.iis co- gno/cendis C^ examinandis he: modo , /citicct y quod unus di&orum Jud-cuta ccgnej:at i^ cxaminet omnia mattficia ^ exctffus , que commiSicrertiur in Ci- vitatt , & B^fgis , & Meffa & in- fra Maffam Ctvttatis Stntnfis . u4tius

vtri

7^3 DISSERTATIO ^ADR^GESIMASEXTA. 7^4

vtfh JudtK cegtiofcat & exan;intt on.nla A

ifialc^cia & cxcejfus , qfti commidtrtn- tur i» Comitaiu & Ttrris Cowitatus ^ di[lfi'lus & iurifdiSionis S'»(n/is . Et dtcli duo Judicts debeant mutari ptr DomsHUm Poteflatem de Civitate in Co- wi)ati4y & de Comitatu in Civitatt dt trhus in tribu- mtnfibui . Q_'i duo Ju- dicti M^''/i-iorum non debeant ft in- ttomittere de civ'lliius queflionihus co- giolceKdts . Quarim vt. o Jvdett fit ^ tff debiat ad cclUgtndum condempna- tiones ^ datia , baina , J^ decimar , ^ peiuniam , q-.n: dibirttur Comuni Sfntn- fi, jecttnai-m formem Statutorum , <^ Ofdinamentc-^um Comunti Smen/is , Qtttn- tff ve^d J t-ie* fit i!fr tff- debeat ai Offi ium Con:ulum Piachi Comuni- Se- nenfis . E babtat ill-d O^ ium , tjuod bebet Judr» Conlulum Placiti Comunis

5 mnfti .' & /ft , i^ vocttur Juditt Con- Julum Placlti Comunis Sentnfis , qui efl

6 fffe confuenit de Civitate Senenfi . E( pojft & deJ'eat & teneatur co^no- Jcfte iC^ dffifiin de civilibus queflioni- b»! ff:untium fotm^m juris & Confli- tuti Cemuni> Tenenfis , ficut tenetur Po-

res ) . JEf pro prediiii, facitndis nullutn falarium vel rtmunerationtm aliquam ba- btre xitl pettre debeant a Comuni St" ninfi , ipfi "vd aliquis eorum caufsa re- munerationis vtl alio modo quocumqut ^ nec pcr Cenfilium Novem , vel aliquod aliud Confilium, nec per Confules Mer- catorum , nec ptr ConfuUs Milstum . Et fi quid Confilium inde ficres , ncn va~ B leat nt: ttntat ipfo jurt . Et Confslia-' rius , qui confiliaverit , vtl arrtttgave- rit contra praediBa, puniatur & eon- dempnetur Comuni Senenfl in centum Lihris dcnariorum Senenftum .

Et fic eleffus fit , & 'ffe debeat Vo- teflas Comunis Senenfis & Populi Comitatus ejufdem , fl di&am eledio' nem reseperit , & ptrfonaliter venerit , &■ cnntinue /letrrit in Civitate Seneafi ad Officium Potefl.^riae extrcendum teto temport fm o^cii. Et dila tlfflio Po- teflatis fiat & fitri debeat to ttmpore , quo prediSi Novem duxerint otdinan- dum . & eis videbitur convenire . Et bec ohferventur & fiant O teneant & valeant non obflante aliquo Capitulo Ccnftituti generali vcl fpeciali , per quod

teflas , & JndfTt , & ^lfffor Comutis D prffit buic Capitulo in al!qt*o derogart .

' ' Et falarim, qv.od per predidos Novem fuerit flehilitHm , non poffit caujsa nt- Cffptati' , vtl alio modo vel ingenio aU' gtri vet augmentari . Et quicumque con- fulfi-et vel arrengartt , quod diclum fa- larium augmentarttur vel augtreretur , vtl tyiaftis falarium daretur , puniatut pro qualtlet vice in centum Lihris de- nariorum Senenflum Ccmuni Stnenfi: e^ eius tenfilium non vnleat , ntc teneat ^ non obflafte aliqvo Capitulo Conflituti, Et qui fuerit Pcteflas tleftus , ut fupra diBum tfl , fit & fltt contentus felnria fupraii&o , & feudo flhi ptr didos No- vem ordinato . Q-tod falarium predi&um Domini Novem teneantur & deheant crdinart , anteijftem fficisnt tle&ienem Petefiatii / & plus diBo ftudo & ftt*

lario

Senfnfii . Qti quinjue Juiices debtani inttrffe ccnaetnpnaticnibus <Sf enamina- ti^bus ccndemfjnationum . Et ttntat ^ deiieat Potefias habert ftcum duoi Judi- tts , &■ Judicem, & ^lffforem Comu- nis Senenfii , quan.-io facit conJemPna- tionts & ab clutiones , & torum confl- fto fa:ere cendimpnationes & abfolutia- ne' ; & nulli atii Judices debeant in- ttr ff.' ad illas condfmpnationes e^ abfo- Iw.ionei facttndas. Et diBi Judices fu- tent & ttneantur obfervart omnia Sta- tuta Comunis Stnen/js y & prediHi quitque Judicts teneantur ^erere & e- xer.ete omnia & fingula Offi:ia , qut tis 6r alicui to'um commiflerentur exer- cen'a Ct facienda ptr Dominos N-vm, ^ Camerarium , & quatuer ( Provifo-

7^5

^NTl^UIT. JViEDlI AEVI

A

B

lario di&tts Pottflai nen pojfn pticre ^ reciptrc vtl hahere ptr fe , vet per in- ttrpofitam psrfoHam a ConiKni Senen/i , Vtl aho pro Cemtini , rtti causd fcndi , Mee caui^ danamenti five remunerationis , Jive ali^ qualibtt cauar. Et /i Pottjias tontrafa-.tret , ptrdat centttm Librat Dt- nariorum Senenfium. Et Car/terarius Co tKunis Senenfis tantum de fuo falario teneatur e^ debeat retinere , (^ poflea non rtddtrt vtl rtddi factre ullo modo . Et quod ordinatum futrit fibi dari , tx- etpto fupradiiJo falario , no» valeat ntc ttntat ipfo jme , Et Camerarius , & Quatuor , & Domif^i Novem ttncantur fd/-' debtani, quod fi:ut ordinaium fue- rit , omnina nen dare vel dari factre aut eonctdi fibi Pottflali , vtl aiii pro ' «?'. Et qui contrafecerit , condcmpnstur C €^ puniatur Comuni Scntnfi in duplim illius quarttitatis ptcunit vel rei , aue fic daretur vel conctderttur . Qui Pott- ftas rtcipiat C^ recipert pojjit pro quo- libit Mtnft, pre rata ttmporis , ftudum fibi flatutum , txceptis quingentis Lihris Denarierum , qui remmtre debeant pt^ »ts Camtrariiitti Stnenfim Jecundhm for- mam Capituli Conftttuti , quod loquitur dt Sindicamento Foteftatis , &^ fuat Fa- fniliat , quod fi: incipit : Et teneantur & debeant Poteftas & Sotsi & Jucli- ces , quos fecum duxerit &c. Et ptr prtdidos Dominos Novem non pofjit ntc dtbtat providtri y quod Pettftas Itctntit- tur ante ttmpus fui rtgiminis ,' ntc ipfum pojjint a Sindicatu abfotvtre aliqu& ra- tiont vtl modo . Et quicumqut ftttrit Po- ttftas , vtl Capitantus in Civitatt Se- nenfi , non pojfit rffe Potcftas vtl Capi- taneus in ipfa Civitatt ipft vel alius de domo fua , nee tligi vel nominari pro Pottflatt vtl Capitanto Stntnfi in •//<»- no ftqutnti , ntc ttiam aliquis alius dt Ttrra fua . Et hac idem fiat & ebftr- vttur dt fudicibus forenftbus . Et Pote- flas elecius niado ptidido teneatur vt-

766

nire per onjltttr & cffe in Civitate St- ntnft in KAtndi; Dectmbris , Q_>i Po- ttfiai jurart ttntatur , nullo moio vel tngenio recipere vel acceptart tltdiontm dt fe fadam , fi a:cidtrtt , qued Stntn- fes ipfum tligertnt in Pot-ftattm , Do- minum , vei Rttfcnm pro ^mo futura • nte rtciptrt , vel tjfe petmittere aliquei» in Poteftattm vtl Dominum , qui effet tltdus ad clamortm . Et teneatur Pote- flas factrt jurare omnts hemints de Con- filio Campate , qui jmahunt ad Conft- lium , quod fic Poteflatem v4 alium Dominum vtl Ridortm, qui pvo ttm- pore fuerit, non refermabunt pro alio futuro ,Anno, ntc aliquem tligtnt , vel I Itvabnnt ad clamortm. Et bo: Cabhu- lum , & emnia & fingula fupradida , que itt dido Capitulo contintntur , va- itant & ttntant , t^ dtbtant txtcutioni mandari, ncn obflantt aliquo Capitulo Conflituti. Et quod dt prtdidis vtl rf- liquo prtdiderum non pojjit fieri Confi- lium Campant Comunis vel Populi , nte approbari necejfitas , vtl fitri Parlamt»- tum . Et fi quis contra prtdida fecerit vtl dixtrit , fi futrit Camerarius , vti D Quatuor , puniatur quilibet torum in ctn- tum Libris : & fi futrit Confiliarius , vtl alius quilibtt , qui contra prtdiBa arrtnghartt vtl dictrtt , puniatur ^ con- dtmpnetur in etntum Libris Dtnario- rum. Et Nctarius , qui fcribtrtt impofl- ta , vtl confilium , eondtmpnttur in quin- queginta Libris Dtnariorum j & quod fadum futrit non valtat nec teneat ipfo jure , nte txtcutioni mandttur. Et prt- didi Officialts , & quilibtt torum , qui centra prtdiHa facerent , rtmovtantur ab Officiis .

Rubrica dt illis , ques Pottflat pettfl Jtcum ductre .

ET ttneatur Poteftas /ttrart , & fu- YCS , »0» ductre allquem Milittnt

vtl

7^7 DiSSERTATlO f^JADRAGESIMASEXTA. 768

Vil Judicc.n vtl fainilsarcm , qui non jit dc amicis Comiinis Stnen/ss ^ & dc fi- dihbus i^ amatcribiis [a^Sie Matris E:- cle/ie ^' & nullum, qui f.i famojfis Gbi- i>sl!tnu> .• &" nen perr/iittert , Judicem , vel Mditer» , vtl familians aH.juos fia- re vel inteyeffe i» Civitsit vil entra a- liciii Co»/ilio Comunis Smenfis . Ei fi Poteftes contrafectrit , peniut pro quali- ict vice de fuo falario viginti quinqae Libras Dtitariorum , & apud Camera- rium Cemunis Senen/is ter/iavteent pro Comuni Senenfi. Et Sindicjs Judsx Co- munis teneatjr ^ dtbeet fscere dili- gnitem inqui/itionsm de prtdiSiis . Et fi inventrit aliqmm dt fainilia Pote/ia- tis , qui Kon fit ds amicis Comtmis Se- nenfis , & di fidtlihKS d'" a>yic.teribus fan&t Matris Ecdcfie ., vel quod fit fa- tnsfus Gbibellinus , dehtat ipfum de Ci- vitate Senenfi expelUre jacere & com- pellere. Camerarius & Qiiatuor rttinere dt ftudo Poti/iatis viginti quinqut Li- Iras Denariorum , & pQflea non red- dtre .

Riihrica , quod Pottflas dcbeat vcnirt &

rtcedtre fuis expenfis , & ad fuum

rifcbium & fortunam.

17* r tenectur & dtbtat Pottflas ., vi- _j nirt cd Civitatem Senenfem , & recedtrg fuis propriis txptnfii , C^ fmtm rifchium c^ fortunam in ptrfe;tis , tquis , V(l rebus aliis quibufcumqut ; & non pcffit vel dtbtat ptttrc y vtl recipert a- liquod medium reflauramtntftm , vtl rc- facimtntum , vtl aliquod aliud lcco eo- riim , qiioccKfxqut nomine ctnfeatur .

Rubrica de vacaiione Ojficia- lium Scnenfium .

ITtm quod kuUus p-ffit nemimsri vd recipi in Poteflatem Saenfein , v^l Judictm Ccmunis Stmnfis , vel Pcpuli Tom, IX.

B

D

Ser.enfis , vcl J-.tdicem , quan Popcjlas fecum duxcrit pro Conflituto legcndo , vel Jitdicem Mahfitii , vtl Judictm Ca- telU , vel Judicem , qui debet rtcoHigt- rt ptcuniam Comuni Set)tnfi dibiiam . feu avere Comunis , vd pro Eugravato- ' re , v:l aliquod eliud Officittm Cowunis Senenfls , qui fit , vtl adtnus fuerit in (iliquo alio Offido Comitnit Senenfis vtl Fepuli a triints aanii citra . Et fi fa '7a fuovit aiiqua nominatio vtl tltSiio de prcdiclis coiitra diilam formam non tc- r.cat nec Vtsieat ipfo jurt . Et talis tle- 3io «on rccipiatur vtl approbetur ullo tnodo ptr Confilium Campaite , ntctffita- tis caufa Vil aliq'AO elio modo, nec ptr Ccnfutes Mcrcantie . Et Novcm non pof- fint aiiqtter/t eligire vtl faiere in Judi- ccm vel Officiehm ccntra fupradi^ara formsm , nec etiam Tredtcim Emendatc- rcs Conflituti Ser.enfis . Et fi di8i Trt- dtiim Er»endaiorcs Ccnflituti factrsnt aliquod Capitulum Conflituti ^ vtl ali- quam tmer.dationcm vel aliquam nevita- tem de tligtndo aHqufm i>t Petefiatem, vd Judicem , vel Ojfi:iaUtn contra pre- diBem formam , Fott/ias tcneaiur &\ de- bist qttemlihct ert diciis condcmpnare in dscem Liiais Dcnsriorum Senenfiam , ^ diEiam cendempnaticnem exigtre , O" po- flca non reddac . Et fl quii Judex vtl Officialis fucrii invttitus recepijfe aliqitid CK didis OffiAis contra diff,m farmam , perdat ftudum fuitm , & KicbJomi.uss ab Offi;io rtmovcatur . Et qm:qs»id agt- ntur contrjt ta , fit ci)ffum & nuUius valoris .

Rithvica dt arbitrio non pittndo a Poteflatt .

ET ttneatur & dtbeat Potefias tton ptttre vtl recipere aliquod arhitrium per fe vel alium , vel permitttre peti ab aliquo , in fiti prefentia vtl abftntia , in concicne vel tonfilio , vel alio modo C c c vtl

769 AlslT I^UIT.

Vil lo o^ a Comuni vel Popuio Smen/i ,

Vil a Djminis Novem, vel a Conjulibus

Militum, vel a Confulihus M:rcato>um ,

•vel a quacumjue periona , cujufcumque

dignitatis vtl conditiotis etsiflat . Et /J

5««, vel fui , diceftnt vel arrtngarent ^

vtl aliquo modo att^yitartrst dare arlii-

triutt Poteflati , qttiUbet eorum coTtdem-

fnetur Co^Muni ScniKfi in centum Lil?ris

Deiariorum Stnenfin-Yi , &" in carcertm

Ccmunis Stntnfis perfonaliter detineatur ^

ifonec debitam pcnam folverit. Et fi di-

{[um arbitrium diiie Pottflstis , vel ali-

cujus pro eo datum fuenit aut fa&um

ffterit in aliquo contra predi&a , »o/b

jure fii nuhfim , C^ non valeat , nee

teneat aliqua ratione vtl cattfa , ^ ftt

pto non habito , & ipfo arf^itrio Pottflas

prtcife tenentur i^ dtbeat non uti . Et

fi contra predf&a vtl aliquod predi&o-

«um , Potrflas vel alius pro eo fa:trtt ,

rstinde in antea ncn fit haf)itus pro Po-

teflatt vtl Re&ore, & definat effe Po-

tefles vel Re&or ipfo jure . Et teneatur

& dtbeat Pottflas facert jurare Came-

rarii*m , & QttatKor , quod poflquam

babuerit vtl exceptrit ipjum arbttrium,

non dabattt fibi Potefiati vel alicui pro

£0 eliquem dtna*ium pro fuo falarioy vtl

ellquid aliud tsllo modo , aliaua ratiove

vtl caufa . Et ttntatur Poteflas facete

jurart Succefforem fuura , quod predi&a

emnia & fingula ohfervaf>it fine aliqua

diminutione . Et de predifli' vel al'quo

pvtdicJorum nen pofftt Poteflas abfolvi ,

vtl aliquis alius Oflicialis Comunis Se-

Htnfis cau a nectffitatis y vel aliqua evi-

dtnti utilitate per Confilium Gentralt

Campane Comunis Senenfis vtl Populi ,

vel pcr Coffilium Dominormn Novem ,

vtl per ipfoi Novem, vel per aliquod

ordinamentum , qmd fitri vel excogitari

po/fit , vil per Confilium fecretum . vtl

atiquos alio.' Offi ialts Comunis vtl Po-

puli Stntnfis , Et hoc Capitulum fit pre-

fijutttf tta q>tOii mtttgri vtl canctllarl

MEDll AEVl 770

A vel tntrYpntari non pojfit in aliqua partt fui . Et teitcatur i^ debtat Pottfias , ^ Domsni Novtm, ^ Camtraiius , & Q^a" tuor , hoz Caps;ultim , fi.ut fupra fcri- ptum efi , per tottsm mittere * Poteflatis futtiYO , q'ti fuerit tle:lus ad rtgime» Civitatis Senenfis pro ./inno futuro ptr illum , qui ventrit pto eo , taliter quod ipft Poteflai futuruf , antequam veniat ad

B : regimen Civitatts Sentnfis , juret in pis- fentia Sindici , qui venerit pro to , di' cium Capitulum ptr omnia ^ finguU obfervare .

Rubrica , qttod Poteflas /urtt ad Statutum claufum .

T tentatur & debeat Potrflas , quan- do venerit ad Civitatem Sentnlem pro fuo regimine facitndo jurart ad Sta- tf.tum claufum , >d^ omnia 19- fiagula , qut ad fuum Officium Pottfta'ie ptrii- ntnt , c^ Capitulis Cenflituti loqutntibus de fuo OffiJo, continentur .

Rubrica , qtwd Pottflas continue morttu* in Civitate Senenfi pro f»o Officio ! D txtrceitde .

E

T juret , CS?* ttntatur & dtbeat Pottftaf , quod , poflquam fuerit irt Civitatt Stnenfi , & ipfitts regimen Ci- •{'iiatis , inde non difcedet , nec ad Terram vtl domum fuam revertetur aH- quo medo , ingtnio vtl caufa , nifi difct- deret vtl iret pro faclis Cemunis Se- nenfis cum confilio, licentia , & ctnccr- dia quatuor partium Confilii Campane Comunis Senenfis . Et licentiam rtctdtndi non pcfftt nec debett petere ab aliqtta vtl altquibus perfonis nec a Confilio Comunii Campene Cctr.unis Senenfii , nee in divifo per fe vel aliam perfanem peti faciat vllo modo vfl ingtnie , nes a Con- fiiio v:i parlamtnto , nec aliquo alio rr.odo. Et ttntaiur Pofeflas facere jurare

omnes

DISSERTATiO ^UADRAGESmASEXT/l,

A

7;i

ommi hor/i'tm$ de CoK/ilio Campane , quod ttcinde licentiam vel perabolam e/ , •vil alicui pro eo ncn Hehunt . Et hic faceve teneatur & dehtat in Brivi Coti- filii Comunis Senenfis apponi , & nul- lam interpritationem fttper prtdi&is nd- mittat vel pttat , vel peti faciat ab ali- qua ptffena Eccle/iaftica vtl Seculari . Et Novem non pcffint aliquo modo vtl ingtnio factve contra prtdi&a vel aliquod prtdi&orum . Et fi diBus Pottjlas pre- diBa HOH ftrvartt , & ultra quam di- Sium fit ^ difcedtrtt , abindt in antta non fit babitus pro Pottftate ipfo jvire , C^ ptrdat totum fttum falarium , q^od apud Camtvafliim , &" Qitatuor pro Co- muni Stnenfi debset remanere, non ob- ftante aliquo Capituh Conftituti . Et Ju- dtH Sindicus Cemunis Senenfis teneatur & debeat compellere , diHos Camerarium (^ Quatuor di&um Salarsum pro Comuni rttintrt , iif ipfos cogtre , ut non fclvant Poteftati di&ttm falarium. Et fi folve- rent , compillantur per ipfum Judicem predi&um falarium reftituere Comuni St- ntnfi de eorttm pecunia . Et dt predi&is diBus Judex non poffit abfolvi ptr Con- filium Campane , vei Ccnfilium Navem , vtl aliquos alios Officialts Comunis St- nenfis causi ntctffitatis , vil alia quali- bet , »0» obflante aliquo Capitulo Con- ftimti. Et fi contigerit , quod didi No- vem, Confults Militum, c^ Confules Mercantie , C^ Camsrarsus , & Quatuor ftatuerent , quod Mtlex Peteftatis vadat in aliquam anibafciatam vtl Cavalcetam Stntnfium , Pouftas pro fa&is Cotnuni: tantim tunc ttntatur & debtat ire , ficui ptr prediBos fuerit ftahilitum , (^ pro to falario, quod ordinaverint : qucd fa- larium dtbtat ordinari in abfentia Po- teflatis.

772

B

D

E

Rubrtca de Sindicamtnto Poteftatis ^ Officialium.

ET tematut & dsbsat Poteftas , &• Sotii , & Judicts , quos fecum du- f:irit , & omnss ds ftia Familia , fimto tsmpore torum officii morari in Civitate Sentnfi ptr o&o dies , nte dt Civitate ipfa difctdere , fcd ftarc ad Sindicatum , (iy veddive rationerit adminiftrationis ftit , ijr /urare /uptr fa&o ipfius Si»di:atits in mambtts Judicis Sindici ipfitts Comv- nis, qui elecius fuerit pvo ^^mo ftqttentij qai coram diBo Sindico refpondebunt , & /ttrare parebant Coimtni Senenfi , e^ omnibus de fe conqtterentibus , iir folvtnt & facient totum id , in quo efjent con- viBi five confiffi vtl condempnati , Cc- muni Senenfi , vtl illis , quibtis efftnt condempnati . Quibus ofio diebtts tlapfis poffit difcedere de Civltats Senenfi, daiis prius fdoneis fidejuffcribu'; de ftando /ttri ^ C?" /udicato fclvendo . Et tunc teneatur dimittere in Civitate Senenfi Procurata- rem, fivt Procuratores ad profequendutn caufam inctptam , (^ /enter.tiam audien- dam, & apud Camerarium ^ Qjiatuor Provifores Coniunis Stnenfis quingtntc Librt denariorum de ftudo di&e Pot:fta- tis debeant rsmaners . Qjti Camtrarius & Qttattior Frevifoies Comtmis Senenfis quingentas Libras denarierum dt ftudo di&e Pottftatis debeant tttinere . Qjti Cameraritts O' Quatuor ipfas quingtntas Libras deaariorum tenear.Ptir & debtent affignare Qiiattior nevis ad earum reqsti- fisionem , vcl duotum en cis . Et Pete- flas novus tentatur compcllcre di&os Ca- v/itravium & Qitatuor veteres di£las qttin- gtntas Libras dtnariorum dare d^ a/ji- gnatc diHis Qttatuor novis , ut di&um tft , <6^ tos comptlltre ad folvtndum , ae fi tffent per Iftftrionentum qnar .... obli- gati. Et fi preds&a ncrt facevent diSii i Quatuor vtteres , quilibet eorum condem- C c c 2 pnetstv

773 ANTI^UIT.

fneiw Commt Stntnfi tn qutnquagiAia L''hris dtnartontr» . E' Pcteflas teneatur dUiam condetnpnaticnem ttsigere pro Co- tyittni . Et Poteflas novus teneatur diBis ' Q^ittuor novi. tD" Sindi:o pto pvtiiiclis emnibits compltndis c^ facitndis , dare Jttam fortiam , auxilittm , &" favorem , fiiut militis fitri poterit , quod fi non factrtt , ptrdat de fuo falario quingtntas Lihras dtnariorum Scucyjftitm , quos Ca- wcrarius &' Q^'atuor tiyitaniur i^ de- beant de fuo joUiio reiinere pro Comuni , De quihus qtdngentis Libris dtnariorur/t poffittt & dtb^anS di&i Q^tettter folvere & fatiifacere Comuni Seninfi ^ feu illis ptrfonis , qiiibus tfjtnt corsdempnati . Et fcfflnt di3i QjAatuor & Sindtcus ah ipfis «^ a fidtjufforihus ab eis datis , e^ qy.olibet ecrum txigere , df qtttmtibtt ecrttm compellcre ed fclvtndum totur/t in qtio ipfi vtl aliquii torum tjftnt cotsdim' pnati Comuni Scntnfi vtl alicui Utivtr- fiteti T)i/ loco de jurildiBtone Senenfi vtl finguhri perfone , ac /i effent per

Jnflrumentum guar obligati . Et

IQovem Gubnnatores &" Dffenforts Co- tmnis e^ Populi Senenfis tcneantm & debeant facere & curare ita quod Pote- flas iZ^ omnes predlSii flent ad Sindica- tum , ut fapra diBam efl infra diffttm ttmpus o&o dierum . Et qued ncc per Confilium Campate , ntc per ipfos No- vem y nec per Q^tatttor Provifores Co- muHii Sentnfis , nec ptr Confults TAUi- tum f ntc Con'ules Mtrcatorum^ vtl ali- qutm alium O^cialtm Comunis Stntnfis ^ ntc aliquo elio mcdo pcfjit diBus Pett- flas , vtl aliqtds prediBorum Sociorum fuorum fy" Judicum , vel aliquis de ipfius Potefiatis fxmilia abfolvi , quin fiet ad Sindicaturn , nf di&um efl , vel quod de Civttate recedant ip/i vel ttlltts eorutn . Et fi quid Ccnfilium indt ficret , vtl aliqua lictntia de recedendo , vtl de non flando ad Sindicatum conrtdtrttur eifdtm , feu altcuf eomm ptr Dcminos Novtm ,

MEDIl AEVl 774

A vel alios Officialts CoKunls Stncnfis^ illud Confiltttm i^ Itctntia non ttntat ^ nec valeat ipfo jure. Et fi Cameraitus , vcl Qatuor, vel Ncvem , vii attqui alii Offidales Comwtis Snten/is mitterent ad Co-iftlium , qtttd prtdiila uok fi.rtnt ^ vil atiquis arrtngartt contra ptcdf^a ^ quilihet eorum condempnttur Comunt Se- nenfi in centurA Li^ris dtnartorum , (^

B tsichtiominus prtdida ftrvtntur ptr fin- gula . Et Poteflas ttntatur inqutrtrt con- tra illum , qui contva prtdirla faceret , dy ipfum in centum Libris denoriotunt condepnare , i^ ipfam eo»dtrnpnat>o*tm exigere pro Ccmuni Senenfi . Ei ft Pott- fias effet negligrns in predi&ts faciendis , perdat de juo falario du.tnias L-israi de- nariorum , quos Camerarius , & Q-'{ftuor

C de fuo falario dfbeant rttinert . E' per Confilium Campane , vil aliquod aliud Confiliunt , vel ptr Nnvem , Vil aliquos alios Ordines , vel Offl.ialet Comvnts noyt

pcfjit , vel dtbeat , vtl fingi ali-

qtta ambafciata , vtl alia ctufa , ptv quam ipfe , vtl aliquii torum ptfjitt dt Civi- iate Stntnfi rtctdtre , vcl non flare ai Stndicatum , ut Jupra dicium efi . Et

D de prcdtBis nen pcfjitt diSii Pottflas » & Qttatuor y & Judex Smdicus Comu- nis abfolvi, ntc fuper hiis ptfftt aliqua lictntia impttrari , vtl dart a Confilio Campane causa nsceffitatis , vel alio nio- do quocuwqut , quin prediSia emnta &" finguta fiant (^ ohferventur . Et dtCit Novem , &" omnes O-^dints Civitati Se- nenfis dare teneantur & dtbtant ipfis Q^taiuor , &" Smdico auniHum & favo- ttm, ut prediHa omnia & fingulm mf- lius fiant & obferventur , (^ ut p-sdi- Ba orrinia e*ecutioni mandtntur , KOn obfiantibui aliquo Capistth Conflituit ge- nereli vtl fpecieli ^ prrcidenti vtl jubfe- quenti , per quod pifft' huic Ccpitvlo itt cl-.quo drrogari . 1-cm quod fidejtfforts ^ quo d'dtrit Dominus Pottjiat pro fe & fuii Judiiibui , fetiii , & JarrAlta . non

frffint

775 DmERTATJO ^ /1DR4GESIM 4SEXT 4. '^'jS

pc[jt >i ab^clvl p;r DoKsifO Navtr/i , ■.«/ A (cftatu , & D.-n-.rtu U^one Juiticc Ms'

Cuiiant, Cot uhi M 'catoruin , vel M. litum , vcl ptr Confilium C/nnpant Co- munii / ntc p^ffit , »«-' dtbfat aliqua ne- Ctffi ai appfohatt , •vel alijt-i cau Jt vtl ir.gcniO . q»t di:i vtl tx cgttari pcjftt , abiolvt. E- ft (fuii arrtng^ret vel ion- fultret , q»oi diit fiae/iffores a''folvt- rentur , aicins Stndicus tfntatur i^j^ de- btat , v!*" /5 n liceat condepnare talts , qui piedila artmgarent vel ^onfulcent , in ducrffi' Lih^is dtnariorum Cotnuni Sentnfi. Et Notarium ^ qui impofitam inde lcribtret , in centu-m Libris denario- rum . E- fi diclus Siniicus tffet negli- gens vtl ohini&eret alguod de predi&is , •videlicet quoi di^i Poteftai (Z^ Judex ^ Soiii , & Far/iiliaves ejus no» fta-

Itficioruin , & Gittvra T.mcrtdi , & C»- ntllo G iidonis , & Ruffo Caccie , tefti- bui prefenfous lcripfi ^ <^ in pubhcat» formam redrgi .

Vigenribus autem faftionibus Guel- phd & Gihellina, interdum binis uno ' tempore Poceft^tibus Civitas regenda B tradebatur . Q_jod Mutinae Ltlam fuit, Anno MCCLIV. adleSlis a Po- pulo Dornino Cafitllano Domtnt xA-^da- loi , & Dsmino Ramhertino Dotr.int Mai- thaei . Verum hifce acriter inter fe diflidentibus , Confilium de Crsiestia ecs enixe rogavit, ut aut concorditer procederent , aut Magiftrarui renun- tiarenc. Poftremum eis placuit. In-

rent ad Smdicatum , vel ai/olvtnniur C terdum etiam accidebat, uC hujulmo-

ipfi vfl eorum fidep.iffores , condrpnttur &" puniatur Comuni Senenfi in dttcevifis Lihris denariortit» , e^ ab ipfo Officio rtmoveatuY , e^ abindt in antea pro Sindico non hahtatur .

Ego 0 landui Notariut , filius Die- ludie , C^ nunc Scriba Comunis Senenfis , j prediBa Capitula Conftituti , & Rubri- ' cas eorum fcripta invtni in Conftituto D Novo Comunis Senenfis , ad quod jurare j debet novus Poteflas venturus pro anno venienti . Et ta txinde fiieliter fump/i , C^ faBa de pridtdit infinuatione dili- j genti una cum Bmdo B uni Notario , i fiitliter ^ diligenter aufcultavi. Et ! ttullo addito vel dimituto , de mandato , Mfgntfici & Illuftri' virt Domini Gui- ' donis Salvatici , Dti gratia Comids E in Tulcia Palatini , & nunc fecunda vict Senenfis Poteftatis, in Palatio di- &i Comuni< mib< fj'9o Stnis in u4nno Drrini MCCLXXXnil. Indi^iont Pri- t»a, dit Sabhati XC^fl. Julii , a di&o D m no Comite Poteftatt , coram Domino Garandaccio Milite Domini Comitis Pe-

di Praetores five ex eorum vitio, five ex impotentia fciflionum , in cur.ftis fere Urbibus tunc vigentium in indignationem Populi , aut poten- tum incurrerenc, atque adeo nondum termino fui regiminis complet6 fo- lum vertere congerentur. Tunc in ufu plerumque fuit falarium iis ita feceden.ibus integrura periolvere, niii ea effec illorum culpa, quae indul- gentam iis adhibendam minime fi- neret. Exempla proferam , quae mihi exhibuit ejufdem Mutinenfis Reipu- blicae Regeftum membranaceum . An- no MCCXVIII. dej^£lus e regimine hujus Urbis fuit Lanterius de Adela- fiis Civis Bergomasj atque in ejus lo- cum fubflitutus Rambertinus de Ram- bertis Bononienfis. Is igitur injufle le depulfum contendens , querehs luas detulit Ticinum ad Judices, ejus con- troverfiae gratia a Friderico II. tunc Romanorum Rege deIe6los . £n ^uae ejus peiitio fuerit .

Petitio

777

ANTl^UIT. MEDII AEVI

7"8

Petitio Lanterii de Adelafiis e Matinenfis Urbis Praetura exturbati,'

coram Judicibui Imperiaiibus contra Rempublicam

Mutinenrem, Anno izip.

I2\7 Cbrlftl nomiHe . x/Iny*o a Nativi- tate ejufiiem Milltfimo Ducente/imo Noito Dicitno , Indiilione VII. die Mev- curii XIII. intrante Novemhri . Cum Do- minus Fulcus Papienfis Epifcopus , frgejentibui Domino Gnilielme Ma^ano , & Domino Raynerio ^ filio Domini sAj- jaliii de Sanclo Ni^ario, cui pattr vi- cem fitam commiferat , ut per pstblictm inftrumentmn ofltndsbat , cum Judicibm fuis , e^ eonim voluntate c-r concerdia , at afftrebant , interlocutus fuifftt , non ebjiantibus exctptionihus per Rpyr/tundi- num Notarium appofitis pro Comuni Mh- tinae in caufa , quae vsrtebatur coram eis es dtltgatione Sercniflimi Regis Frederici eis fa&a, inter ipfum Com- rnttne & Dorninum Lanterium Ber- gamenfem , quod idem Raymundinus tfbelhtm eis oblatum a pratdido Domi- no Lanterio Beygametifi recipere debtret , idtm Raymundinus dixit , <j^ proteftatus fuit coram eis , quod falvis , omnibus txceptionibuf dilatoriis , peremtoriis , tam in fcripto ^ quam in perfonis Judicum ty adverfarii taatum pre Communi libel- lum , qui contra ipfum Commune per Dominum Lanterium offirebatur , recipe- rtt . Et ipfi Judices libellum fibi obla- tum ab eodtm Lanterioj in mei ^ infrafcriptorum teftium praefentid , pofl obhtionem de eo fibi fa&am , flatir/t ita dederunt eidcm Raymundino . I» quo quidem libello ita continehatttr .'

In nomine Domini. Vobis Domino Fulco, Dti gratid Papienfi Epifcopo, & Guilielmo Maxpno , etqut xAffalito de SanBo Na^arlo , dtltgasls a Rtgia Ma- jeftate , conqucror ego hintsrius de Ade- lafiis, Givis Ptr^jamcnfis , de Univcr-

'A

B

D

fitati & ComrAuni Mutstae , a quo (5)" a qua peto , ut me recipiant & ad- mittant, atque reflituant in poffeffio- nem, vel qu^fi Pottflatiae Mutinae, & ejus diflri£lus. Et infuptr , ut mihi dtbitum ebfequium , rtvertntiam ^ ho- norem, atque fidtlitatem praeflent & obfervent ptr tanttim tempus , per quan- t!sm praeftare juravstunt , detra&o tan- to tempore, quanto in ipfa Poteflatia fltti. Et infuper mihi ftpttngentas quin- quaginta Libras Bonen. , quae remanfe- runt ad folvtndum de feuio ipflus Po- teflatie folvant ea rationt , quia dico pracdiftum Commune me elegifle & ele£lum recepifle in fuam Poreflatera ik Rcftorcm . Et fub me juraffe Cives Mutinae , & homines fui diflriSlus fe- quimentum regiminis Cr Poteflatiat , fe- cundum quod confuetum efl Jurari ai ipfts Mtttinenfibus , fub fuis R:&oribus . Et in cujus Poteflatiae & regiminis pofTeffione vel quafi fui & fteti per duos Menfes & plus, quoufque turpi- ter, & malo modo & ordine & inju- riofe ab Hominibus & Communi Mu- tinae de ipfa Poteftatia expulfus fui. Et quia dico , mihi concrffum fuffe t?" confiitutum ab ipfo Communi , ut habere dehtrem pro falario di£lae Poteflatiac Libras Milie Bonon. Infuptr ptto ab eis de Ccmmuni e^ Univerfttate , mille Mjrcbas argenti pre iysjuriis & contu- meliis , quas r/iihi praedi5ium Commnnt O Univerfitas , five homines illius Com- munii Ct Univerfitatis mihi di&is &" faBis intiilerunt & fecerunt , & ad hoe optm & co^ifilium dsdemnt , & facien- tihus concefferunt , iir fa&as ratai hahue- ruiit f vtaelicet vsttiendo plurits armati

manu

779

quo /iaham cum F-tmtlia mea p'0 'tgi-

niitte ili<!4s eq'*omm i^

.fjitam , ft^'p:iu vocum ^7

DIS%EKTAT10 ^ ADRAGESIM .'ISEXT A, 780

■ " ' 'A minime-jue pulius , abiit , for^afle

quod inhiantibus eo tempore Bono- nienfibus ad vorandum Mutinenfem agrum , fufpicatus eft , fe inopporiuno tempore Mutinenfibus praefuturum. Coaflum eft eam ob cauffara Muti- nae Confilium Credeittiae cum vigintl quatuor Defenforibus PopuH: dccre- tique Legati ex parte Militum & Populi, quos inter Veneticus nlius Alberti de Caccianeniicis Capitaneus Popuii ejufdem , ut Caftrum Fran- cum adeuntes profugum Potenatem ad fuum munus refumendum horta- rentar, tum ob fuum erga Mutinen- iss amorem , tum ob honorem fuuni fuacque Familiae . Eaque fententia probata eft /'» Confilio Gintrali Com- immis Mutinae de Capitijus u4riits>n, (Capita haec a Joanne Villanio ap- pellantur it Capitudini ) Confulibus So- cistatum , Cf de altis , qiti ex forma Stetuti ttttentur Cortfiliis inttrejfe . Sed fruftra rationibus ac precibus egerc Legati . Saracenus enim confilii fui tenax regredi negavit, ac deinde ob inrogatara fibi, ut is contendebat.

ar^/to^um y & loniitt campa natum adhibttn , ofiia iliiui Palatii frangendo, ^ Camfam \iliui PalatH e^ fcrinea <jr va^a in ipfo Palatio fran- gettdo , & trnbi res mta^ <& Familiat aufereado , & me oc Ft^^oilfam msam de ipjo Paiatio ezpillendo j c^ me exp:ilfo , lUjiodti tbi babendo & tenendo , qui vie illuc revertenttm ptobi^Ktrunt , (^ clamando vers : s me clamore maximo: Mora; mora: fog; fog. Et me ptr •vim m coyicione ductndo , (^ ipfa con- eione me iantiando ' dicendo , tit dtbt- itiii de ipfa Civitate recedere , nec dt- btfem in ipfa Poieftatia de ctttro revit- ti . Et Rambertinum de Ramberto de Bononia in Poteftatem recipiendo & eligendo & habendo , & fub eo ittfra ttmpus mei rtgiminis , fpretis fairafntntis mibi faSiis , jurando. Peto infuper ne debeant baitre , nec tenere , nec obsdire diilum Rambertinttm tamquam Potefla- tem.

t/!lum in Civitate Papiae in Pala-

tio Domini Epifcepi Papienfis folemni- ;D injuriam, & ob negatum fibi reli-

ttr , (^jr praefentibus ttfiihus , fcilictt Jo- hanne , Dcmino Stanchario , Lantelliao Nutario , e^ aliis .

Ego Pttruibonus Notarius inttrfui & fcripfi .

Itidem Anno MCCLXXII, per po- ft:-emos fex Anni Menfes Saracenus Lambertinu; Bononienfis (e cujus no- bili Familia defcendit ampliflimus & E dofliffimus fan£lae Romanae Ecclefiae , Cardinalis & Archiepifcopus Bono- | nienfis, Profper Lambtrti^us , nuper ad Summi Pontificatus apicem eveftus fub nomine B-nedifti XIV.) Sara- cenus inqu;m , Mutinenfem Praetu- ram agens , Novembri menfe , vids- licet incompleto regimine, fponte,

quum falarii , ita in Mutinenfes in-

cendit Bononienfium animos , alioqui

, tunc omnem cauffam nocendi finitimo

j Populo captantes, uC multae turbae,

i & Reprtfaliae , ( ita enim appellantur }

fint hinc inde per aliquoc annos fe-

quutae. Anno demum MGGLXXVIIL

dirimenda duobus Arbitris utrinque

ek£l:is commendata eft ejufmodi con-

troverfia. Qua occafione quum utra-

que pars petitiones rationefque fuas

exeruerit, earum fragmentum huc in-

ferre mihi quoque liceat, ex Archivo

Communis Mutinenfis decerptum , ut

luculentius inde conftet, qui ritus ia

affumendis Foteftatibus olitn ferva-

rentur .

Pofi-

7Sr

ANTIC)JJ IT, MEDll AEVl

782

Pofitiones in controverfia agitita inter Commune Mutinae, & Sara- cenum de Lacnbercinis Ex- Praetorem, Anno iz7>».

ATslno MCCLXXIX. dit X. ^Augu- Jti. ^i.tonius dc Policino Curator Caprkini , filii & htredis Domini Sa- raxini de Lambertinis declarar, quod diclus Dominus Saracenus tuit ele£tus per Commune Mutinae Poteftas ipfius Civitatis Mutinae , ad terminum fex Mcnfium: & quod ipfe Dominus Sara- ccntis vnit ad di&ur/t regimen ho»ora- bili comitivd Milituyn , Judicntn , Domi- eelloyii'^}, & Scatifiromm , ^ hoKoraii- litty cum armis e^ equis , (ir cnm diHa co:r.itiva cepit Rtgime» faczre &c. Qjtare pstit , ip/um Commune lip' Homincs Mu~ tin.ie condempnari per vos x/friitrei Civs- tatii Bononiae e>" Mutinae irt Septin- gentis quinquaginta Libris Mutin. pro fallfrio fen Mtn/ium ipfius Domini Sa- vactni , fibi conctffo per Co>r.-/nv,^e Mttsi- aae , ^ ttiam in quatuor tnillibus Mar- chis avgenti pvo fuo darKpno , in/uria , & intertfft & c.

Contra Mutitfen/is Fratris Valentini Syndicario nomiKi pro Cornmuni Mutinae pttiit tria millia Marihas argenti pro dampno &" inteyejfa & iajuria Commu- nis Mutinae , qt<od & quam pajfus fuit & fubflinuit Cor,itnune Mutinae , eo qma Dominus Saraninus Pettfias Mutinae non ftcit , nes complevit Rsgimtn fuum , ft- cundhm quod juravit ^c.

Ponit ^Ktonius dt PoUcino , quod Dominus S.cracenus dt Lambtrtinii tlt- Bus fuit Petefias Comr/ntnis Mutinae a termino ftx Men/ium . httn quod ad di- iittm Rtgimtn duxit ducs Judicts , duo^ MiUtts , fex Dtmictllos , odo inter Scu- tiferos & Cogos , ofio Equos , inttr ques erant duo ab a^mis . Iitm quod ipfe Dominus Saracenus erat dt maforibus & potentiotibus Civitcsis Bononiae , Ittm

q'4od ipfe expmdit in adventum , quem f:cit ad dfBnm Re^itrin Civitatis Mu- tinat , quingentas L^bi-as B:nonitnfium. htm quod ipft txpendit in litterts ^ .Ai^baxiatoribus n,iffis Ccmmuni Mutinae centum Libras . htr.t qtwd ptr Cemmune Mistinat pro fervitio dibii Pottflatis con- ventae fuerunt diSo Domino Saraxffto ftptingtntae quinquaginta Librae Bomn. B hem quod per Connnuni: Muiinge data fuit eltdio Domino Zvlarchioni Eften- fi vocandi unam Potefiattm di:Jae Ter- rae pro fex Mcn/tbus . Ittm quod dia^-s Dominus Marchio di^am Pottfiatny} conujht Domir.o Saraceno pro tempore fsx Mtnftum .

Ponit Jchannes Pmli S/ndicus Com- n-.ttnis M^ninAt , qttod quiiibet , qui fuit C; Pote/ias Mutinae a duodecim annis citra ^ dtbebat & dtbet toto ttmpore f»i Rigi- ir.inis /ecum ducere & tenere duos bcnos & perito.t Judices , duos bonos & probos Mitites , odo Strvicntts , fex Dom icellcs , Oilo equos , tres quorum de armis &'c.

Atque haec pauca congefliflTe fuf- ficiat , uc dignofcafur, quale olim foret, & quam honorificum in Italia D Poteftatum munus . Corollarii autera loco , additum hcic volo Opufculum non omnino, ut fpero, inucile , ad eamdem materiam , quam prae mani- bus hdbeo. Uti Le6lorem raonui in Praefatione ad Boncompagni Opufcu- lum de o/ififiiene .Anconae Tom. VIL Rerum Italicarum , defcripferam ego illud ex MSto Codice fpeftante ad Ph liypum ^Aigelatum Caelaris ^ Se- cretis , cujus labores ac merita in cS Co!U£i one non femel a me comme- moraCa & commendata fuere. Com- plt6tebacur autem idem Codex al-

tcruni

•pSi DISSERTATIO ^J ^DRAGE^IM^SEXTA, 784

terum Opufculum, fed mutjlum , cui A ubi con:ionam exempla, aliaque da-

cumenta ad Reipublicae ncgotia ge-

titulus Oculus Paftoraiii . Auftoris nul- lum ibi occurrebat nomen . Ego Ec- clefiafticae militiae, & alicui Regu- lari clauftro addiftum audire mihi videbar. Sonant enim ejus verba ho- minem in Scripturis facris verfatum ac religiofum . Sufpicari tamen liceat BoKCompagnum ipfum iftius quoque Libelli Auftorem . Fortaffis adole- fcentem quempiam nobilem erudien- dum ille fufceperat, rationem^i^i often- furus alios regendi, munufque Prae- turae fubeundi ac fuftinendi cum di- gnifate ac decore, aut ctiam efful- gendi in Confiliis liberarum Urbium. Irsque in ejus aliorumque Nobilium ufum hunc Libellum concianavit ,

rcnda congeffit. Scripfiffe autem vi- detur circiter Annum Chrifti MCG- XXII. Nam Cap. 4. primae divifio- nis haec habet: ad uvtrtntiam c^ «- morem Eccltfiat fan^ai Dti , & gloriom f'ffi>»i Domini no/iri F. Remanorum iMperatoris %4ugufli . Si quid video,' B memoratur heic Fridtricus Stcundut Auguftus. Ceterum ex hoc Opufculo multa exciderunt; & quae pauca etiam fuperfunt, ab imperito Librario tam male habita funt, ut aut erroribus> aut tenebris non raro deturpentur . Sed qualifcumque fit merccs , confi- lium meum Le6lor ae^ui boni^ue faciat .

Totti. IX.

D d d

ocu-

O C U L U S

PASTORALIS-

S 1 V E

L I B E L L U S

ERUDIENS

/

FUTURUM RECTOREM POPULORUM,

ANONYMO AUCTORE

Confcriptus circiter Annum 1222. EX MANUSCRIPTO CODIGE

PHILIPPI ARGELATI

BONONIENSIS S. C C. M. A S E C R E T I S-

D d d a OCW-

75>i

75)2

OCULUS PASTORALIS>

PASCENS OFFICIA.

ET CONTINENS

RADIUM DULCIBUS POMIS SUIS.

Inciplt PrologHS hu/us Opnfcttli.

N hoc Opufculo > quod rogatus qua- fi invitus aggrc- dior, ftilo clario- ri & fimplici di- ftamine fungar j quoniam fimplici- tas cft amica Lai- cis rudibus & modice literatis , ad utilitatem quorum , fi qui quandoque iA locorum Regimina fint affumti , fequentia componuntur, ut ex eis a- liqua fubtili ingenio & fagaci prae- libare valcant, quibus Re£lorizent in fubje£los & alios, cum occurrerit u- tilitas vel neceflltas proponendi.

PRIMA DIVISIO.

D« Pcteflaria , & e/us adminiculis , I. De Pa&ii fuptr Salariis , &• aliii . 11. Quid quum primo Civitatem irtgreditur .

III. De prima Cortcione ^ quum Terra fuerit

in pace. IV. Si eivilis difcordia fuerit inter Cives . V. Si guerram habuerit Civitas vel Lo:us

eum etctraneis . VI. Dt ^mbaxatoribus , qui cum Potiflate

venerint. VII,

D: refponfsone Peteflatis vtttrii . Vlll. De comeatu , quum recedit ad propria fi- nito officio . IX.

<g A P.

I.

De Poteflaria , & ejus adminiculis .

OMnis Poteftas a Domino Dc9 cft : & illa Rcaoralis , pro qu» narura provide cetera dilponens Lo- corum Regimina protulit , tribus eft praecipuis vallara praefidiis , quibus feliciter adjuvatur , Juftitii videlicec Revercntii , & Amore. Juftitia ia Reftore, Revcrentia in fubjeflis, A- mor requiritur in utrifque . De Rc- £torc vel Potcftate dicitur : Si Rex

C juflus federit fuper fedem , nen advet- fabitur ei quidquam maligti . De fub- ditis ait vas eleftionis Apoftolus, cx- hortans omnes ad revcrentiam cum fidei finceritate praeftandam illis Re- £loribus fuis, quofque fibi per tera- pora canonica eleftione praeficiiiRt . IUa enim fola eft , quae fidei meri- tum poffidet , & cenfetur ctiam in

D vi£limis praeponenda . Amor in utri- fque reciprocus afteaatur , ut Civi- tatem vel Locum , cui Potcftas prae- ficitur « k habitantes in ea & adja-

ccntiis

y9i ANT 1 ^U tr.

centiis fuis majores , mediocres , & rr.inores cum omni diligentia, fum- mo ftudio, refto corde, & candore oebct paternitatis amare , promovens ftarus fuos in omni, quo poterit, gloria & honore operibus ftudiofis. G-rns ver6 fuo fubjefta Regimini vi- ciflim cidem omnem reverentiam , laudes , honorem , gratiam , purum amorem , falubre ronfilium, reftum adjutorium debet efficaciter exhibere , ut guberratio Civitatis & Loci per Jic copulatos afF,£lus pacari quiete procedat , & falutare fufcipiat incre- mentum. Sumsm ex praedi£l:'s exor- dium, quod fieri debeat, quum quis ad alicujus Civitatis vel Terrae Re- gimen ponulatur.

C A P.

I I.

Dt P*[i\$ fuptr Salariis y & aliis.

CAutus in primis exiftat , quum fibi ekftio fic porre£ta , ut tam de Salario, qukm de conditionibus , quae aliquando a petitoribus ofFerun- tur Eleftis, ita dilucide & aperte per fcripturaro etiam publicam ftudeat componere cum eifdem , ne inter eos aliquod dubium exinde infurgere pof fit in pof^erum , ut avaritiae ceffet fufoicio, & hinc inde materia raali- gnandi .

C A P.

I I I.

Quid quum primo Civitatem ingreditur .

INgreffus autem Civitatem regen- dam fibi decretam , praenotet mo- res ejufdem . Et fi confuetudo habi- tantium hocexpofcat, ut in praeele- ftorum generali Confilio, aut in pu blico ubi more ipforum congregatur Populus univerfus, ut ex aliqua caufa

MEDII ylEVl 7^4.-

A eumdem concionari intcr ipfos opor- ^ teat , invocata Trinitate & Unitate Deitatis ab iplb Patre coelefti , qui replec fperantes in fe abundanti facun- dia affluenter, cum gratiarum aftio- ne fecurus fumaC exordium in hunc modum .

B

D

C A P. IV.

De prima Concione

, ^»»»1 Ttrra fuerit in pact .

AD primum principium eloquii mei, quod erit in confptftu virorum adflantium tam pro fe quim pro Communitate fua, omni laudc dignorum, invoco coeleflem Patrcra omnipotentem , a quo curcla bona procedunt, ut pro mifericordia fua fanftiflima dignetur mihi gratiam elargiri, proponendi hodie, & toto tempore mei Regiminis inter vos ea , quae fpeftare debent ad gloriofum nomen majeftatis ipfius, e^ ad reve- fzntiam & tlmorem Eccle/iae fan&ae Dci , & glorioflffimi Demini noflri F. Rcimmtiorum Impcratorit u^u.gufii , & ad laudem & honorem Domini veflrae Poteftatis pro anno praefenti , & ad incrementum & gloriam ac honorem hujus nobiliflimae Civitatis, & om- nium ad fe fpeftantium tam fubje- £lionis qu^m amicitiae vinculo, qui- camque vobis gratulartur de vtflris profc£libus & honore , Si vellem for- mare materiam dicendorum meorum , & extcndere circa laudes hujus ma- gnificae Civitatis, fulgentis Miliriae, & pretiofi Populi multitudincm de- corare , & circa commendationem Do- mini Potef^atis , de kudandis operi- bus & circumfpe£lo Regimine fuo , quo fun£\us elt hoc Anno ad maxi- ma commoda Civitatis iftius, expo- nens genus Nobilitatis ipfias, virtu-

tem

/

7P5 DISSERTATIO ^UADRAGESIM.ISEXTA. -^pS

del"

tetn facundiae , fidei , difcrctionis , lJc omnium virtutum , probitatum , & potentatus ejufdem, nec dies fuffice- ret, nec animus in dicendis termi- num inveniret. Ceffabo igitur ab iis, quoniam ea fine diftu meo patenter refulgent, ficut Sol in confpe£tu cun- ftorum : & brevitcr ad ea me tran- sferam , quae videntur praefentialiter proponenda. Verum eft quod delibe- rantibus vobis placuit me habere in Poteftatem & Reftorem veftrum pro Anno futuro. Quam eleftionem, cum ipfa, ficut moris eft, mihi fuit obla- ta , fufcepi animo diligenti> & habco in firmo propofito mentis meae , quan- tum mihi gratia divina permifcrit, portarc Regimen mihi commiffum non recufato labore, cum omni diligen- tia, pura fide, continuato ftudio , & re£to opcre, ad honorem , profeftum , & omne commodum Terrae veftrae, fervando juftitiam , cuique fine perfo- narum acceptione tribuendo jus fuum , non declinans ad dexteram vel fini- ftram. Vos autem , quantum poffum , exoro , moneo pariter & exhortor , ut ficut ab initio me propofuiftis cu- rialiter honorare , cum ad Regimen veftrum me liberaliter elegiftis , ita conftanter perfeveretis in eo , quod quidem tunc eftis ver^ fa£turi, quum moribus vivetis urbanis , porCantes inter vos pacem tranquillam & amo- rem perfeftum , ceffantes ab injuriis & malignitatibus cunctis, non infe- rentes offenfam majoribus, paribus , vel minoribus ullis. Q.uoniam tunc profefto turbaretur amor inter me & talia committentes. Non fum illa perfona, quae vellem fuftinere pudo- rem in vultu . Nec praetermittere volo nec debeo , quia non effet boni Poteftatis, crimina impunita relin- quere. Imo habeatis hoc firmum in cordibus vcftris , quod tali caftigacio-

B

9

ne puniam aennquentem , quod poe- na unius plurimorum metus exiftet, ficut quum expedierit ( quod Deus avertat ) deli£lorum opera declara- bunt. Habeat unufquifque aures ad audiendum , & animum ad obfervan- dum , quod praemonetur cidem , ne incidat in id , de quo poftea tardo temporc poeniteret. Spero de vobis , quod fiet quidquid debet ab urbanis Givibus cuftodiri. Volens imponerc finem praefenti eioquio, & non mo- d6 plura proponere coram vobis, ro- gito Jefum Chriftum Filium Dei vi- vi , 6c beatam Mariam Virginem gloriofam Matrem ipfius , & illa bea- ta Sanftorum merita, quae in hac Civitate celebrantur veneranter, quod ea , quae difta funt & dicentur in pofterum pro utilitate Communitatis iftius, fint ad fanflum fervitium & gloriam eorumdem , & ad honorem, exaltationem , & commodum ac feli- cem ftatum Civitatis hujus, & om- nium veracium amicorum , qui vo« bis participant, & reputant tamquam propria gaudia veOrae profperitatis ik gratiae.

G A P. V.

Si ctvilis di/cerdia fuerit inter Civis .

SI civilem difcordiam bellandi, vel aliam invcnerit Reflor novus in- tcr Givcs, retento principio fuperio- ris cloquii , & conclufione fervata , poterit inferere , ubi competentius fi- bi videbitur, quae inferius continen- tur contra concitantes & fau£tores eorum :

Si obfervaffctis hucufque, quod de- cet homines obfervare prudentes , & memori^ veftra retinuiffetis in mente, quod Chriftus in Cantico voluit, cun- 6los videlicet hoHiines inter fc pactrij

haiic-

797 habere bonae

inveniflem vos

ANTl^UlT.

voluntatis in terra , utique tam univerfos quim homines fingulares in tranquilla quiete & pace laudabili commoran- tes; unde meus gauderet animus in immenfum . Et merito, quia congruit bono Reftori , pacatam & quietam habere, vel cflfi.ere non inventam Civitatem, quam regit, fuo Regimi- ni comniendatam . Per quietam autem tranquillitatem & pacem ipfius cx- crefcit Civitas populari multitudine confluente , augmentantur divitiae , afFeruntur honores, amicitiae circum flantium duplicantur, ut non poffit facile cx his proveniens computari profe£tus . Sed difcordia perdurante poterit unico verbo fcilicet deflru- ftionis , quae exinde contingeret , enumcrari defeftus . Per illam ver6 , quae aliquando inter Cives , dome- flicos, & vicinos ex caufa leviffima, iriRigantc Diabolo . convalefcit, mul- ta faepe dilcrimina & damna gravjffi- ma conrigerunt, utpote incendia, pa- trimoniorum diminutio , letalia vulne- ra , mutilariones , truncationcs mem- brorum , ftragcs corporum , & quod deterius eft, multarum pericula ani- marum . Propter quae omnia Civitas olim fulgida ad nihilum fere dedu£la facilius enervatur, & quafi defolata opprtffiones in^emit filiorum. Nec eft . qui confoletur eamdem , nifi illa benigna forre pars Populi , quae ne quitiis partium operam non praeflitit, vcl favorem remiferit pariter cum Reflore, u^ vel Civitas in quiete refideat, vel ftrepirantes, & commo- ventes eamdem poenis praviffimis pu- jiiantur, ad ultimum expellendi de tc£lo . fi non deftiterinf a vexationi- bus pravis juxta mandata R floris, lis mod6 '•ontentus , quae fuper hanc praehbavi materiam, ftabo tempore

MEDII AEVl

B

C

7P8

D

fuo cum viris communibus dc di- ligentibus fanum ftatum Civitatis iftiusj 6c annuente Domino ftatue- tur, quod Civicas ifta folatio paci- fico potietur , & ceflTabit iniquitas de cordibas malignorum , loco cujus pa- cata benignitas rcdundabit veftro , quod fuppliciter poftuiamus gratia il- lius veftrae Communitatis & noftri fibi praeftandum in Regimine nunc affumto, parendo eidem in mandatis , quae fecerit pro veftris agendis; uc poffit taliter cum exaltatione veftr^ gubernare negotia, quae fibi ad lau- dem , vobis ad profe£tum , & utrique Terrac pariter & noftrac ad bonorem rcdundet & gratiam , & indiflfolubilis amicitiae pariat incrementum .

(*)

Quamvis verborum

mens , fatiata pluralitate fit confueta recufare pofle- riorum affatus , ficut ait fapientiffi- mus Salomon , dicens : Mtns fatiata jafttdh favuM tncllis ; de urbanitate veftra fecure confifus , vos fuppiiciter deprccari non defino , quod intuitu gratiae veftrae, mihi quietam audien- tiam pracbeatis. Nec fit intentionis veftrae , quod ego furrexerim corre- £turus , quae di£ta funt vobis in tanta perfeflione narrandi per Domi- num N. N. prudentiffimum Virum, nobilitate & omni virtute decorum . Sed aflTurrexi potius fecururus eum- dem , & praefertim in veftigiis lau- dum , quas veraciter protulit de Do- mino N. N. Poteftate veftra, & dc hac magnifica Civitate: quas refti- ficor & affero firmiter cffe veras ; &

fic

(•) Heic tltulus, cxordiiim, & materies Cap. VI. cefunt in Codice MSto.

;pp DISSERTATIO ^JADRAGESIMASEXTA. 80»

fic breviter me exonero a commen- dationibas fuis, quia non fum fuffi« ciens ad eafdem. Surrexi i-nfuper prae- terea, quor.iam fi centum effent Am- baxiatores ad vos de illa noftra Ter- ra vencuri, placerenr remanentibus domi, quia quique proteftarenrar in Pojulo dulcious eloquiis & facundis, quantus amor, quantaque devotio inter utramque Civitatem fine ullo fcrupulo vigere dignofcitur, & viguit ab antiquo. Oportuit infuper furgere ex mandato, quo tenemur adftri£li, commendare vobis in publico per- fonam.Doir.ini N.. N.. futurae Poce- ftatis , & exo.-.:i-e quar.i pluri rr. urn , ut taliter vos . portetis circa honSrcs ipfius, & profperor. noftros eventus, fupportantes eum , & reverentes in obfequiis mandatorum ipfius. Et iple vobis fe talem exhibeat.in omnibus, quae imminent peragenda pro officio fui Regiminis , quod ipfis vobis pa- riter laudes accrefcant & commoda , & utraque Civitas psr opera hinc inde congefta firmitatis robore con catenentur ad idem velle & idem nolle , quod demum eft fumma ami-

citia, quae non poteft ulla tergiver- 1 fatione convelli , & iiat utrique unum | in omni genere conjungendi amoris , honoris & gratiae lempiternae. (*j

C A P. Y I I T.

Dt refpott/ioite Poujlatis vtttris ,

GRatias ago Deo meo, per quem dies defideratus nobis illuxit ex- fpettantibus videre , & cum gaudio fu fcipere Dominum N. N. in Potefta- tem Civitatis iftius pro Anno futuro : potentia probitatis & fcientia cujus cft talis & tanta, quod Civitas & Tom, IX.

A Populus ifte rcgetur & gubernabitur per eumdem ad laudcm & gloriam Jefu Chrifti , & ad honorabilem Sc profperum ftatura hujus Communita- tis, & exfpeftantiam ad eamdem , cum felici jucunditate omnium & fingulorum majorum, mediocrium pa- riter & minorum . Inrelleximus ani- mo diligenti , quse fapientiffii-ne di-

B 6la funt tam per ipfum , qukm per Magnificos Ambaxiacores fecum mif- fos a Cummunitate fua, causd hono- ris & commendationis ipfius. Q_a£ tam ornate, prudenter, & facundi;, qaifquis in di6lis fuis cum tanta di? fcretjone, tempercintia, & modcrata curialitate propofuerunt , quae duxey runt propoaenda, quod maximo re-

K^ dundarunt fuarum perfonarum honori & Communitatis fuae, quae direxit eofdem . Nec miru.m ; ipfi enim funt de majoribus, nobilioyibus & ptu.den- tioribas, vei quafi pvaeexcelleatiores in omnibus, qui in Civitate fua po- terant invenirij quorum laudibus noa infiftam , quae poftquam multae pro- latac fuiffenc, paucifiimae viderentur a cun£lis refpettu multitudinum ca- rum , quas mea prolixitas reticeret. Placuit eis admonere nos ipfos verbis gratiarum promerentibus a£liones , ut fubje£li fimus & obnoxii Poteftati ia omni reverentia & timore , adjuvan- tes & confulentes eidem in iis , quae fpe^lare ad fuum poffint honorem & bonum regimen confervandum , & ad

S generalia & fpecialis commoda Ter- rae noftrae, ut exinde grati poffimus exiftere fibi & Communitati , quae ipfum nobis praeftitit in Re£torem. Ad quae fic poffum fiducialiter re- fpondere , quod ifte Populus benedi- £lus omnem a fe abdicat libertatem, & fe cum tanta devotione fuae fa- E e e bjicit

^ (') Fragmentiim hujufce Concionis videtur pars efle Capituli VII. cujus titaluas., initium, & matenem fruiira quaeras, depc-rdira in Codice MSto.

S0£ ^ J^NTI^UJT.

bjicit poteftatJ, nihil fibi relervans, «juantam umquam haberet fubditus fuo vero Domino principali . Et fi alicui fe perfcfte fubjecit, eft fe huic perfe£liffime fubjefturus ad omnia mandata dominatus ipfius* quoniam plus confidit , per ipfum extoUi , qukm umquam eos aliquis fublimaf- fet. Quod erit, dante Domino, qui dat plenitudinem gaudiorum. Conve- nit circa finem mei Regiminis, ut quaedam proponere debeam in prae- fentia gentis Communitatis iftius, cui laudes & grates poffum reddere val- de dignas , quod me omnifariam ho- norarunt, & non ut temooralem Re- £lorem , fed ut verum & perpetuum Dominum reputarunt. Et ego, tcfte Domino, cum omni diligentia & fide fincera ftudui cun£la peragere , quae fibi crederem fru£t jofa . Officiales af- fociati mihi , in Officiis !uis omnem fidem & reverenriam & timorem ac purum adjutorium praeftiterunt . ita quod fibi & mihi pro bonis aftibus fuis honorem maximum paraverunt. Unde , omnibus in mente djgne re- tentis , fa^us (um MJa eorum , & me fuum Mllltem , & fpecialem repu- to Servitorem , ubicumque degam , toto tempore vitaemeae, exponendo me ipfis ad omnia mandata & obfe- quia Civitatis & Civium omnium & fingulorum, tamquam quilibe'' ex Ci- vibus iftis . quorum , Socius & Civis ero , quoufque vita mea eft in hoc Seculo du^-atura. Me vobis commen do, tribuo, & expono per omnia, tamquam veraciffimis Dominis , & amicis prae ceteris peramandis .

MED21 AEVI A

C A P. IX.

802

B

De comeatu , eiuum vatdit ad propria , ■fjiiito OffiJo .

QUum finiro Officio recefferit o- lim Poteftas ad propria , comi- tatus irinere competenti a Poteftate nova & Militibus Civitatis exordia- tur, & in deceffu Poteftas in hunc modum fequentem & licentiatus re- vertatur cum comeatibus fuis.

Refponfio Pottjlatis novi .

EX debito gloriofi Regiminis, & meriris ooerum foecundorum , quae hoc Anno praeteriro exercuit in hac Civita^e gubernatione frufti- fera veftra laudanda probitss , Civi- tatem iftam vobis exponimus omni tem pore commendatam : magnitudmi vtRrae grates rcferenres immenfas pro toto Populo Communitatis ejufaem rnm ger.erofis fo£iis, quae contuhftis eidem cum fuo magiio profe£Vu , & redundsntii noftrae commendarionis & grariae. Rogatrus drmjnationem veftram , quanto effi.cacius poffumus, precihus fuhje£liv!s, quod lit^t fepa- ratio corporum fiat sd loca remota propter rcmeationem , indemniras ta- men infeparata rennsneat animorum & cordium , deferendo ad invirem incun£tanter in cmnihus & finaulis, cuae conftiterint , heneplacira requi- renri , & praeveniendo etiam libera- liternofmeripfos , ut grarius habeatar

Quod venit ente preces .

Vcftra infuper dominatio fuit hsfte- nus temporalis, fcd erit pcrpetua in futurum j quia de Civitate & Civi- h\is & bonis ipforum per vos , & con-

fan-

8o' DfSSERTATlO ^J/iDRAGE^lMASEXTA. 804 fangumeos, & amacos vcftros potc.i- A Praelulem: veneretur & Clerum Ci-

" vitatis , vel Terrae, quam regitj &

omnes juftns peritiones eorum admit- tat cum devqtione benignus. Ipforunx querelas, fi quas uUas attulerint, at

tis quoquo tempore omnem veftram fatere voluntatem. Quurn defideremus intuitu veftri & Communitatem il- lam , de qua vcs affamlimus in Ri- ftorem . & omnes , quos luos & ve- flros fperabimus efle fideles , teputare diieftifiimos & Dpminos fpeciales , parati feniper erimus ad cmnia, quae fibi cognoverimus gratiora. Recedttis vos cum omnimoda graciarum aftio- r.e, & nos remanebimus ad omne obfequium veftrum , attcndentes , quod ve^trum f.t prae-:ipere, & noftrum lideiiter obcciire.

SEGUNDA DIVISIO.

De principlo Reghninis ip/ius . I,

De Officieltbus «i? Officin eoiU»id(m. II.

De Coft/ilitiriis prtittligtndis . III.

Dt O-.iovantia Conjilii . IV»

Ds Obkrventia jadicii , CJ^ ordiae jtt-

didoYum . V. D< Banni} jitper mal^ficitSy vel auaft . VI. Di prairicntndi) Offi:ialibus . Vil. Di providtntia fupcr Rsdiiitibut . VIII. Di EapLnfts comriiunibu! . IX. Dt requiftnda fatpt ratione ab Officia-

libus . X. Dt publica ccnciont circa principiKm dc-

tntnaius , XI.

C A

p

Dt ptincipio Regiminis ipfius .

Slt principium fui Regiminis in omni timore Domini , quia oculi Dcmini Juptr timefites tum , (i^ aures tfui in prtcts torum • qui eft prote- ftor potcntiae, firmamentum virtu- tis , regimen ver^ credenriura , & op- preflbrum adjutorium opportunum . Fidem fervet Catholicam , quara fan- ^ia docet Ecclefia . Rcvereatur &

B

Ei

tentius audiat , & fecundum quod ne- ceflitas expetient, ablque negli^entia examinet, & diligenti & potenti fcftinatione dijudicet , ut eis & bea- titudinis honor debitus refervetur, & oratori affiuens in defenfionibus copia largire praeftetur. Immunitatem & Libcrtatem pro viribus defendat Ec- clefiae, provifurus ne incidat in la- qneos, quos fan£la primum & fecun- dum Lateranenfia Ecclsfiaftica , & quaedam alia pofuere Concilia, qui- bus temere innodantur praefumtuofi violatores eorum graviffimi, prout in ipfis cxprimitur, ulricne plefle.^idi.

C A P. I L

De Offiiialibsts, & offiAis torura.

OFficiales curet habere Catholi- cos , fide dignos , facundos , ni- tidos, in exerciti's ftudiofos, amato- res prcfperi ftatus fuae Communita- tis, & cunttis in fua juftitia tunc aequales.

Dt Jttdice Camerae , (^ dt %/^ffeffort , C?" Extquutorib'US .

CAmerarium praecjpue, qui cft Quaeftor & Cuftos rcddituum & lumtuum, quos percipit & facit Communitas, quae fuper iis confidit in eum : & AiTc-fTorem , qui eft quafi praevius oculus Poceftatis , cujus con- filio gerenda fere funt omnia , quae in voluntaria & contentiofa jurifdi- ftione confiftunt, fludeat habere prae- cipuos . Ab eo enim valde magis exigitur, cui officium praeftantius af» E e e 2 figna-

8o5 ANTl ^Uir,

fignatur. Nequitiae & mahgnitatis Exequutorum , qui fecundum Terra- rura confuetudinem cuffiis coloratis pileati diftinguuntur ab aliis , non oblivifcatur mens experta, nec etiam formidct inveniri pro pofle remedia, ^uibus eorum poflimus aftutiis obvi^- re. Hoc genus hominnm efl: fiagellum iraximum inter gentes. Ipfi namque ficut diverfis in Jure Civili vocabulis «uncupantur , fic diverfis verfutiis ad- verfantur. Hi funt enim, qui exa- g}ionibus graviflimis citatos affligunt, fpolia diripiunt egenorum , innocentes accufant, ut debacchentur in eos, no centes per voracitatem fuam a poenis liberant, & praemia fufcipiunt de manibus damnandorum . Quum per- veniunt ad domum ruftici , vel ali cujus pauperculae mulieris, ajunt: fe/lma, qttia fumus itintre fatigati , (2f fubito affer de optimo virto cauponae , /i •vls Hon carere ligone . Hos tales eligat prorida difcretio Poteftatis, quales jura praecipiunt eligendos , videlicet locupletes , & vitae probatae, ut ab his non peccetur , aut prodatur, vel maligne quidquam agatur. Non eli- gat paupers3 & egenos, quia egeftate corapulfi juxfa verbum Sapientis fa- ciles funr ad furandum , & perjuran- dum noraen Salvatoris aeterni.

MEDII AEVI

8o5

A

C A P.

I I I.

jyt Confiltariii pyaeeligtndis .

COnfilium fuum ftatuat ex Sapien- tibus praecipue Senioribus , quo- rum fapientia eft fpeciofa Sc glorio- fus intellectus Sl fanum confilium i De quifeus fuafit Sapiens, dicens : Non te praetereet narratio ^eniert^»] , quonia^^yi ah ipfis pttrttitn capies intelh^itni . Vir i«im fapitKS lihtrat Vrhem per fapitn- tiati fuMi :' ^ efi mtliay fapitntla ,

B

qua>n fcrtitudo & aYaa bclUca . Nam fapientis oculi in capite ejus, qui fpeculatur fubtiliter providenda ; & eripit a praecipitio fermo fenfati. Ab his fecernat tyrones nimis juvenes, quia qui non eft expertuj , pauca cognofcit , quorum viam Salomon ignorafle teftatur. Non enim diligere potuerunt, nifi quod placeret eifdem. Eft enim gravius maffam ferream ho- mincm porcare jam laplum , quam veri & gravis fenfus intelleclum ds- ducere hominem imperitum. Utrum autem paucos an mnltns Confiliarios ftatuat , confuetudini patriae referve- tur. Facilius tamen quod a pluribus quaeritur, invenitur, & veritas per ampliores homines manifeftiffima rc- velatur, ficut di£ta civilis fapientiae apertiffime proteftantur.

G A F.

I V.

Dt obfervantia Confilii .

COnfilio utique ficftatuto, Com- rrunitatis agcnda cum Conlslio

^ faciat, & poft faitum non facile poe- nitebit : & difficilia maxime cum Confiliis multis expediat, quia ubi multa confilia , ibi fslus , & quod cnm maturitate repetitur & delibs- ratione firmarur, confilium firmum dicetur & ftnbile . Provideat infuper Recior , admittere temporibus apris exhibitum fibi fervare conliliuin , ut

E non prae feftinatione praenimia nec praemorata defidia Populi clamoribus increpetur . Caveat etiam Reflor , quandocumque proponet thtma con- filii, ut verbis rudibus & non colo- ratis utatur, ne fort^ videatur infor- mando Confiliarios , 'in aliqua partc velle declinare confilium , fi vult fu- gere mordaces detrahentium inve- ■' £\ivas .

C A P.

8o7 DlSSERTATiO ^UADR.4GESlMASEXT/i. 808

A tes , ne q^jid aut deterius, aut ri.mif-

C A P. V.

Dt Obftfvantia judkii , (^ ordine judiciorum .

POreftatem judicantem oportet fe cunftis praebere benivolum au- ditorem , cunfta rimari , & ordinem rerum plena inquifitione difcutere , 3 uc a6tio partium illuminata fit ple- nitudine. Merita namque caufarum partium aflVrripne panduntur. Nec litigantibus prius velit obviarc f»» tentia fua , nifi quando peraftis omni- bus in quaeftione ril remanet propo- rendum . Nihil ex arbitrio fuo & domefticae proprietate voluntatis , fed

fius conftituant, qu^m caufa depofcitj & in levioribus quidem caufis prom- tiores ad lenitatem , & in graviori» bus poenis ad Legum feveritafem cum aliquo temperamento benignita- tis Jddices effe debent. Plane in ipfa conftitutione Bannorum & poenarutn eft propenfius obfervandum , ut con- tineant honeftatem & juftitiam cura manfuetudine valde difcreta , quia ho- die fragilis eft humana natura, & ideo mitius inferendum. Sed quia fu- pcr hujufmodi ftatuendis Terraruni Re£lores confueverunr in fuia fenfibus abundare, haec fibi relinquo. Er uti- nam meliora refpiciant, & quae Deo fuerint magis accepta fortiantur con-

juxta Leges & Jura pronuntiet . Et C filiofaniori. Statutarii ver6 , quorum

fummatim ita jus reddere curet , ut

auftoritatem dignitatis fuo augmen-

tet ingenio . Et fe facil^ praebeat

in eundo. Contemni tamen nuUate-

nus patiatur , nec nimiam familia-

ritatem adniittat , nec in fuperva-

cuam extoUentiam exardefcat , fed

via regid incedens medio tutiffimus eaC.

C A P. V L De Bannis ftfper maltficiis , vtl qua/s .

EDuxerunt in confuetudinem gen- tes quaeque in Provintiis & 7"erris fuis ftatuere per Rcclores fucs ac alios pcenas praefertim in levio- ribus temporibus pro maleficiis coer- cendis ; ik Statuta pr^mulgantur ac praeconizsntur frequenter in publico, ut earum metu humana coerceatur audacia, tutaque fit inter improbos innocencia , & in ipfis im.probis for- mide^ur, fupplicio refraenetur auda cia & nocendi facultas . Re'picere autem debent Statutores Sc Judican-

majus eft officium olim Elefti con- ftitutiones & jura minori pallio qui- bus Poteftas habet regere Civitatem & Populum fibi commiffum a cun- ftis , excogitare teneotur, ut Lex & Conftitutio fua fiat honefta, jufta , & poflibilis , quia aliter non ligarent neceffaria & utilia , vel fecundum D conluetudinem patriae locoque con- veniens nullo privsto fermone, fed pro commiini Civium utilitate con- fcripta , ut in his attendatur diclum Platonis fapientiflimi dicentis: Illa Civiitts tsBijji»it ovdinata tvaditur , <» qua ftuuftyfii^tjue pyopriis *>on pratpotit ajf'^us . Ideo autem in ipfa Confti- tutione ifta funt confideranda , quia quum Leges fuerint , non erit libe- rum judicari de ipfis, fed oportebit judicare fecundiim eam. Unde Sapiens quidem ait : /» i[lts ttmporalibus Lt- gibus , quamqtiam de iflis fudir.tnt ho~ in ah tis conflituuHtur , tunc

mtnts .

quu

quum fuerint ccK/lhutae S^ fi'm*tat ^ non licebit Jttditi de iUis , ftd jecundlon ipias pcfiea f»^;:arr . Si contingat in- tcrdum , Poteftatem debeie condera-

na-

8op 'ANT IG^UIT.

nare nocentes, condetr.natio jnius e- xaminata legitime fiat in publico co- ram rr.ultif de fingulis partibus Ci vitatis vel Loci undique convocatis , ut fciatur a cunftis, quod maleficia puniuntur, & innocentes non inventi culpabilcs abiolvuntur . Perlsftis nam- que condemnationum & ablolutio- rum fententiis , PotePtas antequam difcedat, admoneat convocaros , ut dcbeant ah illiciris abfHnere: quo- niam etfi multum diligat Civcs & Civitatem , quam regit, & quafi in- vitus extorquet ab eis propter culpam cortimifrasu dc facullafibus eorum- dem , tamen fi non poterit aliter com- pefcere nequirias malignorum, non fcrvabit de cetero in ccndemnationi- bus fuis modum praefentem , in quo voluit parcere condemnatis ; fed ita exardefcet adversiis ceteros delinquen- tcs in pofterum, quod poena unius iTietus plurimorum exiftet, & timo- rem incutiet in cordibus etiam inno- centium. Et hsec, & quaecumque viderit magis congrua minetur ci- fdem , ut punitorum poena fit ceteris non delinquentibus dcclrina.

G A P.

V I I.

Dc praemonendls Offi^laliias.

ANtequam incipiat Poteftas pro tribunali federe & audire juris ordine litigantes, Officiales fuos con greget in fecreto , & praemoneat fin- gulos , ut in officiis fibi comm ffis fejuli fint, fiudiofi 8c intenti, haben- tes femper corde tenus beatiffimum illud praeconium : /;»/?< judicatt filii hominum _,• ^ diligite jttftitiatn , qui jti- dicatis ttnatn . Cum benignirate cun- ftos audiant proclamantes . Ceffet ac- ceptio perfonarum. In judiciis tru- tinandis vcnaUtatem effugiant. Nul-

MEDII AEyi 8.0

A lo pretio vel munsre dcpravtncur. Nec grati^ aut forde fint aufi perpe- ram judicare , ut legalem efr.igiant uitionem. Sed de vultu, qui onnnia confpicit, judicium prodeat eorum- dcm , & ocuii lui videant aequita- tem , non deciinantes omnino ad dex- teram vel ad finiftram , led ita ma- gnum judicantes ut & parvum ; quos, ut irreprehenfibiks fiant, curam in judicando habere confpicuam , & for- midare, fi comperti fuerint aliquando tranfgreflbres , re cum apft^matione dirpandii ab Ofticiis abfcindantur .

C A P.

VIII.

Di providintia fuper rtdditibus .

REs Communitatum femper fe- gniter congregantur , & prodi- galirer difperguritur. Q_jare Riflores Locorum eff^ convenit diligentes in requirendis & exigendis redditibus & provcntibus finguhs Terrarum , quas regunf • ik circa ea tanto ftudiofius dcbent intendere, quanto propenfius jD conlpicere, quae per Communia quafi generaliter negliguntur. Ordinent ita- que curiofos Quaeftores , qui omni lludio inveniant & psrquirant quo- fque redditus fua debet habere Cora- munitas , & exaftos reponanc fub fica cuftodia confueta fervare quae- fita, & quae Gommunitati fuae iide- licer thelaurizet.

C A P.

I X.

De Exptnfis communibus ,

SI neceffarii quandoque fumtus oc- currant, illos faciat generali de- liberante Confilio , ne forr^ quum expenfarum ratio poftalata reddetur, reprehenfione poflit, u;ia cum difpen-

fato-

8ii DISSERTATIO ^UADRAGESIMASEXTA. 812

fatoribus nofari condigna , quod talcs lumtus finc eis ignorantibus in tanta quantitate profufi , quos non praemo- niti facere tentaffent, fi in tam ^ravi mapnitudine ftipendium excrefcere co- gnoviffent.

C A P.

X.

De rtquirtHtia fatpe rattone ab OjJi:ialibus .

REquirantur prius & praemonean- fur tam Ci/es, qukm ceteri de tenitorio Civitatis per PraeconeJ Sc Nunrios , ut tali die in loco confueto conveniant audiiuri , quae publice proponentur eifdem .

C A P.

X I.

A| infignitus, nobilitate clarus, fapientii decoratus, largitaie probus , faculta- tibus praeabundans , facundus , & ap- tus ad omnia virtutum genera , qui- bus inter gentes divina pariter & hu- mana gratia promererur nec poffet de vobis tantam commendationem ve- raciter os loquentis exprimere quan- tam in vobis tota provincia recogno- B fcit. Et fic omittam, quae non cre- fcerent undique jam completa . Ma- gnificentiam Communitatis iftius qui- libet pertimefcit attinge.e. quaniam odoris fui copia , qua redolec in na- ticnibus oer opera gratiofa , quorum nullus ell finis, reddit inopem com- mendantem, pavidumque, a quo gra- du incipiat, & in quem praetermif- fum maioribus finiat fermo luus. Et ideo fufficiens cft laus ifta , quod nuUus hanc Terram magnificam fuf- ficiat collaudare . Revertar ad mate- riam , pro qua venimus Dominus N. Socius meus, & ego cum eo: vir egregtus . & omni probitate confpi- cuus , quo nuUus in Terra noflra fublimior, & parilitate pauciffimi reperienfir aequales . Et afferimus vo- bis pro Communitate noftra falutem, quam vobis tribuat Jefus Chriftus, qui eft difpenfator ipfius, ad omnia vota veftra gratiffxnna , cum vitae gau^iis utriufque. Quum Terra noftra confp'cit , quant& prudenti^ , fi.^e , 8c cuftodid vivitur in hoc aevo , affe- ^ ftat magnanimiter & pi-oponit quan- E tum vobis placear hSc ubique terra- rum circa mercimonia & fecularia cunfta negotia conlervationem haberc vobifcum , aditum fecurum deprecans & receffum. Et ne fcrupulus aliquis poffet oriri, per quem converfatio ullo tempore turbaretur, alter pro altero de cetero non exigant, fed

D

De prima condofte circa principium dominatui ,

ROgo & mando, audientiam mihi praeftari benignam , & ut Regem Regum a quo cunfta procedunt , u- niinimiter exoremus, ut haec convo- catio fiat ad honorem gloriofiffimas M;'jeftatis ejufdem , & SereniffiT.i Domini noftri Imperatoris Augufti, & ad profpera commoda Communi- tatis iftius , & jucundum ftafum fuo- rum omnium amicorum. Caufa pro- pofiti mei, propter quod vos hodie aggregari mandavimus, verfatur fpe- cialiter circa tria. Primum eft, quod vos cupio affeftuofis fuadere conati- bus , ut amiciias, quas habetis in provincia foeciales , taliter i^ tali- ter /ii-c. confervare velitis, qui (*). Et ideo , Domine Poteftas, aud-i£ler pof- fum direre coram Sapien^ibus iftis & Auditor b'is cunftis, quod voj eftis

homo cariffimus , magnis virtutibus i 1 folus debitor impetatur. Quaecumque

in-

(') Heic plura certe defunt in Codice.

Sij ANT I^Q^UIT.

infuper poflent hinc mdc tr.;6tiri fub- tiiiter, utrique Communitati fru£li- fera, quae fln£lius ufrorumque ani mos alligarent, veffrum fit oflendere , & nofirum perpeti cur4 perficere , ficut umquam pro enrolumento com- muni videbitur convenire. Q_jae au- tem utilitas proveniat ex praemiffis, fi fortiatur effeftum , manifefie per- pendent , qui fortitudinem , poten- tiam , & ftatum profperum ucriufque viderint geminare. IUe enim, qui eft principium & finis omnium gra- tiarum fuper iis, quae breviter prae- libavi, fuam effunclat gratiam & vi- gorem , ac pro honore utriufque Ter- rae tribuat complementum , ut fem- per fimus unanimes ad noftra com- msda communiter promovenda , & obiequium ejus fan6\iflimi nominis gloriofi .

De eodsm ptr fecundum Soclum .

Clvitas illa commendari poteft or- dinata juftitiae, quae tam prae- claros habet Populum & M.lites ha- bitantes, ficut habet haec Civitas benedifta , predofis moiibus infigni- tos , & ad omnia & fingula naturali- ter eruditos, quae Terrae fuae redun- ciare queant ad gloriam & honorem . Multum confortat animum mcum ad proponendum coram vobis fecure au- ditus ille pacificus, quem benivola patientia dependiftis Domino N. So- cio mco, »iro prudentiffimo, quo potentia, natura , & moribus fpecio fis nullus in Civitate noftra prae- ftantior invenitur : cujus eloquentia non folbm fc ipfum, fed etiam corfdi gnanter Poteftatem , Confilium , & Po- puium univerfum hujus nobiliffimae Civitaris laudibus veraciffimis com- mendavit: quae commendatio conve- nientia & approbata fi£lione tam-

MEDIl AEVl

814

quam a me quafi iterum repetjra & roborata credacur , quum iniufficien- tia fenfus mei , quae omiffa fuerunt, non effet apta fupplere decenter, pro- pter infinitatem longiffimam lauda- torum . Ipfe ver6 , ficut facere faepe folenc viri periti, non tangendo me- duUam ncgotii , lub quoJam velami- ne pertraftaci funt , exfpe£tans forti

B veftram detegere voluntatem, ante- quam intentionis veftrae fecreta re- ievaret omnino, vel ^uod verius effc credo , mihi refervare curavit,' ut

exinde fumerem materiam meae .

Ecce enim leqarionis noftrae caufa praecipua. Miffi fumus, ut depofca- mus amicitiae junftionem inter nos invicem indiffblabili foederis vinculo

C^ coUigandae. Hoc Sapientes non pote- runt inverecunde negare , Nihil enirn peti poteft amicit.a dulcius, nihilque beatius ipsS praeftari. Ex ea namque communiter amantibus innumerobilia bona proveniunt. Suadent nobis mo- dernis Sapientes antiqui, ut ipfam rebus omnibus anteponamus huma- I nis : afTerenfes nihil effe tam aptum

D naturae, tamque conveniens ad res profperas, vel adverfas . Sed perfpi- caciter videamus, qualiter ad res pro- fperas , & qualiter ad adverfas.

In primis quis poleft effe morta- lis in hoc Mundo , qui non in ami- ci mutua benivolenna conquiefcat? Quid hoc dulcius , quim aliquem hpbere praecipuum, cui loqui audeat

E omnia tamquam cum fe ipfo fecuri- ter? Quis tantus fructus in profperis rebus , nifi haberes, qui illis aeque tecum ipfe gauderet? Maximas com- moditates amicitia continet , & op- portunitates tantas, quantas nullus fermo pofTet exprimere . Qaocumquc vadis , te fequirur, & eft praefto . Nullo loco excluditur. Numquam intempeftiva: cum^iuaai mckfta com-

peri-

1 1 ^.

DISSEKTATIO OU/JDR/'CESIMASEXTA. Si{^

peritur. Res tibi li.-cundas facit ma- gis fpkndidiorcs & gratas. Quum paricer atnbo congaudetis eildem . ilLdverras ver6 ferre tibi difficilius videretur, Ii non inveniflTcs amicum , ^ui i!!v3S gravius ferret, qaam tuus animus toleraret. Q_uum res adver- fas compatienti comniunicsmus ami co, communio illa efficit leviores , & confolatio amici tideliffimi debi litari non patitur animum patientis : veriim amicum egentem ac imbecil- lem abundanter fuftinet & confortat. Talis cnim amicitia rotis viribus eft pecenda , & obfequiis an/icahilibus smple6lenda . Vulns apertius intelli gere quanta fit utilitas verae amici tiae atque perfeftae? Utamur diftis Tullii Philofoplii glorioli , qui ait : St txemefittt iatnines de reittim natm/t binevclentiae funftfonem ^ ncc dorttus «/• L%, ttec uvbi ftave pcurit , nec ager qv.idim culttts pittnantbit . Qyat eniyii {lomus tam fiahtlis , tanique firma Ci- •vitas efi in Orbe , qusse non enc differ.- /ioniifus , at^«e difcordiis pcfftt everti , tiift atnicoyam viitutihu! defendi^ttir ? Ex hoc lolum quantum boni fit in amicitia , potefl: probabiliter judica- ri . Sed quoniam rcs humanae fragi ks , atque caducse dicuntur , femper iunt aliqui scquirendi , quos vere diligJimus, & a quibus iidem diliga- raur. Hahemus enim, ut noflis , vi cinos perfidos & aufteros, qui non verentur propter imminentem , qur.m credunt habere, potentiam , velle fe cedum inferiorihus , fed ctiam pari- bus dominari . Non eft urbanum di cere, rec veftra vellet fort^ fuftinere benignitas, quae poffent de ipforum fuperbia recenferi. Scitur enim pu- blice, qualiter frequenter fremunt in alios, & confufioni invigilant fae- Tom. IX.

B

C

D

piflime vicinorum ; qui fi fortitudi- nem , Domino confulente , inveni- rent, congregatione ex multis, & brachio rebellis furor compefceretur ipforum , & eriperetur provincia ab opprcffionibus eorum inieuis , ad quam plurimi defideranter snlielant. Nifi velitis intciidere conjurationi , quam vobis ofiVrimus, contrahendac, per quam fortitudo noftra non folum parificabit adverfis, vcrum criam cf- ficiet fortiores. Attcndat ad ultimura prudentia vcftra , ne requifiti , ficut jam multi fecere, deccpti, acceptare dignemini , quae offeruntur, reputan- tes ob id hos, qui conferunt, viiic- res. Multa namcjue aliquando recu- fantur , quae poRmodum sfFcftata non fortiuntur effeclum . Satis , ut mihi videtur , praefentem materiami perfequutus, & forti nimium proie- lata cum fint haec omr,ia, vobis no- tiora prae ceteris , veftrae delibera- tioni relinquo , ik omnipotentem Deum deprecor , cujus gratid cun£la bona perfeftum recipiunt incrcmentum , ut lenfuna veftrum dirigat ad ea folum , quae nobis & vobis ia hoc cafu po- tiora cognofcit ,

(*) Di refponfjone RsfSoris Tetrae /uper io: requi/itae .

Llngua Sapientunn ornat fcientfata , relut pretiofae veftes indutac formam exornant humanam ; quac- tumcumque primitus fpeciofsm red- dunr msgis acceptam quibuslibet in- lpe5turis per prolationem veftram dulciffimara & ornatum verborum ordinatiffirac porreftorum, ut fingula teneant locum quaeque fortita dc- ccnter , eminentiffimam in vobis fo- rc fapientiara oftendiftis . Unde tam

F f f patriara ,

_. S'^ Capitula, quae fequunfur, fpcflare puto ad Tertiam & Quartam OpufcBli hi^us Diviiionem. Nulla ambarum Synopfis in MSto .ipparet.

Si7 AhlTl^Uir.

patriam, quac fpkndidiflima cfl in- ter alias, qu^m vos ipfos, coafaa- guineos pariter & atnicos vehemen- tifiime decorafiis. Nec mirum, quo- niam fapientiS, nobilitate, moribus, & eloquentid prae ceteris conterra- neis refuIgetJs, & laudis veftrae prac- conia funt in omne acvum fplendide duratura • Gratiflimum falutationis alloquiura pcr vos prctiofos Amba- xiatores & Cives nobis vcflra Com- munitas amantifTima deflinavit : quam falvet, protegst, & fublimet in omiii genere gratiarum Jefus Salvator, qui <am gcnercfam omni virtutum gene- re procrcavit. Propofuiftis infuper ur- banitate confpicui , quod Terra ve- ftra defiderat, mercimoniis & fecula- ribus ncgotiis cum noftratibus impli- cari , & depofcit tantac benivolentiae junftionem , ut ambarum fir unita pluralitas , pcr conjunftionis focdera colligata, & iftud Sapientes dice- rent , evitarc non poterunt, quum ex amicitia innumerabilia bona pro- veniunt & commoditatcs & oppor- tunitatcs tsnfae, & in profperis & in adverfis , 8c in defenfionibus & cxpugnationibus opponendis , quantas jiequiret Orafor cxplicare facundus. AdmonuiHis praeterea, nc amicitia paenes nos vilefcat oblata, quod a- mantiflimum rcputamus: & ex eo perpendimus , quod ex motu proprio animi & amoris cupitis nos cfTe fen- fatos ad praemeditandum fubtiliter, quid in inopinatis cafibus cligere de- beamus. Et in hoc eligimus & re- fpondemus audafler, quod tanto ca- rior nobis cxiflit haec amicitia fic porre£la , quanto apud quemcumque prudentem

„ Gracius eft donum , quod vcnit ante preccs. Virtutes ipfius in veftris praebotatas elo^uiis nncnte tsnus perfcivtajtnur, &

B

MEDII AEVl 8i8

A efFeftus fuos opinamur fore venturos, ficut umquam veftra prudcntia decla- ravit ; quia fi magnitudo bcnivolen- tiac veftrac huic, vel alteri Commu- nitati ftabilitate fjdiffima jungerctur, tanta cft fortitudo ejufdem , & cre- fceret ex adjunfto, quod non formi- daret advcrfos, fed potius formidare- tur ab ipfis, & fic firmata conjun- ftio fuis juribus viriliter potiretur.

Sed quoniam in djftis veftris fac- pius fcciftis de amicitia roentionem, rogo ut gratantcr & non molefte fe- ratis, fi quid addendum putavero . Hacc profe£l6 fubtili ftudio quacrif animos fimul invcnirc, quos fimul applicct & adjungat, quia nulla res eft, quae tam alliciat & attrahat ad amicitiam, quSkm grata fimilitudo. Ipfa namque paritcr & fides funt fir- mamentum conftantiae & ftabilitatis ipfius: quoniam nihil eft flabile, quod infidum; & qui multiplcx ha- bet ingenium & tortuofum , nec fi- delc nec ftabile cfle poteft . Ncn dc vulgari vel de mediocri amicitla , quac quamvjs deleftet ad tempus & profit, eft tamen inftabilis; fed de vera & perfc8:a vos alloquor, in qua nobis fi6lum nihil eft fimulatum: & quidquid eft idcm unum & volunta- rium , & ita coramifcct animos pla- rimorum , ut cx pluribus pacnc u- num efficiat. Talem amicitiam cft haec Civitas conlueta praeftare his, quas fibi vinculo focietatis & bcni- volentia unitatis affociat . Et dcinde de Civitate veftra fpero pro firmo contingere, ut inter tales fidiffima amicitia re£liflime copulctur. Verutn hujutmodi conjurationcs , quas ali- quando volunt faccre aliquac Com- munitatcs ad inwicem , habcnt certos mpdos fuos articulis multis implici- j tos , ut faeoifiime fum cxpertus . 1« ■ quibus figillitim ordiaandis & ps-

nen-

D

8ip DISSERTATIO ^l/. nendis necefTarie habcnt dcliberire , & diligenter actcndere quidam tx partibus Sapicntes elc£ti , prout or- dinandorum forma rcquirit . Unde fi vobis videbitur, haec cft ria, ut huic matcriae fupcrrcdeamus ad praefcns, & rcftringamus nos cum paucis ido- neis in fccrctiori traftatu . Et ibi ta- litcr provideri poterit, quod utraque Gommunitas fucceffus fortietur , ope- rantc Domino , profpcros , & falutem . Vel fi Poteftas Communitatis rcqui- Itac perpcndcrit, & alitcr fore con- cludcndum putavcrit, fecundum tem- porum qualitatcs, ficuC vir fapicns & difcretus, «juod utilius fcnferic , eligat & fcquatur. Scd utinam paVria mea cauta femper exiftat in talibus Societatibus contrah«ndis , quoniam pluries gravibus dart^nis, laboribus , lc expenfis immenfis fru£lus uberes ron refpondent. Scio tamen, quod Confiliarii Givitatum raultum diver- fificant, quum fibi talia proponun'-- tur, aliis approbantibus, aliis i^epro- bantibus conjurationes hujufmodi : fed Tota hominum prona funt ad diifentiendum .

De qutbufdam Cott/iliarltf , qui afpt- tunt banc eonttnthntra .

TRiplex confideratio efl attenden- da circa Confiliarios eligendns , ut qui de multis eligitur , cognofccns, ingeniofus , & 'gratiofus properifius e- ligatur. Cognofcentem' oportet effe , qui confulit, ut cuae ipfe vel alii dixerint, unde , & qucra motum ha- bcant, & quis poterit cffe finis , prudenter, quamum huttrana riatura permiferit, intelligat & cognofcat ' nam fine intelleOiu diffufa per quo-' slibet facile negliguntur. In^enibfum ,' ut fubtilitate fui ingenii inter dubia & ebfcara difcutiac, & excogitata

■ADRAGESIMASEXTA. 820

A

B

D

E

rationc dijudicct , ut capacitatc fui, quod honcftius , quoc! fiterit utilius capiatur. Gratiofum effe oportct, ut gratia Creatoris , quem nullum latet fccrctum , infpiratione fui revelet ei- dem , quod Communitaci ftfac poffic effe falubrius. Item ut fibi eonfuien- ti diligtns audientia prasbeitur, & fi mcliora dixerit , fine hacfitatione credantur. Si haec noflra Communi- tas talcs hodie Confultores habuerit, procul dubio de propofitis. meliora fumentur circa quae propofita cu'yx~ fque confulentis animus , ut confilium praeflet uberius, fi glifcic prudentu^Ti ampltfi^i do6lri-aas, tribus tempori- bus difpenfecur , praeterita recorde- tur, praefentia ordinet, futura cautc providcat. Nam qui nihil de praete- ritis cogitat, obliviofus cenfetur & fatuus. Qui praefentia noa difponit, inordinatam dicitur ducere vitam . Qui nil de futuris [iraemcditatuf*, it% omhia Ancidit 4r%cautus y ut benc mora- tus Seneca refert. Propono igitur in animo raeo coram vobis de praeteri- tis referre pauciffima. Scitis enim quod Argolici Duces & Proceres , incffabili maltitudine congregata gea- tiura divcrfarum Trojam, urbem n^- biliffimam obfcderunt , & telis io- firuftS -eruentis multitudine nimiA pugnante, ipfa dirupti Troja [acet; & hoftium aratro indufta defiit * ef- fct CarthagQ.

Cm teftro Thtbfity i^: mutua vn^e-

sea fftttrnm ^ix :;> •. '

Ec quae propter multitudines prae- vslcnces concidere munitiffimse Ci- vitates? cur Romanas Hiftorias? noa- ne Urbs illa , domina gentiunfi , ple- na quafi fine numero multitudihc bcliicosS, legionibus , & cohortibus a fe miffis , cunftas Romano fubju- gavic imperio ? quis fccic haec om- F f f i «ia ?

821 ANT l^U IT.

nia ? An Alcxander totius malleus Orbis ? non utique , fed fola vis ma- jor, cui minor acies refiftere fupcra- ta nequit. Heic competcnter adapta- tur proverbium rufticanum, quo di- citur: Inttr unum c^ dttos noxia pu- gna fuit. His & aliis plurimis, quae fimilitudinarie poffent rationibus af- fignari , puritate fidei & diligenti circumfpeftione motus, breviter con- fulo , quoniam tam fru6luofum mu- nus , quod nobis offertur , verbis non indiget induftivis, ut Societatem hu- jus potentifiimae Civitatis , quam nobis foederaliter adjungi depofci- jnus, ineamus animo gratulanti, ar- ticulis conjurationis , abundantique cauteli nobis fagaciter primitus or- dinatis. Et fic erunt praefentia bene difpofita , & futura providS nr.edita- tione provifa. Supplico ad ultimum altiffimo Creatori , a quo cunfta bo- na procedunt, ut alliget mentes no ftras ad ea foliim , quae meliora no- bis & utjLlipra fore- fp^us^: ipfe; co- gnofcit . ,;,-,, r-r-- : -■ • - -

De aUis , qui di^trtndo re:ufa»t .

TjlOnderet unufquifque ferraones fuos. JL Tempore enim indigentius, ut a- liquid maturius agamus , ne praeci- pitemus confilia noftra & opera. Et non foliim ponderarc , veriim etiam & liraare confiHa jara petita mone- snur, antequam deducantur ad lin- guanf, nc fubit6 prolabamur in fen- tcntias celeri fcfftnatiore nocivas. Prudentis cnim eft examinare confi- lia , & non facile diffinire de dabiis, fed fufpenfam tenere. fenteniiam ,• do- nec exquifitd ratione quid- fir agen- duna , yel minime, conferendo veri- las inquiratur. Et hic efi: ordo Con- filii. Nam Confilium nihil aliud cft, qukm aliq^uicl faciendi, vel non fa,-

B

MEDIJ AEVl 822

A ciendi , ver^ excogitata ratio . Con- feramus igirur inter nos fuper prae- miffo negotio, quid agere dcbeamus. Ecce enim qui ante me dixerunt , nifi funt oftendere magnas commodi- tares & opportunitates tantas, qaan- tas fermo nullus poffet exprimere , quae ex conjurationibus faepe prove- niunt,^& amicitiis praetaxatis: gau- dium videlicet magnum in profperis, & in adverfis folatium opportunum • fortitudo & potentia grandis promit- titur ex adjunftionc vicini, & fiet utique. Sed npnne aemuli npftri hoc idem facere potcrunt , & ex adjun- ftione fieri majores? Quum alie--ni vita aliis poffii. ,effe- magiftra.:^ ^ fic artes noftras arte confijii deludere poterunt, utique non obftemus ex- perti . Non ergo eft iftud prom.iffum parilitatis perfeftae remediu-m , fed eft longe validius expetendum. Prje- terca fi conjurationem inierimus ul- lam , magnam iiscurrimus f«rvituteni : nam quum. mukum confli£lum;,. ftra- ges, & vudnera, & guerram longe produ£tam vokierimus, pscem non permitteraur fiiie confenfu conjuraro- rum habere. Item fi poft nsftam for- te quietem intenderimus reparaticni damnorum & difpendii, quae femper pariunt diffenfiones 8t guerrae : OC fubito vel Socii noftri movebunt } vel gucrra moveatur eifdem, oporte- bit nos arma refumere. feftinanter • & tunc quum irremiffus labor erit in damno , quod frequenter gucrrae parcuriunt, periculofa crefcet egeftas , & multi ex noftris debiles toleratae guerrae fumtus & difpendia difper- gentur. Unde , dile£liffimi , redeamus ad ea, quae in primordio di£^i mei , quum furrexi , propofui . Tempore videlicet indigemus , quo maturius deliberemus & cautius , ne praefefti- nati praecipitcmur in eum laqueuna,

qucm

E

81 j DISSERTATIO (^ADRAGESIMASEXT ^. ^ 824

quem forte diflbl/ei-e , quando opus A fuerit, nequiverimus inconfulte liga- ti. Veriim confulo 8: rogo ut amica- bilem valde traclatum habeamus cum Ambaxiatoribus iftis, dando fibi plc- nam fiduciam perficiendi, quae po- ftulant, animo diligenti. Sed ut prae- yeniamus nos , & nos non primitus praeveniamur a noftris fagaciffimis aemulis , qui quotidie non ceffanc in- B Cdias ponere convicinis , viciflim pro- peremus , nos in parribus noftris , & ipfi pariter in fuis feftinatione celeri conjunftionem iftam accrefcere cum fecreti tamen viftoria cautione per tales & tales, & alios quolrumque poterimus competentes: & inquifi- tores poftmodum congruo tempore fimul conveniant in fecreto collaturi. Et quum viderint congruentius con- cedere Confiliarios Terrae fuae, qui- que certincent, ut deliberetur utrim- que quid fuper intentis expediat ab utrifque. Et fic annuente Eo , qui genus fecum univit humanum , gra- datim opus perficient optatum . Ille ver6 , qui illuminavit ablcondita te- nebrarum , & revelavit confiiia po- D tiora , adaperiat nobis re£titudinis viam , qua in hoc dubio, & multis aliis , quae faepe nobis inopinata concurrunt, ad melioris, & fanioris partis gaudia gradiamur. Judicio meo fi tanta effet virtus & mulricudo conjurandorum , ut cum ipfis poffe-

mus quafi parificari rebellibus in

aliter fubfifto.

D* mtufragtum peffis , & jpoliis tartimdcm .

Mrferemini . Venimus non alla- turi falutem, qua nos & to ta patria noftra caret . Singultus & lacrymae g;nas madenres & ora no- ftra triftcs praepediant, naufragiura

promere noftrum. Scd pietas vcftra, quod nequic exprimere lingua , pen- fet, obrutas infanis effe carinas aquis. Devotio pia , Terrae Sanftae fuccur- rere volentes , accinxerat armis Mi- lites quingentos & ultra , totidem- que Plebejos : quos ardua puppis edufla navalibus undis ordinibus ge- minis accepit in fedibus aptos . At juvenes remigare fueti fubito redu- cunt ad fortia pe6tora remos , & currens faltu veloci iecabat aequora navis. Quum fere per menfem navi- gaffemus aura felici, jam mare fub no- fte quadam tumidius albefcere coepit, & ventus fpirare validius qu^m fece- rit umquam. Tunc nauta voce fono- ra clamat : Vtlutn deponite totum . Sed adverfae procellae & fragor aequo- ris alti remigantium impediebant au- res, & nullus patebat auditus. Spon-» te tamen noftra properavimus omnes, alii ventis vela negare , alii fubdu- cere remos. Crefcit in immenfum Eurus , & ex omni parte carinae bella gerunc venti feroces , & aquae fonant clamorc. Viri currunt defcn- dere puppim. Ut Miles egregius ac- cenfus laudis amore expugnatae Ur- bis murum occupat unus , aliis fo- dientibus extra , aliis trepidantibus intus : fed ruperavif refolutis niibi- bus imber virorum vires . Vifum eft in fretum totum defcendere coeium. Ec aequore mifcebantur aquae cuna cceleftibus undis . Nox coeca tene- bris parebat lumine coelum ni quod plerumque praebebanr fulmina lu- m.cn. Dant faltus flijflus in concava tecla carinae. Defirit auxilium, ani- mique fortia cadunt. 5tupenc tunc Maj^iftri, fatentes in tartta molc mali fe nefcire ferre juvamen carjnae fra- gili. Arbor rumpitur ex tpto regi-^i men, & fluftus procellarum mergunt in mare ratem , cum qua pars ma-

gna

825 ANT I(^U IT.

gna virorum fato eft fun£la luo gur- gite prcffa profundo. Evafimus ter deni fortuni praebentc regreffum . Qui dum ftareraus in litore fefli ad- mirantes cadavera mortuorum , quae expuit unda foras, incidimus in la- trones , quos poftmodum didicimus veftros fuiffc Cives , qui diripuerunt gazas & fpolia cun6la : & quod hor- ribilius effc videtur, plagas impo- fuere defun£lis innumeras , credentes quod viverent, quum fpoliabant eo- fdem . Pro dolor ! avarior fuit homo unda. Evom.uit illa. Dilaniavit ho- mo . Quare nos devii triftefque ge- raentes fecuti fumus quae rapuere fures: & deprecamur Poteftatem hu- jus floridac Civitatis, ut prave di- repta reftituantur in totum reddenda per nos quafi mortis infignia fuis non fpeftaturis ultra intumulata ca» davera ftantium in litore maris , efca reli£la feris. Nec profit excepcio, quin fimus qui petcre poflint, quos nova Conftitutio juvat. Vidjmus heic fures, qui in nos quafi proverbialiter verfificantes inve£livantur , non pro- futuris litora bobus aratris.

De exeufatfone, & promiffioni fervhil .

Nopinata & diftinfta in partibus iftis querela celeriter impulit au- res noftras, & res reddit unanimiter condolentes de naufragio , quod tam iiefando de relatione vcftra nuper au- divimus in aequore contigiffe. O ma- f»na facilitas hominis non titubantis fe totura potius committere ventis ! Audacia nulla fuit fimilis illi, qui ligneis primitus fecuic aequora remis, & inter lethum & vitam pofuit non raedium folnm concavum inftabile.'e navigium . Poterat ifte lata terrcri triftif imagine Ponti , & trepidare ventos, quos reor valde timendcsj

MEDIl AEVl Zi6

A qui poftquam evolant emif& Utebra- rum carceribus, ubi tenentur inclufi , mare tanta qua & cocli nubila ve- xant, cunftis negantes parcere rebus. Sed forti divina Majeftas hoc vo- luit, ut limina fancla Sepulcri per marc psr terras vifitcnt dcvoti Chri- fto fideles , qui poteft imperarc vcn- tis & aquis, fretumque navigantibus

B praeftare quietum , Quod urinara prac- buiffet illis agminibus fanftis , quat noviter pericre mari, jacentquc ia litore turpiter denudata per cuofdam, quos jurifdiclioni noftrae fubjeftos effe proponitis , & afferitis firmiter cffe verum . Quod uUatenus crcdcrc non valemus: quoniam Civitas ifta tales tolerare nequiret. Uno fufp^n- dcret in patibulo, fi quos inveniret , tam dira perpetrare delifta , quin & Icviora. Vetum.. ut refponfum con- gruum accipiatis, fic brevirer hacc concludo: quod Confiliariis omnino dimiffis, quos non cft ncceffc fatiga- re (omitto cnim quod fupcr iis fe- ftinari defiderent) & remanebitis me- cum , & cum noftris Officialibus in

D fecreto fagaciterque inquircmus , & quantumGumque poterimus cautius , fi quae de illis fpoliatoribus peffimis poterunt inveniri, ut dircpta refti- tuant , & poenas luant, quas tanta decenter requirit offcnfa . Defideramus infuper calamitates & affli6tiones ve- ftras, quibus triftc compatimur, af- fc£\uofe minuerc, & fclarium quale- cumquc poffumus, gratiofius imper- tiri.

De rafinis €?" dtbitis iniqne detentis.

SEcuturus vcftigia , quae magni no-' minis & excelfae famae S.= p!en-- i tes ubique ferc tcrrarum in protefta-; I tionibus fuis frequenter attendunt , I laudum pracconia Poteftatis , & hu-

JHS

8i7 DISSERTATIO ^ADRAGESlMdSEXTA. 82«

jus fpeciofi Confilii Generalis omit- tam . Nam quantumcumquc pruden- tiores exiftant , tanto facilius profi- tentur , fe fufficientem non haberc fcieniam ad profercndas laudes, qui- bus promerentur magnificari laudan- di. Verumramen fatis in brevi vide- tur laudaffe publice faffus fc fe non cfTe dignum tantam deferre molcm, pro ut cgo . cui curialitas veftra par cat tamquaro inlufficicnti, maxime quum non cxpediat, me laudes ex- folvere veft as. Ni ficut expedit often- dere digito Solem, & quia gaudent brevitjte noftri tcmporis auditores. lis explofis expedite dccurro ad ea narranda, quae Poteftas Sc Commu- nitas noftra in confpcftu veftro fe- riatim proponenda mandavit. Salutat primitus & cxoptat, vos fcmper & ubique falvari in cun£lis profperita- tibus, & gratis folatjis gaudiorum . Adjicit confequenter, quod iis die- bus proximis fibi gravamina maxima funt illata j unde non modicum ad- iniralur, nefciens cogitare caufam , cx qua tantam & tam deformem pa- tiatur offcnfam. Nam quidam Cives veftri in filentio noftis non quafi koftiliter, fed furtive ingrcfli pafcua noftra, omnes oves, & ut dicam , pecora campi rapide adduxerunt, & paftores plagis impofitis in pafcuis dimifere ligatos. Quod tanto mole- ftius eft ferendum , quanto fiduciali- ter fperabamus non cffendi , fed de- fehdi potius tamquam ca , quae hu- cufque poceratis quafi propria repu- tare. O^currit alia caufa dicendi , qu)m decet prudentiam veftrara ab- fque morae difpcndio tfficacitcr exau- ojre. Ecce confuctudo rcperitur an- tiqua, quod Cives veflri pariter & Bcftri , quofJcs oppcrfunitas exigit, fe multjm exhibent invicem libera-

C) Heic plnra dcfi JerantRr .

les tam in crcditis faciendis , quurn fimul mercantur & diftrahunt , quini aliis in muruis contrahendis . Se4 multi ex veftris, quos ad folutioneni fuo tempore faciendam interpcllare deberet fola liberalitas Crcditorura, inurbane cefTant exfolverc quod de- bent, & vos ipfi faepius requifiti he- gligitis fibi juftitiam exhibere, qua- B re videmini litem facere veftram , & dare materiam impetendi in quocum- que quum vcl judicare negligitis quod a veftris improbe fa£tum lub- ditis, vel reddere quod per injurias eft detentum. Et haec etiam ufus ap- probat diutius jam obtentus. Unde noftra Poteftas interpellat afTidue, praebere licentiara recolligendi , ne videatur fine fpe rehabendi deperdi- ta , quae tempore tam longe decur- fo tardantur exfolvi. Quare in utro- que cafu tam dolofae rapinae, quim nimis moratae folutionis , difcrctio veftra , quae valde diligere juftitiam commendatur

(•)

D ad mandatum noftrae Serenitatis Po- pulus univerfus proftratus , ut pro- fert , & ftetir, quaeque de iis , quac gefTerunc contra decus Imperii ante noftrum rationem reddituri tribunal . Ec examinatione hOii condigna tunc vos opera veftra fequentur , & retri- buetur vobis , prout invcnti fueritis effe digni. Et fic eric, ut fupplica- ftis , vcftra par poena delifto , ut for- te melior, fi hoc honor Imperii non negabit, & exemplum pernicicfunfi non relinquatur in pofteros .

Dc ufpon/jone fa^a ttfdtm ab alle mandato Imptratoris .

ET fi dcdignatur eis refpondere Imperator> & vult judicium ,

& fiOB

82P ':ANT l^UIT.

& non mifericordiam cxericre , re- fpondeaC aliquis ab eo paratus fic : Ut refponfum fecun.ium praecedentia merita vtftra per me congruum ac- cipiatis, mandavit juftiflimus Impe- rator, dicens , vos effe repertos in crimine laefae Msjeftatis aperzifCine commififTe molientes, & ar.na furaen tej conrra Romanum Imperium, ho fiefcjue fuos publice juvantes armis, confilio , & thefauris , & nitentes , utque fubiefti , & Italia maxime , mulris Privilegiis decorati fierent rc- belles, feditionem & conjurationem facerenc facinorofam contra profpe- rum ftatum fubhmis fuac Majeftatis. Unde, ficut fcire debetis , eftis mor- ts digni, & bona cujufque funt pu- blicanda Fifco : & propter fcelera nefanda parentum filii poena? debent pati graviffimas , 5c quia propter tan- tum fcelus efficiuntur infames, & quia Lege prohibente nulli fuccede- re poflunt j & reputabitur eis in prae- mium, quod pocuas non fubeant ca- pitales. Si vultis igitur , ficut vos ipfi petiftis , poenam reportare con- dignam , veniant univerfi ad preces inclytae Majeftatis, recepturi , prout Leges feculi judicabunt.

QUINTA DI VISIO.

De Poteflate euttra Mortuo in regimine . L

Dt Militt indigena tnortuo . II,

De Populeri mortuo . III.

De mort»o in partibus remotis . IV.

G A P.

I.

De Poteflate extera mortuo in regimine.

Vlfitavit nos hodie Dominus vi- fitatione terribili & amara val- de, multipliciter contriftantes de o- bitu tam gloriofi Militis, qui Civi-

MEDII AEVl Sjo

tatem iftam refto juftitiae tranr.ite non declinans ad dexteram vcl fini- ftram feliciter gubernabat. In adven- tu fiquidem & principio fui regimi- nis haec noftra Communitas in bre- vi coepit miiltimoda proiperitate po- tiri , confeftim pravis pacata rumo- ribus & purgata malis hominibus. Effij^^-e namque latrones 8c fures & g fraftores locorum , raptorefque re- rum , & alii nequiter malignantes abftinuerunt ab operibus fuis iniquis. keceptatores talium, fne quibus ipfi diutius latere non poffent , extcrriii in abditis fuis eofdcm recipere r.on audebant . Ipte fedens iuper fedem judicandi , & in audiendo fe cur.6^is facilem praebens, jus omni perenti C fine perfonarum acceptione lervabat , j jus fuum cuique tribuens, prout po- ftulat ordo juris. Cun£ta haec Terrae noftrae , quam regebat, ager^ia curd vigili promovebat, & ftudebar extol- lere quantumcumque poterat ad ipfius I Coromunitatis commodum & hono- I rem . O litraque Civitas & quae mi- I fic, & quae cum gaudi» recenit eum- T^' dem, flerc triftes arnbse, & deplo- rate dolentes, tanto Milite defola- tae, qui reddebat utrimque gentibus decoratam aliam narione , & aliam gubernatione laudabili ! Cujus niodis & moribus alii paterentur informari Rtclores. Erat enim pU-niffime Re- giminis officio do£lus : modos & mo- res ibi geftabat , quae converiunt praefidenti. Nec mirum . Erat enim nobilirate chrus ; efenim nobilitas tam res quaTi animum moribus ho- norat . Scientia praeditus, confii o providus , aetate maturus , difponens finguli , prouc loci & temporis qua- litas exigebat. Unde immenfiffime commoti fumus ad irara 8c lacrymas de amifilone tam preticfi R'-6loris . Fecimus, quod noftrum eft, & quod

nas

8ji DISSERTATIO cyj. nos fecifle deccbat . Sed fi ftaremus heic , ficut inof!6 fumus mor& lon- giflimS unanimiter congregati om- nes, fine fiuftu feduliras noftra mo- randi fruftum reverfurum exfpeftans , qui hodie nos dimifit omni temporc dolorofos . Recedat ergo quifque , quum fibi placuerit ad propria . Et lic^t perfonam amiferimus jam fepul tam , memoriam tamen viventcm re- tineamus ipfius , quae numquam a mentibus noftris difcedat, donec vi- xerimus ulla vice. Familiam fuam , quam fecum habebat bene morigera- tam fidam , donec nobifcum fieterit, honoremus & in reccffu fuo fibi com- placcamus, ut decet . Ec fi quando Concives fui , amici vel proximi , ad partes noflras advenerint, & ubi que reperiemus eofdem , recipiantur intuitu fui , & Communitatis ipfius, cum omni honore & gratia , ficut a- mici & domini fpeciales : & qui- cumque noftrum plus poterit, & ma- gis opportunus extiterit , exponat fe ad omnia , quse fibi cognoverit gra- tiofa , & fit tamquam noftra confo- latio eorum frequentia & honorifi- centia , quam praefiare cunftis nos viderimus animo cupienti .

'IiJ A

C A P.

I I.

Dt Mtlite itsdsgtna &" mortuo .

Mllitia tfi vita hominis fuptr ter- ram . Quifquis vult fubtiliter intueri, poterit incurftanter atten- dere, verbum ifiud effe verum , fci- licet quod vita hominis cft militia fuper terram . Ipfa enim a feculari- bus, qui eam primitus invenerunt, his armata fuit aculeis, cuftodia vi- delicct & pugna , atque viftoria . CuftodiS, ut fagaciter ab infidiis cu- ftodiret: pugna & viftoriS , ut trium- Tom. IX.

D

R.^GESIM^SEXTA. 832 pharet in hoftes. Hoftes vitae homi- nis inter multiplices alios , qui in- ccflanter infidiantur eidem , funt prae- cipue fuperbia, inanis gloria , avari- tia , & invidia. Ifta crudelifliraa vi- tia infidiantur vitae hominis , ut ad fe attrahant ut capiant , perfequuntur ut perimanc. Cum iftis pugnavit vi- riliter , donec vixit, hic fortis A- thleta , cujus memoriam mod6 faci- mus cum triftitia & dolore . Si cnim fuperbia inftigabat eumdem , dicens : multes titt dejpictre potes , multis ttmt- tipfum Jup;riorem o/itndere , quum ha- btes paucos vtl ftulhf atqualts vtrbo , fiicntia , divitii: , i^ honori: , hanc ex- pugnabat humilitate benigna, cogi- tans in corde fuo , quanto homo me- lior cft , tanto debct fe in omnibus humiliare devotius. Si inanis gloria, ut opera , quae faceret , laude digna fierent in publico , ut cxtolleretur & laucaretur a cunftis , craC in ani- mo fuo occultandi voluntas , ne dc oftenfione infurgeret maligna temeri- tas . Dicitur enim de hypocrytis : Optra fua in aptrto faciunt , ut alf bo- minibus glorificentur in tis . Si avari- tia, ut congregaret, undecumque pof- fet, & multiplicaret, ne cgeret in pofterum , fed fplendide , quando rcl- let, vivcre poflct, refiftebat in men- te diccns : quanio quijque amplius ba- btre coepit, tanto plus egebit j tamquam egenus malo quiesi tnodice contentus exi- flsre , quam infatiahilis inveniri . Si invidia , dicens: dolere dthes , fi quis Civis temtritate fua fe facere tibi cre- dat aequalem, hanc ifta ratione vin- cebac: qui alios virtutibus antectllit y tutius SH loco infimo quam in fummo ftmetipfum confervat . Semper enim pe- jor fit ^ gravior dt alto ruina . Dixi virfutcs animi , quibus praetaxatac vitae peflTima fuperavit . Ecce virtu- tes corporis , quibus inter homines G g g coha-

S35 ANTI^UIT.

cchabitaDdo refulfif. Fuit enitn no- bilitate clarus, armis probus , voce ficundus, manu largus, fidepudicus. Haec geminavit cum nobilitate ge- nus , & fuit fplcndor gloriae domus fuae. Fafta amicorum rogatus , & ultrooeus fidtlirer geffit ut propria , jntcntus cunftis ecrum prof'£libus, ne rebus fl^fterenrur adverfis , fed propriis extollerentur in altum. Ar- dua Communiratis fuae confiHo fa- fliori promovit & opere , & ubi ni- mis d;ffijil a gcrminabant, ad exitus pronos & faciles ei providentia qua potcrat , reducere properavit , affe- ftans, patriam fuam habere flatum profperum & jucundum , ut augmen- taretur perfonis , facultatibus & ho- nore , ad quae fine quiete pacifica non facile pervenitur. Si vellem in- fidere fingulis laudibus , quibus pof- fet merito commendari, jam nimis veftram audientiam fatigarem , fciens vos gravi moerore depreffos proptcr niortem hujus Militis gratiofi , quia a noftra participatione fubreptus efi hodie , viam univerfae carnis ingref- fus , & a feculo migravit ad Domi- num. Verumtamen debet nos ab ifto relevare dolore communis noftra con ditio , quia cinis effe dicimur, & in cinerem convertemur : imitaturi antiquorum noftrorum parentum tam veftigia, qu^m fepulcra. Et erimus quandoque quod hic e(l , fi tali ne- ceflicate tranfimus , ficut manifefto vifu quotidie fieri videmus, & certi fumus , nos mori debere , quia difpo- fitione divin& fubiere aliis praeceden- tibus , & aiijs fequentibus praeceden- tcs , & fic erit ufque ad ulrimum . Non debemus nim!4 triflirii prae- gravari , quum ifta non valeamus a- liquatcnus evitare. Sed oportet nos in patientia fufiinere. Quodcumque nafcitur, nioritur, & numc^uam in

B

MEDII AEVl 834

A ftatu pcrmanet code.nii . Omnes mor- tcm quacrimus . Si fugit illa , pro- fcquimur: & quanto plus vivimus, au ipfam tanto feftinantius propera- mus . Recurrarr.us ergo ad mcntem rcctam , & non addamus damnum damno, & arfliclionem affliclis. Non hhoremus in eo , in quo poflTumus yerdere, & lucrum non invenire. Vivamus . Reconfolemur praefertira in memoria probitatum ipfius. quae r.omen ejus vivere facient in aeter- num. Commendata fint fpecialiter a- micis & proximis fuae pcfleritatis agenda. Et ficut ipfe frequenter por- tabat onera propinquorum , ira & ipfi rctribuant fuis , quotics cogno- vtrint expedire. Vos autem , qui ve- niflis bonorifice ad obfcquium fepul- turae , recedetis amodo cum gratia- rum aftione, quas vobis exfolvunC propinqui pariter & vicini, expo- nentes fefe ad omne fervitium , quod vcbis crcderetur opportunum , tam- quam dominis & amicis amicabilitcr

D

lervituros.

G A P.

I I I.

D« Fopulnvl mortuo,

ATtendite omnes patienter & fin- guli merit6 collaudandi , qui veniftis in multitudine copiofa , red- dituri huic dolorofo funeri bencficii debitum, quod homo debet homini fecundum curfum naturae divinitus ordinatum. Inter plurima namque beneficia , quae vult ipfa natura , ut homo viciffiro conferat ipfi in tcrra , funt confideranda potiffima, fcilicet flere cura flentibus, dolere cum do- lentibus , & qaudere pariter cum gau- dcntibus . Primum inducunt humani- tatis pietas & carnalitatis affeftus. Sicundum arrior carorum & pairiac,

ac

DISSERTATJO ^J.^DRAGESmASEXTA. Z-^S

835

ac mutuae compenlatio fervituti Tertium caritatira dilcftio, ut de profperis & commodis aliorum , ficut & de propriis invicem gratulemur. In praeienti myRerio digne ad plo- randum nos pietas commovic huma- na, & ad lamcntandiira cum defun- £li propinquis carnalitatis affcftus . Ipfum cnim a primordio nativitatls fuae Crealor gcneris humani cdidit gentibus gratiofum. Et quanto cx- crcvit, inter horaines placidus con- verfarus, tanto magis profecit mori- bus , gratiS , fcientil, & honorc. Cunftis vicinis , amicis ac proximis fe femper eshibuit libcraliter fervi- turum . Nulli nocere , omnibus pro- deffe & comphccre donec vixit, ftu- <3iofius affcftavic. Proximitate co- njun6lis fruRus uberrimus , amicis amoenus, & folatium dulce vicinis . Dolere fquidem de obitu tanti viri unanimiter poiTumus & debemus , tam ratione difpendii fingularis, qu^m ratione Comraunitatis & Patrise, cui in confulendo fanum confilium , in prsebenco fioridura praefidium , in expendendo larsium ftipendium fefii- nanter praebuit , quoties expcdire pcrpcndit. Si gravi dolorc tencremur, fi compatimur, quum damna amico- rum & noflra lentimus, foWimus na- turae debitum , quod praemifi . Quis enim xim ferreum pt£^as habet, cor tamve lapideum , ut gemitus non cx- primat, lacrymas non fluenter effan- dat, quum amici vel proximi inre- ritum intuctur, ut ccmpatienfi nca compatiatur, & condolenti non con- doleat? Ipfe cnim Jefus femetipfum turbavit & lacrymas effudit, quum vidit alios cirea monumentum La- zari deplorantes. Sed coBfiderandum , cariffimi nobis occurrit, quod fletus , dolor ac gemitus, vota partium , & quidquid pati vel clEre veliemus ,

A

c

ID

ii

non reftituent nobis illam , t.iicis memoriae dilcftifiimum noftrum. Im- mitiflima mors , quae nulli parcit omnino , hodie a confortio noftro fubtraxit. Si enim haftenus umquam memorata fuiffet extitiffe venalis , redimeremus utique largis opibus gau- dium , quod hodie nobis moerori mi- fcetur . Sed quum non fit locus nid confolationi , folummodo commute- mus in confolatione moerorcm , ficut a mulris fapicntibus rccolitur cffe fa- ftum. Triftitia namque damnum mul- tiplicat, ipfa doientis langulda mem- bra reddit, infirmitates incurabiles , & oblivionem frequeRter inducit , ienfus hebetat hum.ano$ , & virtutes deftituit omnes, & curam rei fami- liaris gercre negligit, qui triftatur . Farauli in rnoeriicia deprimuntur, 8c omne faftum videtur quafi in defo- lationem abiiffs. Confolatio toUit moerorem animi, virtutes augmentat, deftituta reparat, & in melius cre- fcunt ; quam faccre praefidium eft falutis & humanitatis officium > fe- cundiim affeftum , qui ab hominibus debetur in cunflis. Practerea confo- lemur de meritis vitac , & laudabili teftiraonio , quod habet a gentibus gencralitcr hic defunftus , Qui fi for- ti multo longius pervixiffer, rcpor- taffct pracconia grariora . Ad ulti- mum oportet nos , dum ftumus in S;- culo , confolationem recipere tempo- ralem . Eft cnim commune mori . Orones ad hoc vivimus , Sc in hac vi*3 peregrinamur in corpore, ur in- de tranfcamus ad patriam . IQsn cntin bitbewus hsk msncmtnt CivUattw ^ ftd futmam tnqmrmus , majores noftrcs & pofteriratem ibidem utinrm cum gau- dio revifuri . Alii prseccdunt, alii vet6 fequuntur, ficut navigantes in aequore. Sed haec inter confum.nna- bimur omnes & finguli , nullo reli-.

G g g 1 ao.

837 ANT I^UIT.

Ao , quum venerit dies cjus. Jam non vos verbis prolixioribus ulterius tenebo fufpenfos, fed ex parte vici- niae & confanguineitatis defunfti grates vobis redduntur immenfae , qui ficut urbanitatem veftram decuit, honorifice conveniftis fepulturae nior- tui honorandae . Quum vobis pla- cuerit, cum bona gratia recedetis a- fturi negotia quique fua. Vicini & proximi in domibus remanebunt, e- xemplum fecuturi prudentum in con- folationibus attendendis , & vobis propterea , quae nuper ei feciftis , cifdem ftabunt omni fervientes .

C A P.

I V.

De morttio in pafUbus ttmetls ,

INfperata memor anxietas, velut au ferribilis impulit

aures noftras de obitu gratiofi N. N., qui nuper in partibus Franciae mi- gravit a Seculo compatriotis fuis i- bidem praefentibus reliflis voce cla- mofa & lamentabili dereliftis . Ga- daver ver6 ipfius multis honoribus fecularibus celebratis religiofe fuit pofitum in fepulcro, madefa£lum ta- men tam patriae , qu^m viciniae ad funus confluentium abundanti fluen- tia lacrymarum . Plorabat vicinia , & memorando morum virtutes illius, quibus converfatione doraefticS fe con- formavit cidcm , & collaudando gra- ta fervitia , quae pofcentibus libera- liter conferebat , ac reflam fidem & puram honeftatem defun£li . Amici noftrates lugebant, ficut fecimus & nos ipfi , detrimentum Gommunitatis iftius, cui per mortem fuam detrafta funt plurima commoda , quae quan- docunaque necefticas exigebat , de per- fona & facultatibus confequebatur e- jufdem. Item intolerabilem gravedi-

B

C

MEDJJ AEVl 858

A I nem parenfelae , quac folatio refo- ciilabatur iftius , quibus de cetero deftituta poteft multitudo condolere . Gravia damna , quae imminere vi- dentur vicinis pariter & amicis , in ploratu referebant amaro. Ec quam- vis fit trifte, quod loquimur, tnftius tamen poflemus repetere, & reepilo- girc, quae difta funt, de bonitate fepulti, & juftiffime lamentari , & cum fecuritate conqueri de tam gra- vi amiffione dileftiflimi noftri , quam patimur, fi fpecialiter haberemus , de quo raptore, & qui nobis jufti- tiam exhiberet . Sed de mortc non habemus , quia naturale eft mori, & mors nulli parcit homini vel ho- nori . De Mundo non valemus, quia quoufque pofTedit & fovit , eumdem nutrivit in deliciis , & de iis quae fua cenfentur patere fibi contuiit. Competentem gratiam habuit apud Gallicos & honorem . Floruit cum majoribus pariter & minori ordine conftitutis gratiarum au£lione. Sed ipfum ultenus retinere non potuit , quod non erat in ejus, fed Domini poteftate . De Domino Deo nequa- quam querimur. Ejus exftitit crea- tura. Ipfe creavit, & fublimavit mo- ribus, fcientiS, & urbanitate fubli- mi, in fe femper retirens poteftatem mortis & vitae in fignum univerfalis dominii 3c adfccnfionis ad ea, ubi quifque recipict , pro ut geflit io corpore, donec vixit in Seculo. Re- vertamur igitur ad nos, & confulti dicamus, quod ficut ifte fuit, eri- mus , quoniam & homo eft. Hac enim viS cunfti neceffario gradien- tur , atque in confummationem fingu- lorum : quoniam ideo in Mundo ve- nimus, ut ad aliam patriam tranfea- mus. Parenres, vicini, & fpeciales amici laudabilem confuetudinem cx- fe^uuntur, qucd hodie relineC Civi-

tas

D

8,9 DISSERTATIO ^UADRAGE^IMASEXTA, 840

Cas ifta, ut luflum, qui non profi- cit, led officit, omnmo dimittant. Addit enim perfcverantibus lugerc damnum , & non reftaurat: deperdi- tis maxime fic amicis confoletur in Domino, & in potentia virtutis ipfius. Si enim bona fufcepimus de manu Domini , omnia humiliter to- leremus & fuftineamus in pace. Da- minui dcdit , Dominus ahflulit , & ad fe redegit . Sicut Domino placuit , ita fa&um tfl . Sit notncn Domini bmedi- Bum i» fecula. Vos autem , qui ad hanc humanitatem , ficut decuit, ho- norifice conveniftis , regratiati ab amicis & proximis, poteritis recede- re , quando vcflrae placuerit volun- tati.

SE X T A

D I V I S I O I.

Df Juvtnt cupiente guerram

Z)e allo Hcn affc&ante . II,

De ttrtio recufantt . II [.

De quatto mcnflrante ptricula fiutrrat . IV.

Dt Difciplina & tnodeflia Rtilorum. V.

G A P. I.

De Juvtne cupitnte gutrram .

QUum fuper varictatibus Seculi quidam juvenes conferrent, & delcftdrentur ad invicem , furrexit u- nus & ait :

Ex abundantia cordis mei loqui- tur os meum ; & meditationem in- trinfccam in confpeftu veftro totali- ter aperiam & cxponam, quod nihil inde aliquatenus fubtacebo. Ego, in- quam, inceffanter affefto, ut haec noftra Civitas effet cum quolibet de vicinis proximis in confliftu , ut nos juvenes. qui tamquam feminae fta- mus juglfer ofiofi , fi propter immi- nentem neceffitatem ulu potiremur

3

armorum, ac ftudiis bellicis inveni- remur auda£ler inftru£ti. Et hoc i- deo cupio, quia inter virtutes Secu- li, quibus homines venerantur , ar- morum probitas praefulgens cun£tas exfuperat, & praevalet univerfis . Ec- ce iliorum , quos fama probos prae- dicat armis, poft tranfitum natura- lem memoria vivit , nec deperit no- men ipforum in fecuja, ficut Pce- tarum manifeftant hiftcriae, & Fran- cisenarum commendatorum vulgaris idioma defcribit ih diverfa Volumi- na diutius diffufa per Orbem . Qai- bus utriufque fexus gratulantur cor- da nobilium & aliorum ; qui inde leguntur a Re£\oribus , vel rccitato- ribus auribus intentis , & animo di- ligenti , 8c qui alias quomodolibet literati perlegunt per fe ipfos. Prae- terea fi parentes viderent filios efle validos vcl audaces in proeliis, fefe virilitcr rebcllibus opponcntes , nec dantes terga fugae, fcd facies pro- tcndentes terribiles rcfiftentibus & adverfas, tam ipC, qukm tota proge- nies laetaretur in cordibus fuis ac in propriis domibus inter alios facies ipfos magnS pracrogativ4 gauderet . Benedicunt illis , & deprecantur at- tcnte, ut benedi£lionibus replcantur. Commune non fuum hujufmodi talcs aggregarat Confiliariis pracelc£lis tam publicis, quim privatis , & praeficit ordinibus officiorum & agminibus pugnatorum. Dat fibi gratiam apud gentes, & locus in agendis commu- nibus promovendis plus fort^ quim natura talium affumere dignaretur, Haec & alia multa , quae favorabi- liora poflent induci, fi vcllem pro- telare fermonem , perfuadent animo meo concupifcere , quod fi quando haec Civitas noftra labetur in guer- ram cum exteris tempore juvenfutis meae, contingeret iftud, ur juvenes

habc-

8^1 ^I^TJS^UiT.

habcrcnt materiam exercitanJi ("e cir- ca. bella, & cxperiendi vires pro- prias contra oppofitos ex adverfo : ut qui virtuofe pugnarent, gloriam reportarent & laudem : qui ver6 ina- nitcr & remifTe , erubefcerent intcr fuos rcputari clebiles & ingrati . Ani- memur ad arma , carifllimi , quia laudabilius nobis exiftel in arte bel- lica noftrum fludium frequentare , qu^m inermes dare membra quieti. Marcefcunt enim otio corpora. Au- divi namque plurimos dicentes faepe, quod ufus cun£la docct , & ufus abeffe nocet : & V^cgstium Philofo- phum de re militari traftantcm re- fcrre , quod in procliis non tam multitudo & virtus indofta , quira ars & cxercitium folent pracftare vi6loriam .

MED 1 1 AE Fi

A

8.

G A P.

I I.

De allo «on efft&anti .

REfpondet alius . Si defiderium tuum juftis rationibus juvare- tur, ficut levi cupiditate deducitur, non crederem efTe culpandum. Nemo enim cxiftimare debet , generaliter eiTe prohibitum , Sc maxime quum neceffitas cxigit, armis bellicis mi- niftrare. In iis autem ab antiquo fuerunt non folum viri Seculi , fed etiam jufti plurimi , pro ut in Scri- pturis teftimonium publicum rcpe- ritur , parati utique armis ad pu- gnandum , quoties expedit fibi vel patriac quibuslibct effe diebus. Co- gitari tamen prius dcbet delibcratio- ne praevia , antequam ad pugnandum armetur, an virum ipfum pugnare rieceflitas decernat , an voluntas. Si neceffitas, hoc ncn cft reprehenfibi- le, quum legem non dicatur habere neceflitas . Si autfm voluntas vci

B

D

cupiditate vel crudelitcte nocendi , five feritate bellandi , 5c libidine dominandi & crafTandi fuper rebus alienis, hoc jufte culpatur, & ple- rurnque acrirer punitur: quia Deus violentias abominatur injuftas j & redundat aliquando in vic^orem, qui excidic improbe in oppofitum. Non debemus crgo affi.£tare nos juvcnes propter oftenfionem noftrae virtutis Civitatem noftram cum vicinis guer- ram habere , quia tanta poffet eoruni effe dc facili multicudo, quod fihi male, vcl nullatenus rtfifteiec forti- tudo noftra. Ncc ipfi funt ita vilcs armis , & fortitudinc torporis defti- tuti, quin nos virilitcr dsbellarent , & pendcret forfm viftoria in cver!- tu. Et licet armorum probitas nuili conferat apud parentclam & Com- munitatcm ix gentes, quas in tue eloquio per fingula numerafii , opta- rem potius effc probus fcientia quita armis . Eligcrem utrumque, fi divi- na gratii fperarem pariter obtinere, Quae duo tamen finc gravi difpen- dio Communitatis ncftrae poffemus confequi, fi vellcmus . Sed incipiat aliquis a loco natura fcientiae, ubi frcquenter bclla geruntur, vel ubi fcientia manifefto docetur . Poterit in utroque, quamvis diverfis tcmpo- ribus, & cultu difpari , edoceri : & in altero virtutem corporis , in altc- ro ingenium fpiritus cxercere . Mili- tare infuper inter nos levi valemus, fi cupimus , & pugnare jocole . Et erit iila talis via nobis dcfirina fuf- ficiens ad bellandum ; & fequemur vicinarum confuetudinem Civitatum : & rcputsbitur effe communis indu- ftria noftris , & fuis propulfandi rc- pugnantes in proeliis. Inter huju- imodi autem laudes & proelia , odio- fa non eft , quod ad urum addifcen- ci , difvrepantia multa , nifi qiiod

ludi

$45 DiSSERTATlO ^ADRAGESIMASEXTA, 844 ladi bacuHs & bella ferro geruntur . lA. ro. Rcvertamur ad propria. Non eft

pro nobis dies ifla. Noftrum namque cft fecularibus judiciis, non profun- ditate fapientum , in qua deleftantur prudentiffimi , deleftari . Non profe- qaamur inconvenientia nobis , nec ingrediamur termiiios alienos , ne cul- pcmur exemplo fimiae crrantis in nemore, quae quum deberet , ne cz- B peretur, lucum effugere tenebrofum, refedit in eo , 8c dum fe cakeamen-

tis ligatoriis calcearet (icut

ut talia curae, & tunc deprehenfa exiitit & abdu£la, ac fervituti fub- dita venatoris . A fimili pofifemus fubi.iliter laqueari , fi penfaremus con- filiorum onera ferre , quamvis ali- quando poft aflueti & periti.

Illorum, quac diximus, etfi videan- 1

tur varios intel]efi.us habere , & ali- !

tjuantulum d ffentire, unica tamen i

tft intentio , & ad eumdem tendunt

effeftum , videlicet ad utilitatem pro-

priam & communem. Verumtamen

communis eft pracferenda privatae ,

ftatus cujus fi, donec effe poterit

fine partis noftrae fpeciali culpa prae-

cedcnte, in tranquilla pace fervabi-

tur , crefcet fortitudine , fcientia ,

moribus, & faculraiihus in immen-

fum. Si quando ver6 aliter contige-

rit, tunc juventus inftru£la praedi-

fiis opcrahirur vires fuas, & ^ff-ftus

labofibus virtuofis . Ille fiquidem

^ui cunfta novit, fuppleat infuffi

cienriae noftrae defeftum , & Terram C fuftinere. Quinirao quando fuccum-

ncftram fub fua prorcftione gubernet h augeat culmine pleni honoris &

gratiae .

G A P. III. J)t ttrtio rtcufaitt.

M

bunt deprefti fub pondere , & prae- cipitant confilia & opera faepe fua. Abjiciamus ergo cogitationes novas & laetcmur deleftationibus confuetis. Habet autem haec noftra Refpublica Reftorem providum , & Officiales miniftrantes eadcm , ac Confiliarios praeeleftos , quibus feliciter guberna- Tror admjratione non naodicS, & D tur . Ipfi ordinent , dijudicent , &

vehemener convincor , quum vciienmus fpatiari , quare tam im- providc, quae funt noftra , dimifi- mus , & adhaefimus alienis . Ecce verbis in omnibus nos multi juvenes heic praefentes tr;.fli per devia , ardua, & valdc nobis obfcura dufti fumus ad tabernaculum fapientifTimi Salomonis , ubi fapientes & aetate longa provefti fl xi fedent, & deli- berant fuper condirionibus Mundi , reminifcendo de praeterJtis , de prae- fentibus difponendo & de futuris , quantum eis clargitur divina pote- ft^s , perfpicaciter provifuri. Portae Templi enim non patcnt juvenibus. Ipfe enim Joci Dominus dixit in Proverbiis fuis : P'//i»i Juzf.itutis ig-a-

djfponant, quae cognoverint magis utilia tranquillitati communi: & nos ftemus parati viriliter & attenti , ut quoties opus extiterit , vires juven- tutis noftrae oftendamus taliter fore fruftiferas , quod inde merit6 a Com- munitate noftra reportare poffimus gratiam & honorem , & ipfa per exercitia aliorum & noftra juvami- na ftudiofa fublimem ftatum obtineat inter cun£tas provinciae Civitates, 3c ad loca remociora fama convolet gloriofa .

C AP.

§45 yiNT J^UIT.

C A P. IV.

Dt quarte monfltantt ptYtcula guttrat .

,, Sutnhe tnattrtat» vtflris p/o viri- bus aptam.

JUvenes, & non apromti de pefte bellica firmarc tra6^atum , qui pro culpis hominum ad vindi^lam faepe malorum pcr orbem velut plaga de- labitur. Er tunc venit ira Dei fuper filios diffidentiae pariter & nequi- tiae. Et ideo fi qiiando facula di- fcordiae ex caufa quacumque fuccen- dicur inter gentes , confeftim medita- ri debent actenta mente prudentes, & acuitate ingenii perpenfim per- fcrutari , ut igniculus ille peffimus cmnino decrefcat & pereat , & re- pjlfis odii ftimulis concordia domi- retur , & vigeat remedio faniori . Concordia namque mittit amorcm. Pax bonam procreat voluntatem. Ifta exfuperat omnera fenfum, corda & inteliigentias hominum, atque divi- tias cuftodic & auget. Iftud donum tempore Nativitatis Chrifti Deus de- dit hominibus, quum dixit: Et in ttrra pax hotnivsibus bonee voluntatis • ipfamque reliquit eifdem , quum a- fcendit in coelum , dicens : Pactm tntam de vobis , Pazcm tneam rtlinquo vobis . Haec vultu benigno refpicit ad amantes , & dirigit greffus fuos in femitis mandatorum fuorum , & fub umbra alarum fuarum proCegit ipfos omni jucundicate juvaminis, ac abundantiA ditat rerum , & ubertate virtutum . Hoc nomcn gloriofum tri- bus figuris defcribitur. Per primam inCelligitur Pater Coelsftis, qui in terris cun6ta praeparavit hominibus. Per fecundam Amor, ideft Spiritus, qui a Patre defcendit in Filium.

MEDll AEVl

A

8 + 5

B

D

Per tcrtiam Jelus Chriftux, qui mc- diator exftitic inter Deum, & homi- nes, reformans genus humanum re- parationis gratid , quam amiferant primi parentes per originale deli- £lum . Dicet fort^ aliquis veftriim . Hic homo vult nos cffi.ere fuafioni- bus fuis ica pacificos, ut fi quis de- derit in una maxilla, praebeatur ei altera . Fateor , inquam , non effe verum ; immo fecundiim diverfitates temporum , & qualitates negotiorum , volo vos fortes & lcnes , ut res cx- poftulaC efte . Cupio vos tamen mo- deratos & lentos ad bella " atque , fi uUi inftigatione contigeric, uC vos trahat neceflicas, non voluntas, tunc excufabimini a deliflo , quoniam , licitum eft unicuique vi repellere propuUantes, & juftum movere bel- ium , fi ex edifto, vel pro juftitia moveatur , beato Auguftino teftante , qai ait; Jt^Jia bella diffiniri foltnt , cjuat ulcifcuntnr ittjurias . Sic gens vel Civitas petenda eft , quae vel vindi- care neglexerit, quod a fuis impro- be factum apparet vel reddere quod per injurias eft ablatum . Ex praedi- ftis manifeftc redarguitur indifcreta voluntas , & jam maxime , quod in- numerabilia , & immenfa pericula confuevere faepiffime ex ipfis proe- liis provenire , videlicet animarum perditio , ftrages corporum , incen- dium , vaftatio, & deftitutio hono- rum , diminutio rerum mobilium , fuga incolarum , incarceratio capto- rum , & dilpendia, quae fiunt in vincuUs, magni labores, pu^nanria fub fortuna , & timor valdc fuccum- bcndi , quando cum eminentioribus parcs effe nequimus, & provcrbium rufticorum reprobat pugnam inter unum folum & duos , ac fabula vulgi deridet confiiftum cllarum , quarum una eft lutea, & altcra acnea . nam

& a

8,^7 DISSERTATIO C^U/!DR./?GESIMASEXrA. 848

& a quocum;jue fiat concurfus ad alteram , terrca fetrper eliditur, & fuccuiribit fortirudine durioris. Intcl- lexiftis fub compendio praelibztiones meritorum pacis & guerrae, & qui fru£lus laepe provenjant , exeanfque. Altiora iftis propinabunt, quum re- quifiti fucrint Sapientes , quorum fa- pientia eft (peciofa , & gloriofus in- telle£lus corum . Ipfi utique provide cogitabunt de profpero flatu Rcipu- blicae noftrae, & habebunt memo- riam praeteritorum , fcientiam prae- fentium & providentiam futurorum . Viri namque in multis experri cogi- tabunc multa , ponderabunt fermones fuos , & prius in mente depingent illos, & ter limam fcntjent , ante- quam ad linguam deveniant. Viri fiquidem fapienfes liberant a moleftiis XJrbein , profapiam fuam . Etenim melior cft fapicntia qukm fortitudo, & arma bcllica. Juvenes, qui ad haec experti funt pauca , non funr fufficientes ad iftaj quia jnexpertus pauca cognofcit: & ideo fraftare vos vel difponere de praediftis , quafi inutile putaretur. Illis autem, qui- bus Dominus alfitudinem fcientiae miniftravic, oftendat ordinare, quae r.obis utiliora perfiftant cum augmen- to gloriae fanftae fuae .

C A P. V.

Ds tyiodeflla & difciplina Re^Iaitm .

ATfendite Rcftorcs Civitatum & aliorum locorum , quod vos e- xiftitis fignum pofifum ad fagittam, cui aliquando invidi & inceffantcr opprefli jaciunt & fulminant jacula blalphcmiae . Unde vos CDortet ar- mari armaturS juftitiae , ut pofiitis ftare adverfus infidias dctra^lorum . Induite ergo pto thoracc juftitiam, rp»». IX,

A. accipUe pro galea judicium certum, fumite fcutum inexpugnabile acqui- tatem , & portate baculum in manu dextcra non arundineum , fed ligneum & fortem , fimilem baculo paftorali

quem tenet Ecclefia ab Q_ui

baculus eft ipfa parte fertilis & acu- tus , ut ftimulus , in medio rotundus & rcftus , in fummitate recurvus Sc

B purus. Per acuifatem rigor, per re- fticudinem vigor, per recurvitatem manfuctudo figuratur. Rigor eft do- mini, vigor eft Populi , manfuetudo confilii. Inftantia fimul congruunc cuique, & eis conjun6lim habifis \- hunt direfle faflores regiminis ipfius, Rigore dominus feriac dclinquenres, vigore Populi conftringat & terreat

C rcfiftcntcs, manfuctudine confilii cxa- minet diligentiflrur.e delicca nocen- tum , antcquam dijudiceC vel con- demnet, & tunc gcftet ftateram in manu, & in utroque penfo juftiiiam, ideft rigorem , & mifericordiam ; in- de manfuetudinem porfet. Et li pcr juftitiam rcddiderit peccati fenten- tiam , per mifericordiam peccati tem- peret poenara , fi umquam fafti qua- litas potcric moderari, ut jufto Ji- bramine quaedam pro aequitaCe cor- rigat, quaedam ver6 per miferatio- ncm indulgeat. Cjrca namque fubdi- tos fuos ineffe debet Reftoribus, & intcr Confulcs mifericordia , & pie facviens difciplina , ut nec multa a- fperitate exulccrentur fubditi , nec nimid benignitate folvantur. Sit pa- riter in Rcftore difcretio juftitiae , quae feriat. Sit & confolatio fum- mitatis baculi, quae fubftentet. Sij amor, fcd non emoUiens. Sit rigor, fed non cxafperans. Sit zelus, fcd non immoderate faeviens. Sit pictas iid non , plufquam expediat, parcens. Ec fi fic exfliterit juftus Reftor, ron sdverfabitur ci quidquam mali , fed H h h da-

S4P ANTl ^UIT.

dabit fibi Dcminus reftitudincm , & cuftodict fc & Populum fuum in ma- gna plcnitudinc gratiarum . Ut ifta poflitis, dante Domino, digne pro- mercri , Reftores , fmt oculi veftri iuper pauperes & egenos , & virtus veftra dcfendat ab opprefforibus luis orfanos , viduas ac pupillos , quos miferatio divina , & legura humana- rum latores , quod miferabiles funt perfonae , magnis privilegiis munie- runt, & magnificaverunt praefidiis . Sed multoties Legum miniftri non plene miniftraverunt eifdcm in adju- toriis pracceptivis. Scitote infuper , ^uod cuique jus reddenti obfervan- dum eft, ut omni petenti benignum fe praebeat auditorem, fed contemni non patiatur. Nam ex convcrfatione aequali contemtio nafcitur dignita- tis . Sed in cognofcendo nec excan- defcere adversiis aliquos, nec preci- faus calamitoforum illacrymari opor- tet , Id enim non cft refti Judicis & conftantis , cujus animi motum vultus detegic. Si quis autem Judex latronem filiis deprecantibus motus, vel lacrymis uxoris ejus flexus, ab- folvendum putat , cujus adhuc latro- cinandi fpiret affcftus, nonne inno- centes tradet exitio , quia liberat multorum exiria cogitantem ? nonne fiquidcm quum uni indulget indigno, ad prolationis contagium provocat u- niverfos ? Scriptum eft : Faalitat ve- niat Inctntivut» tribuit dtlinqutndi . Pracmonitus fere circa principium hujus Opufculi repilogct heic & ob- fervet , quae ibi leguntur in para- grapho Poreflatstn judicantem tdre. Vi- gor Populi , fi aliqua vice requiri- tur, affiftat viriliter fe rcgenti , & obftet potentiffime renitenti Reflori, ut fuo puro & forti juvamine rigor fibi fubjiciat delinquentes , pro fuis exceffibus puniendos. Suum favorcm

MEDjI AEVl 850

A: fibj tribuanc ad promovendas magni- tudines & ftatus profperos Civitatis. Manfuetudo Confiliariorum folicite intcndat, & fedulo ad perfuadendum fuo Reftori , ut cum mulca pruden- tia & deliberatione perfpicua Popu- lum regat fibi commiffum , & ncc nimia feftinatione, nec Carda rcmo- racione perficiat, quae imminent in

B regimine peragenda, fed quaecumque locum fortiantur & tempus, prout difcreta requirit confideratio fapien- tis. Si cnorme vel deteftabile crimen occurrerit, tunc feriat rigor Domini, & manfuetudo confilii compefcat: fi ver6 levc , & quod modice laedat offenfum , gravem diffuadeat ultio- nem . Memenco tamen , quod fi reum morti condemnari profpexerit, per- fuadeat judicanti , ut mortis fentcn- tiam non ferat in aliquem , nifi ani- madverfionem in facinorofos fit ade- ptus indultam . Et quandocumque multitudo fuerit in caufa, cogitec feveritati parcendum , ne accendatur furor Populi & dilaniet quaecumque funt profpere & gratiofe perafla . Du- ret manfuetudo folicita, frequenter perfuadere Rcftori , ut ftudium fuum fitum fit intcr cunfta praecipuum , retinere Terram, quam regit, in pa- ce , qui beati pedes portantes eam, calcanfes fuperbiam feditionis ini- quae. Et commendcnt jugitcr Civi- tafem fuam Altiffimo cuftodiendani deprecationibus fubjeftivis; quia ali- ter fruftra vigilat, qui cuftodit eam- dem , quafcumque ponat excubias . Sitque obediens fervitor in praeccptis ipfius, 8f omnia fibi profpera cedent, atque fui Regiminis adjutoriis fufful- tus divinis , erit exitus gloriofus . Impono finem diftis meis , ut no» dtlin<jvam in Isnt^ua ntea . Et fodali precc dfpofco Lc£lores, ut parcanC infufficientiae & infipientiae meae .

Et

8

31

fi non

DISSERTATIO ^UADRAGEnM^SEXTA, S5» coloribus rhe-

Er li non invenennt toricis coloratum , non ideo detrahant huic Opufculo meo levibus verbis compofito pro Laicis rudibus inftruen- dis. Lac enim fimpliater per pofum fibi propinavi & efcam , quoniara pocula fortiora , & duriores epulas pro debilitate nimia praefumfiffent .

JnveBiva jttflftlae contra Rtilorts gentittm .

VOs, inquam , conrcnio, o fecu- li Poteflares . Refpondete mihi , quarc inanis gloriae cupiditate fre- qucnter, eifi non omnes , mandata Legis tranfgredimini fecularis? qui- nimmo praecepta conditionis utriu- fque juris tam feculi quim divini dicentis? diligite juflitiam , qui judi' eaiis ttrram.' & nolite falctm in mtf jem mitttre aiienam . Nunc dicatjs : nonne fufficiunt vobis Leges , quae diverfimode puniunt delifta noccn- tium , & jura municipalia , quibus fefe penfato moderamine ftatuitur Po- puli cohacrentia, ac etiam confuctu- dines approbaCae locorum , quibus in- fupcr incolae fe patiuntur adftringi , nifi quod arbitrio utimini rnuitoties ftolido, maxime quum vultis ultio nem fumere inconceffam , dicenres : Sic volo. Sic pro ratiotfe volunta' ? Non rcminifcimini , quod finico officio ad- miniftrationis veftrae, publico defti- tuti regimine, ibidem remanerc de- betis, ubi geffiftis, & illud non pri- vatim in domo vel alibi, fed pubii- cc ante ora omnium , quos rexiftis, & quinquaginta dierum fpatio refpon- derc fupcr geftionibus veftris, & dam- nari graviter de maltficiis a vobis per illos , quos gravaftis indebite , quum rcgcbatis eofdcm ? Item eftis immemores juramenti , quod fecun- dum Leges ik. Statuta praeftaftis in

B

C

D

initio dominatus & falutis piopriae, cujus nemo debet fani capitis obli- vilci? quo tenemini fubditos & de- votos veftros paterne traftare atqae illaeios undique, quantum poteritis , cuftodirc, & eos quidem , qui inno- xii funt, undique innoxios conferva- re , noxios autem in pocnae fuppli- cium fecundiim legcm & omnem com- munem punire juftitiam . Videte qu^rai fiulti & tardi cordt ad crtdendum , quan- tiim erratis in officiis veftris propter folummodo feculi vanitatem. Abfti- nete itaque ab iniquitacibus & ope- rihus pravis, & cftote contenti prae- miffis finibus vobis datis , ut luceant opera veftra coram hominibus,& exi- tus officii habeatur meriti^ commea- dandus.

Potefias fefpandet .

OPia matcr, & lux noftra: con- ftans & perpctua voluntas, jus fuum cuique tribucns , regni Mandi domina, cunfta pondcrans, & difpo- nens fingula, prout ratura inclyta pcrfuafic; cur nos ita acerbe tuos in- crepafti Miniftros ? qui ad tua fc- quenda veftigia totis femper viribus anhelamus. Tu ipfa jus dicentis of- ficium effe latiffimum ftatuifti , & modo quum in immenfum inoleverit iniquitas, acrius folito punienda, & novi morbi novis indigeant medici- nis, intendis coarftarc licenriam cor- rigendi nocentcs, & ampliare carce- randis viam & materiam malis in me debacchandi ! Nihil aliud erit i- ftud, qu^m annullarc, & in contcrn- tum apud pravos quoslibet reducere Judicantes: & fic excrefcet oppreffio & calamitas impotentium , & orien- tur irac, rixae , difcordiae , diffen- fioncs , aemulationes, feditioncs , con- fpirationes, & his limilia, & fingu- H h h z Jae

853 jiNTI^UlT,

lat rcparafcuntur cito nocendi quae- cumque pcr nos exfliteranr limitatae, fuumque perfidia properans addec o pus. Parce, Domina, & perfcrutare perfpicue lapfus humanos* quibus e- rira faevierint obviandum, nam fa- cilius prolabuntur in dehfta modcr- ni , quim fecerint vetufti , qui h"- ftcnus ruae dcgebant tempore novi- tatis. Corrupti lunt mores hominum ultra modum , & abominabiles fa£tae funt femitae impiorum , Si non erit qui refpondeat ffultis fecundiim ftul- titiam fuam , rcplcbirur terra prover bio proclamantis male qui venit qui parum poteric in hunc modum. Et certe fatis eft credibile, quod mon ftramus , quoniam poRquam veniret praedifta judicari , non formidarent ad nefandiffima profilire quampluri- rni , quos valde majori timore ter- rent minifiri utentes arbitrio fuo , ^ukm Lex ipfa, qua nos compellis eos , fi deliqucrint, commiffo nobis regimine cailigare.

Ju/ihia dich,

TAntus undique cLimor ad me pervenit de exceflibus Potefta- tum in fubditos , quod illum cum filentio pertranfire nequirem nifi vel- lem nodos diflolvi machinae mundia- lis, quae tegit flngulas nationes , ne- xibus praeceptorum civilis fapientiae colligatas. Unde vos moneo & ex hortor : imitatores mei cflotc , jus fuum cuique tribuentes , & obfervatc re£los tramitcs , non deviantes pcr devia , fi ut faepe confucviftis ; ut quum deficit probatio in deli^tum, confeftim concurriris ad tormenta , non diftinguentcs , ut jura diftinguunt, qui & quales & quando & quo pro- cedant indicia, ac quibus ex caufis euilibet> an criminalibus torqueri de-

MEDll AEVI 854

A beant: nec confiderantes , quanra ta- libus quaeflionibus fit fides habenda. Ec ita non caute proceditis multis horis . Nam plerique in patitntiS fui, duritia tormentorum , tihtcr ipfa contemnunt, ut veritas exprimi re- queac ab eifdem. Ali autem tancl funC, ut potius in quovis mentiri velint, quim brevi mord talia fufli- nerc tormenta • & ideo conftffiones reorum fic exrortae non h^sbtntur a jure pro exploratis facinoribus , nifi poftea tuti dudum perleverent in eis. Cavete igitur ab injuflis judiciis, & exaftionibus illicitis- nec per poten- tiam veftram opprimacis eos , qui non funt veffrae jurifdiftioni fuppo- firi , & maxime ruftodcs rerum &(, villicos Jciu Chrifti, ut quum tem- pus reddcndae, prout gfffiffis, ratio- nis advenerit, non inveniat vos rc- flitutioni obnoxios : quoniam : ncn dtmiitetur percatum , fsift rt/fitua(f*r , *cl remiffum fuerit , ehhtutf) . Dirioat Do- minus greffus veftros in femitis fuis, & perducat ad exitum Regiminis gratiofum .

D

De Cen/tlh , ^ Coa/tltarih .

1'Nter omncs humanas conditioncs » & feculi varietates , nihil eft fa- lubrius deliberato confiho . Ipfum namque animrs dubitantium recreat, vota diffidentium reformaf in unum, & requiem reparar in qiaeftionjbus dubitabilibus fatigatis . Tantam fi- quidem utilitatem reddit in gentibus pretiofum confilium, quod var)c dif- finitur a mulris. Sereca Philolophus prudentiffimus ita diffinit * Cenftliant t/i dtltberattonis afJtiliunt , qued pcfiu- latur M viris ptutlzntihus vel a>y>icis , irt communibtts ntgetiis "vtl prinatis , Tullius praecellens : Cor./jliut» r/i «- tiqiad facitn.lt vel ncn faci*ndi , vtv^

caco'

855 D!%SER.TATJO ^UAD

ex^ognuta raUo . Hijus ulnnr.ac ci ffi A nitionis ardua tft rredifatio , vidfeli cet vtta tx'0^itata vat-.o . Oratorem itaque oportet efTe intendentem , in fieniofum , & gr,jtio(um . Et ita haec & alia requiruntur, ut fit facundus voce, in inventione ingeniofus , ho ntftus moribus , in pronuntiatione ornafus , in confiiiis & in'er varios negotiorum eventus aftutus, facundus ^ voce clara , & cum moduiatione fo- nora. Nec lingua fit balbutiens, fed exped.ta , & habeat aptitudinem in loquendo . In invenfione ingeniofus , ut attendat acutius , & circumTpe^le difquirat , ut quod fecurius & uti lius rcpertum fuerit per fubtilitates & inventiones aliorum , & fuam me- ditationem capiat & exoonat . Ho- neftus moribus , ur fidem confervet, fuadeat pacem con ordiam commen- det , difcordiam evcUat de mentibus audiforum , fi poterit . Geftus & gref fus habeat moderatos, ut placidius ab auditoribus fecundetur. In pro- nuntiatione ornatus , uf fuavibus frua tur eloquiis . In prolixitate vel hre- vjtate verborum moderatus exiftat: fermo enim prolixus generat confu fionem , nimis brevis obfcuritatem . Sapientii terminet u:rumque, pro ut tunc tcmpus requirit 8c maferia di cendorum . Lingua fapienrum ornat fcicntiam , & quae procedunt de la biis fuis , fiunt gratiora provide in corfil:is, Aftutus ferrronem , quem pariturus eft , prius in mente depin- gat , 8c ter limam fentiat , anfequam ad linguam deveniaf . Ad men'em reducat antiqua . Praefentia cailic^i fubtilifate d^iponat , juxa temporum qualirates . Futura provi.Heat , quan- tiiTi djvina g-atia permittit: & in- t«r varios negoliorum eventus ma-

RAGE^IMASEXTA. %^6

ture & ponderate deliheret, ne prae- cipitet confilia & opera fua . Nam itKpetus & ratio junt tnimica [ib* . In- fuper Confiliarii mementofe , quod o«»»M hominti , ut ait Salluftms , qi*'* dt fi^mi duhiis conlaltant , ob fia , •- dio , C?" amicitia vacuoi ejfe eportet . hr.pfdit iva animutn , nt pcjpt cirnevc vivu»j . Odium excoecat mentem ho- minis, & deducic in tencbras , ne videat juftitiam vel aequitatem . A- micitia inebriat fenfus humanos, nec permictit difcerni veraviter, quae pro- fiteri debeant , vel negari . Solius partis, quam diligit, appetit periua- dere ju^^amen . Nec praetermitto , quod hodie confuetudo doftrinam an- tiquorum noftrorum , a quibus fen- fum habemus , exfuperat & magi- flratum . Salomon enim docuit, & plures alii , habcrc confilium cum paucis , & fpecialiter ex fenioribus > quia eorum fapientia eft fpeciola & gloriolus intflle£lus. Nec debet prae- teriri narratio feniorum * nam juve- nes inexperti non multa cognokunt. Et haec Pnncipes feculi adhuc ob- fervant . Ex adverfo Communitates locorum mulros vocant & eligunt ad Confiiia Terrae fuae, inhaerentes for- t^ regnis illis , quibus quod omnes tangit , ab omnibus comprobari de- bet, & ubi bonum , ibi emolumen- tum Et et!am auflori.as dicit , quod omnipofens Deus aliquando rtvtlat humiii , quod celat pottnti . Et pluri- mi , praefc-tim juvenes & divites, glcriantur intereffe confili s pr vatis patriae fuae , ut videan^^ur praeexcel- lere cum vicinis . Quidquid fit , tu- tius ^ utilius eft oottnti , ut ha- beac confilium peritorum..iiV^v>«>.^ Ctttra dtfidtrantur .

I

N

I S.

VerJitn

/

8j7 ANT t^U IT.

Vcium progreffu tempons , five quod r;imiurn potclbtis coUatum fuii- fe viderofur Praeroribus iis , five quod Popalus 3 Njbilibus difcors Praefc- ftum fibi peculiarem voluerit ( atque haec frcqutotior cauifa fuit ) five e- tiam (juod interdum non bene collo- cata credcretur in uno Porcftatc tota paene au£loritas , & cura civilis fi- mul ac militaris rcgiminis : cocpcre Civitatcs liberae praeter Pofeftatcm , alterum habere officium , hoc eft CfpitaHsum Populi , exterum & ipfum . Eadem rationc in Romana Rspublica invaiuit Piebis Tribunus, Mag ftra- tus videlicet ampliffimae auftorita- tis . Erat ejufdem Capttsnet munus militiam regere, & quofies exigcbat occafio, tumulcuantes compelcere , atque in eos animadvertere, pro ut major minorve ei auftoritas confe- rebatur . Proinde in anti^uis Urbium

MEDil AEVl

%s%

B

A Statutis multa habentur dc ejulmodi Capitantis. Haec ctiam nomina , & munera , multis tamen immutatis, perdurant in Civitatibu$, Sercniffi- mae Venetorum Reipuolicae fubjc- 6lis . Sed & praeter ejufmodi Ctipi- taneet Populi , quorum munus aut an- no integro, aut fex menfibus durarc confuevir, eligebantur interdum Ca- pitaHei Gutrrae , quibus cura exercitus in bello committebatur, eifque fu- befle confuerunt militcs exteri , equo aut pedibus mcrentes. Utroque ta- men officio unus plerumque funge- batur . Ego tantummodo Drofer-tn exemplum Epiftolac , pcr quam fu- turo Capitaneo Populi denuntiabatur illius eleftio . Illud nobilis vir Hu- bertus Benvoglientus, dum vivebat, haufit e membranis adfervatis in No- locomio Senenfi San61:ae Mariae Sca- lenfis .

Epiftola Populi SeoenGs invitantis Fridericum de Burgo ad munus Capitaneatus, ad quod ele8:us fuerat, Anno 1237.

NOhili & 'gf'g*^ '^'*'* j Domino Frederigo de Burgo , Honcabi- li Mtltti , qutm fama laudaiilis f!p- ha- iiorabilis meritb recommendat , Brtncivit' ne GilloBi ^ Buonaguida Chriflofori ^ U- go Guiceiardi ^ Bartholomaeus %/4xp^slini , BuonineoHtrus GfugnoH , c^ Bo^cholus %4lhertini^ Ekftorcs Capitanei Popu- li Senenfis pro Anno futuro, faltt- tem , (^ quidquii in omnibus peffunt /ervitii (^ honoris . E:e« quod Nohili- tati j diferetioni , & fapientiae vefirae per ftaefentes Literas facimus manife- /lum y qued »os fequentes mandatum & auSoritatem nebis conceffam & datum a Cenfilio Campanae Populi Sentn/is , tligendi Capitamum Pcpuli Senenfis pro tAntte futuro , fdlicet a Kflendis Ja- Huarii freximis , ujque ad KaUndat Ja-

D Huarii alias /equentts : conjift de ve/lra nohilitatt ^ ac fama laudahili y &" vtfiro nomint gioricfo , nominavlmus vos pro Capitaneo & in Capitaneum Populi Scnenfis pro ttmport mtmorato , pre fa~ lerio didi ttmpotis millt Librarum de- nariorum Senenfium minutorum , vebit dando & folvendo ab Univn/itate Pe- piili Senenfis /ufia formam ordinamttt- terum, Con/iitutorum , & Cettfilto/um Univirfitatis ejufdem . Ita tamtn , qmd vos primo jurttis , & promittatis S'.nat venire, & Senis ejft in fefiivitate em- nium SanBorum proxime ventura , & jurart ad Confiitutum Populi Senen/is claufum fitse aliqua diminutione vel a- djttnBo , poflquam Senai ftteritis , ^ ftare , & »,o>ari ibidem , /ecundkm te- norsm Conftttuti prat/ati , eum une Mi-

lite

8sp DISSERTATIO ^AD

litt fivt Jttdicf , ^Wft» vobilcuvn duceee A dthttttii pro falario meme^ato , &" cum tribus ttfuis , fcilicet uno dtflrario , uno pallafrtdo^ (^ u»o rc^:^ .•»(», ad rifcbiunt i^ mtndum Populi Stntnfis , poflquam futritis ibi jufta formam Conflituti prat fati y facitntes ptaediffa ad purum &' fanum intelltBum noftrum & Populi Senenfli , rtmoto omni (epbifmate & ma- lo ingenio. ^i tjuae vobifc»m ji/manda B Cr facitnda , Rintrium Zatgbinum ho- norabiltm Ctvtm Stntnftm , (&' Populi Sintnfis fidtUm noflrum Procuratorem tnittimus cw^ mandato ad hoc , quod pratdi&a vobifcum infra ttrminum dtto- tum ditrum tanthm , cum uhra duos dits vobifcum mtnamentum dt pratdi&is UHtre no» poffit , facitt & firmabit . Rogantts a&entius Nphilitattm & di- 6 \ fcrct'onem veflram , quatinus Capita- niam ni£iam Populi Senenfis , ad quam dignt eflit tleLfus , recipere dignetur ve- fira difcrttio , fi de vefira procefftrit voluHtate . Et ad majortm fidem haben- dam hoc Infirumentum noflrorum figillo- rum munimint juximus commuHiti.

Ego O^landus quendam 0-landini Ne» tarius , pratdi&at nominationi interfui , sD tS/" ta de mandato mibi fado a praedi- &is Elt&eribus Senenfibus in Ecclefla SanBi Ptrtgrini , ubi Confilium Populi tongrtgatur , coram Eartalomto B llar- matiy ij^ Gnidone G'iffoliy i^r Buota- volta Lucardi , Prioribus XXI III. & Luiterlngo Currado Cameraiio Populi Senenfis , & Ranerie Tofcani Notario , ttflihus praefentihus , fcripfl ^ & in pu hlicem formam rtdegi , ^nno Domini Mllefimo Dudnttfimo Q_'-neiHaQf(inte Septimo, Indiaiont Xf^. dit IV. Nonas Stptembris ,

Quod fi contingcbat, nt Pottflas , aut Cafiiantus Pnpuli , five exercitus IiTiperator, in cffi -io decederet, tunc pubhco aercj at^ue decreco duceba-

RAGEilMASEXTA. 860 tur illius funus, ac fi Princcps aut Donninus Urbis fiaem vivendi fccif- fet . In Hiftoria Bononienfi , Floren- tina, Senenfi &c multa ejus rei pro- fiant exempla . Unum ego tantum- modo adjiciam, quod mihi fuppedi- tavit nuper laudatus Btnvoglientus . Anno Chrifti MCCCXC. Sexro Ka- Icndas Julii e vivis ex ef&t Vir ce- kberrimus Johanncs Azzonis filius, ex illuftri Ubaldinorum Familia pro- gcnitus , tunc Senenfium Imperator militaris. Veneno fublatum cura Flo- rentinorum fibi ab eo timentium , nonnulli fufpicantur. En quantus ho- nor ejus funcri fit delacus , ut habeC Codex MStus. v4 e^l 2(5. di Gtugno ^ mert in Siena in cafa d^ Ugo Giovanni , Miffert Giovanni d^ u^x^o : e ttnefi in^ fsne a Martedi a di 28. af era di me- ^o di , innar.^i che fi fopptllifft. E fep- ptlliffi in Duome a Uto di San Bafiia- no, t fecitlifi grandffinoo onort . In pri- mo al fue cerpo tbt xio. dopiiri ttgati ntl cafltllo di Itgnamt , 204. di tre Libbrt funo, e accefl , mtnsre cht fi ftcie tutto f ufficie . Vcfli il Comur.o quattro cavalli colla Balri^ana , * colle bandiere coll' arme dtl Popole . E anco vi fi vtflit da 60 • buemini a.brune. Fut portato iit una bara ad alto , co- ptrta d^ une bellijfime drape d' ore , e fopra il cerpo une padigliene di drapo d^ ero foderato d' armeUino . E '/ detto pxdigliont portava in quatro flagiuoli Cavalitri t grandi Cittadini di Sitna , E fure vffliti vinti cavagli a brunOf coUt banditrt di fut armt , citi deUa ttfla eoUt cerna , td uno Lient biane» Htl campo «^Mffo, tutte di fciamittUe.' t uno buemo armate a cavaUo di tutte fut armi , e barhuta , fpada inuda , e Jptreni , e altrt atmadurt , le quali tut- tt vimaftro al Duomo , E fut n l ca- flrUo di It^name grandt quant<ti di Donne fcapigliatt , ttitte di C>ttad<ni ,

«ie

S6i ^ ^NTI^UIT.

ehi non ve n' ebe murta forefhc^a. yfisco a la dtita fepoltura furono iutti t Pfio' ri di PaU^o, E fitroHvi tutti F'/i.ti t Preti dellt Rtgole di Siena , e di Caie- fe Parochiali ,• e furo avifati tra Prttl e Frati t Monaci intorno di 6oo. E «gnuno d* efft Ffati e Pieti ebcyo tor- chittti di dut libbre , e d* una libbia,' e i Cherici di fei oncie /' uno . Dilla qttal rAorte ne dtlfe a tutti Cittadini grandi e picholi . E per memarta del iittto Corpo fi fa una figura a la dtt- ta Capella ad alto , si cht qualunqut andara alla detta Chsefa , il Popolo po- tri vedere . E attacharavvi/i tuste a vintitre handiere, e fue armi. Haec i- bi , quae sliis exetnpHs coniirmari facile poffent . Atque iflud duplex Fotefiatis & Capitanei munus originem dedit duplici in aliquot Civitatibus Palatio publico, quorum alterum ap- pellabatur il PalaxX'> «^*^ Cowmunt , ubi Praetorum fedes, alterum il Pa- la-^^^o del Popolo , ubi refidere Gapi^ taneus confuevit . Vide Chronicon Pifanum in hoc Opere editum .

Cetcrum quum Civitatum iibera- rum regimen quotidianis mutationi- bus obnoxium foret, Praelidum quo- que, & Magiflratuum Ofncia eam- dem fubibant fortunam . ii enim in- , terdum appellati funt Priores , ac de • muin Cenfalonerii a Gonfanono , five

P/IEDII AEVl

852

B

Vexillo Populi, quod ipfis traaeba- tur. Kos primum Anno MCCXCIII. invexerc Florentini . Da:i funt etiam Poteftatibus delefti quidam ex Re- publica viri , fine quorum confilio ardua quaeque negotia expedire Prae- ton ncfas eraC . Hi nuncupati Cenfi- liarii , Sapientes , ,Antiam . Praefidem quoque interdum Plcbs fibi. delige- bat, quem ^ifhatem Popali nuncupa- bant j immo & plures quandoque fuerunt sAahates , atque ad eos dedu- fta eft interdum praecipua Reipubli- cae auftoritas. Poriffimum Genuae & Placentiae Magiftratus ejufmodi fuic in ufu. Proficifcenti Genuam Henrico VII. Augufto Anno MCCC- XI. uti meinoriae prodidit Alberti- nus Muffatus Lib. quinfto , Cap. primo Hiftor. Auguft. <^bbis , fctltctt Pltbejus vir, more patriae Populi Prae- f(&us , cum Potsfiate ac Primoribus Ci- vitatis , Plcbiqtte tot^ , obviam procffit , idque etiam luculentius conftabit ex Literis , Anno MCCCX. confcriptis a Praetore & Republica Patavina ad Genuenfis Poouli Magiftratus: hunc enim Annum defignat Praetor , qui tunc Urbem regebat . Eas haufi e MSto Codice fupra laudati nobilis viri Comitis Sertorii de Urfatis, Pa- tricii Patavini ,

Gratulatio Patavlni Poteflatis atque Rejpubllcae Patavlnae, fa£la Ge- nuenfi Populo, cb reftauratam inter Cives concordiam, Anno 1310.

NObilihtts & Sapiensibus viris , Do- minis Jacobo de Landriano de Mediolano , commtndabtii Poteftati , Francifco Garavello Abbati , &- duo- decim Guhtrnatoribus Populi , Commu- nis , & Hominum Januae, Confilio , & Communi Civifatis tjufdtm , amtcis dileUis , TholQma^us de , Gurtifiis de

Gremona Poteftas, i^nciani, Confi- lium, & Commune Civitatis Paduae, feluttm , & optatet ftlicitatis continua incrtmsnta. Immtnfa cordibui noflris geudia , & univerfo Populo Paduano magrsatum txfultationum fefliva tripudia Liitrat veflrat placabilts attultrunt .' qms fiffeciuoft ftctpimus, c^ earum la-

torem

85 j DISSERTATIO ^AD

torem veflrum Nuntium vohls nmtmt- A tem jocunda vidimus jocundanter . Per qttas nobis hatc fcire avidii , clare i»- t.otuit id , quod jam dudum dtfideratittr ettpivimttf , & quoJ ommmoda conf<>»at votit noftris : Pacem videlicet t^ coit- cordiam /alutartyit vobis Cf inter voi , e^ concives v'jl'OS tetf.ltter fi*mam , perpftuamque ctelitus tjje tranimtfjam , diicordiarttm procul fttgata caligine , omni' B que turbidine dijjidii civilis expulfa , tiniie tranquiUitas vijlri ftatui poterat pTttu^hari . Nos itaque , qui pece in ne- bii ftuitnur , in ea Jeduli vivimus , pa- cemque diligimus , emnipotenti Dio , Re- giq»e pacifico , a quo hujus vijlrae de- fidertitae pacis donum proctjfijfe digno- fcitur , laudes & gratias rejerentes , a- micitiae quoque vejirae regrstiamus ami- C cabiliter ^ quod veftris Literis C^ Nun- tie nos promtos ad veftra beneplacita , alacris profperitatis vtflrae participes , ^ gaudiorum facere voluiftis . Suppli camus infuper Dto Patri , a quo prove- nit omne datum optimum , & omne do- r.um perJeBum , ■&" a que dejcendit in- fpiraium in ves tam faluhre conftlium , ut mijericordia & pietate fua Civitates D veflram & nofiram , in pacis tS" unio- nis tranquillitate florentes y i^ in rrtu- tuotum ieneficierum etchibitione paratas in ftatu profptritatis pacift^e e^ quieto , petpetuh pfotegat e^ conftrvet .

Quum ver6 in maximis angufiiis majores Civirates veriabantur, tunc in more fuit, Ducem , Diftacoris ad inRar, fibi conftituere , idque Vene- torum more; in «juem transfcrcbatur fumma poteftatis , Collegiis tamen , ac Ordinibus Reipublicae intaftis . Id praefertim fa£tum difficillimis Reipu- blicae temporibus a Genuenfibus & Pifanis. Neque fecus cgcrc Florenti ni, quaroquam a titulo Ducis abfti- nuerint. Ccrerum quibus Ma^if^rati- bus regeretur Refpublica Fiorcnrina Tem. IX.

RAGESIM4SEXTA. 8J4

Seculo Chrifti D.-cimo quarto, di- lucide exolicavit Gorius Darus , tunc temporis Scripror, cujus Dialogum , nunquam anrea editum, in hoc ipfo Operc a me Le£lor accipiet . Sed quando ex veterum Poteftarum nori- tia mukum lucis effluere poffe dixi ad deprehendendam Nobilitatem Ita- licarum Familiarum , quae olim ad illuftre hoc munus adhibitae fuerunt, evulgare heic ftatui fragmenta non- nuUa Fulginatis Hifloriae y complecien- tia catalogum eorum , qui ab Anno MCXCVIII. ufque ad MCCCXLI. Fulginatem Praeturam geffere . Haec aurem debeo do£tifs. viro Juftiniano Pagliarino Fulginati , amico meo , qui eruditionis fuae nobile fpecimen jamdiu dedit in Notis ad Q_uadrire- gium Pcema Friderici Frezzii Epi- fcopi Fulginatis. Uti ille pcr literas certiorem me fecit, monumcnta haec olim in unum coafta fuere a Bona- ventura Btnevenuti fiiio . Accedunt & pauca alia ab Anno MCGCCXXIV. ufque ad MCCGCXL. Solicite quae- fivi, an alicubi Scriptor ifte mentio- nem fecerit ficrae Aedis Lauretanae, in Picenum , ut fcrunt , divinitus tranfoorrarae , nullumque tantae rci veftigium inveni, quamquam Hifto- ricus minutiora perfequarur, afta in eodem Piceno & Umbria. Cecerum Catalogus iftc Praetorum Fulginatium delcriptus fuir ex perverufto Codice charCaceo, anriquis charafteribus c- xaraco, qui inrer Codices Bibliorhe- cac publicae Seminarii Fulginiae ad- fervarur. In dorfo Libelli aiii manu infcriptio ifta legirur: S<.ritte da Bo- naventura di Maflro Benveiuto da Fo- ligno nel 1300. fino al 134$. Rcliqua vero additamenta dcfumta fuere cx ahcro Codicc exfiftente apud Mar- chionem Jtiftinianum Virellefchium Patricium Fulginatem , cum hocce I i i ti-

855 jiNT I^UIT, MEDll AEVl

titulo: MtmorUU di mt Petruccio di A MCCCCXXIV. & quae Giacomo di GovMtini dt gli Unti . Un- '' "

ftorum Familia inter Nobilcs Fulgi- ■atc$ adhuc numeratur. Florebat au- tcm Pctruccius ilic Anno Chrini

identidem accidcbant, literis confignabat. En i- taque eadem fragmenta cuin praelau- dati Pagliarini Notis .

FRAG-

FRAGMENTA

FULGINATIS HISTORIAE

AB ANNO MCXCVUl USQUE AD MGCCXU.

j1 U C T 0 R E

BONAVENTURA BENEVENUTI

FULGINATE,

eUM NOTIS DOGTISSIMI VIRI

JUSTINIANI PAGLIARINI

FULGINATIS.

I i i 3 FRAG-

871

872

KSEJSS"

FRAGMENTA

FULGINATIS HISTORIAE.

N nomine Domi- ni . Amen . la- frafcripti funt Pe- t€ftatts Civitatil Fulginiat , qui fue- runt in rcgimine ipfius temporibus fubfcriptii. A«no Domini MCXCVIII. San- ftus Dominicus incepit Ordinem Fra- trum in Civitate & partibus Tholo- fanis, ubi contra Hacreticos vcrbo & exemplo praedicabat. Eodem An- no Dominus Flafcone PoteAas fuit pro uno Anno»

Anno MCC. Dominus Bernardus de Tuderto pro uno anno. Fuit fa- Aa confuHo Spoletanorum & aliorum fuorum fequacium caftrametantium apud File£lum : in qua confufionc de tioSie venerunt in auxilium ad ftipendium Fulginatum quamplures Nobiles de Marchia.

MCCI. Dominus Raynutius de Lcnzo.

MCCII. Dominus Jacobus Cuflo' dis de...

MCCIII. Dominus Rodulphus Be- nincafae de......

MGCIV. Dominus Philippus Ro- dulphi .

MCCV. Dominus Ruflicus Ray- aaldi .

MCCVI. Dominus Jacobus de Ra- macza . . . accepit Ordinem Fratrum

Minorum annos converfionis

iuae .

,C

D

MCCVII. Dorainus Carfedonius dc Fulginio.

MCCVIII. Domjnus Carfcdonius praedi^lus.

MCCIX. Dominus Odorifius Leo- nardi de Fulginio. Dominus Oddo Imperator IV. fuit a Domno Innoccn- tio Papa III. coronatus Romae , non elcftus communitcr a Principibus .

MCCX. Dominus Marianus Ray- nutii Getii.

MCCXI. Dominus Carfedonius.

MCCXII. Dorainus Andreas Lco> nardi .

MCCXIII. Dominus Raynutius Si- monetti de Florentia .

MCCXIV. Dominus Mcncius dc Plano Fulginii. Fuit deltruftum Ca- ftrum Trevii per Spoletsnos. Poftet fa£l3 ibi pace per eos a Fulginatibus rchabitum . & reparatum fuit .

MCCXV. Dominus Parentius de Roma.

MCCXVJ. Dominus Parcntius prae- di£lus. San£lus Dominicus, & San- £lus Francifcus pro eorum Regulis Romam ivcrunt. Et confirmatae funt.

MCCXVIL Dominus Aao Judex de Tuderto .

MCCXVIIL Dominus Aao prae- diaus .

MCCXIX. Dominus Rodulphus O- dcrifii Leonardi . Dominus Frederi- cus poftea Imperator II. expulit fu- prafcriptum Oddoncm de Imperio , quia prius reftiterac fibi in Regr

Si-

873 ANTl^UIT.

Siciliae, & quia non fuit ab Officia- libus Tmperii concorditer eleftus , quia aliqui de Officialibus clcgerunt Comitem Philippum , filium Primi Frederici .

MCGXX. Dominus Albricus de Tuderto.

MCCXXI. Domjnus Andreas Pa- rentii. Sanftus Dominicus Inftitutor Ordinis Praedicarorum & Magifter, migravit ad Dominum.

MCCXXII. Dominus Benincafa de Viterbio .

MCCXXIII. Dominus Ugolinus Sa- lomonis.

Philippus Philippus

MCCXXIV. Dominus Rodulphi dc Fulgineo.

MCCXXV. Dorainus prsediflus .

MCCXXVI. Dominus Opezzinus , & Hcrmannus.

MCCXXVII. Dominus Oddo Pctri Gregorii .

_ MCCXXVIII. Dominus Berlenge- rius Jacobi.

MCCXXIX. Dominus Andreas Pa- rentii .

MCCXXX. Dominus Nicolaus Cu- ftodis.

MCCXXXI. Dominus Raynaldus I^Ielioris.

MCCXXXII. Dominus Thomas Pe- Xn Mancntis de Trevio . Fuerunt ccsequatae Turres magnae ad Tur- rsm Strarae.

MCCXXXIII. DomJnus Aao Ju- dex He Tuderto . Sanaut Dominicus per Gregorium Papam IX. Reate ca- nonizarur .

MCCXXXIV. Dominus Guillicl- mus dc Foli.ino .

MCCXXXV. Dominus Matthacus

Pca.i.

MCCXXXVI. Dominus Andreas Thiberii .

C

D

MEDII AEVl 874

A, MCCXXXVII. Dominus Barrho- lus Pauli . Fuerunt debcUati Tuder- tini ab Urbevetanis , & ibi fucrunc cspti quadraginta quinquc Fulginatcs de miffis in fervitium Tudcrtinorum fugientium , & dimittentium Fulgi- nates in campo in Contrada Lu- gnani.

MCCXXXVIII. Dominus Jacobus Palmerii. Fuerunt debcllati Urbeve- tani, & fafla vindifta de praediftis in pede Urbis Veteris.

MCCXXXlX. Dominus Thomas Odorifii. Obfcuratus cft Sol per to- tum Orbem de Menfe Junii , dic Vencris III. circa Nonam . Et ftctit obfcurus per horam ; & fiiit in re- novatione Lunae.

MCCXL. Dominus Rodulphus de Pafi^nano. Vcnit Fulginium Impera- tor Fredcricus II. infra o£lavam Beati Feliciani . (a)

MCCXLI. Dominus Guillielmus Crifpus.

MCCXLII. Dominus Berardus de Leeto.

MCCXLIIL Dominus Amadore de Fano.

MCCXLIV. Dominus Ceranus de Florenria.

MCCXLV. Dominus Jacobinus de Rangona de Mutina.

MCCXLVI. Dominus Bernardus de Unzola. F3£la fuit confufio die Sabbati penultima Martii ante Do- minicam Palmarum.

MCCXLVII. Dominus Amodeus de Caftcllo.

MCCXLVIII. Dominus Don Gui- do de Eugubio. Fuit devaftatum Nu- ccrium .

MCCXLIX. Dominus Amodcas de Caftello. Venit cxercirus Aczoni. MCCL. Dominus Rugerius de Pic-

I zis. Obiit Imperator Frcdericus.

MCCLI.

(*) Eiu<: fe.^utn celebratnr die XXIV. Januarii .

87 5 DISSERTATIO ^UADRAGESIMASEXTA. S;5

MCCLI. Dominus Thomas Petri , §c Dominus PauUus de Roma. Fuit faftus Papa Alcxander IV. natione Campanus .

MCCLII. Dominus Paullus prae- diftus .

MGCLIII. Johanncs Magiftii , & Bene Raynaldi, & Jacobus Angeli. Stetit exercitus Perufinorum fupcr Fulginium pridic Idus Septcmbris, & mucavit curfura fiuminis versus Spellum . Et tunc apparuit aqua in Putco Plateae veteris ante Ecdeliam beati Fcliciani , ufque ad voltam Putci. Erat plenum aqua. Er rcce- dente exercitu, & flamine labente vcrsiis Fulginium , aqua Putei dilpa- ruit, ita quod nihil aquae eraC in Futeo .

MCCLIV. Dominus Martinus de Reate , & Dominus Bonifacius de Foliano . Fuit fa£la pax cum Peru- fims de Menfe Augufti.

MCCLV. Dominus Bonifacius de Foliano fupradi^^us.

MCCLVI. Dominus Paullus Accr- bi de Pcrufio . Perufini fecerunt cxer- citura contra Eugubinos , cum qui- bus iverunt Fulginates & alii dc Contrada. Et magna fuit caritudo frumenti .

MCCLVIII. Dominus Oddo de Perufio. Fuit devaftatum Camerinum fine guerra & infultu : & Cives di- miferunt Civitatera . Et corum Po- tcftas Raynerius Comes fine Civibus manens, Civitatem igne dcfiruxit. Fuerunt debcllati Florentini & Lu- cani a Scnenfibus. Et fuit mifchia Domini Neapolionis Domini Branca- leonis .

MCCLX. Dominus Libria£lus de Perufio .

MCCLXI. Dominus Gualfreducius At Pcruiie.

B

MCCLXII. Dominus Raynaldus de filiis Urfi. Fuit coeptum Palatium Communis.

MCCLXIII. Dominus Francifcus de Perleonibus.

MCCLXIV. Dominus Angelus Cer- tii de Roma. Fuit fa6lum Caftrum Populae . De Menle Scptembris in fine Papa Urbanus IV. obiir.

MCGLXV. Dominus Petrus Hen- rici. Fuit completum Palatium Com- munis . Et fuit cmtum Caftrum Ve- rehni pro duabus millibus Libris. De Menle Februarii fuit creatus Pa- pa Clemens IV.

MCCLXVI. Dcminu? Johanncs Boccamacza. Venit Romam Carolus 11. Obiit Rex Manfrcdus.

MGCLXVII. Dominus Vita de Anagnia.

MCGLXVIII. Dominus Angeius Centii . Obiit Corradinus fiUus Re- gis Corradi filii Imperatoris Fred;ri- ci 11. Et de Menfe Novembris in fine obiic Papa Clemens IV.

MGCLXIX. Dominus Aegidius A- coni . Fuit faftum Gaftrum Coilis Floriti.

MCCLXX. Dominus Simeon Boc- camacza.

MGCLXXL Dominus Vclcontc Gaftus .

MGCLXXII. Dominus Vaynus Pa- laftrellus . De Menfe Februarii fuit fa£\us Papa Gregorius X.

MGGLXXIII. Dominus Saracenus de Perufio.

MGGLXXIV. Dominus Herman- nus de Suppolinis.

MGCLXXV. Dominus Henrirus ejus filius . Deccm Milites fafti fuc- runt Kalendis Novembris .

MGCLXXVI. Dominus Lucas de Sabello . Fuerunt cavatae Carbonariac jn Palude. Obiit de Menfc Januarii Papa Gregorius-X. &.... Kalcndas

Fc-

877^ ANTl^V IT,

Februarii fuit faftus Papa Innocen- tius V. qui obiit de Menfe Augufli di£li Anni . Et eodem Menfe fuit faftus Papa Johanncs XXI.

MGCLXXVIl. Dominus Oddo de Perufio. De Menfe Maji in fine nbiir Papa Johanncs XXI. & de Mtnfe Novembris fuit faflus Papa Nico- laus III.

MCCLXXViri. Dominus Aegidius de Palombara.

MGCLXXIX. Dominus Nicolaus de Montt Flafccno pro Domino Urfo . Fuerunt magni terraemotus. Primus magnus tcrracmotus fuit die Domi- rico pofl Vefpcras ultimi Menlls Aprilis.

MCCLXXX. Dominus Paullus de Nsrnia. Fuerunt faftae novac (b) Carbonariae circa Civitatem Fulgi- niae. Obiit de Menfc Decembris Pa- pa Nicolaus III.

MCCLXXXI. Doroinus Tiburtius i?e Reate, & Dominus Soldus de Pi- ftorio . Fuerunt fa£ti Pontes fuper flu- roen juxta Carbonarias. Et fuic fa- ftus cxcrcitus per Dominum Ducam fuper Spoletum de Menfe Septem- bris. Circa fincm Menfis Februarii fuic faftus Fapa Martinus IV.

MCCLXXXII. Dominus Johannes ce Soldaneriis de Florentia. Venit excrcitus PerufiBorum , Spoletanorum , Afifinatum, Nuccrinorum , & aliorum de Vallc Spoleii fupra Fulgineum dic III. Junii , cum magna multitu- dine cquitum & eorum fequacium & ftipendiariorum , credences Girita- tem capere. Non potuerunt venirc ufque ad Carbonarias, fedentes per quindecim dies. Nulius Fulginas fuit impeditus. Et exercirus de Nurfia

B

C

MEDII AEVI 878

A fine requifuione mifit pedites in au- xilium Civitatis , intrantes ploran- do , credentes in ea mori. Et laeti pcftea exiverunt per Carbonarias cum quibufdam Fulginatibus conrra ini- micos. Diclo Anno Dom?nus Con- folinus de Auximo fuit f-flus Ca- pitaneus Guerrae . Ec ftetit per an- num Anno praedifto.

MCCLXXXIH. Dominus Ofredu- cius de Fallarone. Vrnit fecundus exercitus de Menfe Msji in fine. Et de Menfe Oftohris fuerunt debellati feptingenti milites ftipendiarii cum Spellanis in Contrada Pafianae : & perierunt ibi oftoginta ftipendiarii . Et aliqui capti dixerunt, quod fta- tim quum vidcrunt Vexillum , in quo erat imago Beati Feliciani , a- fportatum ibi per Presbyteros , appa- ruit eis maxima Carbonaria intcr eos & Fulginates* & fic terga vcr- terunt , credentes in Garbonariana praecipitare .

MCCLXXXIV. Dominus Johanncs de Urbe pro Domino M?rcino IV. Papa. Obiic Rcx Carolus 1. Kex Si- ciliae, circa principium Mcnfis Ja- nuarii .

MCCLXXXV, Dominus Aegidius de Tuderto pro difto Domino Papa. Venerunt Fulginium Fratres Praedi- catores, & coeperunt locum juxfa Plateam Sanftae Marise . Dfceffit Perufii Papa Martinus IV. de Menfe Martii poft paucos dics . De di£lo Menfc cleftus fuit Perufii Dominus Honorius Papa IV. Romae corona- tus , qui prius vocabaCur Dominus Jacobus de Sabello .

MCGLXXXVI. Dominus Jacobus 1 Parentii de Roma pro Domino Ho-

norio

D

(b) Ufque adhuc Carlinnaria nnncupatar ampla Fovea prope moenia Civitttis. Vid« exempla collefta per Du-Cangium in Gloffario ad Scriptores mediae & infimae Latinita- tis, verbo Cari>«nariaf columR. Sjj, Adi etiam, fi lubet , Differtationem XX Vl. tit Miiitia ,

8-^ DISSERTATIO ^ADR.AGES1MASEXTA, 880 ~ fa£ta Mo-

nono IV. Papa . Fuerunt lendina rotaria p«r Commune juxta Pontem Cavallum . Et fuit fa£tum Cataftrum Librac pcr Dominum Mat- thaeum dc X^aiDerino .

MCCLXXXVir. Dominus Jacobus de Capoczinis. Dorainus Dux Pro- vinciae Ducatus ivit contra Nurfiam . £t dum RarcC apud Caftrum Montit Sanfti Martini , mific cxercitum fuum contra Nurfianos, ad aliam partem Comitatus Nurfiae. Et Nurfini fcien» tes venerunt «d di6lum Caftrum Do mino ignorante , & Caftrum devafta- verunt. Dc Menfe Aprilis Honorius IV. Papa obiit .

MGCLXXXVIIL Dominus Ferra- ta de Fulginio pro primis duobus Menfibus di£li Anni. Dominus Con radus Domini Trinciae pro decem menfibus di£li Anni. Venic exerci- tus die XXII. Junii. Et Tudertini federunt ab aiia parte fluminis . Ec fuit tam magna plenaria fluminis , quod bladum repofitum prope flumcn arripuit aqua, & devaflavit Molcn- dina rotaria ; ita quod videbatur ibi numquam fa£la fuiflc. Fulginates vi- dentes tam magnam plenariam , exi- verunt per Portam Contraftanghae j & quum veniffcnt in campo juxta Sanftam Catherinam vetercm , ple- naria incoepit minuere • ita quod Pons San6li Manni erac difcopertus ab aqua. Et Pcrufini venerunt per Pontem in auxilium Tudcrtinorum . Fulginates non ultra acceflerunt. Et in difto campo fuit mortuus Domi- nus Jacobus Domini Matri de Tu- derto , qui non multum erat poCens inter Dominos Tudcrtinos , qucm Do~ Tom. IX.

B

D

minus Raynaldus Domini Napoieo- nis fccit honorifice fcpeliri Fulginii. MCCLXXXIX. Dominus Trincia, Dommus Bos , & Dominus Johan- nes. Item Dominus Monaldorus dc Scrrone, Dominus Vivianus, & Do- minus Jacobus. Itcm Dominus Trin- cia Gualtarcllus, & Bcnincafa Jaco- bi. Item Dominus Margantes, Do- minus Albcrcinus, & Dominus Cri- fcius. Itcm Dominus Berardus Do- mini Stcliuti. Item Dominus Con- tenacius : omncs de Fuiginio pro fe- ptcm Menfibus, & pro aliis quinque Menfibus difti Anni fuic Dominus Raynaldus de Monte Viridi. Venit exercitus Pcrufinorum 5c Tudertino- rum die XVII. Maji, & receflit die V. Junii. Fuit CKcrcitus Perufinorunt & Camcrinenfium ad Gaftrum Collic Floriti. Et in fine difiti Menfis a- pertS janui Caftri per Caftcllanum , intraverunc & dcftruxerunr. Fuit fa- £ta Pax cum Perufinis de Mcnfe An- gufti .

MCCXC. Dominus Ermannus Do- mini Guidonis pro duobus Menfibus. Dominus Johannes Centii de Roma per Dominum Petrum de Columna Cardinalem . Iverunt Cruccfignati ui- tra mare ad Civitatem Aconae dc Menfe Maji.

MCCXCL Dominus Fredericus Manzola de Pifis. Fuit capfa Civi- tas Aconae a Saracenis. Die XX. Juiii Communc Fulginii emit Molendina.

MCCXCII. Dominus Gerardus de Buczalinis de Mutina. Dic VIII. Mar- tii , Sanftus Johannes de Cafaiina ve- nit Fulginium ad veniam (c) Beatl Feliciani, & ftetit Fulginii. Die XIV, K k k Mar-

(f) Anno 1145. Julius Cardinalis titulo San£Ii Marcelli Le^atus in Italia Eugenii IIL Papae, indiflo Concilio Provinciali in Civitate Falginiae, folemni ritu cum Patri- bus difti Concilii confecravit Ecclefiam Cathedralem Sanfti Feliciani, ouldem Civitatis PatronJ, die X. Mtrtii. Et Induigentiam unius Anni , & quadraginta Dierum de injun- ^is poenitcntiis impertitns fuit, iingulis aBnis in perpetniun vifitantibos diitam Eccle-

ffam

8ii ANT 1 ^UIT.

Martii in pace requievit, & fepul- tus cft in Ccmeterio Veteri. Et de Menfe Aprilis obiit Nicolaus Papa IV.

MCCXCIII. Dominus Gerardus dc Mutina fupradi£tus.

MCCXGIV. Dominus Fredericus de Marabottinis de Aretio. Fuit e- kftus Coeleftinus V. a Cardinalibus in Perufio de Menfe Julii. Qui Pa- pa de Menfe Decembris apud Nea- polim renuntiavit Papatum in ma- nibus Cardinalium . Qui Cardinales clegerunt Papam Bonifacium VIII. qui fuit coronatus Romae in dic Con- yerfionis San£li Pauli dc Menfe Ja- auarii fcquentis.

MCCXCV. Magninus de San£lo Miniate.

Mccxcvr

fchio per fex

Bindus Ugolini dc Bu- menfcs. Fuit cxpulfa Pars Guclfa de Tuderto . Dominus Contes de Bononia pro aliis fcx men- fibus. Die XV. Maji deceffit Domi- nus Berardus Epifcopus Fulginii .

MCCXCVII. Dominus Gualardus de Rocca Lucenfis pro fex menfibus. Stephanus Columna abftulit unam fal- mam thefauri Domini Bonifacii VIII. Papae. Et Papa cxcommunicavit om- ncs dc Columna, & privavit Cardi- ralcs de Columna eorum beneficiis. Et ipfi Cardinales, & filii Domini Johannif dc Columna paffi funt guer- ram Papae. Dominus Jacobus dc A- quapendenre pro aliis fex mcnfibus. Dominus Papa mifit exercitum con- tra Ncpem, & Columnam , & Tcr- ras Nobilium de Columna.

MCCXCVIII. Dominus Andreas de Ccfis Judex per Dominum Pctrum de Piperno Cardinalem.

ME Dll A EVI

A

dreas

fex menfibus

fis de Adimaribus aliis fex menfibus .

MCCC. Dominus Crifius pro fex menfibus . Fuit Romae per totum Annum pleniffima Indulgentia om- nium peccatorum . Et die XXIII. B Menfis Maji fuit a Gibellinis captum Eugubium . Et dic XXIII. Junii per Ducam Ducatus & Perufinos rehabi- tum , & ab eis mukis bonis mobili- bus privatum. Diflo Anno Dominus Petrus Varani de Roma pro aliis fex menfibus . Fulginates miferunt in montanis in fervitium Sooletanorum certos milites & pedites, & folvc- runt pro foldo ipforum feptem rail- lia Librarum denariorum Cortonen- fium. Et Spoletani habuerunt pro magno bono . Et haec obliti fuerunt Anno MCCCV. ut infra pattbil di- fto Anno.

MCCCI Dominus Appilzlatera de Cingulo, quia bonus ftetit, per an- num rcfirmatus fuit in officio. D MCCCII. Dominus Conradus de j Pitia pro fex menfibus. Venit Caro- lus de Valefio frater Regis Franciae, & ivit mandaro Domini Papae con- tra Dominum Frcdericum Regem Si- ciliae, & captus ab eo , pacem fecic, infcio Papa. Johannes de Appreffatis de Podio Bono pro aliis fex menfibus. MCCCIII. Crifius Domini Comi- tis de CoIIc Vallis Elfae. Jacobus de Columna & Dominus Sciarra cum quodam Milite Reg'« Franciae in- travit Anagniam , ubi crat Papa Bo- nifacius VIII. & captus Papa ftcfit ibi pcr tres dies. £t venic Romam ,

& o fiam anniverfario die Confecrationis. Orisinale Diploma ufque adhuc affervatur in Ar- chivo Capitulari. Et ex eo corrigendus venit Ughellius Italiae Sacr. Epifcop. Fulginat. num. 24 qui refert, Confecrationem Carhedralis ejufdem faSain Anno 1146. Ad hanc Veniam, leu Indulgentiam, acceffit Beatus Johannes dc Calalina, centum qaadraginta fcptem Annis poft ipfam Confecrationcm.

882

MCCXCIX. Diaus Dominus An-

per Dominum Cardinalem pro

Crifius Domini Forc-

dc Florcntia pro

883 DISSERTATIO ^UADKAGESIMASEXTA, 884

& cbiir de Msnfs Of^obris. Et de di£lo Menfe non poft multos dies fuit eleftus & coronatus Romae Pa- pa Benediftus * IX qui Papa ohiit Anno fequentl in Civitate Perulli .

MCCCIV. Jacobus de Canctllatis de Prato pro fex menfibus, & Do- minus Girallus de Colle Valle pro aliis fex menfibus. Obiit Perufii Do- minus Benedi£tus Papa XI. de Men- fe Julii. Et di£to Menfe obiit Do- minus Bartholonnaeus Epifcopus Ful- giniaej & vacavit Epifcopatus Ful- giniae per quituor annos.

MCCCV. Dominus Michael de Sanfto Geminiano pro fex menfibus. Cardinales ftantes Perufii elegerunt de Menfe Julii in Papam Dominum Bertrandum Burdegalenfem ; & miffo fibi decreto, iverunt ad eum in Va- fconiam in Civitatem Burdegalae . De Menfe Junii Perufini & Spoleca- ni ad auxilium Guelforum fecerunr exercitum contra Tudertinos. Et Ful- grnates ad petitionem Perufinorum miferunt certos milites & pedites . Et euntes in exercitum, ftatim Spo- letani venerunt contra Fulginates , direntes : Moriantur Pata'cni Gibtllini . Et Fulginates primo loco fe conftrin- xerunt dicentes ad invicem : Vtrilitet deftndamits nes , & non moriamur fine inimicis . Et tunc Spoletani fteterunt ante lanceas Fulginatum , & Ptrufini ftatim pofuerunt Fulginates cum eo- rum exercitu ab alia parte exercitus.

A, pitaneu.na Populi Dominurn Nallura Domini Trinciae , & ceperunt Pala- tium Populi cum Turre, & ex co cxpulerunt Confules Populi circa Tcr- tiam . Et tunc Conradus Anaftafii c- xivit Civicatem , & ivit Tudertum . Offreducius de Alviano pro aliis fcx menfibus .

MCCCVI. Dominus Philippus dc B Cocorano pro uno Anno. Fuit cxer- citus Perufinorum & fequacium coa- tra Tudertinos de Menfc Junii. Et ftetit ufque in diem XVII. Junii . Devaftavit Caftrum Collis Pepi. I- tem di£lo Anno fuerunt augmentatac Fulginiae mcnfurae bladi ad pondus triginta trium unciarum ad menfu- ram III. gumellis & media ad ma- nus juftas , videlicct ad manus jufti hominis.

MCCCVn. d;aus Dominus Phi- lippus pro fex menfibus . Dominus Gabriel de Piccolominibus de Senis pro aliis fex menfibus.

MCCCVllI. Dominus Caitanus de Pilglis de Florentia pro uno Anno. Die prima Junii venit Fulginium Do- minus Bir"holominus de Piftorio E- pilcopus Fulginas, & deceflit Anno Domini MCGCXXVI. die XI. Men- fis Julii, ut infra patet di£lo Anno.

MCCGIX. Dominus Crcdulus de Narnia pro fex menfibus. Obiit dc Menfe Maji Neapoli Rex Carolus IL Dominus Guftius de R.-ynaIdinis dc Senis pro aliis fex mcnfibus. Die San-

Item dic penultima Junii Potcftas & E £ti Johannis dc Augufto fuit magna

militcs Perufini venerunt, & hofpi tati fuerunt Fulginiae. Et dic prima Julii de mane intraverunt Plateam vetcrcm . Et multi Fulginatcs fcquuti funt eos. Et Populus elcgit in Ca-

pluvia, quod venit plenaria Topini prope Plateam vetcrcra ufque ad do- mum Maffori Mercati.

MGCGX. Francifcus Domini Za- falgae de Urbeveteri pro fcx menfi- K k k. z bus .

Bonifacio yill. immediatum afngnant fucceflforem in Pontificam Chronologi Be- nediflum XI., qui decefTit e vita Perufii , ut heic habetur infra, Anno 1904. Unde er- go Benediftus IX. qui Anno 1048. pon: turbas faevas migravit ad plures, nifi typo- graphiae, fen amanuenfium errore, quum pro XI. Beniilam IX. repofuerunt?

88s ANTl^U IT.

hus . Fiiit €xpulfa pars Guelfa de Spo-

leto die Sanftac Mariae de Mcnfc

Martii. Et die fequenti venerunt mi-

lites Gibellini dc Spoleto: & intran-

tcs Trevium , expulerunt di£tos Guel-

fos . Dje tertii fequenti a militibus

dc Perufio & Fulginatibus fuerunt

inde expulfi. Et depraedati fuerunt

Trebani, & alii Gibellini per Guel-

fos . Et tenuerunt pofica Gaflrum . Et

de Menfe Junii fuic cxercirus Peru-

£norura & fequacium contra Spole-

tinos,& ftetit (d) juxta Venas. Do-

zninus Johannes de Sanfto Vitali dc

Parma pro aliis fex menfibus. Fuit

cxercitus Perufinorum contra Tuder-

tinos juxta Pontem Miliura. Ec mi

litcs Tudertini cundo in auxilium

Pontis , & tenentcs Turres pontis ,

permiferunt Perufinos tranfire pcr

Pontem . Tudcrtini fugam ceperunt ,

& ibi Dux Ducatus periit, qui erat

ibi, eo quod non bene tra6tabatur

in Ducatu, quia erat cum Spellanis.

Ec Pons cum turribus fuic devafta-

tus, Difto Anno Impcrator Henri-

cus venit in Lombardiam , & rece-

pit Coronam Lombardiae in toco

tonfueto Comitatus Mediolani. Et

quum ftaret in Civitate Mediolani,

quidam Nobiles provinciae, ordinat&

proditione contra Dominom , de die

infuhavcrunt cub ad Palatium. E-

quitibus Thcutonicis & Populo Me-

diolanenfi occurrentibus fiigerunt u-

jque Brixiam. Et Commune Brixiae

rcccptans & tenens cos contra Do-

mini voluntatem , pluries & plurics

re^oifiti a Domino, in fequenti An-

jjo paffi funt cxercitum Imperatoris

pcr plures & plures menfes. Et fc

in manos Doraini totaliter pofuerunt,

sDtiitsra prius perfequuitionem palTt,

Scilicct quod ftetit fupra Givitatem,

8t |ofait cxereitum fuum de Menfe

MEDll AEVl

885

C

Maji : & de Menfe 06lobris manda- to Domini deftrufti fuerunt muri Civitatis.

MCCGXI. Dominus Catenarius de Anagnia pcr Regem Robertum pro fex menfibus primis. Et quia non venit in termino, rexerunt ut Re- £^ores fcre duobus racnfibus Dominus Philippus de Pufano, Gentilis Tho- mae , & Matthiolus Ermanni . De Mcnfc Julii quafi omnes vineae Ful- giniae fuerunt a grandinc dcvaftatae fcilicet die fcfti Sanfti Jacobi. Do- minus Carolus de Moncecchio pro aliis fex menfibus. Perufini feccrunt cxercitum ad Caftrum de Ulmeda, & deftruxcrunt ipfum .

MCCCXII. Dominus Ugolinus de Amelia pro primis fex menfibus. Die XXVI. Menfis Februarii Dominus Blafius ftans Trevij, eripui: ccntuna Clarillorum ad foldum contradac con- tra Spoletanos ; iens cura fuis & Guelfis de Spoleto contra Spoletum , roalam ftrenara prope Spolctum in- tulit Spoletanis Gibeliinis. Itcm di- 6lo Anno de Menfe Maji Imperator Henricus VI. intravic Romam , & coronatus eft in Ecclefia Lateranenfi , die San£ti Petri de Junio. Item fuic exercitus Pcrufinoruaa , & aliorum de Gontrada contra Spoletanos , & fedit ^uxca Beroitum, Dominus PcUarius de San£lo Geminiano pro aliis fex menfibus. De Menfe Septembris vc- nit Dominus Henricus Imperator Tu- dcrtum cum mille duccntis militibus Tcutonicis. Et cum diftis militibus ivit pcr Gomitatum Perufii , & fte- tit in eo ^uatuor dicbus. Et deftru- I xit Marfianum & alia Caftra prope 1 fuam viam . Et pervenit Aretium , ' & cum diflis militibus poft paucos I dies ivit contra Florentiara. Et po- I fuit ibi exercicum prope Civitatera,

ui

ii) Srilice? Fomets Clitffrani, TOlgO h Ven: di Pifeigyiam,

««7 DISSERTATIO ^UADRAGESIMASEXTA in qua dlcunt fuiffe triginta iex. een- A Principibus Eleftoribus tenaria equitum . Et cepit Moutcm Varchi. Et tunc crevit cjus exerci- tus. Deinde cepit multa Caftra in Co- mitatu Florentiae . Et ftetit in pluri- bus campis circa Florentiara pcr plurcs & plurcs menfes . De Menfe Septem- bris fuit rcparata Carbonaria vetus. MCCCXIII. Munaldus de Caftro Durante de Romandiola pro primis 3 fex menfibus . Fuit fafta Fulginiae Cabella, & ftetit a die prima Apri- lis ufquc in diem XXII. difti Men- fis* quia non placuit Popularibus, non ultra duravit. Dominus Raynu- tius Domini Abbrunamontis de Eu- gubio per fc, & Dominum Franci- fcum ejus fratrem pro aliis fex mcn- fibus . Die XX. Mcnfis Augufti fuit expulfa pars Gibellina de Urbe Ve- tcri . Et ibi obiit Bindus de Bafchio & multi milites & pedites utriufque partis, Itcm die XXIV. Menfjs Au- gufti apud Montem Caffianum de Se- «is Imperator Henricus VI. obiit , & Milites Theuronici portaverunt ejus corpu* Pifas, & ibi modo Im- periali fepelierunt eum konori^ce ^ cum magno fletu Pifanorum .

MCGCXIV. Ugolinus de Alviano pro primis fex menfibus. Guafconiae obiit Fapa Clcmens V. die XXII. Menfrs Aprilis , & notura fuit Ful- giniae die XVII. Menfis Maji . De difto Menfe reintravit pars Guclfa Spoletum , fa£la pace cum Gibellinir. Dominus Raynerius Domini Saxi de E Eugubio pro aliis fex menfibus. Du- rante fuo officio obiit Eugubii ; & ejus loco rexerunt Dominus Odori- fius DotnJni Mergantis , Sommeus Lochcrii, & Martinus Thomae . uti ReSores Ful^iniw. Et Dominus Ju- Sineilus de Firmo pro duoSus men- fibus de fex ultimis, Die Dominico T.X. Mcnfis 0£lobris quinijue dc

?88 ^ Imperatoris elegerunt Ludovicum IV.

MCCCXV. Dominus JuftincHus praediftus pro primis fex menfibus. De Menfe Julii Dominus Philippus Princeps Taranti filius Regis Caroli 11. ivic Florentiam cum mafnada militum contra Pifanos & Lucanos-, ut Capitaneus partis Guelfae totius contradae. Et fi obtinebat in bello, erat Rcx Tufciae,^ & ufque Aquile- jam . Et tunc regebat Florentiam Dominus Petrus cjus frater. Domi- nus Johanncs Domini Brodani du Saxoferrato pro ultimis fex menfibus pro fe , & Domino Carolo ejus fra- trc. Die Veneris XXIX. Menfis Au- gufti , dum Pifani , & Lucani obfe- diffent Monremcatinu.m cum mafna- da Thcutonicorum , praediftus Prin- ceps, & Dominus Petrus ejus frater, volentes Lucanos & Pifanos de campo expellcre, confli6H funt. Ibi periit Dorainus Petrus, & filius Principis, & multi Nobiles & Milites cun» campo exercitus perierunt .

MCGGXV^I. I>3minus Johannes de Sanfto Geminiano pro primis fex menfibus. Dominus Thomas d* Sup- pis de Firmo pro ultirais fex men- fibus. Die Dominico XIX. Menfis Se- ptembris fuit Fulginiae publice in Ec- clcfia cclebratum Officium elcftionis Domini Johannis Papae XXII. faftae in Vafconia die XXI. Menfis Augufti . MCCCXVIL Donainus Mannus de Eugubio pro primis fcx menfibus . Dominus Andreai de Marchis de Fir- mo pro aliis fcx menfibus.

MCCCXVni. Dominus Bertus de Pellariis de San^o Geminiano pro prinais fex menfibut. Dominus Ame- linus Domini Andreae de MalTa pro aliis fex menfibus .

MCCGXIX. Dcm^nus Fumus de Buftulis de Aretio pro tribus raenfi-

bus.

B

S8p A^TI^UIT.

bus. Ugolinus de Alviano pro aiiis novcm menfibus. Pcrufini pofuerunt exercitum contra Aflifium de Menfe O£lobris. Et die prima Decembris fuic expulfa pars Gueifa de Spoleto . Ec de Mcnfe Januarii Fulginates xeinceperunt facere Carbonarias novas circa Civitatem.

MCCeXX. Ugolinus de Alviano pro primis fex Mcnfibus. Thomas de Suppis de Firmo pro ultimis fex menfibus. De Menfe Septembris fuit per Perufinos deflru£tum Gaflrum In- fulae de plano AfTifii.

MGCGXXI. Dominus Raynerius de Burgo pro primis fex menfibus. De Menfe Julii in Vigilia San6li Jacobi Apoftoli circa horam Vefpe- rarum fuit magna pluvia cum gran- C dine muita, & devaflavit vineas mul- tarum Contradarum . Et duravit tcra- pus pluviofum per menfem , & ultra , ita quod multae fegetes in metis re- roanferunt ad tritandum in Menfe Septcmbris. Et Fuiginates deftruxe- runt Caftrum Orzani . Andreas de Montebono de Aretio pro aiiis fex menfibus . In fine Affifinates venerunt ad concordiam Perufinorum , & poliea difcordave- runt. Et tempore fubfequcntis Pote- flatis fecerunt mandatura Perufino- rum de Menfe Martii .

MCCCXKII. Dominus Johannes dc Strozzis de Fiorcntia pro primis fcx menfibus . Dominus Guafla de Radlcofano pro aiiis fex menfibus. De Menfe Septembris Coaimunc Ful- giniae ad Cai^rum Cammori acceflir. Et <juia in montanis noftris offendc- rat, funditus eum evellit die VIII. Menfis praedi£li . Fuit fa6ta mutatio Monetae de Cortona in Perufinam de Menfe Martii.

MEDII AEVl t^o

MGGCXXIII. Mur.uldus ii. Ridi- cofano pro primis lex menfibus. Do- minus Francifcus de Nurfia pro aliis fex menfibus. Di£lo Anno de menfe Juiii , die Lunae XVIII. difti menfis Sar£\us Petrus (c) fiiius Petri Cri- fcii de Fulginia obdormivit in Chri- fio : & die Martis fcquenti a Ciero & Populo Fulginiae in majori Ec- ciefia fuit honorifice fepuitus .

MCCCXXIV. Petrus de Bul-

zena pro primis fex menfibus. Por- ceiius de Roflis de Fiorentia oro ul- timis fex menfibus.

MCCCXXV. Gentiiis de Aquila pro primis fex menfibus . Dominus Nicolaus de Angelo pro uitimis fcx menfibus .

MCCCXXVI. Leoneiius de Inte-

ramna pro primis fex menfibus , &

pro quatuor aiiis menfibus Priores

Popuii Fulglniae, & pro duobus a-

liis fubiequencibus Guido Poteftas .

Die XI. menfis Julii deceflit Domi-

nus Bartholomaeus Eoifcopus Fulgl-

niae: & die XXII. di£li menfis fuit

communiter ele£lus in Epifcopum

Menfis Augufti D Fuiginiae Dominus Paulus filius oiim

nobilis viri Nalii Domini Trinciae .

MCCCXXVII. Guido de Pantaleo-

nibus de Urbe pro primis fex men-

fibus. Petrus de Monte San£to pro

aliis fex menfibus. De menfe Janua-

rii Ludovicus Quartus ele£lus a Prin-

cipibus in Imperatorem Inrravit Lom-

bardiam , veniens verjiis Romam con-

tra voluntatem Domini Papae.

MCCCXXVIII. Dominus Nicolaus de AquUa pro primis fex menfibus: Dominus Johanncs de Paparo de Se- nis pro aliis fex menfibus. Dic Do- minico XV -'I. menfis Januarii Ludo- vicus IV. Romae a Populo in Im-

pera-

{e) Nobilis Fulginas, vir mirae fanftitatis, inter patrios lares tamen in Eremo vi- xrt, & obiit clarus miracufs. De e» Ferrarius in Catalogo San£torum Italiae, & .Taco- billas inter San£tos Fulginiae.

8pi DISSERTATIO ^ 4DR.4GE^mASEXr .4

peratorem coronatus eft . Ec de men A fe Decembris fequentis fuerunt multi terraemotus , ex quibus Nurfini ma- gnum reccperunt damnum, Et incoe- perunt die IV difti menfis de ma- ne circa auroram , & duraverunc per menfes .

MCCCXXIX. Dominus Eu^enius ■ de Sanfto Geminiano pro primis fex menfibus. Philippus de Fortiguerris B de Senis pro aliis fex menfibus. De menfe Martii fuit incoeptus murus Communis in Carbonaria nova juxta Pontcm Cavallum . Fuit fafta Ga- bella die XXIV. Aprilis.

MCCCXXX. Tillutius DominiBal- dinotti de Volterra pro primis lcx menfibus. Dominus Rayncrius de Mo- I rotis de Sarfto Geminiano pro aliis [C fex menfibus. Dit XVI. menfis Julii hori diei prope Vefpcras Sol obfcu- ratus eft quafi per medium a latcrc Septemtrionali . Et ftetit obfcuratus quafi p?r horam . Ec fuit hoc in rc- novationc Lunae.

MCCCXXXI Praedi£lus Dominus Raynerius pro primis fex menfibus . Dominus Milianus de Efculo pro a- liis fex menfibus.

MCCCXXXII. Dominus Petrus de Bulzena pro primis fex mcnfibus . Nuftillus de Baf.hentibus de Urbe- veteri pro aliis fex menfibus .

MCCCXXXIII. Nellus Domini Jo- hannis de Efculo pro primis fex men- fibus. Putius Johannis de Montcfan- fto pro aliis fex menfibus.

MCCCXXXIV. Dominus Ugolinus de Trincis pro tribus menfibus pri mis . Lallus de Aquila pro fex fe- ^uentibus menfibus . Putius Petri de

)y2

Montefarfto pro tribus ulttmis nien- fibus . Oie IV. menfis Decembris o- biit Pipa Jnhanncs XXtl. & notum fuit Fulginiae die XVI. A'\&.\ menfis. Et die XX. ejuldem menfi» fuit ele- £tus Dominus Bened)£tiis Papa XII,

MCCv.XKXV. Pufiu- PetrideMon- te San£lo praedi£tus pro fex menfi- bus . Nicola Nutii de San£lo Angelo in Pantano pro alii.^ fex menfibus.

MCCCXXXVI. Dominus Rayne- rius Domini Conradi de Mitelica pro fex menfibus. Petrus Petri Co- mes de Montemarta pro aliis fex mcnfibus.

MCCCXXXVII. D aus Pctrus pro primis fex menfibus. Dominus Por- cellus Domini Batimi dc Roflis de Florentia pro aliis fex menfibus .

MCCCXXXVllI Nicolaus Domi- ni Guillelmi de Monte San£li Savi« ni de Senis pro primis fex mcnfibus. Guiducius Domini Farolfi de Monte Sar£t! Sawini pro aliis fex menfibus.

MCCCXXXIX. Dominus Bartho- lomaeus de Bardis de Florentia pro primis fex menfibus. Laetus Domini Johannis dc Saxo Ferrato pro aliis fex menfibus. Die VII. Julii fuit re- novatio Lunae in hora XIX. vel circa.

MCCCXL. Dominus Albanus de Frifcobaldis de Florentia pro primis fex menfibus . Mannus Raccus Do- mini Miiiaducci de Efculo pro aliis fex menfibus .

MCCCXLI. Dominus Conradus Nalli de Trinciis de Fulginio pro tribus mcnfibu.»; . Dominus Mucata Domini Gabrielis de Piccolominibus de Senis pro novem raenlibus.

FRA«-

8p5

8ytf

Kvmt

FRAGMENTA

FULGINATIS HISTORIAE

EX ALIO MSto CODICE DESUMTA,

Ab Anno MCCCCXXIV. ufque ad MCCCCXL.

A U C T O R E

PETRUCCIO DE UNCTIS

FULGINATE.

Emoria , che a i\ 6. di Giugno ven- nela novella , che il Signor Braccio , che ftava a cam- po air Aquila , e- ra ftato fconfitto , HJ e morte piii di quatfrocento perfone da una parte e dair altra . E di lui non fe ne fa novclla. La gente, che fu contra lui, la mand6 Papa Martino Co- lonna, e il Duca di Milano , che furono fe* mila perfone, e quelle di Braccio erano tre mila. Ed era fta- to a campo all' Aquila un' anno , e un Mefe. A di 8. di Giugno venne la novella certa, che cra morto in Santa Maria di Coldimagro d' una fcrita, che gli fu fatta nella fconfic- ta , e fu una punta di fpada entro in canna : e fecegliela Armaleo Bran- Tom. IX.

caleoni di Foligno , Conteftabile di dugento fanti .

1431-

Memoria , che a di 12. di Feb-

braio a 21. ora , e fu il Lunedi di Carnevale, fi fcur6 il Sole tanto , che pareva notte fcura , e rocchio del Solc C fecc nero come un tizzone. E quel di voIt6 la Luna . Di Mar- B zo mori Papa Martino V. di Cafa Colonna.

Memoria, che a di 21. di Ago- fto , e fu di Vcnerd\ tra Nona e Vc- fpro, r Imperadore Sigifmondo dclla Cafata di Luccmburgo venne da Ro- ma in Foligno, e a Roma era an- dato di Maggio. E fece Cavalieri a Roma molri . Tra gli altri fece il Magnifico Mcfler Gulino figliuolo del cccelfo Signor Meffer Corrado delli Trinci . E il feguente Sabbato di mattina , dimorance in Foligno fece L 1 1 Ca-

3p7 J^NTI:^U1T.

Cavaliere nella Ghiefa di San Feli- ciano Meffer Niccolo figliuolo del fopradetto Signore Meffer Corrado . II detto Sabbato a ora di pranzo fe- ce Cavaliere in Sala il fopra detto magnifico & eccelfo Signore, e do- n6 a lui , e a i due fuoi figliuoli Cavalieri una Stola bianca per uno. E fece Conte del Palazzo il detto Meffcr Corrado de' Trinci . E fece Conte Gianni di Berardo del Palaz- zo. La Domenica mattina udl la Meffa la fereniffima Maeftk deli' Im- peradore nella Chiefa di San Fran- cefco in Foligno. E tornando a ca- fa del fopradetto magnifico & eccel- fo Signore , pafs6 di nanti alla por- ta di cafa mia con quattro cavalli , ovvero con cinque. Dopo pranzo fe- ce Cavaliere uno del nome fuo , e Candido da Perugia , bench^ ii Sab- bato ful Vefpro avea fatti Cavalieri Francefco di Brancuccio, Onofrio di Gianni di Ser B?rardo, Atto Gio- vanni , Smeduccio di Meffere Anto- nio da San Severino , Bonifacio di Madonna Agnefe, Agabito del Boc- ciarello , Pietro Giovanni di Lapa , Meffere Onofrio , Meffere Atto , Mef- fer Giovanni Mofcatelli , e Ranaldo di Corrado di Galaffo . 1434.

Memoria , che a dl 12 di Set- tembre , e fu una Domenica matti- na , venne la novella , che un Ca- ftello di Viffo, il quale fi chiama Uffuta , fi diede di buona volonci al Signor Meffer Corrado de Trinci , il qual Caftello teneva Gentile Pan- dolto Signore di Camerino . I 4 3 (5.

Memoria, che Madonna Tanza, madre del magnifico Signore Meffer Corrado fi parti da FoUgno a dl ul- timo d'Agofto, e fu di Venerdl , e giffene a Roma , perch^ non iftava

MEDIl AEVl ^-

Al in grazia del detto magnifico Signo- re. Iddio vi metta buona pace. A di 8. di Novembre mori la vcnera- bile donna Madonna Coftanza, don- na che fu dcl magnificb Signore U- golino di Meffer Trince de' Trinci , e fu di Gafa Orfina , Fece di fpefa di cera il fuo figliuolo noftro Signo- re Meffer Corrado Libre mille di

B cera , e monto a Fiorini otto e tre quarti, e il Gentinajo a Fiorini ot- tanta fette e mezzo . Dio faccia pa- ce air anima fua , & alle altrc ani- me paffate .

1438. Memoria delia grandiffima avver- fitk, che ebbe la povera Citi^ di Spoleto : la quale fu a di rz. ovve- ro a di i^. di Maggio; che fu mef- fa a facco e ruba gran parte delle donne , per occalione che fi ribella- rono al Caftellano coloro, che era- no a quel tempo della Cafata de' Tomacelli da Njpoli , de' quali era r Abate di Monte Cafino. E le gen- ti , che lo mifero a facco furono quefte , che appreffo diro . Taliano

D con 1000 cavalli , Francef;o Picci- nino con 300. cavalli. E fu il Po- polo di Foligno e di Bevagna e di Montefalco , che ricuperammo Mon- tefalco a di ultimo di Marzo , e il Popolo di Nocera. E prima the fof- fe gito quefta fiata a Spoleto , fu fatto un gran guafto a Trevi . E la Domenica a mattina fu gito a Spo- leto . II Lunedi 3 fera fu affalrata la guardia dcl Monte, che vi ftava per gli Spoletini un Conteftabile di cento Fanti , che fi chiamava Scan- cella, e il luogo dove fi fta^^ano, fi chiamava San Giuliano. Tuttj quei, che ftavano a quella guardia , fuggi- rono , come furono affaltati da i no- ftri . E i noftri tirarono giu al Caf- faro , che furono qualche cencinquan-

ta

8p^ DiSSERTATlO ^JAD ta fanti , cin^ Qe.ntame: e li conduf- A fe Antonello Difperato, e Anfonio Schiavo, E guadainarono coloro mil- le dugento Fiorini per uno dal det to Caftellano. E farro quefto enrra- rono pel CafTaro dentro Soolero coU* altro sforzo delle genti d'arme. Le alcre genti entrarono chi per le por te , e chi pcr le mura. Erano in a- juto degli Spoletini, cic^ dentro ne!- B la Citti, quefte genti che appreffo dircmo, cir^: B Idovino di Niccol6 da Tolentino con 150. cavalli, e lo SbardellaCo con 180. fanti, e 30. ca- valli . Tutti fuggirono come puttane, che non vi traflero una fpada. Chi fuggl per gli atrerrani , e chi per le Caftella • falvo che furono prefi de- gli Spoletini circa 300. Idd''o dia loro ppzienza e burna volont^ . E furono vituperate molce donne. Ven- ne a di 14. del detfo Mefe di Mag- gio lo Stendardo de' detti Spoletini , che era di zendado vermiglio roU' Arme loro , ch' era un' Uomo arma- to , veflito di bianco colla lancia in niano, con un pendoncillo bianro ful- la lancia, e a cavallo in un cavallo , i-' liardo . E piii ci venncro le catene e ferrami delle Porte della detta Cit- t^ . Furono rifcofli aflai de'detti Spo- letini pel magnifico noftro Signore Mefl^er Corrado de' Trinci , e anche pe' noftri Cittadini . E tutti furono governati in Foli^no per r.imore di Dio a fpefe de' Folignari E ia map- gior parte dappoichc farono rifcofli , ftetrero, fendo ufciti di Spolcto, per noflri nemici in quelle Caflella di Spoleti , & atterrami. E ci venne il martello della Campana ma^g^ore | della detta Cir--^ ruhato , e fu orfto nella Campana maggiore di San Fe liciano noftro . E fu farta pochi dl inranzi la detta Camoana, la quale pefa circa a 8500. Libbre.

RAGESIMA^EXTA. <?o6 1439.

Memoria , coir.e di Gennaio > fa bandito nella noftra Citi^ di Foli- gno , che non foffe alcuna perfona , che rifiatafle veruna delle noftre Mo- nete , le qu.-Ii furono principiate a hactere di Dicembre a di 20. nel 1458. nel temoo che eravamo de* F.-ori nci , cio^ Francefco della Fc- de del Terziero di fopra , to Paruc- cio di G actmo dtgii Unti dei Tefzjtro di K(XX° , e Mattia di Francefco al- tramente Mugnetto del Terziero di fotto- e Matfia di Niccol6 di Feli- ciano fu Frlore novello pel Teiziero di Sin Giovanni, e di San Niccol6. E le Monete furono queRe : ciofe Fiorini d'oro per bolognini 44., e i bolognini per foldi 2. e denari 6. e i piccioli uno a denaro , e belli quatrrini . E fu meffo bando di die- ci Fiorini a chi qualunque di quefle Monete rifiutava pel detto prezzo. E il primo Zecchiere fu a battere la detta Moneta Piermatteo di Sal- \-tio di Em liano da Foligno della Compagnia dsgli Spavagli . A di 12. di Luglio venne il campo del Pa- triarca Aleflandrino a Bevagna: il qual Patriarca fi chiamava Mefler Giovanni Virellefchi , il quale h na- tivo di Corgnero, e gli antichi fuoi furono da Foligno . E venne con quefte genti , che qui di forto dir6. E quello che ne fegul apparirk qul di fotto . Cio^ Ranaldo Grfino con 500. cavalli , e 150. fanti : il Conce d'Averfa con 300. cavalli , e lOO. fanti : Simonetto nipote del detto Patriarca con 300 cavalli , e 20®. fanti" e con 200. Spolenni , e con 200. Peruginij e anche Todini, Ter- nani , Spellani , Affilani, Br ttonefi , Gualdarini, cio^ di Gu4^o Cattani* e con gli ufciti di Montffalco j e coUe Lance fpezzate del detto Pa-

• L 1 I 2 tfiar-

poi ANTI^UIT.

triarca, che furono circa a 400. ca- valli , c con efli bcn aoo. fanti . Pi- gliarono Bevagna a patti il Giovedi ; e il campo vi era gito la Domeni- ca . E il Venerdl venne a noi colle brigate fopradette , e con piu altre , cioi Paolo della Molara con 300. cavalli, e con 100. fanti. E vi fu- rono tutti i Trevani , c del Gonta- do di Spoleto, Gamerinefi , c Nor- fini, e di molti altri luoghi. E con quefti vi fu lo Sbardellato da Narni con 200. fanti , c Tartaglia di Mef- fcro di Buonfante da Foligno con 150. fanti. A di 17. di Lugiio e fu di Venerd\ , il detfo Patriarca venne a campo a Foligno con quelle bri- gate, che aveva menate a Bevagna, o anche con piu genti , come ho dctto, tanto che furono ftimati 3000. cavalli , e da 700C. in 8000. f-nti tra cernc , o fanti ufati , chc vennc- ro infino da Roma in fu, e da Rie- ti in qu^ , e da tutto il territorio di Perugia . Vennero fanti anche da Corneto qui fu , da Camerino , da Norfia , da Garcia, e da tutte le circoftanze d* attorno . E fecero mol- to gran guafto con mozzare di vi- gne, tagliare e ardere di molte chiufe e cafc per tutto il noftro Contado , falvo che a Gafale. E quefto di Galale fu , pcrch^ gli uomini di Cafale ftavano a Saffovivo , e fecero patti preftamente . Arfero Pale, e Civitella, che erano Caftella. Vero h che i Trevani com- perarono Civitclla da Angclo Vitel- lefchi nipote del Patriarca per cin. quanta ovvcro feffanta Fiorini , per arderla efli , c rarfcro. Et ebbe il detto Patriarca tutte le noftre tenu- tc, falvo chi Acquafranca , e Mon- tefalco. A d» x^. di Luglio ci tol- fero 1' acqua della Vefcia , c quella delle Mulina , tanto chc n^ Carbo- nara , t\k Fonti , nh Mulina mena-

MEDII AEVl

>>02

vano acqua. E allora fcoprimmo il Pozzo a pii di Piazza, e faccmmo una forma di fuori del Ponte Nuo- vo per mettcre Tacqua a i Mulini di San Claudio. E cominci6 a vcnir Tacqua, & efli ce la ritolfero. E fu fatta una bella fcaramuccia, tan- to che vi fu morto Fratc Gafpero di Ciano di Pilato, e vi fu prcfo

B Lodovico Pelliciaro, & Ermanno di Marino Guercio delli Cipifchi, c Gregorio del Ciotto delle Poelle . E fu si fatta e ftretta fcaramuccia, che vennero infino alla Portella nuova , cio^ a pie'dclle mura di Ponte Nuo- vo : e furono feriti de' noftri proprj fu delle mura co' fafli , perch^ i no- ftri fi erano mifchiati co*nimici, che

C non fi riconofcevano gli uni dagli altri . A di 24. di Luglio fu ordi- nato dl fare TArcatura al Ponte di San Giacomo , cio^ fotto il Pon te , e tra il rivellino e la ftrada che va a Spello. E fu fatta la fineftra nel muro della Terra , dove rifponde in Santo Antonio, c vi fu fatta la for- ma dentro in Santo Antonio, c ven-

D ne per la meti della Piazza di San Giacomo , e ufci a canto I' Orto de* Frati di derto Luogo , e a pi^ dell' Orto di Meffer Francefco di Bran- cuccio a canro al Ponte delle pie- trc , & cntr6 nella forma de' Muli- ni , tanto chc macinavano fei maci- ne . Comc fcntirono quefto le genti del Patriarca, avvifaronfi di togliere Tacqua: e cosi fecero, benchi vi buflarono circa a venti giorni . E fe- cero tanto, che non ci veniva ac- qua dalTarcatura, che fcccro cflli in gii. E allora ci mettemmo a farc i Mulini a fecco . E chi macinava col Macinctto da farrare , e ciafcheduno ne fece quante ne poteva fare . Con tutto ci6 non ci baftava, che fu fat- ta la ftima, che eravamo dentro in

Fo-

fO} DISSERTATIO ^JAD Foiigno circa quindici mila bocche A tra grandi c piccole, mafchi e fem- mine. In quefto modo ftammo fino a di p. di Settembre, il di dopo Santa Maria di Loreto, che fu fan- ta Maria di Martedi : e noi facem- mo i patti di Mercoledi proffimo .

A di (f. di Settembre fuddetto fi accord6 infiemc la maggior parte del Popol nonro, cio^ Meffer Giacomo B da Montefalco Abate di Saflbvivo con quegli uomini delle cofte , Mef- fer Francefco di Brancuccio con la Compagnia de i Forti, MefTere At- to Giovanni, c Giovanni Criftoforo di Ser Giovanni di Lodovico colla Compagnia di Cento Carri , e con quella di Santa Maria, e con quella della Ficra , c Maftro Giovanni di C Scimiolo da Roviglieto Medico di Foligno, e molti altri Cittadini c Contadini • E fi erano adunati infic- me al Ponte di Santa Maria, ben- chi piii di innanzi avefTero trattata quefta cofa fegretamente tutfi collo ro , e infieme con loro Gregorio d' Ambrofino di Ser Cagno della Compagnia della Badia , c Mefler D Piergiovanni di Cagnioro di Pietro di Maftro Armanno , e Francefco della Fede, e Gafparc di Mariano di Varcannante, col detto Patriarca. E la notte dopo Santa Maria di Lorcto, Mefl^ere Atto Giovanni die- de fuori un giovane fornaio della Compagnia dclla Spada , il quale fi chiama Mazzetta , e mandollo al Patriarca , che ftava di perfona fua a Santa Maria Maggiore , le Lance fpezzate a i Marchifelli , Simonetto con molti fanti c cavalli , c anche ccrne alla Porta di San Giacomo, cioi a Raccanati , c al Foflato Ra- naro verfo la Porta della Badia Pao- lo della Molara co*fuoi csvalli e fant! , e col Popolo di Spoleto , e

RAGESIMASEXTA, 90^ co' Ternani . L' altro cername , e 1' altra fanteria ftavano chi col Patriar- ca, e chi collc Lance fpezzate a i Marchifclli co' fopradetti Cittadini : c furono i figliuoli di Scr Pictro di Bice, cio^ Mefl^er Niccol6 e Mefler Guidone . Piii di innanzi erano fatti afl"ai ccnni dentro in Foligno al campo, e non fi fapcva bene chi li faccfle. E ultimamente s'accordaro- no infieme Mcfler Francefco di Bran- cuccio, c Mefl"er TAbate di Saflbvi- vo , e Meflcr Picrgiovanni di Pietro di Maftro Ermanno della Compagnia della Croce, c Mefl"ere Atto Gio- vanni dclla Piazza dclla Canape , e Giancriftoforo di Ser Giovanni di Lodovico , e Mefl^er Niccol6 , e Mef- fer Guidone figliuoli di Pietro di Bicc dcUa Compagnia degli Spava- gli, e Mefler Gjovanni di Scimiol» Medico da Roviglieto abitante in Foligno della Compagnia della Con- traftanga- E vi fu Niccol6 e Fran- cefco di Boccaccio da San Racchio, abitante in Foligno, c Gafpare di Ciano dello Ricciuto. E tutti cofto- ro follcvarono una gran partc del Popolo di Foligno. E il Martedi a fera fegretamcnte tutti fi trovarono chi alle pofte loro a canto le mura, c chi alle cafe dc' fopradetti , ciafche- duno con quelle armi , chc avcva potuto avere. E nella mezza notte fi moffe Meffere Atto Giovanni con ben zoo. uomini, con targoni , ro- telle, lance, e balefire . E girono a ca!a di Mcffer Francefco. Ivi fi adu- narono tutti que'della Poella, tanto che furono ben 4CO. E partironfi di li Meffer Francefco e Meffcre Atto Giovanni , e gironfi a cafa di Meffer Piergiovanni fopradetto, & effo non volie feguirli , dicendo, che avcva male in una gamba , e che npn po- tcva armarc . E quefto fu per vede-

re ,

5)05 'jiNTl^UIT.

re, come andavano le cole. Partita che fu quefla brigata, egli mandb Marinangelo di Villanuccio con due Compagnie in Piazza del Comune, chc vi era Giacomo di Ser Btnedet- to da Gualdo con ben 400. tutti armati da capo a' piedi , e con tar- goni , e baleftre affai. E mandarono coloro a dirgli , che volevano che egli faceffc si che foffe con loro il detto Meffer Piergiovanni . Sentendo quefto Meffer Francefco e Meffere Atco Giovanni , che ftavano alla Por- ta di Santa Maria, pigliarono par- tito tutti quefti altri capi fopraderti di mettere dentro ioo fanti fore- ftieri. Seguitiamo qui quello , ihe fegui del campo, che ci pofe il ma- gnifico & eccelfo Padre e Signore, Meffer Giovanni Vitellefchi (f), de- gniffimo Patriarca Aleffandrino , e Cardinale di Firenzs , e Legato la- terale della Santa Chiefa , che ben- ch^ fia nativo di Cornefo , gli an- lenati fuoi furono da Forgno : e cosi fi appella egli. Come Meffer Piergiovanni tard6 alla promeffa , e fecondo che fi dicca dell' ambafcia- ta, che egli aveva mandata in oiaz- aa a coloro , che ftavano per Meffer

MEDll AEVl ^06

A Corrado , che era Signore, o<vero Scorticatore che diro megHo , per rirpofta il detto Meffer Pierg-ovanni cbbe, che doveffe gire in piazza da loro . In qutfto mezzo que'della Por- ta di Santa Mana fecero I'avvifo, e pigliarooo partito di^metter den- tro 200. fanti di quc' del campo (g) , e cosi fecero . »

B 1440

Memoria, come a di %6. di Mar- zo , e fu di Sabbato, venne la buo- niffima novella, che Meffer Giovan- ni Vitellefchi da Corneto, Patriarca Aleffmdrino, fu prefo dal Caftellano di Caftello Santo Angelo in Roma , e furongli fatte cinque ferite , per- ch^ volle fare difefa . L' occafione , perch^ fu prefo, fu a perizione di P.ipa Eugenio IV noftro fantifllmo Signore, per occafione che il detto Patnarca s' era accoriato con le gen- ti del Duca di Milano, cio^ col Magnifico Capftano Niccolf!) Picci- ninp, che veniffe fopra F'rerze, co- me , dopo certi di fece. La novella fopradetfa venne qni in Foligno a di zy. di Marzo di Domenica neU'ora del Vefpro .

if) De genere 8C familia Cardinalis Vitcllefchi Fulginatis, qui quum Nobiles de Trinciis Fulginio expulfi fuerunt, recosnovit c;enus fuum ac familiam, quae tunc Hore- bat in eaHem Civitate, & adhuc ufque nobiliter fiorere pers^it, conlulc- Obfervationes Hilforicas ad Q.iiadrire£!tum pa^. z\q. in fine, Dorium Hiftor. Familiae Trinciorum Lib. 4. pag. 220. Pellinum Hiltor. Perufin. part. 2. Lib. x. pag. 4^^. qui teffatur , quod Scri- ptores Pcrufini in Manufcriptis affsrmann^ che gli antichi r anterefjnri d'l Patriar^a , flJen- dn (iati originarj Cittadini eii FoHgno, e^ann (lati ottant' anni aJJiftro uca/i e fiaciiati da t Trinci : e che perh egli riccrdevole delle paffaie ing/urie avel]e dtliberato di fare ogm opers d' averli nelle mani ^ e di tor hro il dornniin di qiiella '^■itth .

(g'- txitus obfidionis Fulginatis Urbis, atq-ie difr>crfioni<; Familiae Trinciorum legi- ftir apud Dorium Lib. 4. pag. zjt. & feqq. Hiiior. Trincior-u 71 ,

5)07

ELENCHUS T O M I N O N I.

D

DISSERTATIO Q.U ADR AGESIM AQ.U ARTA.

E Litcrafum Fortuna i» Italia foft y4n»u»i Chrijii MC, & dc t^cadtmiaruYn five Gymnafiomm tredionc . Pag. p.

Excerpta e Chartis sArchivi Pifani ,Archicpif:epii ab ^Aitno Chrifli DCCXX. ufque ad ,/fnnum MCXCIX. ttune primum edita. 23 j.

Hiftoria Belli ForojuHenfis nunc primhm tdita, confcripta h Johanne Notario quondam ^ylini de Maniaco, ^uiiin Synchrono, ab iAnno Chri/ii MCCCLXVI. ufqut ad MZCCLXXXVILL 515.

u4ltttum Fragmcntum Hifioriae Forojulienfis e» eodem ^uBore . S^J*.

DISSERTATIO QU A DR AGESIM AQ.UINT A.

Dc affumpta a Civitatibus Italicis Rcipublicae formd , atque originc libcrtatis in its, 6vj,

DISSERTATIO QU ADR AGESIM ASEXT A.

Dc Civitatum Italicarum Magiflratibus . 705.

Oculus Paftoralis , fivc Libtllus truiicAS futurum Re&ertm Popttlorum , Anonymo Au£lore , lonfcripius circiter .Annum MCCXXII. E» Manufcripto Codicc Phi- lippi Argelati Bononicnfis S. C. C. M. a Secretis. 787.

FragmcHta Fulginatis Hlftoriae ab ,Aino MCXCVIII. ufque ad MCCCXLT. ,Au- Hore Bonaventura Benevenuti FtJginete , cum Notis do&iffimi Virt Juftinianl Pagliarini Fulginatis . ^6j,

Fragmtnta Fulginatis Hifleriae , ex alio MSte Cedice dtfumta, ab ,Anno MCCCC- XXIV. ujqut ad MCCCCXL. ,AuBore Petruccio de Un£lis Fulginatt, dp$.

4

l"

'^

I H i )

I

A'

GETTY CENTER DBRARY ' N

'"l

y:

* ^^ **•*■*;■ ■■ f\yi<S: ■--->■

,:.?:~;^\;v-:V^-^^V;;-;;:;

-O' ■■ • ■ <; ■ ■■ ■

■ ■••/.■• v- '/■;i>A/-''

^■:^: ■:-:;:>?;rV; - .